Skip to main content

Full text of "Benedicti Iustiniani Genuensis Societatis Iesu In omnes Catholicas Epistolas explanationes"

See other formats 


r 


BENEDICTI 

IVSTINIANI 

G  E  N  V  ENSIS 

E  SOCIETATE  IESV, 

IN  OMNES  CANONICAS 

Epiftolas  Explanationes. 


PRODEFNT  NFNC  PRIMFM 

&VATVOR  INDIC1BVS  IL  L  V  S  TR  AT  jE-, 
primo  locorum facr&  ScripturA :  altero  vocum  Gr ac  arum  \  tum  locorum 
moralium  ad  v[um  Condonatorum  •,  demum  rerum 
ac  verborum  magu  infignium . 


' 

i .  •  -  '  ■  '  *•  ’ 


•o  :  v.,-r 

o  ......i' 


i  .  '  v  ■  .  V 

••  ■'  ■ 

•,  ,  v  ; 

" 


,  r<2  [.a  :■  <  ’  :  '  ‘  ’  V  ■  :  '  'f'’  :  '  ‘  •  : 

<■  f  <■  "  r  f  \  7  s  !  r  x  r .  '  '  v’  ■'7^  ~>T  1 


■dV/iV::  )  ...  ^  ,  './.v. 

. 


‘ 

{?x.~ :  x. :■  '  '  '  7  "■  " 


.  '  , U 
;  rv  \ 


4 


■  ;:v.  \  ~ v;  vi.V.  -  ;v  r.v.v  v>; 

,  \  '  .  :  |p  yjjfc, 

y.  W  ■  .  %  .  ‘ 


KMEDICS 

vstiniaJ 

‘genuensil 
0ClETATIS  d 
in  omnes, I 
r,/sXHOLICfB 

Kpistoi^aJ 

n  H 'MmMk 


IVGDVNl.AmO.  CD.DCXXL 


HS  ' 

Gsg: 

iu  i 

OVJrRSiZ^ 


i 


Ma/ioia.  n/Lh 


ODOARDO  FARNESIO 


PRINCIPI  ILLVSTRISSIMO, 

S.  R.  E.  CARDINALI  AMPLISSIMO, 

APOSTOLICIQVE  PATRIMONII 

M  E  R  I  T  I  S  S  I  M  O  LEGATO, 

BENEDICTVS  IVSTINIANVS  SOCIETATIS  IESV 

&termm  felicitatem^. 

T  publico  totius  Societatis  noflras,  &meopriuatim  nomine 
plurimu  me  tibi  deberet  agnofco,&;libens  fateor.  Odo  arde 
Princeps  Illvstrissime.  Nam  fi  prima  Religionis  no¬ 
flras  incunabula  fpedto, altorem, educatoremque,  vel  Parentem 
potius  Paulum  III.  immortalis  memorias  Pontificem  video, 
vnde  Farnefia  Gens  incredibilem  fplendorem ,  atque  eximium  ornamentum 
accepit  ad  omnem  pofleritatem  tranfmiffura.Quippe  quas  iam  inde  ab  eo  tem¬ 
pore  Regiis,  atque  Imperatoriis  affinitatibus  inclyta, opibus  audta  maiorum 
(lemmata  clariori  veluti  luce  perfundens  mirifice  nobilitauit.  Inde  enim  ge¬ 
mina  Ducum  foboles  Odtauius,  atque  Horatius, inde  Alexander,  &Rainutius 
duo  Purpuratorum  Patrum  eximia  lumina ,  inde  alter  Alexander  bellicis  arti- 
bus,& dominandi  peritia fua  artate  clariffimus,indepoflremo  alter  Rainutius 
Frater  tuus  lingularis  humanitatis ,  &C  prudentia  Princeps  prodiere, quibus  tu, 
O  d  o  a  rd  e  ,  astate  quidem  poliremus ,  fed  nihilo  virtute  inferior  acceffifli,  vt 
auitam  nobilitatem,  maiorumque  omnium  decora  in  ipfo  artatis  flore  repras- 
fentares.  Idam  igitur  Ducum ,  ac  Purpuratorum  Patrum  Sereniffimam  Fa¬ 
miliam  Societas  noflra  tamquam  procreatricem  ,  educatricemque  venera¬ 
tur,  quando  illam  primum  Paulus  III.  Pontificia  audloritate  facris  Religio- 
forum  ordinibus  aggregauit ,  atque  ampliffimis  priuilegiis  auxit,  ornauitque. 
Oclauius  Parmas ,  Placentiasque  commodas  eifedes,ac  domicilia  attribuit. 
Alexander  Cardinalis,  Montifregalis  in  Sicilia  Epifcopus  in  ea  Vrbe  Col¬ 
legium  inflituit,  &  Romas  magnificentiffimum  templum  a  fundamentis  ex- 
truxit.  Dux  Alexander  Pater  tuus  Belgij  moderator ,  Regiique  exercitus 


i 


Imperator  Sodalium  noftrorum  caftrenfem  Coloniam  multos  amios  mu- 
hificentiflime  aluit,  conffitutoque  perpetuo  cenfii  caflrenfe  propemodum 
Collegium  in  omnem  pofleriiatem  flabili  uit.Tu  denique  ,Odoarde,  maio* 
tum  liberalitatem,  atque  munificentiam,  6c  in  Ordinem  noftrum  beneuolen- 
tiani  aemulatus,  domeflicas  xd es  noflris,  qui  Roma:  viuunt, nihilo  minori  ma¬ 
gnificentia  ,  quam  olim  Templum  Alexander  magnus  Patruus  tuus  excitafli. 
Quid  neceffe  efl  commemorare  innumerabilia  pene  beneuolentia:  documen¬ 
ta,  qua:  quotidie  Parma: ,  Placentia:que  a  Rainutio  Fratre  tuo ,  hic  Roma:  a 
tein  noflram  Societatem  exjant.Tpfa  profedlo  per  fe  in  bono  lumine  pofita 
omnium  ad  fe  oculos  trahunt, vt  mihi  quidem  difficillimum  videatur  ftatuere, 
plufne  vobis  honoris  ac  laudis,  an  nobis, atque  Ordini  vniuerfo  afferat  dignita¬ 
tis.  Quod  fi  Pauli  III.  Pontificis  Maximi  aufpicio ,  beneficioque  prima  Reli¬ 
gionis  noflra:  femina  iadla  funt,  Alexandri  Cardinalis ,  O&auiique  Ducis  pa¬ 
trocinio  nonnullam  fegetem  protulit :  alterius  deinde  Alexandri,  Ducis  Rainu- 
tij,&:  tua,  Odo  arde  Princeps,  liberali tate,  atque  magnificentia  ad  hanc 
maturitatem perduda  nonnullos  in  Ecclefia  frudliis  edit,  asquum profedb  efl, 
vt  quanta  quanta  eff: ,  Farnefiano  veluti  Sole  au&a,  propagata,  toto  ferme 
terrarum  Orbe  diffiifa,  quidquid  habet,  aut  valet  fecundum  Deum  Farnefianie 
Genti  acceptum  referat.  Gloriatur  itaque  in  Domino ,  atque  exultat ,  quod 
tanto  patrocinio  gloriolis  initiis  condita ,  foelicibus  deinde  progreflibus  auda 
ad  hanc  venerit  non  dicam  amplitudinem ,  fed  nonnullam  certe  firmitatem, 
vt  inter  praeclara  Sereniffima:  Familia:  decora >  ornamenta  domi,  forifque 

parta ,  hoc  etiam  tamquam  eximium  pietatis  argumentum  veluti  corollarium 
numerari  queat.  Agnofcit  enim  Orbis  terra:  vniuerfus  (quod  omnis  Pofteritas 
i  ure  optimo  admirabitur)  in  fumma  ifta  fortuna  egregias  Principiali  virtutes 
flue  ad  militarem  gloriam ,  flue  ad  imperandum ,  flue  denique  ad  Romanam 
Purpuram  illuflrandam  mirifice  fadas  ,  quibus  addenda  efl  lingularis  in  Reli- 
giofos  homines  pietas ,  ac  liberalitas  hoc  profedo  illuftrior,  quo  Sc  per  fe  ipfa, 
&C  Religioforum  hominum  opera  redundat  in  plures.  Si  quid  enim  Societas 
noftra  aut  poteft,  aut  proflat,  aut  denique  conatur, flue  ad  Dei  cultum  propa¬ 
gandum,  fiue  ad  Ecclefia:  dignitatem  tuendam  ,  augendamque,fiue  ad  iuuen- 
tutem  bonis  literis  ,  Chriffiana  pietate  imbuendam  ,  fiue  ad  Gentiles  ad 
Chrifti  caftra  traducendos  ,  fiue  ad  ha:reticos  refellendos ,  fiue  poftremo  ad 
omne  genus  hominum  fidei,  morumque  pra:ceptisinformandum,quidquid 
illud  tandem  fit  (quod  perexiguum  effe  non  imus  inficias)a  Farnefiano  veluti 
bonorum  omnium  vberrimo  fonte  promanat.  Quod  fi  tua , Cardinalis 
Amplissime,  Fratrifque  tui  Rainutij  Sereniflimi  Principis  priuata in  me  be¬ 
neficia  commemorare  vellem,  longe  profeclo  difficilius  exitum,  quam  initium 
reperirem.  Ego  enim,  qui  meam  tenuitatem ,  humilitatemque probe  nerim, 
mirari  fatis  non  poffiim  fummorum  Principum humanitatem,  qui  me  tanta 
facilitate ,  comitateque  inter  eos,  quos  priuata  beneuolentia  compleCluntur, 
admittere  non  dedignentur ,  &  omnibus  pietatis ,  atque  caritatis  officiis  in 
dies  ornare  non  defiftant.  Suntiffa  ,  fateor ,  Regia  plane  decora,  vitro  omni¬ 
bus  benefacere,  humiles, atque  abiedlos  erigere,  quos  pofiis  ad  maiora  proue- 
'  here. 


here ,  nemini  denique  fontes  claudere  beneficentia:.  Sed  in  hoc  ipfo  genere 
ii  quis  emineat, aut  excellat,  eum  diuinitatis  aliquo  modo  participem , 'di- 
uin arumque  virtutum  imitatorem  ,  ac  pene  dixerim,  Deumdnter  mortales 
iudico.  Ilia  eft  tua,Fratnfque  tui  propria  laus,quam  ego  fiepius  expertus  liben¬ 
ter  pra:dicarem,  fi  rei  pradlantiam ,  ac  maieftatem  Epiftola:  breuitas ,  6c  ora¬ 
tionis  mea:  tenuitas  pro  dignitate  cohipledi  poifet ,  vel  hoc  ipfum  laudatio¬ 
nis  genus  modeftia:  veftra:  legibus  circumfeptum  in  ampliffimarum  veftra- 
rum  laudum  Oceano  non  fluduarct.  'Nullius  eft  enim  tanta  vis  ingenij,  tan¬ 
taque  dicendi  copia ,  qua:  dum  virtutum  veftrarum  multitudinem ,  atque 
pneftantiam  intuetur,  non  diffidat ,  minimam  eorum  partem  vel  alfequi  fe 
polfc  cogitando  ,  vel  explicare  dicendo  ,  aut  fi  forte  aliquid  magnificentius 
extollat,  nec  rei  magnitudinem  attingat ,  nec  facile  apud  eos,  qui  ex  fuo  in¬ 
genio  alios  fingunt ,  inueniat  fidem.  Ego  vero  ,Odoarde  Princeps 
III  vs  tr  i  s  s  ime  ,  vt  de  te  potiflimum  loquar ,  arquo  animo  feram ,  multo¬ 
rum  voce  ,  ac  feriptione  Regium  genus  a  maternis  auis  Lufitania:  Regibus 
potentiilimis  dudum ,  Imperatorias  affinitates  ,  Auftriaci  fimguinis  co¬ 
gnationes  ,  vno  verbo, maiorum  tuorum  claritudinem  celebrari  Qua:  fi  ne¬ 
gem  ampliffima  effie ,  certe  mentiar ,  fed  citra  omnem  controuerfiam,  multo 
gloriofius  cenfendum  eft ,  quod  Regias ,  atque  Imperatorias  virtutes  ab  ip fis 
propemodum  incunabulis  complexus ,  in  ipfo  xtatis  flexu  in  hac  Vrbe  Ro¬ 
ma  ,  omnium ,  vt  quidam  dixit ,  gnara,  Sc  nihil  reticente,  Purpuram  tibi  de¬ 
latam,  Regiique  fanguinis  decus  ita  ornafti ,  vt  non  tam  Purpura  tibi ,  quam 
tu  Purpura:  lucem,  ac  fplendorem  attulifle  videaris.  In  adolefcente,  ac  pene 
dicam  puero  ,  admirata  eft  Vrbs  vniuerfa  fenilem  prudentiam ,  Angularem 
integritatem  ,  incredibilem  vita: ,  morumque  moderationem ,  6c  innocen¬ 
tiam  cum  eximia  pietate ,  ac  religione  coniundam,vt  quod  aetati  dedTe  vi¬ 
debatur  ,  Angularia  animi  tui  bona  abunde  compenfarent.  O  te  felicem. 
Princeps  Illvstrissime,  qui  in  Vrbis ,  atque  adeo  in  Orbis  terne  Thea¬ 
tro  ita  vita:  curium  &C  inftituifti ,  &C  ad  iftam  aetatem  virilem  perdipdfti ,  vt 
nullus  te  vel  falfus  rumor,  vel  obtredatorum  calumnia  labe  aliqua,  aut  labis 
fulpicione  afperferit ,  aut  virtutum: tuarum  gloriam  ,  laudemque  vel  leuiter 
infiifcarit.  Horret,  mihi  crede, in  animo  meo  non  leuiter  imprefta,  fed  alnus 
infixa  ifta  tua  ingens  gloria ,  qua:  accedente  praeferam  eximia  tua:  in  me  ca¬ 
ritatis  ,  ac  beneuolentia:  teftificatione  ,  me  tibi  tam  arde  obftringit ,  vt  quid¬ 
quid  fum ,  aut  valeo  ,  quod  fentio  perexiguum ,  ac  prope  nullum  efle ,  id  to¬ 
tum  me  tibi  debere  non  inficier.  Quamobrem  cum  ante  aliquot  annos  has 
meas  in  Epiftolas  Canonicas  lucubrationes  tuo  ampliffimo  nomini  deftinaf. 
fem  ,  8c  coram  non  femel  pollicitus  elfem  ^  ferius  omnino  quam  putaram, 
obligatam  meam  fidem  libero,  &  quantulumcumque  ingenij  mei,  nec  enim 
sdodriha:'  audeo  dicere  ,  foetum  tuo  patrocinio  tutum ,  ac  fplendore  illuftra- 
tunr  in  lucem  edo,  ratus  quidquid  illi  eruditionis,  ac  {dentix defit,  Od  o  a  r  d  i 
Cardinalis  Farnefij  fulgore  ab  omni  polle  reprehenfione  vindicari.  Nec  enim 
dubito  ,  qua:  tua  eft  humanitas ,  te  muneris  tenuitatem  xqui  bonique  con- 
fulturum ,  <&.  qua  beneuolentia  noftrum  Ordinem  vniucrfum  ,  6c  me  priua- 

*  4 


tim  pro  fequeris ,  eadem  hoc  meum  liue  oblequium  ,  liue  obfequendi  cona¬ 
tum  bonam  in  partem  accepturum  ,  qui  quod  Regium  eft  j  tuique  gene¬ 
ris  proprium  r  fpe&are  foles  non  tam  quid ,  quam  quo  animo  quidque  fiar, 
V  ale  igitur,  PrincepsAmplissime,  diuque  Ecclelise  .vniucrfae ,  no- 
ftroque  Ordini  foeliciflime  viue.  Deus  autem  immortalis  votis, 
quse  pro  te ,  Fratreque  tuo  Sereniflimo  Duce  quotidie 
fufeipimus ,  pro  fua  lingulari  benignitate 
noftrum  Ordinem  vniuerfum 
aliquando  damnet. 


MVTIVS 


QlMVTIVS  vitellescvs,  societatis  iesv 

Er&pofitud  Generalis, 

V m  Explanationes  P.  Bencdi&i  Iuftiniani, Societatis  noftra:  Theologi,  in 
omnes  Catholicas  Epiftolas ,  tres  eiufdem  Societatis  Theologi,  quibus  id 
commi  fimus ,  recognouerint ,  &  in  lucem  edi  polTe  probaucrint  >  facultatem 
concedimus, vt  typis  mandentur, fi  ita  iis, ad  quos  pertinet,  videbitur.  In  quo¬ 
rum  fidem  has  litteras  manu  noftra  fubfcriptas ,  &  figillo  noftro  munitas  dedimus 
Roma:  io.  Iunij ,  162,0. 

Mvtivs  Vitellescvs. 


FACVLTAS  %  yRO  VINCI  ALIS  SOCIETATIS  IESV 
in  Prouincia  Lugdunenfi. 

^Go  Bartholomseus  Iacquinotius  Societatis  I  e  s  v  in  Prouincia  Lugdunenfi  Prarpofitus  Pro- 
_  JH  uincialis,  librum  qui  inferibitur,  Beneditti  Iuftiniani  Genuenfts  e  Societate  Iesv,?»  omnes  Canonica 
Epiftolas  Explanationes ,  iuxta  priuilegium  eidem  Societati  a  Regibus  Chriftianifiimis  Henrico  III. 
xo.Maij  15:83. Henrico IV.  to.Decembris  i6o6.&LudouicoXIII.nuncregnante,  14. Februari) 
i6n.conceflum,quo  Bibliopolis  omnibus  prohibetur ,  ne  libros  ab  hominibus  noftra:  Societatis 
compofitos  abfque  Superiorum  eius  permiflione  imprimant ,  permitto  Iacobo  Cardon  &  Petro 
Cavellat  Lugdunenfibus  Bibliopolis/vt  ad  fex  primos  annos  imprimere, ac  libere  diuederc  po/fint. 
Datum  Lugduni  die  it.Nouemb.  1610. 

B.  Iacqj/inotivs. 


tsfpprolt*el«  Tbfinl/>garut*. 

O  s  infra  feripti  S.Thcologia:  Dolores  fidem  facimus, vidifle,  &  perlegifife  librum,  cui  inferi- 
N  ptio ,  Beneditti  iuftiniani  Genuenfis  }  Societate  Iesv,/»  omnes  Canonicas  Epiftolas  Explanationes, 
omniaque  in  illo  iuxta  orthodoxam  Catholicae,  Apoftolicac,ac  Romana:  Ecclefia:,&  fandorum  Pa¬ 
trum  fanam  dodrinam  fumma  cum  eruditione  exponi,  Lugduni  j.  Nouemb.  1619. 

F R-  Robertvs  Berthelot  Epifc. Damafci. 

D  E  V  I  L  L  E. 


D.  D.  de  Mefchatm  la  Faye  huius  libri  imprimendi  facultas. 

jjppjjHoMAs  diMeschatin  la  F  ay  e,  Comes,  Canonicus, &  Camerarius  EcclefiaeLu- 
gdunenfis ,  in  fuprema  Dombarum  Parlamenti  Curia  Confiliarius,  Galliarum  Primatia:  Offi¬ 
cialis^  in  Archiepifcopatu  Lugdunenfi  Vicarius  Generalis,  librum  inferiptum ,  Beneditti  Iuftiniani 
Genuenfis  e  Societatis  Iesv,  in  omnes  Canonicas  Epiftolas  Explanationes ,  &:  a  Theologis  recognitum, 
typis  mandari  permittimuSi  Lugduni  30.  Dccemb.  162,0, 

MesChatin  la  Faye. 


Summa 


Summa  Rrmilegtj  a  Chrislianifiimo 
Rege  concedi. 

Vdovici  XIII.  Gallia ,  &c  Nauarras  Regis  audoritate 
fancitum  eft ,  atque  patentibus  literis  cautum ,  ne  quis  in  Re¬ 
gno  fuo ,  aliifve  locis  ditioni  fax  fubicdis ,  intra  proximos 
annos  decem ,  a  die  impreffionis  primae  inchoandos ,  ac  nu¬ 
merandos  excudat,  excudendum,  vendendumque  quouis  mo¬ 
do  ,  &;  ratione  curet  librum ,  qui  inferibitur ,  Beneditfi  Infimam  Genuenfis  e 
Societate  IE  SV  Rtn  omnes  Canonicas  Epifiolas  Explanationes ^prxter  I  a  e  o  b  v  m 
Cardon  &  Phtrvm  Cavellat, Bibliopolas Lugdunenfes, aut illos^ui- 
bus  ipfimet  conceflerint.  Prohibitum  infuper  eadem  audoritate  Regia  omni¬ 
bus  fuis  fubditis,eundem  librum  extra  Regni  fui  limites  imprimendum  curare, 
vel  quempiam ^  vbicunque  fuerit, ad  id  agendum  impellere, ac  inftigare,fine 
confenfu  didorum  I  a  c  o  b  i  Cardon  &  Petri  Cavellat.  Idque  om¬ 
ne  fub  confifcatione  librorum ,  aliifque  poenis  originali  Diplomate  contra; 
delinquentes  expreffis.  DatUm  rariGia  <Jic  7.  Iauuarij  1620. 

De  mandato  Regis* 


Signatum, 

BRVLART. 


INPEX 


INDEX 

LOCORVM  SACR M  SCRIPTVR^ 

Q^V  JE  IN  HOC  VOLVMINE 

EXPLICANTVR. 


In  Epift.  B.  Iacobi  Apoftoli. 

VETVS  TESTAMENTUM. 

Genelis. 

O  n  n  e  fi  bene  egeris  ,  recipies :  frn 
autem  male  ,  fiatim  in  jvribus  pec¬ 
catum  tuum  aderit}  pag.So.n.i 
iS.  17.  Num  celare  potero  Abraham 
quagejlurus  fumi  21,8 

27.  Loquar  ad  Dominii  meum, cum  fimpuluis  &  cinis. 10, 11 

Leuiticus. 

19.18.  Non  quser as  vltionem ,  nec  memor  eris  iniuria  ciuium 

tuorum.  74,1  5 

"Diliges proximum  tuum  fient  teipfum.  ibid.  9 .  &  feqq. 

I.  Regum. 

2.  :o.  Quicunque glori ficaucr it  me, glorificabo  eum:qui  autem 
contemnunt  me,  erunt  ignobiles.  145,11 

Iob. 

6. 18.  lnuoluts.  funtfemita grejfuum  eorum,&c.  26,7 

24.25.  Dedit  ei  Deus  locum  poenitentia,  &  ipfe  abutitur  eo  tn 

fuperbiam.  32,6 

Pfalmi. 

1 7 . 1 1 .  Manus  fuas  lauabit  in  [anguine  peccatoris.  149,12 

25.4.  Innocens  manibus.  149,12 

24. 14.  Firmamentum  ejl  Dominus  timentibus  eum.  2  2,8 

30.15.  Deusmeus  es  tu,in  manibus  tuis  fortes  mea.  161,3 

32.1.  Beati  quorum  remifia  funt  iniquitates,  &  quorum  tetta 

funt  peccata.  96,11 

3  5 .7.  IuHitia  tua  ficut  montes  Dei, indicia  tua  abyjfus  multa. 
180,4 

40.1.  Beatus  quiintelligit  fuper egenum,  &  pauperem ,  in  die 

mala  liberabit  eum  Dominus.  84,27 

51.6.  Dilexifti  omnia  verba  pracipitationis ,  lingua  dolofa. 

ij6,f 

72.28.  Mihi  autem  adharere  Deo  bonum  ejl ,  ponere  in  Do~ 
mino  Deo  fpem  meam .  146,9 

74.3 .Cum accepero  tempus, ego iutfitias  indicabo.  80,3. 1 8 0,4 
j.Di»  iniquis: Nolite  inique  agerr,&  delinquentibus -.No¬ 
lite  exaltare  cornu  veflrum,&c.  8  o,  5 

75.5.  Dormierunt  fomnum  fuum  ,  &  nihil  inuenerunt  omnes 

viri  diuitiarum  in  manibus  fuis.  69,13 

89.9.  Anni  noflri ficut  aranea  meditabuntur.  1 60,1 1 

90.!  1.  Non  timebis  a  timore  noclurno .  148,13 

100. 1.  Mifericordiam  ,&  indicium  cantabo  tibi  Domine. 

142.2.  Et  non  intres  in  iudicittm  cum  feruo  tuo, quia  non  iujli- 

ficabitur  inconffteclu  tuo  omnis  viuens.  96,15 


Prouerbia. 

1.8.  Audi  fili  mi  difciplinam  patris  tui ,  &  ne  dimittas  legem 
matris  tua.  40,11 

9.13.  Mulier  fluit  a, &  clamofa,  plenaf  illecebris  ,&c.  33,9 

16.32.  Melior  ejl  patien  s  viro  forti.  13,4 

24.16.  Septies  enim  cadet  iujlus  &  re [urget.  113,32 

0  Ecdefiaftes. 

7.21.  Non  ejl  homo  iujlus  in  terra ,  qui  faciat  bonum ,  &  non 

peccet.  97,15.113,32 

Sapientia. 

7.22.  Ejl  in  illa  Spiritus  intelligentia  fanttus,  vnicus,  multi¬ 
plex, fubtilis  /Itfirtus, mobilis, &c.  130,25 

Eccleilafticus. 

7.6.  Noli quarere  fieri  index,  nifi valeas  virtute  irrumpere 
iniquitates.  108,6 

34.  De  negligentia  tua  purga  te  cumpaucis.  82,15 

28.1 .  j Qui  vindicari  vult, a  Domino  inueniet  vindittam ,  & 

peccata  illius  feruans  feruabit,&c.  82,5 

Ifaias. 

28.10.  Coangujlatum  ejl  enim  jlratum ,  ita  vt  alter  decidat  *, 
pallium  breue  ejl,vtrumque  operire  non  potejl,  142,10 

64.4.  Qua praparafli expettantib uste.  29,21 

6.  Fatli  furnus  vt  immundus  nos  omnes,  &  quafi pannus 
menjlruata  iujlitia  noftra,  &c,  97.16 

66.2.  Ad  quem  autem  resficiam,nifi  ad pauperculum; &  con- 
temtttm  jpiritu,&  trementem  fer  mones  meost  23,6.154 ,9 

Ieremias. 

1 5.19.  Si  conuerteris ,  conuertam  te,  &  ante  faciem  meant 


jtabis,drc.  80,5 

41.8.  Nolite  occidere  nos ,  quia  habemus  thefauros  in  agro 
frumenti, &  hordei, &  olei,&  mellis.  1 7  3>7 

Ezechiel. 

34.  29.  Et  fufeitabo  eis  germen  nominatum.  45>T4 

Oleas. 

6.  6.  Mifericordiam  volo,& non  facrificium.  55,7 

Malachias. 

1.  7.  O  fert  is  fuper  altare  meum  panem  pollutum.  20,9 

13.  Fece  de  labore  ,  &  exufajlis  illud, dicit  Dominus  exer¬ 
cituum.  ibid. 


N  O  V  V  M 


Index  locorum 


N^OVVM  TESTAM  E  N  T  F  M. 

Matthxus. 

jCap.  5 .  O  n  veni  foluere  legem ,  fed  adimplere. 

veri' 17.  WSte  4Z,  i 

i^suaj)  ^  _  Q^t0  plebis  inimiCMm .  75,12 

44.  Ego  autem  dico  vob  is  ,diligite  inimicos  ve  siros,  benefit  - 
cite  iis  qui  oderunt  vos ,  (fi  orate  pro  perfequentibus ,  &  ca¬ 
lumniam  ibus  vos.  76,17 

6.7.  Orantes  autemnolite  multum  loqui.  20,15 

10.  Fiat  voluntas  tua  ficutin  coelo  (fi  in  terra.  111,25 

13.  Ne  nosinducas  in  tentationem.  10,8,10 

10.23.  Cum perfequentur  vos  in  duitate  ifia, fugite  in  aliam. 

10.7 

34.  Nolite  arbitrari ,  quia  pacem  venerim  mittere  in  ter¬ 
ram.  119,13 

11.24.  Terra  Sodomorum  remiffius  erit  in  die  iudicij ,  quam 

tibi.  84,4 

zp.Difcite  d  me, quia  mitis  fum,&  humilis  corde, (fic.  155, 
11 

12.35.  Bonus  homo  de  bono  thefauro  profert  bona ,  &  malus 
homo  de  malo  thefauro  profert  mala.  1 75,6 

36.  Dico  autem  vobis, quoniam  omne  verbum  otiofum,quod 
locuti  fuerint  homines, reddent  rationem  de  eo  in  die  iudicij. 

81.8 

20.16.  Multi fiunt  vocati,  pauci  vero  cie  Eli.  «  83, 19 

22.14.  Multi  fiunt  vocati,&c.  ibtd. 

34. 13.  Opusperfetium  habet .  u,i 

Marcus. 

y.vlt.  Habete  in  vobis  fal,&  pacem  habete  intemvos.  129,9 
Lucas. 

11.28.  Quinimo  beati  qui  audiunt  verbum  Dei,(fi  cuslodiunt 
illud.  40,9 

12.20.  Stulte, hac  notie  animam  tuam  repetent  a  te:qua  autem 
parafii, cuius  erunt}  90,20 

Sic  efi  omnis  qui fibi  thefauriz.at,(fi  non  efi  in  Deum  diues. 
ibid. 

49.  Ignem  veni  mittere  in  terram ,  (fi  quid  volo  nifi  vt  ac¬ 


cendatur, i 


Ioannes. 


1.3 .  Sine  ipfofiatittm  efi  nihil.  17,  z 

10.  Et  mundus  eum  non  cognouit.  141,8 

8.12.  Ego  fium  lux  mundi.  3  6, 1 2 

14. 27.  Pacem  relinquo  vobis,pacem  do  vobis.  129,9 

A<5ta  Apoftolorum. 

iV.  10.  Surge,  (fi  defcende ,  &  vade  cum  eis  nihil  dubitans. 
18,7 

Epift.  ad  Romanos. 

8.26.  Ipfie  Spiritus  potiulatpro  nobis  gemitibus  inenarrabili¬ 
bus.  25,18 

12.18.  Sifieripoteflquod  exvobisefi,cum  omnibus  hominibus 
pacem  habentes.  128,  ^ 

Non  vofmctipfos  defendentes  charijfimi ,  fed  date  locum 
is,  ibid. 

I.  Ad  Corinth. 

7.23.  Pretio  empti  efiis, nolite  fieri  fierui  hominum.  /58,7 

II.  Ad  Corinth. 

4.17.  Id  enim  quod  in  prafenti  efi  momentaneum  tribulationis 
nofira,&c.  ll>iz 

Ad  Galatas. 

6.15.  In  Chrifio  It  fu  neque  circumcifio  aliquid  valet ,  neque 
praputiumjednoua  creatura.  jg'ir 


AdEpheiios. 

4.  25.  Sol  non  occidat  fuper  iracundiam  vefiram.  43,7 
I.  Ad  Timorh. 

1.9.  Iu  flo  non  efi  lex  pofiita.  50,24 

6. 17.  Diuitibus  huius  fieculi  pracipe  non  fublime  fape^e. 

*4>4 

Ad  Hebrxos. 

x  3 . 1 6.  Beneficentia,  (fi  communicationis  nolae  oblittifci :  tali¬ 
bus  enim  hofliis promeretur  Deus.  55,3 

I.  Ioannis. 

3.30.  Quoniam  fi  reprehenderit  nos  cor  nofirum ,  maior  efi 
Deus  corde  noflro,(fi  nouit  omnia.  19,13 

Apocalvplis. 

9. 17.  Etvidiequosin  vifione  ,(fi  qui  fidebant  fttper  eos ,  ha¬ 
bebant  loricas  igneas, (fic.  117,16 


In  Epift.  B.  Petri  Apoftoli. 

VETVS  TESTA  MENTVM. 
Gcnefis. 

Cap.  r .  N  principio  crtauit  Deus  caelum  (fi  terram. 

verf-'-  494-3  •i')S$-&f'<iq- 

3. 16.  Sub  viri  potefiate  eris.  300,5 

6.  9.  Non  permanebit  fpiritus  meus  m  homine  in  sternum, 
quia  caro  efi.  274,9 

7.1.  Ingredere  tu, (fi  omnis  domus  tua  in  arcam, te  enim  vidi 
iuftum  coram  me  in  generatione  hac.  466,4. 

n.  Rupti  funt  omnes  fontes  ab) ffi  magna,  efi  cataratia  edi 
aperta  funt.  495,1 

18.  20.  Clamor  Sodomorttm,(fi  Gomorrhaorum  multiplicatus 
e  fi, (fi  peccatum  eorum  aggrauatum  efi  nimis.  467, 5 
25.  Ab  fit  d  te  vt  rem  hanc  facias ,  (fi  occidas  iuflum  cum. 
impio  fiat  que  iufius  fiicut  impius, non  efi  hoc  tuum  quiiudi- 
cas  omnem  terram, nequaquam  facies  indicium  hoc.  468,1 
2  9,21  29*  9*  Fimque  faciebant  Loth  vehementi/fime ,  idmque  prope 

erat  vt  effringerent  fores.  ibid. 

31.53.  Iurauit  ergo  lacob  per  timorem  patris  fui  Ifiac.  283,6 

37.4.  Oderant  eum ,  nec  poteram  ei  quicquam  pacifice  loqui. 
486,9 

Exodus. 

22.  29.  Decimas  tuas, (fi  primitias  tuas  non  tardabis  reddere. 
49  9. 1 

Deuteronomium. 

22.1  %.  Non  offeres  merce  dem  profiibuli ,  nec  pretium  canis  in 
domo  Domini  Dei  tui.  488,1 

32.  30.  Nonne  ideo  quia  Deus  fuus  vendidit  eot  ?  241,8 

Iudith. 

5.4.  Cdique  ac  nubes  difhllauermt  aquis.  4  94,5 

I.  Regum. 

14,38.  Applicate  huc  vniuerfos  angulos  populi.  265,1 
1 6. 1 .  Vfquequo tu  luges  Saul,cum ego  prokcerirn  eum?  485,7 

III.  Regum. 

18.45.  Ecce  edi  contenebrati funt, & nubes,  (fi ventus ,  (fi  fa- 
tia  efi  plmia  magna.  4925 

Tobias. 

9.  4.  Scis  enim  ipfe ,  quoniam  numerat  pater  meus  dies  :  (fi  fi 
tardauero  vna  die  plus ,  contrifiatur  anima  eius.  49  o,  1 

Iob. 


Iftb. 

4. 7.  Recordare,  obfecro  te ,  quis  vnquam  innocens  periit  ?  aut 
quando  retli  deleti  funt?  469,4,  f 

7. 1 1.  Nunquid  mare  fittn  ego, aut  cetus, quia  circtmdedifti  me 
cArcerel  4^5>2> 

1  j .  1  f .  Cali  non  funt  mundi  in  conffefiU  eius.  505,13 

31.  z6.  17.  Si  vidi  folem,  cum  fulgeret ,  &  lunam  incederi- 

tem  clare ,  &  Utatttm  efl in  abfcondito  cor  meum,  15  8,ro 
^5  .Et  librum  fcribat  tpfe  qui  indicat .  386,3 

24.  Conteret  multos  &  innumerabiles,  er  flare  faciet  alios 
pro  ei*.  459>2 

47.38.7«  forfltan  cum  eo  fabricatus  es  c&los ,  qui  folidiflimi 
quafibefufifunt.  '  502,11 

Pfalrai. 

1. 1 .  Reatus  vir  qui  non  abiit  in  confllio  impiorum ,  &  in  via 
peccatorum  non  ftetit.  495,1 

6.Nouit  Dominus  viam  iu florum ,  &  iter  impiorum  peri¬ 
bit.  2  0  9.7 

9.  24.  Exacerbauit  Dominum  peccator.  470,7 

16 . 3 .  Igne  me  examinafli,  &  non  efl  in  me  imienta  iniquitas. 

20. 10.  Pones  eos  vt  clibanum  ignis  in  tempore  vult  ustui:  Do¬ 
minus  in  ira  fua  conturbabit  eos ,  er  deuorabit  eos  ignis. 
464,19 

jj.10.  Multa  funt  tribulationes  iuflorum  ,fed  de  his  omnibus 
liberabit  eos  Dominus.  469,3 

45.  4.  Noluit  intelligere  vt  bene  ageret.  4 9 4, 1 

3  6.  2  3 .  slpud  Dominum greff '<*s  hominis  dirigentur.  47 1, 5 
$9.6.  Multiplicati fliper numerum.  439,1 

43.  13.  Vendidisti  populum  tuum  fine  pretio.  2  41,8 

48.8.  Frater  non  redimit,  redimet  homo-.non  dabit  Deo  pla¬ 
cationem  fuam.  241,5 

57.4.  sllienati  funt  peccatores  a  vulua ,  errauerunt  ab  vte- 

ro,loquurifunt  fal(a.  295,6 

u.Latabitur  iuflus  cum  vident  vindiciam, manus  fuas  la- 
uabit  in  (anguine  peccatoris.  510,4 

74.9.  Hunc  humiliat ,  &  hunc  exaltat ,  quia  calix  in  manu 

Domini, vini  meriplcntu  mixto, er  inclinauit  ex  hoc  in  hoc: 
verumtamen fax,cius  non  efl  exinanita, bibent  omnes  pecca¬ 
tores  terra.  470,7 

78. 6.  Effunde  iram  tua  in  gentes  qua  te  nbn  nouerunt.cr  in  re- 

gna.quanomen  tuum  non  inuocauerunt .  487,5 

89.  17.  Mille  anni  ante  oculos  tuos  tanquam  dies  heftema 
qua  prateriit.  ■  4984 

90.5.  Non  timebis  a  timore  nocturno.  283,(5 

96.3.  Ignis  ante  ipfum  pr  ace  det ,  er  inflammabit  in  circuitu 

inimicos  eius.  497,4 

1 01.  26.  Initio  tu  Domine  terram  fundafli ,  opera  manuum 
marum  funt  coeli.  494 ,6 

103. 6.  jtbyffus flent  veflimentum  amiflus  eins,fupcr  montes 

flabunt  aqua.  49  5 ,7 

118.71.  "Bonum  mihi  lex  oris  tuifuper  millia  auri,&  argen¬ 
ti.  110,6 

139.  Tabe  fler  e  me  fecit  zjilnsmcus  ,  quia  obliti  funt  verba 
tua  inimici  mei.  468,1 

i>8.  Vidiprauaricantes,&  tabe  flebam,  ibid. 

1  \  8 .2 1 .  Super  inimicos  tuos  tabefeebam.  ibid. 

148.5.  /pfe  dixit, &  fafla  funt, ip fi  mandauit ,  &  creata  funt, 

ftatuit  ea  inaternum,&in ficulumfaculi,praceptum  pofuit, 
C-r  non  prateribit.  49 :  ,u .  j  o  z,n 

Prouerbia. 

6.  r .  Fili  mi  fl Jpoponderis pro  amico  tuo,&c.  492, 2 

1 6.  Qui  feminant  inter  flatres  difeordias.  .311,18 

19. Vir  iniquus  laflat  amicum  fitum, Cr  ducet  asm perviam 
non  bonam.  258,10 

2i.  1 1 .  Mulctato peflileme ,fapientior  erit  paruulus.  468,8 

26. 11.  Sicut  canis  qui  reuertitur  ad  vomitum  fuum  , fle  im¬ 
prudens  qui  iterat flultitiam  fuam.  488,1 

31.10.  Confidit  in  ea  ( fc.muliei:e)cw  viri  fui.  3  09, 16 


Ecclefiafks. 

1.4.  Terra  in aternum flat.  503,17 

9. Quid  efl  quod  fititiipfum  quod  futurum  efl. Quid  efl  quod 
factum  efl}  ipfum  quod  faciendum  efl.  394,4 

3.14.  Omnia  opera  qua  fecit  Deus ,  perfeuerant  in  aternumf 

503,17 

7.14.  Confldera  opera  Dei, quod  nemo  pojfit  corrigere  quem  ille 

deffexerit.  486,9.585,7 

Sapientia. 

6.  6.  Horrende  &  cito  apparebit  vobis.  4 29,12 

12.  j  o.  Nequam  erat  natio  eorum  ,  &  naturalis  malitia  ip fo¬ 
rum.  585,7 

Ecclefiafticus. 

5.4.  Ne  dixeris, peccaui, &  quid  mihi  accidit  triflel  altiffimus 

enim  efl  patiens  redditor.  4  6  6,5 

6.  Ne  dicas, miferatio  Domini  rhagna  efl, multitudinis  pec¬ 
catorum  meorum  mifetebitur.  .  ibid. 

8 .  Mifericordia  enim ,  &  ira  ab  illo  cito  proximant ,  &  in 
peccatores  re  ff  icit  ira  illius.  4  j  9, 1 2 

21. 1  o.  Stuppa  collecla fynagoga  peccantium ,&  confummatio 
illorum  flamma  ignis.  464,19 

25.1.  In  tribus  placitum  efl  Jpiritui  meo, qua  funt  probata  co¬ 
ram  Deo,&  hominibus, concordia  fratrum ,  &  amorproxi- 
morurh,&  vir,&  mulier fibi  bene  confentientes.  3 1 1,18 

26. 1 2.  Fornicatio  mulieris  in  extollentia  oculorum, &  in  pal¬ 
pebris  illius  cognofcitur.  4  7  6, 9 

3  4.  29.  Qui  baptifatur  a  mortuo, & iterum  tangit  eum,  quid, 
proficit  lauatio  illiust  489,4 

44.17.  Noe  initent us efl  perfeflus,  iuftus ,  er  in  tempore  ira¬ 
cundia  faflus  efl  reconciliatio.  466,2 

Ifaias. 

1.24.  Heu  confio  labor  fuper  hoflibus  meis ,  vindicabor  de  ini¬ 
micis  meis.  467,8 

5.  5.  O  flendam  vobis  quid  ego  faciam  vinea  mea, auferam  fe- 
pem  eius, ore.  485,7 

6.10.  Excaca  cor  populi  huius, &  aures  eius  aggraua,&  ocu¬ 
los  eius  claude,&c.  ibid. 

27. 1.  Lemathan firpentem  veclem,&  tortttofum.  3  97,10 

28.18.  Flagellum  inundans.  3  69,9 

30.18.  Expellat  Dominus  vt  mifereatur  vefiri,gr  ideo  exal¬ 

tabitur  parcens  vobis, quia  Deusiudtctj  Dominus.  499,4 
26.  Erit  lux  luna  fleut  lux  filis  lux  filis  erit  feptem- 

pliciter  fleut  lux  fiptem  dierum.  5  03, 11. (9"  r> 

33.  Praparata  efl  enim  ab  heri  Thophet  arege ,  praparata 
profunda,  &  dilatata,<grc.  464,19 

33.11.  Concipietis  ardorem,  parietis  flipulam ,  (piri  tus  ve  fler 

vt  ignis,  vorabit  vos.  46  4,19 

34.4.  Complicabuntur  fleut  liber, cali.  503,16 

35.  7.  Qua  erat  arida,  erit  in  ftagnum,&  fitiens  in  fontes 
aquarum,(frc.  271,15 

58.7.  Carnem  tuam  ne  defpexeris.  424, 3 

63.17.  Indurafli  cor  noflrum,ne  timeremus  te.  481,12 

Ieremias. 

1.5.  Pr iu/quam  te  formarem  in  vtero  ,  noni  te,  &  antequam 
exires  de  vulua,  fanfiiflcaui  te.  209,8 

3. 11.  lufliflcauit animam  fuam auerfatrix  Ifrael compara¬ 
tione  prauaricatricis  Mida .  488,7. 

7. 16.  Noli  orare  pro  populo  iflo,&  non  obflflas  mihi, quia  non 
exaudiam  te.  435,7 

15.  23.  Simutare  potefl  tVEthiops  pellem  fuam,  &  pardus  va¬ 
rietates  fluas, &  vos  poteritis  benef  'acere, citm  didiceritis  ma¬ 
lum.  585,7 

51.  9.  Curauimus  Babylonem, &  nofi  eflfanata ,  derelinqua¬ 
mus  eqm.  48?.,. 7 

Threni. 

3.51.'  Oculus  meus  depradatus  efl  animam  meam.  47  6, 7 
**  Ezechie^ 


Sacra  Scriptura. 


Index  locorum 


Ezechicl, 

16.5 1.  Et  Samaria  dimidium  peccatorum  tuorum  non  pec- 
Sauitfied  victfli  ea*  f 'celeribus  tuis,&c.  488,7 

18.23 .  Nunquid voluntati s  mea  efi mors  impij, dicit  Domi- 
nus,drc .  300,5 

Ofeas. 

4.3.  Infirmabitur  omni*  qui  habitat  in  ea ,  &  in  befiia  agri, 

Cr  in  volucre cali.  421,8 

13.14.  De  manu  morti*  liberabo  eos  ,  de  morte  redimam  eos. 
Ero  mors  tua,o  mors.morfu*  tuus  ero, infer  ne.  349,10 

14. 3 .  Reddemus  vitulos  labiorum  nofirorum.  264,24 

Abacuc. 

2.3.  Adhuc  vifus  procul,  &  apparebit  in  finem ,  &  non  men¬ 

tietur  ;  fi  moram  fecerit, expetta  illum,  quiaveniens  veniet , 
&  non  tardabit.  499,1 

Zacharias. 

9. 11.  Tu  quoque  in  fanguine  Teftamenti  tui  emififli vindos 
tuos  de  lacu, in  quo  non  efi  aqua.  -  3  49,10 


NOVEM  TESTAMENTVM. 

Matthseus. 


12.47.  Ille  autem  ferum  qui  cognouit  voluntatem  Domini 
fui,&  non  fe  praparauit,  &c.  487,1 

49.  Ignem  veni  mittere  in  terram.  465, 1 9 

14.2;.  Compelle  eos  intrare.  381,13 

21.28.  Hi*  autem  fieri  incipientibus,  re  }ficite,&  leuate  capita 
vefira,quoniam  appropinquat  redemptio  vestra.  504, 3 

24.  41 .  Adhuc  autem  illis  non  credentibus,  &  mirantibus  pra 
gaudio.  2  i  i,8 

Ioannes. 

1. 3.  Omnia  per  ipfumfada  funt,&  fine  ipfo  factum  efi  nihil 
quodfatlum  efi.  4  9  5 ,  n 

1 7 .  Lex  per  Moyfem  data  efi ,  gratia  &  veritas  per  lefum 
Chrifiumf acia  efi.  403.2/. 2,1 

3 . 1 1 .  Quod  fcimu*,  loquimur ,  &  quod  vidimus ,  tefiamur. 
446,17 

5.  14.  Iam  noli  peccare,  ne  deterius  tibi  aliquid  contingat. 

485,4 

6.  29.  Hoc  efi  opus  Dei ,  vt  credatis  in  eum  quem  mifit  ille. 


z45>7 

8.36.  Si  filius  vos  libtraueritavere  liber btrit  is.  482,2 

12.  28.  P  ater  clarifica  nomen  tuum.  417,14 

39.  Non  poterant  credere.  486,9 

16.24.  Petite  &  accipietis,  vt  gaudium  vefirutn  fit  plenum. 

364,4 

20.18.  Dominusmeus,&  “Deus  meus.  471, 5 


^aP*5-  MIOn  potefl  ciuita*  abfcondi fispra  montem  po- 
Verfl4-ffi®  fita'  485,8 

7.6.  Nolite  dare  fandum  canibus,  neque  mittatis  margari¬ 
ta*  veftra s  ante  porcos.  488,1.^  5 

1 5  •  Attendite  a  falfis  prophetis,  qui  veniunt  ad  vos  invefti- 
™*ntia  ouium,intrinfecus  autem  funt  lupi  rapaces.  473,1 
8.29.-  Venifli  ante  tempus  torquere  nos.  397,14.^  15 

J>«  15*  Nunquid poffuut filij  fponfi lugere, quamdiu  cum  illi*  efi 
Jponfu s}  486^8 

X0.I5.  Tolerabilius  erit  terra  Sodomorum ,  &  Gomorrhaorum 
in  die  iudicij,qukm  illi  duitati.  268,3 

11.28.  Venite  ad  me  omnes  qui  laboratis ,  &  onerati  eftis. 
li.  4.  Sicut  enim  fuit  lonas  in  ventre  ceti  tribus  diebus,  &  tri¬ 
bus  nodibusfic  eritfUtus  hominis  in  corde  terra  tribus  die¬ 
bus,  &  tribu*  noElibu*.  330,12.332,32 

45  .  Fiunt  nouiffima  hominis  illius  priora  prioribus.  485,4 
13.58.  Non  poterat  illic  figna  facere  ,  propter  incredulitatem 
eorum  qui  eaexcipiebant.  48  ,8 

1 5. 26.  Non  efi  bonum  fumer  e  panem  filiorum ,  er  minere  ca¬ 
nibus.  488,1 

18.14.  Non  efi  voluntas  ante  Patrem  meum ,  qui  in  cali*  efi , 
vt  pereat  vnus  de  pufillis  ifii*.  500,6 

24.43.  Hlud  autem  fcitote, quoniam fi  fciretpaterfamilias,qua 
hora  fur  veniret,' vigilaret  vtique,&  non  finer et  perfodi  do¬ 
mum  fisam.  501,1 

25.1 2.  At  ille  reffondes  ait'.  Arnen  dico  vobis, nefcio  vos.  20  9,8 
41  .Ite  male  didi  in  ignem  aternum,  qui  paratus  efi  diabo¬ 
lo, &  angelis  eius.  464,19 

1 6. 1 8 .  Hic  efi fdngui*  meus  qui  pro  multis  effundetur. 5  00,5 

18.19.  Euntes  docete  omnes  gentes,  baptizantes  eos  in  nomine 

Patri*,&  Filij, &  Spiritus  fandi.  ibid.  6 

Marcus. 


4.  11.  Vobis  datum  efi  noffe  myHerium  regni  Dei , illis  autem 
qui  foris  funt, in  parabolis  omnia  fiunt ,  vt  videntes  videant, 
&  non  videant, &  audientes  audiant, &  non  intelligant,  ne 
quando  conuertantur  ,&  dimittantur  eis  peccata.  485,7 
9.44  .Vermis*aut  em  eorum  non  moritur',&  ignis  non  extingui- 
tiir ’  464,19 

Lucas. 


3.16.  Ipfe  baptizabit  in  Spiritu  fando, & igni. 

6.  30.  Omni  autem  petenti  te  tribue. 


465,19 

47J>7 


A&a  Apoftolorum. 

10. 11.  Vidit  cstlum  apertum, &  defeendens  vas  quoddam,  ve- 
lut  limeum  magnum,  quatuor  initiis fubmitti  de  edo  in  ter¬ 
ram, in  quo  erant  omnia  quadrupedia,  &  ferpentta  terra,& 
volatilia  edi.  413,8 

20.  25.  Ego  fcio  quod  intrabunt  pofi  difcejftonem  meam  lupi 
rapacesin  vosnon  parcentes  gregi.  473  ,t 

24.  5 .  Audoremfeditionis feda  N asarotorum.  4 58,7 

26.  5.  Secundum  certijfmam  fedam  noflra  religionis  vixi 
Tharifaus.  458,7 

Epifh  ad  Rom. 

I. 27.  Similiter  autem,  &  mafculi  relido  naturali  vfufxmi  - 

na  e xar ferunt  in  defideriis  fuis  inuicem,&c.  47  3, 1 

2.4.  Benignitas  Dei  ad  poenitentiam  te  adducit, fecunditm  au¬ 
tem  duritiam,  &  impoenitens  cor  tuum  thefaurizas  tibi  iram 
indieira.  486,12.499,3 

6.  Qui  dedit  redemptionem  femetipfum pro  omnibus. 500,5 
i^.Pervos  blaffthematur  nomen  Dei  in  tergent  es.  460,5 

6.3.  Quacunque  baptizari  fumus  in  Chrifio  Icfn,in  morte  ipfius 
baptizati  fumus.  335,8 

1 1 .  Exifiimate  vos  mortuos  quidem  ej fe  peccato  ,  viuentes 
autem  Deo.  343,2.4 

22.  Nunc  vero  liberati  a  peccato,  ferui  autem  fadi  Deo, ha - 

beatis  fiudum  veftrumin  fanctifcationem , finem  vero-vi- 
tam  internam.  459,14 

8.  20.  Ipfa  creatura  liberabitur  d  feruitute  corruptionis  in  li¬ 
bertatem  gloria  filiorum  Dei.  482,2. 483, 6 

2  2 .  Scimus  quod  omnis  creatura  ingemifeit,  &  parturit  ad¬ 
huc.  503,13.504,17 

23.  Sed  &  nofipfi  primitias  fpiritus  habentes ,  &  ip fi  intra 

nos  gemimus  adoptionem  filiorum  Dei,  expedantes  redem¬ 
ptionem  corporis  nofiri.  5  o  4,  3 

29.  Quos  prafciuit,QT pradefhnattit.  209,7 

9.  22.  In  multa  patientia  fufiinuit  vafa  ira .  462,6 

I I.  2.  Non  repulit  Deus  plebem  f nam, quam  prafeiuit.  209,7 

13. 14  .Induimini  Dominum  lefum  Chriflu?n.  342,10 

16. 18.  Huiufmodi  enim  Chrifio  Domino  nofiro  non  feruiunt, 

fed  fuo  ventri,  &  per  dulces fermenes  &  benedidiones  fedu- 
cunt  corda  innocentium .  460,1 

Ad  Corinthios  I. 

1. 1.  Vocatus  Apofiolus  lefu  Chrifii  per  voluntate  Dei.  49.5,11 

5. 14.  Si 


Sacra?  Scriptura?. 


<j .  14.  St  vnuspro  omnibus  mortuus  efi, ergo  omnes  mortui  funt. 
50 0,5 

6.10.  Non  eflisveftri,  empti  enim  efiis pretio  magno  , glori¬ 
ficate  &  portate  Deum  incorpore  vefiro.  459,14 

c).z6.  SicpHgno  non  quafi aeYemverberans.  481,7 

14. 38.  St  quis  autem  ignorat, ignorabitur.  494,1 

1;.  3 1.  Manducemus  &  bibamus, cras  enim  moriemur.  395,1 

Ad  Corinthios  II. 


6. 9.  Dau  funt  illis  finguUfloL  alba.  364,6 

11.  Adhuc  tempus  modicum  Aone  c  compleantur  conferui  eo * 
rum,& fratres  eorum  qui  interficie  di  funt,  ficut  £r  i/A.  5  04,2 
1 4.  Cdum  receffit  ficut  liber  inuoliitus.  5  °  3 . 16 

10.7.  Tempus  non  erit  amplius.  ibid. 

11. 1 4.  Vtt  tertium  veniet  cito.  459, 1 1.&  13 

13.8.  Quorum  non  funt [cripta  nomina  in  libro  vita  Agni, qui 

occifuseft  ab  origine  mundi.  i43>1 


4.  lO.Semper  mortificationem  Ie fu  in  corpore  nofiro  circumfe¬ 
rentes.  4^3»4 

5 .  1. Scimus,  quoniam  fi  terrena  domus  noftra  diffoluatur,  quod 
adificationem  ex  Deo  habemus ,  domttrn  non  manu  fac  tam, 
suemam  in  calis. 

16.  Nos  neminem  nouimus  fecundum  carnem,  &  f  cognoui- 
mus  fecundum  carnem  Chrifium  ,fed  nunciam  non  noui¬ 
mus.  . 

11.  Eum  qui  nonnouerat  peccatum  pro  nobis  peccatum  fe¬ 
cit.  343  »2  2 

Ad  Galatas. 

4.8.  Sed  tunc  quidem  ignorantes  Deum ,  iis  qui  natura  non 
funt  dfferuicbatis,nuc  autem  cum  cognouentis  Deum, imo 
cogniti  fit  is  'a  Deo, quomodo  conuertimini  iterum  ad  infirma 
'  &  egena  elementa, quibus  denuo  feruire  vultis ?  488,7 

6.  8.  Qui  feminat  in  carne  fua ,  de  carne  metet  corruptionem. 

483.  * 

Ad  Epheiios. 

j.  6.  Propter  hac  venit  ira  Dei.  4  67, 5 

>  Ad  Philippenfes. 

3.  10.  Saluatorem  expeclamus  Dominum  nofirum  Iefum 
Chrifium,  qui  reformabit  corpus  humilitatis  noftra  configu¬ 
ratum  corpori  claritatis  fua.  504,3 

Ad  Theftalonicenfes  I. 

5.  2.  Dies  Domini  ficut  fur  in  nocte, it  a  veniet.  501,1 

Ad  Timotheum  I. 


In  Epift.  I.  B.  Ioann.  Apoftoli. 

VE  T  V  St  TESTA  MENTVM . 

Ge  nefis. 

Cap. ijpj|||!|!  I  a  t  lux,  6-  fatta  efi lux ,  &  vidit  Teus 
lucem, quod  effit  bona.  55,43 

n.  Crefciie,X?‘  multiplicamini.  149,6' 

2.  Quocumque  die  comederis,  morte  morieris.  48,14 

Et  erunt  duo  in  carne  vna.  23 1 ,6 

3 .  Inimicitias  ponam  inter  te  ,  er  mulierem,  er  femen  tuum , 

&  femen  illius, &c.  54>39-57-5° 

6.  Non  permanebit  jpiritus  meus  in  hominibus  iflis,eo  quod 
fint  caro.  106,2 

39.  Quomodo  ergopoffum  hoc  malum  facere  ,  &  peccare  in 
Dominum  meum  ?  255,5 

49.  'Fiat  Dan  coluber  in  via,cerafles  in  femita.  114,21 

Exodus. 

3.  Dices  eis, qui  efi, mifit  me  ad  vos.  101,2 

32.  Hi  funt  dij  tui  /frael ,  qui  te  eduxerunt  de  terra  ts£gy- 
pti.  261,4 

Leuitic. 

18.  Qui  fecerit  iuflitiam,qua  ex  lege  efi.  85,11 

Numer. 

12.  Ore  ad  os  loquor  ei  palam ,  &  non  per  migmata,  &  figu¬ 
ras  Dominum  videt.  135,13 

Iob. 


2 .  4.  Vult  omnes  homines  faluos  fieri ,  er  ad  agnitionem  verita¬ 
tis  venire.  500,5 

5. 1  .Si  quis  Epifcopatum  defiderat ,  bonum  opus  defiderat. 
49.2,  2 

6.10.  Radix  omniitm  malorum  efi  cupiditas.  477,1.  er  2 

Ad  Timotheum  II. 

2.5.  Non  coronabitur  nifi  qui  legitime  cert atterit.  4  8 1,8 

4. 7 .  Bonum  certamen  certaui.  481,7 

Ad  Titum. 

i.  10,  Sunt  enim  multi  inobedientes,  vaniloqui ,  er  feduclores, 
maxime  qui  in  circumcifione  funt,drc.  461,4 

AdHebraos. 

6.  4.  Jmpoffibtleenim  efi  eos, qui  femel  illuminati  funr,gufla- 
uerunt  etiam  donum  calefte  ,  &  participes  falli  funt  Spiri¬ 
tus  fancti.gufiauerunt  nihilominus, &c.  466,5 

10.26.  Voluntarie  enim  peccantibus  nobis poft  acceptam  noti¬ 
tiam  veritatis  iam  non  relinquitur  pro  peccatis  hoslia ,  &c. 
488,7 

Epift.  Iudae. 

v.  1 6.  Os  eorum  loquitur  fuperbiam ,  mirantes  perfonas  qua- 
fius  gratia.  461,4 

Apocalypfis. 

3. 15.  Vtinamfi-ugidus  e  f  es, aut  calidus,  fed  quia  tepidus  es,& 
nec  fi-igidus ,  nec  calidus ,  incipiam  te  euomere  ex  ore  meo. 
48  7. 2 


29 .  In  nidulo  meo  moriar ,  &  ficut  palma  multiplicabo  dies. 
109,8 

28/  Cum  me  laudarent  fimul  afira  matutina ,  &  iubilarent 
omnes filiq  Dei.  55,5 

Pfalmi. 

2.  Ege  hodie  genui  te.  101,2 

4.  Quoniam  tu  Domine  fingulariter  in  ffe  conflituifli  me. 
235>3 

4.  Signatum  efi  fuper  nos  lumen  vultus  tui  Domine.  258,5 
18.  In  Sole  pofuit  tabernaculum  fmtm,&  ipfe  tanquam  ffon- 

fus  procedens  de  thalamo  fuo.  30,2 

Timor  Domini  caslus  permanens  in  ftculum  fitculi. 
214,10 

39.  Sacrificium  er  oblationem  nolui fli,  aures  autem  perfeci- 
fii  mihi  3  holocauflum  &  pro  peccato  non  poflulafli ,  tunc 
dixi  :Ecce  venio. In  capite  libri  feriptum  efi  de  me,  vt  face¬ 
rem  voluntatem  tuam, Deus  meus  volui.  140,2 

44.  Erutlauit  cor  rneum  verbum  bonum.  26,50 

71.  Sufcipiant  motes  pacem  populo,&  colles  iuflitiam.  124,11 

72.  Tranfierunt  m  affectum  cordis.  41,26 

77..  Contribula  fli  capita  Draconum  in  aquis.  54,39 
89.  Aperi  os, &  adimplebo  illud.  197,23 

xoi.  Et  atmi  tui  non  deficient,  ioi,z 

109.  Ante  luciferum  genui  te.  101,2 

De  torrente  in  via  bibet.  108/3 

113.  Simulacra  Gentium  argentum  &  aurum.  261,3 

129.  De  profundis  clamaui  ad  te.  175,10 

Prouerb. 

5.  Viamfapientia  monfirabo  tibi,&c.  225,4 

**  *  8.  Nott 


Index  locorum 


%.  Nondum  erant  dbyjft,&  ego  tam  concepta  eram.  17,5  r 

9.  Aqua furti**  dulciores, &  panis  abfcodttus  fuauior. 180,6 

Cantica. 


A&.  Apoft. 

1.  Poenitentiam  agite ,  &  baptizetur  vnufquifque  vefirum 
in  nomine  Domini  lefu.  175,1 


2 .  Introduxit  me  Rex  in  cellam  vinariam ,  &  ordinauit  in 
me  charitatem.  *94>7 

Ifaias. 

26.  Ros  lucis,  ros  tuus.  S>6,<? 

Concepimus,  &  quoji  parturiuimus,&  peperimus  ffiritum 
[alutis.  17  SM 

40 .  Videbit  omnis  caro [alutare  Dei .  10  6, i 

Ierera. 

8.  Ex  Dan  audiuimus  vocem  equorum.  114. 21 

51.  Dabo  legem  meam  in  vifcenbus  eorum ,  c 'r  in  cordibus 
ip forum  fcribam  eam ,  &  non  docebit  vitra  vir  proximum 
fuirm,&  vir  fratrem  fnum,dicens:Cognofce  Dominum, om- 
nes  enim  cognofcent  te .  114,10 

Daniel. 

12.  A  tempore  cum  ablatum  fuerit  iuge  facrificium,  &  pof- 
ta  fuerit  abominatio  in  defolationem.  113,16 

Ofeas. 

11.  In  funiculis  Adam  traham  eos.  192,14 

Abdias. 

5.  Superbia  cordis  tui  extulit  te  habitantem  in  fcijfuris  pe¬ 
trarum.  ,  117 >6 


TQOVVM  TESTAMENTVM. 

Matthatus. 

Cap.5.  «B  Ttendite  a  falfis  prophetis ,  qui  veniunt 
ad  vos  in  vcfiimentis  ouium ,  intrinfecus 
autem  funt  lupi  rapaces.  180,2 

B  eatt  mundo  cor  de, quoniam  ipfi  Deum  videbunt.  1 3  4, 9 

10.  Et  quicumque  non  receperit  vos ,  neque  audierit  fermo- 
nes  vesbros, exeuntes  foras  de  domo ,  aut  de  duitate  excuti¬ 
te  puluerem  de  pedibus  veHris.  Arnen  dico  vobis ,  tolera¬ 
bilius  erit  terra  Sodomorum  ,  &  G ornor rhaorum  in  die  in¬ 
dici), qu  am  illi  duitati.  134,8 

12.  Aut  facite  arborem  bonam.icc.  137,8 

15.  Non  fum  mijfus  rtifi  ad  oues  qua  perierunt  domus 
Ifrael.  144,17 

19.  Si  vis  ad  vitam  ingredi, ferua  mandata.  109,9 

20.  felicem  quidem  meum  bibetis ,  federe  autem  ad  dexte¬ 

ram  meam ,  aut  fnislram ,  non  ejl  meum  dare  vobis ,  fed 
quibus  paratum  eft  a  Patre  meo.  13,1 

26.  Qui  intingit  mecu  n  manum  in  paropfide ,  hic  me  tra¬ 
det.  7,14 

Marcus. 

t.  ReliBo  patre  Zebedao  in  naui  cum  mercenariis  fecuti 
funt  eum.  4,4 

Lucas. 

9.  Praceptor  vidimus  quemdam  in  nomine  tuo  didentem 
damonia  ,  ^  prohtbtmnus  eum ,  quia  non  [equitur  n  ?bif- 
cum.  6>i 

Ioan. 

I.  Et  mundus  eum  non  cognouit.  105,3 

3 .  -Lux  venit  in  mundum,  &  dilexerunt  homines  macis  te¬ 
nebras, quam  lucem.  JQ  -  ' 

8.  Omnis ■  qui  facit  peccatum, feruus  ejt  peccati.  38,8 

15.  Hoc  ejlpraceptum  meum,vt  diligatis  inuicem.  „c  2 

zu  St  eum  volo  manere ,  donec  veniam,  quid  ad  te  >  13  1. 


Ad  Rom. 

I.  Tradidit  illos  Deus  in  reprobum  fenfum.  58,10 

4.  Vbi  enim  lex  non  ejl,  nec  prauaricatio.  158,1 

5.  In  quo  omnes peccauerunt.  48,14 

Si  vnius  -delido  multi  mortui  funt ,  multo  magis  gratia 
Dei ,  &  donum  in  gratia  vnius  hominis  lefu  Chrifli  in 
plure s  abundauit.  130,6 

8 .  Vos  autem  non  ejlis  in  carne, fed  in  jpiritu.  106,2 

9  Ergo  cuius  vult  miferetur,&  quem  vult  indurat.  38,7 

II.  Si  quomodo  in  amulationem  inducam  carnem  meam,  & 

[alitos  faciam  aliquos  ex  illis.  106,2 

15.  Deus  autem  fpei  repleat  vos  omni  gaudio ,  &  pace  m 
credendo ,  vt  abundetis  in  fpe ,  &  virtute  Spiritus  fandi. 
34,6 

I.  ad  Corinth. 

2 .  Spiritualis  homo  omnia  iudicat  ,&ipfe  a  nemine  iudica- 

tttr.  n  8,6 

3.  Qui  plantat, &  qui  rigat  vmim  funt.  232,3 

7.  Volo  omnes Jjomines  ejfeficut  me.  161,5 

13.  Videmus  nunc  per  fpeculnm  in  migmate ,  tunc  autem  fa¬ 
cie  ad  faciem,  nunc  cognofco  ex  parte ;  tunc  autem  cogno- 
fcamjicut  &  cognitus  fum.  J  34, 1  o 

15.  Caro,& fanguis  regnum  Dei  non poffidebunt.  1  o  6<z 

Ad  Galatas. 

5.  Caro  concupifcit  aduerfus  fpiritum ,  &  fpirirn  aduerfur 

carnem.  io6,z 

6.  Omnes  vmmeflis  in  Chrijlo  lefu.  131,3 

Ad  Ephef. 

4.  Nolite  contrijlare  Spiritum  fandum.  123,5 

Ad  Philippenf. 

3.  Vdete  canes ,  videte  malos  operarios ,  videte  concijionem . 
122,2 

Ad  ColofTenf. 

3.  Verbum  Chrijli  habitet  in  vobis  abundanter ,  in  omni  fa- 


pientia  docentes,  &  commonentes  vofmetipfos.  1  o  3,6 
Ad  Hebr. 

n.  Enoch  tranjlatus  ejl,ne  videret  mortem.  113,15 

Apocalypf. 

10.  Oportet  te  iterum  prophetare  gentibus.  14,11 

11.  Dabo  duobus  tejlibus  meu,&  prophetabunt  diebus  mil¬ 
le  ducentis  fexaginta.  u?>lf 


In  Epift.  1 1.  B.  Ioann.  Apoftoli. 
VETVS  TESTAMEN  TVM. 
Pfalmi. 

P£n8.^^7pJ£  Nclinavi  cormeum  ad  faciendas  iti- 
r££  jlificatiories  tuas  propter  retributionem. 
sdLsfi  277, 12 

Cantica. 

4.  Sicut  turris  Dauid  collum  tuum  ,  qua  adificata  ejl  cum 
propugnaculis :  mille  clypei  pendent  ex  ea, omnis  armatura 
fortium.  '  270,5 

Malach. 

1 .  Filius  honorat  patrem, &  feruus  Dominum  fuum.  Si  ergo 
Tat  er  ego  fum,  vbi  ejl  honor  me  usi  Si  Dominus  ego  fum, 
vbi  ejl  timor  meus?  2.71,6 

NOVVM 


*  Sacra?  Scriptura?. 


NOVVM  TESTAMENTFM. 
Matth. 

Cap.io.^S^K  Vi  recipit  vos, me  recipit,  &  qui  me  recipit, 
r(cipit  eum.qui  me  mifit.  i? 8,8 

. 16.  Sttper  hanc  petram  adificabo  Ecclefiam 

rneam,& porta  inferi  non  pr&ualebut  aduerfus  eam.  170,5 

A£t.  Apoil. 

17.  Inipfo  enim  viuimus, monemur ,&  fumus.  277,3 

I.  ad  Cor. 

6.  Nefcitis  quoniam  corpora  veflra  membra  fmt  Chriflii 

Tollens  ergo  membra  Chrifii  faciam  membra  meretricis ? 
Abfit.  178,8 

Ad  £lebr. 

13.  Beneficentia ,  &  communionis  nolite  obliuifci,  qua  ma¬ 
gnam  habet  remunerat  tonem.  177,11 

In  Epift.  III.  B.  loann.  Apoftoli. 
FETFS  TESTAMENTFM . 
Prouerb. 

Cap.io.(c|£flS  I L 1  v  s  fapiens  latificat  patrem  filius  autem 
fluit  us  mcefiitia  efi  matris  fua.  285,6 

Matth. 

7.  Tunc  confitebor  illis, quia  numquam  noui  vos.  29 1,5 

xr.  Difcite  a  me ,  quia  mitis  fum,  &  humilis  corde ,  efi  inue- 

nietis  requiemanimabus  vcfiris.  289,5 

I.  ad  Cor. 

3.  Ego  plantaui ,  Apollo  rigauit  ,fed  Deus  incrementum  de¬ 
dit.  189,5 

I I.  ad  Cor. 

13.  Prodixit  &  pradico  vt  prafens ,  (fi  nunc  abfens  iis ,  qui 
ante  peccauerunt ,  (fi  cateris  omnibus ,  quoniam  fi  venero 
iterum, non  parcam.  291,9 

— - - - 

In  Epift.  B.  Iudae  Apoftoli. 

FETFS  TESTAMENTFM. 
Genef. 

Aciamvs  hominem  ad  imaginem  & 
fimilitudtnem  noflram.  51 },  34 


Pfalmi. 


$8.  Famem  patientur  vt  canes,(fi  circuibunt  duitatem .303,2 
115.  O  Domine ,  quia  ego  feruus  tuus ,  ego  femus  tuus,  (fi  fi- 


lifts  ancilla  tua.  Dtrupifli  vincula  mea. 

300,2 

1 1 1.  Regum. 

8.  Non  efi  enim  homo,  qui  non  peccet , 

35^5 

Prouerbia. 

2  4»  Septies  enim  cadit  iuftus,&  refurget. 

33*,3 

Sophon. 

I.  Et  erit  in  die  illa, fcrutabor  Hierufalem  in  lucernis.  331,1 

Zachar. 

3.  Oftendit  mihi  Dominus  Iefum  Sacerdotem  magnum 
flantem  coram  Angelo  Domini ,  (fi  Satan  flabat  a  dex¬ 
tris,  vt  aduer faretur  ei.  313,25 

NOFFM  TESTAMENTFM. 

Matth. 

Cap.  Men  dico  vobis,  quod  vos ,  quifequuti  eftis 

19.  jgKBgj  me,  in  regeneratione  ciimfederit filius  ho¬ 
minis  in  fede  maie flatis  fieafedebitis  &  vos 
fuperfedes  duodecim,  iudicantes  duodecim  tribus  Ifrail. 
331,10 

I I .  Cum  anttm  tempus  firuBuum  appropinquaffet ,  mifit  fer - 

uos  fuos  ad  agricolas, vt  acciperent  fruttus.  30  0,2 

loann. 

8.  Vos  ex  patre  Diabolo  eftis,  &  defideria  patris  vefiri 
vultis  perficere.  5X3,37 

1 2.  Clarifica  me  tu  Pater  apud  temetipfum  claritate ,  quam 
habui  prius  quam  mundus  effet  apud  te.  313,36 

Qui  amat  animam  fuam, perdet  eam,&  qui  odit  animam 
fisam  in  hoc  mundo, in  vitam  sternam  cuflodit  eam.  334,7 

Ad  Titum. 

3.  Hmticum  hominem  pofi  vnam  ,  (fi  fecundam  correptio¬ 
nem  deuita,dcc.  i}7>1 


3 


INDEX 


INDEX 

GRiECARVM  DICTIONVM, 

QV^  SPARSIM  IN  HIS  SEPTEM  CATHOLICARVM, 
flue  Canonicarum  Epiftolarum  Explanationibus  aut  leguntur 
tantum  ,  aut  etiam  explicantur. 


IN  EPISTOLA  B.  IACOBI  APOSTOLI. 


A 


Tamirc) ,  di/edi.  pag.  i^.num.^ 
etyivujo ,  agite  nunc.  169,1 
‘  ""  aiynT,  pudica  ,  id  efi,  pura.  &  in¬ 
tegra.  1 27, 1 

a.Je\<pu  fxi  iyecjtmci ,  fratres  mei  dilt- 
Biffimi.  67,2 

a.Ji*Kear@‘  tfc,  dwiroy.exr©’ ,  »0»  iudi- 

189,10 
45.1 


caru,  &  non  fimulans. 

«tdvjUfi,  Ager  animus. 

«ttaTapara ,  irnnjunduia. 
dmra^tTcv  y.oixcv  ,  inquietum  malum. 
t  W>1 

«>.a£cv«a/f ,  (uperbiis.  164,1 

fi 0 tAxot.fed  forma  f adi  ore  - 


«Wa  Tvttoi  r 


dfoduv,  caterorum.  1 1 8,9 

dfxct qtixv  'fpydtn&t, peccatum  operamini. 

77,i. 

a.vtoiv ,  licentiam, laxamentum.  3 2,6' 

*7oJj^2A«  Sv^ccuulw  ,  planarq  fidem 
annuntiat,  iufrus.  92,3 

cL7rctpyti , primitis.  38,10 

r.ctpjictv  «jjrts ,  (educens  cor  fiium. 
q.  aberrare  finens  cor  fiium.  5  3,9 
«crepas-©-  j  intentator.  3  0,5 

t  Koo-fMs ,  /toc  ficula,  id  ejl,  ab  hoc 

mundo.  5  <5",i8 

«VejwopS-opa ,  vento  corrupta fimina,  & 
qua  medulla  carent >.  25,4 

«p»p  cv  4<JHm  Xoi/xttfa, 

vir  aureum  annulum  habens  in  veUe 
candida.  54,  5 

a  pax?»,  tela.  160,11 

ttcd-m7TK  a/  vfiiv, infirmatur  quis  in  vo¬ 
bis.  189,1 

drfiie  yce  p  5^7V »  <zsj«cs  oxlyov  q>d)vofifii», 
vapor  ejl  ad  modicum  parens.  161,9 


B 

BActVQHfJiw.  72,3 

^KA»0ei? ,  volunt arn.  3  7, 1 

r 

rW  19,1 

i  to  <£  re  irufiov ,  «/«/ce  &  ama- 

yiuvq  yfcire,  cognofctre.  ’! 

yvK/xn ,  confiltum.  *' 

ym/mamt  jjJr?ov,  cognitionis  menfira. 
130,20  J 


A 

AE/>  4? ,  timidis.  •  21,4 

4®?“™  <>*  -?  JtaAtt?  tzya.crpe<p»t  7  a 
tpyct  civtu  ,  ofrendat  ex  bona  conuerfa- 
tione  operationem  fisam.  122,3 

J[»^trtti,fiifiipient,id  efr,mordebu\  57,19 
*5&xe«2'»T« » hafitaueritis.  18,3 

,  hafitans.  17,  i 


to  fx.it  axniS^  u/JLctf ,  quod 

non  poflu- 

latis. 

139,11 

<hr/.ex$"'iTt ,  indicatis. 

66,i 

Ji-^vyji; ,  vir  duplex  animo. 

21,1 

Jloy.ifx.icv- ,  probationem . 

I  1,1 

J[c^»c ,  gloria. 

61,4 

<^bAc? ,  firuus. 

V 

7  >4 

TJ  relp«v  op^Zuj ,  iram  excitare.  191,1 2 
JLiyefciv  Tpo7rot) cv ,  excitare ,velfia/ue- 

re  trophsum,  tbid. 

tryf.ii ,  eriget,  a  languore  aut  torpore  libe¬ 
rabit.  190,8 

ere?  currit-  0  xve*c?  ,  alleuabH  eurn  Do¬ 
minus.  192,2 

iS-ntraved&ffcv  inaret/?  «^cipa/s,  thefau- 
rtz,afiis  in  nouijfimis diebus.  175,6 
ei  5  vfiffi  Xtnttf)  Qfiac,  ,fiquis  deejfi fibi 
mtelltg’t  fdpientiam.  13,2 

1  vofa.iv  TtXelrt  (ZmtiXikov  ,  fi  le¬ 
gem  regalem  perficitis.  7  3  ,-i 

eis  vlfxov  T4A«ov  r  'P  eteu-3-texac  ,  z«  legem 
perfidam  libertatis.  48,4 

tic  r  ozwctywybjo ,  tn  conuentum  vefrrum. 

,,  6i,t 

a  tic,  J]oy.t7 $pncucs  uvttt  a>  vfiiv ,fi  quis 
videtur  inter  vos  reltgsofus  efie.  ji,i. 

v*.r  caov»p£'£&v,amaloefi.  186,10 
c%  'Pfiipyuv  cis ,  ex  operibus  tuis.  91,1 
ix  tiJlevcov  v/jvfr ,  ex  concupifctntiis, 
id  efirvoluptatibus  vefins.  137,18 
iv.tytqvuv  ctTtcSyirhct  J\jygfcmxjj'xxx-, 

qui  patefacit fidem  annuntiat  lufritiam. 
9*>? 

tXtyyJ/jfyjci ,  redarguti ,  argumentatione 
conuidi.  7  7,6 

t/j/pvfgv  Xoycv,  infitum  verbum.  44,9 
ivxXmv  ,  maritimorum  ,  fiu  cetorum. 
118,8 

htpyufifi)» ,  aBuofd ,  efficax.  195.11 
cv  fxyj'  iv)  a  ci7rofj9/jGi,in  nullo  defici  et  es,  13, 7 


Tot  ivcvTet ,  quod  fiiptrefr.  90,21 

'Ivoyce  , obnoxius,  vincitis,  obfiriElus,reut. 

79.9 

cv  r  iiJ^ovtfic  i/fiffi,  in  concupifcentiis  ,id 
efi,voluptatibusvefiris.  139,3 

cv  r  'sropeiac  dm4,  in  viis  fuis.  2  6, 1 1 

i^tXKoffijfjcc ,  <t  fifktxQ.fidijGG,  abfiraflus 
&illtftus.  32,4 

i^epye^)  tvhcyict .  ($  narapa  ,  procedit  bc- 
ncdittio  &  maled-dto.  111,6 

ifyfxoX c.yt7S’t  «Ac/?  tot  nfi^?7f\d/xxtTce, 
confitemini  inuicem  alius  ali)  peccata. 
I94.I 

infiytfidS  .promtfit.  29,2 1 

'fmQxtfimi ,  rejpexeritis ,  intendatis.6),^. 
t  &feq; 

'c7nct»fi,  modefl.i.  129,15 

'ohextlli&f ,  yifitare,  profficere.  j  5,10 
in\»pud-» s  fitppletafiue  impleta  &  perfi- 

£h.  ‘  ioi.i 

kas-otf  v.cLVMv ,  amatores  malorum,  3  0,9 
I ed&stot ,  contentio.  123,2 

epvredyS,  fierptnvttm.  1 1 8,7 

icarxlul-hG-Te  :  Ԥfi-\uTt  ra?  *apcf>a? 
vfiffi,,.in  luxuriis  enutrifits  corda  ve- 
ftraan  deliciis, ac  voluptatibus  terrenis 
vitam yaduxislis,&  lafciuiftis.&enu- 
trifiis  corda  vefira.  1 74,4 

lrpv<pl\Q.Tt ,  epulati  efits ,  tn  deliciis  vixi- 
fiis.  i74>! 

evT£id-»s ,  fuadtbilis ,  traSiabihs.  13  0,19 
(u^iTreict  r  ‘atposumu ,  decor  vultus  eius. 

26.10 

ev^-tt  £  toc  a-clci ,  oratio  fidei  faluabit 
infirmum.  19^,1 

iyjru  ,  habeat,.  12,1 

ixSf* ,  inimicitia.  141,7 

tue  Xctfiti  vtrov  rsfuifxov  04^1' ,  donec 
accipiat  plumam  tempefltuam  &fi- 
rotinarn.  179,1 5 


r  HAhTe ,  Amulamini,z.elatts.  1 38,4 


HTpoTj,;  'txmcylacfj.et ,  viciffitudittis, 
conuerfionis  obumbratio.  37,21 


O OpuCo?  ,  tumultus  ,  circumuagatto. 
i5i>,5 

isfi. 


Index  vocum  Grsecarum. 


autem ,  ecce. 


,U4>7 


1  ij[v  falycv  <a*yp ,  exiguus  ignis.  1 1  f ,  l 
rutydrix  euudffl cmoCwT x,  vcfiunenta  a 
tineis  comefiu  171,1 

ivx  /A  ti;  vzpvx&m  ntkrnim  yVt  not^fub 
iudtcio  decidatis ,  in  fimulationern  aut 
hypocrifin  incidatis.  187,15 

tvx  /A  #xlxiify&tni\  nt  condemnemini. 
180,; 

■  hidyfyoiy  fanans.  192,11 

1  K 

KaV  e^eTs  TVTrar  rnxxcfictit  habe¬ 
tis  firmam  nos,  181,2 

,  momenta ,  articulos ,  &  rei  cu- 
ittfque  bene  gerenda  opportunitates. 
161,5 

x«a£<:  ,  pulchre.  65,4 

xctjumv ,  deficere y  mori.  1  9  1  >  1  3 

xxyvovrt; ,  mortui.  *bid. 

« ttetuU'  euir^affliBio  fua.  45,5 

xseKeTra^-e/V;?  cv  vyivynBftofftvfy&u.  tvd-J- 
yttT fit^uvAru  yvexatur,aut  affligi¬ 
tur  qui  [piam  inter  vos  ?  precandi (ludio 
fifi  dedat,  e. quo  animo  efi  quiffiam? 
is  vero  p fallat.  188,1 

Kxxorrxd-ux ,  labor  vexationiSy  ajjlittioms. 
181,4 

ttwlcyprauus.  50,8 

y„<trraS\ujja<^iUK'Tiv  xififfi,  tyrannide  exer¬ 
cent  in  vos.  71,11 

k*t aiuwyxf)  ,  fuperexaltant, gloriantur. 

8i,6 

Krtrtdv.et.cn e ,  condemnatio ,  fiue  indictum. 
187,15 

XKT  JxxiiXw  ,  *«  alterutrum.  1 8o,  1 

*<tTt JV-afiT*  (£  ,  addixifiis ,  & 

occidifiis.  176,1 

HUTftyd&f),  perficit,  fine  abfiluit.  1 1 , 1 1 . 
41,4 

xecTtug) ,  arugine  vitiatum.  171,1 

x  twyx&to  3  0  «J|eA<po?  cv  79? 544  >glorie- 
tur  autem  fiat  er  humilis  in  exaltatio¬ 
ne  fua.  21, y 

inanis.  35,1 

Kecr/uc?  «£  dSicJUL ,  vniucrfuas  iniquitatis. 
Il6,2 

t  MTfMs  T8 ns ,  huius  mundi.  67,4 


(s<pi'«?  .fapiemta  defiituitur. 
XMi\.gfMd-a,fitmturi  fumus.  1 08,8 


MA Kxetfyytv  ru;  ■hmyivovrx;,  bea¬ 
tos  ducimus,JUt  pradicamus  eos 
qui  (iiftinenty aut  tolerat  aduerfa.1%1,4. 
yxxpcd-vyn(S.Ti ,  patientes  efiote ,  id  efi , 
longanimes.  177,1 

yxnpcd-uytx  ,  patientia  ,  longanimitas. 
178, 10 

uxTeaoc,  vana, inutilis ,  infrugifira  tfiu- 
firanea.  53,11 

yxyt^rt  <woXtyt7rt ,  litigatis  &  belli¬ 
geratis.  139,10 

yiyxXxuyti ,  magnifice  fi  tackit,  inaniter 
gloriatur ,  4«?  magna  quadam  pradi- 
cat>.  115,1 

ytXXovrt;  v.e/vt&fincipieta  iudicari.So.i 


N 


yti  fixT%Xoyn<rtni ,  non  mullum  loquimi¬ 
ni,  10,13 

fv xf[e<$  napafifiy.Kvoc,  "Xiykrsu  ,  on  r 

&eu  '&etpa?cy.aJiyncmo  tentatia  dicat, 
quoniam  h  Deo  lentor,  29,1 

ynJ\iv  Jf^y-eirof^joc ,  nihil  dubitans.  18^7 
y»  ntXctvdid-i ,  nolite  errare.  5  4  > l 

[M  <moXXdi  <5\iS\x<rv.a\oiyivi&tynolite plu- 
res  magifirificri.  107,1 

yoiyo)  <£  fMiya.\iJ\ii; , adulteri,  &  adul¬ 
tera.  140,1 

N 

dd-oi ,  a  dulterini,fiu  fpurq.  141,1 

a 

OAjkA^o,  ,  integri  & pcrfilli.  1 3,6,7 
oxAxupov  <&vtvyx ,  integrum  fpiri- 
.  tvniy&  animum  fine  querela.  13,7 
C7i -y  dv  riopyv  r  tiid-uvovrcf  (&HXnr xf,  vbi 
impetus  dirigentis  voluerit.  1 1 J ,4 
corio;  iadrne ,  vt  fimi  fitis.  1 9  0.8, 1 9  4,8 
c?yv,tra.  43,9 

ori  8  ‘uric-is  cwj ii py ci  rch  (pyci;  ,  quoniam 
fida  cooperabatur  operibus  illius, vel  ad- 
iumento fiiit  allionibus  ipfius.  100,1 
ht  n ■Bfdc;  t)yi  -r  an  ave;  ,  quoniam  mitis 
fumy& humilis  corde.  13,7 

•Jk dvTijdcvtf)  ,  non  refifiit.  1 77,4 

w  cvnvd-iv ,  non  inde.  1 }  7, 1 8 

87«c  r,J't:u.la  <&»yii  d\v xcv  <t  ytvkv  nrciU- 
eaq  vJ[up,fic  nullut  fims  falfam,  ac  dul¬ 
cem  aquam  emittere  potefi.  U2,i 

n 

nAv  J[fipnfxa  rtXeicvyomne  donum per- 
fittum.  34,1 

u  4«c ,  qui  intro  fpexertt.  47, 3 
fa$cf.Xcyityfjfy)ci  iiuTu;,fkllenta  vofmet- 
ipfos.  46,8 

<®&G.  d\p<n  ( ,  omnis  donatio  ,fcn  largitio. 
J4»I 

oxapac-fjMc  ,  tcntatio.  1  ®  ,5,7 

-®ef 3->'£re  ^  uXwoQrt ,  lugete,& plora- 

te-  xyi,i 

rdtiKraa  Kx>u*;,alfundantia  malitia. 43,3 
(dkjw.fxx ,  exceffiu  ,  redundantia ,  reli¬ 
quia, excrementum.  9»,Ji 

^ipcpa  ,  circumlatioyamentia.  151,13 
'w/s-it' ,«.« , fidem  meam.  91,1 

ag-Xur-rri ,  percujfori.  119,18 

mrXntnov ,  proximum.  74, 1 5 

wtvfxa. ,  flatus.  104,1 

rsroXtyct  <fc  ydydq  b)  vjutv ,  bella  &  lita 
in  vobis.  139,10 

tsoXviyyes  Shm;  Jii^u  ivep yny.evn,mul- 
tu  valet  deprecatio  iufii  ajjidua.  195,11 
'BOAvaxrXayjo;  'Qv>  0  nu&c{ ,  valde  mifi- 
ricors efi  Dominus.  184,13 

fgrovtipu  ,  mala, improba.  164,1 

vcpfic ,  in  abundantia.  1 6,1 1 

arpxijTHTi  ,  manfuetudine.  44,5 

napo;  ro  'Bu$u 9^,  vt  obediant  nobis.  114,7 
tatfo<rw7roXii-\itiJi< ,  acceptionibus  perfina- 
rum.  "  x  61,1 

t&fUuintv ,  vultus, frons, rei  initium, lar ua. 
16,10 


N07rn< ,  momenti.  37,11 

purnte/.*,. immunditia.  43,1 


^CEritTrt ,  putre fithla  ytabefnila  funL.. 
171,1 

«-i/KW  cXcyu;  nroiYia-aq  «  xyrtiXo;  o-uza, 

nunqmd  ficus  oleas  gignere  potefi , 
vitis  ficus?  122,1 

iripaj-H,  !75>9 

T 

TKXajTTospYiQrt ,  mifiri  efiote,  id  efi, 
affligimini.  151,1 

'rvcrroiv  :;  ,  hurnilis.  1 2 ,1 

rav&vdtri ,  humilitate.  23 , 1 , 2  4 , 5 

riXesot ,  perfidi.  13,6 

rtXtrcfi ,  pefiBores.  48,7 

t/c  (rc^oc  (*  'fm^iiyiov ;  quis fdpiens  &  di - 
fetphnatus  inter  vos?  '  112,^.13,1 
r/ to  o^eAc?  ;  proderit ?  91,31 


Ya&w  ,  materiamfiyluam.  115,2 
dzBOfxtvesv ,  Jufierre.  27,4 

■hnm  yan ,  fuflinentta,per(cuerantiaM,ii. 
178,10 

■c&OTaymt  ,fnbditi  efiote.  146,1 

'cero  to  vOT^ro'</i:v  yS ,  fub fcabcllo pedum 
meorum.  <56, 5 

7a.7rciVH; ,  exaltauit  humiles.  22,5 


jcJdovoifinuidia.  144,5 

x7 (pXcylUfiQ.  T  rpo^ov  7  'fiyhrtu;  ,  in- 


t  rota  natiuitatis  nofim.  117,9 
(fovei/eTt ,  inuidetis.  1  3  8,4 

yovmt,  occiditis.  138,4 

<pewKw ,  contrtmifiunt ,  txhorrefcutn. 
94,16 

<f  i/ot;  »4/«r4  befliarumfirarnm. 

H7»i 


XA/pi ,  faluere.  9,17 

XaXivxyayvtrA!  yfi&num  imponere , 
frano  circumducere.  in,  29 

pgyG^hpavc;  ,  <«<re4  redimitus  corona. 
64,5 

£»e«c  ^  operibus.  9't,i 


YT ytr-rt ,  animalis.  124,6 

4^ixsc  3  xv ^posme,  animalis  au¬ 


tem  homo. 


quapropter. 


114,6 


39,1 


IN  EPISTOLIS 
B.  Petri  Apoftoli. 


'Ta-^crvciix,  in  benefitttis ,  hoe  efi , 
31^  refte  agendo, 
xyxxxtd&i ,  exuit  atis. 
dyxXXtdpfyjoi ,  exultantes. 
xyxTraif;  y  conuiuiis. 
xyxTcry. SJo»?,  di  leti  os. 
aycctrUu ,  caritatem. 

xyxmrroi ,  fiatres  dilefti.  492,1 .5 1 4,1 
xyx7rn%;ydiligibiles,amabila,caros.iyiA 
*  *  4 


373,11 
11 8,2 
3*5>I3 
474,5 

4H,5 


Index  vocum  Graecarum. 


ttycnt»\U  >  dileclui.  446,14 

cv  dyicto-fjd, per  (andficationem.  110,10 
•cvtii  dyvdcf,  ufifyi  'Gm^ufjltm  ,  ignoran¬ 
tia  vefirst  defideriu.  z  54,9 

«t^/opctiSvT*,  e#?»  qui  emit,  45-8,8 
0,5-t/j.i^if  (iJ\wXcXctrot:a.!' ,  illicitis  idolo¬ 
rum  cultibus.  545,7 

ddio-uuvfinfipientium,  ne  furior  ii.  514,3 
duru^tixefidas  ptrditionu .  4  i  8 ,  (i 
cv  fi;,  in  quibus.  491,!« 

tisdjvra,  maternum.  502,8 

MfyTnsc  ,fine  fi'udu.  425,26 

d./.v.TcL-rttt.fts',  «jUstpr/jt?,  it/ctjfabtlu  de- 
hd>.  47  6,  4 

«AAcs  tJtw/  yivlySpzi  r  <&oifj.viv  ,fid fir¬ 
ma  fitdt  gregis ,  385,7 

*AA«Aa<,*/«*J alij,viciffim,inuice.  388,3 
tt,f\h.<nesot7rloy.i7r@,,alienorii  m  app  e  litor, 
alienarum  rerum  vuriof  is  ,  altem  (pe¬ 
culator, curxs  alienas  agens.  367,7 
«tAc^a ,  rationis  expertia.  47  3  ,2 

«*M<nv  <£  $$cp<tv ,  captione  &  perniciem. 
%  475.4 

d/jictp*v?sv,immarcefcibilis .  113,9 

d[s>i<tv7@‘ ,  incontaminata.  2:4,7 
dvaspc<p» ,  conuerfdtto.  274,3 

dvctyime  ,  luxuria  confufio,fiu  rtfitfio. 

,  ?47,<J  . 

etv^finieri ov  TQn&uyufi;,  horninii  defiderits, 
i.  humanis  cupiditatibus.  3  44,3 

eevrhwrcv , fimilis  firma.  334, 1 

aecptfora  ,  CACitdS.  458 ,1 

«V«t<4s  ,  erroribus  ,  je«  deceptionibus. 

474.5 

doree^nQ-oi ,  incredulis ,  inobedientibus. 

5  5  5.4» 

«WS-tm; ,  wec  credunt >.  2  6  8 ,7 

ddig-lctv ,  incredulitatem.  4 13,9 

^ro^-e/^05/,  deponentes.  2-54.» 

'ihnXcylct,  definfio  ,refponfio  ,  fitisfkdio. 

,  3lJ>? 

&7oxstA.w4«  ,  in  reuelatione.  220,  10. 

*}*.»? 

dwktta,  ,perditio.  458,7.459,1 .497,6 
«psr»  ,  virtus.  270,4.417,14,411,8.$* 

,  fil;  , 

apnlw  Ap*©- ,  virtutem  Martis,  ibtd. 
fixerit,  *y>  ,  fatis  enim  e fi  nobis. 345, 2 

«V  «p^ae  xrlnux;  ,  initio  creatura. 

494.4 

dcnQs,  impius.  3  71,15 

atnXydaj ,  luxuria  ,  petulantia  ,  /».w. 
u  345.5-459, M&2.9 
uaznXoi  d/ju>y.n'($i ,  immaculati,  &  in- 
uiolati.  50  8,3 

do-arrtUc ,  intemperantias.  459,1 

c*v-3-«/«s  ,  prafiacli.  47 1 ,5 

«ip-S-apT®* ,  immortalis.  2 14,4 

«r  «ippovpy  dvfyuirosi  dymatxv ,  fiultd- 
rum,aut  amentium  infcitiam.  279,2 
apSoprev,  <£  dylav&v  ,  (£  d/xdpxv^v  ,  l«- 

corruptibdem, incontaminatam,  &  im- 
marcefcibilem.  387,4 


T)  ^^certam  firmam, flabile.  4 29 , 12 
?/x@-,  certus, firmus.con flas, 
amicus.  -y-j  i 

^a/wTtpc v , firmiorem.  *  3 

tvfxct,  regalt  fiacerdotium. 

269,4 


fo.sio-QHUzv  xe unv ,  extcrabtle  indicium. 
47*» 

|3Acc7$#/xams ,  blafphemantes.  471,7 
(iojCo&nat .  w  coenoverfantur.4%9,6 
a  SpaJ|aoe<  0  «ve*©*  ^  ,  »0» 

tardat  Dominus  promiffi.  4994 
/S.^c^yTHTa  ,  tarditatem  arbitran¬ 
tur.  499,2 

.  r 

r-»i  0 w,  cognitionem, fidentiam.  421,10 
yusofiste,  mulieres, vxores.  300,6 


Ai\id(fivn<;,incficantes.  476,9 
^eXta^Biw ,  iiieficant>.  481,9 
jf  m,  perqua.  417,1 

cfi  ’  ov,  per  quem.  ibid. 

<%>.  ■f  yg»<^c7~.oyixz  ,  per  dulces  firmones. 
•  460,2 

Jfi-.zcvHv-rtc ,  adminiflrantes.  357.7 
cf^:  ■ar/ftus ,  fidem.  216,7 

'  tfye>f/pw ,  exo><7.  492, 1 

</},  ki/mcv ,  exploratio,  txptrimentu.iiy,i 
<Pj^uc ,  rnaiefiates , glorias.  47 1 ,6 
«  Tpe'jUB(7j  P>\a.<T<pn[xwTi<;,  fiechs  no 
verentur  blafphemare,  ibid. 

,  /?ro  tsingelis .  ibtd.y 

S^cu, ,  /?ra  /?£?«,  /e«  opinionibus.  ibid. 

,  glorificetur.  560,20 

«/[a*/ xfxtv ,  virtutem.  4  4  3 ,4 

E 

EaV  r  dyxb-s  fj.tij.mcu  ,fi  boni 
amulatores  fueritis.  320,4 
iyxpctTactv,abfiinentiam.  422,1 

eyxpctT'/z(  latiffima  ratio,  ibid.  &  fiqq. 
h  KpontUB/j.aj ,  in  potefkzte  habeo.  422,1 
63-fAoTpe7r(£/ ,  rniit abites  rtppcBu  volunta- 
tis.  463,8 

fipiai»  «»  dv§f>u>Ttcic,  vj^cdct,  pax  homi¬ 
nibus  bona  voluntatis.  3 » 8, 5 

6;  tKcffecii' 7/^6  zaacTrci&ii^tVct/vev  cfe  a^a- 
■9-c7rei«y ,  vlttonem  eorum ,  qui  male 
agunt, laude  vero  rctte  agentiu.iyS.^ 
fi.JixuvTH ,  defindentes, vlcifctntes.  3 1 4,1 
msttWf  ,  y?«  ivt^opuL,  lapfiitm ,  luxatio¬ 
nem  offimm.  46i,S 

tx7rvpamv ,  exufiionem.  464, 1 7 

saTft» ,  cominua.intenta.  353,8 

ey.cttcpod-ufXHcw  ,  magnanimus  extitit. 
462,6 

epcrcfiuQmaf  ,  negotiabuntur.  460, 1 

/i  zvfvnuc,  i/juTtm  Koa-jj©-  ,  »W«- 

we«/i  veflimentorum  cultus.  303,8 
'imifj.ov ,  pretiofum.  265,2 

i^muGv,  <£  i^npcunQv ,  exqui Jierunt, at¬ 
que  fcrutati  fiunt,  223,1 

patria ,  poteflas.  359, !  x 

ifXTrXoyjnt,  rexyfiv,  quarum  non  fit 
extrinfieCHS  capillatura,  id efi,  crinium 
plicatura  fiu  complicatio.  302,1 
’iirxfyiXfj.xTa,promtffiwnes.  418,6 
i7nymdvtLf',cognouiJfie,  488,5 

(1  tpud-ii/xa,  idem  quod  flipulatio .3  3  6,24 
tmtpidZ/iVTti ,  <pt  calumniantur.  •  325,6 
cv  'dfoyvcdtri ,  in  cognitione.  4» 5,4 

'eh-3-sfjlct  tpSepdt  ,  voluptas  interitus. 
420,19 

'£hd-cfj.i^  de  fi  denis,  cupiditatibus.  345, 
4.  482, ip 


'dhesxim,modeflis.  284.9 

'Qnw.rrius ,  &  '<mo-x(7rTouai,  381,1! 
'bintxomnic,  u»  dvxyy.xg-cic ,  prouidemes 
non  eoad  e.  ibid. 

'dnvfcxbjj ,  epifiolam.  492, 1 

tdnycpnyrtQ.71,  iptfuper  fuppeditate,prarcr- 
fhfuggeriie,aducite.  421,6 

<^r^op#5-ji<7?^),  (ubminifirabitur.  435,3 
'incdlm ,  (peculatores.  443,8 

ivyvufjoowj»  ,  modeftia.  3 1 3 , 3  3 

tyfiUnG. ,  complacui.  446,15 

rjficKict ,  pax.  5  o  9 , 7. 

tucrgf«av ,  pietatem.  42  5 .9 

Vfjttc  t  TUTW  fj.vnfj.lw  ‘wsiti&g,  ha¬ 
bere  vos,  vt  horum  memoriam  fheiatis. 


442.4 

z 

r^^oipa,  caliginis. 

463,12 

H 

T  T  yifs-om ,  ducibus. 

278,1 

X  i  «T-wjMTtc,  purificant  es, fiu  cafiifican - 

tes.  247,19.248,2 

«cTevW  iy^/jSjJoi  ¥  cv  a/2tpct  TpvtpUd,  vo- 
luptan  exifiimantes  diei  delicias.  474,2 
cv  Hfxepct  'fhtoxo tthc  ,  J«  <^ie  vifitatiotns , 
275.8 

nfin,nunc.  492»» 


0«V«Tft)-9-H?  7^0  5p«),  ^W£7rci»0H;  3  7rJ 

< awifjutn ,  mortificams  quide  car- 
ne,viuificatus  autem  fpintu.  3  28,6 
•&«£«  Jliwd fj.io>c ,  diuina  virtutis.  416,4 
•3-e/a?  y.oivuvo)  q>v  <rsM^  dittina  confortes  na¬ 
tura,  418,9 

Sifjihidrajf ,  roborei, flabiliat,.  403,2 
S-tccrtSeici , pietas.  423,10 

xlytp.  Det  verbo.  495,11 


IJliv ,  proprium.  489,2 

Uis,  ecce.  492,1 

»  5  »«r*£ ,  illa  vero  cum  vidijfiet.  3  22, 1  o 
ItpctTd/fJX  dyitv  dviviyyjzj  'aviVfj.xrtKclf 

&v olat.  Sacerdotium  fandum  offerre 
Jpirituales  hofiias.  364,21 

,  ex  virtute.  3  60, 14 

i<roTi/j.cv,  aque  pretiofam.  413.9 

K 

KaS-’  euptoiv ,  fecundum  fecbm.  458,7 
ocTov ,  fecundum  viam.  tbtd. 

U  xctd-ct p*{  xcepcfixs  «MjiAb?  d.ya.rre&ri 
««TevM? ,  ex  puro  corde  inuicem  diligite 
attentius.  248,8 

Kctd-ct&Hrfjov ,  purgationem.  427,10 
cv  ^ptj5 ,  1»  tempore, in  opportunitate. 

390,2 

KxKc-nsiU,  malcdidus,fitcinorofus,  malo¬ 
rum  patrator.  367,5 

y.dlctxcujcnfj ,  exurentur.  504,18 

xetlctTrcvisffyj©- ,  quomodo  dicatur  Loth. 
468,1,^  2 

■xct\it7Tcrx(Jdpcv ,  defatigatum.  ibid. 
y.ctlctircvHySpiv  vjot  <r  t  xd-io-fAuv  iv  d.n\- 

yda  ivaspcafic  SppJfi^,  oppreffum  d 
nefandorum  luxuriofi  comterfdtione 
eripuit.  ibid,  2 

Ka.ra.B7  i  cev. 


Index  vocum  Graecarum. 


surapr io-af ,  perficiet.  4°  *  > 1 

xxrxnctva^ofjSpiK  mCaru ,  apparata  ar¬ 
ca.  ^  355>4J 

y.xT  euuffi,  aduerfum  fi.  47  i  >5 

K-wru/jfyj*  XvS»Gr*),  afiuantia  filuen - 
tur.  504,18 

iK  KtQctxtw  yavictf  ,  in  capHt  anguli. 
267,4 

jiAec;, gloria.  286,6 

uXiipct  ,fors.  384,4 

mivcovo;  ,  communicator, confirs, particeps. 
478,19 

xoXxcpifipSpei ,  colaphi^ati.  28636 
xeA&iHn » iudicentur.  350,17 

xTiifj>ct ,  pojjejfio.  270,1} 

ktkt/jm  ,  creatura.  ibid. 

xuewTfc(s?  zara^pcvat-Te; ,  dominationem 
contemnentes.  47 o, 2 

xw/xoi; ,  comeffationibus.  345,7 


A 

Acto?  tl;  <dkj.7Tcimiv ,  populus  acquifi- 
tionis.  i70.11 

aZ-S-gv  ctKftyuKiei^cy  cxAmtov,  lapide (itm- 
murn  angularem.  2  65 ,  1 

to  xoymov  a<F\c\cv  yclxa. ,  rationabile  & 
abfque  dolo  lac.  257,7 

*b G-faSp»  *>;  utlxio-pc a.  /2 1  pCc p tf ,  lota  in  vo¬ 
lutabrum  cceni.  48  9,6 

Atmx^-fWs; ,  ajfltfli, vexati.  218,4 

Av(S;  t«?  «eriva;  t  d-uvam  .fi lutis  dolo¬ 
ribus  mortis.  338,6 

M 

J^^aapoS-ttyieT,  patienter  agit.  409,1 . 

fictK^v[Aa  ,  multa  patientia.  462,6 
/uaxpoO-upx/av',  longanimitatem.  509,1 
fxxXXtv,  magis.  429,1* 

/aaAiVa,  maxime.  470,1 

[jLcLVTtia.,  juror  magicus.  478,6 

/ta.trij.x,inquinameti,fiu  pollutionis.  47  0,1 
>?  fj.irya.\aarT»%)<;  csctivu ,  magnitudinis  il- 
lius.  ■  ■  ^  4  43  >7 

prj,a  t*  Jfir.vcla.;  ro  t3iCctjor  \yov ts;. 

.  4*9.  >3 

/Uy  'syaorrnTc; ,  modestia, manfuetu- 
dme.  325,1 

<r«  f  /Wy  ToturaJ^o^a;  ,  glorias  qua  poflea 
conficuta  fiunt  ,  vel  qua  confecutura 
erant.  226,12 

/U»  ava^Ka^w;  aA  Aa  eHU<nuc,non  Coacle, 
(cd  jpontanee.  381,12 

m;  v.areacnQAtyovTtc ,  neque  vt  do¬ 
minantes.  .  307,6 

1  ^»^-TEt|^pex,€f <4^?  5  «0« 

»4.  382,17 

(xnyjtKlJ\ti ,  adultera.  4  >  5 , 1 

/u^A»;  o-«(0  ,  Vix  (aluabitur.  3  70,2 
fjLvunalfy,  manibus  tento. cacutio.  426,6. 

dtnuMurtim  r  (*vuv,a muribus,  ibid. 
fj.uu7rd&v,  manu  tentam.  ibtd.$ 

'  /um'a«4  >  vtrberum  vulnus.  293,13 


N 

Nri<povTt(,fibrij.  231.8 

v«4‘*t5  } fibri  efiote, vigilate.  35 1 ,9 
cv  vukti  ,  j>;  »ot?* .  5  o  I  ?  I 

•—» tv/£e«S£ ,  peregrinari,  percelli ,  commo- 
£1  j  obfiupefcere  ,  aut  mirari. 


362,1 

Zmfy/A ai ,  admiror.  346,1 

,  admiratur,pertgfmdtnr.  346,1 

O 


Oi  c/xe^)  \asoTecero[j^)oi  bt  'Wavrips- 
Cm  To/j  <T\t<mit<tii,firuifiibditi 
efiote  in  omni  timore  dominis.  283,3 
ob.ovofxct ,  dtjpenfiitores .  358,17 

o/k®  wm/x.xTiK.01;  ,  domus  jpirituahs. 
263,18 

civctphvyiqt; ,  vinolentiis.  345,6 

ixlycv  ,paululu,  modicum. i.  1 8,6. 48  2, 1  o 
oXi7/o7rjsrci ,  modica  fidei.  4  x  3 ,9 

l^ououi ,  eiufdem  fiubjhniia.  418,9 

o/wppove;  ,  vnanimes ,  eiufdem  fintentta 
atque  confilij.  3101 

ovra;  ^Topt^ovraf ,  exifientes  fugientes. 

482,10 

*vt«;  ^TBipujeovTa; ,  effugerunt, 

ibid.  1 2 

/2»  epam;  ‘mg-tvovn;.^,  non  videntes, 
credentes  tamen-, vel, cum  non  videatis , 
credatis  tamen.  221,8 

ot?  aVa^  h  $  (Acoiyo&vfftaL, 

cum  expeckiretur  Dei  patie tia.tf  3,43 
o<r<py'a;  <f  Jfyvotcti; ,  lumbos  mentis.  230,6 
iv.  ctfjLiXinru  ^nonnegligam.  436,1 

dpyti  ,non  cejfatj.  461.5 

«  vus-a'^« ,  non  dormitat.  ibid. 

miri  e$-'e  fyva  <£  ^apo/Koi ,  Iton  tfiit  bojpi- 
tes,Qr  aducna.  207,17 

a  ipepafft ,  »0»  portant.  47  2 ,5 


n 


n 


avra  J^aAcv ,  OWWfffJ  dolum.  255,6 
••nrctvTx  iyxpcLrevt^ ,  ab  omnibus  ab- 


«aravTf;  q  «AA«Aa;  \smra.oso[jSfjoi  t  t«- 
oreevoippooVulluL)  iyMfxCoiQtQ-t  ,  omnes 
autem  alius  ali]  viciffim  (ubietti  hu¬ 
militatem  prA  vobis  firte.  388,3 
<®%t)£a \u,obftcro, adhortor.  377>4 
»we<w ,  Dominum.  47  2 , 5 
■n»^gMu\(tf,proff  icere.  229,16 

,  mfipientia.  47 9,7 

<ar«p6efi</{B  3  rfi  Kelvovri  eT0(!^ij«; ,  tradi¬ 
dit  autem  iudicanti  iufie.  289,12 
«arapwoEve^KavTs; ,  (ubinfirentes.  42 1 , 5 
>a-upiteijGvp)  ,prAteribunt.  501,5 

'BapsOTt^M/as/;  Jfy.azrcpac,  aduenis  difper- 
fionis.  207,16 

«orapomia;  ^ovov ,  incolatus  veHri 
tempore.  2399*3 

oaapoUk:c  7rctpiniJ\j\{j.Kc,aduenas  &  pe¬ 
regrinos.  207,16 

nrapHoixv ,  prafentianu.  44317 

c vado  a.  dvcLspotprjn  omni  conuerfdttone. 
236,9 

«ra(Sv  y.xr.lxv ,  omnem  malitiam.  255,3 
'STceV*;  KaraXax/a; ,  detractiones. 
256,12 

'mespaLtrfjcoie ,  ttntationibus ,  experimentis. 

219,11 

'&'i7raju^)  a/wapT/a; ,  defiit  a  peccato  ,  vires 


peccati  eneruauit.  343.23 

«a-AaVii ,  errore.  5 1 4 , 3 

't&-/\av«  Aurhu  ,feducam  ipfim.  258,11 

wAas-o?#  A0701;  ,fiftis  verbis.  460, 1 


/«»  cv  nrxiyiMinv  ,nc  tortis  criminibus, 
302,2 


nrXcsvd. 'QjVrx ,  f uperantia .  425» 

ctteovitya ,  auxntia.  460,1,477,2 
^nd-ujud-m,  adimpleatur,rnultiplicetur, 
augeatur.  211,18,415,2 

,  abundanter.  434.2 

,multif6rmis ,  varia, multiplicis. 
358>H 

nraifjLxvei ,  pafcet.  3  79 , 2 

ro  cv  v//*v  ircly,Yic>v ,  qui  in  vobis  efi  gre¬ 
gem.  380,9 

^rc/Aa;  ,  mullos .  5  O  0,5 

<3rvAy  T/^ujMTepcv  ypvoiv  ,  ?  '2>bn»-hv {jSIj.ix, 
multo  pretiofior  auro  quod  perit. 
220,6 

-srew ,  de  fi  Herium.  300,6 

^6(5/; ,  potationibus.  3  45,7 

®a  ^?7v  w  67j-«^Jsa/<*  t*  ®apacT7a?  atrsT , 
efipromiffio  aduentus  eius?  493 ,1 
Tsra  cra  a^[«  re  vU@‘ i ybi  IUA  efi ,  infime, 
vittona.  358,6 

ra  ienyla  nmvfjcx r® ,  placidi 

&  quieti  fp intus.  30596 

®y5fs-£uTe'pa; ,  feniores.  3  7  6, 1 

ntfoyivMoxovnc  tpvXolastS^  ,  prafcientes 
cufioditc.  514,5 

azfoymcn; ,  prafeientia,  pranotio,  prade fi¬ 
nitio.  209,4 

'Otfotymo-pSfin  ,prAC0gniti.  243,1 

cajvo/w,apTypo/^ojv ,  pranuntians.  2  25,6 
afjcifcnai ,  non  labemini.  4  3  2, 3  5 

'nfUnon; ,  timor.  3,7-6 

•3njp«<n; ,  tentatio,id  eft,vflio  atque  ardor. 

363,12 

P 


T^o^xJ^sv ,  c»wj  impetu.  jo 1 ,5 

T 

apiffxwv  i&id-uy.iuvt  a  carnalibus  de- 
2Lr  fideriis.  273,2 

<r«pct|; ,  catenis.  462,12 

cnG<pi<riuSfoiifA.u^ci; , fabulis  arte  compo- 
fitis.  443,2 

cS-evwirtt/ ,  robor  et, fktbiliat.  403,2 

<rxoA«v; ,  tortuofits,intortus,obliquus,<nfie- 
xus,prauus,a(per.  284,10 

o-acAio« ,  difcolis.  ibid.y 

G<ppuvh<S.re , prudentes  efiote.  351.9 
amuAcvTetc  ,fift mantes, accelerata.  506,5 
«rsiT  Zm>  ,  ftudium.  4  2 1 ,5 

axr7A®  ,  macula ,  474.3 

<w7xci  pxufjcci ,  coinquinationes, gr  ma¬ 
cula.  ibid. 

axnsJ^cta-u)  'tyeiv  ,  conabor  habere.  442,4 
axjts^dX^Ti ,  operam  date,fatagite.  429, 
11.508,3 

5"ea'p ,  adipem.  260 ,35 

g-xe^ay ,  confirmabit.  403,2 

SftCxzctv  ,  deprauant, detorquent.  513,1 6 
ffLcu  7iuSrt7c ,  compaticntes.  311,10 

ouuestPrur em;  a^-a-3-x;  iw£pM^xp*a  , 
conficientia  interrogatio.  3  3  6, 1 8 
truMtuXsKlti ,  coeleckl,  406,5 

tnaifp^ftv ,  cooperari.  42 1 ,5 

<7uu£s-m($  ,  confiftens,confiituta.  494, 1 ,4. 
495>8 

nwtousyfiijSjjct ,  luxuriantes.  475,8 


T 


Taxws^)  ,  afiuantia  liquefient ,  <*«f 
liquefient.  506,4 

reurref 


Index  vocum  Graecarum. 


tnvr  /.  y)  ufiiv  uTTixp^svrct,  hac  v  obi  ficum 
exi  flentia.  425,1 

o U  Tsxyct ,  tanquarn  fili].  233, 1 

t  tXii oii ,  perfifie.  231,8 

<r iXoc,  finis.  223,2 

rl  jtIxcc ,infine autemjnfitmma.ad  ex¬ 
tremum.  3io,i 

<ti/ah  ,  honor, pretium.  166,1 

ToA/Lt»Tttj  ,  audai.es,  471,5 

nvtpx ce,  acus.  416,6 


E? u^rfTo? ,  ex  aqua.  49 4,6 

e(?  sJyOtct? ,  erga  vos.  497 ,4 

cv  7»t  iiTffctxcti  £  a.Xn-vua.c  Sfg.  tgvtu yiXTO$, 
in  obeitetta  ventatis  per  jptntu.  148,3 
vttcumLuj  ,  obedientiam.  255,3 

vKa.vtyc,$,qudifub  viri  poteflate  efl.  300,4 
«s  v7rs.p^ovTi,  excelfo,aut  eminenti, 
277  47 

•&jT>'.eim<,fimulationes.  255,8 

"ixtn/Mvluj ,  patientiam.  423, 6. gr /e^.  . 
vnro/aviHrei ,  commonitione.  440,14 


Ijulav ,  iniquitatem.  253, 1 

eLvcuulfjfyj@‘ ,  recumbens.  8,18 

avofxia. ,  iniquitas.  1  3 9j3 

d.vTi<^pa.iiry  'oc, ,  contrarius.  1 11 .6 
etV  stp^HC,  <««M.  18,9 

d.7ti^-£lXiV  ,mijit.  202,3 

co  ap>«  Zw3  o  xoyct;,in  principio  erat  Ver¬ 
bum.  17,1 

axnofhcv ,Deum  a  fiipfo.  29,60 

auro»  y)>\[/.ui;  &10 jida.y.feii^t,  ipfi  enim 
vos  d  Deo  dtdtciflts.  J  23,7 


Blcv%  ■/.oo-[jus,fibflantid mundi.  163,1 

i&wtW? /atei/Jwuf,  curas  ftcuh.ibid. 
(&icofbid,  *e*T«e*«  f&culana  indicia,  ibid. 


rn 'x-S-e/s , genitus.  256,12 

'fyjioic  ,gcncratio.  ibid. 

yvl3-i  cnwjTov  ,nofce  teipfum.  1 71, 2 

•^dtpuifcribo.  loi,i 


w&ivTos,  maniftftali.  244,4 
t  Qepofjfy/lw  ,  quA  offertur  vobis. 
232,14. 

<P-5-oVk?  ,  inuidias.  2  5  6,10 

(P-S-spa ,  corruptio.  419,16 

c?  th  0-3-cpa  ■/.a.Tatp-depnGvTcq ,  in  corru¬ 
ptione  fua  corrumpentur.  473,6 
«i?  ©i  a  acTLs  A<p»a;'  a  i'U7ro«e/5’t',i»  fiat  eruam 
car  tat  em  d  fmulatione  aliena.  248,5 
<p<A«  J^eA<pc/ ,  fiatrum  amatores.  3 1 1,14 
iv  <piA>t/u«T<  ccyd.TT»<; ,  in  ofculo  caritatis. 
40  7»1 

<p/Ao<ppeKc ,  humiles, affabiles,  3 13,3  3 
0i/^ar ,  vt  obflruatis.tfr obligetis  «.279,4 
<ppu?v[jfy)x<;,qui  ctiflodimint,  216.3 
<puAaaw  ,  canere, feu  cuflodia.  231,21 
tyvomd  ytym[j8jiet,  naturaliter.  473 ,3 
(pwa-^opc;,  Hejferus.  451,25 

X 

Xapav ,  gaudium.  231,12 

yjtfjLu,  gratiam.  ibid. 

gratia.  284,1.358,14 

ydear/j-a. ,  donum, gratia.  3  5  6, 1 

yctolr/aolct,  donationes.  3  5  8, 1 4 

3£»rec ,  commodas, fhcilis,benignus,bent- 
ficus.  259,1 

ygH^oXoyoi ,  blandiloqui.  460,2 


■^pjt>/YA/\*VxaAoi,  rnagifirt  mendaces. 


*57.4 


Q' 


IN  EPISTOLA  I. 
B.loannis  Apoftoli. 


a>/cc , fanflus. 
ly.fics ,  caflificat,. 
ttyvli ,  caslus. 


V7>7 

iaid. 

*37,7 

ibid, 


Aid  t  %g>iGloyia.<;,rfciiiMy:x(,  perbld- 
diloquentiam,&  ajfentauone.  1 8  2, 1 4 
J\icLvei*v,fenfu.m.  257,1 

,  iuflitia ,  253,1 

<£  djjxf  "Cflilui  loic  et/ucepr  a.vnoi  /ah 

Gyo;  fi  a.vx&v,&  dabit  ei  vitam  pec¬ 
cantibus  non  admortem.  255,58 

£ 

«fMV  ,waT8p«?  ,  ot/  lyvuxciTi  r 
J.71  Ipyf^finpfi  vobis  patres  quo¬ 
niam  eum  cognoHtjlis  ,  qui  ejlabwitio. 
103,1 

i-3-eztru/e.td-a. , perfpeximus.  11,31 
tiJ'©r , firma.  261,1 

«/«A  cv  yidolum.  ibid. 

‘luovct,  imaginem.  ibid. 

tu  r 0  ef  fi-TJV  ,  *«  /««/.  2  3  1 ,3 

t«  iJut ,  in  propria.  9, 24 

t/MXf>e&-tv  amF,  in  confpeflu  eius.  169,2 
cr vi , in  initio.  18,9 

'finitio-M' ,  incidens.  ibid. 

'ip% tf)  ,  venturus  t fi.  '185,6 

,  roget,  249,40 

h^xvepuy» , apparuit,  201,1 

I4»*a<p»£v>  contreflauerunt.  23,35 


H 


219, 7 

y.xK,icu; ,  vitia.  13?>3 

KctletyitaxrM,  condemnet.  171,1 

Y.iyjte/.7i>>Vqdjjj  ,  gratia  plenam.  57,49 
Kotvuitttdt ,Joaetas.  3  i»4 


A' 


07®“ •>  verbumfermo.  14,^-. ratio. 
tbid.fi. definitio.  ibtd .59 


Maprupa/^/j,  ^  ,  /ffjfe- 

mur,&  annuntiamus-  17,1 
(sroiwi'  iiraqemjjjujj  ,  nor.  fittiens  iufli- 
'  HrfTW.  155,1 

//h  el.yar7Ta.Ti ,  «o/ire  diligere.  1 04,1 


N' 

O 


tavl<ry.nt; ,  adole fient  es.  1  o  2,5 


ITAaTWV  QiXcvt^Ci,  h  (p/Affl?  <®-A«tm- 
Plato  philomz.at ,  <*«/ 
Philo  platoniz.at.  17>54 


«iwj  admiratione ,  &  flupore 
infpicere.  21,32 

'S-ca-S-sxov,  ^  7iaa.pyjH.lv, Deireceptaculum, 
ac  principium  vita. 


r  Aas-«6<f»’  j  tKoia-pU ,  propitiatio.  80,1 


KafrattZci ,  emundat.  44, 1 2 

4,  TO  TetujJLf  ‘Sfi  T0  /ueaprupuy ,  oti  to 
-e rvtupj.!.  i&v  £*Ah-3 •«« ,  lp intus  efl ,  qui 
tefhficatur, quoniam  fpintus  efl  veritas. 


Luo  d-T  Ctyfiiic ,  quod  fuit  ab  initio. 

^  I7>1, 

J  a^®-  ov  o;za=Ts  ,firmonem  quem  auai- 

ftis.  12  2,1 

o/aoXcycti/jfyj ,  confiteamur.  64 , 9 

^  eosflc  ^-ctvaTov  ,non  ad  mortem.  154,! 
ctptlXc/ofyj  de  AhAss;  a.ya.Ttq.v ,  debemus 
alterutrum  diligere.  204,3 


ncWcAa; ,  infantes,  102, 1 

'ZB-ctt'  wtu/j.a.  Xvcv  Immv  ,  omnis  (pi- 
ritus  qui  [oluit  Iefum.  184,1 

fnP&ytf) ,  pratereunt.  9  6,6. 10  8,3 
'ev^mahSV  ,  aduocatum.  76,4 

'5rappw7«y , fiduciam.  211,1 

r  A 07«  t  ,  de  Verbo  vita.  23,36 

csetivrz  ,proeo.  253,58 

<z^/Aj-37epii',  abundantius.  l°3>5 

<&ej.cvlv ,  abunde.  ibid. 

TSiTcLicv ,  brafleam.  11,8 

rsoTasrliM ,  quantam.  1 29,1 

'osfltnyt  <najynf,  attende  tibi •  1 71,2 

esrlputni; ,  obduratio.  3°>* 

nr(tip@-,callus.  ibid. 

P 

Tsujta  e^a4*  tc7c  ‘m^-euisenv 

tic  ovcy.0.  t  iftsT  '3-ea  ,'im  «/«re 
oti  e^eTa  cuitivicv ,  <£  5Va  jni^-iVHTt 
ti;  ro  ovofxa.  t  ija  t  -5-sa,  fcripfi  vo¬ 
bis , qui  creditis  in  nomine  fili]  Dei,  vt 
fiiatis, quod  vitam  habetis  aternam,& 
vt  credatis  in  nomine  fili]  Dei.  1 3  6,1 
t  auapTiav ,  peccatum.  253,58 

t  Ton plv ,  malignum.  10i>5 

/3 /a  'Sfa.ytxalia.i;, negotia  facular ia.  163,1 
Taro  ’6si  t  «Vr/^iVa  ,  /»c  efl  jpiritus^-1-.  - 
ttchrifli.  185,5 

4> 

T#A*|aTi  ooTa';  ^7D  t  iitfuAooV,  cauete 
vobis  ab  idolis,  160,10 


‘\7’p>iG\tyU  ,  firmo Ipcciofits.  182,14 
j\.yessfsa.  'lypldm  r  a.y'v<s,vncliontm 
habetis  dfanflo.  118,3.122.1 


^p^Ast^jj^Tf ,  palpate. 


*5>3f 

I  N 


Index  vocum  Graecarum. 


IN  EPISTOLA  II. 
B.  Ioannis  Apoftoli. 

[A 

Terna  b  dxtid-tia.,  in  veritate  di- 
k£°‘  269,9 

aAA«  pi&ov  7r\Hpn'ib oxdGuffifj, 
fid  vt  mrcedem  plenam  accipiam 
*75>5 

B 


B 

A 


Xt7nTt,  videte. 


tavoivax ,  vxorem . 


47f»* 


169,7 


EhAjk.7»  Kv&.cf.,Elefla  Domina.168,5 
heiivoTpoipti&v }  educauerint.  169,9 
evanno, ,  inutnu  272,? 

I 

Ip«  /x»  drroXttraffilf)  «  sip ycttrctfjied-ct ,  ne 

perdamus  quod  operati  fumus.  275.3 

K 

Kaf  ^otfpeiv  etiroT  /u.j)  ,  77ee 

ei  dixeritis.  280,9 

^  tc~?  Te»wf?  ewVSj ,  &  natis  eius.  169,9 

II 

nAetpo?  ,fiduBor.  274,6 

uffaGuripoe ,  finior.  268,  r 

2 

^s^u/w^gs-Ctmpc? ,  confinior .  268,4 

T 

mcywtiv ,  filios  procreare.  269,9 
X 

"^^d&ic ,  gratia.  270,2 

IN  EPISTOLA  III. 
B.  Ioannis  Apoftoli. 


Tet?i>noi  toT 5/«iw,  chariffimo  Caio. 
~~  '&n\a.y.€dveiv  ,fufcipert.  188, 1 


rotii©1  0  ^sp©4  (xQtfcS  sKKXuenste ,  Caius 
hojpes  meus  ,  <jr  vniuerfa  Ecclefiu. 


E"'! 


282,2 

metu , 


Jva  ffitotpyoi  yim/xt&ct.  T!)  ct.XtsStid. ,  Vt 


cooperatores  fimus  veritati.  288,3 


M 


<5%]  4^  ,  y>ro  z/iw  pu¬ 
gnare.  284»» 


fxes^nipctv ,  maiorem.  285,1 

o 

Ol^ecrt ,  nofiis.  291,2 

i  e,  na.Xcs{  noimic  tstfovi/xfittc  «?/«; 

r  ■S-efc,  benefacies  fi  deduxeris  di¬ 
gne  Deo.  287,3 


nefis ,  puer.  286,3 

®%/  WvTMV  tvyC/JLtlJ  ,  C&  0mwbnS 

orationem  facio.  284,1 


2 e  tuoePae^  <t  vyitfivav ,  pro  If  er  e  te  in¬ 
gredi  &  valere.  284,1 

Y 

'\7’7ro[tvt>tTu ,  commonebo.  290,1 

^  <D 

o^e&pMTivctv ,  amans  priuatum.1%9,1 
*  pAi/apoAoj,©* ,  qui  nugas  loquitur. 
290,3  ^ 

epXva^cXcyiet ,  nugatorius  firmo.  ibid. 


X 


atfiv, gaudium. 


324.6 


->43X1,5-»?  ,fufnrro. 


333  s1 


292,5 


AtanltOju,  Dominum.  305,8 

fifg.KeAvc/jSpoq ,  difeeptans.  323,4 
fife.ne/.voydjjci  ,  indicati  ,  /e»  indicantes. 
337, 1.0-  2 

,  glorias.  311.7 

</|aA©- ,  firuus.  300,1 


Ex7rcpvtv(st(riti ,  exfornicata.  318,1 

sAeeTre ,  mfiremini.  337, r 

eAe^m,  redarguite.  tbid. 

sfjex iy^etf ,  arguere.  331,1 

t77 a.ywi?,i£i()VrHpercertari.  303,4 

Idn^aivf) ,  norunt.  3  2  5 ,4 

‘^nifttitrtti  (gi  kvokc  ,  tncrepet  te  Deus. 
324,8 

g< pisrctvf),  appetunt.  325,4 


H 


AS-e ,  venit. 


330,8 


K«i  T«  'SrAat'»  r  (laXad/a,  jJU&X  s£t- 
Xi!d-»(ttv ,  errore  Balaam  merce - 
detffufifitnt.  326,5 

x Je/or  ^»5-01/  djtvuftf/uct,  qui 

Dominum  nottrum  lefum  ChriHum 
negant.  305,8 

Ky  t  eeuj^fi  'dfa&v/xias  ttsptvofiivci  t 
dcnGetw,  iuxta  cupiditates  ambulan¬ 
tes  ,  cupiditates, inquam  y  impietatum. 
3  24.2 

xA»to7?  ,  vocatis.  301,7 

xc£T/^4>tpaTcpct?  t  <tk otk?  ,  mundi  reftores 
tenebrarum  harum.  J  3  2 1, 6 

,  iudicium.  304,3 

xvfj.ct.ta,  dyfix  ■d-aXa.am  ,  firos  fiuBus 
maris.  '  328,1 

Hveacc ,  Dominus.  306,2 


A’ 


285,1 


t/iGdjoe  ,  0  <£fox,An-3-ei?  > 

Lebbaus,qui  cognominaturThad- 
daus.  295,2 


IN  EPISTOLA 
B.  ludas  Apoftoli. 


||S$  yemd&i ,  carifftmi.  30 2,1 

3333  dy  ia.tr  ffyjoic  ,finclificatis.  3  o  1 ,5 

«As>a  animantia  rationis  expertia. 
3  25.4 

"bcrotAceiCcPTs? ,  exterminantes.  335,1 

tifvdfipintc ,  rapientes.  337,2 

ayxfjjj ,  principatum .  307,1.^ 

atVep??  «s-AstrS^) ,  fydera  errantia.  328,3 

dyoGun; ,  fine  timore.  327,5 


xdtr<pnfj.ov  K(ftn\\iudiciu  blajphcmia. 


Mtfxfil/xcmc ,  querulofus.  ^  333,2 

famsvrtc  (t  t^to  eictzri- 

Aw^osv  ,  oiio  profiqutntes  & 
eam ,  qua  in  carne  efi ,  maculatam  tu¬ 
nicam.  337,3 

O 

O/xe/wf  /A  toi  bTsi  bvsrvia^ofJt- 
voi ,  fimiliter  fine  &  hi  veluti 
fomniantes.  320,1 

0  QiXiiaf  y  des v ,  vtilitatis  gratia.  3  3  4,6 


nkpaxaA u>v ,  deprecans.  3  °  3  >  3 

nrapttnJ\uQ.v yfubtntroierunt.  304,1 
nrXnSujud-ti» ,  adimpleatur.  302,3 
«po^e^aji2//J{uoi ,  praferipti.  304,2 

-ra-aTMp  ,‘dhyon’iisP^)  nrtfij\iq, 

pater  prius  ccrtauit  ,filij  pofie a  certa¬ 
bunt.  303,4 


2tr/A«cf[?c ,  le»«<«. 

yftudium. 
trutrag  ,filuans. 


327.2 

302,1 

306.3 


Tctf?  dydrrMc,  bfify  emiXudtc.  erajuevw- 
yjifjSfici  vfiiv ,  »»/er  chantates  ve- 
firos  macula,conuiuantes  vobis. 326,7 
tiTtipnyS/jcn ,  firuatis.  301,7 

roJ[tvTepcv,  fecundo.  306,3 

tvtpoc ,  procella.  329,4 


J6» ,  timore. 


337,2 


jvyim,  animales.  335,2 

I  N 


I 


IN  SEPTEM  CATHOLICAS, 

SIVE  CANONICAS  EPISTOLAS, 


II. 


IV. 


•diYfynopfi. 


P  RPEFATIO.  ... 

Lvra  olim  epiftolarum  fuiffe  genera  Eccleftaftico  vfu  rece- 
"  pta ,  nerninem  latere  arbitror ,  qui  aliquando  legerit ,  vel  fando 

audierit,  formatas,  encyclicas,tradorias,feutradatoriasepifto-  ‘ 

las,de  quibus  nos  alibi  *  pauca  quasdam  adnotauimus.  Vniucr-  Cor.c.3. 
fim  porro  de  Apoftolicis  epiftolis ,  quantum  fatis  effe  videbatur, 

^  luo  b  loco  diiferuimus.  Iam  vero  feptem  Catholicarum  epifto-  pianac.  ’  in 
larum  explanationem  (quod  Deus  bene  vertat)  aggredimur.  Quas  quidem  Hic-  ^u,f**1* 
ronymus  nunc  Catholicas,  nunc  Canonicas  appellat  i  Origenes c ,  &  Athanafius  d  fcbapjfbE“‘ 
perpetuo  Catholicas :  Theodoretus ,  &  Oecumenius circulares ;  quo  etiam  nomi 
ne ,  vtitur  Epiphanius e . 

Et  quidem  merito  vtrumque  nomen  fortitas  funt ;  fed  Catholicas  quidem  cur 
nominentur,  multiplex  affertur  ratio.  Oecumenius  enim  eas  Catholicas ,  hoc  eft, 
vniuerfales, idcirco  didas  putat, quod  ad  omnes  omnino  gentes, ac  nationes  perti¬ 
neant  5  cum  tamen,  vt  fuo  loco  oftendam,  quasdam  ad  peculiares  gentes,  nonnul¬ 
la  etiam  ad  priuatas  perfonas  fcribantur:fecundaenim  Ioannis  epiftola  ad  Eledam  v 
primariam  roeminam ,  tertia  vero  ad  Caium  virum  infignem  fcribitur,  vt  nihil  di¬ 
cam  Iacobi,&  Petri  epiftolas  ad  Hebrasorum  nationem  potilhmum  miflas  cenferi. 

Quod  fi  dogmata,  &  morum  prasccpta  fpedanda  quis  putet,  ea  profedo  ad 
eundos  fideles  referuntur.  Sed  cur  Paulinas  Epiftolas  non  appellentur  Catholicas, 
licet  Catholica  dogmata,  &  communillima  prascepta  contineant, idonea  ratio 
afferri  nulla  poteft.  Neque  eorum  fatis  probanda  videtur  fententia,  qui  Catholi¬ 
carum  epiftolarum  appellationem  propterea  maxime  probant ,  quod  fanam  ,  &: 
Catholicam  dodrinam  proponant  ,•  quid  enim  caufas  effet,vt  modo  dixi, cur  Pau- 
linac  epiftolas  non  eodem  nomine  ccnferentur?  At  funt  Catholicorum  audorum 
epiftolas  ,•  omnino  vere.  Apoftolienim  fuo  quodam  iure  vniuerfas  Ecclefias  pras- 
erant.  Sed  cur  non  eadem  appellatio  Paulinis  epiftolis  tribuatur,  cum  Paulus ,  vt  ^ 
ipfemet { teftatur,  nihilo  fuerit  magnis  Apoftolis  inferior? 

Non  me  fugit ,  exiftimaffe  nonnullos  Catholicas  ob  eam  potiftimum  rationem 
dici,  quod  Catholicam  dodrinam  feptenario  numero  compledantur,  qui  nume¬ 
rus  vniuerfitatem  quandam  fignificat.  Sed,  ni  fallor  ,  id  videtur  longe  petitum,  &c 
myftica  interpretandi  ratione  fubnixum ,  quas  nimia  plerumque  licentia  non  fine 
aliquo  periculo  vfurpari  folet.  Quam  ob  caufam  quas  de  feptenario  numero  a 
multis  hoc  loco  afferuntur, ne  attingenda  quidem  videntur. 

Sed  olim  fane  plurimas  aliorum  circumferebantur  epiftolas  Barnabas ,  Ignatij, 
Polycarpi,  Dionyfij  Areopagitas,  Clementis  Romani ,  a  quibus  vt  has  Apoftolicas 
diftinguerentur ,  quas  in  vniuerfa  Ecclefia  audoritatem  obtinuerant ,  iure  optimo 
Catholicas  vocatas  funt,  quas  videlicet  omnis  Ecclefia  miro  confenfu  compiedi- 

Bened.  Iuftinian.  in  Epifi.  Canon.  '  A  tur, 


i  In  Epift.  Canonic.  Praefatio. 

tur, praecipuoque  in  honore  habet :  vt  enim  oftendam  paulo  poft,  feptem  epiftolae 
Apoftoiicae  iam  inde  ab  initio  Ecclefi^  auctoritate  in  facrarum  Scripturarum  ca- 
nonem  reda£tae  funt,tanquam  a  Spiritu  fanclo  primario  earum  auCtorc  didlatae. 

Quae  caufafuit,vt  etiam  canonicae  nuncupari  confueuerint  a,quod  folae  ex  tam  a  iuniiiusi. 
multis  epiftolis  veterum,  &  Apoftolicorum  fcriptorum,facrorum  librorum  cano-  bn^JE* 
ne  contineantur,  vel  quia  canones,  &  reCte  viuendi  leges ,  morumque  praecepta  leg,scaM- 
abfque  vllo  errore  tradant.  Adde  quod  quae  epiftolae, eadem  de  re,eademque  for¬ 
ma  fcriptae  effient  olim, formales b  dicebantur, vel  canonicae  c.  b  Sucto,  ia 

Sunt  autem  numero  feptem  d ,  qua:,  vt  ait  Hieronymus  ad  Euftochium,  alio  or-  ^°™“an<> 
dine  apud  Graecos  olim ,  quam  apud  Latinos  collocabantur.  Certe  Gregorius  e 
Nazianzcnus  hoc  ferme  ordine  recenlet.  ePiftl3- 

7  •  .  /.  d  conc.Lao» 

Catholicas  feptem ,  inter  quas  e  fi  prima  lacobu  dicenu.Car- 

_  ■  J  L  ■  ri  >  j  i  T  thaS- Trid- 

Et  gemma  Petri  Juoeunt ,  tres  deinde  Io annu ,  innoC.ep.}. 

Septima  pofl  ijias  fuccedit  eptjiola  luda.  GdafiusTn 

Nec  dubium  eft,  femper  illas  fuiflc  ab  Ecclefia  receptas ,  quamuis  non  nemo  id  Qrfg  Hom* 
temerem  dubium reuocarit.  Canon  f  enim  Apoftolicus  poft  epiftolas  Pauli fub-  7.  ,inhIohfue- 
dit, Petri  duae^Ioannis  tres,  Iacobi  vna,ludae  vna.  Et  in  eamdem  fententiam  Con-  7<5.Damafc! 
cilium  Laodicenfe  s.  Canonica  epiftolae  feptem ,  Iacobi  vna,  Petri  duae,  Ioannis  e‘  in  c«m. 
tres,  Iudae  vna.  Eafdem  recenlet  Amphilochius  ad  Seleucum.  Didymus  vero  eas 
fuis  explanationibus  illuftrauit.  His  confentiunt  Athanafius  h,  Cyrillus 1  Hiero-  & 
folymitanuS,  Damafcenus  k,  Hieronymus  hAuguftinus  m  .  Si  ep.  horta. 

Quod  vero  attinet  ad  ordinem, fatis  conftat  in  libris  Canonicis  collocandis  nui-  L  1ib.4c.iL’ 
lam  fuilfe  dignitatis  perfonarum  habitam  rationem.  Nam  inter  Euangeliftas  po-  l/SLi.de 
ftremum  locum  occupat  loannes, qui, vt  nihil  dicam  de  Matthaeo,  certe  Marco,  & 

Luca  dignitate ,  &  gradu  Apoftolico  praeftancior  erat.  Sed  quia  omnium  polire¬ 
mus  Euangelicam  hiftoriam  confcripftt ,  vltimum  locum  citra  vllam  iniuriam 
occupauit.  Idem  in  harum  epillolarum  ordine  collocando  obferuatum  fuiffe  cre¬ 
diderim  :  Omnium  enim  primus  fcripfiffie  videtur  Iacobus ,  deinde  Petrus,  tum 
loannes, ad  extremum  ludas,  nili  fortalfe  hic  vlcimo  loco  ponitur,  quod  omnium 
breuiflimefcripferit,  Idque etiam  fpe&ari  potuit, ne  Ioannis  Epiftolae  diftraheren- 
tur,fed  vno, eodem  que  loco  politae  fuo  fibi  ordine  fuccederent. 

Quod  fi  harum  epiftolarum  argumentum  quaeratur ,  id  breuiter  affirmari  po- 
teft, alteram  Chriftianae  vitae  partem,  quae  ad  mores,  &  ftudiofas  adliones  refertur, 
vbenus  explicari.  Nam  cum  Paulus  fidei  magnitudinem,  praeftantiam ,  ac  digni¬ 
tatem  luculenter  fuis  epiftolis  commendaffiet.Chriftique  gratiam,  eiufque  vim, at¬ 
que  efficacitatem  mirum  in  modum  extuliffec,ne  quis  eo  fibi  dumtaxat  nomine 
plus  aequo  blandiretur  ,fatifque  effie  ad  falutem  putaret  diuina  myfteria ,  praeci- 
pueque  Chnfti  liberatoris  aduentum  fide  compleri ,  eiufque  gratiam  otiose 
praeftolari,  Apoftoli  glifeenti  tunc  errori  occurrendum  rati  praeter  fidem  bona¬ 
rum  a<ftionum  ftudium,ac  fedulitatem  ad  beatam  vitam  affiequendam  neceffia- 
riam  effie  apertiflime  docuerunt. 

Itaque  plurima  morum  praecepta  copiose  tradunt, Chriftianorum  animos  (quae 
tunc  erat  temporum  conditio)  ad  rerum  aduerfarnm  tolerantiam, ad  pietatis  &  ca¬ 
ritatis  officia  vehementius  inflammant, &  re6le, atque  honefte  viuentibustum  de¬ 
mum  immortalem,  beatamque  vitam  pollicentur,  fi  ad  extremum  vfque  vitae  fpi- 
ritumperfeuerent.  Quocirca  merito  myfticae ,  ac  fuccin&ae  dicuntur ,  verborum 
quidem  ambitu  breues,fed  fententiarum  multitudine, &  grauitatecopiofae,in  qui¬ 
bus  multorum  hebetantur  ingenia,  dum  aliter  quaedam  accipiunt,  quam  a  Spiritu 
fancto  pronunciata  funt.Quoniam  vero  Iacobi  epiftola  primo  loco  (cie  ofltert.eius 
argumentum  paucis  expediam, vt  illico  paraphrafim,&  explanationem  ggrediar. 

ARGV 


ARG  VMENTVM  EPISTOLA 


1  A  C  O  B  I. 


flWS  Vgvstinvs  exiftimauic  hanc  Iacobi  epiftolam  eo  potiilimum  tempore  feri- 
ptamefle,  quo  impia  quaedam  hserefis  exorta  eft ,  qua:  folam  fidem  abfque  operi- 
t>us  a<^  ^a^ucem  ^acis  eJ^c  docebat.  Itaque  tota  ha:c  epiftola  Iacobi  ad  mores ,  & 
Chriftianae  vita:  officia  refertur:de  patientia ,  atque  animi  magnitudine,  de  pre¬ 
candi  ftudio,de  animi  candore, de  beneficentia,  atque  liberalitate,de  mutua  caritate ,  ac  bene- 
uolentia,  atque  id  genus  aliis  multa  difTerit.Homines  praeterea  docet  non  Dei ,  aut  naturae  vi¬ 
tio,  fedfpontefua  fieri  malos,  Deum  immortalem  bonorum  omnium  noftrorum  au  dor  em 
effe, ad  quem  in  periculis,ac  neceffitatibus  confugiendum  fit ;  nihil  temere  loquendum ,  iram 
temperandam, neminem  ex  bonis  externis, fed  virtutibus/olidifque  animi  bonis  aeftimandum 
effe, effrenatae ,  atque  impotentis  linguae  mala ,  atque  incommoda  recenfct.  Quid  inter  mun¬ 
danam,  &  veram,Chriftianamquefapientiam  interfit;  pacem  colendam,  &  prauas  animi  cupi¬ 
ditates  fraenandas, &  comprimendas  docet.Mundo  nihil  effe  commune  cum  Chrifto.  Vanam, 
fallacemquc  effe  mortalis  vitae  fcelicitatem ;  impiorum,&  flagitioforu  pcenas  a  Deo  Judice  re- 
pofcendas ;  piorum  vero  preces  plurimum  apud  Deum  valere  ;  aegros  facra  vndione,  ac  faccr- 
dotum  precibus  fubleuandos ;  Errantes  denique  in  redam  viam  reuocandos ,  vt  hac  maxime 
ratione  diuinam  nobis  gratia  conciliemus.Quae  omnia  fingillatim  fuis  jocis  explicanda  erunt. 


Argumentum  Capitis  I. 

T  P  s  o  fiatim  epifiola  initio  fi  deliti  animos  aduerstis  ingruentia  mala,& pericula  firmat,  precandi fiu- 
J  dium  commendat, eiufque  rationem  explicat-, fuo  denique  quemque  vitio  labi, ac  peccare  affirmat  ,bo- 
na  omnia  a  Deo  Opt.LMax.Jperanda, atque  optada  docet-,diuini  verbi  auditione  laudat,  modo  qua  quis 
audierit ,  ad  atfiorie ,  &  praxim  reuocet,vera  denique  religiones  partes, at  que  officiabreuiter perfringit. 


C  A  P  V  T  I. 

1  Irci  Acobvs,  Dei,  &  Domini  noflri 
jp.lf'!  Iefii  Chrifti  ferum,  duodecim  tri¬ 
bubus  ,  qua  funt  in  dijperfione ,  falutem. 


2,  Omne  gaudium  exiftimate  ,  fratres  mei , 
cum  in  tentationes  varias  incideritis. 


3  Scientes ,  quod  probatio  fidei  veftra  patien¬ 
tiam  operatur. 


4  Patientia  autem  opus  perfectum  habet ,  vt 
fit  is  perfecti, &  integn,in  nullo  deficientes. 


Bened.  lujliniatt.  iriEpift-  Qanon. 


PARAPHRASIS. 

Acobvs  Alphsei  filius ,  qui  minor, 
&  iuftus,ac  Domini  frater  dicitur,eiuf- 
dem  Apoftolus ,  Deique ,  ac  Domini 
noftri  Iefu  Chrifti  feruus ,  plurimam 
falutem  ,  quae  ad  animum  potiilimum  referatur, 
iis  Iudaeis  dicit, qui  in  variis  mundi  partibus, veluti, 
a  patria  extorres,  peregrinantur.  ^  Fratres  mihi 
in  Chrifto  cariffimi,fic  primum  habetote  ampliffi- 
mam  veri  folidique  gaudij  materiam  obiici  vobis 
a  Deo ,  cum  fuo  diuino  confilio ,  ac  prouidentia 
patitur  vos  aerumnis  premi, calamitatibus  diucxa- 
ri ,  rebus  denique  aducrlis  multiplici  ratione  crur 
ciari.  ^  Perfuafum  enim  vobis  fit  oportet ,  hanc 
effe,  veluti  fidei  veftrae  explorationem ,  quae  tan- 
quam  aurum  igne  &  perpurgatur ,  &  qualis  tan¬ 
dem  fit  dignofeitur :  &  fi  quidem  firma ,  fyncera- 
que  fuerit, quae  neque  fluduet,neque  honeftarum, 
laudabili.umquc  adionum  frudu  deftituatur,con- 
ftantiam,ac  patientiam  perficiat ,  ac  fuis  omnibus 
numeris ,  ac  partibus  abfoluat.  ^  Patientia  enim 
tum  demum  laudanda,maximeque  probanda  eft, 
vobifque,  quoad  cius  fieri  poterit,  compledcnda, 
quae  perftet,  ac  perfeueret  vfque  ad  vidoriam,  ac 
palmam  confcqucndam,  vthac  ratione  vos  omni 
A  2  cx 


4 


Epift.  B.  lacobi 


ex  parte  perfe&i ,  integrique  reddamini ,  quibus 
nihil  penitus  defit  eorum, quas  ad  Chriftianam 
perfe&ionem,  verarque  virtutis  apicem  pertinent. 
^  Quod  fi  quis  veftrum  ccelefti  diuinaque  fa- 
pientia ,  quae  ad  tolerantiam ,  ac  patientiam  ani¬ 
mum  informat,  aut  Chriftiana  perfe£tione  indi¬ 
get,  is  certo  fciat ,  nullis  fe  poffe  humanis  viribus 
tantum,  ac  tam  magnum  bonum  adipifcfiquocir- 
ca  me  auftore  ad  Deum  fupplex  accedat  ,  ab 
eoque  alfiduis  illam  precibus  contendat,  qui  pro 
fua  immenfa  munificentia ,  ac  liberalitate  cunctis 
mortalibus  bona  fua  impertit ,  nulla  adhibita  ex¬ 
probratione,  qualis  plerumque  in  iis  cernitur,  qui 
vel inuiti , vel  maligne  certe  largiuntur,  itaque 
certo  vobis  polliceri  poffum  voti  compotes  vos 
aliquando  futuros.  ^  Ncceffe  eft  autem  magna 
tum  fide,  tum  confidentia  haec  a  Deo  tam  diuina, 
ac  fpiritualia  bona  poftulare ,  omni  penitus  men¬ 
tis  difeeptatione,  animique  hasfitatione  repudia¬ 
ta  :  nam  qui  dum  preces  fundit,animi  pendet, has- 
rct,  atque  hasfitat ,  merito  marinis  fluftibus  fimi- 
lis  effe  perhibetur ,  qui  nunquam  quiefeunt ,  feu 
leui  aura  mulceantur,  feu  impetu ,  agitationeque 
ventoru  huc  illuc  violenter  impellantur.  ^  Sibi 
igitur  perfuadeat  quifquis  eiufmodi  fuerit,  irritas, 
atque  inanes  fore  eius  preces ,  nihilquc  omnino 
fuis  illum  a  Deo  votis  impetraturum,  qui  de  diui¬ 
na  munificentia, &  liberalitate  aliter  fentiat,quam 
illam  immenfam  maieftatem,  ac  bonitatem  de¬ 
ceat.  ^  Quod  fi  quifpiam  vel  nimia  quadam 
Calliditate  diuina  coniilia  perferutari  velit, &:  eun¬ 
da  in  dubium  reuocare ,  vel  de  diuina  benignita¬ 
te  diffifus  ancipiti  cogitatione  in  plures  partes  di- 
ftrahatur ,  a  fe  ipfe  diifideat ,  ac  veluti  gemina 
voluntate  praeditus  eadem  velit,  repudietque, 
eum,mihi  credite,  neceffe  eft  veluti  in  falo  perpe¬ 
tuis  fluctibus  agitari  ,  nullamque  aequabilitatis, 
aut  conflandae  vel  minimam  particulam  retinere. 
^  Illud  autem  ,  quod  optimum  eft,  in  praefen- 
tia  fuadeo,vc  fi  quis  inter  fideles  infimae  fortis ,  at¬ 
que  abie&ae  conditionis  videatur ,  ne  animo  de- 
fpondeat ,  fed  de  fe  ipfe  demifse ,  atque  humiliter 
fentiar,  fibiquegloriofum  ducat  Chrifti  humilita¬ 
tem, ac  paupertatem ,  imitari ,  certus  fe  ad  fumma 
quaeque  ab  eo  aliquando  prouehendum,qui  dixit, 
eum, Qui  fe  exaltat ,  humiliandum ,  &:  qui  fe  hu¬ 
miliat  ,  exaltandum.  ^  Contra  vero  diues,  atque 
opibus  potens  meminerit  ,  fuam  fibi  rerum  co¬ 
piam  ,  atque  affluentiam  non  timidos ,  atque  ela¬ 
tos  fpiritus  addere  debere ,  fed  fi  fuo  iufto  ponde¬ 
re  expendatur, ad  fe  deficiendum, deprimendum- 
que  plurimum  habere  momenti ,  cum  quidquid 
fplcndoris,aut  ornamenti  diuitiarum  fulgor  affer¬ 
re  videatur  ,  fimillimum  fit  flofculis  matutinis, 
quibus  prata  ad  punctum  temporis  mira  varieta¬ 
te, ac  pulchritudine  diftinguuntur,  &  vbi  fol  inca¬ 
luerit  fubito  euanefeunt.  ^  Sic  enim  habetote 
fratres ,  quemadmodum  fohs  xftu ,  atque  ardore 
ar  efeit  herba ,  &  omnis  eius  flos  penitus  Iangue- 
fcit,  adeo  vt  priflins  pulchritudinis,  ac  vcnuftatis 


y  St  quis  autem  veftrum  indiget  fapientia, 
poftulet  a  Deo, qui  dat  omnibus  affluenter, 
&  non  improperat,  dr  dabitur  ei. 


6  Poftulet  autem  in  fide  nihil  hafltans ,  qui 
enim  hafitat  ,fimilis  eft fluctui  maris ,  qui 
a  vento  mouetur,  &  circumfertur. 


7  2{on  ergo  aflimet  homo  ille ,  quod  accipiat 
aliquid  a  Domino. 


8  Vir  duplex  animo, inconflans  eft  in  omnibus 
viis  fuis. 


5>  Glorietur  autem  frater  humilis  in  exalta - 
tione  fua. 


i  o  Diues  autem  in  humilitate  fua,  quoniam 
ficutflos  fceni  tranflbit. 


i  i  Exortus  eft  enim  fol  cum  ardore ,  dr  arefe¬ 
cit  fenum ,  dr  flos  eius  decidit ,  dr  decor 
vultus  eius  deperiit ,  ita  dr  diues  in  itine¬ 
ribus  fuis  marcefcet. 


n  Bea 


Paraphrafis  Cap.  I.  5 


11  Beatus  vir,  qut  fuffert  tentationem ,  quo¬ 
niam  citm  probatus  fuerit ,  accipiet  coro¬ 
nam  vita ,  quam  repromifk  Deus  diligen¬ 
tibus  fe. 


13  Nemo  cum  tentatur ,  dicat ,  quoniam  a 
Deo  tentatur ,  Deus  enim  intentator  malo¬ 
rum  ejl ,  ipfe  autem  neminem  tentat. 


14  Vnufquifque  vero  tentatur  a  concupifcen- 
tia  fua  abjbattus ,  &  ille  itus. 


1  y  Deinde  concupifcentia  cum  conceperit, pa- 
rit  peccatum ,  peccatum  vero  cum  confurn- 
matum fuerit ,  generat  mortem. 


1 6  Nolite  itaque  errare  fratres  mei  dilecti f- 
ftmi. 


1 7  Omne  datum  optimum ,  &  omne  donum 
perfetlum  defurfum  ejl,  defendens  a  Pa¬ 
tre  luminum ,  apud  quem  non  efitranfmu- 
tatio j  nec  vicif  itudinis  obumbratio. 


1 8  Voluntarie  enim  genuit  nos  verbo  verita¬ 
tis  ,  vt  fimus  initium  aliquod  creatura 
eius. 


Bened.  luslinian.  in  Epifi.  Canor.. 


vix  vllum  veftigium  appareat ,  ita  quidquid  agar, 
aut  moliatur  diues,nili  le/uaque  omnia  in  Deum 
referat,  fiue  voluptatibus  indulgeat,  liuc  honores 
ac  dignitates  auidius  confedetur,  omnia  ipfius 
ftudia,  conatufque  penitus  perire ,  atque  in  nihilu 
recidere.  ^  Illum  porro  fcelicem,ac  vere  beatum 
certa  fpe  ,  atque  expedatione  dixerim ,  qui  ma¬ 
gno  ,  conftantique  animo ,  quacumque  accidunt 
aduerfa  diuino  prsefidio  fultus  tolerat :  fiquidem 
cum  fuerit  diuino  ludicio,  fententiaque  approba- 
tus,immortalem,ac  fempiternamgloria:,  Vitxque 
beata;  coronam  alfequetur,  quam  Deus  immorta¬ 
lis  ,  qui  nec  fallere ,  nec  falli  potefi,  iis  pollicetur, 
qui  diuina  caritate  praediti  ftrenue  aduersiis  vitia 
pugnant, &c  Chriftianam  pietatem  religiose  co¬ 
lunt.  ^  Nemo  vero  cum  fe  adfcelus  incitari, pro- 
uocarique  animaduertit,  Dcumaccufet  quali  ab 
eo  ad  flagitium  impellatur,tantum  enim  abeft ,  vt 
Deus  Opt.  Max.  cuiquam  fit  fcelerum  audor,  vt 
ab  iis  potius/alua  libertate, retiocet;  &:  quanquam 
nojp  raro  humano  propemodum  more  tentare  di¬ 
citur,  vt.iuftorum  conftantiam  non  tam  exploret, 
quamilluftret,  ac  perficiat ;  neminem  tamen  ten¬ 
tat,  vt  ad  peccatum  pertrahat,  qui  fcelerum  vitor 
cft,  non  perpetrator-  Quilibet  igitur  infita:,  at¬ 
que  innata:  cupiditatis  vi,  quafi  quibufdam  Rimu¬ 
lis  ad  malum  follicitatur,atque  vrgetur,  qua:  cum 
reda  ratione  continenter  pugnat,  eiufdemque,  vt 
ita  dicam,lenociniis  a  redo  virtutis  tramite  reuo- 
catur,&:  ad  complodendas  corporis  voluptates 
allicitur.  ^  Deinde  vero  ea  praua  animi  affedio 
vbi  rationis,  ac  voluntatis  complexu  ardius  ani¬ 
mo  adharferit; ,  quafi  fcetu  iam  concepro  parturit, 
paritque  peccatum.  Quod  fi  perfedo ,  abfoluto- 
que  liberi  arbitrij  confenfu  probetur,  aut  re  ipfa 
perficiatur  ,  interitum  procreat  fempiternum. 
^  Qjjamobrcm  nolite,  fratres  mei  mihi  cariffimi, 
vano  errore  decipi ,  vt  exiftimetis  vel  Deum  au- 
dorem  dfe  malorum,  vel  boni  aliquid  aliunde, 
quam  ex  illo  perenni  fonte,  vel  potius  bonorum 
omnium  Oceano,  promanare.  ^  Sic  aurem  ha¬ 
betote, quamlibet  largitionem  boni,omniaque  fi¬ 
ue  qua: ad  naturam, fiue  qux  ad  gratiam  perti¬ 
nent,  perfeda ,  atque  expetenda  munera  a  diuina 
liberalitate, ac  munificentia  proficifci,  atque  adeo 
vni  Deo  accepta  efife  referenda ,  quem  confiat  lu¬ 
minum  omnium  efle  parentem, ac  procreatorem, 
nullaque  funditus  mutatione,  aut  viciflitudine 
Solis  inftar,  vmbram ,  &  locum  mutare ,  &  nunc 
quidem  bona  mortalibus  impertiri ,  nunc  quali 
mutato  confilio  ad  malum  impellere,  atque  vrge- 
re,  cum  fit  femper  fui  fimilis ,  atque  omnis  muta¬ 
tionis  penitus  expers.  f  Sponte  fiquidem,ac  pla¬ 
ne  liberali  diuina:  fua:  vocationis  ,  ccelefiilque 
gratia:  vi, atque  impulfu,  eodemque  valido, 
efficaci  nos  quali  denuo  baptifmo  genitos  libi  fi¬ 
lios  adoptauit,&  tanquam  eledorum  ptimitias 
ante  omnem  xternitatem  delegit,quos  ipfo  ftatim 
nafcentisEcclefixexordiofuoruin  fidelium  nu¬ 
mero  aggregaret ,  fiufquc  ccelcftibus  muneribus 
A  j  locu 


6  Epift.  B.  lacobi  Paraphrafis. 


locupletaret,  f  Quapropter  ,  fratres  mihi  in 
Chrifto  imprimis  cari,tametfi  non  dubito  vos  ea, 
qua:  a  me  hadenus  dida  funt, optime  callere, pro- 
beque  intelligere,  veriflime  efle  pronuntiata,  pro 
mei  tamen  muneris  ratione  moneo,  vt  haec,  atque 
eiufdem  generis  alia  libenter  ,  atque  auide  audia¬ 
tis.  Nec  quifquam  veftrum  vel  ea  difputando  in 
difceptationcm  vocet ,  vel  fe  temere  ad  docen¬ 
dum  ,  loquendumve  in  Ecclefia  obtrudat ,  fed  id 
tum  demum  faciat ,  ci\m  res ,  aut  locus  poftulat. 
Et  fi  forte  dilleniio  aliqua  exoriatur ,  non  patia¬ 
tur  fe  iracundia?  impetu  abripi ,  neque  fubito  e5c- 
candefcat.  ^  Siquidem  ira,  quae  hominum  men¬ 
tes  occupat ,  nihil  fere  cum  iuftitia ,  &  fanditate 
commune  habet  ,*  neque  fi  fcelera  vlcifcatur, intra 
iuftitia?,  &  aequitatis  fines  fefe  poteft  cdhibere, 
quin  potius  in  faeuitiam  plerumque,&  immanita¬ 
tem  erumpit,  f  Eam  ob  caufam  omni  prorfus 
improba  ,  fotdidave  cupiditate ,  &c  vitiofitatis  re¬ 
dundantia  abieda,  excipite  Chriftianae  vitae  prae¬ 
cepta,  qua:  vobis  Apoftolorum  opera  propqfita 
funt,  &  Chrifti  diuinam  oeconomiam  ,  atque  ad¬ 
mirabilem  humanae  'naturae  cum  diuina  hypoftafi 
coniundionem  fide  compledimini ,  hinc  enim 
mihi  credite  veram,ac  fempiternam  falutem  con- 
fequemini.  ^  Eftote  igitur  diuinae  legis  non 
auditores  tantum  ,  quali  ea  in  vna  contemplatio¬ 
ne  polita  rrihil  praeterea  requirat, fed  date  ope¬ 
ram,  vt  quae  aure  percepiftis ,  aut  legiftis  ipli ,  ani¬ 
mo  etiam  comprehenfa  ad  praxim ,  atque  adio- 
nem  feduldreuocetis,nealioqui  aliquando  vos 
fallis  ratiociniis  ,  aut  mentientibus  argumenta¬ 
tionibus  decipiatis.  ^  Nam  fi  quis  fola  diuinae  le¬ 
gis  cognitione  contentus  in  ea  penitus  conquie- 
fcat,nec  vlterius  progrediatur, is  ei  perfimilis  cen- 
fendus  eft ,  qui  ita  natiuum  vultum  fiuum  in  Ipe- 
culo  contemplatur ,  vt  nihil  praeter  illuni  ipfum 
confpedum  amplius  poftulet.  ^  Quj  fine  ob  eius 
intuitus  exiguam  vim ,  fiue  ob  fuam  in  contem¬ 
plando  vecordiam  ,  ac  negligentiam ,  vbi  fpecu- 
lum  amouerit ,  omnem  penitus  eius  afpcdus  re¬ 
cordationem  obliuione  conterit.  ^  Iam  vero  qui 
fedulo  perfedam  legem  Chriftianae  libertatis, hoc 
eft ,  legem  Euangelicam  introfpexerit ,  &  in  eius 
meditatione,  ita  verfatus  erit,  vt  quae  cognouerit, 
non  illico  obliuioni  tradat ,  vt  accidere  ei  didum 
eft  qui  vultum  fuiim  in  fpeculo  contemplatur, fed 
eam  ad  praxim,  atque  vfum  rcuocauerit ,  hic  pro- 
fedo  eam  ob  caufam  merito  beatus  appellari  po¬ 
teft.  Illud  autem  fcitote  fi  quis  inter  vos  vel 
fuo ,  vel  alieno  iudicio  religiofus  putatur ,  linguae 
autem  intemperantiam ,  aut  impotentiam  fraena- 
re  negligit  ,  eius  prorsus  inanem,  atque  infrugi- 
feram  religionem  efle.  ^  Quippe  religio  pura,&: 
integra, atque  ab  omni  macula  penitus  libera, non 
humano  tantum ,  fed  etiam  diuino  iudicio  cenfe- 
tur  i  a ,  quae  orphanis ,  ac  viduis ,  quoad  eius  fieri 
potcit,  opitulatur ,  eorumque  indigentiam  fuble- 
UM.quxquc  hotnmem  omnis  prorfus  labis  ex¬ 
pertem,  &  a  mundi  contagio  hberum  conferuat. 


19  Scitis  fratres  d ile  tti fimi.  Sit  autem  omnis 
homo  velox  ad  audiendum  ,  tardus  autem 
ad  loquendum  ,  &  tardus  ad  iram. 


z  o  Ira  enim  viri ,  iufiitiam  Dei  non  operatur. 


1 1  Propter  quod  abii  cient  es  omnem  immun¬ 
ditiam  ,  &  abundantiam  malit U  in  man- 
fuetudine  fufeipite  infitum  verbum ,  quod 
potent faluare  animas  vejlras. 


1 1  Estote  autem  factores  verbi, &  non  audi¬ 
tores  tantum :  fallentes  vojmetipfos . 


z 3,  £>uia  fi  quis  auditor  ejl  verbi ,  non  fa¬ 

ctor  ,  hic  comparabitur  viro  confideranti 
vultum  natiuitatis  fu*  in Jpeculo. 


1 4  Confiderauit  enim  fe ,  &  abiit ,  &  flat  im 
oblitus  est  qualis  fuerit. 

2.  y  gm  autem  perfpexerit  in  lege  perfectam 
libertatis ,  cr  perman ferit  in  ea,  non  audi¬ 
tor  obhuiofus  factus ,  fed  factor  operis  5  hic 
beatus  in  faito  fuo  erit. 


z6  Si  quis  autem  putat  fe  religiofum  effe,non 
refr xnans  linguam  fuam ,  fed  fe  ducens  cor 
futim ,  huius  vana  e  fi  religio. 

2.7  Religio  munda,  &  immaculata  apud 
Deumfr  Patrem ,  hac  e  fi, vi  fit  are  pupillos, 
,  &  viduas  in  tribulatione  eorum ,  &  im¬ 
maculatum  fe  cufiodirc  ab  hoc foculo. 


IN 


7 

!Se08098Se^e9<2eS0S0S^^ 

^TOSSOT^es^egQswBaM^-s^essQ-esftgedBSissesisasss^essssssseaGs® 


IN  CAPVT  PRIMVM 

EXPLANATIO. 

'idBar 


I.  Iacobus  Dei,&  Domini  noftri  1 efti  Chrifti ferunt, duo¬ 
decim  tribubus,  qua  funt  in  dtsferfione  falutem .] 

N  i  t  i  v  M  eft  epiftola:  olim  vfinpa- 
tum,yw$,  qui  fcribit  ,itemque  ille, 
ad  quem  fcribit,  in  fronte  appareat. 
Sed  quis  quacfo  eft  hic  Iacobus  i  Ifi- 
dorus  *  Zebcdxi  filium, ac  Ioannis 
fratrem  putat ;  quod  auide  arripue- 
^Ecafrnus*'  runC  Grammatici  b  quidam,  qui  facras  Iiteras  ,  quali 
Liuium,aut  Tacitum  fuo  tantum  Marte  explicandas 
fufceperut.Miror  potius  graues  alioqui  Theologos  c 
leuiflima  coniedura  dudos ,  fidenter  negafle  hunc 
fuifte  Apoftolum,  qui  nomen  Apoftolfnon  auliis  eft 
vfurpare  ,  ac  propterea  huic  epiftolas  canonicam  au- 
doritatem  abnegant. 

Itaque  his  magiftris,ne  tres  quidem  Ioannis  epi- 
ftolx,  Apoftoli  Ioannis,  ac  dilidi  difcipuli  cenfendas 
erunt  j  cum  ne  ille  quidem  le  Apoftolum  nominer: 
eademque  ratione  cpiftola  ad  Hebrxos ,  Paulum 
Apoftolum  non  habebit  audoremjeum  neque  Pau- 
Ii,neque  Apoftoli  nomen  in  ea  legatur.  Sed ,  vt  au¬ 
ctor  eft  Hieronymus ,  citra  omnem  dubitationem 
huius  epiftohe  feriptor  eft  Iacobus  Alphxi ,  cuius 
meminit  Paulus, cum  ad  Galatas  ^  fcribitjqui-&  fra¬ 
ter  Domini  didus  eft  i  non  ex  lolepho  Deiparae  Vir¬ 
ginis  viro,  atque  alia  vxore,v,t  nonnulli  «  voluerunt, 
fedex  Maria  Alphaei  Virginis, vt  arbitror,  confo- 
brina. 

Quamobrem  confueto  Scripturae  more  ,  quia 
Chrifti  confanguineus  erat,  eius  frater  palHrn  appei- 
f  Genef.  31.  larur.  -Qua  ratione  Iacob  f  filios  ,  &:  vxores  fratres 
3  7.  nominat.  Pone ,  inquit ,  hic  coram  fratribus  meis  ,  cum 

tamen  vere  nullos  ibi  fratres  haberet.  Quo  vero 
confanguinitaris  gradu  Chrifto  connexus  edet,  ex 
iis  ,  qua:  de  Chrifti,  ac  Virginis  genealogia  a  multis 
dilputantur, facile  quiuis  intelligat. 

I  V.  Subdit ,  Dei ,  ac  Domini  noftri  lefu  Chrifti  feruus.] 
Graece  «ToDAoj ,  vt  humilem ,  atque  abiedam  feruitu- 
tem  indicet.  At  cur  non  Apoftolus  ?  Equidem  non 
fatis  probo,  quod  video  placere  nonnullis ,  Icripfifle 
Iacobum  hanc  epiftolam  non  tanquam  Apoftolum, 
fed  quafi  Hierofolymitanum  Epifcopum  ad  eos, qui 
ex  Iudaeorum  gente  Chrifto  nomina  dederant ,  ne 
Petri  dignitati  quidquam  detraheret ,  qui  Hebrxo- 
g  ad  Gal.  ruin  Apoftolus  ,  vt  fignificat  Paulus  g  proprie  voca- 
1,s*  batur. 

V.  Hxc  veto  fententia  ab  aliis  reficitur  ,  fed  nefeio 
quam  apte.  Si  enim ,  inquiunt ,  non  tanquam  Apo¬ 
ftolus  ,  fed  tanquam  Epilcopus  lcripfiftet ,  non  ha¬ 
beret  haec  cpiftola  canonicam  audoritatem  3  quafi 
vero  Apoftolorum  tantummodo  feripta  in  lacro- 
rum  librorum  canonem  relata  line.  At  Marcus 
Lucas  Apoftoli  non  fuerunt,  canonica  tamen  Euan¬ 
gelia  Sc  Ecclcfiae  audoritate  probata  pofteris  reli¬ 
querunt.  Sed  fuit  eius  mpdeftix.quod  ampliflimum 
honoris  titulum  reticuerit ,  quam  deinde  viri  Apo- 
ftolici,  ac  praecipue  Romani  Pontifices  imitati  funt, 


jc  Caietan. 


II. 


d  cap  1.  19. 
&  c.i.it. 
c  Leontius , 
Cyiillus,Eu- 
thyinius. 

III. 


A  qui  fe  Dei  feruos ,  Sc  feruos  leruorum  Dei  appellare 

confueuerunt.  .....  .  , -<u.  ;  v  '  ■  , 

Peculiare  autem  fuit  Petro,&  Paulo  Apoftoli  no-  V  I. 
men,  ac  titulum  fuis  epiftolis  adferibere  :  illi  qui- 
dem, quia  Apoftolorum  erat  princeps, huic  vero, quia 
ipfiqs  apoftolatus  a  nonnullis,  in  inuidiam  vocaba- 
tur,quafi  ille  tanto  .gradu  videretuqindignits.ltaque 
coadus  eft  apud  Corinthios  *  pro  eo  ftrcmuTde-  3  eP-  *•  C3P* 
certare.  Seruum  porro  fe  vocat  Iacobus  Dei  ime  1I,J* 
creationis,  Sc  conferuationjs ,  cuius  velpeduvcaddi-  ,  ; 

xitDauid  b, omnia  Deo  leruirc-,  quia  Uih-ft  effcjn-rs-  b  ,lS* 
bus  creatis,  quod  diuinx  voluntati , atque  imperio  91' 
non  penitus  fubiiciatur. ,  .  -  ;  ,  -1  .i  IX 

Quin  etiam,  vt  Theologi  docenjt  in-  Icholis  ,,oai-  VII. 
nia  ,  creata  fuopte  ingenio  ca  facultate,  quam  obe-  ;• 

B  dientialem  appellant,  etiam  fiipraipfpKQm  naturam  < 
ad  ea  omnia  euehi,  atqUe  attolli  poflimt,  qilx  Deo  - 
libuerint.  Itaque  apud  Daniclem  1  Babylonica  fox-  c  cap.j.  fci 
nax  vehementius  inflammata  ,  cohibita-  vrendiWi 
quafi  leuis  aura  tres  puerosHcbraios  refin  geratur.  , 

Quamobrem  Lede  ait  Dauid  J  :  Dixit ,  (  videlicet  VIII. 
Deus  )  dr.  felit  (pmtiu  procella  ,  &  exaltati  funt  fiuclus  A  p^al-  loS' 
eius.  Et  alibi e:  Laudate  Dominum  de  terrei  dracones, 

&  omnes  abyffi,ignis,  grando, nix,  glacies,  dr  fptntus  pro-  cP  al*H8-7. 
cellarum  ,  qua faciunt  verbum  eius.  Sed  priuato  quo¬ 
dam  nomine  Deo  immortali  Iduiunt  Angeli  atque 
homines  rationis  compotes  ,  qui  eum  religiose  co¬ 
lunt,  ciufque  legibus,  ac  pr receptis  obtemperanti 
peculiari  tamen  quodam  inre  Dei  fetui  appellamur, 
qui  diuino  fe  cultui  ac  obfcquio.priijata  quadam  ra- 
G  tione.mancipant,  &  qui  proximonim  falutem  ;  vel 
vi  muneris  libi  impofiti,vel  caritatis  impulfii  fedulo 
procurant:  quo  in  genere  potiflimum  collocantur 
Epifcopi ,  qui  fplendidam  quandam  feruirutem.na,- 
di ,  vt  feribit  Grcgorius  1  Nazianzenus,EcclcJia;  cu-  f  Apolog  x. 
ram,  &  adminiftrationem  fufeipiunt ,  ad  quos  perti¬ 
nent  illa  g  :  Euge  ferue  bone  ,  &  fidelis ,  quia  in  pauca  g  Luca:  19. 
fuisti  fidelis, fupr a  multa  te  confli  tuam,  intra  in  gaudium  1 7* 

Domini  tui. 

Neque  hic  confiftit  Iacobus,  fed  iure  redemptio-  I X. 
nisferuum  fe  vocat,  Domini  nostri,  lefu  Chrifti,  qui 
vt  erat  noftrae  particeps  mortalitatis ,  eripuit  nos  de 
poteftate  tenebrarum,  &  a  peccati ,  ac  dnunonis  fer- 
uitute  erutos  libi,  fuoque  obfequio  addixiti  Verum 
hrec  letuitus  longilfime  abeft  ii  probro  ,  libera  enim 
D  eft,mhilquc  habet  lordidum ,  atque- violentiim,pro- 
piorque  eft  amicitia:,quam  feruituti ,  vt  merith  dixe¬ 
rit  Chriftus 11  'Jam  non  dicam  vos  feruos,  a?nicos,fed  quia  h  Io- 1 S  • 1  T- 
feruus  ne fcit, quid  faciat  domnus  eius, vos  autem  dixi  ami¬ 
cos  ,  quia  omnia ,  quacumque  audiui  a  cpatre  meo  nota  feci 
vobis. 

Quocirca  rede  Bafilius  '  in  hac  Chrifti  fe  mirate  X. 

gloriandum  magis  ait,  quam  in  opibus ,  aut  diuitiis,  *  Dal  (Sl* 
ac  Ptincipum  familiaritate.  Ita  olim  caftiflima: ,  fan- 
dillim;cque  Virgines  exprobrantibus  libi  abiedam, 

Sc  defpedam  Chtiftianorum  leruitutem  lapicnter 
relponderunt,  Chrifti  leruitutem  qiiouis  imperio  di¬ 
gniorem  efle.  Eleganter  enim  fcripfit  Didymus-,Si'r«t 
A  4  mortales 


8 


Epift.B.  Iacobi 


XI. 


mortales  gloriam  hominum  appetentes  in  fu  is  conferiptio-  A 
rubus  dignitates ,  quas  putantur  ,  habere  proponunt ,  ita 
fanEli  viriin  epiflolis  ,quas fcribUt  ad  Eccle fias, principaliter 
proferunt  feferuos  effe  Domini  noflri  le fu  Chrifti, afliman- 
tes  hanc  appellationem  fupra  regna  totius  mundi  confifiere . 

Fuit  porro  hic  Iacobus  eximia  quadam  fan&itate 

J>rsditus,  vt  non  immerito  Iufti  cognomen  adeptus 
it; de  quo  multa  Hieronymus  a,Chryfoftomus 
jlluftr.  Beda  c.Clemens  autem  d  Alexandrinus  huncin  mo- 
in  Afta  47'  ^um  Iac°b°  feribit.  Petrum, lacobum  ,  Cr  loannem 
c  Acl.i.  poft  Seruatoris  ad  coelos  afcenfum ,  cum  ejfent  d  Domino 
d  lib.^Hvp.  furtmum  dignitatis  gradum  adepti ,  non  de  gloria ,  Cr  ho- 
•J^  nore  conUndiIfe  mter vno  eonfenfu  lacobum  Iasium 
cap.i.'  *  '  Hierofilymorum  Epifcopum  defignajfe.  Idemque  c  de 
e  lib.7.apud  lacobo  Iufto  haec  commemorat :  lacobo ,  inquit,*»/*, 
ciitnd.  Eu-  Joanni,  &  Petro  Dominus  poft  afcenjionem  fuam  fingula-  B  ter  cecidit ,  vt  ijlud  tefiimonium  noftra  opera  lefu  tribue- 
feb.  eod.  Io-  rem  qHAndam  impertiit  cognitionem ,  quam  illi  reliquis  retur. 

Apoflolis  tradiderunt,  reliqui  autem  Apoftoh  feptuaginta 
difcipulis,  ex  quibus  vnus  erat  B  amabas.  Duos  item  Ta- 
cobosfuife fertur, vnttm  cognomento  iuflum,  qui  de  templi 
fdftigio  dciettus  ,fullontfque  veBec&fus  occubuit, alterum, 
qui  capite  abfciffo  migrauit  e  vita.  Addit  Eufebius :  Il¬ 
lius  autem, qui  iufti  cognomen  inuenit,  ‘Paulus  {  etiam  in 
epiftolis  fuis  facit  mentionem ;  alium  Apofiolum  non  vidi, 
prater  lacobum  fratrem  Domini. 

Egefippus  S  vero  :  Iacobus ,  inquit,  frat er  Domini , 


Propter  fejtum  namque  Pafchatis  ,  non  folitm  omnes 
puditorum  tribus, fed  multi  cuam  ex  gentibus  conuenerant. 
Proinde  Scriba ,  &  Pharif&i.quos  fupra  pofuimus ,  lacobo 
fupra  pinnamtempli  collocato  coeperunt  exclamare  ,  ac  di¬ 
cere.  O  lufte ,  cui  omnes  merito  debemus  fidem  adiungere, 
quoniam  populus  lefum  crucifixum  imitando  aberrauit, 
tu  idcirco  nobis  commonstra ,  quod  fit  o  ilium  Iefiu  cru¬ 
cifixi. 

Qui  clara  voce  fic  reffondit.  Quid  me  interrogatis  de 
lefu  filio  hominis  ?  Tpfie  fiedet  in  coelo  a  dextris  magna  vir¬ 
tutis, &  potentia  Dei, (fi  in  nubibus  coeli  venturus  efi.  At¬ 
que  cum  multi  plene  ejfent  perfuafi ,  Cr  ob  Iacobi  tefiimo- 
nium  Deum  laudibus  in  coelum  ferrent ,  dicerent qv e-,  O 
fanna  filio  Dasiid.  Scriba,  Cr  Phari frei  de  integro  coepe¬ 
runt  primum  inter  fe  ita  colloqui :  Male  certe ,  Cr  infelii 


XV. 


XVI. 


F  ad  Gaj, 


XII. 


fifttVud  qui  d  Seruatoris  temporibus  ad  noftram  vfque  atatem  Itt- 
Eufeb  liUt  ( ^ac°bi  enim  nomine  multi  d.onati  eram)  ab  omnibus 
Ecclcf.  hi-  Appellatus  fuerat  Ecclefia  adminifirationem  vna  cum  ca- 
dor.c  ii.  teris  Apoflolisfufcepit.  Hicabvtero  Matris  fua  fantlus 
fuit, vinum ,  Cr  ficerarn  non  bibit  •,  animalium  carnibus  fe 
abflinuit ;  nouacula  caput  eius  nunquam  rafum  fuit , neque 
corpus  oleo  perunilum ,  aut  balneis  lotum.  Huic  vni  lice¬ 
bat  in  Sanfla  SanElorum  ingredi ,  veftibus  enim  vtebatur 
non  laneis  ,fed  lineis  duntaxat ;  in  templum  folus  intrare 
folitus  efi ,  atque  ibi  genibus  humi  pofltis  pro  populi  pecca¬ 
tis  veniam  postulare ,  cuius  genua  quod  tam  ajfidue,  tum 
ad  Deum  augurie, fanet  eque  adorandum ,  tum  ad  veniam 
precibus  populo  expofleendam  procumbebat ,  cameli  inffar 
tuberculis  corilrattis  obduruerunt ,  qui  propter  fingularem 
iuflitia prafiantiam, Iufti,  Cr  OblU,  (quod  Latine  Populi 
prafidium  dici  potefi;Cr  iuftitia)nomen,ficuti  Tropheu  de 
to  memorant, inuenit. 

XIII.  Mox  autem  explicans  eius  martyrij  rationem  fub- 
dit :  Quibufdam  igitur  ex  feptem  feliar um  fautoribus  in 


At  confcenfis gradibus  illum  deliciamus pracipitem  ,vt  [XVII. 
homines  inde  perterre  falli  nullam  fidem  cius,  doclrinst 
adhibeant.  Deinde  clamare,  ac  dicere ,  O,  O ,  iuftus  etiam 
errauit ,  in  quo  eloquia  facra  apud  Ifaiam  feripta  plane 
expleta  fuere  ;  tollamus  e  medio  Iufium  ,  quoniam  nobis 
moleftia  efi,  Cr  incommodo.  Quocirca  fruSlus  operum  fiso¬ 
rum  comedent.  Tandem  ergo  afeendentes ,  iufrum  praecipi¬ 
tem  dederunt,  dixerunt  que  ipfi  inter  fe  ,  lacobum  Iuflum 
obruere  oportere  lapidibus.  Et  quoniam  deieclus  in  prae¬ 
ceps  non  ftatim  mortem  obiit  ,fed  vultu  furfum  fublato, 
genibufque  flexis, dixit :  Obfecro  Domine  Deus  Pater,  da 
illis  veniam,nefciunt  enim  quid  faciunt ,  coeperunt  faxa  in 
eum  conticere. 

C  Cumque  lapidibus  illum  obterere  pergerent ,  vnus  de  XVIII. 
Sacerdotibus  ex  filiis  Recab  filij  Recabim ,  qui  fiunt  Iere- 
midt  teftimonio  commendati ,  voce  emijfa  contentius  dixit: 

Quid  agitis  ?  Iuftus  pro  vobis  Deum  precatur.  Attamen 
vnus  ab  illis  ,qui  fullo  erat ,  arrepto  velle,  quo  ve  fles  fole- 
bant  premere, in  caput  Iufti  impegit  •,  ita  vitam  beato  ,  Cr 
fcelici  martyrij  cruciatu  affectus,  afftiliufque  amifii,  tnque 
loco  quodam  prope  templum ,  vbi  columnella  eius  nomine 
in  feripta  adhuc  manet ,  corpus  tumulo  mandatum  efi.  Ifte 
Iacobus  tum  lud&is,  tum  Gruis  verus ,  Cr  incorruptus  te- 
fiisfuit,/efurn  vere  fuiffe  Chrifium. 

Subdit  deinde  Eufebius  :  Iacobus  igitur  virinpri-  XIX. 
mis  admirabilis  ,  Cr  omnium  fermombus  propter  illuftre 
iufti t ia  decus  magnopere  celebratus  fuit,  vfque  adeo  vt  qui 
inter  Iudaos  haberentur  prudentes,  hanc  effe  caufitm  puta- 


populo  (farfarum  ,  Cr  a  me  in  hiftoria  ante  declaratarum  D  rent ,  cur  tam  cito  poft  eius  martyrium  obfidione  Hierufit- 


XIV. 


ab  eo feifeit antibus,  quodnam  effet  ostium  lefu ,  reffondit, 
lefum  effe  Seruatorem.  Ex  quorum  numero  nonnulli  cre¬ 
diderunt  ,  quod  lefus  effet  Chriflus.  SeFta  autem  fupra 
feripta, neque  carnis  refurrellionemfore ,  neque  illum  ven¬ 
turum, quicumque  fit, pro  his ,  qua  rccle,aut  fecus  gefferitm 
vita ,  mercedem  redditurus ,  omnino  crediderunt.  Verim 
quotquot  crediderunt  Iacobi  pradicatione  ,  Cr  hortatu  cre¬ 
diderunt.  Ergo  cum  plerique  etiam  ex  principibus  viris 
fidem  ejfent  amplexati ,  nonnulli  ex  Scribis ,  Pharifais,  Cr 
reliquis  ludais  tumuit  nari, atque  adeo  vociferari  coeperunt, 
quod  vniuerfus  fere  populus  lefum  exiflimabat  verum  effe 
Chrifium, qui  etiam  ad  lacobum  profecti  fic  compellare. 

Te  obnixe  oramus ,  vt  quoniam  populus  fide  in  lefum, 
perinde, ac  (ivere  effet  Chriflus  collata.in grauem  errorem 


lem  vndique  cingeretur  ,  quam  profetlo  obfidionem  nulla 
alia  de  re  illis  obtigijfe  creditur,  quam  quod  tam  audax 
facinus ,  Cr  fcelus  inexpiabile  contra  illum  confciuiffent, 
quodlofephi  *  teflimonio  confirmat. 

Qux  omnia  tam  copiose  Egefippi,  atque  Eufebij 
verbis  defcripfi,vt  appareat ,  quae  fuerit  olim  Iacobi 
fama  fand:itatis,quamquam,  vc  verum  fatear,  quod 
eriam  alibi  monui ,  non  pauca  funt  in  Egefippi  nar- 
ratione,de  quibus  cogor  non  leuiter  dubitare.  Nam 
primum  quidem  valde  mihi  mirum  videri  folet,cuni 
hic  Iacobus  annos  triginta  Hierofolvmitanae  Eccle- 
fiae  praefuilTet  ,&  pro  fui  muneris  ratione  Chriftia- 
nam  fidem  promulgaflet,potui(le  Scribas ,  Sc  Phari- 
faeos  ignorare,efle  illum  lefu  Chrifti  cultorem,Chri- 


a  lib.to.ar 
tiq.g. 

XX. 


delapfus  efi ,  eum  ab  hac  opinione  auoces,  atque  vt  omnes  E  ftianaeque  religionis  ,  ac  fidei  acerrimum  propugna- 
etiam,qm  hodie  adfeftum  diem  Pafchatis  celebrandum  torem. 


conuenerunt ,  de  lefu  recle  ver  e  que  erudias, re  etiam ,  atque 
etiam  obteftamur.  Tibi  enim  omnes  fidem  adhibemus ,  nec 
nos  fohm  ,  fed  tota  etiam  multitudo  perbibet  teftimonium, 
quo  lu  flusfis ,  quodque  perfonam  non  r efficias.  Perfita- 
eas  igitur  populo  de  Iefu,ne  erret.  Etenim  Cr  vniuerfus 
populus, Cr  nos  omnes  ubi  credimus.  Idcirco  fratue  te  ipfum 
fuper pinnam  ternp  i,vt  de  fuperiore  loco  cunftis  consfi- 
cuus  fis, atque  adeo  tua  verba  k  tota  multitudine  facile! Cr 
fine  impedimento  audiantur.  v 


Deinde  non  faris  intelligo  ,  cur  dixerit  Egefippus 
fuiffe  lacobum  ab  vtero  Matris  (anitum ,  nili  fortaf- 
(e  lignificet  iam  inde  a  puero  pietatis  ,  ac  religionis 
fuiffe  ftudioffflimum.  Nam  quod  ait  abftinuifle  il¬ 
lum  a  carnibus, nec  fi  cerata! ,  aut  vinum  guftaffe,  vix 
in  Apoftolo,  8c  Chrifti  fedtatore  videri  poteft  credi¬ 
bile.  Audierat  enim  Chrifium  praecipienteyn  t>  ,vt  li¬ 
bere  vefcerentur  iis  omnibus,' qua:  (ibi  apponeren¬ 
tur.  Et  profefto  Ynagum  Chrifto ,  carterilquc  Apo- 

ftolis 


XXI. 


Explanat.  Cap.  I. 


XXII. 


XXIII. 


XXIV. 


a  Pfal.14^- 

b  liht.c.  i. 
17* 

c  cip.vnico 

io. 

i  cap.1x.51. 
<XXV. 
c  eap.8.1. 


XXVI. 


f  epift,i.to. 
1150  3. 


Holis  agnum  Pafchalcm  comedit,  &  vinum  etiam 
gufhuit ,  vt  ex  Lucas  narratione  colligi  facile  poteft. 
Atque  haud  fcio  an  lingularis  illa  abftinentia  in  coe¬ 
tu  Apoftolico  ,  caeteris  quibuflibet  libere  vcfcenti- 
bus  ,  vel  probata  fuiflet ,  vel  a  Chrifto  Domino  to¬ 
lerata. 

Denique  illud  non  mihi  facile  perfuadere  pof- 
fum.quod  ait  Egefippus  ,  vni  Iacobo  licuifle  ingredi 
Sanda  Sandorum  :  cum  enim  id  legis  audoritate 
fummo  duntaxat  Pontifici  ,idque  lingulis  annis  fe- 
mel  tantum  liceret,  quis  credat  id  homini  priuato 
permifluros  Iudaeos  ,  qui  pro  Mofiiicis  ritibus  ,  tan- 
quam  pro  aris,&  focis  decertabant  ?  Sed  vt  vt  fit, vir 
fuit  Iacobus  eximiae  cuiufdam  fandi  tatis  ,  vt  non 
immerito  Iufti  nomen  acceperit.  Hic  igitur  hanc 
epiftolam  ad  Iudsos  fcribit,fic  enim  ait. 

Duodecim  tribubus,  qua  furite  in  difperfione  (alurem^.] 
Hadenus  deferiptus  eft  Epiftola:  feriptor  ,  nunc  in¬ 
dicantur  ij  ad  quos  feribitur.  Duodecinv, ,  inquit ,  tri¬ 
bubus  \  Ad  Hebraeos  enim  mifla  eft  epiftol?.  ,  quibus 
potiflimum  Iacobus  tanquam  Epifcopus  prxerat. 
Cum  enim  ab  Apoftolis  Hierofolymitanus  Epifco¬ 
pus  inauguratus  eflet ,  iure  fuo  peculiare  Iudseorum 
patrocinium  fufeepit ,  &  quos  coram  non  poterar, 
hac  fua  epiftola  praeceptis ,  ac  falutaribus  confiliis 
informat,  officiique  monet ,  atque  ad  omnem  pieta¬ 
tem  excitat,  Sc  inflammat.  Qm  futvL>,  inquit ,  in  di¬ 
fperfione. 

At  quam  quaefo  difperfionem  intelligit  ?  Plures 
inim  in  facris  literis  leguntur^  quippe  olim  Aflyrij 
multos  in  feruitutem  adduxerant ,  vt  legitur  initio 
libri  Tobiae ;  deinde  a  Rege  Nabuchodonofor  plu¬ 
rimi  Babylonem  tradudi  non  pauca  (eruitutis  in¬ 
commoda  experti  funtj  poftea  ab  aliis  pluribus  Re¬ 
gibus  huc  illuc  fuifle  addudos  ex  libris  Efdrce  co- 
gnofei  poteft.  Verum  haec  omnia  Chrifti  aduentum 
procurrerunt ,  quo  fortafse  fpedans  Dauid  alicubi 
dixit  3 :  Differftones  /praelis  congregabit.  Et  Macha- 
baei  b :  Congrega ,  inquiunt ,  Domine  differfionenu  no- 
flrairu.  Et  Abdias  c.  Et  tranfmigratio  exercitus  huius 
filiorum  ffiael ,  omnia  loca  C  an  amorum  vfque  ad  Sare¬ 
ptam  ,  tfr  tranfmigratio  Hierufalem  .  qua  in  Bofphoro  eft, 
poftidebit  duitates  s/uttri.  Et  de  Chrifto  feribit  Ioan- 
nes  d.  Vt  filios  Dei ,  qui  eramtj  disferfi ,  congregaret  it t~, 
vnnm 

Sed  nullam  credo  ex  his  difperfionibus  Iacobus 
hoc  loco  fignificat.  lam  poft  Chrifti  in  caelum  afcen- 
lum  in  Adis  ApoftolicisepoftStephani  cccdem,lcgi- 
mus  fuifle  omnes  ,  qui  erant  Hierofolymis ,  Apo¬ 
ftolis  exceptis  ,  per  regiones  Iudaex  ,  Sc  Samariae  di- 
Iperfos.  Et  ftmt ,  qui  putent  de  hac  difperfione  age¬ 
re  in  praefentia  lacobum  ,  quae  eft  Bedae,  &  recen- 
tiorum  quorundam  fententia.  Nec  enim  de  ea  di¬ 
fperfione  loqui  poteft, quae  poft  Vrbis  excidium  Vc- 
fpafiano ,  ac  Tito  imperatoribus  contigit,quo  recen- 
tior  eft ,  quam  vt  eam  Iacobus  videre  potuerit ,  qui 
imperante  Nerone  paulo  ante  Petrum,  martyrio  cla-  < 
rus  occubuit. 

Ego  hanc  epiftolam  ad  Iudoos  feriptam  cfle  non 
dubito,  cum  hic  aperte  duodecim  tribus  nominen¬ 
tur  ,  Sc  Hieronymus f  ad  Pauliiium  a  (Terat  Petrum, 
lacobum  ,  Ioannem  ,  Sc  ludam  ad  Iudsos  fcripfifle. 
Quod  autem  afleritur  a  quibufdam  de  difperfione 
fada  poft  obitum  Stephani,non  facile  admiferim, 
multo  enim  mihi  verofimilius  videtfir,non  ignorafle 
lacobum ,  quod  ex  Adis  Apoftolicis  facile  colligi¬ 
tur  ,  plurimos  ludjeorum  ,  qui  in  variis  regionibus 
viuebant ,  Chriftiana  facra ,  fidemque  fufcepiflc ,  ac 
propterea  ad  fe  potiflimum  Hebraeorum  Epilcopum 
illoru  falutem,atque  eruditionem  pertinere-,  eosper 
litcras  nou  folum  cofolatur,  fed  etiam  inftituit,Qpti- 


A  mifque  praeceptis  informat ;  egregiique  Paftoris  mu¬ 
nere  fungitur.  Sic  fandus  Cyprianus  ciim  ab  impiis  •  *' 

quaereretur  ad  necem  ,  abiens  per  epiftolas  fideles 
erudiebat  ;  Sc  perfimili  ratione  Tgnatius  dum  Ro¬ 
mam  pergeret ,  vt  martyrium  fubiret ,  non  paucas 
epiftolas  fcripfir. 

His  igitur  Tudaeis  fahitem  primum  precatur  Apo-  XXVII, 
ftolus ;  Graece  Xalp&v ,  qu.e  erat  olim  falutandi  ra¬ 
tio  confueta.  Sic  Angelus  Beatiffimam  Virginem 
Deiparam  falutauit  Xeuot :  falutem  autem  ,  vt  opi¬ 
nor  ,  optat ,  non  qualem  Gentiles ,  qui  nihil  nifi 
mortale ,  Sc  caducum  cogitant ,  fed  quam  expetunt 
ij ,  qui  coeleftia  meditantur  ,  Sc  auide  concupifcunt. 

Falluntur  autem  nobiles  quidam  Theologi  a  ,  qui  a  Caictan. 
hanc  fil litationem  profanam  putant  ,  quia  nihil 
quod  Chriftum  ,  aut  Deum  fpedet,  nihil  quod  gra¬ 
tiam  ,  aut  pacem  fonet  ,  continere  videatur.  Nam 
cum  fe  Apoftolus  Dei ,  Sc  Chrifti  feruurn  nominat, 
non  obfcure  fignificat,feeam  fiilutem  precari,  quam 
Chriftus  Iefus  attulit  mortalibus,  quam  olim Iudaei 
magnopere  optabant  5  ita  in  libris  Machabatorum  b  b  hh.t.c.x. 
Iudaei ,  qui  Hierofolymam  incolebant,  fratres  qui 
erant  in  AZgypto  hac  ratione  falutant.  Et  Dauid 
hanc  falutem  optat c.  Dic,inqmz,anima  mea,(alus  tua  c  3M* 
ego  funi;.  Poft  Chrifti  autem  aduentum  praefens  ve- 
luti  fidus  offertur  ,  atque  ita  Apoftoli  in  Synodo 
congregati  il  Antiochenis  ,  ac  Syris  falutem  dicunt.  Yxvilf 

Nec  dubitandum  videtur ,  tarq  Apoftolos  loco  * 
indicato,quam  in  praefentia  lacobum  anim;e  potifli- 
mura  falutem  optafle,  quam  Chriftus  Dominus  fuo 
ad  nos  aduentu  attulit, &  auguftiflimo  Iesv  nomine 
indicauit,vtnon  immerito  Ecclefia  non  modo  il¬ 
lum  Saluatorcm  ,fed  falutem  appellet ,  Mundi  ait e,  *  In  hymno 
(alus  adueneru.  Et  in  Adis  (  Apoftolicis  feriptum  f  cap^.ix. 
eft ;  Non  eft  aliud  nomen  fub  coelo  datum  hominibus  ,  in 
quo  oporteat. nos fttluos  fteri.^doti  iucrim  tamen  inficias,  ■ 
varias  a  viris  Ecclefiafticis,ac  multiplices  falutationis 
formas  vfurpari  confueuifle  ,  vt  ex  epiftolis  Pauli, 

Ignatij ,  Dionyfij ,  Cypriani,  Sc  aliorum  apertiflirpe 
conftat.Hadenus  epiftolxinfcriptio,  &  faluratio. 

i.  Omne  gaudium  exiftimate  fratres  mei ,  cum  in  tetititr 

tiones  varias  incideritis.  ] 

Abfque  verborum  lenociniis  ,  nullo  orarionisap-  ^ 
param  epiftola  a  cohortatione  exorditur,&  ante  ora- 
D  nia  ad  patientiam,  Sc  aduerfa  fortiter  toleranda  hor¬ 
tatur  :  fratres  aurem  fuos  appellat ,  quos  filios  voca¬ 
re  merito  poterat :  Dei  namque  rcfpedu.qui  omnes 
ex  nihilo  condidit ,  ipfo  iure  natura»  omnes  morta¬ 
les  fratres  funr.  Quin  etiam'  ea,  quas  vita ,  fenfuque 
carent ,  Deum  conditorem,  ac  parentem  agnofcunr. 

Sic  enim  ait  lob  g :  Quis  eft  pluma  pater  <  De  homini-  g  caF«J8  lS- 
bus  vero  dixir  Mofes  h  :  Nonne  ipfg  eft  pater  tuus,  qui •  Deut  E-6' 
fecit creautt  te  l  Huceriam  fpedafle  vifus  eft  Chri¬ 
ftus  ,  cum  apud  Matthaeum  precandi  veluti  formam 
piuefcribens  docuit  «  Patrem,  qui  in  coelis  eft,ap-‘  caP;6-?- 
pellare  ,  Sc  fiepe  alias  Deum  hominum  Patrem  no¬ 
minat.  Refpedu  vero  Abrahae  ludaicae  gentis  pa¬ 
rentis  ,  ac  propagatoris,  omnes  Hebraei  fratres  quo¬ 
dam  modo  dici  poterant ;  atque  idcirco  Iudxi  apud 
E  Ioannem  k  gloriantur  fe  patrem  habere  Abrahanv,  k  C,P 
Sc  ibidem  Chriftus  1 ,  y/braham,tnt,  pater  vesler  exui-  1  verf.  56. 
tn\txt,vt  videret  diem  meum, vidit,  &  gauifus  eft.  Vt  in- 
terim  omittam  initio  nafcentis  Ecclefi.e  fideles  om¬ 
nes  ob fraternam  caritatem,qua  fe  fe  mutuo  comple- 
debancur,fratres  vulgo  dici  confueuifle  ,  quomodo 
frequentiffime  loquitur  Paulus. 

Docet  autem  hoc  loco  Iacobus  fuo  exemplo,  1 1- 
quanta  animi  moderatione  vtendum  fit  iis  ,  qui  cac- 
teris  in  Ecclefia  praefunt :  ad  eos  enim  pertinere  po¬ 
teft  quod  alicubi  feribit  Sapiens  m  : Reclorem  te  po-  m  Eccl  j.i. 

fuerunt. 


ft  I.pet.J.3. 


b  o  tat.  17. 


III. 

cMatth.10. 

»!• 


d  Gcnefji. 

40. 


IV. 


e  iXor.7.4. 
f  Adl.j.  41. 

g  epift.i. 3. 
»4* 

V. 


h  capy.  to. 


VI. 


i  lib  dcfug. 
in  perlec. 
jc  Apolog. 
de  fuga  fua. 


VII. 

i  Traci.  ij. 
in  luan. 


Epift.  B.  Iacobi 


IO 


fuemntJ,noli  extolli ,  e  sio  in  illis, quaft  vnus  tx  ipfts.  Quo  A 
etiam  fpedafle  vifus  eft  Petrus, cum  dixit  * :  Non  do¬ 
minantes  in  cleris,fed  firma  fkcii  gregis  ex  animo .  Quan- 
quam  alioqui ,  quidquid  nonnulli  contra  nitantur, 
Ecclefiafticr  Praefules  ampliflimum  ,  digniflimum- 
que  principatum  gerunt.  De  quo  Gregorius  b  Na- 
zianzenus  hunc  in  modum  fcribit :  An  me  libere  lo- 
cjuenterri  &quo  anirno  feretis, nam  vos  quoque  (Praefectum 
alloquitur )  imperio  meo ,  ac  throno  lex  Chrifti  fubiicit , 
imperium  enim  nos  quoque  gerimus  ,  addo  etiam  praftan- 
ttus, ac  perfectius,  niftvefo  aquum  eft  ffiritum  carni fiifces 
fubmittere,  &  coelsflia  terrenis  cedere-, fed  non  dubito, quin 
hanc  dicendi  liberintetn  tn  optimam  partem  accepturus  fis , 
vtpote  facrimei gregis  oms facra , magni  f  Paflons alumna. 

Sed  hicipfe  principatus  plurimum  diftat  a  regio, 

&  humano  principatu,  quod  non  obfirure  fignifica-  B 
uit  Chriftus ,  cum  dixit 1  '.‘Principes  gentium  dominan¬ 
tur  eorum,(fr  qui  maiores  funt  poteftatem  exercent  in  illos, 
non  ftc  erit  inter  vos  ,fed  quicunque  voluerit  inter  vos  ma¬ 
ior  fierifit  vefter  minifter,cr  qui  voluerit  inter  vos  primus 
effe,eritvefterferuus.  Itaque  Iacobus  huius  Dominici 
praecepti  non  iipmemor,quamuis  Epifcopus  eflet,fe 
tamen  gerit  tanquam  fratrem  ,  &  initio  epiftolae  fe 
feruum  appellauerat,  quia  reuera  principatus  Eccle- 
fiafticus  /plendi da  quaedam, &  laboriofa  feruitus  eft, 
ei  perfimilis,quam  defcribit  Iacobus  his  verbisd.D/e 
noti uque  aflu  vrebar,  & gelufugiebdtque fomnus  ab  ocu- 
lismeis. Quod  fi  animaauerterent,  qui  tam  auide  Ec- 
clefiafticas  dignitates  expetunt, mentem  credo,  con- 
filiumque  mutarenr. 

Aie  ientuv.Omne gaudium  exiftimate  fratres. Summx,  C 
&  eximiae  laetitiae,  exulratiomfque  materiam  putato¬ 
te, cum  rebus  aduerfis  vndique  vos  premi,  atque  vr- 
geri  contigerit, tantum  abeft,vt  inde  vos  deceat  per¬ 
turbari, atque  aliqua  indignatione  animi  cdmmoue- 
li.Sic  Paulus  e  de  le  ipfo  fcribit :  Super  abundo  gaudio 
in  tribulationibus  meis.  Et  Apoftoli  f :  Ibant  gaudentes  a 
conffetlu  Condii] ,  quoniam  digni  habiti  funt  pro  nomine 
Iefu  contumeliam  pati.  Et  Petrus  S  :  Si  quid  patimini 
propter  iuflitiam  beati. 

Gaudendum  igitur  ait  ,  cum  variis  quis  vexatio¬ 
nibus  ,  atque  incommodis  premitur.  Hoc  enim  eft 
quod  ait :  Cum  in  varias  tentationes  incideritis.  Graece 
dixit  <seipa.fiJt.ou  ,  vt  enim  mox  ait ,  qua  nobis  aduerfa 
contingunt ,  vim  habent  explorandi  patientiam  „  animique 
magnitudinem, &  con  dant  tam  .Neque  vero  Iacobus  Io-  D 
lum  ait,  res  aduer/as  gaudij  materiam  praEbere,fed 
addit ,  Omne  gaudium  extftimate ,  quali  dicat  perfedti, 
abfolutique  gaudij  materiam  putate  vobis  obiedlam, 
cum  vos  plurimis  grauiflimifque  malis  vexari  conti- 
gerit.Sic  Chriftus  apud  Matth^um  11 :  Beati  quiperfe- 
cut ionem  patiamur  propter  iuftitiarn,  quoniam ipfofum  eft 
regnum  coelorum.  Et  hicipfe  Iacobus  paulo  poft :  Bea- 
tus,mqmt,qui  fujfert  tentatione,quonia  cum  probatus  fue¬ 
rit, accipiet  corona  vita, qua  repromiftt  Deus  dilige tibus  fe. 

Enjnt  igitur  res  aduerfe  expetendae.,  vt  hoc  tam 
ingenti  gaudio  perfluamur,  atque  adeo  nefas  erit,  fe 
periculis  Iubducere,auc  /uga  fuaefaiuri  confulere.  Ita 
olim  male  fenfit  Tertullianus  Montani  errore  cor¬ 
ruptus.  At  contra  Arhanafius  k  multis  docet  licere 
viris  iuftis  fefe  in  latebras  abdere  ,  donec  diuina  vo-  E 
luntas  planius  Ide  prodat, dc  patiendi ,  mouendive 
neceflitatem  imponat.  Sic  olim  Petrus,  vt  fe  Roma¬ 
na:  Ecclelia;  ieruarct  fidelium  precibus  exoratus,  vr- 
be  excellit,  ac  vbi  diuinitus  admonitus  cft^illico  /e/e 
Tyranno  /ponte  obtulit. 

Et  Auguftinus  1  poftAthanafium  exemplo  Chri- 
fti  pronat  tus  dl'e  fidelibus  interdum  fugere.  Sed 
qu,u,mqun,i,i  omni  re, quam  gefftt  ,  [Chriftusj^W 
.omini  us  m  fe  credituris  pr abeo  at  exemplum, qmavnufi-: 
quifque  feruus  Da  nq».  peccat, fi  fccejfent  m  alLtn  Icam, 


videns  furorem  forte  perfequentitim  fe,aut  qtt Arentium  in 
malum  animam  fuam.  Videretur  autem  ftbi  ferum  Det 
peccare, ft  faceret, nifi  in  faciendo  Dominus  pracefftffety fecit 
hoc  ille  Magifter  bonus ,  vt  doceret ,  non  quod  timeret.  Et 
alibi*  allato  exemplo  Apoftoli  Pauli :  Faciant ,  in-  3  epift.180. 
quit, ergo  fer ui  Chriftiminiftriverbi ,  &  Sacramenti  eius, 
quod  pracepit ,fiue  permifit .  Fugiant  omnino  de  duitate  in 
duitatem,  quando  eorum  quifquam  [pccialiter  a  perfecuto- 
ribus  quaritur ,  vt  ab  aliis ,  qui  non  ita  requiruntur  ,  non 
deferatur  Ecclefta  ,fed  pr  abeant  cibaria  conferuis  fuis,quos 
aliter  viuere  non poffe  nouerunt.  Ita  enim  explicat  ver¬ 
ba  b  Chrifti :  Cum  perfequentur  vos  in  duitate  ifta  ,fu-  b  Match.io. 
git  e  in  aliam. 

At  Chriftus  c  ita  orandum  docuit :  Ne  nos  inducas  VIII. 
in  tentationem.  Gra:ce  ,  netpttf^ov ,  qua  igitur  ratione  c  Macth.6. 
in  tentatione  gaudendum  docet  Iacobus,  fi  tentatio  1J' 
fugienda  eft  ?  Quod  fi  verum  dicit  Iacobus  ,8c  in 
tentatione  plenum,  &  perfe&um  gaudium  eft  •,  mo¬ 
net  vero  Chriftus  d  orandum  efle  ,vt  gaudium  no-  ^  Ioann.16. 
ftrum  fit  plenum  ,  necefte  profedto  erit  tentationes 
optare,  vt  optauit  Dauid  e  ,  qui  alicubi  dixir :  Proba  c 
me  Domine,&  tenta  me,vre  renes  meos,&  cor  meum. 

Quid  ergo  docet  Chriftus ,  cum  monet  orandum  I  X. 
efle  Patrem, ne  nos  in  tentationem  inducat  ?  An  jie- 
tedum  monet, vtfuo  nos  patrooinio  tueatur,  ne  cum 
tcntamur,tentationi  fuccumbamus?Ita  fine  Augufti¬ 
nus  f .Aliud  eft, ait,  induci  in  tentationem  ,  aliud  tentari:  f  Hb.  t.  de 

nam  fine  tentatione  probatus  effe  nullus  potefl  Rue  Rbi  ipfi,  fcrm  Rom* 
J...  _T  >./  f  r  "  J  n  m  monte  c. 

fiue  alij  .Non  ergo  hic  oratur,vt  non  tentemur  ,  fed  vt  non  l4  & 

inferamur  in  tentationem,tanquam  fi  qui  S  fiam,  cui  necef-  1 1 1  .c.  n. 
fe  fit  igne  examinari, non  oret ,  vt  non  igne  contingatur, fed  Hem  docfc 
vtnon  exuratur:  quanqu.im  enim  non  perfe  Deus  in  ten-  Ca®a-  c°h* 
tationem  nos  inducit, induci  tamen,  ai:  Auguftinus ,  pati-  Cyrilds  ca- 
tur  eum, quem  fuo  auxilio  deferuit ,  ordine  occultifftmo ,  ac  tech.j .  my- 
meritis :  caufis  etiam  fepe  manifeftis  dignum  indicat  ille,  ft*g°gica. 
quem  deferat ,  &  in  tentationem  induci finat.  Quam u is 
enim  Deus  neminem  fufficienti  auxilio  deftituat, 
quo  tentationem  fuperare  queat  ,  interdum  tamen 
peculiare  quoddam  auxilium  fub trahit'  ,vt  non  ob- 
icure  fignificat  Gregorius  e.-  Non  inducit, inquit,  Do-  glib.j.Mor. 
minus  in  tentationem, qui  femper  a  tentatione  fubditos mi-  c' af  iila, 
fencorditer  protegit  ,fed  tamen  m  tentationem ,  quaft  eius  tn,Hi  perm„ 
inducere  eft  a  tentationis  nos  illecebra  non  munire,  &  tunc 
nos  in  tentationis  laqueum  non  inducit ,  cum  tentationes 
vitra  quam  po(Tumus,non  permittit. 

Non  me  fugit  ,  exiftimafle  nonnullos  h  verba  X. 
Chrifti  fignificare  petendum  efle  a  Deo,  vtnos  i  h 
tentationibus  liberet ,  nec  patiatur  nos  vllo  pado  rviatth^ 
tentari ,  fed  Auguftini  fententiaprxfcrenda  videtur,  KUCj,y.ibid. 
nifi  quod  inducere  in  tentationem  /Impliciter  idem  &  al  ). 
videtur  efle  ,  quod  tentationem  permittere,  vt  idem  Tertull.  lib. 
Auguftinus  1  alibi  docet ,  ait  enim  Dauid  :  fnduxifti 
nosi/Lj  laqueum.,,  cum  tamen  non  confenfiflet  ten-  or.t.  Dom. 
rationi ,  melius  igitur  dicat  quis  tentationem  de-  Greg  NyiT. 
precandam ,  cui  tentatus  fuccumbat.  Namalioqui  orat. y. de  o- 
re&e  Sap'ens  k  :  Oui  non  eft  ‘,  inquit ,  tentatus  ,  quid  Do* 

/a>.?Rede  vero  ait  Iacobus  gaudendum  efle,  cum  j  ia  p’fajt 
in  varias  tentationes  inciderimus  ,  quafi  lignificet,  e<j. 
non  efle  tentationes  queerendas  ,  aut  expetendas,  k  Eeclcf/C. 
cumpnefertim  periculum  eft  fuccumbendi,ait  eninf  34,xl* 
Sapiens  1  :  Qui  amat, periculum-.  ,  peribit  in  illo.  Ac  *  ^cc?le^  3* 
proinde  Hieronymus m  :  lmpoffibile ,  inquit ,  eft ,  hu-  ^ 
manam  animam  non  tentari  vnde  &  in  oratione  Domi¬ 
nica  dicitur:  Ne  nos  induc. u  in  tentationem  ,  quam  ferre 
non  poffirnus  ,non  tentationem  penitus  refutantes , fed  vi¬ 
res  fuftinendun  tentationibus  deprccantes.Ei  cum  Chri¬ 
ftus  "  ait :  Vigilate  ,&  orate ,  ne  intretis  in  tentationem-,,  n  Macth.16. 
fubiicit  Hieronymus  :  Non^  ait  Dominus,  Vigilate, A1" 

&  orate, ne  tentemini ,  fed  ne  iniretis  in  tentationem-, ,  hoc 
eft  ,  ne  tentatio  vos  fuperct  ,  &  vincat, ,  <$■  vos  imra 
caffes  teneat,. 

Sic 


Explanatio  Cap.  I. 


ii 


X I.  Sic  olim  Iofeph  *  a  petulanti  foemina  tentatus 
o  Gcn.  c.j?.  eft.  Sic  Sufanna  a  fceleftis  Iudicibus  b.  Sic  deni- 
b  Danicl  c  *lue  a  ^aemone-  quia  nemo  illorum  fupe- 
jj  10  '  '  ratus  eft  ,  non  dicuntur  in  tcntationem  indudi. 


c  cap.  r.  &  Contra  vero  primi  Parentes  noftri ,  Cain ,  &c  ludas, 
aliique  non  pauci  in  tentarionem  indudi  dicuntur, 
quia  tentationi  mifere  fuccubucrunt.  Gaudendum 
igitur  ait  lacobus ,  cum  quis  in  tcntationem  incidit, 
fed  ftrenue  reludatur  ;  cum  rebus  aduerfis  premi¬ 
tur  ,  fed  patiendam  ,  &  conftantiam  retinet.  Pe¬ 
tendum  eft  a  Deo  ,  ne  nOs  patiatur  vitra  vires  ten- 
tari  ,  vel  ne  omnino  nos  tentari  permittat  fi  pericu¬ 
lum  fit  ne  fuccumbamus  ,  cum  tamen  tentamur, 
lxtandum  eft  ,  &c  tentatio  fortiter ,  tk  cum  gaudio 
toleranda  ,  tametfi  amanda  non  eft  ;  nam ,  vt  re¬ 
ti  lib.io.c5-  de  feribit  Auguftinus  ,  Eas  Deus  tabet  non  amare , 
fdT.  c.  z8.  feJ  tolerare  ■,  nemo  enim,  quod  tolerat ,  amat,  etiam  fi  tole¬ 
rare  amat ,  quamuis  enim  gaudeat  fe  tolerare ,  tamen  rna - 
uult  non  e(fe ,  quod  toleret. 

XII.  Verum  cur  tantopere  in  rebus  aduerfis  laetan¬ 
dum  docet  Apoftolus  :  Primum  quidem  quia  fta- 
tuere  quifque  debet  ,  quidquid  mali  nobjs  acci¬ 
dat  ,  ad  diuinam  voluntatem  referendum  efle.  Vt 

c  Seneca,  enim  Gentilis  Poeta  e  dixit :  Quidquid  patimur  ve¬ 
nit  ex  dito.  Et  exemplo  lobi  perfpicue  cognofcimus 
abfque  Dei  nutu  ne  dxmonem  quidem  acerrimum 
humani  generis  hoftem  ,  quidquam  jnali  aduersus 
nos  moliri  pofle.  Nihil  vero  piis  ,  ac  iuftis  optabi¬ 
lius  eflepoteft,  quam  vt  diuina  voluntas  in  ipfisper- 
f  Mat.c.  6.  ficiatur, qui  quotidie  illud  ex  animo  iterant,  fiat 1  vo¬ 
luntas  tua  I icut  tn  coelo ,  &  in  terra. 

XIII.  Quo  fpedans  lobus  g  ,  in  omnium  bonorum, 
glob.c.i.2.1.  ac  filiorum  iadura  dixit  :  ‘Dominus  dedit ,  Dominus 

abftulit  ;  fit  nomen  Domini  benedictum.  Non  dixit. 
Dominus  dedit ,  diabolus  abftulit  quod  vere  dice¬ 
re  poterat :  agnouit  enim  citra  Dei  nutum  ,  nihil 
aduersuin  nos  dxmonem  pofie.  Deinde  reputare 
quifque  debet  hoc  efle  eximium  ,  ac  fingulare  Dei 
Ii  ad  Philip,  beneficium  ,  de  quo  alicubi  Paulus  h  :  Vobis  non 
c>i>£9>  folitm  datum  eft .  vt  in  eum  credatis ,  fed  etiam  vt  pro  eo 
patiamini.  Et  Chriftus  ipfe  hoc  pro  mercede  polli- 
i  Mare,  10.  cetur  <  iis, qui  eunda  pro  ipfius  nomine  reliquerunt. 
30.  Nemo  eft ,  i  liquit  ,  qui  reliquerit  domum, aut  fratres ,  aut 

forares,  aut  patrem  ,  aut  matrem ,  aut  filios  ,  aut  agros, 
propter  me ,  &  propter  Euangelium  ,  qui  non  accipiat  Cen¬ 
ties  tantum  nunc  in  tempore  hoc, domos,  fratres ,  &  forores, 
&  matres ,  &  filios ,  &  agros  cum  perfecutionibus ,  or  in 
foculo  futuro  vitam  sternam. 

"XI V.  Accedit  quod  hac  ratione  reddimur  Chrifto  fi¬ 
le  ad  Hcb.  z.  miles  ,  qui ,  vt  ait  Apoftolus  k  ,  Per  paffionem  eflcon- 
l°-  fummatus.  Quo  fpedans  idem  Apoftolus  ad  Ro- 

I  cap.  6. 5.  manos  1  ait  :  Si  enim  complantati  falli  fumus  fimi- 
litudini  mortis  eius ,  fimul  &  refurreclionis  erimus.  Et 
m  ad  Rom.  rurfus  m  :  Si  tamen  compatimur  ,  vt  conglorificemur. 
8.17.  Ad  haec  pollicetur  Deus  futurum  fc  in  rebus  aducr- 
n  P f.90.  tf.  fisadiutorem  ,  ftc  Dauid  n  :  Cum  ipfofumin  tribu¬ 
es  Pfal.  1  j.8'  latione,  eripiam  eum ,  & glorificabo  eum.  Alibi  0  :  Qua- 
pPfal.j4.3-  tiiam  ddextris  cfimihi ,  ne  commouear.  Rurfus  p  :  Dic 
animo  meo,  falus  tua  ego fum.  Ipfeque  Deus  Paulo  di- 
q  i.Cor.iz.  :  Sufficit  tibi  gratia  mea,  nam  virtus  ininfirmitat  e 
9.  perficitur.  Quin  etiam  erudimur  ,  &  informamur  a 

r  ca  1 18  ®eo  :  quocirca  dixit  Icrem,as  r  :  Cafiigafti  me  ,  & 
t  cap.  jt.t  .  erHCj-tH  .  ittuenculus  indomitus. 

X  V.  Denique  apparet ,  Deum  eos  magnifaccrc  ,  quos 
rebus  duris  exercet :  quamobrem  vere  omnino  ,  ac 
f  Quare bo*  fapienter  fcripfit  Seneca  1  :  Hos  itaque  Deus, quos  pro- 
nis  viris  e-  bat ,  quos  amat  ,  indurat ,  recognofcit  ,  exercet.  Et  ali- 
hTcdna  fic*  fluanr°  poft  :  Quare  Dtus  optimum  quemque  aut  ma- 
prouidentia.  ^ valetudine  ,  aut  luctu  afficit  ?  Quare  in  castris  quo¬ 
que  periculofa  fortifiimis  imperantur  ?  Dux  leclifjbnos 
mittit ,  qui  noli  urnis  hoftes  aggrediantur  infidiis ,  autex- 


A  plorent  iter ,  aut  profidium  loco  deliciant :  nemo  eorum , 
qui  exeunt,  dicit ,  male  de  me  Imperator  meruit  ,fed  bene 
iudicauit.  idem  dicant  quicumqnc  iubentur  pati ,  timidis , 
ignauifque flebilia ,  digni vifi fumus  Deo, in  quibus  experi¬ 
retur  ,  quantum  humananatura poffetp.it  1 

Efle  autem  tenranones  valde  vriles  colligit  ex  XVI. 
hocloco  Ambrofius  *  :  Quamuis,  ait  ,profeciffe quis  a  lib.  41. 
plurimum  videatur  ,  grandefque  profiellu-  fuerit  confe-  manfion. 
qmtus  ,  eum  tamen  tentationes  non  deferunt  :  tantum  mat"* l8, 
enim  iam  profecerat  Paulus  ydpofiolus  ,  vt  &  vfque  ad 
tertium  acelumr aptus  fuerit ,  audieritque  arcana  ineffabi¬ 
lia ,  nihilominus  prodigio fi 's  adhptc  tentationibus  vrgeri  fe 
fentiebat ,  vnde  querebatur.  Datus  efi  mihi  fi imulus  car- 
nis  angelus  Satano  ,  qui  me  colaphizat.  Tentationes  ta¬ 
men  huiufmodi  laudabiles  effe  lacobus  ydpofiolus  teflatur 
dicens  :  Omne  gaudium  exiflimate  fratres,  cum  in  varias 
tentationes  incideritis ,  ha  namque  velut  cufiodia  quadam, 
homini  adhibentur :  ficut  enim  caro  quamuis  pracipua  fit , 
nififale  afpergatur,  corrumpitur ,  itafy  anima  quantum- 
uis perfella ,  nifi  affidnis  fallatur  tentationibus ,  relaxatur. 

3.  Scientes  quod  probatio  fidei  vefird  patientia,  'operatur.'] 

s€dologia  eft  fuperioris  lententis :  cur  enim  pro 
magno,  &  perfedo gaudio  exiftimare deberis,- cum 
vobis  ludandum  eft  cum  rebus  aduerfis  ?  quia  vo¬ 
bis  ,  inquit,  perfiiafum fit  oportet,  rerum  aduer- 
fartim  tolerantia  ,  qua  fides  conftantiaque  veftra 
exploratur,  patientiam  quodammodo  perfici, at¬ 
que  abfolui.  Probatio ,  inquit ,  vefira  fidei  j  Graece 
C  i"oni/xicy ,  quam  vocem  alibi  b  dixi  adiue  accipi;  b  ac^  Rom. 
res  enim  aduerfx  fidem  explorant ,  &  qualis  ea  fit,  a 

indicant.  Ita  Sapiens  1  :  Vafa  figuli  probat  fornax ,  &  C  ^ 
homines .  luflos  tentatio  tribulationis.  Quae  enim  vala, 
dum  igne  coquuntur  ,  perdurant ,  nec  confringun¬ 
tur  ,  bene  a  figulo  remperara  dignofcunrur ;  contri 
vero,  qu<e  vim  ignisnon  ferunt ,  fed  diflliiunt ,  mi¬ 
nus  rede  fida  apparent.  Ira  etiam  quaeaduerfa  con¬ 
tingunt  in  vita  explorant ,  ac  declarant ,  quales  ho¬ 
mines  fint  :  fi  enim  perfiftunt  ac  perfeuerant ,  de 
eorum  conflantia  ,  ac  fortitudine  ,  perfedaque  iu- 
ftitia  non  licet  dubicare  ,  fecus  fi  deficiant ,  &  ani¬ 
mo  frangantur. 

Eiufmodi  erant  illi ,  de  quibus  dixit  d  Chriftus  I E 
Dominus  :  Qui  ad  tempus  credunt ,  c-r  in  tempore  ten-  ^  Luc.8. 14. 
tationis  recedunt.  Eodem  fpedat  Salomon  e  cum  e  SaR  1* 

D  ait  :  Tanquam  aurum  in  fornace  probauit  Elettos  Do¬ 
minus.  Et  Sapiens  f :  Quoniam  in  igne  probatur  au-  f  Eccl,  i,  f. 
rum ,  &  argentum  ,  homines  vero  receptibiles  in  ca¬ 
mino  humiliationis.  Ifaias  S  vero  :  Ecce  excoxi  te,  fed  S caP  43>io. 
non  quafi argentum ,,  elegi  te  in  camino  paupertatis.  Er 
Zacharias  h  :  Ducam  tertiam  partem  per  ignem  >  h  cap  ,3  9 
vram  eos  ficut  vritur  argentum  ,  &  probabo  cos  ficut 
probatur  aurum.  Denique  1  Petrus  :  Vt  probatio  fi-  iep.i.c.1.7. 
dei  vestra  mttlfo  pretiofior  fit  auro  ,  quod  per  ignem 
probatur.  Quamobrem  Angelus  Tobiam  feniorem 
his  verbis  affatur  h  :  Et  quia  acceptus  eras  Deo  ,  ne-  0 
ceffe  fuit ,  vt  tentatio  probaret  te.  In  eandem  vero  fen- 
tentiam  feribit  Seneca  1  :  Ignis,  inquit ,  aurum  pro-  j  Q^arc 
bat  ,  miferia  fortes  viros.  Et  paulo  ante  :  Opus  eft  ad  bon.vii-.mah 
p  notitiam  fui,  experimento,  quid  quifque  pollet,  miitentan-  sccid.  cum 
h  do  non  didicit.  Vi 

Qiixrit  vero  alicubi  Chryfoftomus  ,  cur  Deus  il-  1 1 1. 
los  ,  quos  maxime  probat ;  &  apertiflimis  fignis.fibi 
Carifllmos  efte  declarat ,  plerumque  tamen  omni 
acerbitatum  genere  agitari  vexarique  patiatur ,  & 
incredibili  quadam  dodrinx  magnirudine  ,  dicen- 
dique  facultate  plures  eius  rei  caufas  affert ,  quas 
lric  breuiter  perftringere  operx  pretium  duxi.  Id 
enim  primum  eo  refertur  ,  ne  rerum  admirabi¬ 
lium  effedores  tumore  animi  ,  atque  e!atione  cor¬ 
rupti  fupra  humanam  fele  conditionem  efferant ,  fed 
fubmittant 


12 


Epift.  B.  Iacobi 


fubmittat  animos  memores  imbecillitatis  fuse,  quod  A 
Dauidls,ac  Pauli  teftimonio  firmati  poteft  j  quorum 
a  Pf.n8.71.  ille  ait  a  :  Bonum  mihi, quia  humihafti  me ,  vt  difcam 
fc  i.adcor.  iufiificationes  tuas,  hic  vero  b  :  Ne  magnitudo  .  inquit, 
l1'7’  reuelattonum  extollat  me  ,  datus  eft  mihi  fiimulus  carnis 
mea,angelm  S  at  an  a, qui  me  colaphizet. 

I  V.  Adde  quod  ita  fit,ne  homines  magni,ac  prsftan- 
tes,  pluris  a  caeteris  mortalibus  fiant, quam  humani¬ 
tatis  ratio  patiatur.Id  Paulus  ac  Barnabas  fuo  exem¬ 
plo  docuerunt ,  qui  vix  impetrare  potuerunt ,  ne  a 
Lyftrenftbus  pro  Diis  colerentur.  Quinetiam  hae 
ratione  diuina  magis  omnipotentia  elucet,  dum  ,  vt 
c  Pfal.7.10.  ait  Dauid  c,  multa  funt  tribulationes  lu florum  ,  fed  de 
his  omnibus  liberat  eos  Dominus.  Quamobrem  Paulo 
vehementer  rebus  aduerfis  preflo,diuinitus  rcfpon- 
d  1.  Coriat.  fum  eft  d  :  Sufficit  tibi  gratia  mea :  namvirtus  in  infir-  B 
ll-9‘  mitate  perficitur.  Vt  interim  omittam  Deum  immor¬ 

talem  fuorum  fidelium  laudi, ae  gloriae  maximi  con¬ 
fidere  ;  nam  fi  illis  omnia  pi  ofpere  fuccederent ,  fi 
opibus ,  ac  diuitiis  affluerent,  nunquam  aegrotarent, 
nunquam  dolerent,  nullo  afficerentur  incommodo, 
fed  colerentur, ac  fufpicerentur  a  caeterisjvulgus  for- 
tafTe  imperitorum  fufpicari  poflet ,  non  illos  fponte 
fua  pietatem  colere ,  fed  illa  fecunda  fortuna  veluti 
authoratos,  &  tanquam  mercede  alledlos,  atque  in- 
uitatos;  Nunc  vero  cum  non  rerum  omnium  ino¬ 
pia,  non  probra,  aut  contumeliae ,  non  corporis  cru¬ 
ciatus, non  tyrannorum  faeuitia,non  carnificum  cru¬ 
delitas,  non  improbiffimorum  daemonum  immani¬ 
tas  a  Dei  cultu  ,  veraque  pietate  eos  abducere  pof-  C 
funt, liquido  conflat  ab  iis  virtutem, ac  Deum  bono¬ 
rum  omnium  audtorem  propter  fe  ipfum  amari. 

V.  Sic  olim  daemon  lobum  calumniabatur, &  perpe¬ 
tuus  humani  generis  hoftis  improbe  mentiebatur, 
non  illum  gratuito  Deum  colere  ,  fed  ob  ingentes 
diuitias  ,  caducorumque  bonorum  abundantiam, 
quibus  illum  Deusfupra  caeteros  aequales  fuos  locu- 

■  pletauerat.  Sed  quid  Deus, qui  fuorum  patrocinium 
nunquam  deferit  ?  Tu  vero,  inquit, eius  domos  igne 
ccelitus  miflo  penitus  exure,mefles  inflamma,gregcs 
perime,  liberos  opprime,  quin  etiam  corpus  eius  ar¬ 
bitratu  tuo  vexa, lacera,dilania, morbos  cumula,nul- 
lus  reflet  nouis  vlceribus  locus,iaceat  in  flerquilinio, 
qui  fomnum  pridem  capiebat  in  purpura, ne  fit  qui¬ 
dem  quo  fe  abftergeat,fed  tefla  faniem  ex  vlceribus,  D 
totoque  corpore  manantem  abradat ,  vt  meridiana 
luce  clarius  appareat, illum  Dei  gratuitum,non  mer- 
cenariu  efle  cultorem  ita  vir  landtiflimus  eade  ani¬ 
mi  aequitate  tulit  aduerft,qua  &  profpera  exceperat. 

VI.  Neque  vero  illud  in  poftremis  habendum  eft, 

quod  hinc  elucefcit,non  omnia  morte  concludi,fcd 
aliam  fuperefTe  vitam  ,  in  qua  omnia  ex  aequo  pen- 
fanda  fint ,  atque  idcirco  fuum  iuftis  praemium  tri¬ 
buatur  ,  contraque  ab  improbis,  ac  fceleratis  iuftum 
fupplicium  exigatur.  Nam  fi  ne  inter  mortales  qui¬ 
dem  quifquam  adeo  iniuftus  rep.  riatur ,  qui  fi  quos 
videat  fua  caufa  laborare, &  grauia  incommoda  per- 
peti,abfque  praemio  abite  patiatur,  quanto  id  minus 
de  immortali  Deo,  qui  fumma  iuftitia  eft,  fufpican- 
dum  erit?  E 

VII.  Cum  itaque  multos  videamus  alioqui  iuftos  & 
innocentes  tam  multis  aerumnis  ,  &  calamitatibus 
premi, vt  vix  vnquam  quiefcere,aut  refpirare  queant, 
fed  perpetua  quadam  malorum  ferie  ad  extremum 
vfque  vitae  fpiritum  continenter  vrgeri ,  nili  Deum 
(quod  nefas  eft  cogitare)  iniuftitiae  accufcmus ,  fta- 
t^n.  um  neceffari6  nobis  eft  ,  poft  hanc  vitam  fua 
efle  hominum  generi  prsmia  pro  fuis  cuique  adtio- 

e  i.Cor.ij.  mbus  conft.tuta:  nam  redle  Apoftolus  Si  in  hac 
vita  tantum  ,  ait  ,fper antes  effiemus, miferabiliores  effiemus  ' 
omnibus  hominibus. 


Praeterea  vero  non  mediocriter  noftri  recreantur,  VIII. 
atque  eriguntur  animi ,  fi  quando  aduerfi  quidpiam 
perferre  compellimur,  dum  enim  iuftos,  ac  pios  ni¬ 
hilo  meliori  conditione  vitam  traducere  animaduer- 
timus  ,  cum  ad  patientiam  informamur  ,  tum  plane 
intelligimus  non  efle  nos  propterea  Deo  inuifos,qui 
ipfi  inprimis  caros, aur  iifdem,  aut  etiam  grauioribus 
malis  affici  videamus, ita  fit,vt  fi  quando  ad  prsftan- 
tiflimorum  virorum  imitationem  incitamur  ,  nullus 
tergiuerfationi  locus  reliquus  efle  poflit,cum  non  il¬ 
los  nobilioris  naturae,  &  ab  huius  vine  incommodis 
remotioris,fed  maioris  conflantis, animique  magni¬ 
tudinis  fuifle  intelligamus, 

Huc  accedit,  quod  interim  difeimus  ,  quibufiiam  I X. 
rebus  vera  fcelicitas  metienda  lit :  neque  enim  mul¬ 
ta  poflidentem  redle  beatum  dixeris ,  nec  iiliferum; 
qui  exulat  a  patria,  qui  in  vinculis  detinetur  ,  qui  in 
rota,  in  equuleo  ,  in  cruce  ,  in  igne  torquetur ,  led  is 
potius  cenfendus  eft  fcelix,  qui  egeftatem  aequo  ani¬ 
mo  fert,  quique  acerbiflimos  cruciatus  pro  fide, 
pro  religione ,  pro  Deo  ,  forti ,  &  conflanti  animo 
tolerat. 

3  Nihilo  vero  minus  iuflorum  conflantia  illuflra-  X. 
tur,  quae  in  arduis  fui  periculum  facit,  &  fi  qua  forte 
leuis  macula  pro  naturae  imbecillitate  adhqferatjhoc 
veluti  purgamento  expiatur,&  poftremo  ad  maiora, 

&  amphora  praemia  diuina  munificentia, ac  liberali- 
tate  digna  iure  optimo  deftinaturjQupd  non  obfcu- 
re  Iacobus  indicat.cum  fubdit: 

Patientiam  operaturi]  Graece  s.a7tpyd%(l(ti,a.n  ipfam  XI. 
patientis  virtutem  malorum  toleranda. perficit,  at¬ 
que  abfoluit  ?  Sane  ita  fenferunt  etiam  ethnici ,  qui 
malorum  afliduitate  facile  omnia  mala  contemni 
docuerunt.  Redte  namque  alicubi  Seneca a.  Ala-  a  Quare 
gnum,  inquit,  exemplum ,  nifi  mala  fortuna  non  innent t\  bon.vir.nial. 
marcet  fine  aduerfario  virtus  \  tunc  apparet  quanta  Jit,  ^Cl 
quantum  valeat ,  polle  atque  ,  cum  quid  pojjit  patientia 
ojlendit.  Languent  per  inertiam  faginata  ,  nec  labore 
tantum,  fed  mole ,  &  ipfio  fui  onere  deficiunt  ■,  non  fete  vl- 
lum  iclum  HLfa  foe licitas ,  at  vbi  ajfiidua  fuit  cum  incom¬ 
modis  fuis  rixa, callum  per  iniurias  ducit,  nec  vili  malo  ce¬ 
dit  fed  etiamfi  ceciderit , de  genu  pugnat. 

An  patientis  vberrimum  frudlum  padt,eique  am-  XII. 

pliflimam  merendi  materiam  largitur  ?  Ita  vifus  eft 
alicubi  indicare  Chriftus  b.  In  patientia, inquh,vefira  b  Luc.11.i9 
poffidebitis  animas  veflras.  Et  alibi  1 :  fructum  afferunt  c  Luc.S.i/. 
in  patientia.  Eft  enim  Grsce  eadem  vox  ,  qus  hoc 
loco  unofxorli,  qusfignificat  fuftinentiam  &  perfeue- 
rantiam.  Neque  aliter  accipio  quod  feribit  Apofto¬ 
lus  d  :  Id  enim,  quod  in  prafenti  efl  momentaneum  tribu-  d  1.  Cor.  4. 
lationis  nofirafupra  modum  in  fublimitate aternurn gloria  !7- 
pondus  operatur  in  nobis. 

Qua  vero  ratione  hsc  Iacobi  fententia  cum  ver-  XIII. 
bis  Pauli  cohsreat ,  qui  ait  e  :  Tribulatio  patientiam  e  ad  Rom. 
operatur, patientia  autem  probationem, probatio  vero  fipem,  1*3* 

Jpes  autem  non  confundit ,  dixi  c«o  loco.  Certe  vt  mo¬ 
net  Didymus ,  quamuis  verba  nonnihil  diferepare 
videantur  ,  fententia  eft  prorlus  eadem.  Vterque 
enim  Apoftolus  pro  patientia  Grsce  dixit  uvonovrv, 
quafi  dicat  fuftinentiam  ,  Sc  longam  diuini  folatij 
expedlationem. 

4.  Patientia  autem  opus  perfeclum  habet ,  vt  fit  is perfe¬ 
cti,  &  integri  in  nullo  deficientes.  ] 

Pro  eo  ,  quod  Interpres  dixit ,  Habet ,  Grsce  legi-  I. 
tur  1^57«,  id  eft ,  habeat,  vt  fit  hsc  Apoftolica  adhor¬ 
tatio  ,  qua  moneat  in  rerum  aduerfarum  tolerantia 
forti,  conftantlque  animo  perfiftendum,  ac  perfeue- 
randum  efle ,  non  enim  qui  coepit ,  fed  1  qui  perfeue-  f  Matth.14. 
1  rauerit  vfque  in  finem ,  hic  faluus  erit.  Neque  aliter  ac-  1 3- 
cipiendum  cenfeo,  quod  ait  nofter  Interpres ,  Opus 

„  perfettum 


Explanatio  Cap.  I.  13 


perfetlum  habet,  perinde  enim  eft ,  ac  fi  dicat ,  habere  A 
debet, hoc  eft,pcrfeuerantiam  poftulat,vtfic  omni  ex 
4  lib.de  pa-  parte perfc&a, quod  luculenter  oftenduntTertullia- 

tient  ,  .  nus  a  ,8c  Cyprianus  *>,  qui  de  laudibus  patientia 
b  1j.de  boa.  ,  .  . 

|eBt  multa  fcripferunt. 

*an  j  i.  Inter  caetera  autem  haec  ha*bet  Tertullianus  f:  Jdeo 
t  lib.de  pa-  fatis  idoneus  patienti*  fequejler  Deus ;  fi  iniuriarn  depo- 
*ien.  cap.  r  5  •  fueris  penes  eum, vitor  ejl ,  f  damnum, re  fututor  efl f  dolo¬ 
rem, medicus  eflfi  mortem,  refufeitator  efi.  Quantum  pa¬ 
tienti*  licet; vt  Deum  habeat  debitorem?Nec  immerito, om¬ 
nia  enim  placita  eius  tuetur, omnibus  mandatis  eius  inter- 
uenit  fidem  vnit , pacem  gubernat , dilectionem  adiuuat, hu¬ 
militatem  instruit ,  poenitentiam  expettat ,  exomologefim 
adfignat ,  carnem  regit ,  fpiritum  feruat ,  linguam  franat, 
manum  continet, tentationes  inculcat ,fcandala  pellit ,  mar -  ^ 
tyria  con fummat,  pauperem  confolatur,  dmitern  temperat, 
infirmum  non  extendit, valentem  non  confumit, fidelem  de¬ 
leti  at ,  gentilem  inuitat ,  feruum  domino ,  dominum  Deo 
commendat-,  foeminam  exornat, virum  approbat ,  amatur 
in  puero ,  laudatur  in  iuuene  ,fufpicitur  in  fene  ,  in  omni 
fexu ,  in  omni  atate  formo [a  efi.  Age  iam  ,fi  &  effigiem, 
habitiimcjue  eius  comprehendamus,  vultus  illi  tranquillus, 

&  placidus ,  frons  pura,nulla  moeroris  ,  aut  ir*  rugofitate 
contratia,  remifid  aque  in  Utum  modum  fupercilia,  oculis 
humilitate, non  wfodicit at  e  deietiis:  os  taciturnitatis  hono¬ 
re  fignatum,  color  qualis  fecuris  ,  cfr  innoxiis  ;  motus  fre¬ 
quens  capitis  in  diabolum,  &  minax  rifus.  (laterum  ami¬ 
ti  us  circum  petiora  candidus,  c r  corpori  impreffus, qui  nec 
inflatur, nec  inquietatur.  Sedet  in  throno  Spiritus  eius  mi- 
tiffimi ,  &  manfuetiffmi ,  qui  non  turbine  glomeratur,  non 
nubilo  liuet.fed  efi  tener *  ferenitatis  apertus ,  &  fimplex,  ^ 
quem  tertio  vidit  Elias.  Et  multa  deinceps ,  quae  pene 
omnia  expreffit  Cyprianus. 

j  I  j  Tertulliano  confentiunt  ea  ,  quae  fcribirPruden- 
d  in  pfy-  tius  d.  . 

chom.  Omnibus  vna  comes  virtutibus  afficiatur. 

Auxiliumque  fuum fortis  patientia  mifcer . 

Nulla  anceps  lutiamen  init-, virtute  fine  ifia 
Virtus  nam  vidua  efi, quam  non  patientia  format. 

Quin  etiam  eodem  prope  modo  eam  deferibit.  Ait 
enim: 

Ecce  modefia graui  flabat  patientia  vultu 
Per  medias  immota  acies,  variofquc  tumultus ; 
Vulnerdqut,&  rigidis  vitalia  peruia pilis 
Spetiabat  defixa  oculos,  &  lenta  manebat . 
j  y  Eiufdem  vero  patientiae  vim  deferibit  Ifidorus  e  ^ 

elib.i.epift.  Pelufiota,  qui  enumeratis  incommodis,  At,  inquit, 
ci.  '  qui  patientiam  adhibet  ab  his  omnibus  rebus  exemptus 

efi.  Etpoftnofmulla:  Qui  vlcifcend*  iniuriafiudet, in¬ 
finitam  inimicitiam  reddit, qui  autem  patientia  vtitur,eam 
quam  ocyffme  opprimit ,  &  extinguit  ,vnde  importunum 
etiam  ,  ac  fituum  hominem  mitigat ,  atque  ad  amicitiam 
allicit.  Neceffe igitur eft,vt  patientia opusperfectum 
habeat;  hoc  eft  ,,  nullis  difficultatibus  frangatur, 
f  Prou.  16.  Quamobrem  vere  dixit  Salomon  f :  Melior  eft  pa- 
tiens  viro  forti ,  &  qui  dominatur  animo  fuo  expugnatore 
vrbium.ld  autem  planius  explicans  Iacobus,fubdit: 

V.  Vt fitis  perfecit ,  &  integri  m  nullo  deficientes :  quod 

g  cap  14.1?-  a^tei"  exprcfi*1  Chriftus,cum  apud  Lucam  S  dixit :  In 
patientia  veslrapofiidebitis  animas  veftras. Poffidereau- 
tem  animas  ,  mea  quidem  femen  tia ,  nihil  eft  aliud,  £ 
quam  poffieffionem  adipifei  beatae  vitae  ,  quod  tum 
potilfimum  accidit ,  cum  quis  patitur  propter  iufti- 
h  cap.  j.  10.  Chriftus  ipfe  apud  Matthaeum  h  doaitv.Bea- 

ti  quiperfecutionem  patiuntur  propter  iuftitiam ,  quoniam 
ipforum  efi  regnum  coelorum.  Itemque :  Beati  eritis  cum 
maledixerint  vobis  homines, &  perfecutivos  fuerint,* &  di¬ 
xerint  omne  malum  aduersum  vos  mentientes  propter  me, 
gaudete,  er  exuit  at  e ,  quoniam  merces  ve  Pira  copiofa  eft  in 
\  cp.14.1 5.* coelis.  Et  in  eandem  lentendam  Petrus  1 :  Nerno  autem 
t/efirum patiatur  vt  homicida,  aut  fur, aut  maledicus  ,aut 
>v .  '  Ben.Iuftinian.in  epift.canoh. 


alienorum  appetitor ,  fi  autem  vt  -  Chn(lia>tus  non  eru- 
befcat, glorificet  autem  Deum  in  ifio  nomine. 

Qupd  autem  ait  Iacobus,M fitis perfitii,  G  rae  c  e  eft,  y  j 

-rt\uoi,ea  videlicet  perfe&ione,  quae  pro  naturae  im¬ 
becillitate  haberi  poteft  in  hac  .vitavQuanqua  enim 
vix  quifquam  eft  ab  omni  prdrfus  labe  purus,  nihil 
tamen  prohibet ,  quominus  quis  huius  vira*  quantu¬ 
lamcunque  perfe&ionem  aflequatur.  Atque  ita  Pau¬ 
lus  faepe  fideles  hortatur,  vt  fintperfedi,hoc  eft,vtr 
quoad  eius  fieri  poteft, ad  vitae  perfedhonem  conten¬ 
dant.  Videri  pofiet  relpexifle  Apoftolus  propriam 
Graecae  vocis  fignificadonem,  quae  cum  abfolute  po¬ 
nitur ,  ad  virilem  aetatem  refertur*,  quafi  doceat  hoc 
elle  patientiae  opus  perfectum ,  vt  reddat  homines 
quafi  virili  aetate  vigentes, qui  ex  ephebis  exceflerint, 

&  fortallc  in  vocibus  allufio  quaedam  eft  ,.vt  perfe¬ 
ctum  opus  fit,  reddere  homines  perfedtos,  atque  ita 
particula,/^ ,  non  fimplicem  confequutioncm  ,  fcd 
rationem  finis  in  dicabit.  Habeat,  inquit,' patientia  opus 
perfeftumvt  vos perfetti fitis.  Addit,  er  integri,  Graece, 
oAonX«po/#quafi  dica.x.,omnibus partibus consbant es, omni¬ 
bus  numeris  ab fi  luti. 

Is  enim,  cXsK/»/;©', dicitur, qui  iis  omnibus  coftat,  VII. 
quaefibi  iure  debentur.  Sic  Paulus  a  integrum  optat  3  Kad  Thef. 
fpiritum  ,  &  animum,  6c  corpus  fine  querela,  Graece  vjc 
cAoxAupcv  <nn'jfi*.fubdit  vero  lacobus,  tu  nullo  deficien¬ 
tes.  explicans  quid  fit  oy.^poi, id  eft,integri,&:  perfe- 
cfei,vt  nihil  amplius  defiderari  queat.  Vere  enim  feri- 
pfit  alicubi  b  Seneca  perfectum  id  c-f Vc,quod  fecundum  ep  114- 

vniuerfam  naturam perfeHum  esf.in  nullo ^ntem  ait  Ia- 
cobus,deficientes,Gi<±ecb ni  Af/^oV^o/ffioceftjnul-. 

Ia  ex  parte  diminuti,  vt  nihil  vobisdcfit,perfc6tum  f 
enim  ,  atque integrumid  dicitur ,  cui  nihil  deeft. 

Ita  apparet  pa^cipium  Latinum,^Vzm^paffiue:  V 1 1 1. 
accipiendum  e(Te,vt  ide  valeat.quod  diminuti-, “ 
quam  fi  quis  adliue  malit  accipere  non  magnopere 
afpernabor ,  modo  eos  perfe&os  intelligat ,  &  mre- 
gros ,  &  omni  labe  prorfus  puros ,  non  qur  nufquam 
offendant ,  aut  labantur ,  &leuiter  errent ,  fed.  qui 
nunquam  a  caritate  excidant,  quique  inchoatum  iu- 
ftitiae  curfum  nunquam  deferant. 

5 .  Si  quis  aute  veftrum  indiget  fipictia.pofiiilet  a  Deo, qui  ■ 

dat  omnibus  affluenter,^  non  improperat, &  dabitur  ei. 

Dixerat  comple<Stendam  patientiam, cuius  vi  per-  i* 
ficiendi  cffentjonmibufque  fuis  partibus,ac  numeris  ; 
complendi, vt  nihil  in  iis  defiderari  qucat;re<fte  nunc  ‘ 
lubdir.Sz  quis  veftrum ,  nondum  eo  peruenit,  vt  per- 
fedtus, atque  integer  celeri  debeat, fed  libi  aliquid  de- 
efle  animaduertit,id  eft,fapientiam,  quat  aninuim  ad 
omnia  perferenda  <  oponit,ei  ad  Deum  bonoru  om¬ 
nium  fontem  confugiendu  eft,  afliduifque  precibus  ...  . 

eius  immenfa  bonitas  fatiganda, vt  eam  libi  largiatur. 

Pono  quod  nofter  Interpres  dixi x.,Siquis  indiget  (ar.  : 

plentia.  Grsce  legitur,  ,\d  c{k,fapicntia  ,  v 

deshtuitur,qux  potiffimum  docet  aduerfa  omnia  for¬ 
ti,  conftarique  animo  toleranda,  in  quo  Stoici  lineas 
videlicet  tranfiiiunt,qui  ne  in  fapientem  quidem  ca¬ 
dere  polle  contumelia  putant.  Apte  vero  htec  fupe3 
rioribus  refpodent,  dixerat  enim  b  unlh) 

■  nuc  fubdir  ii  <T t  bfxuv  Quias,  hoc  eft^  quis  de - 

effe  fibi  intelUgit  fapientia ,  qua,vt  ait  Beda,«<»/ poteft  in-  * 
telligere  vtilttatem  tentationum ,  qu*  fidelibus  probandi 
caufa  eueniunt  poftulet  d  Deo  tribui  fibi  fenfttm,quo  digno'-, 
fcere  valeat, quanta  pietate  pater  cafiigat filios,  quos  aterna. 
hareditate  dignos  efficere  curat .  Idem  vero  Beda:  Tanta , 
iaquit ,  efl  vtilitas  tribulationum ,  quam  fi  quis.ignorat , 
tiondum  illuminatur  per  Spiritum  [antium.  Petatur  igi¬ 
tur, vt  per  Spiritum  f  antium  aperiatur  fenfus  tuus, vt  co- 
gnofcas.qua  pietate  pater  corrigit  filios, quos  recipit. 

Poliis  etiam  vriluerfim  fapientia? nomine  diuiira-'  1 1 1. 

B  rum. 


H 


Epift.  B.  lacobi 


Tum ,  kumanartiinqije  rerum  icientia  accipere ,  qua¬ 
tenus  eft  ad.  falutem  aflequendam  ncccflaria  ,  quali 
dicat :  Quod  fi  nondum  quifquam  eam  diuinarum 
rerum  fcicnriam  adeptus  eft  ,  qux  ad  falutem  necel- 
faria  videtur,is  diuinam  beneficentiam, ac  liberali  ta- 
alib.4.c.i  4-  tem  imploret ,  vt  enim  feribit  Irenxus  a  :  Deum  fi cire 
nemo  pctejfmfi  Deo  docente ,  hoc  ejfftne  Deo  non  cognofci 
Deum:  hoc  ipfnm  autem  cognofci  eum, voluntatem  efife  Pa- 
tr i:\cognofcunt  enim  eum,quibuf :u ntcjue  reuelauerit  filius, 
&  ad  hoc  fili  tu  reuelaitit  Patre, vt  per  eum  omnibus  ma- 
nifefiptiir ,  &  eos,qni  credunt  eiiu(li,in  incorruptelam  ,& 
bli.de  fanft.  m  ternum  refngerium  rea/^4/.  Auguftinus  b  vero :  Sed 
''n&nlt'caP' forte, mqmt, continentia  Dei  domtrn  cfi  fapientia  vero fibi 

*  ipfe  homo  prafifat,  qua  illud  dottu  non  futim, nec  Dei  efife  eo- 
gnofcat.Imh  De  ut  (avie tes  facit  cacos,  qt  tejlmonium  Dei 
fidele  fapientiam  praflat  paruulii.  Et  mox  fubiicit  hxc 
lacobi  verba. Et  quidem  fi  nomine  fapientiae  vniuer- 

c  Taftinian.  fim  intelligatur  omnis  fupranaturalis  cognitio, certu 
Mar.  in  Par.  cft}eam  humani  ingenij  viribus  no  pofte  comparari, 
menf^cx  *  V.  In  ea  tamen  re  fuerunt  olim  Philofophi  di- 
l.i.&  «.Stro  uinse  beneficentiae  maxime  ingrati ,  qui  omne  fupra- 
mat.  Orig.l.  naturalem, ac  diuinitus  traditam  fcientia penitus per- 
E  nega^anr’^lue  °|lfia>  vr  ipft  ^abn  opinabantur ,  nihil 

par.c  t!j  Ba-  omnino>quod  humanx  mentis ,  atque  intelligen- 
fil.hom.  i.in  tix  vim  effugiat  ,iiue  quia  fuprema  illa  cauli,  quam 
Exam.Greg.  dicimus  Deum. nihil  fine  interie&is  caufis  agere  po- 
dfe^TheoV  te^’  cluos 'multis  olim  veteres  Patres  L  confutarunt. 
Chryf.  hom  V.  Iam  vero  diuinam  quandam  fapientiam  repe- 
defid.&Icge  riripofle,  qux  diuinitus  fupra  humanas  vires  trada- 
nat.&  hom.  tur,luce  clarius  oftendi  poteft,  ipforu  enim  Philofo- 
TheornTi '  P^orum  confeffione  liquet,quamquam  vt  plurimum 
-de  cur.Gr^e.  °mnis  noftra  cognitio  ortu  habet  a  fenfu, tamen  elfe 
affed.Lafta.  aliam  quamdam  fcientine  rationem  occultam,  quam 
1.  j.c.  6.  Arn.  Deo,  vel  Daemone  au&ore  comparari  non  negabant. 

lib.  t.aduer.  Qmnes  enim  legiflatores  leges  fuas  ad  Deum  alique 
sene.  Hilar.  0  r  &  ° .  .  .  r  . 

1.  i.de  Trin.  auctorem  rererebant.vt  numinis  lnterpolua  aucton- 
in  princip.  tate imperita  multitudo  facilius  in  ofticio  continere - 
Ambr.  lib.i.  tur.  Quod  egregie  adnotauit  Clemens  d  Alexandri- 
io  epift  ^84'  nus*  Minoem,\ncpik,referunt  ad  Ionis  antrum  veniet cm 
Hierony.  ad  noucm  annorum  jpatio  le^es  a  Ione  accepifr,  &  Lycurgum 
Ga!.  3.  &  ad  afftdiie  Delphos  euntem  ad  Apollinem  leges  a  Deo  didi- 
Ephel.3.  Au-  Ci ijfe'  Et  Plato  ,&  Ephorus ,  &  Camaleo  Heracleotes  in 
q*2  epft  57'  °Pere  ebrietate,  cfr  Anfioteles  de  Republica,  Locrorum , 

ep.gj.q.j.ep.  Zaleucum,  Locrum  leges  d  Minerua  accepife  literarum 
9  y.  11.8  3-qq-  monimemis- mandarunt .  Qui  autem  Gr acorum  leges  ,vt 
(fT-liba  3.  maxtm'e  fide  digna  videamur  pro  viribus  efferentes  ad 
79  &T0  I?  ^eos  nfeTHni  >  ad'  Adofaica  prophetia  fimilitudinem  funt 
de  ml.  cred.  ingrati ,  vt  aut  fateantur  veritatem,  &  exemplar  archety- 
per  rotu.lib.  pum  eorum  ejua  a  fe  narrantur. 

rer-  V  I.  Idem  infinuat  Eufebius  e,Greg. f  vero  Nyf- 

*  'jt  p1’  fi*nus,  vel,  vr  alij  malunt, NemefiuSjV/wriwre, inquit, 

hom.  hom.  gentium  deos  iaclant  legum  latores, vt  Cretes  Ionem ,  La¬ 
ii.  Profp.  1.  cedamones  vero  Apollinem.  Itaque  miratur  Augufti- 
1.  de  vocat.  nus  g  ^  cur  Romani  non  etiam  ab  aliquo  numine  le- 
fTc^Z.  ges>  a  Graecis  acceperint,  quamquam, vt  affirmat 
ep.190.  Plutarchus  h  ,  ./Egeriae  nymphae  congrelfum  Numa 
di.Stromat.  Pompilius  mentitus  eft.  Huc  fpe&.mt  oracula  ,  ac 
i  finePr°CUl  ^eoruiTl  refponfa ,  quibus  omnis  antiquitas  mire  de- 
e  Ptaef.lib  5.  >  futuia  fe  a  diis  cognofccre  gloriabatur ,  quan- 

demon.  E-  quam  oraculorum  quidem  Plutarcho  i  alia  videtur 
Tvt  A  rat‘°’ quaedam  aliis  Philofophis  probatur. 

Phil  c  i*.  S  VIE  Certe  Porphyrius,tefte  Auguftino  k  Jibros 
g  lib.  2..'  de  fcripfit^e)  ouv  (5/XcG?/2c,hoc  eft.de  Philo- 

«GiaT.c.x  6.  lophia  refponforum  a  diis ,  in  quibus  ponit  oracula 
i  “  rTX;  "^P0^*0*5  >  ^  esereroram  deorum  ,  quae  merito  tan- 
orac.defec.  ^uamJnan‘a  ab  Auguftino  deridentur.  Denique 
k  lib.  10.de  Auguftinus  1  lpfeex  Platonis  ,Plotini,  reliquorum- 
?UC  PlaJtonlcomfP  ^ntentia  oftendic  ,  egere  nos  ad 
T  =:  „  S  j'at’tuamem  participatione  quadam 

Iib.to.6aDn.  dmm.num,DiS,vt.ntmm  omittam  .qua:  de  genio 

&  t  luo  nepe  Socrates  apud  Platonem  commemorat,  de 


A  quo  mulca  Xenophon ,  &  alij  Platonici  *  &  noftra 
etiam  state  plurimi  fcripferunr. 

Lumine  item  naturali  conftat  non  omnia  pofte  VIII. 
humano  ingenio  penitus  comprehendi ,  nam  fiepe 
queritur  Ariftoteles,  qui  a  multis  lapientis  meta,& 
apex  ingeniorum  vocari  folet,  in  rebus  difficillimis 
humani  ingenij  aciem  cscutire,  &  alicubi  ■*  aic  con-  a  Io  procem, 
ie&uris ,  Sc  probabilibus  rationibus  in  rebus  diffidi-  Wctcor- 
limis  acquiefcendum  efteialibi  b, melius  eflede  diui-  b  lib.  r.  de 
nis  pauca, quamuis  obfcure,  quam  mulca  de  aliis,  &  pan.c.j. 
perlpicue  cognofcere.  Democritus,&  Leucippus  se- 
fuum  noftrorum  hebetudinem, &,vt  ita  dicam, falla- 
citatem  accufabant,acpropterea  omne  feientiam  de 
medio  tollebant.  Heraclitus  quod  omnia  perpetuo 
motu  agitari, nihil  vfquam  confiftere, mutari  fubinde 
B  cundta  cernerer,  certam  rerum  fcienriam  haberi  pof- 
fe  pernegabat. Aflenfum  cohibebant  Academici,&  a 
fcientix  veritate  longiflime  fe  abefle  fatebatur. Arce- 
filas-,  vt  audor  eft  Ladantius  c ,  philofophiam  in  eo  c  hb.j  c.tf. 
fitam  efle  putabat,  vt  lciret  quis ,  fe  nihil  fcirc.  Quo 
nomine ,  vt  feribit  Iuftinus  ,  Socrates  Graecorum  fa» 
pientiffimus, etiam  Oraculi  reftimonio  habitus  eft. 

Denique  Placo  referente  Arnobio  d ,  quis  fit  ani-  I X. 
morum  ftatus,  ac  fedes  pofthanc  vitam,  &  id  genus  J  l 
alia  fexcenta  vix  pofte  ab  vllo  mortalium  cognolci,  ^CQC' 
affirmauiti  vt  nihil  dicam  de  Hippocrate, qui  nevni 
quidem  medicorum  fcientiae  comparandae  humanae 
vitx  fiue  imbecillitatem  ,  fiue  breuitatem  fatis  efle 
exiftimauit.  Accedit  quod  omnis  humana  fcientia 
ortum  habet  a  lenfu.infinitis  autem  prope  modis, vt 
C  eleganter  docuit  M. Tullius ?  ,fen<us  noftri  falluntur,  clnacadcm. 
vtinde  cerra  ac  flabilis  fcientia  vix  oriri  queat.  Et  fi 
Ariftoteli  credimus  necefle  eft  menrem,  atque  intel- 
ligentiameas  imagines  c6templari,quae  Grxci  phan- 
tafmata  appellantie?  vero  imagines  laedi, &  corrum¬ 
pi  poftiint ,  quod  fcientix  certitudini ,  ac  firmitati 
maxime  repugnat.  Fatendum  igitur  eft,  quod  hic  aic 
Iacobus, fapientiam  petendam  efle  a  Deo. 

Verum  vt  arbitror,  fapientiae  nomen  hoc  loco  X. 
vfurpat  Apoftolys  eo  ferme  modo  quo  Scriptura  fa¬ 
pientiam  appellat  iuftitia,hoc  eft,  omnium  virtutum 
coplexionem,&  morum  difciplinam.  Quomodo  lo¬ 
quitur  Salomon  f:  Ad  fcienda  fapientia,(jr  difciplinam,  ^  Plou'I,‘n 
ad  intellige da  verba  prudentia ,&  fufeipienda  eruditionem  Pnru" 
doctrina, iu(litiam,iudicium,&  a^uitate, vt  detur  paruulii 
D  aflutia,adolefcetifcientia,&  j»re/M?»<.Nequeenim  Sa¬ 
lomon  de  ea  tantum  fapientia  loquitur, quae  reiu  co¬ 
gnitione  contenta  in  ea,qualis,aut  quanta  fit  penitus 
coquiefcit,fed  de  ea  omnino  agit,quq  ad  mores  com¬ 
ponendos  refertur, qua  qui  carent,  ftulti,  atque  infi- 
pientes  nominantur. 

Atque  hanc  quidem  tam  Angularem  ,  atque  exi-  X I. 
miam  fapictiam  nulla  poteft  Philofophorum  fchola 
docerc,nulla  humana  induftria  coparare,fed  necefla- 
rio  ab  immortali  Deo  expetenda  eft,  fine  cuius  ope, 
atque  auxilio  nihil  poteft  humana  imbecillitas  prae- 
ftare,quod  valeat  ad  iullitiam,&  vitam  immortalem 
confequendam.  Eam  ob  rem  dixit  olim  Salomon  t :  g  Sap.  8.tr, 
Et.vtfciui,  cjucniam  aliter  non  pofifem  efife  continens ,  nifi 
Deus  det ,  &  hoc  ipfum  erat  fapientia  ,fcire  cuius  efifet  hoc 
E  donum, adi)  D  ominum, rjr  deprecatus  fum  ilhtm. 

Itaque  rede  ait  Iacobus ,pojtulet  a.  Deo:  ex  hoc  enitn  X I L 

loco  non  male  quidam  Pelagianorum  arrogantiam 
confutari  pofte  autumat, qui  humani  arbitrij  viribus) 
tantum  tribuebant,vt  nihil  non  aflequi  poflet,  quod 
ad  lalutein  adipifcedam  valeat.  nam  alioqui  quid  ora¬ 
re  necefle  eft, fi  cund.i  in  noftra fint  pofita  poteftate?  ^ 

Prorfus  enim,  vr  ait  Auguftinus  h,  non  oramus  Deum,  eP-I07- 
fed  orare  nos  fingimus. fi  nos  ipfos,  non  illum  credimus  face¬ 
re, quod  oramus  Et  alio  quodam  '  loco :  Nam  fi  hac  ab  ‘  ,lb‘^e  dop- 
ipfo  quidem pofeit  Ecclefiafed  d  fe  tpfafibi  dari  putat  non  ^  CL'  'r' 


Explanatio  Cap.  I.  15 

veras, fed  peffunttorias  orationes  habet, quod  abfit  a  nobis.  A  minum  voluntatibus  fefg  Deus  praebet  obfeqUcn 


Neque  tamen  orationi  tantum  tribuendum  eft  ,  vc 
omnis  conatus  nofter  penitus  ceiTet,&  omnis  lague- 
fcat  induftria  ,  vt  alibi  idem  Auguftinus  luculenter 
a  Thren.  j.  docet. Quocirca  rede Ieremias  *\Leu'emus corda. noftra 
41»  .  cu,  manibus  ad  Dominii  in  coelos.  Neque  enim,vt  alibi  b 

b  i.a  un.  <^ocui  {olum  oratis  habitu  exprellit,fed  indicare  vo- 
lu. t  coniungendu  effe  cumpreerbus  conatu  noftrum. 

XIII.  Qui  dat  omnibus  affluenter ,<fr  non  improperat.  Qua- 
ruor  affert  caufas, quibus  facile  quis  adduci  poteftad 
petendam  a  Deo  fapientiam.  Et  prima  quidem  indi- 
catur,cum  M,qui  dat,e(t  quippe  Deus  fumme  libera¬ 
lis, cum  fit  fupra  modum  bonus,  ipsaque  adeo  fum- 
ma  ,  &  perfeda  bonitas.  Boni  autem,  vt  ait  Diony- 
fius  c,  proprium  eft,  fe  ipfum  diffundere  ,  atqac  aliis 


c  De  dihin. 
nom.  ex¬ 


tern.  Sic  Dauid  :  Voluntatem  timentium  fe  faciet.  Id  a  pf.144  i$. 
autem  quam  vere  di  dum  fit,  vnius  iofue  exemplum 
apertiffime probat :  ciim  enim  ille  b  temporis  angu-  hlof.10.12. 
ftiis  infignc  libi  victoriam  eripi  animadu  .  rrercr.non 
hutfii  ftratus  Deum  exoranit,  fed  quali  pro  imperio: 

Sol, dixit, cotra  Gabaonne  monear  is, &  Luna cotravallem 
ui 'ialomjlcteruntq  11  e  Sol,(f  Luna,donec  vlcifceretur  feges 
de  inimicis  fuis.  Et  ad  rei  magnitudine  declaranda  ait 
Scriptura:,S>m>  itaq.  Sol  in  medio  coeli,  c 7  non  fefiinuuit 
occubere  fpatio  vnius  diei, no  fuit  antea,nec  poftea  ta  longa 
dies  obediente  Domino  voci  hominis, &  pugnate  pro  /frael. 

Itaque  vere  poflumus  affirmare,  proniorem  eflc  XVII. 
Deum  ad  beneficia  largienda,  quam  fint  homines 
ad  ea  petenda.  Ob  id  enim  hortatur  mortales, vt  pe- 


impertiri ,  qua  fortalfe  ratione  diuina  illa  natura  ,  vt  B  tanr,  vt  apud  Dauidem  c :  Inuoca  me  in  die  tribula/jo-  c  pf.  4?.  1  y. 


idem  Dionyfius  ait ,  cum  igne  ,  ac  luce  comparatur; 
quemadmodum  enim  ignis  calorem,  Inx  vero  fplen- 
dorem  effundit ,  ita  etiam  Deus  fuae  veluti  bonitatis 
particulas  ad  mortales  tranfmittit ,  vt  non  immerito 
ad  illum  rransferatur,quod  de  luminu  Principe  Sole 
d  pf.18.7.  dixit  olim  Dauid  d  :Non  effqui  fe abfccdat  acalore  eius. 

XIV.  Quantopere  autem  cupiat  Deus  fua  cceleftia  bo¬ 
na  mortalibus  impertiri ,  firmo  argumento  probat 
e  Matth.  7.  Chriftus  1 :  Omnis  enim,  inquit,  qui  petit,  accipit, &  ejui 
8.8c  LuC'  1 1 .  ejuarit  ,inuenit  ,ef  pulfanti  aperietur.  si  ut, quis  e  fex  vobis 
9'  homo  ;  quem  fi  petierit  filius  futis  panem ,  nuncjuid  lapidem 

porriget  ei  ?  aut  fi  pifcem  petierit ,  nunquid ferpentem  por¬ 
riget  ei  ?  Si  ergo  vos  cum  fitis  mali ,  noflis  bona  data  dare 
filiis  vestris,  quanfo  magis  Pater  vefler ,  quun  coelis  e  fi, 


f  Deut.  4.7. 


g  }.Reg.x8. 


XV. 


nis, eruam  te,(f  honorificabis  me. Et  Chriftus  Dominus: 

Petite ,ait,  &  accipietis ,  quarite ,  Qr  inuenietis,pulfate ,  & 
aperietur  vobis. Et  apud  Ioannem  li :  In  nouiffimo  autem  <1  cap  7.37. 
die  magno  fefliuitatu  flabat  leftts  cir  clamabat  dicens :  Si 
quis  fittt , veniat  ad me,&  bibat.V coiiocat  enim  omne  s, 
vt  ad  fe  venianr,vt  omnes  cupiditates  extinguanr,&: 
coeleftibus  bonis  repleantur.  Quam  fit  autem  hoc 
veru, experta  erat  illa,  qua:  iu  Canticis  Canticorum  e  c  caP1,4* 
Ait, Introduxit  me  Rex  in  cellaria  fua,exu!tabir/?us ,  (fla¬ 
tabimur  in  te  memores  vberum  tuorum  fttper  vinum.  In 
terdumenim  orantis  animus  tanta  voluptateperfun- 
ditur,vt  nimio  quodam  gaudio  exultare.ac  tripudia¬ 
re  compellatur,  adeo  vc  fola  praeteritae  obledationis 
recordatio  mentem  reficiat,  &  recreet,  &  mortalium 
dabit  bona  petentibus  fel  Quamobrem  vere  omnino,  C  bonorum  ommum  contemptum  pariat, 
ac  fapienter  dixit  Mofes  f:  Non  efl alia  natio  tam gr an-  Et  quoniam  non  eft  hxcfpiritalis  voluptas  langui-  XVI  II, 
dis,qu&  habeat  deos  appropinquantes  fibi.ficut  Deus  nofier  da,&  otiola, alibi  f  eadem  affirmat  fe  diuino  poculo  f  Cane.  1  4. 

potatam  ordinem  caritatis  concepiffe.  Introduxit  me , 
inquit  ,»«  cellam  vinariam, ord/nauit  in  me  caritatem.  Eft 
autem  caritas  diurnorum  bonorum  pr^ftamiffimum, 
fiprafertim  fuo  redo  ordine  percipiatur.Quin  etiam 
orandi  modum  praefcribic,5c  ad  orandum  mira  qua¬ 
dam  fuauitate  impellit,vt  enim  ait  Apoflolus  ? :Qmd  g  adRom.8. 
oremus, ficut  oportet, nos nefiamus, fed  ipfe  Spiritus poflulat  l6' 
pro  nobis  gemitibus  inenarrabilibus :  hoc  eft,  vt  ait  Au¬ 
guftinus  ,  poflulare  facit, &  ipfum  orandi  infpirat  affe-  h  epifl  10  j. 
tiitm,&  effectum. 

Altera  caufa ,  quae  ad  orandum  inuitat,  indicatur  XIX. 
f  .  0  hac  xocejimnibus.ne  quis  enim  llifpiccturDeum  qui- 

ftra  fauces  ,  Sc  latera  fatigabant ;  fruftra  faeuum  in  D  bufdam  tantum  fapientiam  tribuere, aut  cceleftia  fua 


adefl  cunilis  obfecratiombus  noftris.  Adcffe  enim  <jb- 
fecrationibus  noftris  dicitur  Deus ,  cum  eas  exaudit, 
6c  fu|)plicantium  votis  annuit,id  re  ipfa  compertum 
eft  cum  Elias  t  in  monte  vna  cum  Baalis  Sacerdoti¬ 
bus  de  vero  Dei  cultu  ,  verarque  religione  decertaret: 
illsnamque,  vt  ignem  a  Baale  impetrarent ,  inuoca- 
bant  nomen  Baal  ,de  mane  vfque  ad  meridiem  dicentes, 
Baal  exaudi  nos. 

Verum  quoniam  inane  prorfus  erat  Baalis  numen, 
non  erat  vox ,  neque  qui  refponderet,  quin  etiam,  clama¬ 
bant  voce  magna ,  (jr  incidebant  fe  iuxta  ritum  fuurn  cul¬ 
tris, &  lanceolis  donec  perfunderentur  [anguine.  Sed  fr 


h  cap.  58.? 


i  pfal.io.itf. 


k  Exod.14. 

XVI. 


inorem  proprium  fanguinem  fundebant ,  cum  nihil 
potuerint  impetrare.  At  contra  Elias  vix  praenuncia- 
uit  pauca  quasdS  vetbx,Exaudi  tnc  Domine, exaudi  me, 
&  illic 6, cecidit  ignis  Dornint,rf  voraiut  holocauftit.Ps.dc- 
rat  quippe  oranti  Deus,quemndmodu  apud  Ifaiam  h 
pollicetur.  Tunc,  inquit,  vocabis,  (f  Dominus  exaudiet: 
clamabisyfr  dicet, ecce  adfurn.  Aliquid  vero  amplius  de 
Deo  praedicat  Dauid, qui  Deu  defidetiis,&:  cupidita¬ 
tibus  etianum  tacitis ,  Sc  in  animo  inchifis  facilem  fe 
praebere  affirmat  ' .  Deftderium,  inquit, pauper  ii  exau- 
diuit  Dominus, &  pr<t.p arationem  cordis audtuit  auris  tua. 
Ipfas  enim  abditas  atque  occultas  mentiu  cogitatio¬ 
nes  introfpicit,nec  iuflos  patitur  votis  ,  atque  expe- 
dtatione  fruftrari,id  olim  exeplo  fuo  docuit  Mofes  k. 


Cum  enim  Hebraeorum  populus  ab  infequenti  E  Domini faluus  erit. 


beneficia  paucis  largiri ,  ait  Apoftolus  ,  qui  dat  os 
nibus.  Vere  namque  Chriftus  ad  fe  omnes  vocar  ;  (k 
Paulus  1  ,  Qui  omnes  homines  vult  faluos  fieri ,  ad  i  i.Tirr.z.# 

agnitionem  veritatis  venire.  Et  in  Adis  ^Apoftolicis  di¬ 
xit  Petrus  h:In  veritate  comperi,quia  non  ejl perfonarum  h  c  I0-  34- 
acceptor  'Deus, fed  in  omni  gente,  qui  timet  eum,  &  opera¬ 
tur  iuflttiam, acceptus  efiilli.  Chriftus  vero  apud  Mat¬ 
thaeum  I  :  Vt  fitis  fihj  Patris  vcfiri, qui  in  coelis  eft  qui  fo-  1  cap.  54 
Icmfntm  oriri  facit  fuper  bonos,&  malos, Gr  pluit  fuperiu- 
Jlos,tf  'imuslos.  Et  Salomon  w ;  Lron  enim  fulvrahet per-  m  Sap.<s.8. 
fonarn  cuiufquam  Deus,  nec  verebitur  magnitudine  cutuf- 
quar, i, quoniam  pufillum,<fr  magnum  ipfe  fecit, dr  s quali¬ 
ter  cura  efl illi  de  omnibus.  Denique  Paulus  "  poft  /oe-  n  ac*  Rr’m‘ 
lem  0  Prophetam  :  Omnis  q utcumque  inuocauerit  nomen  i 


1  lib.io.CM. 
fcfT.cap.t. 


Pharaonis  exercitu  extrema  qtueque  metueret, &  ad- 
uersus  Mofcn  vehementius  incitatus  temeritatem  il¬ 
linc  nimiaaudacia  exprobraret, ille,  vterat  omnium 
mortalium  mitiflimus,blanda  oratione  populu  con- 
folatus,ne  verbum  quidem  protulit,quo  in  tanto  pe¬ 
riculo  diuinam  ope  imploraret,  Sc  tamen  vocem  di- 
uinitus  miflam  audiuir ,  qua  Deus  illius  clamorem 
audiffe  teftatus  eft.  Quid,  inquit,  clamas  ad  me  ?  Saepe 
enim,vt  ait  Auguftinus  ',  orantium  animus,i^cw  f ire - 
pitu,Gr  clamat  affeclu.  Sed  quid  opus  eft  multis Ho- 
Rencd.  luftinian  .in  Epift. Canon. 


Neque  vero  petentibus  folum,fed  iis  etiam, qui  de  X  X. 
eo  nihil  cogitant, vitro  ipfe  bona  liia  largitur.lra  Pau¬ 
lus  ?  Ifaia:  verba  proferens :  I nuemus,  inquit  ,  fum  a  l’  3<^  Ro:n* 
non  quarentibus  me, palam  apparui  iis, qui  me  non  interro -, 10'  lc* 
gabant. Et,quod  magis  mirandum  eft, fugientes  ad  fe 
reuocat,&  reludantes  ad  <e  pertrahit.Itaidcm  Apo¬ 
ftolus  eiufde  Prophetae  tcftimonio  vfus  11 :  sid  ! frael  q  Ibid.21. 
autem  dicit, Tora  die  expandi  manus  meas  ad  populum  non 
credentem, drcontradicetem. Et  Chriftus  1 :  ferufalemje-  r  Martii. 13. 

rufalem, inquit, qua  occidis  Prophetas  ,cr lapidas  eos,  qui  I  uC-  '3- 

B  1  ad  te  34‘ 


i6 


EpilEB.  lacobi 


XXI. 

a  lib.  z.  ad 
Simplic.  qu. 


b  cap.i  J. 


XXII. 

c  Matth.il. 


d  pfal.jj.S. 


XXIII. 


f  cap.tftf.u 


XXIV, 

g  cap.30.  0. 
h  pfal.80.11. 


ad  te  mififii  fiunt ,  quoties  volvi  congregare  filios  tuos ,  quem-  A 
admodum  gallina  congregat  pullos  fuos  fub  alas, efi  noluifii. 

Huc  pertinet ,  quod  de  Saiilo  perfecutore  Icribit 
Auguftinus  \  Quid  volebat, inquit,Saulus,nifi  vt  imta- 
deret,  efi  traheret,  vinciret,  &  necaret  Chrifiianos?  quam 
rabida  voluntas  ?  quam  furiofa  2  quam  caca  ?  qui  tamen 
vna  defuper  voce  pro Hratus  ,  occurrente  vtique  talivifo, 
quo  mens  illa ,  efi  voluntas, refracla  fituitia,  retorqueretur, 
efi  corrigeretur  ad  fidem  repente  ax  Euangeli)  mirabili  per- 
fequutore,  mirabilior  pradteator  effettus  efi.  Hoc  ipfum 
elegarer  deferibit  Ofeas  b, introducit  enim  Synago¬ 
gam  ita  loquentem :  Vadam  pofi  amatores  meos, qui 
dant  panes  mihi,  efi  aquas  meas ,  lanam  meam ,  efi  linum 
meum ,  oleum  meum ,  efi  potum  meum.  At  quid  Deus? 
Propter  hoc,  ecce  ego  ,  inquit ,  fiepiam  viam  tuam  fpinis, 

(fi  fiepiam  eam  maceria,  efi  femitas  fuos  non  inveniet.  Ita  B 
fiet  quod  mox  fubditur:  Et  fequetur  amatores  fiuos,efi 
non  apprehendet  eos ,  efi  q naret  eos,  efi  non  inveniet,  efi  di¬ 
cet, vadam, &  reuertar  ad  virum  meum  priorem  .quia  bene 
mihi  erat  tunc  magis,  qii.trn  nunc. 

Quoniam  igitur  neminem  Deus  reiicit ,  re&e  ait 
Apoftolus,D<*r  omnib u<  3  nam  &  ipfe  Chriftus  %  cum 
dixiflct :  Nerito  nouit  Filium ,  nifi  Pater,  neque  Patrem 
quis  nouit,  nifi  Filius,  efi  cui  voluerit  Filius  reuelare  :  ne 
quis  forte  fufpicaretur,paucis  idefle  concedendum, 
ftatim  fubdit :  Venite  ad  me  omnes. qui  laboratis,  efi  one¬ 
rati  efiis,  efi  ego  reficiam  vos.  Denique  Dauid  d :  Homi¬ 
nes ,  er  iumenta  faluabis  Domine ,  quemadmodum  multi- 
plicafii  mifiericordiam  tuam  Deus,  fili)  autem  hominum  m 
tegmine  alarum  tuarum  fperabunt.  q 

Iam  tertia caufa  in  eo  verbo  apparet,  quod  mox 
fubditur,  affluent  er  •,  fignificat  enim  Deum  liberalirer 
diuina  fua  bona  largiri, non  parce, aut  maligne, quod 
plerique  mortalium  facere  conlueuerunt.  Tanta  eft 
autem  diuina  liberalitas,  ac  munificentia,  vt  merito 
dicat  Ecclefia  eam,  merita  fupplicum  excedere ,  efi  vota. 

Vt  enim  ait  Auguftinus  ,  etiamfi  Deus  non  femper 
exaudiat  ad  voluntatem  ,  femper  tamen  exaudit  ad 
falutem :  quam  ob  caufam  perit  Ecclefia  -,  vt  petenti¬ 
bus  defiderata  concedas  ,  fkc  nes  ea ,  qua  tibi  placita  fiunt, 
pojlulare.  Certe  apud  Ieremiam  e  daturum  fe  polli¬ 
cetur  plulquam  audeant  homines  poftulare.  Ego 
enim  fcio ,  inquit ,  cogitationes,  quas  ego  cogito  fuper  vos, 
cogitationes  pacis,efi  non  affiiilionis,vt  dem  vobis  finem,  efi 
patientiam, &  inuocabitisme,  efi  ibitis,  efi  orabitis  me,  efi  pj 
ego  exaudiam imr.Quanta  autem  fit  diuinae  liberalita- 
tis  affluentia ,  deferibit  Ifaias  1  his  verbis  :  Vt  fugatis 
efi  repleamini  ab  vbere  confio  lationis  eius,  vt  rnulgeatis,efi 
deliciis  affiuatis  ab  omnimoda  gloria  eius  ,  quia  hac  dicit 
Dominus :  Ecce,  ego  declinabo  fuper  eam  qua.fi  fittuinm  pa¬ 
cis  ,  efi  quafii  torrentem  inundantem  gloriam  gentium, 
quam  fugetis,  ad  vbera portabimini  ,efi fuper  genua  blan¬ 
dientur  vobis. 

Et  in  eandem  fenrentiam  apud  Ieremiam  g  :  Et 
reuertetur  lacob.rfi  quiefcet,efi  cunilis  affluet  bonis, &  non 
erit , quem  formidet , quoniam  egotectim  furn,ait  Dominus. 
Denique  Dauid  Deum  ita  loquentem  inducit: 
Dilata  os  tuum. efi  implebo  illud:  quafi  dicat,explica.at- 
que  expande  finus  ,  vt  magnitudinem  bonorum  ex¬ 
cipias,  quse  tibi  liberalirer  daturus  fumj  vel  certejpe-  £ 
te  quantum  voles  ,  cumulatifiime  explebo  omnem 
tuam  cupiditatem.  Zachseus  videre  Chriftum  cupie¬ 
bat  ,  nihil  pneterea  audebat  optare  ,*  Chriftus  fe  illi 
hofpirem  exhibet ,  &  fempite;  rue  falutis  audorem. 
Cananaea  filis  fanitatempoftulabat ,  &  Chriftus  ait: 

O  mulier , magna  efi  fides tua  fiat  tibi  ficutvis.  Denique 
latro, Mement-  - ■  1 


,in qu  1  r ,mei ,cum veneris  in  regnumtuum: 


&  Chriftus  iihc6,hodie,aix,meeumcris  in  paradifioa  Sed 
quid  opus  eft  multis?  cum*fic  Deus  immcnfus,ac 
"ll! V,s  hll,bus  etteumferiptus  ,necefTe  eft  ,  quicquid 
de  illo  affirmatur, «que  e  fle  mfinitum,atque  ita  infi¬ 


nita  erit  Dei  liberalitas ,  mentoque  dixit  Iacobus, 

Deum  omnibus  dare  affluenter. 

Poftrema  caufa ,  qua?  maxime  ad  diuinam  muni-  XXV. 
ficentiam  ,  ac  liberalitatem  commendandam  valet, 
continetur  his  verbis.  Et  non  improperat, hoc  eft,  non 
exprobrat,  quali  aliquid  aequale,  vel  maius  exigat, 
quod  fordidum  eft,&  illiberale, &  beneficium  quo¬ 
dam  modo  cauponantis.  Quocirca  rede  M.  Tul¬ 
lius  a.  Qdiofum  fane  ,  ait ,  genus  hominum  officia  expro-  a  In  La*l.  fi. 
br antium, qua  meminiffe  debet  is,  in  quem  collata  fiunt, non  uc  dc  aa)ic- 
commemorare,  qui  contulit.  Et  apud  Terentium  b  qui-  b  in  Andr. 
dam  :  Hac,  inquit ,  commemoratio ,  quafii  exprobratio  efi  ac‘ 
immemoris  benefici).  Et  Seneca  cum  dixiftet  largito-  c  Ii.7.debc- 
rem  beneficij  decere  obliuionem,  fubdit :  Cimi  dici-  nef.cap.n. 
mus  meminiffe  non  debere, hoc  volumus  fignificare  ■,  pradi- 
care  non  debet, nec  in  flare, nec  grauis  effer,  quidam  enim  be¬ 
neficium,  quod  dederunt,  omnibus  circulis  narrant,  hoc  fio- 
brij  loquuntur, hoc  ebrij  non  continent, hoc  ignotis  ingerunt, 
hoc  amicis  committunt.  Vt  hac  nimia,efi  exprobratrix  me¬ 
moria  fiubfideret,obliuifici  eu, qui  dedit, iuffitmus.efi  pltti  im- 
perddo,quamprafilari  poter  at, flentium  fiuafimus.  Alibi d  d  - 

vero:  Hac  enim  beneficij  inter  duos  lex  efi ,  alter  fatim  "  caP,lc>* 
obltuifici  debet  dati ,  alter  accepti  nunquam.  Lacerat  ani¬ 
mum  ,  efi  premit  frequens  meritorum  commemoratio.  Et 
mox  e :  Admonitio  tadium  facit, exprobratio  odium.  c  caP' 1  r* 

Hanc  autem  exprobratione  acute  perftringitSa-  XXVI. 
piens  f :  Datus, inquit, infipient is  non  erit  vtilis  nbr, oculi  ^  ^-sclcf.io. 
enim  eius  fepternplices  fiunt,  exigua  dabit,  efi  multa  impro-  14' 
perabit, quod  eft  proprium  auari.  Atque  inter  homi¬ 
nes  quide  f?pc  multi  fplendidepollicentur,fed  parce 
danr,ficolim  Labanus  hilariter  excepit  Iacobum,&  gGca.zj.15. 
mercede  vitro  polricituseft.  Num  quia, inquit, frater 
meus  es, gratis  feruies  mihi ?  Dic  quid  mercedis  accipies.  At 
poftea  Iacobus  ipfe  conqueritur  h  fibi  decies  ab  hoc  ^  Gcn.31.41 
ta  magnifico  promifTore  merccde  fuifle  immutatam. 

Vt  igitur  Iacobus  perfuadeat  fapientiam  a  Deo  pe-  V 
tendam  efle,negat  Deum  improperare ,hoc eft. acce¬ 
pta  beneficia  exprobrare.  At  nonnunquam  videtur 
Deus  collata  beneficia  non  fine  aliqua  exprobratio¬ 
ne  obiicere.  Nathan  enim  Propheta  Datiide  Regem  _ 

Dei  nomine  ita  aliquando  affatus  '  eft:£go  te  vnxi  in  1  ^eS  caP* 

Regem  fuper  Ifirael ,  efi  ego  erui  te  de  manu  Saiil,  efi  dedi  '  "7‘ 

tibi  domum  domini  tui,  efi  vxores  domini  tui  in  finit  tuo,de- 

dlque  tibi  domum  Ifirael, efi  /uda.efi  fi  pauca  fiunt  ifia, adii-  ^ 

ctam  tibi  multo  maiora.lpfe  vero  Deus  apud  Ofea  '  lo-  caP>2-8. 

qmtuv.Et  hac, inqt\iz,nefciuit , quia  ego  dedi  eifrnmeium, 

efi  vinum, efi  olenm,efi  argentis  multiplicavi  ci ,  efi  aurum, 

&  ipfii fecerunt  Baal.  Chriftus  vero  apud  Matthaeum  i  I  cap.zt.45. 
cum  propofita  vineae  parabola  multa  comemoraflet 
Dei  beneficia  Iudaeoingenti,ac  nationi  collata,  con- 
cludit:  Ideo  dico  vobis, quia  auferetur  a  vobis  regnum  Dei, 
efi  dabitur  genti  facienti  fruchts  ewr.Etpoft  nonnulla  m:  01  c*i3 -37- 
Hierufiale  ,Hierufialem,  qua  occidis  Prophetas,  efi  lapidas 
eos,qui  ad  te  mififiifmt, quoties  volui  congregare  filios  tuos, i 
quemadmodu  gallina  congregat  pullos  fiuOs  fub  aits:efi  no¬ 
luifii  ?  Ecce  relinquetur  vobis  domus  veflra  de  ferta. 

Verum  h«c  no  eo  fpe£tant,vr  beneficia  exprobret,  XXVIII. 
fed  vt  ingrati  animi  vitiu  reprehendat, oftendatq-,  fuo 
queque  vitio, &  culpa  perire, cum  ipfe  alioqui  incre¬ 
dibili  quada  prouidetia  omnibus  cofulac,ntc  quem¬ 
quam  dcferar,quin  prius  ipfe  deferatur,  nec  denique 
fit  ipfe  vllo  modo  vitor,  antequam  fit  homo  pccca- 
tor.ld  vero  du  facit, tacite  ad  refipifeetiam,  &  pceni- 
tetia  adducit, ldq;  nouu  eftac  fingulare  beneficiu,ne 
cogatur  fuaediuinaeiuftitke  audloritate  in  fcelereper- 
feuerates,sepiternis  apud  inferos  fuppliciis  madtare. 

Frudum  deniqu j  precationis  certo  pollicetur.  £  XXIX. 
dabitur, inquit,ri,quafi  dicat.Non  fruftra,aut  inaniter 
fapientiam  a  Deo  petet, fed  ca  proculdubio  impetra- 
bit.Id  exemplo  fuo  cofirmare  potcftSalojnon,qui  de 
fe  iplohsc  alicubi 11  fcnbiv.Propter  hoc  optavi, efi  datus  n  SaP-7«7* 


a3.Rcg.j.^ 


XXX. 


b  Luc*  n. 
io. 


XXXI. 

c  de  condit, 
monaft.  c.i. 
d  lib.7.Stro< 
ruat. 


c  Ifa.  j8. 


XXXII. 


f  epid.  84. 
ad  Demet. 


XXXIII. 

gleremiasa. 

h  hom.30. 
io  Gcncf. 


Explanatio  Cap.  I. 


17 

efi  mihi  fenfus  ,&  inuocaui ,  &  venit  in  me  Spiritu*  fa-  A  mum  ratione  noftram  in  fc  amorem  ,  &  caritatem 


.  pientia.  Extat  autem  eius  oratio  in  libris  Regum  *  in 
haec  verba:  Dabis  ergo  feruo  tuo  cor  docile  ,vt  populum 
tuum  iudicare poffit,&  difeernere  inter  bonum, &  malum , 
quis  enim  poterit  iudicare  populum  iftum ,  populum  tuum 
hunc  multum  /'Nec  fane  furdis  auribus  cas  Deus  pre¬ 
ces  excepit, illico  enim  fubdit  Scriptura  :  Placuit  ergo 
fermo  coram  Domino  ,  quod  Salomon  poftulajfet  huiufce- 
modi  re,  &  dixit  Domina *  Salomoni: Quia pojhdafii  ver¬ 
bum  hoc  ,  &  non  petifti  tibi  dies  multos ,  nec  diuitias ,  aut 
animas  inimicorum  tuorum  ,fsd  pofiulafii  tibi  fapientiam 
ad  difeernendum  I udicium.-Eccefcci  tibi  fecundum  fermo- 
nes  tuostdr  dedi  tibi  cor  [aptem  &  intelligens  in  tantum, vt 
nullus  ante  te  fimilis  tui  fuerit, nec pofl  te  furrethirusfit.  Sed 
&  hac, qua  non  pofiulafii, dedi  tibi, diuitias  fcilicet  &  glo¬ 
ria,^  nemo  fuerit  fimilis  tui  in  Regibus  cutlis  retrodtebus. 

Qute  idcirco  libuit  ad  verbum  commemorare, 
quod  hanclacobi  fententiam  non  modo  confirmer, 
fed  magnopere  etiam  illuftrent,  doceantque  quanta 
fit  Dei  Immortalis  liberalitas, qui  non  modo  ea  con¬ 
cedat, quae  nominarim  petuntur,  fed  etiam  illa ,  quae 
ipfe  Deus  comoda  atque  vtilia  orantibus  futura  efle 
cognofcit.Tllud  etia  praeterea  indicat,quod  hoc  loco 
certo  pollicetur  Iacobus  fore,  vt  qui  fapitentia  petit, 
quae  eft  in  primis  neceflaria,cam  fit  proculdubio  im- 
petraturus.Sed  merito  feifeitari  pollet  quifpia,fi  tam 
magna  eft  diuina  liberalitas, atque  munificctia,  vtea 
interdum  largiatur, quae  non  petuntur,  cur  voluit  ea 
peti, qua  ipfe  ad  falutem  neceflaria  efle  non  ignorat? 
Non  male  enim  dixit  quidam,  Caro  emi, quod  pre- 


magis,  ac  magis  inflammet,  fibique  arctiori  vinculo- 
nos  adftringat ,  idque  parentum  exemplo  illuftrat, 
qui  filiorum  poftulata  frequenter  expediant, vt  inde  - 
paterna  beneuoIentiae,&  caritati  maior  quaedam  fiat 
accejfio.  Addit  Bafilius  J  ita  fieri  ,  vtpriuatam  ino-  a  <lc  confl- 
piam,&  indigentiam, & diuinam  beneficentiam  pia-  aionaft.c.2.. 
nius  cognofcamus,plurifque  diuina  beneficia  facia- 
mus:quodenim  precibus  impetratur,  diligentius, at¬ 
que  accuratius  copfcruatur. 

Et,vt  aliquando  concludam, vult  nos  Deus,vtob-  'XXIV. 
feruauit  Chryfoftomu$b,fibi  fieri  familiares, cum  ,  vt  bhom.ij.in 
ait  Gregorius c  Nyflcnus  ,  oratio  fir  familiare  quod-  Matth- 
dam  cum  Deo  colloquium ,  &  confuerudo  ,  exqua  C  C  orat' 
plurima  in  nos  diuina  munera  redundaqmens  enim, 
atque  intclligentia  diuina  quadam  luce  perfunditur, 
ob  id  enim  dixit  Dauid ti.  Accedite  ad  eum  ,  &  illumi-  <1  Pial.  33. 
namini,  facies  vefira  non  confundentur. Voluntas  vero 
cceleftem  quendam  diuini  amoris  ardorem  concipit, 
vtnoii  immerito  dixerit  Dauid «  :  Concaluit  cor  meum  e  Pfal.38 .4 
intra  me, &  in  meditatione  mea  exardefeet  ignis.  Et  apud 
Lucam  f  diCdpuli:Ay6nne  cor  nofirum  ardens  erat  in  no -  f  cap.14. 
bis, dum  loqueretur  in  via ? 

An*mus  denique  incredibili  voluptate  perfundi-  XXXV. 
tut#  quod  experta  erat  illa,  quae  in  Canticis  g  loqui-  g  cap.1.4. 
tur :  Introduxit  me  Rex  in  cellaria  fua ,  exultabimus ,  & 
latabimur  in  te ,  memores  vberum  tuorum  fuper  vinum. 
Quamobrem  cum  hoc  ipfum  orandi  ftu dium  tam 
multis,temquc  eximiis  bonis  refertum  fit,  redte  col¬ 
ligit  Clemens  h  Alexandrinus,  optabilius  efle  preces  h  libr.7. 


cibus  emitur  .Nec  dubium  eft  gratiora  efle  beneficia,  C  fundere,  etiamfi  nihil  impetretur  ,  quam  fine  preci-  SttonJi 


quae  petentium  vota  praecurrunt ,  vt  qui  ea  largitur, 
non  tam  neceflitati  confuluifle,quam  pudori  peper- 
cifle  videatur;&:  quidem, fi  quod  Chriftus  b  affirmat 
nonignorat,qua  fint  nobis  ad  falutc  confequendam 
neccfTaria,cur  noftras  preces  expedlat,cum  pnefenim 
omniufe  paretem,&  quidc  pientiffimu  efle  teftctur? 

Hanc  pono  dubitationem  propofuit  alicubi  Bafi¬ 
lius  c  ,ea  vero  multos  meo  iudicio  explicatus  habet: 
nam  primum  quidem ,  vt  Bafilius  ipfe,  &  Clemens  d 
Alexandrinus  affirmant,  ftepe  Deus  vota,precefque 
noftras  anteuertir,multaquc  ne  rogatus  quide,autap- 
pellatus  concedit  .  nam  quod  fumus,quod  viuimus, 
quod  fpiritu  ducimus, diuinum  beneficium  eft, quod 
nullis  precibus  impetrare  potuimus.  Quis  vero  im- 


bus  a  Deo  plurima  confequi;  vt  minime  mirandum 
fit,cur  diuinam  fapientiam  a  Deo  petendam  efle  di¬ 
cat  IacobuSjfpe  praefertim  propofita ,  eam  facile  im¬ 
petrandi  ;  Mox  vero  orationis  modum  ,  ac  formam 
breuiter  indicat. 

6.  Pofiulet  autem  in  fide  nihil  hafitans ;  qui  enim  hafitat, 
fimilis  efi: fiuclui  maris, qui  d  vento  monetur, &  circum¬ 
fertur. ,] 

An  veram,atquc  integram  fidem,hoc  cft,aflcnfum 
eorum, quae  diuinitus  reuelata  funt,poftulat?Ira  fine 
accipienda  efle  Apoftoli  verba  ,  indicat  vox  Graea 
d)«r.e<'  ofstvos ,  quam  nofter  Interpres  Latine  reddidit, 
hafitans ,  hoc  eft  diiudicans  ,  vc  qua  fide  credenda 
proponuntur  ,  neget ,  ad  humana  rationis  libellam 


perrare  potuit,vt  Chriftianis  paretibus  nafceretur,  Sc  D  expendenda ,  &  curiofius  inueftiganda ,  aut ,  quod 
in  ipfa infantia  Chriftiana  facra  perciperet  ?  Accedit  lom»e  deterius  eft  difrmrarmniKnc  in 
quod  plerumque  Deus  multo  plura  concedit ,  quam 


longe  deterius  eft,  difputatiQnibus  in  dubium  reuo- 
canda.  Et  videri  poflet  explanatio  nonfolum  vera, 
fed  valde  etiam  rei  propofita  accommodata.  Nam 
qui  de  iis, qua  ad  fidem  fpedlant,  aliquo  modo  am¬ 
bigit,  vix  orare  poterit  vt  oportet.  Quomodo  enim,  ait 
Paulus1  jnuocabunt ,in  quem  non  crediderunt  .?EtChri-  i  ad  Rom. 
ftus  apud  Matthaum  *  :Omnia,inc[i\h,quacumque pe-  IO- ,+* 
ticrit is  in  oratione  credentes  accipietis :  omnis  enim  oratio  caP‘11*11' 
potiffimum  referenda  eft  ad  falutem  fempiternam 
aflequedam, initium  autem  falutiseft  fides, fine  qua, 
vt  ait  Apoftolus  \impo[fibile  eft  placere  Deo.  1  ad  Hcbr’ 

Dixit  autem  Chriftus  n>  :  Ouarite  primum  regnum  ”  j  j 
Dei ,  &  iuftitiam  eius,  &  hac  omnia  adiicientur  vobis.  Et  m  Macth.tf. 
^  ^  w  Auguftinus  11 :  Si  fides  defeit, oratio  perit :  vnde  &  Apo~  3  3  • 

fupranaturales  virtutes, atque  ita, vt  redd  obfcruauit  E  ftolus,  cum  ad  orandum  exhortaretur,  ait.  Omnis  quiciirn-  11  Ser.;6.de 
Ambrofius  f,ipfa  oratio  Dei  beneficiu  cft.neque  vn-  que inudeduerit  nomen  Domini  ,faluus  erit  •,  vt  oftenderet  vcr  ^oa'* 

^  1  1  fidem  elfe  fontem  orationis ,  nec pojfe  ire  riuum  ,vbi' caput 

aqua  fucaretur ,  adiunxit :  Quomodo  inmcabunt  in  quem- 
non  crediderunt} Ergo  vt  oremus  credamus,  &  vt  ipfa  nen 
deficiat fides, qua  oramus, oremus.  Fides  fundit  orationem, 
fufia  oratio  fidei  impetrat  firmitatem. 

Scdfihacexplanariorerincdafit,quid  potiffimum  I  Il¬ 
ea  fides  fpc&et  inueftigandum  videtur. Certum  enim 
eft,  quod  allata  Apoftoli  verba  liquido  probat, certa 
fide  credendum  efle  pofle  Deum  tribuere,  qua  quis 
B  }  orando* 


quis  votis,ac precibus  expetatjquod  aflerit  Hierony¬ 
mus'^  Ezechiq  exeplo  cofirmat,ille  quippe  diutur¬ 
niore  vitam  petierat ,  Deus  autem  quindecim  annos 
ipftus  vita  adiecit,  <k  praterea  vidloriaaduersus  ho- 
fles  pollicetur, de  qua  ille  ne  cogitabat  quidem. 

Quin  etiam  hoc  ipfo  quod  Deus  noftras  preces 
exigit ,  magnum  ipftus  beneficium  ,  Sc  amoris  argu¬ 
mentum  ccnfendum  eft  :  vult  enim  exerceri  a  nobis 
eximias  quafdam  praclarifliraarum  virtutum  adio- 
nes,eft  enim  oratio  religionis  a&io  quadapracipua, 
cui  adiungitur patientia, Sc  expciftatio,  &,  quod  ca¬ 
put  eft,etiam  fides ,  &  fpes,  qua  funt  theologica ,  ac 


quaffuftra,aut  abfque  frudlu  preces  ad  Deumfundi- 
mus.Tametfi  enim  non  femper  impetramus  ea,  qua 
petimus, ipfa tame  petendi  aclio  fuo  merito  no  caret, 
&  fi  praterea  impetret,  geminum  beneficia  percipit. 

Addit  vero  Hieronymus  6, idcirco  Deum  preces 
noftras  expe&are ,  vt  cum  aliqua  meriti  ratione  ,  & 
maiori  quadam  noftra  honorificentia  fua  nobis  be¬ 
neficia  impertiat.  Chryfoftomus  h  autem  precandi 
ftudium  idcirco  exigi  a  Deo  affirmat,  vt  ea  potifti- 
Bened.  lusliman.  in  Epi  i.  Canon. 


i8  Epift.  B.  Iacobi 

orando  petit.  An  autem  ncceftaria  fit  Hc\es  ,  qua  qui  A  enim,  vt  viri  docii  affirmant, Grxca  vox  figni- 


orat ,  certo  credat,fe  impetraturum, quod  peut,non 
fatis  liquer.  Certe  Chriftus  apud  Matthxu  -1  hanc  fi- 
«  cap.u  u.  de  videtur  exigere,  Amen, dico  vobis, fi' hdbueri- 
*** "V- ikfijim,#  non  hofitaueritis  ■  Graece  >  non  fi¬ 

lum  de  ficiibieafhciett>,fed  &  fi  moti  huic  dixeritis, tolle, & 
iattn  te  in  marcfieti&  omnia ,  quacunque  petieritis  in  ora- 
fe  cap.xi.it.  tione  credentes,  accipietis.  Et  apud  Marcum  b  multo 
apertius :  Habetote ,  inquit,  fidem  Dei  \amen  dico  vobis, 
quia  quicunqr.e  dixerit  huic  monti ,  tollere  ,  6~  mittere  in 
mare ,  &  non  hofit autrit  in  corde  fuo  ,fed  crediderit ,  quia 
quodcunque  dixerit fiat.  ,fiet  ei.  Propterea  dico  vobis, opi  - 
tua,  quacunque  orantes  petitis ,  credite  quia  accipietis ,  & 
c  cap.17.6.  euenient  vobis.  Et  apud  Lucam  c :  Si  habuerit  is  fidem  fi- 
cut granum  finapis, dicetis  huic  arbori  Af oro, eradicare, & 


ficat :  nam  qui-haelitant/ecum  ipfi  difputant  fenccn- 
riis  alternantibus. Itaque  quod  in  Actis  Apoftohcis a  acap.  10. 10. 
de  Petro  legitur :  Surge  itaque  &  defcende,&  vade  cum 
eis  nihil  dubitans  ■,  Graece  eft,  [inSi v  Sic 

etiarti  alibi  Scriptura  loquitur.  Poftulat  autem  hoc 
loco  Apoftolus  confidentiam-,  hoc  eft,Ipem  minime 
haefitantemjhqfitatio  enim,vt  in  rebus  agendis  adtio- 
nem,ficin  re  propofira  orandi  ftudium  vel  retardat, 
vel  omnino  impedit.Sic  Chriftus  apud  Matthxumb:  b  «P-9-*. 
Confide, inquit, fHi,remittuntur  tibi  peccata  tua.  Et  poft 
multa  c :  Confide  filia ,  fides  tua  te  faluam  fecit.  Et  Pau-  c  eodem  c. 
Ius  b  Adeamus  ergo  cum  fiducia  ad  thronum  gratia ,  vt 
mifiericordiam  confequamur ,  &  gratiam  inuemamus  in  4  l6 
uxilio  opportuno.  Et  Deus  ipfe  apud  Dauidem  e  hanc  cP  al.90.14. 


transplantare  m  mare ,  &  obediei  vobis.  Qupdiifdem  B  confidentiam  exigit.  Quoniam,  inquit,?»  mejpei 


d  cap.17.19.  propemodum  verbis  dixerat  Matthaeus  . 

I  V.  Nec  videtur  dubitandum  de  vera  fide, hoc  eft,cer- 

ta  perfuafione  ea  loca  intelligenda  e(Te,vt  Marci  ver¬ 
ba  luce  clarius  indicant  5  quod  tamen  vade  difficile 
videtur ,  cum  faepe  iufti  vera  fide  praediti  multa  pe¬ 
tant  ,  quae  tamen  non  impetrant.  Ablurdum  autem 
videtur  eos  certo  fibi  polliceri  debere ,  minimeque 
fide  dubia  credere euenturum, quod  poteft  non  eue- 
nire,&  re  vera  interdum  non  accidit.  Sic  olim  Pau¬ 
lus  ter  Dominum  rogauit,vt  a  tentatione  eriperetur, 
fed  fiuftra :  gratiam  enim  ad  vincendam  tentatio- 
nemaflecutus  eft  ,  tentationem  euadere  non  potuit. 
Conftar  autem  plurimos  ex  fide  orafte ,  &  tamen  ve- 
luti  fub  conditione  eapoftulafte  non  fine  aliqua for- 
e  l.Reg.n.  midine,qux  impetrare  maxime  cupiebat.SicDauide 
non  fine  dubitatione  filij  vitam  a  Deo  petiuit.  Quis 
fcit,inc[mtfifiorte  donet  eum  mihi  Dominus,  &  viuat  in - 
f  Ionx  3.9.  fans?  Neque  aliter  Niuiuitx  f  a  Deo  veniam  portu¬ 
larum  :  Quis  fcit  fi  conuertatur,  &  ignoficat  Deus ,  &  re - 
stertatur  a  furore  ira  fuo ,  &  non  peribimus  ?  Accedit 
quod  diuina fides  non  per  fe  fpe«ftat  ( quicquid  aliter 
fonmiet  h^rericilhas  peculiares  promiffiohes,quxvt 
plurimum  a  conditione  pendenr,neque  citra  condi¬ 
tionem  ad  diuinam  fidem  pertinere  poliunt. 

Quamobrem  qui  diuinam  pollicitationem  per- 
{pe,<ftam  habent,  &  cognitam  ,  qua  Deus  immortalis 
rite  orantibus  orationis  fruiftum  pollicetur ,  eam  di¬ 
uina  fide  vtcumque  fpetfcent  necefle  eft  ,  &  abfque 
vlla  dubitatione  credant,  Deum  efle  veracem ,  ac  fi- 


V. 


liberabo  eum.  Et  Daniel  <  :  NorPefi  confufio  confidenti -  f  caP'  i  4®.' 
businte.  Er  alibi  g:  Saluat  (perantesin  fe.  gcap.13.io. 

Hanc  porro  confidentiam  commendat  Apofto-  "VIII. 
Ius  h  in  Abrahamo,  qui  contra  (pem  in  fpem  credidit, vt  ^  Rom* 
fieret  Pater  multarum  gentium.  Et  mox:Non  infirmatus 
eft  fide, nec  conftderauit  corpus  fiuum  emortuum ,  cum  iam 
fere  centum  effiet  annorum, &  emortuam  viduam  Sara.  In 
repromiffione  etiam  Dei  non  hafitauir  diffidentia,  fed  con¬ 
fortatus  eft  fide  dans  gloriam  Deo ,  pleni ffime  fidens ,  quia 
quacunque  promifit, potens  eft  &  facere.  Denique  Ioan- 
nes  '  :Et  hac  eft fiducia,qua  habemus  ad  eum, quia  quod-  1  cpift.i.ea. 
cunque  petierimus, fecundum  voluntatem  eius  audit  nos.  * ' 1 4‘ 

Quamobrem  fi  fidei  nomine  veram  fidem  intcl-  IX. 
ligas, excludit  Apoftolus  hxfitationem  mentis,&  in- 
C  telligentix  difeeptatione,  qua:  fidei  repugnet.  Si  ma¬ 
lis  fiduciam  accipere  ,  reiicit  hxfitationem  volunta¬ 
tis, qux  de  euentu  defperat ,  &  fpei  aduerfatur.  Spe- 
«ftari  autem  poteft  in  re  propofita  fides  ,  non  vt  eft 
fimplex,&  fola  aflenfio  eorum,qux  diuinirus  tradita 
funtjfed  vt  eft  veluti  agendi  principium,quo  ea  om¬ 
nia,  qux  diuinitus  reuelata  creduntur  ,  obiiciuntur 
voluntati, vnde  maior  ,  aut  minor  confidentia  exiftit 
in  voluntate. 

Quocirca  vere  fcripfit  Caffianus  k  :Cum  orantes  nos 
nulla  interpellauerit  bafitatio,&  fiduciam  petitionis  noslro  ^  co^at‘  s’ 
quadam  desperatione  deiscerit ,  fed  obtinui jfie  nos  in  ipfz  C  * 
orationis  effiufionc,quod  poficim  us,f en  ferimus,  non  ambiga¬ 
mus  preces  noHras  ad  Deum  efficaciter  penetrafie.  Tantum 
enim  quis  exaudiri ,  atque  obtinere  merebitur ,  quantum 


delem,qui  neque  mentiri,neque  fe  ipfum  negare  po-  D  vel  infpici  fe  d  Deo ,  vel  Deum  crediderit  poffe  proflare. 


teft:qma  tamen  permulti  funt  rudes, &  imperiti, qui 
hanc  diuinam  promiftionem  non  ita  aperte  norunt, 
fatis  eft  eos  dum  orant  certo  credere,  &  Deum  pofle 
prxftare  quae  petunt, &  benignum, ac  liberalem  elfe, 
&  ad  beneficentiam  procliuem ,  atque  adeo  concef- 
furum  quodipfis  fuerit  vtile, ac  falutare.ItaqueChri- 
g  cap.9.18.  ftus  apud  Matthaeum  S  excis  quibufdam  videndi  fa¬ 
cultatem  petentibus ,  Creditis, \ncpi\t ,  quia  hoc pojfum 
facere  vobis  ?  cumque  illi  fe  credere  affirmaflent,illico 
eorum  oculos  tetigit  dicens :  Secundum  fidem  vestram 
fiat,  vobis. 

V I.  Itaque  Apoftolus  entn  ait:  Pofiulet  in  fide  nihil  hafi- 

tans ,  non  vult  fideles  cum  preces  fundunt,  certo  fibi 
perfuadere,quod  hxtetici  cotendunt,gratia,&:  iufti- 


Irretrattubilis  namque  eft  Salitator  is  illafententia 1 .  Qito-  1  Mar.  11.14. 
cunque  orantes  petitis ,  credite  quia  accipietis ,  &  euenient 
vobis. Hxc  autem  fiducia,qux  vt  ibidem  fubdit  Caf¬ 
fianus  m , de  confitendo  puritate  creditur  emanare-.opmn-  ®  cap.3i, 
quamprxeipue  diuina  beneficentia  ,  &  liberalitate 
nititur ,  non  tamen  penitus  propria  merita  excludit, 
qux  tamenDei  munera  magna  cum  animi  demiffio- 
ne  agnofei  poftunt, vt  alibi  oftendo;  fubdit: 

Qui  enim  hofttat ,  ftmilis  eftfittBui  ruaris ,  qui  d  ver-  X I. 

to  moueturjgr  circumfertur. ]  Illuftri  fimilitudine  hxli- 
tantis  animum  defcribit,ynaquc  docet,  cur  hxfita- 
tio  anoftris  precibus  reficienda  fit. Similis  eftfinquit, 
hxfitantis  animus  fluctui  maris ,  qui  d  vento  monetur , 

&  circumfertur.  Nam  quemadmodum  marini  flu- 


tia  fe  a  Deo  cofecuturos,autnihil  dubitare  de  omni-  E  «ftus  huc  illuc  pro  ventorum  varietate  leui  aura  im- 


VII. 


potentia, ac  liberalitate  diuina, quod  eftpropriu  infi- 
de!is:Sed  difeeptandu  negat  dc  diuina  omnipotetia, 
&  munificentia,  quamuis  ex  parte  fua  poffit  quilibet 
dubitare, velne  male  petat,  vel  ne  diuino  munere  fe 
aliquo  pacto  reddat  indignum,  cum  oratio  nonnifi 
certis  conditionibus  viin  habeat  impetrandi. 

Quanquam  autem  hxc  cmnia  vtcumque  vere  di¬ 
cuntur,  exiftimo  tamen  hocloco  ,  ^liifque  fimilibus 
ndei  nomen  accipi  pro  fiducia  ,  ftu  confidentia  ■,  ac 
proinde  resft&  nofter  Interpres  tran^ulit ,  nihil  hofi- 


pelluntur ,  ita  plerumque  humanus  animus  varias  in 
partes  ,  vt  fuerint  perturbationes  ,  flecftitur.  Acute 
autem  alicubi  dixit  Seneca".  Tranquillum  mare  dici,  n  lib.  3.  na, 
cum  leuiter  commonetur ,  nec  in  vnam  panem  inclinatur.  tur-  qu*ft.ia 
Itaque  fubdit.  Si  legeris  ,  cum  placidum  ventis  flaret  ^nnc' 
mare, fcit 0  illud  non  fta  -e,fed  fitccuti  leuiter,  cr  dici  tran¬ 
quillum  ,  quia  nec  huc ,  nec  illo  impetum  capiat ..  Et  mox: 

Fluflus  efi  maris  agitatio  ,  quia  tranqutUurru  quoque 
agitatur, 

Perfimilem  fimilitudinem ,  alium  tamen  in  finem  XII. 

fecurtis 


a  esp.j7.10. 


Explanatio  Cap.  I.  19 

fecutus  ac  cft.Ifaias  3  :dixit  enim,*»/»)'  epafi  mare  fer-  A  habere  vim  impetrandffed  quafdam  tamen  co  ditio- 


«e«;,  quocl  quiefeere  non  potefl :  habet  enim  perpetuam 
quandairiterfe  pugnantium  cogitationu  ,  &  appeti- 
rionu  ludam,&  confcientia,vt  ille  dixit, continenter 
animum  lancinantem.Siue  igitur  hxfitet  quis  in  fide, 
fiue  de  diuina  liberalitate,aut  pollicitatione  diffidat, 
vere  dicitur  fimilis  flu&ui  maris  ,  cum  neceffe  fit  il¬ 
lum  ancipiti  cogitatione  diftrahi ,  &  modo  in  hanc, 
taodo  in  illam  partem  impelli.  Quocirca  rede  Oe- 
cumenius  :  Aufer  igitur ,  inquit,  a  te  ipfo  omnem  animi 
duplicitatem, ne  que  omnino  cum  aliquid  a  Deo  p>etis, animo 
vacilles, dicedo  apud  te  ipsu: Quomodo  poffum  a  Deo  quid- 
p ia  petere,  &  accipere, qui  toties  in  ipfumpeccauerim  ?  Ne 
hoc  cogites,fed  ex  toto  corde  conuertere  ad  Dominii, &  pete 
ab  ipfo  fi ne  h&fitatione,&  cognofces  multitudine  mifericor- 


nes  flagrtjt,qu'as  fi  defint,fu.ofiudu  carebit.Qux  fi nt 
autem  orationi s  conditiones  fu fius  hac  ipfii  •*  epifto-  a  cap.4.3, 
la  explicabimus.Nunc  tantum  dico  eum, qui  hxfirat 
indignum  elle, qui  exaudiatur, dum  enim  fiuduar,  8c 
quali  in  incertum  fertur, animum  habet  a  Deo  alie¬ 
num, atque  idcirco  eius  oratio  Deo  nequaquam  pro¬ 
bari  pote  ft. 

Itaapud  I filiam  queritur  b  Deus: £0 quod appropin-  III» 
qu.it populus  ifie  ore  fuo,Cy‘  labiis fuis glorificat  me,cor  au-  b  cap.251.t3. 
tern  eius  longe  eft  a  me.  Spedat  autem  Deus  animum 
potius, quam  orantis  verba.  Quocirca  de  impio  An¬ 
tiocho  feriptum  eft  in  libris  Machabxorum  c  :  Ora-  c  Hb.t.c.?. 
bat  autem  hic  fceleflm  Dominum ,  a  quo  non  ejfet  mi  fert-  1 
diam  confecuturus.  Sic  etiam  Deus  iple  apud  Ifaiam,  d  d  cap.i.  1  f. 


dU  eius,  quod  nequaquam  te  deferat  \  fed  petitionem  ani-  B  quorundam  preces, &  vota  deteftatur :  Et  cum  exten- 


taa  complebit.  Non  efl  enim  Deus  fleut  homines ,  qui 
mutuarum  iniuriarum  meminerunt  3  fed  ipfe  oblinifcitur 
iniurU,&  mi  feretur  creatura  fu  a. 

XIII.  Quam  ob  caufam  ne  quis  fuorum  fcelerum  mul¬ 
titudine  ,  ac  grauitate  perterritus  precandi  ftudium 
b  epift.i.c.3.  deferat, vere  icripfit  Ioannes  b  :  Quoniam  fireprehen- 
**•  dent  nos  cor  noftrum,maior  efl  Deus  corde  noflro  ,  (jr  nouit 

omnia  :  quafi  dicat,  diuina  mifericordia  noftram  im¬ 
probitarem  longe  fiiperat.  Et  in  eandem  fententiam 
Beda :  Qui  confcientia, ait, peccati  prejfus  dubitat  de  pra- 
miis  coeleftibus ,  fuperueniente  vento  tentationum facile  de  - 
ferit  fidei  flatum ,  Gr  fecundum  tentantis  voluntatem  di- 
ftrahitur  ad  terrorem  ,&fit  a  Deo  alienus.  Eiufmodi 
erat  olim  animus  Cain  ,  cuius  funt  illa  verba c :  Ma 


c  Genef  4. 
13. 


deritis  manus  veflr as, auer tam  oculos  meos  a  vobis,  &  cum 
multiplicaueritis  orationem, no  exaudiam, manus  enim  ve- 
ftra  f anguine  plena  funt.  Quin  etiam  nonnulli  vfque 
adeo  funt  Deo  exofi  ,  vt  eorum  orationes  fcelere  in- 
quinatx  cenfeantur.Ita  Dauide :  Cum  indicatur  exeat,  e  ^1*1» Ic8- 
condemnatus oratio  eius  fiat  in  peccatum.  Quod  tum  7‘ 
potiftimum  accidit, cum  ab  alio  ,  quam  a  vero  Dep, 
hoc  eft,a  dxmone, atque  Idolis  petitur  ,  fiue  cum  ea 
poftularftur,qux  per  fe  turpia,  &  mala  funt ,  &c  cum 
reda  ratione  ex  aduerfo  pugnant,  fiue  cum  iniquo 
confilio,peruerfoquepropofito  aliquid  quxritur,fiue 
cum  fuis  meritis  arroganter  quisnititurjfiue  denique 
cum  Chriftus  fequefter,ac  mediator  negligitur. 

Qui  autem  hajitat.  Fieri  quidem  potefl ,  vt  citra  IV. 


ior  efl  iniquitas  mea  ,  quiimvt  veniam  merear.  Ecceeii-  C  culpam  ita  quis  oret ,  vt  eius  oratio  non  fit  prorfus 


cis  me  hodie  d  facie  terra ,  &  a  facie  tua  abfeondar ,  & 
ero  vagus, &  profugus  in  terra.  Omnis  igitur  qui  inueniet 
me, occidet  we.Tanta  nimiru  erat  laefie  confcientix  vis. 

KIV.  Poftulat  igitur  hoc  loco  Iacobus  fidei  conflan¬ 
ti  orat.i.de  tiam,  de  qua  Damafcenus  Chriftianus, ait, fide  ccnfe- 
Imagin. 

tur, quare  qui  cum  fide  accedit, multa  lucratur ,  qui  autem 
hafitat  maris  fluclui  fimilis, qui  vento  iaclatur,&  circum¬ 
flatur ,  nihil  accipiet.  Neque  aliter  de  illo  exiftiman- 
dum  eft, qui  propterea  hxfitat ,  quod  de  diuina  pro- 
uidcntia,ac  liberalitate  diffidat.  Vter que  enim  ,  fimi¬ 
lis  efl fluUui  maris ,  qui  d  vento  monetur.  In  illa  enim 
haefitatione  leuiffima  quaque  aura  in  quamlibet  par- 
eadHcbr.  tem  fleditur.  Quamobrem  rede  monet  [Paulus  e, 
1 3’-9*  cum  ait :  Optimum  eft  gratia  ftabilire  cor :  ne  videlicet 


fcelefta,  &  impia ,  fed  frudu  tamen  omnino  carear, 
quod  alias  frequenter  accidere  Scriptura  docet.  Ait 
enim  alicubi  Salomcfh  f :  Qui  obturat  aurem  fluam  ad.  f  Prou.it. 
clamorem  pauperis ,  &  ipfe  clamabit  ,<jr  non  exaudietur.  Xi’ 

Et  alibi  " :  Qui  declinat  aures  fuas  ne  audiat  legem, oratio  S  Prou.18.5. 
eius  erit  exeerabilis.  Ob  eam  enim  caufam  dixit  Chri¬ 
ftus  b  :  Non  omnis, qui  dicit  mihi.  Domine,  Domine ,  in-  b  Matth.  7 
trabit  in  regnum  coelorum  fed  qui  fecerit  voluntatem  Ea-  tl’ 
tris  mei, qui  in  coelis  eft.  Eandemque  ob  caufam  fcripfit 
Paulus  1 :  Volo  ergo  viros  orare  m  omni  loco ,  leuantes  pu-  ^  ^  a<*  T'tn‘ 
ros  manus  fine  ira, ep  difceptatione.Qupnqua.rn  enim,vt 
eo  loco  dixi,  manuum  extenfio,  aut  eleuatio  orantis 
habitum  exprimit ,  dum  tamen  Apoftolus  puras  ele- 
uari  manus  prxeipit,  8c  iram  ,  ac  difeeptationem  ex¬ 


fluduer,&  vt  alibi  idem  Apoftolus  a\t. Circumferatur  D  eludit, moruffi  profedo  innocentia, vitaeque  integri- 


?I. 


omni  vento  doBrina. 

7.  Non  ergo  sflimet  homo  ille ,  quod  accipiat  aliquid  d 

Domino .] 

Pro  eo,quod  Interpres  dixit,  ergo,  quae  eft  illatio¬ 
nis  nota,Graece  fcripfit  Apoftolus  ydp ,  quae  vim  ha¬ 
bet  reddendi  rationem  ,  quafi  Apoftolus  dicat, po- 
ftulet  in  fide, nihil  halitans ,  ne  fimilis  fit  fludui  ma¬ 
ris  ,  qui  a  vento  mouetur,  &  circumfertur  fi  enim 
eiufmodi  fit ,  certo  illi  polliceri  poffum  nihil  eum 
a  Deo  impetraturum.  Sed  vtrouis  modo  legas  ,  ea¬ 
dem  fententia  conftat.  FortalTe  Interpres  Graece  le¬ 
git  ,  «Te ,  non  ,  yd p.  Aut  certe  ,  quia  paule»  ante  dixe¬ 
rat  Apoftolus, qui  enim  haefitat ,  Grsce  JictKeAvi/Mvoc, 
ad  vitandum  faftidium  ,  &c  eiufdem  particulx  repe- 
tionem  ,  cum  fenfui  nihil  periret ,  ergo ,  maluit  di¬ 
cere,  quam  enim. 

Quod  autem  ad  fententiam  ipfam  attinet ,  cum 
paulo  ante  Iacobus  petenti  a  Deo  fapicnriam  abfquc 
vlla  exceptione  pollicitus  effet,  precationis  fax  fru¬ 
dum  ,  cumque  mox  fubieciflet  orationis  modum, & 
hxfitationcm,&  diffidentiam  exclufiffet,  addit  nunc 
animi  firmitatem ,  6c  conftantiam  adeo  efte  necefla- 
riam ,  vt  ea  fublata  nihil  oranti  fperandum  videatur. 
Et  profedo  negari  non  potefl  orationem  magnam 


tarem  exigit, qux  plurimum  valent  ad  impetrandum. 

Non  ait  autem  Apoftolus  cum, qui  hariitat,no  im-  V. 
petraturum ,  ne  diuinx  liberalitati  modum,aut  quafi 
legem  prxfcribere  videaturjfed  cum  peteri  a  Deo  fa- 
pientiam  certam  impetradi  fpem  inieciftct,ita  hxfi- 
tantem  animum  excipit,  vt  tamen  diuinx  benignita¬ 
tis  fontes  non  penitus  obftruat.  Non  aslimet ,  inquit, 
homo  ille ,  quod  accipiat  aliquid  d  Deo  :  non  fibi  peritia  - 
deat  diuinam  pollicitationem  ad  fe  pertinere ,  aut 
fuas  preces  vi  lua  quidquam  pofle  impetrare: quam- 
uis  enim  vitro  Deus  immortalis  etiam  indignis  ,  ac 
renitentibus  non  pauca  largiatur,  vt  fupra  probatum 
eft, non  funt  tamen  illa  precationis  effeda  ,  fed  diui¬ 
nx  bonitatis, &  mifericordix  munera.Sicapud  loan- 
E  nem  k  :  Regulo  non.  plane  credenti  filij  ftlutem  k  cap.4.46. 
conceffir,  non  quafi  cius  preces  id  poffent  vllo  pa- 
do  impetrare,  fed  vt  illum  vna  cum  vniuetfa familia 
ad  perfedam  fidem  tam  infigni  beneficio  traduce¬ 
ret, quod  itaaccidifte  docet  Euangelifta,  cum  ait,vi- 
fo  miraculo,  Et  credidit  ipfe  &  domus  cius  tota. 

Contra  vero  accidit  in  Centurione  1  ,  cuius  fidei  V  I. 
magnitudinem  propemodum  admiratus  Chriftus  1  Macth.S. 
Dominus  dixit:iVo«  inueni  tatam  fidem  in  Ifiael.  Apud  10* 
Marcum  m  autem  Ioannes  Apoftolus  ita  Chriftum  m  cap, 7.38. 
Donynum  Vidimus  quendam  1 n  nomine  tuo 

B  4  elicientem 


Epift.B.  Iacobi 


20 

(iicientem  Dsmoma,qui  non  [equitur  no<,&  prohibuimus  A  tradi  vi,&  omni  proifus  merito  carere.  Ibid'cm  enim 

«Ww.Refpondit  autem  Chriftus :  iVo/i/f  prohibere  eum.  ^  .  ~ 

Indicans  fe  diuina  quadam  liberahtate  etiam  indi¬ 
gnis  multa  impertiri ,  ac  proinde  fututum  eft  ,  vt  in 
iudicio  multi  dicant :  Nonne  in  nomine  tuo  prophetaui- 
mm,  &  in  nomine  tuo  virtutes  multas  fecimustcpaibns  ta¬ 
men  refponfurus  eft  Chri&as.Nunq nam noui  vos ,  dir 
[cedite  k  me  operari j  iniquitatis. Qiuanquam  autem  haec 
ver-a  (unt,re<5fce  tamen  monet  Iacobus  ,  eum  qui  hx- 
fitat,non  videri  fuo  vitio  dignum  ,  cui  petenti  quid¬ 
quam  Deus  concedat ,  ita  fignificat  halitantis  preces 
impetrandi  facultate  carere. 

V  I T  An  etiam  exiftimandum  eft  hxfitantis  preces  om¬ 
ni  prorsus  merito  deftitui  ?  Sane  id  non  obfcure 
Apoftoli  verba  lignificant :  Non  afiimet,  inquit ,  homo 
ille,  quod  aocipiat  aliquid  k  Deo -,  quafi  vniuerfim  neget 
earum  precum  vllum  pofle  extare  frudfcum,  adeo  que 
non  modo  non  impetrare  ,  fed  ne  gratiam  quidem 
promereri.  Atqui  ea  eft  orationis  vis,ac  poteftas,  vt 
prater  impetrandi  vim,  quo  potiflimum  refertur  ,  fi 
fuis  conditionibus  prsedita  fit, plurimum  mereri  pof- 
fit.  Neque  enim  dubitandum  eft ,  quicquid  haeretici 
muflitent,iuftorua<5fciones,  quadiu  inter  mortales  vi- 
uut,iufto  praemio,ac  mercede  dignas  cfle.idque  potif- 
fimum  orationi  tribuendu  videtur, quxeft  preftatifti- 
ma  fun&io  religionis, hoc  eft  eximiae  virtutis  moralis. 

VIII.  Cum  igitur  dicat  Apoftolus  haefitantem  nihila 
Deo  accipere,  plane  videtur  indicare ,  non  modo  il¬ 
lum  nihil  impetrare, fed  ne  mereri  quidem  jquod  fa¬ 
cile  admiferit  qui  meriti  naturam  cognitam  ,  ac  per- 


fubdit :  EcCe  de  labore  &  extttffqfiis  illud, dicit  ‘Domini/ 
exercituum,  fignificans  eos  firuftra  laborare,  nullum - 
que  reipon.de re  labori  fructum. 

Quod  planius  explicans  Aggaeus  a :  ScrriinajHs,  in-  X. 

epa\\.,multum,(fi  intuliftis  parum-,  cornediftis,  &  non  eidis  a  caP‘r'^ 
[atiati,bibi(Us,&  non  efiis  inebriati-, operui  flis  vos ,  &  non 
efiis  calefacti ,  &  qui  mercedes  congre<rattit ,  mifii  eas  in 
[acculumpertu[um. Quinque  enim  fimilitudinibus,  ac 
metaphoris  vniuerfim  docet  adtiones,  quae  fuis  con¬ 
ditionibus, ac  proprietatibus  deftituuntur,omni  fru¬ 
ctu  carere,  quod  de  haefitantis  oratione  nominarim 
aflerit  hoc  loco  Iacobus.  Re  namque  vera, qui  haefi- 
tando  orat,  perinde  facit,acfi  amplam  (ementem  fa¬ 
ciat  ,  perexigua  fegete  colligat.Eademque  ratione 
perfimilis  eft  ei, qui  cum  fe  multo  cibo  ingurgitet, fa¬ 
mem  tamen  explere  non  poteftjaut  qui  licet  ingentia 
pocula  exhau ferit ,  fitim  tamen  non  extinguit  -,  aut' 
etiam  qui  multa  vefte  circundatus,calorem  non  con- 
cipitjaut  denique  ei,  qui  colle&as  fruges  in  perfora  - 
tum  facculum  coniicit, quorum  omnium  labor  pror- 
fus  eft  inutilis, atque  omni  compendio  caret. 

Fateor  alias  plerafque  conditiones  ad  honeftatem  X  I. 
orationis  requiri,  de  quibus  Viri  b  dodti,ac  pij  prs-  b  1 n 

clare  fcripferunt.Sed  quoniam  Iacobus  de  confiden- 
tia  tantum  loquitur, qux  hxfitationi  repugnat,  de  ea 
tantum  hajcpauca  diximus.  Neque  enim  mirandum 
eft, hanc  animi  haefitatione  ita  labefactare  orationem, 
vt  eam  omni  fructu  (poliet ,  quandoquidem  illa  di- 
uinx  liberalitati  non  leuem  infert  iniuriam  ,  de  qua 


fpedtam  habet.  Vt  enim  quxuis  aCtio  merendi  vim  C  minus  reCte  fentit, quam  fentiendum  efle  doceat  Sa- 


habeat, integra, atque  ab foluta  virtutis  honeftate  pro¬ 
dita  fit, oportet. Ea  vero  vt  Philofophi, Theologique 
affirmant, non  a  materia  folum,  fed  ab  aliis  quaplu- 
rimis  adiunCtis  neceflario  pendet, quoru  fi  vel  vnum 
defideretur, adtio  viriatur.  Atque  ita  miro  confenfu 
receptum  eft, bonum  ex  integra, atque  perfeCta  caufa 
exifterej malum  vero  contingere,  fi  vel  minimum  vi¬ 
tium  intercipiatur.Itaquefi  quis  oras  in  fide  haefitet, 
&  de  iis,qux  neceflario  credenda  funt,fecum  ipfe  di- 
fceptet,aut  dc  diuina  bonitate, liberalitateve  diffidat, 
eius  vtique  oratio  neceflaria  conditione  caret,  adeo- 
que  religionis  honeftate  deftittiitur,fine  qua  merendi 
vis  admitti  nulla poteft.Qui  igitur hxfitat,fuo  vtique 
vitio  impetrad!,meredique  poteftate  fpoliatur, atque 


c  Sap.i, 
initio. 


lomo  c. Sentite  de  Domino, inquit, in  bonitate, & [implici¬ 
tate  cordis  quarite  illum, quoniam  inueniturab  his, qui  n 
tentam  illum, apparet  autem  eis, qui  fidem  habent  in  illumi 
peruerfie  enim  cogitationes  fieparant  a  Deo.  Ac  propterea 
reCte  monet  Sapiens  d  :  sinte  orationem  prapara  ani-  d  Ecclcf.iS, 
mam  tuam,Cy  noli  ejfe  quafi  homo,qui  tentat  Deum.  x* ' 

Inter  extera  autem, quae  ad  orationem  redte  corn-  XII. 
parant animum,eft humilis  fpes,&  confidentia,  qua: 
diuina liberalitate, ac  pollicitatione  potiflimum  niti¬ 
tur.  Omnino  aurem  cogitandum  eft, quis  fit  is, cum 
quo  res  agenda eft,ita  olim  Abraham  e.  Loquar ,  in-  e  Gcnef. 18, 
cpa\t,ad  Dominum  meum,cumfim  puluis.tfr  cinis: hoc  eft, 
viliflimus ,  atque  abiedliflimus  Deum  fiimmum ,  at¬ 
que  infinitum  alloquar :  vere  enim  oratio, vt  Grego- 


IX. 

3  eap.i.7* 


idcirco  reifte  ait  Iacobus  eu  nihil  a  Deo  accepturum.  D  rius  (  Nyflcnus  affirmat:  Conuerfatio  efi  fermocinatiu-  ^  De  orat. 


Hoc  idem  vifiis  eft  olim  non  obfcure  fignificare 
Malachias  a,  cum  ai v.Offiertis  fuper  altare  meum  panem 
pollutwn.-mox  vero  explicans, cur  panis  dicatur  pollu- 
tus:Sr  offeratis, inquit, cocum  ad  immolandum, nonne  ma¬ 
lum  efi?  Et  fi  offeratis  claudum, &  languidum ,  nonne  ma¬ 
lum  efllOffer  illud  Duci  tuo,  fi  placuerit  ei,  autfifufcepe- 
rit  faciem  tuam, dicit  Dominus  exercituum.  Et  nunc  de¬ 
precamini  vultum  Dei,vt  mifereatur  vefin(dc  manu  enim 
veftrafaElnm  eft  hoc) fi  quomodo  fufeipiet  faciesveftras,di- 


XIII. 


que  cum  Deo ,  vifium  effugientium ,  contemplatio ,  eorut 
qua  concitpifcuntur  certa  fides,  eiufdem  cum  uingelis  hono¬ 
ris  conditio. bonorum  progreffus,&  incrementum, malorum 
fiubuerfio  peccatorum  emendatio, pr a fentium  fruclus. 

Itaque  ad  tam  eximiam, tamqueprxftantemaCfcio- 
nem  comparandus  eft  animus, nec  temere  alloquen¬ 
dus  eft  Deus.  Sic  enim  alicubi  ait  Salomon  " :  Ne  te-  S  Ecclef.j ia 
mere  quid  loquaris , nec  cor  tuu  fit  velox  ad  proferenda,  fer-  Ennc' 

. j  ..j  j . .  monem  coram  DeoiDeus  enim  in  coelo,  &  ttl  fuper  terram , 

cit  Domitius  exercituum. Et  poft  nonnulla.  Maledicius  ideo  fint pauci fermones  tui. Et  Sapiens  h  :Noli  effe  verbo-  ^  Oeclei  7* 

dolof  <4i ,  qui  habet  in  grege  [uo  mafcuturn ,  &  votum fh-  [us  in  multitudine presbyteroru,&  no  iteres  verbu  in  —  - •—  1 5  * 


ciens  immolat  debile  Domino .  Accufat  enim  eo  loco 
Propheta  Sacerdotes ,  qui  cum  diuinum  numen  pla¬ 
care  fe  velle  profiterentur, viftimas  tam^  parum  Deo 
dignas  offerebant:eademque  ratione  perftringit  Pro-  1 
pheta  eos ,  qui  preces  Deo  fundunt  labe  aliqua  in¬ 
quinatas  ;  quo  ingenere  collocantur  ij,  quihxfitan- 
tes ,  ac  dubitantes  orant :  cum  enim  oratio  myftica 
quxdam  oblatio, &  (aciificium  cenfeatur, perinde  eft 
a CJ}  c2cum,claudum,languidum,ac  debile  Domino 
offerat, quod  ,v t  ait  Propheta, malum  efi, atque  idcirco 
Deo  placere  non  poteft  ,  qui  merito  apud  eundem 
Prophetam  fubditi-Vo»  efi  mihi  voluntas  in  vobis ,  dicit 
Dominus  ,  &  mimus  non  fufcipiam  de  manu  vefira. 
Ita  ligmficat  eiufmodi  preces  ,  ac  facrificia  ,  &  impe- 


i  cap  6. 7. 


XIV. 


77c /«<?.Neque  enim  prohibet  Sapiens,  ne  fxpius  cadc 
a  Deo  petamus, fed  ide  prorfus  fignificat,quod  apud  . 
Matthxu  Chriftus,cum  dkxxv.Orates autem  nolitemul-  1  r 
tumloqui, Graece  ,  &a.iTahoym»n,c[\\odi  eft  inaniter 
verba  fundere, quafi  in  iis  rota  ofationis  vispofita  fit, 
vt  quafi  de  diuina  liberalitate  minus  redle  (entias. 

Quanquam  etiam  acute  Grcgorius  k  de  hoc  loco 
feribit  inhxc verba: /foc,inquit,^fl(7 vir fapiensnequa-  k  l>b*  IO* 
quam  nos  prohibet  fi&pe  veniam  petere, fed  culpas  iterare-, ac  morc  1 7* 
fi  aperte  dicat, cinn  male gc fit  defieueris,  nequaquam  rur- 
[us  facias, quoa  in  precibus  iterum  plangas. Et  alibi1:./?»?--  *  3  p.Paft. 
fum  fcriptumefl-,ne  iteres  verbum  in  oratione  tuaiverbum  c  lI* 
tiamque  itu  oratione  iterare ,  eft ,  poft  fetum.,  committere, 
quod  rurfiuvu  necejfe  fit  fere.  Ita  non  male  paratur 


Explanat.  Cap.  I. 


21 


a  cap.  6. 14. 


bEccl.i.  14. 

c  3,Reg.i8. 


II. 


d  Sap.l.  in 
prine. 


e  ep.de  Nic. 
Syn. 


III. 

lib  deprtj 

gcript.c.41 


animus  ad  orationem  ,  cum  quis  ira  fua  prxterita  fa-  A 
dnora  deflet,vtin  polterum  ftatuat  ea  quam  diligen¬ 
ti/lime  cauere.  Illud  etiam  ad  orationis  praeparatio¬ 
nem  pertinet,  vt  ea  accuratiffime  expendantur,  quae 
a  Deo  petenda  funt,vt  videlicet  fint  Deo  digna :  nam 
alioqui,  qui  ea  petit,  quae  d  Deo  concedenda  non 
funt, illum  tentare  videtur,  qui  cum  eufn  placare ,  fi- 
bique  conciliare  debeat ,  infe  magis  irritet ,  acpro- 
uocet,vel  de  diuina  bonitate ,  ac  potentia  quali  peri¬ 
culum  facere  non  line  magna  temeritate  conetur. 
Quamob  remre&ehoc  loco  Iacobus  haditantis  ora¬ 
tionem  inutilem  ,  atque  infrugiferam  fore  affirmat: 
his  enim  ferme  omnibus  vitiis  ea  oratio  inquinatur, 
ac  proinde  indignillima  eft,qux  exaudiatur  a  Deo.  J 

8 .  Vir  duplex  animo  inconshns  efl  in  omnibus  viis  fui*.']  g 

Graece  dixit  Apoltolus  ^^©^qucKlre&e  Latine 
dixit  Interpres ,  Vir  duplex  amnto.  Ambigi  autem  po- 
teft  ,  an  haec  Apoltoli  fententia  fuperioribus  adne- 
dfcenda  lit ,  an  vero  ab  iis  diuulfa  nouam  quandam 
prxeeptionem  inchoet.  Sunt  qui  duplici  corde  hae- 
fitantem  in  oratione  interpretentur ,  quod  genua  in 
preces  fle&at ,  &  mordente  confcientia  de  impetra¬ 
tione  diffidat ,  quique  ex  parte  adhaerere  videatur 
Deo ,  cum  re  vera  prauis  cupiditatibus  nondum  re- 
milerit  nuntium.  Ita  Chriftus  apud  Matthaeum  » 
hoc  hominum  genus  perfttinxilfe  videtur ,  cum  di¬ 
xit  :  Nemo  potefl  duobus  dominis  feruire  ;  aut  enim  vnum 
odio  habebit;  &  alterum  diliget ;  aut  vnumfuflinebit ,  & 
alterum  contemnet  :  non  poteflis  Deo  feruire,  &  mam¬ 
mona  :  hic  autem  dicitur  ab  Apoltolo  ,  Inconfdans  q 
in  omnibus  viis  fuis ;  quia  nunc  diuina ,  &  cccleftia 
bona ,  nunc  mortalia ,  &  caduca  fedlatur,  &,  vtait 
Sapiens  b  ,  Ingreditur  duabus  viis.  V& ,  inquit, du¬ 
plici  corde  ,  &  labiis  fcelefUs ,  &  manibus  malefacien¬ 
tibus,  <&  peccatori  terram  ingredienfi  duabus  viis.  Sic 
olim  Elias  c  Iudaeorum  inconftantiam  accufans: 
Vfquequo  ,  inquit,  claudicatis  in  duas  partes  ?  fi  Domi¬ 
nus  efl  Deus  , /equimini  eum ,  fi  autem  Baal ,  fequimim 
illum.  Ait  autem  Apoltolus  hunc  elfe  in  omnibus 
fuis  viis  inconllantem,  quia  cum  confidentix  firmi¬ 
tate  careat ,  precandi  ftudium  facile  deferet ,  atque 
ita  carebit  perleuerahtia  ,  quae  plurimum  valet  ad 
impetrandum,  ita  quod  ait.  In  omnibus  viis  fuis,  om¬ 
nes  preces,  aut  omnes  etiam  a&iones  lignificat. 

Videri  pollet  Apoltolus  nouam  quandam  prx- 
cipiendi  rationem  inftituere,  vt  vir  duplex  animo  fit 
vafer ,  8c  verfipellis  ,  ac  minime  candidus ,  quod  vi-  d 
tium  latiffime  patet.  Cum  enim  docuiffet  Iacobus, 
quid  a  Deo, quaque  ratione  petendum  fit,  alia  Chri- 
Itianx  vitae  praecepta  aggreditur  ,  de  quibus  multa 
deinceps.  Orditur  aute  a  cordis  fimplicitatc,  qua  Sa¬ 
lomon  a  dixerat,  Deum  efle  quaerendum. £r  infim- 
plicitate  , inquit ,  cordis  quarite illum  :  vt  hanc  autem 
fimplicitatem  perfuadeat ,  vicij ,  quod  ei  exaduerfo 
refpondet  foeditatem ,  8c  periculum  proponit. lncon- 
fians,  inquit ,  efl  in  omnibus  viis  fuis.  Id  autem  potifli- 
mum  cernitur  in  haereticis ,  quos  notari  hoc  loco  in¬ 
dicat  Athanafius  e .  De  Eufebianis  enim  haereticis 
hunc  in  modum  feribit.  Duces  fua  barefis  habere  vo¬ 
lunt  homines  ,  nimirum  tales  ,  quales  D-  Iacobus  dupli¬ 
ces  corde ,  &  inflabiles  in  omnibus  viis  fuis  appellat ;  nun¬ 
quam  vnam ,  eandemque  fient entiam,fed  alias  aliam  fe-  j- 
uentes ,  difldque  fua  nunc  laude  ,  nunc  vituperio  profe- 
quuntur ,  vt  quod  tam .  probannt  ,  e  vesligio  damnent. 

Et  Irenaeus  f  :  Cum  firtt ,  inquit ,  duo ,  vel  tres,  quem¬ 
admodum  de  eifdem,  non  eadem  dicunt, fed  &  nominibus , 

&  rebus  contraria  refpondent.  , 

Acute  vero  Tertullianus  (  Mentior ,  ait  ,finon  et¬ 
iam  a  regulis  fuis  varient  inter  fe ,  dum  vnufquifque  pro¬ 
inde  fuo  arbitrio  modulatur ,  qua  accepit ,  quemadmodum 


de  fuo  arbitrio  ea  compofuit  ille ,  qui  t  radtdit  ..Et  paul  b 
ante  dixerat  :  I  nde  extranei ,  &  inimici  <t,4posh‘lis 
haretici,  nifi  ex  diuerfitate  doftrina ,  quam  vnufquifque 
de  fuo  arbitrio  aduersus  Apoflolos  ,  aut  protulit ,  aut  rece¬ 
pit  ?  Illic  igitur  Scripturarum  &  expofitiomim  adultera¬ 
tio  deputanda  efl  ,vbi  diuerfitas  inueditur  doflrina.  Iufti- 
nus  a  autem  :  Nunc  cum  damnent ,  ait ,  harfiici  alij  3  4 

alios  ob  opinionum  dijfenfiones ,  pcrjpicuum  efl  omnes  eo-  a 
rum  harefes  occafionem  habuiffe  ex  ambitione  ,  &  mutita 
inuidia  h&refarcharum  ,  propter  quam  caufam  lupigra- 
ues  ab  Apoflolo  b  nominati  funt.  Irhmb  fidem  noflram,  b  A^or- lf)- 
diem  fibi  aduerfantur,  affirmant.  Quod  eleganter  do-  19 ‘ 
cuit  Hilarius  c.  Inconfona ,  inquit ,  perfidorum fenten-  c  Iibr.  7.  <ie 
tia  in  vnum  refla  fidei  modulum  concinunt ,  trovhattm-  Trin. 
que  noftra  vifloria  eorum  cafifa  certamina  gignunt.  Sa- 
bellij  enim  perfidia  Arij  damnat  errorem ■:  rurfiss  'Ariani 
dogmatis  error  Sabelli)  impietatem  excludit. 

Piget  recentiorum  hxreticorum  pugnas  in  prae-  I  V. 
fentia  recenfere  :  certe  in  omnibus  mira  cernitur  le- 
uitas  ,  &  inconftantia.  Ita  videtur  Apoltolus  non 
multum  recedere  ab  iis ,  quae  proxime  docuerat: 
quemadmodum  enim,  qui haefitat, nunc  hoc,  nunc 
illud  fequitur  ;  non  aliter  qui  duplici  corde  funt, 
alia,  atque  alia  ,  vt  fuerint affedti ,  probant ,  &  lau¬ 
dant.  Accedit,  quod  duplici  corde  dicuntur  etiam 
timidimam  vbi  Sapiens  d  ait :  Va  duplici  corde  ,  Grx-  d  Eccl.t.i4. 
ce  legitur,  ,  hoc  elt,  timidis  :  quomodo  et¬ 

iam  legit  Cyrillus  e  Alexandrinus  ,  quod  timidi  e.  ^r*  r' 
huc  ,  illuc  flu&uent ,  &  cogitationibus  variis  nunc  a  ot.’*n  ^'r' 
in  hanc  ,  nunc  in  illam  partem  di  (trahantur, atque 
ita  facile  haefitant ,  &  de  diuina  ope  non  rarb  dubi¬ 
tant. 

Caeterum  duplici  corde  cenfendi  funt  adulato-  y 
res,  ac  parafiti ,  qui  quali  polypi  tot  colores  ,  ac  mo¬ 
res  induunt,  quot  eligunt, quibus  blandiantur:  quo¬ 
rum  mores,  &c  callidam  adulandi  rationem  delcri- 
bunt  Plutarchus  {  ,  &  Seneca  g.  Ad  eos  certe  per-  f  0Puf-  dc 
tinent  illaDauidis  h  :  Vana  loquuti  funt  vnufquifque 
ad  proximum  fuum  ;  labia  dolofa  in  corde  ,  &  corde  loquu-  g  iibr.  6.  de 
tifunt.  Sic  enim  funt  affentatorum  ingenia  ,  ina-  bcnefacap. 
nia  verba  fundunt  ,  fallis  plerumque  laudibus  de-  5°- 5  de¬ 
mulcent  ,  longe  denique  aliter  loquuntur ,  quam  re- 
uera  fentiant,  &  idcirco  labra  eorum  dicuntur^-  fnpVcceai.  * 
lofa  in  corde ,  &  corde  ,  vt  eos  indicet  elfe ,  vt  hic  16-  h  Pfal.n.v. 
quitur  Apoltolus  ,  duplices  animo. 

Huc  etiam  pertinere  potefl,  quod  feribit  Ilaias  ; ;  VI. 
Popule  meus ,  qui  te  beatum  dicunt ,  ipfi  te  decipiunt  ,  Cr  ‘  caP  3* 1 
viamgreffuum  tuorum  diffpant :  quod  exemplo  Xerxis  ' 
multis  oltendic  Seneca  k,  qui  inani  adulantium  lau-  * 

datione  delufus  leto  tandem agnouitvnnm  tantum 
Demaratum  vera  prxdixifie.  NccelTe  autem  elt  adu¬ 
latores,  In  omnibus  viis  fuis  ,  vt  loquitur  Apoltolus, 
leues  elfe  ,8c  inconltanres.  Itaque  vtlcfe  totos  Prin- 
cipura  ingeniis  accommodent,  &  in  eorum  fele  gra¬ 
tiam, atque  amicitiam  infinuent ,  eadem  Ixpe  &  lau¬ 
dare,  &  vituperare  coguntur. 

Denique  haud  fcio  verum  ,  quod  hoc  loco  ait  V  I L 
Apoltolus, Vir  duplex  animo  ,  ad  'aavcvp^dav,  vel  r.axc- 
•xpaytxouumv ,  hoc  elt,  verfmiam  ,  &  diffimulatio-- 
nem  pertineat,vt  de  iis  loquatur, qui  dolos ,  ac  frau¬ 
des  animo  verlant,' quales  funt  foedifragi, mendaces, 
ac  periuri ,  quali  fimplicitaremi ,  animique  candorem 
commendare  velit  :  vt  enim  loquitur  Salomon  1 :  1  3- 

Abominatio  Domini  efl  omnis  illufor ,  &  cum fimplicibus  ^ 1  * 
fermocinatio  eius.  Illuforem  enim  fraudulentum,  ac 
dolofum  appellat,  eumque  ait  exofum  elfe  Deo, 
qui  contra ,  fimplicium  confuetudine  ,  ac  familiari¬ 
tate  obledtatur.  Simplices  autem  ,  vt  Hebrxi  codi¬ 
ces  indicant  ,  re&ds  vocat.  Et  eum  reflis  ,  inquit, 
fecretum  eius :  quali  cum  iis  feCreta  lui  confilia  com¬ 
municet. 

Quod 


11 


Epift.B.Iacobi 


b  Genef.i8 
17. 


IX. 

£  3.  paft. 
adm.u. 


clib.i.con, 
epp  Pclag. 
cap  8. 

£  Pro.  1 6.  t. 


V  1 1,1.  Quod  etiam  figmficare  vifus  eftDauid  a  :  firma-  A 
a  Pialffi.14.  mentum  efi  Dominus  timentibus  eum  :  Hebraei  codices 
habent.  Secretum  Domini  timentibus  eum  :  huma¬ 
no  enim  morede  Deo  Scriptura  plciuque  loquitur. 
Quemadmodum  autem  homines  iis,  quos  oderunt, 

&  abominantur,  non  audeftt  lua  communicare  con- 
filia,contra  vero  amicis,ac  familiaribus  nihil  patiun¬ 
tur  efle  occultum ;  ita  Deus  fimplicibus  ,  ac  rebtis, 
quorum  familiaritate  oble&atur  ,  fecreta  fua  com¬ 
mittit.  Ita  olim  Deus  cum  Abrahamo  valde  familia¬ 
riter  \teretux.Num  celare  ,  inquit  b  , potero Hbraham, 
qitagefiurus  quafi  dicat, non  polium  conlilij  mei 
arcana  Abrahamum  celare.  Et  Chriftus  apudloan- 
nem  c  :  Vos,  inquit ,  amici  mei  efiis ,  fi feceritis,  qua  ego 
pracipio  vobis :  iam  non  dicam  vos  feruos ,  quia  femus  ne-  ^ 
fcit  quid  facit  dominus  eius:vos  autem  dixi  amicos, quia  om¬ 
nia ,  quacunque  audiui  k  Patre  meo, nota  feci  vobis . 

Quamobrem  redfe  Gregorius  :  Cum fimplicibus, 

inquit ,  fermocinari  dicitur,  quia  de fupernis myfleriu  il¬ 
lorum  mentes  radio  fua  vifitatronu  illuminat ,  quos  nulla 
vmbra duplicitatis  obfcurat.  Nefcio  autem  vtrum  eo¬ 
dem  referat  Auguftinus  c  quod  ait  Salomon  1  :  Ho¬ 
minis  efi  animam  praparare ,  tfr  Domini  gubernare  lin¬ 
guam.  Sic  autem  Hebraea  habent  :  Hominis  fiunt  di- 
fpofitiones  cordis ,  &  a  Domino  efi  refiponfio  lingua  ,  quo 
loco  cum  abuterentur  Pelagiani ,  hunc  m  modum 
illum  explicat  Auguftinus.  Vt  cum  Salomon  ait ,  ho¬ 
minis  efi praparare  cor ,  fignificet  id  ,  quoddiuina  ope 
adiutus  homo  efficere  poteft.  Cum  vero  fubdit  \A 
Domino  refiponfio  lingua  ,  indicet  id,  quod  folus  Deufi  C 
efficit.  Ideo ,  inquit ,  ficriptum  efi,  hominis  efi  praparare 
cor  ,&a  Domino  refiponfio  lingua, quia  homo prapar at  cor, 
non  tamen  fime  adiutorio  gratia  Dei ,  qui  tangit  cor  :  homo 
praparat  cor, in  refiponfione  autem  lingua,  id  efi, in  eo ,  quod 
praparato  cordi  lingua  diuina  refpondet,  nihil  operis  habet 
homofed  totum  efi  .1  Domino  Deo-,nam  ficut  diclu  efi, homi¬ 
nis  efi praparare  cor ,  &  a  Domino  refiponfio  lingua,  ita 
etiam  diftum  efi  teperi  os  tuum  ,  &  adimplebo  illud. 

X.  Non  difputo  vtrum  hxc  Auguftini  interpretatio 
legitimum  Salomonis  fenfumattingat.Sat  enim  nuc 
habeo  exiftimafle  A  uguftinumdiuinam  linguam  non 
nift  praeparato  cordi  rcfpondere  ;  nunc  aute  cor  prae¬ 
parari  dicitur ,  cum  diuinae  gratiae  beneficio  impurae 
omnes  cogitationes  abiieiuntur  ,  vt  mens  fefe  totam 
diuinarum  rerum  contemplationi  affigar. 

2 .  Glocietur  aut  em  frater  humilis  in  exaltatione  fua.~] 

I,  Videri  pollet  haec  fententia  quali  ex  aduerfo  cum 
fuperiori  pugnare,  idque  particula  aduerfatiua,  autem, 
non  obfeure  indicat,  quafi  dicat  Apoftolus  ,  Vir  du¬ 
plex  animo  ob  fuamleuitatem,  &  inconftantiam  ni¬ 
hil  habet  vnde  gloriari  queat.  At  vero  humilis  habet 
cur  glorietur,cum  diuinitiis  ad  maxima  quaeque  pro- 
uehatur.Sed  ,  vt  veru  fatear  quia  vox  Grxca7 anruvd, 
non  videtur  apte  opponi  voci  c,huic  explica¬ 

tioni  mens  meaacquiefcere  plane  non  poteft;  exifti- 
marim  potius  fuperiorem  fenrentiam,&hanc,  quam 
nunc  explicamus  ,  vna  cum  fubfequenti  fingillatim 
per  fe  politas  effe  abApoftolo,  quafi  facra  quaedam 
effata.  Vir ,  inquit ,  duplex  animo  m  rebus  omnibus  £ 
eftineonftans, humilis  vero,  quiadiuinitus  adaltiora 
attollitur,  habet  vnde  glorietur.mox  fubdit: 

51.  Diues  autem  in  humilitate  fua ,  fcilicet  glorietur, 
quoniam  ficut  flos  focni  tranfibit.  Videtur  autem  Apo- 
ftolus  id  in  prsfemia  fpeftare,  quod  initio  capitis  di¬ 
xerat  :  Omne  gaudium  exifiimate ,  fratres,  cum  in  vanas 
tentattones  incidentis.  Nunc  addit  in  ipfa  etiam  hu¬ 
militate  ,  atque  abie&ione  gloriandum  efle  ;  ait  au¬ 
tem  :  glorietur  frater  humilis ;  vt  intelligas  de  fideli: 
flib  rstm  om”c,senirniidelesolimf'ratresappellabantur;Vt6ue 
•  ait  Clemens  f  Alexandrinus  ,  &  nos  initio  capitis 


admonuimus ,  iure  creationis  fratres  omnes  fumus. 

Fratres, inquit, nos  omnes  ejfe  vt  pote  vnius  Dei ,  &  vnius 
Magiflri  alicubi  Plato  dicere  videtur  hoc  modo.  Quii* 
cmitate  efiis,  omnino  fratres  efiis  .-ardtiori  autem  iure  fra¬ 
tres  omnes  appellantur  fideles  ,  de  qua  re  ita  Ter¬ 
tullianus  a :  Quod  fratres  nos  vocamus ,  non  aliksinfa-  alnapolog. 
maHt ,  quam  quod,  apud  ipfos  emn:  fanguinis  nomen  de  af-  “P*  5  9* 
feclatione fimulatum  efi.  Fratres  aute  vefiri  fumus  iure  na¬ 
tur  a  matris  vnius. fratres  dicuntur, &  habentur, qui  vntsm 
fpiritum  biberunt  fanflitatis  ,  qui  de  vno  vtero  ignorantia 
eiufdemadvnam  lucem  expauerunt  fanflitatis.  Hoc  vi¬ 
detur  fignificafle  Chriftus ,  cum  apud  Matthaeum  b  b  cap.i$.8. 
dixit :  Vos  autem  nolite  vocari  Rabbi  ,vnus  efi tnirn  ma¬ 
gi  fier  ve  fler, omnes  autem  vos  fratres  efiis. 

Vt  vel  hinc  appareat  quantopere  a  Chriftiana  m* 
fimplicitate  eorum-abfit  ambitio,  qui  eximios  quo£- 
dam  honoris  titulos  immoderate  appetunt ,  eorara- 
que  rcfpe&u  amicitias  difliiunt ,  &  confanguinitatis, 
atque  affinitatis  iura  nonnunquam  violant ,  vrnefa- 
lutatione  quidem  dignos  cenfeanr,qui  non  fe  domi¬ 
nos  ,  &  quidem  illuftriffimos  ,  aut  excellentiffimos 
appellent.  Tametfi  enim  non  nego  iure  ciuili  certos 
cuique  magiftratui,  ac  perfonarum  dignitati  ticulos 
efle  attributos,  nimiam  tamen  quorundam  arrogan¬ 
tiam  probare  nemo  poteft,  qui  fe  f  upra  exteros  vitra  , 
modum  efferunt ,  &j  fraternx  caritatis  iura  penitus 
negligunt ,  aut  potius  contemnunr.  At  meminerint 
oportet,  quod  de  fe  ipfo  fatetur  Salomon  c;  Sum  qui  -  c  SaP-  7*  in 
dem ,  inquit ,  &  ego  mortalis  homo  Jimilis  omnibus ,  tjr  PtlnCl 
ex  genere  terreni  illius, qui  prior failus  efi,  &  in  ventre  ma¬ 
tris  figuratus  fum  caret ,  decem  menfium  tempore  coagula¬ 
tus  fum  in  fanguine  ex  femine  hominis  ,  &  delectamento 
fomnicomtementt  ego  natus  accepi  communem  aerem, 

(fr  in  fimiliter  faciam  decidi  terram,  &  primam  vocem  fi- 
milem  omnibus  emifi  plorans-, in  innolumentis  nutritus  fum, 

&  curis  magnis :  nemo  enim  ex  regibus  aliud  habuit  nati- 
ui tatis  initium.  Vrtus  ergo  introitus  efi  omnibus  ad  vitam, 

&  Jimilis  exitus. 

Quid  igitur  eft ,  cur  fe  quifquam  exteris  prxferatJ 
cur  alios  prxfe  nihili  ducat  ?  An  quorundam  ino¬ 
piam,  aut  abieftam  ,  &  vilem  conditionem  contem¬ 
nendam  efle  putabimus  ?  Ac  multd  aliter  Iacobus: 

Glorietur  autem, inquit,  fraur  humilis , G rx ce , r 2 w f : s 
inexaltatione  fua:  Non  ifemel  enim  in  *- uangelio dixit 
Chriftus  d:  Qui  fe  exaltauerit , humiliabitur  ,  &  qui  fe  ^ 
humihauent, exaltabitur.  Quam  ob  caufam  dixit  Apo-  ,  I  >&  I*. 

ftolus  c  -.Videte vocationem  vefiram  fratres, quia  nonmul-  e  1.  ad  Cor. 
ti  fapientes  fecundum  camem,non  multi  potentes, non  mul-  1.2-6. 
ti  nobiles, fed  qua  fui} a  funt  mundi  degit  Deus,Vt  confun¬ 
dat  fapienter,&  infirma  mundi  elegit  Deus  ,  vt  confundat 
fortia:&  ignobilia  mundi,&  contemptibilia  elegit  Detis, & 
ea, qua  non  funt,vt  ea, qua  funt,  deflrueret,vt  non  glorietur 
omnis  caro  in  confpeflu  eius. 

Merito  autem  Beatiffima  Virgo  f  cecinit, Depofuit  V. 
potentes  de  fede ,  &  exaltamt  humiles :  Efunentes  repleuit  ^uca:  I  ii> 
bonis,  efi  diuires  dimifit  inanes.  Vbi  eadem  Grxca  verba 
legantur ,  quae  hoc  loco  habet  Apoftolus  ,  in¬ 
quit  ta.7Tcito\j(,  hic  vero  Iacobus  ,  KtwxiSu  /r  oarfsA<po< 
a/  rcSiifei ,  abietti  enim  atque  humiles  eriguntur  a 
Deo.  Ita  enim  loquitur  Dauid  :  iSufcieans  a  rerraino-  g  pf ,  Il#  7# 
pem ,  &  de  flercore  erigens  pauperem  ,  vt  collocet  eum 
cum  principibus .  cum  principibus  populi  fui.  Cumque 
Deus  olim  iuffiflcthSamuelem,vt  filium  ifai  Berhlee-  ^  }  ^ 
mitx  regem  inungeret  ;  omnefque  filij  eius  coram  I7. 
Samuele  ftetiflent,  quxfiuic  ille  numquis  prxterea 
fupereflet ;  parer  autem  reliquum  efle  Dauidem  re^- 
fpodit,quioucs  pafcebat.Hic  Chryfoftomus  ’  itapa- j  pjom;j  J 
rrem  Ioquentem  inducit, habeo  vnum paruulum,&  con-  inPfal  jo.\ 
temptibilem,qui  pafeit  oues ,  tu  autem  Regem  requiris-,  tum 
fubdit  Chryfoftomus  :  O  cPater paruulum,& pafiorem 
Dautddicii  ?  homo  defpicit,fed  Deus  coronat. 

Ipfc 


IV. 


VI. 


Explanatio  Cap.  I.  23 

Ipfe  veto  Dauid  *  de  fc  ipfo  !ta  loquitur :  Et  elegit  A  rietur,a.it,in exaltatione fita\\ ion  qua  fe  ipfc  extollit, aut 


ePfalm.77.  Datad  feruum  futim ,  &  fuftulfi  eum  de  gregibus  omum\ 
t°'  depoftfatantes  accepit  eum,pafcere  Iacob  feruum  fuam,  & 

Jfirael  hareditatem  fuam.  Cuius  tam  lingularis  bencfi- 
b  i.Ree.V.  «j  memor ,  cum  ei  Micoi  b  vxor  exprobraret  a<5tio- 
11 .  '  nem ,  quam  regia  Maieftate  minus  dignam  ipfa  exi- 

ftimabat ,  refpondit :  Ante  Dominum, qui  degit  me  po¬ 
tius  ,  quam  patrem  tuum,&  quam  omnem  domum  eius,  gr 
praecepit  mihi  vt  effem  dux  fuper  populu  Domini  in  lfrael, 
&  luda,gr  vilior  fiam  plus  quam fati  usfum,& ero  humi¬ 
lis  in  oculis  meis ,  gfi  cum  ancillis ,  de  quibus  locuta  es,glo- 
riofior  apparebo.  Gloriandum  itaque  docet  Apoftolus 
humili,  atque  abiedto ,  quod  gloriam  ,  &exaltatio- 


fupra  carteros  effert,  quod  cum  humilitate  cx  aduer- 
fo  pugnat , fed'  quam  Deus  humilibus  pollicetur  a,  3  3C°  4 
quifuperbis  refiftit ,  humilibus  aurem  dat  gratiam,  Haec 
enim  eft  humilium  exaltatio ,  cum  caeldti  gratia  re¬ 
plentur,  diuinifque muneribus  locupletantur,  8c  ad 
cccleftia  denique  bona  cuehunrur.  Ea  vero  exaltatio 
ipforum  dicitur ,  tum  quia  ab  ipiis  percipitur ,  tum 
quia  ipforum  meritis  diurnae  gratiae  ope  comparatis 
iure  debetur, cum  alioqui  fit  diuina;  beneficentiae  lin¬ 
gulare  munus. 

Ita  in  Apocalypfi  b  ait  loannes ;  Cum  darent  illa  ^  ^ 
animalia  gloriam  »  &  honorem ,  &  benedictionem  fedenti  C3^  4  9' 


e  cap.  66. 1.  ncm  certo  polliceri  poflit.Ait  enim  apud  Ifaiam  c  B  fuper  thronum ,  vhttmi  in  ficula  faciliorum ,  procidebant 


Deus :  Ad  quem  autem  refpiciam  ,  nifi  ad pauptrculum, 

&  contritum  fpmtu  ,  &  trementem  fermones  meos  ?  Quo 
loco  leptuaginta  habent :  Et  fuper  quem  refpiciam  nifi 
fuper  humilem, &  quietum ,  &  trementem  fermones  meosl 
VII.  Sed  quod  ait  Apoftolus,  Frater  humilis,Gxxce 

w,non  plane  liquet  adanimumne  an  verd  ad  ex¬ 
ternam  conditionem  fratris  humilitas  referenda  Iit. 
Graeca  enim  vox, cum  ad  animum  refertur, interdum 
in  vitio ,  nonnunquam  in  laude  ponitur  ,  &  in  laude 
<3cap«xt.t?.  quidem  vfurpatur  a  Chrifto,  cum  apud  Matthaeum  d 
dicit: Difcitt  a  me, quia  mitis  sii ,  &  humilis  corde.Gtq.cs, 

St I  wpi®*  tlp)  <r*?r«v3<,vt  oftendat  feita  fuiffe  ani¬ 

mo  humili ,  ac  demilTo,vt  ne  guttula  quidem  in  co  q 
fuperbiae,aut  ferocitatis  inelfet.  Alias  ad  vitium  per- 
t  lib.4.pol.  tinet  ,vt  cum  Ariftoreles  e  quofdam  ait  elfe  fupra 
e.  11.  modum  humiles,&  abiedos-,  nonnunquam  vero  t«- 

« aro)  dicuntur  illi,  quos  vel  vilis,  &  abiedacondi- 
tio,vel  aduerfa  fortuna  humiles  reddit.  Certum  au¬ 
tem  videtur  non  agere  in  praefentia  Apoftolum  de 
eo,qui  fit  vitiose  humilis,  hoc  eft, animo  deiefto  ,  & 
vitra  modum  demilTo :  neque  enim  huic  gloriandi 
faceret  poteftatem  ,  neque  exaltationem  pollicere¬ 
tur.  Propius  verh  crediderim  de  vili ,  atque  abie&a 
hominum  conditione  loqui ,  cui  tamen  demifli  ani¬ 
mi  fenfusnon  defit,  cum  nihil  fibi  prorlus  illi  coram 
Deo  tribuant ,  &fint  vere  pauperes  fpiritu  ,quos  vt 


viginti  quatuor  feniores  ante  federitem  in  throno  ,  &  ado¬ 
rabam  viuent em  in  fecula  faculorum  ,  &  mittebant  coro¬ 
nas  fuas  ante  thronum  dicentes.  Dignus  es  Domine  Deus 
nofter  accipere  gloriam,  gr  honorem  ,  &  virtutem.  Dum 
enim  coronas  fiias  ad  pedes  fedentis  in  throno  abii- 
ciunt,  reipfa  farentur ,  quod  ore  pnedicant,  omnem 
honorem ,  &  gloriam  rerum  a  fe  geftarum  ad  vnum 
Deum  bonorum  omnium  audtorem  pertinere, vt 
enim  fiepe  ait  Beatus  Auguftinus,  cum  Deus  merita 
noftra coronat,  munera,  &  beneficia  fua  coronat. 
Cum  itaque  humili  in  fua  exaltatione  gloriandum 
docet  Apoftolus,nihil  de  diuina  gloria  detrahendum 
infinuac  ,/ed  hoc  potius  fuadet ,  vt  ia  diuina  munifi¬ 
centia, &  Iiberalicateglorictur. 

lo.Diues  autem  in  humilitate  fua, quoniam  ficutfios  fceni 
tranfibit.'] 

Omnino  'tumr*  ttonod,  fubaudiendum  videtur  ver¬ 
bum  ,glorietur  ,  vt  hate  fententia  fuperiori  ex  aduer- 
lo  obiiciatur.  Humili  dixerat, in  exaltatione  glorian¬ 
dum  ,  diuiti  nunc  gloriandum  monet  in  humiheate, 
Graece  tatbiivAh  ,  vt  ex  altera  parte  refpondeat  ei, 
quod  dixerat  d»  rtS  t/'4«'Scd  quomodo  diuiti  glorian¬ 
dam  fit  in  humilitate  ,  non  fatis  conftar :  funt  tamen 
qui  opinentur ,  h^ec  duo  Apoftoli  praecepta,  aut  mo¬ 
nita  eo  referri ,  vr  animi  duplicitatem ,  de  qua  paulo 


paulo  ante  dixi ,  Beatiffima  Virgo  ait  fuiffe  a  Deo  ^  anp£  locutus  erat, penitus  excludat.  Solent  enim  fere 


VIII. 

fLuc.T.48. 


exaltatos,quibus  opponit, fuperbos  mente  cordis  fui.  Et 
hic  Iacobus  humili  opponit  diuitem. 

Hanc  credo  humilitatem  fuam  agnofeit  eadem 
Virgo  Deipara,  cum  f  ait:  Refpexit  humilitatem  ancilla 
fua:(e  enim  conditione  vilem  agnofeit, fed  ita  tamen, 
vt  cum  animi  laudabili  demimone  coniundla  effet: 
nam  alioqui  exeerabilis  Deo  eft ,  qui  in  vili,&  abie- 
£1 a  conditione  tumidos ,  atque  elatos  habet  fpiritus; 
gEccUj.j.  re^cnim  dixit  Sapiens  g  :  Tres  fpecies  odiuit  anima 
mea  ,  &  aggrauor  valde  anima  illorum  •,  pauperem  fuper- 
bum  ,  diuitem  mendacem  ,fentm  fatuum  ,  &  infenfatum. 
Icitur  Apoftolus  humili  gloriandum  efle  dicit ,  qui 
abieda  fua  conditione  contentus ,  nihil  fibi  coram 
*  Deo  arrogat ,  nihil  fibi  tribuit, fed  totus  a  Deo  pen¬ 
det, eiufque  voluntati  fefe  penitus  fubiicit.  Glorian¬ 
dum  autem  elTe  ait  in  exaltatione  fua ,  quam  videli¬ 
cet  merito  a  Deo  expedtare  poteft. 

At  enim  Paulus  h  Apoftolus  in  Deo  tantum  glo- 
j  ?  r  riandum  efle  docet.  Qui  gloriatur,  inquit,  in  Domino 

i  lib.  1.  ad  glorietter.  Et  paulo  ante  dixerat :  V r  nonglorietur  omnis 
Simpl.q.i.  caro  in  confpctlu  eius.  Et  Auguftinus'  cum  fepe  incul- 
k  libr.  3-ad  cat  pauli  fententiam ,  tum  mirifice  laudat  illud 
lcap.4^11  Cypriani  k  :  In  nullo  gloriandum,  quando  nofirum  nihil 
'  ’  eft.  Apud  I faiam  1  ver6  ita  loquitur  Deus  '.Gloriam 
\  m  Setm,  j  j,  meam  alteri  non  dabo.  Quamobrem  Betnardus  m  :  Tibi 
Cant.  Domine, in<\u\t,tibi gloria  tua  maneat  illibata,  mecurn  be¬ 

ne  agitur, fi  pacem  habuero:  alludit  enim  vir  fandius  ad 
nluc.  1.14.  Angelicum  illud  n  elogium  t  Glonain  Altiffimis  Deo, 
&  in  terra  pax  hominibus  bona  voluntatis. 

Sed  non  aliter  gloriandum  praecipit  Iacobus.  Glo- 


IX. 

h  1.  ad  Cor. 


II. 


homines, aut  rebus  aduerfis  deiedti,  aut  fecundis  ela¬ 
ti  in  varias  ,  ac  multiplices  cogitationes  diftrahi,  at¬ 
que  adeo  duplices  animo  fieri.  Vtrofque  igitur  mo¬ 
net  Apoftolus,vt  conflandam  ,  atque  aequabilitatem 
animi  retineant.  Pauperem  quidem, &abiedtu  exal¬ 
tationis  fpe  propofita  •,  diuitem  vero  opulentum 
obiedta  di  udarum  fallacia ,  quae  floris  inftareuanc- 
fcit.Ita  enim  fore  exiftimauit  Apoftolus  ,  vt  neque  il¬ 
le  animo  defpondear,  &  nimia  quadam  Iblicirudine 
alienas  cogitationes  fiifcipiat,&  velutiin plures par¬ 
tes  diftraharur;  hic  vero  fupra  humanam  conditio¬ 
nem  elatus  plus  libi  arroget ,  quam  modeftiae  leges 
patiantur. 

Sed  non  video  quanam  ratione  aut  humiles  rebus 
:  aduerfis, aut  diuites  fecunda  fortuna  duplices  animo 
reddantur,  eo  praeferrim  modo ,  quo  Apoftolus  ani¬ 
mo  duplicem  perftringit;  duplex  enim  animo,vt  fu¬ 
pra  diximus, vel  is  dicitur  qui  haefitat ,  nec  fatis  diui  - 
naehberalitati  fidit;  vel  qui  modo  hoc  ,  modo  iliud 
fequitur ,  cuiufmodi  funt  hteretici ,  aut  affentatores, 
aut  vafri, aut  verfipelles, atque  ita  non  apparet, quam 
vim  habeant  ad  hanc  prauam  animi  aftedionem  pa¬ 
tiendam  ,  veladuerfa ,  velptofpera,  qua?  accidunt  in 
vita.  Hieronymus  certe, quem  Beda,&alij  fequun- 
tur  ,  has  duas  fententias  non  fine  ironia  accipiendas 
putat.Sic  autem  feribite  :  Quod  autem  dicit  filia  Edom  c  ,in 
lat  ari,  &  gaudere  eo  quod  peruenit  ad  eam  calix  Domini,^  Uf' 111  ^Q' 
per  ironiam  legendum  eft ,  vt  ifiud  in  epiftola  lacobi  Apo- 
fioli.Glorietur  autem  frater  humilis  iri  exaltatione  fua,  di- 
ues  autem  in  humilitate  fua ,  fubaudirur  d  fuperiore ,  glo- 


24  Epift.  B.  lacobi 

riettt/  ■  quod  non  r Arnen  ad  gloriam  ,fed  adhumlitatem  A  huc  quarit  aflcendere.  Hittd.quod  tuflummiitk  fituis 


III. 


IV. 


eim,  &  damnationem  pertinet 

Sed  vt  verum  fatear  ,  Commentarium  Lamenta¬ 
tiones  leremire,  quamuis  multorum  fuffragio  Hiero¬ 
nymo  tribuantur  ,  omnino  tamen  au&oris  cuiufdam 
multo  recentioris  videntur  ,habenturque  inter  ope¬ 
ra  Rabani,  &  quafdamlententias  continent, a  beato 
Gregorio  defumptasiatque  ita  quidquid  lit  de  Beda, 
non  efl:  ea  Hieronymi  fententia.  Vt  autem  de  lere- 
mi2e  verbis  nihil  in  praefentia  dicam,non  video  quor- 
fum  hoc  loco  ironia  admittenda  videatur.  Nam  de 
humili  quidem  fatis, vt  arbitror, oftenlum  eft,verifli- 
me  illi  in  exaltatione  fua  gloriandum  efTc.  Cur  au¬ 
tem  Apoftolus  e  veftigio  de  diuite  ironice  loquatur, 
nulla-poteft  idonea  afferri  ratio. 

Crediderim  igitur  Apoftolum  duas  pronunciare 
fententias  altera  libi  ex  parte  refpondentes  :  vt  enim 
humili, at  que  abie&o  refppndet  diues ,  ita  exaltatio¬ 
ni  humilitas  :  vtraque  autem  fententia  eodem  refer- 
tur,vt  tam  humilis  ,  quam  diues  fpes  omnes  fuas  in 
vno  Deo  fitas,&  locatas  habeat,  atque  idcirco, vt  di¬ 
xerat  humili  gloriandum  in  exaltatione  fua, ita  diu i- 
ti  fuadet,ne  indiuitiis  ,  aut  opibus  gloriadum  putet, 
fed  potius  humili ,  ac  demi ffo  animo  fit ,  cum  cerro 
fciat  diuitias  breui  efle  interituras,  &  quafi  matuti¬ 
num  florem  pun&o  temporis  euanefeere.  Sic  enim 
mihi  perfuadeo,  idem  hoc  loco  monere  j^oftolum, 
adTim.  quod  ad  Timotheum  feribit  Paulus  a  :  Diuitibus,in- 
7*  quit,  huius  faculi pracipe  non  fublime  fapere , neque  fpera- 

re  in  incerto  diuitiarum, fed  in  Deo  vino ,  qtti  prafiat  omnia 
nobis  abunde  ad  fruendum-, quali  dicat  Iacobus  humi¬ 
lis  quidem  habet  ,vnde  glorictur ,  quia  a  Deo  expe¬ 
tat  exaltationem,  diues  autem fl gloriari  libeat,  glo- 
lieturfanein  defpe&u  ,  contemptuque  diuitiarum, 
quo  fiat ,  vtabie&i ,  atque  humilis  animi  a  plerifque 
habeatur. 

Sic  enim  fere  plurimi  mortalium  cenfent,eos,qui 
diuitiis  affluunt, fi  modeffiam  colant ,  longe  abfint  a 
faftu,&  arrogantia,  abiedi  efle  animi ,  &  tam  ampla 
fortuna  indignos:atque  hanc opitior.yaTrWi-wT/c.Apo- 
ftolus  nominat,  cum  tamen  coram  Deo  nihil  fit  lau¬ 
dabilius  ,  quam  fi  diuites  modeffiam  ,  anumque  de- 
milfionem  retineant.  Ita  olim  dixit  Dauid  b  :  Nolite 
fperare  in  iniquitate,  &  rapinas  nolite  concupifcere-,diuitia 


v. 


VPfa*i.i 


dies  efl.  Omnes  autem  male  habet  ignorantia  veri  ,t an  - 
quam  ad  bona  feruntur  decepti  rumoribus :  deinde  mala 
ejfe,aut  inania  ,  aut  minora ',  quam  fperaueriut, adepti ,  ac 
multa  paffi  vident ,  maior  que  pars  miratur  ex  inteniallo 
fallentia ,  &  vulgo  bona  pro  malis funt.  Alia  propemo- 
dum  infinita  ex  hoc  vno  audforc  deferibenda  cflent, 
fi  cundta  velim  in  praefentia  recenfere  ;  nec  pauciora 
ex  Plutarcho  3  colligere  fas  eflet.  3  cuPuI- 

Sed  omnium  optime  in  praffentia  Iacobus  :  Quo-  1Uy  j  ^ 
niam,in<]uk,ficutflosfoenitranfibit.  At. quid?an  ipfe  di¬ 
ues  ?  Sane  ita  exiftimandum  videtur.  Neque  enim 
aliud  quidquam  excogitari  poteft,  quod  huic  verbo 
refpondeat.Simile  quiddam  dfxit  Dauid  b  :  Mane  fi-  bPfal.  89. 6. 
citt  herba  tranfeat,mane  floreat ,  ortranfleat,  vefpere  deci¬ 
dat, induret,  &  arefeat.  Et  alibi  c  :  Vidi  impium  exalta -  c  Pfa36-3S' 
tum,  &  flupereleuatum ficut  cedros  Libarii ,  &  tranfiui,& 
eccenon  erat ,quafiui  eum ,  &  non  efl  innent us  locus  eius. 

Vniuerfim  autem  exclamat  Ifaias  d  :  Omnis  caro  fce-  dca?4®.*. 
num  ,&  omnis  gloria  eius ,  quafi  flos  agri  ,exiccatum  efl 
fanum,  &  cecidit  flos,  quia  fpiritus  Domini  fufflauit  in  eo. 

Et  iifdem  propemodum  verbis  Sapiens  c  '.Omnis caro  e  Eccl.14.1S. 
ficut  fcenum  veterafeet ,  &  ficut  folium  frutlificans  in  ar-  . 

bore  viridi.  Idem  omnino  repetit  Petrus  f  alludens  ad  i4pt' c*1, 
Ifaiae  locum.  Quod  autem  de  totius  naturae  imbecil¬ 
litate  vniuetfim  proriunciat  Scriptura  ,  id  priuatim 
de  diuite  aflerit  hoc  loco  Iacobus^nt  quis  enim  pu¬ 
taret  arduum  ,  ac  difficile  efle  in  omnium  rerum  co¬ 
pia^  affluentia  modeffiam  ,  atque  animi  demiflio- 
nem  retinere, offendit  eas  breui  efle  deferendas.  Vt 
enim  ait  Dauid  s :  Diues  cum  interierit , non  fumet  omnia ,  £  Pk-4*.  >  8. 
neque  defeendet  cum  eo  gloria  eius.  viti 

Cum  igitilr  hominis  vita  ,  atque  huius  lucis  vfura 
breuilfima  fit ,  facile  quiuis  intelliget ,  non  polle  di- 
uitiasmagnos,  atque  elatos  fpiritus  afferre.  Huius 
porro  vitae  breuitatem  haec  floris  fimilitudo  apte  ad¬ 
modum  explicat :  quod  aliis  etiam  metaphoris  Scri¬ 
ptura  lacta  declarare  foler.  Nam  h  lob  quidem  air:  h  cap.  8.9. 
Heflerni  quippe  fumus ,  &  ignoramus ,  quoniam  ficut  vm- 
bra  dies  noflrifuntfuperterram.Vok 1  multa  :  Homo  na-  >  cap.^.v. 
tus  de  muliere  breui  viuens  tempore,  repletur  multis  mife - 
riis  ,  qui  quafi  flos  egreditur ,  er  conteritur,  &  fugit  velut 
vmbra,&  nunquam  in  eodem  flatu  permanet. bt  Dauid  k:  K 
Domine  ,  quid  efl  homo, quia  innotuifti  ei ,  aut  filius  horni - 


.  fi  affluant, nolite  cor  apponere.  Tria  enim  praecepta  tradit  nis ,  quiareputas  eum  ?  Homo  vanitati  fimilis  faElus  efl , 

Dauididuo  pripra  pertinent  ad  cos  ,  qui  locupletari  D  dies  eius  ficut  vmbrapratereunt.  Alibi  Iob  1  folio,quod  ca?' 


cupiunt ,  quos  reuocatab  iniquitate, &  rapinis  :  ter¬ 
tium  eos  attingit ,  qui  iam  diuitias  poflident,  prohi¬ 
bet  autem  ne  illis  cor  apponant, hoc  eft,ne  pluris  eas 
faciant, quam  aequum  eft. 

V  I.  Quad  autem  de  diuitiis  fentiendu  fit,  etiam  Gen¬ 
tiles  Philofoplu  luculenter  docuerunt.  Et  quidem 
c  Dc  rem.  alicubi  Seneca  c:AIagnam.,mq\m.oecnmam  habet-,  ho- 
fortuit.  minem  illum  indicas, arca  efl-, quis  arario,  quis  plenis  locu¬ 
lis  inuidet  i  Et  ifle,  quem  dominum  pecunia  afttmas  ,  pecu¬ 
nia  loculus  efl :  multum  habet ,  vtrum  auarus,an  prodigiis 
effcfi  anarus  non  habet, fl  prodigus  non  habebit.  Iftu,qucm 
beatum  credis, fape  doletfape  fitjfirat.  Multi  illum  comi- 
tantur-,mel  mufea fequuntur  ,cadauera  lupi , frumenta  for- 
dEp.  63.  mic£-,pradam fequittir  ifta  turba,non  hominem.  Alibi  fl : 

'Breuijftm.i  ad  diuitias  per  contemptum  diuitiarum  via  efl. 
e  Ep.m.  Rurfus  :  C.ontempfit diuitias .  non  quia  fuperuacua  ,fed 
quia pufilla  funt.  Et  mox  :7 itrpeefl  beatam  vitamin  au- 
f  Ep.  119.  ro,& argento reponere.hkm(]ue  f -.Hoc efl ,inquit,ww  Lu- 
ciU, egregium ,  bocfi eurum, ac  liberum  nihil  petere ,  &  tota 
fortuna  comitia  iranfire.  Etpoft  nonnulla  :  Quanti  ani¬ 
mi  re^  efl  folUrn.nihil petere  ,  nulli  fitpplicare  ,  nihilmihi  te- 
cumfortuha,non  facio  rneitibi  copiam.  Mox  :Non  efl,vt 
aflimant  homines  auidaf «licitas, fed  pufilla  ,  itaque  nemi¬ 
nem  fanat.  Tu  illa  credis  excdfa.qttia  longi  ab  illis  iaces, 
et  vero, qui  ad  illa  pernebit  .humilia  funt  rrncnnor.nifi  ad¬ 


vento  raptatur,  hominem  comparat.  Contra  folium 
quod  vento  rapitur ,  oflendis  potentiam  tuam ,  &  flipulam 
ficcam  perfequeris  ?  Denique  ne  eunda  curiose  perfe- 
quar, eleganter  dixit  llaias  m  :  Ecce  gentes  quafi  ft  illa  fi- 
tula,cr  quafi  momentum  flater  a  reputat  a funt.  Etce  infu¬ 
la, quafi  puluis  exiguus.  Paucis  vero  interieris  :  Omnes 
gemes  quafi  non  flnt  ,fic  funt  coram  eo ,  &  quafi  nihilum, 

&  inane  reputata  funt  ei. 

Nil  igitur  mirum  ,  fi  hoc  loco  diues,&  diuitiarum  1 2P 
gloria  flori  dicitur  fimilis.  Verum  Apoftolus  non  flo¬ 
rem  fimpliciter  ,  fed  feni,  aut  herbae  florem  nomi¬ 
nat,  quomodo  locutus  erat  Ifaias,vt  appareat  rem  ef- 
fe  leuiflimam  ,  cum  flos  herbae  quam  citiflimeeua- 
nefeat,  &  non  male  dixit  Interpres  :  Flos  f  oeni  ,vt  flo¬ 
rem  euanefeentem  indicet,  &  florem  ,  vt  loquitur  q  f 

Ifaias  n,  decidentem.  In  hac  igitur  humiliatione  fua  ” 
diuiri gloriandum  efle  docet  Iacobus  :  qui  enim  di¬ 
uitiis  perinde  vtitur ,  ac  flore  euanefeente  ,  non  iis 
vitra  modum  afficitur,  neque  plus  atquo  adhaere- 
fcit,fed  animi  moderationem  ,ac  demiflxonem  reti¬ 
net  ,  nec  a  diuitiis  poflicietur  ,  ied  illis  potius  vtitur 
pro  rerum  opportunitate. 

II.  Exortus  efienimfol  cum  ardore,  &  arefecit  f  oenum , 

Cf-fios  eius  decidit ,  &  decor  vultus  eius  dtvcriifjta  &  di¬ 
ues  in  itineribus  fluis  marceflcet. 3 

Flori- 


Explanatio  -Cap.  I.  25 

Floris  fimilitudinem  vberius  explicat,  &  rei  pro-  A  me  canuertiffem  advniucrfa  opera  ,  qua  fecerant  manus 


a  li.i.exam. 
cap-7- 


politae  accommodat :  quemadmodum, inquit,  exor¬ 
to  Sole  illius  ardore  herba  quidem  arefit,  atque  in 
ftipulam  vertitur,  eius  autem  flos  euanefeit ,  orn- 
nique  prorfus  pulchritudine  {poliatur ,  non  aliter 
diues  quidquid  agat ,  aut  moliatur ,  omnium  iattu- 
ram  faciet,  nifi  inrelligat  haec  omnia  caduca,  &  mor¬ 
talia  bona,  fi  ad  vnius  Dei  cultum,  &c  honorem  non 
referantur,  nauci  efle  facienda ,  vel  potius  tanquam 
noxia  ,  &  perniciofa  fugienda.  Ad  hunc  ,  locum 
refpexifle  videtur  Ambrofius  3  ,  cum  ait :  In  germi¬ 
num  Jpecie  y&fn  virentis  herba  munere  imago  eft  vi¬ 
tet  humanet  ,  &  natur  et  no  sim  fpeculum  elucet  :  viret 
enim  foria  hominis  in  carne  tancjuam  flos  fceni ,  &  qua 
putatur  ejfe  fublimis  ,  exigua  quafi  herba  e  fi ,  pmmatura 


meet ,  &  ad  labores ,  in  quibus  frus  ira  fudaueram  ,  vidi 
in  omnibus  vanitatem ,  cr  affldlionem  animi  ,  &  nihil 
permanere  fub  fle,  Quid  quaelb  hoc  aliud  eft,  quam 
omnia  quafi  florem  euarrefeere  ,  marcefcere,  &  cor¬ 
rumpi  ?  Nam;  fi  diues  honores  ,  ac  dignitates  am- 
bitiofius  quaerat  ,  nihilo- faeliciorem  exitum  con- 
fequetur.  Ad  eos  enim  vrcumquc  pertinent  illa, 
quae  fcribit  Ofeas  i :  Quia  ventum  feminabunt ,  cr  3  cop.S.f 
turbinem  metent  :  culmus  flans  non  eft  in  eo  ,  germen 
non  faciet  farinam  ,  quod  fi  fecerit ,  alieni  comedent 

eant.  Quippe  illi,  qui  honofes ,  ac  dignitates  am¬ 
biunt  ,  rette  ventum  feminare  dicuntur  ,  vel  ,  vt 
legunt  Septuaginta  ,  dn/soipd-opc/.,  id  eft ,  vento  cor¬ 
rupta  femina,  &  quae  medulla  carent ,  quia  fruftra 


vt  flos ,  caduca  quafi  fanum:  hodie  videas  adolefcentem  B  laborant  ,  8c  magno  fiio  damno  inaniter  fiudant; 


validum  pubefeentis  atatis  virtute  ,  florentem  gratia 
fpecie  fuaui ,  colore ,  crafUna  die  tibi  facie,  &  ore  muta¬ 
tus  occurrit,  j Qui  pridie  tibi  lautiffimus  decore  forma , 
gratia  vifus  efl ,  alio  die  miferandus  apparet ,  agritudinis 
alicuius  infirmitate  refolutus.  Plerofque  aut  labor  fran¬ 
git  ,  aut  inopia  macerat, aut  cruditas  vexat ,  aut  vina  cor¬ 
rumpunt,  aut  fene cius- debilitat,  aut  delicia  eneruant ,  aut 
luxuria  decolorant. ; 

Mitto  alia  pene  fexcenta ,  quae  ad  hanc  metapho¬ 
ram  illuftrandam  ex  Poetis  afferri  poflent ,  ne  facra 
profanis  temere  admifeere  videar.  Quod  autem 
hoc  loco  ait  Apoftolus  aeftu  folis  foenum  arefeere, 
&  florem  interire  ,  quotidiano  experimento  depre¬ 
henditur  ,  neque  vlla  indiget  confirmatione  ;  illud 


&  vt  loquitur  Dauid  Inania  meditantur ,  mon-  b  pfaLx.il 
tes  aureos  cogitant* j  &  fibi  {omnia  fingunt, nihilo 
autem  plus  colligunt  ,  quam  fi-  ventum  feminaf- 
fent  ^  fiquidem  vt  ait  Apoftolus  c  qua  feminauerit  c  ad  Gal.&S 
homo ,  hac  £r  metet  ,  quoniam  qui  feminat  in  carne  ' 

fua  , de  carne  &  metet  corruptionem  ,  qui  autem  femi¬ 
nat  in.  fp  tritu,  de  fpiritu  metet  vitam  at  emam.  , 

Quoniam  igitur  diuites  vt  plurimum  inania  fof 
minant ,  idcirco  fubditur :  culmus  flans  non  eft  in  eoir 
Eft  enim  culmus  frumenti  calamus,  a  radice  vfquep 
ad  fpicam,  qui  idcirco  non  ftare  dicitur ,  quia  nullo  ? 
robore  ,  nulloque  fucco  praeditus  nullas  continet 
{picas,  vt  non  immerito  fubdat  ,  germen  non  faciet 
farinam.  Interprete  enim  Hieronymo ,  non  eo  per- . 


V. 


non  facile  explicari  poteft,quod  in  huius  fimilitudi-  C  ueniet,vt  moli  poflit,&  farinam  facere ;  quodA  for- 


b  Hor.ep.x. 


nis  apodofi.  continetur.  Ita  ,  inquit ,  er  diues  in  itine¬ 
ribus  fluis  marcefcet. 

Nec  dubium  eft  diuitis  vias  eius  attion.es.  figni- 
ficare  ,  quibus  quodammodo  efflorefcere  cupit: 
non  fatis  autem  probo  ,  quod  quidam  monent 
mercatorum  ^itinera  indicari  ,  de  quibus  b  ille 
dixit: 

Impiger  extremos  currit  mercator  ad  Indos, 

Per  mare  pauperiem  fugieris,  per  faxa.per  ignes. 

Hic  enim  Poeta  non  tam  de  diuite ,  &  opulento 
loquitur ,  quam  de  eo  ,  qui  diuitias  appetit ,  &  ma¬ 
gna  auiditate  conquirit.  Iacobus  autem  diuitem 
ait ,  hoc  eft ,  eum ,  qui  iam  diuitias  poffidet,  in  iti¬ 
neribus  fuis  marcefcere.  Et  quidem  diuitis  itine¬ 


re  nonnihil  farinae  inde  extirerit,  ea  vcfcentur  alieni, 
quae  omnia  vno  verbo  expreftit  Iacobus ,  cum  dixit:  . 
Diues  in  itineribus  fuis  marcefcet.  Idemque  multis 
exemplis  docet  Seneca,  :  Multi  inueniuntur  ,  qui 
ignem  inferant  vrbibus ,  qui  inexpugnabilia  faculis  ,  & 
per  aliquot  atates  tuta  proflernant ,  qui  aquum  arcibus 
aggerem  attollant ,  er  muros  in  miram  altitudinem  ad- 
duttos  arietibus ,  ac  machinis  quajfant ;  multi  funt ,  qui 
ante  fe  agant  agmina  ,  &  tergis  hoftium  graues  in¬ 
flent  ,  er  ad  mare  magnum  perfufl  cade  gentium  ve¬ 
niant  ,  fed  hi  quoque  ,  vt  vincerent  hoflem  ,  cupiditate 
vicli  fant.  Nemo  illis  venientibus  reflitit ,  fed  nec  ipfi 
ambitioni  ,  crudelitatique  refliterant.  Tunc  cum  agere 
vifl  funt  alios  ,  agebantur.  Agebat  infelicem  Ale- 


.,  ftudia',  &  attiones  interpretor,  quibus  diues  vel  D  xandrum  furor  aliena  deuaftandi  ,  ad  ignota 


ad  honores  comparandos  diuitiis  vritur ,  vel  fefe 
voluptatibus  conftringendum  praebet  ,  fiue  enim 
hoc  ,  fiue  illo  modo  diuitiis  abutatur,  non  aliter 
ac  flos  marcefcit ,  &  corrumpitur  :  Nam  de  deliciis 
quidem  -,  &  de  voluptatibus  vere  fcripfit  Salo- 
c  £cclef.u4  mon  c  :  Magnificam  opera  mea  ,  &  adificaui  mihi  do¬ 
mos  .  &  plantatu  vineas  ,  feci  hortos ,  &  pomaria ,  & 
confeui  ea  eundi  generis  arboribus,  er  extruxi  mihi  pi- 
fcinas  aquarum  ,  vt  irrigarem  fyluam  lignorum  germi¬ 
nantium  \  pojfedi  feruos  ,  &  ancillas ,  multdmque  fami¬ 
liam  habui  ;  armenta  quoque ,  &  magnos  ouium  greges 
vitra  omnes ,  qui  fuerunt  ante  me  in  Hierufalem  ;  coacer- 
tiaui  mihi  argentum  ,  &  aurum  ,  &  fubftantias  re¬ 
gum  ,  ac  prouinciarum ,  feci  mihi  cantores ,  &  canta- 


tebat.  An  tu  putas  fanum  ,  qui  d  Gracis.  primum 
cladibus ,  in  qua  eruditus  eft ,  incipit ,  qui  quod  cuique 
optimum  efl  eripuit  I  Laced&mona  feruire  iubet :  Athe¬ 
nas  tacere.  Non  contentus  tot  duitatum  ftt age  ,  quas 
aut  vicerat  Philippus ,  aut  emerat  ,  &  alias  alio  loco 
proiicit ,  toto  orbe  arma  circumfert :  »0«  fubfiftit  vn- 
quam  laxa  crudelitas  immanium  ferarum  modo, qua 
plufquam  exigit  fames,  mordent.  Iam  in  vnum  regnum 
multa  regna  coniecit.  Iam  Grui ,  Perfif  eundem  timent, 
iam  etiam  a  Dario  libera  nationes  itigum  acdpiunt,ire  ta¬ 
men  vult  vitra  Oceanum ,  Solemque  indignatur  ab  Her¬ 
culis  ,  Liberique  vefligiis  vitloriam  fle  flere  ,  ipfi  natu¬ 
ra  vim  parat.  Non  ille  ire  vult ,  fed  pon  potefl  fta¬ 
re  ,  non  aliter  quam  in  praceps  deiefla  pondera  ,  qui- 


trices  ,&  delicias  filiorum  hominum :  fcyphos ,  &  vrceos  E  bus  eundi  finis  eft,  iacuijfe.  '  Nec  Cneo  quidem  Pom 
in  miniflerto  ad  vina  fundenda  ,  &  fupergreffus  fum  peio  externa  inire  bella,  aut 


opibus,  omnes ,  qui  ante  me  fuerunt  in  Hierufalem  ;  fa- 
pientia  quoque  perfeuerauit  mccum  ,  &  omnia  ,  qua  de- 
fiderauerunt  oculi  mei ,  non  denegaui  eis  ,  nec  prohibui 
cor  meum  ,  quin  omni  voluptate  f rueretur ,  Cr  obledaret 
fe  in  his  ,  qua  praparaueram  ;  &  hanc  ratus  fum  partem 
meam ,  fi  vtercr  labore  meo. 

Sed  quid  in  omnibus  expertus  fit ,  quoque  illa 
vniuerfa  euafiflent  ,  mox  explicans  fubdit:  fumqtie 
Bened.Iuftinian.in  Epift. Canon. 


fica  virtus-,  aut  ra¬ 
tio  fuadebat ,  fed  infanus  amore  magnitudinis  falfa  mo¬ 
do  in  Hi  famam  ,  &  Sertoriana  arma ,  modo  ad  co¬ 
gendos  piratas ,  &  maria  pacanda  vadebat.  Ha  pra- 
texebantur  caufa  ad  continuandam  potentiam.  Quid 
illum  in  Africam  ;  quid  in  Septentrionem  ;  quid  in 
Mithridatem  ,  cr  Armeniam  ,  &  omnes  Afu  angu  • 
los  traxit  ?  Infinita  fcilicet  cupido  crefcendi  ,  cum  fibi 
vni  parum  magnus  videretur.  Quid  Caium  Cafarem 
C  in  fua 


26  Epift.  B.  lacobi 


in  fua  fati i  pariter  ,  ac  publica  immifit  1  Gloria  ,  & 
ambitio  ,  &  nullus  fupra  cattros  eminendi  modus.  V num 
ante  fe  ferre  non  potuit  ,  cum  Resfubl.  fupra  fit  duos 
ferret.  Quid  tu  Caium  Manum  fiemel  confiulem  ( vnum 
enim,  confiulatum  accepit ,  &  ceteros  rapuit  )  cum  Teu¬ 
tonicos  ,  Cimbrofque  concideret  ,  cum  lugurtham  per 
Africa  defierta  fequererur ,  tot  pericula  putas  appenjfie 
virtutis  inslirtelu  ?  Marius  exercitum ,  Manum  duce¬ 
bat  ambitio,  /fli  cum  omnia  concuterent  ,  concutie¬ 
bantur  turbinum  more ,  qui  rapta  conuo luunt  ,  fied  ipfii 
ante  voluuntur  ;  &  ob  hae  maiore  impetu  incurrunt ,  quia 
nullum  illis  fim  franum  efi.  I deoque  cum  multis  fuerunt 
mali ,  peftiferarn  illam  vim  ,  qua  plenfique  nocuerunt ,  ipfii 
quoque  fentiunt: 

VI.  Haec  tam  fuse  cx  Scriptore  eruditiflimo,elcgan- 
tiffimoque  defcrtpfi;  vt  appareat  venflime  didum 
efle  a  Propheta  eos ,  qui  ventum  feminant ,  turbi¬ 
nem  metere  ;  &  quod  hoc  lo  :o  feribit  iacobus  ,  di- 
uitem  in  itineribus  fuis  mareefcere.  Quo  etiam  lpe- 

a  eap.x  irin  dat  illud  eiufdem  ■*  Oleae  :  Ephraim  paficit  ventum, 
prioc.  fequitur  aslum  ,  tota  die  mendacium ,  &  vaflitatem 

multiplicat.  Rebus  quippe  inanibus ,  &  quae  ani¬ 
mum  explere  non  poliunt ,  fefc  diuites  ambitiose 
obledant ,  &  vento  vrente  miferi  abiumuntur.  De¬ 
nique  mendacium  ,  &  vaftitatem  multiplicant, 
bEcclef.i.i.  quia  ,  vt  ajt  Salomon  b  Vanitas  vanitatum ,  &  omnia 
vanitas. 

VII.  Haec,vt  arbitror,  itinera  aliquo  pado  indica- 
c  cap.tf.i8.  bat  Iob  c  :  Involuta,  inquit  ,  fiunt  fiemita  grefiuum 

eorum,  ambulabunt  in  vacuum  ,  fir  peribunt.  Confit  de- 
rate  fiemitas  Thema ,  itinera  Saba ,  &  expeclate  paua- 
fper.  Confufi  (unt ,  quia  fperaui.  Videtur  enim  Iob  prae- 
fertim  ex  interpretatione  Septuaginta ,  di  uitum  ne¬ 
gotiationes  »  ac  varia  mercimonia  perftringerie. 
Quamuis  enim  ,  inquit ,  Themanita:  ,  &  Sab£i, 
caeterique  mercatores  lucra,  &  compendia  fttldio- 
fiffime  ledentur  ,  Inuoluta  tamen  fiunt  femtta  gref- 
d  I.  ad  Ti-  fittum  eorum,  quia ,  vt  ait  Apoftolus  d ,  Qui  volunt  di- 
tnoth.tf  j.  uites  fieri,  incidunt  in  tentationem ,  &  laqueos  diaboli. 

Ac  propterea  in  vacuum  laborare  dicuntur  ,  &: 
perire  ,  &  pundo  temporis  confunduntur  ,  cum 
plane  intelligant  fe  non  rriodb  ftuftra  labocalfe , 
fed  libi  tanto  labore  perniciem  ,  atque,  interitum 
comparaife.  Id  porro  ,  fed  fero  tamen  faten- 
e  Sap.  f.tf.  tur  impij  s  qui  apud  Salomonem  ®  hunc  in  mo¬ 
dum  loquuntur  :  Ergo  err animus  k  via  veritatis , 
Cr  iuflitia  lumen  non  luxit  nobis  ,  &  Sol  intelligcn- 
tia  non  efi  ortus  nobis,  Laffati  fumus  invia  iniquita¬ 
tis  ,  &  perditionis  ,  &  ambulauimus  vias  difficiles , 
viam  autem  "Domini  ignorauimus.  Quid  nobis  pro¬ 
fuit  fuperbia  ,  aut  diuitiarum  iaSlantia  quid  contulit 
nobis  ? 

VIII,  Deinceps  verb  pluribus  metaphoris  oftendunt 
fua  omnia  ftudia  inania  fuifle,&  conatus  prorfus 
irritos.  Tranfierunt ,  inquiunt  ,  omnia  iila  tanquam 
vmbra ,  &  tanquam  nuntius  percurrens ,  &  tanquam 
nauts  ,  qua  pertranfit  fluctuantem  aquam  ,  cuius ,  cum 
praterierit ,  non  efi  vejtigium  inutnire  ,  neque  fernitam 
carina  illius  in  flucltbus ;  aut  tanquam  auis,qua  tranfi- 
uolat  in  aere  ,  cuius  nullum  tnuenitur  argumentum  iti¬ 
neris  ,  fed  tantum  fonitus  alarum  verberans  leuem  ven¬ 
tum  j  &  fcindens  per  vim  itineris  aerem  commotis  alis 
tranfuolau.it  ,  pofi  hoc  nullum  fignum  inuenirur 
itineris  illius  \  aut  tanquam  fkgitta  emiffa  in  locum 
defiinatum  ,  dtmft ss  aer  continuo  in  fe  reclufus  efi  ,  vt 
ignoretur  tranfitus  illius  -,fic  &  nos  nati' continuo  de¬ 
fuimus  e  fie,  &  virtutis  quidem  nullum  fignum  valui¬ 
mus  ojtendtre  ,  m  malignitate  autem  nofira  confium- 
ftt  fumus.  J 

IX.  Vt  autem  magis  appareat  omnes  hominum  la- 


A  !>ores,li  alio  ,  quam  in  vnum  Deum  feferantiji, 
fruftra  fufeipi,  ac  tolerari ,  illico  fubdit  Salomon:' 
Quoniam  fpes  impij  tanquam  lanugo  efi  ,  qua  a  vento 
tollitur  ;  r>  tanquam- fpuma  gracilis ,  qua  a  procella  di- 
fpergitur,&  tanquam  fumus, qui  a  vento  diffufusefi ,  & 
tanquam  memoria  ho s f itis  vnirss  diei  pratereuntis,  H.xc 
igitur,  atque  id  genus  alia  pene  lexcenta,  qua:  in 
hanc  fementiam  afferri  pollent ,  aperte  oftendunt 
veriftime  didum  «fle  a  Iacobo  diuitem  inftar  floris 
fubito  arefeere,  er  in  itineribus  fuis  mareefcere.  Et  li 
forte  interdum  fplendefcere  videatur  ,  eius  tamen 
gloriam  pundo  temporis  interire.  Dixit  enim  ali¬ 
cubi  Dauid  1  :  Quoniam  tanquam  faenum  velociter 
arefient ,  &  quemadmodum  olera  herbarum  cito  decident. 
Gloriandum  igitur  eft  diuiti  in  hac  fua  humilita - 
B  te ,  ne  fe  extollat ,  &  magnifici  circumfpiciat  qua¬ 
cunque  enim  extra  nos  lunt,  nihil  ad  veram  ma¬ 
gnitudinem  conferunt ,  nihilo  plus  quam  pumilio 
in  fumma  aliqua  arce  poll«us,inde  ftaturam  fuam 
augeat. 

Cacterum  quod  attinet  ad  verba  ,  vbi  Interpres 
dixit :  Decor  vultus  eius.  Grsece  fcripflt  Apoftolus 
i  i-JtBf-t  .ei*  eofos u <Joy.Quo  loco  tam  vox  Graea, 
quam  Latina  proprie  pertinet  ad  homines;  Et  Gel¬ 
lius  b  quidem  :  Sicut  quidam ,  inquit,  faciem  effit  homi¬ 
nis  putant  oi  tantum ,  oculos,  &  genas ,  quod  Graci  w,'- 
, dicunt.  Pollux  autem  quicquid  fronti  fubeft 
«jDcoV^soi'  vocat.  Sed  aliquando  ea  vox  rebus  etiam 
inanimis  tribuitur :  Nam  apud  Xenophontem  pha¬ 
langis  frons  stpoTurtcv,  appellarur.  Sic  nauium.prora 
C  fxtTuna ,  &:  dicuntur,  quod  lint  veluti  illa¬ 

rum  facies  Quin  etiam  cuiufque  rei  initium  nporuorov 
vocari  folet.  Denique  externa  fpecies ,  feu  larua  <wo- 
ocumet  Grace  dicitur  ,  vt  non  male  Apoftolus  ,  nec 
prorsus  inepte  in  orariorte  prafertim  metaphorica 
ea  voce  vfus  videatur.  Eam  vero  red£  Larine  expref- 
fit  Interpres  ,  cum  dixit :  Vultus  eius ,  quali  dicat  fa¬ 
cies,  feu  alpedus  eius.  Quariquam  enim  de  flore  lo¬ 
quitur, metaphorice  tamen  fplendorem  illum, &  or¬ 
natum  intelligit  ,qui  ex  diuiriis  oritur,  eumque  flo¬ 
rem  appellauit. 

Porro  quod  Interpres  ait ,  in  itineribus ,  Grace  eft 
c*  t tut  ssopdajc  euml,  ho:-  eft,  in  viis  :  paulb  ante  dixe¬ 
rat  c»  «rc/rcus  tcu(  ofs?c.  Via  s  aure, feu  itinera  humana 
vita  adiones  vocat, quomodo  lape  loquitur  Scri- 
D  ptura.  Non  aflentior  autem  Grammaticis  c  quibuf- 
dam  ,qui  commodiore  lenfulegendum  putant  ,  -wo- 
P&<  ,  vt  lit ,  in  abundantia  fua.  Non  enim  fignificat 
Apoftolus,  diuites  in  abundantia  mareefcere  ,led  ii> 
diuitiarum  vfu  ,  nili  ea  adhibeatur  moderatio  ,  quam 
hocloco  exigit.  Accedit  quod  emendatiores  codices 
habent  magno  conlenfu  rauc  rr0pelcu<,vt  Cgnificetdi- 
uitis  fiindioncs  omnes ,  nili  ad  animi  demiflionem, 
ac  modeftiam  referantur ,  non  modo  inanes ,  atque 
irritas  elfe  ,  fedfepe  etiam  perniciolas ,  vt  ex  iis  qu® 
modo  diximusfacile  intelligi  poteft. 

ii.  Beatus  vir, qui fiuffert  tentationem ,  quoniam  cum  pri - 
tus  fuerit, accipiet  coronam  vita,  quam  repromifit  Deus 
diligentibus  fi. 

E  Non  puto  magnopere  laborandum  efle ,  vt  lingu¬ 
la  lingulis  nedantur ,  &  vna  quasdam  orationis  fe¬ 
ries  continuetur  ;  multa  enim  pra:cepta  tradit  Apo¬ 
ftolus  a  fe  inuicem  drnulfa  ,  quae  ad  varias  -virtutes 
pertineant.  Nam  initio  dixerat  m  rebus  aduerlis ,  ac 
tentationibus  gaudendum  efle,  quod  inde  patientia 
perficiatur;  mox  adorationem  confugiendum  efle 
docuit, vt  impetretur  a  !.)co,quae  ad  bene,  beateque 
viuendum  necellaria  funt.Hinchflitatione  &  animi 
duplicitatem  damnarat  proxime ,  quibus  rebus  tam 
abiedx 


a  pf.jtf.t, 

X. 

b  lib.ij.e.iS 


XI, 

c  Erafrnus. 


Explanatio  Cap.  I.  27 


abiedae  conditionis  hominibus  ,  quam  diuitibus  A 
gloriandum  fit  infinuaucrat;  nunc  redit  ad  tenta  - 
tiones  ,  eafque  oftendit  forti ,  Sc  conftanti  animo 
perferendas  efle,  magnitudine,  acprasftantia  praemij 
propofita,  deque  earum  vi ,  atque  vtilitate  vberius 
dilferit. 

1 1.  Beatu* ,  inquit,  vir ,  qui  fuffert  tentationem  \  xrum- 
nas  credo  ,  moleftias  ,  Sc  calamitates ,  Sc  quidquid 
denique  aduerfi  accidere  poteft  in  vita.  Sic  enim 
a  or.i.eont.  accepit  Athanafius  a.  Memoret  ,  inquit ,  ejuomodo 
Arianos.  friant  fefe  primum  aduersus  Beatum  Martyrem  “Pe¬ 
trum  ,  deinde  contra  magnum  Achillam ,  poftremo  con¬ 
tra  Beatum  Alexandrum  gefferunt ,  modo  perfequendi 
mei,  occtdcndique  occajiones  folertiks  aucupantur :  id  enim 
fitiunt ,  nec  quiefeere  poffunt  ( tanta  efi  auiditas  [angui¬ 
nis  noHri  effundendi. )  Verum  eius  rei  mihi  nulla  cura.  B 
Scio  enim  er  pramium  his ,  qui  fuHinent ,  retribuendum 
effed  Saluatore ;  &  quod  vos  vbi  fuslinueritis ,  habebi¬ 
tis  gloriam ,  qua  dicere  licebit ,  fidem  [eruauimus.  Reci¬ 
pietis  autem  coronam  vita ,  quam  repromifit  Deus  diligen¬ 
tibus  fe.  Apertiifime  autem  refpexiflc  videtur  ad 
hunc  Iacobi  locum. 

III.  viri  porro  nomen  ,  tametfi  a  virore  ,  aut  vigore 

L  dedudum  ,  virilem  fexum  potiflimum  fignincat; 

frequenter  tamen  vtrumque  fexum  comploditur; 
nec  dubium  eft  hoc  loco  viri  nomine  etiam  femi¬ 
nas  comprehendi ,  quomodo  vifus  eft  loqui  etiam 
b  Hor.lib.j.  £thnicus  Poeta  b; 

0  J'  luHum,&  tenacem  propofiti  virum. 

Non  ciuium  ardor praua  'tabentium. 

Non  vultus  inflantis  tyranni  C 

Mente  quatit  [olida ,  neque  Attfler, 

Dux  inquieti  turbidus  Adria, 

Nec  fulminantis  magna  I ouis  manus, 

Sifraclus  illabatur  orbis , 

Jmpauidum  ferient  ruina. 

IV.  Nec  enim  dubitandum  eft  perfimili  virtute  ,  at¬ 
que  conflantia  plurimas  etiam  feminas  fuifle  pro¬ 
ditas  ,  vt  innumerabiles  Virgines*  fuo  exemplo  do¬ 
cuerunt.  Sufferre  autem  tentationem,  Gnecc  «fre- 
votv  is  dicitur ,  qui  eam  forti,  ac  patienti  animo  tole¬ 
rat  ,  quique  non  folum  non  fuccumbit ,  fed  fortior, 

c  li.4.od.4.  vegetiorque  euadit ;  qualem  idem  Poeta  c  deferi- 
bens  ait. 

Duris  vt  ilex  tonfit  bipennibus 

Nigra  feraci  frondis  in  Algido  D 

Per  damna,  per  cades  ab  tpfo 
Ducit  opes ,  animumque  ferro. 

Non  Hydra feclo  corpore  firmior 

Vinci  dolentem  creuit  in  Herculem: 

Monflrumve  fubmifere  Colchi 
Maius,  Echioniave  Theba. 

Merfes  profundo, pulchrior  euenit. 

Luti  er  e ,  multa  proruet  integrum 
Cum  laude  vittorem ,  geret  que 
Pralta  coniugibus  loquenda. 

V.  Eft  autem  haec  Apoftoli  fententia  verbis-Chrifti 
d  cap.  j.  10.  conientanea  ,  qui  apud  Matthaeum  dixit  d;  Beati 

qui  perfecutionem  patiuntur  propter  iuflitiam  ,  quoniam 
e  ep.  r.cap.  ipforum  efl  regnum  coelorum.  Neque  aliter  Petrus  « : 
t,I?-  J lac  efl  enim  gratia  ,  fi  propter  Dei  confidentiam  [ufli-  E 

net  quis  triflitias  patiens  iniusle.  Qua  enim  efl  gloria, 
fi  peccantes ,  &  colaphi^ati  [affertis  ?  Sed  fi  bene  fa¬ 
cientes  patienter  fuftinetis ,  hac  efl  gratia  apud  Deum. 

£  cap.  3. 14-  Et  alibi  f :  Sed  &  fi  quid  patimini  propter  iuflitiam, 
'geap.  4. 14.  yeati.  Denique  g:  Si  exprobramini  in  nomine  Chrifli, 
beati  eritfs.  Eodem  etiam  fpedare  videtur ,  quod 
h  cap. j  .17.  ait  Iob  h :  fleat  us  homo ,  qui  corripitur  a  Deo :  increpa¬ 
tionem  ergo  Domini  ne  reprobes  ,  quia  ipfe  vulnerat ,  gfl  / 
medetur,  percutit,  &  manus  eius  fanabunt. 

■Bened.luflinian.in  Epifl.Canon. 


Tentationem  porro  ampliflim£  accipit ,  vt  com-  V I. 
pleditur ,  fiue  quae  putantur  externa  mala ,  Sc  vi¬ 
tae  incommoda  ,  fiue  internos  animi  cruciatus  ,  fi¬ 
ue  prauarum  cupiditatum  ftimulos  ,  Sc  volupta¬ 
tum  illecebras  ,  fiue  malorum  daemonum  oppu¬ 
gnationes.  Nam  qui  haec  ,  aut  priuatim  lingula, 
aut  etiam  ,  fi  res  ferat ,  omnia  fimul  ita  perfert, 
vt  nihil  penitus  laedatur ,  vere  dici  poteft  beatus, 
ea  beatitudinc  ,  quae  in  hac  mortali  vita  haberi  po¬ 
teft.  Ita  dixit  Dauid  a:  Beatus  vir  qui  noti  abiit  in  a  pf- ( • 1  ■ 
confilio  impiorum  ,  (j?  in  via  peccatorum  non  fletit ,  &  in 
cathedra  pefiilentia  non  [edit. 

His  enim  ferme  modis  tentatio  abfque  Iaefione  VII. 
fuftinetur  ,  non  enim  abit  in  confilio  impiorum, 
qui  Tyrannis  Idolorum  cultum  fuadentibus  ,  Sc 
qui  conquifitifllmis  fuppliciorum  generibus  ad  im¬ 
pietatem  impellunt ,  ftrenue  ,  ac  fortiter  reluda¬ 
tur  ,  Sc  millies  mori  mauult  ,  quam  tam  immani 
facrilegio  inquinari.  In  via  peccatorum  non  fte- 
terunt  illi ,  qui  prauas  cupiditates  ,  Sc  impotentes 
libidinum  motus  longa  inedia  ,  Sc  fpontanea  cor¬ 
poris  vexatione  ita  compreflerunt ,  vt  nufquam  of¬ 
fenderint  ,  nedum  lapfi  fint.  Poftremo  ij  in  ca¬ 
thedra  peftilentiae  non  fedetunt  ,  qui  neque  dae¬ 
monum  aftu  ,  neque  calamitatum  ,  atque  aerum¬ 
narum  vi  ,  neque  diuitiarum  ,  aut  honorum  ful¬ 
gore  a  redo  virtutis  tramite  reuocad  potuerunt, 
led  potius  ,  vt  Propheta  fubdit  :  In  lege  Domini 
voluntas  eorum  ,  &  in  lege  eius  meditantur  die ,  ac 
node.  Hi  nimirum  funt ,  tanquam  lignum ,  quod  plan¬ 
tatum  eft  fecus  decurfus  aquarum  ,  quod  frucium  [uum 
dabit  in  tempore  fuo  ,  &  folium  eius  non  defluet  ,  c’~ 
omnia  ,  quacunque  faciet  ,  profperabuntur.  Contra 
quam  paulo  ante  dixerat  Iacobus  accidere  diui- 
tibus  ,  fi  diuitiis  infolentius  abuterentur  :  Illi 
enim  quali  flos  feni  fubitb  euanefeunt, ,  Sc  vt 
multum  laborent  ,  ac  nitantur  ,  omnium  iadu- 
ram  faciunt ;  hi  vero  ampliflimum  conftantix  ,  Sc 
patientiae  frudum  confcquuntur.  Quamobrem  fub- 
dit  Iacobus: 

Quoniam  cum  probatus  fuerit  ,  accipiet  coronam  VIII. 
vita.  Dixerat  initio  capitis  ;  Probatio  fidei  vestra 
patientiam  operatur,  adiue  ,  vt  dicimus  ,  probatio¬ 
nem  accipiens ,  res  enim  aduerfx  patientiam  ex¬ 
plorant  :  htc  probatum  pafliue  ponit  ,  eumque 
intelligit  ,  qui  tentatione  ,  quafi  aurum  igne  ,  vir¬ 
tutem  ,  Sc  conflandam  fuarn  declaratur.  Hic  , .in¬ 
quit  ,  accipiet  coronam  vita.  Eodem  modo  loqui¬ 
tur  Sapiens  b  :  Quoniam  ,  inquit  ,  in  igne, proba-'0  Ecclef.i.j 
tur  aurum ,  er  argentum ,  homines  vero  receptibiles  in 
camino  humiliationis.  Et  Salomon  c  iuftos  ait  eo-  cSap.3.«r. 
dem  modo  fuifle  a  Deo  exploratos  ,  dignolque  re¬ 
pertos  ,  quos  ille  cceleftibus  ,  ac  diuinis  honoribus 
profequeretur.  Tanquam  aurum  in  fornace  probauit  il¬ 
los  ,  &  quafi  holocausti  hofliam  accepit  illos.  Et  paulo 
ante  dixerat :  Inuenit  illos  dignos  fe.  Et  mox  fubii- 
cit  :  Fulgebunt  iufli ,  &  tanquam  fcintilla  in  arundine¬ 
to  difeurrent ,  iudicabunt  nationes  ,  &  dominabun¬ 
tur  populis  ,  er  regnabit  Dominus  illorum,  in  per¬ 
petuum.  t 

Contra  vero  leremias  quofdam  ait  fuifle.  I X- 
exploratos  a  Deo  ,  Sc  tanquam  argentum  repro-  ^ 
bum  fuifle  reiedos.  Probatorem  ,  ait ,  dedi  te  po¬ 
pulo  meo  robuftum  ,  &  [cies  ,  &  probabis  viam  eo¬ 
rum.  Omnes  ifti  Principes  declinantes  ,  ambulan¬ 
tes  fraudulenter  as  ,  er  ferrum  ;  vniuerfi  corrupti 
funt ,  defecit  fujfiatorium  in  igne ,  confumptum  efl  plum¬ 
bum  ,  fruftra  conflauit  conflator  ,  malitia-  emm  geo¬ 
rum  non  funt  cmfumpta  argentum  reprobum  vo¬ 
cate  eos  ,  quia  Dominus  prnecit  illos.  Cxtcium 

C  x  ille 


28 


Epift.  B.Iacobi 


ille  omnino  vere  cenfendus  eft  beatus  ,  qui  re¬ 
bus  aduerfis  non  frangitur  ,  fed  forti  ,  &c  conftan- 
ti  animo  omnia  perferens  innocentiam  ,  &  (an¬ 
ilitatem  retinet.  Sic  olim  Iob  diuino  praeconio 
*  cap  celebratur  4  .  Nimquid ,  ait  Dominus  ,  confidera- 
fti  firuum  meum  Iob  ,  quod  non  fit  ei  ftmilis  in  terra, 
vir  fimplex  &  reBtts  ,  ac  timens  Deum  ,  &  recedens 
a  malo  ,  er  adhuc  retinens  innocentiam  ?  Tu  autem 
commouifti  me  aduersus  cum  ,  vt  affligerem  eum  fru¬ 
ftra.  Illum  ait  adhuc  retinere  innocentiam ,  hoc  eft, 
poft  omnium  bonorum  iailuram ,  poft  filiorum  ,  ac 
filiarum  ftragem  retinet  innocentiam,  qui  nihil  om¬ 
nino  peccauit ,  Nec  finitum  quid  contra  Deum  locu¬ 
tus  eft. 

X.  Quod  vero  dicit  Deus  fe  illum  fruftra  afflixifte, 
daemonis  refpe&u  ita  loquitur ,  qui  virum  fan<ftiili- 
mum  in  defperationem  agere  ,  &  ad  impietatem 
impellere  tanta  malorum  mole  cupiebat.  At  non 
fruftra  palliis  eft  Deus  tam  multis  modis  virum  fan- 
«Stiflimum  cruciari,  qui  ob  lingularem  viri  patien¬ 
tiam  ,  conftantiam  ,  atque  animi  magnitudinem 
b  Iob  41.1*..  benedixit  b  nouijfimis  Iob  magis  ,  quam  principio  eius , 
qui  plenis  ,  quod  aiunt  ,  manibus  non  modo  ca¬ 
duca  ,  &  mortalia  bona ,  fed  caelebia ,  atque  diui- 
na  in  illum  effudit.  Ita  hoc  loco  Iacobus  ei ,  qui 
probatus  fuerit  ,  coronam  pollicetur  ;  quomodo 
f  cap. 3,ii,  etiam  olim  faffus  eft  Tobias  c  :  Hoc  autem  ,  ait, 
pro  certo  habet  omnis ,  qui  te  colit ,  quod  vita  eius  ,  fi 
in  probatione  fuerit  ,  coronabitur  ,  fi  autem  in  tribula¬ 
tione  fuerit  ,  liberabit  fi  in  correptione  fuerit  ad  mi- 

fericordiam  tuam  venire  licebit.  Non  enim  deleElaris 
in  perditionibus  noftris  ,  quia  poft  tempeflatem  tran¬ 
quillum facis ,  <&  post  lacrimationem  ,  &  fletum ,  exulta- 
tionem  infundis. 

XI.  (^Accipiet  coronam  vita.  ]  Praemium  patientiae  de- 
fcribit,quod  quidem  nonnifi  fttenue  certantibus 

H  i.ad  Tim.  redditur.  Sic  enim  loquitur  Apoftolus  :  Nam  er 
x‘f*  qui  cenat  in  agone  ,  non  coronatur  nifi  legitime  certa - 

uerit.  Legitimum  autem  Chriftianorum  certamen 
eft  agere  ,  &  pati  fortia ,  &  in  iis  vfque  ad  extre¬ 
mum  vitae  Ipiritum  perfeuerare.  Atque  ita  de  fe 
t  a,  ad  Tim,  ipfo  idem  Apoftolus  e  fcribit :  Bonum  certamen  cer- 
4'7'  tau  i ,  curfum  confummaui  ,  fidem  feruaut  ,  in  reliquo 

repofita  eft  mihi  corona  iuftitia  ,  quam  reddet  mihi  Do¬ 
minus  in  illa  die  iuftus  Index ,  non  filum  autem  mihi , 
fed  er  iis ,  qui  diligunt  aduentum  eius.  Non  lolum 
autem  coronam  fperat ,  quia  bonum  certamen  cer- 
tauit ,  hoc  eft  ,  ftrenue  ,  ac  fortiter  pugnauit ,  fed 
quia  curfum  confummauit,  hoc  eft,  perfeuerauit, 
Sc  peruenir  ad  metam.  Iam  enim  Apoftolus  breui 
fe  moriturum  Iperabat ,  atque  ita  fe  curfum  con- 
lummafte  affirmat ,  quali  iam  ad  calcem ,  &  metam 
{  cap, i.io.  peruenerit.  Sic  Angelus  in  Apocalypfi  "Smyrnae 
Epifcopum  monet :  Nihil  horum  timeas ,  qua  paffu- 
ruses.  Ecce  mijfurus  eft  diabolus  aliquos  ex  vobis  in 
carcerem ,  vt  tentemini ,  &  habebitis  tribulationem  die¬ 
bus  decem ;  efto  fidelis  vfque  ad  mortem  ,  &  dabo  tibi 
coronam  vita.  Praemium  videlicet  immortalitatis  ,  ac 
beatae -vitae,  coronam  vita:  appellat.  Et  merito  co¬ 
rona  dicitur ;  quia  certantibus  datur ,  eft  enim  ,  vt 
g  cap.7.1.  ait  Iob  "  ,  Militia  vita  hominis  fuper  terram  :  atque 
hi.adTim.  ita  Apoftolus  h  Timotheum  monet  :  (ferta  bonum 
i  'ad  Hcbr.  certamen  fidei.  Et  alibi  i  omnes  fideles  ad  certamen 
U'i.  prouocat :  Deponentes ,  ait ,  omne  pondus  ,&  circum¬ 
flans  nos  peccatum  per  patientiam  curramus  ad  propoft- 
tum  nobis  certamen,  afficientes  in  auElorem  fidei ,  &  con - 
fummatorem  Iefum. 

X I I.  Hoc  vero  praecipui  certamen  rebus  aduerfis  per- 
k  ad  Hebr.  ferei^d,s  lnl™r  ,  quo  nomine  k  Hebrxos  laudat 
io.}u  Apoftolus  :  Rememoramini  autem ,  ait ,  priftinos  dies , 


Sap.io.u 


A  in  quibus  illuminati  magnam  dtrtamen  futfinuistis  paf* 
ftonum  ,  &  in  altero  quidem  opprobriis  ,  &  tribulatio¬ 
nibus  fpeclaculum  falli  ,  in  altero  autem  fici)  taliter 
conuerfantium  tffelli.  Et  Salomon  de  viro  iufto  ira 
alicubi  *  fcribit  :  Cuflodiuit  illum  ab  inimicis  ,  &  * 
a  [edulioribus  tutauit  illum  ,  &  certamen  forte  de¬ 
dit  illi ,  vt  vinceret.  Alias  dicitur  brauium  :  ita  enim  ^  ^  ^ 
fcribit  Paulus  b :  Nefcitis  quod  ij ,  quinn  ftadio  currunt ,  x 4>r’  °r‘ 9’ 
omnes  quidem  currunt ,  fed  vnus  accipit  brauium  ?  Sic 
currite ,  vt  comprehendatis. 

Verum  quoniam  tanta  eft  coeleftiutn  bonorum  L  ’  ‘ 
magnitudo  ,  tamque  a  fenfibus  noftris  remota,  vt 
nequeat  vno  verbo ,  vnave  fimilitudinc  ,  aut  me¬ 
taphora  fignificari  :  propterea  Scriptura  diuina  ab 
his  caducis ,  ac  mortalibus  bonis  fimilitudine  du- 
B  <fta  beatam  illam  vitam  omni  bonorum  genere  cu- 
mulatiflime  refertam  pluribus  modis  defcribit.  Et 
quoniam  ea  voluptas ,  qux  fenfibus  percipitur  ,  110- 
tiflima  nobis  eft,  dici  plerumque  folet conuiuium, 
ccena  ,  &  quidem  iucundiffimis  epulis  referca.  Ita  c  Luc  ^ 
Chriftus  c :  Beati ,  inquit ,  ferui  illi ,  quos  cum  vene¬ 
rit  Dominus  ,  inuenerit  vigilantes  \  amen  dico  vobis , 
quod  pracinget  fe ,  &  fhciet  illos  difcurnbere  ,  &  tran-  ^  ‘ ^ 

fiens  miniflrabit  illis.  Et  iri  Apocalypfi  ^-.Vincenti, 
inquit ,  dabo  edere  de  ligno  vita  ,  quod  eft  in  paradifo 
Dei  mei.  Et  paulo  poft  Vincenti  dabo  mantia  ab-  C  TCt''7' 

J 'conditum . 

Ifaias  f  vero  illuftri,&  magnifica  oratione Can-  XIV. 
dem  cibi  metaphoram  fecutus ,  caelebis  patriiE  de- 1  caP,l/,e* 
licias  defcribit.  Et  faciet ,  inquit  ,  Dominus  exerci- 
C  tuum  omnibus  populis  in  rnonte  hoc  conuiuium  pinguium, 
conuiuium  vindemia,  pinguium  medullatorum  , vinde¬ 
mia  defacata.  Quibus  omnibus  oftendit  fore  illas 
beatorum  delicias  conquifitiffimas  ,  8c  vt  appareat 
loqui  illum  de  gloria  immortalitatis  ,  mox  fub- 
dit  :  Et  pracipitabit  in  monte  isto  faciem  vinculi  col¬ 
ligati  fitper  omnes  populos  ,  er  telam  ,  quam  orditus 
eft  fuptr  omnes  nationes  j  pracipitabit  mortem  tn  fim- 
piternum  ,  &  aufefet  Dominus  Deus  lacrymam  ab 
omni  facie ,  &  opprobrium  populi  fui  auferet  de  vmiterJ 
fi  terra. 

Nec  male  omnino  apud  Lucam  5  dixit  quidam:  XV. 
Beatus  qui  manducabit  panem  in  regno  Dei.  Alia  lex-:gcaP*i4«rJ’ 
centa  eiufdem  generis  afferri  pollent ,  fed  illa  apud 
Ifaiam  h  omnia  ferme  voluptatum  genera  com-  cap.tfj.ij 
^  pledluntur.  Propter  hoc,  inquit,  dicit  Dominus  Deus: 

Ecce  ferui  mei  comedent ,  &  vos  efurietis  \  ecce  ferui  mei 
bibent ,  er  vos  fitietis  ;  ecce  ferui  mei  latabuntur ,  er 
vos  confundemini :  ecce  ferui  mei  laudabunt  pra  exul- 
tatione  cordis  ,  &  vos  clamabitis  pra  dolore  cordis  ,  er 
pra  contritione  fpirirus  vlulabitis.  Iam  vero  quoniam 
honores  ,  ac  dignitates  plurimi  fieri  folenr  a  mor¬ 
talibus  ,  immenfus  quidam  honor  promittitur  bea¬ 
tis.  Nam  Ifaias  Hrerufalem  bearam  his  verbis  al- . 
loquitur  }  :  Et  eris ,  inquit  ,  corona  gloria  in  manu  1  C3^‘  1‘i’ 
Domini,  &  diadema  fpeciei  in  manu  Dei  tui.  Et  in  , 
Apocalypfi  k  feniores,  qui  erant  ante  conlpettum  caP-5,10, 
Dei  inter  cstera  canebant :  Fecifti  nos  Deo  nostro 
regnum  ,  er  Sacerdotes ,  &  regnabimus  fuper  terram. 

Huc  lpe<ftat ,  quod  beati  dicuntur  federe  in  thro- 
E  no  Dei.  Ita  in  Apocalypfi  legimus.  Qju  vicerit, 
dabo  ei  federe  mtcurn  in  throno  meo  ,  ficut  &  ego  vici, 

&  f edi  cum  Patre  meo  in  throno  eius.  Denique  hanc 
ipfam  ob  caufam  vocatur  corona. 

Multiplici  autem  nomine  haec  corona  vocaturf  XVI. 
hic  enim  ,  &  alibi  non  femel  dicitur  Corona  vita. 
fiue  quia  affert  vitam  immortalem  ,  liue  quia  eft 
pnemium  anteadlae  vitae  laudabilis  ,  liue  denique 
quia  non  nili  in  beatorum  vita  tribuetur.  Alias 
dicitur  corona  immarcefcibilis  ,  ita  enim  loquitur 
Petrus: 


Explanatio  Cap.  I.  29 


a  epift.i.e.f.  Petrus  * :  Percipietis /inquit,  imm arce fcibilem  coronam 
4-  gloria  :  quia  videlicet  gloria  illa  beatorum, '  nullam 

mutationem  admittet ,  neque  vlla  pbterit  ratione 
deficere.  Nonnunquam  mifericordix  corona  ap- 
b  Pfal.  iot.  pellatur,  ita  enim  dixit  Dauidb:  Qui  coronat  te  m  mi - 
4-  fericordia,  &  miferationibus  ,  qui  replet  in  bonis  defide- 

rium  tuum,renouabitur  vt  aquila  iuuentus  tua.  Et  qui- 
c  ad  Rom.  dem  merito :  nam  Apoftolus e  cum  dixiffet -.Stipendia 
4.i}.  peccari  mon^Wxco  fnbdiv.Gratia  autem  Dei  vitaaterna. 

X  VII.  Quanquam  enim  vita  xterna  eft  vera  bonarum 
a£tiC>num  merces,  eadem  tamen,  vt  non  fcmel  do- 
d  EBch.c.17.  cuit  Auguftinus  d  ,  merito  appellatur  gratia ,  quod 
cp.  ioj.  lib.  omnia  merita  noftra  fint  diuinx  liberalitatis  bene- 
rb  &  ^c‘a  ’  ^  ^‘u*na  potiffimum  gratia  nitantur.  Qiip- 
&  8.a&inCpf!  c'rca  Concilium  Arauficanum  e  ait  iuftorum  a&io- 
ioi.  lib.  de  nes  merendi  vim  habete,  fed  gratiam  primum  dari, 
eorr.Sc  grat.  Vnde  oritur  meritu.Et  Profper  {:Datur  vnicuique,ah, 
c' 1 3  18  flrte  mertt0  vn^c  ien^at  meritum,  &  datur  ante  vllum 

f  •mTi.  de  laborem  vnde  quifque  mercedem  accipiat  fecundum  fuum 
voc.gen.c.i  laborem ;  neque  enim  circumfcripta  gratia  vllx  hu¬ 
mana  adiones  cum  beata  vita  proportione  habent. 

XVIII.  Quamobcem  Theologi  in  lcholis  gloriam  bea¬ 
torum  gratiam  confummatam  appellare  confueue- 
runt.  Eadem  porro  dicitur  corona  mftitix,  vt  eam 
nominat  Apoftolus,  quia,  quidquid  hxrctici  contra 
nitantur,  debetur  ex  iuftitia  a&ionibus  iuftorum,  vt 
g  Ser.  14.  de  enim  ait  Auguftinus  g :  Nonpoteft  opere  tnfpeclo  negare 
ver.  Apoft.  mercedem,  qui  opus  infpicit.  Et,  vt  ait  Nazianzenush, 
Ih^Or  i  .^Corona  debentur  iis,  qui certamine  congrediuntur,  non  qui 
Iui.  feelentvelutifpettatoresfyitq\ic  ita  Chriftus  apud  Mat- 

i  cap.ij  ji .  thxum  '  Iudicem  defcribit  ferentem  fententiamad- 
ie£ta  caufa,  cur  alij  quidem  igni  fempitetno  adiudi- 
centur,alij  vero  in  regni  pofteffionem  vocetur, quod 
illi  a&iones  ftudiofas  neglexerint :  hi  contra  quam 
•accuratiffime  eas  exercuerint. 

XIX.  Quam  repromifit  Deus  diligentibus  fe.]  An  tantum 

diligentibus  ?  An  non  potius  laborantibus,  &  cer¬ 
tantibus  ?  Certe  denarius  diurnus  de  quo  Chriftus 
k  cap.io.?.  apud  Matthaeum  k,non  niii  laborantibus  promitti¬ 
tur.  Is  autem  denarius  hanc  ipfam  coronam  figni- 
ficat,  quam  repromifit  Deus  diligentibus  fe.  An  extera 
fine  Dei  amore,  &  caritate  nihil  profunr?  Certe  ita 
I  1.  ad  Cor.  loquitur  Paulus  1  :  Et  fi  difiribuero ,  inquit ,  in  cibos 
ti,i\  pauperum  omnes  facultates  mcas,&  fi  tradidero  corpus 
meum  ita  vt  ardeam,  caritatem  autem  non  habuero,  nihil 
mihi  prodefi.  An  qui  Deum  diligunt,  miro  quodam  1 
ftudio,  &  contentione  laborant  ?  Sane  hoc  fignifi- 
m  Hom.30.  cauit  Gregorius  m,  cum  dixit :  Operatur  magna  amor, 
in  Euang.  fi,  efitfi  autem  operari  renuit,  amor  non  eft. 

X  X .  Quemadmodum  enim  ignis  vim  calpris  cohibere 
non  poteft  ,  quin  vrat,  &  abfumat ,  quicquid  fibi 
obiicitur,  ita  amor,  &  cantas  cellare  non  poteft,  fed 
vim  fuamexerit,  5c  quxeunque  afpera,  dura,  ac  dif¬ 
ficilia  videtur, facilia, leuia,&  prope  nulla  facit  amor. 
Sic  olim  Iacob  Labani  fer ui tus  quamuis  difficilis, 
atque  altera, prx  amoris  magnitudine  fuauis  prope- 
uGencf.t?.  modum  videbatur.  Seruiuit  ergo,  inquit  »  ,  / aco b pro 
»0.  Rachele  feptem  annis,  &  videbantur  illi  pauci  dies  pra 

amoris  magnitudine.  Itaque  vere  diligentibus  pro- 
o  I0.14.  15.  rnifta  eft  corona;vt  enim  ait  Chriftus 0  .Si  diligitis  me, 

P  ver>13<  mandata  mea  feruate.  Et  paulo  poft  p  :  Si  qu,is  diligit  . 
q  Hom.jo,  me, fermonem  meum  feritabit.  Quo  loco  Gregorius  9: 
in  Euang.  SProbatio  dileilionis ,  exhibitio  eft  operis.  Merito  autem 
diligentibus  promilla  eft  corona  ,  quia  illa  omnes 
propemodum  virtutes  complectitur  ,  vt  ait  Apofto- 
r  1.  ad  Cor.  Ius  r .  Caritas  patiens  eft ,  benigna  eft  :  caritas  non  amu- 
I3'4‘  latur,non. agit  perperam non. inflatur ,  noru,  eft  ambi - 
tiofa,  non l,  quarit  qua  fud  fune, ,  none  irritata/ ,  non e 
cogitsvL  malurre,nore,  gaudet  fuper  iniquitate  ,  congaudet 
autem  veritati ,  omnia  fuffert, omnia  credit ,  omnia  ffenvt, 
omnia  futfinet.  Quocirca  merito  docent  Theologi  in 
Bened.  luslinian.  in  Epifl.  Canon. 


i  fcholis  ‘caritate  efle  veluti  formam  Cxrnnlecam  om¬ 
nium  virtutum  ,  qux  illas  quodam  modo  ad  ftamrit 
quedam  fupranaturalem  attollit, &  fiipranaunalcin 
quandam  vim  ;  Sc  ,  vc  ita  dicam,  vitam  largitur. 

Quo  fortalfe  fpedtans  Ioannes dixit  eum  ,  qui  XXI. 
non -diligit,  manere  in  morte,  quia  rcuera,  qui  cari-  a  cP‘ft-  1«  r- 
tate  deftituitur ,  caret  vita  gratix ,  omnefque  eius 
adtiones  morttix  d  Theologis  nuncupantur.  Ita 
femper  beata  vita  diligentibus  promittitur.  Sic  enim 
interpretaturlfiiarobpaulus  Apoftolus, cum  ad  Co-:  b  cap.  64-4- 
rinthios  feribie  c  ‘.Oculus  non  vidit,  nec  auris  audiuiC,  c  cpift.i,  c. 
nec  in  cor  hominis- afeendit,  qua  praparauit  Deus  his, 'qui  1- 
diligunt  illum.  Sic  enim  explicat  quod  ait  Ifaias,  qu£ 
praparafti  expeWantibus  te. '  Vt  expedtare  Deum  dican¬ 
tur  illi,  qui  eum  ardenter  amant ,  eiufque  diuino' 

»  cbnlpeftu  frui  coricupilcunt.  Hanc  ob  caufam  exi- 
clamauit  aliquando  Auguftinus  A:  O  amor, qui  fimper1  J  Hb.ioco- 
ardes,  &  nunquam  extingueris, caritas  Deus mefus  accZde 
me.  Hunc  quippe  ignem  fe  in  terram  attuliffe  apud 
Lucam'  dixit  Chriftus  :  Ignem  veni mittere  in  terram,  c  caP*tt-4>« 
(•r  quid  volo  nifivt  accendatur  ?  Cxtei  um  quod  inter¬ 
pres  dixit,  Repromifit,  Grxce  eftiisuyyelza. io,  hoceft, 
promifit:fuo  autem  more  interpres, vt  alias  fere  fem-’ 
per,  trasferre  maluit  repromifit, rotxafle  vt  fignificarct 
promiffionem  non  cfleabfolutam, fed  prxeurrentem 
conditione  poftulate,hoc  eft  certamen, &  vitftoriam. 

r  3 .  Nemo  cum  tentatur, dicat,  quoniam  d  Deo  tentatur. 

Deus  enim  intentator  malorum  efi :  ipfe  autem  nemi¬ 
nem  tentaav. 

!  Aut  ego  fallor,  aut  aliter  accipit  hoc  loco  Apofto-  L 

lus  tentationem,quam  initio  capitis,  &  proxime  fu- 
periori  lententia: cum  enim  dixit,  Ornnegaudium  exi- 
Jhmatefiatres,ciimin  varias  tentationes  incideritis.  Et  rur- 
fus  :  Beatus  vir ,  qui  fuffert  tentationem ,  omnia  aduerla 
quxcunqueacciderepolfunt  in  vita  intelligit,qux  ad 
exercendam  explorandam  que  cuiufque  virrucem,& 
conftanriam  diuino  potiffimum  conlilio  referuntur. 

Hic  vero, interprete pixfertim  Auguftino,tentationc 
intelligit,quxex  parte  tentantis  ad  peccatum  incitat, 
ac  propterea  retfte  ait  lacobus:Nemo,c:im  tentatur, di¬ 
cat, quoniam  d  Deo  tentatur.  Grxce  ett,unj'c-l(7ten.ct^/uiief 
\tyt7h),  oT/  '&rb  t ou  3-ioj  oreip^r^tci, qux  ad  verbum  ira 
Latine  reddas  ,  Nemo  dicat, quoniam  a  Deo  tetor:  quo¬ 
modo  legit  Hieronymus  f,quo loco  oftedit,A:  bapti-  f  lib.i.con, 
zatostentanpoffie,&fpontefuacorrueie.Eodemque 
modo  Latini  quida  codices  olim  habebar;  fed,vt  ap¬ 
paret,  eade  fempeteft  fententia-.fignificac  enim  Apo¬ 
ftolus,  non  pofle  quenquam,dum  fe  ad  malum  vrgeri 
animaduertit,Deu  acculare, quali  tcrationis  au&ore. 

Itaque  Beda  hadenus  ait  cgille  Apoftolum  de  IL 
tentatiombus  externis,  nunc  vero  de  illis  loqui,  quas 
interius  vel  dxmonis  impulfu  ,vel  naturx  imbecilli¬ 
tate  toleramus.  Additque  eorum  errorem  ab  Apo- 
ftolo  confutari,  qui  prauas  cogitationes  xque  ac  bo¬ 
nas  diuinitus  immitti  opinabantur. 

Ego  vero  non  ita  anguftc  Apoftoli  verba  accipio,  I  IL 
quafi  tantum  de  internis  tentationibus  loquatur: 

Nam  &  plcrunque  dxmon  Dei  permiffii  vel  ipfe  per 
fe,  vel  aliorum  opera  externas  adhibet  tentationes, 
vt  ad  peccatum  allidat.  Ita  Chriftum  externis  dum¬ 
taxat  tentationibus  oppugnatur,  cum  illum  internis 
appetere  nequaquam  poffiet.  Vniuerfim  igitur,  vt  af¬ 
firmat  Auguftinus  S  ,  tentationem  intelligir  qux  & 
fuapte  natura, &  tentantis  propofito  ad  flagitium  im¬ 
pellit.  Itaque  veriffime  monet  Apoftolus,  cum  quis 
perfimili  tentatione  vrgeri, ac  premi  fe  animaduertit,  ^  Ho  auo 
non  polle  iure  Deu  accufifte  tanqua  cius  tentationis  Dlus 
au<ftore,cum  etiam  apud  Gentiles  Philoldphos  recc-  au&.  mal. 
ptiffimu  lit  Deo  audorencminc  fieri  malu,  idq;  non  1 
minus  elegater  quam  erudite  oftcdut  Baf  h  6c  Chryi.1 

c  3  Ex  ;pfo,  1 


3° 


Epilt  B.  lacobi 


I V.  Ex  quo  apparet  ,.quam  abominanda  fit  quorun-  A 
dam  fuperiorum  haereticorum  impietas  ,  qui  omnia 
mortalium  fcelera  ad  Deum  tanquam  veram  eorum 
catifam  referenda  putant.  Aeneiis  quidem  Catho¬ 
licis  Theologis  hac  quidc  in  patre  aflentiendu  puto, 
qui  ita  prauitatem,ac  malitiapcceati  humanae  voltmr 
tati  tribujunr,vt  eas  tamen  adtiones,  &,vt  ita  dicam* 
phyficas-entitates ,  quai.malkiae  fubfternuntnr,a  Deo 
praefiniri  contendant ,  fic  prorfus  ,  vt  ea  praffi  uitione 
fublata, nulla  fint  flagiria  fiihfecucura,  ea  vero  pofira 
ex  hypotljefi,&  necellitase,vt  aiiint,confequetiae,ne- 
ceffe  fit  fcelera, &  peccata  perpetrari.  Vt  enim  mul¬ 
tum  fudenr,&.laborent,  in  eos  ferie  laqueos  induent, 
ex  quibus  expediri  difficillimum  fit.  Nam  fi  cuipiani 
a&ioni  fic  per.fe  fuaquematura  adnexa  malitia, ita  que 
illi  intime  haereat ,  vt  ab  ea  diuelli ,  ac  feparari  nulla  B 
ratione  queat.yiderint  homines  acuti ,  ne  fi  Deus  fic 
efficax  caufa  adionis,eundem  faciant  maliti«e,&  pec¬ 
cati  au&orem.  Verum  quoniam  hasc  res  vberiouem, 
fubtilioremquev  difputationem  poftulat ,  tantum  in 
praefentia  dico  ,  fi  negat  Apoftolus  Deum  tentatio- 
nem  immittere, quae  ad.  peccatum  incitet, cui  pro  lua 
libertate  diutnae  gratiae,  praefidio  adiutus  quilibet  re- 
ludtari  poteft  ,  longe  profedto  minus  admitteret  hu¬ 
manas  voluntates  iis  asionibus  anreccdcnter  a  Deo 
affigi, quae  rieceffario  cu  peccari  malitia  connexae  funt: 
i  Ser.  n.  de  vtenim docet AiiguftinusSremouet  Apoftolus aDeo 
vst.Dom.  omn£  tentationem,qua  quifque  peccato  implicatur. 

V.  Deus  enim  intentator  malorum  efi.  Quafi  dicat,ne- 
mini  malum  fuadet ,  neminem  ad  peccatum  prouo- 
h  lib.  i.  de  car,vt  quod  egregie  obferuauit  Auguftinus  b,neceffe  C 
eoof.Euang.  fictentationemnon  vno  tantum  modo  accipere. Alia 
caP*  i°-  enim  ftgmficatione  intelligitur  tentatio  ,  de  qua  ditium  efi, 

c  Dcuc.  ij.  Dent  neminem  tentat\ir  alia,de  qua  ditium  efi.  Tentat  c 
vos  Dominut  Deus  ve  fler, vt  fciatfi  diligitis  eum  ;  illa  fe- 
duflionis  efi,hac  probationis.  Dicitur  itaque  Deus  in¬ 
tentator  malorum,quia  neminem  fcducit.Atqui  hoc 
ipfum  videtur  facris  litteris  repugnare  ,  ait  enim  le¬ 
ti  eap.io.  7.  remias  1  .Seduxijh  me  Domine ,  &  feduclus  ftm.  Et  apud 
e  cap.14. 9.  Ezechielem  c.Er  propheta  cum  errauerit,&  locutus  fue¬ 
rit  verbum ,  ego  Dominus  decepi  prophetam  illum.  Et  in 
f  lib.5.c.n.  libris  K. egum1-  Spiritus  mendax  dixit. Egrediar,&  ero 
%lm  Spiritus  mendax  in  ore  omnium  prophetarum  eius.  Et  di¬ 

xit  Dominus :  Dec:pies,&  pr&ualebis .egredere,&  fac  ita. 
g  i.Reg.itf.  Eodem  fpc£fcant  illa  quae  dixit  Dauid  g.  Dimittite 
zo*  eum,vt  maledicat,  Dominus  enim  pracepit  ci,vt  maledice-  D 

ret  Dauid.  Et  paulo  poft,  Dimittite  eum ,  vt  maledicat, 
ilixta  prXceptum  Domini. 

V I.  Alia  permulta  in  eandem  fcnrentiam  affert  Augu- 
b  lib.f.coo.  ftinus 11  ,qui  praeterea  addit,^ere  Deumin  cordibus  ho¬ 
lo.].  c.  3.  lib.  mimm  etiam  motum  voluntatis  eorum ,  vt  per  eos  agat, 
lib  Irb  c  ti  duo^  Per  eos  agere  ipfe  voluerit, qui  omnino  iniv.ffe  aliquid 
velle  non  nouit.Ex.  poft  ponnulla :  His  &  talibus  testimo¬ 
niis  diurnorum  eloquiorum  ,  qua  omnia  commemorare  ni¬ 
mis  hngum  e fi,  fatis  quantum  exijlimo  manifestatur ,  ppe- 
rari  Deum  in  cordibus  hominum  ad  inclinandas  eorum 
voluntates  quocunque  voluerit  ,Jiue  ad  bona  pro  fua  mife- 
ricordiaftue  ad  mala  pro  meritis  eorum, indicio  vtique  fiso 
aliquando  aperto,  aliquando  occulto  ,  (emper  autem  iuflo. 
Quae  fi  vera  funt,qua  quaeforatione  dicitur  ab  Apo- 
ftolo,  Deus  intetator  malorum? k n ,quo d  video  placere  E 
1  Erafmus.  nonnullis  1 ,  Graeca  vox  oturWpa^-sfjpafliuc  accipienda 
eft,fignificatque  Deu  nullis  omnino  malis  terari  pof- 
fe,vt  fenfus  fit  Deum  nullis  malis  obnoxium  degere, 
ipfum  vero  neminem  tentare ;  5 c  Graeci  codices  non 
videntur  eam  interpretationem  refpicere:  particula 
enim  ,  f\ ,  aliquid  videtur  indicare  diferiminis  a  fu- 
periori  fententia. 

Quod  fi  Deus  intentator  diceretur  malorum, quia 
neminem  prouocat  ad  malum,fruftra  addi  videretur, 
fpfe  autem  neminem  tentat: Quod  idem  eft,ac  fi  dicat-, 


VII. 


Deum  non  excitare  qucquam.admaium.-rNam  qlioi  . 
qui  Deum  frequenter  tentare-  ,  &  paulo  ante  indica-  -+. 

ui,.&  ,non  ita  jnulro  poft  planius  docebq..Sed  niliil' 
dubito  eam  vocem  actiqe  accipiendam  efle,vj  Dem, 
dicatur  intentator  malqruraj  qqpmododiir^tirdi-  ....  /.-■< 
citur  'retator  ,«el  is, qui  tentat.Nam  apud-M^tffifeum 
dicitur-  3  yTentator, . Et  Paulus  b  :  Ncforti(etit,etv<9S,is>  a  cap.4  3. 
qui  tentat .  Diciwraute^in^ntatqr  ,/eJ 

non  plane  liquet,  q  ludiiam-i  igrufi  ce  t >  g;gn  en  di  ca  -  5'*‘ 
fus,fiueGraece*i£aMtwr,hue«Latioe,»i4/ow»i.  -  - 

Nec  enim  defuerunt, qui  de  improbis,, ac  fcelera-  VIII. 
tis.  hominibus  aceip.erenr^eminem  quippe  coram  a  .  ,  ... 

Deo  tentari  3  ita  enim  alicubi  ;c  Jignificat  Clemens  c 
Romanus,  dum  ait;.  Fbi  igitur  conuicium  propter  men-  >°  '  C- 
dacium fit  ',  beatus  erit :  ait  enim  Scriptum  reprobas 
non  tematur  d  Deo, cum  tAmtptvirts  pios ,  ac  fanclos  Deus  ... 

ipfe  tentarit ;TJt  Abrdhamum,  lobum,  Dauidem ,  Tobiam, 
aliofque  perfimiles .  Verum  hajxc  explanationem*egre 
Grceca  Apoftoli  verba  admittunt: gignendi  enim  ea:  :  .  '. 

fus  kukuv  abfblute ,  &  abfque  articulo  -pofitus  non  , 
facile  ad  perfonas  referri  poteft  ,  veL  enim  additus 
fuiftet  articulus  K*xur ,  vel  ‘vcteifSv ,  potius  quam 
HO.KUV  dixilfet.  Licet  enim,  vox  kbuos  etiam  perfonis 
aptari  queat ,  fi  quidpiam  praecedat  ,  aut  fequatur^ 
quod  eum  fenfum  neceflario -poftulet ,  hoc  tamen 
loco  nihil  eft  ,  quod  nos  cogat  ad  pedbnas  traiis- 
ferre.  •  • .  '  •  ... 

Addo  quod  ,  vt  alibi  monui,eiufmodi  cafus  neiir 
tro  genere  accipiuntur ,  &  res  malas  fignificant,.  vt 
cum  Paulus  d  ad  Romanos  dixit  inuetores  malorum.  (l  caPrI* 
Graece  -.<*>;& v. Et  ad  Corinthios  csNon fimus  cpcupifcenf  .*  I-Cor-l°* 
tes  malomm.vbi  Graece  eft  eadem  vox  ***»>.  Et  Salo-  ^  ^ 
raon  1 :  Maioris  amatores  digni  funt  morte.Grxee  fp*$-eu  p‘ 5 
y.AKuv.  Denique  vnruerfim  videtur  Apoftolus-docere 
memini  Deum  efle  audforem  peccati ,  cum  illud  a 
praua  cuiufque  cupiditate  ortum  habeat.  Et  ob  eam 
caufam  abfolute  ait :/pfe autem  neminem  tentatfioccPt, 
neque  bonum,  neque  malum. 

Cur  igitur  vniuerfim  dicatur  malorum  intenta-  X. 
tor,fi  multos  feducit,ac  decipit, &  vt  ait  Auguftinus, 
etiam  ad  malum  impellit? His  profero, atque  id  ge¬ 
nus  aliis  abutuntur  haeretici ,  vt  imperitis  perfuadeat 
Deum  hominum  voluntates  fuo  arbitratu  flettere, 
acmouere,  &  aeque  ad  malum  ,  atque  ad  bonum 
incitare. 

Non  me  quidem  clam  eft  plerofque,au£lore  prre-  X  I. 
fertim  Damafceno ,  cundta  quse  allata  funt  de  fola 
Dei  permiflione  accipere ,  vt  cum  dicitur  Deus  deci¬ 
pere, aut  feducere,aut  denique  mali  aliquid  praecipe¬ 
re, permittere  tantum,  vt  fecundarum  caufarum  effi- 
cietiamnon  prohibere  intelligatur.  Quae  explicatio, 
vt  aliquando  neceffario  admittendg  videatur  ,  non 
poteft  tamen  vbique  admitti,  vt  eodem  loco  probat 
Auguftinus, qui  alibi  8  ait.  Agit  quippe  Deus  quod  vult  S  ^ 
in  cordibus  hominum ,  vel  adiuuando  ,vel  indicando ,  vt  C10_ 
etiam  per  eos  impleatur ,  quod  manus  eius ,  &-confilium 
pradcfiinauit  fieri.  Et  paulo  poft  confirmat  quod  alias 
dixerat,  cum  Deus  vult  fieri ,  quod  nonnifi  volenti¬ 
bus  hominibus  oportet  fieri ,  inclinari  eorum  corda,vt 
hoc  velint  , eo  fcilicet  inclinante , qui  in  nobis  mirabili  modo, 

&  ineffabili  operatur  &  z/ei/e.Rurfus  h  teftimonio  Pau-  bJ'c  •f’-con' 
li '  probat  Deum  non  fola  permiflione,  fed  etiam  vi  j  a(j  j^om  ? 
fuae  potentiae  hominum  voluntates, quo  voluerit,im- 
pellere: cum  enim  lulianus  ad  Dei  permiflione  con- 
fugiffet,diuinaeque  patientiae, non  potetiae  hominum 
flagitia  tribuenda  dicerer ,  excipit  Auguftinus ,  quafi 
non  fimul pofuerit  hac  da  idem  Apofiolus  cr  patientiam , 

&  potentia, vb  i  ait.  Sic  autem  volens  Deus  ofiendere  iram, 

&  demonstrare  potentiam  fuarn ,  attulit  in  multa patien- 
tia  vafd  ira, qua  perfetla  funt  in  perditionem. 

Verum  preetermiflis  iis,  quae  longiorem  poftulant  XII. 

dilputatio 


Explanatio  Cap.  I. 


31 


difputationein,fic  omnino  fentiendum  exiftimo  ve¬ 
re  di&um  e  (Te  ab  Apoftolo  Deum  cfTq  intentatorem, 
malorum. Quod  enim  attinet  ad  verba  Ieremiae,non 
eft  magnopere  laborandum, cum  ea  nonad  malu,aut 
peccatum  vllo  pado  referantur.  Sedudum  ehitp. fe 
dicit  Ieremias,quia  cum  Dei  iulTu  multa  yasicinatiis 
eflet,  qu.ce  cum  nondum  re  ipfa  eueniflent,  ludibrio' 
Prophetam  apud  populum  expofuerant,acpropterea 
a  fer.10.7.  fubdit  a  yFaflusfum  in  derifum  tota  die,  omnes  fubfan- 
nant  me, quia  iam  olim  loquor  vociferans  iniquitatem  ,  & 
vaftitatem  clamito,&fa(lus  efi  mihi,  firmo  Domini  in  op¬ 
probrium, &  in  derifum  tota  die. De  verbis  autem  Eze- 
fe  cap.14.?.  chielis  b  maior  videri  poteft  difficultas,nifi  quod  de, 
cipi  dicitur  Propheta ,  vel  cum  Deus  cadefte  lumen 
fubducit,vel  cum  eu  vlcifcitur  propter  flagitia, quod 
mox  indicare  videtur  propheta  cuna  fubdit :  Et  ex¬ 
tendam  manum  meam  fuper  illum, &  delebo  eum  de  medio 
populi  mei  /frael ,  &  portabunt  iniquitatem  finam  iuxta 
iniquitatem  interrogant  is, fic  iniquitas  ‘Propheta  erit . 

XIII.  Quod  vero  legitur  in  libris  Regum  c  nihilo  plus 

clib.j.c.xi.  probat,  quam  Deum  interdum  ampliorem  daemoni 
21-  facere  poteftatem,vt  fuis  artibus, ac  dolis  nonnullos 

oppugner,quos  quanquam  Deus  videt  fuo  vitio  rui¬ 
turos  in  malum, intelligit  tamen  poffe  illos  relu&ari, 
d  i.Reg.1*.  &  fortiter  obfiftere.  Quae  vero  dixit  Dauid  d  ,  ipfo 
io-  Auguftino  interprete  ,  non  de  vero  pracceptp  acci¬ 

pienda  funtjfed  de  diuinte  volutatis  efficacitate, quae, 
vt  loquitur  Auguftinus,  humanis  voluntatibus  domina¬ 
tur.  Qu.id  autem  ea  vis, atque  efficacitas  inhominum 
voluntatibus  efficiat,dum  dicitur  impellere  ,  flc&e- 
rc,mouere,&  quocumque  voluerit,  fiue  ad  bonum, 
e  iib.de  pr?-  fiue  ad  malum  inclinare,  ipfc  Auguftinus  e  explicata 
deft.Sanft.  erg0.  ait }  in  malorum  potejlate  peccare ,  vt  autem  pec¬ 
cando  hoc, vel  hoc  illa  malitia  faciant,  non  efi  in  eorum  po- 
tefiatefed  Dei  diuidentis  tenebras  ,  er  ordinantis  eas  ,  vt 
hinc  etiam  quod  faciunt  contra  voluntatem  Dei ,  non  im¬ 
pleatur  nifi voluntas  Dei.  Itaque  cum  ait  Auguftinus 
inclinare  Deum  hominum  voluntates  fiue  ad  bo¬ 
num  ,  fiue  ad  malum  ,  vel  loquitur  de  malo  poena:, 
vel  de  aliqua  indifferenti  adtione,  quae  cum  bene, ac 
mald  exerceri  queat ,  non  fine  culpa ,  agentis  vitio 
exercenda  eftjquod  alibi  copiofius  oftenfum  eft. 

XI V.  Redte  itaque  fubiicit  Apoftolus :  Ipfe  autem  nemi¬ 
nem  tentat ;  quafi  dicat,  tantum  abeft  ,  vt  quenquam 
Deus  ad  malum  impellat,  vt  potius  multis  ,  ac  miris 
modis  a  fcelere  rcuocet,  neque  vllo  modo  tentando 
ad  peccatum  inciter.  Quod  enim  Iacobus  Grjece  di¬ 
xit,  dvelfoiso ( es-/  y.axiSf,  Et  Latine  Interpres ,  intenta¬ 
tor  malorum  eft.  fic  accipio, vt  intentator  idem  valeat; 
quod  diftuafor  malorum,  vtfic  dixerim  reuocator, 
ac  propterca  redfce  (ubdivjpfe  autem  neminem  tentat r, 
eft  enim  Grsece  particula,  «Te,  perinde  quafi  dicat,re- 
uocat  Deus  a  malis  ,  non  autem  ad  ea  impellit.  Nec 
dubium  eft, quod  faepe  iam  monui ,  eam  e  Deo  ten- 
tationem  amoueri,quae  refertur  ad  malummam  alio- 
qui  frequentiflime  Scriptura  docet, interdum  Deum 
nonnullos  tentare,vc  eorum  fiue  fidem, fiue  conftan- 
tiam  ,  Sc  animi  robur  exploret.  Ita  dicitur  tentafle 

f  Gen.11.1.  Abrahamum  ,  cum  iulfit  f  eum  filium  vnigenitum 
facrificare.  Eademquc  ratione  tentaujt  lobum  ,  To- 
biam,&  alios. 

X  V.  Neque  vero  id  eo  pertinet,  vt  Deus  quafi  ignarus 
iuftorum  conftantiam  ,  &  animi  magnitudinem  co- 
gnofcat,fed  vt  eam  magis,  magifque  illuftret,&  aliis 
confpicuam,  &  admirabilem  reddat.  Itaque  cum  in 
g  cap.n.n.  libro  Genefeos  8  dixit  Deus :  Nunc  cognoui  quod  ti¬ 
mes  Deum, efi-  non  pepercifli  vnigenito  filio  tuo, propter  me. 
h  in  Catena.  Velfignificat  quod  ait  Diodorus  h, omnibus  horum 
k  Onift  8  fea>vcl  vt  Hilarius  ’,  Noffe  dignatus  fum;vel,vt  ma- 
in  Gen.  ’  lunt  Auguftinus  k,& Gregorius  ‘, Nofie  te  feci,  vel 
1  lib.  18.  quod  magis  reor  dvfyusBmitS&if.  vtitur  ,  &  more  ho- 


A  minum  loquitur ,  qui  cuiusjrei  periculum  fecerunt, 
eam  fc  perfedfe  nouifTe  arbitrantur.,.  Nam  ite  fiepe 
alias  hominum  copfuerudini  fefe  Deus  accommo¬ 
dat  :  nam hocipfum,quod  dicitur  tentare, ad  ean¬ 
dem  dvfyovtxsradeia.v  fpedfare  poteft ,  quafi-dicatur 
explorare ,  aut  periculum  facere;  Quod  apertiffime 
apparet,  cum  in  libro-  Genefeos,  -  dixit :  Defendam,  a  cap.i8.zr, 
qt  videbo  vtrum  clamorem ,  qui  venit ad,  me  opere  com- 
pleuerint,an  non  eft  ita, vt.  ficiam,  Mpre  enim  hom  inum 
dijfta  funt,quafi  dicat, propius  acceda^  experimeii- 
.tum  capiam,vt  plane  cognofcain.j  vera  ne  fint ,  qua: 
ad.  me  p.erlata  funt.Sic  accipienda  funtpkfaque  aha, 
quae  in  ucris  literis  leguntur. 

Quamobrem  acute  Tertullianus  '°\Caterurn  abj%  XVI. 
inquit,  vt  Dominus  tentare  videatur ,  quafi  aut  ignoret  b  ^ 

B  fidem  cuiufque  , .aut  deiicere  fit. confentiens diaboli,  eft  &  rat'caI>' 
infirmitas ,  &  malitia. ■  Nam  &  ji braham  non  tentanda 
fidei  gratia facrificare  de  filio  itffteratfed  probanda,  vtper 
eum  faceret  exemplum  pracepto  fuo  ,  quo  moxprxcqmrus 
erat,  neque  pignora  Deo  cariora  habenda.  Ec  in  eandem 
fententiam  Auguftinus  ‘  :jluditc, inquit,  facobus  diat.  c  $er.  9  de 
Nemo  cum  tentatur , dicat  quod  a  Deo  tentatur:  tentatio-  diacr.c.j. 
nem  i  fiam  malam  dixita  qua  quifque  decipitur,  &  diabo¬ 
lo  (ubiugat  ur\ I pfam  tentationem  dixit.  Eft  enim  alia  ten- 
tatio,qu£  appellatur  probatio  i  de  ipfa  tentatione  fcriptum  d  d  D^ucrj.}. 
eft.Tentat  vos  Dominus  Deus  vefter ,  vt  feiat  ,fi  diligatis 
eum.  Quid  eft,  vt  fciat  l  Vt  fcire  vos  faciat ,  nam  ipfe  m- 
uit.ln  illa  tetatione, qm  quifque  decipitur, &. [educitur ^ne¬ 
minem  tentat  Deus, fed  plane  iudicid  fuo  alto  ,&  occulto 
quofdam  deferit.  Cum  ille  deferuerit ,  inuemt,  quid  faciat 
tentator-,  non  enim  inuenit  aduersusfe  luilatoremfedcon-  m 

tinuo  illi  fe  exhibet  pojfeftoremfi  deferat  Dem. 

14.  Vnufquifque  vero  tentatur  a  concupifcentia  fua  ab- 
ftraclus,&  ille  cius.  ] 

Non  negat  Daemonem  frequentiflime  tenrare,fed  I. 
proximam  peccati  caufam  explicat  yquae  in  fola  hu¬ 
mani  arbitrij  libertate  pofita  eft.  Mirum  autem  ,  cur 
dixerit  Apoftolus,  vnumquemque  a  propria  concu¬ 
pifcentia  tentari,cum  certum  fit,  oriri  interdum^ec- 
catum  ex  ignorantia  ,  nonnunquam  etiam  ex  mali¬ 
tia;  fed  j  vt  arbitror ,  attigit  Apoftolus  propriam  .pec¬ 
cati  caufam.  Ignoratio  nquidem  quafi  ex  acciden¬ 
ti  caufa,vel  occafio  potius  peccati  dicitur,  cum  alio- 
qui  interdum  etiam  excufet ,  aut  extenuet  culpam; 

D  malitia  vero  exigit  mentem  in  malo  confirmatam, 
quod  tum  maxime  fit, cum  mens  &  ratio  nimia  qua¬ 
dam  animi  perturbatione  obruitur ,  vt  yei e  affirma¬ 
re  poflimus ,  peccata  omnia  a  praua  cupiditate  or¬ 
tum  ducere. 

Quocirca  vere  dixit  Apoftolus  :  Vnufquifque  ten-  1 1. 
tatur  d  concupifcentia  fua.  T  entatio  autem ,  vt  ex  Au  - 
guftino  docet  Beda ,  &  alicubi  affirmat  GregorifiS  e  Hom. 
tribus  modis  perficitur,fuggeftione,  dele<ftarione,&:  E“aag* 
confenfu .-  &  fiquidem  fuggeftioni  negetur  aflenfus, 
tentatio  viiftotis  materiam  prjebet ;  fin  autem  non¬ 
nulla  oble&atio  irrepat, leuis,  non  tamen  mortifera, 
culpa  contrahitur :  quod  fi  dele<5tatio  eo  vfque  pro¬ 
grediatur, vt  fpontaneum,ac  liberum  confenfum  eli- 
ciatjtum  vero  lethalis  culpa  admittitur.  Re&e  vero 
E  dixit  Apoftolus  ,  vnumquemque  a  concupifcentia 
tentari :  neque  enim  vim  affert,  aut  liberam  volun¬ 
tatem  vlla  neceflitate  pertrahit  ad  peccatum.  Vere 
«namque  dixit  Bcrnardus  f  :  Quod fcriptum  eft  ,vnuf  flib.de  grat. 
quifque  tentatur  a  propria  concupifcentia  abftr alius.  Et  *  Bb.  atb, 
illud  :  Corpus,  quod  corrumpitur ,  aggrauat  animam.  Et 
illud  Apoftoli  :  lnuenio  aliam  legem  in  membris  meis 
repugnantem  legi  mentis  mea ,  &  captiuantem  mcindege 
peccati-, putari pojfunt,  cogere  voluntatem  ,  cr  prsripcre  li¬ 
bertatem.  jit  vero  quantislibet  quis  intus  forifve  tenta- 
.tionibus  vrgeatur ,  libera  profelfo  femper ,  quantum  ad 
C  4  arbitrium 


gi  Epift.B.  Iacobi 

arbitrium  ftcckit,  voluntas  erit,  libere  quippe  de  fHD  rtihi-  A  Deo  f educi  homines , aut  obtundi, vel  obdnrancorda  eorum 


lominus  confehfu  indicabit. 

III.  Gregorius  a  autem  eodem  modo  explicandus  vi- 
i  loco  ind>  detur, cum  ait :  Et  nos  ciim  tentamur, plerumque  in  dele- 
eaI°'  Bationem ,  aut  etiam  in  confenfum  labimur,  quia  de  carnis 

peccato  propagati,in  nobis  ipfis  etiam  gerimus, vnde  certa¬ 
mina  toleramus :  fignificat  enim  idcirco  nos  intus  in 
animo  a  tentatiene  affici,  quia  ob  primi  Parentis 
lapfum  morbis, atque  aegritudinibus  animi  vel  inulti 
fubiacemus.  QupciicalubditChriftum  qui  fine  pec¬ 
cato  in  vtero  Virginis  coceptus  eft,  nullam  in  femet- 
ipfo  rixam  aut  appetitionu  luelam  experiri  potuiffe. 
Tentari  ergo,  ait, per  fuggeftionem potuit,  fed  eius  men¬ 
tem  peccati  deleBatio  non  momordit ,  atque  ideo  omnis 
diabolica  illa  tentmio  foris,  non  intus  fuit.  Nos  contra 


VI. 


nolite  dubitare  praccjftffe  mala  merita  eorum,  vt  iufte  ffia 
paterentur. 

Quamobrem  haec  Apoftoli  fentenna  fuperiorem 
confirmat,  qua  dixerat  Deum  efle  intentatorem  ma¬ 
lorum,  &  neminem  tentare,  cum  appareat,  quem¬ 
libet  Tuorum  fcelerum  fibi  efle  architedum,  vt  me¬ 
rito  dixerit  Sapiens  a  :  Non  dicas  ■,  ille  me  implanauit,  a  Ecclef.ij, 
non  enim  necejfarij  funt  ei  homines  impij.  Et  paucis  inter-  1 
iedfis  :  Deus  ab  initio  conftititit  hominem,  &  reliquit  illum 
in  manu  confilij  fui,  adiecit  mandata ,  &  pracepta  ftta:  Si 
volueris  mandata  feruare,  conferuabunt  te,  dr  in  perpe¬ 
tuum  fidem  placitam  facere  :appo fuit  tibi  aquam, dr  ignem, 
ad  quod  volueris  ,  porrige  manum  tuam  ;  ante  hominem 
vita ,  &  mors,  bonum,  dr  malum,  quod  placuerit  ei,  dabi- 


interdum  quidem  extrinfccus  ,  fed  vt  plurimum  B  ttir  illi.  Denique  vt  oftendat  fponte  homines  pecca- 


etiam  intus  inanimo  tentationepulfamur.  Sic  enim 
felib.4.inIo.  ait  Cyrillus  b  Alexandrinus :  Voluptas  quadam  ante 
omne  peccatum  pracurrit,  drferuens  cupiditas  ad  deliBa 
filet  illicere,  qua  ante  peccati  aBurn  infidet,  &  mentis  con- 
fenf  im  arripit, perfuadens  facile  hae  via  veniendum  nobis 
effe  quo  glifcimus  j  quod  Difcipulus  Chrifti  verum  ofttn- 
dit  dicens,  Vnufqmfque  a  fua  cupiditate  diftraBus,  atque 
feduBus  tentatur. 

IV,  ss4bjlr actus  ,  dr  ille  FI  us ,  Graece,  i^tXy.o/xtvoi; ,  yfif 

ftteaZofXivoc  ,  vr  flgnificet  vim  prauae  cupiditatis, quae 
primum  quidem  mentem  abftrahit ,  atque  auocat 
ab  honeftis  cogitationibus  ,  qua  poflent  illius  im¬ 
petum  retardare.  Deinde  dulcedine  quadam  demul¬ 
cet  animum,  &  fuauiter  obledfcat,  ita  fenfim  ad  pec- 


re ,  nec  polle  Deum  in  culpae  focietatem  vocari. 

Nemini,  inquit,  mandauit  impie  agere,  &  nemini  dedit 
fpatium  peccandi.  Graece  ivuu  ,  id  eft,  licentiam,  aut 
laxamentum,  quin  potius,  vt  ait  b  Iob  :  Dedit  Deus  bc2p.i4.13. 
locum  poenitentia,  ( hoc  eft,  longioris  virae  fpatium)  dr 
ipfe  abutitur  eo  in  fuperbiam.  Quod  aliis  verbis  expref- 
flt  Apoftolus  c:  Benignitas  Dei  ad  poenitentiam  te  ad-  cadRom.i. 
ducit,  fecundum  autem  duritiam  tuam,dr  impoenitens  cor,  4‘ 
thefi.uriz.as  tibi  iram  in  die  ira,  dr  reuelationis  iufli  iudi- 
cij  Dei. 

Itaque  docet  Apoftolus  non  extrinfecus  peccata  VII. 
affingi,  fed  ortum  ducere  ab  interna  animi  cupidita¬ 
te.  Quocirca  redle  dixit  Auguftinus  a  ,  pugnandum  e  Scr<  9-  dc 
effe  cum  cupiditatibus,  quae  remanent  poft  bapril-  ll'ucr-c,9' 


4.  rpift.Sir.  catum  allicit, quod  egregie  explicat  alicubi  Seneca c :  C  mum.  Quid  tibi ,  inquit,  faBurus  eft  tenrator  extrinfe- 


Nihil,  inquit,  intereft,  quam  magnus  fit  affeBus,quan- 
tufeumque  eft  parere  nefeit ,  confelium  non  accipit.  Quem¬ 
admodum  rationi  nullum  animal  obtemperat,  non  ferum, 
non  domefticum,  dr  mite  ( natura  enim  illorum  eft  fur  da 
fuadenti)ftc  non  fequuntur,  non  audiunt  affeBus,  quantu- 
heumque  ftnt ,  facilius  eft  enim  initia  illorum  prohibere, 
quam  impetum  regere.  Fateor  quidem  illum  plus 
aequo  humanis  affedHbus  tribuere  ,  quos  negat  pa¬ 
rere  rationi.  Sed  in  eo  cerre  laudandus  eft,  quod 
facilius  ait  eorum  initia  prohiberi,  quam  impetum 
cohiberi  pofle.  Re  namque  vera,  vt  ille  ait,  eorum 
initia  prohibenda  funt,  nam  fi  animum  occuparir.r, 
d  Ouid.  praecipitem  agunt.  Itaque  redte  ille  lt  dixit : 

Principiis  obfta,  fero  medicina  paratur 
Cum  mala  per  longas  conualuere  moras. 

V,  Caeterum  redte  ait  Plutarchus  *  :  Qua  animi  pars 
e  lib.de  virt,  affeBionibus  obnoxia  eft,  quanquam  propria  caret  ratione, 
mor*  alioqm  tamen ,  vt  eam  audiret,  ad  ipfdmque  fe  conuerteret, 

cederet,  dr  infirmaretur,  natura  fitculmem  conceffit,  nifi 
in  totum  perdita  ,  proftigataque  exi  fiat,.  Cui  affine 
f  lib.  1.  E-  eft,  quod  feribit  Ariftoteles  f ,  quafdam  effe  animi 
tbic.  c.  viti,  noftri  partes  ratione  quidem  carentes,  fed  quae  ta¬ 
men  aptae  fint  parere  rationi.  Iraque  tentae  concu- 
pifcentia,  mentem  abftrahit  ab  iis,  quae  ipfius  vhn 
retundere,  &  labefadtare  poliunt.  Id  vbi  imperrauic 
blandd  lele  infinuans  ad  voluptatem  allicit ,  fi  qui¬ 
dem  ex  aduerfo  cum  ratione  pugnat :  docet  enim 
ratio  impuras  voluptates  abiiciendas  efle ,  &  vni 
Deo  omnibus  animi  viribus,  ac  facultatibus  adhae- 


cus?  te  vince,  dr  mundus  es  diBus.  Quid  tibi  faBurus  eft 
tentator  extraneus ,  fiue  diabolus ,  fiue  minifter  diaboli? 
Quicunque  homo  proponit  lucrum ,  vt  feducat  5  auaritiam 
in  te  non  inueniat ;  quid  facit  propofttor  lucri  ?  Si  autem 
auaritia  in  te  inuentn  fient,  vifi  lucro  inardefeis ,  vitiofa 
efca  caperis  laqueo.  Si  autem  non  in  te  inuentn  fiierit  aua¬ 
ritia,  remanftt  fruftra  extenta  mufcipula.  ‘Proponit  tibi 
tentator  pulcherrimam  foemmam,  adftt  intus caftitas,vitkt 
eft  foris  iniquitas.  Vt  ergo  non  te  capiat  propoftta  pulchri¬ 
tudine  mulieris  aliena, cum  tua  libidine  intus  pugna.  Non 
fentis  hoftem  tuum,  fed  fentis  concupifcentiam  tuam,  dia¬ 
bolum  non  vides  ,fed  quid  te  deleBet ,  vides.  Vince  intus 
quod  tu  fentis,  pugna,  quia  quite  regenerauit,  index  eft, 
propofuit  luBam, parat  coronam. 

D  Vnufquifque  igitur  redte  dicitur  a  concupifcentia  VIII. 
fua  tentari  abftradtus,  &  illedtus,  hoc  eft,  vidius,  &c 
fuperatus.  Cupidiras  enim,  vt  ait  Cyrillus  c  Ale-  f  lib-  4-  in 
xandrinus,  eft  velutt  improbitatis  femen  ■,  hac  de  caufi,  *0,C,S l* 
inquit ,  iuffit  Deus  illam  corporis  particulam ,  in  qua, 

&  per  quam  voluptatis  fontes  fcaturiunt ,  ferro  circuncidi . 
vt  hoc  anigmate  perdifeamus  nullo  nos  paBo  mundos 
vnquam  fiituros ,  nifi  diutni  verbi  aBum ,  quafi  acu¬ 
tam  fpiritus  bipennem  retinentes,  omnem  turpem  ex 
animo  cupiditatem-,  eiiciamus ,  nec  qua  voluptas  ex¬ 
petit  carnis  ,  quamuis  iucundifftma  videantur  ,  fed 
fola  ,  qua  7)eo  placenta  ,  faciamus.  Hanc  porro  ve¬ 
ram  ait  efle  circuncifionem  ,  quam  exigir  Iere- 
mias  8 ,  cum  ait  :  Circuncidimini  Domino  ,  dr  aufer-  S  cap.4. 4* 
te  praputia  cordium-,  vefirorunL,  viri  Iuda  ,  dr  habi- 

E  tatores  Hicrufalemu  ,  ne  forte  egrediatur  vt  ignis  in- 


rendum  ;  contra  vero  cupiditas  primum  quidem  a  dignatio  mea  ,  dr  furccndatur  ,  dr  non-,  fit  ,  qui  ex 
Deo,  <3 c  diuinis  rebus  abducit,  tum  ad  ea,  quae  fub  tinguat,  propter  malitiam-,  cogitationum veftrarum^. 
fenfum  cadunt,  quae  animum  deprauant,  &  corrum-t  Quanti  autem  haec  Ipivitalis  circuncifio  facien- 


punt ,  falfa  quadam  dulcedine  prouocat.Jta  vere  di¬ 
citur  hominem  tentare,  hoc  eft,  ad  malum  impelle- 
?e.  Nec  dubium  eft,  ita  plerumque  hominum  men- 
tes  voluptatis  illecebris  capi,  atque  irretiri,  vr  quod 
e  lib.de  era  2*Pofl:oIus  ad  Romanos  fcripfit ,  iure  deferantur  a 
&  lib.  arb.c,'  P.co.’ &  ln  rePr°bum  fenfum  tradantut,vt  enim  feri- 
tr.infine.  bit  Auguftinus  s  :  Quando  legitis  m  litens  ventmis  a 


da  fit,  exemplo  Abrahae  confirmat  Cyrillus  ;  Illi 
enim-,  eunt-,  nonaginta  noucm-,  ejfet  annorum-,  ,  hoc 
eft  ,  antequam-,  centeftmnm-,  annum-,  attingeret ,  quod 
eft  perfeBionis  fymbolum ,  iuffus  eft  a  Deo  circunci¬ 
di  ,  qua  re  ,  inquit  ,  aperte  oTlcnditur  ,  quod  ianua 
quadam-,  ad  perfeBienenu  circuncifio  fit  ,  nec  pof 
fe  quenquam^  vllo  perfici  paBo  ,  nifi  obumbratam-, 
purifica 


IL 


III. 

tcap.j.ij. 


IV. 

blib.y.hora 
homil.  41. 
cap.8. 


V. 

ccap.,7.  ii 
prine. 


dPro.7.tf, 


Explanatio  Cap.  I.  33 

purificationem  clrcuncifione  pojfideat.  ‘Perfectionis  enim  A  rum  (ordibus  inquinentur.  De  fenefira  enim,  inquit. 


figttum  denarius  in  fe  reuo  lutus  numerus  efi :  Ante  perfe¬ 
ctionem  ergo  circuncifio  datur ,  qu&  nos  ad  perfectionem  fa¬ 
cile  deducit. 

15.  Deinde  concupifcentia  cum  conceperit  parit  pecca¬ 
tum  ■,  peccatum  vero  cum, confummatum  fuerit,  gener  at 
mortem.  ] 

Concupifcentiam  veram  dixerat  die  tentationis 
caufamjnuncaddit  effe  veram ,  &  proximam  pecca¬ 
ti ,  ac  mortis  parentem,  vt  magis  confirmet,  quod 
paulo  ante  dixerat  Deum  neminem  tentare,  hoc  eft, 
ad  malum  impellere ;  vtitur  autem  eleganti  quadam 


domus  mea  per  cancellos  profpexi,  dr  video  paruulos,confi- 
dero  vecordem  iuuenem ,  qui  tranjit per  plateam  iuxta  an¬ 
gulum  ,  &  prope  viam  domus  illius  graditur  in  obfcuro, 
aduefperafcente  die  in  notiis  tenebris ,  &  caligine .  Et  ecce 
occurrit  illi  mulier  ornatu  meretricio  prap arata  ad  capien¬ 
das  animas, garrula,&  vaga, quietis  impatiens,  nec  valerA 
in  domo  confifiere  pedibus  fuis, nunc  foris ,  nunc  in  plateis, 
nunc  iuxta  angulos  inftdians. 

Atque  ha&enus  quidem  defcripfit  Salomon  pri¬ 
mum  eos, qui  ad  voluptates «procliues  fiunt ,  &  facile 
blanditiis  ,  ac  lenociniis  capiuntur ,  hoc  eft ,  adole- 
fcentes  defides  prxfemm,&  otiofos.  Mox  in  perfiona 
metaphora  du&a  ab  animalium  partu  i  prius  enim  g  meretricis  graphice  prauam  cupiditatem  fiuis  pene 
fcetus  concipitur,  deinde  vbi  maturus  fuerit ,  editur  coloribus  pingit.  Quid  vero  deinceps  fequatur  fiunc 
in  lucem.  Rede  autem  hoc  loco  obferuandum  eft, 
tres  cupiditatis  motus  ab  Apoftolo  diftingui.  Pri¬ 
mum  quidem  minime  liberum,  acfpontaneum  citra 


vr. 


liberi  arbitrij  confenfum,quo  mes,  Sc  voluntas  quo¬ 
dam  modo  pulfiatur,&  ad  peccatum  incitatur.  De 
quo  modo  dixerat.  Vnufquifque  tentatur  a  concupifcen¬ 
tia  fua  abflratius ,  drilletius.  quod  eft  veluti  peccati 
femen  ,  vt  obfieruauit  Cyrillus  Alexandrinus.  Alte¬ 
rum  non  prorfus  liberum  ,  &abfolutum,  fied  non  fi¬ 
ne  aliqua  voluntatis  oble&atione  ,  quae  fimilis  eft 
conceptui. 

Quemadmodum  enim  fcetus  tum  dicitur  conci-  (- 
pi,cumvterus  maternus  perceptum  femen  ample&i- 
tur  ,&fouet;  ita  concupifcentia  concipere  dicitur, 
cum  ita  afficit  voluntatem  ,vt  ei  nonnihil  allubefcat, 

&  titillatione  fualeuiteroblettet ,  qui  motus  quam- 
uis  non  omni  culpa  vacet ,  nondum  tamen  lethale 
crimen  eft.Id  vero  exprimit  Iaeobus,cumait  :Concu- 
pifcentia  cum  conceperit,  parit  peccatum.  Nam  fimpli ci¬ 
ter  ex  eo  conceptu  exiftit  peccatum.  Tertium, ac  po- 
ftremum  indicat,  cum  ait :  Peccatumvero  cum  confum¬ 
matum  fuerit  generat  mortem.  Confummari  autem  di¬ 
citur  peccatum  non  modo  cum  re  ipfa  perpetratur 
extrinfecus ,  fed  cum  ei  intus  in  animo  libere  praebe¬ 
tur  aflenfus. 

Quam  ob  caufam  aptid  *  Matthaeum  dixit  Chri-  ^ 
ftus  :  Qua  viderit  mulierem  ad  concupifcendum  eam,  iam 
moechatus  efi  eam  in  corde  fuo.  Cum  igitur  concupi¬ 
fcentia  titillat  animum,  veluti  femen  fundit ;  cum  in 
voluntate  nonnullum  fui  amorem, &  oble&ationem 
parit, concipit, &:  quafi  parturit  peccatum  •,  fi  confen- 
fum  extorqueat,  maturum  iam  partum  edit,&  gene¬ 
rat  mortem, hoc  eft, mortiferum, &  lethale  crimen. 

Itaque  re&e  Auguftmus.  b  :Vel  mortem, inquit, time, 

.  fi  peccatum  non  times -,  noli  confentire  concupifcentia  tua-, 
non  efi  vnde  concipiat  nifi  de  te.  Confenfifii ,  quia  concu- 
buifii  in  corde  tuo.Surrexit  concupifcentia  ,  nega  te  illi, no¬ 
li  eam  fequi.  Concupifcentia  cum  conceperit ,  parit  pecca¬ 
tum ,  peccatumvero  cum  confummatum  fuerit ,  generat 
mortem .  Ergo  ne  abfiraharis  a  concupifcentia  tua ,  nega  te 


VII. 


in  modum  declarat :  Apprehenfumque  deofculatur 
uenem,&  procaci  vultu  blanditur  dicens.  Vttimas  pro  fal¬ 
lat  e  voui,  hodie  reddidi  vota  mea  .Idcirco  egrejfa  fitm  in  oc- 
curfum  tuum,de(iderans  te  videre ,  &  repen, intexui  funi¬ 
bus  letiulum  meum,firaui  tapetibus pitiisjex  Aegypto-,  af- 
perfi  cubile  meum  myrrha,  d?  aloe  ,  &  cin amomo.  Veni 
inebriemur  vberibus ,  Qrfruamur  cupitis  amplexibus  ,  do¬ 
nec  illucefcat  dies.  Non  efi  enim  vir  in  domo  fua-, ab  iit  via 
longiffima  -,  facculum  pecunia fecum  tulit ,  in  die  plet#  luna 
reuerfurus  efi  in  domum  fuam.  Quibus  verbis  omnes 
ferme  modos  breuiter  attingit ,  quibus  prauae.cupi- 
;  ditares  mentem  corrumpunt,ac  deprauant.  y  • 

Primum  enim  incredibili  quadam  fuauitate  ani¬ 
mum  demulcent,  fubitoque  titillant, quodfignificat, 
dum  ait :  Apprehenfum  deofculatur  iuuenem  ,  &  procaci 
vultu  blanditur. Tum  fi  fieri  poteft,-nonnullam'hon&- 
ftatis  fpeciem  praetexunt  ,  quod  confentaneae  fint 
eiufinodi  appetitiones  humanae  naturae.,  quod  non 
fruftra  infirae  fint  a  Deo,  quod  viri  etiam  lapientes  iis 
interdum  indulferint,quod  fignificat  Salomon,  duin 
vi&imas,  &  vota  a  meretrice  commemorari  narrat. 

Vbi  vero  pudorem  ,  &verecundiam,aut  abegerint, 
aut  abfterferint  5  voluptatis  dulcedine,  fuauitatequc 
propofita  voluntatem  ad  fefe  rapiunt.  Id  fignifica- 
tur,cum  Salomon  meretricem  dicentem  inducit:/«- 
t  exui  funibus  letiulum  meum,S>Cc.  Etrurfus  :  Veni,inc-t 
briemur  vberibus.  Denique  amoris  periculis  fecurira- 
tem  pollicentur,  idque  iis  verbis  exprimitur  :  Nona  fi 
enim  vir  in  domo  fua  ,  8c  quae:  fequuntur  ;  ne  videlic.ec 
metuat  adolefcens  adulterium  perpetrare. 

Ita  fit  vt  concupifcentia  concipiat,  &  pariat  ifiibii-  VII 1. 
cit  enim  Salomon  :  Irrettmt  eum  multis fermombus ■,  dr 
blanditiis  labiorum  protraxit  illum.  Statim  eam  fequimr 
quafi  bos  dutius  ad  vitiimam  ,  dr  quafi  agnus  lafciuiens , 
dr  ignorans  quod  ad  vincula fiultus  trahatur,  donec  tranf 
figatfagitt a  iecur  eius ,  velut  fi  auisfefiinet  ad  laqueum ,  & 
ne  frit ,  quod  de  periculo  anima  illius  agitur-,  hoc  nimi¬ 
rum  eft  quod  ait  Iacobus :  Concupifcentia  cum  conce¬ 
perit  , parit  peccatum ,  peccatum  cum  confummatum  fuerit, 
generat  mortem.  Neque  abfimili  paradigmate  idem 


illi,noli  eam  fequi ,  illicita  efi,  lafciua  efi,turpis  efi,alienat  £  ferme  alibi  docet  Salomon.  Quamuis  enim  alij  ali¬ 


te  d  Deo-,noli  dare  confenfionis  amplexum, ne  plangas  par¬ 
tum, quia  fi  confenferis ,  id  efi, fi  amplexatus  fueris,  conci¬ 
pit  i  cum  concupifcentia  conceperit ,  parit  peccatum.  Non¬ 
dum  times  ?  peccatumgenerat  mortem.  V d  mortem  time ; fi 
peccatum  non  times ,  time  quo  perducit  peccatum-,  dulce  efi 
peccatum, fed  amara  efi  moss. 

Perfimilem  metaphoram  vfurpauit  Apoftolus 
1  Paulus  in  epiftola  ad  Romanos  c,  cum  peccatum  vi¬ 
ro,  animae  noftrae facultates  fccmina:  comparauit ,  ex 
quorum  coniugio  fcelera,atque  flagitia,hoc  eft,mor- 
tiferx  proles  procreantur ,  vt  eo  loco  copiofius  do¬ 
cuimus.  Quod  vero  in  prxfentiaait  Iacobus, elegan¬ 
ti  quadam  oratione  deferibit  Salomon  d  miro  quo¬ 
dam  artificio  explicans  ,  quanam  ratione  adolefcen- 
tes  prxfertim  voluptatum  illecebris  deliniti ,  fceie- 


ter  Salomonis  verba  interpretentur,  omnium  tamen 
optime  videnrurij  fentire,quiper  mulierem  ftulta,& 
clamofam,non  modo  prauam  ,  &  haereticam  do&ri- 
nam,fed  impuram  voluptatem  fignificari  autumant, 
eodemque  fpe&arc  putant,quo  fuperiora. 

Porro  Salomon  *  cum  defcripfiflet  luculentam  IX. 
Sapienrix  orationem  ad  fe  cundtos  mortales  intii-  alWj.ij. 
tantis,fubdit  ex  aducrfoftultx  mulieris ,  hoc  eft;  ne- 
farix  cupiditatis  verba.  Mulier,  inqak,fiulta,  dr  'cla¬ 
mo  fa  ,p  lenaque  illecebris  ,  d1  nihil  omnino  fciens  fedit  in 
foribus  domus  fua  fuper  feliam  in  excelfo  vrbis  loco ,  vt 
vocaret  tranfeuntes  perviam  ,  dr  pergentes  in  itinere  fiso. 

Qui  efiparuulus  declinet  ad  me,dr  vecordi  locuta  efi.  A- 
quefurtiua  dulciores ,  &  panis  abfeonditus  fuatiior.  Et 
ignorauit ,  quod  ibi  fintgigamcs ,  drin  profundis 'inferm 


34 


Epiit  B.  Iacobi 


a  li.jj.Mor.  conuiusteius.  Licuerit  fane  Grcgorio  a  haec  ad hsreti-  A  tem  attrahit,  atque  allicit ,  menti  tenebras  offundit, 

c.l  6-  _  I  n  _  C _  _ *  J  ©  ^  _  _  _  ;11 _ E>  ..b  n  <««■  .I  *r*-  /^ifi  O  t-nrni  rf*r  lokot-nr  At* 


b  TraA.  97. 
ia  loan. 
c  Gaiet.  & 
plerique  Hc 
orseotum  & 
Janfen. 

x. 


eorum  doctrinam  transferre  ,  quod  &  ante  illum  fe¬ 
cerat  Auguftinus  b.  Vere  tamen  Salomon ,  vt  viri  c 
dodi  obferuarunt ,  de  impura  cupiditate  ad  literam 
loquitur. 

Vere  enim  voluptas  infame, ac  fatux  mulieri  fimi- 
lis  dicitur  ,  quae  plena  illecebris  incautos  decipit ,  8c 
ad  interitum  ducit  fempiternum,quxeft  mors, quam 
parit  peccatum.  NeC  enim  dubitandum  eft  loqui 
lacobum  de  morte  fecunda  ,  feu  de  morte  animx, 
quia  lethale  crimen  animam  fpoliat  vita  gratiae  ,  Sc 
nili  poenitentia  deleam* ,  affert  etiam  mortem  fem- 
piternam.  Vt  enim  olim  primorum  parentum  pec- 


vt  nihil  propius  lit,quam  vtquis  turpiter  labatur ,  & 
erret.  Nam  vt  omittam  quod  audore  Ariftotele  in 
fcholis  acute  docent  Theologi ,  in  omni  peccato 
pradicum  vt  minimum  errorem  inuolui ,  cum  fpe- 
datisomnibus  id  eligatur  ,  quod  redae  rationi  repu  ¬ 
gnat.  Omnis  animi  morbus  nifi  flarim  initio  vis  eius, 
atque  impetus  retundatur ,  mentis  aciem  hebetat,  &C 
falfas  quafdam  notiones  parit,ex  quibus  neceffe  eft, 
multos  ac  maximos  errores  exiftere. 

Quamobrem  rede  dixit  Dauid  a ,  impium  eo  ve-  f 

niffe  dementis, vt  Deum  effe  pernegaret.  Dixit  iniu-  3  ^al*>  ?• ,n 
ftus ,  vt  delinquat  in  femetipfo.  Non  eft  timor  Dei  ante  prl"c‘ 


catum, moriedi  neceffitatem  attulit,  ita  etiam  quod-  B  oculos  eius.  Et b  alibi  apertius  :  Dixit  infipiens  incordte  ^  xj.in 


libet  peccatum  anims  mortem  affert ,  &  vitali  adio- 
ne  hominem  fpoliat ,  ac  propterea  quicquid  interim 
agit ,  hadenus  mortuum  dicitur  ,  quod  nullam  ha¬ 
beat  vim  merendi. 

X  L  Quocirca  rede  dixit  BedarSt  fuggeflioni  non  confenti- 

tnus,  tentatio  nobis  ad  viiloriam  prouenit  •,  ftfuggeftio  illi¬ 
cit  ,  delctlando  offendimus  ,  fed  nondum  mortem  incurri- 
imts.  sit  ft  delectationem  concepti  facinoris  in  corde  [equi¬ 
tur  partus  pranse  a(lionis,iam  nobis  mortis  reis  viElor  mor¬ 
tis  abfcedit.  Quod  tamen ,  vt  paulo  ante  monui,non 
perinde  accipiendum  eft ,  quafi  fola  externa  adio  le- 
thalem  culpam  contineat,  cum  folo animi  confenfu 
peccatum  admitti  pofiit,cui  mors  refpondeat. 


fuo ,  non  efl  Deus.  Vt  autem  facilius  perfuadeat  Apo-  *>nac’ 
ftolus  vel  qus  dixit,  vel  quae  didurus  eft,fratres  luos 
dilediflimos  appellat.  Nolit  e, inquit, errare, fratres  mei 
dilettiftimi.  Nihil  autem  eft ,  quod  maiorem  vim  ha¬ 
beat  ad  fidem  conciliandam  ,  quam  fi  te  ab  eo  diligi 
credas, qui  tibi  aliquid  perfuadeat.Interim  quid  ma¬ 
xime  Principem  ,ac  Paftorem  doceat,  breuiterindi- 
catmecefTeeft  enim  eum  ,  qui  Ecelefis  prseft,  incre¬ 
dibili  quadam  caritate  populum  fibi  fubiedu  com- 
pledi,&  veluti  paterno  amore  profequi. 

Ita  enim  fiet,vt  eundorum  falutem  quam  dili- 
gentiffime  procuret,  quod  &  Apoftolus  Paulus  fre- 
quentifiime  fuis  in  epiftolis  docet  j  tum  vero  praecr- 


XII,  Ex  his  itaque  rede  probauit  Apoftolus  non  effe  C  pue  ,  cum  c  affirmat  optaffe  fe  pro  fratribus  anathe-  c  3(1  Ro<9-3* 
:  ma  fieri  a  Chrifto.  Idque  effe proprium  veri  Paftoris 

apudloannem  docuit  Chriftus  d.  Bonus,  inquit  ,pa-  d Ioa‘IO‘ri' 
ftor  animam  fuam  dat  pro  outbusfuis.  Hanc  autem  cari¬ 
tatem, qua  fideles  lacobus  profequebatur  ,  bifariam 
oftendit ;  primum  quia  fratres  fuos  appellat, vt  non 
fblum,quodfupramonui,modeftiam  declaret  fuam, 
fed  fraternam  caritatem,  ac  beneuolentiam  prsfcfe- 
rat.  Deinde  fratres  appellat  dilediffimos,hoceft,  in 
primis  caros.  Grsce  eft  lya.™7?),  quafi  dicat,Diledi. 

Solet  tamen  Interpres  femperferefuperlatiuovti  ad 
amoris  magnitudinem  magis  declarandam. 


extra;iios  propriam  ,  ac  veram  peccati  caufamqi 
rendam.  Neque  enim  Deus  effe  poteft  flagitiorum 
*uddfi;cum  potius,& legis  audoritate,&  gratis  prs- 
fidio  ab  iis  reuocet.  Dsmonveroquamuis  fspe  ma¬ 
lum  fuadeat,non  poteft  tamen  parendi  neceffitatem 
afferre,  qui,vt  ait  Auguftinus, non  vincit  nifi  volen¬ 
tem.  Hortari  quippe  poteft,  prouocare,  allicere,  im¬ 
pellere,  at  ab  inuito  confenfum  extorquere  nullo 
modo.  Quamobrem  ,  vt  alibi  rede  monet  Augufti¬ 
nus  ,extrinfcca  peccati  caufa  qusrcnda  nulla  eft :  fi 
qua  enim  fingi ,  aut  excogitari  queat ,  fiquidem  illa 
vim  afferat,  &  neceffitatem  imponat ,  cui  nequeat 
quisrefragari,  peccatum  metuendum  non  eft,vbi  li¬ 
bertas  abeft  ,  fin autem  ita  mouet ,  vt  liceat  diflenti-  D 
re ,  non  ei  prsbeatur  afTenfus  ,  &  nullum  peccatum 
erit. 

16.  'Nolite  itaque  errare, fratres  mei  dileEliftimi .] 

Bifariam  hsc  breuiffima  Apoftoli  fententia  accipi 
poteft  •,  vel  vt  referatur  ad  fuperiora  ,  fitque  eorum, 
qus  dixerat ,  veluti  extrema  claufuia ,  quafi  dicat, 
quoniam  Deus  neminem  prouocat  ad  malum  ,  fed 
fponte  fua  quilibet  voluptatis  dulcedine  captus, cu¬ 
piditatibus  laxat  habenas  ,  &  fceleribus  ,  ac  flagitiis 
inquinatur,  non  eft  quod  quifquam  inani  errore  ae- 
lufiis,vtfus improbitati excufationem  prstexat  ,in 
Deum ,  vel  externam  aliam  caufam  culpam  transfe¬ 
rat.  Vel  certe  eadem  fententia  prsparatio  qusdam 
eft  ad  ea,qus  mox  dicenda  funt,  percipienda,vt  fen- 


1.7 .  Omne  datum  optimum  ,  &  omne  donum  perfetlum 
defurfum  eft,defcendens  d  Patre  luminum ,  apud  quem 
7tonefttranfmutatio,?iecvicijfttudinis  obumbratio .] 

Olim  ipfo  ftatim  Ecclefis  nafcentis  initio  duo  ^ 
grauiffimi  exorti  funt  errores  ;  alter  Simone  Mago 
audore  Deum  affirmabat  omnium  (celerum',  atque 
malorum  effe  impulforem;  alter  vero  eodem  etiam 
magiftro  plura  rerum  initia  conftitucbat,  &  alia  qui¬ 
dem  a  bono  ,  alia  vero  a  malo  principio  condita  efte 
tradebat.  Priorem  errorem  hadenus  cofutauit  Apo¬ 
ftolus, pofteriorem  refellere  nunc  aggreditur.Ne  pa¬ 
tiamini,  inquit, vos  falfis  opinionibus  imbui  ,  fed  pro 
certo  habetote ,  quicquid  vfpiam  boni, vel  fub  afpe- 
dum  cadat ,  vel  alio  fenfu  percipiatur,vel  mente  de¬ 
nique  comprehendatur ,  ab  immenfa  Dei  bonitate, 
ac  munificentia  profedum  effe.  Atque  ita  vt  monet 
Cyrillus c  Alexandrinus ,  obiter  probat ,  quod  fiiprd  c  i;.4.  ^  i0. 


fusfit,  Nemo  Yeftrum  mente  aberret,  aut  aliter  fibi  ^  dixerat,  fapientiam  a  Deo  petendam  efte.  Qupniam,  cap.i;. 


perfuadeat,quam  ego  didurus  fum;  fed  mihi  verifti 
ma  dicenti  credite  Deum  effe  bonorum  omnium 
fontem,  ac  liberali flimum  largitorem. 

Nihil  igitur  a  Deo  metuendum  eft  mali,  quin  po¬ 
tius  bona  omnia  ab  illo  fperanda,  atque  expedanda 
funt  i  quod  fi  quis  dc  alterutro  dubitet ,  eum  necefTe 
cftperniciqfo  ertordabi-.fiue  enim  Deum  malorum, 
ac  fcele.ru m  ardorem  putet  5  impius,  fiue  bona  om¬ 
nia  a  eo  pioficifci  neget ,  mortalium  ingratiffimus 
cenfendus  em  Redd  autem  ai  t,N olite  errare.  Grsce 
,hoceft,ne  patiamini  vos  feduci ,  aut  in 

ri  F°rrCfn  !Td  r  * deniclue  veritatis  viaauoca- 
rrEt  fortafle  refpexit  Apoftolus  ad  ea ,  qusproximd 
dcpmua  cupiditate  dixerat,  qus  dum  advolupta- 


inquhftiuiniingenij  eft  Deum  cognofcere,ad  id  nemo  per¬ 
nent  urus  eft,  qui  d  Deo  ‘ Patre  cognitionem  non  acceperit , 
nec  id  iniuria.Si  enim  omne  datum  optimum  defurfum  e(ty 
quomodo  cognitio  Chrisli  dextera  Patris  munus  non  eritl 
slut  quomodo  veritatis  perceptio  fumma  gratiarum  om¬ 
nium  non  eritl  Ait  autem  Apoftolus  :  Omne  datum  opti - 
mum. Grsce  ,  hoc  eft  ,  donatio, feu  largi¬ 

tio  bona  5  deinde  addit:  Et  omne  donum  perfettum-, 

Grace,^»»»  /dpn/uaTiS.  i-; 

Quomodo  autem  hsc  duo  diftinguenda  fint,non 
non  plane  liquet. Sunt  qui  vclint-datum  pertinere  ad 
naturam,  donum  vero  ad  gratiam.  Sunt  qui  nullum 
agnofeant  difcrimen,fed  vtrumque  referri  putent  ad 
ea, qus  fupra  naturam  diui*itus  tribuuntur.  Ea  enim 

effe 


Explanatio  Cap.  I. 


35 


1IL 


B 


IV. 


s  Serra. t. 
par. 


e(Tc  data  optima  ,  &  dona  perfe&a,  quod  in  hac  vita 
incredibiliter  ornent ,  ac  perficiant  animam  ,  &  ad 
immortalem, fempi'ternamque  gloriam  capeflendam 
prxparent.  Ego  facile  crediderim  hanc  pofteriorem 
fententiam  infticuto  Apoftolico  maxime  congruere, 
cum  praefertim  confeftim  fubdar,  Voluntarie  tmm  ge¬ 
nuit  nos  verbo  veritatis  ,  vt  fimus  initium  aliquod  creatu¬ 
ra  eius.  Quae  de  vocatione  ad  fidem,&  iuftificatione 
videntur  accipienda. 

Si  tamen  Gr*ca  verba  diligentius  expendantur, 
priori  loce  videtur  lacobus  i pfam  largitionem ,  vt 
attio  quaedam  eft,intelligere,  pofteriori  vero  munus 
ipfum,quod  largitione  tribuitur,vt  fit  fenfus.  Nolite 
errare,  corporearum  voluptatum  largitioneque  bo¬ 
na, neque  honefta-eft ;  omnis  enim  donatio, quae  bo¬ 
na^  honefta  fit,ab  vno  Deo  manat.  Fieri  autem  po¬ 
teft,  vt  quod  tribuitur  bonum  fit ,  ip favero  largitio 
turpis, atque  inhonefta.  Pecunia  enim,  qu*  datur  le¬ 
nonibus  ,  8c  meretricibus ,  bona  eft,  &  humanis  vfi- 
bus  accommodara,ipfa  vero  largitio  improba, &  ne¬ 
faria.  Cum  vero  Deus  aliquid  largitur, fiue  intra  na¬ 
tur*  fines ,  fiue  fupra  naturam  ,  ipfa  largitio  optima 
eft,  &  ad  optimum  finem  refertur ;  quidquid  aurem 
ca  largitione  tribuitur  ,  eft  in  fuo  genere  prarftantif- 
fimum. 

Et  quidem  fi  de  rebus  ,qux  natura  conftant,  lo¬ 
quendum  fit.  Vidit  Deus  euntia  ,  qua  fecerat ,  &  erant 
valde  bona.  Sc  homini  tanquam  rerum  omnium  do- 
de  mino  fubie&a  fiunt,  ficait  *  Leo  Pontifex.S<j/,/,#»<t, 
&  fydera  fint  commoda  vt  entibus ,  fnt  fpeciofa  cernenti¬ 
bus.  Quod  de  exteris  rebus  creatis  aeque  poteft  affir¬ 
mari  /funt  enim  omniamira quadam  bonitate  pr*- 
dira;eorum  vero  largitio  etiam  optima  cenfenda  eft, 
cum  illud  vnum  fpectafle  videatur  Deus  ,  vtcunria 
creata  homini  defieruirent ,  fuaque  tum  pulchritudi¬ 
ne,  tum  vtilitate  eum  ad  Conditoris  laudem  ,  atque 
b  Pfal.  8.y.  amorem  prouocarent. Quocirca  dixit  Dauid  b:  Quid 
efi  homo, quod  memor  es  eius ,  aut.  filius  hominis ,  quoniam 
vifitas  eum  ?  Minuisli  eum  paulo  minius  ab  Angelis ,  glo- 
ria,(fr  honore  coronash eum,&  conllituisU eum  fuper  ope¬ 
ra  manuum  tuarum  •,  Omnia  fiubiecifii  fub  pedibus  eius, 
oues  &  boues  vniuerfits  ,infuper  &  pecora  campi.  V ilucres 
coeli, &  pifces  maris ,  qui  perambulant  femitas  maris. 

Quo  autem  haec  tanta ,  tamque  lingularis  liberali- 
•  tas  referretur ,  egregie  docuit  Salomon  c  :  A  magni¬ 
tudine  enim  fpeciei,(jr  creatura  cognofeibiliter poterit  Crea¬ 
tor  horum  videri.Ex  his  namque  rebus  creatisad  Con¬ 
ditorem  mens  erat  erigenda,  quod  etiam  apertiflime 
o.  docuit  Paulus.cmn  ad  Romanos  4  fcripfit :  lnuifibi- 
lia  enimipfius a  creatura  mundiperea,qua  faclafunt,  in¬ 
tellecta  confpiciuntur  ,fcmpiterna  quoque  eius  virtus  ,  & 
diuinitas.  Siue  igitur  fperientur  natur*  bona  ,  (iua 
ipfa  bonorum  largitio,  vere  dicit  lacobus :  Omne  da¬ 
tum  optimum, &  omne  donum  perfeflum  a  Deo  manare. 

Quocirca  tacite  perftringir  (  quod  etiam  ad  Ro¬ 
manos  fecit  Paulus )  eorum  impietatem,  qui  rebus 
creatis  diuinum  cultum  adhibuerunt  j  vt  enim  Leo 
de  Pontifex  feribit c  :  Vitra  omnem  modum  difiant  a  fem- 
piterno  temporalia  ,  ab  incorporeo  corporea  ,  a  Dominatore 
fubietta,quia  &  fi  mirandam  habent  pulchritudinem, ado¬ 
randam  tamen  non  habent  deitatem.  Vitio  tamen  pluri¬ 
morum  mortalium  fa£fcumeft,vt  quae  per  le  bona 
funt ,  &  diuitpa  munificentia  humana:  vitae  opportu¬ 
nitatibus  deftinata,  magna  praeberent  impietatis  ma¬ 
teriam.  Ait  autem  Apoftolush*c  omnia  bona  de- 
furfum  efte,vt  fignificet,  quicquid  in  hoc  ampliffimo 
Orbis  terrae  theatro  cernitur, non  temere,autcafuex- 
titifle,fed  effectricem  habere  caufam,  eamque  cccle- 
ftem,  atque  diuinam:  Atque  ita  plurimorum  deliran¬ 
tium  potius  ,  quam  philofophantium  fomnia  vnico 
verbo  refellit.  Addit  autem :  Defcendens  a  ‘Tatre  lurni- 


V. 

cSap.ij. 


dc»p.i.'i 


c  Serm.: 
Nar. 


nnm,v  tqu*  fit  haec  rerum  omniufn  caiila  ,  breui  qua¬ 
dam  periphrafi  infinuct. 

Siceriam  dixir  Batpifta  apud  loanncm  *  :  Nonpo -  V  1  ** 

tefi  homo  accipere  qmdquam  ,  nifi fuerit  ei  datum  de  edeld:  a  caP' 

Et  mater  Machabxomm:A7efcio,ait,qualirer  in  vtcro  ^  Ma- 
meo  apparuijhs :  nequesemrn  egofpiritum ,  &  animam  do-  cha.  c.7 .11, 
naui  vobis, &  vitam  ,  &  fingulorum  membra  non  ego  ipfa 
compegi :  fed  enim  mundi  Creator ,  qtti  formanti  hominis 
natiuitatern  ,  quique  hominum  inuenit  originem ,  &'fpiri- 
tum  vobis  iterum  cum  mifiericordia  reddet, &  vitam.  V 0- 
eat  autem  lacobus  Deum  Patrem  luminum,  Patrem 
quidc  Hebraoru  nrore ,  qui  Patrem  appellare  loleht  ; 
cuiufque  rei  au&ore.lta  iitJibro  Genefeos  c  label  di-  c  cap.4.:#. 
citun  P  ater  habitantium  in  terit  oriis, atque  pufiorum.  Iu- 
bal  autem  eius  frater ,parer  canentium  cythara,  &  orga i 
no.  Iure  aurem  ambigas  Patnfne  nomen  ad  primam 
Trinitatis  perfonam  referat  •>  an  vero  ad  Trinitatem. 

Nam  fi  de  primaperfona loquatur,  veliftim^  illa  Pa¬ 
ter  luminum  appellari  poteft  ,  cum  fit  fons, &  origo 
diurnarum  perlonarum  ,  quippe  qui  vi  fu*  foecundi- 
tatis  filium  generat ,  qui  aloanne  d  lux  vera  dicitur,  d  cao.  1.3. 
qua  illuminat  omnem  hominem  vementem  in  hunc  mun¬ 
dum.  Et  in  Symbolo  Niceno,/«w«  de  lumine.  Idem- 
quevna  cum  Filio  Spiritum  fandum  fpirat,  qui  me¬ 
rito  ab  Ecclefia,  lumen  cordium,appel\3.mt . 

Harum  igitur  diuinaram  perlonarum  refpc&u,  VIII. 
merito  prima  perfona  luminum  Pater  nuncupari po¬ 
teft.  Quod  fi  Patrem  luminum  retulir  lacobus  ad 
res  creatas  ,  eadem  perfona  prima,  cui,  vt  Theologi 
C  loquuntur ,  priuato  quodam  iure  adferibitur  omm- 
potccia,qu*queperfimili  ratione ,  in  Symbolo  Apo¬ 
ftolico  dicitur  Creator,  luminum  Pater, merito  nun-  ^ 

cupatur ,  quin  etiam  rota  Trinitas  omnia  in  lucem 
proferens  luminum  parer  diri  poteft.  Mentes  enim 
ili*  ab  omni  materi*  concretione  fegregat* ,  &  lu¬ 
mina  qu*dam  funt,  &in  libro  lob  filij  Dei  nomi¬ 
nantur. 

Quam  ob  caufam  Gregorius e  Naziazenus:  Deum  ^ 
fummumsJr  inaccejfibile  lumen,  appella  t, quod  nec  mente  C  °iaC'4°' 
percipi, nec  verbis  explicari  potefhiatnram  omnem  ratio¬ 
ne  praditam  illuminans, hoc  intelligibiUbus , quod  fol  infen- 
fibilibus,eo  fie  magis  contemplandum  nobis  prabens,  quo  ac¬ 
curatius  animos  purgauerimus ,  eo  rurfns  magis  aman¬ 
dum, quo  magis  contemplati fuerimus, eo  denique  magis  co- 
gnoficendHm,qu'o  magis amauerimusfefeipfe fpeculans ,  & 

13  comprehendens,  ac  perexigue  ad  externa  diffundens.  Lu¬ 
men  porro  hoc  dico  ,  quod  in  Patre ,  Filio,  &  Spiritu 
'fanclo  confideratur,  quorum  opulentia  natura  identitas  efl, 
atque  vna,eadernque  fplendorts  profultatio.  Secundum  lu¬ 
men  efi  Angelus ,  primi  illius  luminis  velut  riuulus  qui¬ 
dam  ,  aut  participatio  per  propenfionem  ad  illud,  ac  mini- 
fterhirn  illuminationem  habens ,  de  quo  fiat uf  re  nequeo, 
vtrumpro  clafft;  fua ,  ordinlfqne  ratione  fplchdor  ei  imper¬ 
tiatur  ,  an  potius  pro  diuina  illuminationis  modo  hanc,  vel 
illam  fedem  accipiat.  Tertium  lume  n  homo  efi, quod  exter¬ 
nis  etiam  perfpicuum,  &  manifeflum  efi ,  $&><  enim, id  efi , 
lumen  ,  hominem  vocant  propter  rationis  nobis  infitavim, 

&  facultatem  :  quo  etiam  rurfus  nomine  i)  inter  nos  appel- 
lantur,qui  Deo  fimiliores  fiunt, propiufque  ad  Deum  ac¬ 
cedunt.  Er  multa  deinceps  de  luminum  multitudine, 
ac  varietate  diflerit.  ... 

Quod  fi  Trinitatem  Patrem  luminum  vocat  Ia* 
cobus, omnino  res  creatas  fignificauit..nomine  lumi¬ 
num, quod  omnia  ,  qu*aDeo  creata  funt, fiia  veluti 
luce  ,ac  fplendore  Conditore  indicent,  vr  paulb  an¬ 
te  fignificaui,  nifi  quis  malit  vocari  Deum  parentem 
luminum,  eorum  refperiu,  qu*  fupra  naturam  hu¬ 
mano  generi  contulir:fides  enim  diuinum  quoddam 
lumen  eft, quo  mens  fupra  naturam  eue<fta,illa  quo¬ 
dam  modo  eminus  intuetur, ac  cernit, quxalioqui 
natur*  viribus  attingi  nequaqua  poterant.  I11  eodem 
genere 


Epift.  B.Iacobi 


genere  collocari  poteft  lumen  propheticum,  extera-  A 
que  Spiritus  fandi  charifmata,  quibus  humana  intel- 
hgentia  ad  res  cceleftes,  ac  dhiinas  contemplandas, 
percipiendas  ,  aliifque  tradendas  mirum  in  modum 
iUuftratur.Nimirumhaec  omni^  funt  data  optima,  8c 
donaperfeda,  quae  defurfum  fftnt ,  &  a  Patre  lumi¬ 
num  defcendunt.Etenim  folus  Deus,gratiam,&glo“ 
rjam  largitur, idemquediuinae-gratiae  beneficio  men¬ 
tem  coelefti  luce  perfundit ,  &  voluntatem  diuino 
amore  inflammat. 

X I.  At  curres  creatas ;lumifium  appellatione  comple- 

ditur?An  luminum  metaphora  placuit ,  vt  fignifica;- 
x  ret  Dei  beneficio  errorum;,  atqiieignorationis  tene-. 

bras  depelli,  cum  paulo  ante  fideles  monuifler,-ne  R 
paterentur  (e  vano  errore  decipi  ?  An  quia  aDeo  pe¬ 
tendam  efle  dixerat  fapientiam  ,  quae  menti  miram 
quandam  lucem  afferat,  vnde  eximia  quaedam  con¬ 
fidentia  exiftat ,  quam  initio  dixerat. precanti  efle  ne- 
ceflariam?  An  indicare  voluit  tam  humili, &abiedo, 
quam  diuiti ,  atque  opulento  ,  de  quibus  paulo  ante 
difleruerat,cxleftem  quandam,ac  diuinam  lucem  ex¬ 
petendam  videri ,  vt  ille  quidem  in  exaltatione  fua, 
hic  autem  in  humiliatione  fua  gloriari  queat  ?  Quafi 
dicat, bonorum  omnium  audor, ac  largitor  eft  Deus. 

Is  vobis  afliduis  votis  ,  ac  precibus  implorandus  eft, 
vt  quoniam  eft  Pater  luminum  ,  diuini  fui  luminis 
partem  tribuere  ne  grauetur.  q 

XII.  Itaque  faepe  Dauid  diuinam  hanc  lucem  poftulat, 
atque  adeo  Deum  ipfum  fuam  illuftrationem  appel- 

a  Ioan.  8.11.  latjChriftus  a  vero  .Ego  ,  inquit  ffum  lux  mundi,qmfe- 
quitur  me, non  ambulat  in  tenebris,  fed  habebit  lumen  vita. 
Lumen  autem  victe  diuinum  gloria:  lumen  vocat  5  de 
b  Pf.  j  j.  10.  quo  Dauid  b  .Apud  te  eft  fons  vita ,  &  in  lumine  tuo. vi¬ 
debimus  lumen.  Poflis  etiam  tria  quaedam  praecipua 
lumina  intelligcre. Primum  enim  lumen  mens,atque 
intelligentia  creata  dici  poteft, qux  hanc  rerum  om¬ 
nium  vniuerfitatem  contemplatur,  &  naturae  cogni- . 
tionem,fcientiamque  compledittir.Alreru  lumen  eft 
plane  fupra  naturam  ,  quo  diuinitus  mens  illuftrata 
fide,  &  fupranaturali  quadam  cognitione  iis,  quae 
funt  diuinitus  reuelata  citra  omnem  dubitationem 
aflenfum  praebet.  Poftremum  eft  lumen gloriae  ,  quo 
beatae  mentes  fingulari  Dei  munere  perfufie  ad  per- 
fpicuam  ,  atque  apertam  diuinte  naturae  contempla¬ 
tionem,  ac  beatum  intuitum  attolluntur  ,  horum  vi¬ 
delicet  omnium  luminum  Deus  eft  audior  ;&  pri¬ 
mum  quidem  naturae  finibus  clauditur;duo  vero  po- 
fteriora  ad  rerum  fupernaturalium  ordinem  perti¬ 
nent,  &  naturam  rationis  compotem  ad  diuinam 
quandam  conditionem  cuehunt  ,  &  diuinae  naturae 
quodam  modo  participem  reddunt. 

XIII.  Nec  dubium  eft,  haec  diuina  lumina  in  dies  capere 
e  lo.12.3j.  pofle incrementa;  nam  alicubi  Chriftus  c  Apoftolos 

monet,  quafi  modico  adhuc  lumine  praeditos^^bwr 
modicum  tn  vobis  lumen  eft -,  ambulate  dum  lucem  habetis, 
vt  non  tenebra  vos  comprehendant.  Lumen  quippe  illud  £ 
d  Orat.40.  intelligit,  de  quo  loquitur  Greg.  Naziazenus  du  aitd : 

lumen  effe  quoddam, quo  princeps  animi  noftrtpars  illuftra- 
tur,  acnoftri  fecundum  Deum  grefius  reguntur.  De  quo 
e  cap.5.14,  Ctia  loquitur  Chriftus  apud  Matthaeum  e,  cum  difei- 
pulos  fuos  his  verbis  affatur :  Voseftis  lux  mundi.  Cu¬ 
piebat  enim  ,  quod  idem  Gregorius  monet ,  effici 
difcipulos,z/e/«ii  luminaria  in  mundo  verbum  vita  fufti- 
XIV  nentes  >hoc  eft,  vitalem  aliis  hominibus  vim,  facultatem. 
f  Denique  rede  dicitur  Deus  Pater  luminum ,  vt 

rac.4}.  idem  Gregorius  f  interpretatur ,  cum  Deus  immor¬ 
talis  mundum  conderet,  a  luminis  procreatione  opi¬ 
ficium  fuum  aufpicari  voluit.  Dixit  enim  Deus  :fiat 
lux,  cr  fati  a  eft  lux. 

X  V.  Apud  quem ,  inquit ,  non  eft  tranfmutatio  necviciffi- 
tudinis  obumbratio.  Quibus  verbis  fignificat,  Deu  effe 


ab  omni  penitus  motatione  alienum  -,"vt  tacitam  du¬ 
bitatione  amoueat.Sufpicari  enim  quis  pofletDcum 
quafi  mutationi  obnoxium.aut  mala  fuadere,aut  non 
feraper  bona  largiri.Atqui',inquic  Iacobus,  omnis  eft 
mutationis  expers.  E  c  in  eand<fm  lententia  dixit  Da¬ 
uid  a.  Mutabis  eos,&  mutabuntur, tu  autem  idem  ipfe  es,  a  Pf.ior.ti, 
&  anni  tui  no  de  fetent.  F  t  Malachias  b-ita  Deu  loquen-  ^  cap? 
tem  inducit.E^o enim  Dominus, non rnutorxcp.\oA  vf- 
que  adeo  verum  eft,vt  etiam  Phrlofophi  vnius  ratio¬ 
nis  dudu  fateri  coadi  fint ,  nnllamin  Deum  cadere 
poffe mutationem.  QuoeirdaGregorius  ‘Nazianze-  cOrar.43. 
nus  Deum  vocat, lumen inaccejpbile,ac  fucceffioni  minime 
obnoxium  enec  principium  habens, nec  finem  habiturum, nec 
indirnenfione  cadens,  perpetuo  fulgore  rutilans,  trino  fp ten¬ 
dore  micis, atque  eiufmodi,vt  paucis, imo  ne  paucis  quidem 
perfptcua fit  ipfus  magnitudo:  Addit  la.cobiksineck  iciff- 
tudinis  obumbratio-,  pcrfiftes  in  luminis  metaphoradu- 
men  enim  corporeum  interdum  vmbra  opadeorpo- 
ris  obieduanfufcatur,nonnunquam  etiam  node,  ac 
tenebris extinguitur;  nihil horum  diuino  himiniac-' 
cidcre  poteft,  quia  in  illo,  tenebra  non  funtvlla.  Red£ 
vero  ex  hoc  loco  colligit  Auguftinusaduersus  Pela- 
gianos  ,  nullum  efte  gratia:  beneficium  ,  quod  huma¬ 
nae  naturae  meritis  tribuendum  fit ,  cunvanre  gratiam 
nullum  meritum  admitti  queat. 

Itaque  ait  :Et  bona  opera  noftra,(fr pias  onatimos]  c 7  XVI. 
retiam  fdem  nullo  modo  tn  nobis  effe potuiffeynift  hacacce-  ^ 
perimus  ab  illo,  de  quo  dicit  Apoftolus  Iacobus, Omne  da¬ 
tum  optimum  ,  &  omne  donum  perfeFtum  defurfum  eft, 
defeendens  a  T atre  luminum.  Nec  qutfquam  dicat  meritis 
operum  fuorum,  vel  meritis  orationum  fuarum,vet  fueritis 
fidei  fu£  fibi  traditam  Jdei gratiam,  (jr putetur  verum  ejft, 
quod  illi  haretici  dicunt  •,  Gratiam  Dei  fecundiim  merita 
nofira  dari ,  quod  omnino  falfjfimum  eft ,  non  quia  nullum 
eft  meritum  ,  vel  bonum  piorum  ,  vel  malum  impiorum. 

Alio  quin  quomodo  indicabit  7'etts  mundum-, fed  mifcricor- 
dia,&  gratia  Dei  conuertit  hominem, de  qua  Pfaimus  di¬ 
cit  :  Deus  meus  ,  mifcricordia  eiu-  praueniet  me,  vtiuftifi- 
cetur  impim,hoc  eft,  ex  impio  fiat  iaftus,&  incipiat  habere 
meritu  bonu,quod Deus  coronabit, cumiudtcabitur  mudus . 

Et  ob  eam  caufam  alibi  cum docuiffct virginitatem  XVII. 
efle  praeftantiflimu  Dei  munus,concludit  <=  :  Ottapro -  e  li.de  fend. 
pter  hac  prima  fit  intueda  humilitatis  cogitatio ,  ne  d  fie  fibi 
putet  effe  DeiFlrgo,quod  talis  eft, ac  non  potius  hoc  donum 
optimum  defuper  defcendere  d  Patre  luminum  apud  qttem 
non  eft  tranfmutatio, necmomenti  obumbratio. Quo  etiam 
fpedafle  vifus  eftApoftolus  Paulus,  cum  ad  Corin¬ 
thios  (  feribit  :  Unufquifque  proprium  donum  habet  a  { cp.x.c.7.7 
Deo  ,  altus  fic,  alius  autem fic.  • 

Argute  autem  Auguftinusg  addit,  inter  dona  opti-  XVIII, 
ma,ac  perfeda  quae  defurfum  defcendunr,numeran-  gloc.cic.’  ' 
dam  efle  peccatorum  condonationem  ,  nec  dubitat 
etiam  illa  diuino  beneficio  aliquo  pado  dimitti,  qua; 
diuino  gratia:  beneficio  virantur.Se^ cautius, vacpuii,& 
verius  cogitab  t  omnia  peccata  fic  habenda  tanquam  di¬ 
mittantur, a  quibus  Deus  cuftodii , ne  committantur.  Teffes 
funt  voces  piarum  deprecationum  in  Scripturis  fanffis, qui¬ 
bus  oftenditur  ea  ipfa,qua  pracipiuntur  a  Deo, non  fieri  nifi 
dante, atque  adiuuante ,  qui  pracipit :  mendaciter  enim  pe¬ 
tuntur, fi  ea  non  adiuuante  eius  gratia  facere poffemus.  Ea¬ 
dem  ratione  Cyrillus  h  '•Quemadmodum  rarnis arborum  k  Eb.  10.  in 
a  radice  qualitas, nutrimetumque  probetur, fic fpiritualium  Ioan-c' 1 3 
virtutem  frutluum  abeo  nobis  cocedi\omne namque  bonum 
non  d  nobisfed  diuinitus  datum  habemus. Deo  autem  nihil 
datur, ipfe  enim  origo  omnium  eft,ideo  radix, \ &  quafi  vitis 
eft  Chriftus ,  nos  autem  palmites.  Et  in  eandem  fen-  * 

tentiam  Fulgentius  ! :  A  Deo  emanat  totius  bona  vo-  i  cp.4 
lunpatis  nontantiirn  principium  ,fied  &  perfettio  -,  neque 
enim  lacobi  Apoftolipradicatio  pote  f  aliqua  argumenta¬ 
tione  caffari,  dicens :  Omne  datum  optimum, &c.  necquif 
quam  hominum  fiue  ad  cogitandum  ,  fiue  ad  operandum 
quadctmqiii 


XIX. 

i  fer.itt.de 
diaer.ca.15. 


XX. 


b  c.  5  8. apud 
Aug.toro.j. 


elib.f.Mor. 

cap.17. 


d  De  con- 
fol.Phil.li.j. 
tnet  9. 


KXI. 


e  lib.x.in  Io# 
uin. 


I. 


f  H.ian  Io¬ 
nio. 


II. 


Explanatio  Cap.  I. 


37 


quodcunque  bonum poteft  effe  idoneus,  nifi fuerit  munere 
gratuito  diuina  opitulationis  adiutus.  Deus  ejl  enim ,  qpti 
operatur  in  fuis  (fi  velle, &  perficere. 

Caeterum  quod  ait  Apoftolus  no  efTeapud  Deum 
tranfmutationem  ,  luculenter  ab  Auguftino  a  ex¬ 
plicatur  :  Incommutabilis,  inquit ,  eft  Deus  non  tantum 
Pater  ,fed  (fi  Fdius ,  (fi  Spiritus  fanclus.  In  principio 
erat  Verbum ,  (fi  Verbum  erat  apud  Deum  ,  &  Deus 
erat  Verbum.  Ipfum  Verbum  Deus  incommutabilis  efi , 
(icut  Deus ,  apud  quem  efi  Deus.  Nihil  in  illa  perfiona 
cogites  detrimenti ,  vel  commutationis.  Deus  enim  Pa¬ 
ter  luminum  ,  apud  quem  non  eft  commutatio ,  nec  mo¬ 
menti  obumbratio.  Si  ergo  incommutabilis  eft ,  inquis , 
quid  eft  illa  fpecies ,  in  qua ,  vt  voluit ,  cui  voluit ,  appa¬ 
ruit  ,  deambulando,  fonando,  vel  fe  etiam  carnalibus  ocu¬ 
lis  exhibendo. 

Dixerat  autem  paulo  ante  Deum  varias  quo¬ 
dammodo  formas  ,  ac  fpecies  induiife  ,  refpondet 
autem  ,  apparere  Deum  flecie  ,  latere  natura  •,  non  ta¬ 
men  in  quamlibet  fpeciem  naturam  fiuam  conuertere , 
apparuit  ficut  congruum  iudicabat  ,  latuit  ficut  erat. 
Auiftor  b  vero  de  Ecclcfiafticis  dogmatibus  folum 
Deum  prorfus  immutabilem  eiTe  affirmat.  Cognofci- 
mus ,  ait ,  nihil  natura  ejfe  immutabile  nifi  folum  Deum 
Patrem  ,  (fi  Filium ,  (fi  Spiritum  fanclum  ,  qui  muta¬ 
ri  non  poteft  d  bono.  Et  in  eandem  fententiam  Gre- 
gorius  c  :  Natura  ,  inquit ,  Angelica  etfi  contemplatio¬ 
ni  aulloris  inharendo  in  ftatu  fuo  immutabilis  perma¬ 
net  ,  eo  tamen  ipfo  quo  creatura  efi,  in  femetipfa  viciffi- 
tudinem  mutabilitatis  habet.  Eleganter  vero  Boe¬ 
tius  d : 

O  qui  perpetua  mundum  ratione  gubernas 

Terrarum  ,  ccellcjuc  fator  ,  qui  tempus  ab  auo 

Ire  iubes  ,  fiabiltfque  manens  das  cunila  moueri. 

Quod  aurem  Latine  dixit  Interpres ,  Viciftitudinis 
obumbratio  ,  Grjecd  fcripfit  Apoftolus  «  t?oishc  Xra- 
<neia.v[jut ,  quafi  dicat ,  conuernonis  obumbratio  :  vt 
videatur  Apoftolus  alludere  ad  Solis  viciffitudines, 
&  conuerfiones ,  qui  i  tropico ,  ad  tropicum  nunc 
accedens  ,  nunc  recedens  varias  efficit  vmbras  ,  vt 
fimilem  mutationem  ,  aut  obumbrationem  a  Deo 
amoueat.  Hieronymus  e  Latini  dixit ,  conuerfionis 
umbraculum.  Auguftinus  autem  Graece  legifte  vide¬ 
tur  non  -?ye®!;«,fedpo7j->)  ,qux  vox  momentum  figni- 
ficat ,  atque  ita  femper  Latine  dixit :  Momenti  obum¬ 
bratio  ,  vt  fit  fenfus  ,  ne  ad  momentum  quidem  di- 
uinum  lume  vrnbram  vllam  pati  poffe.Ita  redte  Beda 
colligit,non  effe  metuendum,neDeus  nunc  quidem 
bona  largiatur ,  alias  autem  ad  malum  prouocct ;  id 
autem  vt  confirmet  Apoftolus, apte  fubdit: 

1 8.  Voluntarie  enim  genuit  nos  verbo  veritatis ,  vt  fimus 

initium  aliquod  creatura  ciusi] 

Confirmat  quod  modo  dixerat  Deum  efTe  bono¬ 
rum  omnium  au ttorem,  eorum  praecipue ,  qua:  ad 
gratiam, &  iuftificationem,  immortalem  denique,  ac 
beatam  vitam  referuntur.  Quod  enim  inquit  nos 
ad  fidem  addu<fti,baptifmo  luftrati,  &  filiorum  ado¬ 
ptionem  adepti  furnus  ,  eximium ,  ac  lingulare  diui- 
nae  liberalitatis  beneficium  eft ,  quo  id  alfecuti  fu¬ 
mus  ,  vt  omnium  primi  eius  mortis  fru&um  capef- 
feremus  ,  &  quafi  noua  quadam  creatione  nouum 
gratiae  ftatum  nancifceremur  5  ait  autem.  Voluntarie 
enim  genuit  nos.  Graece  Hieronymus  f,  Vo¬ 

lens,  zit,  genuit  nos  verbo  veritatis,vt  fimus  primitia  crea¬ 
turarum.  Certe  vox  Graeca  valde  propenfam  volun¬ 
tatem  fignificat,  quafi  dicat  Apoftolus  ,  nulla  Deus 
neccflitate  addudtus,  non  externo  impulfu  coa£tus, 
fed  fponte  fua  deftinata  quadam  voluntate  nos  ad 
fidem  vocauit. 

Re£te  autem  cum  nos  genitos  verbo  veritatis 
Bened.  JuHinian.  in  Epift.  Canon. 


A  alfereret,  id  fa&unt  dixit  libera  Dei  voluntate.  Pri¬ 
mum  quidem  ,  vt  hanc  noftram  generationem  ab 
sterna  Filij  generatione  diftingueret ,  illa  fiquidem 
ex  naturae  foecunditate  ,  neceffitateque  manat ,  Sc 
quanquam  non  eft  penitas  a  voluntate  aliena  ,  eius 
tamen  libertatem  anteuertit ,  fecum  que  trahit  na¬ 
turalem  voluntatis  approbationem.  Deinde  vt  ma¬ 
gnitudinem  beneficij  declaret  ,  qui  cum  antece¬ 
denti  voluntate  velit  omnes  homines  fialuos  fieri  ,  (fi 
ad  agnitionem  veritatis  venire  :  efficaci  tamen  volun¬ 
tate  eos  potiflimum  elegerit,  quibus  fidem ,  &c  gra¬ 
tiam  largiretur.  Genuit ,  autem  dixit , verbo,  veritatis. 
phrafi  ,  vt  arbitror  ,  Hebraea  ,  pro  verbo  veraci. 
Euangelica  videlicet  praedicatione,  8c  do&rina,  quae 
eft  veriffima. 

B  Et  fiquidem  cum  lege  Mofis,  ac  veteri  Teftamen-  III. 
to  conferatur ,  veritas  abfolute  dici  poteft.  Quic- 
quid  enim  in  veteri  Teftamento  ,  aut  Prophetatum 
oraculis  promittebatur,  aut  vmbris , &  typis  inuol- 
uebatur,re  ipfa  in  lege  Euangelica  exhibetur.  Quam 
ob  caufam  dixit  loannes  *  :  Lex  per  Afoyfendata  efi,  a  oap-r.  ic. 
gratia  ,  (fi  veritas  per  lefium  Chriftum  falla  efi.  qui  ab 
eodem  merito  dicitur  ,  plenus  gratia ,  (fi  veritatis. 

Gignendi  vero  verbum  apte  hoc  loco  vfurpatunagit 
enim  Apoftolus  de  Baptifino  ,  hoc  eft  noua  qua¬ 
dam  generatione,  de  qua  loquitur  Petrus  b:  Sicut  bep.i.c.i.z. 
modo  geniti  infantes  rationabile  fine  dolo  lac  concupifcite. 

Et  Paulus  c  cum  de  baptifmo  loquitur ,  vita;  noni-  £  ad  Rorn* 
tatem  exigit.  Ita  (fi  nos ,  inquit ,  in  nouitate  vitaam-  ’4’ 

C  bulemus.  Et  alibi  d.  Renouarnini ,  iit,  fpiritu  men-  d  adEphef. 
tis  vesica,  (fi  induite  nouum  hominem , qui  fecundum 
Deum  creatus  efi  in  iuHitia ,  c fi  [anilitate  veritatis. 

Hanc  porro  nouam  generationem  deferibit  Ioan- 

nes  e  ,  cum  ait :  Dedit  eis  potefiatem  filios  Dei  fieri  his,  e  cap.i.iz, 

qui  credunt  in  nomine  eius ,  qui  non  ex  fanguinibus ,  neque 

ex  voluntate  carnis ,  neque  ex  voluntate  viri  ,fed  ex  Deo 

nati  fiunt. 

Hxc  porro  noua  generatio  vnum  habet  paren-  I  V. 
tem  Deum  ,  qui  verbo,  vt  ait  Apoftolus  ,  veritatis, 
tanquam  femine  liberos  procreat ,  dum  in  eorum 
animis  fidem  ,  Sc  gratiam  .infundit.  Vt  enim  ad 
Romanos  feribit  Apoftolus  * ,  fides  ex  auditu  ,  au-  f  capuo.17. 
di  tus  autem  per  verbum  Dei.  Et  quidem  Dei  ver¬ 
bum  merito  Chriftus  femini  comparauit  g  :  Exiit,  8  Mattfl  I3  3 
D  inquit,  qui  feminat ,  feminare  femen  fuum.  Et  poft 
nonnulla  explicans  parabolam  propofitam.  Se¬ 
men  ,  inquit  ,  eft  verbum  Dei.  Quo  etiam  vide¬ 
tur  fpe&afle  Ifaias  b  :  Et  quomodo  ,  ait ,  defeendit  b  c3p.55.10. 
imber ,  (fi  nix  de  coelo  ,  (fi  illuc  vitra  non  reuerti - 
tur ,  fed  inebriat  terram  ,  (fi  infundit  eam  ,  (fi  ger¬ 
minare  eam  facit ,  (fi  dat  femen  ferenti  ,  (fi  panem  co¬ 
medenti  ,  fic  erit  verbum  meum ,  quod  egredietur  de  ore 
meo  ,  non  reuertetur  ad  me  vacuum  ,  fed  faciet  qua¬ 
cunque  volui  ,  (fi  profperabitur  in  his ,  ad  qua  mi- 
■  fi  illud. 

Nam  reuera,  vt  re&e  ait  Auguftinus  ,  Volenti  V. 

Deo  faluare  nullum  humanum  refiHit  arbitrium .  Et  gra¬ 
tia  ,  qua  Deus  homines  iuftificat ,  ita  libero  arbi¬ 
trio  mira  quadam  prouidentia  aptatur ,  vt ,  quod 
£  idem  Auguftinus  affirmat ,  a  nullo  duro  corde  reflua¬ 
tur  ,  ideo  quippe  datur ,  vt  cordis  duritia  primitus  au¬ 
feratur.  Itaque  Paulus  >  hanc  diurnam  beneuolen-  1 
tiam  propriam  effe  praedeftinatorum  declarat :  nam  l9‘ 
quos  prafciuit,  ait ,  (fi  pradeftinauit ,  conformes  fieri  ima¬ 
gini  Filij  fui ,  vt  fit  ipfe  primogenitus  in  multis  fratribus . 
fhips  autem  pradefiinauit ,  hos  &  vocauit ,  (fi  quos  vo¬ 
cauit  ,  hos  (fi  iuslificauit ,  quos  autem  iuftificauit ,  illos  (fi 
glorificauit. 

V t  autem  appareat  hoc  effe  gratuitum ,  ac  libera-  V  I. 
le  beneficium ,  ait  hcobus  ,  Voluntarie  genuit  nos , 
hoc  eft,vltroante  omnem  meritorum  praenotionem, 

D  ovae 


38 


Epift.  B.  lacobi 


qua;  ante  fidem  ,  &  gratiam  nulla  e  (Te  poterant.  A 
Quod  egregie  exemplo  duorum  fratrum  gemino- 
a  ad  Rom.  rum  confirmat  Paulus  a  ;  Cum  enim,  inquit  ,  nondum 
ff.if.  nati  fuijfent ,  aut  aliquid  boni  egijfent  ,  aut  maii  (  vt 
fecundum  elecltonem  propofitum  Dei  maneret )  non  ex 
operibus  ,  fed  ex  vocante  ditium  efi  ei  ,quia  maior  fer- 
uiet  minori ,  ficut  fcriptim  efi  $  lacob  dilexi  ,  Efau 
autem  odio  habui.  Hunc  itaque  priuatum  amorem  er¬ 
ga  praedeftmatos  indicat  lacobus  ,  cum  ait :  Volun¬ 
tarie  genuit  nos.  Innuens  peculiarem  quandam  be- 
neuoTendam  erga  fideles  ,  quos  alloquebatur ,  qui¬ 
bus  fefe  etiam  annumerat ,  8c  bene  ominando  de 
omnibus  ,  quafi  pr«edcftinatis  lqouitur :  ita  enim 
b  li.de  don.  multo  poft  faciendum  efle  praecepit  Auguftinus  b, 
pcneu.c.ii.  <£um  perilcrfam  quorundam  przdicandi  rationem 

reprehenderet.  Et  quidem  cum  alloquatur  lacobus  B 
eos,quire  ipfa  fidem  complexi  erant,  &  Chrifto  no¬ 
mina  dederant, non  quamlibet  voluntatem, fed  con- 
fequentem,atque  effisaccm  intelligit.  Ita  enim  pro¬ 
bat  quod  paulo  ante  dixerat ,  bona  omnia  diuinae 
boni:ari.  ac  munificentiae  accepta  p(Te  refetenda.Vos 
enim  ipfi  experti  eftis,ait,  quam  fit  Deus  immorta¬ 
lis,  liberalis  ,  ac  magnificus  ,  qui  vos  fua  vocatione 
efficaci  abfque  vilis  meritis.veftris ,  ad  veram  fidem, 
ac  religionem  perduxit.  Atque  hac  ratione  tacite 
eos  monet  grata;, ac  memoris  voluntatis,  quam  Deo 
bonorum  omnium  largitori  debeant. 

VII.  Vocationem  autem  efficacem  dixi ,  quia  ,  vt  ail- 
c  lib.de  pra;-  ftor  efi  Auguftinus  c ,  neceffe  eft  duas  vocationes 
ddtSao&.c.  djftingaere ,  alteram  congruam  ,  &c  efficacem ,  alte¬ 
ram  vero  incongruam ,  &  inefficacem.  Illa  femper  C 
cum  effe&u  coniungitur ,  haec  vitio  liberi  arbitri) 
irrita  ,  atque  inanis  redditur  :  vtramque  explicat 

d  lib.83.qq.  Auguftinus  d  :  Et  quoniam,  inquit  ,  nec  velle  quif- 
quam  potefl ,  nifi  admonitus  ,  atque  vocatus  ,'fiue  in- 
trinfecus  ,  vbi  nullus  hominum  videt  ,  fiue  extrin fi¬ 
cus  per  fermonem  fonantem  ,  aut  per  aliqua  fi-gna  vifi- 
bilia ,  efficitur  ,  vt  etiam  ipfum  velle  Deus  operetur  in 
nobis.  Ad  illam  enim  canam  ,  quam  Dominus  di¬ 
cit  in  Euangelio  praparatam  ,  nec  omnes  ,  qui  vo¬ 
cati  funt  ,  venire  voluerunt ,  neque  illi  ,  qui  venerunt , 
venire  pojfent ,  nifi  vocarentur.  Itaque  nec  illi  debent 
Jibi  tribuere  ,  qui  venerunt  ,  quia  vocati  venerunt , 
nec  illi  ,  qui  noluerunt  venire  ,  debent  alteri  tribue¬ 
re,  fed  tantum  fibi ,  quoniam  vt  venirent ,  vocati  erant 
in  libera  voluntate.  Vocatio  ergo  ante  meritum  vo-  ^ 
luntatem  operatur  ,  propterea  etfi  quifquam  fibi  tri¬ 
buit  ,  quod  venit  vocatus ,  non  fibi  potefl  tribuere ,  quod 
vocatus  eft  ;  qui  autem  vocatus  non  venit  ,  ficut  non 
habuit  meritum  pramij  ,  vt  vocaretur ,  fic  inchoat  me¬ 
ritum  fupplicij  ,  cum  vocatus  venire  neglexerit.  Ita 
apparat  ,  aliam  efle  vocationem  ,  quam  nonnul¬ 
li  refpuunt ,  aliam ,  quae  fortitur  effedtum  ,  de  qui¬ 
bus  alibi  idem  Auguftinus  multa  feribit.  In  pne- 
fentia  autem  dum  fideles  lacobus  ait  verbo  ve¬ 
ritatis  genitos  efte,  de  vocatione  efficaci  omnino 
loquitur. 

VIII.  Duin  autem  ait  Apoftolus ,  Genuit  nos  verbo  ve 
ritatis ,  diuinae  gratia;  vim  ,  atque  efficacitatem  de¬ 
clarat.  Qunnquam  enim  haec  noua  generatio  ,  qua 
filij  Dei  efficiuntur ,  abfque  liberi  arbitri)  confen-  kE 
fu  intelhgi  nequit  ,  ipsumque  adeo  liberum  arbi- 

A  Selfa.c.f.  trium  ,  vt  Concilij  Tridentini  Patres  e  definiunt, 
nonnihil  agit,  quippe  cum  vocationem  admittat,  & 
infpirationem  recipiat;  nihil  tamen  horum  efficeret, 
nifi  praecurrenti  gratia, eademque  congrua,  Sc  effica¬ 
ci  ,  Sc  excitaretur  ,  &;  cooperanti  adiuuaretur ;  hoc 
enim  aperte  fignificauit  Chriftus,  cum  apud  Ioan- 
f  cap.  15.4.  nem  dixit :  Sicut  palmes  non  potefl  ferre  fruclum  a 
femetipfo,  nifirnanferit  in  vite ,  fic  nec  vos  nifi  in  me  man  - 
J entis ;  Ego  fum  vius,  vos  palmites  ,  qui  manet  in  me ,  & 


ego  in  eo,  hic  fert  f rufium  multum ,  quia  fine  me  nihil  po- 
tiftis  facere.  Vnde  recte  colligit  Auguftinus  irritum, 
atque  inanem  efle  omnem  liberi  arbitrij  conatum, 
nifi  diuinae  gratia:  adminiculo  iuuetur.  Et  ob  ean¬ 
dem  caufam  dixit  Apoftolus  a  Deum  in  nobis  inci-  3  acl  Philip, 
pere  ,  Sc  perficere  bonum  opus.  Qui  coepit ,  inquit,  I,6‘ 
in  vobis  opus  bonum  ?  ipfe  &  perficiet, 

Genuit  ergo  nos  Deus  Pater  verbo  veritatis.  Por-  1 X. 
ro  verbi  nomine  extesnam  verbi  promulgationem 
vna  cum  gratia  congrua  coniundtam ,  vt  1'upra  in- 
dicaui ,  intelligere  poflumus ,  inde  enim  fides  con¬ 
cipitur  ,  quae  eft  filiorum  Dei  prima  virtus..  Poteft 
etiam  ipfum  aeternum  Dei  verbum  fignificari.  Quid¬ 
quid  enim  ad  falutcm  hominum  pertinet,,  vnius 
Chrifti  Domini  intuitu ,  Sc  ob  ipfius  infinita  merita 
mortalibus  tribuitur.  Quamobrem  vere  in  Adtis 
Apoftolicis,b  feriprum  eft  ,  non  efle  aliud  nomen  fub  ^  a|ft-+-,l> 
coelo  datum  hominibus ,  in  quo  oporteat  nos  faluos fieri. 

Vt  non  immerito  dicatur  Chriftus  ab  Ifaia  c,Pa-c  caP,?  6' 
ter  futuri  ftculi.  Et  omnino  acute  dixir  Auguftinus  d  ** 
perfimilem  fuifle  Chriftum  primo  parenti ;  quem-  11/11 

admodum  enim  de  eius  confopiti  latere  diuino 
opificio  effidta  eft  Eua  omnium  viuentium  mater, 
ita  e  latere  Chrifti  in  cruce  iam  vita  furnfti  orta 
eft  Ecclefia  fidelium  ,  &  iuftorum  omnium  mater. 

Vere  aurem  dicitur  Chriftus  ,  Verbum  veritatis, 
hoc  eft,  verum  , atque  vnicum  Patris  verbum ,  quo 
fadta  funt  omnia  ;  Et  fine  quo  faflurn  eft  nihil ,  quod 
fidum  eft. 

Addit  :,Vt  (imus  initium  aliquod  creatura  eius.  Re-  X. 

<fte  hoc  ad  Apoftolos,&  Apoftolicorum  temporum 
fideles  refertur,  qui  primitias  quodam  modo  Spiri¬ 
tus  hauferunt,  quod  fpe&at  ad  beneficij  magnitudi¬ 
nem  declarandam.  Quod  enim  verbo  veritatis  ge¬ 
niti  fine  commune  habent  cum  caeteris  fidelibus,  ^ 
quod  vero  id  mirio  nafccntis  Ecclefia:  naifti  fint,  pe¬ 
culiare  fuit  eorum  priuilegium.  Cseterum  quod  ait 
Imetptts, Initium  aliquodcreaturafGrxce.  fcripfit  A.po- 
ftolus  oLTsrtcyw .hoc  eft, primttia  ,  quafi  Ipedtarit  Iaco- 
bus  legis  MofaiciEprreceptum  de  primitiis  Deo  offe¬ 
rendis  ,  fignificetque  primos  illos  fideles  fuifte  quafi 
primitias  Deoconfecraras.  Itaque  Hieronymus  ,vt 
paulo  ante  dixi, primitiarum  nomen  retinuir,  8c  Give- 
cafcholiainterpretancur  Tyi/3-®ap^>V  ravcmfdr ok?  ^4 
Ttuiulcl.Tiuc,hoc  tbk,primos,  acpraftantifiimos ,  quafi  di¬ 
car  prrecipuo  honore  dignos,  quos  fortafle  indicauic 
Ieremias  e,  cum  dixit  :  Sanci us  Ifrael Domino  prirnitia  e  cap.1.3.' 
frugum  cius. Et  Paulus  1 .  Nos  ipfi ,  inquit ,  primitias  fpi-  f  ad  Rom.  8. 
ritus  habentes. 'Et  ad  Hebraios  g ,  Ecclefiam  vocat ,  pri-  1 J ' 
mutuorum  ,  qui  confcripti  funt  in  codis.  ^  cap.ii.zj. 

Nec  dubitandum  eft  illo  exorientis  Ecclefia:  expr-  X  I. 
dio  fuifte  fideles  &  magnitudine  gratia; ,  &  multitu¬ 
dine  charifinatum  vbertim  refertos ,  vt  minime  mi¬ 
randum  fit,  tam  multa  extitifle  olim  fortiflimorum 
Martyrum, atque integerLimarum  Virginum  millia, 
quae  fuo  veluti  fanguine  profufo  quafi  ccelcfti  imbre 
Ecclefire  agrum  fcecundarent.  Non  dixit  autem  fim- 
plicirer  lacobus  primitias ,  fed  addit ,  creatura  eius ; 

Graece  t^cJ  <wtov  urtouiruo  ,  fu  arum  creaturarum. 
Quanquam  enim  quicquid  hoc  amplilfimo  coeli 
ambitu  comprehenditur,  vnius  Dei  Creatoris  opus 
eft: ,  atque  idcirco  creaturae  nomine  cenfctur ,  praeci¬ 
pue  tamen  priuato  quodam  iure  fideles,  &iufti  Dei 
creaturae  nuncupantur.  Itaque  Paulus  h  :  In  Chrifto,  h  ad  Gal.^. 
inqui t,  Jefu  neque  circuncifto  aliquid  valet,  neque prapu-  I^* 
tiurn, fed  noua  creatura:  quo  nomine  eos  intelligit, qui 
fidem  ,  &  gratiam  Chrifti  perceperunt.  Et  alibi  > :  i  ad  EpheC 
Ipfius  enim  fumus  faciura  creati  in  Chrifto  Tefu  intAO- 
operibus  bonis  ,  qua  praparauit  Deus ,  vt  in  illis  am¬ 
bulemus.  XII. 

Denique  k  fuadet  induendum riouum  hominem,  k  ad  Ephef. 


qui  fecundum  Deum  creatus  eft  in  iufUtia  ,  & fanUita- 
te  veritatis.  Merito  autem  killificatio  fimilis  e (Tc  di¬ 
citur  creationi.  Quemadmodum  enim  creatiorc  to¬ 
tam  ex  nihilo  procreat,  totaque  diuina  efficacitate 
nititur  •,  ita  iuftififcatio  nihil  in  homine  reperit,quod 
gratiam  ,  aut  iuftitiam  mereatur;  fed  tam  expiatio 
peccati ,  quam  gratiae  infufio  a  diuina  beneficentia, 
ac  liberali tate  promanat.  Quam  ob  caufam  fiepe 
docet  Apoftolus  Paulus  nos  gratis  efle  iuftificatos. 

Et  fortafle  hoc  ipfum  tacite  indicauit  Iacobus  ,  cthn 
dixit :  Voluntarie  enim  genuit  nos  verbo  veritatis :  quafi 
dicat  fpontanea ,  atque  omnino  gratuita ,  &  liberali 
voluntate.  Quae  cum  ita  fint ,  re£be  probauit  Iaco¬ 
bus  ,  non  efteDeum  malorum  audorem  ,  fed  om¬ 
nium,  praecipue  vero  coeleftium,ac  fupranaturalium 
bonorum  munificentiffimum  largitorem. 

19.  Scitis ,  fratres  mei dikElijfimi.  Sit  autem  omnis  ho¬ 
mo  velox  ad  audiendum ,  tardus  autem  ad  loquendum, 

&  tardus  ad  iram.~\ 

I.  Pro  eo  ,  quod  Interpres  dixit ,  fcitis  ,  Graece  le¬ 
gimus  wVe ,  quod  idem  valet  quod  ,  quapropter  ,v t 
Ut  fenfus :  Quapropter ,  fratres  mei  dile&iffimi ,  fit 
omnis  homo  velox  ad  audiendum.  Neque  enim  Graece 
habetur  particula  aduerfatiua ,  quae  refpondeat  La¬ 
tinae  voci, autem.  Vero  autem  fimillimum  eft  aliter  in 
Graecis  codicibus  legifle  interpretem.  Exiftimo  fane. 
priora  illa  verba  ,  Scitis ,  fratres  mei  dileUiffmi ,  efle 
veluti  fuperioris  difputationis  claufulam ,  quae  non¬ 
nullam  etiam  habeat  cum  fequentibus  connexio¬ 
nem.  Itaque  lenius  erit :  Non  dubito  vos  fratres  ca-  C 
riffi  mos  fcire,  quae  ha&enus  a  me  didta  funt,  plane 
clfe  veriflima  :  quanquam  autem  hoc  mihi  perfiia- 
deo  ,  moneo  tamen  vos,  vt  hilari  promptoque  ani¬ 
mo  perfimilem  orationem  quilibet  veftrum  audiat, 
nec  temere  quidquam  pronunciet,aut  impotenti  ira 
corripi,  atque  agitari  fe  patiatur.  Ita  hoc  Apo- 
ftolicum  praeceptum,quamiiis  ampliffimum  fit,8c  ad 
omnem  Iermonem,qui  fit  cunl.honeftate coniun- 
£tus,  aut  morum  praecepta  contineat ,  referri  queat, 
nonnullum  tamen  refpe&um  habeat  ad  fuperiora', 
quae  libenter  audienda  monet,  nulloque  modo  verr 
bofa,&  iracunda  oratione  oppugnanda. 

I I.  Sit  igitur,  ait ,  omnis  homo  velox  ad  audiendum.  Sa- 
aPro.17.17*  pienter  enim  fcripfit  Salomon  a:  Qjii  moderatur fer- 

mones  fuos,doihts  ,  &  prudens  eft ,  &  pretiofi  fpiritus  vir 
eruditus  ;  fultus  quoque  fi  tacuerit ,  fapicns  reputabi¬ 
tur  ,  &  fi  comprejferit  labia  fua  ,  intelligens.  Nec  ma- 
b  de  liber.  Plutarchus  b  :  Magna  fapientia  ,  inquit ,  eft  tem- 
educan.  pefiiuum  flentium  ,  &  omni  certe  fermone  praftan- 
tius.  Quod  enim  filentio  retentum  eft  ,  efferetur  perfa¬ 
cile  ,  quod  autem  edideris  ,  nullo  modo  reuocari  poteft. 
Scio  innumerabiles  ob  lingua  intemperantiam  in  maxi- 
c  deofF.au-  mas  incidiffe  calamitates.  Alibi  c  vero  :  Qui  equos 
dit.  probe  educant  ,  verfatiles  quidem  eos  efficiunt  ,  <fr 

parentes  f-ano  ;  at  qui  inftituunt  pueros  ,  docent  eos 
idoneos  fe  praftare  auditores.  Multa  videlicet  audire, 

&  pauca  loqui.  Sic  Spintharus  Epaminondam  laudibus 
vehem  Quanquam  plura ,  inquit ,  fcire  t ,  &  pauciora 
loqueretur  vtrumque  tamen  aque  illi  facere ,  ac  in  prom¬ 
ptu  erat ;  hinc  naturam  tradunt  cuilibet  geminas  pra-  E 
buijfe  aures ,  linguam  vnicam  ,  quod  plura  expediat 
hominem  audire  ,  quam  loqui.  Mitro  illud  Pythago¬ 
ricum  filentiutn  ad  percipiendam  lapientiam  non 
inutiliter  inftitutum. 

’  III.  Prudenter  autem  monet' Iacobus ,  vt  fimus  ad 
d  Prou.i.j.  audiendum  veloces  ,vt  enim  ait  Salomon  d,  Au- 
eEcclef.iJ.i8  jtens  j'apicns  }  faptennor  erit.  Et  Sapiens  e  :  Filt  a  iu- 
uentute  tua  excipe  doclrinam  ,  &  vfque  ad  canos  inue- 
nies fapientiam,  quafi  is,  qui  arat.  <&  feminat ;  accedc  ad 
tam ,  &  fuftins  bonos  f rudus  illius.  Hoc  autem  in- 
Etned.  Iuffinian.  in  Epift,  Canon. 


39 

ter  lapientem  ,  &  ftultum  aTt  Salomon  ’>  ihterefle,  a  Prou.to.8 
quod  fapicns  corde  pvacept a  fu fcipit  ,  fultus  caditur, 
labiis.  Retftd  verolacobns  ex  adaerfo  fubiicit :  Tar¬ 
dus  ad  loquendum.  Vcrc  cnirti'  ille  dixit  ':  Sape  me  lo- 
cutum  fuijfepccnituit,  tacuifenunquam.  Et  Apollodo¬ 
rus  b  :  Optimos  homines  dicebcit  in  dicendo " breuijfmos ' b  Apud  Srp* 
ejfe.  Poteft  autem  hoc  Apoftolicum  pixCcptum,  b*.  fcini .34, 
non  folum ,  vt  dixi ,  ad  ea  referri  ,,  qute  proxime  di- 
<fta  funt',  fed  etiam  ad  fuperiora  ,  qux  de  lapien¬ 
tia  a  Deo  petenda  docuerat.  Quafi  dicat  lapientiam 
quidem  a  Deo  potiflimum  petendanr  efle ,  fed  eam 
nihilo  minori  ffudio  ,  ac  diligentia  comparandam, 
quod  ,  vt  docet  Plutarchus ,  redte  audiendo  fit ;  vr 
enim  Philolbphi  tradunt ,  auditus  merito  lenfiis  di- 
fciplinae  vocatur. 

B  Huc  autem  pertinet ,  quod  obleruauit  rrdJnne;  I  V. 
mo  c,aurem  docenti  primum  accommodandauffero  ^  Hugo  Vi¬ 
antem  docendi  munus  fufeipiendum  ,  quia  ftultum  c?^* 

eft  id  aliis  tradere,quod  prius  noh  didiceris.  Ettddfe 
quidam  d  dixit,  peflimum  difeendi  genus  dfle  ,'  do-  d  Qu,intil. 
cendo  difeere.  Qui  ergo  fapientiam  diligit, danli  pri¬ 
mum  a  Deo  poftulet ,  deinde  veritatis  magiftros  lc- 
dulo  inquirat ,  &  attente  ,  &  diligenter  audiar.  Ar¬ 
gutum  quippe  Laconicum  eft  adagium.  Rota  admo¬ 
ta  manu  fortunam  effe  implorandam  c.  quo  fignificatur  c  aPu^ 
fruftra  diuinam  opem  expeti ,  nili  acidas  induftriam,*^-  ,n  La' 
&c  manum  admoueas.  Et  mihi  quidem  verofimil- 
limum  videtur  relpexifte  lacobum  advdterem  Chri- 
ftianorum  confuetudinem,de  qua  plura  feribit  Apo-  f  1.  aJ  Cor. 
ftolus  Paulus  f.  cap  14. 

Cum  enim  in  Ecclefia  vna  eflent,  prophetare, aut  ^ T ■ 

lacras  lireras  interpretari ,  aut  mutuis  lefe  tohorta- 
tionibus  ad  pietatem  inflammare  confueuerarit  •,  nc 
igirur  fedirio  ,  aut  perturbatio  exifteret  ,  frionet 
Paulus ,  vt  Prophetae  duo  ,  aut  tres  dicant ,  &c  cx - 
teri  diiudicent;  quod  fi  a!ij  reuelatum  fuerit  Ce¬ 
denti  ,  prior  tacear.  In  hoc  ergo  ccetu  praecipit 
Iacobus  quemliber  fidelem  velocem  efle  debere  ad 
audiendum  ,  tardum  autem  ad  loquendum ,  vr  hu¬ 
militatem  Chriftianam  luadeat ,  ne  quis  fapientior  " 
caeteris  videri  velit.  Quanquam  autem  Iacobus  au¬ 
diendi  velocitatem  tantummodo  nominat ,  exirti- 
mandum  tamen  omnino  eft,certas  quafdam  audien¬ 
di  leges  retinendas  efle  ,  quas  luculenter  explicat 
Plutarchus  S,  qui  ad  extremum  concludit ,  retie  vi- 

D  uend.i  tyrocinium  effe,  bene  audire. 

Neque  ver6  crediderim  hoc  Apoftolicum  prajee-  V  I. 
ptum  /impliciter ,  atque  ablolute  accipiendum  efle, 
quafi  quidlibet  temere ,  ac  fine  dele&u  audiendum 
lit,  cum,  vt  monet  Plutarchus  h  praeftaret  interdum  h  vbi 
d/jsfarif  oie ,  aures  munire  ,  ne  quaedam  excipi  pof- 
fent  •,  quod  olim  lapienter  Vlyilis  exemplo  docuit  *• 
Homerus  ,  qui  illum  ad  Syrenum  cantus  aures  oc- 
dufifle  feribir ;  &  eam  ob  caufam  dixit  alicubi  Sa¬ 
piens  i :  Sepi  aures  tuas  fpinis ,  &  linguam  nequam  noli  1  Eccle^*18* 
audire.  Sic  etiam  Plutarchus  k  caut^ Poetas  audien-  £8‘  aa(J< 
dos  monet ,  ne  eorum fuauitate  delinitus  animus  fa-  p0ct. 
cile  corrumpatur. 

Et  alibi  1  prudenter  monet ,  non  efle  ea  in  re  VI I. 
puellas  imitandas  ,  qua  ad  ferta  concinnanda  fragrans  1  dcoftaui. 
tifftmos  quofque  flores  deligunt  •,  opus  fane  iucundum, 
ac  volupe  quis  nefeiat  ?  Caterum  nullius  frugis ,  ac  ne 
diutu  num  quidem  ;  fed  apum,  inquit ,  te  moneat  exem¬ 
plum  ,  qua  plerumque  in  prata  volant  violis ,  rofis ,  & 
hyacintho  conferta,  atque  illis  tamen  negletlis  ad  thymum 
accedam  florem  aflernmum,  &  amarijftmum,  illique  infi¬ 
dum, flauum  mei  conficientes.  Inde  vbi  acceperim, qua  vi- 
fa  fuerint  commoda ,  auolantes  ad  domefiica  negotia  r e- 
uertuntur.  Ad  hunc  fane  modum  auditorem  caslum. 

&  ftudiofum  decent  delicata  ,  <fr  florida  ornamenta 
verborum  ,  rerumque  plaufibilem  quandam  vim  nil 
D  a  aliud 


Explanatio  Cap.  I 

A 


40 


Epift.  B.  Iacobi 


aliud  quam  pratorum  herbam ,  vnde  nil  mellis  conficia¬ 
tur,  putare,  miffdque  facere ,  atque  fua  ipflus  attentione 
in  mentem  fermonis ,  &  dicentis  affeflum  irrepere ,  vnde 
ad  fe  trahat ,  quod  bonum  fit ,  ac  conducibile.  Proin¬ 
de  meminiffe  ,  quod  non  in  theatrum  ,  neque  ad  canta¬ 
tionem  ,  fed  ad  fcholas  venerit ,  vt  ex  fermone  vitam 
emendet . 

VIII.  Hoc  autem  auditori  maxime  fpe&andum  effe 
mox  pereleganti  fimilitudine  declarat.  Quis  enim, 
ait,  ferat  te  in  tonflrina  furientem  mox  afftslere  fpe- 
culo  ,  &  contaclu  capitis  cafariem  contueri ,  nurn  pro¬ 
be  fis  tonfus ,  er  a  fcholis  ,  vbi  [ermonem  audisli ,  non 
protinus  te  ipfum  contemplari ,  &  ex  animo  tuo  dtfce- 
re  ,  quid  miferia ,  implacabilitatis  ,  aut  immodefiia  de- 
cefferit  ,  quantove  faElus  fis  tranquillior  ,  atque  iucun- 
dior ,  quando  non  tam  vere ,  quam  eleganter  dixit  Ari- 
flon  ,  neque  balnei  vllam  effe  vtilitatem ,  neque  orationis, 
vnde  non  prodeas  purior.  Quocirca  nulla  ratione 
probandi  fune  ij ,  qui  ita  de  rebus  diuinis ,  deque 
vita  re&e  inftituenda  differentes  audiunt ,  vt  nihil 
inde  praeter  aurium  obledfcationcm  ,  &  dicentis  ad¬ 
mirationem  hauriant ,  quos  ,  vt  arbitror ,  Ezechie- 
lis  verba  perftringunt  ,  apud  quem  ita  loquitur 
*  E«ch.j  i-  Deus  3 :  Fili;  populi  tui  ,  qui  loquuntur  de  te  iuxta  mu - 
ros ,  &  in  ofliis  domor um,& dicunt  vnus  ad  alterum,  vir 
ad  proximum  fuum  loquentes,  V mite,  &  audiam  ut  quis 
fit  fermo  egrediens  a  Domino.  Et  veniunt  ad  te  quaji  fi 
ingrediatur  populus,  &  fedent  coram  te  populus  meus ,  & 
audiunt  fermones  tuos ,  &  non  faciunt  eos ,  quia  in  canti¬ 
cum  oris  fui  vertunt  illos ,  &  auarinam  fuam  fequitur  cor 
eorum  :  Et  es  eis  quafi  carmen  muficum,  quod  fuaui,dul- 
dque  fono  canitur  ,  &  audiunt  verba  tua ,  &  non  fa¬ 
ciunt  ea. 

I X.  Itaque  Chriftus  apud  Lucam  b  cum  dixifler : 
J>  cap.  11.18,  Quin  imo  beati ,  qui  audiunt  verbum  Dei  continuo  ad¬ 
dit.  &  cuftodiunt  illud,  hoc  eft ,  mente  ,  atque  animo 
eomple&untur,&  ex  illius  praeferipto  vitam, moref- 
que  componunt.  Neque  vero  cum  ait  Iacobus  :  Sit 
autem  omnis  homo  velox  ad  audiendum ,  eorum  fenten- 
e  lib.de  off.  tiae  fauet ,  qui ,  vt  feribit  Plutarchus  c ,  opinantur  in 
*ud,  concione  totum  negotium  dicentii  humeris  incumbere ,  au¬ 

ditoris  nihil ;  prameditatum  enim  ,  ac  praparatum  ac¬ 
cedere  dignum  putant  Oratorem  i  auditores  ipfos  nihil 
aiunt  necejfe  eft’,  fed  irruere  licet  improuidos  in  illa,  qua 
ratione  confiant,  prater  vllam  rationem  ,  &  affidere  iner- 
tes,veluti  conuiuas  in  fympofto,vbi  laborantibus  aliis  nihil 
ipfi  aliud  agant ,  quam  vt  voluptate  fruantur.  Neccffe 
enim  eft,  vt  animo  redfce  compofito  ad  audiendum 
accedant,vt  vel  difeant  quae  ignorant,  vel  ad  ea  cer¬ 
te  capeffenda  inflammentur ,  quae  antea  languidius 
fe#nbantu  . 

X.  Quin  etiam  oportet  eos  ita  effe  conftitutos ,  vt, 
quod  idem  Plutarchus  monet  ,falubria  monita,  qua 
ad  virtutem  incitant  ,  etiamfi  ceu  pharmacum  aliquod 
acria  videantur ,  ac  mordacia  nullo  pallo  auerfentur  ;  ne¬ 
que  enim  illi  ferendi  funt  ;  qui  acriori  verbo  tacfi  ,  illi¬ 
to  oculis  in  gyrum  rotatis  totifudant ,  afiuque  animi  fla¬ 
grant  protinus  pude  falli ,  <2 'r  ira  atque  furore  inflammati. 
Longe  vero  illud  intolerabilius  eft  ,  atque  ingenij  pe¬ 
nitus  perditi ,  ac  deplorati  ,fi  quis  ad  fcomma  rideat ,  c? 
dum  non  pudet ,  nihil  commoueatur.  Id  enim  accidit 
nimia  peccandi  affiduttate  ,  &  inueterata  fcelerum 
confuetudine  ,  quemadmodum  in  callo  carne  obdulla 
etiam  plaga  inflicia  vibicem  pariunt.  Et  quemadmo¬ 
dum  fi  quis  a  medico  feltus  mox  aufugiat ,  nec  fe 
obligari  patiatur  ,  dolorem  quidem  fentit ,  curationis 
autem  vtilitatem  nullam  percipit  \  fton  aliter  qui 
vulneranti  ,  ac  mordaci  fermoni  morum  prauitatem 
fanandam  non  exhibet  ,  difcedit  ftts  quidem  acce- 
J>to  morfu ,  ac  dolore  ,fed  nullum  in  virtute  progreffum 
facit. 


Falluntur  enim  illi,  qui  communia  morum  prae-  XI. 
cepta  tradenti  magnopere  applaudunt,  didtifque  il¬ 
lius  mire  capiuntur  ,  quodfipriuata  quaedam  vitia 
tempeftiue ,  &  libere  carpat  ;  id  vero  infectantur* 

&  non  fuperuacancum  modo  ,  fed  alienum  ,  mini- 
meque  ferendum  putant  ,  quafi  diuini  verbi  prae¬ 
cones  haud  aliter  in  templis ,  quam  tragoedos  in. 
theatris  audiendos  ccnfeant.  Hi  profeCto  ,  vt  velo¬ 
citer,  Sc  auide  audiant ,  Apoftolico  tamen  prsccepto 
nequaquam  obtemperant.  Si  quidem  Iacobus,  vt 
paulo  ante  figniheauerat ,  Dei  verbum  putat  efle 
quafi  iemen,  quod  vt  fruCtum  aliquem  afferar,  rerrae 
vifceribus  includi ,  ccelefti  imbre  irrigari ,  &  Solis 
calore  foueri  neceffe  eft.  Neque  aliter  Dei  verbum, 
vr  ait  Chriftus ,  in  corde  bono ,  &  optimo  recon- 
B  dendum  eft ;  vtfrulium  afferat  in  patientia.  Quo  fpe- 

Ctaffe  vifiis  eft  Salomon  8  ,  cum  dixit:  Audi  fili  mi  a  prou>t-8‘ 
difciplinam  patris  tui ,  &  ne  dimittas  legem  matris  tua. 
hoc  eft  ,  noli  eam  obliuioni  tradere,  aut  ab  eius  pra:- 
ceptis,  inftitutifque  recedere, tum  eius  frudum  pro¬ 
mittens  addit ,  Vt  addatur  gratia  capiti  tuo  ,  &  torques 
collo  tuo. 

Tardus  autem  ad  loquendum.]Ked:e  omnino.  Ni-  XII. 
mia  enim  loquendi  facilitas,  &  licentia  ,  ingentem 
malorum  fegetem  parir.  Videndum  enim  etiam  ,  at¬ 
que  etiam  eft,  quid  loquendum ,  quidve  tacendum 
fit;  proindeque  ait  Salomon  b  :  Fili  mi ,  cuflodi  fer-  b  prou.  7.ia 
munes  meos :  nam  etiam  illa  ,  quae  diuinitus  accepta  prmciP* 
funt ,  non  funt  temere  effundenda.  Quaedam  vero 
C  nullo  vnquam  tempore  promenda  fune ,  veriilime- 

que  a  Salomone  c  didum  eft :  In  multiloquio  non  de-  cPr°u*ix.i$ 
erit  peccatum ,  qui  autem  moderatur  labia  fua ,  pruden- 
tifflmus  efi.  Neque  vero  quae  quis  loquendo  peccat, 
leuia ,  aut  facile  contemnenda  videri  debent.  Idem 
enim  Salomon  d  alicubi  feribit:  Propter  peccata  la-A  Prou.ii.ij 
biorum  ruina  proximat  malo. 

Quam  Ijf  aurem  periculofum  impetu  quodam  XI II. 
ferri  ad  loquendum, aliquanto  poftidem  Salomon  e  c  verf.  i 
docet.  Labium ,  inquit ,  veritatis  firmum  erit  in  perpe¬ 
tuum  ,  qui  autem  t eft is  eft  repentinus  concinnat  linguam 
mendaci).  Nihil  enim  facilius  excidit  mendacio  ci, 
qui  temere  effundit  quicquidin  buccam  venit.  Vt 
interim  omittam  fexcenta  alia  pericula  ,  quibus  ob- 
noxij  degunt  ij ,  qui  linguae  impotentia  omnia  euo- 
D  munt ,  quod  illuftri  quadam  fimilitudine  docuit 

Salomon  f :  Sicut  vrbs ,  inquit  ,parens ,  &  abfquemn-  ffroa.t5.1g 
rorum  ambitu  ,  ita  vir ,  qui  non  potefi  in  loquendo  cohi¬ 
bere  fpiritum  fuum.  Quis  autem  non  videat  vrbem 
abfque  murorum  ambitu  hoftium  incurfibus  patere, 
atque  adeo  in  ingenti  periculo  perpetuo  verferi» 
hoc  ipfum  accidere  homini  garrulo,  &  loquaci li- 
gnificat  Salomon. 

Quam  autem  id  vere  di&um  fit  multis  oftendit  X I  V. 
Plutarchus  e .  Porro  de  loquendi  opportunitate  S  °PU*.  do 
egregie  dixit  Salomon  h  :  Mala  aurea  in  leRuargen-  ^p‘ul- 
teis,qui  loquitur  verbumin  tempore  fuo.  Vt  enim  aurum  rou  l5,IX 
argento  impolitum  mire  intuenres  obledtat ,  ita  ora¬ 
tio  loco,&  tempori  accomodata  vehementer  placet, 

&  prodefle  folet.  Ariftoteles  autem  Philofophorum 
g  fapientiflimus  dicere  (olebat ,  qui  filere  non  nouic, 
eum  nec  loqui  admodum  fcire,qu£rentique  cuidam, 
quid  in  vita  difficillimum  eflet,refpondiffc  fertur,ta- 
cenda  filcre.Archidami 1  vero  argute  di&um  circum-  i  apud  Pi„t; 
fertur,  eum ,  qui  dicendi  nouic  artem  ,  etiam  filendi  'n  Lacon, 
noffe  opportunitatem.  Sic  periri  bellatoris  effe,  non 
minus  fcire  fugiendi  artem  ,  quam  pugnandi ;  nec  * 

minus  falfum  illud  Democriti  cenfendumeft,  qui 
cum  animadueruffer  nefeio  quem  multa  itv.perite 
difputantem  ;  Hic,  inquit,  non  dicendi  peritus  mihi 
videtur,fed  omnino  tacendi  imperitus. 

Eodem  pertinere  poteft,quod  apud  Plutarchum  k  ^V. 


Explanatio  Gap.  I. 


41 


ait  Demarathus ,  ftultum  nc  fxlerc  quidem  pofle,  A 
dumque  multi  inepte  putenrpraeclarum,fi  nunquam 
fileant,ipfe  contra  affirmabat  id  efle  cerriffimum  fa¬ 
tuitatis  argumentum,  vt  contra  flentium  ,  vbi  lo¬ 
quendi  tempus  non  eft, prudentiae  fignum.  Denique 
ne  longior  fim  ,  cum  rebus  omnibus  Tuum  certum 
i  Ecclcf.  3.  tempus  tribuendum  efle  doceat  Salomon  * ,  inter 
7*  esetera  aiv.Tempus  tacendi ,&  tempta  loquendi.  Eam  ob 

caufamredte  hoc  loco  Iacobjus  eundis  fidelibus  prae¬ 
cipitat  veloces  quidem  fint  ad  audiendum,tardi  au¬ 
tem  ad  loquendum,a  quo  praecepto  Apoftblico  alie- 
niffimi  funt  huius  noftri  sui  haeretici ,  apud  quos 
caementarij,  cerdones, lanij,  aliaeque  mortalium  for- 
des,&  quifquiliae,tanquam  Euangclici,fi  Deo  placer, 
Mini  ftri, Scripturas  interpretantt^r,facra  eloquia  cre- 
pant,diuina  myfteria,&:  Religionis  arcana  etiam  mu-  B 
Herculis  tradere  fe  pofle  profitentur;  idque  temere, 
t  ad  Rom.  &  fine  deledu, cum  tamen  Apoftolus  b  diciv.Quomo- 
1  1 5-  do  pradicabunt  ,nifi  mittantur  ?  Itemque c :Nemo  affumit 
c  ad  Heb.;.  ^ .  honorern>fid  qui  vocat  ut  eft  d  Deo  tanquam  Aaron,. 

Sed  illi  tam  funt  ab  Apoftolico  fpiritu  alieni  ,  quam 
d  Ezech.1 3.  qui  ex  aduerfo  cum  illo  pugnant.Sw#?»  a  quippe  fpi- 
3-  ritum  fequwtur,  &  nihil  vident. 

XVI.  Et  tardus  ad  ira.Vix  poteft  haec  particula  cum  fu ~ 
perioribus  coh?rere,nifi  defideliu  confuetudinc  lo¬ 
quatur  Apoftolus,  quam  paulo  ante  indicaui,in  qua 
fieri  interdum  poterat, vt  quis  vel  nimia  loquacitate, 
vel  libera  oratione  alios  perftringeret ,  vel  alia  qua¬ 
piam  ratione  ad  iracudiam  proubcaret,ob  'id  monet 
Apoftolus,  vt  non  fubito  ira  inflammentur :  vt  enim 
e  lib^.Mor.  feribit  beatus  Gregorius  e :  Per  iram  gratia  vita  focialis  C 
c.30.  amittitur  ,  concordia  rumpitur ,  lux  veritatis  amittitur. 
Spiritus  fintii  jplendor  excluditur ,  ira  ftimulis  accenfum 
cor  palpitat, ,  corpus  tremit ,  lingua  fe  prapedit  ,  facies 
ignefeit ,  exafferantur  oculi,  &  nequaquam ,  recognofim- 
tur  amici.  Quam  vero  foeda ,  ac  turpia  firit  immode- 
f  lib.  1.  de  ratae  irae  effe&a ,  eleganter  deferibit  Seneca  f.  Vt  fu-' 
Ira.  rentium, ,  inquit ,  certa  indicia  fmrtJ  audax ,  er  minax 

vultus  ,  triftis  frons ,  torua  facies ,  citatus  gradus ,  in¬ 
quieta  manus ,  color  verfus ,  crebra ,  &  vehementius  acia 
fufpiria ,  ita  irafientium,  eadem, figna  furvt-.  Flagrante, 

&  micant,  oculi, multus  ore  toto  rubor  exatluante  ab  imis 
pr acor  diis  f anguine  ,  labia  quatiuntur  ,  dentes  compri¬ 
muntur  ,  horrent, ,  ac  fubrignnmr  capilli ,  fpiritus  coa- 
tius ,  ac  (bidens  articulorum ,  fe  ipfos  torquentium,  fonus, 
gemitus ,  mugitufque ,  &  parunt,  explanatis  vocibus  fer-  D 
mopraruptus ,  &  complofa  fapius  manus ,  &  pulfata  hu¬ 
mus  pedibus  ,  er  totum  concitum  corpus ,  magndfque  ira 
minas  agent,  foeda  vifu,  ef  horrenda  facies  deprauantium 
fe,  ac  intumentium,. 

XVII.  Re&e  veto  monet  Apoftolus  tarde irafeendum: 
g  !ib.  t.  de  nam  }  vr  idem  SenecaS  feribit,  remedium. ,  eft  ira  mitra. 
ira.c.iS.  Quanquam  autem  falso  plerique  opinantur  iram  ad 
magnitudinem  animi  conferre  ,  id  tamettegregie  rc- 
h  lib.  I.  de  fellit  Seneca  h  :  inquit,  illa  magnitudo ,  tumor 

ira.c.i<S.  >  mc  corporj.f9U5  copia  viti0f  humoris  morbus  eft ,  fed 
peflilens  abundantia  ;  omnes  quos  vecors  ira  animo  fuprd 
cogitationes  extollit  humanas ,  altum,  quiddam,,  &  fubli- 
me  (pirare  fe  credunt, , exterum,  nihil  folidi  fubeft ,  fed  in, 
ruinam,  prona  funt, ,  qua  fine  fundamentis  creuere.Non, 
habet  ira ,  cui  infifiat ,  non,  ex  firmo ,  manfuroque  ori-  E 
tur ,  fed  ventofd ,  er  inanis  eft,  tantumque  abeft  d  ma¬ 
gnitudine  animi  quantum,  d  fortitudine  audacia  ,d  fidu¬ 
cia  infolentta  ,  ab  au&eritnte  tristitia  ,  d  feueritate  cru- 
.  ’  delitas.  Nec  minus  eleganter  irae  effedta  deferibie 

i  Hom.dc  Bafilius  i  :  Effranes  ,  inquit  ,  lingua,  ora  incusloditn, 

,ra*  incontinentes  manus, contumelia,  pr obr a, accuf itiones  (ver¬ 

bera  ,  &  alia  eiufmodi  quacunque  quis  enumerare  pote¬ 
rit  ,  ira  funt , ,  ac  furoris  ftuftus.  Ob  iram,  enfis  acuitur, 
mors  homini  ex  homine  venit  ,  fratres  inter  fe  ignoran¬ 
tur  ,parentes ,  ac  liberi  natura  obitui fcuntur.-.  Ex  multa 
Bened.  luflinian.  in  Epift.  Canon.  . 


deinceps  in  eandeifi  fentennSiU  ,  qhx  ad  hoc  Apo- 
ftolicum  praebeptum  illufttandum  magnopere  per¬ 
tinent.  1  .  • 

Quod li  quis  fcifciterur ,  quomodo  ira  cohiben-  XVI IT. 
da  fit,  Senecae  a  praecepta  huc  pertinent :  Proderit;.  a  3- 
inqui t, morbum  fuum  noffe ,  &  vires  eius  antequam  (fit-  ua  ’ 
tientur,  opprimere.  Videamus  quid  fit ,  quod  nos  maxime 
concitet,  alium,  verborum,  >  alium,  rerum,  contumelia 
mouent, ;  hic  vult- nobilitati  fua: ,  hic  forma  fua  parci ;  ille 
elegantiffimus  haberi  cupit ,  ille  dofliffimus ;  hic  fuperbia 
impatiens  efi,hic  contumacia  ;  ille  feruos  non  putat  dignos,' 
quibus  irafeatur ,  hic  contra  domi  fauus  eft ,  foris  mitis  filte 
Yogari  inuidiam  iudicat ,  hic  non  rogari  contumeliam  ,  non 
omnes  ab  eade  parte  feriuntur.  Poftnonulla  vero  addit. 

No  expedit  omni a  videre, omnia  audire,  multa  nos  iniuria' 
tranfeant, ,  ex  quibus  plerafque  non,  accipit ,  qui  neftir.- 
Non,  vis  efe- iracundus!  ne  fis  curio fus.  Qui  inqmnfquid 
in  fi  ditium  eft  ,  qui  malignos  fermones ,  etiamfiin  fieret  b 
habiti  fint, , eruit,  fi  ipfi  inquietat.  Quadam  interpreta-* 
tioeo  perducit, vt  videantur  iniuria.  Itaque  alia  dlffitren-- 
da  funt;  alia  deridenda  ,  alia  donanda  ;  circumfiriben- 
da  multis  modis  ira  eft  ,pleraque  in  lufum ,  iociimque  ver¬ 
tantur.  .  - 

Illa  vero  Chriftiana  pietate digniflima  funt ,  quae  XIX. 
a  Bafilio  b  commemorantur  :  Itaque ,  inquit, iram,  b  Hom.dc 
ab  initio  ,  vt  mali  originem,  compefiamus ,  ac  ex  animo  ira* 
noHro  totis  viribus  extirpemus  \  fic  enim  plurima  mala 
vel  uti  radice  quada:m  ,  &  principio  hac  an  imipcr turba¬ 
tione  exi  flent  e  facile  excidere  poterimus.  Ille  maledixit* 
tu  benedicas ,  verber auit ,  &  tu  patere  f  e, xpuit ,  nihtlqti ?• 
te  exiftimauit ,  tu  cogita  quemadmodum  ex  terra  es , 
in  terram  reuert eris.  Etpoft  nonnulla :  Quantobremh 
ft  mihi  credis, probra ,  contumelidfque  minime  cur  abii ,  ob - 
fiurum  te ,  &  inglorium  Docauit .  nuUiufque  aftimaf  ionis? 

“Terram  te,  ac  cinerem  effe  dicas.  Alibi c  vero  ad  diuinam  c  in  Reg. 
prouidentiam  confugiendum  docet,  Deumque  tao-  breu.inter. 
quam  praefentem  contemplandum, qui  omnia  intue-  19‘ 

tur,  &  cunbfcas  humanas  arftiones  diligeter  expendir, 
vt  vel  luppliciu,  vel  praemium,  &  coronam  reponat. 

Jam  vero  Iacobus  non  fimpliciter  videtur  iram  pro¬ 
hibere,  fed  fubitam  iram,  atque  excandcfcenriam 
reprehendit,  ac  damnat :  vt  enim  Bafilius  d  docet,  d  Hom.de 
Ira  quando  oportet,  &  vt  oportet  ex  ratione  difpenfitzt  ua' 
fortitudinem,  patientidmque ,  ac  conflantium  parit ;  prater 

vero  retiam  rationem  tratinta  fitror,  &  infama  efficitur;, 
idcirco  nos  Pfalmus  admonet:  /rufamini, &  nolite  peccares 
Ipfi  namque  Dominus  in  Euangelio,  illum ,  qui  temeti 
fratri  iratus  fuerit,  reum  iudiaj  facit ;  illum  vero,  qui  tan¬ 
quam  pharmaco  ad  ea,  qua  oportet ,  ira  vtitur,  minime 
condemnat. 

Et  Caffianus  e  fapienter  de  ira  in  hunc  modum  X  X . 
difleric :  Cohibere  ergo  nos  oportet  omnes  iracundia  mo -  eCoIlat-I#* 

tus,  &  difiretione  gubernatrice  moderari,  ne  in  illud,  C'"7' 
quod  a  Salomone  damnatur ,  pracipiti  furore  raptemur. 

Totam  f  iram  fuam  profert  fluit us ,  (apiens  autem  di-  f  P10.19.fc- 
fpetifat  per  panes ,  id  eft ,  fluit  us  quidem  ad  vltionemfui  ^durn 
ira  perturbatione  fuccenditur  ,  fapiens  autem  paulatitn  '  . 
eam  maturitate  confilij  ac  moderationis  extenuat ,  <jr  ex¬ 
pellit.  Tale  eft  &  illud  quod  ab  Apoftolo  g  dicjturr  g  ad  Rom. 
Non  vofmet  ipfos  -  vindicantes  canffimi  ,  fid  date  k-  »*• 
cum  ira  ,  id  eft  ,n*quaquam  ad  vindiciam  iracundia  m-  „ 
gente ,  tendatis  ,  fid  date  locum  ira  ,  hoc  efl ,  won  -fht  " 
corda  veftra  fic  impatientia'.,  ait  pufilhvnmimii ■  tsn^ 
guftiis  coarckitu  ,  vt  violentam ^  commotionis  fsntcel^ 
lum,  ,  cum  irruerit ,  fuftinert.  non  poffmt  ;  fid  dija* 
tnmivi  in  cordibus  peflris  f  fHfiipientes  adurrsiis  irctf, 
cundia  fiutius.  in  illis  extentis  fmb.its  caritatis- ,v qu'a  h  t.Cor.i; . 
omnia  fuffert y  cmnia  fuFlitiet  ;•  &  itte.mens-vtftrw.atni  7» 
pliiudtne  ,  longanimitatis.  ,  ac  jpittientia  dHettzm:  >\ 
habet  in  fi '  confliorum  filutares  rtceffus,  in  qiubus 
'.receptus :  quodammodo-  ,  atque  dtffufus  ,  teterriJnnt 
D  3  iracundia 


a  EecleC  7. 
apud  L  x  x. 

b  Prou.  15. 
apud  eoid. 
Lxx. 

c  Prou.  xx, 
ex  Lxx. 


XXI. 


II. 

£  cap.7. 


f  Hom.  de 
ira ,  fob  fi¬ 
nem. 


42 

iracundia  fr.mus  protinus  euanefcat  vel  certe  ita  intefti-, 
gendum  efi.  Damus  locum  ira,  quoties  commotioni  alte¬ 
rius  humili ,  atque  tranquilla  mente  [accumbimus,®- quo¬ 
dam  modo  dignos  nos  qualibet  ininria  profitentes  impa¬ 
tientia  fkuientts  obfequimur.  Caterum  hi,  qui  ita  fenfum 
yipoftokca  perfectionis  inclinant,  vt  locum  ira  illos  dare 
exifiiment ,  qui  ab  irafcente  difcedunt ,  videntur  mihi  dif- 
fenfionum  fomitem  non  ab f  indere,  fed  nutrire ;  mft  enim 
iracundia  proximi  humili  ftatim  (dtisfhSiione  vincatur, 
prouocat  eam  fugietis  potius,  quam  declinat,.  Illud  quoque 
huic ftmile  efr,  quod  Salomon  a  ait :  Noli  feftmare  in  ffti- 
ritu  tuo  irafci ,  quia  ira  in  [mu  infipientium  requtefcit. 
Et  b  ,  Noli  procurrere  in  rixam  cito,  ne  poeniteat*  te  in 
nouiffimo.  Neque  enim  ita  feftmationem  rixa,  vel  ira¬ 
cundia  culpat,,  vt  eammdem  appy  ob&t  tarditatem.  Simi¬ 
liter  er  illudc  fufciptendum  eft.  Stultus  eadem  ipfs  hora 
pronunciat,  iram  fnam ,  occultat ,  autem  ignominiam  fuam 
aflutus.  Non  enim  ignominiofam  iracundia  paffionem  itn 
d  (apienribus  occultari  debere  decernit,  vt  iracundiaveloci- 
tntem  culpans,  non  prohibeat,  tarditatem,  quam  vtique  J i 
per  neceffitatem  humana  infirmitatis  irruerit,  ideo  cenfuit 
occultandam,  vt  dum  ob  prafens  fapienter  obtegitur ,  in 
perpetuum  deleatur.  Hac  enim  natura  ejl  ira,  vt  dilata 
languefiat*,. fi  pereat,, prolatavero  magis  magifque  con¬ 
flagret  .  Dilatanda  ergo,  atque  amplianda  funt  petlora, 
ne  angufliis  pufillanimitatis  arckitn  iracundia  turbulentis 
ajlibus  oppleanntr. 

Neque  vero  haec  Abbatis  Iolcphi  apud  Caflia- 
oum  diipuratio  cum  hac  Iacobi  lententia  pugnat. 
Siquidem  Iofephus  irae  tarditatem,  id  git,  moram,  ac 
diuturnitatem  ,  &  vltionis  meditationem  damnati 
Iacobus  autem  humanae  imbecillitati  indulgens,  irae 
tarditatem  non  tam  laudat, aut  praecipit,  quam  tole¬ 
rat,  ac  permittit,  vt  fubitum  iracundiae  impetum  a  fi¬ 
delium  animis  remoueac.  Itaque  redte  fubdit: 

2.0.  Ira  enim  viri  iuftitiam  Dei  non  operatur.  ] 

Omnifire  prorfus  ira  ?  Siquidem  Sc  Deus  ipfe  ira-. 
Cei  dicitur,  &  viri  iufti  non  line  laude  interdum  ira- 
fcuntur.  Redte  autem  alicubi  Caflianus  fcnbit; 
Ouahhet  ex  caufd  iracundia  motus  ejferuens  excacat 
oculos  cordis,  fi  acumini  vifus  exitialem  validioris  morbi 
ingerens  trabem,  filem  iuftitia  intueri  non  finit.  Nihil  in- 
tereflvtrum  aurea  lamina,  plumbeave,  [eu  cuiuflibet  me¬ 
talli  oculorum  obtutibus  imponatur,  differentiam  cacitatis 
non  facit  pretiofitas  metallorum.  Habemus  fdne  ira  mini- 
flerium  fatis  commode  nobis  infertum  ad  quod  folum  eam 
recipere  vtile  nobis  efi,  ac  f alubre ,  ciim  contra  lafciuientes 
cordis  nofiri  motus  indignantes  infremimus,  efi  ea,  qua 
agere  confundimur  coram  hominibus ,  fiue  proloqui,  in 
latebras  afcendiffe  nofiri  pellor  is  indignamur,  Angelorum 
fcilicet,  ac  Dei  ipfius  prafsntiam  vbique  fi  omnia  pene¬ 
trantem,  oculumque  eius  to  -a  formidine  tremi  fient es,  quem 
nequaquam  poffunt  conf  lentia  nofra  latere fecreta. 

Verum  quoniam  nimis  anguftos  terminos  irae 
circumfcripferat ,  mox  addit  c  :  Eel  certe  cum  contra 
hanc  ipfdm  iram  cur  nobis  aduersus  fratres  irrepferit; 
commouemur ,  fi  irati  ferales  inftigationes  eius  extrudi¬ 
mus,  nec  in  abditis  peccatoris  nofiri  noxias  eam  latebras 
habere  permittimus.  Ampliora  adhuc  (patia  irae  largi¬ 
tur  Bafilius  f ,  qiu  Mofis,  ac  Phinees  iram,  ac  zelum 
aduersus  improbos, iteque  Sainuelis,  atque  Eiiaeira- 
cundiam  commendat.  Elias,  inquit,  vero  Zelotes 
quinquaginta  Cupra  quadringentos  turpitudinis  Sacerdo- 
tes,  fi  quadringentos  viros  f atrorum  nemorum  comedentes 
de  menfa  /efizbel  mfia,  fipientifi  indignatione  in  totius 
Ifrael  vttlitatem,  ~vt  morte  mutitarentur. ,  effecit.  Non 
igitur  de  hac  ira  Apoftoli  veiba  accipienda  funt : 
haec  enim  ira  diuinae  iuftitiae  eft  inprimis  conlenra- 
nea,  &  ad  ciuilem  iuftitiam  retinendam  non  modo 
vtilis,  fed  plerumque  etiam  necefTaria.  Acido  etiam 


Epift.B.  Iacobi ; 


A  iram  interdum  tanquam  fortitudinis  adroiuiftram 
multa  praeclara  efficere,  quae  loco  indicato  a.Bafilio 
commemorantur  j  fed  etiam  atque  etiam  videndum 
eft,  ne  modum  excedat,  &  menti  tenebras  offundar, 

&  in  faeuitiam,& crudelitatem  vergat. 

Redte  enim  fcripfit  alicubi  Seneca  3  :  Non  magis  HI« 
quifquam  eodem  tempore ,  fi  iratus poteft  effei  (fi  vir  bo-  a  hb.  *•  de 
nus,  qukm  ager,  fi  (knw.  Idem  b  vero  innumerabilia  ^  ^ 

propemodum  mala  ex  ira  profedta  commemorat,  ira.c.j. 

Ira  inquit, patri  lutlum ,  marito  diuortium  attulit ,  ma- 
gifiratui  odium ,  candidato  repulfam.  fPeior  efi  etiarru 
quam  luxuria, quoniam  illafuavoluptzue  fiuitur,hac  alie¬ 
no  dolore  vincit  malignitatem  ,  fi  inuidiam.  Nihil  efi Ji- 
multatibus grauius,  has  ira  conciliat.  Nihil  eft  bello  fune- 
ftius,  in  hoc  potentium  ira  prorumpit .  Pr at  er  ea  ira  ,vtfe- 
B  ponamus  qua  mox  fequutura  funt  damna ,  infidias  ,  per¬ 
petuam  in  certaminibus  mutuis  follicitudinem,  dat  poenas 
dum  exigit,  naturam  hominis  vitiat, illa  in  amorem  horta¬ 
tur, hac  in  odium,  illa  prodejfe  iubet,  hac  nocere.  Vere  ita¬ 
que  dicit  Apoftolus  iram  viri  Dei  iuftitiam  non 
operati.  Dixit  autem  Graece  ,  KUTipydfrrcti ,  hoc  eft, 
non  perficit ,  aut  abfoluit ,  cum  enim  ira  tam  mul¬ 
ta  fecum  vitia  pertrahat ,  non  poteft  cum  iuftitia, 
hoc  eft, integra ,  atque  abfoluta  probitate  vllopadto 
confiftere. 

Quod  fi  iuftitiae  nomine  fingularis  illa,  atque  in-  i  y. 
diuidua  virtus  intelligatur ,  quae  inter  cardinales  vir¬ 
tutes  primas  renet ,  quae  ius  fuum  cuique  tribuit ,  ea 
p!ane  cum  ira  confiftere  nequaquam  poteft.  Quis 
enim  coram  irato  ludice  ius  fuum  repetat  Qms  ve- 
C  16  ira  percitus  modum  fibi  publicae  vindidbe  prae- 
fcribat?  Multa  Barbarorum ,  Graecorumque  Regum 
exempla  commemorar  Seneca  «  faeuitiae,  atque  lm-  f  Iib*  3.  d* 
manitatis  plena,  tum  fubdit :  Vtinamiftafauitia  inter 
peregrina  manfiffet  exempla  ,  nec  inter  Romanos  mores  vltjue*  ** 
cum  aliis  aduentitiis  vitiis  etiam  fuppliciorum, irarumque 
in  barbariem  tranfiJfent.Caio  Mario,  cui  vicatim  populus 
fatuas  pofuer at , cui  thure ,  fi  vino  Romanus  populus  fup- 
plicabaf,I.ucius  Sylla  perfringi  crura, erui  oculos  amputa¬ 
ri  manus  iuffrt  ,-fi  quafi  toties  occideret ,  quoties  vulnera¬ 
bat,  paulatim,&  per  fingulos  artus  lacerauit.  Dignus  erat* 

Marius  qui  illa  patemur,  Sylla  qui  iuberet ,  Catilina  qui 
faceret ,  fed  indigna  Romano  populo  ,  qui  in  corpus  fuum 
pariter  fi  hofiium,fi  vindicum  gladios  reciperet.  Cum¬ 
que  multa  de  Caij  Caefaris  immanitate  narraflet.iVfl» 

D  enim ,  fubdit,  Caij  fauitiam,fed  ira  malum  propofrtumeft 
feribere ,  qua  non  tantum  viritim  furit ,  fed  gentes  totas 
lancinat,  fed  vrbes,fed  fl/smina  exuta  ab  omni  fenfu  dolo¬ 
ris  conuerberat.  Sicut  Rex  Perjurum  totius  populi  nares 
recidit  in  Syria,  peperciffe  illum  iudicas,  quod  non  tota  ca- 
pita.  recidit?  N ouo genere  poena  dele  elutus  eft.  ■ 

Deinceps  vero  immanitate,  ac  faeuitiam  Camby- 
fis,itemque  Cyri  comemorat  quae  cum  iuftitia  ex  ad- 
uerfo  pugnat.  Quamobrem  cum  hac  Iacobi  fentetia 
confentit  illud  Pauli  Apoftoli  confilium,quo  monet 
Coloftenfesd,vtiram,atqueindignationcmdeponati  d  c*p,j. 
fiquidem,vt  feribit  Caflianus c :  Hac  in  noftris cordibus  c  lib,8.c.i. 
infidente,  fi  oculum  mentis  noxiis  tenebris  obcacante ,  nec 
iudicium  retia,  diferetionis  acquicfcere,  nec  honefia.  contem¬ 
plationis  intuitum,  nec  maturitatem  confli]  poffrdere,  nec 
E  vita  participes,  nec  iuftitia  tenaces ,  fed  ne  ffiritualis  qui¬ 
dem,  ac  veri  luminis  capaces,  poterimus  exiftere,  quia  tur¬ 
batus  eft,  inquit ( ,  pro.  ira  oculus  meus  j  nec  fapientia  par-  f  pfal.jo.io, 
ticipes  efficiytametft  fapientes  omnium  pronuncian  opinione 
videamur,  quia  ira  8  in  ftnu  infipientium  requtefcit,  fed  ne  g  Ecclef.7. 
vitam  quidem  immortalitatis  confequi  poterimus,  quamuis  l0‘ 
prudentes  videamur  defim •  ione  hominum  indicari \  quia  h  h  Prou.  1  j. 
ira  perdit  etiam  prudrntes.  Ncc  iuflitia  moderamina  pgr -  ex  Lxx. 
s  ficati  diferetione  valebimus  obtinere,  licet  perfeltifanElif 
cuntlorum  opinationibus  aftimemur  ,  quia  ira.  viri  iufti- 
tiam  Dei  non  operatur. 

Iuftitiam 


Explanatio  Cap.  I.  43 


V I.  Iuftitiam  porro  Dei  nominat  Iacobus,  vt  veram,  j 
folidamque  iuftitiam  fignificet,  de  qua  Chriftus  in 

a  Matth.  5.  Euangelio  '  :  Ni  fi  abundauent  iufhtia  veftra plufqukm 
10v  Scribarum, &  Pharificorum,  non  intrabitis  in  regnum  coe¬ 

lorum.  Siquidem  Pharifieorum  iuftitia  pr®ter  exter¬ 
nam  fpeciem,  &  limulatam  laruam  vix  quidquam 
habebat.  Chriftiana  verb  iuftitia  intus  in  animo 
infidet,  idque  potiflimum  fequitur,  quod  per  le 
iuftum,  atque  aequum  eft,  eciamfi  alicer  hominibus 
videatur.  Nec  enim  populari  trutina  virtutem  aefti- 
mat,  neque  ea  fedatur,  quae  vulgo  probantur,  &c  in 
admiratione  funt,  fed  qua  red®  rationi,  &  diuinae 
legi  confindunt.  Quamobrem  rede  dixit  alicubi 
b  Pfal.44.  Dauid  b  :  Omnis  gloria  eius  filia  regis  ab  intus  in  fim- 
*4«  briis  aureis  circumamicki  varietate.  Quemadmodum 

enim  color,  ac  decor  vultus  corporis  valetudinem  ] 
indicat,  qui  ab  interno  humorum  temperamento 
nafeitur ,  non  qui  ftibio ,  cerufla  ,  aut  purpuriflo, 
aliifque  id  genus  muliebribus  artificiis  exiftit ;  ita 
vera  virtus  eft  illa, quae  primum  in  animo  radices  agit, 
tum  externas  adiones,  quafi  frondes,  &  folia  pro¬ 
fert.  Ita  primum  Dauid  gloriam  in  animo  collocat, 
tum  addit  fimbrias  aureas, &  varietatem  externarum 
adionum,  qu®  ex  animo  proficifcuntur,  qu®  nati- 
uam,  &,  vt  ira  dicam,  fucci  plenam  virtutis  fpcciem, 
ac  pulchritudinem  pr®fiferunt.  Hue  accedit  quod 
diuina  iuftitia  nihil  magis  exigit ,  quam  mutuam 
bencuolentiam,  &  caritatem,  ira  vero  pene  ex  ad- 
uerfo  cum  caritate  pugnat 

VII.  Quocirca  vere  dixit  Chriftus  c‘Qui  irafeitur fratri 

c  Matth.  $•  fuo, reus  erit  iudtcio.  Et  mox  d  :  Si  ergo  offers  munus  < 
tuum  ad  altare ,  &.tbi  recordatus  fueris ,  quia  frater  tuus 
ver.z  j.  babet  aliquid  aduersum  te  ,  relinque  ibi  munus  t uum  ant e 
altare ,  &  vade  prius  reconciliari  fratri  tuo,  &  tunc  ve- 
e  Ephef.  4.  niens  offeres  munus  tuum.  Et  Paulus c ,  Sol,  inquit,  non 
M-  occidat  fuper  iracundiam  veftram .  Quem  locum  ita 

f  lib.  S.c.S.  interpretatur  Caflianus  f :  Noxium  eft.  inquit,  fuper 
&  9>  iracundiam  noftram  occidere  folem  iuftitia,  &  irati  confe- 
ffim  locum  diabolo  damus  in  corde  noftro,  qui  peccatori¬ 
bus,  &  pfeudoprophetis ,  illifque,  qui  irafeuntur,  occidere 
g  Amos  8  9.  dicitur  medio  die ,  dicente  Propheta  g  :  Occidet  eis  fil  in 
meridie. 

VIII.  Vel  certd,  vt  idem  Caflianus  docet,  folis  nomine 
mentem,  ac  rationem  intelligit  •,  qua  pro  eo  quod  omnes 
cordis  cogitationes  ,  d'if cretione  [que  perluffret ,  fil  merito 
nuncupatur j  prohibet  f  ne  lux  rationis  ira  vitio  extin- 
guattir,  ne  eadem  occidente  perturbationum  tenebra  cum 
auBore  fuo  diabolo  vniuerfum  noftri  cordis  occupet  fenfum , 
CT  tenebris  ira  poffeffi  velut  in  noBe  caca  quid  nos  agere 
oporteat  ignoremus.  Quin  etiam  in  lege  veteri,  qua: 
nonnullum  ir®  laxamentum  permittere  videbatur, 
eam  tamen  a  diuinae  legis  prcefcripto  alienam  cfle 
non  obfcurfc  fignificatur.  In  Leuitico  enim  praecipit 
Dominus,  Ne  oderis  fratrem  tuum  in  corde  tuo.  Ira  au¬ 
tem  fi  diurius  in  animo  retineatur,  odium  efficitur. 
Et  ibidem.  Non  eris  memor  iniuria  ciuium  tuorum: 
quafi  fignificet  ir®  ,  atque  indignationis  materiam 
amouendam  cfle  ex  animo. 

I X.  Denique  Salomon  h .  Itinera  eorum,  qui  memoriam 
h  Prou.  n.  retinent  malefatti, in  morte. Ita.  colligit  Caflianus  1  :A7e- 
*X|  h  X  *  quitiam  non  in  opere  tantum,  fed  etiam  in  arcanis  cogita- 
i  i  .  .c.14  refeean  .  cum  de  corde  odium  &  iniuria  non  fi¬ 

lum  retributio ,  fed  etiam  ipfi  memoria  radicitus  iubcatur 
auclU.  Iram  fime  Graece  Iacobus  appellat  Spyiiv :  vt 
x  Coli.  j.c.  enim  docet  Caflianus  k,  ira  genera  funt  tria  ;  vnum 
?  *•  quod  exardefeit  intrinfecus,  quod  Grace,  'dicitur, 

aliud  quod  in  verbum,  effetlurnque  prorumpit,  quod,  iyh 
1  ad  Colof.  nuncupatur ,  de  quo  in  praefientia  Iacobus  j  &  Paulus  : 
38*  Nunc  autem  deponite ,  inquit ,  &  vos  omnia ,  iram,  gr 

indignationem :  "Tertium,  quod  non  vt  illefcruorad  horam 
digeritur ,  fed  per  dies,  &  tempora  nferuatur ,  qua  finiri 


dicitur,  qua  omnia  aquali,  vt  ait  Caflianus,  funt  a  nobis 
horrore  damnanda. 

Cxterum  Iacobus  de  fecundo  genere  loquitur :  X. 
nam  prima  illa  animi  comotio  liberi  arbitrij  motum 
plerumque  anteuertit,  fiubitoque  animum  nec  opi¬ 
nantem  occupat,qu®  fi  cohibeatur  ne  vlterius  erum¬ 
pat,  citra  culpam  eft,  &  non  raro  infigriis  vidori® 
materiam  pr®bet.  Secundum  vero  genus  merito  a 
Iacobo  reprehenditur,  quia  non  poteft  cui*  iuftitia 
confiftcre.  Tertium  etiam  a  Salomone  3  damnatur,  3  EcclcC.  7. 
ait  enim  :  Ne  fis  velox  ad  irafeendum  ,  quia  ira  infimi  1 
ilulti  requiefeit :  videtur  enim  de  illa  ira  loqui,  qu® 
refider,  ac  perfeuerat  in  animo.  Neque  vero  iram 
viri  nominat  Iacobus,  quafi  foeminis  ir®  licentiam 
permittat,  aut  earum  iram  cum  iuftitia  probe  coh®- 
rere  pofle  exiftimet ,  cum  potius  dicat  Sapiens  b-:  b  Ecdefiij, 
Non  eft  caput  nequtus  fuper  caput  colubri  no  eft  ira  fuper  Z1" 

iram  mulieris.  Et  poft c  n o n u  1  la : Mulieri s ira, c-r  irreue-  c  ver.19. 
rentia, &  confufto  magna. Itaque, ^ vt  paulo  ante  monui, 
viri  nomine  vtrumque  fiexum  complexus  eft. 

ii.  Propter  quod  abiicientes  omnem  immunditiam ,  & 

abundantiam  malitia, in  manfuetudine  fufeipite  infttum 

verbum, quod  poteft filuare  animas  veftras.] 

Fomitem  ,  atque  incentiua  ir®  refecat ;  animus  I* 
enim  praue  affedus,  &  impura  aliqua  cupiditate  in¬ 
flammatus  facile  iram  concipit.  Itaque  Apoftolus 
immunditiam, &abundatiam  maliti®  remouet,  hoc 
eft  omnem  prauam  cupiditatem.  Nam,  vt  ficribit  Se¬ 
neca  A  ,Vbi  animum  fimul  &  corpus  voluptates  corrupere,  ^  I'b.  1.  de 
mhil  tolerabile  videtur,  non  quia  dura,  fed  qui  t  molles  *ra’  c‘1^ 
patimur:  cumque  leuia  multa  reccfuiflet,  qu®  bilem, 
atque  iram  cient,  his  verbis  concludit:  Nulla  itaque 
res  magis  iracundiam  alit,  qu  'im  luxuria.  Et  c  alibi :  Pe-  e  lib-  J-  de 
tus  dicium  eft,  a  laffo  rixam  quari,  aque  autem  er  ab  efu-  ’£a  *  C,I°* 
riente,  &  a  finiente,  &  ab  omni  homine,  quem  aliqua  res 
vrit .  N am  vt  vlcera  ad  leuem  taBum,  deinde  etiam  ad 
fufpicionem  tnBns  condole fcunt,  im  animus  affeBus  mini- 
mis  offenditur,  adeo  vt  quofdam  fxlutzttio,  epiftola ,  oratio, 

&  interrogatio  ad  litem  euocent. 

Et  fane  inde  potifllmum  oritur  ira,  quod  cupidi-  1 1. 
tatibus  obfiftitur,  honori  nihil  purat  quis  pr®feren- 
dum.  Huic  non  modo  leue  conuicium,  aut  contu¬ 
melia  iram  ciet,  fed  fi  aliter  appelletur,  quam  fie  ap¬ 
pellandum  cenfiet  j  fi  abfquc  prsfaticne  honoris  la- 
lutetur,aut  etiam  fi  c®teris  falutatfe  pr®terearur,non 
in  iram  modo,  fed  in  furorem  verritur.  Nam  quis 
qu®fo  recenferc  queat  rixas ,  contentiones,  c®des, 
quas  impura  libido,  &  olim  protulit,  &  in  dies  edit? 

Itaque  rede  ait  Apoftolus  :  Omnem  immunditiam,  & 
abundantiam  malitia  abiiciendam  cfle.  Pio  immun¬ 
ditia  autem  Gr®ce  dixit  naplctv ,  quam  vocem  re¬ 
de  nofter  Interpres,  immunditiam , 'tranftulit ,  fed 
alia  mentc,vt  arbitror, quam  cum  alibi  apud  Paulum 
erKaTrp7i«i',immunditiam  interpretatus  eft:  ts.crrapaa 
enim,  &  immuditia  apud  Paulum  ad  impuras, ac  ne¬ 
farias  voluptates  refertur,  vt  fuo  loco  docui,  pu-wap/'* 
vero  hoc  loco  latius  videtur  patere,  quafi  egs  om¬ 
nes  cupiditates  compIedatur,qu®  cum  immoderatae 
fint ,  cum  reda  ratione  pugnanc  :  Eten?m  f  <w-*p/as 
E  proprie  fordes,  fpurcitiam,  litum,  fqualbrem,  illu- 
uiem,  &  pedorem  fignificat :  vr  Iacobus  fuadeat  ex 
animo  abiiciendu  quidquid  turpe ,  ac  fordidum  eft, 
pr®ferrim  auaritiam,  &  rerum  caducarum  cupidita¬ 
tem, qu®  ir®  materiam, ac  fomitem  fuppeditac. 

Addit  :&  abundantiam  malitia  ,  Gr®ce  -aiiurodciy  JH. 
Kxxiaf,  vt  quicquid  vitiofum  eft,  quodque  a  reda  ra  - 
tione  recedit, remouendum  doceat.  Ita  enim  alicubi 
loquitur  M.  Tullius  f :  Huius  virtutis  contraria  eft  vi-  f  4>  Tufcul 
tiofttas  :  ftc  enim  malo,  quam  malitiam  appellare  eam, 
quam  Grati  t  appellant:  nam  malitia  certi  emu fidam 
D  4  intij 


44 


Epift.  B.  Iacobi 


a  lib.  j.dc  i/itij  nomen  eft ,  vitiofftas-  omnium.  Et  alibi  a  v  Quas  i 
F'°*  enim  Gr&ci  «««**<  appellant ,  vitia  malo,  quam  malitias 

nominare.  Ec  aliquanto  poft  :  fin  tlolv.I* v  malitiam 
dixiffes ,  ad  aliud  nos  vnum  certum  vitium  confuctudo 
Latina  traduceret,  hoc  omni  virtuti  vitium  contrario 
nomine  opponitur.  Quomodo  etiam  loquitur  Arifto- 
b  lib.  7.  E-  teles  b  ,  qui  k*kI*v  opponit  7?  rlpun ,  id  eft,  vitium 
thic.  virtuti.  Verum  quoniam  non  (Impliciter  dixit  Iaco- 

bus  y.axieLv ,  fed  wip/cjwctv  hoc  eft,  vitij,  (eu 

vitiofitatis  redundantiam.  Sufpicor  ***<?  v  idem  hoc 
p  cap .6.  3-4.  loco  valere,  quod  apud  Matthaeum  c ,  cum  Chriftus 
ait:  Sufficit  diei  malitia  fua.  Graece  »  <wr>i; ,  quo 
loco  nefcio  quam  apte  quidam  Latine  dixerit :  Affli- 
ttio  fua,  cum  Termo  fit  de  tempore,  &  die. 

jy.  Malim  igitur  vnicuique  diei  Tuum  malum,  inter¬ 
pretari,  vt  fua  cuique  diei  aerumna  fatis  fit ,  vt  (it 
fenfus :  fatis  mali, aut  incommodi  vnicuique  diei  fua 
follicitudo  affert,  vt  ei  non  opus  (it  nouam  de  fe- 
quentibus  folli  citudinem  afferre.  Ita  eum  locum  ex¬ 
plicat  Chry(oftomusd,Euthymiuse,Theophyla6lus, 

in^MaTth.3'  Tertullianus  f ,  Auguftinus  g.  Hieronymus  «««/« 
elneumlo-  pofitam  putat  pro  Kcudxrei,  vt  iit  vexatio,  infeftatio, 
eum.  incommodatio.  Sed  cum  de  lollicitudine  agatur,  id 
f  lib.t  con.  vitium  videtur  a  Chrifto  reprehendi.  Et  fortafle  la- 
de  c°bus  idem  voluit  indicare  dum  nominat  elav 
fcr.Dom.  in  Wa?,  quali  dicat  nimiam  follicitudinem  rerum  hu- 
tponte.  manarum :  inde  etiam  plerumque  exiftit  ira,  &  indi- 
natio.  Quin  etiam  addo,  quoniam  mkicl,  apud  pro- 
atos  amftores  Thucydide,  Demofthene,  Sy nedum, 
ignauiam  ,  &  timiditatem  dgnificat ,  aut  etiam  pro- 
brum,feudedecus,quod  ex  ignauiaoritur,non  videri 
ab  re,d  quis  npiajduv  taKtui ,  nimiam  ignauiam  inter- 
preteturjqui  enim  ignauus  eft,ac  timidus,  probro  in¬ 
credibiliter  afficitur,  atque  ita  facile  ad  iram  conci¬ 
tatur  ,  iureque  optimo  huius  vitiofitatis  redundan¬ 
tiam  remouendam  praecipit  Iacobus,  ne  iraefuccum- 
fiamus. 

V,  In  manfuetudine  fufeipite  inftum  verbum.  Re<fte 
prius  Apoftolus  vitia  expellenda  monet  ■,  deinde  ea 
praecipit,  quae  funt  in  animum  inducenda,  quaeque 
ad  (alutem  valent.  Videturque  ad  agricolarum  con- 
fuetudinem  refpexiffe :  vt  enim  illi  antequam  femen 
iaciant,  folum  praeparant,  ac  fubigunt  vepres,  &  vr- 
ticas,  &  id  genus  alia  remouent.  Ita  Iacobus  vitia 
primum  expellenda  ex  animo  praecipit,  tum  addit, 
in  manffuetudine  inftum  verbum  accipiendum  efle.  I 
Pro  manfuetudine  autem  Graece  dixit  capai-timi, 
quae  vox  lenitatem  ac  mafuetudinem  (onat,  apteque 
pmnino  irae  perturbationi  opponitur. 

V I.  Ita  monet  Apoftolus  manfuetudinem  e(Te  reti¬ 
cendam  ,  vt  non  facile  animo  commoueamur,  fed 
potius  illatas  iniurias  non  aequo  modo ,  fed  forti 
etiam  animo  toleremus  ,  quod  quam  preciarum  fit, 

h  lib.  1.  de  docet  Seneca  h  :  Quomodo,  ait,  quorumdam  lapidum 
Clem.c.j.  inexpugnabilis  ferro  duritia  efi,  nec  fecari  adamas,  aut 
&  4‘  cadi  ,vel  deteri  po; eft,  fed  incurrentia  vitro  retundit,  quem¬ 

admodum  quadam  non  poffunt  igne  confumi,  fed  ffamma 
circunfufd  rigorem  fuum  habitumque  conftruant ;  quemad¬ 
modum  protccli  in  altum  ffcopuli  mare  frangunt ,  nec  ipfi 
vlla  fauitia  vefiigia  vt  verberati  procellis  oftentant  j  ita 
Japientis  animus  fi  Udus  'efi ,  cr  id  roboris  collegit,  vt-  tam  • 
tutus  fit  ab  inturia  ,.qu  im  illa ,  qua  retuli.  Multa  dein¬ 
ceps  addit  ex  difciplina  Stoicorum,  .oftendens  ne 
peruenire  quidem  iniurias  ad  fapientem. 

VII,  Nos  virum  iuftum,  ac  pcrfe&um  non  quafi  trun¬ 
cum  ,  aut  ftipitem  fenfu  priuamus ,  fed  illi  tamen 
hanc,  quam  Iacobus  laudat,  manfuetudinem  aderi¬ 
mus,  qua.cutnfta  infra&us  excipit,  squoque  animo, 
.&  minime  perturbato  tolerat  vniuerfa.  Ita  vero 
animus  conftitutus  excipiat  necefie  eft,  vt  Iacobus 
ait,  infirum  verbum.  Quomodo  olim  etiam  praece¬ 


perat  Sapiens  *  :  Efio  nutnfuetUs  ad  audiendum  ver-  a  £cc^cf^ 
bum,  vt  intelhgas,  &  cum-  fdpientia  proferas  reftonfum  13. 
verum.  Necefie  enim  eft  motum  difciplinam  tran¬ 
quillo  ,  &  pacato  animo  parari ,  tum  vt  re&e  perci¬ 
piatur,  tum  etiam  vt  pro  rerum  opportunitate  ad 
vfum  reuocetur.  Nam  alioqui,  vt  feribit  Apoftolus 
Paulus  b  ,  Animalis  homo  non  percipit  ea,  qua  funt  fpi-  bi.Corinth. 
ritus  Dei.  ‘  I-I4- 

Is  porro  animalis  homo  cenfendus  eft,  qui  fenfu  VIII. 
potius,  quam  ratione  ducitur,  qui  ine  impetu  rapi¬ 
tur,  au*  prauis  cupiditatibus  obtemperat.  Re<5tc  au¬ 
tem  manfuetudinem  ira:  opponit  Iacobus :  eft  enim 
manfuetudo  animi  quaedam  tranquillitas,  &  quies, 
qua:  nullo  ira:  aeftu  commouctur  ;  de  qua  feribit  Sa^ 
piens  c  in  hunc  modum  :  Fili,  in  manfuetudine  ferua  c  Eeclcfli©, 
animam  tuam  ,  &  da  illi  honorem  fecundum  meritum  i 1  • 
fuum  ■,  quafi  animae  falutem  in  vna  manfuetudine  po- 
fitam  putet.  Certe  Apoftolus  inter  caerera  Timo-  d  epift.  r.  c. 
theum  monet,  vt  manfuetudinem  (etftctur.  Ad  Ga- 
latas  e  vero,  eam  inter  fiudtus  Spiritus  (andti  recen-  e  cap.y.  13, 
fet.  Ec  Dauid  f  manfuetis  pollicetur  haereditarem,  &  f  Pfal.36.11. 
pacem.  Manfueti  autem ,  inquit,  hareditnbunt  terram, 

&  delegabuntur  in  multitudine  pacis.  Et  Salom  on  g  gra-  g  Pron.3.34. 
tiam  promittit :  Ipfe,  air,  deludet  illufires,  e*r  manfuetis 
dabit  gratiam.  Et  manfuetos  hortatur  Sophonias  b,  h  cap.i.j. 
vt  Dominum  quierant:  Quante  Dominum,  air,  omnes 
manfueti  terra,  qui  indicium  eius,  effis  operati. Denique  ‘  i  cap.  n .  4. 
Ifaias  manfuetis  diuinum  patrocinium  his  verbis  de- 
nunciat :  Judicabit  in  iufiitia  pauperes,  er  arguet  maqui* 
tate  pro  manfuetis  terra. 

J  In  manfuetudine  fufeipite  inftum  verbum- .  Grxce,  IX.1 
rov  eupi/Tcr  Xo>ov.  At  quod?  Oecumenius  vim  mentis, 
ac  rationis  inrelligit ,  qua:  mortalibus  indita  quid 
agendum  ,  fugiendumve  fit  duce  natura  praeferibir. 

Sed  quanquam  non  nego  magnam  efle  vim  rationis, 
multaque  vt  legis  naturalis  honefte ,  ac  laudabiliter 
effici  vtcumque  poflejnefiio  tamen  qua  ratione  Ia¬ 
cobus  hortari  pofllr  fideles ,  vc  eam  rationem  in 
manfuetudine  (ufeipiant,  quam  fi  homines  funt,  vi 
creationis  acceperunt.  Monendi  potius  erant ,  vt  ea 
re£te  vterentur,eique  honefta  praecipienti  obtempe¬ 
rarent.  Addo  quod  omnino  rallum  eft  vim  (olius 
rationis  afferre  pofle  falutem,&  tamen  verbum  illud 
fufeipiendum  docet  Apoftolus.  Quod  potefi,  inquir, 
filuare  animas  veffras.  Pelagianorum  autem  error  eft 
'  olim  ab  Ecclefia  damnatus  afferentium  naturae  viri¬ 
bus  gratiam  parari  pofte ,  atque  adeo  beatam  vitam 
poffideri/ 

Et  fi  fubtiliter  Apoftoli  verba  enucleanda  fint,  X. 
non  (aris  apte  mentem ,  atque  intelligentiam 
ei*9V7ov  Xo-)cr  ,  hoc  eft,  infitum  verbum  appellaret. 

Videtur  enim  Apoftolus  ab  agricolis  metaphoram 
fumpfifle  ,  potiflimumque  fpedtafie  plantarum  in¬ 
oculationem  ,  qua  furculus  aliense  plancae  alteri 
inferitur.  Ira  fit ,  vt  quod  infitum  dicitur ,  alie¬ 
num  fit  ab  eo ,  cui  inferitur  j  quis  amem  dicat 
mentem,  ac  rationem  ab  homine  efie  alienam, 
eique  veluti  excrinfecus  infitam ,  cum  fit  nobilif- 
fima  eius  anima:  pars  ,  qua  fapit,  Sc  inrelligit ,  & 
ca:teris  animantibus  praeftat  ?  An  infitum  verbum 
l  legem  Euangelicam  inrelligit,  qu;e  lex  eft  carita¬ 
tis  5  Sc  in  animo  potiflimum  infunditur,  &  quo-  " 
dammodo  inferitur  ?  An  quod  pene  idem  eft,  fidem 
Chriftianam  fignificat  ,  qua:  Apoflolorum  opera 
proponitur, atque  explicatur, diuinitus autem  inani-.  - 
mos  hominum  infunditur  ? 

Auide  vtrumque  excipiunt  haeretici ,  fed  perpe-r  XI. 
ram  interpretantur ;  nam  &  verbi  Dei  praedicationi 
plus  aequo  tribuunt,  Sc  fidei  tantum  militiam,  aq 
(alutem  acceptam  referendam  efle  putant,  quod  ne. 
fomniauic  quidc  Apoftolus.  Vere  tamen  doctrina,  jSc 
fideba 


aeplft.t.c.j. 


bifor.j.y. 


«loan.io.j 


XII. 


d  cap.jj  7- 
‘*3- 


f  t.ad  Cor 
jo.  in  piinc. 

XIII. 


g  eap.  14. 7' 


h  l.b.  it. 
mor.  c.  4. 

3  Pro.  j.  18. 
IcLuc.13.31. 


1  A<3.  *.i4- 


XIV. 

m  cap.4.i. 
n  cap.  13  j. 


Explanatio  Cap.  I.  45 


fidem  Euangelicam  infitum  verbum  appellat ,  quia 
vtrumquc  hominum  opera  quodammodo  inferitur 
in  hominum  animis ,  quod  fignificauit  Apoftolus 
,  cum  ad  Corinthios  a  fcripfit :  Ego  plantatu  ,  Apollo 
rigauit ;  Dem  amem  incrementum  dedit }  fed  neque  qui 
plantat ,  neque  qui  rigat  eft  aliquid ,  fed  qui  incrementum 
dat  Deus. Et  alibib  fideles  appellat  Dei  agriculturam. 
Dei,  inquit ,  agricultura  tftis ,  Dei  adificatio  eftts.  Hoc 
igitur  infitum  verbum  cum  manfuetudine  excipien¬ 
dum  docet,  quod  poteft  animae  faiutem  afferre,  quia 
fola  Chriftiana  religio  ad  beatitudinem  aflequen- 
dam  valet,  quidquid  Tureae,  aut  etiam  haeretici  non¬ 
nulli  non  minus  impie  ,  quam  imperite  contendant, 
quemlibet  in  fua  fefta  faluum  efle  pofTe  ,cum  tamen 
’  Chriftus  apud  Ioanncm  dicat  c  :  Ego  furn  oftium  \  per 
me  fi  quis  introierit  *  fatuabitur, ingredietur, &  egredietur, 
&  pafcua  inuemet.  Itemque :  Qui  non  intrat  per  ofiium , 
fed  afeendit  aliunde ,  ille  fur  efi,  &  latro. 

Poflis  etiam  ipivhp  xiyov ,  infitum  verbum ,  inter¬ 
pretari  Chriftum  ,  qui  quodammodo  in  humana  na¬ 
tura  ,  vt  ait  Concilium  Viennenfe ,  verbum  infitum 
appellari  poteft ,  quia  natura  humana  diuinae  hypo- 
ftafi  quodammodo  infitaeft.  Itafuadet  Iacobus,  vt 
in  manfuetudine  verbum  infitum  excipiant ,  quafi 
moneat  Chrifti  manfuetudinem  imitandam  cfl'e,qui, 
vtair  Ifaias  a,  Tanquam  agnus  manfuetm  coram  tonden- 
'  te  fe  obmutuit, dr  non  aperuit  os  fuum. Et,  vt  ait  Petrus  % 
Cum  malediceretur ,  non  maledicebat ,  cum  pateretur  non 
comminabatur ,  tradebat  autem  indicanti  feiniuft e.  Et 
Paulus  { :  Ipfe  autem  ego  Paulus  obfecro  vos  per  manfue¬ 
tudinem,  &  modeftiam  Chrifti. 

Quod  autem  fpe&at  ad  metaphoram  ab  agricul¬ 
tura  defumpram  ,  de  Chrifto  myftice  eadem  meta- 
,  phora  loquitur  Iob  g ,  Lignum  habet  fpem,fi  praei fum 
fuerit  rurfum  virefeit ,  &  rami  eius  pullulant,  fi  fenuerit 
in  terra  radix  eius  ,  <*r  in  putuere  emortuus  fuerit  truncus 
illius ,  ad  odorem  aqua  germinabit,  &  faciet  comam, quafi 
cumprimum plantatum  efl.Vt  enim  feribit  Gregoriush. 
Per  lignum  incarnata  Dei  fapicntta  figuratur,  ficut  de  ea 
feriptum  '  efi. Lignum  vita  eft  his, qui  apprehederint  eam. 
Et  ficut  ipfa  ait  k  :  Siin  viridi  ligno  hac  faciunt, in  arido 
quid  fiet  ?  Et  poft  nonnulla  explicans  quid  fit :  faciet 
comam  quafi  cum  primum  plantatum  efi  Quod  fortajfe, 
inquit ,  etiam  de  Domino  ipfi ,  fcilicet  bonorum  omnium 
capite  valet  intelligi  iuxta  hoc  vtique  quod,  pradiximus, 
quia  de  femetipfo  ait.  Si  in  viridi  ligno  hac  faciunt  ,  in 
arido  quid  fiet  ?  Se  enim  lignum  viride,  &  nos  lignum  ari¬ 
dum  dixit ,  quia  ipfe  in  fe  vim  diuiniratis  habuit ,  nos  vero , 
qui  puri  homines  fumus,  lignum  aridum  appellamur.  Ha¬ 
bet  ergo  lignum  fpem ,  fi  pracifium  fuerit ,  quia  rurfum  vi - 
re  frit.  Quoniam  etfi  occidi  per  paffionem  potuit, per  refur- 
reflionis gloriam  rurfus  ad  vita  viriditatem  venit.  Huius 
rami  pullulant ,  quia  ex  rcfurrelliotie  illiu  t  multiplicati 
longe  lateque  fideles  creuerunt :  huius  radix  in  terra  quafi 
fenuit ,  quia  eius  pradicatio  1 udaorum  perfidia  defpecla 
fuit ,  &  in  puluere  truncus  emortuus  efi,  quia  in  corde  per- 
fequentium,  quod  perfidia  fua  vento  leuabatur ,  contempti* 
bilis,  <£r  defpeflus  efi  habitus,  quia  carne  potuit  occidi  ,fed 
ad  odorem  aqna  germinauit ,  quia  per  virtutem  Dei  extin- 
fla  caro  illius  ad.  vitam  rediqt  iuxta  quod  feriptum  1  efi , 
quem  Deus  fufcitault  a  mortuis.  Quia  enim  Deus  Trini¬ 
tas  efi ,  cxtin&am  carnem  vnigeniti  Fili)  f  anci  a  Trinitas, 
icte  fi  Tater,cfr  idem  Filius, &  Spiritus  /ancius  refufeitauit , 
&  fecit  comam ,  quafi  cum  primum  plantatum  efi ;  quia 
illa  sfpoftolorum  debilitas  ,  qua  in  morte  illius  expauit,  & 
negauit, negando  aruit, per  refurreclionis  eius  gloriam  rur¬ 
fus  ad  fidem  viruit. 

Hanc  eandem  metaphoram  fecutus  eft  Ifaias  m: 
lrt  die  illa  erit,  inquit,  germen  Domini  in  magnificentia, 
&  fruflus  terra  fublimis.  Et  Teremias  11  :  Ecce  dies  ve¬ 
niunt,  dicit  Dominus,  dr  fufeitabo  Dauid germen  iuflttm. 


A  Et  vt  appareat  haec  ad  Chriftum  pertinere,  fubdir: 

Et  regnabit  Rex  ,&■  fapiens  erit ,  &  faciet  iudiciu ,  dr  iufti- 
tia  in  terra  :in  diebus  illis  faltuibilur  Iuda,&  Ifr aci, habi¬ 
tabit  confidenter  ,  dr  hoc  efi  nomen  ,  quod  vocabunt  eum. 

Dominus  iufius  nofier.  Quae  eft  Chrifti  Domini  aperta  . 

periphrafis.Denique  EzechieT:£f  fufeitabo  eis  germen  acap.54.  19* 
nominatumiid  eft  Chriftum  nouum hominem ,  quod 
hoc  loco  ab  Apoftolo  infitum  verbum  appellatur. 

Quod potefi fatuare, inquit,  animas  vefiras  quia  vnius 
Chrifti  merito  faiutem  coyfequuntur  omnes, qui  fal- 
ui  fiunt. 

Inferitur  autem  in  animo  primum  quidem  bene-  X  V. 
ficio  fidei,  deinde  opera  caritatis  ,  quia  vt  ait  Ioan- 
nes  b,  Qui  manet  in  caritate, in  Deo  manet,  dr  Deus  in  eo.  ^  eP*  *• c'4. 
Denique  Paulus  £  ait  :fi  complantati  fatii  fumus  fimili-  c  acj  Rom 
B  tudini  mortis  eius,  firnul &rcfurreftionis  crimus:<\uafi\e-‘ f. 
iit  nos  tanquam  furculos  Chrifto  veluti  trunco  infe¬ 
ri, vt  inde  fuccum,&  vitam  hauriamus  ,  quo  fortaffe 
etiam  fpedat,quod  in  praefentia  ait  Iacobus  :  fufeipite 
infitum  verbum. 


2 1.  E  fote  autem fattores  verbi,  &  non  auditores  t  an  t  fimi 

fallentes  vofmetipfos  ; 

Quoniam  modo  dixerat  infitum  verbum  fufei- 
piendum  ,  ne  quis  forte  auditu  tantum  ,  aut  fida  fi-  - 
dc  excipiendum  crederet ,  quod  imperite  .eque  ,  at¬ 
que  impie  harretici  vociferantur :  haec  meriti  fubdir, 
quae  aduersus  prifeos ,  &  fuperioris  fieculi  haereticos 
apertiffime  pugnant.  Exigit  enim  praeter  fidem  obe- 
dientiam,&  diuinorum praeceptorum  obferuantiam. 
q  Quocirca  re&e  Augtiftinus  d  ,Scopus ,  ait,  Chrifiiand  d  fer.de  bla- 
religionis efl,vt  qua  ex  dotbinaveritatis  didicimus ,  'opere 
impleamus.  Beati e  enim  qui audiut  verbum  Dei, &  cufio-  e  ^,c.t  1 
diunt  illud.  Sic&  Paulus  f  ait :  Non  auditores  legis  itifti-  f  ad  Rom. 
funt  apud  Deum,  fed  faci  ores  legis  iufificabuntur.  Etin  J1I3- 
slpocalypfi  loannes  e  cum  dixiffet :  Beetis*  qui  legit ,  &  §  caj5‘ I'3* 
'qui audit  verba  Prophetia  huius, protinus  adjunxit, &  fer- 
uat  ea,  qua  in  illa  feripta  funt. 

Nam  ,  vt  egregie  docuit  Ariftoteles ,  quemadmo-  \ 
dum  ij,  qui  diligenter  Medicos  audiunt,  fi  nihil  eo¬ 
rum  faciant, quee  illi  praeccperut ,  nullam  inde  fiuead 
recuperandam,  fine  ad  tuendam  corporis  valetudi¬ 
nem  percipiunt  vtilitatem  5  itaij ,  qui  morum  praece¬ 
pta  difeunt ,  neque  iis  obtemperant,  nullum  perci'- 
piunt  animi  bonum  ,  quod  aperte  docuit  Chriftus 
apud  Matthceu  1  '.Omnis  arbor  bona,  bonos fruclus  facit:  faP-  7-r7. 
mala  autem  arbor  malos  f  rufius  facit.  Non  potefi  arbor 
D  bona  malos  fruffus facere ,  neque  arbor  mala  bonos  /rufius 
facere.  Omnis  arbor ,  qua  non  facit  fruf lum  bonum ,  exch 
detur, dr  in  ignem  mittetur. Et  mox :  Non  omnis ,  qui  di¬ 
cit  mihi, Domine,  Domine, intrabit  in  regnum  coelorum  ,  fed 
qui  facit  voluntatem  Patris  mei.qui  in  coelis  eUfipfe  intra¬ 
bit  in  regnum  coelorum.  Et  apud  Lucam  Ille  autem  fer-  icap.it  47. 
uus,quicognouit  voluntatem  domini  fui,& non praparauit, 

&  non  fecit  fecundum  voluntatem  eius  ,  vapulabit  multis. 

Idemque  aliquanto  poft  k  :  Scienti  igitur  bonum  face-  K  1417. 

re,dr  non  facient  i  peccatum  efi  illi.  Hoc  nomine ,  vt  ar¬ 
bitror,  acriter  a  Chrifto  caftigantur  Pharifiei  apud 
Lucam  1  his  omnino  verbis  :Ta  vobis  legis  perit  is,  quia  Uap.n.ft 
tulifiis  clauem /cientia, ipfi  non  introi flis,  &  eos, qui  introi¬ 
bant  prohibuifiis. 

Redfce  autem  fcientiae  clauem  nominat  j  quemad-  III. 

£  modum  enim  clauis  occlufa aperit,  ita fcientia  quae 
alioqui  occulta  funt, in  lucem  profert, introire  autem 
dicuntur  illi, qui  mente  percepta, &  cognitione  com- 
prehenfa  referunt  ad  praxim.  Pharifad  igitur  nec  legi 
obtemperabant  ipfi  ,  &  alios  ab  obferuarione  praece¬ 
ptorum  reuocabanr,  acpropterea  tulifle  dicuntur 
clauem  fcientia:.  Tamctfienim  dodhina  Euangelica 
plurima  comple&itur, quae  fola  contemplatione  con- 
teiuanonreferuturalio,ipfr  tamen  per  fe,diuinaque 
inftitutione 


46  Epift.  B.  Iacobi 


inftimtionc  ad  cariratcm  refertur,  qua:,  vt  ait  A 
a  i.adTim.  Apoftolus  a  ,  finis  eft  praecepti.  De  corde  puro  confcien- 
tia  bona ,  &  fide  non  ficta. 

j  y  Ita  colligit  Auguftinus  b  ,  caritatem  effe  finem 
l>  Enchir.  c.  ®nmium  praeceptorum  ,  &  ad  illa  omnia  referri.  Et 
2,  i .  •  alibi  c  •.Omnium  igitur,  ait  ,qiu pradiBa  funt ,  ex  quo  de 

c  lib.T.dc  rebiti  tractam  ito  ,  bac  {amnia  eft ,  vt  intelUgatur  legis ,  er 

^o^a.Chrift.  omnitim  diurnarum  S eripi  ur arum  plenitudo, ejr  finis  effe 
dileBio  rei,qua  fr nendum  eft ,  &  rei ,  qua  nobifi  arn  ea  re 
frui  poteftajaia.vt  fe  qmfqtte  ftiligat,pr£cepto  non.  eft op ito. 
Hoc  ergo  vt  nofceremtto ,  atque  poffemus ,  faci  a  eft  iota  pro 
falute  noftra  per  diurnam  proindeiitaimdijfenfatio  tem¬ 
poralis  ,  qua  debemus  vti  non  qua  fi  manforia  quadam  di- 
leBione,atque  delectatione ,fed  trafitoria potius  tanquavia ,  ^ 
tanqua  vdnctilorum,vtl  ahorii  quorSUbet  tnstr ument  ora. 
iicap.  36.  Et  Pau^  poft  ,  quod  ad  inftitutu  maxime  pertinet: 

Qufquis  igitur, ai t>Scnpturas  diurnas ,  vel  quamlibet  ea-, 
rum  partem  intell/exifie  fibi  videtur,  ira  vt  co  intellectu  non 
adificetjftam  geminam  caritatem  Dci,& proximi  nondum 
intellexit.  Quibus  verbis  fignificat  quod  hoc  loco  ait 
Iacobus,  rerum  diuinarym  cognitionem  ad  carita- 
e  ad  Rom. tcm  >  E°c  j  legis  obferuationcyn  referendam  effe, 
ij. 10.  quia,vt  ait  Apoftolus  e ,  Plenitudo  legis  eft  dileBio. 

V.  Quamobrem-  Gregorius  {  explicans  Propheta: 
f  Homil.io.  yerba,Fr/i  hominis  ,  omnes  fermoms  meos ,  quos  loquor  ad 
,a  Riech.  te, fume  in  corde  tuo, qr .  auribus  tuis  qudi,<f  vade ,ingrede-. 

re  ad  traqfmigr aiicncm filiorum  populi  mei. Vigilanter, in- 
qq it,inttttndnm  eft,quod  voce  Domini  ad : Prophetam  dir 
citur,  vt  prius  fermoms  eius  audiat ,  qt  poftrnodum  loqua¬ 
tur.  Audimus  enim  verba  Dei, (i facimus,  &  tunc  ea  pro-  C 
ximis  reBe  loquimur ,  ciim  prius  tp fi  fecerimus,  klque  al- 
g  cap.7.  3  j.  lato  exemplo  ex  Euangelio  Marci  f  confirmat ,  cum 
enim  Chtiftus  Dominus  furdum,  ac  mutum  curauit, 


Mifit, inquii  Euangelifta ,  digitos  fuos  in  auriculas  ,  & 

.  expuens  tetigit  linguam  eius ,  &cc.  fundit  autem  Grego¬ 
rius  :  Digitos  ergo  m  auriculas  mittere  efl  per  dona  Spiri- 
tusfanBi  mentem  furdi  ad  obediendum  aperire.  Atque,* 
hoc  eft,  quod  hoc  loco  praecepit  Iacobus  ,  dum  fua- 
det,vt.  fideles  fiat  ,fiBores  verbi,  non  auditores  tantum. 
h  eaffii.i;.  erjam  refero  Chrifti  verba  apud  Matthaeum  h: 

Qui  habet  aures  audiendi ,  audiat.  Exigit  enim  non  ex- 
y  j  ternum  tantum  auditum, fed  animum  obfequentcm. 

-  ca  t  Eam  ob  rem  merito  apud  Ezechiclem  ‘  queritur 
aP  Ml  Dominus,  quod  populus  audiret  quidem  Prophetae 
verba, nihil  tamen  eorum  ageret,  quae  audiebat.  'Ait- 
dtunt, inquit, verba  tua  ,  &  non  faciunt  ea.  Et  apud  Da-  ^ 
xPlaI.17.35  u*^em  1  laudat  Gentilium  obedientiam,  &  ludio¬ 
rum  proteruiam  accufar. Populus,  zi%,quem  non  cognoui 
frumit  mihi,  in  auditu  auris  obedmit  mihi.  Quali  dicat, 
ftatimac. cognouit.,  quid  agendum  effet ,  reipfii  ob- 
temperauit ,  ac  praeftitit.  ar  contra  :  filij  alieni  mentiti 
funt  mihi  filij  alieni muetcrati funt ,  claudicauerunt  k  Ce¬ 
rnitis  fuis  Filios  enim  vocat  eos, quibus  myfteria  diui- 
pa,  Sc  fupranaturalia  arcana  patefecerat ,  quales  olim 
erant  ludii,  nunc  autem  funt  omnes  fideles  :  alienos 
tamen  nominat ,  quia  vi.taT,  &  moribus  non  fe  tan¬ 
to  Parente  dignos  oftendunt. 

VII.  Mentitos  autem  illos  ait ,  quia,  vt  alicubi  fcripfit 

Gregorius  iis ,  quifide  perceperunt,  vira  &  mori*  E 
i  AdRsm.t,  bus  contradicunt.  Et  vt  ait  Apoftolus 1 :  Qui  pra- 
dicat  non  furandum ,  furatur ,  qui  dicit  non  moechandum, 
moechatur, qui  abominamur  idola  facrilegium  facit ,  qui  in 
lege  gloriatur, perprAuarkationem  legis ,  Deum  inhonorat, 
Eofde  a^c  inueteratos  effe,  quia  abie&a  nouitate  fpi- 
o  o  .  ritus  ea  compleducur,  qui  Apoftolus  ,n  ait  ad  vete- 
fis  homines  aftiones  pertinete.  Ad  extremum  clau¬ 
di  calle  affirmat  in  fcinitis  fuis'3  fiue  quia  ludi'  nunc 
peum, nunc  idpla  colebant  j  quomodo  illos  acriter 
n  \.  Reg.  c.  1‘1CrcPat  hfquequo  claudicatis  tn  duas  partes  ?  fi 

**  «■  DoT“$  rem  tffyfnini  eum, [in  autem  Baalfeqmmi- 
m  illum,  fiue  quia  fide ,  acprofelfione  fe  Dei  cultores 


indicant,vita,&  moribus^alxa  omnia  profitentur.  De 
quibus  loquitur  Apoftolus  *\Confitetur  (e  nofte  Deum,  a  adTft.  x. 
faBis  autem  negant, cum  fint  abominati,cjr  incredibiles, 1 6. 
ad  omne  opus  bonum  reprobi.  Atque  hos  merito  dicit 
hoc  loco  Apoftolus, fallentes  fe  ipfos.  Re  namque  vera 
fibi  quodam  modo  imponunt,  dum  fe  putant  Dei 
cultores  ,  cum  nihil  priter  rerum  diilinarum  fcien- 
tiam  habeant.  Veriftime  namque  fcripfic  Ioanncs 
Apoftolus  b  :  Et  in  hoc  fcimtis  ,  quoniam  cognouimus 
eum,fi  mandata  eius  obferuemus.Qui  dicit  fe  nojfe  eum,rj-  ^  eP* 1  •  c\ lt 
mandata  eius  non  cuftodit ,  mendax  efl,  er  in  hoc  veritas  ’ ' 
non  efl.  »  ,  • 


Re6tc  autem  Iacobus  Grice  dixit ,  1  filutvot  VIII. 

6cu;Tou<,fftllentes  vofinetipfos.Vetbumenim  Gricum 
,  Latine  eft ,  iubdola  fupputatione  fal¬ 
lo, falfis  ratiociniis  decipio,vcl  etiam.falfa  argumen¬ 
tatione  vtens  tenebras  offundo  ,  aut  decipio ,  vt  fit 
metaphora  non  tantum  a  calculatoribus  ,  fed  etiam 
a  fophiftisdu&a  :  vtrorumque enim  Cant.as^MyiT-  *  • 

/sdla  ;  atque  ita  interdum  idem  eft  ,  quod  fallere^ 
more  eorum,  qui  falfis  fupputationibus  vtuotur.alias 
quafiqui  fallis  rationibus,argumentifque  decipiunt. 

Vtroque  autem  modo  vere  dixit  Iacobus  cos  ,  qui 
audiunt,&  non  faciunt ,  feipfos  fallere.  Nam  &  fidla 
fiipputatione  mereri  fe  puta.nt  beatam  vitam  ,  qua 
funtprofus  indigni ,  omninoque  falso  colligunt  fo- 
lam  rerum  diuinarum  fcientiam  gratiam,  &  gloriam 
largiri,  cum  tamen  beata  vita  proprio  labore  compa¬ 
randa  fit.  Nam  &  ab  initio  Deus ,  cum  hominem 
condidiflet  c ,  Tulit  eum,  &  pofuu  in  paradtfo  vplupta-  c.  Genef,  i. 
tis,vt  oper aretur, &  cufiodiret  illum.  Significans  non  illi  C- 
otiandum, fed  fedulo,ac  diligenter  laborandum  effic, 
vt  immortalem,  beatamque  vitam  aflequatur. 

Quocirca  dixit  lob  d  .Homo  naf citur  ad  laborem,  &  I  X. 

anis  advolatum.  Vnde  colligit  Chryfoftomus  non  ali-  d  cap.5.7. 
ter  homini  laborandum  effe  ,  ac  volucri  volandum, 
vt  vidtumfibi  comparet. Et  quemadmodum  auis  vo- 
landi*facilirate  nufquam  fcrme  conliftit  ,  ita  edam 
homini  nunquam  ceflandum  ,  nunquam  otio  ,  deii* 
diaeve  indulgendum.  Et  quemadmodum  aui  propo- 
fitus  eft  tanquam  finis  huius  mortalis  vitse  fubfidia 
quaerere,  ita  homini  fpedbanda  eft  potiflimum  im¬ 
mortalis  ,  atque  beata  vita  ,  ad  quam  aflequendam 
omnes  eius  labores, conatufque  referendi  funt.  Nec 
dubium  eft  ad  eam  comparandam  prseccptorumob- 
feruationem  elle  in  primis  neceflariam  :  Sic  enim 
apud  Mattha:um  e ,  cum  ea  de  rc  interrogaretur  c  Matth.19, 
Chriftus, aperte  refpondit:_/i  vis  ad  vitam  ingredi  fenta  '7- 
mandata. 


23.  Quia  fi  quis  auditor  eft  verbi ,  &  non  faBor , hic  com¬ 
parabitur  viro  confideranti  vultum  natiuitatis  fuain 
fpeculo. 

Pereleganti  fimilitudine  illuftrat  quod  modo  di-  jt 
xerat.Diuinam  enim  legem  fimilem  ait  efle  fpeculoi 
eum  vero  ,  qui  legem  quidem  tenet,  eius  tamen  ob- 
feruationem  negligit,cum  eo  confert,  qui  fe  inaniter 
in  fpeculo  contemplatur.  Et  quidem  do&rinam 
Euangelicam  ,  Deique  legem  fpeculo  effe  perfimi- 
lem  docet  Auguftinus  f.  Mandata  Dei ,  inquit  ,  fiue  f  Concion, 
ciun  leguntur,  fiue  citrn  memoria  recoluntur ,  tanquam  fve-  4-m  II8’ 

culum  funt  fecundum  Apoftolum  lacobum  dicentem  :  Si 
quis  auditor  eft  verbi ,  &  nan  faBor ,  hic  comparabitur 
viro  confideranti  vultum  natiuitatis  jua  in  fpeculo.  Talem 
fe  Dauid  vult  effe, vt  infpiciat  tanquam  in  fpeculum  man¬ 
data  Dei ,  &  non  confundatur ,  quia  non  auditer  eorum 
tantum  vult  effe,  fed  faBor-,propterca  optat  dirigi  vias  fuos 
adcuflodiendas  tufUftcationes  Dei.  Eandem  fimilitiidi- 
ne  fecutus  eft  Bernardus  - :  Euangelium ,  ait ,  fpeculum  g  Tchii.  niti 
veritatis  nemini  blanditur,  nullum [educit .  Talem  in  eo  Euang.de 
[e  quifqve  reperict,  qualis  fuerit,  vt  nec  ibi  timore  trepidet,  ^S",bvl- 

vbi 


Explanatio  Cap.  I. 


47 


vbi  non  e  fi  timor  ,  nec  Utetur  ,  cum  male  fecerit.  Sed  quid  A 
dicit  Scriptura  ?  Si  quis  auditor  eft  verbi ,  &  non  faBor, 
hic  comparabitur  viro  conftderanti  vultum  natiuitatu  fu<e 
in  (peculo.  Nos  autem  fratres  confideremus  nofmet  ipfos 
in  ea, quam  audiuimus,  facri  Euangeli /  leBione,  vt  profi¬ 
ciamus  ex  ea  i  &  corrigamus  ,fi  qua  in  nobis  deprehendi¬ 
mus  corrigenda. 

II.  Elcgantiffime vero Gregorius  a -.Scriptura facra , in- 

alib.i.Mor.  qmt,mentis  oculis  quafi  quoddam  fpeculum  opponitur ,  vt 
cap.i.  interna  noftra  facies  in  ipfa  videatur :  ibi  enim  foeda ,  ibi 
pulchra  noflra  cogno farnus ,  ibi  fentimus  quantum  profici¬ 
mus  ,  ibi  dprofeclu  quamlonge  diflamus.  Narrat  autem 
gefia  SanBorum,  &  ad  imitationem  corda  prouocat  infir¬ 
morum  ,  dumque  illorum  victricia  faBa  commemorat, con-  B 
tra  vitiorum  pralia  debilia  noflra  confirmat  ,fitfc  verbis 
illius ,vt  eo  mens  miniis  inter  certamina  trepidet,  quo  ante 
fe  pofitos  tot  virorum  fortium  triumphos  videt .  N onnun- 
quam  vero  non  folum  nobis  eorum  virtutes  afferit ,  fed  et¬ 
iam  cafus  innotefcit,vt  &  «*  viBori a  fortium  quid  imitan¬ 
do  arripere  ,  &  rurfum  videamus  in  lapfibus  quid  debea¬ 
mus  timere.  Ecce  enim  lob  deferibitur  tentatione  auUus, 
fed  Dauid  tentavone  proflratus ,  vt  &  maiorum  virtus 
jpem  nofiramfoueat  ,  &  maiorum  cafus  ad  cautelam  nos 
humilitatis  accingat ,  quatenus  dum  illa  gaudentes  fuble- 
uant,ifta  metuentes  premant ,  &  audientis  animus  illmc 
fpei fiducia  fine  humilitate  timoris  eruditus,  nec  temeritate 
fuperbiat ,  quia  formidine  premitur  ,  nec  preffus  timo-  q 
re  defperet ,  quia  ad  fpei  fiduciam  virtutis  exemplo 
roboratur. 

III.  Merito  ergo  qui  legem  audit  elque  obtemperare 
contemnit ,  fimilis  dicitur  ei ,  qui  fe  in  fpeculo  con- 
templatur,nec  tamen,vt  mox  dicetjvllum  inde  com¬ 
pendium  ,  aut  vtilitatem  percipit.  Ait  autem : fi  quis 
auditor  eft  verbi,  &  non  factor,  vt  refpondeat  fuperiori- 
bus,  cum  dixit :  Eftote  faBores  verbi ,  nen  auditores  tan¬ 
tum.  Eft  autem  apta  fimilitudo:vfus  enim  fpeculi  eo 
refertur,  vtpoffic  quis  ca  cernere, qux  alioqui  in  vul¬ 
tu  fuo  intueri  non  poflet,vt  (i  qua  foeda  fune  elui, at¬ 
que  abftergi  queant.  Haud  aliter  Scriptura  facra,fcu 
diuina  lex,vt  paulo  ante  ex  Gregorio  docui,quid  ho- 
neftum,  quid  turpe  fit  ;  quid  item  agendum,  fugien- 
durnve  videatur;  idcirco  indicar,  vt  alia  complecta¬ 
mur,  alia  repudiemus.  Ira  confirmat  A  poftolus  quod 
modo  dixerat, diuinx  legi  obtemperandum  efle.  Ec 
b  Sap.  7. 1«.  fortafle  quod  de  diuina  lapientia  fcripfit  Salomon  , 
id  fuo  quodam  modo  diuinx  legi  tribui  poteft.  Can¬ 
dor  eft  enim  lucis  suema,  &  fpeculum  fine  macula  Dei 
malefiatis,  &  irnago bonitatis  illius.  Si  quidem  diuina 
lex  merito  luci  comparatur,  vt  fxpiflime  affirmat 
Dauid,  &  procul  dubio  participatio  quaedam  eft 
fempiternx  lucis,  hoc  eft,  Dei  Optimi  Maximi,  8c 
fpeculum  plane  fine  macula,  in  quo  cernitur  imago 
illius  immenfx  maieftatis,  ac  bonitatis. 

I V.  Haec  vero  contemplatio  inanis  prorfus  eft,  Sc  fu- 
peruacanek,nifi  nos  ad  Dei  amorem  inflammet,vnde 
continuo  diuinx  legis  obferuanda  oritur,  vt  Chri- 
cea  1413  ftus  apud  Ioannem  <  dixit:  Siquis  diligit  me,  fermo- 

V'  ’  nem  meum  feruabit.  ReCte  autem  diuinx  legis  con¬ 
templatio  cum  fpeculo  confertur ;  quemadmodum  E 
enim,  qux  in  fpeculo  cernuntur,  non  in  fe  ipfis,  fed 
in  aliena,  &  fiCta  quodammodo  imagine  noftns  ob¬ 
tutibus  obiiciuntur,  ita  in  facris  literis,  &  diuina  le¬ 
ge  rudi  quadam,  &  inchoata  cognitione  fas  eft 
ii.Cor.  13.  Deum  contemplari,  vt  merito  dixerit  Apoftolus  ;l  : 

**>•  Uidemus  nunc  per  fpeculum  in  stnigmaie.  Ait  auterri 

Iacobus :  Comparabitur  viro  conftderanti  vultum  nati- 
uitatis  f ha  in  fpeculo.  Grxce  avSei  xdlxvooSi/Ti  to  <ntpT 
twaot  tm?  ytviinio;,  quafi  dicat,  vultum  ,  quem  m  fui 
ortu  accepit,  aut ,  vultum  corporeum,  quem  alioqui  fine 
fpeculo  intueri  non  poterat. 

V.  Dixit  autem  /impliciter  conftderanti ,  indicans  ni¬ 


hil  illum  inde  prxter  intuitum,  &afpeCtum  colle- 
giftc,  cum  tamen  inde  vultus  nxuos  ,  a:;t  maculas 
eluere,atque  abftergere  deberer.  Quod,  vt  arbitror, 
indicatur  labro  illo  xneo, de  quo  hunc  in  modii  feri-  , 
bitMofes* :  Fecit, inqu\t,& labrum  aneurneum  bafi  fua  "  3 

de  fpeculis  mulierum,  quse  excubabat  in  ofiio  Tabernaculi. 

Quid  enim  quxfo  labro  cum  fpeculis?  nimirum  fpe- 
cula  quid  abluendum  fit,  indicant ;  eaque  merito  in 
labro  apponuntur,  vbi  manuum,  pediimque,fordes 
abluedx  funt,vt  intclligamus  in  diuinx  legis  fpeculo 
noftras  a<ftiones  infpiciendas  efle,vt  &  corrigatur,  8c 
ad  cius  prxfcriptum  infti tuantur,  &  informentur. 

14.  Confiderauit  enim  fe,&  abiit,  & ftatim  oblitus  eft, 
qualis  fuerit.  ] 

Explicat  propofitam  fimilitudinem  ,  eiufqne  vim  b 
apertius  declarat.  Nam  qui  cx  intuitu  fpeculi  nihil 
prxter  afpe&um,  &  conteplationem  fui  vultus  qux- 
rit,  exiguum,  vel  potius  nullum  frudum  percipit: 
amoto  enim  fpeculo  eius  intuitus  memoria  illicd 
euanefeit,  fiue  quia  non  diligenter  obferuauit,  qux 
obferuanda  erant,  vt  corrigerentur,  atque  emenda¬ 
rentur  ;  fiue  quia  reflexa  illa  cognitio,qux  percipitur 
in  fpeculo ,  leniter  afficit  fenfum,  atque  adeo  non 
ita  firmiter  inhxret  ;  fiue  denique  contemplantis 
ignauiam,  &  vecordiam  notat,  qui  ita  fe  ipfum  in 
fpeculo  c6templctur,vtnonintelligar,vel  certe  non 
animaduerrat,  quo  vis  illa  fpeculi  referatur:  vt  enim 
alicubi  egregius  P.cca  docet, in  fpeculo  itafeiuue- 
nes,viri , fceminxve  intueri  debent,  vt  intelligant 
illum  xtatis  florem  aliquando  mutandum  :  ficau-  ,  ,, 
tem  «»  feribit.  bHor  1^.4. 

,  r  <  .  Car.od.io.  , 

/nf perata  tu  e  cum  veniet  pluma  fuperbU , 

Et  qua  nunc  humeris  inuolitant, deciderint  coma , 

Nunc  &  qui  color  eft  punice  a  flore  prior  rofit 
Mutatus  ligunnum  in  faciem  verterit  hifptdam 
Dices,  Heu  ( quoties  te  fpeculo  videris  alterum) 

Que  mens  eft  hodie, cur  eadem  non  puero  fuit} 

Vel  cur  his  animis  incolumes  non  redeunt  genit} 

Atque  haud  fcio,an  huc  fpe&arit  B.Cyprianus,cu-  1 1. 
ius  hxc  funt  verba :  Quidpoftremo fpeculo  confuhtur,nifi 
quia  ne  ipfa  fit  timetur ?  Alludit  enim, ni  fallor, ad  Ter-  c]jb  hab 

tullianic  verba :  Si  iam  Qr  fpeculo  tantum  mentiri  liceret,  mul.cap.j.  * 
Nec  enim  mentitur  fpeculum,  cum  aftt  fordes  vultus 
aut  fenedtutis  rugas  indicat.  Qui  igitur  fe  in  fpeculo 
idcirco  tantum  conteplantur,  vt  lux  fint  pulchritu¬ 
dinis  admiratores,  ij  nihJ  inde  percipiunt  vtilhatis, 
quibus  omnino  fim  les  funt  ij  ,  qui  fo-a^iuinx  legis 
cognitione  contenti,  eius  obferuationem  aut  ncgli- 
gunt,aut  contemnunt. 

2  5 .  Qiti  autem  perfpexerit  in  legem  perfeBam  libertatis , 

&  per  m  an  fer  it  in  ea, non  auditor  oblinio fus  fati  us  fed 
faBor  operis, hic  beatus  in  fuofaBo  erit.'] 

Opponit  legis  auditori  eum  ,  qui  re  ipfa  legi  ob-  * 
temperat,  ait  autem,  qui  perfpexerit  in  legem  perfeBam 
libertatis.  Grxce  hoc  eft,  qui  introfpexe- 

lit,  &  vultu  demiffo,  atque  in  rem  ipfam  oculis  in¬ 
tentis  penitus  infpexerir ,  vt  opponat  confideranti 
vultum  in  fpeculo  ,  qui  nihil  prxter  fimplicem  il¬ 
lum  intuitum  quxrit.  Lex  autem  diuina  introfpi- 
cienda  eft ,  pcnitufque  cognofcenda,  vr  eius-  vis,  at¬ 
que  efficacitas  plane  coprehendatur.  Quam  ob  cau- 
fam,vt  eft  apud  Matthxu d,  regnum  Ccelofuni  grano  t!  ca  ,  t 
finapis  fi  mile  efle  dicitur :  vt  enim  ait  Hieronymus,  C  P‘  3  JI* 
Regnum  coelorum  pradicatto  Suangeli )  eft,  &  notitia  Scri¬ 
pturarum  ,  qua  ducit  ad  vitam  ,  &  dc  qua  dicitur  ad  lu- 
daos.  Auferetur  avebis  regnum  Dei  dabitur  genti fa¬ 

cienti  frucius  eius.  Tamctfi  enim  eam  fimilitudi¬ 
nem  aflumpfit  Chriftus  ad  humilitatem  Chnftianx 
do&inx  fignificandam,  nihilo  tamc  fecius  vt  monet 
Auguftiniis, 


48  Epift  B.  lacobi 


a  fer.  3 1.  &  Auguftinus a ,  tacite  etiam  indicauit  eius  vim,  atque 
jj.deSand.  efficac{catem>  quae  ardore,  atque  acrimonia  iinapis 
vt  cunque  infmuatur. 

I  Quemadmodum  autem  vis  iila  viuida,&  mordax, 

quae  eft  in  finapi,nifi  eo  contufo,  probeque  contrito 
non  percipitur, non  aliter  diurnae  legis  ardor  non  fa¬ 
cile  cognofcitur,nifi  affidua,ac  diligenti  meditatione 
aliquo  pado  conteratur.  Quamobrem  de  viro  iufto 
b  Pfal.i.z.  feribit  Dauid  b  :  In  lege  Domini  volunt  at  eius,  &  in  lege 
eius  meditabitur  die, ac  notie.  Quae  fit  autem  eius  medi- 
ePiaL  3S  9.  tationis  vis,ac  poteftas  alibi c  explicans  ait:  Concaluit 
cor  meum  intra  me,&  in  meditatione  mea  exardefeet  ignis. 
d  Pfat.  n8.  Denique  de  fe  ipfo  faepe  te  flatur  fe  diuinam  le- 

24.  77.  91.  gem  meditari.Eodem  refero  quod  feribit  Salomon  e 
97^99.  '43-  freqUens  meditatio  carnis  afflictio  eft.  Qui  namque  fe- 
e  Ecclcf.  12.  dulo  diuinam  legem  meditatur ,  is  profedo  facile 
U>  prauas  cupiditates  comprimet ,  &  impotentes  libi¬ 

dinum  impetus  fuperabit.  Intelliget  enim  praemia 
&  fupplicia  non  iis  tantum  propofita  efle,  qui  nihil 
praeter  cognitione  quaeruntded  pnemia  quidem,  eos 
jnanere,qui  legi  obtemperant  3  fnpplicia  vero  iis  efle 
intenrata,qui  praecepta  aut  neglexerint,aut  violarint. 
j  j  I  Itaque  rede  dixit  Leo  Pontifex  ,  quemlibet  fuas 
fferm  11  de  a<-^‘ones  ad  legis  diuinae  formam  exigere  facile  pol- 
Qiiadrag!  fe.Quis  ,  inquit,  fidelium  nefeiat ,  quibus  virtutibus  jlu- 
dere  ,  &  quibus  vitiis  debeat  repugnare  ?  Quis  conficientia 
fu  a  aut  tam gratiofius ,  aut  tam  imperitus  eft  arbiter ,  qui 
ignoret ,  quidafe  auferri ,  aut  quid  in  fe  oporteat  augent 
Nemo  quippe  ita  rationis  e  fi  alienus  ,  qui  aut  conuerfat  to¬ 
nis  fu  a  non  intelhgat  qualitatem  ,  aut  cordis  fui  fecreta 
non  nouerit.  Non  ergo  per  omnia  fiibi  placeat ,  nec  fe  fe¬ 
cundum  carnis  obleElamenta  diiudicet ,  fed  omnem  con- 
fuetudinem  fuam  in  diurnorum  praceptorurn  lance  con- 
Hituat ,  vbi  cum  alia  interdicantur ,  ne  fiant, alia  iubean - 
tur,vt  fiant ,  iufto  fe  trutin  abit  examine  ,  qui  vita  fusi  mo¬ 
res  ex  vtriufque  ponderis  comparatione  penfauerit.  Ar¬ 
tifex  enim  mifericordia  Dei  fplendidi (fimum  in  mandatis 
fuis  condidit  fieculum,in  quo  homo  faciem fua  mentis  infipi- 
■  ceret,  &  quam  conformis  imagini  Dei ,  aut  quam  diffimi- 
lis  effiet ,  agnofeeret. 

I V.  Legem  porro  vocat  Iacobus  legeln  perfedam  li¬ 
bertatis.  Graece  <de  lofxiviixetovroi/  iSj  lAXflseL^qua- 
fi  dicat  legem  illam  perfedam  ,  quae  eft  libertatis; 
legem  enim  inrelligit  Euangelicam  ,  vr  opponitur 
legi  Mofisdex  eninvflla  vetus, vt  ait  Apoftolus  s  ,  lex 
gadGal.  4-  erat:  feluitutis  ,  Euangelica  autem  lex  dicitur  liber- 
had  Heb  7  tat‘s-  De  illa  idem  Apoftolus  h  ait  nihil  adduxiflead 
19'  perfedum  ,  haec  autem  dicitur  lex  perfeda.  Quan- 

i  ad  Galat.j.  quam  enim  nonnulli  codices  Latini  olim  habebant: 
14'  Perfpexerit  in  lege  perfecta  libertatis  ,  emendatiores  ta- 

^a  a-4'  men  habent  legem  perfeflam  ,  Graecis  exemplaribus 
ladGa!, 4.4.  probantibus,  in  quibus  legitur* 6, uov  rljKw. 

V.  Dicitur  autem  perfeda  lex ,  tum  quia  lexMofis 

rncip  j.  17.  tanquhm  rudis,  &  inchoata  ab  Apoftolo  Paulo  1  di- 
naduer.Iud.  citur,  paedagogus,  qui,vt  idem  Apoftolus  k  affirmat, 
pueris  prafficmmEuangelium  autem  lex  dicitur  per- 
p  lib  4  c.2'7  feda,quia  viris  iam  maturis  impofita  eft.  Vt  enim  ait 
<7-  Apoftolus  :  Vbi  venit  plenitudo  temporis  ,  mi  fit  De  us 

ferm.  con.  pll[lim  fiuuw  fatlum  ex  muliere.  Chriftus  autem  ipfe  di- 
omn.  haeref.  •  J  m  ,,  • ri  1  rj 

rlib.d;  ado.  clc  aPud  Matthsum  m  :  Nonvent  (oluere  legem  ,  Jed 
in  fpit.  adimplere.  Quaft  dicat ,  perficere ,  atque  abfoluere. 
r  lib.  depa-  Bene  enim  interpretando  perfecit,  vt  Gregorius  Nyl- 
*,e~‘  .  fenus  1  ,  Euthymms  0  ,  Sc  Theophyladus  0  affir- 

M«th.  mant.  Perfecit  etiam,quia  quae  lex  ula  pollicebatur, 
u  Qua.-ft.64  ^exnoua  quodam  modo  repnefentat,quae  eft  fenten- 
in  nou.Tcft.  tia  I  renati  p ,  Athanafij  «J  ,Cyrilli  *  Alexandrini,  Ter- 
ij,  ivfaTch!^  tu^Ia^1  *  s  Hilari  j  r  ,  &  Auguftini  Addo  quod,  vt 
y lib.17.con.  Chryfoftomus S & Auguftinus  7  docent,  lex  noua 
fauft.  c.y.&  gratiam, &  caritatem  largicur,quam  lex  illa  vetus  tri- 
Jib.-ij.  c7.  bitere  vi  fuanopoteranvtemm  ait  loanes  2  :  Lex  per 
'  Cdp'  ‘"7'  Moyfen  data  eft, gratia  &  veritas  per  lesu  Chriftufacia  eft. 


A  Denique  ne  longum  faciam,  perfeda  lex  dicitur  VI. 
quia  qute  olim  vmbris,  arque  figuris  inuoluebantur, 
palam, arque  aperte  in  Euangelio  proponuntur.Qua- 
obrem  lex  illa  in  tabulis  lapideis  inferipta  erat ,  ha-c 
autem ,  vt  ait  Paulus,  in  tabulis  cordis  carnalibus  iri- 
feribendaeft  ,  quo  fpedans  prophetico  fpiritu  di¬ 
xit  Dauid  a  :  In  corde  meo  abfeondi  eloquia  tua  ,  vt  non  a  Pfal.it8,n,' 
peccem  «^/.Itaque  lege  perfedam,lege  Euangelicaap- 
pellat, quia  vere  perficit  crederes  ,  quod  lex  illa  vetus 
praftarenequaqua  potcrat.Si  enim ,  vtait  Apoftolus 
Paulus  b,  dataeftet  lex,qu&poffetvmftcare,vereex  lege  ef-h  ad  Galat, 
fet  iufiitiafed  concluftt  Scriptura  omnia  fub  peccato.  3  ■ 1 1  • 

Quam  ob  caufam  qui  Chriftiana  facra  olim  per-  V  1 1. 
cipiebant  perfici  dicebantur ,  &  Chriftiani  priuato 
quodam  iure  appellabantur  perfedi ,  qua  ratione  di- 
®  xit  Apoftolus  «■ :  Quicunque  ergo  perfeiti fumus  ,  hoc  fen-  c  ad  Philip. 
tiamus. Et  alibi d  Epaphram  commendat,  quia  folici-  3.13. 
tus  erat  in  orationibus,  vt  Coloflenfes  perfeclt,& ple- d  ad  Colof« 
ni  flarent  in  omni  voluntate  Dei.  Antiftites  veto  ,  &4'  I2" 
Sacerdotes,  qui  {acris  initiabant,  Graece  rtXtleq  ,  hoc 
eft  ,  perfedores  vocabantur  ,  &  vt  eunda  paucis 
compledar ,  hanc  ob  caufam  non  modo  Paulus  c  ad  c  a<*  Hek 
perfedionem  hortatur  ,  fed  etiam  Chriftus  apud  x* 
Matthaeum  f  ait  :  Eftote  ergo  vos perfecli ,  ftcut  &  Pa-  f  C3p  ^ 
ter  vefter  ccdeftts  perfeci  us  eft.  Quanquam  non  igno¬ 
ro  quandam  efle  peculiarem  perfedionem  ,  quae ,  vt 
egregie  docet  Caffianus  e  ,  non  omnibus  ,  fed  eam  g  CoIl.i.c.i. 
tantum  cupientibus  proponenda  eft.  Itaque  legem 
Euangelicam  apte  Iacobus  legem  perfedam  nomi- 
nat,quiare  vera  hominem  omni  ex  parte  perficit ,  fi- 
q  ue  illum  in  fe  ipfb  Ipedes,fiuead  Deum,  aut  ad  pro¬ 
ximos  referas. 

Non  folum  aurem  Iacobus  legem  Euangelicam  VIII. 
legem  perfedam  appellar, fed  addit  legem  efle  liber¬ 
tatis. Sed  quam  libertatem  intelhgat, non  fatis  liquet. 

Olim  enim  quidam, &  fuperioris  faeculi  haeretici  fer- 
nfe  omnes  Chriftianam  libertatem  perperam  inter- 
retabantur  ,  ipfo  enim  nafcentis  Ecclefiae  initio  li- 
eros  efle  Chriftianos  exiftimabant  vlque  e6 ,  vt  ne¬ 
que  fubiedi  Principibus  ,  nec  ferui  dominis  obtem¬ 
perare  compellerentur.  Quam  impiam  fentenriam 
fiepe refellit  Apoftolus,  dum  feruos  dominis  ;  popu¬ 
lares  autem  principibus  parere  docet.  Haeretici  vero,  f,  jn  e_ 
quiLuthero  h  Magiftro nihil fapere didicerunt, Clui-  Gal.c.v&ia 
ftianae  legis  libertatem  ineo  pofitam  efle  putant,  vtaT.-  c'afd. 
iufti  nulli  penitus  legi  fubfint  ,ita  vt  quicquid  agarft,  ’n 
fit  plane  indifferens.  chrift**  ' 

D  Quocirca  Chriftum  liberatorem ,  ac  Redempto-  I  X. 
rem  agnofeunt  ,  legiflarorem  non  item.  At  Conci-  i  fefT.  6.  can.' 
lium  1  Tridentinum  apertiflime  docet  hanc  efle  i9-io.ii.  ^ 
profanam  libertatem, ac  penitus  abominandam  :  iu- 
ftos  enim  non  legi  diuinxmodo,  fed  etiam  humante 
tum  Ecclefialtae  ,  tum  ciuili  fubiedos  efle,  faerx  lite- 
rx  apertiflime  reflantur,  qua  Chriftum  legislatorem 
efle  affirmant:  Nam  in  Deuteronomio  k  dc  Chrifto,h  cap.i8.jji 
hunc  in  modum  loquitur  Mofes  :  Prophetam  de  gen¬ 
te  tua,  &  de  fratribus  tuis  ftcut  me  fufeitabit  tibi  Domi¬ 
nus  Deus  tuus,  ipfitm  audies.  Hunc  aurem  Prophetam 
,  efle  Chriftum  Dominum ,  indicat  Philippus  apud 

Ioannem  1  :  Quemfcripftt  Moyfes  in  lege  ,  &  Prophe- 1  cap.  1.4  j, 
ta.inHemrnus  lefum  filmm  /ofeph  a  N agar  et  h.  Tcftan- 
tur  Petrus  m,&  Stephaniis  n  .  Copiosi  docet  Paulus 
£  in  epiftola  ad.  Hebraeos  0  ;  Et  olim  Ifaias  p  ita  de  illo  ™ A&Q  37! 
vaticinatus efc.Dominus  enim  Iudex  nofter  Dominus le-  o  cap. 2.  c.3! 
gifer  nofter ,  Dominus  Rex  nofter  ipfe  [kluabit  nos  i  c.  3  c.  u. 

Eundem  vero  Chriftum  Dominia  Regem  efle ,  cui  P  caP  S3  H* 
obtemperandum  fit, omnis  Scriptura  docet :  Ego ,  ait 
Dauid  q  in  perfona  Ciirifti  ,ccnftitutus  fum  Rex  ab  eo  q  pra,  , 
fuper  Sion  montem  fana  u  eius  pradicansprstceptumeius.  '  '  > 

EtMichaeas  r :  Et  tu  Bethleem  Ephrata  ,paruulus  es  in  r  C3p.  u 
inilltbus  luda.  Ex  tc  mihi  egredietur  ,  qui  fit  domina¬ 
tor 


Explanatio  Cap.  I.  39 


a  capit. 6.  tor  iti  Ifrael.  Quas  verba  apud  Matthasum  a  hunc  in 
modum  habentur  :  Ex  te  enim  exiet  dux  ,  qui  regat 
fa  cap.i.ji.  populum  meum  Ifrael.  Et  Angelus  apud  Lucam  b  : 

Regnabit  in  domo  lacob  in  aternum  ,  &  regni  eius  non 
*  cap.  i. 5.  erit  finis.  Et  in  Apocalypfi  dicitur  *  :  Princeps  regum 
c  cap.1j.1tf.  terra:  Et  alibi  c :  Rex  Regum  ,  &  Dominus  dominan¬ 
tium.  Quis  autem  dicat  Regi  parendum  non  effe, 
aut  non  polle  Regem  legem  condere? 

X  I.  Addo ,  quod  apertiflime  ex  facris  literis  conftat, 
Chriftum  Dominum  nouam  condidifte  legem.Nam 
dcap.t.3.  Ifaias  A  :  De  Sion  exibit.,  mquit  ,  lex ,  er  verbum 
Domini  de  Ierufalem ;  quod  totidem  verbis  repetit 
e  cap.^  i.  Micheas  e.  Hasc  autem  verba  de  lege  Euangelica 
Ciuk  cl  o 6  acaPienc^a  e^*c  docet  Auguftinus  f,  idemque  multb 
g  caiMi?4.'  aPcl'dus  non  vno  loco  confirmat  Ifaias  6 :  cum  enim 
de  Chrifto  perfpicue  loqueretur :  Legem  ,  inquit , 
hcap.51.4.  eiw  infida  expeclabunt.  Et  alibi  h :  Attendite  ad  me 
popule  meus ,  er  tribus  mea  me  audite  ,  quia  lex  a  rrfe 
exiet ,  &  iudicium  meum  in  lucem  populorum  requiefeet . 
Quas  pertinere  ad  Chriftum  ex  antecedentibus ,  Sc 
fubfequentibus  luce  clarius  conftat.  Chriftus  autem 
i  cap.  11.19.  ipfe  apud  Matthasum  '  omnes  inuitat  ad  tollendum 
iugumfuum  ,  quo  nomine  legem  intelligi  indicant 
k  AA.ij.io.  Apoftoli  k ,  qui  legem  Molis  iugum  appellant. 

Xii,  Eodemque  nomine  legem  veterem  fignificauit 

1  adGal.f.i  Paulus  1  :Stati  ,  inquit  nolite  iterum  iugo  ferm- 
m  r.ad  Cor.  tutis  contineri ,  Idemque  m  aperte  legem  Chrifti  no- 
9’IZ’  minat,  /is ,  ait ,  qui  fine  lege  erant  ,tanquam  fine  lege 

ejfem  ,  cum  fine  lege  Dei  non  effem ,  fed  in  lege  effem 
acap.tf.a.  Chrifti.  Et  ad  Galatas  n  :  Alter  alterius  onera  porta¬ 
te  ,  &  ftc  adimplebitis  kgem  Chrifti.  Extant  autem 
in  Euangelio  non  pauca  praecepta;  nam  de  Baptif- 
o  cap.j.j.  mo  apud  Ioannem  o :  Nifi  quis  ,  ait  Chriftus  ,  rena¬ 
tus  fuerit  ex  aqua  ,  Cr  Spiritu  fantto  ,  non  poteft  introire 
pca.p6.54.  regnum  Dei.  Et  de  Euchariftia  apud  eundem  p: 

Nifi  manducaueritis  carnem  Fili]  hominis  ,  &  biberitis 
q  1.  ad  Cor.  enu  finguinem ,  non  habebitis  vitam  in  vobis.  Paulus  *1 
7‘10*  autem  Domini  prasceptum  commemorans  ait :  lis 
XIII.  autem  ,  qui  matrimonio  luntli  funt ,  pracipio  non  ego  ,  fed 
r  cap.;.ca.<r.  Dominus,  vxorem  a  viro  non  difcedere. 

&7-  Neque  vero  exiftimare  quifquarh  debet  fideles 

f  cap.19.18.  abfolutos ,  ac  liberos  effe  ab  iis  prasceptis  ,  quas  per- 
tcap.10.17.  .  j  .  r  ■  i  r  r  ^  ■ 

ucap.18.15.  tinent  ad  mores  ,  etiamli  m  lege  Molis  continean- 

x  Mac.  i2. 18  tur.  Id  enim  indicat  non  obfcure  Chriftus  ,  cum  de 
y  ca.ij.  &  ij.  lege,eiufqueinterpretationefuse  apudMatthxum  r 

2  Pa.ad  Ro-  Jjfperjt>  E£mque  apud  eundem  Matthaeum  f,  Mar- 

man.c.13.8.  ,  o  r  1  r  ,  „  ,  r 

Pe.ep.i.c.i.  cum  »  Lucam  u,  legem  Decalogi  confirmat. 
&4.f;pc.Icc«  Quin  etiam  alicubi  *  praeceptum  diledtionis  maxi- 
que  loan.in  m£  commendat ,  quod  &  facit  etiam  apud  Ioan- 
firn  *  nem  y  >  fuum ,  ac  nouum  mandatum  appellat, 
a  cap.  j.  Cuius  etiam  praecepti  meminerunt  Apoftoli  L.  Huc 
badRom.c.  accedit  quod  lexMofis,qua  ratione  moris  prascc- 
3-c,7-^a-8  &  pta  continebat ,  in  Euangelio  retenta  eft ,  vt  docet 
3<v-r  \r'6'  Chriftus  apud  Matthaeum,  »  multifque  oftendit 
X 1  '  ’  Apoftolus  b. 

ccap.17.10.  r  x  .  ...  . 

d  ad  Rom.s.  Quo  pertinent  ea  teftimoma ,  qu:e  vim  debiti ,  & 
ii.  obligationis  continent,  vt  apud  Lucam  c :  Quod  de- 

eep.i.c.  1.6  buimus  facere , fecimus.  Et  Paulus  d;  Debitores  fumus 
cap  |  J  x  non  carm  ■>  vt  fecundum  carnem  viuamus.  Et  Ioanncs  c: 
h  Mac, 15.31.  Quifie  dicit  in  Chrifto  manere  ,  debet  ficut  ille  arnbulauit, 
.Aft.c. io.4i.  &  ip fi  ambulare.  Rurfus  f :  Et  nos  debemus  pro  fratri- 
Rom  Kz^c  an:mM  Ponerc-  Denique  g:  Nos  debemus  alteru- 
10.  trHm  diligere-  Fruftra  autem  omnium  Iudex  Chriftus 
i.Pet.4,j.  eflet  conftitutus  ,  vt  vbique  b  Scriptura  docet, nifi 
i  cap.1j.31.  cuiufque  adtiones  diligenter  expendendas  elTent,  vt 
Jc  ad  Cor.i.  vei  pr£cmio  afficerentur,  vel  addicerentur  fupplicio, 
C^’x  V.  vt  conHat  cx  ”s  >  Sux  extrOTO  iudicio  feribit 
lClcm.Alcx.  Matthaeus  '  ,&c  Paulus  k  confirmat. 

I.j.paed.c.ic.  Quam  ob  caufam  veteres  Patres  1  exvtroqueTe- 
Cypr.  li-3.ad  ftamento  plurima  morum  prnscepta  collegerunt;  Sc 
Quir.Augu.  qyidam  apertiflime  docent  latam  fuifle  a  Chrifto 
Bened,  luftinian.  in  Epift.  Canon. 


A  Domino  legem.  Nam  Clemens a  Romanus  :  Cogno-  a  I-6.Conft. 
[citis  ,  inquit ,  ‘Deum  per  Chriftum  vniuenAmque.  eius  C,I?* 
diftenfationem  a  principio  inftitutam  ,  quod  dedit  nobis 
legem  fimplicem  ad  auxilium  naturalis  legis,  puram ,  fa¬ 
llit  arem  ,  fantlam ,  in  qua  c?  •  proprium  nomen  repo- 
fuit  ,  perfeSlam  ,  abfolutarn  ,  decem  pracepta  conti¬ 
nentem  ,  reprehenfione  carentem  ,  conuertentem  animas. 

Alludit  autem,  vt  arbitror  ,  ad  illa  Dauidis  b  yer-  x  V  I 
ba :  Lex  Domini  immaculata  conuertens  animas ,  tefti-  ^  Jg-  gj  j- 
monium  Domini  fidele  fapientiam  pr&ftans  paruulis ,  &c. 

Auguftinus  c  autem.  In  illis,  ait ,  praceptis  excepta  c  li.de  Sp:r- 
Sabbathi  obferuatione  dicatur  mihi  quid  non  fit  obfernan-  ,  f*  c-P-l4* 
dum  Chrifliano.  Aliquanto  poft.  Quid  horum  quifi- ^  ^ 
quam  dixerit  non  debere  feruare  Chriftianum  ?  Alibi.  <1  pa^°^° 
verq  :  ludao  dicenti  mihi  ,  cur  tenes  vetus .  Tesba- 
B  mentum  ,  cuius  pracepta  non  (eruas  ?  Refpondeo  :  fer-, 
uan  a  Chriftianis  etiam  ex  ipfis  libris  pracepta  vita 
agenda.  Pmcepta  autem  vita  fignificanda  tunc  reti  e 
obferuata  ,  cum  pronuntiabantur  ,  qua  nunc  reitelata 
funt. 

Alio  e  item  loco  ,  cum  de  morum  praeceptis  XVII. 
ageret :  Illa  ,  inquit ,  omnia  nabis  magis  pratipinntur,  c  TraA.j.in 
&  ob  feritanda  funt.  Illa  f  vero  funt  apertifllma.  ^"'f. 
Difcernimus  duo  Teftamenta  vetus,  &  nouum ,  non  fiunt 
eadem  facr amenta  ,  non  eadem  promiffa  ,  eadem  tamen 
pleraque  pracepta.  Nam  non  occides ,  non  moechaberis , 
non  furaberis  ,  honora  patrem ,  &  matrem  ,  non  fal- 
fum  testimonium  dixeris  ,  non  concupifces  res  proximi 
tui ;  Et  nobis  diclum  eft ,  &  quifquis  ea  non  obferua- 
uerit ,  deuiat ,  nec  omnino  dignus  eft ,  qui  accipere  me- 
C  reatur  montem  fanclum  Dei.  Et  poft  nonnulla:/)/-. 
ficuffa  ergo  pracepta  ,  aut  eadem  omnia  inueniuntur ,  aut 
vix  aliqua  in  Euangelio  ,  qua  non  dicla  fint  a  Prophe¬ 
tis  pracepta  eadem  ,  facr  amenta  non  eadem.  Et  in  ean¬ 
dem  fententiam  Leo  Pontifex  g :  Ex  ipfa,  ait ,Eccle-  g  Serm  <f.dc 
fiaftica  deuotione  demonftratur  ,  quod  Dominus  /efus 
Chriftus  non  venit  legem  foluere  ,  fed  adimplere.  Cef- 
fantibus  enim  fignifteationibus  ,  quibus  Saluatoris  no - 
ftri  nuntiabatur  aduentus  ,  &  peractis  figuris  ,  quas 
abHulit  ipfa  prafentia  veritatis.  Ea  ,  qua  vel  ad  re¬ 
gulas  morum  ,  vel  ad  fimplicem  Dei  cultum  ratio 
pietatis  inftituit  ,  in  eadem  apud  nos  forma  ,  in  qua 
funt  condita  ,  perfeuerant  ,  vt  qua  vtrique  Te  fta¬ 
mento  erant  congrua  ,  nulla  funt  commutatione  va¬ 
riata. 

D  Et  alio  h  quodam  loco  :  Sicut  nemo  eft  credentium,  XVIII. 
cui  dona  neganda  fint  gratia  ,  ita  nemo  eft  ,  qui  non  fiffi  ferm.i.de 
Chriftiana  debitor  difciplina  ,  quia  etfi  remota  fit 
ftica  legis  affer  itas  ,  voluntaria  tamen  obferuantia  cre -  ;  7  • 

uit  vtilitas.  Voluntariam  porro  obferuanriam  afpe-. 
rae,  &  leruili  opponit,  quas  erat  legis  vereris  pro¬ 
pria.  Itaque  fubdit  :  In  praceptis  moralibus  nulla, 
prioris  Teftamenti  decreta  reprobata  ,  fed  Euangeli¬ 
co  minifterio  multa  funt  ancla  ,  vt  perfettiora ,  &  lu¬ 
cidiora  effent  dantia  falutem  ,  quam  promittentia  Sal- 
u  at  orem. 

Quae  fi  vera  funt  ,  vt  profe<fto  maxime  funt,  XIX. 
nullo  iriodo  admittenda  eft  Caluiniana  i ,  non  i  lib.  3.  Inft. 
Chriftiana  libertas  ,  quae  primum  in  eo  cplloca- C,IS  §,l,4-7 
tur  ,  vt  in  fiducia  iuftificationis  quaerenda ,  nulla 
E  Rgis ,  aut  operum  ratio  habenda  fu.  Deinde  vt 
adiones  bonas  non  ad  legis  regulam  exigenda: 
fint  ,  cum  quales  quales  cenfeantur  ,  in  noftris 
rationibus  a  Deo  ponendas  fint.  Denique  vt  re¬ 
rum  omnium  externarum  vfus  pro  indifferenti 
habeatur  ,  nec  quifquam  vlla  religione  tanga¬ 
tur  ,  flue  eas  vfurpec  ,  fiue  negligat.  Quis  enim 
non  videat  amphilimam  hinc  exiflcre  fcelerum 
materiam  ,  nihilque  omnino  fore  ad  falutem  con- 
fequendam  fimpliciter  necefTarium? 

Alia  vero  ex  parte  Libertinorum  hasrefis  adftrui-  XX.  * 
E  tur. 


50 


Epift.  B.  Iacobi 


tui  ,  qui  peccatum  nihil  aliud  e  fle  aiebant ,  nifi 
inanem  quandam  ,  &  falfam  hominum  opinionem. 
Nam  fi  ingenue  philofophari  volumus  ,  quale  tan¬ 
dem  peccatum  efle  poteft  ,  fi  nullum  extat  praece¬ 
ptum  ,  quod  violetur  ?  Vt  enim  ait  Apoftolus  ;  Vbi 
lex  non  eft  ,  nec  prauaricatio  :  Ita  fit ,  vt  vel  nullum 
peccatum  fit ,  vel  fi  hoc  admittatur  ,  legis ,  8c  prae¬ 
cepti  violatio  negari  non  queat.  Nam  quod  non- 
«  Luther.de  nulli  a  dicunt  peccari  quidem  a  nobis  ,  fed  pecca- 
vot.  Monaft.  ta  tamen  non  obefle  ,  cum  nec  accufare  ,  nec  dam- 
nare  quenquam  poffint  •,  nihil  eos  iuuat :  nam  fi  ad- 
infticc.ij.i.*  mutant  peccari ,  quamuis  peccata  non  obfint  ,aut, 
'  vt  illi  loquuntur,  non  imputentur  j  fateantur  ta¬ 
men  oportet  legem  ,  ac  praeceptum  violari.  Nullo 
itaque  modo  haec  cenfenda  eft  Chriftiana  liberras, 
nec  propterea  Euangelium  hoc  loco  a  Iacobo  lex 
dicitur  libertatis ,  fed  potius  triplicem  libertatem 
legi  Euangelica:  tribuit  ,  libertatem  a  peccato  ,  Oc 
morte  ■,  deinde  a  iugo  legis  veteris  ,  vt  ceremonias, 
ac  praecepta  iudicialia  continebat  •,  denique  a  do¬ 
minio  ,  feu  tyrannide  ,  &  ,  vt  ita  dicam  ,  reatu  legis 


naturalis ,  ac  moralis. 

XXI.  Ac  de  prima  quidem  libertate  a  peccato ,  &  mor¬ 
te  ,  quae  peccatum  confequitur ,  loquitur"  Chriftus 
b  cap  8.34..  apud  Ioannem  b:  cum  enim  dixiflVc ,  Quf  facit  pec¬ 
catum  , femus  efl  peccati ,  pauio  poft  fubdit.  Si  filius 
padRom .6.  vos  Uberauerit ,  vere  liberi  eritis.  Et  Paulus  £:  Cum 
enim  ferui  effetis  peccati ,  liberi  fuiftis  iuflitia.  Et  poft 
pauca  :  Nunc  vero  liberati  a  peccato  , ferui  autem  facli 
Deo ,  habetis  fruflum  vefirum  in  fanclificationem ,  finem 
vero  vitam  suemam.  Idem  vero ,  quamuis  aliquanto 
d  ad  E.om-7,  obfcurius ,  indicat  idem  Apoftolus  A  allata  fimilitu- 
jo  init,  dine  mulieris,  qux  tamdiu  coniugij  legibus  adftridta 
tenetur ,  quam  diu  vir  eius  eft  fuperftes.  Viro  enim 
comparat  peccatum  ,  hoc  eft ,  vim  illam  peccatum 
cientem  ,  animi  vero  noftri  facultates  foeminae.  Ait 
autem  Apoftolus  nos  efle  mortificatos  legi ,  hoc  eft, 
vt  nos  eo  loco  explicuimus  ,  liberati  ab  illa  peccati 
tyrannide,  qua  vrgebamur  ad  malum. 

XXII.  Iam  vero  de  libertate  a  iugo  ceremoniarum  ,  & 
e  Ad.15.10.  prateeptorum  judicialium  loquitur  Petrus  <  in  Con¬ 
cilio  Hierofolymitano.  Nunc  ergo  quid  tentatis  Deum 
imponere  iv.gum  fuper  ceruices  difcipulorum  ,  quod  nec 
fad  G3U.5.  »os ,  nec  Patres  noftri  portare  potuimus  ?  Et  Paulus  f: 

Sed  neque  Titus ,  qui  mecum  erat  ,  cum  effet  Gentilis, 
compuljus  eft  circuncidi ,  fed  propter  fubmiroduclos  fhl- 
Jos  fratres  ,  qui  fubimroierunt  explorare  libertatem  no - 
‘ft-ram  ,  quam  habemus  in  Chrifto  lefu  ,  vt  nos  inferui- 
g  cap.4  9.  tutem  redigerent.  Et  poft  8  multa  :  Quomodo  conuer- 
ttmmi  iterum  ad  infirma  ,  &  egena  elementa  ,  quibus 
h  cap. 5.1,  denuo  feruire  vultis  ?  Itemque  1  :  State ,  &  nolite  ite¬ 
rum  iugo  feruitutis  contineri.  Ecce  ego  Paulus  dteo  vo¬ 
bis  ,  quoniam  fi  circuncidamini  ,  Chriftus  vobis  nihil 
i  ad  Heb  6.  proderit.  Alio  '  vero  loco  ceremonias  vocat  iufti- 
Jt  cap.  7.11.  tias  carnis.  Et  poft  k  nonnulla :  Tranftato  ,  ait ,  Sa¬ 
cerdotio  ,  neccffe  eft ,  vt  &  legis  tranfiatto  fiat.  Nec  ira 
multo  poft :  Reprobatio  quidem  fit  pracedentis  mandati 
propter  infirmitatem  eius ,  &  inutilitatem  >  nihil  enim  ad 
perfeSium  adduxit  lex. 

XXIII,  Nec  plura  de  hac  libertate  dicenda  funt ,  cum  ea 
miro  confenfu  ab  omnibus  admittatur.  Sequitur 
tertia  libertas  ,  qua  liberamur  a  dominio  legis  diui- 
nx,  etiam  moralis,  non  quafi  ab  eius  obferuatione 
liberi  fimus, fed  quia  illa  non  tanquam  feruis  immi¬ 
nens  fupplicium,  ac  flagellum  intentat,  quin  po- 
J  adRom.  6.  tius  liberis  ,  atque  ingenuis  ,  ac  liberaliter  obrem- 
perantibus  praecipit ,  cum  tamen  omnibus  parendi 
rni.adCor.  neceflitatem  imponat.  Itaque  Paulus  t  ait  :  Non 
n  a  d'  r;al  r  inm  ^  fub  gratia  •,  Et  ad  Corinthios  hj: 

Ig  *’*  Vbi  Spiritus  Domini,  ibi  libertas.  Et  apertius  n  :  Si  fpi- 
oep.i.c.i*.  ritu  ducimini ,  non  e  His  fub  lege.  Et  ad  Timotheum 


A  Lex  iufio  non  eft  pofira.  Re&e  enim  obicruauit  Au- 

guftinus  a :  Sub  lege  eum  effe  qui  lege  agitur  tanquam  -  p!alm.  1. 
femus,  in  lege  vero  qui  legi, vt  liber  obtemperat.  Quam- 
obrem  idem  Auguftinus  b  alibi  ait  :  Non  fumus  b  Iib.de  cot. 
fub  lege  bonum  quidem  iubente  ,  non  tamen  dante  ,  «p-3* 
fed  fumus  fub  gratia ,  qua  id ,  quod  lex  iubet ,  faciens  nos 
amare ,  poteft  liberis  imperare.  Et  rurfus  c  :  Si  fpiritu  c  ub.de  nat. 
ducimini ,  non  eftisfub  lege ,  qua  timorem  incutit,  non  tri-  Bc  grat.c.j7. 
buit  caritatem. 

Denique  d,  quod  ait  Apoftolus  c :  Inflo  non  efi  XXI  V. 
lex  pofita ,  explicat  de  lege  terrente,  &  minante,  qua  d  li.de  Spir. 
indigent  iniufti ,  non  autem  iufti ,  qui  fponte  fua  &  ^t,caP;10* 
legi  obtemperant.  Neque  aliter  interpretatur  A m-  ”’a  T‘m* 
brofius  f:  ad  illa  enim  Dauidis  verba  ,  Lex  Dei  eius  finpf.3?. 
in  corde  ipfius ,  legem  ait  in  tabulis  lapideis  fuifle  in¬ 
ii  feriptam  propter  iniuftos ,  de  quorum  cordibus  lex 
Dei  deleri  iam  emperat  ,  quod  indicare  vifus  eft 
Apoftolus  S.  Lex  propter  tranfgreffionem  pofita  eft ,  g  ad  Gal,  3. 
vt  videlicet  tranfgreffores  eam  videre  cogerentur  in  ta-  l9% 
bulis  ,  qui  non  amplius  eam  videbant  in  cordibus  :  nam 
tu  fi  is  non  eft  nece (foria  lex  feripta  in  tabulis ,  ciim  eam  ' 
diligenter  feritent  in  cordibus :  lex  enim  Dei  eius  in  cor¬ 
de  ipfius. 

Cxterum  inter  Catholicos  de  pneceptis  morum  XXV. 
non  fine  aliqua  fenrentiarum  varietate  difleritur: 
cum  enim  communi  Catholicorum  confenfu  rece¬ 
ptum  fit ,  praecepta  moralia  ,  vt  funt  prxeepra  le¬ 
gis  naturalis  ,  vim  fuam  ,  atque  audoritatem  in  h  Iib.6.coft, 
Euangelio  retinuifle ,  vt  praeter  caeteros  affirmant  f 
C  Clemens  h  Romanus ,  Auguftinus  ‘ ,  &  Leo  k  Pon-  cont  Fauft°* 
tifex ,  cum  praefertim  a  Chrifto  Domino  apud  Mac-  *  Serrande 
thaeum  1 , &  confirmentur,  &  explicentur.  De  iif-  iciun.7.mct; 
dem  tamen  ,  vt  lege  Molis  continentur.  Theologi  &fcrro.<>.de 
in  Scholis  non  eodem  modo  loquuntur  :  Sunc  m™10  l0‘ 
enim  ra  qui  ad  Chriftianam  libertatem  pertinere  1  cap.j.17. 
exiftiment.vt fideles  ab  vniuerfa  lege  Mofis  liberi  mSot.lib.i.’ 
fint ,  adeo  vt  ne  praecepta  quidem  morum  ,vt  funt  iuI^  & 
a  Mole  profe&a,  vim  vllam  habeant,  vfque  eovt  'ur^’n^jar^* 
nullum  prorfus  teftimonium  veteris  Tcftamenti  BarMec.r »[ 
vim  habeat  obligandi  Chriftianos.  Putaturque  D.  cj.103.arc  3. 
Thomae  n  fententia,  qui  ait  Gentiles  Decalogi  prx-  &  Mij  rccc- 
ceptis  fuifle  obftridos,  non  vt  erant  legis  Mofis, 
fed  vt  erant  legis  naturse  prxeepta.  9  * 

Contra  vero  alij  contendunt  legem  illam  ve-  XXVI. 

D  terem  ,  vt  continebat  praecepta  morum ,  nullo  rao- 
%  do  fuifle  abrogatam ,  fed  retinere  fuam  vim ,  aeque 
adeo  etiam  Chriftianos  obligare.  Qua:  videtur 
fententia  do&iffimorum  0  virorum.  Fauere  credi-  o  Bellar.llb; 
tur  huic  fententiae  D.  Thomas  ?  :  cum  enim  ce-  4-dc  iuftific. 
remonialia ,  &  iudicialia  prxeepta  a  Chrifto  Do-  *4VafiI UT- 
mino  abrogata  fuifle  aflerat ,  nihilque  de  morali-  LoniaftS 
bus  dicat, tacite  infinuat  ea  non  fuifle  antiquata.  P 
Alibi  M  vero  :  Dicendum  ,  inquit ,  efi,  quod  in  ve -  art-5- 
teri  lege  duplicia  erant  pracepta  moralia  ,  &  cerema-  ^  EPhe(** 
niaha  ;  moralia  quidem  pracepta  Chriftus  non  fol -  C  ’5‘ 
uit,  fed  adimpleuit.  Paulo  poft  autem  explicans 
verba  Pauli  :  Parietem  maceria  foluens.  Soluens  ,  in¬ 
quit  ,  -intelligendum  effe  quantum  ad  obferuantiampra- 
cepti  carnalis. 

E  Verum ,  nifi  ego  fallor,  vel  de  nomine  potius,  XXVII.' 
quam  de  re  conuouerfia  eft,  vel  non  eodem  modo 
omnes  legem  Mofis  interpretatur. Ego  vero  primum 
faris  probare  non  poffiim,quod  nonnulli  affirmant, 
nullum  efle  in  veteri  Teftameto  teftimonium,  quod 
Chriftianos  obliget  ,  nam  vt  omittam  oracula  Pro¬ 
phetatu, pleraque  Chriftiana:  fidei  dogmata  ita  pro¬ 
bare, vtneceflario  fideles  ea  admittere  compellantur, 
prxceptum,quo  prohibetur  vfura,  maxime  ex  veteri 
teftamento  probatur,  teftimoniis  praefertim  Daui-  r  pf.I4.5. 
dis  r,  &  Ezechielis  r.  Et  Auguftinus  1  aperte  ait.  f  cap.18.8. 
Seruari  d  Chriflianis  etiam  ex  ipfis  libris  prstrepta  c  lib>  l0-c5t- 
r  Fauft,  cap.i 

vita  r 


Explanatio  Cap.i.  51 

vitd -igtnehs.  Hoc  autefn  dicit  rcfpbndens  Iudaeo  A  montem. fanlilumeius  ,  pradicans  praceptum  eius.  Hinc 


quatrenti  ■ ,  cur  Ghriftiani  retineant  vetus  Teftamen- 
tum  ,  cuius  prsecepfa  non  feruant.  ■ 

XXVIII.  Er  Leo  a  Pontifex*  No»  onerofitm- videatur ,  aut 
4Sctm.4.de  arduum  quod  &  prAceptum  exigit  <fegisq  ■&  deuotio  . 
«iu.7.mcn.  temperat  voluntatis.  Qua  cum  in  vnum  gratia  Dei ; 

auxiliante  conueniunt  *  non  liter a  occidit  i  fed  fpiritus 
viuificat.  Vbi  autem  fpiritus  Dei  ,  ibi  libertas  ',  qu£ 

■  legem  nontimore  exequitur,  fed  amore  \  obedientia  enim 
mollit  imperium  ,  necduradbi  neceffttate  [eruitur ,  vbi 
diligitur ,  quod  iubetur.  Cum  ergo  vos ,  dilecliffimi  ad  , 
quadam  ,  qua  etiam  in  veteri  Te (1 amento  inJHtuta  funt, 
cohortamur  ,  non  Iudaica  vos  obferuantia  iugo  fubdi-  . 
mus  ,  nec  ■  confuetudinem  vobis  populi  carnalis  indici¬ 
is, .  Excellit  fuper  illorum  ieiunia  continentia  Chri- 


enim  apparet ,  Chriftum  prtedicafle  Dei  legem  ;  lex 
autem  Dei  pnecipue  intelligitur  ;•  quas  Decalogo 
continetur.  Quinetiam  Chiaftus  ipfe  apud  Mat- 
thteum  *  :  Nolite  ,  inquit  ,, putare  ,  quoniam  veni  fol-  a  cap.  j.  i 7. 
nere  legem ,  aut  Prophetas  ;  rton  veni  [oluere  ,fed  adim-  . 
plete.  Qute  fateor  de  vniuerfa  .lege  accipi ,  quam 
Chriftus  aliter ,  atque  aliter  adimpleuit.  Nam  cere- 
monialia  quidem  praecepta  implefle  dicitur  ,  quia  . 
quod  illis  promittebatur  ,  re  ipfa  praeftitit ,  iudteia-  . 
lia  vero,  quia  eorum  acerbitatem  ,  acfeuenmtenv. 
temperarit  ;  moralia  denique ,  quia  illa. vberiusi*  ac  • 
planius  explicuit ;  itaque  paulo  poft  plurima  Deca¬ 
logi  praecepta  non  quidem  noua,fedperfpicuai  ac-  , 

que  aperta  interpretatione  illuftrat.  Alibi  b  verb  b  atc  ‘19’ 


fiiana  ,  &  fi  quid  nobis  ,  atque  illis  commune  efl  in  B  quaerenti  quid  faCto  opus  eflet  ad  vitam  immortar 

lem  aflequendam  ,refpondit:  St  ms  ad  vitam  ingre¬ 
di  ,firua  mandat a^ 


fe  Scrm.S.de  temporibus  ,  non  concordat  in  moribus.  Et  alibi  b. 

Iciu nio  xo.  £uarigelicis  fanElionibus  dileSliffimi ,  multum  auclon- 
tatis  prabet  doElrina  legalis.  Cum  quadam  de  manda¬ 
to  veteri  ad  notiam  obferuantiam  transferuntur ,  &  ex 
ipfi,  Ecclefiajlica  deuotione  demonftratur ,  quod  Domi¬ 
nus  'Iefus  [brifus  'nonvenit  legem  [oluere  ,fed  adimple- 
c  Ser.  i4.<lc  rft  Denique  c  cum  dixiflet  figurarum ,  &  promif- 
Pa  .  o.c.5.  ^onunij  facramenta  fuifle  mutata ,  fubdit-:  In  pra- 
ceptis  autem  moralibus  nulla  prioris  Teftamenti  decreta 
reprobata-,  fed  Euangelico  magijlerio  multa  funt  ancla, 
i  In  paru.  Eodem  modo  loquitur  Bernardus*3. 
fer.fer.18.  Neque ver  b..  eorum  mihi  fatis  probari  poteft  fen- 

XXIX.  tentia,  qui  legis  naturalis  auCtoritatem  per  fe,  ac 
praecise. negant ,  vim  habere  praecepti ,  fed  eam  vim 
illi  ex  lege  Mofis  acceflifle.  Nam  cum  certum  fit, 
legem  illam  Mofis,  vt  Decalogo  contmeb*tur,vniiis 
fuifle  popul  i  ludaici ,  neque  ad  alias  gentes',  ac  na¬ 
tiones  vllo  paCto  pertinuifle .  ;  nemo  tamen  nili 
amens,  aut  impius  inficiari  poterit  furta  ,  caedes, 
aliaque  nefaria  flagitia  etiam  apud  Gentiles  imma* 
nia  fuifle  peccata ,  non  ob  aliam  caufam  ,  nifi  quia 
contralegis  naturalis  praecepta  perpetrabantur. 

XXX.  Quo  fit ,  vt  lex  illa  Mofis  legis  naturalis  explana¬ 

tio  quaedam  fuerit ,  quae  refpeCtu  quidem  Mofis, 
qui.  tantum  erat  diuina:  voluntatis  interpres ,  aeque 
internuncius  ,  nihilo  maiorem  habebat  auctorita¬ 
tem  ,  quam  lex  ipfa  diuina  *  8c  naturalis;  refpeCtu 
vero  Dei  legillatoris  non  iuerim  inficias  legi  natu¬ 
rali  omnium  mentibus  inditxnouam  quandampo-  _  ,  .  .  r  ,  -  .  ~  j  , _ 

fitiu.ae  legis  vi  acceflifle  auCtoritatem  ;  atque  adeo  D  eH  aliud  mandatur?  ,  in  hoc  vetbo  inflaurarur  ;  Di- 


Rurfus  feifeitanti  quaenam  eflent  mandata,  De  XXXIII. 
calogi  praecepta  recenfet ,  vt  indicet  illa  ad  bea-- 
tam  vitam  cbnfequendam  .  neceflario  efle  obler- 
uanda.  Quod  fi  quis  contendat  probafle  Chri- 
ftum  legem  Decalogi,  rion  tanquam  legem  politi - 
uam,fed  rana  uam  declarationem  legis  naturalis,  fa«  • 
teor  nonpofle  facile  ex  his  locis  refelli.  Sed  cur  hoc 
potius,  quam  illo  modo ,  Chrifti  verba interpreten-. 
tur  nullam  vel  probabilem  rationem  afferent.  Cer-  ■. 
te  .Paulus  c  vniuerfim  fcripfit  \  Legem  ergo  desb-td -  cad  Rom.j. 
rnits  per  fidem  ?■  ab  fit  ,fed  legem  (latuimus.  Iacobus  d  31*  ^  g 

autem  agens  de  prsecepto  illo  diligendi  proximum: 

C  Si  tamen  ,  inquit  ,  -legem  -  perficitis'  regalem  fecundum 
Scripturas ,  Diliges  proximum  tuum, ,  fient  te  ipfum,  be¬ 
nefacitis  j  [  autem  perfonas  accipitis  ,  peccatur^  opera¬ 
mini  ,  redarguti  d  lege  quafi  tranfgreffor.es.  Vbi  pro¬ 
cul  dubio  legem  illam  intclligit  ,  quam  Moles 
Dei  auctoritate  promulgauit ,  de  qua  etiam  fiubdit. 
Quicumque  totam  legem  impleuerit  ,  offendat  autem 
invno  -  fattus  efl  omnium  reus:  ldque  mox  indicatis 
decalogi  praeceptis,  clarius  explicat,  ait  autem.  Qui 
enim  dixit ,  non  moechaberis ,  dixit  &  non  occides. 

videtur  indicare  decalogi  praecepta  diuini- .  XXXIV. 
tus  olim  tradita  vim  fuam  obtinere ;  quod  etiam  , 
fignificare  videtur  Paultis  c  Apoftolus.  Non  adtil-  e  adRora. 
t  er  abis ,  inquit ,  non  occides  ,  non  furaberis  ,  non  fitl-  li9' 
fum  (eSlimonium  dices  ,  non  concupifces  ,  &  fi  ^ 


Decalogi  egem  ,  praeter  legis  naturalis  declaratio 
nem,  vnn  continere  legis diuinae  poluiuae,quse  tunc 
quidem  Mofis  opera  ad  vnum  Iudaicum  populum 
referebatur.  Caeterum ,  circumfcripto  praecepto  de 
cultu  Sabbathi ,  vt  certum  illum  diem  priuatim  no¬ 
tat  ,  dubitari  poteft  an  eiufdem  legis  pofitiuae  au¬ 
ctoritas  in  lege  Euangelica  perfeueret.  Et  quidem 
haud  ambigam  ,  quae  videtur  omnium  fententia 
certa  fide  complectenda  ,  manere  eius  legis  au¬ 
ctoritatem  ,  vt  legis  naturalis  declarationem  cdn- 
tinet. 

XXXI.  Vitro  etiam  conceflcrim  nullam  retinere  auCto- 
e  Viit.rclcc.  ritatem  relpedtu  Mofis,  firie  quia,vt  paulo  ante  dixi, 
c  Matr.  z.  pujt  ^j0fes  Dei  minifter ,  &  eius  voluntatis 


Ho -  f  ad  Epher. 
6.1. 


liges  proximum  tuum  ficut  te  ipfum.  Et  alibi  f 
nora,  inquit  ,  patrem  tuum  ,  &  matrem  tuam  ,  quod 
efl  mandatum  primum  in  promiffione  ,  vt  bene  fit  tibi , 

&  fis  longauus  fuper  terram.  Indicat  enim  praece¬ 
ptum  illud , eiufque  promilfionem  adhuc  vigere,  vt 
viri  doCti  obferuarunt ,  qui  non  fbluxn  id  exigi  pu¬ 
tant  auCtoritare  legis  naturalis ,  fed  etiam  legis  diui- 
nas ,  quae  habetur  in  Exodo  S .  geap.io.iz. 

Neque  tamen  illud  admiferim ,  quod  video  pia-  XXV. 
cerc  nonnullis,  decalogi  legem,  vt  erat  diuinitus 
quafi  lex  pofitiua  Hebnxo  populo  impolita,  attulifle. 
etiam  gentibus  parendi  neceflicatem.Tametfienim, . 
vt  erat  lex  naturalis ,  omnes  aeque  obligabat;  vr  ta-r, 
men  erat  lex  pofitiua  ad  vnum  Dei  populum  fpeCfa- 


fc1.T0Iet.ad  interpres  ;  fiue  quia  Mofis  auctoritas  qualis,  aut  E  bat.  Haec  enim  ,vt  indicat  Mofes  data  eft  illi  papa- 


Rom  j.ad  n.  quanta  eflet  intra  Iudaicae  Reipublicae  fines  clau- 
RSalmct'  debatur.  Tota  igirm^controueifia  eft ,  an  vis  diui- 
difp  tfVal/t  nx  le8's  P°fibU£E  olim  a  Mofe  promulgatae  ,  nunc  in 
tom.t  difp.7  lege  Euangelica  perfeueret.  Et  mihf  quidem ,  quic- 
,  <3. 7-punc  7.  quidaliqui  c  contra  fentiant,  longe  probabilius  vi- 
c°ii'  detur  eam  perfeuerare  ,  &  Chrifti auCforirate  robo- 
Suar.  li'  ^de  ratam>&:  confirmatam  fuifle. 

leg.c.ncn.zz  Probari  autem  poteft  primo  reftimonio  Dauidis, 
XXXII.  nam  alicubi  f  Chriftum  Dominum  ita  loquentem 
f  pial.i.cr.  facit :  Ego  autem  conflit  ut  us  fum  rex  ab  eo  fuper  Sion 
Bened .  lullinian.  in  Epifl.  Canon. 


pertineret  ,fiue  diuina  fide  imbuti  eflent ,  fiue  fecusy 
quia  illi  tantum  populo  lex  erat  promulgata;  necef- 
fariaeft  autem  promulgatio,  vt  lex  habeat  obligandi 
aucftoritatem.  Et,  nili  ego  fallor,  hoc  videtur  apertd 
indicare  Apoftolus  ,  cum  ad  Romanos  h  fcnbitrh cap.i  14. 
Cum  enim  gemes  ,  qua  legem  non  habent  naturaliter 
ea,  qtu  legis  funt  [faciunt  eiufmodi,  legem  m>n  haben¬ 
tis  ,  ipfi  fibi  fum  lex ,  qui  oslendunt  opus  legis  feriptum 
in  cordibus  fuis. 

E  i  Et 


E  z 


52 


Epift.  B.  Iacobi 


XXXVI,  Et  in  eandem  fententiam  paulo  *  ante  dixerat.  A 
aW,i*.  Quicunque  enim  fme  lege  ptccauerunt ,  fine  lege  peri¬ 
bunt.  Indicat  enim  fuifle  Gentiles  abfque  lege  pofi- 
tiua,  atque  adeo  non  peccaffe  contra  legem  a  Deo. 
promulgatam  :  non  idem  tamen  de  Chriftianis  fen- 
tiendum  eft  ,  quibus  audoritate  Chrifti ,  &  Apo-  ■ 
Holorum  eadem  illa  lex  promulgata ,  &c  explicata 
eft;  atque  adeo  non  dubito  ad  nos  etiam  pertinere, 
quod  fcribit  Apoftolus  :  Quicunque  in  lege  peccaue- 
runt ,  per  legem  indicabuntur.  H.rc  autem  praecipue 
de  lege  Decalogi  accipienda  funt.  Fatebor  enim 
nonnulla  fuifte  praecepta  extra  Decalogum  ,  quae 
aliqua  ratione  referrentur  ad  mores  ,  quae  tamen 
eflent  illius  populi  ita  propria , ,  vt  ad  nos  eadem 
b  keu.1e.18.  faltem  ratione  non  pertineant.  Quo  in  genere  eft  b 

accefliisad  mulierem  menftruatam ;  quod  quidem  B 
praeceptum  ,  vt  habebat  annexam  ptrijam  mortis, 
inter  praecepta  iudicialia  recenletur ,  vt  vero  refer¬ 
tur  ad  prolis  damnum  vitandum  fpedat  ad  mores, 

$  e«p.i8.6*  vt  apertiflime  fignificat  Ezechiel  1 ,  apud  quem  eiuf- 
moai  congreflus  non  aliter  atque  adulterinus  pro¬ 
hibetur.  Qui.  ad  menflruatam  ,  inquit ,  non  accefferit, 

&  vxortm  proximi  fui  non  violauerit.  Idque  eo  loro 
monet  Hieronymus  ,  qui  praeterea  fubdit  :  Pr&- 
cipitur  ergo  viris  ,  vt  in  fuis  quoque  vxoribus  cer¬ 
ta  concubitus  norint  tempora.  Caueat  ergo  &  vxor , 
ne  forte  vicia  defiderio  coeundi  illidat  virum  ,  &  ma¬ 
ritus  ne  vim  faciat  vxori ,  putans  omni  tempore  fubie- 
ttam  fibi  effe  debere  coniugij  voluptatem, 

XXXVII.  Atque  ita  videtur  effe  praeceptum  morale  ,quod 

culpam  lethalem  inferat ,  cum  tamen  in  lege  Euan-  C 
gelica  vel  nullum  ,  vel  leue ,  ac  veniale  peccatum 
fit.  Hoc  enim  ,  &  id  genus  alia  ,  fi  quae  funt ,  vluo 
conceflerim ,  non  obtinere  vim  fiiam  in  lege  Euan¬ 
gelica  ,  quia  neque  a  Chrifto  ,  neque  ab  Apoftolis 
fuerint  Chriftiano  populo  propofita ,  cum  praefer- 
dep.adlul.fi111  ratione  poenae  adnexae  tanqnam  iudicialia  fiie- 
&  luilia.a  rint  antiquata.  Fateor  tamen  Clementem  d  Ro* 
liolqac j^li-  manum,  Gregorium  e  Pontificem  ,  Auguftinum  f, 
jccogait.*5  &  alios  indicafie  hoc  praeceptum  adhuc  perfeuera- 
c  reipon  io.  re ,  eiufque  violatores  lethalis  culpae  reos  fieri,  quod 
ad  Aug.  ha- tamen  aliis  do&iffimis  Theologis  ,  quibus  magis 
beturea.fin.  a{fentior  ,  videtur  aliquanto  darius  Neque  iuerim 
f  Lj.de pec- tamen  inficias  pofte  nonnunquam  nonnullam  cul- 
tai.mcr.cap.  pam  in  eo  congreftu  inelfe  ,  vix  tamen  lethalem ,  vt 
xi.&qu.64.  egregie  probatur  a  multis  8.  Itaque  vt  aliquando  D 
^Sm  concludam  ,  lex  Euangelica  ,  lex  dicitur  libertatis, 
f cs Tib.  9,^dc  <Iuia  meru  fupplicij  non  vrget,fcd  beneficio  caritatis 
marr.dif.n  fponte,  ac  libere  obferuarur. 

XXXVIII  Poftulat  autem  Iacobus,  vt  fideles  non  modo  in- 
trofpiciant  legem  perfedam  libertatis,fed  in  ea  per¬ 
maneant;  ac  propterea addit;  Et  perrnan ferit  in  ea\ 
contra  id ,  quod  paulo  ante  dixerat  de  infpedore 
fpeculi,  qui  ftatim  obliuifcitur  ,  qualis  fuerit :  vult 
enim  fideles  diuinam  legem  tanquam  fpeculum  in- 
fpicere ,  &  in  ea  contemplatione  permanere,hoc  eft, 
fedulo  diligenterque  obferuare,  quid  agendum,  fu- 
giendumve  fit,vt  ad  eam  veluti  formam  vitam,  mo- 
refque  componant :  hoc  enim  eft  quod  fubdit :  Non 
auditor  oblittiofus  faclus ,  fed  faElor  operis.  Quo  fpe- 
h  ep.i.c.vj,  <ftat  &  illud  loanms  h:  Qui  autem  feruat  verbum  eius,  E 
vere  in  hoc  caritas  Dei  perfecta  eft  ,  &  in  hoc  fcimus  quo¬ 
niam  'm  ipfo  fumus ,  qui  dicit  fe  iri  tpfo  manere,  debet,  fi- 
i  ad  Rom.i.  cut  ille  ambulauit,  &  ipfe  ambulare.  Nam ,  vt  Paulus  ' 
Apoftolus  ait  :  Non  auditores  legis  iufti  funt  apud 
k  verf.it.  Denm  'fetifeltiores  iuftificabuntur.  Et  poft  non¬ 
nulla  :  St  igitur  praputium  iuflitias  legis  cuftodiat , 
nonne  praputium  illius  in  circuncifionem  reputabit  uri  Et 
ittdtcabit  id  ,  quod  ex  natura  eft ,  praptuium  legem  con- 
fummans  te,  qui  per  literam  ,  &  circumMonem  prauari- 
cator  legis  es.  ' 


Hic ,  inquit  Iacobus  ,  beatus  infaSlofiuo  erit.  Non  XXXIX. 
in  nuda,  ac  fimplici  cognitione  ,  contemplatione¬ 
que  legis,  fed  in  fado  fuo ,  quia  ;  vt  fupra  diximus, 
huc  omnis  legis  cognitio  refertur,  veobedientia,  Sc 
praeceptorum  ob  eruatio  confequatur.  Beatus ,  igi¬ 
tur,  infaBofuo  erit ,  hoc  eft  ,  iuftitiam  ,  &  gratiam  af- 
fequerur,atqueadeb  in  dies  iuftior ,  ac  fandior  cua- 
det ,  8c  iam  fpe  quodam  modo  beatus  erit.  Sic  olim 
dixit  Dauid  1  :  Beati  qui  ferutantur  teslimonia  eius .  Et  apf.ti8.t. 
mox  fubdit  quod  ad  adionem  pertinet:  In  toto  corde 
exquirunt  eum.  Et  rurfus  :  In  b  corde  meo  abfeondi  elo-  b  vcrf".  i  r. 
quia  tua ,  vt  non  peccem  tibi.  Denique  c  :  Lucerna  pe-  c  ver^-10** 
dibus  meis  verbum  tuum,&  lumen  femitis  meis :  quia  vi¬ 
delicet  diuina  lex  docet  qua  gradiendum  fit,  vt  im¬ 
mortalis  ,  atque  beata  vita  comparetur  ,  propterea 
fubdit  d  :  luraui ,  &  flatui  custodire  iudicia  iuflifica -  d  verf.  106. 
donis  tua. 

16.  Si  quis  autem  putat  fe  religiofum  effe  ,  non  refra- 
nans  linguam  fuam  ,  fed  feducens  cor  fuum  ,  huius 
vana  efl  religio. 


Non  facile  apparet ,  quomodo  haec  fuperioribus 
adnedantur  ;  videtur  tamen  haec  fententia  fuperio- 
ri  non  inepte  fubiici :  cum  enim  monuiflet ,  Dei  1q* 
gem  non  audiendam  folum ,  fed  ad  praxim  ,  atque 
vfum  rcuocandam  ,  ne  quis  putet,  modo  legis  prx- 
cepta ,  qua:  a&ionem  poftulant ,  re  ipfa  obferuct ,  li¬ 
cere  fibi  quidquid  in  buccam  venerit,  temere  effun¬ 
dere';  lingua:  moderationem  inprimis  neceflariam 
cfle  docet ,  cum  vt  ait  Sapiens  [ ,  In  multiloquio  non 
defit  peccatum.  Er  vt  an  Apoftolus £  Gentilis  poetae 
audtoritate  ,  Corrumpunt  bonos  mores  colloquia  mala . 
Ita  vult  Iacobus  fideles  omni  ex  parte  inftru&os ,  ac 
munitos  effe  ne  vulneri  pateat  locus.  Si  quis  ergo, 
ait  ,  fe  putat  religiofum  effe ,  Graece  it  t«  QfMxtQr 

Vt)  cp  Vfsiv.  Si  quis  videtur  inter  vos  religio  fus  effe. 

An  religiofum  proprie  accipit  ,  vt  ferme  nunc 
religiofi  appellantur  ij  ,  qui  pofthabitis  omnibus, 
quae  appetuntur  in  vita,  faeculo  nuntium  remittunt, 
&  ardiorem  quandam  viuendi  difciplinam  com- 
pledunrur  ?  Ita  fane  exiftimauit  non  nemo,  vt  Apo¬ 
ftolus  docear,  nihil  illis  prodefTe  leueriorem  viuendi 
rationem  ,  nifi  linguam  coerceant;  neque  fane  infi- 
ciandum  videtur, primo  illo  Apoftolico  fieculo  fiiiflc 
nonnullos  ,  qui  Chriftianae  vitae  perfedionem  fe¬ 
tantes  ,  Euangelica  confilia  omni  ex  parte  comple- 
derentur.  Nam ,  vt  omittam  quod  de  Hierofoly- 
mitana  Ecclefia  fcribitLucas  e;  Hieronymus  h  ali¬ 
cubi  affirmat ,  Alexandriae  fub  Marco  nonnullos  vi¬ 
tam  propemodum  monafticam  inftituifle,  de  quo¬ 
rum  inftitutis,  vitaeque  ratione  Philonem  Hebnsum 
librum  fcripfifte  commemorat. 

Sed  vt  vt  fit,  malim  religiofum  fimplicirer  ,  atque 
abfolute  accipi ,  vt  verum  Dei  cultorem  fignificet, 
quafi  dicat  Apoftolus, ad  religionem,  verumque  Dei 
cultum  potiffimum  pertinet  diuinae  legis  obferuatio. 
Quod  h  quis  inter  vos  religiofus  videatur,  is  me  au- 
dore  intelligat,nifi  linguae  impotentiam  fraener,  eius 
religionem  inanem  effe  cenfendam.  Dixit  autem 
Interpres  :  Si  quis  putat  religiofum  effe ,  nihil  prorfus 
murata  fententia :  vox  enim  Graea  Sw  id  eft ,  vi¬ 
detur,  referri  poteftad  alios ,  quibus  interdum  ali¬ 
quis  religiofus  apparet.  Poreft  irem  ad  fe  ipfum  re¬ 
ferri,  vt  fit  fenfus  ,  fi  quis  fibi  religiofus  videtur ;  ae¬ 
que  hunc  pofteriorem  fenfum  fequutus  eft  Inter¬ 
pres  ,  ac  propterea  dixit :  Si  quis  putat  fe  religiofum 
effe.  Vrro  autem  modo  lnrcrpretere ,  veritas  fenten¬ 
tia:  conftat. 


eProu.To.T? 
f  i.Cor.lj.jj 


II. 


g  A£U.ji. 

h  de  feript, 
Ecc.in  Mar- 


III. 


Pro  eo  autem  ,  quod  Interpres  dixic  ,  religiofum >  I  V. 
Grace  eft  ,  qua  vox  tQ  Sera  tvttv ,  dici¬ 

tur  ,  -quae,  vt  ait  Auguftinus  i  ,  apud  Graecos  Dei'  ,ib- I0>  de 


Explanatio  Cap.L  53 


cultam  &  venerationem  fignificat fi  idque  aperte 
docet  Suida$  yThrefcta  enim ,  inquit,,  lama,  idemque 
cultui,  &  Dei'  obfeqttium,  gt- deorum  veneratio.  Nar¬ 
rant  enim  Orpheum  Thracem  primum  arte  quadam  my- 
fteria  Gr acorum  tradtdiffe,  &  tuitum  deorum  threfaam 
ttominaffe,  qmd  Thracum  effet'idinuentum.  Subdit  ta¬ 
men  Auguftinus,  Latina  loquendi  confuetudm  non 
'  filum  imperitorum  -verum  etiam  doEHffimorum  ,  co¬ 
gnationibus  humanis,  atque  affnitntibus ,  &  qmbufque 
neceffitudinibiis  religionem  exhiberi. 

Verum  vroblcruauit  D.  Thomas  a, ample  nimis 

act”il'aT*r*  rc^§‘or“s  nomen  vfurpaflc  videtur Auguftinus,  & 
b  lib.  1.  de  eum  fecutus  Tonas  b  Aurelianenfis.  At  M.  c  Tullius, 
cultu  ijnag.  quem  alibi  probat  Auguftinus  l1 :  Religio,  inquit,, e/? 
c  lib.  x.  de  Jt(perior^  cuiufdam  natura ,  quam  diuinam  vocant •, 
dTfb^j  curarru,  ceremonidmqttc  affert.  Vnde  autem  religio 
q.31.  dida  fit,  nimis  fortafse  religiose  quaeritur  a  multis. 

Longiffime  vero  ab  fcopo  receflilTe  videtur  apud 
Au*um  e  Gellium  Mafurius  Sabinus  nefeio  quis,^«i 
religionem  a  verbo  relinquo  de  duci  am  putat, ;  quia  reli¬ 
gio  fum  illud  effe  dicitur,  quod  propter  (anflitatem  aliquam 
remotum  eft  ac  fe paratum  a  communi  vfu. 
y  Auguftinus  f  autem  fecutus,  vt  arbitror,  M.  T11I- 

lium  g ,  ab  eligendo  religionem  d-dam  cenlet.  Sic 
c  lib.  'x.  de  enim  ait :  Ipfe  enim  fons  noslra  beatitudinis  (de  Deo 
a^t.Deoru.  loquitur)  ipfe  omnis  appetitionis  efi  finis,  hunc  eligentes, 
i vel  potius  religentes,  amiferamus  enim  negligtntes,  hunc 
ergo  religentes,  vt  gr  religio  difla  perhibetur,  ad  eum  di - 
leflione  tendimus,  Scc.  Dixerat  autem  M.  Tullius.  Hi 
difli  funt  religiofi  a  religendo  ,  &  ab  eligendo ,  eligentes , 
gr  diligendo  diligentes,  intelligendo  intelhgentes.  Neque 
h  Hb.io.o-  aliter  fenfic  ififtorus  b.  Alias  autem  M.  Tullius 
i,Slib.  x.  de  itemque  Ilidorus  b  a  religendo  deducunt.  Quia 
nat.Deor.  omnia ,  inquit  Tullius  ,  qtu  ad  cubum  Dei  pertinerent, 

K  vbi  Cupra,  retra  flarent,  gr  religerent ,  hi  difli  funt  religiofi  a  religen- 
kcd*’  Cathl  ^°’  <luali  religionem  putarint  cfte  Dei  cognitionem, 
non  'iong.  i  quomodo  dixit  olim  Trifmegiftus  ,  Religio  notitia  efi 
fin.  Dei\ quem  pene  ad  verbum  fdeutus  eft  Saluianus  1 . 

Ladantius  m  vero  mauult  religionem  a  religando 
didam.  Hac, inquit, conditione  gignimur  ,  vt  generanti 
nos  Deo  iufia,  gr  debita  obfequia  pr  abeamus:  Hunc  filum 
nouerimus ,  hunc  fiquamur,  hoc  vinculo  pietatis  obfirifli 
Deo  gr  religati  fumus,  vnde  ipfa  religio  nomen  accepit, 
non,  vt  Cicero  interpretatus  eft,  a  relegendo.  Hanc  au- 
o 'Hbdt ver*  tem  Ladantij  fententiam  probant  Hieronymus  n , 
relig."  c.vk  Auguftinus  « ,  Bernardus  P,  Sc  alij  1 .  Non  tamen 
&  lib.  I.  re-  omnes  eodem  modo  hanc  fententiam.  explicant : 
trad.c.»  3.  Ladantius  enim  religione  nos  Deo  alligari  exifti- 
&'1  dfCnitar'  mat;  eodemque  modo  religionem  accipit  Bernar- 
diu.  amor.c.  dius.  Corporalibus, inquit, religamur  facramentis, ne  a  Deo 
a  S-  recedamus, vnde  etiam  a  religando  religio  dicit ur.Wizto- 

q  Abulen.  nymus  r  vero  ,  religionem,  ait,  quafi  in  vnutn  homines 
xo  .  11.  q.  copjg.are  g-yggfrn  ,  ac  propterea  tusi  orum  ,  feu  eleflorunu 
r  Amos  9.  fiafciculum  appellari ,  quia  vna  Domini  religione  conflri- 
flus  eft, vnde  gr  ip(a  religio  a  religando  ,gr  in fiafcern  Do¬ 
mini  vinciendo  nomen u  accepit.  Auguftinus  cerre  licet 
ad  Ladantij  fententiam  propius  accedat ,  ab  eo  ta¬ 
men  nonnihil  diferepat :  fiquidem  ille  religionem  a 
naturali  vinculo  dudam  putat,  quo  Deo  immortali 
iure  creationis  obftringimur.  Auguftinus  autem  ab 
{  Opufc.19.  alio  quopiam  peculiari  vinculo  cultus,  &  obferuan- 
tl3e’  qi1°  Deo  obligamur  ,  quam  fententiam  magis 
«CExod.  11.  probant D.Thomas  f,&alij  c.  Puerile  autem  eft 
q.49.  haec  fubtiliusperferutari. 

V 1 1  T.  Non  refianans  linguam  fuam.  V t  enim  feribit  Salo- 
u  Proa.  1  * .  tnon  u  :  Sicut  vrbs  patens  abfque  murorum ambitu  ,  ita 
lS’  vir,  qui  notu  poteft  in &>■  loquendo  cohibere  (piritum  fuunu. 

Prudenter  enim  monet  vnicuique  fedulo  laboran¬ 
dum  efle  ,neveluti  vrbs  abfque  moenibus,  daerqo- 
num  infidiis  pateat  ,  vt  fignificet  lingus  modera- 
tionem  efte  veluti  arcem ,  ac  propugnaculum  ,  quo 
Bened.  luflinian.  in  Epift .  Canon . 


VII. 

m  lib.4-c. 


A  mens  cuiufque  ab  , omnibus  periculis  .defendatur, 

Re  cie  autem  iacobus  vius  eft  metaphora,  duda  i 
fraeno ,  indicans  tanqiiam  ab  indomito  equo  non 
leue  imminere  periculum,  nifi  prudenti. /ilentiotan- 
qviam  fraeno  cohibeatur,cum  praslertim  hac  ipfa  epi; 
ftola  a  de  linguae  impotentia  multa  didurus  fit-Frae-  a  cap.  3. 
nanda  eft,  autem  lingua,  vt  non  modo  ea  fileat ,  qu$ 
per  fe  mala ,  Sc  ftagitiofa  funt  ,  cuiufmodi  funt  bla- 
lphemiae  ,  periuria  , mendacia ,  &  id  genus*alia,  fed 
eciam.ne. aliena, inepta, ftulta,'& otiofa loquatur.  : 

Itaque  Paulus  obfca;nitatem  ,  ftultiloquium  ,  Sc  IX. 
fcurrilitatem  alicubi  b  damnat .ugut  'turpitudo,  inquit,  h  ad  Ep^eC. 
aut  ftultiloquium, aut  fcurrilitas,  qua  ad  rem  hon  pertinet. 

Nam  qui  omnia  effundit ,  nec  poteff  quicquam  reti¬ 
cete  ,  perfimilis  eft ei,  qui  patitur' fluxum'  feminis, 

B  de  quo  in  Lcuiucd^iFir/He  quo  egredkftrfmen coitus ,  *  ?ap.iy.T(f. 
lauabit  aqua  omne  corpus  fisum ,  ^  immundus  erit  vfque 
ad  vcfferum.Frxmndz  item  lingua  eftab  oBtredjitio--" ;  -  '  : 

ne,murmurationeque,de  qua  iapienter  fcripftt  Salo1- 
mond:  Tumultus  murmurationum  non  ahfcondetttr  '.  Cii-  d  Sap.i..io, 
fio  date  ergo  vos  a  murmuratione  ,  qua  nihil  prodeft,  q~v? 
detraflione  parcite  lingua ,  quoniam ^ firmo  obfcurusin 
vacuum non_,  ibit, os  anteitu ,  quod  mentitur,  occidit  ani¬ 
mam.  Addit  Iacobus :  Sed  feducens  cor fuunu ,  Gnece 
d&xiur  wxifiap  au-rov ,  quafi  dicat ,  aberrare  finens  cff-, 
quod  ille  potiftimum  facit ,  qui  nulla  fermonis  mlb- 
deratione  vtitur,&  temere  loquitur  nulla  rerum,' ;  s  ’  *•: 
temporum, aut  perfonarum  habita  ratione.  .  ' 

Rede  autem  dixit ,  eum  feducerV;  feu  aberrare  'x  iX.“ 
facere  cor  fuum  ,  quia  procul  'dubio.,  qui  abfcpie 
C  diferimine  loquuntur  quicquid  libet",  fepe  irv md- 
gnas  ,  atque  inextricabiles  difficultates  incidunt. 

Qua  de  re  extat  apud  Senecam  e  illuftre  exera-  c  lib.  3.  de 
pium  :  Cisvu  entitu  tiu.  paruulo  quodanu  caslello  Gr£ci  '““P'11* 
obfiderentur ,  &  fiducia  loci  contemnentes  hoSlertu,  multa 
iiL  deformitatenu  Antigoni  locarentur ,  (fr  nunefiaturdm 
humilenu ,  nunc  colli futiu  nafunu  deriderent.,.  Gaudeo, 
inquit ,  &  aliquid  bpni  jpero  \  in_,  caflris  meis  filentimu 
habeo.  Curru  hos  dicaces  fhmes  domui ffet  ,  &  cap* is  fient 
mos  efi,  vt  eos ,  qui  militia  vtiles  erant ,  itu  cohortes  der 
fcnberet ,  cateros  pracom  fubiiceret  ,  id  quoque  fe  negauit 
fiitlurum  fuiffe  ,  nifi  expediret  his  dominuvu  habere ,  qui 
tmtu  rnalanu  haberent,  linguanu.  Ira  videas  lingua: 
petulantiam  mifero:  illos  in  ferui tutem  coniecifTe. 

Eodem  pertinent ,  multa  quae  fapiehter  feribit  Plu- 
D  tarchus  f,  vbi  inter  caetera  ait, innumerabiles  ob  lin-  f  lib  <lc  lib- 
gua:  intemperantiam, in  maximas  incidiffe  calamira-  ecluc' 
tes,de  qua  te  plura  infra  dicenda  erunt. 

Huius ,  inquit ,  vana  efireligip.  Non  fane  exiguum  f 
hoc  malum  eft ,  atque  incommodum  ,  vt  quis  bo¬ 
norum  omnium  iaduram  faciat.  Vana  autem  reli¬ 
gio  dicitur ,  Graece  udixtos,  quafi  dicat  inutilis, Sc  in - 
frugifera, am  e  t  iamfiuflranea,  v  t  fignificet  ca:tera  om¬ 
nia  fore  inania ,  ac  nullius  prorfus  vtilitatis  fi  lingua: 
moderatio  defit  5  atque  ita  indicat.,  quam  magnum 
ab  intemperantia  lingua  periculum  immineat.  Quod 
ipfum  olim  indicauit  Sapiens  s,  cum  dixit.  Quis  da-  g  Ecdef.xt. 
bitori  meo  cufl odiam  ,  &  fuper  labia  mca  fignaculunu  3  J'  • 
certum ,  vt  noru,  cadam  ab  ipfis ,  gr  lingua  mea  perdat, 
me  r  Quo  loco  non  fimpliciter  cuftodiam  optat1,  fed 
E  fignaculum  certum  ,.ac  fi  dicat  folidum ,  ac  firmum 
figillum ,  quod  non  facile  refringi  ,  aut  refignari 
queat.  Auguftinus  h  autem  ,  cuna  Gratce  Tegiller-™-  b  lib.de  gra. 
vovpyev.  Quis  dabit, inquit,  in  ore  meo  cuHodiam  ,  gr  'u-  ai 

per  labia  mea  fignaculum  afluturn  ,  ne  forte  cadant  ab 
eo ,  gr  lingua  mea  perd.it,  me :  fignificat  enim  Sapiens 
tum  fore  oris  ,  ac  lingua:  fignaculum  cerrum  a effir- 
mum  ,  fi  callidum  arque  aftucum  fuerit ,  hoc  eft 'ab 
eximia  prudentia  profedum,  quae  loco,tcrrtpori ;  ae 
perfonis  vel  filenrium  ,  vel  orationem  accommodet. 

Quod  autem  fimpliciter,atque  abfolute  dari  fi  b  i 
E  5  qioffulat 


b  Loc.  cit. 


e  Prou.8.cr 
L  xx. 
dP6.3tf.za. 

e.  ad  Philip, 

i  Ezech  .$6. 
*7- 


gPfal.  3*.-- 
XIII. 


%?rou.ttfi. 
iEtl.  14.  13. 

XIV. 

X  Ecclef.j.z, 


1  cap.50.14. 


iv. 


54  Epift.B.Iacobi 


poftulat  Sapicns,id  aperte  a  Deo  flagitat  Dauid  * : 
FPone,  ait,  Domine  cuflodiam  ori  meo,  &  oftium  circum¬ 
flantia  labiis  meis ,  non  declines  cor  meum  in  verba  malitia , 
ad  excufandas  excubationes  in  peccatis.  Vt  autem  appa¬ 
reat,  quam  magnum  fit  ab  effrxnata  lingua  metuen¬ 
dum  malum,  vt  egregie  obferuauit  Auguftinus  b  , 
merito  diuinx  gtatix  opem,  auxiliumque  implorat. 
Certum  ejl  enim  nos  mandata  [eruar e,  fi  volumus ,  fed 
quia  prafl aratur  voluntas  a  Domino,  ab  illo  petendum  ejl, 
vt  tantum  velimus ,  quantum  fitfficit,  vt  volendo  faciamus. 
Certum  ejl  nos  velle,  cum  volumus ,  fed  ille  facit,  vt  veli¬ 
mus  bonum,  de  quo  diclum  ejl,  quod  paulo  ante  pofui  c ; 
praparatur  voluntas  a  Domino ,  de  quo  diclum  ejl :  A 
Domino greffus  hominis  dirigentur ,  &  viam  eius  volet,  de 
quo  ditium  e  ejl:  Deus  ejl,  qui  operatur  in  vobis  &  velle. 
Certum  ejl  nos  jacere  cum  fztcimus,  fed  ille  facit,  vt  facia¬ 
mus,  prabendo  vires  efficacifftmas  voluntati.  Qui  dicit f, 
fhctAm  vt  in  iujlificationibus  meis  ambuletis,  &  indicia 
mea  obferuetis,  &  faciatis :  cum  dicit,  faciam  vt  faciatis, 
quid  aliud  dicit ,  nifi  auferam  a  vobis  cor  lapideum,  vnde 
non  faciebatis,  &  dabo  cor  carneum,  vnde  faciatis?  Et  hoc 
quid  efl,  nifi  auferam  cor  durum,  vnde  non  faciebatis,  & 
dabo  cor  obediens,vnde  faciatis ?  Ille  facit,  vt  faciamus,  cui 
dicit  homo.  Pone  Domine  cuflodiam  ori  meo,  hoc  efl  enim 
facere,  fac  vt  ponam  cuflodiam  ori  meo ,  quod  beneficium 
Dei  iam  fuerat  confequutus,  qui  dixit  8  ,  Pofui  ori  meo 
cujlod.iam. 

Quae  ita  copiose  ex  Auguftino  recenfui,  vt  quod 
ille  vniuerfim  dc  omnibus  diuinis  praeceptis  affir¬ 
mat,  reCte  ab  eodem  huic  Apoftolico  loco  aptari 
polle  inrelligamus.  Necefle  eft  enim  ori ,  ac  linguae 
firmam  apponere  cuflodiam,  idque  nos  conaru  li¬ 
beri  noftri  arbitrij  efficere  quidem  debemus/ed  prae¬ 
currentis  gratiae  auxilio  excitati,  &  adiuuantis  ope 
adiuti :  Quocirca  ad  Deum  confugiendum  eft,  vt  fua 
nos  diuina  gratia  praecurrat,  &  fequatur  :  fapienter 
enim  dixit  Salomon  h ,  Hominis  efl  animam  pr separare, 
&  Domini  gubernare  linguam.  Quocirca  E fther  fim- 
CtiffimafceminaicaDeu  1  precatur:  Da  mihi  fiduciam 
Domine  Rex  Deorum,  &  vniuerfit  potejlatis,  tribue  fer- 
monem  compofitum  in  ore  meo. 

ReCte  vero  dixit  Iacobus  inanem,  atque  infrugi- 
feram  efle  eius  religionem,  qui  linguae  fux  modum, 
•aefixnum  imponere  non  poteft:  vt  enim  docet  Sa- 
‘  piens  k  :  fnmul tis  fermonibus  inuenictur flultitia.  Idem- 
que  paulo  poft  cum  fomniis,&  vanitatibus  innume¬ 
ros  fermones  comungiz.  rb  i, inquit, multa  fiunt  [omnia, 
plurima  fiunt  vanitates,  &  fermones  innumeri.  Proinde 
hortatur,  ne  temere  quid  loquamur.  Ne  temere,  in¬ 
quit,  quid  loquaris ,  neque  cor  tuum  fit  velox  ad  proferen¬ 
dum  fermonem  coram  Deo.  Et  profeCto  incredibile  di- 
Ctu  eft,  quantopere  facilitas  loquendi  internae  animi 
pietati  officiat:  quod  enim  alicubi  ait  Iob  1  ,  apte  in 
hunc  locum  cadit :  Quafi  rupto  muro,  Cr  aperta  ianua 
irruerunt  fuper.me,&  ad  meas  miferias  deuoluti  fiunt,  re¬ 
darius  fum  in  nihilum,  abjlulifii  quafi  ventus  defiderium 
meum,  &  velut  nubes  pertranjiit (alus  mea. 

Quemadmodum  enim  rupto  muro,  atque  aperta 
ianua  libere  in  vrbem,  aut  arcem  irruunt  hoftes,  & 
omnia  deprxdantur ;  ita  cum  omittitur  oris,  ac  lin¬ 
guae  cuftodia,  &  animi  quafi  ianua  libero  fermone 
aperitur,  nullo  propemodum  negotio  vitia  fefe  in 
animum  infinuant,  &  arcem,  vt  ita  dicam,  rationis 
occupant  •,  ita  fit,  vt  animum  ad  extremam  quandam 
calamitatem  reuocent.  Quidquid  enim  antea  in  illo 
erat  honeftii,ac  laude  dignum, in  nihilum  redigitur, 

quafi  ventoru  impetu  piae  affeCtiones  abripiuntur. 
Salus  denique  quali  nubes  vento  raptata  euanefeit. 
Atque  hoceft, quod  ait  lz.cob\is,Huiusvanaejlreligio-, 
hoc  eft.mutihs,  atque  infrugifera.  Quod  cum  olim 
viri  fanchffimijChriftianaeque  perfeCtioms  ftudiofif- 


A  fimi  probe  intelligerent, taciturnitatem,  ac  filentium 
mirum  in  modum, &  colebat  ipfi,&  iis,qui  religiofx 
vitx  tyrocinium  ponerent,  quam  accurarilfime  reti¬ 
nendum  cenfebant. 

Huc  enim,vt  arbitror,  pertinere  poteft.quod  feri-  XVI. 
bit  ifaias  a :  Hac  dicit  Dominus  Deus  S antius  lfrael,fi  a  cap.jo.ij. 
reuertnrnini,  &  quiefeatis,  falui  eritis  in  filentio,  &  in  ff>e 
erit  fortitudo  veflra.  Iremque  illud  b :  Et  erit  opus  iuftina  b  Ifa.  3 1.17. 
pax,&  cultus  iuftitia  filentium ,  &  fecuritas  vfque  in  fem- 
piternum ,  er  fedebit  populus  meus  in  pulchritudine  pacis, 

&  in  tabernaculis  fiducia,  &  in  requie  opulenta.  Quem¬ 
admodum  enim  lingux  impotetia  omnia  pene  fpiri- 
talia  bona  perdit,  ita  filencium  fecuritatcm,  &  hanc 
requiem  opulentam  fecum  affert. 

Quod  vtrumque oftendit  Salomo c  dum  ait :  Qufi  XVII. 
B  cuflodit  osfuum,  cufiodit  animam  fuarn,  qui  autem  incon-  c  Prou.  13.3. 
fideratus  efl  ad  loquendum,  fentiet  mala.  Quae  fint  au¬ 
tem  hxc  mala,idem  Salomon  d  alibi  fxgnihctv.  Labia  d  cap.18.tf. 
Flulti  mifcent  fe  rixis,  &  os  eius  iurgia  prouocat  os flulti 
contritio  eius,&  labia  ipfius  ruina  auima  eius.  Et  Dauid  e  c  Pfalm.13,3 
hoc  ipfum  luculenter  his  verbis  oftendit:  Sepulchrum 
patens  efl  guttur  eorum,  linguis  fuis  dolose  agebant,  vene¬ 
num  a/pidum  fub  labiis  eorum,  quorum  os  malediftione ,&■ 
amaritudine  plenum  efl ;  veloces  pedes  eorum  ad  effunden¬ 
dum  fanguinem, contritio, &  infelicitas  in  viis  eorum, viam 
pacis  non  cognouernnt,non  efl  timor. Dei  ante  oculos  eorum. 

Er  miramur  vanam  eorum  efle  religione,  qui  lingux 
laxant  habenas?  CertC  Salomon  f,  vt  fapientis  verba  f  Ecclcf.  ia 
gratix  comparat,  ita  labia,  inquit,  infipientis pracipitn-  II* 
bunt  eum ;  initium  verborum  eius  sluUitia,&  nouiffimum 
C  oris  illius  error peffimus,  slultus  verba  multiplicata. 

x~J.  Religio  munda,  &  immaculata  apud  Deum,  &  Pa¬ 
trem  hac  efl,  vifitare  pupillos ,  &  viduas  in  tribulatione 
eorum ,  cr  immaculatum  fe  cuflodire  ab  hoc  faculo. ] 

Quoniam  modo  dixerat  inanem  efle  eorum  reli-  I. 
gionem  ,  qui  lingux  impotentia  abripi  fe  fincrenr, 
quafi  ex  occafione  paucis  indicat, quxfic  vera,vtilis, 
ac falutaris  religio,  cum  prxfertim  faCtorem  operis 
beatum  dixiffet  3  hic  autem  enumerat  ea,  qux  potif- 
fimum  ad  religionem  pertinent  :  obferuandum  eft 
autem  inprimis  religionis  nomen  non  vfurpari  in 
prxlentia  ab  Apoftolo  more  Theologico,  qui  reli¬ 
gionem  definiunt  virtutem  ,  qux  proprie  verlatur 
circa  cultum  Dei,  fed  religionem  accipit  pro  lauda- 
D  bili ,  honefto,  atque  in  primis  Deo  grato  vitx  infti- 
tuto,  quafi  dicat,  ad  Chriftianam  profeffionem  eas 
potiffimum  aCtiones  pertinere,  qux  hic  breuiter, 
ftriCtimque  attinguntur :  nam  pupillis,  atque  viduis 
opem  ferre  ad  caritatem  atque  mifericordiam,  & 
aliquo  paCto  etiam  liberalitatem  fpeCtat,  quamuis 
fortafle  in  iis  etiam  nonnullam  religio  vim  atque  ef¬ 
ficacitatem  exerceat, aut  exercere  certe  poffit.  Quod 
vero  ait,  immaculatum  fe  cuflodire  ab  hoc  faculo,  ad  plu* 
res  omnino  virtutes  referendum  eft  ,  vt  paulo  poft 
fufius  oftendemus. 

Ait  igitur  Iacobus  ,  religio  munda,  Grxce  hfufr.da.  1 1. 
Videtur  autem  Chryloftomus  g  aliud  quiddam  g  Homil.m 
Grxce  legifle  ,  forte  d-mr/a:  interpretatur  enim  fa-  ffclm.jj. 
crificium  mundum,  &  immaculatum,  vbi  plurima 
E  recenfct  legis  noux  myftica  (acrificia  :  nam  prxter 
Euchariftix  iacrificium ,  verum,  ac  propitiatorium 
numerat  martyrium,  precandi  ftudium,  iacrificium 
iubilationis,  iiiftitix,  eleemofynx,  laudis,  compun¬ 
ctionis,  humilitatis,  prxdicationis,  fructificationis  •, 
de  primo  facrificio  loquitur  Paulus  h  :  Chnjlus  di-  hadEphef. 
lexit  nos,  tradiditque  fe  ipfum  pro  nobis  Deo  (acrificium ,  S*1» 

&  oblationem  in  odor:m  fuauitatis.  De  martyrio  expli¬ 
cat  illud  Pauli  1  :  Obfccro  vos,  fratres ,  vt  exhibeatis  iadRom. 
corpora  veflra  hofiiam  viuentem.  De  lacrificio  precum  II-  *• 
ait  Dauid  k  :  Dirigatur  oratio  mea,  ficut  ineenfttn  m  K  pfaiI4>0>1, 
confleclu 


Explanatio  Cap.  I. 


55 


III. 


hadHebr. 
13.  14. 


IV. 


Mijfgfttt  tue,  eleuatio  manuum  mearum,  ficrificium  ve - 
4Pfat.4j.x4.  fpertinum.  de  laude  idem  :  Immola  a  Deo  ficrificium 
b  Pfalm.  30.  laudis,  de  iuftitiaidem  Dauid  b.  Tunc  acceptabis  ficri- 
**•  fictum  iufittu,  oblationes ,  &  holocaufia.  de  eleemofyna 

explicat  hunc  Iacobi  \ocum.Sacrificium,&k,mmdum , 
&  immaculatum,  vifitare  pauperes,  &  orpbanos  in  afflt- 
tPfa.SS.14.  Rione  ipfirum:  de  iubilo  loquitur  Dauid  c  :  Beatus 
dPfal.  x6.6.  viry  qUi  fctt  iubilationem.  Et  d  ,  Circuiui,  &  immolant 
in  tabernaculo  eius  ficrificium  laudis,  &  iubilationis.  de 
ePfa.jo.ij.  compunctione  c  :  Cor  contritum',  &  humiliatum  Deus 
f  ad  Rom.  tton  defficies  r  de  facrificio  Euangelij  Paulus  f  :  uid- 
minifir antes  Euangelium  Dei,vt  fiat,  oblatio  gentium 
gad  Philip,  accepta ,  &finflificata  Spiritu  (anffo.  de  8  frudi  ficatio- 
•4.18.  ne  ;  Accepi  qua  a  vobis  mtffa  funt  per  Epaphroditum, 
fiicrificium  acceptabile  in  odorem  fuauitntis. 

Et  quidem  eleemofynam  quoddam  efle  facrificij  I 
genus ;  dc  quo  hoc  loco  agit  Iacobus,  docet  aperte 
Apoftolus  Paulus  h :  Beneficentia,  ait,  &  communica¬ 
tionis  nolite  obliuifci :  talibus  enim  hoftiis promeretur  Deus. 
Sed  vox  Graea,  qua  vticur  Iacobus,  religionem  fo- 
nat :  addit,  &  immaculata :  quafi  dicat,  omnis  labis 
penitus  expers ,  quam  nemo  iure  reprehendat,  aut 
damnet ;  idque  ait,  apud  Deum,  atque  homines  :  quali 
dicat,hanc  efle  religionem  non  fucata, non  fimuiata, 
non  fida,quas  externa  tantum  fpecie,&  quafi  metito 
fplendorc  hominum  oculos  perftringat,  fed  veram, 
folidam  ,  atque  omni  ex  parte  perfedam,  qua:  ipfi 
Deo,  qui  intimos  animi  receflus  perfpicue  intuetur, 
quique  nullius  artu,  ac  fraude  decipi  poteft,  magno¬ 
pere  probetur. 

Religionem  autem  non  peculiarem  virtutem  in-  *- 
tclligit,  ad  quam  non  proprie  pertinent  adiones,  de 
quibus  in  prafenria  agit  Iacobus,  fed  profertionem 
fignificat  Chriftianam,  &  piam,  de  qua  paulo  ante 
dixerat :  Si  quis  putat,  fe  religiofum  ejfe ,  non  refranans 
linguam  fuam,  huius  vana  e(l  religio  5  non  negarim  ta- 
it.i.qu.81.  men  quod  alicubi  docet  diuus  Thomas  ' ,  pofle  in- 
art.i.adi.  terdum  eas  adiones  a  religione  imperari,  fed  non 
arbitror  id  ab  Apoftolo  fpedari ;  ha:  namque  adio¬ 
nes  vt  a  fuis  propriis  virtutibus,  hoc  eft,  a  caritate, 

&  mitericordia  manant ,  ad  mundam,  &  immacu- 
k  Abb.  Ifa.  Iaram  religionem  pertinent,  hoc  eft,  ad  profeflio- 
PeD  tom  C  nem  Chriftianam,  veramque  fanditatemjquomodo 
t.bibl.fand.  v‘r  k  iandus  hunc  locum  aperte  interpretatur. 

V.  Quod  fi  quis  malit  religionis  nomine,  quod  pau- 
16  ante  indicaui,religiofumvitae  inftitutum  ab  Apo-  D 
ftolo  fignificari,  nonafpernabor :  quae  enim  fuperius 
dida  funt  de  lingua  frananda,  &  cohibenda,  ad  eum 
vitae  ftatum  magnopere  pertinent ,  &  quae  in  pra¬ 
tentia  commemorantur ,  fuo  etiam  modo  ei  aptari, 
atque  accommodari  poflunt :  Sed  fi  ingenue  dicen¬ 
dum  fit  quod  fentio  ,  quodque  inftituto  Apoftoli- 
co  maxime  congruit ,  religionem  mundam ,  atque 
immaculatam  vocat  Apoftolus  fandam ,  &  Chri- 
ftianis  virtutibus  ornatam  Chriftianae  vita:  profef- 
fionem. 

V I.  Mundam  porro,  atque  immaculatam  religionem 
appellat,  vifitare  pupillos ,  er  viduas  in  tribulatione  eo¬ 
rum,  &  immaculatum  fe  cufiodire  ab  hoc  fieculo.  Quibus 
verbis  ampledi  videtur  duas  illas  iuftitiae  partes, 

1  Pfo.34.17.  quas  indicat  Dauid  1  :  Declina  d  malo ,  &  fite  bonum ,  E 
tnPfalm.33.  &  inhabita  in  fitculum  fieculi.  Et  alibi  m  :  Qiiis  eft 
1  homo,  qui  vult  vitam,  diligit  dies  videre  bonos  ?  Prohibe 

linguam  tuam  d  malo,  &  labia  tua  ne  loquantur  dolum: 
diuerte  a  malo ,  &fitc  bonum,  inquire  pacem ,  Qr  perfie- 
quere  eam.  Quod  enim  ait  Dauid,  declina,  &  diuerte 
a  malo,  explicat  Iacobus ,  cum  ait,  immaculatum  fe 
cufiodire  ab  hoc  fieculo.  quafi  dicat,  nullo  fcelere  inqui¬ 
nati,  nullaque  labe  foedari ;  quod  autem  addit  Pro¬ 
pheta  :  &  ftte  bonum ,  his  verbis  complcditur  Iaco- 


A  bus  J  vifitare  pupillos, ■  gr-  viduas  in  tribulatione  eorum ; 
indicans  diledione  proximi  legem,  perfici ,  vt  ad 
Romanos  icribit*  Apoftolus:  Nemini  quidquam  de-;  a  cap.  13.2.' 
beatis ,  nifi  vt  inuicem  diligatis :  qui  emrn  diligit  proxi¬ 
mum,  legem  impleuit  3  nam  non  adulterabis,  non  occtdest 
non  furaberis,  non  fitlfum  teftimonium  dices ,  non  concu- 
pifces,  &  fi  quod  eft  aliud  mandatum,  in  hoc  verbo  inftau- 
ratur  ;  Diliges  proximum  tuum ,  ftcut  te  ipfium:  dilectio 
proximi  malum  noti  operatur  5  plenitudo  ergo  legis  eft 
dilectio. 

Idem  non  obfcure  infinuafle  videtur  Chriftus  VI T. 
Dominus  ,  qui  apud  Matthaeum  b  eledis  beatam  b  cap.  15.34. 
vitam  pollicetur  3  quod  miiericordia: ,  ac  pietatis 
adiones  erga  pauperes ,  atque  indigentes  exercue¬ 
rint;  contra  vero  improbos  tempiternis  fuppliciis 
5  addicit ,  quod  eafdem  adiones  neglexerint :  alibi  c  c  Matth.j. 
ver6  affirmat  quod  olim  didum  fuerat  ab  Ofea  A  i/.&Matth. 
Propheta  :  Mifericordiam  volo,  &  non  ficrificium ;  hoc  V"  7* 
eft,  vt  Hebrai  loqui  iolent,  mifericordiam  malo,  ca^‘ 
quam  ficrificium.  Quanquam  enim  non  defunt, 
qui  Prophetx,  &  Chrifti  verba  perinde  accipiant, 
quafi  fignificent  Deum  non  vidimis,&  holocauftis, 
fed  mortalium  poenitentia  ,  &  falute  obledari ,  vt 
fuam  Deus  mifericordiam  non  humanam  intelligat,  hotn.34.ad 
quae  eft  lententia  Chryfoftomie,  &  Euthymij  pop. 

Hilarij  ",  &  Hieronymi  b  :  malo  tamen  mifericor-  fMatth.  9. 
dia:  nomine  humanam  liberalitatem,  &  beneficen-  m 

tiam  intelligere,  permotus  audoritate  prafertim  h  oie.  4. 
Auguftini  ‘  ,  cui  adftipulantur  Theophyladus  &  ilib.x.de 
Chaldxus  paraphraftes :  hic  enim  au, Namque  in  his,  If. 

qui  exercent  mifericordiam,  voluntas  coram  me  eft  magis, 
quam  in  fderificio.  k  Ofe.  4. 

Quamuis  enim  faa-ificia,  &  holocaufta  fundio-  VIII. 
nes  fint  religionis  ,  qux  eft  inter  morales  virtutes, 
pneftantiflima,  proximi  tamen  amor  a  caritate  pro- 
ficifcitur,  qua  proximus  diligitur  tanquam  aliquid 
Dei ;  caritas  autem  inter  virtutes  Theologicas  obti¬ 
net  principatum:  ita  enim  feribit  Apoftolus  >,  Nunc  i  i.adCon 
autem  manent  fides,  fftes,  cantas,  tria  hac,  maior  autem  13.13. 
horum  eft  charitas.  Accedit,  quod  caritas  eft  vcluti 
omnium  virtutum  extrinfeca  forma,  qua:  illas  per¬ 
ficit  ,  &  abioluit ,  &  eas  ad  fublimiorem ,  diuinio- 
remque  ftatum  euehit,  &  attollit  3  pertinere  autem 
proximi  diledionem  ad  caritatem,  qua  Deum  dili¬ 
gimus,  aperte  docet  Ioannes  m.  Si  quis  dixerit ;  quo-  mep.i.ca.4. 
tuam  diligo  Deum,  &  fratrem  fiuum  oderit,  mendax  eft ;  l0* 
qui  enim  non  diligit  fratrem  fuum,  quem  videt,  Deum, 
quem  non  videt,  quomodo  poteft  diligere  i  Mox  iubdir. 

Et  hoc  mandatum  habemus  a  Deo,  vt  qui  diligit  Deum, 
diligat  &  fratrem  fuum. 

Eft  autem  caritas, vt  fupra  dixi  aduoia,  &  efficax,  I X. 
atque  idcirco  mifericordiam,  8c  beneficentiam  pa- 
rit,  quam  ob  caufam  dixit  Ioannes  n  Apoftolus  :£hii  n  epift.i.  ea. 
habuerit  fubfiantiam  huius  mundi ,  &  viderit  fratrem  3- ‘7. 
fuum  neceffitntem  habere,  &  clauferit  vifcera  fua  ab  eo, 
quomodo  caritas  Dei  manet  in  eo ?  Et  hic  nofter  0  infra,  o  cap  i.  1  j. 

Si  autem  frater,  &  foror  nudi  fint,  &  indigeant  villu 
quotidiano,  dicat,  autem  aliquis  ex  vobis  illis.  Ite  in  pace , 
calefiicimini,  er  faturamini ,  non  dederitis  autem  eis ,  qua 
neceffaria  funt  corpori,  quid  proderit? 

Vticur  vero  Apoftolus  vifitandi  verbo  :  vifitare,  X. 
inquit ,  pupillos,  &  viduas  m  tribulatione .  Grace  &n- 
,  quafi  dicat,  proficere,  &  eorum  indigentiis 
confulere :  inde  enim  Epifcopi  nomen  dedudum  eft, 
qui  olim  apud  Gentiles  erant  veluti  infpedores,  ne 
quid  Refp.  detrimenti  caperet;  8c  in  iure  P  ciuilipl.fin.ff.de 
Epifcopi  dicuntur,  qui  prafunt  pani,  &  caetcris  ve-  mun  &hoa. 
nalibus  rebus,  quae  duitatum  populis  quotidianufn 
vidum  fuggerunt,  vt  loquitur  Arcadius.  Ita  videtur 
Iacobus  indicare  .Chriftianae  pietatis  ,  ac  religionis 
E  4  proprium 


5^ 


Epift.B.  lacobi 


proprium  efle  , ‘indigentium  calamitates  diligenter  A  vita,  morituri ,  non  ej}  Ione  pacatam.  Rutius  poift  non- 


inucftigare  ealque,  quoad  eius  fieri  poflit,  iublnia- 
re,  vt  vel  hinc  appareat,  quanto  id  magis  ab  iis  exi¬ 
gendum  fit,  qui  Epifcopi  nomine,  Sc  munere  in 
Ecclefia  gloriantur,  cum  praeferam  Ecciefiaftica  bo¬ 
na,  quibus-  fruuntur ,  in  iure  canonico  appellentur, 
vt  re  vera  funt,  patrimonia  pauperum,  vt  quod  ah) 
caritatis, ac  mi fericordiae  intuitu  faciunt ,  ipfi  quo¬ 
dammodo  iufiitix  lege  agere  compellantur  ■,  vt  non 
a  ep.ad  He-  immetito  Hieronymus  a ,  &  Bernardus  b  ,  quicquid 
dib.  q.  i.  pra:ter  vi£tum,  &  vcftitumab  iis  vfurpatur,  ad  fur- 
l>epirtol.4-.  ^urn^  aijj.  facrilegium  referant. 

Vifitandi  igirUr  verbum  non ■  fimplicem  infpc- 
dlionem  figntficat,  fed  liberalem,  aut  munificam: 
pupillos  autem,  ac  viduas  ptiuatim  nominat  Apo- 


XI. 


pauca;  Omfidtranda-efii.tfia.m-- in, largiendo  ytqs-,  atque 
debilitas  V  nonnunqtiam  etiam ,  ac  yertcifnd.n\uqus  inge¬ 
nuos  prodit  natale  $ ,  vt.-.  fotibus  plus  largiam  v ,  quL.fbE 
labore  iam  non  queunt  vitium  quartrtj  j  fii¥$$¥s&ifi>fr.' 
bi  Iit  as  corporis,  &  hac, initanda  promptius.,  tuvgfi  qtti&£x- . 
diuitiis  cecidit  in  egeftcttem,&.mqxiMc  fi  non  vnip  fuo , 
fed  aut  latrociniis ,  aut  profer iptiotte ,  aut  calpmqm,  qua. 
habebat,  amifit.  ,  . 

Qiun. etiam  ipfa  largitio  fiia  eget  mqdet^ipne, . 
vt  idem  Ambrofius  '  alibi  eleganter  docet.  Pulchra,  • 
inquit,  etiam  liber  alit  as  efi,in  ipfi  quoquepauperis  datafi^Xi^' 
menfuram  tenere ,  vt  abundes  pluribus  non  conciliandi 
fatior  is  gratia  vitra  modum  fluere  :  quidquid  ex  affeflu 
puro,  &  fincero  promitur ,  hoc  efi  decorum,  non  f Hperfiuas ■ 


x;y. : . 

1'b.i.de; 


ftolus,  non  quod  tam  anguftis  finibus  Chnftianam  B  Adifcationes  aggredi ,  nec  pratermittere  neceffarias.  Et 


mifericordiam  ,  ac  liberalitatem  circumfcribar ,  fed 
quod  haec  duo  perfonarum  genera  aerumnis,  Sc  ca¬ 
lamitatibus  po  ti  {fimum  fint  obnoxia.  Pupilli- enim 
parentibus  deftituti &  viduie',  cum  viris  careanr, 
multa  folent  incommoda  pati.  Quam  obeaufam 
profitetur  Deus,  fe  pupillorum,  ac  viduarum  pecu¬ 
liarem  curam,  ac  patrocinium  fufeipere  ;  Itaque  Da- 
uid  Deum  vocat  patrem  btphanorum,  6c  iudicem 
«Ecch4.r0-  viduarum.  Et  Sapiens  c  praecipue  pupillos,  &  viduas 
commendat :  In  indicando ,  inquit,  efio pupillis  rmferi- 
cors,  vt  pater ,  &  pro  viro  matri  illorum,  &  eris  tu  velut 
filius  dltiffirni  obediens  ,  &  miferebitur  tui 'magis ,  quam 
mater.  Et  faepe  Iudaeos  increpat,  ouod  pupillorum, 
viduarumque  catifas  negligerent. 


XII. 


poft  multa  b  .  Compatiamur  alienis  calamitatibus,  ne-  heap.  j-8. 
ceffitntes  aliorum  quantum  poffumus  innemus.,  &:  plus 
interdum,  quam  poffumus  -,  melius  efi  enim  pro  mi  fer  icor-, 
dia  caufas  pr st  fare,  vel  inuidiam  perpeti,  quam  praten ? 
dere  inclementiam  ,  vt  nps  aliquando  in  inuidiam  in¬ 
cidimus,  qui  confregerimus  vafamy fica,  vt  captiuos  re¬ 
dimeremus. 

Atque  haec  quidem  eft  altera  mundae,  atque  im-  X  V. 
maculatae  religionis  pars,  quam  efle  inprimis  nccef- 
fariam,  alicubi  feribu  Gregorius  c .  Fratrem,  inquit,  c 
noftrum  Marinianum  Epifcopum  verbis  ,  quibus  vales,  ge^-cP,^a> 
excita,  quia  obdormtjfe-  eum  fu (f icor.  Et  poft  pauca: 

Dic  ergo  ei ,  vt  cum  loco  mutet  &  mentem  -,  non  fibi 
credat,  (olam-,  lechonerru ,  &  orationem  fufficere  ,  vt 


Itaque  Apoftolus  a  fpecie,  vt  aiunt,  genus  vni-  remotus  fludeat,  federe,  &  de  manu  minime  frucNftcarc. 


uerfum  indicare  voluit :  omnium  enim  indigentium 
inopia  fubleuanda  eft,  omniumque  neceftitatibus 
profpiciendum,  cuin  Chriftiana  caritas  Deum  infi¬ 
ci  cap.$. 45.  tetur,  qui,  vt  ait  Chriftus  apud  Matthaeum  d  ,  Solem 
fuum  oriri  fheit  fuper  bonos,  &  malos,  &  pluit  fuper  iu- 
fios,  &  inistfos.  Hoc,  opinor,  fignificare  voluit  Salo- 
*■  mon  c  j  his  verbis.  Mitte  panem  tuum  fuper  tranfeun- 
tes  aquas, quia  pof  tempora  multa  inuenies  ilium.  Trani- 
euntes  enim  aquas  mortales  intelligit ,  de  quibus  in 
f1.Rcg.14.  libris  Regum  f  feriptuvn  eft :  (Dmiics  mormur,  &  quafi 
aqust  ditabimur-,  atque  ita  omnibus  benefaciendum 
monet  fpe  prsmij  propofita,  de  quo  alibi  idem  dixe- 
g  Prou.  19.  rat£:F cener at  ur  Domino, qui  mi  feretur  pauperis,&  vicif- 
*7'  fttudinem  fuam  reddet,  &c.  Significat  enim  eum,  qui 

pauperi  benefacit  Deo  qpodam  modo  mutuo  dare,  ^ 
qui  fuo  tempore  dignam  reddet  compenfationem, 
h  Coc.  1.  in  qUocj  ajjcubi  egregie  explicat  Bafilius  h  .  Cum,  in- 
A‘  quit,  pauperi  dare  voles  propter  Dominum,  idem  &  do¬ 
num  ef ,  Cr  mutuum ,  donum  quidem,  quia  non  s feras  re¬ 
ceptionem  ,  munium  Vero  propter  Domini  magnifccn- 
tiarn ,  qui  pro  ip(o  perfoluit,  qui  paucis  per  pauperem  ac¬ 
ceptis,  magna  pro  ipfis  reddet :  qui  enim  pauperis  mifere- 
tur,Deo  ad  vfuram  dat. 

Vt  autem  religio  fit  munda,  Sc  immaculata,  ne- 
cefle  eft  multa  in  beneficentia,  &  liberalrtate  ferua- 
e;  vtenim  feribit  Ambrofius  '.  Non  fatis  ef  bene 
velle,  fed  etiam  benefacere,  nec  fatis  efi  iterum  benefacere, 
nifi  id  ex  bono  fonte,  hoc  efi,  ex  bona  voluntate  proficifca- 
tur.  Et  poft  nonnulla.  Pevfcch,  liber  alitas  fide,  caufa. 


C  Eccl-i  i 


Pfalm.14. 


XIII. 


i  l'b  i.de  of-  j- 

Sc.cap.30. 


fed  largam  manum  habeat ,  necefiitntem  patientibus  con¬ 
currat,  alienam  inopiam  fuam  credat ,  quia  fi  hac  non  ha¬ 
bet,  vacuum  Epifcopi  nomen  tenet. 

Ita  videas  veri/fime  a  nobis  paulo  ante  diffcum  XVI. 
efle,  hanc  religionis  partem  ad  Epifcopos  maxime 
pertinere,  quod  apertiflime  docuit  Gelafius  '.  Licet,  J  ep.adHie« 
inquit,  omnibus  de  nobis  fperantibus  non  debeamus,  in  &  Pccr.Epp. 
quantum  poffumus  nos  negare,  plus  tamen  viduarum, 
orphanorum  caufas  impenfus  ducimus  exequendas,  quas 
tueri  a  nobis,  vel  ab  omnibus  diuina  manifefat,  affertio. 

Et  alio  loco  e  .  Defenfionis.propria  de  filatis  auxilio,  &  ccpift.ad 
qui  fuis  aElibus  adejfe  pro  atnte  infirmitatis  non  poffmt  j  na  '  Pl  c* 
exoratum  Pontificem  decet  fubuenire,  quia  pupillis  tuitio¬ 
nem  etiam  diuinitas  iujjit  impendi. 

Vt  autem  fit  haec  religio  prorfiis  innocens ,  ac  XVII. 
labis  expers  ad  inopiam  tantam ,  aut  egeftatem 
fubleuandam  referendam  efte  monet  Iacobus,  cum 
pupillos  ,  ad  viduas  ita  commendat,  vt  iis  in  tribu¬ 
latione  opitulandum  moneat ,  quafi  doceat,  vnius 
dunraxat  necelfitatis  habendam  efle  rationem,  ne  fi 
cum  his  confuetudo  alio  trahi  queat ,  praua  aliqua 
fufpicione  nomen ,  atque  exiflimatio  in  inuidiam 
vocetur.  Neque  vero  propterea  decet,  fi  res,  aut 
perfona  operam  noftram  defideret,  ibi  trepidare,  vbi 
non  eft  timor :  nam,  vt  ait  Hieronymus  (,  qui  clemen-  f Gal.  6. 
tiam  non  habet  ,  nec  indutus  ef  vifcera.  mifer icor  dia, 
qitamuis  (pirmlis  fit,  non  adimplebit  legem  Chrifti.  otle,a  portate 

Reliqua  eft  altera  religionis  pars,  qus  his  verbis  XVIII. 
continetur :  Et  immaculatum  fe  cufodire  ab  hoc  facula. 


loco,  tempor-e  commendatur ,  vt  primum  opereris  circa  do-  E  Grjec£  eft ,  rev  xlf/sav,  id  eft,  ab  hoc  mundo: 


medicos  fidei :  grandis  culpa,  f  fcieme  te  fdelis  egeat,  fi 
frias  eum  fine  fumptu  effe  ,  fame  laborare,  sxumnam 
perpeti ,  qui  prstfertim  egere  f  erubefeat ■.  Si  in  caufitm 
ceciderit,  aut  captiuitntis  fisorum ,  aut  calumnia,  &  non 
admues  $  fi  fit  in  carcere,  &  poenis,  &  ftppliciis  propter 
debitum  attqudd  iufius  excrucietur  3  nam  &  f  omnibus 
debetur  mifericordia,tamen  itefo  amplius ,  fi  tempore  ajfi- 
Bionts  fu  a  nihil  h  te  impetret-,  f  tempore  periculi ,  quo  ra- 
pitti)  ad  mortem  plus  apud  te  pecunia  tua  valeat-,  quam 


vt  enim  ait  Ioannes  6,  Quidquid  efi -in  mundo,  aut  g  cp.i.c.tr 
efi  concupifcentia  carnis,  aut  concupifcentia  oculorum,  l6’ 
aut  fuperbia  vita.  Haec  autem  funt ,  quae  animum 
maxime  foedant ,  atque  inquinant :  hoc  enim  apud 
Matthaeum  fignificauit  Chriftus  h,  cum  dixit:  Qua  hcap.ij.iS, 
autem  procedunt  de  ore  ,  de  corde  exeunt,  &  ea  coinqui-  <■ 

nant  hominem  :  de  corde  enim  exeunt  cogitationes  maU, 
homicidia ,  adulteria  ,  fornicationes ,  fisrta ,  fitlfd  tefii- 
monia,  blaffhemri,  hac  funt ,  qua  coinquinant  hominem. 

$t 


Explanatio  Cap.  I.  57 

Et  mala  quidem  cogitationes  ,  &  homicidia  ad  fin-  A  quifque  prout  de  fi  inanit  in  corde  fuo  non  ex  tristitia ,  aitt 


gula  illa  tria  capita  reuocari  poffunr,  atqueadeo  ara 
pliflimam  quandam  vitiofitatem  continent.  Adul 
teria ,  &  fornicationes  ad  carnis  concupifcentiam  re¬ 
feruntur:  furta  ,  &  falfa  teftimoniafere  fpedhnt  ad 
concupifcentiam  oculorum, &  nonnihiletiamad  fu- 
perbiam  vitas, ad  quam  potiflimum  fpettant  blafphe- 
mix :  quiigitur  hos  veluti  tres  fcopulos  abfqiie  of- 
fcnfione  euadit ,  hic  procul  dubio  expers  omnis  ma¬ 
culae  erit. 

XIX.  Immaculatum  autem  dixit  Apoftolus  ,  non  quod 
poflit  quifquam  etiam  leuiffimas  maculas  vitare ,  fed 
quod  eas  vitare  quifque  debear, qua;  gratia,&  carita¬ 
te  animam  (poliant,  a  quibus  tanquam  a  venenato 
a  Eccl.zx.t.  ferpente  cauendum  effe  monet  Sapiens  a,  Quafi  a  fa¬ 
cie  colubri  fuge  peccata.  Et  addit :  Et  fi  accefferis  ad  illa, 
fufeipient  te  dentes  leonis,  dentes  eius  interficientes  animat 
hominum,  quafi  rhomphaa ,  bis  acuta  omnis  iniquitas, pla¬ 
ga  illius  non  ejl  fanitas.  Quibus  verbis ,  tribus  meta¬ 
phoris  quantopere  peccatum  abominandum  (it  do¬ 
cet.  Et  prima  quidem,  vt  dixi,  defumitur  a  venenato 
ferpere,quia  vtcunque  ei  peccatum  fimile  eftiquem- 
admodumenim  ferpens  ita  mordet ,  vt  virus  fuum 
diffundat,  ac  perimat;ita  peccatum,  cum  admittitur, 
morfu  ferit,  &  veneno  fuo  necat,  quod  Sapiens  inii- 
nuar,  cum  dicit ,  Si  accefferis  ad  illa,  fufeipient  te, Grx- 
ce  id  eft,  mordebunt  te;  a  verbo  «Tm ,  quod 

eft,  mordeo.  Neque  his  contentus  Sapiens,alteram 
jdmilitudinem  ducit  a  leone  ,  cuius  ferocitas  ,  atque 


ex  nece/fitate :  hilarem  enim  datorem  diligit  Deus.  Ain- 
pliffimum  autem  mifericordix  frmftum  pollicetur 
Dauid  »  :  Beatus  vir ,  qui  intelligit  fuper  caenum  ,  &  a  Pfal-4<M 
pauperem ,  in  die  mala  Uberabit  eum  Dominjss.  Domi  ■ 
nw  conferuet  eum ,  &  viuificet  eum ,  &  beatum  faciat 
eum  in  terra  ,  &  non  tradat  eum  in  animam  inimico¬ 
rum  eius  j  Dominus  ojtem  ferat  illi  fupef  feffum  doloris 
eius.  Denique  poftremo  loco  addir  Michxas , 

/illicitum  ambularc'cum  Deo  tuo  ,  vc  fignificet  cuique 
laborandum  effe,  vt  Deo  adhxreat,  eiqite  omni  fe  ex 
parte  probet. 

Hxc  autem  fbllicitudo  eo  maxime  Tpe&ar,  vt  ni-  XXIII. 
hil  mens  humana  admittat ,  quod  Deo  difpliccat, 
quod  Iacobus  hoc  loco  fignrficat ,  cum  ait  :  Et  im¬ 
maculatum  fe  cttftodire  ab  hoc  facul o.  Significat  enim 
dandam  cfle  operam ,  ne  quid  adhaerear  eorum,  quae 
inundo  probantur;qiiod aliis  verbis  dixit  loannes  b:  bep4.c1.1j. 
Nolite  diligere  mundum ,  neque  ea ,  qua  in  mundo  futft :  fi 
quis  diligit  mundum ,  non  eft  carit  as  E  atris  in  eo. 

Cxterum  non  me  fugit ,  hxreticos  more  fuo  hoc  XXI  V, 
Iacobi  teftimonioaduersus  nonnullos  religioforum. 
ordinesaburi ,  quafi  vere  rcligiofi  non  fint  ,  quod 
pupillos ,  ac  viduas  non  vifitent ,  neque  eorum  ne- 
celfiratibus  confidant :  fed  maligne,  primum ,  dein¬ 
de  etiam  impie  faciunt;  maligne  quidem  ,  quia  ,  vt 
fupra  di&um  eft ,  aliter  Apoftolus  religionis  nomen 
accipit,  quam  vt  ad  religioforum  ordines  transferri 
queat;  &vt  concedamus  dereligiofis  ordinibus  lo- 


jmmanitas  merito  metuenda  eft ;  &  quemadmodum  C  qui  facobum  ,  vifitare  pupillos- ,  &  viduas  in  tribula- 


n  ferpentis  fimilitudine  peccari  virulentiam  ,  ita  in 
hac,  quae  a  leone  petitur  ,  eiufdem  vim  ,  ac  ferocita¬ 
tem  declarat;  Denique  confert  cum  gladio  ancipiti, 
quod  animam, &  corpus  ad  interitum  perducat  fem- 
piternum. 

X  X.  Addit  autem  ,plag<e  eius  non  eft  fanitas  ;  quia  reuera, 

nifi  diuina  gratia  coelitus  mentem  immutet,  non  ha¬ 
bet  liberum  arbitrium ,  qu&fe  poflit  ab  impietate  re- 
uocare ;  qui  vere  igitur,arque  ex  animo  pietatem  co¬ 
lit,  omnes  peccandi  occafiones  refecat,  &c  ,  vc  air  la- 
cobus,  fe  ab  hoc  fxculo  immaculatum  cuftodic,  quo 
besf.g.B.  ni  fallor,  Michxx  b  verba  zekmntar. Indicabo, inquit, 
tibi  0  homo ,  quid  fit  bonum ,  &  quid  Dominus  requirat  a 
te,  vtique  facere  iudicium  ,  &  diligere  mifericordiarn  ,  er 
follicitum  ambulare  cum  Deo  tuo.  Primum  quidem  ait 


tione  ,  fignificat,  vt  diximus,  eorum  neceflitatibus 
confulere  ,  quod  quidem  plurimi  religioforum  or¬ 
dines  faciunt ,  fi  non  largitione  pecunix ,  aut  cor- 
porex  eleemofynx,  precibus  certe,  ac  facrific.iis  ,  di- 
uini  verbi  prxdicatione  ,adminiftratione  facramen- 
torum,  opporturiis  denique  conliliis,  &  adhortatio¬ 
nibus  ;  nec  defirnt  religioiorum  familiae,  qux  libera- 
liter  indigentium  inopiam  fublcuent,  &  re  ipfa  prx- 
ftent,quod  hinoui  Euagelij  buccinatores  inficiantur. 

Impie  porro  faciunt,  cum  beneficentiam,ac  libe-  XXV. 
ralitatem  ,  Chiiftianam  denique  mifericordiarn  an- 
guftis  finibus  circumfcribunr,  quafi  nihil  prxter  cor¬ 
poream  ftipem  ad  mundam,atque  immaculatam  re¬ 
ligionem  pertineat;  prxrerquam  quod  aut  ignorant, 
aut  diffimulant  beneficentiam,  ac  liberali  tatem  in  iis 


indicaturum  fe  quid  fit  bonum,  &  quid  Dominus  ^  non  defiderari  ,  qui  cum  rebus  omnibus 


requirat ,  &  principio  monet  Deum  requirere  iudi¬ 
cium  ;  facere  autem  iudicium,  idem  plane  eft,  quod 
iudicare;  exigit  igitur,  vt  peccator  tanquam  iudex  fe- 
deat ,  &  in  fe  ipfum  fenccntiam  ferat ,  vt  hac  ratione 
diuinx  fententix  feueritatem  effugiat :  ita  enim  feri- 
ci.Cor.n.jj.  bit  Apoftolus  *  :Si  nofmetipfos  ditudicaremus,non  vtique 
indicaremur. 

XXI.  Quale  aurem  hoc  iudicium  futurum  fit ,  explicat 
dfer.  zj6.de  Auguftinus  his  verbis:  Quomodo  iudicium  in  te  ipfo} 
tetnp.  difpliceM  tibi  quod  eras,  &  pojfisejfe,  quod  non  era/.  '.in¬ 

dicium  inquam  de  te  ipfo  in  te  ipfo  fine  acceptione  perfona 
tua,  vt  non  pareas  peccatu  tuis,  nec  ideo  libi  placeant, quia 


remiferinr,  nihil  fibi  retinuerunt ,  quod  aliis  largian¬ 
tur.  Accedit  quod  non  pauci  Apoftolico  plane  infti- 
tuto  cumfta  reliquerunt ,  &  Chriftum  fccuti  funt,  &C 
fimul  omnia  magnificentiflime  vel  Deo  ,  vel  paupe¬ 
ribus  vnica  adtione  largiti  funt, quod  longe  prxftan- 
tiuseft,  quam  fi  retinuiflenr ,  qux  quotidie  pupillis, 
ac  viduis, cxterifque  indigentibus  tribuerent,  his  ni¬ 
mirum  ingentia  illa  prxmia  iure  debentur,  qux  olim 
Chriftus  pollicitus  eft  Apoftolis,cum  dixit  c:.ffosqui  c  Marth.r*. 
reliquiftis  omnia, & fecuti  eftis  me ,  centuplum  accipietis Matc*  '°- 
vitam  at  emam  poffidebitis .  Lucae  1 8 . 

Denique  ad  hos  maxime  pertinet, quod  in  prxfen*  XXVI. 


tu  facis ;  nec  te  laudes  in  bonis  tuis  ,  &  Deum  accufes  in  E  tia  ait  Iacobus  ,  immaculatum  fe  cuftodire  ab  hocfiecu/o : 


malis  tuis ;  hoc  enim  eft  peruerfum  iudicium  ,  <jr  ideo  nec 
iudicium.  Quin  etiam  iudicium  facit, qui  legibus  ob- 
eP10n.11.1j.  temperat ,  &  officio  fatisfacit ;  ita  Salomon  e.  Gau¬ 
dium  iufto  efl  facere  iudicium ,  &  pauor  operantibus  ini- 
f  eap.18.19.  quitatem.Sic  in  libro  Genefeos  f :  Scio  enim,  quod pra- 
cepturus  fit  filiis  fuis ,  &  domui  fiu  pofl  fe ,  vt  cufiodiant 
viam  Domini  er  faciant  iudicium  iuftitiam. 

XXII.  Iam  ver6  vbi  quis  fecit  iudicium  ,  diligat  necefle 
eft  mifericordiarn  ,  quod  fecundo  loco  monet  Pro¬ 
pheta  Eft  autem  mifericordia  non  prxftanda  folum, 
atque  exercenda  ,  fed  etiam  diligenda  ,  quod  fignifi- 
gep.t.e.9.7.  cauit  Paulus  ,  cum  ad  Corinthios  £  fcripfit;  Fnuf- 


vt  enim  nihil  eorum  ipfis  adhxrear,  qux  expetuntur 
in  mundo  ,  religiofis  fefe  votis  Deo  obftringunt ,  Sc 
abdicatis  impuris  voluptatibus  caftita:rem,  &coqri- 
nentiam  colunt,  repudiatis  diuitiis  paupertatem  tfin- 
pleiftuntur  ,  omni  denique  honoris  ambitu  ,  &  do¬ 
minandi  cupiditate  pofthabitis  aliorum  fefe  volun¬ 
tati, imperioque  fubiiciunt;itaque  vere  cum  Dauidcd  d  pf.71.zg. 
dicere  poflun  v.Mihi  autem  adbitere  Deo  bonum  eft ;  ab 
illo  quippe  toti  pcndent;omnes  in  illo  fpes  fuas  firas, 

&  locaras  habent,  illum  denique  perfe&a caritate 
comple<ftunrur,qux  pro  cuiufque  inftituti  ratione  ad 
proximos  etiam  redundat. 


SECVNDI 


58 


Epift.  B.  lacobi 


Secundi  Capitis  Argumentum. 

PErsistit  Apofiolus  in  praeceptis  morum ,  &  pura ,at que  integra  religionis  officiis  explicandis 
maximeque  perfonarum  rejpectum ,  acceptionemque  det  e  fi  at  ur, at  que  obiter  diuitum  mores  perfinn- 
gjf  t  pauperum  conditionem  extollit  \  legis  integram ,  omnibufque  numeris  ab' fo lutam  obferuationem 
.exigit, fidem  cum  honefiis,  ac  laudabilibus  affionibus  coniungendam  docet i dqu e  aliquot  exemplis  con¬ 
firmat /um  ad  iufiificationem  opera  fint  necejfariafine  quibus  fides  fit  prorfus  exanimis ,  &  velati  mor¬ 
tuum  cadauer. 


CAPVT  II. 

1  R  A  t  R  E  s  mei ,  nolite  in perfona- 

hEI$n  rum  acceptione  habere  fidem  Do¬ 
mini  nofiri  Iefu  Chrifii  gloria. 

x  .  'Etenim  fi  introierit  in  conuentum  ve- 
firum  vir  aureum  annulum  habens  in  ve- 
fie  candida ,  introierit  autem  &  pauper  in 
fordido  habitu. 

3  Et  intendatis  in  eum  qui  indutus  efi  ve- 
fiepraclara,&  dixeritis  ei :  Tu [ede  hic  be¬ 
ne  ;  pauperi  autem  dicatis  :  Tu  fia  illic,  aut 
fede  fiub  fcabello  pedum  meorum. 


4  Nonne  iudi catis  apud  vofmetipfos ,  &fa- 
iit  estis  iudices  cogitationum  iniquarum? 


j  Audite  ,  fratres  mei  dileffi fiimi,  nonne 
Deus  elegit  pauperes  in  hoc  mundo ,  diui- 
tes  infide ,  &  h  are  des  regni ,  quod  repro- 
mifit  Deus  diligentibus  fe? 


6  Vos  autem  exhonorafiis pauperem.  Nfinne 
diuites per potetiam  opprimunt  vos,&  ipfi 
trahunt  vos  ad  indicia? 


7  Igpnne  ipfi  blafphemant  bonum  nomen , 
quod  muocatnm  efi  fupervos? 


8  Si  tamen  legem  perficitis  regalem  fecun¬ 
dum  Scripturas ;  Diliges  proximum  tuum , 
ficut  te  ipfium,  bene facitis. 


PARAPHRASIS. 

»0  l  i  t  e  quaefo,  fratres  mihi  admodum  ca¬ 
ri  ,  cum  perfonarum  acceptione ,  qua?  iufti-i 
tiae  diftributiuae  magnopere  aduerfatur,  fidem- 
Domini  noftri  Iefu  Chrifti  immortali  gloria  cir- 
cundati  magno  veftro  damno  coniungere.  Si¬ 
quidem  fi  in  ccetum ,  confeflumque  fidelium  in¬ 
grediatur  vir  quifpiam  diues, annulum  geftans  .au¬ 
reum  ,  &  fplendida  vefte  indutus  i  atque  altera  ex. 
parte  accedat  quifpiam  pauper  tenui  amidu,  for- 
didoque  pallio  circundatils.  ^  Vos  veto  fufpi- 
ciatis,  atque  admiremini  diuitem  illum  nitida ,  &c 
prodiuite  vefte  fulgentem ,  eumque  ififigni  loco 
confidere  iubeatis ,  quafi  principem  locum  inter 
omnes  teneat ,  pauperem  vero  vel  ftare  praecipia¬ 
tis,  vel  infra  fubpedaneum  abiedum,  defpe&um- 
quefedere.  ^  An  non  praetermifla  aequitate ,  iu- 
ftitiaeque  ratione ,  veftris  duntaxat  inanibus  cogi¬ 
tationibus  delufi  ,  de  perfonarum  meritis  fenten- 
tiam  fertis, tanquam  iniqui  iudices, qui  nihil  prae¬ 
ter  priuatum  iudicium ,  &  falfam  rerum  aeftima- 
tionem ,  atque  opinionem  fequantur  ?  Audite 
vero  ,  fratres  mihi  ex  animo  percari,an  ignorare 
poteftis  Deum  immortalem  aequiflimo,  occultif- 
fimoque  confilio  eos  elegifle,  qui  mortalibus,  ca- 
ducifque  diuitiis  deftituerentur,vt  eos  fupranatu- 
rali  fide,caeterifque  coeleftibus,acdiuinis  bonis  lo¬ 
cupletaret,  eiufque  regni  hereditatem  eisdefti- 
naret,quod  vitro  iis  pollicitus  eft ,  qui  fe  perfeda 
caritate  compie&erentur  ?  ^  At  vos  ignominia, 
ac  dedecore  veftra  ifta  iniqua  fententia  pauperes 
affeciftis,  qui  vnius  paupertatis  intuitu  non  fine 
contumelia  eos  defpicitis  ;  quod  fi  libeat  de  re 
ipfa  non  ex  falfa  opinione,  fed  ex  vero  iudicare, 
nonne  intelligitis ,  quam  fint  diuitum  mores  a 
Chriftiana  caritate  alieni  ?  Nunquid  non  illi  fua 
vos  nimia  potentia  opprimunt,  miferandum 
in  modum  diuexant,&  quo  iure,  quave  iniuria  ad 
iudicum  tribunaliapertrahunt.?  ^  Nonne  ipfi  vo¬ 
bis  obtre&ant  vofque  adeo  indignos  putant,  qui 
Chriftiano  nomine  cenfeamini  ?  Nonne  ita  fefe 
vobifeum  gerunt,  vt  iuftam  praebeant  a,duerfariis 
occafionem  Chriftiani  nominis  deteftandi  ?  Ita 
intelligere  poteftis  ipfi,  quam  fit  a  reda  ratione 
alienum,  vteos  folo  diuitiarum  refpedu  pauperi¬ 
bus  proferatis.  ^  Quod  fi  legem  illam  plane  re¬ 
giam  colitis,  quam  Scriptura  tantopere  com¬ 
mendat,  procipueque  docet  proximum  ranquam 


Paraphrafis  Cap.  II. 


59 


9  Si  autem  perfixas  accipitis ,  peccatum  ope¬ 
ramini  ,  redarguti  a  lege ,  quafi  tranfgref 
fores. 

20  guicumque  autem  totam  legem  firuaue- 
rity  ojfendat  autem  in  vnoffactus  e  fi  om¬ 
nium  reus. 


1 1  Qui  enim  dixit ,  Non  moechaberis ,  dixit 
&,Non  occidesjquod fi  non  moechaberis , 
occides  autem  fiamus  es  tranfgre  (for  legis. 


i  z  Sic  loquimini, & fic  facite  ficut  per  legem 
libertatis  incipientes  iudicari. 


1 $  Judicium  enim  fine  mifiricordia  illi ,  qui 
non  facit  mifiricordiam  ,  fuperexaltat 
autem  mifiricordia  iudicium , 


it  4  guid proderit,  fratres  mei,  fi  fidem  quis 
dicat  fi  habereyopera  autem  non  habeat ? 
Nunquid poterit fides  faluare  eum ? 


i  y  Si  autem  fr ater, &  foror  nudi finty  &  in¬ 
digeant  victu  quotidiano. 


16  Dicat  autem  aliquis  ex  vobis  illis :  Ite 
in  pace, cale facimini,  &  fatur amini,  non 
dedentis  autem  eis  quie  neceffaria  funt 
corpo 


nos  ipfos  diligendum-cfle,klque  re  ipfa..redo  mo¬ 
do, atque  ordine  preftatis,  nx  vos  rcde  laudabili- . 
terque  Chriftianar  profcflioni  rcfpo udetis-,  atque 
afficio  omni  ex  parte  fatisfacitis-  ^  Sin  autem 
perfonarum  rationem  vobis  habendam  putatis, vt 
ingenue  fatear,  quod  res  eft ,  magno  vo$  feelere 
inquinatis ,  ipfius  legis  audoritate amplifiimi, 
prseftantilfimique  praecepti  violatores  deprehen¬ 
dimini.  Iam  vero  fi  quis  legis  ftudiofus,eam  fi- 
bi  vniuerfim  colendam,  ac  retinendam  putat ,  ita 
tamen  vt  nonnihil ,  quod  ad  officium  fpedet,  ne- 
gligere ,  aut  praeterire  non  vereatur ,  is  perinde  a 
redo  tramite  defledit,  officium  deferitjftudu  iu- 
ftitiae,  &:  beata  vita  caret,  ac li  legem vniuerfanv 
violalfet ,  non  quidem  quafi  omnibus  fceleribus, 
atque  flagitiis  inquinetur, aut  quod  omnia  pecca-^ 
ta  paria  fint,fed  quod  vel  vnum  flagitium  illum 
Deo  Iegillatori  obnoxium,  &:  fempiterni  fupplicij 
reum  conftituat.  ^  Nam  fi  legis,  aur  legiflaroris 
rationem  vllam  haberet  ,  nullum  libi  diuinum, 
praeceptum  violandum  cenferet,  cum  aeque  om¬ 
nia  diuina  fint  audoritate  fancita :  nam  qui  adul¬ 
teria  ,  cteterafque  impuras  voluptates  prohibuit, 
idem  a  c<jde,humamquc  fanguinis  dfufionc  reuo- 
cat ;  quod  fi  adulterium  quidem  vites ,  humana 
vero  caede  polluaris,  quis  non  videat  te  diuina:  le¬ 
gis  violatorem  effe?  ^  Iraque  fermones,  &:  adio- 
nes  veftras  ita  inftituite, atque  coponitc,  vt  perpe¬ 
tuo  recordemini  vos  aliquando  in  extremo  rnudi 
die  audoritate  legis  Euangelicae  iu dicandos  dfe, 
quae  cum  vos  fingulari  Dei  beneficio  a  mifera  fer- 
uitute  peccati  in  filiorum  libertatem  vindicauir, 
vt  pluribus  vos  maioribufque  gratiae  prsefidiis  fo- 
uet ,  ac  vegetat ,  ita  acerbiora  liipplicia  exiger ,  fi 
quid  in  vobis  deprehenfum  fuerit  ab  eius  praece¬ 
ptis  alienum.  ^  Sic  enim  habetote  abfque  vlla 
fpe  mifericordiae  illum  elfe  inferorum  fuppliciis 
in  omnem  aeternitatem  madandum,  qui  nulla, 
dum  viueret  in  proximos  miferatione  commotus, 
pietatis,mifcricordiaeque  officia  neglexerit,  mile* 
ricordia  autem  liue  qua  Deus  eledos  fuos  ad  fe 
perducit,  fvue  qua  mortales  proximorum  inopiam 
fubleuant,  diuini.mdicij  aequitatem  extollit ,  ciuf- 
que  feueritatem  fe  vitalfe  merito  gloriatur. 
^  Quid  enimquaefo,  fra'trcsrnei,vti|itatisalfer- 
re  poteft,fi  quis  veram  fe  fidem  inclufam  animo 
retinere  glorietur ,  defidem  tamen, atque  otiofam 
quaeque  nullas  honcftas ,  ac  laudabiles  adiones 
proferat  ?  Nunquid  exiftimandum  eft  elumbi ,  ac 
languidae  fidei  eam  incile  vim,  vt  quempiam  pof- 
fit  adfalutem  perducere  fempitemam?  Nullo  mo¬ 
do.  ^  Sic  enim  exiftimarc; debetis  hanc  otiofam 
fidem  omnis  prorfus  vtilitatis  expertem  effe: 
quemadmodum  enim  fi  quis  frater,  aut  fi  qua  fo¬ 
ror  rerum  inopia  preffi  veftimentis  ,  aut  quotidia¬ 
no  vidu  indigeant ,  ac  diuitum  opem  implorent, 
corumque  beneficentiam ,  ac  liberalitatem  expe¬ 
tant.  ^  Exdiuitibus  autem  quilpiam  blande  illos 
vtcunque  alloquatur  ,  iubeatqtie  bonis  auibus 
abire,  &  aliunde  quibus  frigus,  aut  famem  depel¬ 
lant 


6o  Epilt  B.  lacobi  ^  > 


lantjfedalo  conquirere’,  neget  autem  ea ,  q«*  fo- 
\iendo,nutriend6que  corpori  neccflariafnnt,  quas 
inde  vtilitas  vel  ad  pauperum  corpora,  vel  ad  di_ 
uitum  animo?  perueniet?  ^  Non  aliter  de  fide 
exiftimandum  cft;vt  enim  verba  illa  diuicum  om¬ 
ni  prorfusfruftu, atque  vtilitate  carent ;  fic  plane 
fides  operibus  deftituta  tanquam  in  femetipfa 

mortua,  nullum  parit emolumentum,  f  Atqui 

dicat  fortaffe  quifpiam :  T.u  fidem  habere  te  glo¬ 
riaris  ;  ego  contra  bonas  me  atque  honeftas  adio- 
nes  habere  profiteor ;  oftende  igitur  mihi  ex  ope¬ 
ribus  qiram  tantopere  commendas  fidem  ,  ego 
contra  fadle  tibi  ex  operibus  fidem  fneam  pro- 
bauerd ,  tu  vero ,  vt  arbitror  fidem  tuam  abfque 
operibus  indicare  mihi  nunquam  poteris.  ^Nam 
quid  quasfb  eft ,  quod  tantopere  glorieris  te  ver^ 
credere ,  vnum  efle  Deum  ,  fi  ita  credis  ex  anim  o, 
haud  equidemreprehendb,fed  potius  magnopere 
laudo  i  fed  illud  addo ,  nihilominus  idem  dasmo- 
nes  credere, Se  perhorrefeere ,  vt  non  magna  laus 
fit,fi  parerri  cum  daemonibus  fidem  habere  te  pro- 
fiteare,  ^  Placdne  tibi  quifquis  hasc  inaniter  ia- 
das,ex  me  co'gnofcere,quam  fit  ifthasc  tua  gloria¬ 
tio  futilis, ac  vana,  cum  fides  bonis  operibus  defti- 
tuta  plane  fit  exanguis,  ac  mortua?  ^  Reuoca 
qusefo  in  mentem  parentem  noftrum  Abraha- 
mum ;  an  non  ille  fidei  fuae ,  qua  pridem  iuftifica- 
tus  erat,  tanquam  inftitias  percept^  incrementum, 
bonarum  adionum  ftudium  adiecit ,  qui  filium 
fuum  Ifaac  arae  impolitum ,  quantum  in  ipfo  fuit, 
incredibili  quadam  animi  magnitudine, &:  paren¬ 
di  voluntate  facrificare  non  dubitauit.  ^  An  non 
intelligis  iam  priftinam  eius  fidem  viuifica  qua¬ 
dam  vi  honeftas,  ac  laudabiles  asiones  peperifle, 
earumque  veiuti  partu  ,  &:  procreatione  mirifice 
fuifle  ornatam  ,  atque  omnibus  fuis  partibus  ac 
numeris  abfolutam  ?  Ita  fadum  eft,  vt  qu£  di- 
uinitus  de  illo  in  facris  literis  feripta  erant ,  aper- 
tiftimo  documento  comprobarentur ,  veriflime- 
que  omnes  cognofcerent  Abrahamum  pollicenti 
Deo  fidem  habuifle, eiufque  fidei  beneficio  ve¬ 
ram  adeptum  efle  iuftitiam',  pracipuumque  inter 
Dei  amicos  locum  efle  afleCutum.  ^  Quas  cum 
ita  fint, plane  ^erfpicitis,  opinor,  ad  iuftitiam  adh- 
pifcendam  fdlitariam  fidem  nequaquam  fatifcef- 
fe,  fed  opera  praeterea  necefiarid  flagitari ,  quibus, 
pofita  diuina  vbcatione  ad  gratiam ,  &  caritatem 
capeflendam  praparetur  animus,  &  ea  deinceps 
noua  femper  acceflione  augeatur,  &  maiora  in 
dies  capiat  incrementa.  ^  Quin  etiam  haud  abfi- 
mili  ratione  Rahab  meretrix  &  iuftitiam  primum 
adepta  eft,&  eam  deinceps  locupletauit,  &  auxit: 
vbi  enim  nuncios  hofpitio  excepit,  eorum,  vtpar 
eft,  credere  oratione  erudita,  &:  diuinarum  rerum 
cognitione  imbuta,  non  folum  fidem  animo  con¬ 
cepit,  fed  cum  ea  bonarum  adionum  ftudium  fe- 
dulo  coniunxit ,  quas  exploratorum  faluti ,  atque 
incolumitati  confulens,  tutiflimum  illis  euadendi 
periculum  aditum  patefecit ,  &  clam  illos  a  fe  di- 
miiit ,  ftia,  fuorumque  omnium  falute  impetrata. 

^  Quas 


corpori ,  quid  prodent  : 


iy  Sit  &  fides  ,finon  habe  ut  opera^mortua 
eft  infemketipft.  , 


18  Sed  dicet  quis  :  Tu  fidem  habes ,  &  ego 
opera  habeo :  O flende  mihi  fidem  tuam 
fine  operibus  ,&  ego  oftendam  tibi  ex 
operibus  fidem  meam. 


19  Tu  credis, quoniam  vnus  e  fi  Deus, bene  fa¬ 
cis,  &  damones  credunt ,  &  contremi f- 
cunt. 


10  Vis  autem  fcire ,  0  homo  inanis ,  quoniam 
fides  fine  operibus  mortua  e  fi ? 

z  1  Abraham  pater  nofler  nonne  ex  operibus 
iufiificatus  eft,offerens  ifaac filium  futim 
fuper  altare ? 


z  z  Vides  quoniam  fides  cooperabatur  operibus 
illius ,  &  ex  operibus  fides  confummata 
efi>. 

zy  Et  fuppleta  eft  Scriptura  dicens ,  Credidit 
Abraham  Deo ,  &  reputatum  eft  illi  ad 
iuftitiam ,  &  amicus  Dei  appellatus  eft. 


X4  Videtis  quoniam  ex  operibus  iuftificatur 
homo,&  non  ex  fide  tantum. 


z  j  Similiter  &  Rahab  meretrix  nonne  ex 
operibus  iuftificata  eft  fufeipiens  nun- 
cios,&  aha  via  eijciens?  .  . 


16  Sicut 


Explanatio  Cap.  II.  61 

x  6  Sicut  enim  corpus  fine  Jpiritu  mortuum  ^  Quse  cum  ita  fint ,  quod  fsepe  iam  dixi  ,  in  hoc 
efi:  ita  &  fides  fime  operibus  mortua  efi.  extremo  capite  iterum  mihi  necefTario  inculcan¬ 

dum  cenfeo ,  fidem  bonis  operibus  vacuam  non 
otiofam  modo ,  ac  prorfus  inanem ,  fed  omnino 
mortuam  efTe,non  aliter,  atque  humanum  corpus 
cadauer  eft  exangue,  ac  mortuum ,  nifi  anima  inr 
...i  formetur ,  cuius  vi,  atque  efficacitate  cum  careat, 

vitales  adiones  nullas  poteft  exercere. 


IN  CAPVT  SECVNDVM 

EXPLANATIO.  ”  - 


i.  Fratres  mei  >  nolite  in  perfonarum  Acceptione  habere  A 
fidem  Domini  nofirilefu  Chrifii  gloria.  ] 

I.  O  n  fine  caufa  ircrat  hoc  loco  Apofto- 

lus  fratris  appellationem  :pertinet  enim 
a<^  bcneuolentiam  captandam ,  &  eo- 
rum  animos  conciliandos ,  qui epifto- 
SsSf&SfcP*'  lam  vel  le&uri ,  vel  audituri  erant ,  vt 
qjux  prxcepta  traditurus  eft; ,  benignius  ,  atque  hila¬ 
rius  excipiantur, &  libentius  animo  comprehenfa  ar¬ 
dius  retineantur ,  &  ad  praxim  reuocentur.  Ex  quo 
aep.i.c.j.3.  apparet, Apoftolos  (quod Petrus  a  docuit )  imperio- 
fum,  atque  arrogans  prxcipiendi  genus  ftudiofiffime 
vitafie.  Nolite ,  inquit ,  in  perfonarum  acceptione  habere 
fidem.  Graece  numero  multitudinis  dixit  ®)»09*i7roA>f- 
4<««,quafi  eius  frequentem  vfum  damnet ,  nullaquc  B 
ratione  perfonarum  acceptionem  probandam  cen- 
feat.Quid  autem  fit.  In  perfonarum  acceptione  habere fi¬ 
dem  Domini  noflri  Iefu  Chrifii,  non  plane  liquet. 

1 1.  An  monet  Apoftolus,  ne  qui  ex  Iuda:orum natio¬ 
ne  Chrifii  Domini  fidem  perceperant ,  hoc  tam  lin¬ 
gulare  beneficium  perfonarum  intuitu  fibi  a  Deo 
conceftum  efte  arbitrarentur  ?  Id  omnino  vere  dice¬ 
retur, quia  Deo,vt  oftendam  paulo  poft ,  nulla  perfo¬ 
narum  acceptio  tribui  poteft,  fed  nonidagit  inprx- 
fentia  Iacobus,vt  perfonarum  acceptionem  a  diuina 
benignitate ,  ac  liberalitatc  quam  maxime  alienam 
efte  doceat, fed  potius  ab  eo  vitio, quod  diftriburiux 
iuftitix  aduerfatur,vt  ea  qux  fequuntur ,  apertiflitne 
probant,  nititur  fideles  reuocare.  Sunt  igitur  qui  ve¬ 
lint  hoc  fuo  prxcepro  Iacobum  monere  ,  non  efte  C 
quemquam  folius  perfonx  refpedu  ad  fidem  ,  & 
Chriftianam  religionem  admittendum  ,  vt  fi  nobili- 
tatis,aut  diuitiarum  intuitu  nobiles  tantum,  ac  diui- 
tes  ignobilibus  ,  ac  pauperibus  exclufis  Chriftianis 
Sacris  imbuantur  ,  quod  profc&o  abfquc  ingenti 
piaculo  fieri  nequaquam  poftet  ,  cum  Chriftus 
bcap.11 18.  Dominus  apud  Matthxum  ,  nemine  penitus  ex- 
clufo  ,  omnes  ad  fe  vocet.  Venite ,  inquit ,  ad  me 
omnes ,  qui  laboratis ,  &  onerati  e  siis  ,  &  ego  reficiam- 
eeap.vlt.ip.  vos.  Et  alibi 1  ita  Apoftolos  alloquitur.  Euntes  ergo 
docete  omnes  gentes  baptizantes  eos.  Et  apud  Mar¬ 
ci  cap.  vlt.  15  cum  d  prxeepit  Euangelium  omni  creaturx  pro¬ 
mulgari.  . 

III.  Sed  cum  deinceps  perfonarum  acceptionem  inter 

ipfos  fideles  reprehendat ,  malim  vniuerfim  Apofto-  D 
lt  verba  accipere  ,  quafi  dicat ;  Nolite  in  fide  ,  ac  re¬ 
ligione  Chriftiana ,  quam  complexi  eftis,perfonarura 
acceptionem  admittere ,  vel  folius  perfonx  ,  aut  eo¬ 
rum, qux  ad  rem,  caufamque  nihil  pertinent  ,refpe- 
<ftu  ab  officio ,  aut  xquitate  recedere.  Nolite  ,  autem 
ait ,  in  perfonarum  acceptione  habere  fidem }  vtfignificet 
Bened.  Iufiinian.  in  Epifi,  Canon. 


integritatem  ,  atqqe  perfectionem  fidei  cum  per- 
Ibnarum  acceptione  non  bene  cohxrerc  :  fidqs 
enim  ,  &  Chriftiana  religio,  docet,  xquitarem  ,  ac. , 
iuftitiam  vbique  ,  atque  omnibus  in  rebus  feruan- 
dam  efte ,  perfonarum  autem  acceptio  cum  diftri-  ' 
butiua  iuftitia  ex  aduerfo  pugnat ,  nec  poteft  abf- 
que  flagitio  vfurpari :  Ita  vniuerfim  dicere  potuif- 
fet, fidem,  ac  religionem  a  Chrifto  Domino  tra¬ 
ditam  omnia  prorfus  vitia ,  atque  peccata  exclu¬ 
dere  5  potilfimum  autem  agit  de  perfonarum  acce¬ 
ptione  ,  de  qua  deinceps  plura  diCturus  eft  ,  fiue 
quia  Iudxorum  natio  ad  eam  quodammodo  pro- 
cliuis  erat  ,  vt  qux  genetis  fplendore  ,  6c  proge-'; 
nitorum  nobilitate  ,  fanditateque  plurimum  gTo-  . 
riaretur ;  fiue  qui^  fufpicari  forfitan  quifpiam  po- 
tuiflet ,  nihil  in  ea  hxrcre  vitij ,  aut  culpx. 

Addit  porro ,  fidem  Domini  nofiri  Iefu  Chrifii  I V* 
gloria ;  vbi  Grxce  legimus,  7»c  ,  quam  vo¬ 

cem  perperam, &  prorfus  extra  rem  interpretati  funt 
ij  a  ,qui  Latine  rranftulerunt ,  fidem  Domini  noflri  aErafmuf. 
Iefu  Chrifii  ex  opinione.  Nam  quorfum  id  quxlo? 
qua  vero  ratione  7««  <Ts| «<,  ex  opinione  interpre- 
rere  ?  aut  quo  tandem  id  referendurti  putes  ?  Non 
nego  Grxcam  vocem  <fo^»f  opinionem  ,ac  lenten- 
tiam  alias  fignificare  ,  hoc  loco  plane  nego  ;  tum 
quia  fi  opinionem  ,  figmficari  contendas  ,  neque, 
cum  fide  ,  neque  cum  Chnfto  rc.de  cohxrcat: 
nam  fi  dicas  fidem  ex  opinione  Chrifti ,  male  om¬ 
nino  ,  atque  impie  Sc  fenrias ,  &c  loquaris  ,  cum 
tam  diftee-  fides  ab  opinione,  quam  quod  certum 
eft ,  differt  a  probabili ,  &  quod  aliter  efte  non  po¬ 
teft,  ab  eo  diffidet  ,  quod  inter  vtramque  partem 
fluduat.  Si  ex  opinione  Chrifti  Domini  dicas ,  quis 
intclligat ,  vel  quis  potius  hanc  loquendi  formam 
ferat.  4 

Sed  fortafle  ita  Apoftoli  verba  accipiunt ,  vt  fi- 
gnificet  Apoftolus ,  non  efte  ex  opinione  ,  vulgi  vi¬ 
delicet  ,  aut  imperitorum,  Chrifti  fide,m  cum  perfo¬ 
narum  acceptione  coniungendam  -y  quod.fi  negem 
vere  dici ,  prorfus  mentiar ,  fi  ad  rem  cue  admifenm,  , 
nihil  plane  videam.  Et  quidem  vtrum  t>is  f  o^»< ,  ex 
opinione  Latine  reddit  queat, Grammatici  viderint, 
fnihi  quidem  certe  probari  neutiquam  poteft ;  Me¬ 
lius  igitur  omnino  dixit  vulgatus  Interprcs,& 

Latine  reddidit ,  glorta  ,  in  qua  tamen  .voce  hy¬ 
pallagen  ineffie  fufpicor,  &  fiue  referas  ad  Jidcm,glo-. 
riofam  fidem  intelliges,Hebraifino,ncq.uc  ineleganti, 

&ab  Apoftolis  frequenter'  vfurparo  ,  fiue  malis  cum 
Chrifto  coniungere, eundem  cd  ebre  n)  ,&  glori  ofu  m , 
feu  fempitcrnxglorix  Dominum  interpretabcrc. 

Sed  quid  quxfo  eft  tofo<s waoXr-^ia  ,  ideft  ,  per--  V'  L 
fonaium  acceptio  ?  fi  fte  nomine  quxftio  lit , 


6  2.  EpiftB.Iacobi 


ejdR.om.i.  alibi  *  dixi eam  effe  velutirefpe&um  perfonae,fiue  - 
alieni  vultus  intuitum, cum  poflis  perfona: ,  &  faciei, 
feu  vultus  acceptionem  dicere,  vt  nonita  multopoft 
planius  conflabit,  fi  de  reipfa ,  ibidem  docui  vitium 
efle,quod  diftributiuaeiuftitia'  aduerfatur  ,  quodque 
in  facris  literis  frequenter  reprehenditunMofcs  enim 
b  Deut.x.i  6  itaalicubi b  ait-,  Quod  iuflum  efijudicatefiue  cluis  fit  il¬ 
le,  fiue  peregrinus, nuda  eritdifiantia  perfonarum, it  a  par-, 
uum  audietis,  vt  magnum,  nec  accipietis  cuinf quam  perfo- 
tDcat.i6.19  nam, quia  Dei  indicium  efi.  Et  alibi c  '.Non  accipies  per- 
dLeu.1j.15.  fionam,  nec  munera.  Rurfusd  :  Non  facies  quod  iniquum 
efi,neciniufle  indicabis,  non  confideres  perfonam  pauperis , 
nec  honores  vultum  potentis  5  iufte  iudica  proximo  tuo.  Sa- 
eProu.  18.5.  lotiRqjfe  auf  em,  Afcficre  ,  inquit  xperfonam  impij  non 
fProu.14.13  efivoftum ,  vt  declines  h  verkati  iudictj 3  idemque  alio  f  * 
loco  iterans :  Cognofcere  ,  inquit ,  perfonam  in  iudicio, 
g  Ecclef 4t.  non  efi  bonum.  Denique  Sapiens  %  :)Ne.  accipias  ptrfo- 
*•  nam,vt  delinquas. 

VII,  Hoc  vero  loco  Apoftolus  eiufmodi  vitium  tan- 
quatn  graue  ,  &  mortiferum  crimen  deteftari  vide¬ 
tur  5  verlatur  fiquidem  in  bonis  communibus,  qua:, 
hlib.  vt  tradit  Ariftotelcs  h  ,  vi  iuftitiae  diftributiua:  firt- 
£hic«c,3?  gulis  pro  cuiufque  dignitate  ,  ac  merito  proportione 
eometrica  impertienda  funt.  Quod  fi  in  ea  diftri-  * 
urione  aliqua  perfonae  conditio  Ipedletur  ,  qu«e 
ad  rem  ipfam ,  ac  necelfariam  proportionem  non 
pertineat ,  atque  ob  id  minus  dignus  digniori  prae¬ 
feratur  ,  perfonarum  acceptio  admittitur.  Quam- 
obrem  cum  Deus  immortalis  nihil  cuiquam  de¬ 
beat  ,  antequam  fuam  illi  diuinam  gratiam  lar-  < 
giatur  ,  neque  ipfius  diuina  bona  vllo  iurc  mor¬ 
talibus  debeantur  ,  nulla  in  eo  perfonarum  acce¬ 
ptio  reperiri  poteft.  Primum  quidem  ,  quia  bo¬ 
na  fua  liberalitcr  impertit  iis  ,  qui ,  vt  modo  dixi, 
nullo  iure  poliunt  ea  libi  vendicare ,  quali  fibi  de- 
'  beantur.  Deinde  quamuis  Deus  non  aequaliter 

diuina  fua  bona  diftribuat ,  nullam  tamen  perfo¬ 
nae  dignitatem  fpe&at  ,  quae  in  ipfa  exiftat ,  aut 
a  natura  ,  vel  moralibus  adtionibus  oriatur,  at¬ 
que  ita  minus  dignum  non  praefert  digniori ,  cum 
nemo  ex  fe  fupranaturalibus  bonis  vllo  padto  di¬ 
gnus  cenferi  queat.  Poftremo,quia  cum  Deus  homi¬ 
nes  ad  fupranaturalem  quendam  ftatum  extulit ,  ne¬ 
minem  voluit  fua*  illius  liberalitatis,  ac  munificentiae 
penitus  efle  expertem ,  led  pro  cuiufque  conditione 
auxilia  fufficientia  eximia  quadam  prouidentia  prse- 
parauit. 

VIII  Quocirca  vere  dixit  Petrus  '  :  In  veritate  comperi , 

|  A&- 10.3;.  ^uianon  efi  perfonarum  acceptor  Dcus,fed  in  omni  gente, 
qui  timet  eurn,&  operatur  iuflitiam, acceptus  efi  illi.  Quo 
loco  non  obfcure  indicat  etiam  in  iis  ,  quae  gratuito, 
ac  liberaliter  conceduntur  a  Deo ,  nonnullam  videri 
polle  perfonarum  acceptionem  ,  fi  fua:  Deus  benefi¬ 
centiae  fontes  folis  ludaris  patere  voluilfet ;  negle- 
dfcis,  aut  potius  exclufis  Gentilibus ,  qui  iuftitiam,  8c 
fan&itatem  vtcunque  colerent, non  quod  illi  ( vtpa- 
rurri  caute  dixerunt  nonnulli )  fuis  illis  honeftis  ,  & 
exfuo  genere  laudabilibus  adtionibus  fe  dignos  fide, 
fuptanaturali  lumine, &  diuina  gratia  praeftarent,  fed 
quod  propterea  iis  diuinis,ac  fupranaturalibus  bonis 
non  viderentur  faitem  pofuiue  indigni,  fed  vt  mini¬ 
mum  remote,  &c,  fi  ita  loquendum  lit,  indiredte  ma¬ 
iorem  quandam  cum  iis  haberent  proportionem, 
quam  nonnulli  improbi ,  ac  fcelerati  ludaei.  Nam 
alioqui  vifus  elfet  Deus  pluris  facete  plane  extrinle- 
cam  conditionem^oceft, gentis  originem, quam  iu- 
ftltiam ,  &  fandfitatem  ,  quqd  ad  perfonarum  acce¬ 
ptione  proprii  pertinet.Fateor rame  netum  quidem 
eam  perfonam  acceptionem  futura  fuilfe  contra  iu- 
ftuiam,cum  Gentiles  ad  fidem,& gratiam, exteraque 
fuprana  uraha  bona  ius  nullum  funditus  haberent. 


i  Perfimili  autem  ratione  dixit  Paulus  * ,  non  ellc  I  X. 
apud  Deum  acceptionem  perfonarum,  cum  ille  vni-  a  ad  Rom.ri 
cuique,  liue  Iudaeo ,  fiue  Graeco  ,  pro  eorum  meritis  II* 
vel  praemium, vel  fupplicium  rependar.  Quibus  ver¬ 
bis  infinuare  videtur ,  li  alios  improbe  viucntes  fup- 
jalicio  afficeret, aliis  poenam  condonaret,  nonnullam 
fore  perfonarum  acceptionem,  quae  tamen  ipfa  cum 
iultitia  nulla  ratione  pugnaret,quia  etiam  inter  mor¬ 
tales  iure  fuo  fupremus  Princeps  noxios  quos  vult, 
ple<frit,alios,li  libeat, fupplicio  eximit, vt  minime  mi¬ 
randum  fit,  idiplum  citra  vllaminiuftitiam  fieri  pof- 
•  Ic  a  Deo. 

Qua  potiffimum  ratione  contra  Pelagianos  vfus  X. 
cfl  Auguftinus  b  ,vt  offendat,  acceptionem  perfona-  b  lib.  1.  con. 
rum  in  Deum  cadere  nequaquam  polfe  :  Qua  qcct r-^cpp.Pclag. 
ptio,  inquit,  perfonarum  ibi  re  cie  dicitur ,  vbi  ille,  qui  iu-  C'7‘ 
dicat, relinquens  catffie  mentum, de  quaiudicat,  alteri  con¬ 
tra  alterum  (ujfr agatur ,  quia  inuenit  aliquid  in  perfona, 
quod  honore,  vel  mifericordia  fit  dignum.  Sin  autem  quif- 
piam  duos  hAbeat  debitores ,  &  alterivellet  dimittere  debi¬ 
tum, alterum  exigere, cui  vult  donat,  fed  neminemfraudar, 
nec  acceptio  perfonarum  dicenda  efi, quando  iniquitas  nulla 
efi.  Alioqum  eis  ,  qui  parum  intelligunt ,  poteft  acceptio 
perfonarum  videri ,  vbi  vinea  Dominus  operariis ,  qui 
vna  hora  illic  opus  fecerunt ,  tantum  dedit ,  quantum  il¬ 
lis  ,  qui  pertulerunt  pondus  diei,  &  a  (lus ,  aquales  faciens 
in  mercede ,  quorum  tam  magna  diflantia  fuerat  in  labo¬ 
re.  Sed  quid  refpondit  de  hacvelut  acceptione  perfona- 
,  rum  aduersum  patremfamilias  murmurantibus  ?  Ami- 
1  ct  »  inquit,  non  facio  tibi  iniuriam ,  nonne  ex  denario 
ccnuenifli  mecum  ?  Tolle  quod  tuum  efi,  &  vade  5  volo 
autem  &  huic  nouiffimo  dare  ficut  &  tibi.  An  non  li¬ 
cet  mihi,  quod  volo  ,  facere  ?  An  oculus  tuus  nequam  efi, 
quia  ego  bonus  fum  ?  Nempe  hic  tota  iuflitia  efi  ;  hoc 
volo  3  tibi ,  inquit .  reddidi ,  huic  donaui ;  neque  vt  huic 
donarem,  tibi  aliquid  abfhiti,  aut  quod  debebam  ,  vel 
minui  ,  vel  negaui  ;  an  non  licet  mihi  facere  ,  quod, 
volo  ?  An  oculus  tuus  nequam  efi  ,  quia  ego  bonus 
fum  ?  Sicut  ergo  hic  nulla  efi  acceptio  perfonarum , 
quia  fic  alius  gratis  honoratur  ,  vt  alius  debito  non 
fraudetur  ,  fic  etiam  cum  fecundum  propofitum  Dei 
vocatur  alius  ,  alius  non  vocatur  5  vocato  datur  gra¬ 
tuitum  bonum  ,  cuius  boni  efi  vocatio  ipfa,  principium 3 
»0«  vocato  redditur  malum  ,  quia  omnes  rei  funt 
eo  ,  quod  per  vnum  hominem  peccatum  intrauit  ut 
1  mundum.  Et  multa  deinceps  in  eandem  fenten- 
tiam  fubiicit ,  vt  Deum  a  perfonarum  acceptione 
liberet. 

Porro  perfonarum  acceptio  cum  diflributiua  iu-  X  I. 
ftitia  pugnans,  fuapte  natura  graue  fcelus ,  &  lethale 
crimen  elf,&  iniudiciis ,  in  Sacerdotiis ,  &  dignitati¬ 
bus  Ecclefiafticis,in  politicis  Magiftratibus  ,in  labo- 
ribus,atque  oneribus  diffribuendis,deniquein  exhi¬ 
bendo  honore  verfatur.  Et  in  iudiciis  quidem, quam¬ 
uis  contra  commutatiuam  iuftitiam  vt  plurimum 
peccetur ,  cum  iniufte  damnatur  innocens ,  aut  no¬ 
cens  abfoluitur ,  quia  tamen  iudices  ,  ac  Magiftratus 
publici  muneris  ratione, quo  funguntur, atque  omni¬ 
bus  ciuibus  ius  dicere  coguntur,  quod  eft  commune 
bonum,  quod  omnibus  ciuibus  debetur.  Si  quis  per¬ 
fonarum  inruitu,vel  ius  dicat,vel  dicere  recufet,per- 
fonas  accipere  dicitur  ,  &  contra  iuftitiam  diftributi- 
uam  grauiter  peccat, idque,  vt  paulo  ante  docuijffe- 
quenter  in  Sacris  literis  damnatur.Et  pratter  ea,  qua: 
ex  Mofe  ,  &  Salomone  protuli ,  huc  refero  quod  ait 
Dauid  e  '.Vfquequo  iudt  catis  iniquitatem, &  facies  vecca-  c  P  ai.  8i.t. 
torum  fumitisl 

Hoc  enim  eft  fpedbue  perfonam  ,  vel,vtSeptua-  xil 
ginta  interpretari  folent ,  admirari ,  ac  fixfpicere  ad 
euertendam  iuftithm  ;  itaplerunquc  fit ,  vt  vna  ,  ea- 
demqueadtione  iudices  cotra  vtramqueiuftiria  com¬ 
mutari 


Explanatio  Cap.  II. 


&  diftributiua*n  peccent ;  contra  illam  A  ptates,ad  venationes  certe, ad  ludos, ad  (pe<ftacula,s 


XIV. 


ad 

inanem  denique  pompam  ,  &  faftum  abutatur,  cum 
viri,alioqui  do£hina,morum  integritate,  cxterifque 
animi  bonis  praedantes  vix  tenuiffimo  cenfu  vitam 
poffint  cum  dignitate  tueri?'Hic  ego  non  humani  iu- 
ris  relaxationem  admirto,  quippe  hoc  immane  acce¬ 
ptionis  perionarum  vitium  contra  ius  naturx ,  &  di- 
ftributiuam  iuftitiam  pugnat,  eoque  nihil  eft  in  re- 
pub.deteftabilius, atque  hocmagnopere  reprehendo, 
ac  damno. 

Quid  enim  quxfo  de  hominis  cuiuipiam  vita  fen- 
tiendum  fit,fi  ventriculus,cuius  proprium  munus  eft 
cibum  concoquere,  &c  ad  cundta  corporis  membra 
iufta  quadam  proportione  alimentum  impertiri, om- 
B  nia,  exteris  negledtis,  in  vnum  membrum  congerat? 
necefle  profe&o  eft,(oluto  membrorum,  ac  partium 
temperamento  breuiflimo  temporis  (patio  ruere  ad 
interitum.  Idem  multo  magis  de  Ecclefiaftica  admt- 
niftratione  (entiendum  eft  ^fi  perfonarum  relpedtusi 
•humana  denique  iura  conuellat ,  &  quae  multis  im¬ 
pertienda  eflent,vnius  tantum  vel  arrogantix ^ vel 
cupiditati ,  ac  luxui  feruianr.  Quod  minori  quf- 
dem  fortafle  damno  ,  fed  perfimili  tamen  (celere 
in  ciuili  republica  accidit ,  (i  in  tradendis  honori-* 
bus  ,  ac  Magiftratibus  acceptioni  perfonarum  pa¬ 
teat  locus  ,  neque  optimis  ,  ac  prxfta-ntiifimis  ciui- 
bus  concedantur  :  neque  aliter  de  oneribus  ,  ac  ve¬ 
ctigalibus  diftribuendis  femiendum  exiftimo:  ccr- 
ta  enim  proportione  imponenda  funt  habita-  rad 
^  tione  pauperum  ,&  indigentium  ,  ne  plus  fubeant 
oneris, quam  diuites.Denique  hocip.fum  in  exhiben¬ 
do  honore  feruandum  reor  ,ne  minus  dignus  prxfe- 
ratur  digniori ,  quod  mox  Apoftolnslacobus  expli¬ 
cans  fubdjt : 

1 .  Etenim  fi  introierit  in  conuenlUm  veftrum  vir  aureum 
annulum  habens  in  vejie  candida ,  introierit  autem, 
&  pauper  in  for  dido  habitu.  ] 

Pertinet  hoc  ad  fuperioris  (ententix  explicatio¬ 
nem,  illuftrationemque.  Vt  enim  alicubi  monet  Ari-: 
ftoteles,  inorum  prxceptafi  fumrnis  tatum  generibus 
contineantur,  perexigua  viprxditafunj:,  quocirca  vt; 
profint,  ad  lingula,  atque  indiuidua  poniganturne- 
ccfte  eft.  Vitandam  igitur  docuerat  Apoftolus  pedita 
In  eodem  genere  acceptionis  perfonarum  repo-  narum  acceptionem ,  eius  vitij  lingularem  quandam 
nenda  eft  multitudo  Sacerdotiorum  ,  beneficiorum-  p  forma  nominarim  indicat, qux  in  exhibendo  honore 


quidem,  fi  innocentem  damnent  intuitu  potentioris 
per(onx,il lique  damnum  afferant, quod  deinde  prx- 
ftarc  cogantur, contra  hanc  vero,  quia  eodem  perfo- 
nx  refpe&u  ius  innocenti  fubtrahunt ,  quod  illi  iurc 
debetur.  Iam  vero  in  Sacerdotiis,  atque  Ecclefiafti- 
cis  dignitatibus  perfonarum  acceptio  in  primis  vi¬ 
tanda  eft,idque  non  folum  iure  naturx,fcd  etiam  iu- 
*  Hom.  «.in  ris  canonici  audtoruate.  Itaque  Origenes  a  :  Requiri- 
ieu.  tur  erg0  in  ordinando  Sacerdote  etiam  populi  prtf entia,  vt 

fciant  omnes  ,  quod  qui  praflantior  eft  ex  omni  populo  ,qut 
doflior, qutfanelior  ,qui  in  omni  virtute  tminentior ,  ille  eli- 
UpM-c^giturad  Sacerdotium.  Et  Leo  Pontifex  b  :  Expresbyte- 
diaconis  eiufdem  Ecclefu  optimum  ad  Epifcopatum 
e  lib.  5.  de  promouendum  docet.  Certe  Chryfoftomus  ‘  veix  om- 
Sacerd.  p»r/ in0  fcrjpfu  ;  Equidem  non  opinor  aliunde  tam  multas  m 

ant.mcd.  £  ^  ?  gx  £pfcopnrum  ,  &  Anti- 

ftttum  eleclionibus  cafu potius,  ac  temere  ,  quam  diligen¬ 
ter  ,  &  accurate  f otiis  :  nam  caput  valentiffimum  effe 

X  T  n  ^Itaque  in  facris  literis  d  commendatur  elcCtio  Saii- 
dlib  1  Ree.  lis  ,  qui  exteros  corporis  proceritate  fuperabat ,  & 
c.io.‘  quo  melior  non  erat  in  ifrael ;  qua  de  re  luculenter 
e  lib.  4.  in  i.  diflerit  Gregorius  e ;  in  iure  aurem  f  canonico  inter 
Reg.c.4.&  j.  extera  legimus:»0«  ex  affectu  carnali  ,fed  difereto  tudi * 
f  cap.vnic.vt  cw  Eccleftafticum  officium  inperfonam  magis  idoneam  di- 
«ccl.  benef.  jpefJpafldu7n ;noui(fime  autem  in  Concilio  Tridenti- 
e“nf«min’  no  hxc  propemodum  aurea  verba  leguntur  R  :Om- 
g  fef.x4.e.  j.  nes  vero,  &  fingulos,  qui  ad  promotionem  proficiendorum , 
de  Refor.  quodcunque  ius  quacunque  ratione  a  Sede  Apoffolica  ha- 
bent, aut alioquin  operam  fitam  proflant ,  &c.  alienis  pec¬ 
catis  communicantes  mortaliter  peccare,  niftquos  digniores , 
&  Ecclefu  magis  vtiles  ipft  tudicauerint,  non  quidem  pre¬ 
cibus, vel  humano  affeclu,  aut  ambientium  fuggeftiombus, 
fed  eorum  exigentibus  meritis  profici  diligenter  curane- 
h  Cone.  Ar*  rint.  Quod'  ipfum  alia  etiam  Concilia  h  antea  defi- 
uern.  c.i.  nieranf,vt  omittam  alia, qux  a  Theologis  in  eandem 
Tolet.IV.c.pcntemjam  do£tc,copiosequc  traduntur.  Quamob- 
iad  Tit.  1.  rcm  Hieronymus  '  fux  xtatis  milcram  con¬ 

ditionem  deplorat  his  verbis :  ^At  nunc  cernimus  plu¬ 
rimos  hanc  rcm  (  de  Ecclefiaftica  eledione  loquitur  ) 
beneficium  facere,  vt  non  quorant  eos, qui  po/ftnt  plus  Ec- 
clefto  prodeffe  ,fed  quos  vel  ipft  amant ,  quorum  funtobft- 


XVI. 


quits 


deliniti. 


k  lib.j.E* 
thic.  c.j. 


XV. 


que,  qux  vni  tantum  ,  exteris  ncgle&is,  tribuuntur, 
qux  prxfertim  ftatum,  &  conditionem  perfonx  ,  ac 
dignitatis  longe  fuperant :  quorfum  enim  in  vnum 
quempiam  vitra  decem  Sacerdotia  congerantur ,  fi 
vno,  vel  altero,  aut  ad  fummum  tertio  &  honefte  vi- 
uere ,  &  dignitatem  abfquc  dedecore  tueri  poteft? 
Quid  vero  nece(Tc  eft,cognationis  ,  aut  affinitatis  re- 
fpcftu  omnes  Ecclefi?  opes  in  vnum  congerere, cum 
ineodem  ordine  plerique  extrema  peneinopia,acne- 
ceffitare  laborent?  Neque  vet  o  id  folum  facris  cano¬ 
nibus  ,  prxfertim  vetuftioribus  ,  repugnat ,  fed  meo 
quidem  iudicio nihil  eft,  quod  magis  diftributiux 
iuftitix  aduerfarur :  fequitur  enim  illa  ,  vt  Ariftote- 
les  k  docet ,  geometricam  proportionem  ,  qux  qua¬ 
rtior  terminis conftat,vt  videlicet  liabira perfonarum 
ratione,  tantum  cuique  tribuas  ,  quantum  cuiufque 
merita poftulant,eademque  (ir  prxmij  ad  prxmium 
comparatio,  qux  eft  inter  meritum,  Sc  meritum.  At 
quale  monftrum  eft, in  eadem  Rcpublica*qqdemqiic 
Senatu, paria  cflc  Senatorum  merita,  &  prxmia  infi¬ 
nito  prope  interuallo  diftantia? 

Quid,quod  plerumq  e  nullius  prope  meriti ado- 
lefcens  ne  eximix  quidem  indolis.aut  expetftationis, 
plurimis  ,  iifdemque  locuplctiffimis  Sacerdotiis  au¬ 
getur,  quorum  fumptibus  ,fi  non  ad  impuras  volu- 
Bened.  /uftinidn ,in  Eptft. Canon, 


verfatur.  Cxterum  Auguftinus  a  hanc  &fequentes  a  ep.  19.  ai 
Apoftoli  fentetias  de  honoribus,ac  dignitatibus  Ec-  Hiet, 
clefiafticis  explicat.iVee  fane. incoxit, quant um  arbttror i 
putandum  eft  leue  effe  peccatum  in  perfonarum  acceptione 
habere  fidem  Domini  noftri  lefu  Chriftift  illam  dtftantiam 
fedendi,ac flandi  ad  honores  Eccleftafticos  referamus. Quii 
enim  ferat  eligi  diuitem  ad  fedem  honoris  Ecclefio ,  con¬ 
tempto  paupere  wflrucltore,  atque  faniliore  ?  Si  autem  de 
quotidianis  confeffibus  loquitur, quis  non  id pcccatff  tamen 
peccat, ni  fi  cum  apud  fe  ipfum  intus  indicat, vt  ei  tam  0  me  - 
lior ,  quanto  ditior  illo  effe  videatur :  hoc  enim  videtur  fi-  7 

gnificaffe,cum  dicit :  Nonne  indicatis  apud  vofmetipfos,& 
falli  eftis  iudices  iniquarum  cogitationum?  N 

Quapropter  no  (olum  purat  Auguftinus  h?c  Apo-  1 1. 
ftoli  verba  dc  Ecclefiafticis  dignitatibus  acripieda  ef¬ 
fe, fed  prxterea  indicare  videtur,  no  pofte  de  honor# 
exhibendo  explicari,  cum  videatur  Apoftolus  perfo¬ 
narum  acceptionem  tanquam  ingens  aliquod  crimen  ~  ■ 
damnare, quod  in  Ecclefiafticis  dignitatibus  tribuen¬ 
dis  omnium  con(S?nfione facjle admittitur, in  huma¬ 
no  autem  honore  non  ita  aperte  cernitur,  ni  fi  aliun¬ 
de  vitiari  contingat.  Sunt  qui  exiftiment  Apoftoli 
verba, qux  de  diuice,& paupere  in  eonlcftum  admit¬ 
tendo  hoc  loco  leguntur,  bifariam  intclligendaeltc. 

.Primum  quidc3yr(ignificct,ad  acceptione  perlon.nu 
E  1  perti 


64 


Epift.  B.  Iacobi 


pertinere  ,  fi  diues  pauperi  praeferatur ,  cum  vterque  A  habens ,  non  pofTe  coniungi  cum  vefte  ,  quafi  fenfus 


III. 


ad  Chriftianam  fidem  ,&  religionem  cupit  accede 
rej  deinde  ad  idem  vitium  omnino  Ipedare,  fi  diues 
potius ,  quam  pauper  diuitiarum  refpedu  in  fide, 
Ghriftianxquc  vita:  prxceptis  erudiendus  potius  ad- 
mitticur^quam  pauper,  quod  vtrumque  vitiofum  ef- 
fe  non  dubitant ,  cum  diuitiarum  tantum  refpedus 
habetur.  Nam  fi  diues  Ecclefix  plus  vtilitatis,  atque 
adiumenti,  ornaipentxve  allaturus  putetur,  nec  prio¬ 
ri,  nec  pofteriori  modo  perfonarum  acceptio  admit¬ 
titur,  nec  iuftitiadiftributiua  violatur. 

Itaque  non  dubitant, cum  Apoftolus  ait :  fi  introie¬ 
rit  in  coriumtum  vefirum :  Grxce  «c  t/«.'  rwo*yuy!iv, 
C-hriftianorum  c  cetum  intelligere  ,  de  quo  loquitur 
2  1.  ai  Cor.  Paulus a ,  cum  ait :  Conuenienttbus  e-go  vobis  in  vnum, 
tam  non  eft  Dominicam  comam  manducate.  Et  poft  mul- 
b  cap.14.13 .  ta  b :  Si  ergo  conueniat  vniuerfa  Ecdefia  in  vnum ,  &  om¬ 
nes  linguis  loquantur , intrent  autem  idiota  ,  aut  infideles, 
nonne  dicent, quod  «tf/awwri^EodemjVtaibicror,  perti- 
c  Aci.  1.  41-  nent  quae  fcribit  Lucas  c  :  Erant  autem  perfcuerantes 
in  docinua  jdpoftolo rufh ,  &  communicatione  fraflionispa- 
d  ver, 46.  nit  orationibus.  Et  poft  nonnulla  d  :  Quotidie  quo¬ 
que  perdurantes  vnanimittr  in  'temnlo.  Ad  quam  He  - 
brxorum  confuetudinemrefpexifle  videtur  Apofto- 
t  ai  Hcbr.  Ius e  ,cum  fcripfit :  Non  deferentes  collectionem  noftram: 
10.15*  quam  enim  hoc  loco  Iacobus  rwktyiiyhu  vocat,Pau- 

lus  inunwayuylw  no  m  i  nat ,  fidei  iu  m  colledione  vter- 
f  li1r.t.C6tV.  que^  Apoftolus  intelligit,dequa  loquitur  Clemens  f 
Apoft.  c.  5$.  Romanus.C»»tf«»>e,inquit,«w  Ecdeftam  fingul ii  diebus 
mane ,  Cp  veffere  ad  canendos  Pfalmos ,  cfr  precatione: 


VI. 

a  iib.  3.  Pz- 


fitjdiuitem  in  cadida  vefte  annulum  geftare.Eft  enim 
Graece  uX/©’,  quae  vox  Graeca  compofitione, 

hominem  fignificat ,  qui  aureum  annulum  in  digito 
geftat,  quomodo  aurea  redimitum  co¬ 

rona,  vt  omnino  non  de  aurea  fibula,  quae  vefti  apta¬ 
tur  ,  fed  de  aureo  annulo  Iacobi  verba  accipienda 
fint. 

Quanquam  enim  Clemens  *  Alexandrinus  negat 
annulum  virispermittendum  efle  in  articulo  feren-  a 
dum, quem  mulieribus  tantum  concedit ,  fed  folum  dag.c.u. 
in  extremum  manus  digitum  inferendum.  Plinius  b  1JCU 
tamen  hac  de  re  hunc  in  modum  fcribit:  Si  ngulis 
primo  digitis  gerere  mos  fiierat ,  qui  funt  minimis  proximi, 

Jic  in  Nnma,&  Serui!  ulli  ftatuis  videmus  -,posl  ea  pollici 
proximo  induere  etiam  deorum  fimulachris ,  deinde  iuuit, 

&  minimo  dare.  G ' allia,  Britannia  in  medio  dicuntur  vfa 3 
hic  nunc  folus  excipitur,  cateri  omnes  onerantur ,  atque 
etiam  priuatim  articuli  minoribus  aliis  ftent  qui  tres  vni 
rninimo  congerant ,ajij  vero,  c r  huic  vnum  tantum ,  quo  fi- 
gnanda  fignantnr.  Atque  hunc  potiflimum  morent 
probafle  videtur  Clemens ,  dum  extremo  digiro  an¬ 
nulum  viris  permittit.  Itaenim,  inquit,  em  manus  ma¬ 
xime  expedita  ad  operandum  in  iis  ,  in  quibus  ea  egemus, 
neque  facile  excidet  figillum ,  quod  maiore  articuli  liga¬ 
mento  custoditur.  Olim  apud  Romanos?vt  audior  eft 
Dio  c,  foli  Senatores,  &  equites  annulis  vtebantur,  c  iib.4g,  ■ 
Auguftus  tamen,  vt  idem  Dio  d  fcribit ,  Antonio  Jlib.  53. 
Mufx  libertino  medico,  quod  eius  opera  a  morbo 
conualuifler  ,  aurei  annuli  ius  dedit,  quod  dcin- 


templo  faciendas  ,potifJimum  autem  die  Sabbathi ,  &  dte  C  de  fub  Tyberio  veritum  fuifte  Plinius  *  tefta- 


Dominico,qui  eft  dies  refurrettionis . 

I V.  De  quibus  fidelium  eongreflibus'.  plura  %  alibi  di- 
g  1  ad  Cor.  ximus  ex  veterum  Patriiln  traditione  colleda  3  in  iis 
xi. 18.  autem  idem  Clemens  paulo  ante  dixerat  perfona¬ 
rum  acceptionem  vitandam  efle.  Vt  in  recipiendis ,  in¬ 
quit,  videlicet  presbyteris, aut  diaconis, aut  Epifcopis  pere¬ 
grinis  nulla  in  Ecclefia  appareat  acceptio  perfonarum. 
Itaque  non  dubito  de  his  fidelium  coetibus  loqui 
Iacobum  ,  a  quibus  alienam  cupit  efle  acceptionem 
perfonarum,  quacunque  tandem  illa  ratione  admit¬ 
tatur, fingulare  t  unen  exemplum  affete,  quod  mino¬ 
ris  quidem  fortafle  momenti  videatur  ,  ex  eo  tamen 
intelligi  vult  Apoftolus,  quid  in  aliis  rebus  grauiori- 
bus  fentiendum  fit, atque  ita  quod  Auguftinus  ait  de 
Ecclefiafticis  honoribus, non  tam  dicitur  ab  Apofto-  ^ 
lo,quam  exipfius  verbis  aperte  colligitur:quod-idem 
dixerim  de  Clementis  Romam  prxeepto  ,  quo  per- 
fonarum  acceptionem  ad  peregrinos  excipiendos 
vere  atque  apte  transferr.nam  genusquidem  omnes 
fibi  fubiedas  formas  compleditur,&quxgencritri- 
buunrur.in  omnes  formas  xque  cadunt, &,  vt  breui- 
ter  dicam ,  licet  a  minori  argumentari :  nam  fi  in  re 
leui  nefas  eft,  perfonarum  tantum  refpedu  alterum 
alreri  ptxferre  ,  quid  in  re  graui  fentiendum  exifti- 
raabimus? 

V.  Ait  igitur  IacobustS*  introierit  in  conuentum  vefbrHm 
vir  aureum  annulum  habens  in  vefte  candida.  Gr aece 
«riip  %pu<roS'oiK7vXi@‘  cv  IiOhti  Aict.uwpe?.  Quid  autem, 
hoc  loco'’  fignifteee  anfttiitas  aureus-,  &  vertis  attingi¬ 


tur  ,  id  poftea  ab  Imperatoribus  Galba  ,  &  Vi- f  l‘b.  17.  & 

tellio  relcifTum  eft.  Sic  Tacitus  1  ,  &  Sueto-*8'.  _  ,, 

2  in  Galba. 

mus  g.  c,i4. 

Solent  autem  annuli ,  quafi  nobilitaris  infignia  VII, 
ambitiofius  geftari  ,  prxfertim  a  diuicibus  j  figni¬ 
ficat  igitur  hac  deferiptione  Apoftolus  virum  quem¬ 
piam  nobilem  ,&  opulentum  ,  cui  mox  ex  aduerfo 
refpondeat  pauper ,  addit :  In  vefte  candida,  Grxce 
quafi  dicat, fplendida  ,  &c  ,  vt  mox  inter¬ 
pretatur  ,  praclara  :  albus  enim  color  plus  vide¬ 
tur  fplendoris  ,  ac  lucis  habere  ,  quam  exteri , 
atque  ita,  cum  apud  Lucam  h  legimus  Chriftum  hcap.13^ 
ab  Herode  alba  vefte  fuifte  illufum  ,  Grxce  le¬ 
gitur  ,  Xstpttjya  ,  eademque  vox  Grxce  eft  in  Ajlo- 
calypft  i  ,  &  veSlimentis ,  inquit ,  albis  tnduaru.  AI-  i  cip.3.18. 
bx  quippe  vcftes  lxtitix  caufa  vfiirpari  corifueue- 
rant ,  quocirca  qui  Magiftratus  ambiebant ,  candi¬ 
dati  in  campum  fine  toga  defeendebant ,  vbi  co¬ 
mitia  haberi  folebant :  quin  etiam  Romani  in  Cere¬ 
ris  myfteriis  toga  candida  ludos  fpectare  confueuc- 
rant,  &  matronxin  alba  vefte  facrum  facere  3  ita  Va¬ 
lerius  k  Maximus, quo  Ipe&ans  1  Pofe'ta:  jjb.  1<c.i. 

Feffapia  Cereris  celebrabant  annua  matres  ^  lOaid.lib. 

•Illa  quibus  niuea  velata  corpora  vefte  1  °* metam* 

Primitias  frugum  dant  fpicea  ferta  fuarum.  '' ' 

Certfeapiid  Spartanos,  vt amftor  eft  Plutarchus  m,  y  j  j  j# 
mulieres  affinitate  proximx  in  vefte  candida  re-  m  m  Pro- 
"gis  furtus  celebrabant.  Apud  Grxcos  ,  vt  quidam'  n  biem.c.it. 

affiri-nant ,  fccmirix  ,  virique  in  candida  vefte  cani  a,  ab 

.  .  ~  1  . -  .  . AlcxJiikjt, 


t-drim^his,  Epfifnt  qui  velint  anniilum  auream  fi-  E  coronis  ampli flimi  viri  exequias  prolequibaritur,  Gemafc*! 

EmVn.na!  •CUtiCa..  mu  a r.  Xf  vplnri  in  nnl-i!ir'i  liiAit  rr>rr  nlnrsKiihr  inimd 


h  lib. 
tiq.  c.p. 


buianji  'fbifSt-  quitienni  ,  qua  veftis:  ad-ftringeretur, 
qfiam  honfolffAetg&  viri  illuftfes  geftare  -fblercnt, 
3-aa  nam  Io(iphuS  ;i  a(  fi£top'eft,loh-a^h'am  pontificem  a  re¬ 
ge  Antiocho ,  <ti irestvafd  ,=  & pPctila  ,  vefiemque purpu¬ 
ream,  &  fibulam  aure.m  'acccpififeltiaift ^eo;ornamento 
non  fee minas  tantum  ,  fed  et iarrft  viros  s-fos-fiiiffe  ex 
lrb  7.dec.4  Liuio  > ,  &  aliis  conftat.  Qux  faUb  {tntenxia  ,  filari- 
nx  inreipretatfOnlis  verba  fpeftes  ,  videri  poteft  pto- 
babflis.  Gsaeca-taiiien  Apoftoli  Verba  apeite  refia- 
^antur :  apparer  emm  ,  quod  ait  Imerpes  ,  annuhtm 


Sc  veltiti  in  publico  Iii&u  coivplorabaht  ,  qiiod 
Syraculanos  recifle  teftattif  Plutarchus  0  ,  qui  can-  0  in  vita 
dido  ariiitftu  velati ,  &  fronde  coronati  Timoleb-  Timoleon, 
neni  exriil&re',  eodenfquc  anbtore  P  Sicionij  Aratiiiiri  p  in  vita  A- 
imvefte  alba,  &c  coronir Tepulchrointulerc.Denique  raci- 
Argiui ,  afterente  Plu  archo  9  ,in  ludii  albas  veftes  in  pr0, 
aqua  ablutas  induant,  .candidoque  amidu.  funus  co-  blem.c.-ij.in 
mirantur.  .  fine. 

Cxterum  albus  color  propter  fplcndoVem,  &lur-  IX* 
ccm  ’ Irriti*  magis  conuenit  5  quocirca  olim  veteres 

alfiis 


a  Ouid-  lib. 
5.  Meta. 


b  perf.fat.t. 


e  lib-7.c.4. 


X. 


«3  lib.de  tra- 
qnill.  anim. 
cap.i. 

e  lib.dcvit 
beat.c.t. 


XI. 


(  lib.  4.  in 
Ioan.c.4- 


[  XII. 


Explanatio 

albis  calculis  ad  abfoluendum  ,  nigris  adcondem-  A 
nandum  vtebantur,qua  de  re  Poeta  a: 

Mos  erat  antiquus  nitms,amfque  lapillis ,  ^ 

His  damnare  reos ,  illis  abfoluere  culpa ; 

Tunc  quoque  ftc  lata  eft  (entcntia  triflis,&  omnis 

Calculus  immitem  demittitur  ater  in  vrnam. 

Iifdemque  dies, albis  quidem  laetos,  nigris  autem  in¬ 
felices,  notare  confucuerant.Ita  ille  b : 

Hunc  Macrine  diem  numera  meliore  lapillo , 

Qtii  tibilabentes  apponit  candidus  annos. 

Quem  morem  a  Thracibus  fuilTe  defiimptum  ,  au- 
&or  eft  Plinius  c ;  fed,  ni  fallor, candidam, &  fplen- 
didam  veftem  intelligit  Apoftolus  veftem  ornatam, 
ac  prsdiuitem ,  cuiufmodi  viri  primarij ,  atque  opu¬ 
lenti  geftare  folent. 

Introierit  autem  pauper  in^  for  di  do  habitu. Hunc  B 
diuiti  opponit,  8c  fordidum  habitum  annulo,  & 
fplendidae  vefti  ex  aduerlo  obiicit,vt  oftendat,  quod 
mox  docebit ,  non  efte  cx  his  rebus  externis  de  per- 
fonis  iudicandum  :  plerunque  enim  ,  vt  eft  in  ve¬ 
teri  prouerbio ,  fub  tenui  palliolo  latet  lapientia ,  Sc 
olim  Gregorius  Neocaefaricnfis  virum  lapientem, 
ac  probum  carbonariam  exercentem  ,  digniflimum 
cenfuit ,  qui  ad  Epifcopatum  ,  &  Ecclefiae  guberna¬ 
cula  promoueretur  :  contra  vero  non  omnes  qui 
purpuram,  &  aurum  induunt ,  moribus  praediti  funt 
tanto  veftium  fplendore  dignis.  Alicubi  enim  vere, 

•  atque  acute  Icripllt  Seneca  d  :  Non ejfe  probandam 
veflemex  arcula  prolatam,  nec  ponderibus ,  aut  tormentis 
/plendere  cogentibus  prejfam  ,fed  domefticam ,  &  vtilerru » 

1  Et  alibi  e  :  Vulgum  autem  tam  chlamydatos ,  quam  co-  C 
ronam  voco  :  non  enim  colorem  veflium  ,  quibus  pratexta 
corpora  funt  ,  afficio ,  oculis  de  homine  non  credo  :  habeo 
melius ,  certiufque  lumen,  quoafalfis  vera  dtiudicenu , 
animi  bonum  animus  inueniat ,  hic  fi  vnquam  illi  reffi- 
rare  ,  &  recedere  in  fe  vacauerit ,  0  quam  Jibi  ipfe  verum 
tortus  a  fe  fatebitur. 

Qui  fecus  faxit, externique  trunci  vel  fpeciem,vel 
ornatum  fpc&at ,  is  non  modo  frequenter  fallitur, 
fed,  vt  ait  Oecumenius,  non  leui  macula  afpergitur, 
qui  le  iplum  probro, &  proximum  dedecore  alliciar. 
Redte  vero  in  hancfententianrfcribitCynllus  Ale¬ 
xandrinus  f  :  Cum  nos  hominem  a  Deo  cognitum ,  er 
virtutibus  rutilantem  in  folam  carnem  r efficientes  ex  ar¬ 
rogantia  plerunque  parui  facimus ,  quomodo  Regi  om¬ 
nium  contrarij  non  erimus  ?  Quomodo  acerbas  poenas  non  D 
dabimus  fublimia  quantum  in  nobis  eft  deprimentes ,  & 
lucem  tenebras  ,  &  dulce  amarum  nominantes  ?  Confide - 
randaefl  igitur  in  Sanftis  gloria  fua:  confiderandi  enim 
funt,  non carne,  fed  intrinfeca  gloria.  Verum  plurimi 
noflrum  humilem ->  in  hoc  mundo  virum  ,  etiamft  virtu¬ 
tibus  excellat  ,  in  folam  tamen  caducam  diuitiarum glo¬ 
riam.,  iniquis  oculis  refficientes  non ^  recle  iudicant >,  quos 
Chrifli  difcipulus  non  iniuria  reprehendit ,  dicens ,  Si  in¬ 
troierit  in  conuentu  veflro  vir  ,  &c.  Sed  'a  rebus  etiam 
ipfts  cognofcere  pojfumus ,  quam  amentes ,  atque  infdni 
fint) ,  qui  exteriori  habitu  ,  non  intrinfecis  bonis  horni 
nem  admirantur. 

Ad  hunc  enim  lacobi  locum  ,  quem  ad  verbum 
deferibit ,  relpicicns ,  multa  deinceps  addit  iDiui- 
tiarum  enim ,  inquit ,  omnis  fplendor  aduentitiam ,  atque 
caducam  hominibus  gloriam  affert ,  virtutis  autem ,  & 
interioris  hominis  fulgor  proprias  ,  ac  naturales  addunt 
ditiitias  ,  qm  non  fimul  cum  i  sia  carne  cadere  folenL, ,  fed 
fanirno  infunt ,  &  illa  cum  ipfo  euolant ,  quo  creator  om¬ 
nium  conflttuit ;  multa  namque  funt  manftones  apud  Pa¬ 
trem.  Non  ergo  diurnis  claros ,  nec  terreftri  gloria  quafi 
flofcitlds  rutilant  es, fed  eos ,  quos  (flendore  operum  adinex- 
tinguib  tlem  gloriam  currere  cognof cimus  ,  in  quibus  inte¬ 
rior  pulchritudo  omni  virtutis  numero  lucet ,  honorare  de¬ 
bemus.  Ha&enus  autem  propolim  Apoftolus  pri- 
Bened.  luslima».  i»  Epift.  Catiori. 


Cap.  1 1  65 

matri  fententiae  partem  ,  mox  vero  fubiicir  alteram, 
in  qua  vitium  acceptionis  ptyrfonarum  continetur; 

Sic  enim  addit: 

3 .  Et  intendat  is  in  eum,  qui  indutus  eft  vefle  prsclara,& 
dixeritis  ei, Tu  ftde  hic  bene ;  pauperi  autem  dicatis ,  Tu 
fla  illic, aut  fede  fub  fcabello pedum  meorum.  ] 

His  verbis  exprimit  Apoftolus  in  quo  poli-  I, 
tum  lit  vitium  acceptionis  perlonarum  ,  quoniam 
vero  li  limplicem  verborum  fenfum  libeat  intueri, 
vel  nullum  ,  vel  leue  admodum  peccatum  apparear, 
diuitem  praeferre  pauperi  in  hominum  confeflii, 
cum  ,  vt  ait  Ariftorcles  ,  in  exhibendo  honore  non¬ 
nulla  diuiriarum  habenda  latio  videatur  ,  exifti- 
mauit  Anguftintis  ,  vt  fupra  docui  ,  hanc  leden- 
di,  &  ftandi  diftanriam  ad  honores  Ecclefiafticos 
referendam  efte  :  in  iis  enim  impertiendis  jdane 
conftat  non  externam  perlonarum  ipecicm  ,  fed 
animi  virtutem  ,  prudentiam  ,  ac  probitatem  Ipe- 
dtandam  elfe. 

Quanquam  autem  haec  Anguftini  fententia  ve-  1 1. 
rillima  eft  ,  vereor  tamen  ne  nimis  angtifte  Apoftoli 
lentendam  definiat  ;  ncc  mihi  facile  perluadere 
pofliim  agere  hoc  loco  Apoftolum  de  Ecclelia- 
fticis  honoribus  largiendis  ;  cum  ,  vt  fupra  dixi, 
de  Chriftianorum  congrclfibus  loquatur  ,  qui  ad 
audiendum  verbum  Dei  ,  ad  preces  fundendas, 

Pfalmos  ,  atque  hymnos  cantandos  ,  Euchari- 
ftiam  denique  percipiendam  ,  certis  diebus  in  Ec- 
clefia  haberi  confueuerant  ,  in  quibus  non  lem- 
per  ,  &  fortafle  etiam  nunquam  Epifcopi  elige¬ 
bantur  ,  Apoftolico  praeferam  tempore  ,  cum  pau¬ 
ci  admodum  Epifcopos  initiare  poftent.  Nec  te¬ 
mere  plebi  ,  aut  fidelium  multitudini  id  vmquam 
permiftam  eft  ,  vt  luo  arbitratu  Epifcopos  elige¬ 
ret  ,  tametfi  aliquando  populi  confenfus  ,  &  ap¬ 
probatio  poftulabatur.  Cum  igitur  hoc  joco  fide- : 
les  omnes  in  dilperfione  politos  alloquatur  Apo¬ 
ftolus  ,  non  eis  ,  opinor  ,  praeferibit  rationem  eli¬ 
gendi  Epifcopos  ,  quorum  eledtio  ,  vt  ad  Timo¬ 
theum,  &  Titum  feribit Paulus,  ad  Ecclefiae  Mini- 
ftros  pertinet ,  &  eam  ob  paulam  vtrumque  dilcipu- 
lum  monet  Paulus  ,  quas  in  Epifcopo  conditiones 
iui»e  requirant. 

Sic  igitur  mihi  perfuadeo ,  ybluifle  Apoftolum  -  III. 
vniuerfim  fideles  a  perlonarum  acceptione  reuo- 
carcjvnaquc  docere  animi  virtutem,  probitatem, 
fandfitatemque  in  exhibendo  honore  Ipedbandam 
elle:  voluit  enim  Apoftolus  ,  vt  pau'6  poft  aperte 
docet  ,  mutuam  caritatem  fuadere  ,  vt  quidquid 
proximo  exhibetur  ,  a  caritate  proficifcatur  ,  Hc 
ea  quodammodo  informetur.  Caricas  autem  re- 
fpicit  proximum  ,  tanquam  aliquid  Dei  ,  atque 
idcirco  quo  quis  ad  Deum  magis  accedit ,  co  eft 
maiori  honore  dignus  ;  ita  fit ,  vt  rerum  externa-' 
rum  ,  qiiie  ad  corpus  fpeftant  ,  non  fit  haben¬ 
da  ratio  ,  cum  praeleitim  illae  a  probitate,  8c  lan- 
(ftitate  feiunguntur ,  vt  mox  idem  Apoftolus  indi¬ 
cat;  quocirca  merito  reprehendit  eos,  qui  exter¬ 
no  veftium  ornatu  ,  &  fplendore  commoti  ,  eofo- 
lo  nomine  maiori  profequuntur  honore  diuites., 
quam  pauperes  :  hoc  enim  eft ,  quod  ait  ,  &  inten-  ’ 
ditis  *«_,  euvC,-,  Graece  fmCxlfr.Te  ,  hoc  eft ,  reffexeri- 
tis',  quafi  venerabundi  in  eum  ,  qui  indutus  eft  vefte 
praeclara. 

Poliis  etiam  interpretari ,  intendatis ,  hoc  cft,lufpi-  I  V. 

ciatis,&  admiremini ,  quod  vulgus  'hominum  folet, 
cum  tamen  veftium  luxus  ,  vt  leuillime  dicam ,  me¬ 
ra  fit  leuitas.  Et  dixeritis  ,  inquit  ,  ei ,  Tu  fede  hic 
bene  :  Graece  mA&l? ,  id  eft  ,  pulchre,  quafi  non  modo 
locus  honorificentior  ei  deferatur ,  led  etiam,  quod 
F  3  plerum 


66 


Epift.  B.  Iacobi 


plerumque  fitjperiftromatis  ,  tapetibus ,  ac  puluillis 
ornetur,  vt  pulchre  ,  feu  bene  federc  (it,  eminentio- 
rem,ornatioremque  locum  occupare. 

V.  Pauperi  autem  dicati*  ,Tu  fla  illic  ,  aut  [ede  fub  fca- 
bello  pedum  meorum.  Quemadmodum  diuiti  aut  ve- 
fte  pretiofa  ornato ,  externarum  rerum  intuitu  de¬ 
fertur  honor  ,  ita  pauper  eodem  refpe&u  nihili  fit , 
&c  contemnitur  ,  atque  ita  vel  ei  in  conucntu  ftan- 
dumfeft  ,  vel  infra  fubpedaneum  confidendum  :  eft 
enim  Grasce  xAi  to  xaeroorlJuv  uov.  Vtrumque  autem 
ad  contemptum  ,  aut  negle&um  pertinet  ;  cum  ta¬ 
men  plerunque  contingat,  diuites  effe  honore  in- 
dignilfimos  ,  contra  vero  pauperes  egregia  virtute 
pr-editos  ,  qute  illos  maximis  quibufque  honoribus 
digniflimos  reddat.  Si  igitur  contra  accidat ,  tan- 
a  F.cclef.ie.  quam  monftrum  deteftatuu  Salomon  1 .  Eft  nidum, 
•S*  inquit  ,,quod  vidi  fub  fole ,  cjua.fi  per  errorem  egredicns  a 

facie  principi*  ;  pofttum  fultum  in  dignitate  fublimi ,  & 
diuites  fidere  deorfum  ,  vidi  firuos  in  equis ,  &  principes 
ambulantes fuper  terram ,  qttafi  firuos :  Stulto  enim  di¬ 
uites  opponit ,  hoc  eft ,  virtutibus  ,  animique  bonis 
affluentes,(eruis,id  eft, iis, qui  veluti  voluptatis  man- 
cipia,ganeae,  genioque  indulgent ,  obiicit  principes, 
hoc  eft, illos,  qui  prauis  cupiditatibus  inie&o  fraeno 
fibi  ipfi  imperant. 

V I.  Alibi  b  vero  ,  Pidi  fub  fole  in  loco  iudicij  impietatem , 

b  Ecclef.c.j.  &  in  loco  iu f Ima  iniquitatem ,  &  dixi  in  corde  meo ,  lu- 
1<S'  fium,  &  impium  indicabit  Deus  ,  <jr  temptes  omnis  rei 

tunc  erit :  re  namque  vera  fiue  per  errorem  ,  fiue  per 
acceptionem  perfonarum  non  raro  contingit,  vt  im¬ 
probi  ad  ftunmos  honores,  ac  dignitates  prouehan- 
tur ;  contra  vero  viri  boni ,  ac  lapientes  deprefli, 
abiedique  iaceant ,  &:  tamen  omnia  in  ordinem  a 
Deo  redigenda  funt,  &:  iufti  quidem  prsemium  ,  im- 
pij  vero  fupplicium  nancifcentur.  Neque  vero  haec 
propterea  dilputo  ,  quafi  nulla  vel  nobilitatis  ,  vel 
diuitiar-um  habenda  ratio  fit.  Neque  id  ,  vt  arbitror, 
reprehendit ,  aut  damnat  in  praelentia  Apoftolus: 
nam  fi  caetera  paria  fint ,  tantum  abeft  ,  vt  nobilitas, 
aut  diuitiae  obfint ,  vt  nonnullam  honoris  acceffio- 
nem  merito  poftulent.  Neque  aliter  exiftimandum 
eft  de  afiis  externis  conditionibus  ,  fi  cum  pari , 
aut... etiam  maiori  virtute  coniungantur.  Itaque 
Apoftolus  eam  perfonarum  acceptionem  a  fide¬ 
lium  animis  remouendam  cenlet  ,  quae  externam 
tantum  fpeciem  intuetur  ,  &:  humano  veluti  fplen- 
dore  perftri&a  virtutis  pulchritudinem  aut  non 
cernit,aut  praeterit, ac  proinde  concludit. 

4 .  Nonne  iudicatis  apud  vofmetipfos,  &  facti  estis  indi¬ 
ces  cogitationum  iniquarum .?] 

X.  Haec  eft  fuperiorum  omnium  claufula :  cum  enim 
oftendiftet ,  in  quo  polita  fit  acceptio  perfonarum, 
nunc  docet ,  quam  fit  illa  a  re£ta  ratione  aliena ,  ait 
autem  Latinus  interpres ,  iudicatis  apud  vofmetipfos, 
Graece  ,  Jimplcturt-i,  quam  vocem  aiij  pafliue  red¬ 
dunt  ;  diiudicati  eftis  in  vobis  •  ipfis  ;  quod  non 
modo  infulfum  ,  fed  etiam  iis  repugnans  videtur, 
qua:  mox  lubiiciuntur  :  Et  fnfli  esUs  iudices  cogita¬ 
tionum  iniquarum.  Nam  qui  iudicatus  eft,  reus  po¬ 
tius  ,  quam  iudex  videtur.  Melius  igitur  Graecam 
vocem  mediam  Latine  tranftulit  vulgatus  inter¬ 
pres  ;  iudicatis  apud  vofmetipfos  ,  quafi  dicat ,  teme¬ 
re  apud  vos  ipfos  iudicatis  ,  nec  re<ftam  ratioriem 
fequimim  ,  led  inanes  veftras  cogitationes,  &  ani¬ 
mi  tumorem  ,  atque  elationem  ,  quae  ,  vt  ait  B. 
e  Horo.i'?.  Gregorius  £  ,  in,  hominibus  non,  naturam  ,  qua  ad 
;a  uang.  imaginem,  Dei  falli funt, ,  fed  diuitias  honore  profi- 
quitur* 

II.  Ita  colligit  eos  ,  qui  externarum  rerum  rclpe&u 


A  diuites, &  opulentos  honore  afficiunt,  ftulte  iudica- 
re^ac  propterea  iubdit :  Et  falli  eslis  iudices  cogita¬ 
tionum.,  iniquarum  ;  quali  dicat ,  male  de  hominibus 
iudicatis  ,  qui  nihil  lpe&atis  in  iis  ,  nifi  ca  ,  qu<e  vos 
fuipicitis  ,  &  admiramini  •,  male  autem  apud  vos  iu¬ 
dicatis  ,  fi  haec  externa  bona  honore  digna  cenfetis, 
cum  honor  virtutem  non  aliter  ,  ac  corpus  vmbra 
confequatur  ,  eam  ob  caulam  malas  ,  aut  iniquas 
cogitationes  vocat ,  quae  perfonarum  acceptionem 
pariuntjre&e  namque  icriplit  Plutarchus3:  Si  magi-  a  in  Policic. 
firatus  eorum  vtatur  opera  ,  quorum  ) ludia  ,  atque  ra¬ 
tiones  diuerfa  ,  &  dijfentanea  fint,  ,  nihilo  differre  ab  eo, 
qui  opificem  agens ,  imperite ,  &  temere  perpendiculis  ,  ac 
normis  vtatur  ,  non,  quibus  opus  dirigat,  ,  &  pulchre 
abfolu-it, ,  fed  quibus  omnino  destruat, ,  atque  deprauet. 

B  Idque  rei  praefenri  commode  aptari  poteft  :  qui 
enim  plus  diuitiis  externifque  bonis  ,  quam  vir¬ 
tuti  tribuunt  ,  improbos  illos  artifices  imitantur , 
qui  ,  vt  ait  Plutarchus  ,  opus  deftruunt  ,  atque 
deprauanc  :  lequuntur  enim  animi  fui  fenla  , 
vt  ait  Apoftolus  ,  cogitationes  iniquas  ,  quibus 
perperam  externa  fpecie  contenti  de  hominibus  iu- 
dicanc.  ^ 

Quamobrcm  argute ,  fed  modefte  tamen  refpon-  III. 
difte  fertur  Cato  b,Cenfori  Catulo  libi  amicitia,at-  b  Plutarch, 
que  familiaritate  coniundfco  roganti ,  vr  reum  quen-  ‘Q  ^°hc* 
dam  dimitteret  j  turpe  efteeos,  qui  iuuentutis  be¬ 
ne  inftituendae  au&ores  elfe  debent,  a  lictoribus, 

Sc  miniftris  irrideri;  fignificans  opinor ,  non  amico¬ 
rum  intuitu  ,  aut  cuiulquam  precibus,  fed  legum 

C  auCtoritate  indicandum  elle.  Et  fipienter  Antigo¬ 
nus  c  cum  ignauus  nelcio  quis,  ac  mollis  adolcfcens  c  Plur.  fib. 
ftrenuo  belli  duce  parente  ortus  ,  eo  nomine  c*ete-  de  vit*  vcrc-„, 
ris  anteferri  cuperet,  fapienter  refpondit :  Apud  me, tunfl* 
o  adolcfcens ,  virorum  ,  non,  parentum  virtutibus  pramia 
funt,.  Exuendae  igitur  funt  fallk ,  atque  inanes  opi¬ 
niones  ,  omnefque  prauae  animi  affeCtiones  depo¬ 
nendae, quibus  plerumque  quafi  tenebris  mens  offu¬ 
la  ea  minime  cernit  qua;  vere  honore  ,  &  gloria 
digna  funt. 

Ita  plerumque  fit,quod  fapienter  obferuauit  PIu-  I V. 
tarchus  <1  ,vt  virtutis  vocabula  vitiis  tribuatur,quod,  ^  Dc  adular.’ 
vt  ait  Thucydides,in  feditionibus,ac  bellis  accidere  d,S* 
frequenter  lolctifiquidem  audacia  temeraria ,  forti-  n°  CCD* 
tudo  contentiofa,  cunCtatio  prouida,  timiditas  de- 

D  cora  iudicatur.  Contra  vero  modeftiae  nomine  prs- 
texitur  ignauia ,  &  dilidens  in  omni  re  prudentia  fc- 
gnities  appellatur  :  ita  non  raro  videas  luxum  libe- 
ralitatis  veluti  colore  fucatum  ,  timiditatem  caute¬ 
la:, temeritatem  celeritatis  nomine  tanquam  velo  ob- 
duiftam  ;  rurfum  iordes  frugalitatis  nomine  pallia¬ 
tas  ,  foedis  item  amoribus  implicitus ,  comis  ,  atque 
elegans;iracundus ,  &  prsferoci  ingenio  ,magnani- 
mus;vilis,abiecKqueammi, humanus  appellatur; ele- 
ganter  autem  Plato  amantium  adulationem  perftrin- 
g cns,il/os,  ait,  eorum, quos  amant  vitia  virtutis  appellatio - 
ne  honeflaremarn  qui fimis  fiunt  naribus, amabiles, qui  nafo 
adunco, regales,  qui  nigro  colore  viriles, qui  candidi ,  deo¬ 
rum  filios  vocant.  /  , '  ]  v 

Has ,  credo  ,  Iacobus  iniquas  cogitationes  appel-  V. 

E  lat,  quod  ab  animi  perturbatione  ,  prauoque  affe- 
Ctu  ortas,  ceu  fonte  vitiato  omnia  vita;  officia  depra- 
uent ;  fta  fit  quod  alicubi  (cribit  Plutarchus  e,  vt  ho-  e  lib.de  co- 
minum  vulgus ,  quoniam  ira  turbas  ciet ,  eam  agilitatem  hib.  iracun. 
cenfieat,  &  quod  minax  eft  ,  &  truculentum  ad  fiduciam, 
quod  intrati  abile  ad  fortitudinem  reuocet  '.  nec  de  funt,  ■ 
qui  crudelitatem  ad  magna  quadam  gerenda  dexteritatem  ' 

interpretentur ,  &  -implacabilnatem  putent,  efe  conflan¬ 
tium  i  denique  morofitatem  ,  diffiasltatemque ,  odium  vie¬ 
tiorum  nuncupent,. 


5.  Audite 


Explanatio  Cap.  II. 


67 


y  Juditc  fratres  mei  dileEliJfim, nonne  Deus  elegit  pau¬ 
peres  in  hoc  mundo ,  diuites  in  fide ,  &  haredes  regni, 
quod  repromifit  Deus  diligentibus  fef\ 

I.  Mire  cum  fuperioribus  haec  Iacobi  verba  cohae¬ 
rent  :  cum  enim  dixiflet  eos ,  qui  diuitem  folo  diui- 
tiarum  rcfpe&u  pauperi  anteferrent, factos  e  (Te  iudi- 
ces  cogirarionum  iniquarum,  nunc  euidenti  ratione 
id  confirmat  :  propofito  enim  exemplo  Dei ,  qui 
cum  falli  nullo  modo  queat ,  pauperes  elegit ,  quos 
ad  ccelefte  regnum,  &  immortalem  illam  gloriam 
proueherct,euidenter  probat  pellime  illos  iudicare, 
qui  contra  faciant ,  ac  diuites  pauperibus  praeferant. 
Atque  ita  apparet, diuitias  non  e(fe  per  fe  honore  di-r 
gnas,nec  contra  paupertatem,  &  inopiam  fuapte  na¬ 
tura  defpiciendam.  pudite  ergo ,  inquit ,  fratres  mei 
dileEliffimi :  hac  enim  blanda  praefatione  conciliandi 
erant  fidelium  animi ,  vt  bonam  in  partem  accipe¬ 
rent  ea,  quae  contra  vulgi  fententiam  aduersus  diui¬ 
tes,  &  diuitias  pro  pauperibus ,  Sc  paupertate  di  «itu¬ 
rus  erat. 

I I.  More  autem  fuo  interpres  ,  quod  Graece  feri- 
ptum  eft  ,  dftMoi  fjLoii  dyetumoi ,  Latine  dixit  ‘.fra¬ 
tres  mei  dilettijfimi  ,  nonne  Deus  elegit  pauperes  in hoc 

a  1.  ad  Cor.  mundo  ?  ita  loquitur  Apoftolus  a  Paulus  :  Videte 
i,l6‘  enim  vocationem  veflram ,  fiatres ,  quia  non. multi  fa- 
pientss  fecundum  carnem  ,  non ^  multi  potentes  ,  non 
multi  nobiles.  Re  namque  vera  Chriftus  ad  fe  pau¬ 
peres  vocauit  :  ita  enim  olim  feriptum  fuerat  ab 
b  cap.ffi.i.  Ifaia  b :  Spiritus  Domini  fiuper  me ,  eo  quod  vnxerit  me 
Dominus ,  ad  annunciandum  manfiiittis  mifit  me.  Quae 
verba  Chriftus  Dominus  de  fe  ipfo  interpretatur, 
cLuc.4.18.  &  pro  manfuetis  pauperes  fubftituitc.  EuangeliTare 
enim  ,  inquit  ,  pauperibus  mifit  me.  Et  apud  Mat¬ 
ii  cap.  11. j.  thaeum  d  ad  eundem  Ilaiae  locum  refpiciens  , paupe¬ 
res,  ait,  e uange libantur.  Certe  negare  non  poifu- 
mus  Chriftum  magnopere  paupertate  fuilfe  oble«fta- 
dtum  ,  qui  in  extrema  pen&  inopia  natus  ita  vitam 
c  Matth.8.  inftituit,  vt  vere  aliquando  dixerit e  :  Vulpes  foueas 
ao.  habent ,  er  volucres  coeli  nidos ,  filius  autem  hominis  non 

habet  vbi  caput  reclinet. 

III.  Elegit  ergo  ,  ait  lacobus ,  pauperes  in  hoc  mundo, 
hoceft,  eos, qui  caducis  diuitiis  carent ;  fuo  autem 
exemplo  docuit ,  non  efte  haec  caduca ,  &  mortalia 
bona  ad  beatam  vitam  aflequendam  neceflaria  *  ac 
€  5?nee,  ne  vtilia  quidem  f  :  absirahunt,  enim  a  reElo  diuitia , 
honores  ,  potentia ,  &  utera,  ,  qua  opinione  hominum 
cara  fiunt, ,  pretio  fuo  vilia  :  neque  enim  farnus  asli- 
mare  res ,  de  quibus  non  cum  fama  ,fed  cum  rerum  na¬ 
tura  deliberandum  eft :  fiquidem  isla  nihil  habent,  ma¬ 
gnificum,  quod  hominum  mentes  ad.fe  trahat, ,  prater 
hoc  vnum ,  quod  mirari  illa  mortales  con futuerunt,.  Nec 
quia  concupifcenda  fiint, ,  laudantur  ,  fed  potius  quia 
laudatu  fiunt,  ,  appetuntur.  Caterum  diuitia  inflant, 
animos  ,fuperbiam ,  &  arrogantiam  panunt, ,  inuidiam 
contrahunt ,  eo  vfque  mentem  alienant ,  vt-  fama  pecu¬ 
nia  plerofque  etiam  nocitura  deleti  et.  Ipfid  autem  natu- 
g  Senee.cp.  ra  g,  qua  aurum  >  &  argentum  pedibus  noftris  fubiecit, 
9f-  calcandumque  ,  ac  premendum  dedit  ,  quicquid  eft , 

propter  quod  calcamur ,  ac  premimur ,  tacite  infinuauit, 
quid  de  iis  fentiendum  nobis  fit ,  quamque  fialfus  oculos 
ttofiros  decipiat,  fulgor ,  nihil  enm  eft  illis  quamdiu 
merfla  ,  &  inuoluta  cceno  fuo  iacent  foedius  ,  nihil  ob- 
fcurius  ,  nihil  dum  fiunt ,  &  a  fece  fua  feparantur 
informius  ;  quod  fi  ipfos  opifices  intuear  e  ,  quorum  ma¬ 
nibus  filerile  terra  genus  ,  cr  ittftrme  perpurgatur,  vi¬ 
debis  quanta  fuligine  oblinantur  ,  .  asm  .  tamen  multo 
magis  animos  ,  qu.tm  corpora  inquinent  ,  er  in  auri 
pofifejfore  plus  fordium ,  quam  in  artifice  hareats.  Me- 
rirb  ergo  pauperes  elegiffe  .dicitur  Deus  -,  illos  in- 


A  quam- pauperes  ,  qui  diuitias  aut  non  appetunt,  fi 
carent,  aut  non  amant,  fi poflldcnt ,  aut  illas  fponte 
contempferunt :  re&e  enim  ac  vere  fcripfit  alicubi, 

Seneca  ,  neminem  illo  digniorem  efle  Deo  ,  qui 
opes  contempferit.  ’ 

Elegit  autem ,  ait ,  pauperes  in  hoc  mtfndq ,  Gixce,  * 
iov  x.o?(sou  'toirtov ,  id  eft',  huius  mundi ,  qui  videlicet 
in  hac  vita  pauperes  erant:  addit,  diuites  in  fide, 
hoc  eft,  elegit  An  quia  cum  efTent  rerum  caduca¬ 
rum  inopes  ,  fide  autem  diuites  illos  elegit  ?  Caue 
putes ;  Hoc  enim  aliquando  fenferunt  Maftllienfes, 
ne  diflentiente  quidem  Awguftmo  ,  qui  quod  ali¬ 
cubi  a  minus  caute  fcripferat  hunc  in  modum  re-  a  de  qui- 
cognofcit  b  ,  atque  emendat.  Non  ergo  elegit  Deus  bufd  ,ProP°r-  . 
opera  cuiufquam  in  prafcientia  ,  qua  ipfe  daturus  eft, 

B  fed  fidem  elegit  in  prafcientia  ,  vt  quem  fiibi  (reditui  riaft.c.ij 
rum  ejfe  prafeiuit  ,  ipfum  elegerit  ,  cui  Spiritum  fianr  dc  pf£- 
Slum  daret ,  vt  bona  operando  etiam  at  er  nam  vitam  con-  dc^*San.c.j. 
fequeretur. 

Hoc  olim  fcripferat  Auguftinus  ,  dum  adhuc  V. 
eflet  prefbyrer  ,  poftquam  autem  reiiunciatus  eft 
Epifcopus,  fubdit  :  Nondum, diligentius  ^quafilueram, 

?iec  adhuc  inueneram  qualis  fit  elehio  gratia  ,  de  qUa 
idem  dicit  nsfpoflolus  c.  Reliquia  per  electionem  nya-  c  Rom. 
tia  falua  fafta  fiunt.  Ouavtique  non  eft  grana  ,fi  eam  lt'*‘ 
vlla  merita  pracedunt  ,  ne  tam  quod  datur  r.on  fecun¬ 
dum  gratiam  ,  fed  fecundum  debitum  'reddatur. po¬ 
tius  mentis ,  quam  donetur  ■,  proinde  a>.',cd  contihuo  dixi: 
dicit  enim  idem  slpoftolus  ll  :  Deus  qui  ope- i 

ratur  omnia  in  omnibus  :  mtfi  uam  autem  dictum  efil,  I1,4* 

C  Deus  credit  omnia  in  om'nihus  :  ac.  dcmdc  ftibihnxi : 

Quod  ergo  credimus ,  'noftrum  efil ,  quoA  nucem  bonum 
operamur  ,  illius  efi- ,  qui  credentibus  dat.  Spiritum 
fanElum  ,  profeiio  non  dicerem  ,  fi:  iam  J cirem  etiam 
ipfiam  fidem  inter  Dei  munera  reperiri  ,  qua  dantur  in 
eodem  Spiritu.  Vtrumque  ergo  nofilrum  eft  propter'  arbi-  ■ 

trium,  voluntatis  ,  &  vtrumque  tamen  datum  eft  per 
Spiritum  fidei  ,  er  caritatis :  neque  enim  firla  caritas , 

Jed  ficut  feriptum  e  eft  ,  caritas  cum  fide  d  Deo  Patre ,  c  ad  Ephef, 
&  Domino  1 e  fu  Christo-.  Et  quod  paulo  pbft  dixi  t  No- 
fitrum  eft  enim  credere ,  &  velle  ,  illius  autem  dare  cre¬ 
dentibus  ,  er  volentibus  facultatem  bene  operandi  ‘per 
Spiritum  fanElum  ,  per  quem  caritas  diffunditur  in 
cordibus  noftris  ,  verum  efil  quidem ,  fed  eadem  ujpula, 

&  vtrumque  ipfius  eft  :,  quia  ipfe  prafiarat,  vblun - 
D  tat  em  ,  &  vtrumque  noEtrum  ,  quia  .'non  fit  nifi  vo¬ 
lentibus  nobis  ;  ac  pcr  hoc  ,  quod  etiam  poflea  ‘dixi  , 
quia  'neque  velle  pofifitrnus  ,  nifi  vocemur ,  &  cum  ‘poft 
vocationem  voluerimus  ,  non  fufficit  voluntas  nbttra, 

&  curfus  nofiler  ,  nifi  Deus  cr  vires  currentibtisftrs- 
beat,,  er  perducat,  quo  vqc.vL  j  ac  deinde' fublkHiei  : 
eJdiamfe sl u m  efil  ergo  Uo»  volentis  ,  neqwe  currentis , 
fed  m  ferentis  Deiefije' ,:qmd  bene  operamur1,  omnino 
verijfimum  eft ,  fed  parum  de  ipfa  vocatione  dtfiferm , 
qua  fit  fecundum  propofitum  Dei :  non  enim  omnium , 
qui  vocantur  ,  talis  eft ,  fed  tantum  eidiorum.  Itaque 
quod  paulo  poft  dixi  :  fient  enim  in'  his  ,  quos  cient 
Deus ,  non  opera  ,:  fed  fides  inchoat,  meritum  ' ,  vt  per 
munus  Dei  bene  operentur  ,fic  in  his ,  qiios-  damnat,  infi¬ 
delitas  ,  &  impietas  inchoat ■  poena  meritum ,  vtper  ipfaht 
E  poenam  etiam  male  operentur ,  verififime  dixi  fed  fidei 
meritum  etiam  ipfum  e  [fe  donum  Dei ,  nec  piifkui  que¬ 
rendum  efle  ,  nec  dixi.  d  . 

Et  alio  f  loco :  Cuiusenim  mfltretitrl',  inquam ,  fa-  VI. 
cit  eum  bene  operari  ,  cr  quem  obdurat, ,  relinquit  eum,  flib.de  pr? 
vt  male  operetur  ,  fed  ejr  illa  mifericordia  pracedenti  Sanc' 
merito  fidei  tribuitur ,  cr  iEla  obduratio  pracedenti  ini-  C  } 
quitati  :  quod  quidem  verum  eft  ,  fed  adhuc  queren¬ 
dum  erat, ,  vtrum  &  meritum  fidei  -mifericordia  Det 
praueniat, ,  id  eft ,  vtrum  isla  mifericordia  ideo  tantum- 
■F  4  medo 


68 


Epift.B.Iacobi 


modo  fiat  in  homine  ,  quia  fidelis  efi ,  an  etiarrufnEb 
*  t.adTim.  fuerit  ,  vt  fidelis  e jfet  :  levimus  enim  dicente  *  sdpoftolo: 

1  1  *  *  Mifericordiam  confecutus  fum  ,  *Jt  fidelis  ejfem  ,  non  ait , 

quia  fidelis  er  anu  \  fideli  ergo  datur  quidem  ,  fed  data 
efietianu  ,  vt  effet  fidelis.  ReSliffime  itaque  alio  loco  in 
eodem  libro  dixi :  Quoniam  fi  non  ex  operibus ,  fed  mife- 
ricordia  Dei,  cr  vocamur  ,  vt  credamus ,  &  credenti¬ 
bus  praftatur  ,  vt  bene  operemur  ,  non  efi  gentibus  ifta 
inuidenda  mifericordta  ,  quamvis  miniis  ibi  diligenter 
de  illa  ,  qua  per  Dei  propofitum  fit  vocatione  tracki- 
uerim. 

VII.  Quae  omnia  ita  copiose  reccnfui  ,  vt  apparat, 
hanc  pauperum  ele<5tjonem  ,  de  qua  hoc  loco  Ia- 
cobus  Apoftolus  loquitur  ,  nullam  habuiffe  in 
pauperibus  praecurrentem  caufam  ,  cur  ad  fidem 
vocati  fint  ,  fed  pauperes  diuinitus  fuille  vnius 
Dei  liberalitatc  ,  ac  munificentia  ele&os  ,  &  voca¬ 
tos  ad  fidem.  Quod  igitur  ait  Iacobus  Deum  elc- 
gifte  pauperes  diuites  in  fide  •,  perinde  eft  ac  fi  di¬ 
cat  ,  diuina  eledtione  ,  &c  vocatione  fua  Deus 
pauperes  fide  locupletauit ,  vt  elegifie  dicatur  di¬ 
uites  in  fide  ,  eligendo  illos  diuites  fecifte  ,  quo- 
b  ad  Ephcf.  tt»odo  loquitur  Paulus  Apoftolus  b  :  Sicut  elegit  nos 
6.1.4-  in  ipfo  ante  mundi  confiitutionem  ,  vt  e  [femus  fanSU, 
&  immaculati  in  confitElu  eius  in  caritate  .*  vt  enim 
c  lib.de  prx-  egregie  obferuauit  Auguftinus  c  ,  non  elegit  nos 
deft.San&o-  j)eus  ?  qUja  eramus  fandi  ,  &  immaculati  ,  fed 
^'iSvbi'!-  f^eo  elegfi  nos  ,  eligendoque  effecit,  vt  effemus 
gic  etiam  de  fandi  ,  &  immaculati.  Laborat  quidem  Augu- 
his  Apoftoli  ftinus  d  5  vr  nonnullam  eledionis  caufam  in  ele- 
vetbis.  ^  fnueniat  ,  fed  poft  loflgam  difputationem  fa¬ 
tetur,  nullam  fe  polle  in  homine  diuinae  eledionis 
caufam  inuenire  prseter  vnam  gratuitam  ,  ac  libera¬ 
lem  Dei  munificentiam  ,  qax  ,  cuius  vult  miferetur, 
&  quem  vult  indurat ,. 

Addit  Apoftolus.  Et  hstredes  regni  non  alia 
ratione  pauperes  elegit  ad  fidem  ,  quam  ad  cce- 
leftis  regni  haeredicatem:  Quicquid  enim  non¬ 
nulli  argutentur  ,  efficax  eledio  ,  &  vocatio  ad 
fidem  ,  6c  gratiam  praecurrentem  inuoluit  ele¬ 
ctionem  ,  eandemque  efficacem  ad  beata;  vitae  ,ac 
fempiternae  gloriae  pofTeffionem  ,  necefle  vt  fit , 
vtramque  eledionem  omnem  meritorum  praeno¬ 
tionem  anteuertere.  Siquidem  eledio  ad  gloriam 
rationem  habet  finis  ,  ad  quem  eledio  ad  fi¬ 
dem  ,  &  gratiam  tanquarti  .ad  extremum  fuapre 
natura  refertur.  Tritum.  autem  &c  non  Phi- 
lofophorum  modo  ,  fed  etiam  imperitorum  om¬ 
nium  .confenfu  -receptum  appetitionem  finis  an¬ 
tiquiorem  efle  appetitione  eorum'  ,  quae  refe¬ 
runtur  ad  finem ;  quippe  priorem  illam  veram, 
ac.  propriam  effe  pofterioris  caufam  :  propterea 
enim  gegpr  medicamentum  expetit ,  quia  morbum 
expellere  cupit  ,  ac  priftinam  valetudinem  recu¬ 
perare. 

I  X.  Haud  igitur,  abfimili  ratione  Deus  ideo  paupe¬ 
res  elegit  ad  fidem  ,  quia  illos  ad  regni  cseleftis 
.  hsereditatem  deftinauit.  Vtrumque  autem  non 
ipforum  merito  ,  fed  fua  tantum  liberalitate  pne- 
•ftitit  y  quocirca  vt  eligendo  diuites  fecit  in  fide., 
ita  etiam  eligendo  conftituit  haeredes'  regni.  Non 
me  tamen  fugi t  hanc  noftram  fententiam  ,quam 
Auguftinus  ,  D.  Thomas  ,  aliique  non  pauci  acer¬ 
rime  defendant  ,  a  nonnullis  ,  pnefertim  recentio- 
ribus  fumma  vi ,  conatuque  oppugnari ,  fed  plum¬ 
beis  ,  vt  alibi  docui  ,  mucronibus  :  fuo  enim  loco 
oftendi  &  arbitrij  libertatem  ,  &  meritorum  effi¬ 
cacitatem,  &  cajtera  omnia  ,  qua;  fide  Catholica 
credenda  luor  ,  admifla  fcientia  ,  qua  Deus  quae- 
cunque  fub  certa  conditione  futuri  fynt ,  perfpigue 


d  tib.  i. 
Simpi.q.x. 


VIII. 


A  cognofcit ,  probe  confiftcre ,  &  mirum  in  l-rtodum 
cohaerere. 

Quamobrcm  quod  in  pr.xfentia  ait  Iacobus  pau-  X. 
peres  fuifle  eledtos  haeredes  regni ,  Chrifti  reftimo- 
n  o  ,  atque  audtoritate  firmari  poteft  ,  qui  apud 
Matthaeum  *  dixit  :  Beati  pauperes  [furit u ,  quoniam  a  caP-  5-  3* 
ipforum  efi  regnum  coelorum.  Et  planius  apud  Lu¬ 
cam  b  :  Beati  pauperes ,  quia  veflrurn  efi  regnum  Dei.  b  cap.tf.to. 
Et  alibi  pauperibus  c  tribuere  videtur  eius  regni  c  Lac.  i6.y, 
dominium  :  ait  enim  ,  cum  ad  pauperum  indigen¬ 
tiam  fubleuandam  hortaretur.  Et  ego  vobis  dicofi- 
cite  vobis  amicos  de  mammona  iniquitatis ,  vt  cum  de¬ 
feceritis  ,  recipiant;  vos  in  aterna  tabernacula.  Ad¬ 
dit  Iacobus  :  Quod  repromifit  Deus  diligenti¬ 
bus  fe. 

b  Regnum  proculdubio  ccelefte  intelligit  ,  quod  X  L 
iis  promiflum  eft ,  qui  Deum  diligunt  ,  vt  appa¬ 
reat  ,  non  fatis  efle  ad  falutem  ,  &  beatam  vitam 
confequendam  folam  fidem ,  praefertim  eam ,  quam 
inaniter  haeretici  iactirant  ,  de  qua  plura  paulo 
poft  dicenda  erunt.  Interim  fatis  habeo  cosleftis 
regni  pollicitationem  potiffimum  referri  ad  cari¬ 
tatem,  qua  tendimus  in  Deum  ,  & ,  vt  ait  Ioannes  d,  bac  epirt. 
in  Deo  manemus  ,  8c  Deus  in  nobis.  Eam  ob  cau- 
fam  Angelus  in  Apocalypfi  e  Ephefinum  Epifco-  c  cap.l-4* 
pum  reprehendit ,  quod  primam  caritatem  reli- 
quiffet.  Habeo  ,  inquit ,  aduerfum  te  ,  quod  carita¬ 
tem  tuam  primam  rcliqutfli  :  Memor  e  sio  itaque  vnde 
excideris ,  <&  age  poenitentiam  ,  &  prima  opera  fac. 
Significans  caritatem  non  effe  languidam  ,  &  otio- 

C  fam,  fed  viuam  potius  ,  vegetam,  Sc  aduofam* 
ac  propterea  cum  dicitur  regnum  caritari  pro- 
miffum  effe  ,  perinde  eft  ,  ac  fi  dicat  ,  legis  ob- 
feruatoribus  efle  propofitum ;  ita  enim  dixit  Chri- 
ftus  f.  Si  vis  ad  vitam  ingredi ,  ferua  mandata.  Et 
alibi  8  vniuerfam  legem  ad  duo  caritatis  praecepta 
reuocauit :  Diliges  Dominum  Deum  tuum  ex  toto  cor¬ 
de  tuo  in  tota  anima  tua,  fr  in  tota  mente  tua-,  hoc 
eft  maximum  ,  &  primum  mandatum  :  fecundum  au¬ 
tem  fimile  efi  huic.  Diliges  proximum  tuum  fient  te 
ipfum  )  in  his  duobus  mandatis  vmuxrfa  lex  pendet ,  & 

Propheta , 

Ex  his  apparet  quid  de  diuitiis  ,  &  pauper-  XII. 
tate  viro  Chriftiano  fentiendum  fir;  neque  enim 
illae  per  fe  expetenda;  Tunt ,  neque  paupertas  tan- 

D  quam  fumrnum  malum  fugienda  eft.  Itaque  Sa¬ 
lomon  hunc  in  modum  Deum  precatur  h  :  Men-  b  Prou.30#. 
dicitatem  ,  &  diuitias  ne  dederis  mihi  ,  tribue  tantum 
viUui  meo  necejfaria ,  ne  forte  fatiatus  illiciar  ad  negan¬ 
dum  ,  &  dicam :  Quis  efi  Dominus  ?  aut  egefiate  com - 
pulfus  ,furer ,  &  periurem  nomen  Dei  mei. 

Eleganter  vero  Seneca  1  diuitiarum  refpe&u 
plurimum  ait  inter  fapientem  ,  ac  ftultum  inter- 
efle.  DittitU  apud  fapientem  virum  in  ferttitute 
fum  ,  apud  fiultum  in  imperio.  Sapiens  diuitiis  nihil 
permittit ,  vobis  diuitia  omnia  :  Vos  tanquam  aliquis 
vobis  at  emam  diuitiarum  poffejftonem  promiferit  ,  eis 
affuefeitis  ,  illis  &  coharetis.  Sapiens  tunc  maxime 
paupertatem  meditatur  ,  curn  in  mediis  diuitiis  con- 
fiflit.  Nunquam  Imperator  ita  paci  credit  ,  vt  non  fe 

E  praparet  bello  ,  quod  etiamfi  non  geritur  ,  indicium 
efi  i  vos  domus  formofa  tanquam  nec  arderc  ,  nec 
ruere  poffit  infolentes  ,  vos  opes  tanquam  periculum 
omne  tranfeenderint  ,maiorefque  fint ,  quam  quibus  con- 
fumendis  fatis  virium  habeat  fortuna ,  obfiupe faciunt. 

Otiofi  diuitiis  luditis  ,  nec  prouidetis  illorum  pericu¬ 
lum  ,  fient  barbari  plerunque  tnclufi  ,&  ignari  machi¬ 
narum  fegnes  laborem  obftdemiwn  (peclant  ,  nec  quo 
illa  pertineant ,  qutt  ex  longinquo  firrnnt  ,  intelligunt., 

Idem  vobis  euenit  ,  marcetis  in  veflris  rebus  ,  nec 
cogitatis. 


f  Matth.  t*. 

17- 

g  Match.«. 


XIII. 
i  lib. devita 
beata  c.r*. 


Explanatio  Cap.  I  69 


hgltdtis,qti6i  t  afflas  vitiique  immineant  >  iarn  idmque  pre - 
tiofi  [polia  laturi.  Sapienti  quifiquti  abftulent  diutiias, 
omnia  illi  fua  relinquet :  viuit  enim  pr afflentibus  latus ,  fa¬ 
turis  fiecurus. 

I  X II I.  Et  non  ita  multo  antea  dixerat,  non  habere  diui- 
tias  eundem  apud  omnes  locum  j  Mihi ,  inquit ,  di¬ 
utii*  fi  effluxerint ,  nihil  aufetent  nifi Jemet  ipfas  ;  tu ftu- 
pebis ,  cr  videberis  tibi  fine  te  r  elici  us ,  fi  illa  a  te  receffle- 
rint.  yipud  me  diutii a  aliquem  locum  habebunt ,  apud  te 
fiummum :  poftremo  diutiis,  mes  fiunt ,  tu  diuitiarum  es. 
s  pfal.75.  6.  Quo  fbrtafle  refpexit  Dauid ,  cum  dixit  * :  Dormie¬ 
runt  fiomnum  fiuum ,  &  nihil  inuenerunt  ornnet  viri  diui¬ 
tiarum  in  manibus  Juti.  Quanquam  ,  vt  verum  fatear, 
Hebrxa  aliud  fignificant,  cilm  videatur  Dauid  de  vi¬ 
ris  fortibus  ,  &  bellicofis  loqui  ,fed  idem  de  diuiti- 
bus  re&e  dixeris.  Coguntur  enim  omnes  diuitias 
vel  iniiiti  deferere,  quod  deterius  eft,  nullum  ex 
iis  frudum,  aut  vtilitatem  percipiunt. 

XIV.  Contra  vero  paupertas  arquo ,  fortique  animo  to¬ 
lerata  non  apud  Deum  folum  ampliffimum  prae¬ 
mium  ,  fed  etiam  apud  homines  ingentem  gloriam 

b  epi&t.  confequitur.  Sapienter  enim  dixit  idem  Seneca 11 ; 

Cui  cum  paupertate  bene  conuenit ,  diues  eft.  Idemque 
elib.de  con-  alibi  c  ait ,  in  paiiperrate  nihil  mali  effle ,  quifiquis  modo 
fol.adAlbin.  mn£mn  perttenerit  in  infianiam  omnia  fiubuertentis  'aua- 
ritis ,  ac  luxuria  intelligit.  Quantulum  eft  enimy  quod  in 
tutelam  hominis  necefflarium  fit,  <jr  cui  deeffle  hoc  poteft  vl- 
lam  modo  virtutem  habenti  ?  corporis  exigua  defideria 
fiunt ,  frigus  [ummouere  vult ,  alimentis  famem  ,  aefitim 
extinguere ,  quicquid  extra  eoncupificitur  vitiis  ,non  vfi- 
bus  laboratur ,  non  eft  neceffle  omne  perferutari  profundum , 
nec  ftrage  animalium  ventrem  onerare ,  nec  conchilia  vlti- 
mi  maris  ex  ignoto  litore  eruere.  Dij  iftos ,  Deafi  per¬ 
dant  ,  quorum  luxuria  tam  inuidiofi  imperij  fines  tran- 
fcendit ,  vitra  phafim  gapi  volunt  ,  quod  ambitiofiam  po¬ 
pinam  inftruat ,  nec  piget  a  Tarthti  ,  a  quibus  nondum 
pxnas  repetimus ,  aues  petere  vndique  comebant  omnia 
nota  faftidienti  gula,  quod  difflolutus  diuititi  ftomachus 
vix  admittat ,  ab  vltimo  portatur  Oceano ,  vomunt ,  vt 
edant, edunt ,  vt  vomant  epulas  ,  quas  toto  orbe  conqui¬ 
runt  ,  nec  concoquere  dignantur.  Ifia  (i  quis  deffacit ,  quid 
illi  paupertas  nocet  ?  fi  quis  concupifcit ,  illi  paupertas 
etiam  prodefi.  Contra  vero  diuitia  ,  nifi  quis  iis  domine- 
tur ,  atque  imperet ,  omnium  pene  vitiorum ,  ac  ficelerum 
materiam  prabm:  Equus  enim  [aginat  us  neque  firmum 
patitur,  efrfieffiorem  excutit* 

XV. ’  Quo  fpe&ans  foi talfc  Mofcs  de  Ifraclitico  popu- 

dDcut.3t.i5  lo  ita  cecinit  d:  I ner  afflatus  efi  dilectus ,  &  recalcitra¬ 
nti,  incr afflatus ,  impinguatus ,  dilatatus  dereliquit  Deum 
faBorem  fisum.  Neque  aliter  accipio  quod  feribit 

e  cap.i<47.  Ezechiel  c  ‘.  Hac  fuit  iniquitas  Sodoma,  fuperbia ,  fatu  - 
ritas  panis ,  &  abundantia ,  &  otium  ipfius ,  &  filiarum 
eius  ,&  manum  pauperi  non  porrigebat.  Itaque  Deus 
ipfe  diuinse  legis  au&or  huic  periculo  occurrens  in 
<£  Drur.S.a.  haec  verba  populum  f  monet :  Pracipio  tibi, ne  poft- 
quom  comederis  ,  &  fiatiatus  fueris ,  &  domos  pulchras 
adificauerti ,  &  habitauerti  in  eti ,  habuerifique  armenta , 
&  ouium greges,, argenti, &  auri, cunBarumque  rerum  co¬ 
piam  ,  ekuetur  cor  tuum, eft  noti  rcminifcarts  Domini  Dei 
tui.  Plura  infra  vna  cum  Apoftolo  dicenda  erunt.. 

6.  Vos  autem  exhonoraflti  pauperem -,mnne  diutie s  per 
potentiam  opprimunt  vos  ,  eft  ipfi  trahunt  vos  ad 
iudicial 

I.  Perfiftit  Apoftolus  in  eodem  argumento  ,  addit- 
que  orationi  nonnihil  vehementiae ,  &c  acrimoniae, 
vulgique  mores  pcrftringit ,  quod  pleriqueWorta- 
liurn  pauperes  contemnant, diuites  fufpicianr,ac  ve¬ 
nerentur,  ita  diuitum  mores  ,  eorumque  arrogan¬ 
tiam,  & 'impietatem  ob'  otulos  ponit, vt  oftendarin 
exhibendo  honore  nullam  diuitiarum  habendam 


A  effe  rationem.  Vos  autem ,  inquit ,  exhonoraflti  pau¬ 
perem.  mutatio  numeri  lentendarum  peperit  varie-  . 
ratem  :  nec.  enim  defuerunt ,  qui  pauperis  nomine 
Chriftum  inrelligant ,  qui ,  vt  paulo  ante  diximus, 
paupertatem  complexus  eft;  &  ,  vt  ait  Paulus  ,  cum 
efflet  diues , pro  nobis  egenus  JkBus  efi.  Et  de  illo  feribit 
Zacharias  a  :  Ecce  Rex  tuus  eft  ipfie  pauper.  Huic  ergo  a  cnp.5.9. 
non  leuem  inferunt  iniuriam  ,  qui  diuite?  folodiut- 
tiarum  intuiru  pauperibus  prxferunt.  Neque  fan£ 
abnuerim  veram, &  argutam  effe  lentendam, lea  non 
hacc,  vt  arbitror,  Apoftolo  mens  fuit,  qui,  quantum 
coniiccre  poffiim ,  fuperiora  explicat  ,  cum  dixit: 

Pauperi  autem  dicatis  ,  tufta  illic ,  aut  fiede  fiub  ficabello~  •"  **;/ 

pedum  meorum:  vrrumque  enim  ignominiolum  vide¬ 
ri  poteft,  fi  in  fidelium  confeflu  iubcatur  pauper  aut 
B  ftare  ,  aut  infra  fub.  pedaneum  federe.’  Vos  igitur, 
ait  Iacobus,  dum  ita'  male  pauperem  excipitis  ,  fij- 
genti  illum  dedecore  ,  atque  ignominia  afficitis', 
quod ,  vt  paulo  poft  docebit ,  ciim  fraterna  caritate 
ex  aduerfo  pugnat,  cum  prsfertim  fi  ipia  per  fd  pau¬ 
pertas  infpiciatur ,  nihil  habeat  deipicicndum  ,  atic 
contemnendum.  n  :  h 

Qujn  potius,  vt  apud  Laertium  dixit  Socrates,  fi  '  IT.- 
pauper  fuis  cupiditatibus  imperet,  Deo  fimillimus  .  :  : 

videatur ,  cum  ipfe  pauciffimis ,  Deus  vero  nulla'  re 
prorfus  indigeat.  Et  acute  Democritus  ei ,  qui  non¬ 
nulla  defideret ,  pauca  multa  videri  dixit :  cupidita 
te  enim  comprerfa  paupertatem  diuitiis  aequari.  Ari- 
ftides  autem  fibi  paupertatem  exprobranti  rcfpon- 
dit :  Mihi  quidem  nihil  affert  mali  'paupertas ,  tibi 
-■  vero  diuitias  non  paucas  perturbationes.  Sapienter 
vero  Diogenes  ampla  Alexandri  promifta  eludens 
dixit;  Vter  noftrum  pluribus  eget  ?  Ego  ,  qui  vitra 
peraim,  &  pallium  nihil  defidero.an  tu  qlii  non  con-* 
tentus  patrio  regno, tot  periculis  temet  obiicis,vt  la¬ 
tius  imperes  ,  adeo  vt  vix  totus  orbis  tuae  cupiditati 
fatis  futurus  videatur?  •' 

Denique  ne  cundla  recenfeam ,  Apolldnius  dice-  III- 
re  confueuerat,  paupertatem  fuapte  natura  nequa¬ 
quam  turpem  effe,  dedecus  autem  maximum  ,flagi- 
tiunique  indigniffirhum  efle,  fi  turpi  de  caufa  ad  in¬ 
opiam  quis,  &  egeftatem  redigatur.  Itaque  merito 
Apoftolus  eos  reprehendit ,  qui  fblo  paupertatis  no'- 
mine,dedecore,  atque  ignominia  pauperem  afficiut: 
honesla  enim  res  efi,  ait  Seneca  b' ,  lata  paupertas  ,  i'U  b  epift.i. 
vero  non  eft  paupertas  ,Ji  lata  eft.  Vidi  t  hoc  aliquan  do 
Alexander,  qui  Diogenem  percontatus, num  re  qua¬ 
piam  indigeret,  cum  audiflet  ilium  rcfpondenteni 
nihil  aliud  velle,  quam  vt  paulifpcr  obumbrare So  - 
lem  defineret,  magnitudinem  animi  admiratus  ad 
amitos  conuerfus  dixit  :  Si  Alexander  non  effem, 

Diogenes  vtiqiie  efle  vellera ;  intellexit  nimirum  in 
airimi  moderarioite  fummameftepofitam  fcelicita- 
teni.  Magmim  igitur  piaculum  eft  ,  pauperem  vnius 
paupertatis  refpctftu  conteinneie ,  &.ta.nquam  pap-  . 
nofiim ,  ac  for^idum  parum  honefte  accipere ,  cum 
reuera;  hqc  nomint  honore  potius  digniffimus  vi-  .  . 
deatur ,  vt  tamen  fitfit  homintim  ingenia ,  &  mores, 
infceliciffimi funt  pauperes  ,qui,vtait  c  Saluianus,  c  “M- 
=  quafi  inter  concertantes  procellas  i  n  mcdio  mari  po-  bCOUld' 

-  fiti ,  nunc  Iftorum  fcilicet’,  nunc  illorum  fiudibus 
obruuntur.  Et  multa  deinceps  in  eandem  feii- 
tentiam. 

Caeterum  pauper.  Euangelicus  ,  qiii  Chriftiapae  IV, 
perfedionis  ftudio  Chrifti  Domini  confilium  com¬ 
plexus  omnia  contempfit,  8c  caduca  bona  abiccit,vt 
cocleftia  confequatur ,  eximio  quodam  honore  di¬ 
gnus  eft ,  quippe  Deo  eft  quam  fimillimus:  fic  enim 
de  Chriftiana  paupertate  fcripfit  Saluianus.  Epifcq- 
pus  d:  D  e  illis  enim,  ait,  qui  expediti  aut' omnibus ,  aut  d  lib.  1.  ad' 
pene  omnibus  fitreinti  Saluatorti  viam  fequuntur ,  qt  Eccl. Cadi. 

Domi 


70 


Epift.B.Iacobi 


Dominum  lefiwt  Chriftutn  non  fanUitate  tantum  ,fed  A 
etiam  paupertate  imitantur,  nihil  eft,  quod  dicipoffit ,  nifi 
t  pf.  ijsLrr.  illud  tantum ,  quod  etiam  Propheta  a  dixit :  Mihi  autem 
nimis  honorificati  funt  amici  tui  Deus  :hos  enim  ego  om¬ 
nes  non  aliter  quam  imitatores  Chrijli  honoro  ,  non  aliter 
quam  Chrijli  imagines  colo ,  non  aliter  quam  membra 
Ee  Chrijli  fufcipio.  Et  alibi  *  cum  pauperes  Saluatoris 
el.Caih.  nummularios  appellaffct,  primum  Jub&it ,  ac  faluber- 

rimum  religionis  officium  ejfe ,  vt  Chrifiianus  diucs ,  dum 
in  hac  vita  ejl ,  diuitias  mundi  huius  pro  Dei  nomine , 
atque  honore  confumat.  Hi  videlicet  funt ,  qui  regno  cce- 
lefti  vim  inferunt  .  cr  diurna  eius  bona  rapiunt.  Re£H 
fe  H««MJ  in  namque  dixit  Chryfoftomus  b .  Quid fignifcat ,  vim 
loan.  patitur  regnum  calorum  ?  lri  opus  eft  multa  ,  angujla  efl 
robufta  anima  opus  ejl ,  tfrgenerofa.  Raptores  praoc- 


Qux  cum  ita  fint, facite  apparet,  quam  graue  fcc-  VII, 

lus  fit,  quod  hoc  loco  reprehendit  Iacobus,dura  ait: 

Et  vos  inhonorajlis  pauperem ,  cum  potius,  vt  Grego* 
rius  3  monet ,  ma^no  honore  digni  fint  pauperes, & 
non  inuitandi  folum  ,  fe<l  quodam  modo  trahendi, 
cogendique  fint, vt  Chriftianx  liberalitatis  frudum 
aliquem  percipiant.  Itaque  Chryfoftomus  de  Abra- 
hami  liberalitate  hxc  feribit  b  :  Pro  foribus  fedens 
slbraham  introducebat  pratereumes  omnes ,  &  quemad¬ 
modum  pifcator  iaBo  in  mare  reti  pifcem  quidem  attra¬ 
hit ,  attrahit  autem  frequenter  cr  aurum,  &  margaritas , 
itidem  cr  hic  reti  captans  homines  pifcatus  eft  tandem  cr 
Angelos, quodque  mireris  etiam  infeiens.  Abrahami  au¬ 
tem  pietatem  imitabatur  Paula  Romana, de  qua  hxc 
feribit  Hieronymus  c.  Paula  ,  inquit ,  clinicos  curio,  c  ep.t7. 


cupare  admittuntur  ,  disferge  qua  habes  in  manibus  ,  B  fiffime  tota  vrbe  perquirens  damnum  putabat ,  fi  quif 


quoufque  enim  prafentia  feruas  ,  illa  rapere  non  poteris. 
Haec  ille ,  &  quidem  rede ,  plenis  enim  manibus 
nemo  aliud  quidquam  rapere  poteft. 

V.  Itaque  eadem  mente  dixit  Auguftinus  e.  Dimitte 
t  Scrm.ijj.  terrena  ,& accipies  caleftia.  Eleganter  vero  Profpcr  d 
je  temp.  .  Aquitanicus ,  pauperem  Euangelicum  Dei  pofrefTo- 
**  eSteroT  •*em  aPPe^ar-  inquit,  qui  vult  Deumpofftdere, 

eap.j*.  "  renuntiet  mundo  ,  vt  fit  illi  Deus  beata poffejfio.  Dixe¬ 
rat  autem  paulo  ante  ,  proinde  quem  pojfidendi  deledat 
Ambitio  ,  Deum ,  qui  pojfidet  omnia  ,qua  cr  exuit,  expedita 
mente pojjideat,  &  in  eo  habebit  quacumque  habere  fande 
de  fiderat.  Sed  quoniam  nemo  pojfidet  Deum,  ni/i  qui  pof- 
fidetur  a  Deo,  jit  ipfe  primitus  Deipojfejfio ,  Cr  efficietur 


VIII. 


quam  debilis ,  &  e  fur  iens  cibis  fuftent  aretur  alienis. 

Et  praeterea  eius  largiendi  prudentiam  his  verbis 
laudat:  Solent  pleraque  matronarum  buccinatoribus  fuis 
dona  conferre  ,  Cr  in  paucos  largitate  profufa  manum  a 
exteris  retrahere ,  quo  illa  omnino  carebat  vitio :  ita  enim 
fingulis  fisam  pecuniam  diuidebat,vt fingulis  neceffarium 
erat  non  ad  luxuriam ,  fed  ad  necejfitatem  ,  nemo  ab  ea 
pauperum  vacuus  reuerfus  ejl ,  quod  obtinebat  non  diiu- 
tiarum  magnitudine  ,fed  prudentia  difpenfandi.  Et  ali¬ 
quanto  poli:  Nolebat  in  his  lapidibus  pecuniam  effun¬ 
dere,  qui  cum  terra,  cr  ftculo  tranfituri  funt,  fid  in  viuis 
lapidibus,  qui  voluunturfuper  terram ,  de  quibus  in  Jipo- 
calypfi  4  loannis  duitas  magni  regis  txtruitur ,  quos  in  4  cap.  tt.i8. 


ei  Deus  pojfejfio ,  &  portio.  Et  quid  poteft  eo  ejfe  felicius,  C  fapphyrum ,  &  fmaragdum,  cr  iafpidem,  cr  exteras  gem- 
cui  efficitur  fummus  conditor  cenfus ,  Cr  h  are  ditas  eius  di-  mas  ejfe  vertendos  Scriptura  commemorat. 


gnatur  ejfe  ipfa  diuinitas ,  fi  modo  eum  fandis  operibus 
colat ,  omnes  f rutius  ex  illo  percipiat ,  in  illo,  Cr  de  illo  iu- 
giter  viuat ,  Cr  nihil  terrenum  cum  illo  poffideat  ?  Quia 
omnium  conditor,  cui  nihil  eorum,  qua  fecit,  valet, aqua¬ 
ri  non  dignatur  cum  his ,  qua  condidit  poffideri.  Denique 
quid  vitra  quarit ,  cui  omnia  fuus  conditor  jit ,  aut  quid  ei 
fufficit ,  cui  ipfe  non  fujficit  ?  Hunc  po (fidebat ,  cr  ab  illo 
c  pf.iiS.53*  poffidebatur  ille  ,  qui  dicebat  e  in  fpiritu.  Portio  mea 
f  pf.ij.j,  Dominus  dixi  cuft odire  legem  tuam.  Et  f  ,  Dominus 
pars  hareditatis  mea ,  c 5*  calicis  mei.  Sed  &  ipfe  citm  di- 
g  Nijm.  18.  cito.  Filiis  Leui  non  dabitis  partem  inter  fratres  fuos,ego 
*9,  Dominuf portio  eorum  \  faris  oftendit ,  quod  hi,  qui  terre¬ 

na  hareditatis  contempferint  portionem ,  Deum  fpintua- 
liter  mereantur  pojfidei 
qua  praclara  habentur 
pojfidere  ,  vel  ab  ipfo  poffideri,  eo  folo  perfrui ,  atque  ei  ad- 
harere  infeparabiliter  concupifcunt. 

V I.  Quamobrcm  hanc  Euangelicam  paupertatem 
mirifice  extollebat  S.  Francifcus ,  qui  propterea  il¬ 
lam  altiflimam  appellare  confueuerat  ,quod  homi¬ 
nem  ad  fublimia,  atque  coeleftia  attollat.  Et  Augu- 
h  Scrm.  35.  ftinus  h  :  /fte  mundus,  inquit  ,  aut  ridet  nos.,  aut  nde- 
de  cemp.  fHr  d  noyM  >  melins  eft  vt  calces  mundum  ,  c r  calcato  eo, 
gradum  tibi  facias ,  per  quem  in  fublirne  confcendas.  Et 
i  Hom  iS.in  Gregorius  ' ;  Colunt ,  ait,  qui  terram  quafi non  tangunt , 
Ezech.  quia  in  ipfa  nihil  appetunt.  Et  alibi  k  de  fe  ipfo  :  Nihil 


IX. 


Nonne  diuitesper  potentiam  opprimunt  vos  i  3  QiiP  * 
niam  dixerat  ad  perfonarum  acceptionem  pertinere, 
fi  propter  diuitias  pauperibus  opulenti  praeferren¬ 
tur  ;  oftendit  nunc  multa  efle  in  diuitibus ,  qux  illos 
odio  potius, quam  honore  dignos  reddant:  diui- 
tum  enim  mores  deferibens,  vitia  quaedam  indicat, 
quae  partim  funt  contra  proximos, partim  etiam  con¬ 
tra  Deum  3  orditur  autem  ab  iis  ,  quae  funt  contra 
proximos.  Diuites,  inquit,  per  potentiam  opprimum 
vos ,  &  ipfi  trahunt  vos  ad  indicia :  primum  illud  aper¬ 
te  eft  contra  iuftitiam ,  hoc  verd  pofterius  interdum 
quidem  militiae ,  vt  plurimum  autem  caritati  repu¬ 
gnat  :  nec  dubium  eft  diuitias  elatos  fpiritus  tribue- 
,  cuius  'ditati  muneribus ,  omnia,  D  re,  &  aliorum  contemptum  parere  quamobrein 
hoc  mundo  ,faftidiunt,cr  ipfum  Ariftoteles  diuitibus  potiffimum  arrogantiam,  &  te¬ 
nuiorum  contemptum  tribuit ,  fic  enim  diuites  fibi 
perfuadent,  quod  plurimum  poffint ,  nihil  non  fibi 
licere  j  nam  alioqui  fi  diuitiarum  vis ,  &  natura  fpe- 
cletur,  vilia,  &  abiedta  videbuntur  omnia,  qux  vul¬ 
go  bona  purantur,&  magna. 

Circa  pecuniam,  ait  Seneca  c ,  plurimum  vociferatio- 
nis  ejl ,  hac fora  defatigat ,  patres ,  libero fque  committit ,  « lib.  j.de ira 
venena  mifcet ,  gladios  tam percufforibus ,  quam  legioni-  a  caP,}1'* 
bus  tradit,  hac  ejl  fanguine  noftro  delibuta  ,  propter  hanc 
vxorum  ,  maritorumque  notia  jlrepmt  litibus  tribu¬ 

nalia  magiftratuum  premit  turba,  reges  fauiunt,  rapiunt , 

&  duitates  longo  faculorum  labore  confirutlas  euertunt,  vt 
aurum ,  argentumque  in  cinere  vrbium  ferutentur.  St  > 


’■  in  hoc  mkndo  appetens ,  nihil  pertimefccns.  Didebar  mihi 


in  quodam  rerum  vertice  fiare  ,  ita  vt  in  me  pene  imple- 
1  csp.58.14.  tum  crederem  ,  quod  pollicente  Domino  ex  Ifata  1  didi-  £  tam  mihi  ex  omnibus  metallis  pecuniam  profer.u,  fi  in  mt- 


ciffem :  Sufiollam  te  fu  per  altitudinem,  terra  \  fuper  enim 
altitudinem  terra  fuftollitur ,  qui  .cfr  ipfa  ,  qua  alta  ,  & 
gloriofa  prafentts  videntur  faculi  per  mentis  defpeclum  cal- 
m  Deciam,  cat.  Quin  etiam  Bernardus 111  hxc  omnia  deferenda 
^Eeeenatrl',  ^ocet’  vc  *n  coe^°  placidS  poffit  animus  conquiefcc- 
liquimucm-  rc'  ait  Auguftinus  n  , paupertas  regni  coe- 

ni*.  lejl  is  pretium ;  &  interim,vt  obferuat  Bernardus,cen- 

n  Serm.  18.  tuplurn  accipit  ,  quod  promifit  Chriftus  j  impletur 
vcr.Ap.  fiquidem  Spiritu  fando  ,  qui  Chrifftum habet  m pedore, & 
longe  plufquam  centuplum  eft  vifitatio  Spiritus  paracleti, 
&  prafentia  Chnfii,  r  r 


dium  proiicixi  ,  quicquid  thefauri.  tegunt ,  omnem  iftam 
congeriem  dignam  non  putem  ,  qua  frontem  viri  boni  con¬ 
trahat,  quanto  rifu  profequenda  funt,  qua  nobis  lacrymas 
educunt  ?  Crede  mihi ,  leuia  funt ,  propter  qua  non  leniter 
excandefcimus ,  qualia  qua  pueros  in  rixam,  &  turgium 
concitant :  nihil  ex  his,  qua  tam  tnfies  agimus  fertum  eft, 
nihil  magnum.  Inde ,  inquam ,  vobis  ira  ,  Cr  infania  eft, 
quod  exigua  ,  magna  txifiimatis  j  iter  angujlum  rixas 
tranfeuntinm  concitat ,  dijfufit ,  &  late  patens  via  ne  po¬ 
pulos  quidem  collidit  *,  ifta, qua  appetitis, quia  exigua  Junt, 
nec pojfiint  ad  alterum  nifi  alteri  erepta  transferri,  eadem 


Explanatio  Cap.  1 1.  71 


A fetlamibuipugnam,&  iurgia  excitant. 

X I*  Hanc  ob  caufam  diuites  opprimunt  pauperes ,  & 
opibus  ,  ac  potentia  ad  eorum  damnum  ,  ac  perni- 
a  lib.  4.  de  ciem  abutuntur ;  qua  dc  re  multa  feribit  Saluianus  *, 
prouii  qux  ad  hunc  locum  magnopere  pertinent.  Illud ,  in¬ 
quit,  indignius, ac  poenalius ,  quod  omnia  non  omnes  fufii- 
neant ,  imo  quod  pauperculos  homines  tributa  diuitum 
premant ,  &  infirmiores  ferant  (dreinas  fortium ,  nec  alia 
caufa  efi,quod  fufiinere  non  pojfunt ,  nifi  quia  maior  eft  mi- 
ferorum  farcina,quam  facultas,  res  diuerfijfirnas  ,diffimil- 
limdfque  patiuntur ,  inuidiflm  egeflatem  :  inuidia  efi 
enim  in  folutione ,  egefias  in  facultate.  Si  rcfficias  quod 
defendunt ,  abundare  arbitreris ,  (i  refpicias  quod  habent, 
egere  reperies'.  quis  exiftimare  rem  huius  iniquitatis  po- 
tefi  l  folutionem  fujlinent  ditatum, &  indigentiam  mendi¬ 
corum  plus  multo  efi,  quod  dicturus  fum,  indicliones  tri¬ 
butarias  ipfi  interdum  diuites  faciunt, pro  quibus  pauperes 
[cluunt.  Et  aliquanto  poft  :  Veniunt  plerunque  noui 
nuncij  nouarum  epifiolarum  d  fummis  fublimitatibus  mif- 
fi ,  qui  commendantur  illufiribus  paucis  ad  exitia  pluri¬ 
morum  decernuntur  his  noua  munera, decernuntur  noju 
indittiones  ,  decernunt  potentes  ,  quod  foluant  pauperes , 
decernit  gratia  diuitum ,  quod  perdit  turba  miferorum. 

XII.  Et  ana  multa  deinceps  fubdit ,  quibus  haec  diui¬ 
tum  tyrannis  exprimitur  :  quod  enim  dixit  inter¬ 
pres  ,  diuites  per  potentiam  opprimunt  vos :  Graece  feri- 
pfit  Apoftolus  Kct&furasltjovinv  C/uuv ,  hoc  eft ,  tyran- 
nidem  exercent  in  vos quo  pertinent  illa  apud  Daui- 

b  pfal.  13.4.  dem  b:  Qui  deuorant  plebem  meam  ficut  efcam  panis: 

plerique  enim  diuitum  fenore  pauperes  exhau¬ 
riunt  ,  aut  rjgido  ,  feueroque  imperio  premunt ,  vt 
olim  AEgyptij  mifere  Iudaeos  vexabant ;  &  Sapiens 
c  Ecclef.ij.  hoc  ipfum  mira  quadam  eloquentia  deferibit  :  Ve- 
»J.  natio  Leonis ,  onager  in  eremo,  fic  &  pafcua  diuitum  funt 

pauperes.  Et ,  Sicut  abominatio  efi  fuperbo  humilitas  ,fic 
&  exeeratio  diuitis  pauper  3  diues  commotus  confirmatur 
ab  amicis  fu  is,  humilis  autem  cum  ceciderit ,  expelletur  & 
d  notis-, diuiti  decepto  multi  recuperatores  •,  locutus  efi  fuper- 
ba ,  &  iufiificauerunt  illum ,  humilis  deceptus  efi,  mfu- 
per  &  arguitur ,  locutus  efi  fenfate ,  &  non  efi  datus  ei 
locus. 

XIII.  Vt  enim  alicubi  refte  dixit  Plutarchus  d ,potefias 
4  li.dedoft.  coni  uncia  cum  malis  moribus  molefliam  adiungit  cupidi- 
Princip.  tatibus  .-fiquidem  malitia  ex  potefiate  celerem  natta  cur- 

fum,  quamlibet  prauam  cupiditatem  vehementius  incitat, 
atque  inflammat ;  parat  iram  ,  inuidiam  ,  auaritiam, 
odium  5  nec fieri  potefi,  vt  improbitas  lateat  in  potefiate : 
vt  enim  eos ,  qui  comitiali  morbo  obnoxij  funt,. fi  vehemen- 
tiori  frigore  corripiantur  ,  continuo  vertigo  capitis ,  atque 
vacillatio  morbum  arguens  occupat ;  non  aliter  indottos,& 
ineruditos ,  addo  etiam  improbos, fimulat  que  fortuna  pau  - 
luium  extulerit,  opibus, gloridque,  &  potentia  fubuettos  in 
edito  loco  collocauit ,  protinus  eorum  morbi  erumpunt ,  & 
vt  in  vafis  inanibus  integrdne  fint ,  ac  viiiofa  ,  non  facile 
dignofeas ,  vbi  vero  aliquid  infuderis ,  tum  apparet ,  qua 
parte  perflilUnt ;  fic  animi  putres  ferenda  potentia  impa¬ 
res  iracundia,  fkftu  ,infolentia,prauis  denique  cupiditati¬ 
bus  vndique  effluunt. 

XIV.  Et  ipfi  trahunt  vos  ad  indicia .]  vel  contra  ius  ,  faf- 
que,  vel  certe  repugnante  caritate ;  vtrumque autem 
efferatos  diuitum  mores  oftendit.  Hanc  autem  per- 
uerfam  iudiciorum  rationem  luculenter  deferibit  Sa- 

e  Ecclef.5.7.  Iomon  e  :  Si  videris  calumnias  egenorum,  &  violenta  iu- 
dicia,  &  fubuerti  iufiitiam  in  prouincia,non  mireris fiuper 
hoc  negotio  ,  quia  excelfo  excelfior  efi  alius  ,  &  fuper  hos 
quoque  eminentiores  funt  alij  ,  &  infuper  vniucrfie  terre 
Rex  imperat  fermenti.  Et  quidem  rcdfce  monet  Salo¬ 
mon  ,  non  effe  mirandum  fi  innocentes  calumnias, 
&  oppreflionem  potentiorum  perferre  coguntur: 
Saepe  enim  etiam  viri  faneftitate  infignes  nonnihil 
commonentur ,  dum  hanc  rerum  perturbationem 


i  cernunt :  nam  leremias  *,  Iufius quidem ,a.it,tu  es  Do-  a  cap.iz.i. 
mine  ,fi  difputem  tecum ,  vemmtumen  iusla  loquar  ad  t'e\ 
quare  via  impiorum  projpcratur  ?  bene  esi  omnibus ,  qui 
prauar icantur ,  &  inique  agunt ;  piant  asli  eos ,  &  radi¬ 
cem  miferunt,  pro fidunt, & faciunt  fruclum. 

Et  in  eandem  fententiam  Iob  b.  Quare  ergo.im-  XV. 
pij  viuunt ,  fubleuati  funt  ^confortat Ique  dmitiis  ?  Multis  b  cap.1i.  7. 
deinde  improborum  felicitatem  deferibit.  Optime 
vero  Abacuch  c:  Quare,  inquit,  ojfiendifli  mihi  iniqui-  c  caP,I,3* 
tatem,  <jr  laborem ,  videre [prodam ,  er  in?uflk}Am  contra 
me  ?  £r  facium  esi.  indicium, &  contradittidppteniior.  Et 
poft  nonnulla  a  :  Mundi  funt  oculi  tui  ,ne  videant  mayfi  ycrk*3* 
lum,<&  refpicere  ad  iniquitatem  non  poteris ,  quare  refflias 
fuper  iniqua  agentes ,  er  taces  deuorante  impio  iusiioroh 
fe}  Ha:c  tamen,qus  pauperes  perpetia  diuitibus  cor 
l  gunrur ,  aperte  indicant ,  nec  pauperes  propter  ino* 
piam ,  &  egeflatem  defpiciendos ,  t>ec  diuites  pio-  v  1 
pter  opes,  potentiam  fuipiciendos,  aut  colendos 
effe ,  fed  vtriique  laborandum  effe  ,  v t  animum  fa- 
pientia,&  yirtu.tibys  ornent,  &  illfqtudem  fua  faeli- 
citate  modefte  ,  ac  .temperate  vtantur'-,  hi  vero  ad 
omnia  aduerfa  fortiter  toleranda  animum  firment. 

Ha&enus  autem  Iacqbus  diuitum  vitia  indicauu, 
quibus  proximos  praeftrrim  tenuiores  premere  ,  & 
vexare  iolent ;  mox  vero  alia  atringit,  quae  funt  con¬ 
tra  Deum :  fic  enim  fubiicit, 

7.  Nonne  ipfi  blafphernant  bonum  nomen ,  quod  inuoca- 

tum  efi  fuper  vos  i] 

Videri  poffet  Apoftolus  loqui  de  diuitibus  a  fide 
Z  alienis  ,  qui  proculdubio  Chriftianum  nomen  exe- 
crabantur ,  cum  non  facile  luipicandum  videatut, 
initio  nafccntis  Ecclefiae  fuifle  diuites  Chriftianos, 
qui  dc  Chrifti  nomine  obloquerentur,aut  illud  pro¬ 
bris, &  contumeliis  violarent.  Itaque  Beda  haec  Apo- 
ftoli  verba  ad  Gentiles,  &  Iudaeos,  qui  Chrifti  no¬ 
men  infe&abantur,  referenda  putat.  Sed  non  video 
quorfum  Apoftolus  Gentilium  ,  ac  Iudaeorum  vitia 
commemoret,  dum  a  fidelium  coetu  acceptionem 
perfonarum  remouerc  ftuder,cum  praefer tim  fi  qiml 
Forte  diuites  olim, vel  Gentili  fuperftitione  decepti, 
vel  Iudaica  perfidia  obcaecati ,  Chriftianum  nomen 
inle&abantur,  vbi  deinde  depulfis  tenebris  veritatis 
lumen  afpexerunt ,  auguftiffimum'  Chrifti  nomen 
mira  pietate,  ac  religione  coluerint ,  id  quod  in  Pa,ifr 
>  lo  Apoftolo  apertiftime  cernitur ,  qui  tum  in  Chri¬ 
ftianos  incredibili  quodam  furore  raperetur, de  coe¬ 
lo  tadlus , ita  reperfe  mutatus  eft,vt  de  illo  vere 
dixerit  Chriftus  c:  Vas  electionis  efi  mihi  ifie,vt  por-  * 
tet  nomen  meum  coram  gentibus ,  er  .regibus ,  er  filiis 
Ifrael. 

Crediderim  igitur  haec  omnia ,  quae  ha&enus  di-  1 1* 
(ftafuntab  Apoftolo,  pertinere  ad  Chriftianos, quo¬ 
rum  nonnulli  ditiores  ,  qui  inter  cacteros  eminere 
videbantur,  in  castu  fidelium  honorificentius  exci¬ 
piebantur,  tametfi  fortafle  moribus,  ac  vita  eo  eflent 
honore  indigni,  quod  tenuiores  vexarent,  aut  certe 
contemnerent,  &  prae  fe  nihili  ducerent ,  calumnias 
innocentibus  intentarent, eolque  ad  tribunalia  rape¬ 
rent,  quaeferme  omnia  Paulus  ad  Corinthios  f  feri-  ^  I  C?* 
bens  ,  in  eorum  Eccleha  reprehendit.  Caetcrum.  tf  in  frinc* 
quod  nunc  ait  Iacobus,diuites  blafphemare  nomen, 
quod  inuocatum  eft  fuper  fideles, perinde  accipio, 
vt  alibi  loquitur  Paulus  g  ,  Nomen  enfin  ,  inquit,  Dei  g  ad  Rom.r* 
per  vos  blajphematur  inter  gentes :  quafi  fignificet  Ia-  14‘ 
cobus  ,  diuitum  mores  materiam ,  &  occailonem 
praebere  blafphemandi,  vt  hac  ratione  ipfi  quodain- 
modo  blafphemare  cenfeantur  ,  qua  ratione  dixit 
Ifaias  h :  Dominatores  eius  inique  agunt,  dicit  Dominus ,  h 
&  iugiter  tota  die  nomen  meum  blafphematur :  nifi  forte 
.  quis  malit, quod  probabilitate  non  caret,  indicari  ab 
Apofto 


jl  Epift.  B.  lacobi 

Apoftolo  quofdam,  qui  a  fide  defeciffent,&  Dei  no-  A  detur,  leuius  peccatum  eft  ,  quam  infidelitas  ,  aut 


men  impie  blafphemarent ,  quod  de  Hymenaeo  ,  Sc 
Alexandro-fciibit  PaulusadTimotheum  ®,  quine- 
aep.i.c.i.io  gleda  fide  ,Sc  bona  cofcientia  circa  fidem  naufraga- 
uerant,^«o;, inquit,  Paulus  tradidit  Satans, vt  difeant 
non  blafphemare . 

III.  Porro  fi  vocis  proprietatem  quaeras  ,  0lctr9tif*eir, 
vox  Graeca  eft,  proprieque  fignificat  probra,  Sc  con- 
uiciain  aliquem  iadare  ,  maledidis  ,  &  contumeliis 
incedere,  famam  denique ,  &  exiftimationem  alicu¬ 
ius  laedere  calumniando,  vel  obtredando ,  atque  ita 
fere  a  prophanis  feriptotibus  vfiirpatur  ;  interdum 
etiam  ro  fixdutpu/sov ,  quod  ab  eodem  verbo  ducitur, 
idem  valet, quod  infauftum,  feu  male  ominofum,  Sc 
fiXaTQHfxia. ,  idem  quod  Su^msl*  ,  Sc  hac  ratione  M. 


b  Ii.15.ep.ad  Tullius  &***9»/a*  ,  hoc  eft  ,  infaufta  alicubi  »  dixit.  B  iufmodi  homines  folo  diuitiarum  intuitu  in  Eccle^ 


odium  Dei.  Pugnat  enim  bi^fphemianon  tam  cum 
hdei  confeffione  ,  vt  cxiftimauit  nonnemo  'a, -quam,  a  D.Thom.' 
cum  religione ,  qu*  cultum',  ac  venerationem  Deo"1 
exhibet,  blafphemia  autem  ,  vt  docet  Atliahafius  b,  ,, 
contra  ipfam  diuinitatem  impie  agit.  Et  Augufti-  ,n  Spirit. 
nus  c  •,  Eft  autem ,  inquit,  blasf  hernia,  cum  aliqua  mala  c  l't>.  i.  dc 
dicuntur  de  bonis ,  itaque  iam  vulgo  blafphemia  non  acci-  mo,r,b-  Ma- 
puur,  nift  mala  verba  de  Deo  dicere ,  quia  de  hominibus  '  Ca‘U' 
dubitari poteft.  Deus  aiitem  fine  controuerfia  bonus  eft. 

Et  Hugo  <1  Vidorinus  blafphemiam  cfie  dicit  cum  dli.de frud. 
quadam  probrofa  irrcligiofitate,  &  diminurione  ho-  “n  ?  Spit‘ 
nons  diuini  vituperium,  atque  conuicium.  Hoc  er-  P'  ‘ 
go  vitio  laborare  diuites  aflerit  Iacobus,  vt  oftendat 
ad  perfonarum  acceptionem  maxime  fpedare,  fi  hu- 


Attic.ep.qu?  Bella ,  inquit,  eft  huius  quinquenni)  licentia  ,  quanquam 
quinquennio  cogitem  2  contrahi  mihi  negotium  vi - 
deturfed  mittamus . 

e  Apolog.i.  Et  Grcgorius  Nazianzenus  c  pro  malo 

omine  potuit  ;  in  facris  autem  literis  »/s.eh  idem 
videtur  valere ,  quod  impie  loqui ,  fiue  de  Deo,  rc- 
bufque  diuinis  ,  fiue  de  viris  (andis  ,  qui  iam  acuo 
d  cap.1t.31.  nerfruuntur  fempiterno.  Sic  apud  Matthaeum  d  , 
blafphemia  in  Spiritum,  feu  Spiritus  blafphemia:  di¬ 
citur  verbum  impie  contra  Spiritum  fandum  prola¬ 
tum  ;  quo  pertinere  videbatur  Iudxorum  blafphe- 
e  cap.r  1.1  y,  mia  ,  qui  apud  Lucam  e  Chriftum  mentiebantur  in 
Beelzebub  daemonum  principe  cacodxmones  effu¬ 
gare.  Hac  eadem  ratione  blafphemare  dicebatur 
Chriftus,  cum  fibiea  arrogaret,  quaevnius  Dei  pro-  C 
priaeffe  conftaret. 

I V.  Non  fatis  autem  liquet  vtro  modo  blafphemandi 
verbum  hoc  loco  vfurpetur.  Et  quidem  videtur  Ia¬ 
cobus  pauperes  potiffimura  alloqui ,  quos  aic  a  di- 
iiitibus  tyrannice  opprimi ,  ad  tribunalia  per  calum¬ 
niam  rapi,  probris  denique,  &  contumeliis  affici, 
quafi  Chriftiano  nomine  indigni  videantur  ,vc  hoc 
fir  blafphemare  nomen,  quod  inuocatum  eft  fuper 
eos  Chriftiano  nomine ,  8c  profeflione  illos  indi¬ 
gnos  appellare,  Sc  hoc  ipfo  contumeliis,  ac  maledi¬ 
dis  profeindere ,  quod  huic  nomini  parum  vita  ,  Sc 
moribus  refpondeant.  Atque  hac  ratione  fpedabit 
hoc  etiam  ad  vitia,  qua:  funt  contra  proximos ,  non 
aliter  atque  ea,  quxpaulb  ante  commemorata  funt. 


fiaftico  coetu  praecipuo  honore  afficiantur. 

Blafphemare  aurem  dicuntur  nomen  ,  quod  inuoca-  V  1  r* 
tum  eft ,  inquit  Iacobus ,  fuper  vos  3  nomen  videlicet 
Chrifti,  quod  tunc  quidem  ludaris  ',  ac  Gentilibus 
maxime  exofum  erat ,  contra  verb  fideles ,  ac  pij  eo 
nomine  mirum  in  modum  gloriabantur-,  atque  vt 
omittam  innumerabiles  Martyres,  placet  in  prxfen- 
tia  adferibere  ,  qua:  de  Polycarpo  fortiffimo  Chrifti 
athleta  memorar  Eufebius  e .  P  olycarpm  \ncqmi, mar-  e  lib. 
tyr  ab  Herode  proconfule  admonitus  ,vt  iteraret  fortunam  caP^* 

Ca faris ,  &  conuicia  diceret  in  Chriftum ,  reftondit  t  Oflo - 
gtnta&fex  annis  feruto  ei ,  &  nihil  mc  Uftt  vnquam ; 
qua  igitur  confcicniia  maledicerem ,  er  blasphemarem  re¬ 
gem  meum  ,  qui  flutem  mihi  dedit  ?  Et  quidem  ,  vt  ali-  . 
bi  f  dixi,  fuauiffimum  Iefu  nomen  tanto  eft  honore  jjCp,ad  PW* 
dignum,  vtmcrirb  dixerit  Apoftolus, in  coonmege-  'P' 
nu  fledi ;  cceleftium,terreftr i„rn ,  e~  infernorum. 

De  eo  vero  feribit  alicubi  Bernardus  f :  Mei  in  V 1 1  r* 
ore,  in  aure  melos ,  in  corde  iubitus:  de  illo  namque  ex-  c  In  Cant' 
plicat  verba  illa  h;  Oleum  effufum  nomen  tuum-,  oleum  hCant.i!  *. 
Jiquidem  fouet  ignem ,  nutrit  carnem ,  lenit  dolorem ,  lux , 
cibus,  medicina.  Non  aliter  nomen  Iefu  lucet  pradtea- 
tum,  pafeit  recogitatum,  inuocatum  lenit,  &  vngit.  Mox 
vero  fubdit:  V ode  putes  m  toto  orbe  tanta,  er  tam  fubi- 
ta fidei  lux ,  nift  de  pradicato  Iefu .?  Nonne  in  huius  no¬ 
minis  luce  Deus  hos  vocaitit  in  admirabile  lumen  fuum 
quibus  illuminatis ,  &  i»  lHr»ine  ifto  videntibus  lumen  di¬ 
cat  merito  Paulus  i ;  Fuistis  aliquando  tenebra, nunc  au-  '  Ephcf. 
tem  lux  in  Domino.  Etpoft  nonnulla :  Nec  tanthm  lux 


Refero  amem  poteft  blafpl.cmat.di  verbum  ad  D  ,fi  mm,„  'cfl  &  M  nm  „,)>s  . . 

TOa,»Pecc«a.qiwtel^om«l»etbiintt dmu  r<c,rd.,ri, ; ,q„'c  mtntem 

~  ,  1  exerritatnt  .  ; 


tes,  de  quibus  agit  Apoftolus,eo  impietatis  progref 
fos  efle  opinemur,  vt  Dei  nomen  execrarentur,diui- 
namque  prouidentiam  accufarent ,  quafi  pauperes 
tanto ,  tamque  infigni  bono  indignos  ,  ad  fidem, 
Chriftranamque  religionem  adduxerit ,  vt  blafphe¬ 
mare  nomen,  quod  inuocatum  eft  fuper  pauperes, 
fit  contumeliofa  ,  Sc  impia  verba  proferre  in  Deum, 
&  Chriftum, qui  eos  Chriftiano  nomine  dignos  cen- 
fuerint  5  vtrumque  eodem  recidit, nifi  quod  hoc  po- 
fterius  magnam  diuitum  improbitatem  indicat, qux 
tamen  leniri  vtcunque  poteft,  fi ,  quod  paulo  ante 
monui,Chriftiani  diuites  non  tam  blafphement  ipli, 


guat  ?  quid  ita  exercitatos  reparat  fenfus,  virtutes  roborat , 
vegetat  mores  bonos ,  atque  honeftos ,  caflas  fouet  afeciio- 
nes  ?  Et  paucis  interiedis :  Sed  eft  &  medicina.  Trfta- 
tur  aliquis  noftrum  }  veniat  in  cor  Iefus ,  &  inde  (aliat  in 
05  ’  ^  ^  exortum  nominis  lumen  f  nubilum 

omne  diffugit,  redit  fer enum.  Et  multa  deinceps ,  qux 
huius  prxftantiftimi  nominis  dignitatem, ac  prxftan- 
tiam  indicant;  vt  fi  diuitum  blafphemix  contra  hoc 
nomen  pugnent,  nihil  iis  fingi  poffit  improbius. 

Sed  quanquam  harc  ita  in  prxfentia  difputat  Ia-  1  X> 
cobuSjVere  ramen  fcripfir  Ambrofius  ^  -.Neque  omnis  k  inLuc-c»* 
fantta  paupertas ,  aut  diuitu  crimino ft ,  fed  vt  luxuria  * 


quim  fuisadionibus  infidelibus  ,  atque  impiis  bla-  'infamat  diuitias  ita  paupertatem  commendat"^ 
gemandi ,  atque  obtredandi  matemm  prxbeant.  E  Et  alibi  < :  Scuu  non  omnes  diuites  auaros,  nec 
Certe  hxc  interpretatio  propms  accedit  adeam  tibus  crimen  harere, fed  imis ,  qui  vti  nefeium facultati- 

bus :  nam  diuitu  vt  impedimenta  improbis,  ita  bonis  funt 
adiumenta  virtutis.  Quocirca  eos  in  prxfentia  meri¬ 
to  reprehendit,  ac  damnat  Iacobus  ,  qui  diuitias  per 
fe  honore  dignas  cenfenr,  cum  honor  vnius  tantum 


blafphemix  rationem  ,quam  Theologi  probant  in 
fcholis  ,  vt  fit  contumeliofum  ,  Sc  impium  verbum 
contra  Deum  prolatum  ,  de  quo  alicubi  Hierony¬ 
mus  Nihil  hnrriUiU.s,  I. /„ fX ;  .  : _ ; 


VI. 


fumos  filum',  onihe  quippe  peccatum  comparatione  blaf- 
p herma  leuius  eft. 

Quanquam  ,  vt  arbitror ,  ampliffim£  blafphemix 
nomen  accipit ,  vt  cum  hxieli ,  aut  etiam  odio  Dei 
coniunguur ;  nam  alioqui  fi  per  fQ  blafphemia  fpe- 


virturis  prxmium  dE  dicatur; vulgi,  ac  imperitorum 
vox  illa  eft  m:  1 

O  ciiies,  ciues !  quarmda  pecunia  primum,  n 

Virtus  poft  nummos - - - 

Item  que 


Explanatio  Cap.  1 1.  73 


Scilicet  vxorem ,  cum  dote, fidemque, &  amicos 
Et  genus  ,  &  formam  regina  pecunia  donat. 

X-  ,Quo  etiam  fpe&at  illud  ,  quod  apud  Plutar- 
* lib.de  aud.  chum  a  ait  Sophocles :  Deformem  corpore ,  atque  ob- 
Poet.  fcurumfama  modo  accedant  opes ,  mox  fapientem  lingua , 
b  2cc\cCi i. formofimquf  videri.  Neque  alia  mente  dixit  b  Sa- 
18.  piens  :  Diues  locutus  efl  ,  <&  omnes  tacuerunt ,  &  ver¬ 

bum  illius  vfque  ad  nubem  perducent 3  pauper  locutus  eft, 
&  dicunt ,  quis  efl  hic  ?  &  fi  offenderit ,  fubuertent  il- 
c  Ecclef.y.ij  lum.  Eodemque  {pedare  vifus  eft  Salomon  c ,  qui 
quam  fit  paupertas  apud  imperitos  defpicienda ,  fi- 
militudinc  quadam  luce  clarius  oftendit  :  cum 
enim  a  potentiftimo  Rege  vrbs  quasdam  oblidere¬ 
tur  :  Inuentus  efl ,  inquit ,  in  ea  vir  pauper ,  &  fapiens, 
&  liber auit  vrbem  per  fapientiam fuam ,  &  nullus  dein¬ 
ceps  recordatus  efl  hominis  illius  pauperis.  Et  paulo 
poft :  Quomodo  ergo  fapientia  pauperis  contempta  eft ,  & 
verba  eius  non  funt  auditat 

XX.  Quamobrem  fapienter  illud  ,  atque  ex  Philolb- 
d  ApudPlu-  phias  praeceptis  dixit  Sophocles  d  ,  fuum  etiam  egen- 
tar.l.dc  aud.  ti  honorem  deberi ,  &  fi  fapiat  pauper ,  nulli  inferio- 
P°St.  rem  ejjg  .  „eque  diurna  tanquam  mala  affernanda  funt , 
fi  cum  virtute  coniungantur  ,  nec  probanda  paupertas 
e  Ecclef.  13.  efl,  fi  moribus  improbis  fit  pradita.  Ita  dixit  Sapiens  e : 
3°<  Bona  eft  fubftantia ,  cui  non  efl  peccatum  in  conficientia , 

&  nequijfima  paupertas  in  ore  irnpij. 

8.  Si  tamen  legem  perficitis  regalem  fecundum  Scri¬ 
pturas  :  Diliges  proximum  tuum  ficut  te  ipfum,  be¬ 
nefacitis.]  ( 

I.  Hinc  apparet ,  quorfum  referenda  fint  illa,  quae 
paulo  ante  de  perfonarum  acceptione  difteruit: 
propofitum  eft  enim  Apoftolo ,  vt  fupra  monui¬ 
mus, fidelibus  perfuadere  ,  vt  ordinem  caritatis  abf- 
que  vllo  terrenomm  bonorum  rcfpe&u  ,  quam  di- 
ligentiffime  retineant.  Itaque  ait ,  Si  legem  regalem 
perficitis  3  Graece,  b  (jS/j  Tot  yofxov  tiA£?ts  Bcun^mov.  Nec 
dubium  eft,  vt  mox  ipfe  explicat ,  de  praecepto  mu¬ 
tuae  caritatis  eum  loqui ,  quod  merito  regium  prae¬ 
ceptum  appellat ,  vt  mirum  fit  venifle  cuipiam  in 
mentem  loqui  Iacobum  de  regia  quapiam  lege, quae 
magiftratibus  certum  honorem  decernerer ,  qualis 
f  cip.6.11.  fuit  lex  Aftiieri ,  quae  in  libro  Efther  f  commemo¬ 
ratur, &  voce  praeconis  promulgabatur  in  hanc  fen- 
tentiam :  Hoc  honore  condignus  eft  quemcunque  Rex  ] 
voluerit  honorare  :  nam  praeterquam  quod  non  de 
Magiftratibus  ,  fed  de  omnibus  fidelibus  agit  Apo- 
ftolus ,  honor ,  qui  Magiftratibus  debetur,  non  tam 
pertinet  ad  iuftitiam  diftributiuam  ,  quam  ad  ob- 
feruantiam,  qux  Magiftratibus ,  ac  Principibus  ho¬ 
norem  exhibet. 

1 1.  Quocirca  quae  de  perfonarum  acceptione  dixit 
Apoftolus  •,  nihil  cum  obferuantia  commune  ha¬ 
bent.  Addo  quod  Iacobusipfe  mox  explicat, quam 
legem  regalem  appellet, dum  fubdit:  Secundum  Scri¬ 
pturas  ,  Diliges  proximum  tuum  ficut  te  ipfum.  Hanc 
enim  legem  regalem  vocat,  &  quidem  merito :  nam 
g  cap  &  apud  Matthaeum  5  Chriftus  Dominus  cum  pro- 
pofuiflet  primum ,  &  maximum  legis  mandatum, 
quo  Deum  fupra  omnia  diligimus  ,  Tubiicit :  Secun-  j 
dum  autem  flrnile  eft  huic  \  Diliges  proximum  tuum,  fi¬ 
ent  te  ipfum 3  indicans  ,  vt  arbitror  ,  ex  hoc  capite 
omnia  fecundae  tabulae  praecepta  manare  ,  quod 
b  eap.ijx  apertius  fignificauit  Paulus  ,  cum  ad  Romanos  h 
.  fcripfit  :  Nemini  quidquam  debeatis ,  nifi  vt  inuicern 

diligatis  :  qui  enim  diligit  proximum  ,  legem  impleuit: 
nam  ,  Non  adulterabis,  Non  occides ,  Non  furaberis. 
Non  fitlfium  testimonium  dices ,  Non  concupifces  *  &fi 
quod. efl  aliud  mandatum, in  hoc  verbo  inftauratur, Diliges 
proximum  tuum ,  ficut  te  ipfum :  diletlio  proximi  malum 
non  operatur,  plenitudo  ergo  legis  efl  dilectio. 

Bened.Iuflinian.  in  Epifl.  Canon. 


A  Addo  quod  Chriftus  Dominus  peculiari  qua-  IU. 
dam  ratione  hoc  praeceptum  proprium  ,  ac  fuum 
appellauit  a ,  Hoc  eft,  inquit  ,  pracepturn  mew/i  y.vt  a  Ioan  ij.ir. 
diligatis  inuicern.  Et  ^.liquanto  b  poft:  Hac  mando  vo-  b  vcrf.17. 
bis,  vt  diligatis  inuicern.  Et  Paulus  c ,  De  caritate  au-,  c  I  ac|  jhef- 
tem  fraternitatis ,  inquit ,  non  Aecelfe  habemus  fcnbere  Jal.4.9. 
vobis  3  ipfl  enim  vos  'a  Deo  didicistis ,  vt  diligatis  inui- 
cem.  Et  alibi  d:  .Alter  alterius  onera  portate  ,  &  fic 
adimplebitis  legem  Chrifti.  Ioannes  e  autem  Apofto-  <  cp.i.c.4.7. 
Ius  Carijfimi,  inquit,  diligamus  nos  inuicern,  quia  ca¬ 
ritas  ex  Deo  efl.  Denique  f  hoc  appellatur  praece-  f  Ioan.13.34. 
ptum  nouum.  Mandatum ,  ait  Chriftus  ,  nouum  do 
vobis  ,  vt  diligatis  inuicern ,  ficut  dilexi  vos ,  vt  &  vos. 
diligat  is. inuicern.  , 

Tamctfi  enim  ,  vt  hoc  loco  indicat  Iacobus ,  &  ,  IV. 

3  paulo  poft  copiofius  oftendam,  yetus  eft  ,  &  peran¬ 
tiquum  praeceptum  vna  propemodum  cum  natura 
hauftum  ,  8c  in  lingulorum  mentibus  inditum, ,  ac 
pene  infculptum ,  non  immerito  tamen  a  Chrifto 
nouum  appellatur  ;  quae  fit  autem  nouitatis  ratio,, 
aliter,  atque  aliter  explicatur.  Equidem  iis. aflen- 
tiri  neutiquam  poftum  *  qui  nouum  idcirco  prae¬ 
ceptum  interpretantur  ,  quod  ngr^vt  olim  amici 
tantum  ,  fed  etiam  inimici  diligendi  praecipian¬ 
tur,  vt  enim  non  ita  multo  poft  probaturus  lum, 
etiam  in  Pentateucho  amor  inimicorum  praecipi¬ 
tur  ,  nec  vllum  inimicorum  odium  probari  po¬ 
tuit.  Non  me  fugit  exiftimafle  nonnullos  huius 
praecepti  nouitatem  in  eo  politam  efte,  vt  peculia- 
3  ri  quadam  ratione  proximos  diligamus  ,  quae  iis 
verbis  contineatur ,  quae  mox  fubiicit  Chriftus, cum 
aic ,  vt  diligatis  inuicern  ,  ficut  dilexi  vos  :  vfque  eo 
autem  nos  Chriftus  dilexit ,  vt  pro  nobis  animam 
fuam  pofuerit ,  hoc  eft,  mortem  pro  nobis  oppetie¬ 
rit  ,  quafi  pro  noftrorum  proximorum  falute ,  fi  res 
poftulet ,  moriendum  nobis  fit 3  atque  hac  ratione 
Chrifti  in  omne  genus  hominum  caritatem  inter¬ 
pretatus  eft  Ioannes  Apoftolus ,  cum  fcripfit  8  :  In  g  cp.i.c.3.if 
hoc  cognouimus  caritatem  Dei  ,  quoniam  ille  animam 
fisam  pro  nobis  pofisit ,  &  nos  debemus  pro  fratribus  ani¬ 
mas  ponere.  ■ 

Quae  {ane  interpretatio  vim  praxepti  diuini  mi-  V. 
rifice  explicat,  nouitatis  rationem  nc  attingit  qui¬ 
dem.  Nam  quemadmodum  in  lege  noua  non  fem- 
»  per  pro  fratribus  moriendum  eft,  fed  cum  carita-’ 
tis  ordo  id  poftular ,  vt  infra  docebo  ,  ita  etiam  au¬ 
ctoritate  diuini ,  ac  naturalis  prxeepti  etiam  ante 
aduentum  Chrifti ,  quilibet  cogebatur ,  eodem  ca¬ 
ritatis  ordine  proximos  diligere ,  &  pro  rerum  op¬ 
portunitate  ,  &  perfonarum  conditione  interdum 
pro  illis  oecumbere.  Tametfi  enim  Chriftus  apud 
Matthasum  h  longe  aliam  propofuit  legis  cxpl.ina-  caP*  I*  ^ 
tionem.,  quam  Pharifiei  probarent  ,  veram  tamen,  caP'<’’ 
ac  propriam  vim  praecepti  explicuit ,  nihil  vero 
praecepit ,  quod  naturx  lege  non  contineretur ,  at¬ 
que  ita  inter  Theologos  receptum  eft  in  Schojis 
in  lege  Euangelica ,  li  excipias  praecepta  fidei ,  &  Sa¬ 
cramentorum  ,  nullum  contineri  praeceptum,  quod 
ad  legem  naturalem  non  pertineat  3  cur  igitur  man¬ 
datum  nouum  appellatur? 

An  quia  vim  habet  innouandi ,  atque  inftauran-  V I. 
di  hominem  ?  An  quia  veteris  hominis  vctuftati  re¬ 
pugnat, &  ad  nouum  hominem  proprie.pertinet-Sa- 
ne  hoc  vifus  eft  indicare  Chriftus,  cum,  aliquando  '  iI0an.13.35*. 
dixit :  In  hoc  cognoficent  omnes ,  quod  Difcipuli  mei  eri-  . 
tis  ,  fi  dilectionem  habueritis  ad  inuicern :  perinde  qua¬ 
fi  fignificet  fui  ,  hoc  eft  ,  noui  hominis  imagi-^ 
nem ,  quam  induendam  Apoftolus  Paulus  perfua- 
det ,  in  eo  pofitam  efte  ,  vr  fraterna  caritate  proxi¬ 
mos  comple&amur.  Itaque  reCle  Apoftolus  hanc 
regalem  legem  nominat, quod  mirifite  fit  a  Chrifto. 

G  rege' 


74 


Epift.  B.  Iacobi 


tege  noftro  commendata ,  eique  nos  quam  fimilli-  / 
mos  recidat,  qui  diligit  .omnia  qua  funt ,  &  nihil  odit 
eorum .  qua  fecit.  , 

V  1 1.  Addit ,  fecundum  Scriptura i  3  quae  verba  tam  ad 
fuperiora  ,  quam  ad  ea  ,  quae  fequuntur  ,  referri 
poliunt ,  fi  malis  3  cum  fuperioribus  coniungere, 
fenfus  erit  3  Si  regis  Chrifti  Domini  legi  obtem¬ 
peratis  ,  quomodo  Scriptura  facraei  parendum  do- 
det ,  bene  facitis  3  docet  autem  Scriptura,  proxi-. 
mum  tanquam  feipfum  diligendum  efle.  Quod  fi 

magis  placeat  cum  fequentibusconnedtere,  perin¬ 
de  erit ,  ac  fi  Apoftolus  dicat :  Si  vos  Chrifti  legi 
obfequentes  praebetis  ,  idque  re  ipfa  prxftatis,  quod 
Scriptura  docet ,  cum  ait ,  Diliges  proximum  tuumfi- 
cut  te  ipfum,  bene  facitis. 

VIII.  Vtrumque  autem  vere  dicitur,  &  vtrouis  modo 
eXplices  ,  Apoftoli  fententia  conftat ,  qui  vtrumque 
vere  potuit  indicare.  Merito  autem  Scripturas  nu¬ 
mero  multitudinis  pofujt  3  quia  haec  lex  de  dili-; 
gendo  proximo  ,  faepius  in  facris  literis  iteratur: 

*  cap .19  18.  nam  in  Leuitico  4  ait  Dominus  :  Diliges  amicum 
b  cap.5.43.  tuum  ficut  te  ipfum.  Et  apud  Matthaeum  b  :  Au- 
SStis  ,  quia  diciwn  eft ;  diliges  proximum  tuum.  Et 
c  cap.n.39.  apud  £  eundem  dicitur  mandatum  fecundum  ,  & 
d  cap.11.31.  primo.  Idemque  repetitur  apud  Marcum  «* 3 

denique,  vt  dixi , Paulus  in  eo  vim  omnem  legis 
e  cap  5.14.  collocat  ,additque  ad  Galatas  4  :  Omnis  enim  lex 
tn  vno  fermone  impletur ,  Diliges  proximum  tuum ,  ficut 
te  ipfum. 

IX.  Et  profe&o  huius  praecepti  obferuatio  cum  per- 
fonarum  acceptione  magnopere  pugnat  :  caritas  < 
enim  ,  vt  fupra  dixi ,  proximum  refpicit  tanquam 
aliquid,  quod  ad  Deum  pertineat,  cum,  vt  in  Scho¬ 
lis  Theologi  docent  ,  ad  eandem  caritatis  virtu¬ 
tem  pertineat  ,  diligere  Deum  propter  fe  ipfum, 
&  proximum  propter  Deum.  Quapropter  diui- 
na  potiflimum  bona  in  proximo  ipefkat ,  atque 
idcirco  externorum  bonorum  ,  quae  praecipue  refpi¬ 
cit  acceptio  perfonarum  ,  nullam  prorfus  habet  ra¬ 
tionem  -..haec  igitur  eft  lex  regalis ,  quam  Apoftolus 
in  praefentia  commendat ,  Diliges  proximum  tuum  fi¬ 
ent  te  ipfum. 

X.  Verum  quid  nomine  proximi  fignificetur ,  non 
plane  liquet  :  Sunt  qui  amicos  tantum  ftgniiicari 
autument ,  quomodo  Hebraeam  vocem  in  Leuiti¬ 
co  tranftulic  vulgatus  Interpres ,  dixit  enim  :  Dili¬ 
ges  amicum  tuurnficut  te  ipfum.  Eodemque  modo, 
vt  arbitror,  praeceptum  accipiebant  Pharifaei ,  vt 
f  cap.5.43.  intelligitur  ex  verbis  Chrifti  apud  Matthaeum  f, 
cum  dixit :  Audiftislquia  didunt  ift  i  Diliges  proximum 
tuum  ,&  odio  habebis  inimicum  tuum. 

I.  Cum  enim  ab  amore  proximi  excludant  inimi¬ 
cos  ,  fatis  fignificant ,  beneuolentiam  ,  &  caritatem 
amicis  tantummodo  deberi.  Quod  auide  dein- 
gGuidoCar  ceps  arripuifle  Graecos  ,  viri  do<fti  '6  tradiderunt, 
melita  refc-  ^  odium  inimicorum  vfque  cb  probabant  ,  vt 
fo^a^Caftro  non  niiflus  imperite,  quam  impie  affirmarent ,li- 
lib.  8.aduer.  cfere  iis  damnum  inferre  ,  &c  contra  eos  mentiri, 
hacrei.  veib.  ac  peierare  3  exterum  haec  omnia  cum  naturae  ptae- 
Inimicus.  cepto  pugnanc  }  &  Scripturae  verbis  apemilimb 
aduerfantur.  In  Leuitico  enim  multa  Deus  prae¬ 
cipit  ,  quae  hanc  peruerfam  interpretationem- ex- 
h  ^p.19.17.  eludunt  h .  Non  oderis  ,  inquit ,  fratrem  tuum  in  cor- 
Eluid  <0ntr'  ^  tuo  3  vt  autem  feribit  Hieronymus  1 ,  omnes  na¬ 
tura  fratres  fumus  ,  gc ,  vt  docet  Chriftus  ,  omnes 
eundem  parentem  habemus  Deum.  Patrem  ,  in- 
k  Matt.t3,9  quit  k  ,  nolite  vocare  vobis  fuper  terram  :  vnus  esi  enim 
Pater  refler  ,  qui  in  coelis  efi.  Et  paulo  ante  dixerat: 
Omnes  autem  vos  fratres  c$iism 

XII.  Et ,  quod  magis  mirandum  eft,  Seneca  1  omnes 
I  epift.9<s.  nos  ,  quafi  vnius  corporis  membra  efte  affirmat. 


Ecce  ,  inquit ,  altera  quaflio  ;  quomodo  hominibus  Jit 
mendum ,  quid  agimus  ?  qua  damus  pracepta  ?  vt  par¬ 
catur  fanguini  humano.  Quantulum  efi  ei  ,  non  no¬ 
cere  ,  cui  debeas  prodejfe  ?  magna  fcilicet  laus  efi  yfi  ho¬ 
mo  manfuetus  homini  efi.  Pracipiemus  ,  vt  naufra¬ 
go  inamim  porrigat ,  erranti  viam  monflret ,  cum  efu- 
riente  panem  futim  diuidat  ?  Quando  omnia  ,  qua 
pra  flanda  funt ,  ac  vitanda  dicam  ,  cum  pojfim  bre - 
uiter  hanc  illi  formulam  humani  ojfcij  tradere  ?  Omne 
hoc  ,  quod  vides  ,  quo  diuina  ,  &  humana  conclufa 
funt  ,  vnum  eft  3  membra  fumus  corporis  magni  3  na¬ 
tura  nos  Cognatos  edidit  citm  ex  iifdern  ,  &  in  eadem 
gigneret  3  hac  nobis  amorem  indidit  mutuum  ,  &  focia- 
biles  fecit  ,  illa  aquum  ,  iuftumque  compofuit  5  ex  il¬ 
lius  conflitutione  miferius  efi  nocere  ,  quam  Udi  3  ex 
■  illius  imperio  parata  funt  innantes  manus.  Ifie  verfus 
&  in  petiere ,  cr  ore  fit: 

Homo  fum  3  humani  nihil  a  me  alienum  puro.  Coea¬ 
mus  in  commune  nati  fumus ,  focietas  nofira  lapidum 
fornici  fimillima  efi  ,  qua  cafura ,  nift  inuicem  obfta- 
rent ,  hoc  ipfo  fuflinetur. 

Non  pauca,  in  eandem  fententiam  feribit  Plu-  XIII. 
tarchus  4  .  Nec  faris  probare  pofliim ,  quod  non-  4  Ih  polic.& 
nulli  b  excogitarunt  ,  qui  duo  inimicorum  gene- 
ra  diftinguunt.  Alios  enim  efle  inimicos  legales,  cap.abinim* 
qui  religionis  rcfpedhi  inimici  funt  3  alios  contra  &  m  lib.  de 
ciuiles  ,  qui  ob  priuaras  iniurras  inimicitias  exer-  cohib.irac. 
cent ,  &  hos  quidem  diligendos  in  veteri  lege  fuiffc 
non  negant ,  illos  vero  non  odio  habendos  mo-  &cal^7 'rece¬ 
do  ,  fed  exterminandos  ,  cum  in  Deuteronomio  c  tiores. 
feriptum  fit :  Non  facies  cum  eis  pacem  ,  nec  quares  eis  c  cap.  13.6, 
bona  cunciis  diebus  vita  tua  in  fernpiternum.  Exi- 
ftimant  tamen  odium  illud  fuifle  imperfedhim, 
cum  ne  legales  quidem  inimicos  abfque  caufa  lae¬ 
dere  fas  effet. 

-Sed  haec  quamuis  fubtilis ,  Sc  arguta  diftin&io  vi-  XIV. 
deri  poffit ,  nullo  tamen  idoneo  fundamento  ni¬ 
titur  :  nam  primum  non  omnes  legales  inimici 
laedendi  ,  aut  exterminandi  erant  :  quae  enim  ex 
Deuteronomio  a‘fferunrur ,  de  Ammonicis ,  &  Moa- 
bitis  tantum  accipienda  funt :  mox  enim  fubiicit 
Moles  ,  Non  abomineris  Idumaum ,  quia  frater  tuus 
efi ,  nec  ts£gyptium  ,  quia  advena  fuifli  in  terra  eius : 
ambo  tamen  ij  populi  a  Iudaeorum  religione,  alie¬ 
ni  erant.  Deinde  eriann  gentes ,  ac  nationes  illae, 

►  quae  Dei  iuflu  debellandae  ,  atque  exterminandae 
erant,  iufto  quidem  Dei  iudicio  Iudaeorum  opera, 
fed  citra  odium  ple&endae  erant ,  eo  plane  modo, 
quo  Iudex  capitis  fententiam  profert ,  &  carnifex 
fontes  extremo  afficit  fupplicio  ,  nullo  tamen  priua- 
to  odio,  aut  maleuolencia.  . 

Accedit  ,  quod  ibidem  Deus  d  fubiicit  :  Non  XV. 
quaras  vltionem ,  nec  memor  eris  iniuria  ciuium  tuo-  JLeui1.19.18 
rum.  Ita  proculdubio  iniurias  perfequi  vetat ,  qui 
carum  obliuionem  imperat  3  poftremo  ipfa  verba 
legis  non  amicos  folum  ,  fed  etiam  inimicos  com¬ 
prehendunt  :  vox  enim  Hebraea  reach  ,  vel  njn 
rehe  ,  quae  videtur  quamcunque  focietatem ,  &  con- 
l  iundtionem  fignificarc,  id  omnino  poftulat;  ita  in 
Genefi  e  ,  vbinos  legimus  :  Dixitque  alter  ad  pro-  e  cap.11.3. 
ximum  fuum  3  eadem  eft  Hebraea  vox.  Et  alibi  f,  f  Gen.15.10. 
vbi  agitur  de  facrificio  Abrahae :  Diuifit,  inquit  Mo- 
fes,  ea  per  medium ,  &  vtrafque  partes  contra  fe  ahrin- 
fecus  pofuit ;  eadem  Hebraea  vox  repetitur ,  vt  figni¬ 
ficetur  partium  focietas ,  &  coniunefrio  ,  quae  libi  ex 
alcera  parte  relpondebant.  Demque  Septuaginta 
Graece  tranftulerunt  wAnsib» ,  id  eft , proximum ,  non 
autem  amicum. 

Et  profe&o  Hebraea  vox  latiffime  patet  :  cum  x  VI 
enim  figniheat  ,  qui  aliqua  ratione  coniundfus 
eft,  fiue  cognatione, Jiue fodali tace, fiue  confuetu- 

dinej 


Explanatio  Cap.  1 1. 


75 


«line,  ac  vicinitate;  quod  ex  parabola  Samaritani  A  vero  hoftes  odio  profcquamur. 


«  capi  10.30.  apud  Lucam  »  vtcunque  intelligitur ,  &  quoties  in 
lege  veteri  proximi  nomen  legitur  ,  plane  conftat 
b  cap.aoiis'.  etiam  inimicos  comprehendi :  nam  in  Exodo6  lo¬ 
quitur  Dominus  in  hanc  fententiam :  Non  loquen 's. 
contra  proximum  tuum  fklfum  testimonium.  Non  con- 
cupifces  domum  proximi,  tui  ;  nec  de  fide  rabis  vxortm 
eiui  ,  non  feruum  ,  non  ancillam  ,  non  bouem  ,  non 
a  fimum  ,  nec  omnia  ,  qua  Ulius  fiunt.  Num  quilquam 
ita  defipiet  ,  vr  excludi  putet  inimicos  ,  perinde 
quaii  (quod  Graeci  fomniant)  contra  inimicos  men¬ 
tiri  liceat,  aut  eorum  vxores  violare,  vel  bona  di¬ 
ripere? 

XVII.  Neque  aliter  proximi  nomen  accipit  Dauid  c: 
e  pf.  14.13.  Nec  fecit  proximo  fuo  malum ,  &  opprobrium  non  ac¬ 
ti  verf.5.  cepit  aduer sus  proximos  fiuos.  Et  paulo  poft  d:  Qui  iu- 
e  Eccl.13.19.  rat  proximo  f,{0 ,  &  non_  decipit.  Eodemque  modo 
*  lllTt.il'.  loqmcut  Sapiens  e:  Omne  animal,  diligit  fibi  fimile* 
f.  Can.t3.1n  fic  &  omnis  homo  proximum  fibi .  Denique  legifperi- 
Mattb.  tus  apud  Lucam  !,  non  amicum  ,  fed  proximum  fi- 
i  Iuft.Dial.  cutfeipfum  diligendum  dixit, eumque  rede  loquu- 
lrenxus I14  tum  Chriftus  ipfe  affirmat.  Accedit  qu6d  prsce- 
c.ts.Orig.in  ptum  illud  ,  quod  apud  Matthamm  g  probantibus 
para.  Sam.  legiTpcritis  dicitur  proximum  primo  ,  continetque 
Luc.10.Ba-  proximi  dile&ionem  ,  vno  excepto  Hilario  h,qui 
Ambrof  "ad  illud  dc  Chrifto  diligendo  tanquam  nobis  humana: 
Galat.^.Au-  naturae  refpe&u  proximo  interpretatur  ,  ab  aliis  ‘ 
cuft.lib.i.de  0mnibus  de  omnium  mortalium  amore  expli- 

dod.Chrirt.  . 

c.t8.&  30.&  w 
in  pfal.  1 1 8 . 
coc.S.Profp  praecepi 


Denique  Paulus  k  cum  omnia  fecundae  rabulae 


Quod  fi  rem  iplam  putes  nihil  hac  lententia  ve-  XXL 
rius  dici,  aut  excogitari  poteft,  fed ,  ni  fallor ,  ad  rem 
non  facit.  Nemo  enim  vnquam  fomniauit,  inimi¬ 
corum  vitia ,  aut  peccata  amore  digna  efte  ,  qua:  ne 
in  amicis  quidem  probanda ,  aut  amanda  lunt  *  vc 
egregie  probat  Hilarius  ex  verbis  Chrifti  ,  qui  apud 
Lucam  *  dixit :  Si  quia-venitad me,&  non  odit  patrem  a  cap.14.t6'. 
fiuum ,  matrem,  tfr  vxorem  ,  Cr  filios ,  &  fratres ,  & 
forores ,  adhuc  autem  &  animam  fuam  ,  non  poteft  meus 
effe  dijcipulus.  hxc  autem  omnia  fi  nos  a  Deo  reuo- 
cent ,  plufquam  Vatiniano  odio  digna  funt.  Iam 
vero  idem  Aueuftinus  6  odium  inimici  in  lege  pne-k  Scrm*  6*- 
cipi  non  negat ,  ied  mimicum  intelligit  dannonem,  tem{^ 
prsecipi  vero  a  Chrifto  amorem  inimicorum  ,  id  eft, 

B  hominum qua:  tamen  explicatio  fiue  Auguftini  fit, 
fiue  alterius  (  neque  enim  id  laris  conftat)  Chrifti 
verbis  vix  poteft  aptari :  particula  enim  aduerlariua, 
autem  ,  qua  vtitur  Chriftus ,  cum  ait :  Ego  autem  di¬ 
co  vobis  ,  diligite  inimicos  veftros ,  apertiffime  fignificat 
eum  inimicum  diligendum  efte ,  qui ,  vt  paulo  ant£ 
dixerat ,  ex  quorundam  fententia  odio  profequen- 
dus  cenfcbatur. 

Mitto  illos ,  qui  legales  inimicos  a  politicis, ac  ci-  XX 1 1. 
uilibus  diftinguunt ,  quorum  fententiam  paulo  ante 
reiecimus  :  neque  enim  verbis  Chrifti  aptari  vllo 
modo  poteft ,  cfim  ille  nulla  ratione  praicipiat  le¬ 
gales  inimicos  ,  qua  ratione  a  veri  Dei  lege  abhor¬ 
rent  ,  diligendos  elfe.  Quamobrem  quod  ait  Chri¬ 
ftus  didtum  efte.  Odio  habebis  mimicum ,  non  ad  legis 


ta  ad  hoc  vnum  praeceptum  rcuocat,  de  pro-  C  prxeepta,  fed  ad  fubdolam,  &  falfam  Iudarorum  in¬ 


terpretationem  referendum  eft  ,  ac  proprerea  for- 
tafte  non  additur  ,  eo  loco  ,  quod  non  fcmel  itera¬ 
tum  eft  fupra,  diclum  e  FI  anticjuis  ;  ne  quis  exiftinraret- 
odium  inimici  lege  praecipi ,  aut  ad  antiquam  inter¬ 
pretationem  ,  tradirionemve  fpedtare  ,  quafi  fignifi- 
cet  id  in  exedris,  &  Synagogis  Pharifieorum  paldm 
tradi  confueuiflc. 

At.  non  raro  malorum  exeerationes  in  facris  li-  XXIII. 
ceris  leguntur :  fic  enim  loquitur  Dauid  c  ,Effundec  P1^4* 
frameam  ,  &  conclude  aduer sit-s  eos  ,  qui  perfequan- 
turme.  •  Et  mox  :  Confundantur ,  er  reuereantur  qua- 
rentes  animam  meam auertantur  retrorfum  ,  &  con¬ 
fundantur  cogitantes  mihi  mala, fiant  tanquam  pul-  XXIV. 
uis  ante  faciem  venti  ' i  &  Angelus  Domini  coarciant  d  Anacl.ep. 
D  eos: fiant  via  illorum  tenebra  ,  er  lubricum ,  #  Ange*  ^ 

Ius  Domini  perfequens  eos.  Et  Paulus  ad  Galatas  feri-  Euthym.^pf! 
bit  ,Vtinam.,  &  abfeindantur  qui  vos  conturbant.  Quae  34.68.8c  108 
fime  malorum  imprecationes  ,  odij  &  maleuoleiv  Hiero. in  pf. 
tue  fune  effedb. :  quis  enim  malum  ei  opret  ,  quem  1)  f£Thi^* 
diligit?^  Serro.  Dom. 

Verum  haec  ,  atque  his  fimilia  teftimonia  plures,  in  monte  c. 
&  quidem  admodum  probabiles  explanationes  41‘&,uPfal? 
admittunt :  eft  enim  plurimorum  ,  .grauiffimorum-  ^8'  ^ 
que  virorum  d  leatfcntia  haec  ,  atque  alia  id  genes,  m0i.c.i. 
qua:  paffim  in  Scripturis  leguntur  ,  non  tam  ;in-e  Orig.li.8. 
ter  exeerationes  ,  .  malo  tum  que  imprecationes ,  >n  eP'^* 
quam  inter  praedictiones  recenierii  Addunt  alii  e  $2®^  ^ic^‘ 
optari  malum  ,  no»  vt, eft  contra  perfonam  *  led  Ezech.r  3  & 

. ^ _ ,,  . ,  vt  iuftum  fupplicujmcomple<3:itur.  ‘  Quin  etiamDan.9.Ge- 

ait  odi)  licentiam  .dediife,  quod  etiam  fignifiT  E  Bernardus  '  ,  D.-Tiiomas  »,■&  ^  alij addunt  fas  efle  anat* 


lib.  3 .Ae  rita  ximi  dilectione  ,  eodem  plane  modo  proximum  ac 
A°nnPM  '5'  cipere  videtur  ,  ne  adulteria  ,  furta ,  caedes ,  &  falfa 
zt.& 'exteri*,  teftimonia,  quae  per  fe  mala  funt  ,  &  contra  le- 
XVIII-  gem  probari  dicamus,  fi  aduersus  inimicos  excr- 
k  ad  Rom.  ceantur.  Fateor  quidem  ,  quod  reCte  monet  Au- 
J3-9-  guftinus  1 ,  feccrnendara  efte  inimici  culpam  ana- 

*  [}b:  tura ,  &  illam  quidem  odio  ,  hanc  vero  amore ,  & 

&  Ser'aj 68.  caritate  digni ffimam  efte.  Itaque  odium  aperte  in 
dc  temp.  lege  prohibetur  :  fic  enim  in  Leuitico  n'  ait  Domi- 
ro  cap. 19.17.  nus;  j\jon  oderis  fratrem  tuum  in  corde  tuo  :  &  vltio- 
n P10,10,11' nem ,  &  vindi&am  detcftatur  Salomon  n,  cum  ait: 

Ne  dicas ,  reddam  malum  ,  expecta  Dominum ,  libe- 

0Pr0.t3.t1.  ray-(  ",  £t  0;  siefurierit  inimicus  tuus ,  ciba 
illum  .  fi  fitierit  ,  da  ei  aquam  bibere  ;  prunas  enim 
„  congregabis  fiuper  caput  eius ,  &  Dominus  reddet  tibi. 

Dial  1  c5t  ^  fluern  1°CUI^  r?fpicieps  Apoftolus  ,  eadem 
Maixio.00'  verba  repetit ,  aliaque  non  pauca  in  eandem  fenteti- 
q  lib.4.c.ty.  tiam  addit  ;  quamobrem  recte  dixit  Origenes  P, 
radRom.n  qUod  attinet  ad  amorem  inimicorum  ,  legi  veteri 
Pda'liaC°oft  cum  no,;ia  conyenire ,  quod  etiam  infinuant 

medf' 3  P°  Irenaeus  ‘i ,  Ambrofius  rj5  Hiciofiynpis  f ,  Augufti- 
t  lib.  3.  de  nus  *,Bcda  u;  In nouaiautem  lege  dixit  Ic»annes  x  : 
doA.Chrift.  Omnis ,  qui  odit  fratrem  fisum  ,  homicida  <;ft.  Et  rur- 
u  Iprou  15  ^US  7 :  ^p11'5  dixerit,  quoniam  diligo  DeUWr.&fratrem 

adillarerb z,  fuum  oderit,mendax  eft. 

Carbones  t-  At  Chriftus  apud  Matthxum  z  indicare  videtur, 
Snis, 8cc.  olim  fuifte  odium  inimici  peimiffitm.  Aud.islis ,.  in- 
X  JjC  c  !5  Su‘r » diitnm  eft ,  diliges  proximum  tuum  ,  cr  odio 
ao.  habebis  inimicum  tuum }.  quo  fpedtans  Hilarius  a,  le- 


XX.  g«na 

2  Mat. 3  43.  cat  alicubi  Gtegorius  b  .  Sane  multos  hoc  argumen- 
a  Can.  4-J0  tutn  diu  torfit ,  qui  propseiea.  in  varias  abiere  fen- 
bHib.r.in  1.  tentiaS  ‘-  nam  Auguftinus  ’c:  ^iftimauit  permitti ,  vel 
Reg.c.  1 1 .  pra:cipi  odium  inimicorum, ,  qua  ratione  mali  funt, 
elib.i9.c0n.  atque  improbi ,  eoru.»dcm  vero  amorem  a  Chrifto 
Flaft.c^.14  ^  imperari ,  qua  homines  funt,  eiu felem  nobifeum  na- 
I.  SamccLin  -tunE  ,'ldiuinorumque  bonorum  pattieipes  ;  a  qua 
princip.&in  fententia  non  diferepat  Hilarius.  d  ;  ait  .efSttP1 1Tia* 
Pfal.  138.  in  lorum  odium  cfle  religiofum  ,  praecipi  i^itique  no- 
^ne>  bis ,  vt  noftros  quidem  inimicos  diiigam,us  ,  Dei 
Bened.  luHinian.  in  ■ Epift .  Canon. 


malum  alicui  imprecari  ex  honefto  aliquo  fine;  f^.g.inpf. 
id.  enim  cum  ad  bonum  pexfertim  fpirituaje  ro-  Q^j  habicat 
fertur  ,  nonp^pprje,  ac  vere.eft  malum  optarc>,icd  g  t  t.qu.ji. 
potius  dcfideiare,  6c  quodam  modo-paraie  bantim,  ar*‘- q*7^-ar. 
pcrdnetque  non-ad  odmm ,  fed  potius  ad  amorem-,  l^co.Ga* 
auodq  tacite, &-qxprefse  conditio  inuoluatur,vttilia  Carthaf. 
ratioiie  bonum,  quod  qtucrintr  ^haberi -nequeat,  &  alij. 
vel  illis  certe  imp^ccation-ibos  lperandum  vtcuni-  hSot.1«.3.de 
,queyade?tuc.;:.  •:  •  ■ 

Addo  eti^m mihi  fempervenffimumvifum  eflc,  XXV 
G  1  odium 


76 


Epift.  B.  Iacobi 


odium  ita  effe  pet  fe ,  fuaque  natura  malum,  vt  nui-  A 
la  ratione  honcftari  queat ,  fedeum  iure  naturae  ex 
eduerfo  pugnet.  Quod  etiam  fapientiffimi  Philo- 
Tophi  agnouiffc  videntur :  nam  Plato  a  inter  extera 
leg!  a^r  pr°6i ,  iuftiqueviri  proprium  cfle  ,  nulla  ratione 

de  rep.  amico ,  vel  inimico  malefacere.  Alibi  b  probat  ne- 
b  in  Crito-  fas  effe  inimicum  laedere, aut  ei  quidquam  mali  opta- 
oe'  re.  Idem  fenfit  Diogenes  apud  Valerium  Maximum: 

hanc  enim  optimam  aiebat  effe  vltionem  innoxie 
viuere ,  nullamque  iuftac  reprehenfionis  materiam 
praebere. 

XXVI.  Nec  defuerunt  etiam  inter  Gentiles ,  qui  non  fo- 
lum  asquo ,  fed  forti,  atque  hilari  animo  illatas  iniu- 
ablnim*'  ^  r*as  tu^er'nt>  ^uos  recenfent  Plutarchus  c,  Seneca  d, 
d  De  ira.  &  Bafilius  e .  Orthodoxi  vero  Patres  non  dubita- 
e  Ora.  con.  runt affirmare, maleuolentiam,  atque  odium  natura:  B 
irafeen.  lege  prohiberi ;  quod  praeter  caeteros  afferunt  Ori- 
Mardo *  *n  8enes  f>Tertullianus  8, Cyprianus  h,Hieronymus  ' : 
g  Dcpatien.  Pen£kt  enim  hoc  praeceptum  ab  illo  principio  ,  quo 
h  De  boao  praecipitur  ,Vt  quod  quifque  pati  nolit,  in  alterum 
patien.  nequaquam  moliatur.  Quis  autem  velit  cuiquam 
i  Macr.y.  exofus  efle  >  Qujs  cupiat  flbi  infidias  ftrui ,  vene¬ 
num  ,  aut  necem  parari  ?  Quis  autem  non  videat, 
quanta  rerum  perturbatio,  atque  confufio  confccu- 
tura  fit ,  fi  cuilibet  priuatim  liceat  iniurias  propria 
audtoritate  vlcifci  ?  Quorfum  enim  in  Republica 
Principes  ,  aut  Magiftratus  conftituantur  ?  Illi  vero 
publica  auctoritate  non  odio  ,  aut  maleuolentia  fce- 
lera, atque  flagitiapledhint,  vt  egregie  alicubi  docet 
klib.  t.pac-  Clemcs  Alexandrinus  k, quo  fit,vt  quoniam  odium,  Q 
dae.  c.8.ferc  atqUe  vlcifcendi  libido  inter  ea  recenfentur ,  qua: 

102  10‘  funt  per  Te ,  fuaque  natura  mala,nulla  ratione  hone- 
ftari  queant ,  atque  adeo  longiffime  etiam  a  Deo 
I  loc.cit.  abfint,  qui,vt  idem  Clemens  Alexandrinus  J,& 
Cyrillus  Hierofolvmitanus  monent .  ne  daemonem 
quidem  odit ,  quoniam  nihil  fingi  poteft  detefta- 
bilius. 

XXVII.  Itaque  veriffimum  e(t,quod  tum  Clemens  mAle- 
n^DidTTn  xandrinus,tum  Origenes  n  aftirmant, viros fan&ifti- 
Marcio.  mos  ‘n  vereri  T eftamento  inimicos  dilexiffe.  Iacob 

enim  dilexit  Efau,  Iofeph  vndecim  fratres  ,  qui  fe  in 
feruitutem  diftraxerant,Mofes  Mariam,  Dauid  Sau- 
lem.  Haec  porro  inimicorum  dileCtio  ,  vt  illi  nomi- 
o  eap.  s-4+.  ne  Proximi  comprehenduntur ,  ex  vi  praecepti  fim- 
p  Matth.zi.  pliciter  eft  ad  falutem  neceffaria.  Hoc  enim  aperte  £) 
J9-  indicat  Chriftus,cum  apud  Matthxum  0  dixit :  Ego 

q  ep.  t.  cap.  autem  dico  vobis  t  diligite  inimicos  veftros ,  benefacite  iis, 
t  difoo.eap.  cjul  °^crunt  vos  ,  &  orate  pro  perfequentibus  ,  &  calurn- 
oblation.ca.  nianL.<bvu  vos.  &  qua:  deinceps  fcquuntur.  Ita  enim 
placuit  cap.  locum  illum  omnes  ferme  Patres  interpretantur. 

F  traft°S  in  ^ern  ver°  Chriftus  P  diledfcionem  proximi  ad  fe- 
i.Can.Ioan.  eundum  legis  praeceptum  ait  pertinere.  Ioannes  1 
I. r.de do&r.  autem  :  r :  Qui  non  diligit ,  inquit ,  manet  in  morte ,  om- 
Chcift  &  li.  nvs  qui  odit  fratrem  fuum  homicida  eft.  Idem  ex  it1  re  f 
Domin^Tn  Ganqnico  apertiffime  confiat.  Denique  eft  commil- 
tnon.c4t.8f  niflima  Theologorum  omnium  fententia ,  de  qua 
41.  luculenter  di fferit  Auguftinus  1  non  vno  loco. 

XXVIII.  Merito  ergo  Iacobus  hoc  praeceptum  appellat  le¬ 
gem  regalem,  qua  iubemur  proximum  diligere  tan- 
quam  nos  ipfos.  Regalis  autem  lex  merito  appella-  £ 
tur,tum  propter  eas,  quas  fupra  attuli  rationes ,  tum 
quia  non  (olum  pertinetad  legem  veterem, fed  etiam 
potiflimum fpccftat ad  legem  Euangelicam ,qua:,vt 
fepe  iam  diximus  ,  maxime  refertur  ad  caritatem, 
lubet  alite  mhoc  pra:ceptum,vtproximos  diligamus 
tanquam  nos  :  quamuis  enim  Cyrillus  exiftimarit 
veteri  dile&ionis  prxeepto  nouumquendam aChri- 
fio  additum  fuiffe  modum,  vt  eos  piufquam  nos  di- 
Jiget4mus,omniaque  fraternae  caritati  pofthabere  ne 
grauaremur ,  quandoquidem  Chriftus  nos  dilexit 
piufquam  It  ,  qui  pro  nofttafalute  mortem  oppetie¬ 


rit:  certum  tamen  eft  nihilo  plus  exigi  a  nobis  quam 
vt  proximum  diligamus  tanquam  nos  ipfos ;  quod 
aperte  docet  Auguftinus  ®,ldque  colligit  ex  ipfis  ver-  a  1’b.de  mf- 
bis  praecepti  ,  vt  omittam  qux  de  ordine  caritatis  ba^‘M  t  ;Q 
acute  differit  Origenes  h.  'Cane. 

Haec  autem  Regalis  lex  caritatem  in  proximos  ita  XX I X. 
compledfitur,  vt  non  folum  caduca,  &  mortalia  bo¬ 
na  ,  fed  potilfimum  fpiritualia ,  &  cceleftia  fpedtet, 

Sc  ad  beatam  denique  ,  &  immortalem  vitam  refe¬ 
ratur  ;  & ,  quod  caput  eft  amor  proximi  ex  caritate 
oriatur ,  nullo  habito  refpedtu,  vt  docet  Chryfofto- 
mus  ad  priitata  commoda ,  atque  vtilitates.  Si  hanc 
igitur  legem,  ait  'acobus ,  feruatis ,  hoc  eft ,  fi  proxi¬ 
mos  eo,  quo  amandi  funt  modo, ordineque  diligitis, 
benefacitis,  hoc  eft,  officio  fatisfacitis,  honefte  ,ac 
laudabiliter  viuitis,re  denique  ipfa  veftram  fidem, ac 
religionem  oftenditis ;  ita  fiet,  vt  aeque  pauperes,  ac 
diitites  eadem  caritate  comple&amini ,  atque  adeo 
apud  vos  nullus  acceptioni  perfonaru  pateat  locus. 

Itafignificat  qua:  paulo  ante  dixerat  de  honore  XXX. 
diuitum  ,  8c  pauperum  contemptu ,  non  modo  efle 
contra  iuftitiam  diftributiuam  ,  fed  etiam  pugnare 
cum  caritate,  quae  certo  quodam  ordine  eundos 
comple<ftitur,&,fi  quod  fit  in  amore  diferimen  con- 
ftituendum  ,  id  non  a  diuitiis ,  aut  nobilitate ,  catte- 
rifque  externis  bonis,  fed  ex  cuiufque  merito  peten¬ 
dum  eft:  vt  enim  quifque  magis  accedit  ad  fummum 
bonum,magis  eft  amore  dignus ;  externa  ver&  bona, 
quia  non  tribuunt  veram  bonitatem,  quae  a  fola  vir¬ 
tute  oritur, non  fpnt  digna,  qua:  maiori  caritate  dili¬ 
gantur  ,  fiue  maior-caritas  ipedtanda  fit  in  ipfo  nifu, 
conatuque  voluntatis,  fiue  in  eorum  bonorum  ma¬ 
gnitudine,  ac  praftantia  ,  quae  proximis  appetuntur. 

Bene  igitur  illi  faciunt ,  qui  nane  legem  regalem 
quam  accuratiffime  retinent,  &  obferuant :  vt  enim 
iupra  Pauli  teftimonio  docuimus, caetera  omnia,quae 
ad  proximos  referuntur ,  hoc  vno  praecepro  rite  ob  - 
feruato, facile  praeftantur. 

9.  Si  autem  perfonas  accipitis ,  peccatum  operamini ,  re¬ 
darguti  d  lege,cjuafi  tranjgrejfores. 

Plane  affirmat  Apoftolus  ,  quod  nos  etiam  fuprd  I. 
docuimus  ,  acceptionem  perfonarum  graue  pecca¬ 
tum  effe ;  particula  vero  aduerfatiua  autem ,  Gra:ce, 

/ e,  indicare  videtur  acceptionem  perfonarum  iis  ad- 
uerfari,  qua:  paulo  ante  dixerat, eos  videlicet  bene¬ 
facere,  qui  proximum  diligunt,  ficuc  fe  ipfos  ,  quafi 
fignificet  perfonarum  acceptionem  cum  proximi  ca¬ 
ritate  pugnare  ,  cum  tamen  apud  Theologos  extra 
controuerfiam  fit ,  perfonarum  acceptionem  iufti- 
tiae  diftributiua:  ex  aduerfo  refpondere.  Csterum 
quemadmodum  reliqua:  omnes  virtutes  fubefle 
poffunt  imperio  caritatis ,  ita  accidere  plerumque 
poteft  ,  vt  cum  quis  contra  proximum  peccat ,  eius 
vitij  turpitudo^riatur  ex  violatione  fraternae  carita¬ 
tis.  Qua  ratione  furtum,  homicidium,  adulterium, 
falfum  reftimonium  ex  eo  oriri  poffunt ,  quod  quis 
contra  caritatem  proximum  odio  profequatur ,  vel 
eum  certe  minus  amet ,  quam  ratio  caritatis  poftu- 
let;ita  hoc  loco  Apoftolus  acceptionem  perfona¬ 
rum  opponere  videtur  caritati ,  quae  debetur  proxi¬ 
mis  ,  non  vt  excludat  iuftitiam  diftributiuam ,  cui 
proprie  aduerfatur ,  fed  vt  caput ,  &  veluti  fontem 
indicet,  vnde  vitium  illud  promanet ;  quemadmo¬ 
dum  enim ,  qui  proximum  tanquam  fe  ipfum  di¬ 
ligit  ,  ea  omnia  praeftat ,  qua:  iuftitiad ,  &  aequita¬ 
tis  ratio  jpoftulat ;  ita  contra  qui  proximo  aliquid 
eorum  fubtrahit  ,  quae  in  aliquo  iure  debentur, 
fatis  indicat  fe  a  fraterna  caritate  alienum  effe, 
atque  adeo  proximum  nequaquam  ficut  fe  ipfum 
diligere. 

Qui 


Explanatio  Cap.II. 


77 


1 1.  Qui  igitur  perfonas  accipit ,  re£te  dicitur  pecca¬ 
tum  perpetrare  ,  quod  ex  fuo  quidem  genere  ad  in- 
iuftitiam  pertinet  j  aliquo  tamen  pa£to  vel  eft,  vel 
efle  poteft  contra  caritatem ,  quod  de  furto  ,  &  ho¬ 
micidio  ,  aeterifque  id  genus  aliis  affirmari  poteft: 
vere  igitur  ait  Apoftolus  ,  fi  nutem  perfonas  accipitis , 
peccatum  operamini ;  Grace,  aaaprlav  IpyduneSt.  Atqui 
pecCatum  nihil  efle  dicitur ,  ita  enim  explicat- Augu- 
a  cap.i.j.  ftinus  illud  Ioannis  a ,  Sine  ipfo  faBumcfl  nihil ,  hoc 
eft,  peccatum.  Et  ferme  Theologi  in  Scholispec- 
catum  nihil  aliud  efle  docent ,  quam  ciusreCtitudi- 
nis  carendam  ,  quse  humanis  aCtionibus  ineflc  de¬ 
bet.  Ita  fit,  vt  nemo  proprie  dici  poffit  efficere  ,  aut 
operari,  hoc  eft,  epydinS^.,  peccatum;  'Uysv  enim 
Grrece  aliquid  eft,quod  vel  vi  natura:,  vel  hominum 
arte  feu  opificio  efficitur. 

III.  Quod  fi  quis  cum  recentioribus  quibufdam  pec¬ 
catum  nonnihil  pofitiuum  ,  vt  aiunt,  efle  autumet, 
ne  tum  quidem  ipryo*  appellari  pofle  videtur  :  vix 
enim  quidquam  fingi  poteft ,  quod  ad  peccati  ma¬ 
litiam  pertineat  prater  quandam  relationem ,  feu , 
vt  loquuntur ,  rationis  ,  feu,vt  alij  malunt ,  in  gene¬ 
re  moris.  Neutra  autem  relatio  per  fe  efficitur ,  fed 
rem  quampiam  aliam  ,  veluti  vmbra  corpus  ,  fua- 
pre  natura  confequitur.  Verum,  vt  arbitror,  ab  his 
fcholafticisfubdlitatibus  longiflime  abfuit  Apofto¬ 
lus, qui  tatum  indicare  voluit  eos,  qui  diuitiarum  re- 
fpeCtu  diuites  pauperibus  prseferunt,a£bionem  exer¬ 
cere  foedam;  ac  viriofam  ,  qua  ratione  peccatum  ab 
b  lib.jr.co.  Augnftino  b  definitur  ,  ditium ,  facium  ,  concupitum 
au  ,c,17*  contra  legem  aternam.  Ha:c  autem  libuit  adnotare, 
vt  indicarem, quod  alibi  etia  monui,  eorum  minime 
laudandam  efle  induftriam,quiScholafticas  argutio¬ 
las  ex  factis  literis,aut  prifeorum  Theologorum  feri- 
ptis  conantur  eruere  :  Saepe  enim  eos  falli  neceflc 
eft, fi  quae  fimpliciter  feripta  funr ,  ad  fubtilem  diffe¬ 
rendi  normam  reuocare  contendant. 

I  V .  Peccant  igitur, vt  fupra.  explicui ,  qui  perfonas  ac¬ 

cipiunt  fiue  in  iudicio  fiue  in  facerdotiis  aut  eccle- 
fiafticis,aut  politicis  dignitatibus, &  ea  fpedant,quae 
ad  rem  minime  pertinent ,  fi  praefertim  id  fiat  cum 
alterius  iniuria.  Quoniam  vero  vfus  eft  Apoftolus 
exemplo  diuitis,&paupens  ,  quorum  ille  folo  diui¬ 
tiarum  refpeCtu  honorificentius  quam  hic  excipi- 
tur,neceflario  fatendum  eft ,  externo  exhibendo  ho¬ 
nore  alitid  quiddam  prater  diuitias  fpeCtandum 
c  cap.13. 7.  ciflpe.  ac  p10pCerea  Paulus  ad  Romanos  c  feribit. 
Reddite  ergo  omnibus  debitn  ,  cui  tributum  ,  tributum > 
cui  veUigal,vecligal,  cui  umorem  ,  timorem  ,  cui  honorem, 
honorem  ,  fentiens  non  temere  cuiuis  honorem  efle 
deferendum.  Certum  enim  eft,  honorem  deberi 
primum  virtuti,  ac  fapientue  ,  deinde  auCtoritati, 
ac  potentiae  ,  qua  Principes  ,  ac  Magiftratus  Dei 
quandam  fimilitudinem  praeferunt  in  terris ,  poftea 
fene&uti ,  quie  cum  virtute ,  ac  prudentia  coniun&a 
creditur. 

V.  Itaque  diuitia:  fi  per  fe  ,  ac  folitariae  fpeCtentur, 
nullo  funt  honore  digna:,vt  tamen  funt  veluti  inftru- 
menta  virtutis  ,  aliquo  paCto  honorem  etiam  apud 
Sapientes  confequuntur ;  habetur  tamen  ratio  non 
tam  ipfarum  diuitiarum ,  quam  vfus  ipfarum  ,  qui  i 
vel  laudem,  vel  vituperationem  confequitur.  Quo¬ 
niam  vero  vfu  fere  receptum  eft,  vt  diuites  honorifi¬ 
centius  excipiantur  ab  omnibus  ,feclufa  ab  animo 
falfa  opinione ,  quae  diuitias  magnifaciendas,  &  ho- 
4  epift.ip.  nore  dignas  cenfet ,  vt  Auguftinus  <*  affirmat ,nifi  al- 
•  terius  iniuria  intercedat  in  ea  iam  recepta ,  magno- 

que  omnium  confcnfu  confirmata  confuetudinc, 
vix, aut  ne  vix  quidem  peccatum  inerit ,  fccus  fi  quis 
apud  fe  ftatuat  diuitias  vel  praeferendas ,  vel  tequan- 
das  efle  virtuti ,  atque  hanc  vnam  ob  caufam  diuites 
Bened.  InfUntan.  tn  Epifi.  Canon. 


A  ampliori  honore,  quam  pauperes  profcquatuntunc 
enim  veriflimum  eft,  quod  hic  ait  Apoftolus  , fi  per¬ 
fonas  accipitis,  peccatum  operamini. 

Redarguti ,  ait  , a  lege ,  quafi  tranfgrejjores .  Grace,  V  I, 
WiyXifXivot ,  hoc  eft.,' argumentatione  conuicli,  vt  fenfus 
fit  aperte  ex  lege  colligi  acceptionem  perfbnarum 
merito  efle  damnandam ,  perinde  quafi  refpexerir 
Apoftolus  ad  id,  quod  ait  Chriftus  apud  Ioanneiri  “V  a  cap.f.  45, 
Nolite  putare  quia  ego  accufaturus  fim  'vos  apud  Patrem  j 
efi  qui  accufat  vos  Afoyfes,in  quo  vos  (peratis :  Lex  enim, 
quas  aliquid  prohibet ,  fui  violatores  accufar,  &  fce-' 

Ieris  arguit.  Ac  quam  qirafo  legem  iritelligit  i  An  ve¬ 
terem  illam  ,  quas  non  femel  acceptionem  perfbna¬ 
rum  reprehendit, ac  damnat  ?  In  Leuitico  b  enim,  vt  btap.ijVrj. 

fupra  indicaui ,  feriptum  eft ,  non  confideres  perfonam 
5  pauperis  ,  nec  honores  vultum  potentis.  Et  in  Deluero- 
nomio  c  ,  Nulla  erit  dtsiamia  perfonarum ,  itaparuum  c  cap.i.  17, 
audietis  ,  &  magnum,  nec  accipietis  cuiufquam  perfonam.  - 
Et  alibi  d.  Non  accipies  perfonam,  nec  munera.  ■  ■  4cap.i6.i$. 

Tametfi  enim ,  vt  fupra  c  ,  docui  ,  lex'  illa  vt  a'  V 1 L 
Mofe  propofita  erat  etiam  in  iis  ,qux- fpc&ant  ad  c  caP-IlVer' 
mores,  ad  vnain  tantum  I11  datorum  gentem  -pertine-  *** 
bat ,  qua  tamen  ratione  continet  pracepra  imis  na¬ 
turalis  vim  fuam  ,  atque  auCtoritatem  retinet ,  &  ad 
legem  Euangelicam  fuo  modo  pertifiet.  Anipfam' 
legem  Euangelicam  indicat, qua:  feripta  in  cordibus 
quid  reCtum,  quidve  prauum  fit ,  quid  fequmdum, 
quidve  fugiendum  mira  quadam  ratione  docet?  Ita. 
enim  de  ea  loquitur  Ieremias:  i  ;  Ecce ,  inquit  (dies  f  cap.5r.31, 

,  vement  ,  dicit  Dominus  ,  &  feriam  domui  Jfrael,  & 

“  domui  luda  foedus  nouum,  non  fecundum  facium  ,  quod : 
pepigi  cum  patribus  eorum  in  die ,  qua  apprehendi  ma¬ 
num  eorum,  vt  educerem  eos  de  terra  t/Egypti ,  pattum, 
quod  irritum  fecerunt, &  ego  dominatus  fum  eorum ,  dicit 
Dominus :  Sed  hoc  erit  paclum ,  quod  feriam  cum  domo 
Jfrael pofi  dies  illos ,  dicit  Dominus.  Dabo  legem  meam 
in  vifceribus  eorum,  er  in  corde  eorum  feribam  eam,  Cr¬ 
ero  eis  in  Deum.&ipfi  erunt  mihi  in  populum, &  non  do¬ 
cebit  vitra  vir  proximum  fisum, &  vir fratrefn  futim  ,  di¬ 
cens-,  Cognofce  Dominum  :  omnes  enim  cogno fient  me ,  a 
minime  eorum  vfque  ad  maximum ,  ait  Dominus. 

Pertinere  autem  hxc  ad  Euangelicam  legem  tcftis  VIII. 
cftlocupletiffimus  Paulus  Apoftolus  ,  qui  in  epifto- 
la  ad  Hcbiaeos  8  non  pauca  in  hanc  fententiam  fcri-  S  caP-8  8.& 
bit ,  ad  quem  locum  nos  plura  diximus.  Htec autem 
lex  Euangelica  natura  legem  hominum  mentibus 
inditam  mirum  in  modum  illuftrat,  &  ad  eamcom- 
pledlendam  ccelefti  quadam  vi  voluntatem  excitat, 
atque  inflammat,  ea  vero  tacite  eos  arguit ,  qui  con¬ 
tra  ius ,  fafque  perfonas  accipiunt.  An  legis  nomine 
illam  lpfam  legem  indicat,  quam  paulo  ante  nomi- 
nauit,&:  regalem  efle  dixit,  qua:  proximorum  carita¬ 
tem  praecipit  ?  Etenim  vt  paulo  ante  infinuaui,  cum 
ca  lex  proximos  certo  quodam  ordine  Dei  potifli- 
mum  relpe&u  diligendos  pracipiat ,  fcelcris  arguit 
eos ,  qui  perfonas  accipiunt ,  atque  adeo  caritatis  or¬ 
dinem  perturbant, atque  inuertunt. 

Lex  igitur  quocunque  tandem  modo  accipiatur,  IX, 
reprehendit ,  ac  damnat  eos  ranquam  legis  violafo- 
res,qui  perfonarum,non  caufarum  rationem  habent. 

Itaque  vox  illa  ,  quafi ,  non  minuentis  eft ,  fed  affir¬ 
mantis,  ac  fi  dicat ,  qui  perfonasaccipiunt,legis  au- 
ftoritate  merito  reprehenduntur ,  quia  vere  funt  le¬ 
gis  violatores  ,  quod  nihil  eft  aliud  ,  quam  graui 
piaculo  obftringi.  Fateor  tamen  huius  peccatfma- 
gnitudinem  ,  &  graui tatem  a  magnitudine  rerum, 
aut  etiam  a  prauo  agentis  animo  ,  atque  proppfito 
fpedtandam  efle  ,vtin  rebus  leuioribus ,  ac  fubitis 
quibufdam  functionibus  leuiorem  contrahi  culpam 
haud,  abnuerim.  1 

G  5 


10.  Ouicun 


78  Epift.  B.  Iacobi 


io.  Quicunqut  autem  totam  legem  feruauerit ,  offendat- 
autem  in  vno, fatim  eji  omnium  rem .] 

L  Locus  eft  admodum  celebris ,  in  quo  multorum 
t  ep.  15.  ad  fatigantur  ingenia  ,  vt  alicubi  teftatur  Auguftinus  *: 
**‘cr'  primo  autem  intuitu  videntur  haec  verba  vitiorum 
connexionem  probare ,  vt  quod  de  virtutibus  affir¬ 
mari  folet,  qui  vnam  perfedte  poflideat,  nullam  de- 
fideret,idem  de  vitiis  ,  &  peccatis  fentiendum  fit,vt 
qui  vno  fcelcre  obftringitur  ,  omnibus  fft  flagitiis 
coopertus  ,  quod  inprimis  abfurdu, atque  £  re€ta  ra¬ 
tione  omnino  alienum  videtur.  Sunt  igitur  qui  exi- 
ftiment  vfurpare  Apoftolum  hoc  loco  Hebraifmum 
confuetum  ,  vt  vnum  hoc  loco  politum  Iit  pro  pri- 
b  cap.i.j.  mo, quomodo  legimus  in  libro  Genefeo s°  facium  eft 
vesfere,  &  mane  dies  vnus  ,  id  eft ,  primus.  Ita  putant 
.  eum,qui  contra  primum  legis  praeceptum  peccet,re- 
liquam  omnem  legem  violare ,  quod  vtrum  verum 
fit,do£ti  viderint :  tametli  enim  non  defuerunt ,  qui 
vero  Deo  ignorato  citra  culpam  fieri  nihil  polfe  ar¬ 
bitrantur,  idque  interdum  figmficare  creditur  Augu- 
ftinus,ea  tamen  fentetia  plurium  Theologorum /uf- 
fragio  explofa  eft  :  quamuis  enim  Gentilium  adtio- 
nes  fi  ad  idola  tanquam  ad  vltimum  finem  referan¬ 
tur , aut  a  praua  cupiditate  ortae  turpe  aliquid  aut  !n- 
honeftum  quasrant ,  a  flagitio  excufari  non  polfint, 
non  eft  tamen  necelfe  vtrumque,vel  alterutrum  om¬ 
nibus  infidelium  fundtionibus  ineffe. 

I  I,  Quin  potius  verofunillimum  eft  plurimos  hone- 
fti,atque  officij  habuiflerationem,atqueadc6  fi  non 
perfedlam  virtutem, quae  ad  iuftitiam,beatamque  vi¬ 
tam  aflequendam  valeret, nonnullam  tamen  virtutis 
fpeciem,&,vt  ita  dicam,rudimentum, atque  inchoa¬ 
tionem  aflequerentur.  Quod  fi  quis  contendat  eos, 
qui  idola  colunt ,  atque  adeo  contra  primum  legis 
praeceptum  grauiflime  peccant ,  fuas  omnes  adtio- 
nes  ad  idolum  referre  (  quod  nemo  facile  probaue- 
tit)  ne  tum  quidem  admiferim  omnem  ab  iis  legem 
violari.  Quis  enim  adeo  defipiat ,  vt  cundtos  infide¬ 
les  quotquot  vnquam  fuerunt ,  funt ,  &  erunt  furti, 
adulterij ,  periurij ,  homicidij  reos  effe  credat  i  At 
multos  legimus  ab  his  ,  atque  id  genus  aliis  flagitiis 
tam  fuifle  alienos  ,  quam  qui  maxime  ab  his  abhor- 
re/it  Chriftiani.  Itaque  quod  de  primo  legis  prae¬ 
cepto  ab  his  affirmatur ,  nihilo,  plus  admittendum 
videtur ,  quam  quod  de  careris  legis  praccptis  fen¬ 
tiendum  fit. 

III.  Propius  a  vero  abefle  videntur  ij  ,  qui  primum 
legis  praceptum  ex  Chrifti  fententia  interpretantur 
illud  ,  quo  Deus  lupra  omnia  diligendus  pracipitur, 
quod  apud  Matthaum  dicitur  primum ,  ac  maxi¬ 
mum  mandatum  :  nam  reuera  quicquid  agas ,  aut 
moliaris  ,  nifi  caritate  in  Deum  praeditus  fis ,  fru- 
ftra  niteris  ,  & ,  vt  ad  Corinthios  icribit  Apoftolus, 
fi  caritatem  excludas ,  neque  fides  ,  neque  miferi- 
cordia  ,  neque  martyrium  ,  &  ,  vt  paucis  cundla 
compledtar,  nullas  quamuis  praeftanti/Timae ,  nobi- 
liffim aeque  virtutes  quidquam  prodefle  queunt,  at¬ 
que  idcirco  fi  /pedtes  eam  ,  quam  Theologi  damni 
poenam  appellant ,  quas  eft  beatae  vifionis  priuatio, 
ei  perinde  obnoxius  degit ,  qui  vel  vnum  legis  pras- 
ceptum  violarit,ac  fi  contempfiflet  vniuerfa.  Et  fanc 
e  ep.  19.  ad  magnis  viris  hasc  fententia  placuit, Auguftino c ,  Be- 
Hieron.  j  &  Oecumenio  d  :  nec  videtur  a  Iacobi  inftituto 
d  In  hunc  r 

prorius  aliena. 

1  y#  Siquidem  paulo  ante  caritatis  legem  propofuerat, 
quas  proximum  rcfpicit ,  quas  fine  caritate  in  Deum 
cuius  intuitu  diligendus  eft  proximus ,  intelligi  neu- 
tiquam  poteft.Sed  vt  admittam  hanc  fententiam  ,  fi 
per  fe /pectetur,  ad  veritatem  effe  valde  propenfam, 
non  mihi  tamen  perfuadere  poffum  eam  huic  loco 


congruere :  vt  enim  probet  Apoftolus ,  eum,  qui  to¬ 
tam  legem  obferuat,  offendat  autem  in  vno  ,  om¬ 
nium  reum  conftitui,  fubdit :  Qui  enim  dixit ,  Aydn_ 
moechaberis ,  dixit  &,Non  occides ,  quod  fi  non  moechabe¬ 
ris, occides  autem, faBus  estransgrejfor  le^is. 

Quantum  igitur  aflequi  cogitando  poffum  ,  haec  V 
Apoftoli  fententia  luperioribus  hunc  in  modum 
connedtenda  eft  ,vt  videatur  Iacobus  occupatione 
quadam  fidelium  excufationem  praeuertere :  illi  enim 
excipere  poffe  videbantur  fe  mhil  agere  contra  le¬ 
gem, cum  diuitibus  eximium  quemdam  ,  ac  fingula- 
rem  honorem  deferunt  , cum  pauperi  nihil  propter- 
ea  detrahant ,  contra  Apoftolus  :  Imo  vero ,  inquit, 
grani  vos  piaculo  inquinatis :  rametfi  enim  aduersus 
pauperes  nihil  peccatis  ,  in  eo  tamen  culpa  non  val¬ 
eatis,  quod  folo  diuitiarum  re/pedtu ,  quibus  nul¬ 
lus  debetur  honor  ,  opulentos  tanto  honore  dignos 
exiftimatis ,  cumque  hoc  nomine  Dei  praeceptum 
violetis ,  negare  non  poteftis  vos  elle  diuinae  legis 
contemptores ,  atque  adeo  a  gratia,  dc  caritate  ex¬ 
cidere  ,  non  aliter  ac  fi  legem  vniuer/am  negligere- 
tis  ,  nam  qui  vnum  legis  praeceptum  violat ,  nullam 
ex  aliorum  obferuatione  vtilitatem  capit  ,  cum 
Deum  legiflatorem,qui  fingula  praecepta  promulga- 
gauit,pro  nihil  habeat. 

Simile  quiddam  infinuare  vifus  eft  Salomon, cum  V  f 
aUcubi  fcripfit a.  Qui  in  vno  peccauerit ,  multa  bona 
perdet.  Quo  etiam  fpedta/fe  vifus  eft  audior  b  libri  ^  cap.u.in- 
de  vera  ,  &c  falfa  poenitentia ,  qui  Auguftino  inferi-  rer  opera 
bitur  .  Defleati  etiam  ,  inquit ,  quoniam  in  vno  offen-  Aug.t0tn.4i 
densfaBus  eft  omnium  per  ingratitudinem  reus  j  ingratus 
enim  extitit ,  qui  plenus  virtutibus  Deum  omnirto  non  ti¬ 
muit.  In  hoc  enimquifque  peccator  fit  culpabilior ,  quo  eft 
T)eo  acceptior  ,ideo  enim  Adam  plus  peccauit ,  quia  omni 
bono  ahundauit.  Mox  vero  addit  aliam  quamdam 
non  ineptam  explicationem.  Etiam  alio  modo  offen¬ 
dens  in  vno  reus  eft  omnium ,  quia  omnis  virtus  patitur 
detrimentum  ab  vno  vitio :  nam  fi  quis  cadit  in  auari - 
ttam  ,  largitatem  deftruit,&  etiam  cxBitatem  minorauiti 
amore  enim  pecunia  vel  violaret  castitatem ,  vel  faltem 
minus  amaret. 

Eodem  etiam  refero ,  quod  ait  Beda ,  eum  qui  in  V II. 
vno  offendit ,  vniuer/am  legem  violare .  quia  legis 
audlorem  negligir,&  caritatem  violat,  quas  eft  cau/a, 

&  mater  totius  legis  ,  quas  eft  Auguftini  c  fententia.  c 
1  In praceptis  enim ,  ait ,  caritatis  tota  lex  pendet, qui  autem 
contra  caritatem  facit ,  merito  omnium  reus  eft, nemo  au¬ 
tem  peccat, nifi  contra  caritatem  faciat,  quia  nec  Deum  di¬ 
ligit, cuius  legem  negligit, nec  proximum  in  quem  delinquit. 

Quia  ergo fuperius  oftenderat  eos  in  caritate  peccare,  quod 
dicunt  pauperi  Tu  fi  a  HUc, competenter  fubdit ,  qui  in  vno, 
ideft, caritate  offendit, qua  eft  radix  omnium  praceptorum, 
ab  omnibus  praceptis, qua  funt  quafi filij  caritatis ,  accufa- 
tur.  Reconciliato  autem  illo  vno  ,  in  quo  offenderat ,  catera 
reconciliantur. 

Sed  quod  de  caritate  dicitur, quamuis  veri/fimum  VIII. 
fit, non  videtur  tamen,  vt  fupra  dixi ,  huic  loco  con¬ 
gruere. Attingit  hunc  locum  Gregorius  d  :  explicans  d  !&•  19. 
enim  verba  illa  Iob ,  luBitia  indutus  fnrn,&  veftiui  me  M°r'  c' u* 
ficut  vestimento. Feftimento, ineptit,  vtique  cum  veflimur, *  'aS  l6‘ 
ex  omni  parte  circundamur,ille  ergo  iuftitia  ftcut  veftimen- 
to  veflitur ,  qui  fe  vndique  bono  opere  protegit ,  &  nullam 
partem  aElionis  fua  peccato  nudam  relinquit :  nam  qui  in 
aliis  aElionibus  iuftus  eft ,  in  aliis  iniuftus ,  quafi  hoc  latus 
cooperuit ,  illud  nudauit ,  nec  iam  bona  funt  opera  ,  qua 
fubortis  aliis  prauis  operibus  inquinantur  ,  idque  allato 
Salomonisteftimonio,  quod  fupra  indicaui ,  atque 
his  Iacobi  verbis  confirmat ,  vt  fignificare  videatur, 

Iacobi  mentem  fuifle  fuadere  integram  ,  atque  ab- 
foluram  legis  obferuationem  ,  vt  iuftitia:  frudlum 
confequatur. 


Cerre 


IX. 


Explanatio  Cap.  II.  79 

Certe  Grscavox  obnoxium,vin6tam,arque  A  paret;  quod  quamquam  verifllmum  efle  non  nego. 


obftri<ftum,reum  denique  fignificat ,  vt  non  immeri¬ 
to  dubitafierit  Auguftinus,vtrum  ex  hoc  loco  re<fte 
colligatur  (  quod  erat  Stoicorum  dogma ,  omnia 
a  epift.i*.  peccata  effe  paria.)  Qirergo,  inquit*  ,  non  dicuntur 
paria  peccata  nefcio ,  mfi forte  quia  magis  facit  contra  ca¬ 
ritatem ,  &  magis  offendit  Ecclefiam,  qui  grauius,  &  mi¬ 
nies  qui  lenius  peccat :  quali  concedat  peccata  ex  fuo 
genere  omnia  effe  aequata  ,  folo  peccantis  affe&u 
augeri,  aut  minui..  Ctirjv  vero  ea  de  re  cum  Peja- 
»  Dial.i.co.  giano  dilfereret  Hieronymus  b,  ita  hunc  locum  ex- 
?claS'  plicat.  Obfecro  re,  ait,  nonne  A poftolus  lacobus  feribit, 
qui  in  vno  offenderit,  eum  effe  omnium  reum  ?  ipfe  locus 
fe  interpretatur :  non  enim  dixit,  qui  diuitem  pauperi  in 
honore  pratulcrit,  reus  eft  adulteri),  vel  homicidij  :in  hoc 


propius  tamen  ad  Chrifti  mentem  eos  accefliffe  cre¬ 
diderim  ,  qui  ea  verba  perinde  accipiunt ,  vt  ad  ina¬ 
nem  Pharilseorum  fuperftitionem  refellendam  per¬ 
tineant;  paulo  enim  ante  dixerat  Dominus. Nunc  vos 
Pharifti ,  quod  de  foris  eft  calicis  ,&  catini  mundatis , 
quod  autem  intus  efl  veflrum  ,  plenum  efl  rapina ,  &  ini¬ 
quitate.  Stulti  nonne  qui  fecit  quod  deforis  efl ,  etiam  id, 
quod  intus  efl,  fecit  i  Tum  fubdit.  Vermtamen  quod  (k- 
perefl  date  eleemofynam ,  &  ecce  omnia  munda  funt  vobis. 

Quali  dicat.  Quid  opus  eft  externas  iftas  rerum 
ablutiones  tam  diligenter  frequentare  ,  quse  ani¬ 
mum  nulla  'ratione  attingunt  ,  aut  a  vitiis  expiare 
po(Tunt?Eleemofyna,mihi  credite ,  omnium  iftarum 
ahlutionum  inftarerit,&ad  animum  perpurgandum 


XIV. 


delirant  Stoici  paria  contendentes  effe  peccata  ;  fed  B  maiorem  vim  habebit,  quam  quaeuis  externa  ablu- 


X. 


ita ,  qui  dixit ,  non  moechaberis ,  dixit  &  ,  non  occides 
quod fl  non  occidis,  moecharis  autem,  fitBus  es  tranfgreffor 
legis.  Lema  cum  lenibus ,  & grauia  cum  grauibus  com¬ 
parantur  ,  nec  fetida  dignum  vitium  gladio  vindi¬ 
candum  eft,  nec  gladio  dignum  fcelus  ferula  coercen¬ 
dum 

Itaque  vt  paucis  colligam,  propolirum  eft  Iaco- 
bo  docere  vitam  Chriftiano  homini  ita  inftituen- 
dam ,  vt  vniucrlam  legem  iibi  religiose  colendam 
efle  intelligat.  Quod  ii  alicubi  forte  offendat,  aut 
labatur,  eum  vniuerlae  legi  obnoxium  degere,  non 
quod  omnia  eius  praecepta  violarit ,  fed  quod  legis 
auHorem ,  vt  ait  Beda  ,  contempferit ,  eoque  pr&mio 
merito  care  at  -  quod  legis  cultoribus  propofttum  eft.  Id- 


tio,hoc  ii  feceritis,  nihil  erit  opus  ta  curiose  calices, 
caeteraque  vafa  abluere.-Caeterum  quam  vim  habeant 
honeitae, ac  laudabiles  a&iones,  quae  cum  graui  pec¬ 
cato  coniunguntur,Theologi  docent  in  fcholis,  ne-, 
que  ad  hunc  locum  magnopere  pertinet. 

11  .Qui  enim  dixit, No  moechaberis, dixit  &,Non  occides. 

Quod fi  non  moechaberis, occides  autem  factus  es  tranf¬ 
greffor  legis.] 

Rccfte  ad  liiperiorem  fententiam  illudiandam ,  vt 
paulo  ante  monui-,  addita  ede  putat  Hieronymus  a. 

Sunt  autem  ,  vt  arbitror  ,  exempli  gratia  allata ,  vt  PelaS* 
offendat  lacobus, vno  duntaxarflagitiodegiflatorem, 
ac  legem  non  raro  violari.  Itaque  ait  eundem  ede 


I. 

Dial.i.co. 


que,  vt  modo  ex  Hieronymo  docui ,  confirmant  C  omnium  prseceptorum  audforem  ,  attingit  autem 


XI. 


XII. 

CLUC.II.4I. 


d  in  Ench; 
e-7S- 


XIII. 


quae  mox  fubiiciuntur ,  quibus  docet  Apoftolus, 
praeceptorum  omnium  vnum ,  atque  eundem  ede 
au&orem  Deum ;  quo  fit,  vt  qui  vnum  praeceptum 
contemnit,  eius  au&ori  Deo  obnoxius  degat. 

Quocirca  redfce  lacobus  fidelium  exceptionem 
refellit ,  quam  fupra  indicaui  :  Neque  enim  fatis 
eft:  citra  iniuriam  pauperes  excipere,  d  plus  aequo 
diuitiis  tribuatur.  Neque  vero,  vt  bene  obferuauic 
Hieronymus,haec  Iacobi  fententia  Stoicis  vllo  mo¬ 
do  fauet,  &  quse  mox  fubiiciuntur,  fatis  indicant 
longe  aliud  fpettafle  Apodolum,  qui  ad  legiflato- 
ris  au&oritatem  ,  dignitatemque  refpexifTe  videtur. 
Vt  igitur  a  perlonarum  acceptione  reuocet ,  hang 
generalem  fententiam  profert ,  vt  dgnificet ,  vno 
dumtaxat  ~ 

ei  caetera  bona  fuftragan  pol 
uis  doceat ,  ne  vfquam  offendat ,  aut  leue  ,  vel  nul¬ 
lum  exiftimer  effe  peccatum ,  quod?  cum  fit  con¬ 
tra  legem  ,  nonnullas  habet  ftudiofas  a£tiones  an¬ 
nexas. 

Quo  errore  decepti  funt  ij ,  qui  Chrifti  verba 
apud  Lucam  perperam  interpretantur  ;  atque  ei  qui 
elecmofynas  largiatur  nullum  obeffe  crimen  seque 
impie, ac  falso  opinantur. Fateor  dixiffe  Chriftum  c. 
Verumtnmen  quod  fupereft,date  eleemofynam,^  ecce  om¬ 
nia  munda  funt.  vobis.  Redte  tamen  aduerfus  ciuf- 
modi  homines  fcripfit  Auguftinus  d  ;  Qui  fceleraiifli- 
me  viuunt. ,  neque  curant,  taiem  vitam-.,  morefque.  corri¬ 
gere  ,  &  inter  ipfa  facinora  ,  &  flagitia  fua  eleemofynas 
flequentare  non  ceffant ,  ftuflra  flbi  in  eo  blandiuntur, 
quoniam  Dominus  dixit :  Date  eleemofynam ,  &  ecce  om¬ 
nia  munda  funt  vobis. 

Et  quidem  certiffimum  eft  noluifle  Chriftum  li- 
gnificare  eam  effe  eleemofynse  vim ,  vt  omnium  fce- 
lerum  foeditatem  exhauriat ,  aut  fola  per  fe  ea  peni¬ 
tus  delere  queat ;  fed  quamquam  non  vna  eft  ver¬ 
bum  Chrifti  explanatio  ,  ea  tamen  apud  Theolo¬ 
gos  magno  confenfu  recepta  videtur  ,  quse  tantum 
eleemofynse  tribuit  ,  vt  ad  fcelerum  expiationem, 
diuinarnque  gratiam  percipiendam  animum  prse- 


Decalogi  prsecepta  tanquam  diuina  audkoritate  a 
Mofe  promulgata.  Idem  ,  inquit ,  Deus  diu.ina  fua 
lege  adulterium,atquc  homicidium  prohibet ,  atque 
ira  non, dicitur  is  legi  obtemperare,  qui  alteri  prse- 
cepto  paret, alterum  negligit ;  fed  potius  legis  viola¬ 
tor  ,  &  contemptor  merito  appellari  poteft :  omnia 
enim  prsecepta  vnum  veluti  corpus  conftituunt, 
quemadmodum  autem  vno  membro  amputato, 
truncum ,  ac  mutilum  remanet  corpus,ita  vno  legis 
prsecepto  contempto,  lex  dicitur  violata.  Et,  vt  Pau¬ 
lus  ad  Galatas  b  feribit, eum, qui  circumcifionerpad-  **  caP,/-3* 
mittat ,  debitorem  confticui  vniuerfie  legis  obfer- 
uandse ;  non  aliter  qui  Chriftianam  religionem  pro- 
4  ^  felfus  eft,  omnibus  legis  prasceptis  cogitur  obtem- 

:  flagitio  quempiam  reum  conftitui,  neque  D  perare  :  vt  enim  alicubi  feribit  Dionyfms  c  Areopa-  caP.4-  *** 
bona  fufrragari  pofle,  vt  laborandum  cui-  gita,  bonum  integram ,  atque  luis  omnibus  numeris  ,B,n*  noni’ 

abfolutam  caufam  poftulat ,  cum  malum  contra  vel 
ex  vnico,&  lingulari  vitio  exiftat ,  ita  omnium  prxe- 
ceptorum  obferuatio  bonitatem  ,  ac  fandticarem 
Chriftianam  conftituit,eamdemquc  vnicum pecca¬ 
tum  vitiat,&  corrumpit. 

Vere  namque  apud  Ioannem  d  dixit  Chrifttis: Qui  1 1. 

facit  peccatum,  fertius  eft  peccati  feruus  autem  non  manet  d  cap.8.34. 
in  dorno  in  Aternum ;  filius  autem  manet  in  aternurn.  Si¬ 
gnificans  nimirum  eos  ,  qui  peccato  obftringuntur, 
a  Dei  fc  leruitute  fubducere  ,  <Sc  fuis  voluptatibus, 
hoc  eft ,  iniquillimis  dominis  miferandum  in  mo¬ 
dum  feruire ,  atque  adeo  a  beata  ,  &  fempicerna  vita 
merito  excludi ,  quam  iure  optimo  aflequuntur  ,  at- 
E  que  in  omnem  seternitatem  poilident  ij ,  qui  ran- 
quam  obfequentilfimifilij  Dei  prseceptis  obtempe- 
rant.Itaque  colligit  Apoftolus,ita  pauperum  condi¬ 
tioni  confulendum  effe  ,  vt  diuitibus  nihilo  plus  tri¬ 
buatur  ,  quam  caula  poftulet  ,  neque  vero  temere 
Apoftolus  hoc  tantopere  exaggerat ,  atque  amplifi- 
car.incredibile  enim  didhi  eft ,  quantum  diuitiarum 
fulgor  mortalium  animos  perftringat  ,  cum  pluri¬ 
mum  diuites  non  in  ciuili  modo  repub.  fed  etiam 
in  Eccleiiaftico  ordine  poffe  videantur ;  quam  ob 
caufam  hoc  Apoftolico  prsecepto  permoti  prifc 
G  4  Ecclcfm 


8o 


Epift.  B.  lacobi 


Ecclefis  Patres  contra  diuitum  mores  ,  &  poten-  A 
tiam  fcripferunt  ,  &c  ,  quod  magis  mirandum  eft , 
etiam  Gentiles  philofophi  diuitias  indigniflimas 
cenfuerunt  ,  quibus  fapientis  animus  corrumpe¬ 
retur. 

III.  Itaque  Plutarchus  a  Scipionem  laudat ,  quod  in 
t  In  aDoph-  ampla  domo,  &  fecunda  fortuna  exiguum  patrimo- 
Mib*  de°c6-  nmm  tnoriens  reliquerit.  Seneca  b  vero  fapienter 
£bl.c.'iS.  fctiplit :  cJMihi  crede  u  beatior  eft,  cui  fortuna  Juperua- 
cua  eft,  quam  is  ,  cui  parta  eft  •,  omnia  i  ita  bona ,  qua  nos 
fpeciofk ,  fed fallaci  voluptate  ddeckuvL,  ,  pecunia  ,  digni¬ 
tas,  potentia  ,  alidque  complura  ,  ad  qua  generis  humani 
caca  cupiditas  obslupefcit ,  cum  labore  pofftdentur  ,  cum 
inuidia  consficiuntur  ,  eofqueipfos ,  quo;  exornant, ,  pre¬ 
munt,  ,  plus  minantur ,  quam  profunt,,  lubrica  ,  C7  in¬ 
certa  fient,  nunquam  bene  tenemur :  nam  vt  nihil  de  tem-  B 
pore futuro  timeatur ,  ipfk  tamen_,  ma^na  foe licitatis  tute¬ 
la  follicita  efl.  Atque  id  genus  alia  pene  fexcenta 
apertiflime  docent  ,  non  effe  diuitias  per  fc  ho¬ 
nore  dignas  ;  nifi  quatenus  funt  inftrumenta  vir¬ 
tutis. 


1  z.  Sic  loquimini ,  &  ftc  facite ftcut  per  legem  libertatis 

incipientes  iudicart .] 

Superiorem  difputationem  ita  concludit  ,  vt  fide¬ 
les  moneat ,  quomodo  &  loqui ,  &  agere  debeant, 
ne  legis  fcueritate  iufte  ple&antur  ,  veftram  itaque 
ait  orationem  ,  &  vitam  legi  libertatis  fubiicicc, pro¬ 
be  intelligentes  eius  vos  au&oritate  aliquando  iu-  C 
dicandos  :  nam  quod  ait  interpres  ,  incipientes  iudi- 
cari ,  Graece  eft  [A^ovlte  ,  hoc  eft  ,  tanquam 

indicandi ;  vt  enim  feribit  Paulus  e ,  Quicunque  fine 
Uge  peccauerunt , ftne  lege  peribunt ,  &  quicunque  in  lege 
pecca  nerunt,  per  legem  indicabuntur.  Rc&e  autem  pro¬ 
ponit  extremi  iudicij  memoriam  ,  quia  ea  plurimum 
valet  ad  cohibenda  peccata  :  vt  enim  feribit  Cle¬ 
mens  Romanus  ,J' :  Cogitatio  futuri  iudicij  lucis  fua  ra¬ 
dios  emittit ,  &  prauas  cupiditates  fito  fplcndore  obruit , 
non  aliter  ac  fol  ftellas  omnes  ftta  luce  ob fcura*,.  Et  Ba- 
filius  e  Timorem  ,  ait  ,  futuri  iudicij  effe  huius  nostra 
vita  padagogum.  Docet  enim  negletftis  voluptatibus 
rationi  obtemperare  ,  quae  fi  omnia  rede  iudi- 
cet  ,  ac  definiat  ,  nihil  Deo  iudicandum  relin¬ 
quit  :  nam  ,  vt  feribit  Apoftolus  f ,  fi  nos  tpfos  indi-  D 
caremus non.,  vtique  indicaremur  &  alibi  idem  Ba- 
filius  -  iudicij  memoriam  fraenum  ait  efle  ,  quo 
noftrarum  perturbationum  impetus  coercetur  ,  id- 
que  Dauidis  h  teftimonio  confirmat.  Iit  chamo ,  & 
f  ano  maxillas  eorum  conftringe  ,  qui  non  approximant 
ad  te. 

Quam  ob  caufam  re&e  dixit  Chryfoftomus  ' , 
prae  oculis  feniper  habendum  iudicium  ,  ne  hoc  ve- 
luti  fraeno  abiedto  ruamus  in  praeceps :  hoc  enim  fa¬ 
cillimum  efle  indicat  Dauid  k  :  Auferantur, \ nquit,  in¬ 
dicia  tua  d  facte  eius ,  omnium  inimicorum  fuorum  do¬ 
minabitur.  Et  paulo  ante  dixerat  •,  Non  eft  Deus  iru, 
conffeFtu  eius  ,  inquinata  funt  via  illius  in  omni  tempore. 
Contra  vero  Caeiarius  1  iudicij  memoriam  faluber- 
rimam  efle  affirmat  ■,  Climacus  m  autem  :  Sicut ,  in-  E 
quit ,  qui  e  furit  ,  nom,  potefl  non_,  recordari  panis  ,  ita 
qui  faluari  cupit  ,  non.,  poteft  nort,  recordari  iudicij. 
Quocirca  Hieronymus  “  quamuis  eximia  prtedi- 
ditus  fanftitare  extremae  tubae  clangorem ,  quo  mor¬ 
tui  ad  iudicium  euocandi  funt  ,  libi  perpetuo  in¬ 
tus  in  animo  perfonare  affirmabat.  Denique  Theo- 
philus  °  Alexandrinus,  iudicij  recordattonenu  nullum. ,, 
ait , peccato  locum,  relinquere.  Origenes  P  autem  ani¬ 
malia  munda,  quae  vngulas  findunt  ,  interpretatur 
eos  ,  qui  diuinnm  iudicium  metuentes  ,  honefta 


d  lib.?.'re- 
cognit. 


f  i .  ad  Cor. 
ir.31. 
g  orat,  in 
mar.  Iulit. 
&  in  pf.jj. 
&  orat,  z 3. 
moi.quas  It 
dc  fur.md;c. 
h  Pia!  31.9. 

II. 

i  Hora.38. 
in  io. 
k  Pfal.j.fe- 
cund  He- 
brsos  io.ij. 

1  Ser.  zj. 
tn  Gradu  zq. 
dc  diferet. 


o  lib.  3. 
Palch. 
p  Hora  7. i 
Lcuir. 


quidem  ,  8c  laudabilia  eligunt ,  contraria  vero  re¬ 
pudiant  ,  quod  neceflario  faciendum  efle  intelligi- 
tur  ex  iis  ,  qure  dixfit  4  olim  Dens.  Nonne,  fi  bene 
egeris',  recipies  ,ftri  autem  male  ,  (fatim  in  foribus  pecca¬ 
tum  tuum  aderit  ?  Quo  loto  Septuaginta :  St  retth,  in¬ 
quiunt  ,  obtuleris ,  non  recte  autem  dtuiferis  ,  ceffa  ,  pec- 
casli. 

Hac  enirri  veluti  iudicij-  lance  omnia  expen¬ 
denda  funt  ,  &  ea  prqfcufida  ,  quae  in.  extremo 
iudicio  fupremo  Iudici  giaf£>  futura  fint  ,  atque 
hoc ,  ni  fallor  ,  figirificat  'ieremias  b ,  cum  ait  ‘APron 
pter  hoc  dicit  Dominus  ,  fi  conuerteris  ,  conuertam  te  i 
&  Ante  faciem meam. ,  flabis  ;  &  fi  feparaueris  pre * 
tiofum  k  vili,  quaft  os  meurru  eris.  Monet  igitur  Apo¬ 
ftolus  ita  loquendum  ,  itaque  omnes  vitae  ratio¬ 
nes  componendas  effe  ,  vt  intelligamus  omnium  , 
quas  geflerimus  in  vita  ,  in  extremo  iudicio  red¬ 
dendam  efle  rationbm,  erit  autem  iudicium  illud 
asquiffimum  ,  vtenim  aijt  Dauid  c,  cum  Deus  tem-1 
pus  acceperit ,  iuftirias  iudicabit ,  hoc  eft. ,  iu-ftifli- 
me  iudicium  exercebit  j  nihil  enim  erit  ,  quod 
iudicis  fententiam  lateat ,  nihil  quod  iuftmn  fup- 
plicium!  effugiat ,  ait  quippe  Baiilius  A  yvt  mido 
corpore  apparent,  macula  ,  qua  vefte  tegebantur  ,  ita 
depofita  veluti  corporis  vefte  ,  omnia  nuda  atque  aper¬ 
ta  erunt » 

Quamobrem  re<fte  monet  Sapiens  e  :  -^Ante 
iudicium,,  para  iufhtianu  tibi.  Quo  aliquo  patio  fpe- 
tlant  illa, quae  Chriftus  Dominus  apud  Matthaeum f 
dixit  :  EFlo  confentiens  aduerfario  tuo  tiro  ,  dum,  es 
iru  via  curru  eo  ,  ne  forte  trad.it,  te  aduerfarius  Indi¬ 
ti  ,  &  Index  tradat,  te  miniflro ,  &  in  carcerem  mit¬ 
taris.  Quamuis  enim  Chriftus  ea  metaphora  do¬ 
ceat  ,  redeundum  in  gratiam  cum  aduelfariis ,  an¬ 
tequam  quis  diuino  iudicio  fiftatur  ;  non  eft  ta¬ 
men  reiiciendum  quod  in  eum  locum<  feribit  Au- 
guftinus  g  ,  aduerfarium  noftrum  efle  diuinum 
praeceptum  ,  quod  noftris  cupiditatibus  aduerfa- 
tur  3  Eas  igitur  diuinac  legi  fubiicere  neceffe  eft, 
eique  reddere  obfequentes  ,  alioqui  enim  iudici 
trademur  ,  &  mox  miniftris  in  inferorum  carce¬ 
rem  coniiciendi.  Et  in  eam  fententiam  Origenes  h. 
Fac ,  inquit ,  quod  m  caufk  graui  coram  iudice  morta¬ 
li  faceres  ,  quareres  eninu  aduocaturn  ,  er  de  caufk 
tua  vehementer  eftes  fillicitus  :  idem  multo  magis  fa¬ 
ciendum  eft  iis  ,  qui  falutem  optant  fempitemam. 
Acute  namque  dixit  Macharius  >  ,  non  efle  follici- 
tos  rufticos  ,  quomodo  Regi  refpondeant ,  maxi¬ 
me  autem  follicitos  efle  aulicos  j  ita  peccatores  nihil 
ferme  de  diuino  iudicio  cogitare  ,  contra  vero  pru¬ 
dentes  ,  ac  iuftos  nunquam  extremi  iudicij  memo¬ 
riam  deponere. 

Sic  olim  k  Iob,  Ferebar,  inquit,  omnia  opera  mea, 
ftiens  ,  quod  non  parceres  delinquenti.  At  de  impiis 
ait  Dauid  1  :  nydb  increpatione  tua  Deus  lacob  dor- 
mitauerutvL,  ,  qui  afeeriderunt  eques.  Qui  enim  in 
diuitiis  ,  atque  opibus  confidunt  ,  &  quafi  equi¬ 
tantes  tumidi,  atque  elati  obambulant ,  ab  incre¬ 
patione  tua  dormitauerunt  ,  nihil  videlicet  cogi¬ 
tantes  ,  quam  feuere  iudicandi  fint ,  &  ob  per¬ 
petrata  facinora  puniendi.  Audiendus  igitur  Da¬ 
uid  m ,  qui  a  fcelenbus  ,  atque  flagitiis  cuntftos 
mortales  pereleganti  oratione  reuocat.  Dixi  ini¬ 
quis  ,  nolite  inique  agere ,  &  delinquentibus  ,  nolite  exal¬ 
tare  cornu  veshurn  ,  nolite  loqui  aduerfus  Deum  ini¬ 
quitatem  ,  quia  neque  ab  Oriente ,  neque  ab  Occidente, 
neque  a  defertis  montibus,  quoniam  Deus  iudex  cft.cpia.fi 
dicat ;  nullum  patebit  effugium  ,  vt  te  in  omnem 
partem  verfes  ,  adeundus  erit  omnino  lupiemus 
Iudex  ,  qui  fcelera,  atque  flagitia  fempiterno  crucia¬ 
tu  ylcilcetur. 

Et 


a  Genef.4.7. 


nr. 


bcap.if.lj. 


c  Pfol.74.3. 


d  lifi.de  ver. 
Virgin. 


IV. 

e  Ecclef.i8. 

ly. 

i  cat  .j.  ij. 


g 


h  Hom.j.ia 
Leu. 


i  Hom.  ijv 


V. 

K  cap.y.18. 
1  Pfal.7j.7. 


mPfal.74.;. 


Explanatio  Cap.  1 1. 


VI,  Et  Gregorius  4  Pontifex  fapienter  fideles  his  ver- 
a  hom.  i.  in  bis  monet :  Illum  ergo  diem,  fratres  cariffimi,  tota  inten- 
tuaog-  tione  cogitate,  vitam  corrigite,  mores  mutate,  mala  tentatia 

refiftendo  vincite, perpetrata  autem  fletibus  punite-,  aduen- 
tum  namque  Aterni  iudicis  tanto  fecuriores  quandoque  vi¬ 
debitis,  quanto  nunc  diflriilionem  eius  timendo  prauenitis. 

VII.  Sic  igitur  loquimini ,  ait  Apoftolus  ,  &  fle  facite •, 
vt  non  adiones  modo, fed  etiam  orationem  ,  &  ver¬ 
ba  legi  diuinas  accommodanda ,  ac  fubiicienda  do- 
ceatj  idque  extremi  iudicij  metu  propofito ,  qua  fua- 

b  Io.  it.  48.  dendi  ratione  vius  cft  etiam  Chriftus  b  :  Qui  jpernit , 
inquit,  me,  &  non  accipit  verba  mea  ,  habet  qui  iudicet 
eum,ferrno,  quem  locutus  fum ,  ille  indicabit  eum  in  nouif- 
fmo  die.  Quod  ipfum  indicat  hoc  loco  Iacobus  fub- 
dens,  vt  per  legem  libertatis  incipientes  iudicari :  liberta¬ 
tis  enim  legem, vt  fupradixi ,  legem  vocat  Euangeli¬ 
cam  ,  ob  eas, quas  attuli,  rationes*,  fideles  autem  eius 
legis  audoritate  maxime  iudicandi  funt. 

VIII.  Quod  enim  attinet  ad  fidem  omnia  eius  myfteria 
aperte  ,  atque  pcrfpk  ue  tradita.  Ipfavcro  legis  pra:- 
cepta  vberiori  explicatione  a  Chrifto  Domino  pro- 

fiofita  funt,&  diuinae  iuftiti®  feueritas  ita  eft  ob  ocu- 
os  pofita,  vt  ne  otiofum  quidem  verbulum  impuni- 
cMat.11.3tf.  tum  fore  conftet.  Apud  Matthaeum  c  enim  dixit 
Chriftus.  Dico  autem  vobis,  quoniam  omne  verbum  otio¬ 
fum,  quod  locuti  fuerint  homines , reddent  rationem  de  eo 
in  die  iudicij tetf  verbis  enim  tuis  iuffiflcaberis ,  &  ex  ver¬ 
bis  tuis  condemnaberis.  Quod  quidem  non  perinde  ac¬ 
cipiendum  eft ,  quafi  verba  tantum  iuftificandi ,  aut 
condemnandi  vim  habeant ,  fed  quod  etiam  verba, 
quae  facile  excidunt, &  cito  euolant,iuftificatura  fint, 
aut  condemnatura  eos, qui  bene,  maleve  locuti  fue¬ 
rint.  Et  quidem  fi  Theophylado  credimus ,  cum  di¬ 
xit  Chriftus,  ex  verbis  tuis  iuflificaberis ,  &  ex  verbis  tuis 
dOpUf.f.  condemnaberis 3  allufifle  videtur  ad  vcrbad  Iob.Do- 
cuit  enim  ,  ait, iniquitas  tua  os  tuum,  &  imitaris  linguam 
blasfhcm anitum  ,  condemnabit  te  os  tuum,  &  non  ego ,  & 
labia  tua  refpondcbunt  tibi. 

IX.  Quocirca  rede  Iacobus  ait.  Sic  loquimini,  v t  in  ex¬ 
tremo  iudicio  verba  expendenda ,  atque  adamuflim 
excutienda  intelligatis;  addir.  Et  fle facite,  idem  enim 
de  omnibus  adionibus  lentiendum  eft,  ait  namque 
«  ad  Rora.  Paulus  e . .  Vhufquifque  noflrum  pro  fc  rationem  reddet 
f  tn  S  mb  ^e°'  -Athanafius  f :  Ad  cuius,  inc\ait,aduentum  om- 
^  ’  nes  homines  refurgere  habent  eu? ncorponbus  fuis,($  reddi¬ 

turi  funt  dc  fattis.propriis  rationem.  Quoniam  autem, 
gcap*ty.ji.  vt  docuit  Chriftus  apud  Matthaeum  S,  mifericordiae 
opera  praecipue  examininda  funt ,  verofimillimum 
videtur  eo  fpedafTc  Iacobum  ,  vt  indicant  ea ,  qua: 
mox  fubiiciet,  &  tacite  fignificare  pauperibus  bene¬ 
faciendum  efle  ,  corumque  praecipuam  habendam 
efle  rationem,  quod  beneficentia,  quae  in  illos  exer¬ 
cetur, in  ipfum  Chriftum  Dominum  redundet.  Quod 
enim ,  ait  Chriftus, feciHjsvni  ex  his  fratribus  meis  mini¬ 
mis, mihi  feciflis.  Et  apertius :  Efuriui  enim  ,  & dedistis 
mihi  manducare,  &  c. 

I  X.  Neque  vero  lex  Euangelica,  quam  Iacobus  legem 
libertatis  nominat, vllam  admittit  excufationem :  ait 
liMat.it.  18  enim  Chriftus1’ :  lugummeum  fuaue  eft  ,cr  onus leue. 
sep.  i.c.j-3.  £t  joanncs  1 ;  Mandata  eiusgrauia  non  funt.  Adcft 
quippe  diuinagratia ,  quae  omnia  reddit  facilia  :  hoc 
k  O fe$  n.4.  enim  pollicitus  erat  olim  Deus  k :  In  juniculis  Adam 
traham  eos ,  &  in  vinculis  caritatis  ,  cr  ero  eis  quafi  exal¬ 
tans  iugum  fuper  maxillas  eorum.  Et  eodem  {pedans 
tcap.ro. 17. 1 frias  1 :  Et  erit ,  inquit,  in  die  illa  auferetur  onus  eius  de 
.  humero  tuo,  &  iugum  eius  de  collo  tuo ,  <y  computrefcet  iu¬ 

gum  d  fi  cie  olei.  Quod  enim  Prophetaait  de iugo  Af- 
fyriorum,  quod  abfque  militari  tumultu  ,  &  bellico 
m  hom.  ttf.  apparatu  excutiendum  erat, beatus  Gregorius  m  my- 
ftico  ,  &  fpiritali  fenfu  ad  diabolicum  iugum  tranf- 
fert ,  quo  mifere  olim  genys  hominum  premebatur. 


8r 

A  &  Chrifti  beneficio  in  lege  noua  a  noftris  ceruicibus 
depulfum  eft ,  vt  merito  Iacobus  legem  libertatis 
appeliec. 

I  j .  Judicium  enim  fine  mifericordia  illi ,  qui  non  fecit  mi - 
fericordiam  ,  fiiperexaltat  autem  mifericordia  in¬ 
dicium.  ] 

'  Ke<de  haecfiiperioribus  adiiciunturicum  enim  ex-  I. 
tremiiudicij  feueriratem  indicaflet,nunc  docet,  qua 
ratione  eius  feueritas  adlenitatem,&  mifericordiam 
reuocari  queat ,  id  autem  a  contrario  fenfu  oftendit: 
iudicium  enim  ait  illi  acre, ac  feuerum  imminere,  qui 
mifericordiam  in  proximos  neglexeritexercere,indi- 
cans  mifericordiae  adiones  ad  mitigandum ,  fleden- 
U  dumque  Iudicem  miram  vim  habere  :  huc  autem 

lpedar,quod  ait  Chriftus  a :  Qua  menfura  menfifueri-  a  Matt.  7.1. 
t  is, remetietur  vobis, &  in  quo  iudicio  iudicaueritis,  indica¬ 
bimini.  Indicar  enim  ex  iis  ,  qua:  quis  in  proximos 
exercuerit,  in  extremo  iudicio  lentendam  efle  feren¬ 
dam,  quodapertiflime  idem  Chriftusapudeundem 
Euangcliftam  b  docuit,  dum  futuri  iudicij  rationem  bcap.15.3i, 
explicat. 

Qjaamobrem  rede  Beda :  Sine  mifericordia  indica-  1 1. 
bitur  ille, qui  cum  facere  pojfet,  non  fecit  mifericordiam  an¬ 
tequam  indicaretur.  Quod  cum  de  omnibus  mifericordi- 
bus  recte  fient iatur ,  conflat ,  quia  quo  maiorem  quifque  d 
Domino  mifericordiam  confecutus  efi,eo  iniuftius  indigen¬ 
ti  proximo  mifertcordiatn  negauit ,  coque  dignas  impiet atU 
fua  poenas  luet,  vnde  Dominus  c;Date,  &  dabitur  vobis,  clue. 638« 
dimittite ,  &  dimittetur  vobis. Et  in  eandem  fententiam 
G  Auguftinus  d  Parua ,  inquit, putatis  opera  mi fericor didi  d  in  PC 143% 
attendite  iftam  fententiam  de  fanda  Scriptura  de¬ 
promptam  :  Iudicium  fine  mifericordia  illi ,  qui  non 
fecit  mifericordiam  :  fine  mifericordia  indicabitur  ,  qui 
mifericordiam  non  fecit  antequam  indicaretur. 

Idem  vero  f  alibi  colligit, in  illo  extremo  iudicio  III. 
fuum  fore  mifericordia:  locum,ita  autem  fcribit:D<-  e  Cone,  t.in 
citurin  quadam  epistola  Apofiolica ,  Iudicium fine  miferi-  p,;  3 *• 
cor  dia,  &Cc.  Et  alibi  f  :  Beatimifericordes,  quoniam  ip(o-  f  Matr.j.7. 
rum  miferebitur  Deus.  Ergo  in  illo  iudicio  erit  &  mijeri- 
cordia,fied  non  fine  iUdicio  :  fi  enim  non  in  quemlibet ,  fed 
in  eum  erit  mifericordia, qui prarogauit  mifericordiam ,  & 
ippi  mifericordia  iufia  erit, quia  confufd  non  erit.  At  enim 
Chriftus  apud  Matthaeum  propofitam  parabolam  de 
feruo  iniquo, qui  poft  acceptum  a  Domino  fingulare 
beneficium  leuiflima  de  caufa  conferuum  mifere  vr- 
gebat,ac  diuexabat ,  &  ob  cam  caufiam  a  feueriffimo 
Domino  tortoribus  traditus  cft  ,  quoadufque  redde¬ 
ret  vniuerfum  debitum, his  verbis  concludit  8  -.Sic  &  g  Mat.1s.35. 
Tat  er  meus  coelestis  faciet  vobis ,  fi  non  remiferitis  vnuf- 
quifquc  fratri  fuo  de  cordibus  veftris.  Et  tamen  magno 
confenfuapud  Theologos  receptum  eft,  Deum  qui¬ 
dem  vitra  condignum  praemia  largiri ,  fed  citra  con¬ 
dignum  irrogare  fupplicia.  Denique  Dauid  h  Dei  hPfal.144.?. 
mifericordiam  latiffime  diffufam  efte  prsdicat,, 
omnibufquc  diuinis  adionibus  immixtam  efle 
confirmar.  Mifericordia,  inquit  ,eius  fuper  omnia  opera 

Ita  fit ,  vt  etiam  qui  dum  viuunt  ,  mifericordiam  III. 
non  exercent ,  fperarc  tamen  poftint  in  iudicio  diui- 
E  nam  mifericordiam ;  quod  videtur  cum  Apoftoli 
lentenda  pugnare  ,  qui  eos  a  mifericordia  excludit, 
qui  dum  viucrent ,  a  mifericordia  fuerint  alieni ;  fe4 
fateor  Deum  pledere  impios  citra  condignum,  quia 
quamuis  lcelerum  fupplicium  fempiternumfit^rque 
atrociffimum,  non  aflequitur  tamen  eam  poena:  acer¬ 
bitatem, qua:  illis  iure  debetur, qui  immenfamjatque 
infinitam  Dei  maicftatem  nefarie,  atque  impie  viola- 
rint, atque  adeo  mihi  ftmper  perfuafum  fuit ,  Deum 
improbis ,  &  eorum  lingulis  flagiriis  leuiores  ftatuifi- 
fc  cruciatus ,  quam  eorum  improbitas  mereretur: 

contra. 


82  Epift.  B 

contrl  vero  vitra  condignum  diuina  mifericordia 
a  Rom.8 .18.  prasmia  iuftis  largitur,  quia,  vt  ait  Paulus  a  ,  Non  funt 
condigna  pajjiones  huius  temporii  ctd  juturam gloriam, qua 
nudabitur  in  nobis. 

V*  Cur  igitur  ait  (acobus  abfque  mifericordia  illos 
cfTe  iudicandos,qui  non  fecerint  mifericordiam  ?Ni- 
mirum  mifericordiam  intelligir,quae  a miferia ,  &  ca¬ 
lamitate  eruat,  qualis  eft  illa,  quam  confequentur  ij, 
qui  mifericordiam  coluerint, &  proximorum  ino¬ 
piam  ,  atque  indigentiam  fubleuannt :  neque  enim 
eam  fperare  poterunt  a  Deo  ,  qui  erga  proximos  fe- 
ueros  fe  ,  &  crudeles  exhibuerint ,  quo  fpedbat  para¬ 
bolae  claufula, quam  paulo  ante  indicauiifruftra  enim 
mifericordiam  implorabunt  impij  in  iudicio  ,  qui 
nunquam  ipli  mifericordiam  exercuerint ;  Re&e  fi- 
b  1  eelef.  i8.  quidem  feripiit  Sapiens  b  \Qui  vindicari  vult, a  Domi¬ 
ta  prine.  no  inutniet  vindiciam ,  gr  peccata  illius  feruans  feruabit. 

Relinque  proximo  tuo  nocenti  te ,  &  tunc  deprecanti  tibi 
peccata  foluentur.  Homo  homini  referuat  iram  ,  &  'a  Deo 
**  quartt  medelam ?  In  hominem  fimilem  ftbi  non  habet  mife¬ 

ricordiam, &  de  peccatis  fuis  deprecatur?  Ipfe  cum  caro  fit, 
referuat  iram, & propitiationem  petit  a  Deo  ?  Quis  exora¬ 
bit  pro  deliftis  illius?  Quafi  dicat ,  nullum  inueniet  mi- 
ePfal.iocu.lericordiae  locum  ;  quamobrem  Dauid  «  mifericor¬ 
diam, &  iudicium  Deo  cantat.  Mifericordiam,  inquit, 
tfr  iudicium  cantabo  tibi  Domine  ,  nam  vt  ait  Augufti- 
nus ,  mifericordia  ad  eledtos  ,  iudicium  ad  reprobos 
pertinet. 

V I.  Superexaltat, ait,  mifericordia  iudicium,  Graece  k*t«- 

ueioyjtj)  ,  quam  vocem  alij  interpretantur  ,gloriatur, 
quafi  mifericordia  aduerfus  iudicium  glorietur.  Sed 
vt  ingenue  fatear, lubricus  videtur  locus, &  explana- 
d  in  Pf.143.  tionum  multitudine  valde  implicitus  •,  Auguftinus  d 
enim  ita  hunc  locum  explicat :  Superexaltat  autem 
mifericordia  iudicium ,  idefi,fuperponitur  mifericordia  iu¬ 
dicio, in  quo  inuentum  fuerit  opus  mi  fer  icor  dia, & fi  habue¬ 
rit  aliquid  forte  in  iudicio, quo  puniatur, tanquam  vnda  mi¬ 
fericordia  peccati  ignis  extinguitur.  Beda  vero  ,  Sicut  in 
iudicio, ait,  dolebitqui  non  ficit  mifericordiam, ita  qui  fecit 
remuneratus  exultabit,  atque  gaudebit.  Alij  denique  :  Su¬ 
perexaltat  ,  inquiunt ,  mifericordia  iudicium ,  quiaplures 
per  mifericordiam  colliguntur ,  fcilicet  qui  mifericordiam 
praJHterunf,  atque  hi  quidem  omnes  de  mifericordia, 
&  iudicio  refpectu  Dei  loquuntur. 

VII.  Non  defunt,qui  de  humana  mifericordia,  8c  iudi¬ 
cio  loqui  lacobum  arbitrentur,  vt  fignificet  in  rebus 
dubiis  propendendum  potius  in  mifericordiam, 
quam  in  iuftirias  feueritatem  ;  ita  ferunr  olim  apud 
Hebraeos  fuifle  receptum ,  vt  fi  maior  pars  ludicum 
reum  damnandum  cenferet,  non  i  lico  proferretur 
fententia,fed  extraheretur  iudicium,quafi  non  lique¬ 
ret;  quod  fi  eadem  maior  pars  reum  abfolueret,  con- 
feftim  ille  liber  dimitteretur.  Ego  vero  non  dubi¬ 
to  de  mifericordia  ,  Sc  iudicio  diuino  loqui  Apo-^ 
ftolum. 

VIII.  Et ,  fiquidem  vulgatam  interpretationem  fequa- 
mur  ,  mifericordia  iudicium  fuperexaltare  dicitur, 
quiaiudicij  feueritatem  vincit,  ac  fuperat.  Primfim 
quidem  ,  quia  diuina  mifericordia  fiepe  indignos 
coriiple&itur ,  &.ad  gratiam ,  Sc  iuftitiam  perducit; 
deinde  quia. plurimis  abfque  meritis  propriis  ,  vt  in¬ 
fantibus  ,  qui  poiV  baptifmuni  moriuntur,  beatam, 
immortalemque  vitam  largit  ut ,  cum  iufto  filo  iudi¬ 
cio  Deus  non  nifi  fontes  fempiternis  fuppliciis  addi¬ 
cat;,  poftea  quia  diuina  mifericordia  ita  elucet  in  iu- 
ftis, atque  dedis  ,>vt  mirum  in  modum  diuini  iudicij 

e  Pfil.  1 18.  a:quitatem  declaret',  meritoque  cum  Dauide  c  di- 
J)7-  cendum  fit  v/uslus  es  Domine  ,  &  rettum  iudicium 
tuum. 

I X.  Sin  autem  Gra;cum  vocem  neata.YMyufq  interpre¬ 
tari  libeat ,  gloriatur  ,fen(us  erit ,  diuinam  mifericor- 


lacobi 

•  diam  aduersus  iudicium  quodammodo  gloriari, 
quod  vi  fua' multorum  peccata  delcUerit ,  quae  alio- 
qui  diuino  iudicio  obnoxia  erant; quod  fi  cui  placeat 
mifericordiam  quidenfhnmanam  interpretat  i  ,haud 
equidem  magnopere  repugnarim  :  illa  enim  cum  di¬ 
uini  iudicij  feueritatem  effugiat,  iudicium  dicitur 
exaltare,  hoc  eft ,  fummam  eius  aequitatem  ,  ac  iufti¬ 
tiam  illuftrare,eademque  aduersus  diuinum  iudicium 
gloriari  quodammodo  poteft,  quod  fuis  adrionibus 
diuinam  fibi  gratiam  Dei  poti  (fimum  patrocinio  ful¬ 
ta  comparaucrir,  &  fecura  diuino  fefc  iudicio  liilere 
poffit. 

Quae  cum  ita  fint, facile  apparer,quid  de  propofi-  x. 
tis  fententiis  exiftimandum  videatur.  Auguftinienim 
fencentia  cum  noftra  explanatione  mire  congruir; 
nam  qui  in  hac  mortali  vita  mifericordiae  fun&iones 
exercuerint, iudicij  feueritatem  non  aliter  retundent, 
atque  aqua  extinguic  ignem  ;  neque  aliter  dc  Bedae 
fententia opinandum  cenfeo,  quae  vel  eadem  eft  cum 
Auguftini  interpretatione,  vel  ab  ea  non  admodum 
diferepat;  Vere  namque  qui  mifericordiam  exercue¬ 
rit, in  extremo  illo  iudicio  gaudebit, &exultabit,cutn 
impiorum  fupplicia  mifericordiae adionibuS" fc  rede¬ 
mi  (Te  intelliget. 

De  eorum  vero  explicatione,  qui  plures  aiunt  mi-  X I. 

fericordia  colligi, cogor  vehementer  dubitare. 

Porro  quod  ait  Iacobus,  Superexaltat  autem  miferi-  XII. 
cordiaiudicium  :  fi  de  diuina  mifericordia  accipiatur, 

,  nullo  modo  fignificat  mifericordiam  iuftitia  rnaio- 
’  rem  efle;  cum  omnia  diuinaattributa aeque  fint  infi¬ 
nita,  idemque  omnino  cum  diuina  natura,  vt  copio¬ 
se  probant  Theologi  in  fcholis;  dici  tamen  poteft  fu¬ 
perexaltare  iudicium  ,  quia  ad  plura  fefe  fundit ,  la- 
tiufque  patet  quam  iudicium ,  8c  per  vniuerfa  ferme 
vagatur, quaia  Deo  condita  funt ,  vt  alicubi  Dauid  1  a  Pfal.ijjry 
eleganter  probat.  Qui  ficit,  inquit,  caelos  in  tntellefh, 
quoniam  in  ater num  mifericordia  eius ,  &  quas  deinceps 
fuse  enumerantur. 

Qubd  fi  mifericordia  vna  cum  iudicio,  dminaque  X 1 1 E 
iuftitia  conferatur ,  refpe&u  Angelorum  ,  atque  ho¬ 
minum,  vt  ad  fupranaruralia  bona,  &  bearam,  atque 
immortalem  vitam  referuntur  ,  non  faris  liquet ,  an 
amplior  fit  mifericordiae  efficientia  ,  quam  iuftitiar, 
iudiciiquefeueritas.hoceft,  plurefne  fint,  qui  falu- 
tem  fempiternam  confequantur  ,  an  vero  qui  fem- 
pirernis  fuppliciis  iufto  Dei  iudicio  adiudicentur. 

Ac  de  Angelis  quidem  longe  plures  in  gratia  per-  XIV. 
feuerafle,&  fempiternam  illam  gloriam  adeptos  efle, 
quam  cum  Lucifero  perierint ,  cum  Theologorum 
principe  b  magno  confenfu  Theologica  fchola  af-  bD.Thora. 
firmat :  de  hominibus  autem  fi  vriiuerfim  de  eundis  r-P-*l ar* 
mortalibus  loquendum  fit,  qui  ab  ipfo  mundi  exoir-  *’ 
dio  fuerunt,  funt,  &  ad  mundi  vfque  occafum  futuri 
funt,  haud  ambigam  longe  maiorem  efle  reprobo¬ 
rum  numerum, quam  ale<5fcoriirn,atque  adeo  hoc  no¬ 
mine  diuini  iudicij  feueriratem  multo  latius  ,  quam 
mifericordiam  patere ;  id  primum  aperti  fignificatur 
ab  pfdrac :  Hoc  fkculum  ,  inquit ,  fecit  Deus  propter  c  Lib.^.c.S.i. 
multos ,  futurum  autem  propter  paucos.  Et  planius  ali¬ 
quanto  pbft  d  :  Multi  quidem  creati  funt  ,fed  pauci  fal-  d verf.3. 
nantur,  idque  illnftratur  exemplo  e.  Sicut  terra ,  in-  c 
qtiit,*fir  multam  materiam,  ex  qua  fiam  fictilia ,  paucam  ' 

vero, ex  qua  fiat  aurum, & argentum. 

Tametfi  enim  duo  pofteriores  libri  Efdrse  canoni-  XV. 
ca  audroritare  deftituuntur,  non  funt  tamen  penitus  ’ 
contemnendi ,  cum  prafirtim  laudentur  aliquando 
ab  f  Ambrofio.  Idem  ..pertd  docuit  Gbriftus ,  qui  a  f  lib.  1.  In 
diicipulis  interrogatus  ,  vtrum  pauci  fililretu  confe-  Luc  &  lib. 
querentur,refpondit  ^  1  <^riU  eft  via\qu<t  ducit advi-  de  bon- 
iam,cfr  pauci  fiunt  ,quiintrant  per  eam.  Ita  fiuftumeft,  vt  °  l°‘ 

in  facris  literis  eledti  paucorum  nomirie  fignificetuf.  gMat.  7.1.4. 

Sic 


Explanatio  Cap.II. 


33 


aPf.tfi.14- 

b  Ecclefi.  7. 
34. 


XVI. 

d  t.p.q.  xj. 
ar.7.&t.i.q. 
7i.ar.i.ad  3. 


XVII. 

e  Syluef.  ia  ( 
rofa  aur. 
Dom.  Sc- 
pcuag.in  fin. 
fcap.ii.n. 


Sic  Dauid  a  -.Domine, a  paucis  de  terra  diuide  eos.  Et  Sa¬ 
piens  ^:JDenegligentia  tua  purgate  cum  paucis.  Quan- 
quam  hoc  poftremum  teftimonium  alio  videtur  fpe- 
ctare,fed  apertiffime  veluti  indudione  quadam  con¬ 
firmari  poteft :  fiquidem  ante  aduentum  Chrifti  in¬ 
numerabiles  pene  gentes  yac  nationes  impio  Idolo¬ 
rum  cultu  inquinatas  mifere  perierunt,Sc  ex  illis  pau- 
ciffimi  Deum  omnium  conditorem  agnouerunt,  fo- 
lufque  Hebraeorum  populus  veram  fidem. retinebat, 
fine  qua,  vt  ait  Apoftolus  *  ,  impofjibile  efiplacere  Deo. 

Adde  quod exiis, qui  veram  fidem ,  Screligionem 
colebant,non  pauci  mifere  perierunt,  acpercunt,  vt 
nonimmeritb  'colligat  Diuus  Thomas  d  ,  pauciores 
cflfc  prxdeftinatos ,  quam  reprobos,  idque  ex  iplius 
humanae  naturae  conditione  confirmat, qu§  cum  pra- 
uis  cupiditatibus  continenter  ludari  cogitur,  Sc  pri¬ 
mi  parentis  vitio  ad  malum  non  propendet  foium, 
fed  etiam  vehementer  vrgetHr.  Accedit ,  quod  bona 
fiipranaturalia  longiffimo  interuallo  humanx  natu¬ 
rae  imbecillitatem  fuperant ,  vt  nifi  fingulare  diuinx 
gratix  prxfidium  adiit ,  &  frequenter  offendendum 
fit,&  plurimis  pereundum, fi  prxferdm  addas  callida 
dxmonum  ingenia ,  qui  nos  conquilitifiimis  machi¬ 
nis  oppugnant, vt  nos  ad  interitum  pertrahant  fempi- 
ternum. 

Iam  vero  fi  de  numero  ChrilHanorum  ,  hoc  eft, 
eorum, qui  quoquo  modo  Chrifto  Domino  nomina 
dederunt,  quxftio  inflituatur,  non  defuerunt ,  qui  c 
cxiftimarent  plures  ex  his  fore  faluos  ,  cui  fententix 
fauere  videtur  conuiuarum  parabola  apud  Mat- 
thxum  f ,  inter  quos  vnus  tantum  deprenenfus  eft, 
quem  paterfamilias  nuptiali  veftc  nudatum  ex  illo 
conuiuio  expulit  in  tenebras  exteriores. Fauere  etiam 
vtcunque  videtur  parabola  decem  Virginum  apud 
gcap.ij.io.  eundem  Matthxum  8 :  tot  enim  virgines  prudentes 
admittuntur  ad  nuptias,  quotfatux  reficiuntur.  Ad¬ 
dunt  Sacramentorum  vim ,  atque  efficacitatem ,  qua 
plurimi  fidelium  vel  in  extremo  vitx  cum  Deo  in 
gratiam  redeunt,atquc  adcofupplicia  effugiunt  fem- 
piterna. 

Quam  fententiam  hadenus  nonnulli  probant,  vt 
hxreticos,&  fchifmaticosexcipiendos  putent ,  quos 
omnino  perituros  non  dubitanq  itaque  aiunt  pluri¬ 
mos  eorum, qui  Catholicam  ,  &  Apoftolicam  fidem 
retincnt,ope  Sacramentorum ,  gratia,  Sc  iuftitia  prx- 
ditos  extremum  diem  claudere,  acpropterea  falutem 
adipifeifempiternam.  Ego  fi  animum  refero  ad  illa, 
qux  in  facris  literis,  Sc  apud  veteres  Patres  leguntur, 
in  eam  adducor  fententiam ,  vt  ex  iis ,  qui  redam  fi¬ 
dem  colunt, multo  maximam  partem  perire  cefeam: 
h  cap.13.13.  nam  primum  cum  quida  apud  Lucam  h  quxreret  a 
Chrifto  ,  paucine  eflent ,  qui  falutem  afiequerentur, 
Chriftus  Dominus  refpondet :  Contendite  intrare  per 
anguftam  portam, ejuia  multi, dico  vobis ,  qustrent  intrare, 
&  non  poterunt  cum  autem  intrauerit  paterfamilias ,  & 
clauferit  oflium, incipietis  foris  flare, <-]r  pulfare  ofHum,  di¬ 
centes,  Domine  aperi  nobis-, &  reffondens  dicet  vobis ,  Ne- 
fcio  vos  vndefitis .Tunc incipietis  dicere  ,  Manducauimus 
coram  te, &  bibimus,  &  in  plateis  noflris  docuisti  ,&  di¬ 
cet  vobis, Nefcio  vos  vnde  fttis,dtfccdite  'a  me  omnes  opera- 
rij  iniquitatis. 

Quae  procul  dubio  de  populo  Iudaico  potiffimum 
intelliguntur,qui  veram  fidem,  ac  religionem  retine¬ 
bat, verique  Dei  cultum  profitebatur,  Sc  tame  Chri¬ 
ftus  ait  plurimos  ex  illis  peritUros.  Deinde  cum  non 
femel  dicat  Chriftus  • ,  multos  efle  vocatos  ,  paucos 
vero  eledos, vocatos  profedo  intelligit  ad  fidem,  ac 
religionem  ,  qui  tamen  eledi  non  funt.  Atque  hoc 
ferme  modo  veteres  Patres  ea  Chrifti  verba  inter¬ 
it  Luc;ji.ji.  pretanturjiddi  poflunt  &:  k  illa:  Nolite, inquit,  time¬ 
re  pufillus  grex ,  quia  complacuit  Patri  vestro  dare  vobis 


A  regnum  :  pufillum  enim  gregem  ex  aduerfo  obiici 

ampliori  numero  damnandorum ,  audor  eft  Bcdaa.  a  inilllioc. 

Denique  Ecclefia  comparatur  arex  ,  in  qua  vna  XX. 
cum  paleis  triticum  reperitur,  longe  autem  maior  eft 
palearum  quantitas,  qux  refpondet  reprobis  ,  quam 
tritici,quofignificantur  eledi.  Atque  hacratione  eam 
parabolam  explicat  Auguftinus  b  ,  cum  enim  attulif- 
fet  locum  Apocalypfis  c ,  vbi  multitudo  magna  de-  c 
fcribitur,quam  numerare  nemo  poteratex  omni gen¬ 
te, &  tribu, &  lingua  habentium  ftolas  albas,  palmaf- 
que ferentium ,  quipreffuras  propter,  fidem  Chrifti 
fuftinucrant  ,  quxric  quomodo  ciim  tam  multi  fipt, 
dicat  tamen  Chriftus ,  paucos  faluos  fieri  ,&  refpon- 
B  det :  Ipfi  boni,verifi  Chrtjliani,  qui  per  fe  ipfos  multi  fwA, 

in  Comtta.rati.nnp  ni/ilnru.rn  fnlfhrummip.  itidem  DAUCI  fiint. 


XVIII. 


XIX. 


i  Mat.  c.  10. 

1«.  &C.Z1, 


Sic  multa  grana, quibus  horrea  magna  complentur ,  pansa 
dicimus  in  comparatione  palearum. 

Idem  aliquanto  fuiius  alibi  iterat ,  ad  eandem  rri-  XXI. 
tici ,  palexque  parabolam  alludens.  Fateor  tamen 
hxc,  qux feribit  Auguftinus  facile  pofle  de  vnmerfq 
hominum  genere  accipi ,  vt  area  non  E  cclefiam ,  fed 
vniuerfum  orbem  terrarum  figiiificet.  Refellit  enim 
Crefconij  fententiam ,  qui  cx  Donatiftarum  exiguo 
numero,  veram  Ecclefiam  apud  fuos  ,  non  apud  Ca¬ 
tholicos  efle  colligebat  ,  quorum  erat  amplillima 
multitudo  ,  itaque  ait  eledos  tanquam  grana  in  coe- 
^  lcfte  horreum  reponeda  fi  cum  iis, qui  pereunt,  con¬ 
ferantur, paucos  effe,quod  vt  apparet ,  omnium  ha- 
minum  refpedu  verilfime  affirmatur.  i 

Neque  aliter  accipio  quod  aic  Chryfoftomus  d ,  XXII. 
nJMulto  funt  plures  gehennam  ingredientes  j  fed  maius  e(l  d  Hoen.  4 
regnum  calorum.  Et  e  alibi.  Non  iniuria  paucos  fore  fal- 
nos  quidam  dicebat.  Sed  illa  apertiora  funt,  qux  feribit  jn  j^ac>’  ‘‘ 
Grcgorius  f.  Ad  fidem ,  inquit ,  plures  veniunt  ,fed  ad  f  Hom.  19. 
cdeslia  regna  pauci  perducuntur.  Loquitur  enim  pro-  ioEuang. 
cui  dubio  de  fidelibus.  Recentiores  tamen  ad  illum 
Matthxi  8  locum,vbi  Chriftus  ai t.aJWulti  funt  voca-  fceap.zo.i6» 
ti, pauci  vero  eledi,  fidenter  aiunt ,  plures  cx  fidelibus  6£caP,il  I4. 
damnari,  quod  alicubi  infinuare  videtur  D.  Tho¬ 
mas  h;  ad  cam  ramen  parabolam  de  decem  Virgini-  h  p.  1.  q  zz. 
bus  dixir  >  nonnemo ,  numerum  eledorum  pereun- 
tium  numero  xqualem  efle. 

Nihilo  tamen  fecius  licet  alias  crediderim  pluri-  X  XI I  L 
mos  fidelium  fore  falaos  ob  vim, atque  efficacitatem 
Sacramentorum, qux  poteft  ratione  negari,  cogor  ta¬ 
men  in  prxfenria  propofitam  fententiam  magis  pro- 
barejanimaduerto  enim  plurimos  fidelium  omnibus 
fefe  propemodum  fceleritws  cqnftringendos  prxbc- 
re ,  non  paucos  incredibili  quadam  focordia ,  atque 
defidia  ad  Sacramenta  accedere, verendum  vt  fit,  ne 
maxima  ex  parte  eorum  frudu, atque  vtilitate  carear. 

Addo  innumerabiles  propenfodum  efle  ,  qui  vix  vl- 
lam  de  fua  lalute  cogitationem  fufeipianr ,  v<  eos 
omittam  ,  qui  errante  confcientia  dciufi  ,  libi  quo-  ^  ^  ^ 

dammodo  imponunt  ,&vt ait Iobk,quafi  aquam 
iniquitatem  bibunt. . 

Huc  accedit  quod  ij,qui  religiofam,&  fandiorem  XXIV. 
vitam  profitentur, adeo  ab  infticutis  fuis  recefferunt, 

£  vt  nihilo  minori  licentia  immania  quxdam  fiagitia 
perpetrent,  quam  fi  ad  omnem  impietatem  eruditi, 
atque  informati  cfTent. V ideo  prxterea  prifeos  Patres 
in  hanc  magis  propendere  fententiam  ,  quod  m,ulta 
in  facris  literis  legantur, qux  illam  incredibiliter  con¬ 
firment:  nam  cx  illa  innumerabili  ludatorum  multi¬ 
tudine,  qui  ex  Algypto  profedi  Paleftinam  petebaut, 
duo  tantum, Iofuc,&'  Caleb, illam  funt  irigrefli.  Ita¬ 
que  rede  Paulus  *  :  Sednon  in  pluribus,  ait,  eorum  be-^  T-^Cor» 
neplacitumefiei-f<iua.l\  dicat,  plurimi  a  Palxftinx  pof-  le'5‘ 
feflione,qux  cceleftem  patriam,  quafi  typo  quodam 
indicabat, merito  funtexclufi. 

Quocirca  interdum  eledi  reliquiarum  nomine  XXV. 


84 


Epift.  B.Iacobi 


a  eap.i.n.  fignificantur,vtapud  Michxam  *.  Invnum  conducam. 

inquit ,  reliqui, is  /frael.  Alias  indicantur  nomine  fa- 
bAmosp.tf.  fciculi,vt  Hieronymus  bibi  interpretatur.  Qui  adifi- 
cat,  inquit,  in  caelo  afcenfionem  fuam,&  fifciculum  fiimn 
fuper  terram  fimdauit.  Quanquam  autem  plurimi  fi¬ 
delium  in  extremo  vitae  Sacramenta  percipiunt ,  iis 
tamen  Auguftinus  fecuritatem  non  pollicetur  ,  cum 
de  permultis  iure  quis  ambigat ,  num  etiam  Sacra¬ 
mentorum  frudlum  affcquantur,cum  non  tam  fpon- 
te,  ac  libere  vitiis  ,  ac  (celeribus  nuntium  remittant, 
quam  ab  inuitis  eorum  materia, &  opportunitas  fub- 
rrahatur. 

XXVI.  Quod  fi  mifericordia,  &  iudicium  ad  omnes  tam 
rAngelos,quam  homines  referantur  ,  non  nifi  temere 
flatui  poteft,  plurefne  eledli,  quam  reprobi  cenfendi 
fint  *,  an  vero  maior  fit  numerus  reproborum.  Igitur 
non  propterea  dicitur  mifericordia  fuperexaltare  iu¬ 
dicium  ,  quod  plures  diuinam  mifericordiam  confe- 
quantur,quam  iudicij  feueritatem  fubeant.  Quod  fi 
eep.  106.&  quis  fcifcitetur  cur  Deus  ,  cui ,  vtait  Ecclefia,pro- 
157.  in  En  prium  eft  mifereri  femper ,  &  parcere ,  tam  paucos  ele- 
j^de  ciu  it  Se'r^t,<lu*^lis  diurnae  fu£  mifericordia:,  ac  beneficen- 
Dci.cntf.Ult  nas'  fontes  patere  velit, fiepe  huic  qutdlioni  refpondit 
lib.  de  cor-  Auguftinus c ,  id  fadum ,  vt  appareat,  quid  vniuerfie 
re<ft.  &grat.  naturae  deberetur, &  vtdiuinaegratiaeneceflitas,atque 
Cone  ^  'i°n  efficacitas  piamus  cognofcatur ,  cum  tamen  interim 
pl\gg‘  m  neminem  impellat  ad  malum  ,  neque  humanam  li¬ 
bertatem  vlla  ratione  violet. 

XXVII.  Quod  fi  mifericordiam  humanam  intelligas  ,  ea 
d  Pfal.  40. in  merito  fuperexaltat  iudicium  ,  quia ,  vt  ait  Dauid  d, 
prine.  il[e  heatus  tft.,qui  intelligit  fuper  egenum, & pauperem,  in 

die  mala  liberabit  eum  Dominus:  malam  enim  diem 
profe&b  intelligit  extremi  iudicij  diem, cuius  feueri¬ 
tatem  mifericordia  ,  &  beneficentia  nullo  pa<flo  for- 
eProu.14.  midat.  Et  in  eandem  fententiam  feribit  Salomon  c  : 
%u  Qui dejpicit proximum  fuum, peccat,  qui  autem  miferetur 

pauperis, beatus  erit-,  qui  credit  in  Domino ,  mifericordiam 
diligit, errant, qui  operantur  malum, mifericordia,  &  veri¬ 
tae  praparant  bona.  , 

XXVIII.  Atque  hac  ratiope  Apoftolus  fideles  ad  beneficen¬ 
tiam  ,&liberalitatem  hortatur,  &  fortafle  alludit  ad 
id,quod  apud  Matthaeum  dixit  Chriftus,cum  impios 
in  extremo  iudicio  propterea  damnandos  affirma- 
uit,quoda  pietate,&  mifericordia  abhorruerint,con- 
tra  vero  iufiosad  ccetum  beatorum  euehendos,quod 
miferis  ,  atque  indigentibus  benefecerint ;  atque  ita 
mifericordia  fuperexaltat  iudicium  ,  cum  aperte  do- 
ceat,hos  quidem  merito  immortali  praemio, illos  ve¬ 
ro  fupplicio  affici fempiterno.  Eademque  aliqua  ra¬ 
tione  gloriatur,  fibi  diuini  iudicij  autftoritare  prae¬ 
mium  acliudicari.illudque  experitur  vere  didtum  ef- 
f  cap.  3. 10.  fe  ab  ifaia  f :  Dicite  inflo  quoniam  bene  ,  quoniam  fru¬ 
ctum  adinuentionum  fuarum  comedet.  Contra  vero, 
v£  impio  m  malum  :  retributio  enim  manuum  eius 
fiet  ei. 

XXIX.  Poflis  etiam  addere,  id  circo  mifericordiam  adner- 
sus  iudicium  exultare  ,  quod  cum  eius  iudicij  feueri- 
tas  fit  per  fe  fupra  modum  formidabilis  ,  qui  tamen 
mifericordiam  exercuerint ,  mirum  in  modum  in  eo 
iudicio  exultabunt,  certi  fe  diuinam  mifericordiam 
glcclef.ig.  confecuturostvt  enim  ait  Sapiens  g ,  Miferatio  homi¬ 
nis  circa  proximum  fuum ,  mifericordia  autem  Dei  fuper 
omnem  carnem. 

1 4  Quid  proderit, fratres  mei,  fi  fidem  quis  dicat  fe  habe¬ 
re  ,  opera  autem  non  habe  at  i  Nunquid  poterit  fides 
faluare  eunti  j 

1.  ,  Apt£  omnino  haec  fuperioribus  fubiiciuntur  :  vt 

enim  perfuadeat  mifericordiam  ,  &  beneficentiam, 
de  qua  modo  locutus  eft,  merito  addit ,  fidem ,  fi  bo¬ 
nis  ,  ac  laudabilibus  aftionibus  deftituatur ,  ad  falu- 


A  tem  prodefie  nihil  poflVjatque  ita  vna  ,  eademque 
opera  glifeentem  errorem  confutat  eotatn.qui  Chri- 
ftianam  libertatem  perperam  interpretaiites,  fuifque 
eam  fceleribus  quafi  velo,  praetexentes  -fola  fide  ina¬ 
niter  gloriabantur ,  tanquam  ea  fola  falutem  afferre 
pofiet.  Haec  autem  Apoftoli-  fententia  quoniam  ex 
ad uer Pj  pugnat  etiam  cum  haereticorufri  fuperioris 
ficculi  errore ,  qui  prifcbsh&reticos  imitantes  (olam 
fidem  in  coelum  tollunt,  opera  non  deprimunt  mo¬ 
do  ,  fed  quafi  impia  flagitia  exeerantur  3  illi  huic  epi- 
ftolae  omnem  audloritatem  abrogare  conantur  ,  &  a 
facto  canone  tanquam  ftramineam ,  &-  Apoftolica 
grauitate  indignam  ablegant.  Sed  quoniam  hunc  er¬ 
rorem  alibi  confurauimus,  nihil  in  praefentia  adden- 
dum  cenfeo. 

Certe  Apoftolus  Iacobus  mire  corlfentit  cum  iis,  1 1. 
qua:  de  fide  fcripfir  Paulus  3 .  Si  habuero ,  irSquit,  om:  a  >•  ad.  Cor. 
nem  fidem, ita  vt, montes  transferam,  caritatem  autem  non  Ijl* 
habuero, nihil  fium. Hic  autem  quaerit  Apoftolus, quem 
frudlum  confecu tura  fit  fides, fi  honeftis,&prscipue 
mifericordia  adlionibus  careat.  Ouid proder it, inepaiz, 
fratres  mei,  fi  fidem  quis  dicat  fe  habere  ,  opera  autem  non 
habeat ?  Excutiendum  eft,  inquit  Auguftinus  b ,  a  cordi-  b  ,ib-4-de  fi- 
bus  religiofisjie  mala  fecuritate  falutem  fuamperdantfiad  °pcr,c* 

eamobtinendam  fufpcerefolam fidem putauerint, bene  au- 

tem  viuere,&  bonis  operibus  viam  Dei  tenere  neglexerint. 

Nam  etiam  temporibus  slpottolomm  non  intellectu  qui- 
bufdam  fubobfcuris  fententits  apoftoli  ‘Pauli,  hoc  quidam 
eum  arbitrati  funt  dicere. 

Et  aliquanto  poft :  Cum  dicit  apoftolus  arbitrari  fe  I  IJ 
turificari  hominem  per  fidem  fine  operibus  legis ,  non  hoc 
agit,  vt  percepta  ,  acprofeffa  fide  opera  iufhtia  contemnan¬ 
tur,  fed  vtfciatfe  quifqueper fidem poffe  iuflificari  ,etiamfi 
legis  opera  non  pracefierim  ifequuntur  enim  iuftificatum, 
non  pracedunt  iuflificandum.  Quoniam  ergo  hac  opinio 
tunc  fuerat  exorta, alia  sipoftolica  epiftola  Petri ,  loannis, 

Jacobi,] uda  contra  eam  maxime  dirigunt  intentionem  ,  vt 
vehementer aftruant,  fidem fitte operibus  nihilprodejfe  \  fi¬ 
ent  etiam  ipfe  Paulus  non  quamlibet  fidem  ,fed  eam  falu- 
brem  definiuit  ,  qua  per  dilectionem  operatur,  ylliam 
ita  nihil  prodefie  ad  falutem  afieuerat  ,  vt  dicat  fi  ha¬ 
beam  omnem  fidem ,  caritatem  autem  non  habeam ,  ni¬ 
hil  fum. 

Itaque  Iacobus  non  omnem  fidei  vtiliratem  ab-  IV. 
negat,  etiam  fi  bonis  fit  operibus  fpoliata ,  fed  aitil- 
u  Jam  ad  falutem  aflequendam  vim  nullam  habere, 

alioqui,vt  alibi  docui  ,negandum  non  eft,  fidem  fu-  c  r.  ad  Cor. 
pranaturalem  mirificam  quandam  humanae  fcientia:  ^ver.zS.ai. 
lucem  afferre  ,  refpe<ftu  vero  (alutis  confequendie 
tantum  abeft  ,  vtprofit ,  vt  plurimum  etiam  obfit: 
nam,vr  idem  Iacobus  feribit  d  ,Scienti  bonum  facere ,&  <1  cap.4,  yct. 
non  facienti,  peccatum  eft  iUi.  Et  procul  dubio  qui  poft  vlt- 
baprifmum ,  fideique  profeflionem  peccant ,  gra- 
uiori  fupplicio  ple&entur,  vtfignificat  Paulus  in  epi¬ 
ftola  ad  Hebraeos  e.  Idque  non  obfcure  indicauit  e  cap.  6.j.& 
Chriftus,  cum  apud  Matthaeum  {  dixit :  Verumtamen  c-  'o.is.  ’ 
dico  vobis,  Tyro  Sidoni  remifiius  erit  in  die  iudicij,  flCaP  I!-“- 
quam  vobis.  Et  paulo  pbft  g  :  Terra  Sodomorum  re-  g  yer.14. 
mifiius  erit  in  die  iudicij  ,  quam  tibi.  Loquitur  au¬ 
tem  de  vrbe  Capharnaum  ,  qux  multa  Chrifti 
E  miracula  viderat  ,  eumque  faepius  docentem  au¬ 
dierat. 

Caeterum  non  polle  folam  fidem  afferre  falutem,  V 
omnes  ,  vtiam  dixi ,  Catholicae  epiftolxapertiflimd 
docent ,  quas  Apoftoli  ad  eum  errorem  confutan¬ 
dum  ediderunt ,  qui  ipfo  Apoftolorum  tempore  ex¬ 
ortus  erat ,  quo  nonnulli  perfuadere  nitebantur, fo-  hlikdevnic. 
lam  fidem  faris  efle  ad  falutem ,  vt  non  vno  loco  a  f-  baprifm.cot! 
firmat  Auguftinus  h.  Eius  autem  erroris  primum  Petilc  i°- 
au  (florem  fuifte  Simonem  Magum  afferunt  Ire-  i0* 

naeus  ‘  ,  6c  Theodoretus  k.  Eidem  poftea  errori  fabul 
adhaefiffe 


Explanatio  Cap.  II.  85 


a  Iib.<le  ha:-  adhaefifte  Eunomium  teftatur  Auguftinus  *  :  fic 
rer.c.54.  enim  de  illo  fcribit :  Fertur  vfque  adeo  fuiffe  bonis  mo - 
ribus  inimicus ,  vt  affeueraret ,  quod  nihil  cuiquam  obejfet 
quorumlibet  perpetratio  ,  &  per  fenerantia  peccatorum  ,fi 
huius ,  qua  ab  illo  docebatur ,  fidei  particeps  effiet.  Si- 
mon  autem ,  vt  ait  Theodorctus  ,  iubebat  Tuos  le¬ 
gis  minas  non  pertimefcere  ,  fed  tanquam  libe¬ 
ros  facere  quae  ve.lent :  non  enim  per  bonas  adio- 
nes  ,  led  per  gratiam  eos  efle  falutem  confequu- 
turosl 

V I.  Nec  me  fugit  argutula  haereticorum  principis  b 

b  Caluinus  verborum  Iacobi  interpretatio ,  qui  illum  loqui  au- 
lib.  3.  inftit.  tumat  non  Vera  fide  ,  led  de  vmbra  quadam 
cap.  1.  &c.  ^  j1QC  efl.  ?  jnani  quadam  cognitione  articu¬ 

lorum  fidei.  Dixifte  enim  illum  ,  Quid  proderit  fi 
quis  fidem  habere  fe  dicat  ?  quafi  fignificet ,  inanem 
fe  fidei  iadantiam  damnare  :  nam  fi  de  vera  fide 
loqueretur  ,  didurus  erat  ,  quid  proderit  fi  quis 
fidem  habeat  ?  Deinde  latis  indicare  lacobum  ,  a- 

ere  fe  non  de  fide  beneuolentiie,  qua:  fola  mfti- 
cat  ,  led  de  fide  eflentia:  diuinje  :  ait  enim  ,  tu 
credis ,  quia  vnus  eft  Deus.  Ad  hasc,  fidem  ait  fine 
operibus  comparari  cum  fide  diemonum  ,  quos 
conftat  vera ,  &  iuftificante  fide  carere.  Denique 
fidem  abfque  operibus  mortuam  elfe  dicit ,  quod 
autem  mortuum  eft ,  vere  non  eft  :  fed  homini  & 
impudenti ,  &  impio  omnis  veterum  Patrum  anti¬ 
quitas  aduerlatur. 

VII.  Nam  vt  incipiam  a  Chryfoftomo  °  ,  de  hoc  Apo- 
c  Hom.  1.  ftoli  loco  ita  alicubi  fcribit ,  Fulgeat  enim  lux  veflra 
<*cn*  coram  hominibus ,  vt  videant  veflra  opera  bona ,  &  glo¬ 
rificent  Patrem  vestrum ,  qui  in  coelis  eft  ,  &  vt  vita 
confonet  fidei  dogmatis  ,  &  dogmata  pradicent  vitam : 
fides  enim  fine  operibus  mortua  eft ,  &  opera  fine  fide 
mortua  fiunt  :  nam  tametfi  Canam  teneamus  doctrinam , 
vitam  autem  ncgligamus ,  nihil  nobis  proderunt  doctri¬ 
na.  Et  multa  deinceps  ,  jquac  procul  dubio  indi¬ 
cant  veram  fideln  intellcxifle  Chryfoftomum  ,  eam- 
que  fine  operibus  inutilem  efte  affirmare.  Et  ali- 

dhom. i.in  bi  d  de  vera  fide  ita  loquitur:  Ita  enim  fides  effi- 
cp.  ad  Phi-  cax  eft ,  fi  habeat  opera :  nam  fides  fine  operibus  mor- 
km'  tua  eft. 

VIII.  Neque  aliter  Gregorius  e  Nazianzenus  :  Vt  enim , 
e  orat.  17.  ait,  allio  fi  a  fide  dejeratur  laudem  non  meretur  (  quando¬ 
quidem  multi  gloria  ftudio  j  atque  etiam  d  natura  ita  in¬ 
firmati  virtutem  colunt )  ita  fides  fine  operibus  mortua  eft. 
Et  mox  :  Ex  operibus  ergo  fidem,  terraif  veftra  foecundi- 
talem  ostendit  e  >vt  perfipicuum  fiat,anfruftra  (ementem  fi- 
i  lib.  io.  in  cerimus,  &  qua:  deinceps  fequuntur.  Cyrillus  f  vero: 
lo.c.  1 8.  Quod  aut  em, mc[uu, fides  ad  ( alutem  non  fiufficiat,  Chrifti 

etiam  diftipulus  oflendit  ficribens  :  Tu  credis  quia  vnus 
Deus  eft,damones  etiam  credunt,  gr  horreficunt ;  fi  ergo  fi¬ 
des  fola  fufficeret ,  multitudo  d&monum  perire  non  pojfiet. 
Quare  oportet  ad  fidem  "opera  caritatis  accedere. 

I X.  Et  Hieronymus  8  :  Si  ergo  omne  mandatum  reca- 

g  ad  Galat.  pitulatur  in  eo ,  quod  diilum  eft.  Diliges  proximum  tuum 
S.Tersus  fin.  tanquam  te  ,  fides  autem  per  caritatem  operata  valet 
plurimum  ;  manifestum  eft  operationem  fidei  per  cari¬ 
tatem  plenitudinem  mandatorum  omnium  continere. 
Quomodo  autem  ittxta  Apostolum  lacobum  fides  abf¬ 
que  operibus  mortua  eft ,  fic  abfque  fide  quamuis  bona 
opera  fint  mortua  computantur.  Denique  Augufti- 
h  lib.  n.  de  nus  h  :  Recta  itaque,  inquit  , fides  eft,  per  quam  Chri - 
cmit.c.z6.  ej}.  fi(n({arnentum  quamuis  cum  damno  ,  quoniam 
•  illa  ,  qu&  fuper&dificata  funt  ,  exurentur  ,  tamen  po¬ 

terit  eos  ,  quandoque  ab  illius  ignis  perpetuitate  fal- 
uare. 

X-  Ita  argumentabantur  quidam  qui  perperam  Pau¬ 
li  locum  in  epiftola  priori  ad  Corinthios, interpre¬ 
tabantur  ,  quafi  fola  fides  ,  quae  Chriftum  tanquam 
Bened.  Iuftinian.  in  Epift.  Canon. 


l  fundamentum  retinet,  pollet  a  lempiternis  infero¬ 
rum  cruciatibus  liberare.  Subiicir  Auguftinus  :  Re- 
fpondeat  eis  breuiter  Apoftolus  lacobw,  Si  quis  dicat  fe  fi¬ 
dem  habere ,  opera  autem  non  habeat ,  nunquid  petent  fi¬ 
des  filuare  eum  ?  Alio  vero  loco  3 :  Vhde  ,  inquit  a  !i.  de  vtve. 
Apoftolus  lacobus  cum  quofdam  redargueret ,  qui  fujftce-  bgp.c.io. 
re  dicebant  homini  folam  fidem, nec  ei  Caritatis  apera  con- 
iungebant, eos  ex  ifiadamonum  comparatione  conviincit,  ne 
ideo  fe  ad  Deum  pertinere  exiftimarent ,  quod  verum  de 
Deo  crederent ,  etiamfi  bona  opera  adiungere  fidet  non  cu¬ 
rarent.  7 u  credis ,  inquit,  quoniam  vnus  eft  Deus ,  bene 
facis  ,  c f  d&mones  credunt ,  &  contremi  fiunt.  Certe  hi 
^pmnesfandfciftimi,  dodlilfimique  Patres  non  dubita¬ 
runt  loqui  lacobum  de  vera  fide,non,vt  ifte  vult,  de 
vmbra, aut  imagine  fidei. 

Quin  etiam  addo  ex  ipfo  Apoftolo  idem  pene  eui-  X I. 

denteE  firmari pofle  rprimum.enim  fidem  fimpliciter 
appellat,  receptum  eft  autem  communi  £>ialc&ico- 
rum  confenfu  ambiguum  nomen  fimpliciter  ,  atque 
abfolute  pofitum  ,  pnecipuam  ,  ac  primariam  fuam 
fignificationem  retinere  ;  eft  autem  vera ,  8c  pro¬ 
pria  fignificatioMiuius  nominis  fidei  in  lacris  pra:- 
lertim  literis  vfurpata,vt  nonfi<5ta,&  adumbrata 
fides  ,  fed  vera ,  ac  propria  fides  intelligenda  fit. 

Deinde  non  negabit ,  opinor  ,  hsreticus,  Abrahae  fi¬ 
dem,  quam  Paulus  Apoftolus  tantopereextollit,  ve¬ 
ram  fuifte  fidem ,  &  ramen  lacobus  hoc  ipfo  capite 
fidem  Abrahaeait  operibus  fuifte  coniundtam  ab 
iis  perfe&am, atque  abfolutam,tantum  abeft,  vt  eam 
vmbram  fidei ,  aut  inanem  articulorum  notionem 
exiftimarit. 

Accedit  quod  vmbra ,  &  imago  fidei  ad  iuftifica-  XII. 
tionem  ,  ipfis  etiam  conlentientibus  haereticis ,  vim 
nullam  habet,  at  fides  ,  de  qua  loquitur  lacobus,  ta¬ 
metfi  fola  fine  operibus  iuftiriam  afferre  nonpoteft, 
nonnullam  tamen  iuftificandi  vim  habet.  Ita  enim 
fubdit  Apoftolus :  Videtis  quod  ex  operibus  iufhficatur 
homo  ,  &  non  ex  fide  tantum.  Porro  exempla ,  quibus 
fuamfententiam  lacobus  confirmat,  hoc  ipfum  aper¬ 
ti  flim e  indicant.  Primum  enim  fidem  fine  operibus 
nihil  prodefle  oftendit ,  quemadmodum  pauperibus 
nullam  affert  vtilitatem  cognitio  ,  quam  habent  di- 
uites  eorum  paupertatis, atque  inopiae ,  fi  verbis  tan¬ 
tummodo  illos  confolentur  ,non  autem  re  ipla  fub- 
leuent ,  eorumque  indigentiae  confulant  3  vt  enim 
cognitio  illa  quamuis  veriflima,  prorfus  tamen  eft 
inutilis;  non  aliter  fides,  quamuis  vera  fit,  feclu- 
fa  ab  operibus  prodefte  non  poteft  ad  aflequendam 
falutem. 

Deinde  fidem  fine  operibus  fimilem  efle  ait  cor-  x  1 1 1 
pori  fine  fpiritu  ,  quodquanquam  eft  exanimo,  ve- 
rumtamen  corpus  eft ,  fic  prorfus  fides  ab  operibus 
auulfa,vera  quidem  fides  erit,  fed  exanguis ,  ac  mor¬ 
tua.  Sed  vt  ad  ea,  quae  ab  haeretico  obliduntur  eo, 
quo  propofita  funtordine,refpondeam,  fateor  Apo- 
ftolum  inanem  eorum  iadantiam  retundere,  qui  hae¬ 
reticorum  fraude  decepti  fidem  fefe  habere  gloria¬ 
bantur  ,  honeftas,  ac  laudabiles  a&iones  penitus  ne- 
gligcbant, quafi  ea  tantummodo  aditum  ad  cceleftem 
patriam  referaret ;  fed  illi  quidem  non  imaginem, 
aut  vmbram  fidei ,  fed  veram  fidem  praedicabant. 

Atque  idcirco  Apoftolus:  Quid  proderit ,  inquit,  fi 
fidem  quis  dicat  fe  habere  ,  opera  autem  non  habeat  ? 

Quafi  dicat,  quid  proderir  inanis  illi  fidei  iada- 
tio  ;  fi  opera  defint ,  quae  fidem  perficiunt ,  &  ab- 
foluunt; 

Cum  autem  mox  addit :  Nunquid  poterit  .fides  ftl-  XIV. 
uare  eum  ?  pcrfpicue  indicar  fuifte  in  illis  veram  fi¬ 
dem,  fed  quia  bonisaftionibus  dcftiruebatur,nullam 
habuifle  vim,  atque  efficacitatem.  Ridiculum  vcr.6 

H  eft 


86  Epift.B.Iacobi 


eft  quod  hic  homo  fubiicit ,  agere  Apoftolum  de  . 
fide  eflentiae ,  non  autem  beneuolentiae  :  nam  haere¬ 
tici  quidem  fidem  beneuolentiae  ad  falutem  necef- 
fariam  effe  contendunt ,  qua  videlicet  quiuis  certo 
/ibi  perfuadet  fe  metito  Chrifti  omni  prorfus  fcele- 
re  expiatum  efle  ,  atque  adeo  iuftum,&  Deo  carum, 
fed  hanc  fidem  Catholica  Ecclefia  non  agnofeit ,  fi¬ 
dem  e  (Tentis  &  probat ,  &  conftantiflime  retinet. 
Quocirca  Apoftolus  ,  qui  non  Lutheranam  ,  aut 
Caluinianam  impietatem  ,  fed  Catholicam  fidem 
tradebat ,  de  vera,&  Catholica  fide  loquitur, non  de 
haereticorum  figmento. 

XV.  De  fide  vero  daemonum  perperam  philofophatur: 
nam  fi  fidei  materiam  fpectes,daemonum  fides  vera 
fides  eft ;  qualis  eft  etiam  eorum  fides, qui  in  Ecclc- 
fia  Dei  fceleftam,  ac  vitiofam  vitam  traducunt,vrra- 
que  autem  quamuis  vera  fit ,  omni  prorfus  frudtu, 
atque  vtilitate  caret.  Adeo  vero  daemonum  fides 

a  lib.  de  v-  vi(a  eft  Auguftino  vera  fides  ,  vt  eam  alicubi  5  cum 
nic.bap.c.  petri  componat ,  ait  enim  :  Qui  dicit  destrucn- 

l0°  dum  efle  baptifmum  fhrifti ,  quando  h&retici  illo  bapti¬ 

zant,  confequens  eft ,  vt  dicat ,  negandum  ejfe  etiam  ipfum 
Chriftum ,  quando  eum  dsmones  confitentur. Hinc  lauda¬ 
tus  efiTetrus  quando  dixit  :Tu  es  Chriftus  filius  Dei  vi¬ 
tii  j  expulfi  dsmones.  hoc  ipfum  dicentes.  Scimus  qui  fis 
filius  Dei. ergo  ifta  cokfeflio  Petro  fruBuofa ,  D&mombus 
perniciofa ,  in  vtrifque  tamen  nonfalfa ,  fed  vera ,  non  ne¬ 
ganda  ,  fed  cognofcenda  ,  non  deteftanda ,  fed  approban- 
da  eft. 

XVI.  Eat  nunc  ifte  &  neget  daemonum  fidem  efle  ve¬ 
ram  fidem.Qupmodo  autem  daemonum  fides  i  pec¬ 
catorum  fide  differat, dicam  fuo  loco  non  ita  multo 
poft.  Iam  vero  cum  Apoftolus  dicit  fide  abfque  ope¬ 
ribus  mortuam  efle  ,  non  eam  cum  homine  mortuo 
componit ,  qui  cum  hominis  forma  careat ,  vere  dici 
homo  non  poteft,  fed  etiam  comparat  cum  corpore 
animi  experte  ,  quod  vere  corpus  eft,  fed  exanime , 
quodque  nullam  exercere  poflit  a&ione  ,  quomodo 
fides  mortua  dicitur ,  quia  vitalem  a£tionem  nullam 
habet. Quamobremredte  dicit  Apoftolus  fidem  abf¬ 
que  operibus  non  prodefle  ,  nulloque  modo  pofle 
afferre  (alutem. 

XVI I.  'caque vere  pofliimus  affirmare, quicquid  haeretici 
contra  nitantur,  neceflitate  ,vt  loquuntur,  praecepti 
honeftas,ac  laudabiles  adtiones  ad  falutem  efle  peni¬ 
tus  neceflarias  •,  id  primum  facrae  literae  apertiflime 
docent,  atque  vt  omittam  qua:  in  veteri  Teftamento 
fspe  leguntur, ne  excipiant  haeredcilcgem  illam fuif- 
fe  feruitutis,  legem  vero  Euangelicam  efle  libertatis, 
atque  adeo  excludere  operum  neceflitatem,ex  nouo 
Teftamento  argumenta  fumam ;  &  primum  quidem 

b  eap.rj.H.  Chriftus  apud  Matthaeum  b  eledos  ac  praedeftinatos 
ita  alloquitur:Fe»rie  benedicti  Patris  mei,poJfidete  para¬ 
tum  vobis  regnum  a  constitutione  munditefuriui  enim ,  & 
dediftis  mihi  manducare,  &  qua:  fequuntur :  quo  loco 
apparet,  ccelefte  illud  regnum  non  efle  fidei,  fed  bo¬ 
narum  adtionum  praemium,acmercedem. 

XVIII.  Neque  huius  argumenti  vim  elidunt  haeretici, cum 
bona  opera  dicunt  efle  effe£ta,&  veluti  fru&us  fidei, 
atque  eo  nomine  a  Chrifto  Domino  laudari :  nam 
fi  negent  fidem  a  bonis  operibus  feiungi,ac  (eparari 
pofle ,apertifllme  mentiuntur, vt  aliquanto  poft  pla¬ 
nius  oftendam  ;  fin  autem  putent  bona  opera  oriri 
potiflimum  a  fide,  vt  praefertim  ad  finem  (upranatu- 
ralem  referuntur, non  magnopere  repugnarim;  illud 
tamen  contendo ,  non  id  agere  Chriftum  apud  Mat- 
thaeum,qui  bonaoperaiuftorum  non  aliter, ait,com- 
parare  regnum, quam  eorum  negledhim  impios  fem- 
iternis  cruciatibus  addicere  ;  atque  adeo  opera  (eu 
ona,feu  mala ,  veram  efle  caufam  falutis ,  vel  inte¬ 


ritus.  Addo  eiufdem  Chrifti  verba  apud  Ioanncm  * :  a  cap.i3.17i 
Si  haefeitis  ,  beati  eritis ,  fi  feceritis  ea.  Chriftus  enim 
non  fcientiae,  aut  rerum  notioni, quae  fidei  beneficio 
comparatur,  fed  a<ftioni,&:  exeeutioni  beatam  vitam 
pollicetur. 

Iam  vero  Paulus  b :  Si  fecundum  carnem  vixeritis,  XIX. 
moriemini ,  fi  autem  (piritu  fach  carnis  mortificaueritis,  badRom.8, 
viuetis.  Quo  loco  tam  mortem  ,  quam  vitam  malis,  ,3‘ 
bonifque  actionibus  refpondere  affirmat,  &  vitam 
quidem, quod  haereticos  male  habet ,  non  quibufiris 
operibus, fed  iis  potiflimum  pollicetur ,  quae  ad  pra- 
uas  cupiditates  comprimendas  referuntur.  Et  paulo 
poft  c:  Si  autem filij,&  hsredesftaredes  quidem  Dei,  co-  c  vcrf.t7. 
haredes autem  Chrifti. Mox  vero  explicans  qua:  fint  ad 
aflequendam  haereditatem  neceflaria,fubdit:Sri4we« 
compatimur,vt  &  conglorificemur lexifttrno  enim.quod  non 
funt  condigna  paffiones  huius  temporis  ad  futuram  gla- 
riam,qua  reuelabitur  m  nobis  ;vbi  tanquam  neceflaria 
conditio  requiritur  tolerantia ,  additurque  quicquid 
tolerandum  fit  in  hac  vita ,  nequaquam  ex  aequo  re¬ 
fpondere  magnitudini  praemij ,  quod  legitime  cer¬ 
tantibus  propofitum  eft. 

Idem  vero  Apoftolus  eadem  epiftola  ad  Roma-  X  X. 
nos  A-.Corde emm creditur  ad  iuftttiam,ore  autem  con-  ^  cap.  10.10. 
feffio  fit  ad  falutem. Quippe  fidei  confeifionem  pneter 
iplam  fidem ,  ad  falutem  neceflariam  docet  Paulus, 

&  quanquam  haeretici ,  quod  fe  vehementer  hoc  te- 
ftimonio  premi,  vrgeriqoe  animaduerterent ,  pro  fua 
ingenuitate  verbis  illis  ad  falutem, fublatis,eorum  lo¬ 
co  fubftituerunt,^  falute.  Apoftolus  tamen  fidem, & 
fidei  confeifionem  apertiflime  exigit ,  vt  quis  falu¬ 
tem  confequatur.  Quia,  inquit,  fi  confitearis  in  ore  tuo 
Dominum  leftum,  &  in  corde  tuo  credideris ,  quod  Deus 
illum  fufeitauit  a  mortuis  ,faluus  eris.  Ad  Corinthios  'e  ep.r.c.4. 
autem:  Id  enim  ,quod  in  prafenti  eft  momentaneum  ,  &  *7* 
leue  tribulationis noftrafupra  modum  in  fublimitate  ster¬ 
num  gloria  pondus  operatur  in  nobis. 

Ita  videas  patientiam  ,  &  rerum  aduerfarum  tolc-  XXI. 
rantiam  operari,  atque  adeo  confequi  aeternum  glo¬ 
ria:  pondusjin  eadem  autem  epiftola  aliquanto f  poft:  f  cap.7. 10.' 
Qua  enim,  ait,  fecundum  Deum  triftitia  eft , poenitentiam 
in  falutem  flabilem  operatur  indicans  oriri  ex  triftitia 
poenitentiam ,  hanc  vero  falutem  afferre ;  quid  vero 
illa  8  quantam  vim  habent?  Cum  metu ,  &  tremore  ve-  g  a<f  Philip.' 
firam  falutem  operamini.  Iam  de  muliere  hunc  in  mo-  1IZ' 

)  dum  ad  Timotheum  h  feribit:  Saluabitur  autem, 'm-  h  ep.i.c.i. 
quit,per  filiorum  generationem  fi  permanferit  in  fide.  Ni-  Ii* 
hilne  praeterea  addendum  putas5  At  vide  quam  mul¬ 
ta  ;  &  dilectione  fanBificatione  cum  fobrietate. 

Denique  ne  longum  faciam, ad  Hebraos  '  '.Patientia  i  cap.  to.tf. 
enim ,  inquit ,  vobis  neceflaria  eft,  vt  voluntatem  Dei  fa¬ 
cientes  reportetis  promiffionem.  Quae  fane  omnia  hanc 
Iacobi  fenrentiam  mirifice  confirmant ,  oftendunt- 
que  fidem  folitariam  nullam  vim  habere  ad  gratiam, 

&  falutem  comparandam. 

Hoc  ipfum  praecipua  Ecclefiae  lumina  meridiana  XXII. 
luce  clarius  docuerunt.  Nam  Clemens  Alexandri¬ 
nus  k . Gratia , inquit, fatuamur,  fed  non  abfque  bonis  ope-  k  lib.j.Stro- 
ribus.  Et  mox  :  Quando  audierimus  ,  fides  tua  te  fal-  mat* 
mrn  fecit,  non  accipimus  abfolute ,  eos  faluos  futuros ,  qui 
quomodocunque  crediderim,  mfifacla  quoque  fuerint  con- 
fecuta.  Quibus  fane  verbis  plane  intelligimus,  bono¬ 
rum  operum  necelfitatem ;  quod  ipfum  aliis  verbis 
docet  Gregorius  Nazianzenus  1  :  Operare,  inquit,  1  Oration.in 
bonum  fuper  hoc  doctrinarum  fundamento  ,  quoniam  San.  lauScr. 
fic fides  fine  operibus  mortua  eft ,  quemadmodum  &  opera  fin* 

fine  fide. 

His  addo  verba  Chryfoftomi  «  ,  qui  ad  illum  XXIII. 
locum  Ioannis.  Qui  credit  itu,  Ftliunu  Dei  habet  m  Hom.30. 
vitarru  aternanu.  Numquid  ergo  ,  inquit  ,  fatis  eft in  Ioan> 

ad  vitam 


XXIV. 

a  lib.  io.  in 
Ioan.c.i8. 


b  inMatth. 
c-7- 

sad  Hcbr.4. 


XXV. 

d  Ifa.i 6. 
e  Ofe.  4. 


f  lib.de  eap. 
Babyl.  c.  de 
Eucharift. 


g  lib.de  gra. 
&  liber,  arb. 
c.7. 


XXVI. 

b  Praef.  in 
Ffal.31. 


XXVII. 

i  Hom.  38. 
in  Euang. 


k  inPfalm. 
in. 


Explanatio  Cap.  II. 


87 


ad  vitam  aternUm  m  Filium  credere  ?  Minime.  non_, 
enim*  omnis ,  qui  dicit  mihi  Domine ,  Domine  ,  intrabit 
in  regnum*  coelorum. *.  Et  peccatumTin *  Spiritum  Sau¬ 
cium  vel  folum  efi  fatis  vt  hominem  in  gehennam  retrudat. 
Et  quid  de  Tat  re  loquor  l  Nam  fi  in  Patrem ,  &  Filium , 
&  Spiritum  Santlum  recte  credideris  ,  non  autem  recle 
vixeris ,  nulla  tibi  ad  falutem  vtilitas\  cum  ergo  dicit :  Ipfit 
efi  ergo  vita  suema  ,  vt  cognofcant  te  folum  Deum  ve¬ 
rum  ,  nolimus  hoc  nobis  ad  falutem  fatis. arbitrari ,  opus 
namque  nobis  efi ,  &  vita  ,  gr  morum  puritate  pollere.  Et 
licet  hoc  in  loco  dicat :  Qui  credit  in  Filium  ,  habet  vitam 
at  er  nam  ,  non  tamen  dicimus  fatis  effe  folam  fidem  ad 
falutem. 

Eodem  {pedant  quae  feribit  Cyrillus.  2  Alexan¬ 
drinus  .•  Quod  autem ,  nh,  fides  ab  falutem  non  fufficiat*, 
Chrifii  etiam  difcipulus  offendit  feribens ,  7 ‘11  credis  quia 
vnus  eft:D,eus ,  &c.  quae  paulo  ante  produxi.  lam 
inter  Latinos  Hilarius  ita  alicubi  b  feribit  :  Sa¬ 
lus  gentium  omnis  in  fide  efi  ,  gr  in  praceptis  Domini  vi¬ 
ta  vniucrforum.  Ambrofius  autem,  vel  .quicunque 
eft  autem  Commentariorum  in  Paulum, qux  ipfius6 
nomen,  praeferunt ,  explicans  verba  illa  ,  feffinemus 
ingredi  m  illam  requiem  ■,  Fesfinemus ,  ait ,  quoniam  non 
fufficit  fides  ,fed  debet  addi  gr  vita  fidet  condigm  •,  opus 
efi  quippe  omni  volenti  coelum  poffidert  ,  fidem  operibus 
bonis  ornare. 

Et  in  eandem  fententiam  Hieronymus  <?  ad  illa 
Ifaine  verba ;  murus ,  gr  antemurale  potietur  m  ea  ;  Mu¬ 
rus,  inquit ,  bonorum  dperum  ,  g  antcmuralefidei ,  nifi 
ipfa  fides  bonis  operibus  confirmetur.  Alibi  e  vero  ipfa 
propemodum  Lutheri  verba  exprimit.  . Perdulces , 
inquit ,  fermones  decipiunt  infelices  >  cum  enim  viderint* 
aliquos  delinquentes  ,  aiunt :  Nihil  aliud  quam  Deus , 
nifi  fidei  veritatem  ,  quam  fi  custodierit is<,  non  curat* 
quid  agatis:vt  tanto  ante  impias  Lutheri  voces  f  quafi 
diuinafTe  videatur  ,  quibus  ille  ait  :  Nos  cum  Deo 
nunquam  aliter  agere  poffumus ,  quam  fide  opera  ille  ni¬ 
hil  curat. 

Viderint  igitur  quam  bene  noua  ipforum  com¬ 
menta  cum  prifeis  Ecclcfix  Patribus  confentiant. 
Iam  vero  Auguftinus  praeter  ea,  qux  fupra  indicaui, 
quodam  loco  ita  feribit  g  :  Homines  non  intelligemes, 
quod  ait  Apostolus  ,  arbitramur  hominem  iuftificari per 
fidem  fine  operibus, putauerunt  eum  dicere  ,fujfcere  homi¬ 
ni  fidem ,  etiamfi  male  viuat ,  c f  bona  opera  non  habeat, 
quod  abfit  vt  fentiret  vas  eleclionis. 

Et  alibi  h :  Si  fe ,  inquit ,  infirmitati  propria  omni  ex 
parte  donauerit ,  gr  in  hanc  cogitationem  fe  inclinauerit, 
vt  dicat* ,  quia  mifericordia  Dei  omnibus  peccatoribus  in* 
quibuflibet  peccatis  perfeuer antibus  ,  tantum  credentibus 
quia  Deus  liberat*,  Deus  ignofeit,  ita  parata  efi  in finem, 
vt  nemo  pereat*  fidelium  iniquorum  ,ide(l,  nemo  pereat* 
eorum  ,  qui fibi  dicunt.  Quicquid  vis  faciam  ,  quibuflibet 
facinoribus,  g  faginis  inquiner,  quantumlibet  peccem, li¬ 
berat*  me  Deus  mifericordia  fm.quia  credidi  in  eum.Qui 
ergo  dicit ,  neminem  perire  talium,  cogitatione  mala  incli¬ 
natur  in  impunitatem  peccatorum ,  rj  Deus  tUe  iuftus,cui 
cantatur  mifericordia ,  gr  iudicium,  non  fola  mifericordia , 
fed  g  iudicio  inuenit  hominem  male  de  (e  prafumentem , 
&  ad  intentum  fuum  mifericordia  Dei  abutentem,g  ne- 
cejfe  efl,vt  damnetur. 

Ita  videas  horum  haereticorum  amentiam ,  &:  gra¬ 
phice  deferibi ,  &  apertiflime  damnari.  Gregorius  i 
item  Pontifex  explicans  verba  illa  Chrifti ,  Amice, 
quomodo  huc  intrasti  ?  Amicum ,  inquit ,  vocat* ,  g  re¬ 
probat,  aefi  apertius  dicae,  Amice, &  non  amice-,  Amice  per 
fidem, non  amice  per  operationem.  Addo  Profperi  Aquita¬ 
nici  k  verba.:  Potens,  inquit,  in  terra  erit  femen  eius  fe¬ 
men  futura  meffis  effe  opera  mifericordia ,  Apofiolus  testis 
efi, dicens.  Bonum  autem  facientes  ,non  deficiamus  1  tem- 
Bened.  lufliman,  in  Epifi.  Canon. 


A  pore  enim  proprio  metemus ,  quid  autem  potentius  hoc.  fe-  ■ 
mine  ,  cuius  impendio  comparatur  regnum  caelorum ,  gr 
vitaaterna  ?  Rurfus  a  :  Verbum  fidei  pradicandum  efi,  3  M-  r  dc 
vt  audiens  credat* ,  credens  intelligat*  ,intelligens  bonam  vu-cocemP  • 
opus  perfeueranter  exerceat ,  quoniam  eum ,  qui  potefiyti 
libera  voluntatis  arbitrio ,  nec  opera fine fide,  nec. fides  fola 
fine  operibus  iuffificat. 

Sic  etiam  b  Fulgentius  :  Vita,  inquit,  bona  non  ve-  XXVIII, 
raciter  dicitur,  qua  peruerfa  credulitatis,  vijio.  deprau.a-  bHb.i.deie- 
tur,nequa, fufficit  ad  falutem  fides  rette  credentis , fi  comer-  m  1-1 CC' c,u 
fatio  moribus  ,  atque  operibus  turpatur  obfcvenis...  Deni¬ 
que  Primafius  monet  c  verba  illa ,  Omnis  fornicator,  c  a<* 
aut  immundus  ,  aut  auarus ,  quod  efi  Idolorum  (eruifus, 
non  habet  hareditatem  in  regno  ChnHi,gr  /JfLdida  efle 
aduersuscos, ,  qui  folam  fidem  fatis  elfe  putant  ad 
B  lalutem.  -  . 

Cum  igitur  latis  conftet,  fidem  a  bonis  operibus  XXI X. 
feiifngi ,  ac  feparari  pofle,  veriflime  omnino  dixit 
hoc  loco  Apoftolusnon  pofle  folam  fidem  parere 
falutem  :  Nam  alioqui ,  fi  fola  fides  per  fe  fuapte  vi 
falutem  tribueret,  plane  confequens  eflet,  fceleftifli- 
mos  mortalium  ,  modo  fidem  conftaptcr  retineant, 
beatam  vitam  confecuturos  ,  &  tamen  Paulus  fex- 
centis  propemodum  locis, impios  ,  ac  fceleratps  non 
modo  a  beatoriun  coetu  excludit, fed  leni pitern^s  in¬ 
ferorum  cruciatibus  adiudjcat.  Alicubi  d  enim  ait:  d  ad  Ronj, 
Tribulatio  ,  gr  angustia  in  omnem  animam  operantis 
malum  ,  ludai  primum  ,  gr  G  r aci ,  gloria  autem.gr  ho¬ 
nor  ,gr  pax  omni  operanti  bonum,  ludao  primum,  gr 
Graco.  Alibi e  :  An  nefeitis,  quia  iniqui  regnum  Dei  non  e  1.  ad  Cor. 
C  poffidebunt  ? Nolite  errare  ,  neque  fornicari] ,  neque  idolis  6,9' 
feruientes ,  neque  adulteri ,  neque  molles ,  neque  mafeu- 
lorurn  concubitores,  neque  fures,  neque  auari ,  ne  'tjue-ebr  to¬ 
fi  ,  neque  maledici  ,  neque  rapaces  regnum  Dei  poffide- 
bunt*. 

Rurfus  alibi  f  :  Manifefia  funt  autem  opera  carnis,  XXX. 
qu agunt  fornicatio ,  immunditia  ,  impudicitia  ,  luxuria,  f  ad  Gal. 

&  qux  deinceps  fequuntur;  tum  liibdit :  Qua  pra-  I?,‘ 
dico  vobis  ,  ficut  pradixi ,  quoniam  qui  talia  agunt ,  re¬ 
gnum  Dei  non  confequentur.  Denique  6  ne  eunda  re-  g  ad  Ephef. 
cenfeam  :  Hoc  enim  fcitote  intelligentes  ,  quod  omnis  for-  ***• 
nicator ,  aut  immundus ,  aut  auarus ,  quod  efi  Idolorum 
feruitus ,  non  habet  hareditatem  in  regno  Chrifii.  Et  ta¬ 
men  qui  his  fceleribus  inquinantur ,  veram  fidem 
retinere  poflunt ,  &  a  falutc  nihilominus  excludun- 
D  tur.Nequeenim  audiendi  funt  hxretici ,  cum  aiunt, 
veram  non  cfle  fidem  ,  fi  bonorum  operum  focie- 
tate  deftituatur  ,  efle  enim  illa  verx  fidei  figna  ,  St 
cffe&a  ,  qux  eam  perpetuo  comitantur :  nam  apud 
Ioannem  b  legimus  :  Vermtamen  gr  ex  principibus  h  cap.11.41. 
multi  crediderunt  meum  (vera  profedo  fide )  fed  pro¬ 
pter  Tharifaos  non  confitebamur  ,  vt  e  Synagoga  non 
diceremur  :  dilexerunt  enim  magis  gloriam  hominum , 
quam  gloriam  Dei . 

Nam  quod  aduerfarij  dicunt ,  rionhabuifleptin-  XXX  I. 
cipes  illos  veram  fidem  ,  fed  rudem  quandam  ,  6c 
inchoatam  Chrifti. notionem,  admitti  poflet ,  fi  di- 
uinitus  id  fe  cognouifle  probarent.  Nam  nobis 
quidem  ea  non  Scripturx  explanatio  ,  fed  aper- 
tiflima  deprauatio  videtur  ,  cum  eodem  creden-  . 

H  di  verbo  fexccntis  locis  vera  fides  delcribatur ,  nec 
vllam  poflint  afferre  rationem  ,  vel  tenuem  comc- 
ie&uram  ,  cur  aliter  idem  verbum  hoc  loco  ex¬ 
plicandum  videatur.  Siquidem  illo  ipfo  capite  ait 
Euangelifta/  i  :  (ogitauerunL*  principes  Sacerdotum,  ‘ 
vt  gr  Lavarunt*  interficerem  ,  quia  multi  propter  illum 
abibant  ex  ludais,gr  credebant  in  lefum.  Rni  fus  fum  ^  verl*  V- 
autem  tanta  figna  fectjfet  coram  eis  ,  n  m  credebant  in 
tum,vt  fermo  Jfau  impleretur.  Domine  quis  credidit  au¬ 
ditui  nofiro?  ......  ..f. . ,  .... 

H  i  1  Quem 


88 


Epift.B.  Iacobi 


XXXII  Quem  Ifaizlocum  protulit  Paulus  *  ,cum  de  fide  A  Ex  fubftaAtia  tua  fac  eleemofynam ,  &  noli  auemre  fa- 
a  ad  Roro!  iuftifemte  diflereret.  Et  poft  b  multa  :  Ego  lux  citm  tuam  ab  vUo  paupere : -ita  enim  fiet  —  — 


to.iC.  m  mundum veni,vt  omnis,qui  credit  in  me, non  maneat  in 

b  rbi  fuP.  tenehris  C6m  igitur  his  omnibus  locis  credendi  ver- 
V  1  4  bum  de  vera  fide  accipiatur  >  cur  aliter  explicandum 
erit,  cum  principes  in  Chriftum  credidiffe  dicuntur’ 
Certe  Auguftinus  vera  in  principibus  fidem  agnouit, 
e  TraA.  53.  fic  enimc  nif-Fidete  quemadmodum notztuerit  Euangeli- 
io  Io*  fia  ,  &  improbauerit  quo  fiam  ,  quos  tamen  in  eum  cre¬ 
didiffe  dixit  ,  qui  in-,  hoc  ingrejfu  fidei  fi  proficerent, , 
amorem-,  quoque  humana  gloria  proficiendo  fupera- 
rent,. 

XXXIII.  Certe  vera  fides  erat ,  qua:  proficiendo  human* 
gloriae  amorem  poterat  fuperare :  eadem  enim  fides 
incipiens  proficere  ,  ac  perfici  dicitur.  Idem  vero 
i  Traft.f  4.  alibi  d.  Quidam ,  inquit ,  crediderunt  pradefhnati  m 
ia  Io.  vitam  aternam  ,  quidam  vero  non  crediderunt :  eorum-, 
autem,  qui  crediderunt  ,  alij  vfque  adeo  confitebantur, 
vt  palmarum  ramis  acceptis  venienti  occurrerent  in  ea¬ 
dem  laudis  confeffione  latantes ■,  alij  vero  ex  principibus 
confiteri  non  audebant ,  vt  de  Synagoga  non  elicerentur. 
Non  negabunt,  opinor  ,  veram  eorum  fuiffe  fidem, 

3 ui etiam  palam  confitebantur-,  eandem  autem  fi- 
em  tribuit  Auguftinus  principibus  ,  qui  confiteri 
non  audebant.  Denique  ,  vt  extera  omittam  ,  hic 
Iacobi  locus  eos  apertiflime  refellit. 

15.  Si  autem  frater ,  &  foror  nudi  fint ,  &  indigent  vi- 
Bu  quotidiano: 


vtnec  a  te 

auertatur  facies  Domini  ;  quomodo  potueris, ita  efiomi- ' 
fericors.  Si  multum  tibi  fuerit  ,  abundanter  tribue  -,  fi 
exiguum  tibi  fuerit  ,  etiam  exiguum  libenter  imperti¬ 
ri  fiude  :  pramium  enim  bonum  tibi  thefdurizjos ,  in  die 
neceffitatis  j  quoniam  eleemofyna  ab  omni  peccato a 
morte  liber, it, ,  &  non  patietur  animam  ire  in  tenebras. 

Fiducia  magna  erit  coram  fummo  Deo  eleemofyna  omni¬ 
bus  facientibus  eam.  Et  apud  eundem  Tobiam  *  a  cap.u.g. 
Angelus  :  Bona  efi  oratio  cum  munio  ,  &  eleemofyna, 
magis  quam  thefauros  auri  recondere ,  quoniam  eleemo¬ 
fyna  a  rnorte  liberat,  ,  &  ipfa  efi  ,  qua  purgati  pecca¬ 
ta  ,  &  fiteit  inuenire  mifencordiant,  ,  &  vitant,  ater-  '  -  ’• 
nam,. 

B  Alia  pene  fexcenta  in  eandem  fententiam  le-  I  V. 
guntur  in  facris  literis  ,  pnefertim  apud  Salomo¬ 
nem  b  ,  &  in  Ecclefiaftico  c  ,  &  in  vaticiniis -Pro-  bProu.ij.lf. 
phetarum  d.  In  notio  autem  Teftamento  nihil  fre- 
quentius  inculcatur  ,  magifquc  extollitur.  Quod  [1^18.17* 
li  libeat  ea  paulo  diligentius  perferutari ,  quae  hac  ccap.j.j3.e. 
de  re  Ecclefiae  Patres  memorias  tradiderunt  ,  tarft  n.i.c.  17.18. 
mulra  reperiemus,  vt  fi  omnia  exferibenda  efient,  ^s' 7' 

in  immenfum  volumen  excrefceret  ;  fed  pauca 
de  multis  delibabo  ,  vt  appareat  ,  -quam  vere  iifit- 
nuaucrit  Iacobus  egentibus  benefaciendum  ,  & 
pietatis  ,  ac  mifericordiae  opera  Vna  cum  fide  fedu- 
16  coniungenda. 

Acute  autem  fcripfit  alicubi  Clemens  e  Alexan-  V. 
drinus  :  Reuera  Dei  efi  imago  homo  benefaciens ,  qua  c  hh.i. 


^  .  ....  .  - - — »  -  rw  —j w  r. v r..u  - M.Sttdl 

l<j  .  Dk at  autem  aliquis  ex  vobis  illis ,  te  m  pace  ,ca-  q  re  ipfi  etiam  beneficio  afficitur  ,ficut  gubernator  fimul 

lefitciminij,  &  faturamini  -,  non  dedentis  autem  eis,  ^maL  ?  &  j-erftatu^  Alibi  *  vero  eos  folati»  ,  qui  f  4.Strojn. 

cum  benefaciendi  habeant  Voluntatem ,  deftittiurt- 
tur  tamen  facultate.  nJdfifericordes  effevult ,  ait ,  non 
folum  qui  faciunt  mifericordiam  ,  fed  etiam  quimifereri 
volunt ,  etfi  non  poffunt ,  quibus  adefl  ,  vt  fponte ,  <jr  Ubi-  . 
ra  voluntate  operentur :  nonnunquarn  enim  volumus  vel 
dando  pecuniam  ,  vel  corpoream  dando  operam ,  facere 
mifericordiam ,  vtpore  egenti  opem  ferre  ,  vel  agrdtanti 
inferuire ,  vel  ei  adeffe ,  qui  efi  in  aliqua  calamitate ,  nec 
poffurnus ,  vel  propter  paupertatem ,  vel  morbum  ,  vel  fe- 
neclutem  (  nam  ea  quoque  morbus  efi  naturalis )  exequi 
inflitutum  ,  ea,  qua  cupimus,  &  ad  qua  interno  animi 
motu  ferimur ,  non  potentes  efficere  j  eundem  autem  ho¬ 
norem  confequentnr  ij ,  qui  voluerunt  cum  iis ,  qui  potue- 


qua  necejfaria  funt  corpori,quid  proderit ? 

17.  Sic  &  fides  fi  non  habeat  opera,  mortua  efi  infe- 
metipfa. ] 

Quod  dixerat  Iacobus  fidem  abfque  operibus 
nihil  prodefte  ad  falutem ,  duplici  exemplo  confir¬ 
mat  ,  quorum  alterum  paulo  poft  fubiicit  dudum 
a  corpore  exanimi  ,  cui  fimilem  efle  ait  fidem  ,  fi 
operibus  carcar  alterum  vero  propofitis  verbis  ex¬ 
plicat.  Perinde  enim  ait  facere  eum  ,  qui  fidem  re¬ 
tinet  ,  opera  negligit ,  ac  fi  efurienti ,  fitientique  be¬ 
ne  precetur  , nihil  autem  'tribuat,  quo  ipfius  indi¬ 
gentia  fubleuetur  :  vt  enim  verba  illa  mollia  indi- 
genti  nihil  pro  funt,  ita  fides  auulfa  ab  operibus  nui-  D  runt ,  quorum  efi  voluntas  aqualis ,  etfi  alij  fuperemfa- 
fam  affert  vtilicatem.  Eft  autem  hoc  exemplum  cum  cultatibus. 


rei ,  de  qua  agitur  valde  accommodatum  ,  tum  iis, 
quae  fupra  dixerat  de  perfonarum  acceptione,admo- 
dum  confentaneum :  cum  enim  dixiflet  ,  non  efle 
cum  fide  Chrifti  acceptionem  perfonarum  coniun- 
gendam  ,  neque  folo  diuitiarum  retpcdu  diuites 
pauperibus  anteferendos ,  hic  tacite  infinuat ,  quid 
Chriftiana  fides  pauperibus  largiendum  doceat.  Ait 
enim: 

1 1.  St  autem  fiater ,  &  foror  nudi  fint ,  &  indigeant  vi- 
Elu  quotidiano  :  pauperum  enim  indigentia  lubleuan- 
da  eft,&  pauperibus ,  vt  ait  Apoftolus ,  alimenta  ,  & 
quibus  tegantur ,  tribuenda  uinr.  Sic  enim  olim  in 
s  eap.ij.7.  Deuteronomio  praecepit  Dominus  e :  Si  vnus  de  fia- 


Ex  quibus  facile  colligas  ,  quomodo  accipienda 
fint  qua;  hoc  loco  feribit  Iacobus  ,  fi  indigentibus 
vidhi  quotidiano  dicat  aliquis  Ite  in  pace , cale fiicimi - 
ni,  &  faturamini ,  nec  dederit  eis,  qua  necefiaria  fimt, 
corpori ,  quid  proderit  ?  Proculdubio  enim  negat  quid¬ 
quam  pauperi  prodefte  verba ,  quae  eius  indigentiae 
nulla  ratione  confulunt  ,  nec  dubito  eum  notare 
diuites  ,  qui  cum  poffint  benefacere ,  negligunt  ta¬ 
men  pietatis  opera  ,  neque  indigentiam  pauperum 
fubleuant :  nam  alioqui  fi  quis  tacui  cate  deftitutiis 
benefaciendi  habeat  voluntatem  ,  non  ille  quidem 
pauperi  prodeft,  mifericordix  tamen  fruftu  ,  atque 
vtilitate  non  caret.  Quod  fi  praeter  voluntatem  ad- 


VI. 


tribus  tuis  ,  qui  morantur  intra  portas  duitatis  tua  ,  in^  E  fit  etiam  diuitiarum  copia  ,  iusiurru  eft ,  ait  Grego 


III. 
g  eaP'4-7* 


terra ,  quam  Dominus  Dem  tum  datur  m  eft  tibi,  ad 
paupertatem  deuenerit ,  non  obdurabis  cor  tuum,  nec  con¬ 
trahes  manum  ,fed  aperies  eam  pauperi,  &  dabis  mu¬ 
tuum  ,  quo  eum  indigere  perffexens.  Et  aliquanto  ( 
poft :  Non  deerunt  pauperes  in  terra  habitationis  tua-, 
idcirco  ego  pracipio  tibi  ,  vt  aperias  manum  fi-atri  tuo 
egeno ,  &  pauperi ,  qui  tecum  verfatur  in  terra. 

Huius  porro  diuini  praecepti  vim ,  eiufque  fru¬ 
dum  ,  atque  vtilitatem  eleganter  explicat  Tobias  8  : 


rius  8  Neocaefarienfis  ,  egenti  panem, &  ea  ,qua  ad  vi-  g  in  Meta- 
tam  tuendam  nccefiana  funt ,  impartiri:  quamuis  eninv,  Plu-  Eccie^ 
id  ftatimperdidijfe  videaris,  vt  fi  panem  in  aquam  con-  cir* 
ieciffes ,  tamen  progrejfu  temporis  nequaquam  inftugifera, 
tibi  apparebit  beneficentia. 

Cyrillus  autem  Hierofolymitanus  h  docet  diui-  VII. 
tias, atque  opes,fi  pauperibus  erogentur,  regni  ccele-  h  CarecM. 
ftis  aditum  referare.  Bafilius '  v^tb. Habes, fivis, inquit, "  ” 
apothecas ,  ventres  pauperum ,  thefaurifa  tibi  thefaurunv, 
in  coelo , 


Hom.  ad 
diuir.  dicefe. 


Explanatio  Cap.  II. 


89 


in  caelo ,  qtu  illic  reconduntur ,  neutiqnam  depafcuntur  ti¬ 
nea  ,  nulla  depopulatur  caries ,  aut  erodit ,  nulli  expilant 
a  Orat.  16.  pradones.  Egregie  vero  Gregwrius  *  NazunzenasiNe- 
J»  ^  enim  vllus  omnino  cultvu  Deo  perinde  gratus  eft ,  vt 


qi^:  ett  de 

paupcr.amo.  m^eriCor^a  >  quandoquidem  nec  aliud  quidquam  eft , 
quod  Deo  magis  conuemat, ,  vtpote  quem  mfericordia, 
Cr  veritas  pracedant ,  &  cui  mifericoPdia  ante  indicium 
offerenda  Jit ,  nec  vili  alij  rei  potius  quam  benignitati ,  be¬ 
nignitas  a  Deo  rependitur ,  qui  iusle  remetitur  ,  atque  in 
pondere, &  menfura  misericordiam  ponit.  - 
VIII.  Egregie  vero  Chryfoftomus  b:  Hic  erudiamur ,  vt 
&  Hom.54.  magna  in  dandis  eleemofynis  largitate  vtamitr ,  quo  da- 
in  Gcnef.j  tis  paruus  adipifcamur  magna  :  quomodo  enim  paria 
funt  dic  obfecro  ,  dare  parum  argenti  ,  &  obtinere  pec¬ 
catorum  remiffionem  ?  pafcere  efurientem  ,  &  m  die  illa 
horribili  fiduciam  affequi ,  cr  audire  verba  nulli  regno 
conferenda ,  efuriui ,  &  dedifti  mihi ,  quod  comederem. ... 
Num  qui  tibi  tantam  rerum  dedit  vbertatem ,  non  potuit 
Cr  illius  inopiam  leuare ,  &  folari  ?  Haede  cauft  reliquit 
illum  inopia  vexari ,  vt  &  ipfe  patientia  multum  merce¬ 
dis  acquireret ,  &  tu  per  eleemofiynam  tibi  fiducia  mate¬ 
riam  illuc  pramitteres. 

Et  poft  nonnulla.  Itaque  dum  cogitas ,  quod  propter 
te  y  &  propter  tuam  vtilitatem  ille  cum  inopia  confiicktns 
fame  perit ,  ne  abfque  mifericordia  tranfeas  ,fcd  e  flo  fide¬ 
lis  eorum  ,  qua  tibi  a  Domino  conceffa  fiunt ,  bonorum  di- 
(penfator,vt  adiutus  illius  penuria ,  tibi  fiupernam  concilies 
gratiam  5  er  glorifica  Dominum  Deum  tuum ,  quod  pro¬ 
pter  te ,  c fr  fialutem  tuam  permittat,  illum  in  paupertate 
verfiari ,  vt  tibi  via  pateat,  ,  per  quam  peccata  pofifiit 
abluere.  Rurfus :  Nullum  enim  omnino  aliud  bonum  fic 
poterit  reflinguere  peccatorum  nofilrorum  incendium  ,  vt 
eleemofyna  largitas  ;  i  fla  &  peccatorum  nofirorum  aboli¬ 
tionem  operatur  ,  &  magnam  nobis  fiduciam  conciliat,, 
&  prapar.it, ,  vt  ineffabilibus  illis  bonis  fi-ui  tunc  liceat,. 

I X.  Et  alibi  c  :  Ars  omnium  artium  quafluofiffima  efi 
e  Hom.j).  eleemofyna  fi  enim  artis  efi  proprium  ad  aliquam  vtilita- 
xfoeh^’  t£m  ?eruemre  ’  eleemofiyna  vero  nihil  efi  vtilius  ,  clarum 
efi  profero ,  quod  &  ars ,  &  omnium  efi  artium  optima: 
Non  enim  nobis  conficit  calceamenta ,  neque  vefltmcntn 
contexit ,  nec  has  luteas  domos  adificat ,  verum  er  ater - 
nam  miniflrat,  vitam  ,  ex  mortis  manibus  eripit ,  er 
in  vtraque  vita  claros  exhibet  manfiones  adificat,  m 
ccelis  ,  er  aterna  parat,  illa  tabernacula'.  Hac  lampades 
nosfras  non  finit  extingui  ,  nec  fior didis  indutos  vefii- 
bus  in_,  nuptiis  vidtri  ,  fied  lauat, ,  er  niue  mundiores 
reddit. 

X.  Iam  vero  Tertullianus  <1  de  prifea  Chriftianorum 
dinApoIog.  conluetudine  ,  deque  pietate  in  pauperes  haec  ali- 
c,i>*  cubi  feribit :  Etiamfi  quod  arca  genus  e  fi, non  de  ordi¬ 
naria  fiumma  quafi redempta  religionis  congregatur  ^mo¬ 
dicam  vnufiquifique  fiipem  menflrua  die  ,  vel  cum  velit , 
&  fi  modo  velit  ,  er  fi  modo  poffit ,  apponit :  nam  nemo 
compellitur ,  fied  (ponte  corifert.  Hac  quafi  depofita  pieta¬ 
tis  fiunt, ,  nam  inde  non  epulis ,  nec  potaculis  ,  nec  ingra¬ 
tis^  voratrinis  diffenfiatur  ,  fed  egenis  alendis  ,  httman- 

-t  difique ,  &  pueris ,  at. puellis  re ,  ac  parentibus  deffitutis, 
iamque  domefiicis  fienibus,item  naufiagis,  &  fi  qui  in  me¬ 
tallis  fi  qui  in  infulis  ,  vel  in  cuflodiis  duntaxat,  ex 

c  deop&  caufid  Dei  fetta  alumni  confeffionis  fiust  fiunt.  Multa  item 
elecm.  ca  de  re  eleganter  feribit  Cyprianus  e. 

X I.  Ambrofius  f  autem.  7 u ,  inquit,  nummum  largiris , 

f  lib.  1.  off.  ille  vitam  accipit ,  tu  pecuniam  das ,  ille  fubsiantiam  fisam 
C,II‘  a firmat,,  tuus  denarius  cenfius  illius  efi.  Adhac  plus  ille 

tibi  confert  cum  fit  debitor  [alutis  ,fi  nudum  vefiias ,  te 
ipfium  induis  iuflitia ,  fi  peregrinum  fiub  teElum ,  inducas 
tuum  ,  fifiuficipias  egentem ,  ille  tibi  acquiret  Sanclorum 
amicitias ,  &  aterna  tabernacula. Non  mediocris  ifla gra¬ 
tia  •>  corporalia  feminas  ,&  recipis  fpiritualia.  Aiiraris  in¬ 
dicium  Domini  de  fianclo  Iob  ?  Mirare  virtutem  eius ,  qui 
poterat,  dicere.  Oculus  eram  cacorum,&  pes  claudorum , 
.  Bened.  lufiinian.  in  Epifi.  Canon. 


A  ego  eram  infirmorum  pater  ,  velleribus  agnorum  meorum 

calef abii  fiunt  humeri  eorum,  foris  non  habitabat,  peregi  ; 

nus ,  osliurn  meum  omni  vementi  patebat,,  Beattss  plqtif 

de  cuius  domo  nunquam  vacuo  finu  pauper  exiuit :  tteque 

enim  quifiquam  magis  beatus ,  quam  qui  intelligit  fiupor  •.  v 

pauperis  neceffitatcm,  er  infirmi ,  atque  impis  arumnatn-, 

in  die  iudicij  habebit  fialutem  a  Domino  ,  quem  habebit 

fisa  debitorem  mificricordia.  LongumV-det  .reeeniere, 

quae  eadem  de  re  pluribus  locis  Icribunt.  Hierony-  .  , 

mus,Augu{linus,Proipcr,Lco,  &  alij ,  quaeeomniq- 

diore  fortafle  loco  rqcenfebuntur. 

Recle  itaque  ait  Iacobus  ,  nudis  ,  & quo.tidiano  ’ 
victu  indigentibus  nihil  prodefle,ii  quis  illis  di  eat. 

Ite  in  pace ,  calefhcimini ,  &  fatur amini ,  nec  dederit  eis, 
qua  neceffiaria fiunt  corpori.  Neque  enim  folum  ligni- 
B  ficat,  eos  nihil  prodefle  indigentibus  ,  led  prajterfa 
oftendit ,  nullap  inde  diuites  percipere  vtilitatem, 
cum  potius  intdrdum  graui  fc  piaculo  obtingant* 
quod  eleemofyntcprxceptum  violent.  Pertinet  au-  '  /X 
tem  ,  vt  fupra  diximus ,  ad  caritatis  praeceptum ,  vt 
quis  proximum  diligar, ficut  fe  ipfum ,  vt  autem  feri¬ 
bit  B.Ioannes  a ,  Non  verbo ,  neque  lingua, fied  operegr  a  cP,I-£'7* 
veritate, Adigendus  eft. 

Quod  li  quis  eleemolymc  prteceptum  s  de  quo  XIII. 
agimus,  ad  Decalogum  reuocare  velit ,  video  non 
planeinter  Theologos  conuenire  :  Sunt  enim ,  qui b  b  ■^,ber-,n 
pertinere  purent  ad  praeceptum  ,  quo  furtum  pro- 
hibeturrnec  enim  defunt  ex  fandtis  Patribus  >•  qui 
ea  ,  qux  ftatuiluperfunt,nifi  pauperibus  tribuantur, 
ad  furtum  ,  &  rapinam  fpe&are  autument.  Sed- ,  vt 
C  arbitror,  fentenda  eft  miniis  probabilis  ,  8c  qute  a 
fandlis  Patribus  dicuntur,  ad amplificaudam, atque 
exaggerandam  eleemofyna  necellitatem  pertiftent, 
&adauaririam  diuitum  dctcftandam  ,  alioqui  fur¬ 
tum  non  modo  eft  contra  caritatem ,  fed  ex  aduerfb 
cum  iuftitia  pugnat  •,  quam  tamen  virtutem  nullo 
modo  laedit, qui  indigentibus,  cum  commode  pofllt 
confulere,neceftaria  denegat. 

Melius  rpulto  exiftimauit  D.Thomas  ffqui  clee-  XIV. 
mofynae  praeceptum  fubiicit  praecepto  de  honore  pa- 
rentibus  exhibendo,  quod  vifus  eft  non  obfcure  in-  *X'5  3  4' 
finuarc  Apoftolus  Paulus,  ciim  ad  Timotheum*1  d  ep.i.c^  g, 
feribens  pietatis  opera  his  verbis  commendat :  Pie¬ 
tas  ad  omnia  vtilis  efi  promifftonem  habens  vita,  qua  nunc 
efi  &  futura :  videtur  enim  alludere  ad  quartum,  prae- 
D  ceptum,  quod,  vt  ipfe  alibi  e  dixerat,  primum  eft  iri 

promiffione ,  Honora ,  inquit ,  patrem  ,  &  matrem  ,  vtfiis  e  E10'11'»-»». 
longauus  fiuper  terrany.  ’  . .  ;  Iz' 

Quanquam  non  nego  ,  vt^eodoco-docui  ,  aliter  XV. 
pofte  Pauli,  verba  explicari  i  h^c  tamen  explanatio 
non  eft  penitus  afpernanda.  Nam  cum  eleemqlynae 
praeceptum  affirmatiuum  Iit,  non  poteft  ad  aliud 
affitmatiuum  praeceptum  teuocati ,  quam  ad  id, quo 
parentes  colendi  praecipiuntur ,  cum  .extera  omnia 
fecundae  tabulx  praecepta  negatiqa.  Patentum 
autem  nomine  eos  inteliigi  „  qui  aliquo-  pobis  lure 
coniundti  funt,  conftans  eftqmnium  Theoiggorqi?1  .  .  t  . 

lententia  ,  qui  patentes  idcirco  nuomiqatiiu  exprimi 
affirmant, quod  inter  proximos  pritnun»  locum  pb^ 
tinent  quorum  refpedu  picras  ,  ac, mifericordia 
E  nonnuUam  habet  iuftitiae  ,'rationem  ,  quaru^po- 
tiffimum  virtutem  decalogi  ptacepta  fpe&are  va¬ 
dentur. 

Quae  fu:  autem  -huius  praecepti  vis  ,  &  quatenus  • 

porrigatur?  accurate  ac  .  fubtilirer  dilpiitatur  in 
feholi.s  ,  hic  rem.  paucis  expediam  :  nam  primum 
inter  Theologos  co.nueqit  ca,qua:  perfonx,  ac  ftatui 
fuperfunt  ,  11  proximi  extrema  neceftltate  labo¬ 
rent,  egentibus  efle  largienda;  illud  vero  in  rquae- 
ftionem  yocartir  a  multis  ,  an  ea  quae  fupevfunt 
retineri ,  ac  co.nferuari  abfque  flagitip  an 


90  Epift.B.Iacobi 


a  a.i.q.  S6-  vero  pauperibus  tribuenda  fint ,  &  quidem  vtraque  / 
ar7'&d*'8&  Pars  ^U0S  ^a^et  au&ores.  Diuus  tamen- Thomas  *, 
q- ui.i -4.ad  plurimi b  fequuntur ,  negat  ea ,  quae  Superflua 
i.&c  quod!,  funt  ,abfque  peccato  retineri,  &  conferuari  pofle; 

£  ar.ii.  quin  etiam  alicubi  c  affirmat,hanc  efte  communem 
k  A^r-M'  Theoloeonum  fententiam  ,  quam  faoe  faerx  literae 

Car.Pa!ud.&  °  i  r  - r  -c. 

*lij  in  4.d.ij  ac  veteres  Patres  non  oblcure  ligmhcant. 

XVII.  Etenim  Chrlftus  Dominus  apud  Matthxum^. 
c  In  4.d.i  5.  Nemopotefl,  inquit ,  duobus  dominis  feruire,nonpoteftis 
q.i.ar.  1.  jyeo  ftmire,&  mammona.  Mammonae  autem  feruite, 
qu?(liuno4-  vt  jn  eum  l0cum  explicant  Chryfoftomus  ,  &  Hie- 
a  cap.  .14.  ^  njhj[  aliU(i  s  quam  fuperuacaneas  diui- 

tias  congregare  ,  &  cupide ,  atque  auare  recondere; 
&  quidem  ille  proculdubio  diuitiis  feruit,  qui  otio- 
fas  pecunias,  veftes,vafa,  &  id  genus  alia  ita  recon- 
dit,vt  iis  quodammodo  parcere  videatur  ,  qui  vero 
diuitias  liberaliter  largitur  iis  quodam  modo  vide¬ 
tur  impete. 

XVIII-  Sed  illa  apud  Lucam  c  apertilfima  funt ,  quas  ait 
e  cap.3.1 1.  Ioannes :  Qty  habet  duas  tunicae  ,  det  non  habenti ,  & 
qui  habet  efcas ,  fimiliter  faciat, pertinet  autem  hoc 
non  ad  confilium  ,  fed  ad  praeceptum  ;  cum  enim 
Ioannes  paulo  ante  dixiftet :  Omnis  arbor  non  faciens 
fluidum  bonum ,  excidetur  ,&  in  ignem  mittetur.  Quae¬ 
rentibus  mox  Iudaeis  :  Quid  ergo  faciemus}  refpondit: 
Qui  habet  duas  tumeas, Scc. 

XIX.  Vnica  autem  tunica ,  vtrede  explicat  Hierony- 
fep.adEdib.  mus  f  ,eft vestimentum  vnicuiqtie  neceffanum ,  quocirca 
9  fi  treSiqiiatttor , plurefve  fint  ve  fles  neceffaria ,  vnica  cen- 

fenda  efl tunica.  Quid ,  inquit,  fi  Scythia  frigora  fint,& 
Alpina  niues ,  qua  non  duabus ,  aut  tribus  tunicis ,  fed  vix 
pecudum  pellibus  repelluntur  ?  quidquid  ergo  corpori  no- 
flro  fufficere  potejl ,  &  humana  fuccurrere  imbecillitati, 
quos  nudos  natura  profudit  ,  hoc  vna  appellanda  efl  tu¬ 
nica  ,  &  quidquid  in  prafentibus  alimentis  neceffa- 
rium efl ,  hoc  vntus  dici  vicius  appellatur ,  vnde  pra- 
cepturru  efl ,  Non  cogitetis  de  crashno ,  hoc  efl ,  de  futuro 
tempore. 

X  X-  Eodem  fpe&ant  quae  apud  eundem  Lucam  dixit 
Dominus  :  cum  enim  diuitis  cuiufdam  auarum  con¬ 
filium  prOpofuilfet ,  qui  multa  bona  collegerat , 
gbuc.n.to.  auare  retinebat ,  fubdit  8  dr&um  illi  fumea  Deo: 

Stulte  ,  hac  nocle  animam  tuam  repetunt,  a  te ;  qua  au¬ 
tem  parafli ,  cuius  erum  ?  Et  concludit :  Sic  efl ,  qui  fibi 
thefiunz.at ,  &  non  efl  in  Deum  diues.  Hunc  enim  lo- 
h  lib.jo.ho.  cum  explicans  Auguftinus  h  ,ait  diuitem  illum  non 
k°m‘7*  ob-aliud  fuifie  damnatum  ,  nifr  quia  fuperuacanea 
bona  retinebat.  Verba  enim  illa  :  Repetunt  animam 
tuam  ,  continere  putat  extremae  damnationis  in¬ 
dicium.  Eodemque  modo  accipit  quodfubditur : 
Sic  efl  omnis  ,qui  fibi  thefituriz.at ,  gr  non  efl  in  Deum 
diues. 

XXL  Nihil  enim  aliud  fignificare  putat  vquam  eadem 
ratione  perituros  omnes ,  qut  augendis  opibus  ftu- 
dent,  cum  par  eflet ,  eds  veras  fibi  merittinim  diui¬ 
tias  apud  Deum  comparare.  Eodem  pertinere  puto 
i  luc.itf.i?.  diuitis  epulonis  hilloriatn  1  t  ka  enim  veteres  Patres 
illatm-appellaht,non  parabolam.  Ille  enim  diues, qui 
purpura, &  byflo  induebatur ,  qtiotidieque  fplendi- 
de  epulabatur ,  vt  loco  •  indi  cato  obferuat  Augufti- 
nos,  non  ob  aliam  caulaik  periit,nifi  quod  fuperua- 
caneas  opes  ad  inanem  pompam  ,-Sc  ofientationem, 

.  ,  &  luxum,  non  ad  alendos  pauperes  adhiberet.  De- 

k  c»p.ir4T.  nique  apud  eundem  Lucam  fc  ait  Chriftiis Quod 
fuperefl ,  date  eleemofynarn.  Tametfi  enim  Graeca  vox, 
jfignificat  ea,  quxadfunt ,  rede tamen  in¬ 
terpres  Domini  fententiam  expreflit ,  cum  Latine 
dixit ,  Quod  fuperefl,  quafi  dicat ,  quod  fupePuacaneum 
efl-,  fn  prasfens.  - 

XXII.  Iatn  vero  multo  id  apertius  veteres  Patres  affir- 
1  Orat.in  ill.  mant,Bafilius  1  enim :  At  tu,  inquit,  nonne  flohator  es. 


qui  qua  diffenfanda  accepi  fit  propria  reputas  ?  Hfl  panis  Ter.  Dejlmi 
famelici ,  quem  tu  tenes ,  nudi  tunica  ,  quam  in  conciam  horrea  trua, 
conferuas  ,  difcalceasli  calteum  ,  qui  apud  te  marcefcit ;  ProPe  ^n* 
indigentis  argentum  ,  quod  peffldes  inhumatum.  Quo¬ 
circa  tot  pauperibus  iniuriam  facis ,  quot  dare  valeres.  Et 
in  eandem  fententiam  Chryfoftomus  a :  Nunquid,  a  Hom.  34. 
ait ,  grane  quidpiam &  onerofitm  d  nobis  requirit  ?  Ne-  acJ  P°P- 
ceflitatem  excedentia  vult  nos  facere  neceffaria  ,  &  qua, 
nequidquam ,  &  inutiliter  repofita  fisnt,  hac  vult  bene  di- 
flnbui,vt  hinc  occaflone  fumpta  nos  coronet. 

Et  aliquanto  poft  de  fuperuacaneis  difterens:7W-  XXIII. 
rum ,  inquit ,  rerum  es ,  0  horno ,  disfenfdtor  non  minus , 
quam  qui  Ecclefla  bona  disfenpit,.  Et  poft  nonnulla: 

Non  ad  hoc  accepifli ,  vt  in  delicias  ab  [umeres  ,fed  vt  in_, 
eleemofynarn  erogares.  Nunquid  enim  tua  pofftdes?res 
pauperum  tibi  funt  credita  flue  ex  laboribus  iuslis  ,fiue 
ex  hssreditate  paterna  poffideas. 

Venio  nunc  ad  Latinos  ,  Ambrofius  b  enim  in  XXIV. 
hunc  modum  feribit.  Sed  ais,  quid  imuftum  efl ,  fi  cum  ^  Ser,8K 
aliena  non  inuadam ,  propria  diligentius  feruem  ?  O  im¬ 
pudens  ditium  1  Propria  dicis  ?  Qua  ?  ex  quibus  recondi¬ 
tis  in  hunc  mundum  detulifii ?  Paucis  autem  interiedtis. 

Non  minus  efl  criminis  habenti  tollere  ,  quam  cumpof- 
fis,  &  abundes  indigentibus  denegare.  Hieronymus  c  c  epift.  ad 
autem  ait.  Apoftolus  habentes  inquit  vicium  &  vefli-  Edib.qa. 
tum ,  his  contenti  fimus.  Si  plus  habes  quam  tibi  ad  vi¬ 
llum  ,  veflitumque  neceffarium  efl, illud  eroga  ,  dr  in  illo 
debitricem  effete  noueris .  Illud  prxterea  ex  Hierony¬ 
mo  d  afferrur.  Aliena  rapere  conuincitur,  qui  vitra  fibi  d.Grat.d.41. 
neceffaria  retinere  probatur.  §.  kofpicalf. 

>  Auguftinus  e  porro  explicans  Dauidis  verba;  (on-  XXV. 
fmauit  feras  portarum  tuarum.  Superflua  ,  inquit,  dtui-  e  inPfal. 
ti ,  neceffaria  funt  pauperi ,  aliena  retinet,  qui  ifla  tenet.  ^7- 
Et  alibi f.  Defert ,  ait ,  tibi  Deus  honorem ,  &  quafi  di-  f  fjom 
cit  tibi  prior  de  communi  tolle  quod  fujficit ,  neceffitatibus  lib.jo.  hom. 
domus  tua  ,  quod  reliquum  efl ,  da  jfhriffo.  Rurfiis  £:  g  Tra&.jo. 
Tibi  fuperfltia  funt  ,fed  Domini  pedibus  neceffaria  funt.  *n  Ioan‘ 
Nec  aliter  accipio ,  quas  feribit  Leo  h  Pontifex :  h  Serm.j.de 
Etiam  terrena ,  inquit ,  &  corporea  facultates  ex  Dei  collcdt. 
largitate  prouenitmt ,  vt  merito  rationem  earum  quafitu- 
rus  fit  ,  qui  non  magis  poffidenda  ,  quam  diffenfanda 
commifit.  Et  alibi  ‘ ,  Plenum,  ait,  pietatis  ,  atque  iufli-  i  Serm  5.  de 
tia  efl ,  vt  de  iis  ,  qua  nobis  ctxleflis  'Pater  mifericorditer  ieiun.x.meC 
contulit ,  nos  quoque  alios  adimemus.  Sunt  enim  pluri¬ 
mi, qui  nullam  in  agris ,  nullam  in  vineis  ,  nullam  ha- 
)  bent  in  oleis  portionem  ;  quorum  inopia  de  ea  ,  quam  Do¬ 
minus  dedit , copia  confulendum  efl,vt&  ipfi  nobifeum  Deo 
pro  terra  fcecunditate  benedicant ,  &  gaudeant  po fiden¬ 
tibus  fuiffe  donata ,  qua  etiam  pauperibus  ,  ac  peregrinis 
fuerunt  facki  communia.  Foelix  efl  illud  horreum  ,  & 
omnium  fiuttuum  multiplicatione  digniffimum  ,  de  quo 
egentium ,  &  debilium  faturatur  e  furies  ,  de  quo  releud- 
tur  peregrini  neceffltas ,  de  quo  defidcnum  fluetur  infirmi. 

GJuos  ideo  fub  diuerfls  molefliis  iuflitia  Dei  laborare  per- 
miftt ,  vt  tfr  miferos  pro  patientia ,  ty  mifericordes pro  be- 
neuolentia  coronaret. 

Illa  vero  diuitibus  etiam  ,  «que  etiam  eXpen-  XXVI. 
denda  funt  ,  quas  feribit  Gregbrius  k  -..Admonendi  *  3-p.Paftor- 
funt,  odi, qui  nec  aliena  appetunt ,  hec  fua  largiuntur ,vt 
fciant  follicite  ,  quod  ea  ,  de  qua  fumpti  funt ,  cunflis 

l  hominibus  terra  communis  efl,  &  idcirco  alimenta  quo¬ 
que  omnibus  communiter  profert  idcirco  incaffurnfe 
innocentes  putant  ,  qui  commune  Dei  munus  fibipriua-  ' 
tum  vendicant.  Ita  videas  communem  efte  veterum 
Patrum  fententiam  ,  ea  quas  fuperuacanea  poflidfn- 
tut, pauperibus  efte  largienda ,  nec  pofte  abfque  gta- 
ui,'&'  ierhali  culpa  retineri. 

Non  negarim  tamen  habendam  efte  rationem  XXVII. 
non  perfonas  tantum,  fed  etiam  ftatus ,  &  conditio¬ 
nis  ,  cui  multa  prudentis  ,  bonique  viri  arbitrio  ne- 
ceflaria  videri  poftunt ,  quas  alioqui  perfcna:  fuper- 
tiacanea 


Explanatio  Cap.  II.  91 


uacanea  edent.  Porro  ncccffitas  fiue  perfonx ,  fiue 
conditionis  pro  locorum  ,  ac  temporum  ratione  ali¬ 
ter  ,  atque  aliter  definienda  eft  ,  vt  ex  iis ,  qua  fupra 
ex  Hieronymo  attulimus  ,  intelligi  facile  poteft  f  ita 
fit ,  vt  fuperuacanea  non  fint  cenfenda  illa ,  quas  li¬ 
cet  pratfenti  neceffitati  non  occurrant ,  poliunt  ta¬ 
men  ,  vt  res  funt  humans ,  poftmodum  neceflario 
exigi. 

XXVIII  QEin  ct*am  numerofie  familiae ,  &  filiabus 
prsefertim  locandis  confiilunr ,  atque  adeb  extrema 
neceflitatc  exclufa ,  nonnulla  reponunt ,  nullo  pa- 
do  cenfendi  funt  contra  ius  fafque  fuperuacanea 
poffidere.  Illud  etiam  addiderim  ,  nifi  ingentes  in 
Repub.  neceffitates  exiftant ,  quibus  occurrendum 
fit ,  modo  communes  pauperum  neceffitates  pro 
cuiufque  conditione  non  negligantur  ,  licere  cuiuis 
altius  fe  attollere,  &  ad  ampliorem  ftatum  afpiraie, 
in  cumque  finem  qusdam  libi  feponere ,  ac  retine¬ 
re.  Caeterum  cupiditati  modus  imponendus  eft ,  ne 
dum  maiora  appetuntur  ,  quam  quae  cuiufque  vires 
affequi  poffint ,  fruftra ,  atque  inaniter  opes  coacer- 
uentur. 

XXIX.  Neque  vero  huic  noftrs  fententiae  vllo  pa- 
a  i.ad  Cor.  &0  aduerfatur  ,  quod  alicubi  feribit  Apoftolus  % 
®,I°'  Confilium ,  inquit,  in  hoc  do  ,  loquebatur  autem  de 

eleemofyna  ,  quam  ex  iis  ,  quae  fuperfunt ,  facien- 
b  verf.14.  dam  effie  fuadebat :  fubdit  b  enim ,  In  prafenti  tem¬ 
pore  vefira  abundantia  illorum  inopiam  fuppleat.ScduCa. 
igitur  vi  praecepti  confilio  Apoftolico  tantum  exifti- 
mauit  Paulus  fuperuacanea  pauperibus  largienda 
efie.  Sed,vt  ffio  loco  monui,  pro  eo  quod  interpres 
Latine  dixit  :  Confilium  in  hoc  do ,  Graece  fcripfit 
Paulus  ym/j-uv. 

XXX.  Eft  autem  apud  Graecos  yvdpio ,  non  qualecunque 
confilium  ,  quod  probabili  ratione  nitatur  ,  fed 
quod  a  certa  ,  minimeque  dubia  fententia  profe- 
dum  fit.  Quomodo  dixerat  Apoftolus ,'  cum  de 

e  i.ad  Cor.  Virginibus  ageret  c  ,  Praceptum  Domini  non  habeo , 
7*lS*  confilium  autem  do,  vbi eodem  modo  Graece  dixit, 
yvd/xHv  criia/ji ,  vtfignificaret  confilium  efle  certum, 
minimeque  dubia  fententia  nixum.  Fateor  igitur 
non  imponere  Apoftolum  Corinthiis  praecepti  ne- 
ceffitatem  largiendi  pauperibus  ,  qui  Hicrotolymis 
erant  ( de  eorum  enim  inopia  fubleuanda  agebatur) 
quia  praeceptum  largiendi  elecmofynam  non  ita  late 
patet ,  vt  cogat  quempiam  etiam  remotiffimis  pau¬ 
peribus 'confulere.  Quocirca  ,  quia  eo  praecepto 
non  cogebantur  Corinthij  Hiero folymitanos  pau¬ 
peres  fubleuare ,  rede  Apoftolus  confilium  fe  dare 
•ckeit, non-praccipete. 

XXXI.  Sunt  qui  addant, non  agere  Paulum  de  fiiper- 
•fluis  ,  fed  de  abundantia  ,  &  copia  ,  quod  Corinthij 
opulenti  eftent,ac  diuites,  fed  Graeca  vox  ■mpiortopia 
riori  quamlibet  copiam, &:  abundantiam  ,  fed  excef- 
fufn , redundantiam  ,  reliquias  ;  &  nonnunquam  ex,- 
crementum  fignificat ,  vt  omnino  videatur. Apofto¬ 
lus  fuperuacanea  a  Corinthiis  exigere  ;inre  optimo 
tamen  fuadet ,  non  praecipit,  quia,  vt  dixi,ekembfy>- 
nae  praecepto  fatisfacere  poterant  Corinthij ,. fi  ci- 
uium  fuorum  inopis,  atqueindigentiae  confuLcrent: 
■quamuis  enim  diuites  fuperuacanea  citra  culpam, 
vt  dictum  eft, retinere  non  poffint ;  nemo  tamen  co¬ 
gitur  cuiuis  petenti  ea  largiri  etiam  fi  pauper  fit:  ,  & 

d  Qjjod!.  6.  indigeat  i  fea ,  vt  egregie  docet  D.Thomas  d,  libere 
arrn.adi.  p0jefl.  vni  potius  ,  quam  alteri  bona  fua  impertiri, 

.  *  modo  id  bona  fide,vt  prudentia ,  &  caritas  fuaferit, 
nullo  autem  prauo  confilio,  fiat. 

XXXII.  Viderintigitur  ,  qtii  aliter  fentiunt,  qudm.firmis 
rationibus  vtantur.  Certe,  vt  ad  Iacobum  redeam, 
nonmodo  ille  indicat,  pauperes  nullam' percipere 
ytilitatem  ex  diuitum  verbis ,  fi  fus  indigentis  re 


i  ipfa  non  opitulentur ;  fed  illud  etiam  non  obfcurel 
infinuat  fore  etiam  diuites  omnis  fpiritalis  fradus 
expertes  ,  ait  enim  :  Ouid  proderit  ?  Graece  i  r/  to 
oifiAec ;  quafi  dicat  ,  Quas  ex  verbis  tantum  exiftet 
vtilitas?  Nam  cumeleemofyns  geminus  fit  frudus, 
alter  corporeus  ,  quem  pauperes  percipiunr ,  alter 
fpiritalis  ,  qui  ad  diuites  beneficos  ipedat ;  fpecio- 
fa  illa  verba  ,  quibus  indigentes  inanes',  ac  vacui 
repelluntur ,  vtroque  frudu  omnino  fpoliantur  ;  ac 
propterea  omnis  vtilitatis  dicuntur  expertia,  ita 
quod  ait  Apoftolus  :  Quid  proderit  ?  Non  minus  ad 
diuites  ,  quam  ad  pauperes  referri  poteft.  Quin 
etiam  fi  ad  diuites  pertineant ,  poffunt  illi  nonnun¬ 
quam  obefle  non  parum ,  fi  pauperum  egeftati,  cum 
maxime  debeant, negligant  profpicere. 

Sic,  inquit ,  &  fides  fi  non  habeat,  opera,  mortua  eft  in  XXXIII. 
femetipfa.  Redditio  eft,  atque  accommodatio  firni- 
litudinis :  dixerat  enim  1’upra  fidem  non  prodeflb; 
nec  polle  afferre  falutem  ,  fi  honeftis  ,  atque  lauda¬ 
bilibus  adionibus  deftituatur ;  Id  probare  coeperat 
fimilitudinc  duda  a  diuitibus ,  qui  pauperes  ;  Sc  i<rc- 
digentes  verbis  folantur,  ope  non  fubleuant.Quem- 
admodum  enim, inquit,  diuitum  verba^quibus- quo-  -  :  . 

tidiano  vidu  egentes  vacuos  dimittunt,  nullam  ne¬ 
que  pauperibus  vtilitatem  ,  nullumque  diuitibus 
compendium  afferant ,  non  aliter  fides ,  quae  bonis 
operibus  caret ,  quali  exanguis  ,  ac  mortua  nullum 
poteft  emolumentum  afferre.  Ait  aut  em  *.  fides  ft  non 
habeat  opera  ,  dicitur  enim  fides  habere  opera-,  quae 
cum  legis  ,  ac  diuinorum  praeceptorum  obferuatio- 
ne  coniungitur  j  ea  autem  operibus  caret ,  quae  otio¬ 
la  eft,  &  languida ,  qualem  haeretici  praedicant ,  quae 
merito  dicitur  mortua  in  femetipfa,  hoc  eft  j  carere  vi¬ 
tali  principio,  vnde  adiones  honeftae ,  ac  laudabiles 
manare  folent. 

Sic  enim  fere  redeloquentium  vfu  receptum  eft,  XXXIV. 
vt  ea  ,  quae  adiones  libi  congruentes  exercent ,  feu 
proprie  ,  feu  metaphorice  viuere  dicantur  ;  herba: 
enim ,  ac  plantae  ,  quae  opportuno  tempore  vire- 
fcunt, frondes , flores, ac frudus proferunt,  vitaprae- 
ditae  dicuntur ,  &  quidem  proprie ,  ciYm  vegetante 
anima  conftent.  Aqua  vero  ,  quae  a  fonte  manans, 
continenter  fluit ,  ac  labitur,  metaphoriceavina  nun- 
cupatur,vt  a  ftagnantibus  aquis  diftinguatur.  Hanc 
metaphoram  probauit  Chriftus  ,  cum  apud  Ioan- 
nem  a  dixit :  Tu  forfitan  petiffes  ab  eo  ,  &  dediffet  tibi  3  caP- 4*  ic* 
acjuam  viuam.  De  qua  mox  fubdir  b.  Apua.ejuam  Tcrf.i4. 
dabo  ei ,  fiet  ineo  fons  apua  fahentis  in  vitam  a ternam : 

Rurfus  alibi c.  Qui  credit  in  rrte  ,  fient  dicit  ScripttirX,  c  Ioart  7  38* 
flumina  de  ventre  eius  fine  nt  apua  vim. 

Non  aliter  facobus  fidem  viuam  ,aiftno'fam  ,  XXXV. 
bonarum  adionnm  effedricem  appellar ;  contra  ve¬ 
ro  mortuam  in  femetipfa  ,  qua:  operibus  deftirui- 
rur,vt  non  ita  multo  pdft  planius  explicabit.^uam- 
obrem  red^  dixit  alicubi  Auguftinus  d ,  Iacobum  d  FiJ.  & 
vehementer  iis  infenfum  effe  ,  qui  cupiunt  fidem  °Per-CiIf- 
fine  operibus  valere  ad  falutem. 

18.  Sed  dicet  puis  :  Tu  fidem  habes ,  &7ego  opera  habeo: 

ofiendff  mihi  fidem  tuam  fine  operibus ,  or  ego  ofiendam 

tibi  ex  operibus  fidem  meam.] 

Sic  plane  Latini  codices  fermS  omnes,  prsefertim  ^ 
Romana  editio.  Graeci  tamen  paulo  aliter ,  nec  ta¬ 
men  omnes  eodem  modp'  habent ;  omnes  quidem 
addunt  duo  pronomina  :  nam  priori  loco  habent 
d*c  effl  ipyw  reu  ,  id  eft  ,  operibus  tuii\  pofteriori  vt$nv 
iuoS,id  eftfidem  meam.  Nonnulli  veto  idcin  habent , 
quod  Latini  codices,  fine  operibus,  */fipu  sV;  w.Alij 

cM.  tftf:'tpyup ,  hoc  eft  j  opinbus.  Sed  vtcunqile  Graece 
legamus,  rerinenda  eft  vulgati  interpretis  fententia. 


9i 


EpiftB.Iacobi 


qua:  tameft  ipfa  neque  facilem ,  neque  expeditum  A 
habet  explicatum. 

1 1.  Sunt  qui  velint ,  ironicam  quandam  orationem 
cuipiam  affingi ,  qui  fidem  ,  quam  Apoftolus  mor¬ 
tuam  in  femetipfa  appellarat ,  hunc  in  modum  deri¬ 
deat.  Tu  fidem  habes ,  quia  certo  aedis  ea  ,  quae  diui- 
nitus  reuelata ,  &  ab  Ecclefia  propofita  funt ;  fi  eam 
putas  fatis  effe  ad  {alutem  ,  aueo  fcire  ,  cum  bonis 
adionibus  fit  deftituta  •,  quonam  argumento  mihi 
perfuadere  queas ,  te  huiufmodi  diuina  fide  prodi¬ 
tum  efte  :  nam  ego  quidem  ,  qui  fidei  animo  conce¬ 
pto  honeftas  ,  ac  laudabiles  asiones  adiunxi ,  facile 
tibi  ex  his  operibus  vitam ,  atque  efficacitatem  meae 
fidei  probauerim. 

III.  Quae  fi  vera  fit  explanatio ,  vim  habebit  hoc  ar¬ 
gumentum  tantummodo  apud  homines  ,  qui  nihil  B 
cernunt ,  praeter  ea  ,  quo  fub  fenfum  cadunt :  nam 
Deus  immortalis ,  qui  intimos  animi  noftri  receifus 
peruadit ,  ac  penetrat ,  fuaque  diuina  fcientia  etiam 
abditos  ,  8c  occultos  mentis  noftra:  motus  penitus 
comprehendit  ,  vniufcuiufque  fidem  qualis  ,  aut 
quanta  fit ,  pcrfpicue  intuetur.  Videri  autem  poflet 
ii  Prou.u.  Apoftolus  refpexifte  ad  Salomonis  verba  a  apud 
81  Septuaginta.  rP  lanam,  inquit, fidem  annuntiat;  iuftus. 

Groce  autem  '^hdlxfsLvnv  ®ir«  a  noyyltO-H  Jly.auccruvm’ , 

/  quafi  dicat ,  fidem,  qus  demonstrari  queat,,  hoc  eft,eui- 
denter  probari ,  annunciat  iuftus.  Quo  tamen  loco 
Symmachus  paulo  aliter  tranftulit,  ait  enim  c* iQcJtuv 
•alc/v  anayytfoei  Jiiuuotvniv ,  hoc  eft  ,  qui  patefacit  fi¬ 
dem  ( id  eft ,  rem  veram  ,  &  certam )  annunciat  iu- 
ftitiam.  C 

I  V.  Quanquam  Hebraei  codices  aliud'  quiddam  in¬ 
dicare  videntur  :  fi  c  enim  Latine  reddas ,  Qui  veru 
tatem  loquitur  .indicat,  iuflttiam.cui  ex  aduerfo  refpon- 
det,  quod  vulgatus  habet  interpres ,  Qui  autem  men¬ 
titur, teslis  efifiraudident  ut ;  nec  Graeci  codices  magno¬ 
pere  diferepant.  Sed,  vt  verum  fatear  ,  non  fatis  in- 
telligo,quorfum  haec  irrifio  pertineat,  aut  quam  vim 
habeat  confirmandi  fuperiora  ,  cum  dixerat  fidem 
fine  operibus  nihil  pro.defTe,fed  efie  mortuam  5  nam 
quod  quidam  dicunt  addere  Apoftolum  ad  fuperio¬ 
ra  ,  tacitam  quandam  adhortationem  ad  honeftas, 
atque  laudabiles  adiones  exercendas ,  perinde  quafi 
dicat,  honefte  ,  ac  laudabiliter  viuendum  cife  ,  non 
folum  quia  fides  fine  operibus  mortua  eft  ,  atque 
adeo  prorfus  mfrugifera ;  fed  etiam  quia  hac  ratio-  D 
ne  vitari  poteft  probrum  ,  cui  obnoxij  degunt  illi, 
qui  cu’m  fidem  abfque  operibus  habere  fe  iaditent, 
nullo  eam  certo  indicio  prodere  poliunt,  vtleuiffi- 
mc  dicam,frigidum  eft,&  Apoftolica  grauitate  pror¬ 
fus  indignum. 

V.  Nam  qui  dixerat  fidem  bonis  operibus  vacuam 
inutilem  efie  ad  falutem  confequenaa,&  plane  mor¬ 
tuam  ,  cur  quaefo  adderet  eam  probris ,  &  fiita  pla¬ 
cet, etiam  quorundam  fannis ,  atque  irrifionibus  ob¬ 
noxiam  efle  ?  Neque  vllo  modo  iis  aflentior ,  qui, 
quod  maxime  contendunt  haeretici ,  docere  volunt 
Apoftolum  fidem  ab  operibus  auulfam  veram  non 
elle  fidem  ,  atque  adeo  non  polfe  vllo  argumento 
probari ,  vt  cum  lacobus  ait :  Ostende  mihi  fidem  tuam 
fine  operibus ,  perinde  valeat ,  ac  fi  dicat ,  nunquam  E 
poteris  fidem  abfque  operibus  oftendere  ,  cum  ea 
nequaquam  fit  vera  fides.  Sed  ,  vt  fupradixi ,  alia 
omnia  fignificauit  Apoftolus,  qui  mortuam  illam 
quidem  efle  affirmat  ,  veram  tamen  fidem  non 
P-gat-. 

V  1.  Quid  igitur  his  verbis  fignificat  Apoftolus  ?  Ni¬ 
mirum  cum  docuilfet  fidem  abfque  operibus  ina¬ 
nem  elfe  ,  ac  mortuam ,  in  eodem  argumento  perii  - 
ftens ,  hac  veluti  occupatione  rem  eandem  cofirmat, 
atque  illuftrat.  Atqui ,  inquit ,  vere  quis  dicat :  Tu 


fidem  te  habere  prasdicas,eaque  gloriaris, &  quodam 
modo  triumphas  ;  ego  contra  praeter  fidem  Habeo 
opera,  quae  fidem  perficiunt ,  atque  ornant ,  tu  inte^ 
rim  mortuam  fidem  ex  operibus  ,  ( ita  enim  habent 
Graeci  codices  d»  Ipym  )  oftendere  nequaquam 
potes ,  cum  fit  plane  inanis  ,  infrugifera ,  &  mortua; 
ita  nihil  habes  vnde  gloriari  queas.  Ego  vero  tibi 
facile  ex  operibus  meam  fidem  probauero ,  re  nam¬ 
que  vera  quae  adiones  a  fide  manant, eius  vim,  atque 
efficacitatem  apertiffime  docent :  nam  qui  diuina: 
legi  omni  ex  parte  obtemperant  ,  qui  omnia  pro 
Chrifti  amore  contemnunt ,  qui  cum  prauis  cupidi¬ 
tatibus  ftrenue  ludantur,  &  impotetes  perturbatior 
num  impetus  frangunt  ,  illatas  iniurias  non  aequo 
tantum ,  fed  hilari  animo  perferunt ,  honores,  ac  di¬ 
gnitates  non  modo  non  ambiunt ,  fed  ingenti  qua¬ 
dam  animi  magnitudine  delpiciunt;  ij  profede»  fi¬ 
dei  fuae  magnitudinem  declarant ,  perfpicueque  de- 
monftrant, meliora fe,  ac  diuiniora  bona  fperare, 
qua:  fola  Chriftiana  fides  pollicetur,  ac  praeftat. 

His  omnino  argumentis  Iuftinus  olim  martyr,  VII. 
aliique  non  pauci  diuinitus  permoti  Chrifto  nomi¬ 
na  dederunt ,  rati  Chriftianam  religionem  ,  quae  he¬ 
roicas  ,  ac  pene  diuinas  adiones  exerceret ,  verifti- 
mam  rerum  diuinarum  notionem  continere ,  atque 
adeo  quae  fides  credenda  proponeret ,  in  dubium 
teuocari nequaquam  pofle.  Quamobrem  miro  com 
fenfu  veteres  Patres  hoc  prxfertim  Iacobi  teftimo- 
nio  probanr,&  fidem  honeftis  adionibus  vim  quan¬ 
dam  largiri ,  eafdem  adiones  fidem  quodammo¬ 
do  perficere ,  atque  ornare.  Ita  fadum  eft ,  vt  fides, 
quae  bonis  adionibus  caret,  quia  mortua  eft , nec 
falutem  parere  poteft  ,  vix  fidei  nomine  digna  cen- 
featur. 

Quamobrem  Gregorius  a  Magnus  ad  illa  Chri-  VIII. 
fti  b  verba  ,  Qui  crediderit,  er  baptizat  tu  fuerit  ,fa'uus 
ew,hunc  in  modum  feribit :  Fortaffe  vnufquifque  apud  b  Max.vlt. 
femetipfum  dicat;  :  Ego  iam  credidi , fiiluus  ero  ,  verum  i£.  .. 

dicit  fi  fidem  operibus  tenet, vera  etenim  fides  eft  (  hoc  eft, 
viua,ftugifera,&  falutaris)^a<«  in  hoc, quod  verbis  dicit, 
moribus  non  contradicit.  Hinc  eft  enim ,  quod  de  quibuf- 
damfalfis  fidelibus  Paulus  dicit c: Qui  confitentur  fe  nojfe  c  ad  Tim.t. 
Deum ,  fallis  autem  negant.  Hinc  loannes  d  au :  Qui  ^  ^  £ 

dicit  fe  nojfe  Deum ,  er  mandata  eius  non  cuftodit ,  men-  r  ^ 
dax  eft.  Quod  cum  ita  fit, fidei  noftra  veritatem  in  vita 
noftra  confideratione  debemus  agnofeere :  tunc  enim  vera¬ 
citer  fideles  fumus  ,fi  quod  verbis  promittimus ,  operibus 
complemus.  In  die  quippe  baptifmatis  omnibus  nos  anti¬ 
qui  hoHis  operibus ,  atque  omnibus  pompis  abremtnciare 
promifimus.  Itaque  vnufquifque  veftrum  ad  confideret- 
t  ion  em  fuam  mentis  oculos  reducat ,. ,  £r  fi f eruat,  poft  ba- 
ptifmum  ,  quod  ante  baptifmum  jpopondit ,  certus  iam, 
quia  fidelis  cfi, gaudeat,. 

Apparet  enim  ,  {pedafie  Gregorium  rationem  I  X. 
fidei ,  qua:  ia  virtute  morum ,  quam  fidelitatem  ap¬ 
pellant  ,  maxime  cernitur,  &  in  fupranaturali  fide, 
quafi  fecundario  reperirur  :  vt  enim  fides  mentis. af- 
fenfum  fignificat  ,  nititur  au&oritate  diuina  ,  quae 
nec  fallere  ,  nec  falli  poteft,;  vt  vero  fidei  aflenfus 
multa  comple&itur  ,  quae  ad.  a&ioncm  neeclTario 
referenda  funt ,  agendi  quandam  neeeffitatem  im¬ 
ponit.  Quod  fi  lolius  affenfus  ratio  habenda  fit, 
vera  fides  cenfenda  eft  illa ,  qua:  diuinitus  reuelatis 
afTenfum  prxbet ,  etiamfi  feiuncfta  fit  ab  a&ionibus, 
quaefunt  fidei  confentarieae;de  qua  vere  dixit  Augii-  e  jjb  ,  ^ 
guftinus  e  :  fides  quidem  poteft  fola  effefed  noti  prodefft.  Xrinic.  ] 

Sin  autem  {pedetur  fides  ,.  vt  fpedat  ea  qi^ae  X. 
agenda  funt,  mendax  vtcunque  appellari  poteft, 
fi  ca  negligat  agere  ,  qua:  agenda  credit ,  •&  profite¬ 
tur.  Quod  etiam  fignificauit  Paulus  ,  cum  ad  Ga¬ 
latas  f  fcripfit :  Nam  in  Christo  Jefit  i  maueNrcmafu  f  op.5.  6. 

aliqui  l 


Explanatio  Cap.  1 1.  93 


i ikcfttU  valet ,  neque  prapittium  f fed  fides,  qua  per  carita¬ 
tem  operatur.  A&uolam enim,  &viuam  fidem  intel- 
ligit ,  qux  dicitur  per  caritatem  operari ,  non  ran- 
quam  per  effe&um  ,  aut  inftrumentum ,  fed  tan- 
uamper  caufarn,  &  formam  extrinfecam  ,  a  qua  fi¬ 
es  vitam  mutuatur.  Redte  namque  alicubi  fcripfit 
a  Scr.i.  de  Bernardus  1 :  Sicut  corporis  huius  vitam  ex  motufuodi- 
refur.  gno farnus  ,  ita  fidei  vitam  ex  .operibus  bonis.  Itaque 

vita  quidem  corporis  efi  anima  ,  per  quam  monetur ,  & 
fentit ,  vita  vero  fidei  caritas  eft ,  quia  per  Ulam  operatur. 

X  .  Pi£  autem  explicandus  eft  Didymus ,  qtii ,  notan¬ 

dum,  inquit ,  quia  cum  fides  mortua  fit  prstter  opera  ,  ita 
neque  fides  efi :  nam  neque  homo  mortuus,  homo  efi.  Lo¬ 
quitur  enim  eodem  modo  de  fide  ,  quo  locutus  eft 
Gregorius  ,  qua  ratione  fides  fpecfcat  ea  ,  qua;  agen¬ 
da  praecipiuntur :  cum  enim  aliud  praecipiat ,  quam 
re  ipfa  peragatur ,  mendax.vrcnnque,&  fallax  videri 
poteft  :  ita  enim  fere  loqui  confueuinius  ,  vt  homi¬ 
nes  moribus  agreftibus  ,ac  feris  praeditos  negemus 
efle homines,  fed  belluas  potius  appellandos  cen- 
(eamus.  l(i  etiam  Epifcopos  ,  &  Ecclefix  Prxfules, 
qui  munus  fuum  negligunt,oues  delerunt,aut  etiam 
deglubunt ,  veros  Paftores ,  aut  Epifcopos  eife  redfcc 
negamus,  tametfi  facris  initiati  lacramenti  charadte- 
rem  retinent.  Eodemque  omnino  modo  qui  alitet 
viuunt  ,quam  Chriftiana,  &  Catholica  fides  poftu- 
let,  tanquam  minus  veriChriftiania  prifeis  Theolo- 
gis  reprehenduntur. 

151.  Tu  credis  quoniam  vnus  efi  Deus,  bene  facis ,  &  dq- 
mones  credunt ,  &  contremi  fiunt.'] 

J.  Adhuc  hxret  in  eodem  argumento ,  vt  oftendat 
fidem  fine  operibus  mortuam  efle  ,  atque  adeo  nul¬ 
lam  poffe  parere  fpem  falutis.  Sumit  autem  argu¬ 
mentum  a  daemonum  fide  ,  qux  proculduhio  ii  re¬ 
rum  notionem  fpedtes  ,  eadem  corapledlitur ,  qux 
de  diuinttate  in  ipfa  creatione  diuinitus  reuelata  per¬ 
ceperunt,  tk.  ob  eam  caufam  Iacobus  fidem  ,  qux 
vnum  Deum  credit ,  potiflimum  nominat. Tu  credis ,■ 
inquit ,  quoniam  vnus  efi  Deus ,  benefacis  ;  vt  autem 
oftendat,  non  efle  id  fatis  ad  beatam  vitam  afle- 
quendam,fubdit,  Etdamones  credunt, &  contremi  fiunt-, 
vt  fignificet  nihilo  plus  illi  eam  fidem  prodefle  ,  aut 
aliquando  profuturam ,  nifi  cum  honeftis  adtioni- 
bus  coniungatur,quam  dxmonibus,qui  fempiternis 
fuppliciis  apud  inferos  cruciantur.  Exiftit  autem  hoc  ] 
loco  duplex  quxftio ,  prima  an  vere  dxmones  ha¬ 
beant  fidem  eiufdem  naturx  cum  fide  mortua  5  alte¬ 
ra, an  eafidescenfenda  fit  fupranaturalis,ac  diuinum 
beneficium. 

1 1.  Et  quod  attinet  quidem  ad.  priorem  quxftionem, 
fic  mihi  femper  perfuafum  fuit.iecluia  diuina  proui- 
dcntia,qux,  vt  ait  Auguftinus ,  libere  potuit  menti¬ 
bus  dxmonum  tenebras  offundere ,  vt  plurima  my- 
fteria  cos  laterent ,  fi  fux  naturx  communique  pro- 
uidentix  relinquantur, potuiffe illos  naturx  fux  vi¬ 
ribus  multa  de  rebus  diuinis  cognofcere.  Nec  enim 
dubitandum  eft ,  qux  humani  ingenij  imbecillitate 
ex  rerum  creatarum  afpedu  ,  contemplationeque 
oliro  philofophi  vel  alfequuti.funt ,  vel  affequi  certe 
potuerunt,  longe  facilius,  multoque  certius  ac  per¬ 
spicacius  dxmonum  intclligenria  potuiffe  compre¬ 
hendi.  Quin  ejiam  addo  ,  non  ignorafle  dxmones 
eunda  ex  nihilo  fuiffe  procreata ,  cum  probe  intelli- 
gerent ,  nullam  prxceflifle  caulam  ,  qux  prxfertim 
•  Dei  xternitatem  xquarct;  vnde  i  pii  vna  cum  cor¬ 

porearum  rerum  vniuerfitate  effingi  potuerint. 

III.  Mitto  ,  certo  illos  experimento  cognofcere  ani¬ 
morum  noftrorum  immortalitatem, quos  vident  ex- 
tindis  corporibus  fuperftites  efle  ,  &  plurimos  vna 
fecum  fempiternis  cruciatibus  torqueri.  Huc  acce- 


\  dit  quod  vi  mentis ,  atqtife  intelligffiti^  cognofcere 
poliunt  dxmones  ,  pili  aliunde  prohibeantur, quany- 
plurima,qux  vel  corporea  voce  ,  Vel  corporatis  ima¬ 
ginibus, vel  limula chris  olim  diuiiiltfis  rCuclata  funt 
Prophetis  *  &  mox  ab  iplis"populo  fimt  promulgata^ 
Intelligebaht  enim  ea  ,  qux  Prophetx  proferebant 
in  vulgus ,  eiufinofdi  efle  ,  qux  i  nullo  morraluirn 
humanis  dunraxat  viribus  cognofci ,  ac  percipi  pol- 
fent  ;  ita  eum  fint  natura  callidi,6c-  verlipelles  ,  taci^ 
le  conficiebant  ea  omnia  a  fupranaturali  qliapiatii 
caula  pendere-,  cumque  eaa  malo  reuocarent  homi¬ 
nes  ,  &  ad  virtuti®  ftudium  vehementius  inflamrna- 
rent,  rede  colligebant  Deo  audore  ad  ea  prxdican- 
da  Prophetas  incitari. 

Quineriam  decurfu  temporis*  cum  animaduerte-  I  V. 
rent  antiqua  vaticinia  paulatim  ad  exitum  perduc-i , 
cogebantur  credere  eas  futurorum  prxfcniio'nes,prx- 
didioneique  coeleftes-  plane, ac' diurnas  e-fle.  Qu.un- 
obremfi  Iudxi,vtapud  loanncm  a  teftatur  ChriftUs-,  a  caP-5-3?- 
ex  diu  nis  Scripturis  Chriftufn  Dominum  humani 
generis  liberatorem  agnofeere  poterant  ,  multo  id 
magis.nifi  aliud  prohiberet,  de  dxmonibus  afh  rura  fi¬ 
dum  videtur.  Ex  miraculis  porro  Chrifti  rrnilta  pd1  J 

terant  vel  neceflario,  vel  magna  certe  cum  probabi¬ 
litate  colligere  :  hoc  enim  merito  Iudxis  Cliriftus 
exprobrat  apud  Ioannem  b,  cum  ait  1  Si  opera  non  bc8p.1f.14. 
feciffem  in  eis, qua  nemo  alius  fecit, peccatum  non  haberetit, 
nunc  autem  S4  viderunt,  &  oderunt  &•  me,  &  Patrem 
meum.  Idque  non  obfcurt*  fignificauit  D.Thomasc,  c  j.p.q.  47* 
quicquid  lectis  nonnulli  'opinentur.  V’5' 

Tametfi  enim  fortalle  non  perlpicue.aut  euiden-  <^ewn‘ 
ter  cognofcebant  Chrifti  miracula  a  Deo  fieri,&  ad 
fidei  myfteria  confirmanda  referri ,  vcapud  *  Mat-  e  cap.9.6. 
thxum  refertur  curatio  paralytici  ad  Chrifti  diuini- 
ratem,&  poteftatem  remittendi  peccata  ftabilien- 
dam,vtrumque  tamen  non  fine  maxima  probabilita¬ 
te  fibi  poterant  perfuadere.  His  addi  poliunt  admi¬ 
rabilia  quxdam  ,  qux  in  ort-u  Chrifti  contigerunt, 
qux  fuapte  natura  latere  dxmones  nequaquam  po-  fi 
terant  5  partus  quippe  virgineus  ,  nifi  diuinitus  tene¬ 
bris  eorum  mens  offula  eflet,  facile  cognofci  pote¬ 
rat.  Addo  Angelorum  cantum,  Pallorum  veneratio¬ 
nem  ,  ftcllx  in  Oriente  exortum  ,  Magorum  aduen- 
tum,&  id  genus  alia  pene  lexcenta,qux  cum  fua  ma¬ 
gnitudine,  tum  perlpicuitare  adeo  eorum  intelligen- 
tiam  afticiebant,vt  magnum  quiddam  nouum,aclu- 
pra  naturam  fii (picarentur. 

Eiufmodi  porro  cognitio  neque  diuina  fides  ap-  V I. 
pellanda  erat, neque  ad  fidem  fnpraftaturalem, atque 
infufam  vllb  modo  fpe&abat.  Neque  enim  ( quod 
diuinx  fidxi  proprium  eft )  prima  veritate  reuelante, 
fed  lignorum  cuidentia  ,  & •  conie&uris  nitebatur, 
atque  idcirco  quandam  fcientix  (peciem  prxferebrp, 
quam  in  Scholisa  pofteriori  appellant;  vel  certe  fi¬ 
des  erat  ftudio,-ac  labore  comparata  ei  periimilis, 
qux  ope  habirus  Theologici  parari  poteft  ;  ac  pro- 
pterea  dxmonum  fides  dicittircoaifta, de  qua  meri¬ 
to  hoc  loco  Iacobus  :  Dsmones ,  inquit ,  credunt ,  & 
contremifiunt:<\wxx\ q uam  fortalle  Apoftolus  cum  no¬ 
minarim  de  vnius  Dei  cognitione  loquatur,  quam 
confiat  dxmones  naturaliter  habere  ,  non  tam  de 
alfenlu  fidei ,  quam  de  quolibet  certo  ,  minimeque 
dubio  aflenfu  explicandus  eft,  quali  fignificet,  eum, 
qui  fide  credat  Deum  efle  vnutfi,fi  nihil  prxterea  ha¬ 
beat ,  nihilo  plus  polle  ca  diuinarum  rerum  notione 
gloriari ,  quam  dxmones ,  qui  eadem'  fcientia  iam  '1 
inde  ab  initio  prxditi  fufit. 

Quod  fi  libeat,eam  dxmofium  fcientia m  fideiVt^'-"  VII, 
cunque  nomine;  honcftare,  non  pertinaeius  repiK 
gnarim  ^  quiiuvltib  admiferim  ,  humanx  fidei  eam 
efle  perlimilem  ,  licet  enim  fit  aliquo  pa<fto  coacla, 

habet 


94 


Epift.  B.  lacobi 


habet  tamen  nonnihil . voluntati j  faltem  mixti,vt  lo¬ 
quuntur  Philofophi.  Quemadmodum  enim  qui 
metu  tcmpeftatis  iadturam  faciunt  ,  non  ita  cogi 
dicuntur ,  quin  fponte  ,  ac  libere  iadum  faciant, 
quem  polTent  omnino  non  facere  i  ita  etiam  dxmo- 
nes  magna  quidem  argumentoruiTi  vi,  &  multitudi¬ 
ne  vrgebantur  ,  vt  tamen  funpliciter  pollent  non 
praebere  alfenfum  ;  fcd  vt  contra  rationem  faceret, 
qui  fludibus  hauriri  mallet ,  quam  mercium  iadura 
incolumis  euadcrc  ,ficprorfus  contra  rationem  fe- 
ciffent  daemones  nili  argumentorum  magnitudine 
compulli  alfenfum  praebuilfent;  quocirca  rede  di¬ 
cuntur  rationum  momentis  ad  credendum  coadi. 

VIII.  Hac  plane  ratione  exiftunaudum  eft, impium  Lu- 

therum  Euchariftiae  veritatem  credidilfe ,  compul- 
fum  videlicet  aperuffimis  Scripturae  teftimoniis , 
quae  neque  muertere  ,  neque  corrumpere ,  aut  per¬ 
peram  interpretari  poterar,  cum  tamen  ,  vt  ipfemet 
feribit ,  eam  inficiari  maxime  cuperet ,  vt  Papatui, 
quod  inprimis  optabat  i  incommodaret.  Quocirca 
D.Thomas  vbique  dxmonum  fidem  quodammodo 
coadam  vocat ,  quia  licet  firmis  rationibus  nitere¬ 
tur,  non  tamen  penitus  erat  expers  libertatis. 

I X.  Altera  pprro  quxftio  de  fide  infufa  maiorem,  ma- 
gifque  impeditam  difficultatem  inuoluit ;  nec  enim 
a  Paluda.  io  defuerunt a  qui  exiftimarent  dxmones,ac  damnatos 
jn  jjs  omnibus  habere  alfenfum  fidei  contrarium, 
qux  necellariis  argumentis  non  compelluntur  ad¬ 
mittere  de  qua  fententia  tantum  habeo  dicere,nul- 
-  Io  certo,  aut  ptobabili  fundamento  niti,  atque  adeo 
abfque  temeritate  probari  non  polfe.  Certe  ratio- 
h  Magi,  in  ue  ftatus  non  repugnare  fidem  iis,  qui  vita  fundi 
ian  tn  ^U"  ^unt  *  non  Pauci  '*  Theologi  affirmant ,  quicquid 
c  contra  difputei.it :  nam  fi  de  fidei  habitu  loqua- 
c  Glo/T  ad  mur^nulla  potell  excogitari  caula,  cur  ratione  ftatus 
Rom.i.Ca-  interire  necelfario  debeat ,  nili  quis  temere  affirmet 
«rt*  i*  «'*Ad  ^u^tra^ere  Deum  fuum  diuinum  concurlum ,  fine 
f>rirnum  du-  9110  bakitus  nequit  conferuan .  quod  tamen  nullo, 
bium.  poteft  verilimili  argumento  probari. 

X.  Et  Augultinus  d  quidem, quem  fequitur  D.Tho- 
i  Enchir.  e.  mas c ,  magis  ait  elTe  polle  in  damnatis  fidem  infor- 
t  ig  mera  , quam  fpem.  Qupd  profedb  nonalia  potell 
at!jla<?i!  ratione  intelligi ,  quam  quodfpes  ,  cum  fit  futuro¬ 
rum  expedatio,  ei  llatui  repugnet,  in  quo  nihil  prx- 
terea  expedandum  cft,  fides  vero  non  item.  Quo¬ 
circa  nullo  pado  cenleri  debet  ablurdum,fi  quis  ad¬ 
mittat  in  damnatis  ,  ac  daemonibus  infufam  ,  ac  fu- 
f  Mag.in  j  pranacuralem  fidem.  Nec  enim  defunt  1  Theologi, 
d.13  Aler  qui  daemonum  ,  ac  damnatorum  fidem  Dei  donum 

A  leni  3-p.q.  appel]£nr  s  qtiaii  fignificent  virtutem  elfe  infufam. 
2.4. m. 4.«  9»  *  .-i  t 

g  lib.  ij  de  v^ujneriam  Augultinus  g  non  vao  loco  aitpccca- 
Trin.  c.  18.  torum  fidem, daemonum  clTe  fidem,  cum  citra  vllam 
lib.de  fid.  &  dubitationem  fatendum  fit ,  peccatorum  fidem  in- 
tradVin  &  ^u^am’ ac  fupranaruralera  elfe.  Neque  aliter  fenlilfe 
Ioan.  videtur  D.Thomas,qui  alicubi  b  feribit  non  habica- 
h  1  ad.  Cor.  re.Chriltum  in  nobis  per  fidem  informem,quiaalio- 
j.lec.j.  qUj  habitaret  etiam  in.  dxmonibus.Nam  quod  non¬ 
nulli  dicunt,  h«£C  omnia  probare ,  tantum  fidem  in¬ 
formem  non  polfe  atferre  iuftitiam.cadem,qua  alfe- 
ritur,  facilitate,  refellitur,  cum  ea  omnia  apertam,  ac 
fimplicem  explicationem  admittant ,  qux  nihil  m- 
uoluat  abfurdi. 

XI.  Non  me  tamen  fugit  adueesus  hanc  fententiam 
1  cap.  4.  de  obiici  vulgatifiimum  Dionylij  '  effatum  ,  quo  pro - 
4*virramed'  nunc'at’natura^a ’n  Angelis  cadentibus  manfiffe  in- 
teSra  >  'periilfe  vero  gratuita ;  quotum  de  numero 
cum  elfet  fupranatUralis  fides  ,  ea  quoque  pernlfe 
videtur.  Sed  nego  ,  virum  landilfimum  ,  dodilfi- 
mumque  affirmare ,  Angelos ,  qui  lapfi  funt ,  bono¬ 
rum  omnium  gratuitorum  iaduram  feciffe :  tantum 
eniro  contendit,  non  effe  dxmones  fuapte  natura 


A  malos  ,  neque  peccato  fpforum  naturam  fuiile  inti¬ 
me  in  fuis  naturalibus  facultatibus  vitia tam,aurcor- 
rupram,fed  eorum  malitiam ,  ac-prauitatemqrofiram 
effe  in  vacuitate  diuinorum  bonorum,  hoc  eli,  habi¬ 
tus, &  adionis.  Vnde  tametli  nonnulli  colligant  car 
rere  daemones  habitibus,  ac  adionibus  iiipranatunr- 
libus ,  nefeio  tamen ,  vtrum  id  necelfario  colligatur:  E 

nam  de  quouis  peccatore  affirmare  pofliimus,  carere 
illum  diuinis,&:  gratuitis  bonis,non  quia  omni  pror- 
fus  fupranaturali  habitu  fpoiietur,  fed  quia  iis  omni¬ 
bus  carct,qyx  illum  polfunt  Deo  conciliare,carum- 
que  ,  &  gratum  reddere  ,  fiue  habitus  fpedes  ,  liue 
adiones.  Quamuis  igitur  fides  per  fe  ,  ac  folitaria 
non  poilit  iuftifi care,  eft  tamen  quodammodo  iufti- 
fi.ationis  initium  ,  cum  fine  illa  nemo  vnquam  iu- 
B  ftitiam  fit  alfecutus, aur  alfequi  vlla ratione  queat. 

Quam  ob  caufam  D.  Thomas  1  non  eft  aufus  in-  XII. 
ficiari  daemonum  fidem  elfe  donum  Dei ,  Icci  foliim  3 
negat  efle  donum  gratiae ,  quia  reuerd  noniacit  illos  1,a  l' 

Deo  gratos,  quod  ipfum  de  fide  peccatorum  merito 
poilumus  affirmare ;  quam  tamen  idem  D.  Thomas 
Dei  donum  elfe  b  concedit;  nec  tamen  admitteret  b 
elfe  donum  grarix  gratum  facientis.  At  inquiunt, 
fuperuacaneum  fore  habitum  fidei ,  cum  nequeant 
dxmones,aut  damnati  fidei  fun  di  oti  es  exercere, 
quali  vero  abfurdum  (rt,vt  paulo  ante  docuimus, ad- 
mitrereiin  dxmonibus  adionem  aliquam  fidei,  qua 
multa  fupranaturaiia  rerum  tcftificatione  compulli 
credant ,  quod  hoc  ipfo  loco  indicat  Iacobus ,  dum 
ait :  D amones  credunt,^  contrcmifcunt. 

C  Adde  quod  ne  videtur  quidem  abfurdum  mane-  XIII. 
rc  habitum  otiofum  ,  fi  ratione  ftatus  non.  oecelfiirib 
perit ,  neque  vlla  vel  probabilis  affertur  ratio  ,  cur 
eiufmodi  habitus  a  Deo  extinguendus  fit,  cum  eo 
pnefertim  diuina  iuftitia  fxuius  dxmones  plede- 
re ,  ac  torquere  poiUc ,  vt  >dum  magis  diuina  bona 
cognofcunt  ,  quibus  merito  carent, acrius,  atque 
acerbius  torqueantur.  At  enim  fides  fupranaturalis, 
atque  infufa  cum  pia  voluntatis  affedione  coniun- 
gitur.  Quis  autem  in  dxmonibus  ,  aut  damnatis 
piam  voluntatis  affedionem  admittat ,  qui  Deum 
fceicrum  vindicem  ,  atque  vitorem  capitali ,  atque 
immortali  odio  profequuntur  ?  Sed  fateor-  neque 
effe, neque  admitti  pofTein  daemonibus,  aut  damna¬ 
tis  piam  affedionem  3  qua  ratioue  a  bona  voluntate 
D  proficifcitur. 

Non  admilerim  autem  eam  neceflanb  cum  fide  XIV. 
coniungi,cum  peccatores  retenta  fide  voluntatis  bo¬ 
nitate  careant.  Pia  vero  affedio  voluntatis  hadenus 
ad  fidem  pertinet, quia  voluntas  non  ad  ea,qux  cre¬ 
denda  funt ,  afficitur ,  cum  peccatores  fempiterna 
lupplicia  manere  impios  credant ,  qux  ramen  nullo 
modo  diligunt  ,qux  potius  nulla  efle  mallent.  Ve¬ 
rum  pia  affedio  ad  iplam  credendi  'adionem  volun¬ 
tatem  inclinat ,  atque  hac  ratione  xque  poteft  efle 
in  dsemonibus  atque  damnatis  ,  ac  in  peccatore  ad¬ 
mittitur. 

Rede  itaque  etiam  de  hac  fide  dicit  hoc  loco  Ia-  X  V. 
cobus  :  Ddimones  credunt,  & contremifcunt. An  proinde 
mentodicit  Auguftinus  c.  Iacobus  quoque  vebemen-  c  hb.de  fid. 
E  ter  mfefiiss  efi  eis ,  qui  cupiunt  fidem  fine  operibus  valere  &  0Pcr‘  C,I*‘ 
ad  falutem ,  vt  illos  etiam  damonibus  comparet ,  er  damo- 
nes  jnquit,  credunt, &cantremifcunt.Quidvcrius,breuius, 
vehementius  dici  potuit ,  cum  er  in  Euangelio  legamus , 
hocdixijfe  damonia ,  cum  Chrifium  filium  Dei  confiteren¬ 
tur,  quod  in  Petri  confefiione  laudatum  efi :  &  concludit: 

Quoufque  igitur  fallunt Xs  ,qui  fide  mortua  fibi  vitam  per * 
petuam  pollicentur': . 

Ex  hoc  autem  loco  hunc  in  modum  argumenta-  XVI. 
tur  Beda :  Et  damones,  inquit, credunt, &  contremifcunt. 

Scriptum  efi ;  Exibant  dxmonia  ab  hominibus  clamantia , 

&  dicea 


Explanatio  Cap.  II.  95 


&  dicentia  ;  quia  tu  es  Filius  Dei.  Sed  &  legio ,  qua  ho¬ 
minem  obfidebaJL. ,  timens  clamabat:  Quid  mihi, &  tibi. 
Fili  Deifummi  ?  Adiuro  te  per  Deum  ,  ne  me  torqueas. 
Qui  ergo  Deum  non  credunt ,  vel  creditum  non  timent, 
damonibus  tardiores ,  &  proteruiores  funt.  Caeterum 
quod  ait  interpres,  contremifcunt,  Grxce  fcripilt  Apo¬ 
ftolus  ,  <tni\swnv  ,  quafi  dicat  ,  exhorrefcunt,  quia  vi¬ 
delicet  eius  iudicij  feueritatem,&:  potentiae  magnitu¬ 
dinem  re  ipfa  experiuntur. 

2  6 .  Vis  autem  fcire,o  homo  inanis, quoniam  fides  fine  ope¬ 
ribus  mortua  eft? ] 

I.  Redit  ad  id ,  quod  non  femel  dixerat ,  fidem  abf- 
que  operibus  mortuam  .efle ;  idque,  vt  ait  Beda ,  ve¬ 
hementius  inculcat,  &  mox  illuftri  etiam  exemplo 
Abrahx ,  &  Raab  meretricis  confirmat;  mirum  au¬ 
tem  in  modum  haec  verba  Lutheri  fe&atores  peu- 
ftringunt ,  perinde  quafi  nominatim  ad  eos  referan¬ 
tur  :  vocat  enim  huiufmodi  homines  inanes.  O  homo, 
inquit, inanis.  Graece ,  xm  ,  quod  bonis  operibus  va¬ 
cui  fint,  &  inania  figmenta  fe&entur ,  Sc  omnia  cla¬ 
moribus  ,  atque  importunis  vocibus  compleant. 
Eam  ob  caufam  ,  quod  fe  Iacobi  verbis  aperti  refel¬ 
li  animaduertant,  hanc  cpiftolam  (framineam  appel¬ 
lant  ,  cum  vere  ipfl  tanquam  belluae  non  Dei  verbo, 
fed  ftramine  palcantur  ,  eodemque  ftramine  mife- 
ros  difcipulos  alant.  Apparet  autem  quod  etiam 
in  Apoftolo  Paulo  licet  obferuare  ,  confueuifle  Dei 
verbi  prxeones  ad  Scripturae  teftimonia ,  Sc  rationis 
firmamenta,  addere  etiam  exempla ,  quae  plurimum 
valent  ad  perfuadendum. 

1 1.  Ita  olim  Mathathias  a  cum  filios  hortaretur  ad 
a  lib.i.Ma-  auitam  religionem  conftanter  retinendam,  &  pro  ea 
chab.i.jo.  ftremie  pugnandum  his  verbis  illos  affatur:.ZVM»r  er¬ 
go  ,  ofili),  amulatores  e  ftote  legis ,  (jr  date  animas  vestras 
pro  teftamento  Patrum  vestrorum ,  &  mementote  operum 
Patrum, qua  fecerunt  in  generationibus  fuis ,  &  accipietis 
gloriam  magnam ,  &  nomen  aternum. Tum  enumeraris 
exemplis  Abr2.hx,Iofephi,Phinees,  Iefus  Naue,Ca- 
Jebi,Dauidis,  Eliae, Ananiae,Azariae,  Mizaelis,  &  de¬ 
nique  Danielis  ,  fubdit ;  &  ita  cogitate  per  generatio¬ 
nem, &  generationem  quia  omnes ,  qui  (perant  m  eum,  non 
infirmantur.  Neque  vero  ad  permouendos  animos 
tantummodo  adhibentur  exempla, fed  etiam  ad  illu- 
ftranda  fidei  dogmata, vim  non  exiguam  habent. 

III.  Ita  Paulus  bdediuina  eledtione  differens  exem-  I 
badRom.9,  piis  vtitur  Ifaaci ,  Sc  Iacobi,  arque  Efau,vt  offendat 

praenotionem  meritorum  non  fuiffe  caufam  ele&io- 
nis ,  cum  antequam  boni ,  aut  mali  quidquam  age¬ 
rent  ,  Iacobum  quidem  dilexerit  Deus ,  Efau  autem 
odio  habuerit.  Idem  in  prarfentia  facit  Iacobus , 
qui  vt  oftendat  folam  fidem  ,  non  poffe  iuftitiam 
parere ,  id  Abrahae,  ac  Raab  meretricis  exemplis  lu¬ 
culenter  confirmat.  Vis  autem,  inqu it,fcire ,  Graece, 
yvuvttj, hoc  eft,  cognofcere ,  intelligere,  ac  percipere, 
ne  quis  argutetur ,  &  fcientix  nomen  ab  iis  ,  quae  ad 
fidem  fpedfcant  ,  alienum  efle  contendat ,  idcirco 
Apoftolus  ampliffimx  fignifieationis  verbum  vfur- 
pauit.  Cognofcimus  enim  ,  hoc  eft,  notione  com¬ 
prehendimus  ,  non  folffm  quae  certa  ,  Sc  neceflaria 
ratione  conclufa  ad  veram  ,  ac  propriam  fcientiam  1 
fpedtant ;  fed  etiam  quae  ex  probabilibus  du&a 
principiis  ad  opinionem  referuntur  ,  Sc  quae  de¬ 
nique  fiuc  humana  ,  fiue  diuina  fide  comprehen¬ 
duntur? 

I V.  Vult  ergo  Iacobus  exemplis  oftendere  fidem  abf- 
que  operibus  mortuam  efle  •,  fed  de  probationis  vi 
meritb  quis  ambigat;exempla  enim, quae  afferuntur, 
id  tantum  probare  videntur,  quod  haeretici  non  ne¬ 
gant, fidem  bonorum  operum  fru&us  parere.  Sed,vt 
paulo  poftoftendam,  Abrahae  praefertim  exemplum 


aliquid  amplius  indicat:  non  folum  enim  probat, 
quod  alias  docui  * ,  iuftificatum  fuiffe  Abrahamum  a  ad  Rom.4 
cx  fide,  quae  cum  poenitentia ,  Deique  amore  con-  ver,3‘  n*7* 
iurtgeretur,fcd  etia  oftendit, fidem  iuftificame  fuapte 
natura  adtuofam, aeque  efficacem  efle.  Itaque  ait: 

21.  Abtaham  pater  nofler  nonne  ex  operibus  iu  fi  ficatus 

efi, -offer ens  Jfaac  filium  fiuum  fuper  altare?] 

Negari  non  poteft  ,  vt  loco  indicato  monui ,  vi-  I. 
deri  poffe  hunc  Iacobi  locum  cum  Pauli  verbisin 
epiftola  ad  Romanos  b  ex  aduerfo  pugnare ;  Paulus  b  cap.4.3. 
enim  iufbficationem  Abrahae  tribuit  fidei ,  videtur- 
que  infinuare  tum  primum  fuiffe  Abrahamum  iufti¬ 
ficatum  ,  cum  Deo  filium  promittenti  fidem  habuit: 
tunc  enim  de  illo  feriptum  eft  :  Credidit  Abrahanv, 

Deo ,  Cr  reputatum  efi  illi  ad  iuftitiam.  Quae  eft  aperta 
Anfelmi c  lententia  ,  Sc  infinuatur  ab  Auguftino  d,  c  ad  Rom.4. 
cum  ait :  Ergo  ex  fide  iushficatus  eft  AbrJoam  ,&  fi  ^ 
opera  non pracejferunt, tamen  fecutafunt.  Verum ,  vt  fuo  JI’ 

loco  docui,  multo  ante  credendum  eft ,  fuiffe  Abra¬ 
hamum  iuftificatum  :  nam  Sc  vocanti  Deo  abfque 
vlla  mora  obtemperauit ,  Deo  facrificium  obtulit,& 
cum  eo  non  femel  familiariter  locutus  deferibitur  e.  e  Gcnef.it. 
Accedit  quod  idem  Apoftolus  Paulus  f  inter  prae-  1 

cipuas  Abrahx  laudes  commemorat,  quod  fidei  be- g 
neficio,vt  Deo  praecipienti  parerer.ad  ignota  penitus 
regione  profedtus  fit;  quod  profedto  mulro  ante co- 
tigit,  quam  diuinam  filij  pollicitationem  acciperet. 

Itaque  fuifte  Abrahamum  multo  antea  iuftifica- 
tum  afferunt  Origenes  g ,  Chryfoftomus  h,  Ambro-  g*‘b-+  incP- 
1  ffus  1  ,  Auguftinus  k.  Verba  aurem  1  illa,  Credidit  Hom.jr» 
Abraham  Deo ,  &  reputatum  eft  ei  ad  iuftitiam ,  fi  He-  &  37.n1  Gen. 
brsi  codices  fpedfentur  ,  id  yidentur  tantummodo  i  lib.  x.  dc 
fignificaie,a£tiotiem  illam  credendi  iuftam  fuiffe,  Sc  ^br^c^'  ^ 
praemio,  ac  mercede  dignam.  Ex  quo  apparet  iam  ciuit.c.jtf. 
tum  Abrahamum  fuiffe  iuftum,  qui  mereri  potuerit.  I  Genef.ij.4, 
Exiftimandum  igitur  eft ,  Paulum  exemplo  Abrahae 
indicare  voluifle  ,  non  tum  primum  Abrahamum 
abfque  operibus  fuifte  iuftificatum ,  fed  id  tantum 
oftendere  non  poffe  impium  ex  operibus  fine  fide 
iuftificari :  excludit  enim  Apoftolus  iuftificationem, 
quae  fit  operum  merces, non  gratiae  beneficium. 

Tametfi  igitur  loquitur  Paulus  de  prima  iuftifi-  III. 
catione ,  qua  quis  ex  impio  fitiuftus ,  &  hac  ratione 
Abrahae  iuffificationem  fidei  tribuendam  ccnfet, ar¬ 
gumentatur  tamen  ex  verb'S  allatis  ,  indicans  illa 
non  ad  eam  duntaxar  a&ioncm  referri, de  qua  ibi  lo¬ 
quitur  Mofes  ,  fed  potiffimum  ad  primam  Abrahae 
iuftificationem  ,  quae  proculdubio  fidei  accepta  erat 
referendaffidei  autem  a&uofae, atque  efficaci, hoc  eft, 
quae  bonas, ac  laudabiles  adtiones  pariat, non  autem 
ex  iliis  oriatur  ,  quae  ante  fidem  Deo  non  placent, 
nec  vim  vllam  habent  merendi  gratiam,  Sc  iuftifica¬ 
tionem,  vnde  redte  colligit,  neminem  ex  operibus 
iuftificari, qux  fidem  anteuertant. 

Iam  vero  Iacobus  ,  vt  eodem  loco  ad  Romanos  I  V, 
docui, mire  cum  Paulo  confentit:  exemplo  namque 
Abrahae  probat  iuftificationem  a  fide  adtuofa,  atque 
efficaci  pendere ,  quafi  dicat ,  non  fidem  -folitanam, 
fed  coniundtam  cum  bonis  operibus  iuftitiam  tri¬ 
buere.  Quanquam  autem  oblatio  Abrahae  ,  qua 
Deo  immortali  filium  facrificare  paratus  erat ,  ad  fe¬ 
cundam  Abrahae  iuftificationem  ,  hoc  eft  ,  iuftitiae 
incrementum  refertur  ;  Exemplum  tamen  Raab  me¬ 
retricis  ,  quod  paulo  poft  afferet ,  de  prima  iultirica- 
tione  omnino  accipiendum  videtur.  Vtrumque  au¬ 
tem  exemplum  aptiffime  ab  Apoftolo  adhibetur, 
ad  probandum  quod  fibi  propofitum  erat  oftendere, 
fidem  iuftificanrcm  cum  operibus coniugi,vam  vero, 
quae  ab  operibus  fciungatur ,  plane  exanguem  ,  ac 
mostuam  efle. 


Nam 


96 


Epift.  13.  lacobi 


Nam  Abraham  quidem,  qui,  vt  ait  fcriptura ,  fide  A  ftrat  femen  feminanti panem  ad  manducandum  prafta- 


iuftificatus  erat,  vi  eius  fidei  egregias  adbiones  exer; 
cuit.  Raab  vero  meretrix  ,  &  infidelis  ,  ne  primam 
quidem  iuftitiam  abfquc  adbuofa ,  &  efficaci  fide 
adepta  eft.  Ait  igitur  lacobus.  abraham  pater  nofter, 
hoc  enim  nomine  maxime  gloriabantur  Iudaei ,  qui 
*  cap.8 . 3  3 .  apU(l  Ioannem  a  dicebant.  Semen  Abraha  fumus ,  & 
b  vclf'J9*  nemini  [emittimus  unquam.  Et  paulo  b  poli.  Pater  no- 
fter  Abraham  eft.  Nonne lacobus,  ex  operibus  iufti¬ 
ficatus  e  fi  offerens  Ifaac  filium  fuum  fuper  altare  ?  An 
tum  primum  iuftificatus  eft ,  ciim  filium  fuum  obtu¬ 
lit  ?  Caue  putes  ;  nam  vt  paulo  ante  dixi,  multo  ante 
diuinam  gratiam,  atque  amicitiam  adeptus  erat.  Sed 
cum  pridem  iuftus  eflet ,  tunc  maiorem  iufbitiae  ac- 
ceflionem  percepit ,  planeque  pftendit  fidem  ,  qua 


bit,&  multiplicabit  femen  veftrtim,&  augebit  incrementa 
frugum  iuftitu  veflr<t,vt  in  omnibus  locupletati  abundetis 
in  omnern ftmplicitatem. 

Hortatur  autem  Apoftolus  ad  eleemofynas,&  id-  X. 
circo  paulo  ante  attulerat  verba  Dauidis  a,  Difperfit,  a  pfal.iti.j, 
dedit  pauperibus  ,iuftitia  eius  manet  in  fttculum  ftculi.De- 
nique  in  Apocalypfi  b:  Beati  dicuntur  mortui ,  qui  in  l>  cap.14.ij. 
Domino  moriuntur ;  &  mox  affertur  ratio  :  Amodo 
iam  dicit  Spiritus ,  ut  reejuiefcant  a  laboribus  fuis :  opera 
enim  illorum  fequuntur  illos. Ut  alibi  c :  Qui  nocet, noceat  c  cap.vlt.ix, 
adhuc,  &  qui  in  [ordibus  eft,fordefcat  adhttc,&  qui  iuftus 
eft,  iuftificetur  adhuc,  cr [antius [ancliftcetur  adhuc.  Ecce 
uenio  cito, &  merces  mea  mecum  e  fi,  reddere  unicuique  fe¬ 
cundum  opera  fua.  Ita  videas  honeftas  adbiones  ad  iu- 


olim  iuftificatus  eft,  vitiam ,  atque  efficacem  fuifte,  B  ftitiam  amplificandam  valere ,  iiique  praemium,- ac 
non  otiofam,&  mortuam, quam  in  praefentiaexeera-  mercedem  proponi. 


tur  Apoftolus. 

VI.  At  enim  aperte  negat  Paulus  c  ,  fuifte  Abraha- 
c  ad  Rom.  miim  ex  operibus  iuftificatum.  Sienim, inquit,  Abra- 
*'1'  ham  ex  operibus  iuffificatus  eft  ,  habet  gloriam  ,  [ed  non 

apud  Deum.  An  Paulus  legis  opera  excludit,  quae 
metu  fupplici)  peraguntur  ?  Certe  ita  vili  lunt  opi- 
d  Hom.  31.  nari  Chryfoftomus  Ambrolius c  ;ftd,vt  alibi  f 
in  Acia.  docui,nulla  id  ratione  probandu  videtur,cUm  Abra- 
f  adRRom'  ^am  n°  ann^s  modo, fed  multis  faeculis  legem  Molis 
4.i.num.i.  praecefferit.  An  externas  dumtaxat  adbiones  reiicit 
Paulus, fi  a  metis  propofito,  confilioque  legregetur? 
at  ne  eas  quide  adbiones  viri  fapientes  probarint,cum 
vera  virtus,&  laude  digna  ex  animo  potiftimum,  re- 


Ita  apparet, quod  in  praefentia  docet  lacobus, non  X I. 

probari  a  Deo  otiofam  ,  &  mortuam  fidem  ,  fed  vi- 
uam, atque  cfficaccm,  vt  minime  ferenda  fit  haereti¬ 
corum  proiedba  audacia,  qui  omnium  iuftorum  ope¬ 
ra,  peccata  effe  contendunt  meorum  enim  primarius 
quidam  pfeudomagifter  ex  verbis  Dauidis  probare 
contendit, ne vllum  elfe  quidem  temporis  momen¬ 
tum, in  quo  non  egeant  iufti  remiflione  peccatorum: 
ait  enim  Dauid  °  :  Beati  quorum  remiffk  funt  iniquita-  d  pfal.ji.i, 
tes ,  etr  quorum  teiia  [unt  peccata.  Vnde  colligit ,  cum 
femper  fit  peccati  remiffio  necdfaria ,  femper  iuftos 
peccare. 

Sed  fateor  me  iftam  aigumentandi  rationem  non 


dbaque  adbione  oriatur, externae  vero  adbiones,fi  nihil  C  fatis  percipere,  cum  praefertim  videam  eumdem  Da- 
praeterea  habeant ,  vmbrae  fint  ,& inania  virtutis  fi-  J - - -  r- — • —  *r 


xi  r. 


VII. 


mulachra. 

Itaque  nifi  mea  me  fallit  opinio  ,  negat  Paulus 
Abrahamum  iis  adbionibus  apud  Deum  laudem  ,6c 
gloriam  aftecutum  clTe ,  qua?  naturae  dumtaxat  viri  - 
busperficiuntur.Nam  fi  Abraham  lecluftrfide  adbio- 
nes  tantum  exercuiffet ,  quales  m  plerifque  philofo- 
phis  laudantur  ,  nonnullam  quidem  apud  homines 
laudem  ,  apud  Deum  veto  nullam  penitus  alfequi 
potuiflet.  lacobus  autem  eas  Abrahae  adbiones  pro¬ 
bat,  quae  fidem  confequuntur,  &  gratiae  beneficio 
perficiuntur;  haec  enim  funt ,  quae  tum  ad  primam, 
tum  ad  fecundam  iuftificationem  plurimum  valent, 
g  Ecclef.18.  Sic  enim  alicubi  feribit  Sapiens.  Non  impediaris 
1  *"  orare  femper, &  verearis  vfque  ad  mortem  iuftificari,quo-  I 

niam  merces  Dei  manet  in  sternum. 

VIII.  Qur-  verba,  quidquid  argutentur  haeretici, non  ad 

primam,  fed  ad  fecundam  iuftificationem  pertinent, 
oftenduntque,afllduis  precibus  laborandum  efte,  vt 
maiorem  quotidie  gratiam, &  iuftitiam  impetremus, 
h  cap.14.1j.  Chriftus  auterfi  apud  Ioannem  h.  Si  quis ,  inquit  di¬ 
ligit  me,fermonem  meum  feruabit,  &  Pater  meus  diliget 
eum,&  ad  eum  veniemus. cir  manfionem  apud  eam  facie¬ 
mus.  At  nemo  Deum  diligit,  quin  prius  a  Deo  dili¬ 
gatur, nec  quifquam,qui  iuftus  non  fit, totam  Dei  le¬ 
gem  feruare  poteft  :  feruanti  vero  legem  Dei  polli¬ 
cetur  Chriftus  nouam  Patris  diiedbionem ,  hoc  eft, 
iuftitiae ,  &  caritatis  incrementum. 

I  X.  Certe  Paulus  !  ,vt  obfcruauit  Augttftinus  lib.  83. 
i  adRom^6.  qq.  q.7^.  honeftas,  ac  laudabiles  adbiones  requirit, 
I?‘  cum  ait :  Humanum  dito  ,  propter  infirmitatem  carnis 

veftra  fient  enim  exhibmflis  membra  vejlra  feruire  im¬ 
munditia,  &  iniquitati  ad  iniquitatem,  fic  exhibete  mem¬ 
bra  vefha  feruire  iuftttU  in  fanflificationem.  Alloqui¬ 
tur  autem  Apoftolus  eos,  qui  iam  iufti  erant ,  &  ad 
fancbificationcm  hortatur, hoc  eft, iuftitiam,  &  fim- 
k  1  ad  Cor.  dbitatem  augendam ,  de  qua  alibi  k  dixerat :  Has  er - 
71.  go  habentes  promiffiones  cartffmi, emundemus  nos  ab  omni 

l  1  »d  Cor.  inVlinArnento  carnis  ,&  fpiritus  ,  perficientes  fanElifica- 
910.  ~  tionejn  in  timore  Dei.  Et  alibi  1  :  Oui  autem  adwini- 


uidem  multo  aliter  de  iuftorum  vita  &  fentire,  &  lo- 
qui,quod  profedbo  facere  nulla  ratione  poffet/iom- 
nis  iuftorum  vita  peccatorum  fordibus  inquinaretur. 

Alicubi  aurem  ait.  Beatus  vir  qui  non  abiit  in  confilio 

impiorum  ,  tfr  in  via  peccatorum  non ftetit,  &  in  cathedra 

peftilentia  non  fedit  ,fed  in  lege  Domini  voluntas  eius,& 

in  lege  eius  meditabitur  die,  ac  notie.  Quae  iufti  viri  en- 

comia  tam  funt  a  fcelere ,  &  flagitio  aliena ,  quam 

ipfi  a  redba,  &  catholica  fide.  Quibus  addo  &  « illa.  c  pkmo.ir 

P  filiam,  &  imelltgam  in  via  immaculata,  quando  venies 

ad  rne  ;  perambulabam  in  innocentia  cofdis  mei  in  medio 

domus  mea  ;  non  proponebam  ante  oculos  meos  rem-iniu- 

ftam  ;  facientes  prauaricationem  odiui.  Non  adhafit  mihi 

cor  prauum ,  declinantem  d  rne  malignum  non  cognofce - 

bam-, ambulans  in  via  immaculata  hic  mihi  miniftrabat. 

His  autem  pene  lexcenta  fimilia  leguntur  in  facris  XIII. 
litteris,  vt  omnino  neceffe  fit  Dauidis  verba, quae  ab 
haeretico  Sophifta  obiiciuntur;non  de  tota  iuftorum 
vita  ,  fed  de  prima  ipforum  iuftificatione  accipere; 
tunc  enim  iniquitates  remittuntur ,  &  teguntur  pec¬ 
catarum  gratia, &  caritas  ccelitus  ipforum  mentibus 
infunditur.  At,inquiunt,  idem  Dauid  { affirmat  ne-  P  ’1*1*1* 
minem  efte  iuftum.  Et  non  intres,  inquit,  in  iudicium 
cum  f eruo  tuo,  quia  non  iuffificabitur  in  conffeElu  tuo  om¬ 
nis  viuens.  Sed  fi  Auguftino  credimus  ,id  vnum  fi- 
gnificat  Dauid ,  neminem  pofie  fuis  dumtaxat  viri¬ 
bus  iuftificari ,  led  omnem  iuftitiam  diuina:  gratiae 
beneficio  a  Deo  expedbandam  efle.  Illi,  inquit, cum  eo 
intrare  volunt  in  iudicium  ,  qui  Dei  iuftitiam  ignorantes, 
fuam  volunt  conflitutre  ;  quafi  Dauid  nihil  aliud  pe-  giib.de  per* 
tat ,  nifi  vt  Deus  ex  iis  homines  iudicare  nolit ,  quae  fc&.iuft. 
ipfi  habent  ex  felc,cum  praefertim  paulo  ante  dixiffet.  h  In  eP‘* a<* 
In  veritate  tua  exaudi  me  in  tua  iuflitia ;  quafi  dicat,  ^j^Pp’I+t 
non  meam  meis  vilibus  partam ,  fed  tuam  fpedbato  qUi  cft‘  pol 
iuftitiam,  quam  mihi  lingulari  tuo  munere  largi-  fttem.cxpot 
tus  es.  nitent. 

Addoquodidem  Auguftinus  ?,  Hieronymus  *>,  XIV. 
&  Gregorius  >  docent  loqui  prophetam  dc  venia¬ 
libus  ,  &  leuioribus  culpis,  a  quibus  nemo  eft  pror- 
fils  immunis.  Denique  Hilarius  k ,  Hieronymus  k ,  P  a 
A  nobius, 


Explanatio  Cap.  II.  97 


**  ibiJ.  Arnobius*,  Euthymius  *,  &  B  er  nardus  a  admit-  A 
a  Serm.j.de  timt  #  quamuis  homo  iudus  fit,  &  ab  omni  labe  pu- 
vcr.  Jfa.  rus }  &  integCr  ?  fi  cum  diuina  iu  ditia  conferatur, 
quodammodo  fordefcere;  quod  aliis  verbis  figni- 
b  cap.4.17.  ficauit  Iob  b,  cfim  dixit.  Nunquidhomo  Deicompa- 
tcap.ij.4.  ratione  iufiificabitur  ?  Et  alibi  c:  Nunquid  iuftificari 
potefl  homo  comparatus  Deo  ,  aut  apparere  mundus  na¬ 
ti  cap.j.i.  tm  £e  mui'm  ,  Ruifus  afibi  d  :  Vere  fcio  quod  ita  fit ,  & 
quod  non  iuslificetur  homo  compojitus  Deo.  Qupm  lo- 
elib.i.adO-  cum  explicans  Augudinus  e :  ln  comparatione ,  ait , 
fcUHwriftas  iuftitu  Dei,  ftnec  fanfli  in  caelis  angeli  iufii  ejfe  dicantur. ; 

&  Origenift.  non  m$°i  videtur  importuna  fententia  ,  non  quia  vt  hoc 
cap. io.  ejfent ,  a  iuflitia  lapfi  fiint  ,fed  quia  facli  funt ;  &  Deus 
non  funt  i  tantumque  fpiritalis  luminis  habere  non  pof- 
funt ,  quantum  habet  ille ,  k  quo  faEli  funt :  ibi  enim  ftm- 
ma  iuflitia ,  vbi  fumma  fapientia ,  &  hoc  Deus  ejl ,  de  B 
quo  diclum  ejl,  Soli  fapienti  Deo. 

XV.  Et  paulo  pod  :  Cuius  participatione  iufii  fune ,  eius 
comparatione  nec  iufii  funt.  Addunt  haretici  Salomo- 

f  Ecclef.7.2.1  nis  f  verba  :  Non  ejl  enim ,  ait ,  homo  iufius  in  terra , 
qui  faciat  bonum  ,  &  non  peccet.  Quafi  vero  doceat 
g  Prou.  14.  Salomon  ,  iudum  dum  bene  agit  peccare  ,  cum  re- 
16.  uera  tantum  affirmet ,  neminem  eflc  adeo  iudum, 

D  aM^adu"  n°n  a^'cluan<^0  labatur, &  erret,vt  alibi  ide  Salo- 

Pelag  &  ep.'  mon  &  affirmat.  Septies  enim  cadet  iufius  ,  &refurget. 
ad  Ctefiph.  Itaque  ea  verba  explicat  Hieronymus }'  no  vno  loco. 

XVI.  Ifaia  porro  tedimonium  palmare  argumentum 
Mib.tf4.tf.  continet  *  ,  in  quo  haretici  plane  triumphant.  Fa¬ 
lli  ,  inquit •, furnus  vt  immundus  nos  omnes ,  &  quafi 
pannus  menfiruata  vniuerfit  iufiitu  nofira  ,  &  cecidimus 
quafi  folium  vniuerfi ,  &  iniquitates  no  fit  a  quafi  ven-  C 
tus  ab  finierunt  nos.  Sed  quanquam  hoc  femper  ia<5ta- 
re  folent,  aufirn  tamen  affirmare  aduersus  Catholi¬ 
cam  fententiam  plumbeum  ede  mucronem  •,  nam 
primum  non  loquitur  Ifaias  de  iudis  hominibus,fed 
de  improbis  ,  ac  fceleratis ,  quorum  funt  illae  voces, 
qua:  paulo  ante  apud  eundem  Prophetam  leguntur. 
Ecce  tu  iratus  es  ,  &  peccauimus.  Idcirco  enim  ira¬ 
tus  erat  Deus  ,  quia  peccauerant ,  8c  ob.  id  tradendi 
erant  Babyloniis ;  vel ,  vt  ait  Cyrillus  ,  quia  DeuS 
indignatus  fine  diuina  gratias  lubfidium  fubtraxe- 
rat,in  immania  flagitia  illi  inciderant. 

XVII-  Huc  accedit  quod  paulo  pod  fiibdit  Ifaias :  Non 
ejl,  qui  inuocet  nomen  tuum ,  non  ejl ,  qui  confurgat ,  & 
teneat  te.  Quod  de  iudis  affirmari  non  poted  ,  qui  ^ 
affidue  in  preces  effufi  ,  diurnam  opem  implorant. 
Denique  eodem  ipfo  capite  iudorum  opera  laudan¬ 
tur.  Occurrifli,  inquit ,  Letanti ,  &  facienti  iufiitiam, 

&  in  viis  tuis  recordabuntur  tui.  Neque  obfidit  quod 
Ilaine  verba  vniuerfim  ad  omnes  pertinere  videan- 
i  lib.de  vnit.  tur.  Nam,vt  obferuauit  Augudinus  ',non  raro  Scri- 
Ecclef.ca.n  ptura  de  multis  loquitur,  perinde  ac  fi  omnes  peni¬ 
tus  comprehendat.  Ita  in  libro  Gcnefeos  ait  Mo¬ 
le  cap.tf.u.  ^es  k :  Omnis  quippe  caro  corruperat  viam  fuam :  &  ta¬ 
men  ibidem  paulo  ante  excipit  Noc,  fic  eriim  aiti, 
Noevir  iufius ,  -atque  perfeclus  fuit ,  in  generationibus 
fuis  cum  Deo  ambulauit. 

XVIII.  Et  Paulus  1  ait ,  Corfnthios  diuites  adeo  fuifle ,  vt 
1  i.ad  Cor.i.  nihil  illis  decflet  in  vlla  gratia-,  &  paulo  ante  m  fan-  E 
nivrf.i  ^ificat°s  vocat  in  Chrido  Iefu ;  tamen  non  ita 
n  cap.  3*.  in  mifito  !1  pod.  Et  ego  fratres  non  potui ,  inquit,  vobis  lo- 
principio.  qui  quafi fpiritualibusfed  quafi  carnalibus,  tanquam  par- 
uulis  in  Chrifio  lac  vobis  potum  dedi ,  non  efcam ;  nondum 
enim  poteratis ,  (ed  nec  nunc  quidem  potefiis ;  adhuc  enim 
•  carnales  efiis.  Quod  fi  quis  contendat  Ifaia  verba  ad 

omnes  omnino  mortales  pertinere,  ne  tunc  quidem 
aduersus  Catholicam  veritatem  pugnant.  Neque 
enim  vniuerfim  ad  omnia  tempora  pertinent,  fed  ad 
illud  dumtaxat, quo  fuorum  fceleraDem immortalis 
vlcifci  parat,  quod  tunc  fiudurus  erat  contra  Hieru- 
a-verf.  10.  felem ,  de  qua  mox  °  fubdir.  Cimtds  fanEli  tuifiicla  efi 
Btfad.  lufiinian.  in  Fpifl.  Canon. 


defert  a ,  Siondefcrtafacla  ef-,NicrufiiWm  defoiaidlfi >  do¬ 
mus  fanEHficationis  nofira ,  &  gloria  nofira ,  vbi  laudatu:  • 
runt  te  patres  nofirtfacla  ejl  in  exufiionim  ignis,  c omnia 
defiderabilia  nofira  verfa  funt  in  ruinas. 

Denique  loquitur  Ifaias  dc  iis  ludasorum  atflioni-  X  I  X. 
bus,  quas  tanquam  indas  Iudarf  maxime  probabant, 
qualia  erant  facrificia ,  oblationes,  neomenia:,  &  id 
genus  alias  fundtiones,  quas  Iudasorum  vitio  pluribus 
modis  inquinabatur,ac  proinde  ait  Ifaias;  eas  omnes 
iuditias  fimiles  efie  panno  mendruatas.  Denique  ne- 
fc io  qua  arte  Diale&aca  ex  petitionibus  orationis 
Dominicas, cum  dicimusiSanftificetur  nomtnmwny  fiat 
voluntas  tua-, dimitte  nobis  debita  »(?y?r^;colligant,nos  in' 
omni  prorfus  adtione  peccare.  Nec  enim,aiunt,peti- 
mus  quod  habemus, fed  quod  no  habemus;  petimus 
igirur,vt  Dei  nome  fan£lrificetur,quia  illud  perpetuo 
in  nobis  polluitur;oramus  vt  Dei  voluntas  fiat,  quo¬ 
niam  femper  ei  rei u<5ta m ur; denique  cupimus  dimit¬ 
ti  nobis  debita  ,  quibus  continenter  obdringimur. 

Verum  fe  ipfi  fiio  gliaiio  perimunt :  hasc  enim  Deus 
idcirco  petenda  monuit, vt  ea  impetremus, qui ^lixit. 

Petite, & accipietis.  Ita  confequens  ed,  vt  aliquando 
iudi  hasc  finr  impetraturi, alioqui  frudra  peterent,  & 

Inaniter  Chridus  ea  petenda  docuiflet.  Quis  autem 
admittat ,  neminem  petere  pofle  ,  vt  Dei  voluntas 
fiat,  nifi  qui  ei  refragatur,  cum  Chridus  in  podrema 
fua  prece  aperte  dixerit,  Fiat  voluntas  tua  ?  An  potuit 
Chridi  voluntas  diuinas  voluntati  repugnare’ 

Petimus  igitur  n5  tantum  ea, quibus  caremus,  fed  X  X. 
vt  ea  conferuentur,quas  nobisadfunt.Atque  ita  Cy¬ 
prianus  •%&  Augudinus  b  prima  illa  petitione  perfe-  a  de  «ratio, 
uerantiam  peti  autumant  in  fandlificatione ,  baptif-  de bo 

mo  percepta;altera  vero  petitione,qua  petimus,  Fiat  no  p;rfCUCr. 
voluntas  tua  ,  iidem  podulari  affirmant  infidelium  cap.i. 
conuerfionem  ;  cum  denique  dicimus.  Dimitte  nobis 
debita  nofira  ,  venialium  culparum  condonationem 
cupimus. 

Neque  vero  aduersus  hanc  Catholicam  finten-  XXL 
tiam  ex  prifeis  Patribus  quidquam  afferre  poliunt 
hasretici,quod  non  facile  refellatur.  Scripfit  quidem 
Cyprianus  r  nonnulla, quas  humana:  natura  inihe-  c  Serm.  de 
cillitatem  declarant, &  perpetuas  veluti  pugnas,qut-  mortaltt. 
bus  cum  vitiis,  &  humani  generis  hode  continenter 
certandum  ed;  operum  vero  iuditiam  ,  quam  rpfc 
alibi  d  vehementer  probat,niillo  modo  damnat.  Ita  d  Serm.  de 
autem  feribit :  Obfejfa  mens  hominis  ,  &  vndique  Za -  °Pcj.&  c*cc- 
buli  infeftatione  vallata ,  vix  occurrit  fingulis,vix  refifiit,  010  ‘ 
fi  auaritia  profirata  e  fi, exur git  libido. 

Qua ,  vt  apparet ,  miferam  humana  vita  condi-  XXII. 
tionem  declarant ,  aduersus  operum  iuditiam  nihil 
omnino  faciunt ;  quod  ipfum  de  Hieronymi e  fen-  c  Dial.r.co. 
tentia  affirmarim ,  qui  aduersus  Pelagianos  difpu-  el3S* 
tans.  Tunc  ergo  ,  ait ,  iufii  fumus ,  quando  nos  pecca¬ 
tores  fatemur  ,  &  iuflitia  nofira  non  ex  proprio  meri¬ 
to  ,  fed  ex  Dei  confiflit  miferkordia.  Qua  verba  fi 
ad  primam  iudificationem  referuntur,  cum  verifli- 
raa  funt  ,  tum  operum  iuditiam  ne  attingunt  qui¬ 
dem.  Re  namque  vera  diuina  mifericordia  bene¬ 
ficio  ad  gratiam  ,  &  iuditiam  vocamur  ,  nec- voca¬ 
tionem  fuam  quifquam  ,  vt  fixeentis  locis  docet 
Augudinijs,  vilis  fuis  meritis  tribuere  poted;  &  tum  >. 
demum  quifque  iudificatur ,  cum  peccatum  fuum 
agnofeit,  &  ex  animo  detedatur. 

Quod  fi  quis  malit  loqui  Hieronymum  de  fecun-  XXI 1 1. 
daiudificatione,&  iuditia  incremento ,  ne  ido  qui¬ 
dem  modo  operum  iuditiam  excludit  :  fatentur 
enim  libenter  iudi  ,  fc  frequenter  leuioribus  cul¬ 
pis  inquinari ,  &  fi  quid  honede ,  atque  laudabi¬ 
liter  agant  ,  id  diuina  beneficentia ,  ac  liberali- 
tati  acceptum  efie  referendum.  Iam  vero  non 
me  fugit  .,  plura  ex  Augudino  afferri  teftimonia, 
l  qua 


98 


Epift.  B.  lacobi 


quae  tamen  Catholicam  lentendam  ne  quatiant  A 
*  epift.  t9.ad  quidem  ,  tantum  abeft  ,  vt  euertant.  Alicubi  a 
fflcron.  ?nira  fcribit  :  Pleniffma  carito*  ,  qua  iam  non  pof- 
Jit  augeri  ,  quamdiu  hic  horno  viuit  ,  esi  in  nemi¬ 
ne  ■,  quamdiu  autem  augeri  pote  fi  ,  profeci  o  illud , 
quod  minus  e  fi ,  quam  debet  ,  ex  vitio  e  fi  ;  ex  quo  vi¬ 
tio  non  ef ,  qui  faciat  bonum  ,  &  non  peccet.  Quibus 
J>  li.de  peif.  confentanea  funt  quae  alibi  b  ait :  Peccatum  eft,  cum 
jjafl.refp.ij.  non  eft  cantas  ,  qua  effe  debet ,  vel  minor  eft ,  quam 
debet. 

XXIV.  Verum  flmpla  quadam  fignificatione  vitij  ,  & 
peccati  nomen  vfurpat  Auguftinus  ,  vt  labem ,  feu 
namum  ,&  denique  naturae  imperfectionem  figni- 
ficet,  qua  infitae  cupiditates  cum  redfca  ratione  lu- 
dtantur ,  quo  fit,  vt  frequenter  etiam  iufti  leuiter 
offendant ,  atque  idcirco  caritatem  non  modo  non  B 
augeant ,  fed  interdum  etiam  refrigerent.  Alioqui 
c  Hb.de  per-  aperte  negat  Auguftinus  c  concupifcentiam  naturae 
feft.iuff  inditam  culpam  effe  ,  neque  illius  dumtaxat  refpc- 
d  iib.de  Spir.  dtu  peccatorum  veniam  iuftos  deprecari.  Alibi  'i 
&  lit.  ca.vlr.  ver£>  apertiflimd  docet ,  nullam  efle  culpam  ,  quod 
huius  vitae  caritas  non  tanta  fit ,  quanta  futura  eft 
e  lib.^.con-  in  beata  vita.  At  alio  quidem  c  loco.  Va  ,  ait ,  etiam 
fcff.cap.13.  iaMl n 

vita  hominum  ,fi ,  remota  mi  fer icor dia  >  difett- 


XXV. 


XXVI. 

f  lib.j.eont. 
duas  epift. 
J?elag.cap.7. 


XXVII. 


XXVIII. 


glib.9.Mor. 

eap.i. 


fi  contra  Iu- 
jianuftib.}. 


Quafi  vero  ,  quod  hsrecici  contendunt ,  afferat 
Auguftinus  ,  honeftas  iuftorum  adtiones  efle  pecca¬ 
ta  ,  cum  ibi  aperte  Deo  gratias  agat  pro  marris  fuse 
laudabilibus  operibus  3  ait  autem  etiam  laudabili 
vitx  neceflariam  effe  mifericordiam  ,  quod  etiam  C 
iuftis  quaedam  interdum  excidant ,  quae  diuina  mi- 
fericordia  benigne  funt  condonanda;  itaque  fub- 
dit  :  Ego  itaque  laus  mea ,  &  vita  mea  ,  Deus  cordis 
mei  ;  fepofitis  paulifper  bonis  eius  atlibus  ,  pro  quibus  ti¬ 
bi  gaudens  gratias  ago  ,  nunc  pro  peccatis  matris  mea  de¬ 
precor  ,  &c. 

Itaque  id  vnum  flgnificat  honeftam  iuftorum 
vitam,  nonnulla  labe  infufeari.  Qu6  etiam  perti¬ 
nent  illa ,  quae  aduersiis  Pclagianos  f  fcribit  :  Ex 
quo,  inquit ,  fhtlum  eft ,  virtutem ,  qua  nunc  efi  in  ho¬ 
mine  iufto  ,  perfeflam  haflenus  nominari ,  vt  ad  eius 
ptrfechonem  pertineat  ,  etiam  ipfius  imperfeflionis  ,  & 
in  ventate  cognitio  ,  &  in  humilitate  confeffto.  Tan¬ 
tum  enim  docet  huius  vitae  iuftitiam ,  fi  cum  beato¬ 
rum  iuftitia  conferatur, imperfedhm  efle,  nec  omnis  D 
prorfus  labis  expertem ;  atque  adeo  ad  eam  pertine¬ 
re  imperfectionis  cognitionem,  &  confeflionem. 

Eam  vero  iuftitiam  tantum  abeft  ,  vt  peccatum 
efle  cenfeat ,  vt  verilfimam  iuftitiam  non  fta  multo 
poft  efle  Contendat.  I ufiitia ,  inquit ,  fecundum  quam 
iuflus  ex  fide  viuit  ,  quoniam  per  fpiritum  gratia  ho¬ 
mini  ex  Deo  eft ,  vera  iuftitia  eft.  Qua  licet  non  imme¬ 
rito  in  aliquibus  iuftis  pro  huius  vita  capacitate  perfe- 
tla  dicitur  \  parua  tamen  esi  ad  illam  magnam  ,  quam 
cupit ,  aequalitas  Angelorum ,  quam  qui  nondum  habe¬ 
bat  ,  &  propter  illam  ,  qua  inerat ,  perfeflum  ,  &  pro¬ 
pter  iflam  ,  qua  adhuc  deerat ,  imperfettum  fe  .effe ,  di¬ 
cebat.  Sed  plane  minor  ifta  iuftitia  facit  meritum ,  maior 
illa  ,fit  pramium  ,  vnde  qui  iftam  non  [equitur ,  illam 
non  affequitur.  £ 

Ex  beato  item  Gregorio  plura  afferunt  teftimo- 
nia.  qua:  tamen  aduersiis  Catholicam  dodtrinam  ni¬ 
hilo  magis  pugnant ,  quam  fuperiora.  Vir  igitur 
fandtus  ita  alicubi  g  fcribit  :  Santlus  vir  quia  omne 
virtutis  noftra  meritum  effe  vitium  confpicit  ,fi  ab  inter¬ 
no  arbitro  districte  indicetur s  recte  fubiungit ;  fi  volue¬ 
rit  contendere  cum  eo ,  non  poterit  ei  refpondere  vnum 
pro  mille.  Meritum  autem  noftrum  appellat  id,  quod 
quifque  remota  gratia  fuis  viribus  habet ;  vt  enim 
aduersiis  Iulianum  docuit  Auguftinus  h ,  honefhe 
adfiones  <  qus  nonnunquam  in  infidelibus  cernun- 


tur,fi  diligenter  ,  atque  accurate  expendantur ,  pra- 
ua  aliqua  cupiditate  inficiuntur  ,  arque  adeo  ad  vi¬ 
tia  potius, quam  ad  virtutes  accedunt. 

Adde  quod  aperte  Gregorius  de  eo  merito  lo¬ 
quitur  ,  quod  quis  libi  fuperbe  arrogat ,  vt  contra 
Deum  aliquo  padto  glorietur.  Itaque  paulo  ante  di¬ 
xit  ’•  Homo  Deo  non  cornpofttus  iuftitiam  percipit ,  com- 
pofttus  amittit  quifquis  fe  autlori  bonorum  comparat , 
bono  fe  ,  quod  acceperat  ,  priuat.  Qui  enim  accepta 
bona  ftbi  arrogat  ,  fuis  contra  Deum  donis  pugnat. 
Tum  fubiicit  ea,  quaz  paulo  ante  attulimus.  Mox 
autem  addit :  Cum  Deo  autem  contendere  eft  ,  non 
ei  tribuere  ,  fed  ftbi  gloriam  fua  virtutis  arrogare. 
Sed  fanflus  vir  confpiciat  ,  quia  &  qui  fumma  iam 
dona  percepit  ,  fi  de  acceptis  extollitur ,  cunela  qua 
acceperat  ,  amittit  ,  &  dicat  ,  fi  voluerit  contende¬ 
re  cum  eo  ,  non  poterit  ei  refpondere  vnum  pro 
mille. 

Ita  apparet ,  merita  iuftorum  fuperbiae  vitio  non 
inquinari  folum ,  fed  etiam  corrumpi.  Poft  multa 
vero  fcribit  Gregorius  a  ad  illa  lobi  verba  ,  Si  repen¬ 
te  interroget  quis  re  Spondebit  ei  ?  Repente  Deus  inter¬ 
rogat,  cum  nos  ad  diftritlionem  fui  examinis  inopina¬ 
tos  vocat ,  fed  interrogationi  illius  homo  refpondere  non 
fufficit,  quia  fi  remota  tunc  pietate  difeutitur  ,  in  illo  exa¬ 
mine  etiam  iuftorum  vita  fuccumbit.  Sed  nihil  pree- 
terea  Gregorij  verba  fignificant ,  quam  quod  paulo 
ante  ex  Auguftino  docui ,  iuftorum  viram  non  ab 
omni  prorfus  labe  immunem  efle  ,  atque  idcirco 
non  vacare  periculo, fi  quis  repente, atque  ex  impro- 
uifo  diuino  indicio  fiftatur  :  iuftorum  enim  vita,  in 
eo  iudicio  hactenus  fiiccumbete  dicitur  ,  quod  le- 
uiores  noxie  nondum  expiatee  nonnullq  fupplicio 
pledtenda:  fint. 

Rurfus  poft  multa  b  ad  illa  verba.  Si  habuero 
quidpiam  iitftum  ,  non  refpondebo  ,  fed  meum  indicem 
deprecabor.  Omnis ,  ait ,  humana  iuftitia  iniuftitia  effe 
conuincitur ,  fi  diftrifle  indicetur.  Prece  ergo  poft  ittfti- 
tiam  indiget ,  vt  qua  fuccumbere  difcuffa  poterat  ,  ex 
fola  ludicis  pietate  conualefcat.  Verum  nihilo  plus 
probae ,  quam  humanam  iuftitiam  iniullitiam  fie¬ 
ri  ,  nifi  Deo  audtori  tribuatur ;  vel  certd  propter 
annexas  leuiores  culpas  a  feuero  ,  &  iufto  indice 
metuendum  ,  atque  ob  id  afliduis  precibus  diui- 
nam  mifericordiam  implorandam  efle  :  Hortatur 
enim  B.  Gregorius  ad  animi  demiffionem  ,  &  Chri- 
ftianam  humilitatem ,  additque  :  Preci  itaque  inniten¬ 
dum  eft ,  cum  recla  agimus ,  vt  omne  quod  iufte  v inimus, 
humilitate  condiamus. 

Rurfus  c  ad  illa  verba,  Verebar  omnia  opera  mea, 
[ciens  quod  non  parceres  delinquenti ,  ait  ,  Ac  fi  hu¬ 
mili  confcffione  diceretur ,  qua  aperte  egerim  video,  fed 
qua  in  his  latenter  pertulerim  ,  ignoro.  Quibus  vir 
fandtus  indicat  in  bonis ,  ac  laudabilibus  adeioni- 
bus  diligenter  cauendam  efle  culpam  ,  quod  paulo 
ante  apertius  fignificaucrat ,  cum  ait :  /pfia  bona  no¬ 
ftra,  quia  infidiantis  culpa  euadere  gladium  nequeunt , 
nifi '  follicito  quotidie  timore  muniantur  ,  per  [an¬ 
tium  virum  nunc  refle  dicitur.  Verebar  omnia  opera 
mea. 

Qmid  vero  alibi  d  air ,  cum  veram  munditiam 
iuftis  negare  videtur ,  ad  diuinam  munditiam  re- 
fpexir.  Ita  autem  fcribit :  Notandum  quod  vir  [an¬ 
tius  non  ait ,  fulferint  mundiffitna  manus  mea  ,  fed,  ve¬ 
hit  mundiffima  manus  mea  ,  quia  quoufque  poena  cor¬ 
ruptionis  adftringimur ,  quamlibet  retiis  operibus  in- 
fudetnus ,  veram  munditiam  nequaquam  apprehendi¬ 
mus  ,  fed  imitamur.  Idem  enim  plane  flgnificat, 
quod  alibi  e  dixerat  :  Humana  iuftitia  diurna  iufti¬ 
tia  comparata  iniuftitia  eft  ,  quia  &  lucerna  in  tene- 
bris  fi.lgere  cernitur  ,fed  f 'olis  radio  oppofita  tenebratur. 

AI16 


XXIX. 


XXX. 


xxx  r, 

bcap.14, 


xxxiu 

c  cap.itf. 


XXXIII. 

d  cap.  iS. 


elib.j.Mor, 

cap.zfi. 


Explanatio  Cap.  II.  99 


al1.7It.M0t.  Alio  loco  *:  Omttix  hum/tna ,  qua  iufta ,  &  pulchra 
eap.i.  funti  j)ei  astitit,  &  pulchritudini  comparata ,  nec  iufta, 
bli.vlt.Mor.  nec  pulchra  funt.  illa  b  vero  nonnullum  iniicere  feru- 
eap.vlt.  pulum  potiunt,  quae  alicubi  feribit :  St  autem  de  his 
diuinitir,  dtftriftc  difeutimur ,  quis  inter  ifia  remanet  [a- 
lutis  locus ,  quando  &  mala  nojlra  pura  mala  funt ,  & 
bona  ,  qua  nos  habere  credimus ,  pura  bona  efe  nequa¬ 
quam  polfunt. 

XXXIV.  Sed  ne  hoc  quidem  loco  alTerit  Gregorius  ,  bona 
opera  noftra  efle  impura ,  hoc  eft ,  mala ,  &  vitiofa, 
fed  non  efle  plane  pura  ,  quia  nonnihil  irrepit ,  quo 
aliquo  pa&o  vitientur  ;  aliquanto  enim  poft  ait : 
Fatendum  efl  igitur  ,  quod  rectam  intentionem  no- 
flram  ,  qua  foli  Deo  placere  appetit ,  nonnunquam  in¬ 
tentio  minus  recta  ,  qua  de  donis  Dei  placere  homini¬ 
bus  quarit ,  infldiando  comitatur.  Ait  autem  nullum 
efle  reliquum  falutis  locum  ,  quia  licet  veniales 
culpae  fempiternis  fuppliciis  non  imt  puniendae , 
quamdiu  tamen  expiantur  ab  aeterna  ,  &  immor¬ 
tali  vita  ,  iuftos  excludunt ,  eae  tamen  diuina  mi- 
fericordia  iuftis  ,  qui  in  cavitate  moriuntur  ,  vt 
0  lib.de  eor-  Auguftinus  c  ait  ,  condonabuntur.  Mifericordia , 
iept.  gta.  •  ujf  -[Jj  -l{rf0  jyci  iufaio  dabitur  iuflis  ,  quo- 
cap.i}.  .  r  .  r  • 

mam  bonis  juis  operibus  meruerunt ,  vt  non  Jwe  mi¬ 
fericordia  indicarentur.  Nam  beati  mifericordes  ,  quo¬ 
niam  ipft  mifericordiam  confequentur  ,  ait  Domi- 
3  Matt  |  7  nHS  d  ’  ^  iudicium  fine  mifericordia  ei  ,  qui  non  fece- 
ehoce.i.ij.  rit  mifericordiam  ,  inquit  Iacobus  e. 

XXXV.  Poftremo  Bcrnardi  verbis  f  nos  oppugnant. 

€  Serm.j.de  Noftra  ,  fi  qua  efl  ,  inquit  ,  humilis  iuflitia  re- 
ici.  Ifa.  fla  forfan^  ,  fed  non  pura  ,  nift  forte  meliores  nos 
t(fe  credimus  ,  quam  patres  noflros  ,  qui  non  mi¬ 
nus  veraciter  ,  quam  humiliter  dicebant Omnes 
itfftitia  noftra  tanquanu  pannus  menflruata  mulie¬ 
ris.  Quomodo  enim  pura  iuflitia  ,  vbi  non  potefl 
adhuc  culpa  deejfe.  Sed  nihil  cum  veritate  pu¬ 
gnant.  Tres  enim  iuftitias  diftinguit ;  vnam  ,  quam 
dicit  efle  re£lam  ,  fed  non  puram  ,  nec  firmam; 
alteram  re  diam  ,  &  puram  ,  fed  noh  firmam ; 
tertiam  re  diam  ,  puram  ,  &  firmam  ;  hanc  po- 
ftremam  tribuit  Angelis  ;  fecundam  primis  pa¬ 
rentibus  antequam  peccarent  ;  primam  nobis. 
Redta  eft  enim  iuflitia  noftra  ,  fi  peccato  non 
confentimus  ,  vt  poffixmus  non  confentire  ;  non 
tamen  pura  ,  quia  omnes  in  Adamo  peccaui- 
mus  ,  8c  in  multis  frequenter  offendimus  ;  nec 
firma  ,  quia  nemo  cft  ,  qui  ab  ilia  excidere  non 
poflit. 

XXXVI.  Rcdle  iraque  ait  Iacobus  ,  Abrahamum  patrem 
noftrum  ex  operibus  fuiffe  iuftificatum ,  nominarim 
vero  exprimit  oblationem  filij  Ifaac  ,  quae  fi  per  fe 
fpedlctur  ,  feclufo  praecepto  diurno  ,  ad  maximam 
videtur  impietatem  pertinere  :  humana  enim  facii- 
ficia  ,  dsemone  potiffimum  audlore ,  exiguntur.  Ita 
g  cap.1t.31.  olim  in  Deuteronomio  S:  Non  facies  Jimiliter  Domino 
Deo  tuo  :  omnes  enim  abominationes ,  quas  auerfatur  Do¬ 
minus,  fecerunt  diis  fuis  offerentes  filios,  &  filias,  &  com- 
h  eap.18.10.  hurentes  igni,  £t  poft  multa  h :  Cane ,  ne  imitari  velis 
abominationes  illarum  gentium ,  nec  inueniatur  in  te ,  qui 
luflr  er filium  flium ,  aut  filiam  ducens  per  ignem.  Et  Da- 
i  pf.103.57.  uid  1 :  Et  immolauerunt  filios  fuos,  &  filias  fttas  damo- 
k  cap. 7.  J 1.  „as  leremias  k  autem  :  Et  adificauenmt  excelfa  Tho- 
pheth  ,  qua  eft  in  valle  filij  Ennon  ,  vt  incenderent  filios 
fuos  ,  '(fi1  filits  fuas  igni ;  qua  non  pracepi ,  nec  cogitaui  in 

.  corde  meo.  Quia  tamen  hoc  praecepit  Abrahae  Deus, 

eximium  fuit  obedientiae ,  &  fandlitatis  exemplum  , 
ac  propterea  mirum  in  modum  in  factis  literis  com¬ 
mendatur. 

XXXVII.  Et  Ambrofiris  1  quidem  probatum  ait ,  ac  tenta- 
Abra 'c V  tum  Abraham.  Et  fanftum  ,  inquit,  Abrahampro- 
a,c,8‘  bauit  ante  ,  &  fic  tentauit ;  ne  fi  ante  tentam  ,  quam 
Bened.  luftinian.  in  F.piftl  Canon. 


^  probaffet  ,  grauaret.  Probauit  eum  ,  cum  ex  fle  de' 

Charra  itiffit  ,  cr  obedientem  repent  ;  probauit ,  cum 
fidei  titulo  fretus  liberauit  nepotem  ,  cum  de  pra da  ni¬ 
hil  attigit  ;  cum  promifit  feni  filium ,  &  cum  efiet  cen¬ 
tum  annorum ,  quamuis  Sara  genitalia  conjiderauh 
emortua ,  tamen  credidit ,  ncc  fide  hafitauit  ,  qui  pojfet 
hafitare  ratione  flerilitatis  ,  aut  feneclutis  ;  probauit 
eum  hoffitij  fcdulitate.  Probatum  igitur  qua  fi  fortio¬ 
rem  tentandum  putauit  maioribus  ,  &  quibufdam  im¬ 
periis  durioribus.  Et  hoc  quidetn  exemplo  docemur  ,  quia 
veris  probatur  quis  ,  tentatur  autem  compofitts  ,  & 
fiftis.  Non  enim  volebat  Deus  immolari  a  patre  fi¬ 
lium-,  ,  nec  impleri  hoc  munus  volebat  ,  qui  arie¬ 
tem  pro  filio  immolandum  obtulit  ,  fed  tentabat  ajfe- 
flum  patris  ,  fi  Dei  pracepta  praferret  filio  ,  fi  pa¬ 
terna  pietatis  contemplatione  vim  deuotionis  infie - 
fleret.  Et  multa  deinceps  in  eandem  fenren- 
tiam. 

Porro  Atiguftinus  a  ,  hi floriam  immolationis  XXXVIII 
Ifaac  myftico  ,  Sc  allegorico  fcnfu  dc  Chrifti  fa.  a  Scrm.7t.6t 
crifido  interpretatur  ;  quod  etiam  b  alij  non  in-  b^lcuhTfii 
eleganter  fecerant.  Denique  Iofephus  c.  Vblou ,  quar.in  Gcn. 
inquit  ,  pietatis  eius  periculum  facere  ,  Deus  appa-lalc rro.ict. 
ruit  ei  ,  enumeratlfque  omnibus  beneficiis  in  eum  coi-  *^eincePs- 
latis  ,  vt  vifloriam  illi  de  hoflibus  concefferit  ,  vtque  c. /lallis "it 
prafinti  foeheitate  fuo  fauore  frueretur  ,  filium  Ifia- 
cum  popofeit  ,  vt  facrificium  ,  &  viclimarn  fibi  offer¬ 
ret.  Jubebat  autem-,  ,  vt  in  montem Moriam  fub- 
duElum.,  holocauflum-,  fiteeret  :  fic  enim  pietatem  eius  ' 
i/lnftriorem  fore  ,  fi  vel  filij  falutem  voluntati  diui- 
,  na  pofihaberet.  sibrahamus  vero  nefis  ducens  vlla 
M-,  re  Deo  inorem-,  non-,  gerere  ,  quin  potius  per  om¬ 
nia  parendum-,  ei  ,  per  quem  omnes  viuerent  ,  ce -  , 

lans  vxorem  tam  Dei  mandatum  ,  quam  fuanu  de 
pueri  cade  fementiam.,  ,  ac  ne  famulorum.,  quidem  vili 
rem  indicans  ,  ne  forte  aliquis  fibi  obftaculo  effet ,  af- 
fumpto  Ifaaco  cum  duobus  feruis  ,  impofitlfque  in  afi- 
num  ,  rebus  ad  facrificium  neceffariis ,  pro  fici  flebatur  ad 
motitem. 

Addit  vero  ,  fuifie  tunc  Ifaacum  annorum  quin-  XXXIX. 
que  fupra  viginti  ,  monfem  vero  fuiffe  montem 
Moria  ,  in  quo  poftea  templum  extrudlum  eft.  Et 
quod  attinet  quidem  ad  Ifaaci  aetatem ,  nihil  habeo 
dicere  ;  de  monte  vero  Moria  aliter  Diodorus , 
Hieronymus  ,  <k  Auguftinus  cenfuerunt.  Ita  enim 
alicubi  feribit  Auguftinus  d  .  Hieronymus  presby-  d  Sctm-  7*. 
terfcripfitab  antiquus,  &  femoribus  ludais  fe  amffi-  dc  £cmP\ 
me  ccgnouiffe ,  quod  ibi  immolaturfit  Ifaac ,  vbi  poftea 
Chrislus  crucifixus  eft.  Denique  ab  eo  loco  ,  vnde 
B.  j4braham  iujfus  eft  proficifci ,  tertio  die  ad  locum ,  vbi 
Chriftus  crucifixus  eft ,  peruenitur.  Etiam  hoc  antiquo¬ 
rum  relatione  refertur  ,  quod  &  yJdam  primus  homo  in 
ipfo  loco  ,  vbi  crux  fixa  eft  ,  fuerit  aliquando  fcptil- 
tus ,  &  ideo  Caluaria  locum  dictum  ejfe  ,  quia  caput 
humani  generis  ibi  dicitur  ejfe  fepultum.  Et  vere  fra¬ 
tres  non  incongrue  creditur  ,  quia  ibi  ereclus  fit  me  - 
dicus  ,  vbi  Jacebat  agrotus  ,  &  dignum  erat  ,  vt  vbi 
occideret  humana  fuperbia  ibi  fe  inclinaret  diuina  mi - 
fencordia  ,  &  fanguis  ille  pretiofus  etiam,  corporaliter 
puluerem  antiqui  peccatoris  ,  dum  dignatur ftillando  con 
tingere,  redemiffe  credatur. 

Sed  quod  de  monte  Moria  Tof-phus  affirmat,  XXXX. 
refpondere  videtur  Hebraeae  voci  nnia  Moriach , 
quam  nofter  interpres  ,  terram  vfionis  interpre¬ 
tatus  eft.  Fuit  autem  is  mons  in  plures  colles  di- 
uifus  ;  partem  Orienralem  vrbis  moenia  clauie- 
runt  ,  &  in  ea  Salomon  templum  exrruxit  ,  vbi 
fuerat  area  Ornam  e  Iebufcd  ;  alia  quaedam  pars  c*  Paral.3.1 
extra  vrbem  inanflr  ,  vbi  eft  mons  Caluariae , 
vt  aflcrit  Diodorus  Tharfenfis  ;  In  ea  viro  obla¬ 
tum  fuifle  Ifaacum  ,  Sc  Chriflum  Dominum 
I  1  cru  ci 


4 


ioo 


Epift.  B:  lacobi 


affixum,  verofimilius  cenfeo,  vt.Iiaaci  ablatio  A  Eas  clarior  ,  illuftriorque  euaffi ,  adeo  vt  Dc«$  ipfe 


facrificium  Chrifti  potius ,  quam  antiqua  illa  holo- 
caufta  indicaret. 

xx.  Fides  quoniam  fides  cooperabatur  operibus  illi  ut ,  & 

ex  operibus  fides  confummataeft?] 

Ex  allato  exemplo  colligit  Iacobus ,  quod  fibi 
propoffium  erat  oftenderc  ,  fidem  non  efie  otio- 
fam  ,.fi  viua  fit,  fed  adupfat»  ,  &  magna  quadam 
efficaciratc  praeditam.  Fides  ,  mquit  ,  qupniam  fi¬ 
des  cooperabatur  operibus  illius.  Graece  on  w  &iT‘S  av- 
fip-yes&i  tpyoie,,  quod  alij  vertunt  ,adiumnto  fite- 
nt aclionibus  ipftus.  Neque  enim  fides  proprium» ac 
proximum  erat  earum  adionum  principium  ,  quae 
proculdubio  ab  aliis  virtutibus  ,  hoc  eft  ,  obe- 
dientia ,  religione  ,  &  caritate  ,  profluebant ied 
hadenus  tamen  fides  illis  adiumento  fuit ,  quia  fi¬ 


ne  illa'adiones  ,  quamuis  ex 


fe  laudabiles  Deo 


placere  nequaquam  poterant :  vt  enim  feribit  Pau- 
aaJHcb.n.  Ius  a  :  Sine  fide  impo/fibile  eft  placere  Deo.  Atque 
6.  idcirco  fublata  fide  adiones  illae-&  laude  ,  &  me¬ 

rito  apud  Deum  penitus  caruiflent.  Nec  dubium 
eft  beneficio  fidei  excitari  plerumque  mortales  ad 
honeftas  adiones  exercendas.  Et  in  hac  ipfa  obla-, 
tione  Abrahs  vim  quandam  mirificam  fidei  agno- 
b  ad  Hebr.  £cic  Paulus  fide  ,  inquit  ,  obtulit  Abraham  I fidae 
cum  tonaretur ,  &  vnigenmirn  offerebat ,  qui  fufeepe- 
rat  repromififiones ,  ad  quem  dittttm  efii  ,  quia  in  Ifaac 
vocabitur  tibi  femen ,  arbitrans, quia  &  a  mortuis  fufeita- 
re  potens  efii  Densande  eum  &  in  parabolam  accepit. 

De  quibus  verbis  plura  fuo  loco  diximus.  Re 
namque  vera  ingens  fuit  Abrafiae  fides  ,  qui  ei  filio 
necem  moliri  non  timuit ,  quem  numerofae  pofte- 
ritatis  parentem  ,  ac  progenitorem  fore  pollicen¬ 
ti  Deo  atitea  crediderat.  Quocirca  recte  Beda: 
Hac ,  inquit ,  oblatio  eft  opus  ,  &  testimonium  fidei , 
er  mftiiiA.  Paulus  in  Abraham  fidei  confianttam ;  la- 
cobus  laudat  operum  magnificentiam  ,  quia  vtroque 
fuit  perfeci us  Abraham  ,  &  de  vtroque  in  exemplum 
proponitur.  Dicitur  autem  fides  illius  operibus  coo¬ 
perata  ,  quia  cum  illum  obtulerit ,  in  quo  promii'- 
fionem  acceperat  ,  magna  vis  fidei  ,  8c  efficacitas 
apparet.  Quia  etiamfi  filium  facrificaflct ,  non  du- 


'II. 


dixerit  *.  Nunccognoui,  quod  times  Deum-,  &  non  pe -  a  Gcn.ii.it 
percifti  vnigenito  filio  tuo  propter  me.  Siue  id  more  ho-.  p,  iQCatC£U 
minum  didum  fit  >  iiue  ,  quod  ait  Diodorus  b,omtn-  c  pfal.i. 
buspateftei ,  aur  quod  mauult  Hilarius  c ,  nofife  digna-  d  quxft.  58. 
tus  fum  ;  aut  denique,  vt  Auguftinus  d ,  Sc  Grego-  e^i^zS  Mor 
rius  e  monent ,  noffe  te  feci.  cap.7.’  ' 

Hanc  porro  Abrahre  fidem ,  &  obedientise  feruo-  V. 
rem  imitatus  eft  Mutitis.quidam  Abbas,cuiusiiiemi-  ,■ 

nic  Caftianus  cum  enim  praeciperet  ei ,  qui  mona-  f  lib.4.de  in» 
fterio  prscratjVt  filium  vnicum, quem  olim  in  matri-  dit-renun. c, 
monio  fufceperar,iadaret  in  flumen.  Tuncille  velut  n, 17,8c  l8‘ 
Domino  hoc  fibi  pr&ceptum  efifet ,  cpnfiefilim  celer i-cur fu  ra¬ 
piens  filium  vinis  propriis  vfquead  oram  fluminis  /abla¬ 
turus  aduexit.  Quod profeflb  feruore  fidei ,  er  obedientu » 

B  eiusfuififet  opere  confiimmaturn ,  mfii  procurati  fuififent  de 
induftria  fratres  ,  quifolliciie  ripam  fluminis-  ob fiderent, 
proiftumque  iam  quodammodo  de  fluminis  alueo  filium 
rapuifent  confummationem  pracepti  obfequio  Patria, 
ac  deuotione  completam  ab  efifeffu:  operis ,  at que  abipfo 'fi¬ 
ne  reuocafifentcAuius  fides  racdeuotio  in  tantum  Deo. fuit 
accepta ,.vt  diurno filatim teHimomo  comprobata  fit.  Ri-  * 

uelatum  namque  efl  continuo  fieniori ,  hac  eum  obedientid 
Abraha  Patriarcha  opus  imple  fe.  Quamobrcm  recte 
alicubi  feribit  Philo  8.  Optimum  efe  Deo  credere  ,  non  g  legj 
incertis  cogitationibus ,  conieclurifque  fallacibus  ;  Abra v  a  e2' 
ham  ille  Deo  credidit ,  &  ittfilus  reputatus  eft.  Adoyfies  • 

item  praefil  populo  cum  testimonio ,  quod fit  fidelis  in  tota 
demo.  ,  .  ; 

c  Et  alibi  h. Credidit,  inquit,  Abraham  Deo,  ad  lau-  VI. 
dem  cius, qui  credidit.  Dicat fortafc  aliquis  ,  hoccine  lau-  b  li.qms  rejj,1 
de  dignum  indicas  ?  Quis  Deo  loquenti ,  pollicentique  fi-  m' 11 ?te*r 
dem  non  adhiberet ,  etiamfi  eft  impius,  &  omnium  mor¬ 
talium  iniufti fimus  ?  Huic  refpondcbimus.  Caue  ,  cane, 

0  prae  lare  vir,  ne  temere  aut  illum  fiapientem  fraudes  fluis 
laudibus }  aut  indignis  perfeUifimam  virtutem  fidem  tri¬ 
buas,  aut  noftram  fuper  haere  incufes  fient sntiam.  Nam  fi 
penitus ficrui ari ,  non  fiolum  in  fiuperficie ,  volueris  ,  com •* 
peries ,  quam  dif.cile  fit  credere  foii  Deoabfque  vllo  te  fli- 
.  monio  propter  cognationem  ,  quam  habemus  cum  rcbui 
mortalibus.quA  nobis  perfundent ,  vt  credamus  ,  fidamif- 
que  gloria  principatui ,  amicis  ,fanitati ,  roborique  corpo¬ 
ris  ,  &  cateris  plurimis.  Has  perfuafiones  eluere ,  &  diffi¬ 
dere  creatur  a  per  fe  in  fidi  fima ,  ac  foli  Deo  fidere' ,  qui  fo¬ 


lli. 


bitauit  cum  curfus  adviuos  reuocari  pofte,  &  fobo-  pj  Ius  vere  fidus  eft,  res  eft  animi  magni,  'calcftifqke,  non  in- 

eficati  vilis  rebus  noftratibus. 

Et  in  eamdem  fencentiam  alibi  ' .  Qisifq; 


lem  propagare. 

Subdit  Iacobus:  Et  ex  operibus  fides  confumniata. 
eft.  An  quia  habitus  animi  adionibus  firmantur,  & 
augentur  ?  Sic  prorfus exiftimauit  nonnemo;  fed,  vt 
arbitror.,  parum  fcite.  Vt  enim  admittam  frequen¬ 
tatione  adionum  augeri  habitus  ,  &  confirmari ,  id 
tamen  de  propriis ,  &  confentaneis  adionibus.  fen- 
tiendum  eft.qmc  ab  ipfis  habitibus  tamquam  a  pro¬ 
prio^  naturali  principio  fluunt.  Fnndiones  autem, 
quibus  ait  Iacobus  ,  Abrahae  fidem  fuifle  coniimi- 
matam,  non  proxime  a  fide  ,  fed  ab  aliis  virtutibus, 
vt  iupra.indicaui,  proxime  manabant,  8c,  vt  in  fcho- 
lis  loquuntur  ,  eliciebantur.  An  perfeda ,  &  abfo- 
luta  Abrahqp  fides  ex  iis  adionibus  dignofcitur  ?  An 


quit ,  Deo  credit  ex  animo  ,  in  nulla  re  creata-,  dor-  ^'•dcP£?®* 
rtiptibihque  'collocat  fiduciam  ,  rte  in  his  quidem  ,  qui-  ■  *  * 

bus  fibi  maxime  placet.  Denique  b  Quin  ,  inquit,  k  lib.  dc  X- 
&  in;  fiacrk'  literis  extat  huius  viri  eloquium  (  de  braharao. 
Abrahamo  loquitur  )  teftatum  reddito  Mofi  oracu¬ 
lo  ,  quo '  dicitur  ,  quod  Deo  credidit  ,  id  ,  vt  diUtt  cfi 
bre-uifimum  ,  ita  faSlu  maximum.  Et  nonnullis  in- 
teriedis.  Solum  igitur  certum,  ftfmurrique  bonufh  eft  fi¬ 
des  ,  qua  Deo  creditur ,  vitA  folanum ,  bona  ftei  fup- 
plementum ,  depulfiuum  calamitatum  ,fee licitatum  conci- 
liatiuum,  fuperftitionis  abnegatio,  pietatis  afertio ,  proffe- 
ritatis  hareditas  ,  profectus  in  bonis  omnibus ,_ fultus  vWi- 


fidei  iuftificatio,  inde  incrementum,  &  acceflionem  £  net  forum  auclore  ,  qui  poteft  omnia  ,  vult  tantum 
accepit  ?  Certe  vtrumque  mihi  vere  videor  pofte  .  optima. 


affirmare. 

I  V.  Rede  namque  fcripfit  Ephrem  c  Syrus.  Cion  de 
c  lib.  de  vit.  fide  difputas  ,  confidera  vtrum  habeas  opera  fidet  con- 
fpir  §  88.  gruentia.  Nam  fi  dicendi  tantum  ,  &  audiendi  ftudiofus 
es  ,  illud  in  te  iacietur.  Fides  fine  operibus  mortua  eft  $ 
profec  t  o  enim  mortui  fiunt  omnes ,  qui  Deum  fe  rwfe  pro¬ 
fitentur  ,  fhclis  autem  negant,  curri fint  ,  vt  ait  Apoftalus, 
abominati ,  &  increduli  ad  omne  opus  bonum  re 1 
probi.  Prima  vero  iuftificatio  Abrahte  maiora  procul 
dubio  in  dies  incrementa  cepit ,  eiufque  viri  integri- 


VIII. 


Hanc  igitur  Abraba:  fidem  confummatam  ait 
Iacobus  ,  cum  Abraham  filium  futim  Ifaac  laeti¬ 
ficare  non  dubitauit.  Ita  confirmat  quod  pau¬ 
lo  ante  dixbrat  ,  folitariam  fidem  i  fide  darrho- 
num  non  differre?  Quamobrem  Auguftinus^  de  1  Scrm-  7*- 
hac  Abrahas  fide  hunc  in  modum  feribit':  Qjsod  ^ ccfnP,c,s* 
credidit  Deo  intus  in  corde  ,  in  fiola  fide  est  quod 
autem  immolandum  duxit  filium  ,  quod  intrepidus 
dextram  armauit ,  quod  iam  feriret,  ni  fi  voce  teneretur, 
magna  fides  eft  Utique ,  &  magnum  opus ,  &  fi  fum  opus 


Explanatio  Cap.  II. 


roi 


Undaui t  Deus,vt diceret t  Quoniam^  exaudisti  vocent^ 
t  Scr.7r.dc  meam.  Et  alibi  *  t  Tanta  eftfides  fides  mea ,  vt  credam L-, 
tcmP-  cjuod  ille ,  qui  mihi  eum  de  matri t  fterili*  vtero  dignatu* 
eft  dare ,  pofiit  etiam  eum  mortuum  fufcitnre.  Pergit  au¬ 
tem  Apoftolus. 

13.  Et  fuppletneft  Scriptura  dicens :  Credidit  Abraham 
Deo ,  er  reputatum  eft  illi  ad  iuftitiam  ,  &  amicit* 
Det  appellatus  eft.] 

I.  Quod  ait  interpres  yfuppleta,  Grxce  eft 

hoc  eft,  impleta,  & perfechi  eft,Sc  vera  quodam  modo 
comprobata.  Duo  autem  videtur  Apoftolus  indi¬ 
care  in  facris  literis  de  Abrahamo  contineri ;  alte¬ 
rum  ,  fuifle  illum  ex  fide  iuftificatum  ,  quod  aperte 
legitur  in  libro  Genefeos  b,  cum  Mofes  ait :  Credi¬ 
dit  Abraham  Deo ,  &  reputatum  efi  illi  ad  iuftitutrru. 
Quae  fententianon  lemel  iteratur  a  Paulo  c.  Alte¬ 
rum  ,  fuifle  illum  Dei  amicum  appellatum  5  quod 
non  ita  aperte  in  facris  literis  legitur  i  fed  Philo  d 
quidem  colligit  ex  eo  ,  quod  Deus  dixerat  e ;  Num 
celare  potero  Abraha,  qua  geli  urus  fum  ?  Ita  enim  ille 
loquitur.  Quidquid  efi  [apientia  pr aditum  ,  amicum 
Deo ,  non^,  feruutru  efi.  Id  quod  ipfe  fatetur  de  Abra- 
hanu.  Nurru  celabo  ego  amicurru  meum  Abraham 
quid  fkBurus  fim  ?  Sed  quanquam  negari  non  po- 
teft  fuifle  illud  amicitiae ,  &  familiaritatis  argumen¬ 
tum  ,  cum  amicorum  proprium  iit »  communicare 
confilia. 

Quam  ob  caufam  dixit  Chriftus  apud  Ioannem  f: 
Vos  autem  dixi  amicos ,  quia  omnia  ,  quacunque  audiui 
a  Patre  meo  ,  nota  feci  vobis  ;  tamen  ibi  aperte  non 
dicitur  Abraham  Dei  amicus-,  alibi  tamen  in  facris 
literis  non  femel  Dei  amicus  appellatur.  Sic  enim 
loquitur  Ifaias  e :  Et  tu  Ifrael  f erue  meus  lacob ,  quem 
elegi, femen  Abraha  amici  mei.  Et  in  libris  Paralipo- 
menon  ita  loquitur  Ioiaphat  h .  Nonne  tu  Deu*  no - 
7'  fier  interfecifli  omnes  habitatores  terra  huius  coram  popu¬ 

lo  tuo  Ifrael ,  &  dedifU  eam  femini  Abraham  amici  tui 
i  cap.S.n.  infempitemum?  Et  in  libro  Iudith  i  ita  loquitur  fan- 
dilfima  fcemina.  Memores  effe  debent ,  quomodo  pater 
nofter  Abraham  teniatus  eft  ,&  per  militas  tribulationes 
probatus ,  Dei  amicus  effetius  efi. 

III.  Accedit  quod  hoc  ipfo  ,  quod  iuftus  appellatur, 

■j  Dei  amicus  cenfetur.  Iuftus  enim  cum  caritate  prae¬ 
ditus  fit ,  veram  ,  ac  propriam  cum  Deo  amicitiam 
init ,  fiquidcm  caritas  omnes  verae  amicitiae  condi¬ 
tiones  habet :  amicitia  enim  primum  poftulat ,  vt 
amicus  propter  fcipfum  diligatur ,  quod  proprium 
eft  caritatis  *,  nam  Deus  quidem  iuftos  diligit  pro¬ 
pter  ipfos  ,  quibus  immortalia ,  ac  fempiterna  bona 
pollicetur  ,  &  iufti  item  Deum  propter  fe  ipfum 
diligunt ,  Sc  propter  ipfius  fummam  bonitatem.De- 
indc  amicitia  mutuum  ,  ac  reciprocum  amicorum 
amorem,  acbeneuotentiam  poftulat,  quod  maxime 
cernitur  in  caritate. 

Ita  enim  apud  Salomonem  k  diuina  Sapientialo- 
quitur.  Ego  diligentes  me  diligo.  Et  paulo  1  poft ,  In_, 
viis  iuftitia  ambulo  in  medio  funitarmn  iudicij  ,  vt  di¬ 
tem  diligentes  me,  &  thefduros  eorum  repleam.  Hic  prae¬ 
terea  mutuus  amor  vtriquc  amicorum  perfpe&us  fit 
oportet ,  ac  notus  ,  &  Deus  quidem  iuftorum  in  Ic 
amorem  perfpicue  intuetur ,  ac  cernit  5  iufti  vero 
diuinam  in  fe  beneuolentiam  ,  &  caritatem  ex  in¬ 
numerabilibus  eius  beneficiis  apertiffime  deprehen¬ 
dunt.  Ad  perfedam  vero  amicitiam  bonorum  com¬ 
municatio  pertinet ,  vnde  illud  prouerbij  loco  cir¬ 
cumfertur  ,  amicorum  omnia  ejfe  communia.  At  Deus 
diuina fua  bonaiuftis  voluit  effe  communia,  vt  me¬ 
nto  dixerit  Petrus  m  Apoftolusi/Vr  quem  maxima ,  & 
tfened.  luslinian.  in  Epifi.  Canon. 


c  ad  Rom. 
4. }.  &  ad 
Gal.3 .6. 
d  lib.de  ver¬ 
bis  Refipoit 
Noe. 

e  Gea.  18. 17. 


II. 

f  cap.ij.ij. 


g  cap.41  8. 
h  lib.i.c.io. 


IV. 

kprou.8.17, 
1  vcrf.n. 


A  pretiofd  nobis  promiffa  donauit ,  vt  per  hac  efficiamini  di¬ 
uina  confortes  natura. 

Prxrerea  amicorum  maxime  familiaris  confuetu-  V. 
do ,  &  conui&us  commendari  folet ,  quod  in  iufto¬ 
rum  cum  Deo  amicitia  nequaquam  defiderarur :  ad 
iuftos  enim  maxime  pertinent  illa ,  qus  Icribit  Pau  - 
lus  *  Apoftolus  :  Nos  Ira  autem  conucrfatio  in  coelis  efi.  3  a£f  HiHip, 
Poftulat  veto  amicitia,  qua;  cum  virtute  ,coniun-  *-40, 
da  efle  debet ,  vt  amici  honefti  gratia  fele  mutuo 
diligant;  quod  ita  proprium  eft  caritatis,  vt  alirer 
vir©  ,  ac  nomen  caritatis  retinere  non  queat.  Ea 
eft  autem  verae  amicitiae  ratio  ,  vt  inter  paucos 
conllftat  ,  atque  ita  ihftorum  amicitia  vnum 
Deum  Ipedat  ,  &  proximos  vt  referuntur  ad 
Deum. 

B  Denique  amicorum  amor  conftans  fit  oportet,  V I. 
qualis  profgdb  eft  diuinus  amor  ,  quo  nos  diligit. 

Ita  enim  per  Ieremiam  b  loquitur:  In  caritate  perpe-  hcap.ji.3, 
tua  dilexi  te  :  &  iuftorum  in  Deum  beneuolentia  di- 
uinx  gratis  praefidio  firmata  ,  nullis  poteft  rebus 
aduerfis  concuti ,  vt  merito  dixerit  Paulus  c  •  Quis  c  a<* Rom- 
ergo  nos  feparabit  'a  caritate  ChriJH  ? Tribulatio  1  an  an-  35' 
guftia?  an  fumes  ?  an  nuditas  ?  an  periculum  't  anper- 
fecutio  ?  an  gladius  ?  Et  aliquanto  poft  :  Certus  fum 
enim ,  quia  neque  mors ,  neque  vita ,  neque  Angeli ,  ne¬ 
que  principatus  ,  neque  virtutes  ,  neque  iuflantia  ,  ne¬ 
que  futura  ,  neque  fortitudo  ,  neque  altitudo  ,  neque 
profundum  ,  neque  creatura  alta  poterit  nos  fepara- 
re  a  caritate  Dei  ,  qua  eft  in  Chrifto  lefu  Domino 
noflro. 

G  Quin  etiam  fi  amicitis  effeda  Ipedentur  ,  de  VII. 
quibus  multa  Auguftinus  d ,  plane  conftabit  vere  ^  a" 
omnino  iuftos  Dei  amicos  nuncupari  ,  paritenim  mic,c'4-& 
amicitia  amici  defiderium  ,  fi  abiens  fit  ,  vt  eius 
praelentia  ,  &  confuetudine  fruatur.  Ob  hanc 
caufam  voluit  Deus  inter  mortales  viuere  ,  fa- 
dufque  eft  ,  vt  ait  Ifaias  e ,  Emmanuel  ,  id  eft  no-  e  caP-7<  r4* 
bifeum  Deus.  Et  Baruch  f.  Poft  hac,  inquit ,  iru,  i  caP-3-38- 
terris  vifus  eft  ,  &  cum  hominibus  conuerfatus 
eft.  Et  illa  8  ,  quae  animae  iuftae  typum  gere-  8  Cant.1.3. 
bat  ,  trahi  fe  cupiebat  a  Deo.  Trahe  ,  inquit ,  me 
posl  te  ,  &  curremus  iru,  odorem  vnguentorum  tuo¬ 
rum. 

Fateor  tamen  non  efle  hanc  iuftorum  cum  VIII. 
Deo  amicitiam  ,  qualis  efle  folet  inter  squales , 

D  cum  Deus  immortalis  infinito  interuallo  fit  eun¬ 
dis  rebus  crearis  fuperior  :  erit  igitur  amicitia, 
qualis  efle  poteft  inter  fuperioiem ,  &  inferiorem  , 
vt  inter  patrem  ,  &  filium,  &  principem  ,  ac  fub- 
ie&um.  Quoniam  vero  eft  amicitia  fupranatura- 
lis  ,  omnes  ferme  creans  amicitis  formas  com- 
pleditur  ,  quam  ob  caufam  in  laciis  liceris  plu¬ 
ribus  nominibus  deferibitur  :  nam  ab  Apoftolo  h  h  I,a<*  Cot. 
dicitur  locictas  :  fideli*  Deus  ,  per  quem  vocati  U9% 
estis  in_,  focietatem  filij  eiu*  lefu  ChrifH  Domini  no- 
ftri.  Alias  ciuium  ,  &  domefticorum  coniun&io-  _ 
ni  comparatur  :  ait  enim  idem  Apoftolus  1  :  Ergo  1  a<* 
iam  non estis  hoffites  ,  &  aduena  ,  fed  estis  ciues  x‘19' 
functorum  ,  &  domeftici  Dei.  Nonn  unquam  iufti  ^  Ioan  r  u 
dicuntur  k  filij  Dei  ,  Quotquot  autem  receperunt >  ^  ^  Ioan  ^  r 

E  eum  ,  dgdit  eis  poteftatem  filios  Dei  fieri.  Et  alibi  1 :  *  * 

Videte  qualem  caritatem  dedit  nobis  Pater  ,  vt  fi¬ 
lij  Dei  nominemur  ,  &  fimus.  Interdum  compara¬ 
tur  nuptiis  ;  ita  enim  loquitur  Oleas  m  :  Et  fponfa-  m  caP•^•1?, 
bo  te  mihi  in ^  fernpiternum  ,  &  (ponfabo  te  mihi  in^ 
iuftitia  ,  &  iudicio  ,  &  in mifericordia  ,  &  in  mi - 
ferationibu*  ,  &  (ponfabo  te  mihi  i»  fide.  Et  PaU- 
lus  n  ;  Despondi  emm  vos  vni  viro  virginem  caftam  ex-  n 
hibere  Chrifto. 

Et  id  genus  alia  permulta.Afferri  pollent  qus  hac 
I  3  diums 


IX. 


lOl 


Epift.B.  lacobi. 


diuinae  amicitis  praeftantiam  ,  ac  dignitatem  maxi-  A 
me  illuftrant.  Magna  igitur  Abrahae  dignitas  com¬ 
memoratur  a  Iacobo  ,  cum  ait  illum  &  iuftificatum 
fuifle ,  &  Dei  amicum  declaratum  ,  idque  beneficio 
fidei ,  non  tamen  otiofae ,  aut  mortuae.  Nam,  vt  ali- 
t  Hb.83.qq.  cubi  monet  Auguftinus3, non  pugnat  hoc  loco  Iaco- 
<3  bus  cum  Paulo  ,  qui  hominem  iuftificari  dicit  fine 

operibus  :  Paulus  enim  loquitur  de  operibus  ,  qus 
fidem  praecurrunt ,  Iacobus  autem  de  iis,  quae  fidem 
comitantur,&  fubfequuntur,ac  proinde  fubiicit: 

24.  Videtis ,  quoniam  ex  operibus  iuftificatur  homo ,  & 
non  ex  fide  tantum.] 

I.  Confecutio  ex  fuperioribus  dedudta.  Dixerat 
enim  Abtahamum  oblatione  fua  fidem  &  confir-  B 
maftc  ,  &  pcrfecifle ,  &c  ob  eam  caufam  &  iuftifica¬ 
tum  ,  &  Dei  amicum  appellatum.  Inde  colligit  ex 
operibus  hominem  iuftificari ,  non  tantum  ex  fide. 
Nam  fi  de  primaiuftificatione  loquamur,  vt  Conci- 
b  Se<T<r.c.f.  lium  Tridentinum  docet  b  ,  difponuntur  ad  iufti- 
tiam  homines  3  dum  excitati  diuina  gratia ,  er  adjuti 
fidem  ex  auditu  concipientes  libare  monentur  in  Deum, 
credentes  vera  effe ,  qua  duimttus  reuelatn  ,  &  promiffa 
funt ,  atque  illud,  in  primis  d  Deo  iuftificari  impium  per 
gratiam  eimrfer  re  demptionem, qua  eflin  Chrislo  lefit. 

1 1.  Atque  haec  quidem  de  fide  iuftificante  dicuntur, 
praeterea  vero  excitatur  in  animo  timor ,  dum  pecca¬ 
tores  fe  effe  intelUgentes  a  diuina  iuftitu  timore ,  quo  vti- 
liter  concutiuntur ,  ad  confiderandam  Dei  mifericordiam 
fe  conucr tendo  m  fiem  eriguntur ,  fidentes  Deum fibi  pro-  C 
per  Chriflum  propitium  fore ,  iliumque  tanquam  omnis 
iuftitia  fontem  diligere  incipiunt ,  ac  propterea  mouentur 
aduersus  peccatum  per  odium  aliquod  ,&  deteftationem, 
hoc  efi,  per  eam  poenitentiam  ,  quam  ante  baptifmum  agi 
oportet.  Denique  dum  proponunt  fufcipere  baptifmum , 
inchoare  nonam  vitam  ,  cir  feritare  diuina  mandata.  Ex 
quibus  apparet ,  praeter  fidem  ad  iuftificationem  re¬ 
quiri  timorem  ,  fpem  ,  feu  confidentiam  ,  amorem 
Dei,  odium  peccati,  ac  deteftationem  eius,  deni¬ 
que  propofitum  inchoandae  nouae  vitae  ,  &  diuinis 
praeceptis  obtemperandi. 

III.  Atque  ita  non  dubito,  veriflim£  di<ftum  efte 
a  Iacobo  etiam  in  prima  iuftificatione*,  non  ex  fola 
fide  ,  fed  ex  operibus  hominem  iuftificari1,  fi  no¬ 
mine  operum  etiam  adfciones  internae  comprehen-  D 

c  ad  Hcbji.  dantur.  Nam  de  fide  quidem  air  Apoftolus  c :  Cre¬ 
dere  enim  oportet  accedentem  ad  Deum ,  quia  efi ,  &  in¬ 
quirentibus  fe  renumerator  efi.  De  timore  autem  dixit 
d  Ecclef.  i .  Sapiens  d : Timor  Domini  expellit  peccatum :  nam  qui  fine 
%7'  timore  efi ,  non  poterit  iuftificari.  De  confidentia  vero 

e  Matth.  9.  ait  Chriftus  c :  Confide  fili ,  remittuntur  tibi  peccata  tua. 
f  Aci  1  8  P®n*tenr‘a  ver°  Petrus  f :  Poenitentiam  agite ,  & 

3  baptizetur  vnufquifque  vefirum  in  nomine  lefuChrifii  in 
remiffionem  peccatorum  vefirorum. 

I V.  Denique  de  propofito  feruandi  legem  dixit  apud 
g  cap.18.19.  Matthaeum  Chriftus  ”  '.Euntes  ergo  docete  omnes  gentes, 

baptizantes  eos  in  nomine  Patris ,  &  Filij ,  &  Spiritus 
fancti ,  docentes  eos  feruare  omnia ,  quacunque  mandaui 
vobis.  Caeterum  fi  de  externis  a&ionibus  loquamur, 
h  Ser.71.de  re£te  ait  alicubi  h  Augtrftinus  ,  iuftificari  hominem,  E 
temp.c.8.  j.er  ji(qem  {ine  0penym  •  Quomodo  autem  id  fiat, 

explicat  in  hunc  modum:  Credidit  aliquis , percepit 
fidei  [aeramenta  in  letlo  ,  &  mortuus  efi  ,  defuit  illi  ope¬ 
randi  tempus.  Quid  dicimus  ?  Quia  non  efi  iuftificatus? 
Plane  dicimus  iuftificatum  credentem  in  eum  ,  qui  iufti- 
ficat,  impium.  Ergoifte  iuftificatus  efi ,  &  operatus  non 
efi ,  impletur  fententia  zA pofioli  dicentis  :  Arbitramur 
iuftificari  hominem  per  fidem  fine  operibus  legis.  Latro , 
qui  cum  Domino  crucifixus  efi ,  corde  credidit  ad  iufti- 


tiam ,  ore  confeffus  efi  ad  fiiltttem.  Nam  fides  ,qm  pcf 
dilectionem ,  operatur  ,  efi  notu  fit ,  <*_.  quo  exterius 
operetur ,  in  corde  tnmen  ilUferuens  feruatur. 

Confeftim  vero  explicat,  cur  Paulus  dixerit  iufti-  V. 
ficari  hominem  per fidem  fine  operibus.  Nam ,  inquit, 
erant  quidam  in  lege  ,  qui  de  operibus  legis  gloriaban¬ 
tur  ,  qitafortaffe  non  dilectione  ,fed  timore  faciebant  -  & 

■  volebant,  fe  iuflos  videri  ,  &  prapom  gentibus  ,  qua 
opus  legis  non  fecerant,.  Apofiolus  autem  pradicans  fi¬ 
dem  gentibus ,  cum  eos ,  qui  accedebant,  ad  Dominum 
videret  iusiificatos  ex  fide  ,  vt  tam,  qui  crediderant ^  * 

bene  operarentur  ,  non  quia  bene  operati  funt ,  credere 
mererentur ,  exclamauit  fecurus  ,  er  ait,  quia  pot efi  iufti¬ 
ficari  homo  ex  fide  fine  operibus  legis ,  vt  illi  magis  non, 
fuerint,  iufti  ,  qui  quod  faciebant,  ,  timore  faciebant,, 
cum  fides  per  dilectionem  operetur  in  corde ",  etiamfe  foris 
non  exit  in  opere. 

Quod  fi  de  fecunda  iuftificatione  loquamur ,vt  ex  V  I. 

fuperioribus  conftat,  ea  necelfario  externas  poftulat 
adHones ,  &  diuinae  legis  integram ,  ac  perfedtam 
obferuationem  ,  quia  alioqui ,  vt  fupra  dixit  Apo¬ 
ftolus  ,  qui  in  vno  offendit  ,fnclus  efi  omnium  reus.  Vt 
enim  Auguftinus  3,  &:  Beda ,  &  Oecumenius  b  ex-  *  ep.  29.  ad 
plicant,  id  propterea  accidit,  quod  &  nos  fupra  do- 
cuimus,quia  omnia  praecepta  ad  vnum  caritatis  prae-  joc 
ceptum  reuocantur,  quo  fit,  vt  qui  vnum  praece¬ 
ptum  violat ,  caritatem  violet ,  atque  adeo  totam 
legem  infringat.  Nam,  vt  audfcor  imperfedli  feribit  r:  c  Hom.  jy. 
Qui  vnam  tantum  corporis  partem  inertnem  habet ,  inde 
potefi  vulnus  accipere  ,  &  perire ,  etiamfi  catera  membra  cbryfoft*  ' 
armis  tegantur ;  itn perire  potefi  is ,  qui  vnum  prstceptum  to.i.  - 
contemnit  ,quamuis  cateris  obtemperet. 

Quamobrem  redle  colligit  Iacobus ,  fi  facultas  VII. 
adfit  ad  iuftificationem  tum  retinendam  ,  tum  au¬ 
gendam  ,  opera  efte  neceflaria;  folam  autem  fidem 
non  pofte  afferre  falutem.  Hoc  enim  ,  vt  non  fcrnel 
iam  monui, propofitum  erat  oftendere  aduerfus  eos, 
qui  fola  elumbi ,  &  otiofa  fide  gloriabantur.  Poftu¬ 
lat  itaque  fidem ,  qua:  per  diledtionem  operetur, 
quam  Apoftolus  a,  allatis  prifeorum  patrum  exem- 
piis, miris  laudibus  extollit.  Oftendit enim  ,  quod 
infingulis  praeclare  gefierit,  &  ad  finem  concludit. 

Per  fidem  deuicerunt  regna  ,  operati  funt  iuftitiam,  adepti 
funt  repromiffiones  ,  obturauerunt  ora  leonum ,  extinxe- 
runt  impetum  ignis ,  effugerunt  aciem  gladij  :  Sc  quae 
deinceps  fequuntur  humana  fide  maiora ,  8c  ad  ex¬ 
tremum  addit.  Et  hi  omnes  teftimonio  fidei  probati ;  vt 
fignificet  quod  hoc  loco  ait  Iacobus  ,  honeftis,  ac 
praeclaris  adtionibus  fidem  perfici,atqueabfolui;  at¬ 
que  idcirco  re&e  dixit  Bernardus e.  Sicut  corporis  vi-  e  Ser.  t.  ie 
tam  ex  motu  dignofeimus ,  ita  &  fidei  vitam  ex  operibus  rclur*  ^om. 
bonis.  Itaque  vita  quidem  corporis  efi  anima ,  vita  vero 
fidei  efi  cantas ,  quia  per  illam  operatur  ficutin  zApofto- 
lo  legis.  Vnde  &  refi-igefeente  caritate  fides  moritur  fficut 
corpus  anima  recedente. 

25.  Similiter  &  Raab  meretrix  nonne  ex  operibus iu- 

fiificata  eflfufcipiens  nuncios,&  alia  via  eiicienst ] 

An  propterea  Raab  meretrix  gratiam  ,  &  iufti-  I. 
tiam  adepta  eft,  quod  nuncios  exceperit  hofpitio, 
eofque  alia  via  faluos  ,  atque  incolumes  dimiferit? 
haud  equidem  opinor :  quidquid  enim  in  ea  a&io- 
ne  honeftum,  8c  laude  dignum  fuit,  nifi  fides  an- 
teuerterit ,  nullam  ad  capeflendam  iuftitiam  pro¬ 
portionem  habet,  cum  fine  fide  ,  vt  feribit  Apofto¬ 
lus  f,impoJfibile  fit  placere  Deo.  Coelitus  igitur  mens  f  ad  Heb.n. 
eius  diuina  luce  perfufa  fidem  concepit,  atque  adeo 
pietatis  officia  erga  nuncios  exercere  cccpit,  vt  fue¬ 
rit  eius  fides  non  otiofa ,  &  languida  ,  fed  viua , 

&  a&uofa. 


Explanatio 

&actuofa  ,  atque  idcirco  ,  quod  paulo  ante  de  j 
Abrahamo  dixerat ,  idem  hoc  exemplo  confirmat, 
fidem  iuftificantem  honeftis  adhonibus  perfici ,  at¬ 
que  abfolui. 

1 L  Ambigi  autem  poteft ,  fueutne  Raab  antea  fide¬ 
lis  ,  &  iufta ,  quam  pietatis  officiis  nuncios  profe- 
queretur.  Nam  quoniam  ,  vt  alibi  dixi ,  confueuc- 
rat  ea  mulier  hofpitio  peregrinos  excipere,  verifimi- 
le  eft ,  eam  pro  fui  muneris  ratione  admififle  nun¬ 
cios  ,  tanquam  hofpites  ,  &c  peregrinos  ;  ab  iis  vero 
multa  audiuiffe  ,  qua:  Deus  immortalis  in  digypto, 
in  mari  rubro  ,  in  folitudine  admirabilia  ,  ac  fupra 
naturam  effecerat ,  atque  ita  paulatim  veram  con- 
cepifle  fidem  ,  &  mox  fidei  beneficio  de  nunciorum 
falute  cogitafle  ,  &  non  fine  fuo  periculo  eorum  fa- 
luti  confuluiffe.  1 

1 1 1.  Itaque  non  fatis  probo ,  quod  video  tamen  viris 
do&is  placere  ,  hanc  mulierem  pietatis  officiis  fi¬ 
dem  ,  &  iuftificationem  impetrare.  Quanquam 
enim  non  nego  eleemofynam  ,  quas  diuino  impulfli 
iit ,  nonnullam  effe  faltem  remotam  praeparationem 
ad  gratiam  ,  &  iuftificationem  ;  vix  tamen  credo 
Raab  nuncios  cxcepifle  pietatis ,  aut  mifericordiae 
intuitu ,  fed  mercedem  ,  vt  ab  aliis  hofpitibus  ex- 
pedfcabat ;  mox  tamen  ab  hofpitibus  erudita  diuini- 
tus  reuelatis  afTenfum  praebuit ,  &  iuftitiam  ,  &  fan- 
dbitatem  confecuta  ,  beneficentiae ,  ac  mifericordiae 
operam  dedit.  Quod  igitur  nuncios  exceperit  ho¬ 
fpitio  ,  opus  fuit  mulieris  infidelis  ,  atque  adhuc 
peccatricis  ;  quod  autem  eorum  faluti  confuluerit, 
fidei ,  ac  iuftitiae  frudfcus  fuit ,  quo  veram  fe  fidem  < 
percepiffe  declarauit ,  &  acceptam  iuftitiam  auxit. 

I  V.  Quemadmodum  igitur  paulo  ante  de  Abrahae 
iuftificatione  locutus  erat  ,  ita  etiam  de  huius  mu¬ 
lieris  iuftitia  differit ,  &  eadem  prorfus  ratione, quod 
indicat  particula  illa  fmiliter ,  quafi  fignificet  eadem 
ratione  fuiffe  Raab  iuftificatam  ,  qua  olim  Abra- 
ham,qui  diuino  praeconio  iuftus  prsedicatur. Quem¬ 
admodum  enim  Abraham  viuam  fidem  fuamadHo- 
nibus  declarauit  ,  ita  etiam  Raab  pietatis  officiis 
teftata  eft ,  fe  efficacem ,  &  actuofam  fidem  animo 
concepifle.  Idem  mihi  perfuadeo  accidifte  Zachteo, 
i  eap.i 9-  4*  de  quo  feribit  Lucas  * :  ille  enim  humana ,  vt  appa¬ 
ret  ,  Chriftum  videndi  cupiditate  permotus  ,  ftco- 
morum  afeendit  ;  mox  a  Chrifto  prouocatus  illum 
conuiuio  excepit,  cuius  deinde  oratione  ,tacit6que  I 
impulfu  penitus  mutatus  fidem  admifit,  &c  iuftifica¬ 
tionem  percepit  ,  ac  propterea  fubito  dixit :  Ecce  di¬ 
midium  bonorum  meorum  do  pauperibus ,  grfi  ejuid  ali¬ 
quem  defiaudaui  ,  reddo  quadruplum  ;  ac  prOpterea 
merito  audiuit  a  Chrifto ,  hodie  huic  domui  [alus  fk- 
tfaeft. 

V.  jQuam  enim  iuftitiam  acceperat,  liberalitate  flia 
partim  perfecit ,  partim  etiam  auxit.  An  idem  de 
Cornelio  Centurione,  de  quo  Lucas  in  Adtis  Apo- 
b  cap.io.  ftolicis  *>,  fentiendum  fit,  non  facile  dixerim  :  nam 
antequam  Petrum  accerferet ,  audiuit  ab  Angelo: 
Eleemofynn  tua  afeenderunt  in  memoriam  in  cofpettu  Dei. 
e  lib.de prae-  Itaque  Auguftinus  e.  Solet ,  inquit ,  dici ,  ideo  credere 
deft.fan.c.7.  mtrult^  ^UM  vir  \,onw  erat,  gr  antequam  crederet.  Quod 
de  Cornelio  dici  poteft ,  cuius  accepta  fuivt>  eleemofyna ,  1 
gr  exaudita  orationes  antequam  credidijfet  in  Chri¬ 
ftum,  nec  tamen  fine  aliqua  fide  donabat ,  gr  orabat. 
Nam  quomodo  inuocabat,  in  quem  non  crediderat  ? 

V  I.  Quibus  fane  verbis  indicare  videtur  ,  nonnul¬ 
lam  Cornelium  diuinam  habuifle  fidem  ,  ante¬ 
quam  erudiretur,  &  baptizaretur  a  Petro.  QUod 
mihi  quidem  non  folum  verifimile,  fed  plane  ne- 
ceflarium  videtur.  Nam,  fi,  vt  paulo  ante  Apo- 
ftoli  teftimonio  diximus, abfque  fide  Deo  placere 


Cap.  1 1.  103 

nemo  poteft,  fateor  me  inteHigere  non  pofle, 
quanam  ratione  vere  potuerit  Angelus  affirmare. 

Cornelij  elecmofynas,  &  orationes  Deo  fuiile  gra¬ 
tas.  Itaquecrediderim  habuifle  Cornelium  veram 
vnius  Dei  fidem ,  atque  adeo  vi  illius  potili  fle  iu- 
ftificari.  Sed  quoniam  iam  tum  lex  Chrifti  vige¬ 
bat, qua  apud  Ioannem  a  dixit :Nifi  quis  renatus  fuerit  a  cag.3.5. 
ex  aqua ,  gr  Spiritu  fantlo, non  poteft  introire  in  regnum 
Dei ,  iufliis  eft  Petrum  ad  fe  vocare,  vt  ea  ab  ilio 
cognofceret,  quae  anre  baptifini  perceptionem  ex 
Chrifti  inftitutione  traduntur ,  vt  explicite  crede¬ 
ret  ,  quae  in  fua  illa  priftina  fide  implicite  inuol- 
uebantur. 

Itaque  eodem  loeo  fubiicit  Auguftinus  :  Sed  fi  VII. 
poftet  fine  fide  Chrifti  effe  faluus ,  non  ad  eum  nidifican¬ 
dum  mitteretur  architectus  Apoftolus  'Petrus .  Non  me 
tamen  fugit  de  Cornelij  iuftificatione  nuflta  in 
fcholis  vitro  citroque  a  Theologis  difputaii,  qui.de 
fide  iuftificante  non  eodem  modo  loquuntur.  Sed 
quoniam  ad  inftitutum  non  magnopere  pertinent, 
omittenda  cenfui  ;  tantum  in  praefentia  indicare 
volui ,  quod  maxime  contendit  Iacobus  Apofto- 
lus ,  fidem  iuftificantem  viuam ,  atque  adtuofam 
effe. 

Raab ,  inquit ,  meretrix ;  alibi  diflerui, num  vere  VIII. 
Raab  fuerit  meretrix ,  cum  vox  Hebraea  nsit  & 
hofpitam ,  &  .meretricem  fignificare-  poffit :  fed 
valde  videtur  probabile,  Raab  vtrumque  fuiffe, 
fed  fidei  beneficio  vtrumque  effe  deliifle,  &  ere-  / 
ptam  a  Hiericontina  vaftatione  Ifraeliticb  populo 
fuifle  aggregatam,  illuftri  etiam  matrimonio  nobi¬ 
litatam  ,  vt  iam  tum  indicaret  Deus  etiam  genti¬ 
bus  aditum  patere  ad  falutem ,  Se  fore  aliquando, 
quod  luculenter  ad  Romanos  docuit  Apoftolus, 
vt  oleafter  in  domefticam  oleam  infercietur.  Illud 
etiam  non  obfcure  fignificauit ,  quod  tanto  poft 
apud  Matthaeum  b  dixit  Chriftus,  Publicani, &  mere-  ^  CiP-ll-3 1  • 
trices  prncedent  vos  in  regnum  coelorum  ■,  ac  propterea 
Chriftus  Domimis,alias  dixi t:Non  eft  opus  valentibus 
medico,  fed  male  habentibus.  Rurfus :  Non  veni  vocare 
iuftosyfcd  peccatores. 

Verum  quoniam  nemini  Deus  ad  falutem  adi-  IX. 
tumocclufit,  prius  quidem  fanftiflimi  viri  Abrahae 
fidem  ,  ac  iuftificationem  commemorauit  ,  qui 
tamen  &  ipfe  oliiVi  paterno  errore  fedudVus  idola 
coluerat,  vt  alibi  copiofius  oftendi ;  deinde  etiam 
Raab  meretricis  conuerfionem  commemorat  ;  qux 
non  modo  a  vera  religione  erat  aliena  ,  fed  fceda 
etiam  libidine  inquinata.  Vtroque  autem  exemplo 
redte  colligit,  folam  fidem  non  pofie  afferre  falu¬ 
tem,  fed  ftudiofas  ,  ac  laudabiles  a&ioncs  fidei  ad- 
iungendas. 

Illud  autem  retinendum  eft,  quod  monet  Au-  X. 
guftinus  c  ,  quidquid  ante  fidem,  aut  poft  illam  be?ie, 
ac  laudabiliter  agitur  ,  Deo  bonorum  omnium  anciori  ' 
tribuendum  effe.  Et  ipfam  quidem  in  primis  fidem, 
vt  alicubi  d  eleganter  docet  Caflianus.  In  tantum  ^  Col-j  c. 
autemvniuerfa,  ait,  qua  ad  falutem  pertinent  vlposloli 
fibimet  a  Domino  largita  fenferunt ,  vt  ipfam  quoque 
fidem  praslan  fibi  'a  Domino  postularent,  dicentes :  Do¬ 
mine  ,  auge  nobis  fidem  5  plenitudinem  eius  non  libero 
arbitrio  prafumentes,  fed  Dei  fibi  credentes  munere  con¬ 
ferendam.  Denique  docet  nos  idem  AuBor  falutis  hu¬ 
mana  ,  quam  ipfa  fides  noftra  lubrica  fit ,  &  infirma,  gr 
nequaquam  fibi  fufficiens ,  nifi  fuerit  auxilio  Domini  ro¬ 
borata  dicens  ad  Petrum :  Simon ,  Simon  ,  ecce  Satanar 
expetiuit  vos,  vt  cribraret  tanquam  triticum,  fed  ego  ro- 
gaui  Patrem  meum ,  vt  non  deficiat!  fides  tua.  Quod 
alius  in  femetipfo  fentiens  fieri ,  gr  quodammodo  fidem 
fuam  infidelitatis  fiuftibus  ad  perniciofi  naufragi j  videns 
I  4  fccpulos 


104  'Epift.B.  Iacobi 


f opulos  perurgeri, ad  eundem  "Dominum  auxilium  fidei  A 
fius  pofiulans  dicit :  Domine  adiuua  infidelitatem  meam. 

In  tantum  itaque  fenferunt->  Euangelici  ,  &  Apoftolici 
viri  ,  vniuerfd  ,  qus  bona  fiunt,  ,  auxilio  Domini  con- 
fummari ,  &  ne  ipfam  quidem  fidem  fuam  Confejfi  fiunt, 
UUfam  fe  pojfie  fuis  viribu s ,  vel  arbitri]  libertate  ficruare, 
vt  hanc  vebadiuuari  ix_,  fe  ,  vel  donari  fibi  a  Domino 
pofiularent.  Qua  fi  in  Petro  ne  deficeret  Domini  ege¬ 
bat,  auxilio ,  quis  erit  tam  prsfiumptor ,  &  cscus  ,  qui  fe 
ad  huius  cuftodiam  quotidiano  Domini  credat,  adiutorio 
non  egere  ?  Prafiertim  cum  ipfe  Dominus  in  Euangelio  hoc 
ipfium  euidenter  expreffierit  dicem :  Sicut  palmes  non  po- 
teflfiuclum  fkcere  a  fcrnetipfo  ,nifi  in  vite  manficrit ,  ita 
&  vos ,  mf  in  me  tn  an  feritis  ;  &  iterum :  quia  fine  me  3 
nihil  pateti  ia  fkcere.  Quim  fit  igitur  ineptum ,  ac  facrile- 
gum  ,  quidquam  de  bonis  actibus  nofirs  induftria ,  &  mn 
Dei  gratis.,  vel  adiutorio  deputare  ,manifefie  probatur, 
Dominica  proteflante  fentemia  ,fine  fua  cooperatione ,  vel 
inffnratione  fpiritalcs  firuBus  exhibere  neminem  pofif. 
Omne  enim  datum  bonum  ,  &  omne  donum  perfectum 
de  furfiim  efi  defendens  d  Patre  luminum.  Zacharias 
quoque  ,  quia  fi  qtlid  bonum  ipfius  efi,  &  fi  quid  optimum 
ab  ipfo  i  &  ideo  conflant  er  B.  Apoftolus.  Qtftd,  inquit, 
habes, quod  non  accepifti  ?  Quod  fi  accepifii,  quid  gloriaris, 
qua  fi  non  acceperis ? 

Quas  tam  copiose  ad  verbum  recenlui  non  mo- 
db  ,  vt  appareat ,  fidem  Raab  ,  dc  qua  hoc  loco  agit  C 
Apoftolus  ,  nullis  ipfius  meritis  ,  fed  diuinac  tantum 
liberalitati ,  ac  munificentiae  acceptam  efle  referen¬ 
dam  ;  verum  etiam, vt  obiter  indicarem,  quid  de  gra¬ 
tiae  neceflirate  ,  deque  liberi  arbitrij  viribus  ,  vt  ad 
gratiam  ,  &  falutem  referuntur ,  fenferit  Caflianus, 
qui  tamen  in  multis  merito  Caftigatur  a  Profpero; 

&  vulgo  Maflilienfium,  ac  Semipclagianorum  prin¬ 
ceps  cenfetur  ,  a  quorum  tamen  errore  haec ,  quae 
rcccnfoimus,longiffime  abefle  nemo  non  videt. 

%6.  Sicut  enim  corpus  fine  ftiritu  mortuum  efi,  ita  fides 

fine  operibus  mortua  efi.  ] 

Quod  non  femel  toto  hoc  capite  docuerat, fidem  D 
abfque  operibus  inanem  ,  ac  mortuam  efle  ,  nunc 
in  calce  allata  fimilitudine  confirmat.  Sumpta  eft 
autem  fimilitudo  a  corpore  animali ,  quod  fine  fpi- 
ritu  mortuum  eft.  Quoniam  autem  Graece  legitur 
nomen  <unv paros ,  funt ,  qui  *■  exiftiment  ,  ea  voce 
fignificari  flatum  ,  feu  Ipiritum  ,  quem  animalia  re- 
fpirando  ducunt.Quemadmodum  enim  nifirefpiret 


animal ,  mortuum  eft ,  ita  fides  nifi  bonas ,  ac  lauda¬ 
biles  aeftiones  proferat ,  cenfenda  eft  mortua.  Id 
propterea  ,  credo  ,  vivi  docfti  afleruerunt ,  ne  haereri- 
cis  concederent  Apoftolum  loqui  de  vmbra  ,  feu 
imagine  fidei ,  vt  quemadmodum  animal ,  fi  careat 
anima  ,  vere  non  eft ,  nec  dici  poteft  animal.-  Ita  fi¬ 
des  informis  vera  fides  nec  efle  ,  nec  dici  poterit, 
cum  res  quaslibet  a  lua  forma, naturam  atque  appel¬ 
lationem  fortiatur. 

Sed  nihil  erat  cur  tantopere  formidarent :  neque 
enim  Apoftolus  ^b  animante  fimilitudinem  fumit, 
fed  a  corpore,quod  quamuis  formam  corporis,  hoc 
eft  ,  illam  membrorum  ,  ac  partium  conformario- 
nem,ac  nexum  retineat, fi  tamen  careat  anima,  mor¬ 
tuum  eft  ,  &  dicitur  ;  non  aliter  fides  aj?  operibus 
auulfa,  tametfi  retineat  eam  formam ,  quas  imime 
pertinet  ad  fidem  ,  eamque  in  fuo  genere  conftituir, 
re&e  tamen  informis  ac  mortua  nuncupatur  ,  quia 
fpiritu  ,  &  vita  caritatis  deftituitur.  Caritas  enim, 
vt  acute  Theologi  probant  in  fcholis,  eft  virtutum 
omnium  extrinfeca  forma  ,  vim  meriti  lingulis  tri¬ 
buens.  Ac  propterea  quascunque  fiunt  abfque  cari¬ 
tate, merito  a  Theologis  mortua  nuncupantur.  Ita¬ 
que  crediderim  nomine  fpiritus  animam  ab  Apo- 
ftolo  fignificavi,vt  fimilitudo  du<Sfca  fit  non  ab  homi¬ 
ne, aut  animali  ,fed  a  corpore ,  quod,  vt  dixi ,  fi  ca¬ 
reat  anima ,  corporis  quidem  appellationem ,  ac  na¬ 
turam  retinet ;  eft  tamen  penitus  expers  vitae,vt  per- 
fimili  ratione  &  fentiendum  ,  &  loquendum  fit  de 
fide, quo:  fine  operibus  vera  quidem,  ac  propria  fides 
eft ,  fed  quodammodo  exanguis ,  8c  mortua ,  quod 
paulo  ante  Didymi  Alexandrini, Ephrem  Syri,&  de¬ 
nique  Bernardi  tcftimonio  probauimus. 

Nec  mihi  quifquam  in  praefentia  philofophicas 
argutiolas  obiiciat,&  nouam  quandam  corpori  mor¬ 
tuo  cadaueris  formam  aduenire  contendat.  Atque 
adeo  non  proprie  corpus ,  fed  cadauer  nuncupan¬ 
dum  efle:  neque  enim  tanta  fubtilitate  Apoftoli  fi¬ 
militudo  eget ,  qui  non  philofophorum  more, fed 
vulgi  confuetudine  loqui  maluit ,  &  mortuum  cor¬ 
pus  quacunque  tandem  forma  conflet  corporis  no¬ 
mine  flgnificauit ,  quo  ne  a  philofophica  quidem, 
aut  mathematica  loquendi  ratione  omnino  recellit: 
quod  enim  trina  dirnenflone  continetur, mathema¬ 
ticis  corpus  dicitur  ,  &  fi  folida  materia  conflet, 
etiam  apud  Philofophos  inter  vera  corpora  rccen- 
fetur. 


Paraphrafis  Cap. III  105 


Tertij  Capitis  Argumentum. 


AL 1 A  morum  pracept a  tradit ,  pracipueque  in  cos  inuehitur ,  qui  docendi  munus  ambitiose  qudre- 
renty&  eam  ob  caufam  de  lingua  impotentia  copiose  differit,&  humana,  dtuinaj^ fapi  entia  difcn- 
mina  fubtiliter,  accuratique  declarat. 


C  A  P  V  T  III. 


PARAPHRASIS. 


j&pp  Olite  piares  magifirt fieri,  fra- 
IJjg  tres  mei/ [cientes ,  quoniam  ma¬ 

ius  indicium  fumitis. 


z  In  multis  enim  offendimus  omnes. Si  quis  in 
verbo  non  offendit, hic  perfettus  e  fi  vir, 
pote  fi  etiam  frano  circumducere  totum 
corpus. 


3  Si  autem  equis  [rana  in  ora  mittimus, ad 
confentiendum  nobis ,  &  omne  corpus 
illorum  circumferimus. 


4  Ecce  &  naues  cum  magna fint,  &  a  ventis 
validis  minentur  ,  circumferuntur  a 
modico  gubernaculo ,  vbi  impetus  diri- 

y  Ita 

efi  ,&  magna  exaltat.  Ecce  quantus 
ignis, quam  magnam  fyluam  incendit. 


gentis  voluerit. 


6  Et  lingua  ignis  efi ,  vniuerfitas  iniquitatis: 
lingua  confiituitur  in  membris  nostris, 
qua  maculat  totum  corpus ,  &  inflam¬ 
mat  rotam  natiuitatis  nofira  inflamma¬ 
ta  a  gehenna. 


y  Omnis  enim  natura  befiiarum ,  &  volu- 
crum,&  ferpentium ,  &  caterorum  do¬ 
mantur,  &  domita  funt  a  natura  hu¬ 
mana. 

8  Linguam  autem  nullus  hominum ,  domare 
potefldnquietum  malum ,  plena  veneno 
mortifero. 

5>  tn 


Olite  qua:fo,fratres,plurcs  inter  vos  ad 
gyltjSi  fedem ,  ac  dignitatem  ecclefiaftici  magi- 
fterij  promouere ,  nec  quifquam  eam  fedem  am- 
bitiofius  appetat.  Sic  enim  vobis  perfuafum  elfe 
percupio  feuerius  in  eos  a  fupremo  iudice  inqui¬ 
rendum  effe,qui  aliis  inftituendis,  erudiendifque 
prsefuerint.  ^  Certe  in  multis  fa:pe  omnes  offen¬ 
dimus;  nemoque  eft  tam  eximia  virtute, conftan- 
tiaque  praeditus, quin  citra  peculiare  Dei  priuilc- 
gium  aliquando  labatur,  &: erret.  Linguae  vero 
lapfus  adeo  procliuis  eft ,  ac  facilis ,  vt  fi  quis  ab 
eo  fit  penitus  immunis ,  neceftario  fateadum  vi¬ 
deatur, eum  e/fe  omni  ex  parte  pcrfedum,qui  ve- 
luti  fraeno  moderari  queat  reliqua  corporis  mem¬ 
bra  ,  omnefque  fuas  humanas  adiones.  ^  Nam 
equos  quidem  tanta  videlicet  corporis  magnitu¬ 
dine, ac  ferocitate  formidabiles,  iniedo  in  eorum 
ora  lupato ,  mites ,  &  obfequentes  reddimus ,  &: 
quocunque  volumus  mira  facilitate  circumagi¬ 
mus.  f  Et  perfimili  ratione  ingenti  magnitudi¬ 
ne  naues  maris  fludibus,ac  ventorum  impetu , 
procellis  agitatae  perexiguo  gubernaculo  pro  na¬ 
uarchi  audoritate ,  atque  imperio  quocunque  li¬ 
buerit  impelluntur.  ^  Non  aliter  lingua  exile 
quamuis  membrum,  Sc  molle ,  ac  quantitate  mi¬ 
nimum  ,  maxima  tamen  iadat ,  &  ingentes  non- 
nunquam  turbas  excitat, &  quafi  quaedam per¬ 
exigua  ignis  fcintilla  maximam  quandam  mate¬ 
riam  fubito  incendit,  atque  inflammat.  ^  Sic 
enim  habetote  linguam  ignem  quempiam  dfe, 
omniumque  pene  fcelerum  arcem, ac  veluti  femi- 
narium.  Cunda  enim  peccata  lingua:  opera  aut 
perficiuntur,  aut  perfuadentur,  aut  defenduntur, 
aut  denique  excufantur-  Itaque  illa  inter  corpo¬ 
ris  noftri  membra  ita  recefetur,  vt  caeteras  omnes 
corporis  partes ,  &  humanas  adiones  quodam¬ 
modo  inquinet, atque  ad  malum  prouocet,  at  ve- 
luti  furiis  agitata ,  &:  gehenna:  incendio  ardens 
mortalitatis  noftrae  curfum  ,  &  humana:  propagi¬ 
nis  feriem  vehementer  inflammet.  ^  Itafadum 
eft,vt  quamuis  omnia  immanium  ferarum,  volii- 
crum,  ferpentium,  cetorumque  genera  domari, 
&:  pene  dicam  manfuefieri  queant, atque  adman» 
fuetudinem ,  ac  lenitatem  non  raro  humano  ftu- 
dio,  atque  induftria  traduda  fint.  ^  Linguam 
tamen ,  quod  mirum ,  ac  pene  incredibile  videa¬ 
tur,  tanquam  indomabile  rnalum ,  lethiferoque 
veneno  plenum  domare ,  aut  framo  cohibere  ne¬ 
mo 


io6 


Epift.  B.  Iacobi 


mo  mortalium  poflit.  f  Illa  quippe  Dei  immor¬ 
talis,  omniumque  parentis  laudes  celebramus, di- 
uinaeque  eius  maieftatis  gloriam  praedicamus ;  & 
rurfus  eidem  homines,  qui  ad  Dei  imaginem ,  ac 
fimilitudinem  conditi  funt  probris  ,  ac  maledi¬ 
ctis  profcindimu$,quae  profedo  funt  eiufmodi,vt 
inter  fefe  ex  aduerfo  pugnare  videantur,  f  Quo- 
circa  quod  minime  probandum  eft ,  ex  vno ,  eo- 
demque  ore  Dei  laus  ,  &c  hominum  exeeratio 
prodit,  eademque  lingua  aeque  mala ,  ac  bona  ef¬ 
fundit  cupio  autem  fratres  hoc  a  vobis  vitium 
longiffime  abefle,cum  vitae  Chriftianae  profeffio- 
nem,atque  inftitutum  id  minime  deceat.  If  Nam 
fi  humanis, atque  a  rerum  natura  dudis  exemplis 
agendum  iit ,  quis  vnquam  vel  fando  audiuit  ex 
vna,  atque  eadem  fontis  fcaturigine  dulcem ,  at¬ 
que  amaram  aquam  profluere?  ^  An  exiftimare 
quifquam  poteft, fratres  mihi  cariflimi,  ex  arbore 
ficu  oleas  progigni  pofle,  aut  a  vite  ficus  procrea¬ 
ri?  Quod  fi  rerum  id  natura  non  patitur , cum 
quaelibet  planta  fuapte  vi  confentaneos  fibi  fru- 
dus  edat;  fic  prorfus  fentiendum  cftjn  ullum  fon¬ 
tem  falfam,ac  dulcem  aquam  edere  vnquam  pof- 
fe  ,  vt  vel  hinc  appareat ,  cum  ipfa  propemodum 
natura  pugnare ,  &  ex  vna,  eademque  lingua  be- 
nedidio ,  &  maledidio  oriatur.  ^  Eftne  quif- 
piam  inter  vos  fcientia,  &  Chriftianadifciplina 
inftrudus  ?  haud  equidem  abnuerim.  Quifquis 
vero  ille  fit ,  non  tam  magifterij  gradum  ,  aut  lo¬ 
cum  appetat, quam  det  opcram,vt  moribus,  &  fa¬ 
miliari  confuetudine  redae ,  atque  honeftae  eius 
adiones  fapientia’  manfuetudinem  indicent ,  vt 
exemplo  potius  ,  quam  lingua, Chriftianae  vitae 
praecepta  tradere  videatur.  Quod  fi  contra  li- 
uore ,  &  iniqua  aemulatione ,  atque  indignatione 
commouemini ,  contentionifque  ardorem  inclu- 
fum  animo  fouetis,  nolite  fcientiam  veftram  glo- 
riofius  prsedicare,atque  extollere  :  nihil  en  im  hoc 
aliud  eft ,  quam  aduersus  veritatem  cognitam  re 
ipfa  pugnare  ,  &:  non  voce ,  fed  adione  mentiri. 
^  Neque  vero  iftiufrnodi  fapientia  cceleftis  ,  aut 
diuina  cefendaeft,  quae  ab  audore  Deo  piis  men¬ 
tibus  inftillatur,  fed  potius  terrena,  hoc  eft,  quae 
mortalia, &  caduca  fpedet;  animalis ,  quae  corpo¬ 
ris  commodo  omnia  metiatur ;  denique  daemo¬ 
niaca  ,  quae  daemone  magiftro  inuenta  fit ,  &  dae¬ 
monis  arrogantiam, ac  fuperbiam  imitetur.^  Vbi 
enim  aemulatio, contentioque  dominatur,  ibi  ne- 
cefle  eft,leuitatem,&:  inconftantiam, aliaque  pro¬ 
pemodum  innumerabilia  mala  exiftere ,  quae  ab 
ifta  falfi  nominis  fcientia,&  olim  profeda  funt,&: 
quotidie  promanant.  ^  Iam  vero  cceleftis, ac  di¬ 
uina  fapientia,  quam  Deus  fidelibus,  ac  iuftis im¬ 
pertit, primum  quidem  cafta, atque  integra  eft,at- 
que  omnis  labis  penitus  .expers ;  deinde  ciufmo- 
di ,  vt  mutuam  pacem  mere  conciliet ,  ad  mode- 
ftiam,ac  manfuetudinem  compofita,&  quae  faci¬ 
le  tradari  queat, quippe  redae  rationi  confentiens 
incredibilem  vim  habet  ad  perfuadendum ,  nec 
fola  rerum  cognitione ,  contemplationeque  con¬ 
tenta 


9  In  ipfa  benedicimus  Dcltm,  &  Patrem,  & 
in  ipfa  maledicimus  homines ,  qui  ad  fi¬ 
militudinem  Dei  facit funt. 


io  Ex  ipfo  ore  procedit  benediftio ,  &  male¬ 
dictio. Non  oportet ,  fratres  mei,  hac  ita 
fieri. 


1 1  Nunquid  fons  de  eodem  foramine  emi + 
nat  dulcem,&  amaram  aquam ? 


1 1  Nunquid potefi ,  fratres  mei ,  ficus  vuas 
facere ,  aut  vitis ficus  ?  Sic  neque  falfi 
dulcem  potefi  facere  aquam. 


1 3  fapiens ,  &  difciplinatus  inter  vos? 
ofiendat  ex  bona  conuerfitione  operatio¬ 
nem  fuam  in  manfuetudine  fapientia. 


i 4  fi  zelum  amarum  habetis  ,  &  con¬ 
tentiones fint  in  cordibus  vefiris,  nolite 
gloriari ,  &  mendaces  ejfe  aduersus  ve¬ 
ritatem,. 


iy  Non  e  fi  enim  ifi a  fapientia  de  fur fum  de - 
fcendensfedterrena,animaiisy diabolica. 


16  Vbi  enim  zelus,  &  contentio, ibi  in  conflan¬ 
tia, &  omne  opus  prauum. 


l7  guffutem  de  fur  fum  e  fi  fapientia,  pri¬ 
mum  quidem  pudica  eft,  deinde  pacifi¬ 
ca  ,  modefta  fifuadibilis ,  bonis  confen¬ 
tiens,  plena  mifertcordia ,  &  fruttibus 
bonis-, non  iudicansfine  fimulatione. 


18  Frn 


Paraphmfls  Cap.  III.  107 

tenta  ad  a&ionem  ita  refertur ,  vt  mifericordia; 
operibus  ,  &:  laudabilium  a&ionum  frudibus 
abundet, nec  temere  quidquam  iudicet,maxime- 
tg  Fruffus  autem  iuJHtUin  pace  feminatur  que  ab  hypocrifi,ac  fimulatione  abhorreat.  ^  Sic 
facientibus  pacem.  autem  vobis  perfuafum  effe  cupio,  fratres ,  quid¬ 

quid  in  hac  mortali  vita  a  iuftis  agitur ,  rede  fe- 
menti  comparari, cui  in  illo  beatorum  coetu, quali 
feges,ac  frudus  prsemium  illud  refpondeat,quod 
propolitum  eft  iuftis ;  necefte  eft  autem,  dum  hic 
femen  fpargimus, pacem, &:  mutuam  concordiam 
ftudiose  colere, ac  retinere, cum  merces  pacis  cul¬ 
toribus  propolita  fit. 


IN  CAPVT  TERTI  V  M 


EXPLANATIO. 


r.  Nolite  plures  magiflri fieri,  fratres  mei,  fidentes ,  quo-  A  quam  humana  eftl  fine  grauifate, fine  auctoritate,  fine  di- 


niam  maius  indicium  fiumitis. ] 

Erstringi  t, opinor, lacobus  Iu- 
fjl  dseorum  quorundamambitiofum  do- 
I  eendi  Hudium  :  vt  enim  monet  Beda, 
j  multi  fuere  temporibus  Apojlolorum  ,qui 
5  defeendentes  de  lud&a  Antiochiam  non 
bene  eruditi  in  lege  fidei  docebant  credentes  ex  gentibus , 
debere  circuncidi,&  alios  errores  inducebant,  de  quibus  in 
a  cap.if.  Attis  ^Apo/lolicis  loquitur  Lucos  a .  Et  ni  fallor,  eodem 
bep.i.c.i»6.  Ipe&ant ,  quae  Paulus  feribit  ad  Timotheum  b.  A 
quibus  quidam  aberrantes ,  conuerfi  fiunt  in  vaniloquium, 
volentes  ejfie  legis  dottores,non  intelligentes ,  neque  qua  lo- 
C  eap.i.io.  quuntur, neque  de  quibus  ajfirmam.  Et  ad  Titum  c :  Sunt 


‘fciplina  fidei  fiua  congruens.  Inprimis  quis  catechumenus, 
quis  fidelis ,  incertum  eft  ,  pariter  adeunt  ,  pariter  au - 
aiunt  ,  pariter  orant.  Etiam  ethnicis  fi  finpcruenerint 
Janttum  canibus  ,  &  porcis  margaritas  licet  non  veras 
iattabunt  ,  /implicitat  em  volunt  ejfie  poft  rationem  di- 
ficiplina ,  cuius  penes  nos  curam ,  lenocinium  vocant.  Pa¬ 
cem  quoque  pajfim  cum  ornnibus  mificent ,  omnes  fiden¬ 
tiam  pollicentur, ante  fiunt  perfetti  catechumeni,  quam  edo- 
tti.  Jpfist  mulieres  haretica  quam  procaces ,  qua  audeant 
doceret  Ordinationes  eorum  temeraria,  leues,  inconftantes \ 
nuneneophitos  collocant, nunc  fiacnlo  obftrittos,  nunc  apofta- 
tas  noftros,vt  gloria  eos  obligent,  quia  veritate  non  po (fiunt-, 
nufiquam facilius proficitur ,  quam  in  cafiris  rebellium,  vbi 
ipfium  ejfie  illic  promereri  eft,  e$“  laicis  [acer det  alia  munera 


enim  multi  etia  inobedietcs,vaniloqui,&  fieduttores,maxi -  B  iniungant.  Verbi adminiflratio  illis  non  ethnicos  conuertcn- 


me  qui  de  circuncifione  fiunt ,quos  oportet  redargui,qui  vni- 
uerfias  domosfiubuertunt  docentes ,quanon oportet turpis  lu¬ 
cri  gratia.  Monet  itaque  lacobus, ne  multi  m  Ecclefia 
admittantur  magiftri  :  dixit  enim  Graece  /uhwoaxo/  JV 
JaMaAo/  Tum  vt  vitetur  confufio,  &  pertur¬ 

batio  in  Ecclefia,  quam  fedulo  vitandam  docet  Pau- 
«1 1.  ad  Cor.  Ius  d,  cum  ait :  Stue  lingua  quis  loquitur, fecundum  duos, 
I4-t7*  aut  multum, tres,&  per partes,&  vnus  interpretetur,&cc. 

tum  etiam  vt  occurratur  periculo  :  nam,vt  ait  Augu- 
e  improl.lib.  ftinus  « ,  Magiftri  tunc  plures  jieri  dicuntur,  cum  diuerfd, 

1  .retrad.  &  inter  fie  aduerfa  fentiunt-,  cum  vero  id  ipfium  dicunt  om- 
nes,<jr  verum  dicunt, ab  vniusveri  magiftri  magifterio  non 
recedunt.  Offendunt  autem  non  cum  illi  multa  dicunt ,  fed 
cum  adhuc  fua,fic  quippe  incidunt  ex  multiloquio, in  {hlfe- 
fqu*ft.4.ad  loqutum.  Idque,  vtooferuat  Iuftinus  f,  praecipue  cer- 
Orthod.  nitur  inter  haereticos.  Tantum, inquit,  abeft,  vt  haretici 
viribus  omnibus  veritatem  inquijierint ,  vt  etiam  per  illos , 
quieatn  wuenerunt ,tpfis  demonftratarn  fiuficiperc  neque  po- 
tuerint,  neque  fuftinucrint.  Ac  fiquidem  vera  hac  effiet  de- 
fenfio ,  oporteret  &  ipfios  alias  altis  innicem  ignoficere  lapjis 
tanquam  qui  virium  imbecillitate  non  maligna  mentis  de- 
fiinatione  h arefies, & fiettas  inslituerent  fibi  tp (is, (jr  verita¬ 
ti  repugnantes.  Nunc  autem  pro  eo  ,  quod  ali ;  alios  de  alie¬ 
na  jententia  condemnant  ,manifieJlo  confiat  gloria  captan- 
•  da,  aut  harefiarcharum ,  fettarumque  principum  aduerfus 
alios  propugnandorum  ftudium  harefes  omnes  vt  infiituan- 
tur,caufiam  habere.  Quarnobrem  harefum  duces  ab  Apo- 
jlolo  lupi  graues  nominati  fiunt. 

1 1-  Luculenter  autem  hanc  haereticorum  pugnam  ,  & 

^-li^harct"  ^0<^0rum  multitudinem  deferibit  Tertullianus  S. 
*aip.  aere  .  Qomer£At-to^,  Creticorum,  quam  futilis,  quam  terrena. 


di,  fed  noftros  euer  tendi ,  hanc  magis  gloriam  captant ,  fi 
flantibus  ruinam, non  (i  'tacentibus  eleuationem  operentur. 

Hoc  credo, quod  in  praefentia  ait  ApoftolusTigni- 
ficauerat  olimChriftus ,  cum  apud  Matthxum  di¬ 
xit  3 :  Vos  autem  nolite  vocari  Rabbi :  vnus  eft  enim  magi -  ; 
fler  vefter.  Et  aliquanto  b  poft:  Nec  vocemini  magiftri, ' 
quia  magifler  ve  fler  vnus  eftChrijlus.  Quanquam  po- 
tiftimunt  fuperioris  loci  ambitum  prohibere  videtur 
Chriftusjcum  niox.fubdat :  Gpui  maior  eft  veffrum,erit 
rniniftervejler,qui  autem  fie  exaltauerit ,  humiliabitur ,  & 
qui  fie  humiliauerit, exaltabitur.  Sed,vt  arbitror, non  in¬ 
de  longe  abit  lacobus :  mox  enim  periculum  propo¬ 
nit  ,  quod  iis  imminet ,  qui  niagifteriuni  quaerunt. 
Scientes,  inquit,  quoniam  maius  indicium  fiumitis.  Nam 
C  vt  feribit  Origenes  c  ,  Ea  eft  principum  populi  conditio, 
vt  non  fiolism  pro  fiuis  arguantur  deliElis,  fed  &  pro  populi 
peccato  cogantur  reddere  rationem  ,  ne  ipfiorum  fit  culpa, 
quod  populus  deliquit, ne  forte  non  docuerint, ac  monuerint, 
neque  follicit  i  fuerint  arguere  prstuar  icat  ores.  Tum  addit: 
Hac  fi  cogitarent  homines  ,  nunquam  ambirent  principa¬ 
tum  ,fufficit  mihi  pro  meis  propriis  argui  deliciis  ,  &  pro 
memetipjo  rationem  reddere. 

Id  olim  praeclaro  exemplo  docuit  Deus  d  ■  cum 
enim  populus  cum  Moabitidis  fefe  graui  fcelerc 
contaminafletjiulfir  Deus  tolli  eundos  principes  po¬ 
puli,  &  fufpendi  contra  folem  in  patibulis,  vt  auerta- 
tur,  inquit,  juror  meus  ab  Ifrael.  Fateor  hoc  loco  Ovi 
genent  lineas  tranfilire  ,  qui  enant  Angelis  tutelari¬ 
bus  ,  quos  Principum  nomine  lignificari  autumat, 
fuppliciunt  imntinerc  contendat.Sed  in  eo  certe  non 
fallitur,  quod  eos,  qui  exteris  praefunt ,  feueriui  pu¬ 
niendo' 


1 1 L 


cap.tj.g. 

'Yer.io. 


chom.  i.  in 
Num. 


IV- 

d  Num.  15. 
in  priu. 


ioB 


Epift.  B.Iacobi 


*  Sa  V-6.6. 
V. 

b  Apola. 


VI. 

t  in  Ezech. 
C.J4. 

i  Ecclefia- 
ftic.7 .6. 


VII. 

flib.  de  Pa- 
ftpr.c  1. 1,  & 


Vin, 


nicndos  cenfet;  Vere  namque  feriptumeft  a  Salomo¬ 
ne  *:  Horrende,  fir  cito  apparebit  vobis,, quoniam  indictum 
duriffmum  his, qui  prafuntfitt. 

QuodrCaaUcubifcripncGregorius  Naziazenus  b: 
At  vero  homini ,  inquit ,  cum  difficile  fit  [cire  parere,  tum 
multo  difficilius  ejfe  videtur  f 'cire  hominibus  imperare  ,  ac 
prafertim  in  hoc  noflro  imperio  ,  quod  in  lege  diuina  fi- 
tum  efi,  fir  ad  Deum  ducit ,  cuius  quo  maius  eftfaftigium , 
maior  que  dignitas ,  eb  etiam  maius  periculum  eft,  prudenti 
vtique  homini, &  cordato ,  quippe  cui  primum  illud  curan¬ 
dum  erit ,  vt  argenti ,  atque  auri  inftar  omni  ex  parte  ver- 
fatus ,  atque  in  omnibus  temporibus ,  fir  rebus  nufquam 
adulterinum,  aut  fubaratum  quiddam  tinniat, nihilque  de¬ 
terioris  materia ,  flammdque  acriori  digna  in  fe  ipfo  gefiet: 
namalioqui  tanto  grauius  malum  [ierit ,  quanto  pluribus 
imperar  it, [quidem  maior  efi  e  a  improbitas ,  qua  ad  multos 
ferpit ,  quam  quainvno  defixa  haret.  In  quem  locum 
plura feribit  in  eandem  lentendam  Elias  Cretenlis. 

Eandem  ob  caufam,vt  feribit  Hieronymus c, dixit 
Sapies  d :  Noli  quarere fieri  iudex,nifivaleas  virtute  irru¬ 
pere  iniquitates. Pertinet  aute,vt idem  Hieronymus af- 
firmatjhocpotiflimum  ad  Ecclefiarum  antiftites ,  ac 
praefules,qui  cum,vt  ille  ait,  gregem  Domini  pafcere  de¬ 
beant ,fir  fialuti  illius  prouidere ,  pro  fisa  ftflinant  luxuria •, 
quos  procul  dubio  perftringit  Ezechiel  e ,  cum  ait: 
Va  pafloribus  Ifirael  ,  qui  pa fiebant  fiemetipfos :  &  quas 
deinceps  toto  illo  capite  lequuntur,quae  vtinam  non 
tam  vere  in  noftri  fseculi  mores  conuenirent :  quid¬ 
quid  enim  eo  loco  dicitur,  proprie ,  ait  Hieronymus, 
ad fupercilium  Epifcoporum  pertinet , eorum  videlicet ,  qui 
operibus  dedecorant  nominis  dignitatem,  &  pro  humilitate 
afiumunt  fuperbiam  ,  vt  honorem  fe  putent  confecutos ,  non 
onus  \  fir  quofeunque  in  Ecclefia  viderint  prapot entes ,  fir 
Dei  habere  fermonem,  opprimere  nituntur.  Et  paulo  poft: 
Sed  fir  Scclefiaftici  viri ,  qui  dogmatum  non  cuftodiunt  ve¬ 
ritatem, fed  de  fuo  corde  confingunt, magiflrdmque  habent 
prafumptionem  fuam,  fimili  errore  retinentur,  qui  cum  po¬ 
pulo  perfuaferint  vera  ejfe,  qua  fingunt  ,&  in  theatralem 
modumplaufus  concit  auerint, fir  clamores, immemores fiunt 
imperitia  fua ,  fir  adducto  fupercilio  ,  libratifque  fermoni- 
bus ,  atque  trutinatis ,  magittrorum  fibi  afiumunt  aucto¬ 
ritatem . 

Neque  aliter  fentit  Auguftinus  f  :  totum  enim  il- 
;  lum  Ezechielis  loeu  ad  Epifcopos,  &  Praefules  trans¬ 
fert.  Hac, incpih, prima  caufa  efi, quare  arguantur  pafio- 
res  ifii,quia  fe  ipfis  pafcunt,non  oues.  Qui  funt ,  qui  feipfos 
pafcuntl  De  quibus  dicit  Apostolus ,  omnes,  qua  fua  funt, 
quarum ,  non  qua  Iefiu  Chrifti.  Nos  enim, quos  in  i  flo  loco , 
de  quo  periculo  fit  ratio  redditur,  Dominus  fecundum  digna¬ 
tionem  fuam ,  non  fecundum  meritum  nostrum  confiituit, 
habemus  duo  quadam -,  vnum,quod  Chrifliani  fumus ;  al¬ 
terum, quodprapofiti  fumus.  Illud,  quod  Chrifliani  furnus, 
propter  nos  efi-, quod  autem  prapofiti  fumus,  propter  vos  efi. 
In  eo  .quod  Chrifliani  fumus,  attenditur  vtilitas  nofira -,  in 
eo,  quod  prapofiti,  non  nifi  veftra.  Sunt  autem  multi  Chri- 
ftiani,  fir  non  prapofiti ,  qui  perueniunt  ad  Deum  faciliore 
fbrtafle  itinere, & tanto  forte  expeditius  ambulantes,  quanto 
minorem  fir  emam  portant. Nos  autem  excepto,  quod  Chri- 
ftiani  fumus, vnde  rationem  reddemus  Deo  de  vita  nofira ; 
fumus  etiam  prapofiti ,  vnde  rationem  reddemus  Deo  de 
difpenfatione  nofira.  Nonnullis  autem interiedKs.  Cum 
trgo, inquit,  prapofiti  ad  hoc fint,vt  his,  qui  fubiecli  funt, 
(onfulant,non  in  eo,quod prafunt,  omnino  vtilitatem  fuam 
attendant,  fed  eorum, quibus  miniflrant.  Quifquis  ita  pra- 
fofitus  efi ,vt  in  eo ,  quodprapofitus fit , gaudeat ,  &  hono¬ 
rem  fuum  quarat,fir  commoda  fua  fola  refficiat  ,fe  pafeit, 
non  oues.  Denique  hos  pa  flores ,  ah,  apud  Ez.echielem  k 
Domino  acriter  reprehendi. 

Itaque  redte  dicit  hoc  loco  Iacobus  :  Nolite  plures 
magifiri fieri,  fratres  mei ,  vt  ambitum  coerceat, &  mox 
rationem  reddens  fubdit :  Scientes  quoniam  matus  iu- 


A.  dictum  fumitis.  Quo  loco  Graece  legimus  in  primst- 
perfona  ,  Ah  ftofstOa. ,  hof  efi  ,fumpturi  fumus  :  fe  enim, 
palloribus  ,  ac  magiftris  annumerat ,  cum  F  cclefias 
Hierofolymitanas  praeeifet.  Quo  fpectaris  Augufti¬ 
nus  a :  Veniet  enim ,  inquit ,  dies, quo  euntia  adducuntur  a  Hb.  de  Pa* 
in  indicium-,  fir  ille  dies,  fi  faculo  longe  efi, vnicuique  horni-  ^orib.c.t. 
ni  vita  fua  v  It  mus  prope  efi-,  tamen  virumque  Deus  latere 
voluit, &  quando  veniat  finis  faculi ,  fir  quando  fit  in  vno- 
quoque  homine  huius  vita  finis.  Vis  non  timere  diem  occul- 
tuml Quando  venerit, inueni at  te  paratum.  Hanc  ob  cau- 
fam  redte  monet  Sapiens  ll  :  Noli  quarere  k  Domino  hEcclcf.74, 
ducatum  ,  neque  k  Rege  cathedram  honoris  :  quo  enim 
quis  fublimioriloco  politus  eft  ,  hoc  illi ,  fi  labatur, 

•  maior  imminetruina. 

B  Non  committam, vt  hoc  loco  quifquam  Augufti-  IX. 

ni  egregiam  orationem  delideret.  Is  enim  de  Eccle- 
liaftico  magifterio  hunc  in  modum  alicubi  c  dilferit:  c  fer.  iot.lt 
Quanquam  propter  commoditatem  depromenda  vocis  ,  al-  ‘huer.c.r, 
tiore  loco  ftare  videamur, tamen  in  ipfo  altiori  loco  vos  indi¬ 
catis, &  nos  indicamur,  do  flores  dicimur , fed  in  multis  do - 
florem  quarimus,nec  volumus  nos  haberi  magifbos.  Peri  - 
culofium  efi  enim ,  fir  prohibitum  Domino  ipfo  dicente :  Ne 
velitis  dici  magifiri, vnus  efi  ma  fi  fler  vefler. 

Et  aliquanto  poft  :  Et  quia  docloris  Apostolus  fu-  X. 

/ceperat  neceffitate  perfionam, videte  quid  dicat :  Cum  timo-  ^  caP  »• 
re,Cr  tremore  multo  fiti  apud  vos. Tutius  eft  ergo, vt  &  nos, 
qui  loquimur, &  vos,  qui  auditis,  fubvno  magiflro  condi- 
fcipulos  nos  effe  nouerimus-,  omnino  tutius  eft,&  hoc  expedit, 

£  vt  nos  non.tanquam  magifiros ,  fed  tanquam  condifcipulos 
veftros  audiatis.  Adeo  videlicet  vir  landlillimus  ab  il¬ 
lorum  inani  ftudio  aberat ,  qui  honorum  titulos,  Sc 
gloriolas  magifterij  appellationes  ambitioliiis  appe- 
tunt,docendi  tamen,  concionandique  laborem  ine- 
ptiftimis  plerunque  ,  atque  imperiti llimis  permit- 


Et  li  qui  forti  (  qui  pauci  lunt)  recfte,&  catholice 
docent,quod  ore  proferunt  ,  vitae  exemplo  corrum¬ 
punt  ,  8c  inquinant :  quos  Ezcchielis  c  verba  cafti- 
gant.  Infuper,  inquit,  &  reliquias  pafcuarum  veflrantm 
conculcafhs  pedibus  veflris ,  (jr  cum  puriffimani  aquam 
biberetis, reliquam  pedibus  veflris  turbabatis,  &  oues  mea 
his, qua  conculcata  pedibus  veflris  fuerant, pafcebantur,  fir 
qua  pedes  veftri  turbauerant,hac  bibebam. 

Solet  enim  populus  non  tam  paftoris  voces  audi¬ 
re  ,  quam  vitam ,  ac  mores  obferuare  ,  quod  tamen 
£  Chriftus  f  Dominus  merito  damnat,cum  dicit,  Oua 
dicunt  facite,  qua  autem  faciunt, nolite  facere. Nam,xt  ah 
Auguftinus  S.  Cum  non  facitis, qua  faciunt  mali  Paftores , 
non  vos  ipfi pafcunt,cum  facitis  autem, qua  dicunt, ego  {  ait 
Dominus )  vospafco,  mea  enim  dicunt,  fir  non  faciunt.  Et 
aliquanto  poft  :  Qui pradicas  non  furandum  ,  furaris, 
dicit  Apoftolus  h  ad  eos ,  qui  bona  dicunt ,  fir  mala  faciunt-, 
tu  audi  pradteamem  ne  fureris  :  noli  imitari  furantem. 
Sifuramem  imitari  volueris  ,  ipfie  te  pafcet  fafio  fuo ,  tibi 
venenum  fubtniniflrat,non  cibum. 

Et  paulo  poft,  cum  attulilfet  fententiam  Chriftf : 
Nun quid  colligunt  de  (pinis  vuas  ,  aut  de  tribulis  ficus ? 
ita  argutantem  quempiam  inducit  :  Domine  noluifii 
me  ,quia  fieri  non  poteft  de  finis  legere  vuam\  fir  rurfius  di- 
£  xifiimihi  de  quibufidam,qua  dicunt  facite ,  qua  autem  fa¬ 
ciunt  ,  facere  nolite.  Nempe ,  mala  'facientes  vtique  fipina 
funt ;  Quomodo  vis  de  fpinis  me  colligere  vuam  verbi  tui ? 
Refpondebitur :  Non  eft  illa  vuafipinarurn ,  fed  aliquando 
increfcens [armentum  implicat  fe  in fiepem,  fir  pendet  vua  in  - 
ter  denfia [pinarum,  fed  non  furgit  de  radice  fpinarum.Tu  fi 
e  furier  is ,  fir  aliud  non  habes ,  vnde  fumas  caute  manum 
mitte, ne  lacereris  k  fpinis,id  cfl,nefafla  imiteris  malorum, 
fir  lege  vuam  inter  fpinas  pendentem,  fed  de  vite  nafcen- 
tem.Ad  te  perueniat  botri  alimentum, fpinis  feritatur  ignis 
tormentum. 

Quibus  confentanea  funt ,  quae  k  alibi  feribit: 

Botrum 


XI. 

c  cap.  34.18. 


XII. 

fMatr.ij.j, 

g  li.  dc  Pift. 
c.10. 


xnr. 

i  Matc.7.16 


XIV. 

k  Trai«. 


Explanatio  Gap.  III.  109 


Botrum  carpe,  [tinam  caue :  doflnnavera per  malos ,  pal¬ 
mes  in  fepe :  botrum  mter  fainas  caute  lege ,  ne,  dum  q  naris 
fruflum ,  laceres  manum,  &  cum  audi*  bona  dicentem  ,  ne 
imueris  mala  [incientem .  Neque  abfimilia  funt ,  quae 
ahorn.43.in  feribit  audor  imperfecti  s  :  Nunqutd  ,ait , propter  ter- 
Mate.  ram  vilem  pretiofum  aurum  contemnitur ?  Non fac  ut  aurttm 

eligitur, &  terra  relinquitur ,  fac  er  vos  doflrinam  accipite , 
&  Tnores  relinquite .Rurfus:  Apes ,ait,  flores  colligunt, her¬ 
bas  relinquunt, lic  &  vos  foret doflrina  colligite, &  conuer- 
fationem  relinquite. 

X  V.  Quod  ipfum  eleganter  more  fuo  explicat  Grego- 
bli.^  inlob.  rius  b  ad  illa  lobi  verba  c  ,  Cuius  meffem  famelicus  co- 
eap.f.  medet, Habet  entm, mqm;,  ftultus  mejfem,quando  iniquus 

e  cap./.j.  qutfque  donum  refla  intelligyitia  accipit ,  Scriptura  facra, 
Jententiis  docetur, bona  loquitur, fed  tamen, nullo  modo  hoc , 
quod  diat ,  operatur  .zerba  Dei  profirt ,  nec  tamen  dili¬ 
git,  laudando  exaggerat,  viuendo  calcat.  Qjfia  ergo faul- 
tus  i  fle  refle  ,  er  intelligit ,  &  dicit ,  fed  tamen  hac  ope¬ 
rando  non  umat, meffem  habendo  ieiunat ,  quam  nimirum 
famelicus  comedit ,  quia  is,  qui  ad  Deum  fanclis  defideriis 
anhelat,  difett,  quod  audit, agit,  quod  didicerit, cr  dum  do- 
clorispraui  refla  pra  dicatione  reficitur,  quid  aliud ,  quam 
flulti  fruge  faturatur  ?  An  non  famelicos  fuos  veritas ,  vt 
ftuln  meffem  comederent, admonebat, cum  perdefideriafan- 
fla  flagrantibus  de  Thuriferi  pracepir  dicens:  Qua  dicunt 
facite, iuxta  opera  ver  o  rorum  nolite  facere.  Ac  fa  aperte  di¬ 
ceret  :  Verbi  meffem  loquendo  excolunt,  fed  hatte  male  vi¬ 
uendo  minime  contingunt  .Ve  flram  ergo  famem  meffts  i  fla 
reficiat  ,  quia  vobis  hanc  per  fatuitatis  fua  faflidium  [er¬ 
uant.  Quam  fimilitudinem  alia  quadam  ratione  fe- 
dli.i.iefer.  cutus  eft  Auguftinus  A  :  docet  enim  improbos  con- 
Dom.  m  cionatores  feminare  triticum  ,  quia  verbum  Dei  fe- 
mon.  c.  14.  ver6  fpjnas  metere, quia  vitiis  fele  conta- 

ecap.u.13.  minant,  lifque  accommodat  verba  illa  Ieremix  e:Se- 
minauerunt  triticum,^  fpinas  me  (fuerunt,  hereditatem  ac¬ 
ceperunt, fjy  non  ets  proderit,  confundemini  afruflibus  ve- 
ftris propter  iram  furoris  Domini. 

XVI.  Re<5Ie  itaque  ait  Iacobtis,magiftrosmaius  iudicium 
fumere ,  quia  fi  aliter  viuant ,  quam  viuendum  ,  Sc 
fciun:,&  docent,non  poteft  eorum  vitium,&  pecca¬ 
tum  vlla  ratione  excufari,  videntur  enim  quodammo¬ 
do  ex  certa  malitia  peccare ,  quod  eft  maximum  ,  at¬ 
que  exuemum  malum.  Quo.  irca  merito  a:.ud  Daui- 

f  Pf.49-'«-  dem  f  loquitur  Deu s-.Piccatori  autem  dixit  7)eur, qua¬ 
re  tu  enarras  iusiitias  meas,  &  affuturi  teflametum  meum 
per  os  tuum  ':  Tu  vero  odi  fli  difciplinam  ,  proiecifli  fermo- 
ties  meos  retrarfum.  St  videbas  furem,  currebas  cum  eo  ,  & 
cum  adulteris  pomertem  tuam  ponebas.  Os  tuum  abun- 
dauit  malitia  ,  &  lingua  tua  concinnabat  dolos.  Sedens 
aduersum  fratrem  tuum  loquebaris ,  &  aduersiss  flium 
matris  tua  ponebas  fcan  dolum  ;  hac  fici  fli  ,&  tacui.  Exi- 
fiifnafli  inique  jjuod  erotuifimilri^trguam  te  ,  &  fatuam 
contra  faciem  tuam. 

XVII.  Hoc  nimirum  eft  maius  iudicium,  grauius,  ac  fe- 
uerius  puniri.  Multis  enim  modis  malimagtftri  pec¬ 
care  folent,non  modo  quia  fuo  exemplo  aliis  peccan¬ 
di  occafionem  prxbent,  fed  quia  inani  fcienria ,  qux, 

g  1.  ad  Cor.  vt  ait  Apoftolus  ",  inflat ,  fupra  humanum  faftigium 
elati  nihil  non  fibi  deberi  arbitrantur,  humanas  lau¬ 
des  auidiflime expetunt ,  honores  ambiunt ,  exteros 
prae fe  contemnunt, ac  nihili  faciunt;  denique  le  vnos 
mirantur, atque  luipi  mnt.  Hinc  tam  multae  hxiefes 
Catholicam  Ecclcliam  acriter  oppugnarunt;  hinc  in¬ 
ter  Catholicos  non  leuesdiflenfiones  ,  Sc  fchifmata, 
•  dum  quam  quilque  fenrentiam  animo  complexus 
eft,mordicus  tuetur, aliena  muidiofius,&r  arrogantius 
refellit,ita  quibus  armisChriftiana  fides,  atque  reli¬ 
gio  aduersu&hoftes  propugnanda  erat  ,iph  inter  fe¬ 
le  Chriftimi  magifttidigladiantur,&  mutuis  (ele  vul¬ 
neribus  ingenti  Ecclefix  malo ,  &  bonorum  fcanda- 
lo  conficiunt. 

Bened. hifiinixn .in  Epifi.Car.on. 


At  multo  aliter  olim  Apoftoli ,  virique  Apofto-  X  VIIT. 
lici  Ecclefiafticum  magifterium  exercuerunt  ,  qui 
cum  Paulo  *  Apoftolo  ve/e  dicere  poterant ,  imitato-  a  i.  ad  Cor. 
res  meiefaotefacut & cgo-Cbrifh.  Et du gregem  fibicom-  ir*1* 
mifliim  virx  exemplo  informabant, &  diuinisprx.e- 
ptis imbuebam, id  fummopere  caucbant ,  ne  qua  vel 
leuiflima  labe  ipforum  aut  vita, aut  orario  inquinare  - 
tur;quod  de  leipfo  teftatur  Auguftinusb,qui  inter 'cx-  b  epift*4- 
tera  ie  cum  inani  gloria  ,  quae  plerumque  in  eorum 
animos, qui  ad  populum  verba  faciunt, irrepere  fblet, 
ftrenue  pugnafle  commemorat.  Non  enim, inquit, hu¬ 
ius' hofats  vires  fcntitjtifi  qui  ei  bellum  indixerit ,  quia  etfi 
cuipiam  facile  efa  laude  carere ,  dum  denegatur ,  difficile  efl 
ea  non  dele  flari ,  citm  offertur.  Et  tamen  tanta  mentis  in 
Deum  debet  effe  fufpenfae.vt  fa  non  merito  laudemur ,  corri¬ 
gamus  eos,  quos  poffumus,  ne  arbitrentur,  aut  innobri  effe 
quod  non  eft, aut  nofarum  effe,quod  Dei, aut  ea  laudent, qua 
quamuis  non  defant  nobis,  ani  etiam  fuperfant ,  nequaquam 
fiunt  laudabilia, velut  i  fiunt  bonaomnia,qua  vel  cumpecori- 
bus  habemus  communia, vel  cum  impiis  hominibus.  Si  au¬ 
tem  merito  laudamur  propter  Deum,  gratulemur  eis  ,  qui¬ 
bus  placet  veram  bonum,  non  tamen  nobis  ,  quia  placemus 
hominibus-,  fed fi  coram  Deo  tales  fumus, quales  nos  effe  cre- 
dunt,eV  non  tribuitur  nobis,  fed  J)eo ,  cuius  dona  funt  om¬ 
nia  ,  qua  vere  meritoque  laudantur.  Hac  mihi  tpfe  canto 
quotidie, vel  potius  ille,  cuius  falutaria  pracepta  fiunt ,  qua¬ 
cunque  fiue-in  dtuinis  leflionibus  ihueniuntur  ,fiue  qua  in- 
trinfiecus  animo  fuggeruntttr ;  &  tamen  vehementer  cum 
aduerfiario  dimicans  fiepe  abeovtilnera  capio,citm  delefla- 
ticnem  oblata  laudis  mihi  auferre  non  poffum.  Qui  igi¬ 
tur  hxc  leuiora  ram  diligenter,  tamque  accurate  ca- 
uebant ,  quam  putamus  a  grauioribus  flagitiis  fuif- 
fc  alienos  ?  Quamobrerh  illi  ita  magiftri  munere 
fandi  funt ,  vt  eos  non  maius  iudicium  ,  fed  no- 
bilius,ac  praeftantius  praemium  in  illo  Beatorum  coe¬ 
tu  maneret. 

2.  Inmultis  enim  offendimus  omnes.  Sx  quis  verbo  nonof- 
fendity hic  perfeci  us  eft  vir ;  poteft  enim  fano  circun- 
ducere  torum  corpus  •  J 

Quoniam  dixerat  docendi  munus  nequaquam  I. 
efle  ambiendum  propofito  periculo  grauioris  fup- 
plicij ,  ne  id  temere  dixifle  videatur  ,  fubdit  om¬ 
nes  quidem  facile  labi  pofle  ,  fed  nihil  facilius , 
quam  lingua  ,  &  oratione  peccare.  In  multis ,  in¬ 
quit,  offendimus  omnes.  Qua  fi  dicat  omnes  diuino 
iudicio  fiftendos  efle  ,  omnibus  ante  adx  virx 
reddendam  efle  rationem.  Exiftunt  autem  hoc 
loco  duo  inter  fe  pugnantes  ,  penitufque  contra- 
rij  errores;  alter  eorum  ,  qui  omnia  iuftorum  ope¬ 
ra  peccata  efle  dicebant ;  alter  eorum  ,  qui  ne  mi¬ 
nimam  quidem  labem  in  iuflos  ,  &  pc-rfedos  vi¬ 
ros  cadere  pofle  arbitrabantur  ;  vrrumque  errorem 
pauciflimis  verbis  confutat  Apoftolus  ;  priorem 
quidem  dum  air,-  In  multis  offendimus  omnes-,  mul¬ 
ta  enim  peccata  efle  non  negac ,  non  tamen  quic- 
quid  agimus  ,  peccatum  efle  contendit ,  atque  id¬ 
circo  non  dixit  Apoftolus  ,  in  omnibus  ,  fed  in  mul¬ 
tis  ,  quippe  luperiori  capird  bona  opera  a  pecca* 
tis  diffinxerat.  Si  legem,  inquit,  perficitis  regalem  fecun¬ 
dum  firripturas.  Diliges  proximum  tuumficut  te  ipfu?n,be- 
ne  facit  is-, fi  autem  perfonath  accipitis, peccatum  operamini , 
redarguti  d  lege  quafi  tranfgrefforts. 

Itaque  in  facris  literis  multi  laudantur  tanquam  1 1. 
iufti,nam  de  Iobfcriptum  'legimus.  In  omnibus  his  c  cap.i.it. 
non  peccauit  Iob  labiis  fuis  ,  nec  fultum  aliquid  contra 
Deum  locutus  eft.  Et  de  eodem  Iob  loquitur  d  Deus.  deap.  1.3. 
Nunquid  conjiderafli  feruum  meum  Iob  ,  quod  noti  fit 
eifmilis  in  terra  ,  vir  fimpltx ,  &  re  cius ,  cr  recedens  d 
malo ,  T  adouc  retinens  innocentiam  ?  Dauid  autem 
K  in 


A  PfaUf.i. 
e  Pf.  iiB  iu. 


IV. 

fcap.r.nf. 

gPlal-4-S- 


1IO 


in  pfalmis  non  rato  fuam  ni  (Etiam  ,  &  innocentiam 
prxdicat  ».  Exaudi  ,  inquit , iuftitiam  meam  3 de  vult» 
tuo  iitdtcittm  meum  prodeat  3  ocuH  tui  videant  aquitatem, 
probafli  cor  meum ,£r  vifitafil  notie  ,  igne  me  examinasti, 
-b  Pfal-7-9.  ^  non  cft  innent  a  in  me  iniquitas.  Alibi  b.  Indica  me  Do¬ 

mine  fecundum  iuftitiam  meam,  cr  fecundum  innocentiam 
meam  fuper  me. 

III.  Rurfus  c.  Retribuet  mihi  Dominus  fecundum  iuftitiam 
c  Pf.  17. 1 1 .  intam,&  fecundum  puritatem  manuum  mearum  retribuet 
mihi, quia  cuftodiuivias  Domini, nec  impie gefft  a  Deo  meo. 
Eodem  fpe&ant  illa  d.  Indica  me  Domine, quoniam  ego 
in  innocentia  mea  ingrejfus  /«?«. Denique'  .Feci  indicum , 
C :T  tushttam  ,  non  calumnientur  me  fuperbi.  Quae  fime 
amplifllma,  &  maxime  perfpicua  verba ,  atque  adeo 
nulla  poliunt  peruerfa  interpretatione  in  peregrinos 
fenfus  detorqueri. 

Eadem  veto  feriptura  facra  bona  opera  a  pecca¬ 
tis  diftinguit.  Ifaias  r  enim. Quiefcit e, inquit, ««gere per- 
uerie,difcite  benefacere.  Et  Dauid  lrafcimini,<jr  nolite 
h  1.  ad  Cor.  peccare.  Paulus  vero  h.  Euigiiate  iufli,&  nolite  peccare. 
}  f‘ 34-  Et  Petrus  Satagite  ,  vt  per  bona  opera  certam  vefiram 
1  ep.i.c  Ul°  ■V0CAti0fjem>(:tr  g[effooncm  feciaty.^  Hac  enim  facientes,  non 
k  i.adCor.3.  peccabitis  aliquando.  Et  rurfus  Paulus  k.  Aurum  ,  ar- 
u*  gentum ,  &  lapides  pretio hoc  eft, opera  bona  nomi- 

nat, quibus  ex  aduerfa  tanquam  mala  opponit,//>;w, 
fanum  ,fi palam.  Denique  frequenter  commemoran- 
1  att.  6.11.  tur  0peia  bona.  Si  ocuhss  tuus  (  ait  Chriftus  ‘)  fuerit 
fimplex,tatum  corpus  tuum  lucidum  erit.  Peneidem  ha- 
tncap.n.34.  betur  apud  Lucam  m.  Et  alibi  n  .  Sic  luceat  lux veflra 
nMdC.  5.16.  coram  hojninibus,vt  videant  operaveftra  bona.  Et  id  gQ- 
nus  alia  fexcenta  paflim  leguntur,  quae  alibi  comrae- 
moraui. 

V-  Veteres  autem  Patres  hanc  Catholicam  fenten- 

o  de  Apolo.  tiatnapertiffime  probam,  Ambrofius  0  en\m, Etenim, 
aui  .c.if,  inCjUiC)  qManon  potefi  fine  peecqfo  ejje  humana  fragilitas, 
canendum  eft,  ne  plura  pectat  a  fint, quam  opera  virtutum. 
pDial.3.con.  Hieronymus  P  autem  oftendic  iuftum  ,  fi  cautus  (it, 
FrKc  f  P°^e  a<^  remPus  vlt£ue  peccata  :  AugulEnus  <t  autem 
&  Lir  cvlt?‘  quamuis  affirmet  iuftitiam  noftram  longe  minorem 
effe  iuftitia  beatorum  ,  aperte  tamen  docet  ad  eam 
pertinere  ,  vt  non  peccet ,  ncc  prauis  cupiditatibus 
obtemperet.  Dici  potefi,  inquit,  quadam  iuffitia  minor 
huic  vita  competens, qua  iufius  ex  fide  viuit ,  quamuis  pe¬ 
regrinus  d  Domino  ,  &  ideo  per  fidem  ambulans ,  &  non¬ 
dum  per  jpeciem,  non  ab furde  dicitur ,  etiam  adiftam  per¬ 
tinere  ,  ne  peccer.  Neque  enim  ft  nondum  effe  potefi  tanta 
diletlio  Dei ,  quanta  illi  cognitioni  plena ,  perfici  aque  de¬ 
betur  ,  'tam  culpa  deputandum  efi.  Aliud  efi  enim  totam 
nondum  affequi  caritatem ,  aliud ,  nullam  (equi  cupidita¬ 
tem.  Quamobrem  debet  homo  ,  quamuis  longe  minus 
amet  Deum, quam  eum  potefi  amare  confyetlum ,  nihil  ta¬ 
men  appetere  illicitum  ,ficut  etiam  in  his  ,qua  adiacent 
,  fenfibus  corporis ,  potefi  oculus  nullis  tenebris  aeleElari , 

noc'  niu  °  <jHaTnHU  non P°jTu  in  fulgenti ffm a  luce  defigi.  Et  alibi  r. 
c  ^  •  Coniugalts  concubitui  generandi  gratia  non  habet  culpam, 

concupifcentia  vero  fatianda  ,fed  tamen  cum  coniuge  pro¬ 
pter  fidem  thort  venialem  habet  culpam ,  adulterium  vero , 
fiue  fornicatio  let  halem  habet  culpam .  Et  infra  f.  Conti¬ 
nentia  menti  efi  amplioris ,  reddere  debitum  conrugi  nul¬ 
lius  efi  criminis  3  exigere  vitra  generandi  neceffitatcm, 
culpa  venialis  j  fir meari-  vel  mcechari.  puniendi  cri¬ 
minis. 

.  Idem  colligitur  ex  iis  ,  quae  aduerfus  Iulianum 
liaa  c"jnIU  Sputat:  c  ,dum  probat  infidelium  adiones ,  quaevt 
plurimum  redo  propolito  deftituunrur  efie  pecc.ua. 
Fui  (Era  enim  omnino  laborafllt,  fi  omnia  etiam  fide- 
mor’  lium  opera  peccata  eflTent.  Addo  Gregorij  “  refti- 
monium.  Si  mfermonibus ,  inquit  ,fuis  dicimus  lob  de- 
,  (  cluod  (bntire  nefas  eft )  Deum  dicimus  m  fu* 

x  ub.j.mor.  propofittane  viEloriam  perdidtjfe.  Et  alibi  >.  Ipfa  bona 
*  noflra  infidiantis  culpa  euadere  gladium  nequeunt ,  nifi 


i  cap.7. 


VI. 


Illib.Z 

c.8. 


B.  iacobi 

A  follicito  quotidie  timore  muniantur. Denique  *  .Bonarum, 
inquit ,  mentium  efi  3  ibi  etiam  aliquo  modo  culpam  agno- 
fccre,vbi  culpa  non  efi. 

Porro  Bcrnardus  b  idem  apcrtifllme  docet.  Bo¬ 
nus  ,  ait ,  obedunt  ia  gradus  efi  ,  fi  iuxta  magisln  noslrt 
fementiam  propter  metum  gehenna  ,  feu  propter  pro- 
feffionem  faniiam  ,  quam  profeffus  efi  quispiam  ,  obe- 
dient.  <sJWelior  tamen  cum  ex  Dei  amore  obeditur  \ 
illa  quippe  obediania  necejfitatis  efi  ,  i  sia  caritatis.  Et 
infra  de  inobedientia.  Hac ,  ait ,  generalis  regula  fit 
vniuerforum  ,  qua  per  fe  ,  aut  propter  fe  nec  bona ,  nec 
mala  funt ,  aut  propria  cniufque  profejfione ,  aut  dm- 
na  inslitutione  fixa  non  funt ,  vt  non  iujfa  quidem  li¬ 
cite  vtrumlibtt  vel  admittantur ,  vel  omittantur  ,  iusla 

B  vero  fine  culpa  non  negligantur ,  fine  crimine  non  coti- 
temnantur ,  vbique  enim  &  culpabilis  neglectus,  &  con¬ 
temptus  damnabilis  efi. 

Alterum  vero  errorem  olim  excitauit  Iouinianus, 
&  fecuti  funt  Pelagiani ,  qui  afferebant  pofle  querar 
piam,fi  velit,ita  iuftitiam  retinere,  vtnufquam  laba¬ 
tur, nufquam  offendat,  aut  erret,  vt  ex  Hieronymo  c 
facile  colligitur.  Quamobrem  in  prsefcntia  ait  Iaco- 
bus.  In  multis  offendimus  omnes.  Offenfionis  enim  no¬ 
mine  leniorem  culpam  intelligit,de  qua  etiam  loqui¬ 
tur  Ioannes11.  Si  dixerimus, quia  peccatum  non  habemus, 
ipfi  nos  feducimus,<dr  veritas  in  nobis  non  efi.  Obferuant 
autem  Hieronymus  c  ,8c  Auguftinus  f  fe  quoque  Ia- 
cobum inter  eosnumeraffc,qui  in  multis  offendunt: 
quod  etiim  loco  indicato  fignificat  Ioannes,vtappa- 
reat  ne  fandEflim os  quidem  viros^ diu  pofle  abfque 
aliqua  leuioci  noxa  vitam  traducere.  Hoc,iaqmt,Hie- 
ronynus,<dr  nos  dicimus  poffe  hominem  non  peccare,  fi  velit 
pro  tepore, pro  loco, pro  imbecillitate  corporea  quadiu  intetus 
efi  animus, quandiu  chorda  nullo  vitio  laxatur  in  cithara. 

Monet  autem  hoc  loco  Didymus  ,  tametfi  verba 
Apoftoli  ea  praecipue  fpeblant ,  quae  in  fermone  pec¬ 
cantur  ,  non  tamen  de  orationis  .vitio  eum  loqui. 
ffuando,inc[uh,de  his, qua  agenda  funt,  &  fapienda  ali¬ 
quis  docet  ,fi  habuerit  veritatem  fenfus  de  huiufmvdi  re- 
bus ,  tunc  inoffenfibile  habet  verbum  •,  non  enim  putandum 
eft  de  peccato  prolatiui  fermonis ,  qua  foloecifmos ,  &  barba - 
rifmos  quidam  vocant  hac  fuiffe  dicla.  Auguftinus  S  aute. 
Quis, in<qu\t, non  contremi fcat , cum  Apofiolus dic.u omnesl 

Gennadius  h  porro  hanc  Apoftoli  fententia  vlque 
adeo  veram  efie  contendit,vt  qui  fecus  fentiat ,  ana- 

Q  themate  dignum  cenfeat.  Quod  ait  S. Ioannes. Si  dixe¬ 
rimus, quoniam  peccatum  non  habemus ,  quis  fic  acci¬ 
piendum  putauerit,  vt  propter  humilitatem  dici  urn  fit ,  non 
propter  veritatem,anathema fit.  Quicunque  dixerit  in  ora¬ 
tione  Dominica  dicere  fanclos.  Dimitte  nobis  debita  noftra, 
pro  aliis  potius, quam  fe  ipfis,  anathema  fit.  Sanclus  enim, 
&  iuftus  erat  Apofiolus  Iacobus ,  cum  dixit.  In  multis  of¬ 
fendimus  omnes.nam  quare  additum  eft, omnes-,  nifi  vt  ifta 
fententia  conueniret  cum pfalmo,vbi  legitur.  Non  iufiifica- 
bttur  m  confpeclu  tuo  omnis  viuens  ?  Vhde  etiam  S.  Daniel 
in  oratione  pluraliter  dicit,  Peccauimus,  iniquitate  fecimus. 

Et  in  eandem  fententiam  fcripfit  alicubi  Augufti¬ 
nus  ! .  Excepta  itaque  fancla  Firgme  sJMar'ui,de  qua  pro¬ 
pter  honorem  Domini  nullum  prorfus ,  cum  de  peccatis  agi- 
tur, habere  volo  qu<tslionem-,vnde  enim  fcimus,qubdei  plui 
gratia  collatum  fuerit  ad  vincendum  omni  ex  parte  pecca¬ 
tum  ,  qua  concipere ,  ac  parere  meruit  eum ,  quem  conflat 
nullum  habui/fe  peccatum.  Hac  ergo  Virgine  excepta  fi 
omnes  illos  fanclos, &  (anclas  cum  hieviuerent ,  congregare 
poffemut,&  interrogare  vtrum  effent  fine  peccato,  quid fuif- 
fe  refponfuros  putamus, vtrum  hoc,quod  i  fle  dicit ,  an  quod 
Ioannes  Apofiolus  ?  Rogo  vos  quantalibet  fuerint  in  hoc 
corpore  excellentia  fanclitatis,  f  i  hoc  interrogari  potui ffent, 
nonne  vna  voce  clamaffent.  Si  dixerimus  ,  quia  pecca¬ 
tum  non  habemus  ,  nos  ipfos  fe  ducimus ,  &  veritas  in  no¬ 
bis  non  eft  t  tAn  illud  humilius  reffonderent  firtaffe, 

qudm 


i  ep.ad  Au£. 
re'p.  10. 

VII. 

b  ltb.de  pt<j* 
cep.  6tdi-- 
fpenf. 


VIII. 


c  lib.  i.con. 
louin.  & 
Dial.  3.  coo. 
Pelag. 

d  ep.i.c.1.8. 

e  lib.  1.  con. 
louin. 
fep.x^.  ad 
Hieronyra. 


2  fer.  1  iz.de 
diu!r. 

X. 

h  lib.  de  Ec- 
clef.dogm. 
C-5J-J6. 


XI. 

i  lib.  de  nat. 
&grat.c.}6. 


XII. 


a  lib.  io.  d 
confcflc.31 
in  fine, 
b  cap.  31. 


XIII. 

ocap.  33. 


d  cap  34. 


XIV. 


e  fer.  1 11. 1 
diuer. 


XV. 

fEcclef,  jj. 
»7- 


g  libr.  ii. 
mor.c.i. 


XVI. 


h  Ecdcfi  7. 

ili.i.de  inft. 
renun.  c  iov 


Explanatio  Cap.  III. 


nr 

'quam  veritu':  fed  huic  iam placet,  &  rette placet ,  laudem  A  Mitto  Pythagoricum  fllen tui,  quo  ad  Philofophiam 


humilitatis  in  parte  non  ponere  fhlfitatis  ,  itaque  hoc  fi  ve¬ 
rum  dicerent ,  haberent  peccatum  ,  tjuod  humiliter  faterenj 
tur ,  quia  veritas  in  eis  ejfetyfi  autem  hoc  mentirentur  ni¬ 
hilominus  haberent  peccatum  ,  quia  veritas  in  eis  non 
#'• 

Et  fane  prauailla  affedtio,  quae  etiam  in  renatis  in¬ 
flo  Dei  iudicio  perfeuerat ,  ita  aduerfus  rationem 
pletumquefamit,  &  tam  multas  in  nobis  cupiditates 
excitat,  vt  difficillimum  iit  non  interdum  offendere, 
ac  leuiter  labi.  Itaque  de  cibi  intemperantia  ita  alicu- 
e  bi  feribit  Auguftinus a.  Et  quis  eft  Domine ,  qui  nonra- 
•  piatur  aliquantulum  extra  metas  neceffitaiis?  Qwfquts  efl. 


magnus  eft.  Et  poft  nonnulla  b  de  odorum  illecebra,  g  ideo  facili  vioht caritatem.  Re<5te  aurem  dixit  quidam 


percipiendam  Pythagora  diicipuli  informabantur. 

Certe  qui  propius  ad  perfe&ioncm  accedunt ,  id  XVII. 
maxime  ftudenr,  ne  quid  fibi  per  imprudentiam  ex- 
cidat:riam,vr  ait  Bernardus  a  ,  Si  de  omni  verbo'  crio'o  a  {ean-  de 
reddituri  fiunt  rationem, quanto diftricii  iis  de  verbo  menda-  tfiP!-cuftod* 
ci, mordaci, iniuriofo, eia/ ojafiiuo, adulatorio,  aut  detrario - 
rio  iudicabuntui  ?  Nemo  ve  ficum  ,  fratres  ,  parui  as  Uniet 
tempus  ,  quod  in  verbis  confiumitur  otio  fis ,  volat  nitidem 
irremeabile  verbum.  Leuis  quidem  eseftficrmolquia  leui¬ 
ter  volat ,  fiedgrauiter  vulnerat.  Letriter  tranfit,fiedg>aui- 
tervrit .  Leuiter  penetrat  animum, fiednon  leuiter  e  xitipre* 
fertur  leuiter . fed  non  leuiter ;  remeatur :  facile  volat, at  que 

laPfl  fe.irih'  T?  - J  „  . _ 


Et  nemo  fiecurus  ejfie  debet  in  ifla  vita  ,  qua  tota  tentatio 
nominatur  ,vt  qui  fieri  potuit  ex  deteriore  melior, non  fiat 
etiam  ex  meliore  deterior.  Ena  Jpcs,vna  fiducia ,  vna  firma 
promifjio  mifiericordia  tua. 

Rurfus  c .  De  aurium  voluptate.  Ita  flucluo  inter 
periculum  voluptatis  ,  &  experimentum  fi.lubritatis, 
maglfique  adducor  non  quidem  irretratlabilem  fient  en - 
tiam  proferens  ,  cantandi  confiuetudincm  approbare  in 
Eccltfia ,  vt  per  oblettamenta  aurium  infirmior  animus 
in  affieclum  pietatis  affurgat.  Tamen  cum  mihi  acci¬ 
dit  ,  vt  me  amplius  cantus ,  quam  res ,  qua  canitur ,  mo¬ 
neat  ,  poenaliter  me  peccare  confiteor  ,  &  tunc  mallem 
non  audire  cantantem.  Porro  de  iis  ,  quae  oculis  obii- 
ciuntur ,  ita  aliquanto  poft  loquitur  d.  Defislo  fiedu- 
Eliombus  oculorum,  ne  implieentur  pedes  mei ,  quibus  in¬ 
gredior  viam  tuam  ,  &  erigo  ad  te  inuift biles  oculos ,  vttu 
eutUas  de  laqueo  pedes  meos.  Alia  deinde  permulta  vir 
fan&iflimus  reccnfet,quibus  mens  ,  &  ratio  incredi¬ 
biliter  oppugnatur, vt  difficillimum  fit,  non  aliquam 
vel  leuiffimam  plagam  accipere. 

Subdit  autem  Tacobus.  Si  quis  in  verbo  non  offendit, 
hic  perfectus  eft  vir.  Apte  omnino  haec  fuperioribus 
adduntur  ;  dixerat  enim  magiftris  maius  imminere 
fupplicium.  Id  nunc  hac  ratione  confirmat ,  quod 
vix  quifquam  culpa  vacet  5  qui  veid  loquendo  non 
interdum  labatur.eum  efle  virum  omni  ex  parte  per- 
;  fectum.  Quis  autem.ait  Auguftinus e ,  audeat  dicere  fie 
ejfie perfiectumi  Qui  ergo ftat,cjr  audit,  in  verbo  non  offen- 


lingua  pofita  ede  in  lubrico,arque  idcirco  facile  labi. 

Poteft  etiam , inqui tffrano  circunducere totum  corpus.  X  V I  H- 
Grxcc,fiu/ct7ce%ct\iv*yMyv<rcc]  <£  i>.cr  to  *&>/ue»;quafi  di¬ 
car  ,  qui  verbo  non  offendir ,  moderari  poteft  totum 
etiam  corpus.  An  de  egereris  corporis  membris  ,  ac 
partibus  loquirur?Td  omnino  vere  di  ceretur;  nam  qui 
linguae  frrenum  iniicit,  &  eam  a  lapfu  retinet ,  ispro- 
fetfto  caetera  membra,  quae  longe  difficilius  moucn- 
tur,in  officio  continebit, &rrc<fte  rationi  fubiicier.An 
totum  corpus,  hoc  eft,  a&ionum  omnium  humana¬ 
rum  congeriem  indicat?certeid  quoque  verifllmcaf- 
firmatur.Nam  qui  orationem  ita  moderarnr ,  venufi- 
quam  offendat,  caeteras adliones  fuas  fapicrerabfque 
vllo  lapfu  ad  exitum  perducerffiquidem  ali^human? 
vir*  fun&iones  conlilio.ac  piudc-ntia  certum  ali¬ 
quem  in  finem  referuntur;  lingua  vero  jflibiro  quo¬ 
dam  impetu  verba  fondic ,  Sc  non  raro  iplas  primas 
mentis  cogitationes  pneuertit ,  atque  idcirco  multa 
vel  ira  perciti,  vel  alia  quapiam  animi  perturbatione 
commoti  effundimus ,  quae  poftmodum  etiamfi  ma¬ 
xime  cupiamus, reuocare  neuriquam  poffiimus. 

Quamobrem  merito  Auguftinus  M.  Tullium  re-  XI X 
prehendit, quod  aliquando  affirmati;:  ,  nullum  a  la¬ 
piente  nefeio  quo  emiflum  fuifle  verbUm ,  quod  po- 
flea  reuocare  vellct.Hocenim  aic  Auguftinus  eorum 
efle  proprium, qui  diuini  numinisafflatu  aut  loquun- 
tur,aur  Icribunt.Hi  enim  nufquam  labi,  autoffende- 
-  poliunt ,  cum,  vt  ait  Chriftus  b ,  non  ipfi  loquan-  b  Mat.10.1o. 


dit,  qui  autem  loquitur  ,ttfi quod  di  fficile  efl ,  non  offendit,  tur ,  fed  Spiritus  Patris  eorum  ,  qu’i  in  illis  loquitur. 

Patitur  tamen  .  rfr  timet  ne  offendat.  Oportet  eroo  no  t  u  Cafteri  ver  6  omnes,  vt  fapienrilTinn  ,  prudentiflimi- 

que  fint,&  errare  poflunr,&  non  raro  offendunt.  At¬ 
que  ita  de  Ioanne  Baptifta  canit  Ecclcfia  ab  ineunte 
arate fccdfifTeillu  in  folirudine,«e/<-«/  faltem maculare 
vitam  famine poffer . Quod  aute  ait  fnferpres  circundu- 
ccre, Graece  eft  xafavzyuyZtret, ,  hoceft  fr*nuimpone- 
rc, aut frsnomoderari,quomodo dixerat c,Nirefia-  ccaP  ll6, 
nas  lingua  fua,vbi  Gr^cefcriptum  eft  Sv. 

Apte  autem  frasni  fimilitudine  vdtur  lacobus:me-  X  X. 

bra  enim,& animinoftri  facultares,quf  olim  pemtus 
vi  iuftiris  originalis  cohibebantur,  ne  rationis  impe¬ 
rium  anteuerterent ,  poffillius  iuftiria? iadura  frieno 
egent, hoc  eft, prudenti  moderatione,  ne  ratione  ab¬ 
ripiant, atque  a  redlo  virtutis  tramite  abducat;qua  de 
.  -  ^  ,  ,  re  plura  infra  didturus  eft  Apoftolus.Interim  verd»  in- 

cefi  lacobo  atteslame ,  qui  an ;  Linguamnullus  hominum  £  dicat  vix  quenqua  efle ,  qui  non  aliquando  labatur. 


patitur,  tamen  ,  <jr  timet  ne  offendat.  Oportet  ergo  vos 
ejfie  non  fidum  loquentiam  auditores  ,fied  &  timentium 
miferatores ,  vt  in  eo  ,  quod  verum  dicimus ,  quoniam  om¬ 
ne  verum  a  veritate  efl ,  non  nos  ,fied  ipfium  laudetis.  Vbi 
autem  ficu r  homines  offendimus , eundem  ipfium  pro  nobis 
oretis. 

Certe  incredibile  didfu  eft,quam  fit  facilis  lingua: 
lapfus  ,  vt  merito  exclamet  Sapiens  f .  Quis  eft  enim, 
qui  non  deliquerit  in  lingua  fiua ?  Atque  idcirco  non  ma¬ 
le  quidam  linguam  a  ligando  didtam  putant ,  quod  a 
natura  pluribus  vinculis  fit  alligata  ,  &  dentibus ,  ac 
labiis,  quafiquibufdam  cancellis  circumfepta,  ne  fa¬ 
cile  ,  ac  temere  in  verba  prorumpat.  Quocirca  re- 
<9:e  fcripfir  B.  Gregorius  8.  Quis  innenin  poteft ,  qui 
quamlibet  perfeci tts fit ,  de  otiofo  tamen  fermone  nenpec- 


domare  potefl ;  cuius  culpam  redarguens  perfiemetipfam  ve¬ 
ritas  ait.  Omne  verbum  otiofium ,  quod  locuti  fuerint  homi- 
ties,\ reddituri  fiunt  rationem. &c. 

Neque  vero  exiftimandum  eft  Chriftianam  perfe¬ 
ctionem, qua:  in  caritate  confiftit,in  co  efle  politam, 
vt  quis  verbo  non  offendar ,  fed  cum  quinis  facile 
lingua  peccet,  viri  perfedi  minus  catteris  labuntur, 
quanquam  &  ipfi  interdum  etiam  leuiter  errent.  Vt 
enim  ait  Salomon  vix  vnu  de  mille  reperias  plane 
innocente,Jc  ob  eam  caulam  religiofi,  qui  perfedtio- 
ni  comparand?  operam  dant, mirum  in  modum  filen- 
tiucolut,vt  de  antiquis  monachis  feribit  Caffianus  ‘. 

Bened.  lnfiihixn.  in  Epifi.  Canon. 


&  erret;  vnde  hsretici  male  colligunc.Dei  legem  pla¬ 
ne  efle  eiufmodi.vt  ne  d  iuftis  quide obferuari  queat. 

Ita  enim  quidam  dixit  d :  tsEquenobis  irttpojjibilia fiunt  d  Lnthc.lib. 
omnia  pracepta ,  atque  illud  vnum  non  concupi fice s ,  cum  de  ll.ber* 
tamen  Apoftolus  tantum  fignificet  difficillimum  ef-  Chrift' 
fe,ne  dicam  impoflibile  ,  carere  quempiam  in  hac  vi¬ 
ra  citra  peculiare  Deipnuilegium  omni  prorfiis  la¬ 
be.  De  leuioribus autem  procul  dubio  culpis  loqui¬ 
tur,  quae  multis  modis  obrepunt  ,fed  tamen  ,Vtaic 
Concilium  Tridenrinum  c  ,  Licei  in  hac  mortali  vita  efeff*  ,  ;i. 
quantumuis  faneti,&  iufti,  in  leuia  faltem, &  quotidiana, 
quaenam  venialia  dicuntur  peccata ,  quandocur  cadant 
K  2  ’r„’ 


112 


Epift.  B.  lacobi 


non  propterea  dtfinunt  effe  infti :  nam  iufiorum  illa  vox  efl,  A 
Cr  humilis, Cr  vera, Dimitte  nobis  debita  noFlra. 

XXI.  Caterum  idem  Concilium  multis  probat  Dei  le¬ 
gem  poflibilem  efle ,  imo  etiam  facilem ,  &  fuauem. 
a  Mat.11.30  Apud  Matthaeu  a  enim  ait  Chn&\.\s:Iugummeumfua- 
b  ep.i.c.5.3.  ue  efl,Cr  onus  meum  leue.  Et  Ioannes  b :  Et  mandata ,  in- 
c  Pf.i  18.31.  <\d\x,eius  grauta  non  fune.  Quo  fpedtans  Dauid  c:prtam, 
ait,  mandatorum  tuorum  cucurri ,  cumdilatafli  cor  meum. 
d  cap.31J.17.  Et  Ezechiel  :  Spiritum  meum  ponam  in  medio  veflri,& 
faciam,  vt  in  praceptis  meis  ambuletis ,  Cr  indicia  mea  cu¬ 
ti  ad  Phil.  4  .fodiatis.  Denique  Paulus  e:  Omniapoffum  in  eo  ,quime 
confortat. Hi  enim  omnes  fignificantdiuinae  gratiae  ope 
omnia  fieri  facillima ,  atque  idcirco  Chriftus  Domi- 
f  cap. 1 4. 13.  nus  apud  loannem  {  dixit :  Qui  diligitote  ,  fermonem 
gad  Ro.i;.8  meum  feruabtt.E  t  Paulus  g:  Qui  diligit proximum,  ait,  B 
h  ad  GaL  5.  legem  impleuit.  Et  alibi h:  Omnis  lexinvno fermoneim- 
J4-  pletur, Diliges  proximum  tuum  ficut  te  ipfum  ■,  hoc  enim 

praecepto  Dei  nobis  amicitiam  conciliamus  ,  vt  ipfe- 
iI0a.13.3j.  rnet  Chriftus  ' fatetur./»  hoc,  inquit,  cognofcent  omnes, 
quod  difcipuli  mei  ejlis  ,fi  dilectionem  habueritis  ad  inui- 
kI0an.15.ii.  cem.  Et  k  alibi:  Uos  amici  mei  eritis  ,  fi  feceritis  qua  ego 
lycrf.  11.  pracipio  vobis.  Supra  autem  praecipit  in  haec  verba 
hoc  efl  praceptum  meum,vt  diligatis  inuicem. 

XXII.  Indicat  autem  Scriptura,quamuis  caritas  huius  vi¬ 
tae  maiore  femper  capere  poffit  in  dies  acceffionemj 
pofte  tamen  in  nonnullis  efle  aliquo  pa<fto  perfe¬ 
ram,  ita  vt  Deum  diligat  ex  toto  corde.  Nam  in  li¬ 
ni  cap.^.s.  bro  Genefeos  m  legimus  ,  Noe  virum  fuifle  iuftum, 
atque  pcrfe<ftum ,  Sc  Deusipfe  ita  Abrahamum  allo- 
n  Gen.  17.1.  quicur  11 .  Ambula  coram  me ,  Cr  eflo  perfittus.  Et  Chri-  C 
oMatt  5  48.  ftus  apud  Matthaeum  ait  0  :  EFloteergo  perfitti,  ficut 
p  Mac. i?.n.  Tatervefier ccelefiis perfectus  ejh  Et  P  alibi :Sivis  effe  per¬ 
ficitis, vade, Cr  vende  omnia, qua  habes ,  Cr  da  pauperibus. 
q  ad  Phil.  3.  Paulus  quoldam  indicat  efle  perfc&os  ,  cum  ait  q : 

3  5.  Qui-cunque  perfecti  fumus  ,  hoc  fapiamus.  Ioannes  r  ve- 

1  ep.i.c.4.i7-  ro  :  Qui  feritat,  inquit,  verbum  eius ,  vere  m  hoc  caritas 
Dei  perfetla  efl.  Qua  porro  id  ratione  fiat,  docet  Mo- 
{  Deut.  io.6  fes  f :  Circumcidet, mapit.  Dominus  cor  tuum, & cor  femi¬ 
nis  tm,vt  diligas  Dominum  Deum  in  toto  corde  tuo,  Cr  in 
tota  anima  tua. 

X  xi  1 1.  Ita  videmus  multos  in  facris  literis  Dei  praecepta 
t  lib.3.c.  14.  feruafte  :  nam  de  Dauide  legimus  in  libris  Regum  1 : 

8.  Non  fuifli  ficut  feruusmeus  Dauid,  qui  cufiodiuit  man¬ 

data  mea  ,  Cr  fecutus  efl  me  in  toto  corde  fuo ,  faciens  quod 
u  cap.  ij.  5  placitum  effetin  confpeBu  meo.  Et  poft  nonnulla  11  :  Eo 

quod  ficiffet  Dauid  retium  in  oculis  Domini,  &  non  decli-  D 
naffet  ab  omnibus ,  qua  praeceperat  Cr  cunelis  diebus  vita, 
x  cap.  13.11.  fua  excepto  fermonc  Vria.  Et  in  A£tis  Apoftolicis  x:/«- 
«e«i',inquit,  Dauid  flium  Ieffe  virum  fecundum  cormeu, 
y  lib.4.  Reg.  qUi  omnes  voluntates  meas  faciet.  Etde  Iofia  y  feriptum 
C13.15.  eft:  Similis  non  fuit  ante  eum  Rex, qui  reuerteretur  ad  Do¬ 

minum  omni  corde  fuo  ,  in  tota  anima  fua  ,  &  in  vniuerfd 
zlib.i.Para-  virtute  fua.  De  Ala  z  vero  ,  &  populo  :  In  tota  virtute 
lip.c.  1  j.  15.  fua  quafierunt  Domimm,&  inucnerunt .Apecuttivcta.  ve- 
a  lib.  lof.  c.  ro  funt,quae  de  Iofue  a  commemorantur.  Sicut prace- 
11.15.  perat  Dominus  Mofi  feruo  fuo  ,  ita pracepit  Mofes  Iofue, 

Cr  ide  vniuerfa  cornpleuit ,  non  prateriit  de  vniuerfis  man¬ 
datis  ,  necvnum  quidem  verbum  ,  quod  iufferat  Dommus 
Mofi •  ^ 

XXIV.  Mitto  caeteros  viros  fan&iffimos  ,  Abrahamum, 
Ilaacum,  Iacobum,  Mofem ,  Samuelem,  Eliam,  Eli- 
foeum,  Ifaiam,  leremiam  ,  caeterofque  Prophetas  ,  de 
quibus  eadem  vere  affirmari  poflent.  In  nouo  autem 
bsap.i.ff.  Teftamento  de  Zacharia,  Sc  vxore  feribit  Lucas  b: 

Erant  iufli  ambo  ante  Deum  incedentes  in  omnibus 
mandatis  ,  Cr  tufiific  titionibus  Domini  fine  quereU  3  &  id 
genus  alia  fexcenta  licet  in  facris  literis  adnotare,qu<£ 
non  modo  probant ,  pofte  Dei  legem  obleruari ,  led 
revera  qutim  plurimos  eam  ita  feruare,vt  mirifice 
Deo  placeant  ,  eum  przfertim  fignificet  Scriptura 
poffe  homines  aliquid  etiam  amplius  facere  ,  quam 


Deus  prxeipiat :  nam  apud  Matthsum  cum  djxiflet 
Chriftus  a  :Si  vis  ad  vitam  ingredi, ferua  mandata-,  rur-  a  cap.  19.11., 
fus  affirmanti  fc omnia  ab  adolefcentia  feruafte,  fub- 
iicit :  Si  vis  perfettus  effe,vade,  Cr  vende  omnia ,  qua  ha¬ 
bes  quod  non  praecipitur  quidem  abfolute  tanquam 
neccllarium  ad  bearam  vitam  aftequendam  ,  led 
proponitur  tamen  tanquam  ciufmodi ,  quod  fieri 
poffit. 

Atque  ita  colligit  Chryfoftomus  b  ,  vt  oftendam  x  X  V. 
paulo  poft  multos  eti^m  diuina  praecepta  fuperare.  b  hom.  8.de 
Et  Auguftinus  c  \  Non  grande  ,  inquit ,  onus  impofitttm  pernit. 
efl  virginibus, maior  amor  irnpofuit  maius  onus ,  tanquam  c  ^ec' 
dicerent :  Quid  iubes  i  Ne  adultera  fimus  ?  hoc  pracipisf  ver-^P° 
amando  te  plus  facimus, quam  pracipis.  Accedit  quod,vt 
fexcentis  locis  docet  Auguftinus,  nemo  in  eo  peccat, 
quod  vitare  non  poteft.  Quod  fi  lex  diuina  fer- 
uari  non  poteft ,  qua  qusfo  ratione  eius  violatio 
vitio  vertitur  ?  Qjais  vero  eum  legitimum  princi¬ 
pem  ,  ac  non  potius  fieuiffimum  tyrannum  cen- 
feat  ,  qui  id  praecipiat  ,  quod  fieri  nulla  ratione 
queat  ?  Adde  quod  ,  vt  ait  Apoftolus  d  ,  Chriftus  d  ad  Ro.8.4 
paffus  efl ,  vt  tufltficatio  legis  impleretur  in  nobis.  Idem- 
que  Chriftus  e  in  oratione  Dominica  petendum  e  Mat.  6.  iq. 
docuit  :  Fiat  voluntas  tua  ficut  in  coelo  ,  &  in  terra. 

Quo  loco,  vt  interpretantur  Cyprianus  f  ,  &  Augu-  f  de  orat, 
ftinus  ", docuit  diuinam  opem  implorandam  efle  ad  ^om' 
legis  pnecepta  obferuanda.  glib^.ad 

Sed  quid  opus  eft  multis?  Concilia, &  veteres  Pa-  X  XV  I.* 
tres  hoc  tanquam  dogma  Catholicum  perpetuo  do-  h  Can.  vlt. 
cuerunt, pofte  iuftos  legem  diuinam  obfcruareffiqui- »  hom.  9.  in 
dem  Paries  in  concilio  Arauficano  h  2.  Hoc  etiam, in-  Iot'P1QPcfi* 
quiunt,  fecundum fidem  Catholicam  credimus,qubd  aece -  -a  ^ 

ptaper  Baptifmum  gratia,  omnes  baptiz.att  Chri  flo  auxi-  lud.  Attende 
liante ,  &  cooperaxne  qua  ad  falutem  pertinent ,  poffmt ,  &  pto- 

debeant,  fi  fideliter  laborare  voluerint,  adimplere ■  Orige-  cf  abin'c*°* 
nes ■' aurem eosait imbecillitatem ferminarum  imita- 
ri,qui  Dei  prscepta  impoffibilia  efle  contendunt.  Et  med.  Simii. 
Balilius  k .  Impium  effe, ait, dicere  impoffibilia  effe  fpiritui  hom- 
pracepta.  Et  Chryfoftomus  h  Nequaquam,  ait.  Domi-  J?.1?*1* 
num  accufes-,  haud  mandat  impoffbilia,multi  &  ipfa  fupe-  hom.  il.ad 
rant  pracepta.  Et  Cyrillus  Alexandrinus  m  oftendit  Hcbr. ? 
przceptum  non  concupilcendi ,  quod  putatur  om-  mhb.3  coo. 
nium  difficillimum,ope  diuince gratia:  feruari  pofte. 

Iam  vero  Hilarius  »  explicans  verba  illa.  Latum  xx  V 1 1. 
mandatumtuumnimis.Laturn,mc[nit,mandatum  Dei  eft,  a  in  pf,  IIg‘ 

&  in  omnia  fpei  noflra  genera  diffunditur ,  vt  non  difficile 
fit,  fi  voluntas  adfit  pracepto  Domini  obtemperare .  Aperte 
vero  feribit  Hieronymus  °.  Deus poffbilta  mandauit,  o  lib.  3.id* 
hoc  nudi  dubium  eft.  Et  p  alibi.  Multi  pracepta  Dei  fua  u-r-Pclag- 
imbecillitate  menentes  putant  effe  impofibilia,qua  pracepta  p  Mact'5* 
funr,  cr  fciendum  Chriflum  non  impoffibilia pracipere  ,fed 
perftcla ,  quafccit  Dauid ,  &c.  Egregium  Vero  teftimo- 
nium  eft  Auguftini  <J,quo  vtitur  Cocilium  Tridenti-  qlib.de  nat. 
num  r .  Non  igitur  ,  inquit,  Deus  impoffibilia  tuber, fed  & 
tubendo  admonet,  &  facere  quod  pofiis ,  cr  petere  quod  non  1  fcfU* C’ 
poffs,&  adiuuat,vt  pofiis. 

Non  me  tamen  fugit ,  quid  haretici  *  ad  Augu-  XXVIII. 
ftini  teftimonium  refpondeant  ,  aiunt  enim  fuifle  s 
illum  a  Pelagianis  vexatum  hac  permolefta  qus-  tius* 
ftione,  elsentne  Dei  praecepta  poffib ilia,  an  fecus,ad 
vitandam  autem  inuidiam  Auguftinum  qusftioni 
refpondilfe,  vt  diuina  praecepta,  abfque  pneiudicio 
tamen  veritatis  ,  vtcunque  poffibiiia  elTc  affirmaret: 
naahcubi  1  ait  -.Non  vocari  m  q  uaf l tonem, pofitne  homo  tlib.de  per- 
omnia  peccata  vitare ,  fed  id  quan ,  quando,  Cr  cuius  ope 
vitare  poffit -.vitare  enim  pofie  in  alia  vita ,  idd vi gratia,  “lib‘  J"C°D- 
non  natura  facultate.  Quod  perinde  eft ,  ac  li  dixiftec,'  d“aS  Cf>' 
lege  poflibilem  efle  in  alia  tantum  vita.  Alibi  «  verA  3g  C’7’ 
docet, gratiam  dedifle  homini  ftudium  pracepta  fer- 
uandi,eamdemque  ignofcere,fi  quid  minusfiar.  Ita 
autem  interpretantur  Auguftinum,  quafi  lignificarir, 

hacte 


Explanatio  Cap.  III. 


hadenus  prxcepta  Hiuinx  legis  poflibilia  dici ,  non 
quod  omnino  perfici , .atque  obferuari  queant ,  fed 
quodyfi  quid  peccetur, facile  condonetur. 

XXIX.  Sdd- homines  minime  mali  non  animaduertunt 
duas  ab  Auguftino  inter  fe.  diuerfas  agitari  quxftio- 
nes.  Alteram,  vtrum  lex  diuina  obferuari  queat; 
alteram,  an  poflit  quis  in  tota  vita  omnia  pectata  vi¬ 
tare  ;  Sc  priori  quidem  quxftioni  femper  affirman¬ 
do,  pofteriori  vero  negando  refpondet.  Et  quidem 
qiix  afferuntur  ab  haereticis  ad  pofteriorem  quxftio- 
nem  pertinent :  perpetuo  enim  docet  Auguftinus, 
non  poffe  quenquam  abfque  peculiari  priuilegio 
gratias  vitare  omnia  peccata  venialia,  fed  id  referuari 
vitas  beatorum ,  qux  erit  omnis  labis  penitus  expers. . 

XXX.  Quod  vero  ait  „  gratiam  fuppeditare  ftudium  fer- 
iiandi  legem, eandernque  ignofcere,fi  quid peccetur, 
non  fignificat  legem  efle  mipoffii>ilem,fed  vim ,  at¬ 
que  efficacitatem  gratia:  declarat, qux  feruandx  legis 
ftudium  fidelium  mentibus  imprimit,  &c  qua:  minus 
rede  aiuftis  fiunt, facile  condonat.  Dpcuiffie  autem 
vAuguftinum  legem  effie  poffibilcm  ,  &  ope  diuinas 
gratia:  fetuari  pofte  ,  indicant  multa  ,  quas  paffim 

a  lib.de  nar.  apud  illum  leguntur.  Alicubi  a  enim  ait.  Eo  ipfo  ,  quo 

&  grac.c.6?.  firfnijjime  creditur ,  Deum  iuflum ,  ea  bonum  impoffibilia 
non  potuijfe  pracipere ,  hinc  admonemur ,  er  in  facilibus 
quid  agamus  ,  ef  in  difficilibus  quid  petamus ,  Omnia 
quippe  facilia  fiunt  caritati ,  cui  vni  Chrifli  farcina  le- 


c  cap.6.  Dubitare  non  poffunt  nec  Deum  aliquid  impofifibile  ho¬ 
mini  pracepifie , nec  Deo  ad  opitulandum  admuandum , 

.  quo  fiat, quod  iubet ,  impajfibile  aliquid  effie.  Rurfus  alio 

&  lib  arb  c*  ^oco  ^'Magnum  aliquid  Pelagiani  (e  [cire  putant ,quan- 
l6i  do  dicunt, non  tuberet  Deus  ,  qmd  fciret  ,  non  poffe  ab  ho~ 

e  inPfal.  j.  mine  fieri.  Quis  hocnefcit  ?  Denique  c.  Non  imperaret 
hoc  Deus,vt  faceremus, fi  hoc  impoffibile  indicaret. 
XXXI.  At  enim  haec  videntur  inter  fe  vtcunque  pugnare. 
Dei  legem  obferuari  poffe  ,  neminem  tamen  iu- 
ftum  pofte  in  hac  vita  abfque  Dei  peculiari  auxilio 
omni  culpa  vacate ;  quod  hoc  ipfo  loco  docet  Iaco- 
bus ,  dum  ait :  In  multis  offendimus  omnes.  Neminem 
enim  excipit;&  abfque  vlla  exceptione  inulta  ait  effie 
peccata,  quibus  etiam iufti  obftringuntur.  Et  qui¬ 
dem  olirn  Jouinianus,&  Pelagius,  qui,  vt  ex  Hiero- 
flib.con.Io-  nymo  f,8c  Auguftino  i:  conflat,  omnia  peccata  gra- 
i.con.Pelag'  u*a’ & lethalia efle cenfebaftt-, alterum. neceffiario ad- 
g  De  hxre'.  mittere  cogebantur  ,  vel  Dei.  legem  efle  impoflibi- 
c.88.&epill.  lem,.vel pofte  omniapeccata  vitari.  Prxtcrmillis  au- 
lo6‘  tem,qux  hac  de  rc  xque  ftulre, atque  impie  hxretici 
fuperioris  fxculi  comminifcuntur,communi  Catho¬ 
licorum  confcnfu  receptum  eft,quxdam  effie  peccata 
grauia ,  quas  merito  Jethaha  nuncupantur ,  quasdam 
vero  leuia,  qux  quia  facile  condonantur ,  vulgo  ve; 
nialia  dicuntur. 

XXXII.  Cum  igitur  in  facris  litetis  legimus HNon  efi  homo 
h  Ecclefiaft.  m  terra, qui faciat^  bonum, &  non  peccet.  Iteipque': 

iPtouet.n.  Septies  enim,  cadet  iusfus  ,  &  refurget.  Et.  apudlan- 
16.  dos  Patres ,  neminem  in  hac  vita  viuere  poffe  abf¬ 

que  peccato  ,  de  venialibus  proculdubio  culpis  in- 
telligen.dum  eft.  Qua  vero  ratione  venialia  peccata, 
quas  tam  facile  admittuntur,  non  pugnent  contra 
kgem,  atque  adeo  probent  legem,  efle  impoflibi- 
lem  ,  non  facile  explicari,  poteft.  Nam  qui  dicunt 
venialia  peccata  a  mortalibus  diftingui ,  quia  mor¬ 
talia  ad  fempiternum  fupplicium  referuntur ,  venia- 
•  lia  vero  non  item  ,  rem  veram  dicunt ,  fed  peccato¬ 

rum  vim, ac  naturam  non  explicant.Nect  ffe  eft  enim 
fuapte  natura  peccata  diftingui ,  quas  alia ,  atque  alia 
poena  pleduntui. 

XXXIII.  Neque  aliter  de  iis  fentiendum  eft,  qui  haec  pec¬ 
cata  non  alia  ratione  fgiungunt ,  nifi  quod  mortalia 

Bencd.  luslimah.  in  Epifi.  Canon. 


A  habitu  diuinas  gratis  fpol ierit ,  qui  cum  venialibus  a  seor.in  t- 
confiftit:  hoc  enim  ex-  ipfius  peccati  riattira  clritur,  d.  n.q.  r. 
in  quanecefle  eft  diftindioiiem  inueftigare.  Neque" 
enim  audiendi  funt  i; a  ,  qui  ' peccatum  mortale  pu-. 
tant  effie  contra  prxeeptuni,  Veniale  veri)  cdritrakotr-  Adii.  quod!, 
filium,  meritoque  ab  a !  i  i  sbca  ft  iga  n  t  u  r.  Na  nV  reue  r  a  /•  7  ■  a  ■  3  ■  d  u  b  p. 
Vt  confilium  nullamaffert parendi  needlfitfoeriV ,  kx  Ca'cc',,:L  i- 
negledus  nullam  parit  culpam.  jQ&s-enlftfdiriir ca(t.Hb.i.de 
matrimonium  efle  peccatum,  cum  tamen  aperte pu-:  le.pam.c.5. 
gnet  cum  confilio  virginitatis?  :  '  "  '  Audi-.  Veg, 

.Neque  vero  iis  cpoffium  facile  affienriq  ,  qui  pcc- 
catum  veniale  negant  efle  contra,  prasceptum.,  vt  C  I}>‘ 
hac  ratione  tueantur  Dei  prascepta  effie  poflibilia,  Nau.  in  ma. 
•Seiuftos  tamen  non  omni  penitus  veniali  culpa  va-  prad.y.n.i e, 
care :  docuit  enim  Apoftolus  d,vbi  non  eft  lex:,ne  XXXIV. 

B  ptasuarieationem  quidem  effie’  poffe.  ^hc^tuo» 

rem  officiofum  mendacium';  quod  proculdiibio' jn'  1  ^ 
leue  peccatum  eft  ,  a  Deo  aperte  prohiberi. ;  Ita  tum  i.z.  q. 
enim  in  Leuitico  prascepit e  :  Non  mentiemini,  nec  de-  71.zt.si. 
cipiet  vnus  quifque  proximum  fuum.  Et  Sapiens  f ^  ad  Rom. 
N oli velU  mentiri  omne  mendacium :  affiduitas  eriimillius  r 

non  efi  bona.  •  f  Ecd.7.14* 

Quatnobrem  fatendum  videtur, venialem  culpam  XXXV. 
non  efle  quidem  per  fe,  ac  direde  conrra  lcgetn,  fed 
tantum  ex  obliquo, 8c  aliqua  ex  parte, quia  videlicet 
minora  prascepta,  &~ea  quidem  leuiter  violat ,  quod 
videtur  infinuaffie  Chriftus  apud  Matthasum  S  :  Qui  g  cap.y.  15. 
[oluerit  vnum  de  mandatis  isiis  minimis ,  &  docuerit fic 
homines  ,  minimus  vocabitur  tn  regno  coelorum.  Quan- 
quam  verofimilius  eft, loqui  Chriftum  de  praccptis, 

C  quae  mortiferam  culpam  continent.  Cxterum  fa¬ 
tendum  eft, venialia  peccata  aliqua  ex  parte  effie  con¬ 
tra  aliqua  prascepta  ,  cum  ver 6  fint  contra  Deum, 
quidquid,  aliqui  11  fecirs  fentiant.  Nam  reuera  ve-  hBonauent. 
riiale  peccatum  quidpiam  eft  contra  redaeirationis  -^3™  y°?~ 
ordinem-, Deoqne  bonorum  audori  difplicet  tan- 
quam.aliquid  exofinii,-.- 

Verum, vt  ait  D.Thomas  ,  non  penitus  recedit  ab  XXXVI. 
vltimo  fine, ac  ne  a  virtutis  quideih  fine  proprio ;  fi- 
quidem  in  qualibet  virtute  fpedati  poteft  finis? 
iremque  illa  qux  ad  finem  referuntur. '  Et  finis  qui¬ 
dem  vel  ab  ipfis  rebus-obiedis  affertur,.-vel  a  fynde- 
refi ,  vel  etiam  nonnunquam  a  prudentia  prxfcribi-.  " 

tuu.  Is  autem  interdum  ad  retinendam  redam  ratio¬ 
nem  ,  atque  adeo. caritatem  ^eft  fimplicker  neeefla- 
D  tius,alias  vero  non  iteiu.  Iam  vero  ea, quae  ad  finem 
affequendum  valent, prudentia  proponuntur  \  ea- 
que  aliquan.do  funt  huiufmodi ,  vt  ad. •virtutis  finem 
vel  affiequendum,  velrerincndumfime-ox  natura  rei, 
fiupex  morum  prxceptis,  fiue  denique  ex  fiiprana- 
turali  imperio  fint  periittisneceffiiria. 

Aliquando  vero  adeo  neceflaria  non  funt;  vt  fine  XXXVII- 
illis  &  virtus  perfeda  (k ,  &  fuum  finem  aflequatur: 
vt  fi  lingamus  temperantix  finem  efle  -,  ita  ptrauas 
appetitiones  cohibere, vt  reda  ratio  ,  neque  pruden-  ' 
tix  ,  neque  caritati  repugnet;  ad  eum  .vero,  finem  ab 
iis  cupiditatibus  neceffiario  abftinendum  effi?  ,  qu^ 
mentem  d  redo  virtutis  trainite  leyoeent*,  non  ta¬ 
men  eas  neceflarip  cohibendas  ,  qux  vtcunque  fen- 
fum  obledant,cum  deferituv  id,  fine  quo  linis  virtu- 
E  tis,ncc  comparari,  nec  retineri  poteft,  peccatum  le- 
tlialf  admittitur ;  cum  vero  jd  negfigitur  *  .quod  rton 
neceffiario  ad  finem  virtutis  poftulatur,  venialis  eul- 
pa.erit,  •  .  .  -  .  ■  ■  ?S  .j.  .; ■: 

Quod  fi  quxpiam  virtus  fit ,  qux  neque  cum  prur  XXXVIII 
dentia , neque  cum  caritate  neccflaiio  coniungarur, 
fiue  contra  eius  finem  .flue  contra  ea ,  qux  fpedanc 

adfinem  ,  peccetur.,  vix  vnquam  -lfthalis  . culpa 

admittitur.  Ita  apparet  ,  -diuinam  .  legem  poffiibi— 
iem  effie,. quam  opines .iufti- gratias  pttefidio adinri 
ideo  poffiunt  obfeaiare  ,  quia,-  poflupe-  rctineie 

K  3  caritatem 


ii4 


EpifhB.Iacobi 


caritatem  quae  vniuerfam  legem  complebitur,  Iam  A 
vero  non  pofle  iuftos  in  omni  vita  cunba  venialia 
peccata  vitare  ,  paulo  ante  oftenfum  eft  ,  planiufque 
«  ep.  t.e.i.S,  probabitur  ad  illa  Ioannis  verba  a :  Si  dixerimus,  quia 
peccatum  non  habemus ,  ipfi  nos  f educimus ,  &  veritas  in 
nobis  non  eft.  Quamobrem  argumentatur  hoc  loco 
Iacobus  a  minori.Nam  (i  quis  poteft  linguam  mode¬ 
rari, quod  eft  difficillimum,&  minus  credibile  ,  pro- 
febo  in  aliis  omnibus  abionibus  omni  ex  parte ,  & 
•quidem  facile  officio  fatisfaciet. 

3,  Si  autem  equis  fts.no.  tn  ora  mittimus  ad  confentien- 
dum  nobis, &  omne  corpus  illorum  circumferimus .] 

I.  Duplici  fimilitudine  probat  Iacobus  quod  modo 
dixerat,  eum,  qui  linguae  fratnum,  ac  modum  impo- 
nat*facile  pofle  vniuerfum  corpus  circumagere;alte-  B 
ra  ducitur  ab  iis, quae  natura  conftant,  &  vita  praedi¬ 
ta  funt  5  altera  vero  ab  arte  nauigandi.  Prior  igitur 
fimilitudo  fumpta  eft  ab  iis,quae  in  animantibus  cer¬ 
nuntur  :  nam  equi  alioqui  feroces  ,  atque  indomiti 
iniebo  in  osfraeno,  quo  libuerit ,  nullo  ferme  nego¬ 
tio  aguntur.Itafubaudiendum  eft,  in  humanis  abio- 
nibus  fiet,fiquis  lingua  velutifraeno  moderari  queat. 
Porro  altera  fimilitudo  a  nauigadr  arte  perita  fequen- 
ti  verfu  explicatur.  Vtraque  vero  fimilitudo  rei  pro- 
pofitae  admodum  videtur  accommodata  :  nam  & 
bDeaudien.  vtraque  vfus  eft  alicubi  Plutarchus  b  :  Sane ,  inquit, 
P°et.  ^  mores  (hllto  ,  uti  mores  per  dici  tonem  ,ficut  per fta- 
num  equus ,  &  per  clauum  gubernator  ,  quod  nullum 
fit  virtuti  aque  humanum ,  aut  familiare  inilrumentum , 
vt  oratio.  C 

I I.  Alibi  c  vero  quaeaam  fit  fraenandae  linguae  adhi- 
e  De  vtil.ca-  benda  moderatio,his  verbis  declarat.^  hac,  inquit, 
pie.  ab  inim.  [mgH£  continentiam, qua  pars  eft  non  exigua  virtutis, haud 

queas  aufcultantem,aut  obfecundantem  rationi  tenere ,  nifi 
commemoratione,  meditatione. /ludio  perniciofijfimas  animi 
agritudines  ,  in  quibus  eft  ira ,  confeceris ;  namque  inuitis 
excidens  vox, item  illud,  Fugerunt  dtckt  repagula  dentum. 

Et  quod  verba  quadam  euolent,  vitro  maxime  animis  in¬ 
exercitatis  ,  quafi  tabentibus, &  profluentibus ,  &  quae  fe- 
quuntur. 

III.  Egregie  vero  in  eandem  fententiam  feribit  Gre- 

d  lib.f  .mor.  gorius  u :  Tria funt  hominum  genera ,  qua  gradatim  du- 
e.u«ilm  11.  qualitatibus  diffident : funt  namque  ali), qui  &  ad 

loquendum  praua  concipiunt ,  &  a  locutione  fua  nulla  fi- 
lentij  grauitate  refranantur  j  &  funt  alij ,  qui  cism  praua  D 
concipiunt, magno  fe  filentij  vigore  refringunt, & funt  non¬ 
nulli  ,  qui  virtutum  vfu  roborati  vfque  ad  eam  celfitudi- 
nem  prouehuntur ,  vt  ad  loquendum  ne  in  corde  quidem 
pertterfa  concipiant , qua  flltndo  compefcant.  Et  aliquanto 
poft :  Boni  enim  viri  fr ano  confilij  retinent  pracipitatio- 
nem  verbi ,  &  caute  confiderant ,  ne  relaxantes  lingua  la- 
fciuiam,  auditorum  confcientiam  incauta  locutione  transfi- 
gdt,vnde  bene  per  Salomonem  dicitur ,  qui  dimittit  aquam 
caput  efliurgiorum  ;  .Aqua  quippe  dimittitur,  ciim  lingua 

txus  effranarur ;  fed  dtmiffor  aqua  caput  iurgitrrum  ejfl- 
ur ,  quia  per  lingua  incontinentiam  difeordia  origo  pro¬ 
pinatur.  Igitur  ficut  praui  in  fenfu  leues  funt ,  ita  in  locu¬ 
tione  pracipites ,  er  reticere  pertrackindo  negligunt ,  qua 
loquantur,  fed  quod  leuis  conficientia  concipit ,  leuior  proti¬ 
nus  lingua  prodit.  E 

IV,  Itaque  Iacobus  linguae  non  al  iter  atque  equis  frae- 
num  inficiendum  monet ;  quo  fpebans,  vt  arbitror, 
feenef.  *'}</e  ^eneca  c  :£«tf>inquit,i/t  doleas ,  vtposiea  confideratius 
loquart\quad  dicere  folemus, linguarium  dabo. Quamuis 
f  Adria.Tur-  enim  vir  f  dobus  linguarium, thecam, &  quafi  repo- 
aduw  c  j11'  fitori“m  lnterptetetur,  in  quo  lingua  recondatur, ne 
temere  promittar^malim  tamen  ferreum, leu  ligneum 
inftrumentum  intelligere',  quo  labra  adftringuntur, 
ne  vocem  emittere  poflint.  Nam  ob  hanc  caulam 
dixifte  videtur, vt  doleasmeccffe  eft  enim,  dum  labra 


eo  inftrumento  adftringuntur ,  dolorem  fentire.  Et  alib.quisre-' 

fuofebo  rerum  diurnarum  meditatio  veluti  frarnum  ru  diain.  iit 
inguae,vt  alicubi  obleruat  Philo  a,  cenferi  debet.  I121,  .rtatiaj 

Quamobrem  &  Mofes  fatetur  fe  parum  vocalem,  m  y'nc* 

6 c  lingua  tardum  ,  ex  quo  coepit  habere  cum  Deo 
colloquia.  Quod  testimonium  Propheta  fubdit  Philo, 
verum  eft:  tunc  enim  verifimile  eft,  vocis  inftrumentum 
fieri  tardius ,  rationem  autem  iam  articulatam  fleri  libe¬ 
riori  impetu  fiententiarum  magis ,  quam  verborum  or¬ 
namenta  confeclantem  expeditu  quadam ,  rjr  fublimi  elo¬ 
quentia. 

Poft  nonnulla  vero  pulcherrimum  ait  efle  ptaece-  V  Ii 
ptum:7rf«,er  audi.-nam  inficitia  res  eft  mala, temeraria  f, 
cuius  primum  remedium  eft  auditoris filentiumfecundum, 
attentio  ad  ea,  qua  auditu  digna  funt.  Caue  autem  pates 
aliquid  nihili  docere  hacverba:Tace,  er  audi, maius  quid¬ 
dam  eft, quod  monent '.non  folum  enim  lingua  filentium  po- 
ftulant ,  er  auditum  aurium,  fed  vtrumque  ab  anima  exi¬ 
gunt.  Nam  multi  aures ,  non  mentem  afferunt  in  audito- 
rium,ipfi  foris  interim  v agantur, &  multa  de  multis  apud 
fe  ipfos  agitant  ad  cognatos ,  alienofve ,  aut  etiam  ad  ipfos 
pertinentia ,  qua  praftaret  ad  tempus  miffa  fiteere ;  qua 
omnia  dum  cogitationi  obHrepunt, fieri  non  poteft, vt  exau¬ 
diatur, qui  loquitur :  nam  eius  vox  non  ad  homines  fertur, 
fed  ad  inanimatas  ftatuas ,  qua  aures  habent ,  ciim  auditu 
careant.  Quod  fi  mens  quieta  ab  omnibus  externis,  inter- 
nifque  motibus  dignetur  mentam  fe  prabere  ,  &  iuxta 
tJJTofis  pracepturn  aufcultare  per  filentium  ,potertr  audi¬ 
re  qua  dicuntur ,  alias  vero  non  poterit.  Idem  vero  ali¬ 
bi  b ;  Nec  quia,  inquit  ?  linguam  ,&os,&  inflrumentu  ^  de  eo, 

vocis  fiortitus  es  ,  fiatim  effk  re  vel  fecretiffima  ,  prode ft  ^ctc' 

enim  non  nunquam  filentium.  Mea  certe  few  entia,  q  ui  infidiadj” 
didicerunt  loqui ,  etiam  filtre  didicerunt ,  cum  vtrumque  leat. 
eiuf dem  facultatis  fit.  ^At  qui  narrant,  qua  non  decet, 
non  eloquentiam  oflentant  ,fed filendi  impotentiam.  Ideo 
fiudemus  vnumquodque  os, de  quibus  diximus ,  obligare 
non  rumpendis  temperantia  vinculis. 

Quamobrem  apte  Iacobus  equorum  fimilitudi-  V  I T. 
ne  probat  lingus  licentiam  fratnandam  efte.  Quod 
autem  ait  Interpres  :  Si  autem  ,  Graece  fimpliciter 
fcripfit  Apoftolus  iPov,  quomodo  etiam  paulo  poft, 
cum  de  nauigiorum  clauo  agit ;  quo  loco  interpres 
Latine  reddidit :  F.cce  vt  mirum  fit,cur  hoc  loco  di¬ 
cere  maluerit : fi ,  fufpenfa  enim  redditur  orario  ,  Sc 
inabfoluta ,  vt  neceflario  fubaudiendum  fit ,  quod 
paulo  ante  diximus,  vt  fenfus  fit ,  lingua:  impoten¬ 
tiam  non  aliter  coercendam  ,  quam  fra:no  regantur 
equi.  Equis ,  inquit,/hf7M  in  ora  mittimus  ad  confen - 
tiendum  nobis.  Gra:ce  ,  <apo<  t 0  ,  hoc  eft  ,  vt 

obtdiam  nobis.  Quanquam  enim  obedientia  proprie 
ad  homines  fpebat  ,  qui  ratione  praediti  funt ,  non 
fine  metaphora  tamen  etiam  ad  beftias  transfertur, 
praeferrim  eas,quje  cicures  fieri,  atque  edomari  folet, 
quae  fraeno,  atque  educatoribus  parere  dicuntur ,  vt 
videatur  Apoftolus  argumentari  a  minori ,  perinde 
quafi  dicat ,  fi  fraeno  equorum  impetus  cohiberi ,  & 
coerceri  poteft ,  cur  non  poffit  linguae  licentia  filen¬ 
tij  veluti  habenis  retineri? 

Quod  argumentum  hoc  ipfo  capite  non  ita  mul-  VIII- 
to  poft  vberius  t  radiat.  Omnis  enim ,  inquit ,  natura 
befiiarum,&  volucrum,& ferpentium  cetorum  doman¬ 

tur  ,  er  domita  funt  a  natura  humana ,  linguam  autem 
nullus  domare  poteft.  In  quo  autem  polita  fit  equo¬ 
rum  obedientia  ,  his  verbis  explicat  :  Et  omne  corpus 
illorum  circumferimus.  Tametli  enim  fraenum  perexi-. 
guum  eft,fi  molem  fpedes,  equi  vero  corpus  ingens, 

&  mole  fua  longe  maius  ,  circumagitur  tamen  mira 
facilitate  ,  &  incredibili  quadam  celeritate  incitatur 
ad  curfum. 

Nam  hoc  plane  modo  argumentatur  paulo  poft  IX. 
Apoftolus,cum  de  nauium  clauo  dilferit  :ha:c  autem 


Explanatio  Cap.  III. 


«5 


omnis  Apoftoli  oratio  eo  refertur,  vt  oftendat ,  ca- 
uendam  efle  garrulitatem,  &  nimiam  loquacitatem, 
vt  fufius  aliquanto  poft  docebit.  Hoc  ipfumindi- 
*  ProiM.  j.  care  vifus  eft  Salomon  *  ,  cum  dixit :  Audiens  fapiens 
fapientior  erit ,  &  intelligens  gubernacula  poffldebit ;  vt 
b  lib.  quis  ^  enim  ait  Philo  b :  Silere  tj  debent ,  ejui  nihil  auditu  di- 
hxtes lU'  *  Kntim  dffttunt ,  loqui  vero ,  qui  pro,  amore  fapientU  con¬ 
fidunt  in  Domino ,  nec  filum  loqui  placide  ,fed  etiam  pro¬ 
clamare  ;  quod  plerunque  fit ,  etiamfi  nulla  externa  vox 
emittatur .-  nanu.  hoc  modo  dixit  olinu  Deu s  ad  Mofin_,: 
Quid  clamai  ad  me  ? 

X-  Verum,  vt  -ibidem  ait  Philo  ,  Sunt  admiranda  vir¬ 
tutes  ,  vel  fiducia ,  vel fermonis  Ubertas  aduersus  praftan- 
tiores ,  quando  res  eam  poflulat. ,  vt  illa  comica  fententia 
vera  potius ,  quam  ludicra  videatur .  Si  femus  femper 
confuefc.it. filent  io  ,fiet  nequam  dedifeens  loqui  libere.  Sed 
quando  filet  hac  libertate  vti  feruus  contra  dominutru? 
Nonne  quando  nullius  malefcij  ftbi  eft  confcius ,  certus 
nihil  fibi  ditium  ,faftumve ,  mft  in  vtilitatem  fui  domi¬ 
ni  ? Quando  igitur  decet  Dei  quoque  famulum  libertate 
lingua  vti  contra  fuum ,  rerumque  omnium  Principem, 
aeque  Dominum  ,  nifi  quando  d  peccatis  purus ,  &  ca¬ 
ritatis  erga  dominum  ftbi  confcius, magis  gaudet  feejfe  Dei 
fixmulum ,  quam  fi  abj 'que  contentione  adeptus  ejfet  impe¬ 
rium  terra ,  marique  in  omnes  homine  st 

X  L  Poft  nonnulla  verd  plura  affert  exempla  ,  quibus 
oftendat  fiduciam  ,  ac  loquendi  libertatem  ,  qua 
vfus  eft  Mofes,cum  Deum  alloqueretur,  non  efle  re¬ 
prehendendam  ,  &  concludit  •,  libertatem  loquendi 
cognatam  effe  amicitia ,  alioqui,  inquit ,  cum  quo  loque- 
mur  libere  ,fi  cum  antico  non  licet  ?  Retle  igitur  in  facris 
literis  Afofis  amicus  Dei  celebratur ,  vt  quoties  audacius 
loquitur ,  amicitia  potius  id  tribuatur ,  quam  arrogantia', 
nam  arrogantiseft  temeritas , amici  vero  fiducia. 

4 .  Et  ecce  naues  cum  magna  finr,  &  d  ventis  validis  mi¬ 
nentur,  circumferuntur  k  modico  gubernaculo^  vbi  im¬ 
petus  dirigentis  voluerit. ] 

I.  Altera  eft  fimilitudo  duda  ab  arte  nauigandi, 
quam  ,  vt  paulo  poft  dicam ,  exemplo  pifeium  aiunt 
fuifle  inuentam ,  qui  cauda  veluti  clauo  circumuol- 

e  lib.r.Stro.  mimui  Fertur  autem  ,vr  audor  eft  Clemens  c  Ale¬ 
xandrinus  ,  rithlas  Lybs  primus  nauim  extruxijfe ,  ac 
mare  nauigaffe ;  quanquam  id  inuentum  Gregorius 
d  orar.j.  Nazianzenus  d  tribuit  Athenienfibus.  Nonnns  c 
a/dnaGrc!  tamen  eum  interpretatur,  quafi  de  arte  belli  naualis 
n.*4.  ’  agatmaminuentores  nauium  Phoenices  fuifle  purar, 

i  lib.7sc.5rf.  triremium  autem  Semiramim.  Certe  Plinius  f ,  pri¬ 
mum  ,  ait,  Danaum  ex  ts£gypto  in  Gr aciam  naue  adue- 
Bum  ejje ,  cum  antea  ratibus  nauigaretur  inuentis  in. 
mari  Rubro  inter  infulas  d  Rege  Erythra ;  additque  exi- 
ftimafle  nonnullos ,  Myfis,  &  Troianos  primos  in  Hel- 
leffonto  excojritajfe  ,  fciim  tranfirentj  aduersus  Thracas. 
u4uBore  vero  Fhifoftephano  Iafinem-.  primum  longa 
naue  nautgajfe  fer  ibit.  Alij  alios  inuenrores  nominanr. 

II.  Sed  vtcunque  fe  res  habeat ,  cum  in  arte  nauigan¬ 
di  multa  infpici  queant,  fpedauit  Iacobus  /impli¬ 
citer  clauum  ,  feu  gubernaculum ,  quod  linguae  per- 
fimilcm  efle  docet;  de  re  autem  tota  fic alicubi  Se- 

g  epift.90.  neca  8  '.Hominis  fapientis  innent  a  ejfe  nauigia  ,  quibus 
amnes,  qutbufque  maria  tranfimus ,  aptatis  ad  excipien¬ 
dum  ventorum  impetum  velis ,  &  additis  d  tergo  guber¬ 
naculis  ,  qua  huc ,  atque  illuc  curfum  nauigtj  torquent. 
&  exemplum  d  pifeibus  trabium  eft ,  qui  cauda  regun¬ 
tur  ,  &  leui  eius  in  virumque  momento  velocitatem  fuam 
.  fieftunt. 

III.  Hinc  igitur  ducit  arguriYtntum  Iacobus.  Nam 
quemadmodum  naues,  quamuismolc  maximae  finr, 
exiguo  tamen  gubernaculo,  huc  illuc  impelluntur, ita 
omnes  humanae  a  dio  nes  quamuis  eximiae, magnique 
ponderis  fint ,  a  lingua  vel  excitantur ,  vel  repri- 


A  muntur.  Ecce  ,  inquit ,  naues  quoqnc.  Non  in  equis 
folum,  inquit,  parendi  facilitas  cernitur ,  cum  fraeno 
circumaguntur,  fed  hoc  ipfum  in  nauibus  licet  ob- 
feruare  ,  quae  tametfi  plerunque  mira  quadam  ma¬ 
gnitudine  conflant ,  perexiguo  tamen  clauo ,  &  gu¬ 
bernaculo  pro  nauarchi  voluntate  impelluntur.  Ad¬ 
dit  ad  rei  magnitudinem  augendam,  &  d  ventis  vali¬ 
dis  minemur.  >  . 

Quominus  enim  clauo  regi,ac  fledi  poflxnt ,  non  * 
folum  ipfarum  moles  ,  ac  magnitudo  facit ,  fed  ven¬ 
torum  vis  obefle  plurimum  folet,  qua:  interdum  na- 
uigium  rapit , eoque  perducit ,  quo  nauarchus  mini¬ 
me  vellet.Eam  tamen  vim  naucleri  diligentia ,  atque 
induftria  fuperat ,  qui  ita  clauum  moderatur,  vt  quo 
maxime  cupit,nauem  perducat,  ^.inquit  Iacobus, 

B  impetus  dirigentis  voluerit.  Frequenter  enim  negligit. 

Interpres  Grammaticorum  leges :  nam  cum  de  motu 
ad  locum  agatur,dicenduih  fuerat ,  quocunque  im¬ 
petus  dirigentis  Voluerit.  Eft  autem  Graece  ovov  a.v 
nopfMi  Tiiv  ivdiivovlot  povhmi.  Extant  apud  propha¬ 
nos  feriptores  plurima  exempla  ,  quibus  hic  locus 
illuftrari  quear ,  fed  quid  opus  eft  in  rc  nonffima, 
otio  ,  atque  diligentia  abutiiSubdit  itaque  Iacobus: 

j.  Itndr  lingua  modicum  quidem  membrum  eft ,  &  ma¬ 
gna  exaltat.  Ecce  quantus  ignis  quam  magnam  fyl- 
uam  incendit .] 

Similitudini  allatae  rem  propofitam  accommo-  I. 
dat :  nam  quemadmodum  clauus  fi  cum  toto  naui- 
gio  conferatur  ,  cxigua'qua:dam  pars  eft  ,  quae  ta- 
C  mennauis  curfum  moderatur , ac  regit, non  aliter 
lingua  minimum  quoddam  humani  corporis  mem¬ 
brum  eft ,  &  magna  exaltat.  Graece  /juyu.)c*uxH  hoc 
eft  magnifice  fe  iadat ,  inaniter  gloriatur,aut  magna 
quaedam  praedicat.Beda  Latine  legi t>Exultat.t  quod 
eft  proprium  eorum,qui  fibi  nimium  placent ,  fequje 
magnifice  circumfpiciunt ;  &  fua  fupra  modum  ex¬ 
tollunt.  Videtur  autem  taciti  indicare  Iacobus, 
quemadmodum  fecunda  nauigatio  potifliirtum  pen¬ 
det  a  gubernaculo,  quod  fi  defit ,  vel  vim  fuam  non 
exerceat,  certillimum  imminet  naufragij  periculum, 
fi  praefertim  ventorum  impetu  nauis  agitetur :  Ira 
quod  ait  Salomon  a  njiortem  ,  ac  vitam  m  manibus  a  Prou.  ifc' 
linguae  politam  efle.ldox  vero  fiibdit  »>• 

Ecce  quantus  ignis ,  quam  magnam  fyluam  incendit.  II. 

D  Tertiam  adhibet  fimilitudinem  a  rebus  inanimis  de¬ 
promptam.  Ecce,  inquit,  quantus  ignis.  Graece  ,  00 
oXtyovauo ,  hoc  eft  ,  exiguus  ignis  ingentem  fyluam  in¬ 
cendit.  Pro  fylua  autem  Graece  legimus  tMnv ,  id  eft, 
materiam ,  fed  fenfus  eft  prorfus  idem.  Ignis  porro 
natura  efficax  inprimis  eft ,  &  aduofa  ,  8c  quidquid 
attingit  feu  cito  feu  fero  inflammat ,  atque  abfumit, 
vt  fuse  probat  Seneca  b  ,  quadam  etiam  ex  interuallo  b  lib.j.  nat. 
incendit, vt  far  menta fulphure  illita,qua  e  longinquo' ignem  Sua^-  Fr 
concipiunt  .-fertur  enim  quodammodo  ad  congruentem  fibi  ^ta 
materiam, edmque  auide  amplectitur. 

Vnica  cert«  ignis  fcintifla,fi  a  bene  concoda,  pa-  III. 
rataque  materia  excipiatur ,  magnum  illico  excitat 
incendium  ,  quale  cernitur  in  tormentario  puluere, 
qui  fubitb  inflammatus  quicquid  obiedum  fuerit, 

E  abfumit,  6c  diffita  quodammodo  adurit,  aut  fuligi¬ 
ne  colorat;vt  nihil  dicam  dc  fulmine,cuius  vi  fylux, 

&  vrbes  integrae  interdum  conflagrarunt,  vt  merito 
apud  Plutarchum  c  dixerit  quidam:  c  lib.de  gar- 

Modica  ex  enim  fice  ldaum  tu  incenderis 
Montem.  ...  .... 

Id  etiam  vitio  linguae  non  raro  contigifle  pluribus 
docet  Plutarchus  d  ,  vt  non  immerito  lingua  igni  j  iib.de cdu. 
perfimilis  efle  dicatur:  quod  enim  in  rebus  ,  quae  lib&  lib.de 
natura  conilant  ,  efficit  ignis  ,  idem  in  humanis  Rarru1, 
adionibus  pixeftat  lingua ,  vt  ex  iis ,  qua:  paulo  poft 
K  4  fub 


4  e  ap.i<f.i8. 


II. 


b  In  eam. 
de  fileo. 


III. 

e  Hom.  in 
P&.JJ. 


IV. 

<3  Admon.ad 
fil.  Ipir.  non 
longe  a  fio. 


II 6 

fubiicidm  ,  aperti  deprehenditur.  Subdit  autem 
lacobus: 

6.  Et  lingua  igni*  eft, vniuerfttas  iniquitatis:  lingua  con- 

ftituitar  in  membris  noftrtsflqiia  maculat  totum  corpus, 

&  inflammat  rotam  natiuitatis  noftra  inflammata  a 

gehenna.]  ; 

Vere  omnino  lingua,  ignis  dicitur ;  vtenim  ignis 
omnia  vorat, &  abfumit, ita  lingua  ingentia  in  Eccle- 
Iia  incendia  concitauit.  Arij  lingua  fcintilla  quaedam 
fuit,  qua  pene  tota  Orientalis  Ecclefia  conflagrauit, 
&  Occidentalis  maxima  ex  parte  ambuftaeft.  Supe¬ 
riori  faeculo  Lutherris  ,  &  Caluinus ,  quafi  geminae 
faces  ardentes ,  omnes  pene  Scptemtrionis  rcgiohes= 
inflammarunt ,  quos  dlim  veluti  vaticinans  Paulus 
in  epiftola  ad  Romanos  a  defcripffife  videtur  ,  ciun 
dixit :  Huiuflmodi  enim  Chrttto  Domino  noftro  non  fer- 
uimtfled  fluo  ventri :  &  per  dulces  flermones,&  benediclio- 
nes  fleducunt  corda  innocentium.  Incredibile  enim  diClu 
eft, quanto  verborum  apparatu,  &  orationis  artificio 
fua  falfa  dogmata  inuoluant,vt  incautos, ac  fimplices 
decipiant.  Et  quemadmodum  ignis  veluti  ferpendo 
quicquid  obie&um  fuerit  ,  adurit  ,  ita  lingua  dum 
blande  fefe  in  aures  infinuat, venenum  inftillat. 

Non  his  autem  contentus  lacobus  addit  ,vniuer- 
fitas  iniquitates  ,  Graece  ,  xoVficj  dJifaat.  An  orna¬ 
tum  improbitatis  inrelligit  ?  Ita  profe&o  fenhfle  vi¬ 
dentur  nonnulli :  lingaa  enim  aut  negat ,  autrxeu- 
fat, atque  extenuat,  aut  etiam  defendit  omnia  fcele- 
ra, atque  flagitia.  An  cumulum  ,  &  congeriem  ,  feu 
aceruum  omnium  peccatorum  hac  ratione  deferi- 
pfit  ?  Ita  videtur  accepiflc  vulgatus  interpres  ,  qui 
vniuerfltatem  iniquitatis  tranftulit,  qua  ratione  dicere 
folemus  malorum  Iliadem ,  vel  malorum  Oceanum, 
eum  ingentem  quandam  malorum  multitudinem 
volumus  indicare.  Ita  innumerabilia  propemodum 
linguae  flagitia  recenfentur  aGregorio  Nazianzenob: 
huc  enim  pertinent  murmurationes  ,  fufurrationes, 
detractiones, mendacia,  periuria,  calumniae,  Sc  id  ge¬ 
nus  alia  pene  fexcenta. 

Quamobrem  re  Cie  ^\\\mc-,peCcatum,m<\n\t,qttod 
per  linguam  admittitur ,  omnium  flere  propenfiffimum  ,  fled 
&  idem  multiforme.  Iratus  es  ?  mox  lingua  occurrit.  Con- 
cupiflcentia  teneris ?  habes  &  hic  linguam  ante  omnia  qua- 
fli  lenam ,  &  conciliatricem  ,  qua  cooperetur  peccato  ,  qua 
per flimnlationem  proximis  imponat..  Efl  tibi  lingua  quo- 
que  vice  fcuti  ad  iniquitatem  ,  cum  non  ex  corde  loqui¬ 
tur,  fled  ea  promit ,  qua  ad  flaudem  ,&mposluram  fa¬ 
ciunt.  Denique  quid  opus  efl  commemorare  ,  qua  per  lin¬ 
guam'  peccentur  ?  vita  noflra  referta  eft  lingua  deliciis, 
turpiloquio  ,  vrbanitate  ,  flultiloquio  qua  nonconue- 
niunt ,  detraSlione ,  otioflo  flermone,periunofalfts  testimo¬ 
niis.  Hac  mala  omnia ,  &  adhuc  illis  plura  flutet,  lingua 
opera.  Qift  vero  aduersus  Dei  gloriam  os  aperiunt. ,  & 
iniquitatem  in  excelfum  loquuntur ,  alione  aliquo ,  quam 
lingua  organo  impietatem  fluam  perficiunt ? 

Et  alibi  d  multa  tradit  praecepta  ,  qux  ad  lingua: 
impotentiam  cohibendam  magnopere  pertinent. 
Omnem ,  inquit ,  blaff  herniam  longe  fac  d  te ,  necfluper- 
flui  fermones'  procedant  de'  ori  tuo ',  quia  er  pro  otiofis^er- 
bis  in  die  iiidicij  reddituri  furnus  rationem.  Nec  ad  ma¬ 
ledicendum  quempiam  afflue  fleas  linguam  tuam  ,  qua  ad 
bcnedicendmh- ",  er  ad  laudandum  Domnum  creata  eft. 
De  quibus  ignoras  rebus  in  conuentu  noli  proferre flermo- 
rtem  ,fled  opportuna  verba  procedant  a  te  ,  cum  opportu¬ 
num  tempus  imieneris ,  vt  audientibus  cunilis  gratiam 
prabeanL.  Ab  omni  vaniloquio  tempera  linguam  tuam, 
ne  quando,  qui  audiant. ,  horrefeentes  obturent  aures  fluas., 
&  fit  tibi  conflufto  coram  omnibus.  Et  plura  deinceps. 
ReCbe  autem  Beda  linguam  ait  vniuerfltatem  ini¬ 
quitatis  appelktri  ,  quia  'omnia  flagitia  linguae  ope*- 


Epift.B.  lacobi 


A  raaut  concinnantur  ,  vt  latrocinia,  &  fttipra^aut  pa- 
tKmtux,vt  penuria, &  falfa. refbmonia, aut  defendun- 
tm,&  excufantur.  '  >. 

Huc  refero  Dauidis  *  verba  '.  Quid gloriaris  in  fna- 
litia ,  qui  potens  es  in  iniquitate  ?  rota  die  iniaflitistin' Co¬ 
git  auit  lingua  tua  ,  ftcut  nouacula  acuta f e  cilli  dotum. 
Dilexisli  malitiam  fluper  benignitatem .  iniquitatem  ma¬ 
gis ,  quam  loqui  aquitatem  :  dilexisli  omnia  verba  praei - 
pitatioms  lingua  dolofla.  Sicut  enim  nouacula  acuta 
non  modo  pilos  abradit  ,  fed  interdum  carnem 
vulnerat  ;  ita  lingua  plurimum  obeft ,-  etiamfi  iu* 
terdum  tacite  vulneretJtaqqe  Gregorius  Nafcranze- 
nusb  linguam  telum  efle  ait  promptum  ,  atque  ex¬ 
peditum  :  ait  enim 

Linguam  acuunt  telum, quo  non  eft  promptius  vllum 
B  Rebus  in  humanis. 

ReCte  autem  vniuerfttas  iniquitatum  appellatur, 
quia  innumerabilia  propemodum  flagitia  lingu<& 
Opera  perpetrantur  vauentationes  ,  blafphemia:,  ca- 
l.umniae,detradiones?excufationes  peccatorum, frau* 
des,inanis  gloriatio, harrefes  ,  iniuria: ,  lamentationes- 
iniqux,mendacia,nug.v,  periuria,  querimoniae, rixa:, 
fufurrationes,  taciturnitas  veri, vituperationes,  8c  id 
genus  alia  pene  fexcenta. Quamobrem  vere  omnino 
fcripflt  Gregorius  Nazianzenus  c: 

At  certe  lingua  nihil  exitialius  vflquam  e/?.'Etpoft 
nonnulla: 

Hac  aque  incautos, &  cautos  jigil  amicos,  ' 

Atque  hosles  prauos  vulnerata, atqui  bonos. 

Picinos, procul  &  pefitos,ac  denique  nil  noti1, 

C  Qui  domat,  hanc,  Sophia  culmina  prima  tenet. 

Hac  Feneri  addictis  rufifnt  flat dilftma  multa , 

Riflum  aliis  riflu  dignus  vtipfle  ferat.. 

Fibratus  vibrans  (imul.ichrum  nobile  turpans 
Numinis  auribus  hac  plurima  tecta  vomit. 

Sape  etiam  fexcenta  leuis  maledicta  profundit , 

Qua  veluti  fpumam  proiicit  ira  gratiis. 

lAutrurfum  fkto  blandiflflima  pectore  fatur. 

Atque  aliud  labris, mente  almdfl  gerit. 

Blanditiis  plenas  voces, mendacia  fraudes 
Dicere  quis  lingua  cunela  venena  queat?. 

1 Ua  domos  domibus  committit vrbibus  vrbes. 
Protinus  id  nullo  cumque  labore  facit. 

Committit  populum  regi, dominum fa  flubaclk, 

F r ftipulam  incendit  mox  leuis  igniculus-. 

D  Illa  ratis  foetos, fratres atatof.fl,  patreffl. 

Illa  viros  armat, participeflq,  thori. 

Illa  malurn  inflantem  reddit, lufltimque  nocentem, 

Rurfl ts  id  inuertit,quis  rogo  tanta  poteft? 

Lingua  quidem  parua  eft, at  viribus  omnia  vincit: 

O  vtinam  illa  malis  protinus  occiderer. 

Ha:c  atque  his  fimilia  aperte  docent  veriflime  di- 
Clum  efle  a  lacobo ,  Et  lingua  ignis  eft, vniuerfttas  ini-- 
quitatis.  Nam  &  quidam  olim  dixit: 

Quid  melius  Unguat  lingua  quid  peius  eadem  ? 

Sic  olim  Anaeharfis  interrogatus ,  quid  eflet  in  ho¬ 
mine  peflimum  ,quid  item  optimum  ,  refpondifle 
fertur ,  lingua  ,  fentiensidem  membrum  plurimum* 
afferre  vtiliratis ,  fi  re  Ciae  rationi  obtemperet ,  nihil 
autem  perniciofius  excogitari  pofle ,  fi  caeco  impetu 
E  feratur. 

Subdit  lacobus  :  Lingua  conslituitur  in  membris 
no  siris ,  qua  maculat,  totum  corpus.  An  corpus  ipfum;* 
&  corporis  membra?  vix  puro.  Nifi  enim  lingua  cum 
rationis  imperio  conjungatur  ,  nullum  membrum' 
corporis  adfcelus,&flagitiu  impelli:, cum  vero  libe¬ 
ro  mentis  imperio  monetur, non  ipil,fed  meri, ac  vo¬ 
luntati  adicribendum  eft  quidquid  inde  feu  mali;feu" 
boni  exillit.Anpropterea  totum  corpus  maculare  di¬ 
citur,  quod.animi  vitia  proferar  in  lucem, atque  adeo 
totuquodamodo  corpus  dchoncftct?An,quod  fupra 
diximu 


vi  -•  * 

a  PfaLjhfc 


c  in  Carm. 
de  filent. 


VII. 


VIII. 


Explanatio  Cap.  III.  317 


diximus  ,  totam  a&ionum  humanatu  congeriem,  ac 
veluti  corpusrintelligit  ?  Sane  id  a  lingua  propterea 
fcrdari  dicitur  ,  quod  linguae  lapfus  hominem  con¬ 
temptui  ,  ac  pene  ludibrio  obiiciat ,  &  Deo  inpri- 
mis  contemptibilem  reddat ,  atque  exofum.  Certe 
qualis ,  aut  quantus  quifque  fit,  oratio  docet redte 
enim  cuidam  adolefcenti  olim  nefrio  quis  dixifle 
fertur  :  Loquere  ,  vt  te  videam.  Senfit  nimirum  vir 
fapiens  mores,  atque  animi  affedtiones  verbis, atque 
oratione  expromi :  raro  enim  vbi  lingua  procax ,  ac 
petulans  eft ,  honefti  mores  reperiuntur.  Et  fapien- 
ter  didfcum  eft  a  quodam  ,  imago  animi  ferino  eft, 
qualis  eft  vir, talis  oratio. 

I X.  Nec  facile  iis  habenda  eft  fides, qui  lingua:  proca¬ 

citatem  honeftae  vita:  nihil  obefle  contendunt.  Et 
inflammat ,  inquit ,  rotam  natinitatis  noflra.  Gnece,  ] 
QXoytfyvdt  tov  tfoypv  tik  flpicnm-  Curfum ,  inquit  Be- 
da,  humana  vita  contaminat, quo  ad  mortem  vfque  veluti 
currente  rota  agimur.  Vitio  enim  primi  parentis  illo 
felici  ftatu  deiedli  huc  illuc  vaga  mente  raptamur, 
vt  vbi  periculum  ,  vbi  falus  fit ,  penitus  ignoremus. 
Inflammatur  autem  ha:c  rota  linguae  ,  vt  ita  dicam, 
igne  ,  cum  vitium  natiuae  perturbationis  ineptis ,  ac 
noxiis  Termonibus  irritatur.  Merito  autem  humana 
vita  rotisfimilis  efle  perhibetur ,  quod  non  aliter  ac 
rota  perpetuo  circumuoluatur ,  &  quemadmodum 
rota  exigua  fui  parte  terram  attingit,  ita  hominara 
vita  vix  res  caducas ,  &  mortales  leuiter  deguftat. 

Denicjpe  humans  vita:  velox ,  &  incitatus  curfus 
rotae  fimilitudine  deferibitur:  celerrime  enim  prae-  i 
terit,  &  frequenter  qui  vix  e  carceribus  excellit,  iam 
metam  attigit.  Hxc  autem  rota  natiuitatis  appella¬ 
tur  :  nam  ab  ipfo  ortu  ad  obitum  properamus.  Cer¬ 
te  Syriacus  interpres ,  pro  rota  natiuitatis  ,feriem ge¬ 
nealogiarum  tranftulit,  quafifignificet  omnem  gene¬ 
rationum  feriem  lingua:  veluti  mcendio  inflammari, 
fiue  quia  vitia  per  manus  quodam  modo  ad  pofteros 
tranfmittuntur ,  fiue  etiam  feripto  pofteritati  com¬ 
mendantur. 

XI,  Vt  autem  appareat  nihil  fupra  humanam  fidem 
dieftum  efle  ,  ab  Apoftolo  fubditur  :  Inflammata  a 
gehenna ;  vt  indicet  ad  lingua:  improbitatem  exter¬ 
nam  etiam ,  vt  interpretatur  Beda  ,  daemonis  verfu- 
tiam  accedere.  Quemadmodum  enim  gehenna: 
incendio  daemon  perpetuo  cruciatur,  ita  inuidiae  fti-  ] 
mulis  agitatus, omnia  quidem  corporis  membra,  fed 
praecipue  linguam  ad  flagitium  excitat.  Eft  porro 
gehenna  nomen  in  facris  literis  frequenter  vlurpa- 
acap.j.ia.  tum :  nam  apud  Matthaeum  a  quidam  ,  rem  gehenna 
ignis  dicitur,&  alias  fxpe  ignis, &  iudicium  gehennae 
nominatur;  qua  ratione  dicendi  tanquam  periphra- 
fi  deferibitur  infernus. 

XII.  Certe,  vt  ait  Hieronymus  b,  gehennae  nomen  in 
fe  Macth.io.  libris  veteris  Teftamentji  non  legitur ,  fed  primum  a 
Chrifto  Domino  ,  ad  fignificandum  fupplicium  in¬ 
ferorum  fuit  yfurpatum.  Vox  Hcbrxa  fignificat  val- 
ecap.ij.8.&  lem  Ennom,  cuius  meminit  Iofue  c,  itemque  Iere- 
cap.18.1tf.  mias  d .  Erat  autem  ,  vt  ait  Hieronymus  ,  vallis pro- 
alibf'7  }I  &  Pe  ^‘eru^em  ’  5uae  frtigua  erat ,  plenaque  deliciis: 

Mos  autem  fuit  idolorum  cultoribus,  amoenis  in  lo- 
e  Ierem.7.  cis  idolis  facrificare,  vt  alicubi  docet  Hieronymus  e. 

Gentilitatis ,  inquit ,  error  omnes  prouincias  occupauit, 
vt  ad  capit  a  fontium ,  lucofque  amcenifflmos  viBimas  im¬ 
molarent  ,  cr  omnis  praua  fuperfiitionis  religio  Jerua- 
retur. 

XIII.  Hunc  Gentilium  morem  fecutos  fuifle  Iudaeos, 
f  Matth.io.  idem  Hieronymus  f  affirmat.  1  dolum,  ait,  Baalfuijfe 
iuxta  Hierufalem  ad  radices  montis  Moriajn  quibus  Si¬ 
lva  fluit,  non  femel  legimus.  Hac  vallis  plena  delictu  erat, 
lucufque  in  ea  Idolo  confecratus.  In  tantam  autem  de¬ 
mentiam  populus  Iflrael  venerat ,  vt  defena  templi  vici- 


L  nia  ibi  hptlias  immolarent  rigorem  religionis  Mitia 
vincerent  ,filiofque  fuos  damoniis  incenderent ,  vel  initia¬ 
rent  ,  &  appellabatur  locus  ille.  Gehennon ,  id  efi,  vallis  fi¬ 
li)  Ennqn.  Qua  de  re  ita, feribit  alicubi  Ieremias  a :  acapj.jr.' 
Et  adificatterunt  excelfit  Tophqtfr/jua  efi  in  valle.  fifijf  En¬ 
non, vt  incenderent  filios  fuos ,  gr  filias  fiuas  igni.  Ne.  ve¬ 
ro  infantium,  qui  viui,  fpirantefque  inaudita,  &  pe¬ 
ne  incredibili  fieuitia  exurebantur ,  eiulatus  audire¬ 
tur ,  totus,  interim.locus  tympanis  perftrepcbat  j  in¬ 
de  locum  Topheth  appellatum  autumant  abHc-  ^  At,aIen-4* 
brxa-voce  Toph,  quod  . apud  illos  tympanum  fi-  Ly^.  ibid". 
gnificat. 

Ab  illo  ergo  incendio,  quo  pueri  comburebantur  XIV. 
tartarus  gehennae  ,  Sc  Topheth  nomina  fortitus  eft, 
cupi  prariertim  eo  in  loco  exercitus  Sennacherih  ab 
Angelo  trucidatus ,  Sc  combuftus  fuerit.  Certe  Hie¬ 
ronymus  c  hoc  videtur  non  qbfcure  indicare ,  cum  c  Ierem.7.’ 
ait:  Tradunt  Hebrai  ex  hocloco,idefl,gehinnon,velval- 
le  fili)  Ennom  appellatam  gehennam  \  quod  fcilicet,  orneis 
populus  Iudaorum  ibi  perierit  offendens  Deum ,  in  qifo.  lo¬ 
co  etiam  filios  fuos  in  igne  Idolis  confecrarint ,  fiue.  holocpu- 
flum.  obtulerint.  Alibi  J  vero  ad  co m b  11  ftio n em, exer-  d  Ifa.ro.  , 
citus  Aflyriorum  alludere  videtur.  Sicut,  inepait,  tra¬ 
dunt  Hebrai  ,  ilUjis  vefltbus ,  Affyrwrum  corpora  occulto 
cremata  funt  ardore  ,  quod  videtur  indicare  J fidas  e.  Et*  cap.io.r6.’ 
fiubtus gloriam  eius  fuccenfa  ardebit,quafi  combuftw  ignis, 

&  erit  lumen  Ifrael  in  igne ,  gr  fandus  eius  in  flamma , 

&  fuccendetur ,  gr  deuorabitur  (pina  eius  ,  qt  veprtf.  m 

die  vna.  Et  alibi r:  Pr&parata  efi  enim  ab  heri  TopJjftfo  ^  cap.30.jj. 

a  Rege  praparata  profunda ,  &  dilatata  nutrimenta:  eius 

ignis,  <fr  ligna  multa,  flatus  Domini ficut  torrens  futphu- 

ris  fuccendens  eam. 

Qu*  fiue  ad  vallem  Ennom ,  &  Aflyriorum  in-  X  V. 
cendium  ,  fiue  ad  ipfum  Tartarum  referanrur,  plane 
indicant  gehennam  propter  incendium  tartarum  fi- 
gnificare,cundemque  appellari  Topheth ; non, a  tym- 
panis,  vt  Elebrari  volunt,  fed  pocius  a  latitudine.,  vt 
indicat  Hieronymus  S ,  quod  inferorum  fedes  am-  g  Ietejn.j. 
pliilima  fit,vt  infinitam  propemodum  damn^roruiyi 
multitudinem  capere  queat.  Adde  quod  locus  To¬ 
pheth,  &  vallis  Ennom  ob  eandem  cauiam,& impu¬ 
ra  ficiificia,vr  ait  Ieremias  h ,  locus  erat  fordidus,  &  h  cap.  7.  & 
immundus,  vt  hac  etiam  ratione  gehenqx ,  ac^o- 
pheth  nomina  tartaro  mire  conucniant. 

Huc  Ipedfcant,  quae  de  Bchemoth  feribit  Iob  i ,  ^  (. 

halitus  eius  prunas  ardere  facit ,  &  flamma  fle  ore  eius  ‘  cap.v..n. 
egreditur.  Eft  enim  Behemoth,da:monis  typus,cuius, 
vtait  Paulus  k  ,ignea  tela  funt ,  quae  non  folum  fe-  K  adEphef. 
riunt.fcd  etiam  inflammant :  illi  enim  conueniunt,  f’'6' 
qus  feribit  Salomon  1  de  viro  impio.  Vir  impius  fo-  1  Prdu.1tf.17 
dit  tnalum ,  cr  in  Ubiis  eius  ignis  ar deficit ;  cuius  miniftri 
funthreretici ,  de  quibus  metaphorice  feribit  Ioan- 
nes  m.  Et  vidi ,  inquit ,  equos  invifione ,  &  qui  fedebant  m  Apocal.9. 
fupereos,  habebam  loricas  tgnvas,(jr  hyacinthinas,  crful-  17 ' 
phureas,cr  capita  equorum  erant  tanquam  capita  leonum, 

&  de  ore  eorum  procedit  ignis,  &  fumus,  &  fulphyr. 

7.  Omnis  enim  natura  befiiarum  ,  &  volucrum  ,  <jr 

ferpentium ,  &  cetorum  domantur,  <$•  domita  furit  a 

natura  humana.~\ 

Mirum  in  modum  amplificat  Iacob.us  linguse  im  -  I. 
potentiam,  eiufque  edomanda:  difficultatem.  Sum> 
pto  autem  argumento  a  ferarum  immanitate ,  qua: 

Audio,  atque  hominum  induftria  domari, &  cicures 
reddi  poflunt,  colligit,  neminem  vnquam  linguam 
potuifle  domare.  Nominat  autem  feras  ,  volucres, 
lerpentes,  &c  marinos  pifces  ,  quae  omnium  animan¬ 
tium  genera  ,  &  domari  pofle  ,  8c  hominum  opera 
domita  fuifle  affirmat.  Omnis ,  inquit ,  natura  befiia¬ 
rum-,  Grasce,  ®t mc  hoc  eft , ferarum ;  Loquitur 

autem  Apoftolus  non  de  eo  dominio ,  quod  olim 
primo 


iiB  Epift.  B.  lacobi 


a  Gcn.i.38.  primo  parenti  a  Deo  tributum  eft,  cum  dixit a :  Do¬ 
minamini  pifcibus  maris, &  volatilibus  coeli ,  &  imiuerfis 
animantibus ,  qua  monentur  fupcr  terram.  Violato  li¬ 
quide  Dei  Optimi  Maximi  prxcepto  ,  cundli  mor¬ 
tales  eo  dominio  fpoliati  funt,&  ab  iis  metuere  coe¬ 
perunt ,  quibus  liin  innocentia  perftitilTent ,  libere 
imperaturi  erant. 

1 1*  Neque  vero  de  ea  fupranaturalfdiuinaque  potefta- 

te  loquitur, qua  "lingulari  quodam  Dei  beneficio  im¬ 
manes  pleruque  fers  cohibitae  lunt,  ne  viros  landlif- 
limos, atque  integerrimas  foeminas  vllo  modo  laede¬ 
ret.  Sic  olim  leones  famepropemodu  enedli,Danie- 
lem  ne  attingere  quidem  aufi  funt,  neque  ferpentes 
beatilfimam  Theclam  lcthali  luo  veneno  pereme¬ 
runt  ;  Sc  vipera  Paulo  Apoftolo  nullum  attulit  de¬ 
trimentum.  Loquitur  itaque  Iacobus  de  huma¬ 
na  folertia ,  atque  induftria ,  qua  leones,  tygres,  ele¬ 
phantes,  rhinocerotes, vrli, pantherae, atque  id  genus 
alia  animantia  ad  lenitatem  ,  atque  manlitetudinem 
b  Iuuenal.  perdudla  funt :  nam,  vt  ait  quidam  b, 

Longa  dies  homini  doCuit  parere  leones, 
e  lif.S.c.i.  £t  piinius  c  Roma  ,  inquit ,  elephantes  tuntti  primum 
fubiere  currum  Pompei  magni  Africano  triumpho ,  quod 
prius  India  vttta ,  triumphante  Libero  patre, memoratur. 
Quin  etiam  fabulantur  Poetae ,  tygres  olim  Liberi 
patris  craxifle  currum,  vt  ille  ait: 

Liber  avens  Nifefummo  de  vertice  tygres. 

III.  Nam  elephantes  quidem,  vt  audior  eft  Plinius  d : 

4  loc.cicat.  Germanici  C a  far  is  munere  gladiatorio  quofdam  incondi¬ 
tos  faltantium  modo,  edidiffi  motus  accepimus.  Quin 
etiam  eodem  audior  e,  vulgare  erat  per  auras  arma  ia- 
cere  non  auferentibus  ventis ,  atque  inter  fe  gladiatorios 
congre ffus  edere,  aut  lafciuientes  pyrrhichkc  colludere  3  po- 
fiea  &  per  funes  in  ce f sere,  lellicts  etiam  ferentes  quaterni 
fingulos puerperas  imitantes,  plenlfqne  hominum  tricliniis 
accubitu  iere  per  leflos  ita  libratts  vejligiis ,  ne  quis  potan¬ 
tium  attingeretur. 

I  V.  Mitto  alia  qux  de  eorum  induftria  Plinius  ,  Sc 
yfilianus  memoris  prodiderunt.  Rhinocerotas  im¬ 
perante  Domitiano  Romam  aduedlos,  feque  mode¬ 
ratoribus  morigeros,  &  obfequentes  praeftitilfe  con¬ 
itar.  Quocirca  Martialis  alicubi  dixit: 

Sollicitant  pauidi  cum  Rhinocerota  magiftri. 

Et  dum  fe  tarda  colligit  ira  fera. 

Ammianus  porto  Marcelliiius  audior  eft,Tygridetn 
manluefadlam  ab  India  Anaftafio  Principi  miflam. 
Alia  id  genus  fexcenta  apud  Plinium  ,  Sc  y£lianum 
paflim  leguntur. 

V.  Iam  de  volucribus  nihiL attinet  multa  dicerercon- 
ftatenim,  aucupio  ,  Sc  venatione  non  aniculas  mo¬ 
do  ,  fed  grarfdiores  etiam  alites  ,  vt  aquilas  ,  accipi¬ 
tres  quotidie  capi ,  vt  non  immerito  dixerit  alicubi 
e  cap.j.i«.  tearuch  c  :  V bi  funt  principes  gentium  .  qui  dominantur 
fuper  bejlias  ,qua  funt  fuper  terram  ?  qui  in  auibus  coeli 
ludunt?  VidetQr  enim  Propheta  eos  potilfimum  in¬ 
dicare,  qui  auium  pugnis  obledlantur, quique  acci¬ 
pitres  prxliantes  fpedlare  folent.  Mitto  plitacos ,  Sc 
perfimiles  volucres, qui  humanam  vocem  exprimere 
f  lib.w.e.41  quotidie  difeunt,  de  quibus  multa  Plinius  Super 
omnia  ,  inquit ,  humanas  voces  reddunt  pfitaci  quidem 
etiam  firmocinantes.  India  hanc  aucm  mittit  ,ftacen  vo¬ 
cat  viridem  toto  corpore ,  torque  tantum  miniato ,  in  cer- 
uice  diftmclam  3  imperatores  falutat,&  qua  accipit,  verba 
pronunciat  3  mox  vero  fubdit :  Minor  nobilitas, quia  non 
ex  longinquo  venit ,  fed  e xprefiior  loquacitas  certo  generi 
picarum  eft :  adamant  verba ,  qua  loquantur ,  nec  difeunt 
tantum  ,  fed  diligunt ,  meditantefque  intra  femet ,  cura, 
atque  cogitatione  intentionem  non  occultant.  Conftat  emo¬ 
ri  villas  difficultate  verbi,  ac  niji fubinde  eadem  audiant, 
rnemoria  fklli,  quarentes,  mirum  m  modum  hilarari,  fi  in¬ 
ierim  audierint  id  verbum . 


v  L 

*  Papia,  i 
Sylu. 


VII. 

in  Svmpof. 


A  Et  eleganter  quidam  a  : 

- — *7>/ angat  Phoebeius  ales, 

Auditafque  memor  penitus  dimittere  voces 
Sturnus,  &  Aonio  verfa  certamine  pica, 

Quique  refert  iungens  iterata  vocabula  perdix,' 

Et  qua  Biftonio  queritur  foror  orba  cubili.  ‘ 

Nam  ,  vtait  Plinius  b,  habebant  Cafarts  iuuenes ftiir-  blib.io.c.4t 
nurn  ,  item  lufcinias ,  Graco,  atque  Latino  fermone  doci¬ 
les  ypraterea  meditantes  in  diem,  &  affidue  noua  toquen- 
tes,  longiore  etiam  contextu.  Quin  etiam ,  inquit,  Agrip¬ 
pina  coniux  Claudij  C  a  far  is  turdum  habuit  ( quod  nun¬ 
quam  anrea)  imitantem  fermones  hominum. 

Perdicem  porro  fermonem  hominum  difeere 
affirmant  Plurarchus  c,  &  Athenaeus.  De  ferpen-  c 
tibus :  ita  enim  Latine  vertit  Interpres,  quod  Grxce 
B  dixit  Iacobus  ipianoo r,  long£  id  videtur  mirabilius: 

Sc  tamen  Plinius  d.  Thoantem,  iit ,  in  Arcadia  a  Dra-  A  Iib.8  c.t7. 
cone  feruatum :  nutrierat  enim  eum  puer  diletium  admo¬ 
dum,  parenfque  ferpentis  naturam, &  magnitudinem  me¬ 
tuens  in  folitudines  tulerat ,  in  quibus  circumuento  latro¬ 
num  in  fidiis,  agnito  que  voce fiibuenit .  Idemque  alibi clib,io.c.7i 
De  affide  ,  inquit  ,  miraculum  Philarcho  reddatur is 
enim  auctor  eft ,  cum  ad  mtnfam  cuiufdam  vemens  in 
cy£gypto  aleretur , affidue  enixam  catulos,  quorum  ab  vno 
filium  hofp itis  interemptum  ,  illam  reuerfam  ad  confuctu- 
dinem  cibi  intellexiffe  culpam  ,  &  necem  inttdiffe  catulo , 
nec pofte a  in  teflum  id  reuerfam. 

Caeterum  quod  ait  Interpres,  &  caterorum,  Goece  V 1 1 L 
legitur ,  haXu.iv.  hoc  eft, maritimorum , feu Cetorum ,  v t 
videatur  Iacobus  indicare  etiam  pilees  domari  pofle: 

C  nam  ,  vt  omittam  pifcatu  quotidie  pifces  humanis 
vfibus  comparari.  De  delfinis  humana  prope  fide 
maiora  commemorantur  a  Plinio  f.  Nam  de  cero,  nib.j.c.8, 
quod  indicare  videtur  Iacobus,  verifunile  eft,  etiam 
humana  induftria  domari  polle;  quo  fortalfe  Ipe- 
dlat  quod  alicubi  feribit  lob  5:  Maledicant  ei, qui  ma-  g  eap.3.8, 
le  dicunt  diei, qui  parati  funt  fufeitare  Leuiathan :  nam  de 
ceto  plurimi  locum  illum  interpretantur.  Et  alibi  h :  h  cap.40.10 
An  extrahere  poteris  Leuiathan  hamo  ,  &  funerligabis 
linguam  eiur  ? Certe  Strabo  '  de  Ichtiophagis  hxc  feri-  i  lib.if. 
bit ilchtiophagorum  regio  ficus  mare  eft, &  magna  ex  par¬ 
te  arboribus  caret,  raritas  in  ea  palmarum  ,  acauthi  [mi¬ 
tia  ,  aquarum  ,  &  domeftici  cibi  maxima  eft ,  ve  fiunt  ur 
pifcibus  tum  ipfi,  tum  eorum  pecora,&  aquas  plumales,  ac 
foffiles petunt, pecorum  carnes  pifcibus prabem ,  domicilia 
D  ex  offibu*  cetorum  ,  &  oftreorum  conchis  magna  ex  parte 
faciunt :  nam  trabium ,  &  fulcrorum  vfum  cofta  paftantx 
portM  maxilla,  e  vertebris  fiunt  mortaria ,  in  quibus  pifces 
fubiguntur ,  ad  folem  affantur ,  pofte  a  ex  his  panem  confi¬ 
ciunt  frumenti  paululum  admifeentes.  Quo  fortalTe  fpe-  k  Pfal  7,.u 
(flauit  Dauid  k  :  Tu  confregifti  capita  draconis  ( Leuia¬ 
than)  dedifti  eum  cfiam  populis  tAithiop  um. 

Ccrt£  Plinius  I  ex  cetis ,  aliifque  pifcibus  pingue  I X. 
quiddam  extrahi  feribit , quo  negotiatores  camelos  *  lib.3i  c.t. 
perungant.  Ex  quibus  apparet,  etiam  cetos, hoc  eft, 
maximos  pifces ,  hominum  induftria  domari ,  vt  re- 
dle  dixerit  Galenus  m,  hominem  ratione  prxditum,  m  devfupar 
Sc  manibus  inftru&um,  etfi  viribus,  ac  robore  a  plu-  “um. 
rimis  beftiis  fuperatur  ,  immanes  tam  eri  feras  arte 
atque  induftria  domare.  Porrb  vulgatus  interpres’ 

E  qui  Larme  dixit,  &  uterorum ,  Gr axe  legilTe  videtur 
nonc**A/«r,  vt  habent  Grseci  codices ,  qui  mmc  cir¬ 
cumferuntur, fed  dudm  ,vt  lignificet  omnia  animan¬ 
tium  genera,  hominum  induftria  ,  &  domari,  &  ali¬ 
quando  domita  fuilfe. 

Dixit  autem ,  domita  funt  a  natura  humana  3  vt  in  v  • 
dicet  quorundam  hominum  ftudio  fuilTe  perdomi- 
ta:  neque  enim  quiuis  idprsftitit ,  aut  prxftare  po- 
reft.  Neleio  autem  vtrum  tacite  hac  belliatum  enu 
meratione  indicare  voluerit  Iacobus  ,  lingux  vitia 
eius  efle  natur*, vt  homines  beftiis  fimillimos  reddar 


Explanatio  Cap.  III.  119 


vtcnim  obferuauit  nonnemo,  prauoram  lingua  be-  A 
ftiis  ferocitate, volucribus  lenitate,  ferpentibus  viru¬ 
lentia  praecellit.  Sunt  enim  ferarum  fimillimi ,  qui 
exacuerunt  vt gladium  linguas  fuas  3  volucribus  pene 
pares  ,  qui  pefuerunt  in  caelum  os  fuum ,  cjr  quorum  os  lo¬ 
cutum  efi  vanitatem.  Serpcntesdenique  imitantur  illi, 
a  pf.  13.5.&  de  quibus  feriptum  eft  * :  Fcnenurn  asfidurnfub  labiis 
j}9- 4*  eorum. 

8 .  Linguam  autem  nullum  hominum  domare  potefi ,  in¬ 
quietum  malum  plena  veneno  mortifero .] 

I.  Non  polium  Oecumenio  alTentiri ,  qui  haec  ver¬ 
ba  ,  Linguam  autem  nullus  hominum  domare  potefi,  ad¬ 
bibita  interrogatipne  ,  feu  dubitatione  proferenda 
cenfet, quafi  dicat :  Qui  feras,  atque  immanes  beftias 
domatis, linguam  domare  nonpoteftis  ?  Quali  id  fa-  B 
dtu  facilius  lignificet :  video  enim  hanc  explicatio  - 
b  lib.de  nat.  nem  Auguftino  b  confutari.  Non  mihi,,  inquit, 

&  grat.  c.i  j.  videtur  ita  intelhgendum  ,  vt  exponere  voluerit  quafi  per 
exprobrationem  ditium  tanquam  diceretur  :  ergone  lin¬ 
guam  nullus  hominum  domare  potefi  ?  tanquam  obiur- 
gans,&  dicens, Domare feras  potefiis, linguam  non  potefiis? 
Quafi  facilius  fit  linguam  domare,  quam  feras.  Non  pu¬ 
to  quod  ifie  fit  fenfus  hoc  loco :  fi  enim  hoc  fentiri  vellet  de 
facilitate  domanda  lingua  ,  catera  fequerentur  in  befiia- 
rum  comparatione ;  nunc  vero  fequittir, Inquietum  malum, 
plena  veneno  rnortifero,vtique  nocentiore,quambcftiarum, 
atque  ferpentium  :  nam  illud  carnem  interficit ,  hoc  vero 
cSap.i.n.  animam  c ;  os  enim,  quod  mentitur,  occidit  animam.  Non 
ergo  quafi  id  e (fet  facilius ,  quam  manfuefaclio  befiiarum , 
fandius  Iacobus  illanu  fententiam  pronunciauit ,  aut  ea  C 
voce  volui:  pronuttciari ,  fed  potius  oflendens  quantum  fit 
in  homine  lingua  malum,  vt  a  nullo  homine  domari  pojfit, 
cum  ab  hominibus  domentur  &  befiia. 

II.  Quoniam  autem  hunc  locum  corruperat  Pela¬ 
gius  ,  &  adhibita  interrogationis  nota  proferendum 
elfe  cenfuerat ,  ne  videatur  Auguftinus  ,  qui  contra¬ 
rium  fentit,  linguas  licentiam  quodammodo  praebe¬ 
re,  fubdit :  Neque  hoc  ideo  dixit, vt  huius  in  nos  mali  do¬ 
minationem  per  negligentiam  permanere  patiamur ,  fed  vt 
ad  domandam  linguam  diurna  gratia  pofcamus  auxi¬ 
lium  :  Non  enim  ait ,  linguam  nullus  domare  potefi,  fed 
nullus  hominum,  vt  ciim  domatur.  Dei  mifericordia ,  Dei 
adiutono,  Dei  gratia  fieri  fateamur.  Conetur  ergo  anima 
domare  linguam  ,  &  dum.  conatur  ,po fiat  auxilium ,  &  ^ 
oret  lingua ,  vt  dometur  lingua  ,  domante  illo ,  qui  dixit 
ad fiuos :  N on  enim  vos  eftis  ,  qui  loquimini ,  fed  fpiritus 
Patris  vefiri,qui  loquitur  in  vobis.  Itaque  pracepto  face¬ 
re  commonemur,  quod  conantes,  &  nofiris  viribus  non  va¬ 
lentes  adiutorium  diurnum  precemur. 

III.  Hoc  ipfum  alibi  d  copiofius  docet. Ergo,  ait ,  in- 
i  Serm-4.de  telligamus,  carifiimi,  qtiia  fi  linguam  nullus  hominum  do- 
verb.  Dom.  mare  potefi ,  ad  Deum  confugiendum  efi  ,  qui  domet  lin- 
cap.i.  guam  notlram  :  fi  enim  ut  e  ani  dornare  volueris ,  non  po¬ 
tes,  quia  homo  es  ;  linguam  nullus  hominum  domare  potefi. 
Attendite  fimilitudinem ,  ab  ipfis  beBiis ,  quas  domamus 3 
equus  non  fi.  domat ,  camelus  non  fi  domat ,  elephantus 
non  fi  domat,  afpis  non  fi  domat ,  leo  non  fi  domat ,  fis  & 
homo  non  fi  domat.  Sedvt  dometur equus,  bos ,  camelus,  E 
elephantus ,  lco,afiis,qu<s.ritur  homo  3  ergo  Deus  quaratur 
Vt  dometur  homo.  Et  aliquanto  poft  :  Dubitare  debe¬ 
mus  ,  quia  manfuctos  nos  faciet  Dominus  ,fi  nos  doman¬ 
dos  eiprabeamus  ?  Domuifii  leonem,  quem  non  feafii,  non 
domat  te,  qui  fecit  tei 

.  V.  Itaque  Iacobus  domanda:  linguae  difficultatem 
exaggerat ,  &  amplificat ,  quod  longe  difficilius  ea 
frasnari,  &  in  officio  contineri  queat ,  quam  imma¬ 
nes  ferae  manfueficri ;  non  tamen  fi  diuimim  auxi¬ 
lium  imploretur, dcfperaudum  penitus  efEInterdum 
enim  ab  omni  prorfus  lapfu  cohiberi  poreft;  nam  de 
e  Irb  1  n,  i0bo  viro  fan<$tifhmo  feriptum  legimus  «:  in  omni¬ 


bus  his  non  peccauit  Iob  labiis  fuis  ,  neque  flultum  quid 
contra  Deum  locutus  efi-,  qui  tameil  alibi  a  de  fe.ipfo  a  cap.39.j4. 
dicit :  Qui  leniter  locutus  fum ,  respondere  quid poffum, 
manum  meam,  ponam  fuperos  meum  5  vnttm  locutus  fum, 
quod  vtinam  non  dixiffem ,  er  alterum  ,  quibus  vitra  non 
addam.  Videtur  enim  nonnullam  in  verbis  fuis  cul¬ 
pam  agnofeere ,  vt  ibidem  Gregorius  ,  &c  alij  ob.fer- 
tiarunt,  vt  appareat ,  etiana  in  viris  fandfifhmis  non¬ 
nullam  haerere  culpam. 

.Merito  ergo  addit ,  Inquietum  malum,  plena  vene-  V. 
no  mortifero.  Haec  porro  verba',  vt  obferuauit  Augu¬ 
ftinus,  plane  oftendunt,  voluifle  Iacobum  fxgnifica- 
re ,  quam  difficile,  atque  arduum  fit  frasnare  lin¬ 
guam.  Inquietum,  inquit,  malum.  Graece  *■%■>- 
loriutHov,  quafi  dicat,  malum  ,  qttod  coerceri  non  potejh 
vt  enim  dixit  quidam ,  volat  irremeabile  verbum.  Ad¬ 
dit, plena  veneno  mortifero :  nam  de  quib ufdam  ait  Da- 
uid  b  :  Venenum  afpidum  fub  labiis  eorum.  Et  Salo-  P***'*'®6 
mon  c :  ylbfiond.unt  odium  labia  mendacia.  c  Prou.n.iS 

Nam  fi  viris  d  dodtis  credendum  eft  ,  animalia,  V  I. 
quae  veneno  nocent ,  venenum  in  veficafub  lingua  dMerctuial. 
inclufum  habent,  quae  cum  mordent ,  rumpitur,  &  dc  vcn* 
morfu  venenum  effundunt  3  quo  fortafle  fpeftant 
illa  lobi  c.  Cum  enim  dulce  fuerit  in  ore  eius ,  malum  c  cap. 2.0.1  j.. 
abfeondet  illud  fub  lingua  fua.  Dulcia  quippe  funt, 
vt  quidam  ait ,  impio  blafphemiae  ,  caeteraque  oris 
flagitia.  Et  Gregorius  f :  Efi,  inquit ,  ei  fuauis  iniqui-  f  ad  ili.  !oc. 
tas  in  mente ,  os  quidem  cordis  cogitatio  eft,  de  qua  feri-  lob- 
ptum  efi  •,  labia  dolofa  in  corde ,  er  corde  locuti  funt  mala. 

Propterea  enim  malum  dicitur  fub  lingua  ab fcon- 
dere,  quia  ,  vt  idem  Gregorius  ait ,  non  aperte  mala, 
quae  cogitat  ,  offendit ,  fed  fub  lingua  premit  tan¬ 
quam  venenum,quod  tacite, atque  occulte  afpergat. 

Quod,vt  redte  monet  Clemens  S  Alexandrinus,  g lib.i.Stro.' 

meretricis  perfona  apud  Salomonem  fignificat;  qua 

verba  fua  dulcia  facit ,  prgparata  ad-deeipiendas  animas , 

procaci  vultu  blandiens.  Denique ,  vt  ait  Thcodore- 

tus  h ,  Fraudes  neBit ,  mala firuit ,  infidias  in  pauperes  h  lib.i.Stro. 

pro  vita,&  deliciis  habet. 

Quamobfem  rcdfe  dixit  Salomon  ' :  F~erba  fufur-  VII. 
ronis  quafi  fimplicia ,  &  ipfa  perucniunt  ad  intima  ven-  iProu.z6.it 
tris.  Quomodo  fi  argento  fordido  ornare  velis  vas  fiBile, 

Jjc  labra  tumentia,  vel  (vt  Hebraea  fonant )  ardentia 
cum  pefiimo  corde fociata  ,  labiis  fuis  intelligitur  inimicus, 
eum  in  corde  traBauerit  dolos  3  quando  fubnu ferit  vocem, 
fuam  ,  ne  credideris  ei ,  quoniam  fiptem  nequitia  funt  in 
corde  illius.  Et  poft  pauca  :  Lingua  fallax  non  amat  ve¬ 
ritatem,  &  os  lubricum  operatur  ruinas. 

Merito  igitur  ait  Iacobus  linguam  plenam  cfie  VIII. 
vencuo  mortifero  :  detradfione  enim  ,  &c  contume¬ 
lia,  vt  nihil  dicam  de  mendaciis,  &  calumniis,  innu¬ 
merabilia  propemodum  iurgia  parit  3  atque  idcirco 
vere  dixit  Sapiens  k :  Lingua  tertia,  hoc  cft,vr  ego  in-  k  Eccli.  tS. 
terpretor,  trifulca,  multos  commouit,  &  dtfjierfit  illos  de  * 6- 
gente  in  gentem,  duitates  muratas  diuitum  dcftruxit  ,& 
domos  magnatorum  effodit , virtutes  populorum  concidit, & 
gentes  fortes  diffolutt ;  lingua  tertia  mulieres  virqtM  eiecit, 

&  priuauit  illas  laboribus  fuis-,  qui  refficivBlarn  ,non  ha¬ 
bebit  requicm,nee  habebit  amicum,in  quo  requiefiat.  Fla¬ 
gelli  plaga  liuorem  facit ,  plaga  autem  lingua  comminuet 
offa.  Multi  ceciderunt  in  ore  gladij,fed  non  fic ,  quafi  qui 
interierunt  per  linguam  fuam.  Beatus  qui  teBus  efi  'a  lin¬ 
gua  neqnam  ,  qui  in  iracundia  illius  non  tranfiuit ,  er  qui 
non  attraxit  iugum  illius ,  &  in  vinculis  eius  non  efi  liga¬ 
tus :  iugum  enim  illius  iugum  ferreum  eft,  &  vinculum 
illius,  vinculum  areum  eft,  mors  illius ,  mors  neqmffma,& 
vtilis potius  infernus ,  quam  illa.  Quae  fane  om nia  tam 
copiose  recenfui,  quod  hunc  Iacobi  locum  mirifi¬ 
ce  illuffrent:  Lethale  enim  linguae  venenum  mul¬ 
tis  exitium  affert,  &  in  hominum  vita  innumera¬ 
bilia  propemodum  mala  parit.  Quod  apud  Sapien- 


lio  Epift.  B.Iacobi 

tem  pluribus  locis  luculenter  exprimitur. 


9.  In  ipfa  benedicimus  Deum ,  &  Patrem  ,&  in  ipfa 
maledicemus  homines  ,  qui  ad  fimilitudinem  Dei  fa- 
8 i  funt.'] 

I.  Oftcndit  Iacobus  linguae  vitia  Contra  naturam 
quodammodo  pugnare.  Rerum  enim  natura  poftu- 
lat,  vt  contrariorum  contrariae  fint  caufae, atque  prin¬ 
cipia, cum  tamen  vna, atque  eadem  lingua  Deum  be¬ 
nedicamus,  &  Patrem  ;  contra  vero  hominibus,  qui 
ad  fimilitudinem  Dei  fadi  funt,  male  precemur.  In 
ipfa,  inquit ,  benedicimus  Deum ,  &  Patrem 3  hoc  eft, 
Deum,  qui  vere  eft  omnium  parens ,  vt  de  tota  Tri¬ 
nitate  accipias  , cuius  laudes,  &  praeconia  continent 
Pfalmi, Hymni, &c  fpiritalia Cantica,  quae  quotidia¬ 
na  pfalmodia  Sc  publice  &priuatim  in  Eccleiia  vfur- 
patitur.  Contra  vero  hominibus  ,  qui  ad  Dei  fimi¬ 
litudinem  conditi  funr, eadem  lingua  obtredat,  de- 

t  trahit  ,  &  calumnias  ftruit.  Vt  autem  appareat »  haec 

inter  fe  pugnare, addit  homines  efle  ad  Dei  fimilitu¬ 
dinem  creatos  :  fi  enim  Deum  laudamus ,  eius  fimi¬ 
litudinem  vituperare  ntfn  debemus. 

I I.  Dixit  autem  homines  efle  ad  fimilitudinem  Dei, 
acap.i.26.  cum  tamen  in  libro  Geneleos  a  dicatur  homo  con¬ 
ditus  ad  imaginem  &  fimilitudinem  Dei.  Et  a  Salomo- 

b  Sap.t.  13.  ne  b  ^  saginem  ftmduudinis  (ita.  Sed  quanquam 
non  defunt,qui  imaginem  a  fimilitudine  dillinguat, 
vt  illa  ad  naturam,  hxc  ad  mores  referatur ,  in  fiacris 
literis  tamen  imago  nihil  videtur  diuerlum  a  fimili¬ 
tudine  fignificare  :  promifeue  enim  eae  voces  vfur- 
pantur,&  interdum  amba:  adhibentur, interdum  vc- 
c  Gen.j  5.  ro  altera  tantum.  Nam  dicitur  Adam  c  filium  ge- 
nuifle  ad  imaginem ,  &  fimilitudinem  fuam  ,  quo  loco 
peripicue  conflat ,  fimilitudinem  ad  mores  nequa¬ 
quam  pertinere  pofle  3  &  quod  de  homine  dixerat 
Moles,  conditum  illum  fuifle  ad  imaginem,  &  fimi- 
Gen.j.i.  lUU(Jjncrn  Dep  alibi  d  omiflo  imaginis  vocabulo  ,ad 
fimilitudinem  ,  inquit ,  Dei  fecit  illum  3  rurliis  nomen 
e  Gcn.j.f.  imaginis  tacito  fimilirudinis  nomine  expreflit e.  a4d 
f  ad  Colof.  imaginem  quippe  Dei  fatttts  eft  homo.  Et  Paulus  f :  In- 
3 ' IO'  duerttes ,  inquit ,  nonum  [hominem]  eum,  qui  renouatur 

in  agnitionem  fecundum  imaginem  eius  ,  qui  creauit 
illum. 

I  1 1.  Ita  videas  idem  va'ere  imaginem ,  quod  fimilitu- 
dinem,&:  rede  hoc  loco  Iacobum  hominem  ad  Dei 
fimilitudinem  fadum  appellare.  Sed  cum  in  homi¬ 
ne  duplex  Dei  limilitudo  fpedari  queat ,  altera  na¬ 
turalis, atque  intime  ei  indita, qua  dignitate  quadam 
caeceris  animantibus  praeftans,  mente,  atque  intelli- 
gentia,liberoque  arbitrio  pollet,mente(que  illas  cor 
pore  folutas  ,ac  liberas  proxime  attingit  3  altera  ve¬ 
ro  fupr.maruralis,arque  extrinfcca gratiae,»^  iuftifica- 
tionis  beneficio, qux  &  amitti ,  &  recuperari  porefl.3 
non  fatis  liquet, vtram  fimilitudinem  hoc  loco  Iaco¬ 
bus  intelligar.  Videri  pollet  refpexifle  i n litam  ,  ac 
naturalem  fimilitudinem  ,  quae  humanam  naturam 
intime  comitatur ,  neque  ab  ea  diuelli ,  aut  feparari 
poteft. 

I V.  Hac  enim  ratione  tanquam  inter  fe  pugnantia  ab 
Apoftolo  ponuntur,  Deo  quidem  benedicere  , ho¬ 
minibus  autem  obrredare  ,  cum  fit  homo  aliquid 
Dei, hoc  eft, imago,  &c  limilitudo  illius.  Nam  cultus, 
qui  Regi  debetur  ,  proportione  quadam  regi*  ima¬ 
gini  tribuitur  ,  atque  adeo  regiae  imaginis  violator, 
in  Rege  ipfum  granifer  peccare  celendus  eft.  Quod 
fi  quis  malit  fupranaturaletn  fimilitudinem  accipe¬ 
re  ,  haud  equidem  magnopere  repugnarim.  Haec 
enim  ,  vt  ait  Petrus  ,  diurna  nos  efficit  confortes  natura, 
vt  qui  iuftis  obtredet,  in  Deum  ipTum  videatur  ma- 
ledida  coniicere.  Sed  quoniam  (impliciter  Iacobus 
eorum  impieratem  notat,  qui  hominibus  male pre- 


A  fantur ,  aut  eos  maledidis  inceflunt  ,  longe  verofi- 
nVilius  eft,  loqui  illum  de  naturali  fimilitudine  ,  quae 
intime  inhaeret  in  homine,qux,vt  dixi, neque  abole¬ 
ri, neque  extingui  falua, atque  integra  natura  vlla  ra¬ 
tione  poteft.  Quocirca  non  eos  damnat  Iacobus, 
qui  hominum  vitia ,  &  peccata  detcftantur  ,fed  qui 
odij  ,ac  maleuolenti*  ftimulis  incitati,  hominis  na¬ 
tur*  infenfi  funt,  cique  malum  optant, &  imprecan¬ 
tur  ;  ob  eam  caulam  abfurdum  efle  ait ,  eiufdem  lin¬ 
guae  inftrumento  quempiam  Deum  laudare ,  &  eids 
viuam  imaginem  exeerari. 

Accedit,  quod  ea  eft  amicitiae  lex,  vt  qui  amicum  V, 
vere ,  atque  ex  animo  diligit,  id  etiam  diligat ,  quod 
aliquo  pado  ad  amicum  pertinet.  Hoc  igitur  eft  ve¬ 
nenum  mortiferum,  quo  plenam  efle  linguam,  pau¬ 
li  lo  ante  dixerat ,  quod  fpecie  quadam  ,  dum  Deum 
laudat, honefta, atque  laude  digna  videri  poflit,  cum 
tamen  dum  homines  probris,  &  contumeliis  afficit, 
occulte  venenum  afpergat.  Quocirca  Dauid  a  ,  Pro-  3  P^35*  *4» 
bibe ,  in  quit ,  linguam  tuam  a  malo ,  &  labia  tua  ne  lo¬ 
quantur  dolum.  Quem  in  locum  ait  Bafilius  :  Qua  ti¬ 
bi  inftrumenta  funt  data  adminiflrando  fermoni,fkc  vaca¬ 
re  k  praua  operatione.  Eft  amem  dolus  ,  maleficium  oc¬ 
cultum  proximo  oblatum  fub  pratextu,  &  fimplaiione  rei 
melioris. 

Videas  enim  plerofque  Pfidmis, atque  Hymnis  de-  V  I. 

cantandis  ,  aut  priuatim  percurrendis  valde  (ollici- 
tos,qui  tamen  nimia  quadam  libertate  proximorum 
famse, atque  exiftimationi  vbique  detrahant ;  matro- 
C  narum,  atque  virginum  pudicitiae ,  atque  honeftati 
non  parcant, praefulum,  atque  anriftitum  vitam,  mo- 
refque  traducant,  qui  proculdubio,  cum  Dei  imagi¬ 
nem  violent,  ipfi  Deo  placere  nequaquam  poliunt. 

Qnos,  vt  arbitror,  alicubi  acute  perftringit  Serieca  b.  ^ 

Bene  ,  inquit ,  nefcitmt  loqui ,  faciunt ,  non  quod  mereor, 
fed  quod  folent :  quibufdarn  enim  canibus  fic  innatum  eft, 
vt  non  pro  feritate,  fed  pro  confuetudine  latrent. 

Alibi  c  vero  obtredatoris  voces  deferibit,  8c  ca-  Y  ^}'  . 
ftigat :  fic  enim  illum  loquentem  facit.  Quare  hic  ^  ^  *ir’ 
philofophus  laxius  habitat  ?  quare  hic  lautius  ccenat  ? 

Tum  excipit :  Papulas  obferuatis  alienas  obfiti plurimis 
vlceribus ,  hoc  tale  eft ,  quale  fi  quis  pulcheirimorum  cor¬ 
porum  nanos, aut  verrucas  derideat, quem  v.era  fcabies  de- 
pafeitur.  Et  paulo  poft  :  Non  eo  loco  res  humana  funt , 

D  etiamft  ftaturn  veftrum  parum  noftis  ,  cfr  vobis  tantum 
otij  fuperftt,vt  in  probra  meliorum  agitare  linguam  vacet. 

Hac  vos  non  intelligitis ,  cfr  alienum  fortuna  veftra  vul¬ 
tum  geritis  ,ftcut  plurimi ,  quibus  in  circo ,  aut  in  theatro 
de  fident  ibus  iam  funefta  domus  eft ,  nec  annuntiatum 
malum. 

10.  Ex  ipfo  ore  procedit  benedictio  ,  &  maledictio ;  non 

oportet,  fratres  mei,  hac  ita fieri  i] 

Colligit  ex  fuperioribus  tanquam  abfurdum  cx  !• 
eodem  ore  benedidionem  ,  &  exeerationem  prodi- 
re.  Quod  nonalia  ratione  cenferi  poteft  abfurdum, 
nili  quia  conuicium,feu  contumelia  in  hominem  ia- 
da  in  Deum  quodammodo  redundat, quandoqui¬ 
dem  homo,vt  dixit  Iacobus, vina  eft  imago.acfimi- 
g  litudo  Dei;  propterca  rede  fubiicit  j^poftolus  :  Non 
oportet ,  fratres  mei.  hac  ira  fieri  3  fiue  quia  alij  exemplo 
noftro  ad  hoc  ipfum  malum  excitantur, fiue  quia  in- 
digniflimum  videtur  ,  vt  capiti  quis  bene  precetur, 
cum  tamen  extera  membra  exccretur :  vt  enim  ait 
Beda ,  obtre elationis  amaritudine  dulcedo  beneditlionis 
abfumitur :  fi  quis  enim  aquam  amaram  dulci  admi- 
fceat ,  omnis  dulcedo  in  arnai itudinem  conuertitur:  Et,  vt 
ait  Pauhis  d,  Midicum  fermentum  totam  maffam  cor-  ^  ^•a^^or* 
rumpit  3  quam  ob  caufam  ¥ede  dixit  Sapiens  e :  Norr  e  Ecclefij? 
eft  fpeciofa  laus  in  ore  peccatoris  ,  quoniam  k  Deo  profe¬ 
cta  eft  fapientia.  Sapientia  enim  Dei  aftabit  lau  ,  in 


Explanatio  Cap.  III. 


121 


ore  fideli  abundabit ,  &  dominator  dabit  eam  illi.  Qui- 
3  Pfal.jt.i.  bus  confentiunt ,  quae  alicubi  fcribit  Dauid  a  :  Re ? 
b  Prou.17.7  ftQS  £ecet  coiiaudatio.  Et  Salomon  !':  Non  decent flul- 
ccap.rtf .7.  tum  verba  compofita.  Et  rurfus  c :  Indecens  eft  in  ore 
fluitor  um  parabola. 

I E  Re&e  autem  dixit  Iacobus  :  Non  oportet  hac  fieri : 
quia  enim  naturae  repugnant ,  nullo  padfco  proban¬ 
da  ,  aut  admittenda  funt ,  cum  ea  ,  quae  funt  naturae 
confentanea ,  ncceffario  compledtenda,  ac  ftudiose 
<3  iEfopus,&  retineda  videantur.  Nec  male  omnino  fabulantur  d, 
Plautch.  de  qUj  Satyrum  admiratum  ferunt ,  cum  quendam  vi- 
yttl.  cap.  ab  eocjem  orjs  flatu,  &  manus  fibi  calefacere ,  & 

mimicis.  refrjgerai:e  ;  fignificare  enim  viri  fapientes  vo- 

luerunt,non  eflfe  eorum  confuetudinem,  &  familia¬ 
ritatem  probandam ,  qui  eadem  lingua  icque  mala, 
ac  bona  proferrent :  fateor  tamen  fis  efte  ei,  qui  Dei 
laudes  rite,acredte  celebrat,  improborum  feelera,& 
vitia  infedhri,  fed  qui  flagitiis  infenfus  eft ,  Dei  ima¬ 
ginem  ,  ac  fimilitudinem  nihil  laedit ,  atque  idcirco 
probra, &  conuicia,qute  malorum  mores  exagitant, 
«um  Dei  laude,  &  benedidbione  non  pugnant,  alio- 
qui  affentario,qua:  aeque  mala,  ac  bona  laudat,  cum 
eft  per  fe  exeeranda ,  tum  vero  cum  Dei  benedidtio- 
ne  nequaquam  cohaeret. 

III.  Neque  vero  in  pradentia  Apoftolus  eiufmodi  vi¬ 
tiorum  reprehenfionem  damnat,  fed  eam, quae  ex  li- 
nore, atque  inuidia,  aut  odio  proficifcitur,  atque  id¬ 
circo  cum  graui  piaculo  confingitur;  iuftavero  re- 
prehenfio  cum  laude  digna  eft  ,  tum  plerunque  ne- 
cellaria.  Et  quod  magis  mirandum  eft  ,  cum  vera 
Dei  laude  ita  connexa  eft,  vt  ab  ea,  quafi  naturaliter 
e  pr.  too.i.  promanet.  Sic  olim  Dauid  c :  Mifericordiam ,  inquit, 
&  indicium  cantabo  tibi  Domine ,  pfallam  ,  &  intt.ligam 
in  via  immaculata,  ejuando  venies  ad  me  ;  perambulabam 
in  innocentia  cordis  mei  in  medio  domus  mea.  Haec  fpe- 
&ant  ad  Dei  laudem  ,qua,  vt  hoc  loco  ait  Iacobus, 
benedicebat  Dauid  Deum ,  &  Patrem. 

I  V.  Mox  vero  fubiicit ,  quae  pertinent  ad  iuftam  im¬ 
piorum  reprehenfionem, Faweww  prauaricationes  odi- 
ui\  non  adhaflt  mihi  cor  prauum  •,  declinantem  a  me  ma¬ 
lignum  non  cognofcebam ;  detrahentem  fecreto  proximo 
fluo,  hunc  per fequebar ;  fuperbo  oculo.,  &  infatiabili  corde , 
cum  hoc  non  edebam. Non  habitabit  in  medio  domus  mea, 
qui  facit  fuperbiam  ,  qui  loquitur  iniqua  non  direxit  in 
confpeBu  oculorum  meorum.  In  matutino  interficiebam 
omnes  peccatores  terra,  vt  disferderem  de  duitate  Domini 
i  Sapient,  n.  omnes  operantes  iniquitatem.  Sic  etiam  Deus  f,  qui  di- 
15>  ligit  omnia,  quar  funt,  nihilque  odit  eorum,  quae  fe- 

cit,impium  tamen, atque  impietatem  odio  proloqui¬ 
tur,  &  exeeratur. 

V.  Pertinet  autem  adomnes  quidem  aliorum, quoad 

cius  fieri  poffit  ,  vitia,  atque  peccata  ex  caritate 
corripere.  Potiflimum  tamen  eorum  munus  eft,  qui 
caeteris  praefunt ,  fiuc  illi  ciuiles  principes  fint ,  fiue 
ecclefiaftici  praefules  ,  fiue  denique  familiarum  pa¬ 
tres  ;  vtcunque  autem  vitia  vel  corripiantur,  vel  iu- 
fto  fupplicio  afficiantur, abelfe  femper  debet  conui- 
cium  ,  &  contumelia  ,  qua:  fpedfcant  ad  maledicen  - 
tiam ,  quam  hoc  loco  Apoftolus  reprehendit ,  cui 
g  rCor.6.i©confentit  Paulus  Apoftolus  g ,  qui  negat,  maledicos 
regnum  Dei  pofleffiiros.  Qup  loco  Chryfoftomus, 
maledicentiam  Ieue  peccatum  efTe  negat ,  quando- 
h  cap.j.n.  quidem  Chriftus  apud  Matthaeum  h  ait.  Qui  dixe¬ 
rit,  inquit,  fratri  fuo  Racha, retas  erit  confllio  j  qui  autem 
•  dixer it,  fatue ,  reus  erit  gehenna  ignis. 

V  I.  Et  profedto  obtredfatores,  &  calumniatores ,  qui 
aliorum  vitam  ,  morefquc  quo  iure  ,  qnave  iniuria 
carpunt, &  infamiae  labe  afpergunt  ,  haud  leuiter 
peccare  cenfendi  funt. Nam  qui  execratioues,&  ma¬ 
ledica  in  alios  iaciunt ,  quique  ex  animo  proximis 
male  precantur ,  merito  hoc  loco  a  Iacobo  ,  quafi 
Bcned.  luBinian.  in  Epifl.  Canon. 


A  contrajiatura  peccent, reprchenduntur;eriamfi  alio- 
qui  diuinas  laudes  celebrent  :  fiqiiidem  abfurdiifi- 
mum  videtur,  vt  ex  eodem  ore  benediCio,  &  male- 
didtio  prodeat.  Graece ,  iz dfSoyia  •iaSfy*. 

Ha»c, inquit  Apoftolus;no  bene  coha:rent:na, quem¬ 
admodum  Ioannes  Euangelifta3  fer  ibit,  hoc  nos  ha-  a  ep.r.c.^31 
bere  madatuma  Deo.vt  qui  diligit  Deum, diligat  &  fra¬ 
trem  fuum. Eadem  ratione  affirmarepofTumusjnon  fa¬ 
tis  efle  Deum  laudare, nifietia  de  pioximis  bene  fen- 
tiamus&loquamur.Quod  Apoftolus  in praesctia du¬ 
plici  exemplo  naturali  confirmat.  Ita  enim  fubiicit: 

1  x.  Numquid  fons  de  eodem  foramine  emanat  dulcem , 

&  amaram  aquamf\  * 

Exemplum ,  vt  apparet  ab  aquae  fontibus  duCtim  I* 

B  eft ,  in. quibus  liquet  fui  femper  fimilem  aquam  pro¬ 
fluere:  nam  alioqui  fifecus  fit ,  aquae  dulcedo  con¬ 
traria  amaritudine  obruta  pereat  necefle  eft.  Grxce 
quidem  Apoftolus  aquam  non  nominat,  fed  (impli¬ 
citer  dixit,  non  poffe  ex  eodem  foramine  manare 
to  y\u«v  trgq  7o  '»/xfos',hoc  eft,  dulce,  &  amarum :  Sed 
cum  de  fonte  loquitur ,  redte  interpres,  dulcem  ,ntr 
que  amaram  aquam  interpretatus  eft.  Loquitur  au¬ 
tem  Iacobus  de  rerum  natura  integra,&  non  vitiata: 
nam  alioqui  multa  a  naturae  indagatoribus  b  aqua-  b  Arift. 
rum  miracula  recenfentur.  Quaedam  enim  inter  fe  l8  Pr°bI.i9. 
fupermeant  alias  :  In  Dodone  vero ,  ait  Plinius ,  Iouis 
fons  cum Jitgeliaus  ,  &  wcenjas  faces  extinguaty,  fi  extm-  pliri.Ub.i,c. 
Eia  admoneantur ,  accendit.  Sed  haec,  atque  his ifirni-  103. 
lia  cum  rara  funt ,  tum  fuas  habent ,  quamuis  no- 
C  bis  ignotas, naturales  caufas.  At  rerum  natura  po<- 
ftulat ,  vt  idem  fons  vnius  tantum  generis  aquam 
emittat.  Tritum  enim  eft  apud  Philofophos ,  vnam 
atque  eandem  caufam  prorfus  immutatam  eadem 
femper  effeCa  parere. 

Cum  igitur  vnius  fontis  vna  femper, atque  eadem  I L. 

caufa  fit ,  eadem  femper  manabit  aqua.  Ita  colligit 
Apoftolus,  a  Chriftiana  lingua,  tanquam  ab  vno, 
eodemque  fonte  vnius  formas,  ac  naturae  orationem 
fundendam  effe.  ReCe  autem  mon.  t  quidam,hanc 
Iacobi  fententiam  non  ita  religiose  accipiendam 
efte,  quin,  vt  paulo  ante  docui ,  interdum  liceat ,  at¬ 
que  adeo  necefle  fit  in  vitia  ,  &  peccata  inuehi ,  & 
verbis  interdum  acerbis  ,  &  oratione  acri ,  $.<:  vehei* 
menti  aliorum  fcelera  caftigare  :  ea  enim  reprehen- 
D  fio  nullo  modo  ad  maledicentiam  pectinet:  Nam<S£ 

Chriftus  fiepe  Pharifaeos  c  hypocritas ,  8c  fepulch.m  c  Mar.13.17 
dealbata  appellat ,  &  difeipulos  d  qui  Em aiijatem  Luc> 2,4,1  * 
petebant,  ftultos,ac  tardos  ad  credendum  vocat.  Et  Patr¬ 
ius  Elimam  Magum  his  verbis  affatur  c  :  0 plene  om~  e  A<-t  1 3* JO 
vi  dolo  ,  &  omni  fallacia ,  JUi  diaboli  ,  inimice,  omnis  f  ■ 
iuflitia. 

Nam  8c  Chriftus  f  ipfe  Iudaeos  dixerat  ex  patre  I  LL 
diabolo  natos.  Et  Ioannes  Baptifta  Pharifeos,ac  Sar  ^  Ioan.8.44, 
ducasos  progenies  viperarum  nominat  g  :  Denique  &  ac,3-7> 
eodem  modo  Chriftus  n  .-Serpentes,  ait  ge/timma  h  Mar.i 3  33 

viperarum, quomodo  fugietis  a  iudiciu gehenna .?  Sedhasc 
omnia  non  obtredtandi ;  aut  maledicendi  ftudio^fed 
iufto ,  maximeque  laudabili  ardore  animi  proferun¬ 
tur  ad  vitia  perpurganda :  nam  alioqui  nimia  indul- 
E  gentia  plurimum  obeffe  folet. 

Hanc  ob  caufam  iuftam  reprehenfiohem  incur-  I V. 
rit  Heli  1 ,  qui  cum  noffet,  indigne  agere  filios  fnos,  non  1 1  1 } 

corripuerit  eos.  Hoc  eodem  nomine  reprehendantur 
ab  Ezcchiele  k  Propheta,  paftorcs  Ikiiilis, quia  quod.  k  c^P-34  4- 
infirmum  fuit ,  non  confolidarunt ,  &  quod  agrotum ,  non 
fanarunt,  quod  confractum  ,  non  alligarunt ,  quod  abie - 
Elum  ,  non  reduxerunt  ,  &  quod  perierat  ,.  non  qfia fe¬ 
runt.  Eademque  ratione  Ifaias  l  fpeculatores  eiits  l  cap  56.10; 
ait ,  caci  omnes ,  nefeierum  vninerfi ,  canes  muti ,  non  va¬ 
lentes  latrare  ,  videntes  vana ,  dormientes ,  &  amantes 
b  fornaia. 


m  Epift.B.Iacobi 


fomnia.  Eodem  pertinent ,  qua:  mox  fubiicit  Iaco-  A 
bus :  ait  enim: 

IX.  Nunquid  potrft  ,  fratres  mei ,  ficus  vuas  fiicere, 
aut  vitis  ficus  ?  Sic  neque  falfa  dulcem  potefi  fkcere 
aquam.'] 

I.  Alterum  ex  plantis  exemplum  fumit  ,ex  quo  fu- 

perius  allatum  confirmat ,  &  illuftrat ,  &  vtroque 
propofitam  fcntentiam  apertilfime  probat.  Nun¬ 
quid,  ait ,  poteft  ficus  vuas  facere,  aut  vitis  ficus  ?  Grae¬ 
ce,  au*»  i?Kcuu<  -aoiHTtUyti  jyK«,hoc  eft,  Nun- 

quid  ficus  oleas  gignere  potefi ,  aut  vitis  ficus  l  Quo  mo¬ 
do  reddidit  Syriacus  interpres ,  vt  videatur  aliter  le- 
giffe  vulgatus :  Sed  vt  vt  fit, eadem  lententia  confiat, 
eademque  eft  cum  Chrifti  fententia  apud  Mac-  B 

aeap.7.16.  thacum  * :  Nunqttid  colligunt  de  Iptnit  vuas  ,  aut  de  tri¬ 
bulis  ficus  ?  vt  fignificet  frudhjm  planta:  naturae  re- 
(pondere,  neque  pofle  arborem  alterius  generis  fru- 
&US  parere.  Ita  colligit ,  fic  neque  fontem  pofle  dul¬ 
cem, &  falfam  aquam  effundere :  fic  enim  Grxci  co¬ 
dices  habent, suTw? oi/ft/xia.  y?>u:-.u  «aoi»- 

cctf  vfuf, ,  hoc  eft ,  nullus  fons  falfam  ,  ac  dulcent  aquam 
emittere  potefi.  Quem  lenfum  fecutus  eft  vulgatus  in¬ 
terpres  ,  Sic ,  inquit  ,  neque  falfa  dulcem  potefi  facere 
aquam.  Neque  aliter  accipit  Syriacus-.ait  enim,Sie»e- 
que  aqua  falfa  poffunt  e  fici  dulces. 

II,  Vtraque  interpretatio  rei  propofitae  aptari  vtcun- 
que  poteft.  Nam  fi  fequamur  Grxca  leftione,exem- 
plum  deducftum  a  planris ,  alterum  a  fonte  petitum  C 
confirmat,&  illuftrat.  Cum  enim  dixiflet  Apoftolus, 
non  polfe  ex  eodem  fonte  dulcem,  &  lalfam  aquam 
profluere,id  probat,quia  quemadmodum  plantae  fui 
duntaxat  generis  (rudius  edunt ,  ita  fons  vnius  tan¬ 
tum  formae  aquam,  feu  dulcem,  feu  falfam  effundit: 
Sin  autern  Latinam  interpretationem  fequamur, 
idem  paulo  aliter  conficietur.  Mirum  dixerat  efTe, 
quod  cx  eadem  lingua  benedidio  ,  maledidioque 
pft>duet,idque  allato  fontis  exemplo,  vnde  feu  dul- 
cis,leu  amara  duntaxat  aqua  promanac,vtcunque  il- 
luftrauerat*,mox  akero  exemplo  a  plantis  dudo  pro¬ 
bat, non  decere,vt  a  lingua,qua  Deum  bene'dicimus, 
hominum  maledidio,  feu  exeeratio  prodeat,  quem- 

,  admodum  arbor  fui  tantummodo  generis  frudum 
profert,  nec  ficus  vlla  rarione  oleas  procreat, neque  p> 
aqua.qux dulcis  a  fonte  manat,falfa,aut  amara  effi¬ 
ci  poteft.  Videtur  enim  Iacobtls  ponere  canquam 
certum  linguam  fu  apte  natura  inftitutam  effe  ,  vt 
Deum  laudet,  eique  benedicat,  atque  adeo  maledi- 
dionem,&:  exeerationem  ci  magnopere  repugnare. 

III.  Ita  alicubi  feribir  Auguftmus  b:  Magnus  es  Domi - 

b  lib.i  con-  laudabilis  valde-, magna  virtus  tua, (fi-  fapientia  tua 

ieli.cap.  1.  non  efintimCrus.  Et  laudare  te  vult  homo  aliqua  portio 

creatur  A  tua ,  rfi  horno  circumferens  mortalitatem  fuarn, 
circumferens  teflimonium  peccati  fui ,  &  tcfiimoniurn,  quia 
fuperbts  re  fi  fis  5  (fi  tamen  lAudare  te  vult  horno  aliqua 
•  portio  creatura  tua.  Tu  enim  excitas  ,  vt  laudare  te  dele- 
Itet  .qtttafecifU  nos  ad  te,efi  inquietum,  efi  cor  nofirum,  do- 
C  hb.j.c.1.  nec  requiefc.at  in  te.  Et  alibi  c :  Laudet  te  cor  meum  ,  pfi 

lingua  mea, (fi  omnia  offa  mea  dicant:  Quisfimilis  tibi ?  £ 

IV.  Ex  ore  igitur,  ex  quo  prodic  diuinac  laudis  facri- 
ficiufh,  negat  Iacobus,  fas  efle,  profluere  maledida, 
atque  blafphemias*  Iam  vero  quoniam  ex  fuperio- 
ri  dilputatione  facile  deprehendi  pbteft,non  nifi 
lingulari  fapientia  ,  atque  confilio  linguam  pofle 
coerceri ;  ad  veram  ,  folidamque  fapientiam  dein¬ 
ceps  hortatur  ,  &  maledicentia:  veluti  fontem  ob- 
^luens >  indignationem ,  8c  contentionis  ftudium  a 
fidelium  animis ,  &:  humana  confuetudine  quam 
diligentiflime  remouenda  docet.  Sic  autem  feribit; 


13.  Quis  fapiens  ,  fi  difciplinatus  inter  vos  ?  ofiendat' 

ex  bona  conuerfatione  operationem  fuam  in  man fuettt+ 

dine  fapientia.] 

Hxc  omnino  ad  ea  ,  quae  initio  capitis  dixerae,  I. 
referenda  fune  j  ibi  enina  monuerat ,  ne  plures  ma- 
giftrorum  locum, &:  munus  appeterent.  Ar  propterea 
de  lingua:  petulantia ,  &  procacitate  pluribus  difle- 
ruit.  Iam  ne  videatur  dodores ,  ac  magiftros  a  fide¬ 
lium  coetu  penitus  ablegare ,  de  eorum  munere  ,  & 
ratione  docendi  nonnulla  fubiicit  $  ait  igitur :  Quis 
fapiens ,  fi  difiiplinatus  inter  vos  ?  Grxce  r/f  aofios  ifiq 
i ims-opuv  -,  quali  dicat ,  fi  quis  fapientia  ,  aut  fidentia 
proditus  ej?,infinuans,  docendi  munus  proprium  efle 
fapientis ,  &  rerum  fcientia ,  &  dodrina  inftrudi. 

Nam  &  alicubi  dixi:  Ariftoteles  ,ftgnum  fcientis  efiy 
pofie  docere.  Ait  igitur  Apoftolus ,  tametfivnagiftro- 
rum  multitudinem  non  probo  ,  fi  quis  ramen  repe- 
riatur  Inter  vos,  diurnarum  ,  humanarumque  reruiti 
fcientia  prxftans  ,  is  docendi  munere  ,  mea  quidem 
fententia ,  tum  rite  fungetur  ,  fi  non.  verbis  folurtf* 
fed  vita ,  &  moribus  ita  alios  ad  honefte  ,  laudabi- 
literque  viuendum  excitabit,  vt  apparear,  eum  la¬ 
piendam  diuinitus  hauftam  cum  manfuetudine ,  at¬ 
que  animi  placabilitate  coniunxifle  :fic  enim  acci¬ 
pio  ,  quod  ait  Iacobus  ,  ofiendat  ex  bona  conuerfatione 
operationem  fuam  in  manfuetudine  fapientia . 

Porro  vr  confirmet ,  non  efle  plures  magiftros  I  fi 
afeifeendos  ,  lingulari  numero  dixit:  Quis  fapiens , 

&  difciplinatus  inter  vos.  Tacite  indicans  ,  non  mul¬ 
tos  efle  vera  lapienda  praeditos.  Et  quidem  fi  Stoi¬ 
cis  eflet  habenda  fides  ,  qui  fapientem  nefeio  quem 
adeo  ab  humanitate  alienum  fingunt ,  vt  nulla  pe¬ 
nitus  animi  perturbatione  tangatur ,  plane  conftat, 
nullum  prorfus  inter  morrales  reperiri ,  qui  non  ali¬ 
quid  humani  aliquando  experiatur.  Certe  Seneca  »  aepifl-cy, 
ita  alicubi  fapientem  deferibit  :  sinimus  intueris  ve-- 
ra  penitus  fugiendorum  ,  ac  petendorum  non  ex  opinio¬ 
ne  ,  fed  ex  natura  pretia  rebus  Imponens ,  toti  fe  infe¬ 
rens  munda,  rfi  in  omnes  eius  actus  contemplationem  fuam 
mittens ,  cogitationibus ,  aB.ionibufque  intentus ,  ex  aquo 
magnus  ,  ac  vehemens  afb  er  is  ,  blandlfque  pariter  iuui- 
Elus ,  neutri  fe  fortuna  fibniittens  fupra  omnia  ,  qua  con¬ 
tingunt  ,  accidunt  que  eminens , pulcherrimus  cum  decore, 
cum  viribus  famis ,  ac  ficcus ,  imperturbatus ,  intrepidus', 
quem  nulla  vis  frangat ,  quem  nec  attollam  fortuita ,  nec 
deprimant. 

Quis  aute  non  videat  hsec  admodum  raro  in  vnum  1 1 L 

quempia  conucmre ,  vt  merito  illud  vfurpavi  queat? 

Rara  auts  in  terris  ,  nigroque fimillima  cy?no. 

Hunc  autem,  aut  ei  certe  non  admodum  abfimilem 
fapientem  monet  Iacobus  ,vt  fiipicntianj  fuam  bene 
viuendo  porius,quam  luculenta  oratione  aliis  often- 
dar.  Nam  qui  verbis  fapientiam  venditat,  popu¬ 
larem  plaufum  appetit,  &  dum  le  magnifice  circun- 
lpicic;&  infolenriusia<ftat,contentioncs,&  ittrgia  ex¬ 
citat  ,fiuore,  atque  inuidia  cruciatur,  vnde  plurima 
mala exiftant,necefle  eft.  Itaqueait  Iacobus, ofiendat 
ex  bona  conuerfatione  operationem  fuam.  Grxee  dixit, 

L etfdro!  c%  a »s  kxXhc  'tpya  «i/ra.  Quafi 

dicat ,  demonfiret,  aut  palam  faciat  ex  bona  conuerfdtio- 
neopera  /k?. Graece  enim,vtapparet,numeruseft  mul¬ 
titudinis  ,  ita  fignificat  ftudiofas  potius  adtiones, 
quam  verba  a  do6tore,ac  magiftro  exigi. 

Quamobrcm  P iulus  Apoftolus  Titum  b  monet,  *  Y" 
vt  in  omnibus  fe  ipfum  prabeat,  exemplmru  bonorum  ope-  ^  C3P,i*7* 
rmru  \  Et  Timotheum  ,  ne  patiatur  adolefcentiam 
fuam  contemni,fed  exemplum  fit  fidelium  in  verbo, in 
conuerfatione, in  caritate, in  fide ,  in  caflitate.  Er  de  Chri- 
fto  feribit  Lucas  c  ,  cocpiffe  lefum  facere,  (fi  docere ;  qui  c  A&.1.1. 
de  fe  ipfo  apud  loaunem  d  ait ,  Exemplum  enim  dedi  d  cap.13  ip 

vobis. 


Explanatio  Cap.  III. 


m 


vobis ,  vp  quem  admodum  ego- feci ,  ita  &  vos  faciatis.  Vt  A 
autem  ligni ficet  fe  non  qiAlemcunque  fapientiam, 
fed  Chriitiaftam  ,  &  nhgioiam  in  magiftro  defide- 
rare ,  fubdit :  In  manfuemdine fapientia  i  hoc  eft ,  He- 
braiTmo  coniueto.n  fiaaSca,&  manfueta  fapientia, 
de  qua  plura  paulo  polt  dufturus  eft.  ^  ’ 

t  V.  Cerre  Seneca  de  veraPhilolophia  harc  fcripfit  a  : 

*  e?piR,  1 6.  jg/on  eft  philofophia  populare  artificium  ,  nec  ofientatio- 
ni  paratum  ,  non  m  verbis  ,fed  in  rebus  eft.  Nec  in  hoc 
adhibetur ,  vt  cum  aliqua,  obleilatione  confutuatur  dies, 
vt  'dematur  otio  naufea.  Animum  format  ,  &  fabri¬ 
cati  ,  vitam  difponit ,  athones  regit ,  agenda ,  &  omit¬ 
tenda  demon  ftrat  •,  fcd ,  ad  gubernaculum^  ,  &  per  an - 
cipitia  fluctuantium  dirigit  curfum  ,  fine  hac  nemo  fe- 
fc  epift.io  eurus  eft.  Et  alibi  b  hortatur  ,  vt  philpfophiam-,  -in 

pracordiaima  quisfianL,  demittat  ,  er  experimentum B 
fui  profectus  capiat  ,  non oratione  ,  nec  feripto  ,  fed 
animi  firmitate' ,  &  cupiditatum^  diminutione ,  eft  ver¬ 
ba  rebus  probet.  Aliud  ,  inquit  ,  propofitum  eft  de¬ 
clamantibus,  eft  affenfionent-j  corona  captantibus.  Aliud 
his  ,  qui  uuienum _>  ,  &  ottoforunu  aures  difputatione 
varia ,  ac  volubili  detinent , facere  docet  pbilofophia  non-, 
dicere  ,  eft  hoc  exigit ,  vt  ,ad  legem fuam  qttifque  vi¬ 
tiat  ,  nec  ab  oratione  vita  diffentiat  ,  vt  ipfa  inter  fe 
vita  vnius  fine  omnium  atlionnm  diffenfione  coloris  fit-. 
cepift.  ji.  Denique  ( :  Ad  beatum  fiaturn  philofophia  tendit  \ 
illb  ducit  ,  illo  vias  aperit  ;  qua  fint  mala  ,  qua  vi¬ 
deantur  oflendit  •,  vanitatem-,  exuit  ,  mentibus  d.vt, 
magnitudinem-,  folidam-,  \  inflatam  vero  ,  &  ex  inani 
fpeciofam  reprimit ,  nec  ignorari  finit  inter  magna  quid  in¬ 
terfit,  dr  tumida.  C 

VI.  M<  >  aute  La&antius  d  :  Omnis,  ak,fapientia  ho- 

<1  lib.3 .c.vlc.  minis  ,cvno  pofita  eft,  vt  Deu  cogno fiat, eft  colat,  hoc 

noftrum  aogma,hac  fententia  eft.  Quanta  itaque  voce  pof- 
fum  tefliftcor , proclamo,  denuncto.  Hoc  eft  illud,  quod  Phi- 
lofophi  omnes  in  tota  fisa  vita  quafierunt ,  nec  vnquam  ta¬ 
men  inuefligare , comprehendere , tenere  valuerunt,  quia  re¬ 
ligionem  aut  prauam  tenuerunt ,  aut  totam  penitus  fuftu- 
lertmt.  Et  poft  nonnulla :  Qui  vult  fapiens ,  ac  beatus 
ejfe,audiat  Deivocem,difcat  iuftitiamfacramentumnati- 
uitatis fuanorit ,  humana  contemnat,  diuinafufpiciat ,vt 
fummum  illud  bonum ,  ad  quod  natus  eft,  poffit  adipifei. 
e  lib.  1.  de  Neque  aliter  fenfit  Auguftinus  ‘ :  Difcipltna ,  inquit, 
oid.c.8.  eft  lex  Dei,qua,in  fapientes  animas  transfunditur, vt  tan  - 

to  fe  melius  viuere  fciant  ,  quanto  perfeci  i  us  eum-,  con -  ^ 
temptantur  intelligendo  ,  eft-  diligentius  viuendo  cu- 
ftodiunt. 

VII.  Rc&e  igitur  Iacobus  colligit ,  non  effe  magifterij 
locum  auidius  appetendum :  nam  qui  fapientia,  & 
rerum  fcicntia  exteris  fe  prseftarc  exiftimat ,  prius 
difeat  ncceffc  eft,  honefte  „  ac  laudabiliter  viuere, 
vt  aliis  non  oratione  modo, fed  vita>&  moribus  pro- 
deffe  queat,  fi  praefertim  cum  lapientia  manfuetudi- 
nem  coniungat  ,  ne  exteros  prte  fe  contemnendos 
putet.  Quantopere  autem  animi  modeftia ,  &  man- 
fuetudo  neceffaria  fit,dudo  a  contrariis  argumento 
poftmodum  probat. 

14.  Quod  fi  z,elum  amarum  habetis  er  contentiones  £ 
fint  in  cordibus  vefiris,  nolite  gloriari ,  eft  mendaces  ejfe 
aduerfus  veritatem.] 

f  I  ad  Cor.  Manfuetudini  aemulationem  amaram,  &  conten- 
u.2.  donem  obiicit.  Redtc  autem  amaram  amulaiionem, 

g  i.ad  Cor.  feu  z.elum  nominat ;  nam  interdum  in  fecris  literis 
“•J1*  xmulatioquxdam  laudabilis  eft.  Paulus  enim  ad 
i  v«f  It'.*'  Corinthios  f  ait:  tAEmulor enim  vos  Dei  anui  latione. 
k  Exod/34.  Et  alibi  g:  sALmulamim  autem  churifwqta.  melwra. 

14. Deu. 4. 14  Rurfus  h:  zAimulamini  fpintualia.  Itemquc  ' :  iALrnu- 
D*Ur  i  lammi  prophetare.  Quin  etiam  Deus  fiepe  dicitur  k 
Io^ei4.i 9.  ^mulator.  Interdum  vero  malam  in  partem  accipi- 
Nahum  1,  z.  tur,  quia  videlicet  cum  indignatione ,  ac  Uuore  con- 
Bened.  luflinian.  in  Epift.  Canon. 


iungitur.  Ita  Paulus  ad  Galatas  a :  tAftnulamur  vos 
nonbcne.  Et  ad 'Romanos  v Non  in  cubilibus,  &  im-  cap.i  3.13- 
pudicitiis ,  hoK  tn  contentione ,  dr  simulatione .  Hoc  au¬ 
tem  loco' citra  omnem  dubitationem  malam  in  par 
tem.  accipienda  eft  aemulatio  ,  ob  id  enim  zelum 
amatum  nominat  Apoftolus  ,  &  coniungit;  cu.nl. 
contentionibus. 

Si  z,elftm ,  inquit ,  amarum  habetis  ,&  contentiones  II. 
in  cordibus  vefiris.  Quomodo  etiam  loquirur  Pau¬ 
lus  ciim  ad  Corinthios  c  fcribit.  Curn  enim  fit  inter  cep.i  c.j  fi 
vos  z.elus,  &  contentio,  nonne  carnales  eftis,  &  fecundum 
hominem  ambulatis  ?  Mirum  autem  quod  hoc  loco  ait 
Iacobus  contentiones  in  cordibus  retineri. Conten¬ 
tio  enim  Grxce  ied$u*  externam  videtur  actionem 
poftulare  ,  vt  minimum  in  verbis ,  8c  oratione  pofi- 
tam.  Quamobrem  videtur  Iacobus  etiam  volunta¬ 
tem  contendendi  animo  inclutam  damnare,quaepo- 
tiflimum  ex  zelo,atquc  indignatione  oritur, vt  multo 
magis  verborum  pugnas  ,  &  mutuas  altercationes  a 
fidelium  coctu  remouendas  moneat.  Prohibet  enim 
ipfum  contentionis  initium ,  &  primariam  caufam, 
hoc  eft, zelum  amarum,  &  altercandi  ftudium, atque 
ob  id  Graece  fingulari  numero  iei&etav  pofuit. 

Subdit :  Nolite  glori  ar i, &■  mendaces  ejfe  aduersus  ve-  III. 

ritatem.  Quibus  verbis  negat  Iacobus ,  gloriandum 
efte  propter  zelum  amarum  ,  &  contentionis  ftu¬ 
dium.  Non  raro  enim  contingit,  vt  per  fpeciem  pie¬ 
tatis  aduersus  prqximos  quilpia  vehementius  com- 
moueatur,&  rei  fimilicudine  deceptus  fe  honefto,& 
laudabili  zelo  incirari  glorietur ,  cum  reuera ,  aut 
liuore  contabefcat,  aur  maleuolentia,  &  odio  in¬ 
flammetur,  &fibi  quodammodo  renuente  plerun- 
que  conficientia  mentiatur.  Hoc  igitur  maxime  re- 
prehendic,ac  damnat, quod  iracundis,&  natura  prx- 
feruidis  non  raro  accidere  folet. 

Extat ,  nili  ego  fallor ,  eius  rei  exemplum  in  Iona  I  V. 
propheta ,  de  quo  feriptum  legimus  d .  Et  afflictus  eft  d  Ioan.  4.1'n 
lonas  affliflione  magna,  fir  iratus  cft,&  orauit  ad  Domi-  Pr'nCl 
num  fir  dixit  \  Obfecro  Domine  ,  numquid  non  hoc  eft 
verbum  meum  ,  curn  adhuc  efiem  in  terra  mea  5  Propter 
hoc  praoccupaui  vt  fugerem  in  Tarfis  *,  fcio  enim  quia  m 
Deus  clemens, eft  mifericors  es,patiens,cft  multa  miferatio- 
nis  ,  eft  ignofeens  fuper  malitia.  Irae  porro ,  atque  n di¬ 
gnationis  caufa  alia  nulla  erat  ,  nifi  quod  vidil- 
fet, contra  quam  ipfe  vaticinatus  erat, Deum  immor¬ 
talem  Niniuitarum  poenitentia  placatum  ,  quafi  re- 
uocata  fententia  eis  pcperdfte. 

Qmim  ob  caufam  a  Deo  caftigatur  his  verbis:  V. 
Putdfne  bene  irafeeris  tu  ?,  Et  paulo  poft  ,  cum  rurfus 
idem  lonas  ficcata  hedera  vehementius  commoue- 
retur,iifdem  verbis  increpatur:  ‘ Putdfne  bene  irafeeris 
tu  fuper  hederam  ?  Adeo  vero  ille  fuo  confilio  duce¬ 
batur  ,  fuamque  illam  indignationem  probabat,  vt 
fidenter  relponderit ,  Bene  irafleor  ego  vfque  ad  mor¬ 
tem.  Ita  plerunque  etiam  viri  boni ,  Sc  cordati  dum 
fibi  plus  xquo  placent ,  atque  indulgent ,  quod  eft 
apud  Comicum  e:  e  Teren.  in 

Nifi  quod  ipfi  faciunt,  nihil  refilum  putant.  Adelph. 

Ac  proptereafi  quid  aliter  fiat, quam  ipfi  faciendum 
cenfeant, vitra  modum  indignantur, &  cum  indigna¬ 
tionem  cohibere  non  polline,  impetu  quoda  verbo- 
rum,etiam  cum  aliorum  qffcnfione.ea  temere  effun¬ 
dunt  5  Sc,  vt  ait  in  prasfentia  Iacobus,aduersus  veri¬ 
tatem  mentiuntur,  fine  quia  fibi  quodam  modo  im-  -1  -b 
‘ponunt,  dum  fine  indignationi  iuftum  zelum  prae¬ 
texunt, fiue  dum  ira  quodammodo  excxcati,vt  fuam 
fententiam  pertinacius  tueantur  ,  etiam  contra 
agnitam  veritatem  pugnant  j  quod,vt  iri  Scholis  tra¬ 
dunt  Theologi ,  ad  peccarum  in-Spiritum  fandrurh 
pertinere  creditur.  Ita  Iacobus  grauilfimuni  fcelus 
dcteftaau' ,  &  interim  docet ,  eam  effe  fallam ,  atque 
L  z  inanem 


U4 


Epift.B.  lacobi 


i  fapientiam,  evax  zelum  amarum,  &  conten-  A  caduca  farno  duratis  tempore.  Trettofu  quoque  fanl- 
*  ’  •  5 — - .  tas ,  verkm  permutationi  frorjus  obnoxia.  Concupita  fic- 


manem  i;  _ 

tionem  aut  pariat  aut  tueatur. 

V I.  Addit  Beda  hoc  lacobi  pra:ceptum,ne  fideles  Imt 
aduersus.  veritatem  mendaces  ,  amphftime  patere, 
quafi  prohibeat  Apoftolus,  ne  fideles  Deomenuan- 
tur,cui  in  baptifmo  polliciti  funt,  fe  diaboli  pompis 
nuncium  remittere,  quodij  nequaquam  prreftant^ 
qui  bona  fua  infolentius  iadant ,  &  glonofius  pro¬ 
dicant  -,  magis,  vt  arbitror ,  ad  lacobi  mentem  dixil- 
fet,  Deo  illos  mentiri ,  qui  cum  diuinae  legis  fe  cul¬ 
tores  profiteantur ,  aduersus  proximos  tamen,  quos 
tanquam  fe  ipfos  diligere  debent ,  ira ,  atque  indi¬ 
gnatione  temere  commouentur,  &  nihilo  tamen  le- 
cius,quafi  aliquid  laudabiliter  ge(Terint,fibi  nimium 

placent.  Quamobrem  rede  colligit :  .  .  .  .  -  .. 

f  '  ,  rj  B  tarchus  c  :  Qui  japiunt,  inquit,  ns  bona  omnia  funt  c  lib.de Ifi. 

*  tfta  fapientia  defurfum  defeendens  ,Je  ^  }mmortafobH{  petenda  ,  maxime  autem  cognitio -  de,  &  Ofiri- 
nem  deorum  pro  captu  humana  natura  confeciantes ,  ah  dc  'n  Panc- 


e  vires  ,  &  in  panem  hcatituditns  collocanda  ,fed  facile 
aut  agritudine ,  aut  fenettute  ctmtahefcunt.  Si  qui*  omni¬ 
no  corporis  robore  glorietur  ,  fententia  falli  fe  difcatj, 
humana  fiquidem  vts  pra  cateris  pars  quota  ext at,  ani¬ 
mantibus  ?  Elephantos,  inquam  ,  tauros ,  ac  leones  i 'No- 
Jlris  autetn  in  rebus  fola ,  &  immortalis ,  &  diuina  ejl 
eruditio. 

Ita  in  libris  Regum  commendatur  Salomon  a,  IV. 
quod  fapientiam  a  Deo  poftulauit,  diciturque  Deus  a  h^3  c.j. 
dedifle  illi  cor  fapiens  ,  &  intelligcns.  Quin  etiam 
Deus  ipfe  implelfe  dicitur  *»  Befcleel ,  Spiritu  Dei,  b  Exod.j.j, 
fapientia ,  &  incelligentia ,  &  fcientia  in  omni  opere  ad 
excogitandum  quidquid  fabrefieri  poteft.  Idem  vero  Plu- 


15.  Non  ejl  enim  ij  _  , 

terrena, animalis, diabolica!] 


I,  Dixerat  paulo  ante  ,  Quis  fipiens ,  &  difciplinatus 
inter  vos  ?  lam  inter  veram  ,  &c  falfam  fapientiam 
quid  interfit ,  docere  incipit-,  &  amarum  quidem 
zelum  ,  cohtentionefque  ad  falfam  ,  atque  inanem 
quandam  fapientiam  fpedarc  affirmat ,  quam  pri¬ 
mum  negat  fapientiam  efle  ,  quae  defurfum  defeen- 
dat.  Addunt  nonnulli  codices ,  A  Patre  luminum ■, 
quie  tamen  verba  nec  in  codicibus  Graecis ,nec  apud 
Bedam  ,  nec  in  emendatioribus  Latinis  leguntur. 
Mirum  tamen ,  quod  fapientiam  aliquam  neget  la- 
»  Ecclcf.l.i.  cobus  efle  a  Deo  ,  cum  Sapiens  ■  vniuerfim  pronun- 
ciet ,  Omnis  fapientia  a  Domino  Deo  ejl,  &  cum  illo 
fuit  femper ,  cr  ejl  ante  atium.  Sed  nimirum  loqui¬ 
tur  Sapiens  vniuerfim  quidem ,  fed  de  vera  fapien¬ 
tia  tamen,  quae  Deo,&  hominibus  aliquo  padlo  po- 
teft  efle  communis  ,  qua  videlicet  Deus  immortalis 
diuina  fua  notione  cundla  comprehendit ,  fapien- 
terque  vniuerfa  difponit,  &  gubernat, quaque  homo 
de  Deo  bonorum  omnium  au&ore  ,  rcbufque  crea¬ 
tis  re&e  fentit,  fapienterque  vitae  fuae  rationes  inlti- 
tuit,vt  finem,  ad  quem  conditus  eft,  aliquando  con- 
fequatur.  .  ..  .  . 

II  At  vero  Iacobus  peruerfam  ,  &  falfam  fapien¬ 
tiam  negat  efTe  d  Deo  ,  qui  nullius  mali  audor  efle 
poteft  ,  quique ,  cum  fu  prina  ,  8c  fumma  ventas, 
longiflime  abeft  a  mendacio.  Quem  autem  haec  fa¬ 
pientia  habeat  au&orem,  mox  docebit,  cum  eius  fa- 
pientiae  naturam  ,  6c  conditionem  declarabit.  Sub¬ 
dit  autem  ,  Sed  terrena ,  animalis,  diabolica.  Terrenam 
fapientiam  vocat,  vt  opponat  fapientiae ,  quae  de  fur- 
b  capiSir  Tum  eft,  de  qua  olim  dixerat  lob  Sapientia  vero 
vbi  inuenitur ,  &  qms  ejl  locus  intelUgentu  nefeit  ho¬ 
mo  pretium  eius  ,  nec  inuenitur  in  terra  juauiter  vi- 
ueniium.  Abyjfus  dicit ,  non  ejl  in  me,  &  mare  loquitur , 
c  verf.10  non  eft  mecum.  Et  poft  nonnulla  c :  Vn  de  ergo  fapien¬ 
tia  venu  Et  quis  eft  locus  intellgentue  ?  Abfcondita  eft 
ab  oculis  omnium  viuentium  ,  volucres  quoque  coeli  latet. 
Et  mox :  Deus  intelligit  viam  eius ,  &  ipfe  nouit  locum 
illius. 

7  1  j  plane  autem  oftendit  veram  fapientiam  non  m- 

fi  a  Deo  expe&andam  efle  :  nam  de  humana  etiam 
Philofophia,  &  fapientia  ,  ftudio  ,  ac  labore  parca; 


ipfts  petimus  nobis  eam  Concedi ,  quia  neque  maius  ho¬ 
mo  accipere  ,  neque  dignius  dare  munus  homini  Deus 
poteft  veritate.  Reliqua  quippe  non  ftbi propria ,  &  pecu¬ 
liaria  Deus  homini  largitur :  neque  enim  argentum  ,  & 
aurum  Deo  beatitatem  ,  nec  tonitru ,  &  fulmen  vim  pa¬ 
rat  ,  fed  fcientia ,  &  prudentia.  Ex  noftris  aurem.  Me- 
thodius  pietatem  ,  ait  ,  atque  religionem  vocatam  effe 
fapientiam  rem  plane  diuinam  ab  vno  Deo  precario 
concejfam  hominibus.  Quocirca  principio  idem  Deus  par- 
tim  vijis ,  partim  Angelorum  confuetudine  ,  atque  con- 
grejfu  ,partim  diurnorum  vatum  opera  ad  pietatem  ho¬ 
mines  erudiuit. 

c  At  pfeudofapientia ,  de  qua  hoc  loco  loquitur  Ia¬ 
cobus  ,  terrfna  eft ,  animalis ,  diabolica.  Terrena  quip¬ 
pe  fapientia  eft  illa  ,  quae  opes  ,  honores  ,  caerera- 
que  caduca,  &  mortalia  bona  auide  concupifcit ,  & 
incredibili  ftudio, atque  inaudita  diligentia  conqui¬ 
rit.  Et  in  eodem  genere  ius  regnandi ,  &  quam  vulr 
go  rationem  ftatus  appellant,  colloco.  Quippe  fo- 
las  humanas  rariones  fpedtat  pofthabitis  diuinis, 
quae  vere  folidae  funt ,  ac  ftabiles ,  quaeque  ad  extre¬ 
mum  finem ,  cuius  gratia  conditi  fumus  ,  folae  per¬ 
ducunt.  Haec  nimirum  terrena  fapientia  honefta- 
tem  ,  fandbtatem  ,  religionem  ,  pietatem  denique 
in  Deum  funditus,  negligit ,  &  contemnit ,  propria- 
que  vtilitate,  8c  commodo  omnia  metitur ,  illud- 
que  re  ipfa  vfurpat ,  Si  libet ,  licet.  Ireifique ,  Vnde 

D  habeas ,  nemo  refeiat,  fed  oportet  habere. 

Haec  mendacia,pcriuria,  rapinas,  caedes  ,  atque  id 
genus  alia  flagitia  modo  fibi  commoda  ,  atque  vti- 
lia  ,  vel  ad  pun&um  temporis  videantur,  nihili  du¬ 
cit.  Haec  bona  omnia  huius  mortalitatis  finibus  cir- 
cumfcribit,  de  futura  vita  ne  cogitat  quidem, ac  for- 
tafse  etiam  nullam  efle  credit ,  cum  vna  cum  corpo¬ 
re  animum  quoque  interire  non  minus  ftulte ,  quam 
impie  arbitretur.  Et  ob  eam  caufam  fubdit  Iaco¬ 
bus  illam  efle  animalem  ,  Graece  4“ yly- «•  qua  voce 
Tertullianus  ,  vbi  ad  Montanum  defeciflet,  Caxhor 
licos  deferibere  confueuerat  ,  quafi  vitae  tuendae, 
conferuandaeque  plus  aequo  deditos  ,  ac  gulae ,  ge¬ 
nioque  indulgentes.  Nam  reuera  haec  fapientiafo- 
uendo,  nutriendo ,  ornandoque  corpori  tora  dedica 


dixit  olim  M.  Tullius  •..Optimum ,  ac  p*eftamijftmum  £  eft.  De  quare&e  Bernardus  d :  Sapientia  carnis ,  in-  d  Serm.i  ds 

~  '  1  r - “ —  r—:  quit  ,voluptuo (a  eft ,  non  pudica,  tumultuofd,  non  paci-  na--Dom. 

fica.  Sic  Paulus  e  animalis  air  homo  <fe  uvfyu-  e  1 .  ad  Cor. 

non  percipit  ea, qua  funt  (piritus.  1*I4>' 

Et  Chriftus  apud  Ioannem  f  :  Qtd  amat  animam  VII. 
fuam perdet  eam, &  qui  odit  animam  fisam  in  hoc  mundo,  f  cap.iiMj. 
invitam  aternam cuftodit eam.  Et  apud  Matthaeum  g;  gc.1pj6.15. 
Qui  enim  voluerit  animam  fuam  falna facere, perdet  eam, 
qui  aute  perdiderit  anima  fuam  propter  me  inueniet  eam. 

Qubcirca  paulb  ante  h  Petru,qui  fe  a  morte  leuoca-  ^  verf.xj. 
bat,his  verbis  ca.[tiga.t:Fade poj}  me  Satanas,  fcandaium 
es  mihi. 


ejje  munus  Deorum.  Et  in  eandem  fententiam  feri- 
ddeli.educ.  pht  alicubi  Plutarchus  d;  C&tera  bona  humana  effe, 
ac  pufilla ,  t2r  prorfus  indigna  ,  qua  tantis  infectemur  jiu- 
diis:\  Pulchra  quifim  ,  medius  f  dius  ,  eft  nobilitas  ,  fed 
maiorum  illud  noftrorum  bonum  exi flit.  Pretiofe  qui¬ 
dem  dtuitu  ,  verum  ea  esi  fortuna  pojfejfio  ,  cum  eas  0" 
habentibus,  vt  vfu  euenit ,  auferat ,  minime  fperanti- 

bus  afferat.  Gloria  venusla  quidenu,  res  eft  ,  fed  in- 
conilam  ,  minimeque  flabilis  ;  forma  prscipuum  quod¬ 
dam  ,  &  pro  qua  vendicandii  magnopere  decertetur  ,  at 


Explanatio  Cap.  III. 


12  5 


es  mihi. ,  quia  non  fapis  qua  Dei  funt ,  fedea,  qua  ho¬ 
li.  ad  Rom.  minum.  Et  in  eandem  fententiam  dixit  Paulas  a : 
8. 6 .  prudentia  carnis  mors  efi ,  prudentia  auteb  fiiritus  vim, 

&  pax ,  quoniam  [aptent ia  carnis  inimica  efi  Deo  :  legi 
enim  Dei  non  efi  fubieciu :  nec  enim  potefi ;  qui  autem  in 
carne  funt, Deo  placere  nonpoffunt.  Non  ita  autem  mul- 
b  yer.y.  to  antea  dixerat  b  :  Qui  enim  fecundum  carnem  funt,, 
qua  carnis  funt,fapiurtt,\t  videatur  hanc  animalem  fa- 
pientiam  indicare. 

VIII.  Addit  vero  Iacobus,  hanc  efle  fapientiam  diabo- 
licamjfiue  quia  diabolum  habet  audorenl/iiie  quia 
diabolimores,&adiones  imitatur.  Certe  Tertullia- 

c  De  habit.  nus  c  exiflimauit  muliebria  ornamenta, &  artes  quafi- 
mulicb.c.i.  Jam  occultas,  daemonum  fuiffle  inuenta.  Nam  & 
illi, inquit,  qui  ea  confiituerunt ,  damnati  in  poenam  mor- 
tis  deputantur ,  illi  fcilicet'  Angeli ,  qui  ad  filias  hominum 
de  coelo  ruerunt ,  vt  hac  quoque  ignominia  fcemina  acce¬ 
dat.  Nam  cum  &  materias  quafdam  bene  occultas ,  & 
artes  plerafque  non  bene  rettelatas  ftculo  magis  imperito 
prodidiffent  (fi  quidem  cr  metallorum  opera  nudauerant, 
&  herbarum  ingenia  traduxerant  ,  &  incantationum-, 
vires  promulgauerant ,  &  omnem  curiofitdtem  vfque  ad 
flellarum  interpretationem  defignauerant  )  proprie  ,  & 
quafi peculiariter  foeminis  inslr ument um  ifiud  muliebris 
gloria  contulerunt.  Lumina  capillorum  ,  quibus  moni¬ 
lia  variantur. ,  &  circulos  ex  auro ,  quibus  brachia  ar¬ 
ctantur  ,  &  medicamenta  ex  fuco  ,  quibus  lana  coloran¬ 
tur,  &  illum  ipfum  nigrum  puluerem ,  quo  oculorum  exor¬ 
dia  producuntur.  Hac  qualia  fint, ,  iam  ex  Doclonmv, 
fuorum  qualitate  ,  &  conditione  pronunciari  potefi ,  quod 
nihil  ad  integritatem  peccatores  ,  nihil  ad  castitatem 
adamatores  ,  nihil  ad  timorem ^  Dei  defertores  fiiri- 
tus  ,  aut  montirare  potuerunt > ,  aut  prati  are.  Si  do - 
lirina  dicenda  funt, ,  mali  magitiri  male  docuerint,  ne¬ 
ce  ffe  efi. 

I X.  Mitto  rriagicas  artes  ,  quas  mali  daemones  morta- 

d  in  Ofta-  [ibus  tradiderunqde  quibus  relte  Minutius  *\Magi, 
UI°*  inquit ,  non  tantum  fciunt  damonas  ,fed  etiam  quicquid 

tniraculi  edunt ,  per  damonas  faciunt  illis  aspirantibus, 
Cr  infundetibus  pr a  fligi  as  edunt, vel  qua  funt, non  videri. 
e  lib.  i  de  Et  Auguftinus  e  :  Omnes ,  ait ,  artes  huiufmodi  vetriu- 
do&r.Chrif.  gloria  ,  vel  noxia  fupertiitionis  ex  quadam  petiifera  fo- 
c'1?'  cie  tat  e  hominum  ,  gr  damonum  ,  ‘quafi  pachz  infidelis, 

&  dolofe  amicitia  contiituta.  Quod  ipfum  ante  illum 
f  lib. t. diu.  dixerant  La&antius E ,  &  Cyprianus  g.  Acne  Gen- 
inft.c.  1 6.  tiles  quidem  abnuunt, nifi  quod  Daemonas  Deos  vo- 
Vmarc  dU~  canr  ’  &  imperite  cogi  pofle  autumant.  Sic  enim 
.h  *lib.6.pau-  feribit  Lucanus  h . 

Io  poft  med.  Quis  labor  hic  fuperis  cantus,herbafque  fequendi 
Spernendique  timor tcuius  commercia  palli 
ObtiriHos  habuere  dens}  Parere  nece  ffe  efi 
An  iuuatHgnota  tantum  pietate  merentur 
An  tacitis  valuere  minis}  Hoc  iuris  in  omnes 
Efi  illis  fuperos.  An  habent  hac  carmina  certum 
Imperiofa  Deurn,qui  mundum  cogere  quicquid 
:  Cogitur  ipfe  potefi}  ” 

X.  Certe  Irenaeus  1  teftatur,. haereticos,  praeferrim 
‘  hb.ix.i4.  Carpo  cratianos ,  artes  magicas  operari, &  incantationes:, 

philtra  quoque charitefid,  &paredros  ,oniropompos,  & 
reliquas  malignationes, dicentes  fepotefiatem  habere  ad  do¬ 
minandum  iam  principibus  ’  &  fabricatoribus  mundi  hu¬ 
ic  lib. 4.  hi-  ius.  Quod  ipfum  paucis  mutatis  feribit  Eufebius  k. 
tt oriarum  Epiphanius 1  autem  hos  ait  k  fiatnnd  fubornatos,ac  pro- 
1  H*r  17  Guttos  in  opprobrium,  acfcandalum  'Ecclefia  Dei.  Quod 
etiam  multo  antea  Iuftiniis  Martyr  infinuauerat. 

X I.  Quod  fi  diabolicam  hanc  fapientiam  appellauit 

. ..  Iacobus, qtiod  mores, &  flagitia  daemonis  imitari;'  at¬ 

que  exprimere  doceat ,  plan£  nihil  potefi  aptius,  aut 

^  verius  excogitari.  Vtenim  olim  dxmon  nimio  fa- 
ftu  ;  atque  animi  rumore  elatus  Contra  Deum  quo¬ 
dammodo  pugnauit,  ita  fuos  difcipulos ,  &:  fedlaro- 
Bened.  lutiinian.  in  Epifi.  Canon. 


A  res  aduersus  Deum ,  yeramque religionem, ac  fidem 
armat, atque  inftruit;quod  in  haereticis  ,  6c  religionis 
defertoribus  apertiflxnie  cernitur ,  quorum.  a!ij  di- 
uiniratem  oppugnarunt,  vt  Arius,  Macedouius,Eu- 
noinius  ;  alij  incarnationis  my fictio  bclluui  ihdixc 
runt,vt  Neflorius ,  Eutyches  , 'absque  quamplurims 
pefles.  Euchapftis.facramenrum  alitdr  quam  Eccle- 
fia  Catholica  Berengarius  fuis  fellatoribus  propo¬ 
nebat  ;  alij  denique  alia  Chrilliana  dogmata  men¬ 
daciis  inquinare  conati  funt.  Superioris  vero  faetuli 
haeretici  omnes  pene  antiquorum  haereticorum  erro¬ 
res  inflaurarunt,& ad  veterem  impietatem  maximum 
corollarium  addiderunt. 

Magnam  fiquidem  Scripturae  fictae  partem  non  XII. 
minus  impudenter  ,  quam  impie  de  medio’tollunt; 

B  praecipua  E cclefiaelunfina ,  quorum  feriptis  falfa  fua 
dogmata  aperte  conuelli  animaduettunt  ,  nefarii 
contemnunt ,  vt  fceleflilTimum  nebulonem  a  non  a  ^utg'rA. 
puduerit ,  Origenem  quafi  anathemate  damnatum 
exterminare  ,  Chryfoftomum  nullo  loco  habere  ,  &  feribisor  i 
nimia:  loquacitatis  arguere,  Bafilium  ne  pili  quidem  colloquia 
facere,  Cyprianum  tanquam  infirmum  Theologum 
abiiccre,  Hieronymum  non  modo  e  Dodlorum  albo  tjicrj<" 
delere,fcd  haerefis  infimulare  ,  & ,  fi  Deo  placet, Phi¬ 
lippi  Melanchthonis  apologem  omnibus  Ecclefiae 
Dodloribus  anteferre.  Quin  etiam  eo  impudentia: 
proue<5tuseft,vr  veteres  omnes  Patres  mifere  periifle 
affirmet, fi  itafenferunt,vt  ipforum  fcrfpta  reflantur, 
nifi  ant£  fupremum  virs  diem  refipuerinc.  Nam 
quid  de  illius  b  vcfania,&  fanatico  fpiritu  dicam, qui  b  Pomcran.- 

C  feribere  aufus  efi ,fe  veteres  Patres  fiue  Sandtos  ,'flue  in  Ionam* 
non  Sandlos, nihil  mirari, quod  Motanigo  fpiririx  ex- 
caecati  edent  per  traditiones  humanas  ,  &  doftrinas 
daemoniorum  in  hypocrifi  loquentium  mendacium? 

Et  rurfus,non  effe  Patribus  credendum ,  quia  ex  vno 
ore  calidum  ,  Sc  frigidum  efflant  ?  Nimirum  hi  hanc 
diabolicam  fapientiam  &  didicerant  ipfi,  &  aliis  tra- 
debanr.Dequa  merito  fubiicirTacobus: 

16.  Vbi  enim  gelus,  &  contentio, ibi  conflantia ,  &  omne 

opus  prauum.]  . 

Paucis  videtur  Iacobus  impiorum  ,  8c  praecipue 
haereticorum  mores  dclcribere  :  quifquis  enim  ter¬ 
rena, animali, &  diabolica  lapientia  praeditus  efi ,  fa¬ 
cile  indignatur,&  rixas, at  contentiones  cx citat, qua- 

D  les  quotidie  inter  htereticos  exorientur, qui  rion  mi¬ 
nus  inter  fefe ,  quam  cum  Ecclefia  Catholica  pur 
gnant ,  vt  merito  illi  cum  iis  conferri  poffint  ,  qui 
olim  turrim  Babylonicam  extruere  conari  funt ;  ita 
fit, quod  hoc  loco  monet  Iacobiis,vt  lenitate  ,  Sc  iitr 
conflantia  laborent.  Neque  enim  hreretici  fui  fimi- 
les  funt ,  vt  alibi c  copiolius  docui :  nam  qua*  modo  c  l,99r,1> 
dogmata  confingunt,  mox  euertunt,  &  dum  fecum  1 
hoflilem  in  modum  pugnant,  ’Chriflianae'do£trinae 
veritatem  mirabiliter  confirmant.  Fateor  quidem 
initio  fiafcentis  EcclefitE  diaboli  opera  exritiffe  non¬ 
nullos, vt  Simonem  Magunr,&  Cherintum,aliofque 
perfimiles,qrii  Apoflolorudodlrinam  aut  infringere, 
aut  labefadlare  conarentur.  Sed  quis  negat,  multas 
extitifle  in  Ecclefia  Catholica  ,  fedtas, atque  hsrefes. 

E  Sed  hoc  interefl  Catholicos  inter  ,  atque  ..hxreti- 
cos,quod  Catholici  ccrtaih  habet  regulam,  &  amufr 
fim ,  ad  quam  dodlrinx  veritas  exigenda  efl^hoc  'efi; 

Ecclefia:, pnecipueque  Apoflolic^  fedis  audloritatem; 
cum  hxreticffuo  quifque  arbitratu  fibi  dogmata  co - 
fingant, &  inter  fefe  pene  ex  aduerfo  pughcnc;&  Av.  - 
dabatarum  more  digladicntur.'  Falso  autenl  vocife¬ 
rantur  hxretici ,  cor  efle  in  Ecclefia  Catholica’  fchif 
mata,quot  monachoru  ccrnobia,  quot  Scholaftico 
rum  exedras, dum  alij  Benedici, Dominici, Francifci 
fellatores  fe  effle, ac  difcipulos  profitentur.  NonnulU 
L  j  Thomx, 


IX 


n6 


Thomx ,  quidam  Scoti  placita ,  &  fententias  com¬ 
plectuntur.  Nam  quotquot  funt  Religioforutn  fa¬ 
miliae  ,  non ,  vt  ifti  volunt,  fchifmaticorum  conuen- 
ticula  funt, fed  plures  eiufdem  Chriftianx  difciplinae 
veluti  clafles :  omnes  enim  eandem  Catholicam  fi¬ 
dem  fub  vno  prxfide,ac  paftore  ,  Romano  videlicet 
Pontifice  profitentur. 

Et  quanquam  alij  aliud  vitae  inftitutum  ,  aliafque 
viuendi  leges  fequuntur ,  omnes  tamen  eodem  ten¬ 
dunt  ,  eandemque  Chriftianae  vitae  perfectionem, 
quaepofira  eftin  caritate  perfequuntur.  Neque  vero 
quod  ifti  impudenter  obiiciunt,  &c  religio fx  vitae  ra¬ 
tio  a  prifeorum  monachorum  inftituto  vlla  in  re  difi- 
fidet,qux  Chriftianae,  &  Catholicae  fidei  vllo  paCto 
aduerfetur  ,  tamctfi  alia  temporum  ratio  nonnullam 


Epift.B.Iacobi 


qui  fuis  auCtoribus  fidem,  &  religionem,  & ,  fi  Deo 
placet, nouum  Euangelium,  acceptum  referunt.  Ita¬ 
que  reCte  djflit  Hieronymus  ■*:  Sicubi  audieris  eos,  qui  a.^5tra  ^ 
dicuntur  Christi ,  non  a  Domino  Icfu  Christo , feddquo -  fa"™'  ^ 
quam  alio  nuncupari,  vtputa  Marcionitas, Valentinianos, 
Montenfesfiue  Campttas  ,  fcuo  non  Ecclefiam  Chrisiifed 
Antichrifli  ejfe  Synagogam. 

Noftri  vero  rcligiofi  Chriftum  fidei  auCtorem  ,  & 
confummatorem  agnofcur,  &  Chrifti  Vicario  peni¬ 
tus  fubiiciuntur  ,  Romanae  denique  Ecclefix,  quam 
omnium  Ecclefiarum  magiftram  profitetur,  in  rebus 
omnibus  obtemperant, priuatos  tamen  quofdam  fibi 
duces  imitados  proponunt.eorumque  prxeepta,  at¬ 
que  inftituta  Euangelica:  do&rinx  inprimis  confcri- 
tanea,Romanxquc  Ecclefix  auCtoritate  firmata  ftu- 


IX. 


poftulat  in  rebus  humanis  mutationem.  Itaolimin  B  diose  compleCtuntur ,  quod  non  modo  Apoftolicx 
Religioforum  ordinibus  non  ita  multi  facris  erant  doftrinx  non  repugnat, fed  ei  mirifice  congruit. 


initiati ,  qui  (aeramenta  miniftrarent  ■,  fed  negari  ta¬ 
men  non  poteft  etiam  prifeos  illos  monachos  priua- 
ta,ac  (ua  habiiifle  altaria, &  facrorum  miniftros. 

IV.  Nam Epiphanius  J  fcribit,fein  fanCti  Hicronv- 
a  in  cpift.ad  mj  monafterio  Paulinum  initiafie,  qui  prefbyter  fa- 
loan.Ierol.  cramcma  conficeret ,  &  monachis  impertiret.  Et 
b  Cul.r8.c.  Caftianus  f  teftatur  ,  in  folitudine  Syrix, atque  digy- 
1  pti  fuifle  prcfhyteros ,  qui  facramenta monachis  mi- 

c  lib.  i.  dc  niftrarenr.  Auguftinus  c  vero  affirmat  tum  Roma, 
mor  Ecclei.  turn  Mediolani  fuifle  monafteria,  quibus  prefbyteri 
c.)i.8c  ))■  pra»erant,qui  exteris  (aera impertirent. Denique  Da- 
d  In  vn.Bar.  mafeenus  d  ,  Barlaam  fuifle  prefbyterum  ,  &:  in  fua 


X. 

i.Cor.j.4. 

cap.}.i7. 


Paulus  enim, qui  Corinthios  reprehendit  b,quod 
priuatos  fibi  magiftros  afeifeerent,  Phiiippenfes  f  b 
hortatur,  vt  fe  imitentur :  Imitatores, ait,  mei  efiote ,  &  c 
ohferuate  eos ,  qui  ita  ambulant ,  ficut  habetis  formam  no- 
jtram.  Et  Thefla.lonicenfes  d  commendat  his  verbis: 

Et  vos  imitatores  nostri  faBi  efits ,  &  Domini.excipientes  d  ^xc't'6, 
verbum  in  tribulatione  mula,  cum  gaudio  Spiritus  fanEli, 
ita  vtfitEH  fttis  forma  omnibus  credentibus  in  Macedonia, 

&  in  Achaia.  Si  ergo  fideles  tuto  poterant  Paulum 
imitari ,  eiufque  fe  difcipulos,  acfeChtores  profiteri, 
curnonliceat  Bencdidum,  Dominicum,  Francifcum, 
eiufdemque  generis  alios  fanCbiflimos  viros  imitari’ 
eorumque  vitx  inftitutum  ,  morumque  difciplinam 


&Iofa.  cellifacrificaflecommemorat.  *  .  ? - „r - 

V.  Et  vt  demus  alias  fuifle  olim  religioforum  confue-  C  comple<fti,&  ab  iis,non  exclufo  Chrifto,nomen,  at- 

tudines,legefque,  quis  nifi  impudens,&:  plane  hxre-  que  appellationem  ducere? 


ticus  inficietur, pofle  Ecclefiam  leges  condere  ,  anti¬ 
quas  abrogare ,  nouas  ftatuere  ,  &  veteres  confuetu- 
dines  pro  rerum ,  temporum ,  &  perfonarum  condi¬ 
tione  mutare  ?  Td  vnum  retinendum  perpetuo  eft,  vt 
nihil  fiat ,  quod  cum  iure  naturae ,  ac  diuino  pugnet. 
Cxtera  rebus  ,  ac  temporibus  prudenter  aptanda 
funt. 

V  I.  Iam  vero  quod  dc  Religioforum  nominibus  tan¬ 
topere  exaggeratur,  vitri  damus  proprium  efle  fchif¬ 
maticorum. atque  hxrericorum  a  fuis  auCtoribus  no¬ 
mina,  atque  appellationes  fortiri ,  quod  xuo  illo 
Apoftolico  primum  coepifle  indicat  Paulus, cum  Co- 
e  i.adCor.  rinthios  e  reprehendit, quod  alij  Apollo , alij  Pauli  fe 
D-a]  difcipulos  profiterentur.Itaquc  Iuftinus  {  huiufmodi  D 
Tryph.  homines  ait  cognominibus  diftingui.  Sunt,  inquit, 
difiinEli  cognominibus,  denominati  1  quibufdam ,  vt  quif- 
que  fuit  auElor' alicuius  nom  doElrina  ex  his  alij  vocan¬ 
tur  Marcionita,alij  Valentiniani, alij  Bafilidiani,alij  Sa¬ 
turniam  ,  alij  alio  vocabulo  ,  quifque  a  primo  inuentore  fui 


Iam  vero  quod  de  Theologorum  familiis,corum-  yjj 
que  interdum  inrer  fe  pugnantibus  (ententiis  obiici- 
tur,  facile  refellitur:vt  enim  aduersus  Iulianum  feri- 
bit  Auguftinus ,  aliud  eft  de  fidei  dogmatibus ,  prx- 
cipuifque  religionis  capitibus  diffidere, quod  abfque 
fidei  ia&ura  non  licet, aliud  de  quibufdam  fubtilita- 
tibus,(alua  fidei  integritate  ,  aliter,  arque  aliter  opi¬ 
nari.  Hxretici  Catholicx  religionis  capita  oppu¬ 
gnant1, ea  vero  Catholici  Theologi ,  cuiufcunque  di- 
fciplinx  fint  religiofiffime  retinent ,  proque  iis ,  tan- 
quam  pro  aris,  ac  focis  ,  aduersus  hxreticos  ftrenue 
decertant.  Ar  vero  hxretici  non  modo  a  Catholicis 
in  prxeipuis  fidei  dogmatibus ,  fed  ipfi  etiam  inter 
fefc  magnopere  diflentiunt ,  arque  idcirco  redtein  , 
illos  cadit  ,  quod  in  prxfentia  ait  Iacobus  ,  Fbi  enim 
z.elus,&  contentio,  ibi  inconflantia omne  opus  prattum: 
nam,vc  ait  Beda,  merito  contenttofa,&  fuperbafapientia 
ejfe  terrena,  &  diabolica  memoratur ,  quia  dum  terrenam 
gloriam  anima  quarit  ,  dum  expers  anima  jpirifalis  re¬ 
manens  ,fola  ea,  qua  fibi  naturaliter  poft  reatum  prima 
prauaricationis  funt  infita ,  cogitat, ,  iure  k  maligno  deluta 
(firitu  ad  agenda  fe  illa  ,  qua  funt,  vefina  ,  &  noxia 
conuertit. 

Siquidem  non  inconftantiam  folum,fed.  malos  Xlh 
etiam  mores  diabolicxdo&rinx  tribuit  Iacobus. Re 
namque  vera  longo  experimento  compertum  eft 
veriffime  didtum  effie  a  Paulo  e,hxreticos(nam  de  his  e  i.ad  Tim. 
loquitur  Apoftolus )  homines  ejfefe  ipfos  amantes  ,  cupi  3*1- 


dogmatis. 

VII.  Et  Ircnxus  2  de  Simonianis:E/rf^«t  ^»o^«e,inquit, 
glib.ix.io.  ^  vocabulum  a  principe  impiiffima  fententia  Simone,  di- 
h  lib.4.c.jo.  EU  Simonianifk  quibus  f  a! fi  nominis  [cientia  accepit  initia. 
iOcac.x.co.  £t  in  eandem  fententiam  Lacftantius  h:  Illi  ,  inquit, 
k  Hom  damoniacis  fraudibus  irretiti ,  diuimim  nomen ,  &  cultum 
in  a  a.  apo?i  .  per  imprudentiam  perdiderunt :  cum  enim  Phryges  ,& 
circa  fin.  Elouatiamaut  Valentiniani ,  aut  Marcus. ,  aut  Amhro- 

VS°?traLu'  piani ,  [eu  quilibet  alij  nominantur ,  Chrifiiam  ejfe  defie-  _  .  ,  , 

no^mocul  runt,qui  Christi  nomine  amiffo  humana,  &  externa  voca-  E  des,tlatos,fuperbos,blaff)hemos, parentibus  non  obedientes , 
a  fine.  bula  induerunt.  Eodem  pertinent  ,  qux  fcribunc  ingratosfcelejlosfme  affectione  fine  pace,  criminatores, 
m  lib.de  pi^-  Athanafius  '  ,  Chryfoftomus  k  ,&  Hieronymus  1.  "  ‘  r  ‘ 

fcr.p.  c.7.  &  Itaque  Tertullianus  m,Quid  hareticis,inquk,&  Chri- 
n  bb.de  vnic.  -f  Ei  haretici  funt,Chrifiiani  ejfe  non  pojfunt.  Quo- 

Ecelcf  modo  etiam  loquitur  Cyprianus  n . 

VIII.  Sed  multo  aliter  monachorum  appellationes  ac- 
cipiendx  funt.  Illi  enim  non  ita  fe  Benedidi, Domi¬ 
nici, &  Francifci  difcipulos,&  fe&atores  profitentur, 
quafi  ah  iis  fidem, &  religionis  capita  perceperint, aut 
nouft  Euangelium  didicerint,  quod  hxretici  faciunt. 


J  J  J  "‘■•j  * 'tmtrfnivr 

continent  es, immites, fine  benignitate,  proditores,  proteruos, 
tumidos, cr  voluptatum  amatores  magis,  quam  Dei ,  ha¬ 
bentes  jpeciem  quidem  pietatis ,  virtutem  ' autem  eius  ab¬ 
negantes. 

Quanquam  enim  illi  verx  virtutis  laudem  aucu¬ 
pantur,  diu  tamen  fub  ouina  pelle  lupus  latere  non 
poteft.  Defcribit  hanc  hxrericorum  fraudem  Orige-  f  Hornam 
nes  (:Cum  ew/w,inquit,ex  dogmatibus  falfrs  volentes  af-  Ezcch.' 
[umere  defenfionem  dixerimus ,  frripusm  cfi  in  Propheta, 


XIII* 


Explanatio  Cap. III. 


117 

tefl^tur  jjMoyfei ,  loquitur  Apoftolw  ,  quid  aliud  faci-  A  &  teneant ,  atque  amaros  illos,  'turbulentojfue  errorum 
-  ■  ’■  — «  «*  fiurius  primitus  euomant ,  vt  poffmt  deinceps  vius, ,  rir 

falientis  aqua  fluentn  potare ;  dedifeant  bene  ,  quod  didi- 
n  bene,  &  ex  toto  Ex  cie  fu  dogmate  ,  quod  intel- 


XIV. 


„w; ,  quam  accipientes  panes  veritatis  ,  proponimus  eos 
fimulachris,  qua  ip fi  finximus  1  Mamon  fecit  idolurn  ,  & 
propofuit  ei  panes  Scripturarum.  Valentinus  ,  Bafilides, 
caterique  haretici  fecerunt  fimiliter.  _ 

Dixerat  autem  paulo  ante  :  Vide  mihi  aliquem 
Marctomflamfiuc  difcipulum  V dentini,  aut  certe  cuiufli- 
bet  Iparefi;  difen forem ,  &  confidera  ,  quomodo  Idola  fua, 
id  ejl, figmenta ,  qua  ipfe  compofuit ,  manfuetudtne  ,  er  ca- 
ftitate  vtfli-vt.  ,vt  in  aures  audientium  facilius  ex  vita 
bonitate  ornatus  fermo  fubrepat*.  Et  ciim  hoc  fecerit ,  in- 
telligc  eum  ajfumpfijfe  veflem  variam  morum ,  &  conue,- 
fationis  optima,&  idolis  fubiecijfe,  qua ^ ipfe  conslruxit.  Ac 
iuxta  mei  quidem  animi  fenfum  multo  noccntior  ejl  hare- 
tictts  bona  vita ,  &  plus  in  doclnna  fua  habet  auctoritatis 
eo ,  qui  doctrinam.*  conuerj 
vita 


certtnt  n 

lectu  capi  pote  fl,capidr.t. quod  non  potefi. credant. 

Alibi  vero  haereticorum  nequitiam  duplici  odio  XVII, 
dignam  cenfet  a  j  Vel  eo,  quod  harefeos  venenum  propi-  a  cap.n, 
nare  aliis  non  pertimefiunt  ,  vel  eo  etiam ,  qnod  fanEli 
cmufqtie  viri  memor  iam,tanquam  fopitos  iarn  cineres  profa¬ 
ti  a  manu  ventilant ,  &  qua filetttio fepeliri  Oportebat*,  rc- 
diuiua  opinione  diffamant  ,  fequentes  omnino  veffigia 
auctoris  fui  Chartis,  qui  nuditatem  venerandi  Noe ,  non 
modo  operire  neglexit  ,  verum  quoque  irridendam  catcris 
enunciauit. 

Eodem  pertinent  quae  de  haereticorum  moribus  X  VII  I/ 


fatione  maculat Qmeninu  B  feribit  Cyprianus  b.  Eleganter  vero  Hieronymus  c  b  ep.es.  8c 
vua  peijima  ejt ,  non  homines  ad  falfum  dogma  fol-  haereticorum  improbitatem  deferibens  ,  Eos  ,  ait,  79- ■ 

Ucitatf,  nec  potefi  per  vmbram  fanElitatis  audientium  de-  iuxta  Efechielem  linire  parietem  abfque  temperamen-  fi  f0B> 

cipere  (implicitat em  •,  qui  vero  fermone  peruerfus  efl ,  &  to  fuperuemente  vernans  pluuia  diffipan.  Simon, 


ait,  Magus  harefim  condidit  Helena  meretricis  adiutus 
auxilio.  Nicolaus  ^Antiochenus  omnium  immunditia¬ 
rum  reoertor ,  choros  duxit  fcemineos.  Marriott^  Romam 
pramifit  mulierem  ,  qua  decipiendos  fibi  animos  prapa- 
raret.  Apelles  ‘Tlnlomenem  fuarum  comitem  habuit  do - 
Urinarum.  Montanus  immundi  (piritus  pradicator  mul¬ 
tos  Ecclefias  per  Prifcam  ,  &  Maximillam  nobiles ,  & 
opulentas  fioeminas  primum  auro  corrupit ,  deinde  hare- 
fi  polluit.  Dimittam  vetera  ,  ad  viciniora  tranfeendam. 
Arius ,  vt  orbem  deciperet  ,fororem  Principis  ante  dece¬ 
pit.  Donatus  per  Africam,  vt  infelices qttofqtie  fceten- 


cipere  fimplicitatem  •,  qui  ,  .  -  - 

difeip linis  fitluti  contrarius ,  mores  auttm  compofitos ,  & 
imatos  habet ,  nihil  fiteit  aliud,  nifi  accipit  indumenta 
varia  inflituti  boni ,  &  conuerfationis  quieta ,  &  cir- 
cundat*  ea  idolis  fuis ,  vt  magis  decipiat*  audientes.  Id¬ 
circo  follicite  caneamus  hareticos ,  qui  conuerfationis  opti¬ 
ma  funt*  ,  quorum forte  vitam  norutam  Deus ,  quanu 
diabolus  inflruxit.  Nam  quomodo  quapiam  illecebras 
tfcarum  aucupes  proponunto  ,  vt  facilius  aues  capiant* 
per  obit rinmentum gula,  fic ,  vt  audacius  dicam  ,  ejl  qua¬ 
dam  caflitas  diaboli ,  id  efl ,  decipula  anime  humana  ,vt 

per  ifliufmodi  caflitatem  ,  &  manfuetudinem ,  &  iufti-  . ...  — . -  r  -  —j . •?  —  -v . -j—j-j—j - 

tiam  pofiit  facilius  capere,  &  falfls  fermonibus  irretire.  ^  (ibus  pollueret  aquis  ,  Lucillia  opibus  adiutus  efl.  Isto 
v  v  Teftarur  autem  Auguftinus  a  hoc  e  (Te  diaboli  pro-  Hi  fama  Agape  Elpidtum^  mulier  virum  cacum  ,  caca 

'in-  prium  ita  decipere  ,  vtfibi  vendicet  nomen  fandi-  dixit  in  foueam  ,  fucceffopernque  fui  Prifcillianum  ha- 

PetiU.Vs!'*  tatis.  Sic  olim  multos  a  Manichaeis  fuifle  delufos  buit  Zoroaftris  magi  fluAiofiffimum ,  &  ex  mago  Epi- 

b  lib.  i.  de  affirmat  idem  Auguftinus  h .  Eandemque  fuifle  Arij  fcopum  ,  cui  iuncki  'Galla  non  gente ,  fed  nomine germa- 

morib.  Ec-  con{uetudInem  docet  Caffiodorus  e.  De  fimulans  nam  huc ,  Ulucque  currentem  alterius  vicina  harefeos 

c  Inaipart.  moribus  Agel.j  Nouatianorum  Epifcopi  feribir  So  - 
d  lib.7.c.to.  crates  d.  De  Euftachio  Sozomenus  e  •,  de  Apoftoli- 
c  lib. , .c.14.  cis  haereticis Nicephorus  Epiphanms  ?*,de  Ni- 
f  hb.j.c.itf.  co[ao  diacono  Clemens  Alexandrinus  ’’  ,  Epipha- 
zHxicC.61  n'us  ‘  >Eulebius  v  jde  Bard^flane  Epiphanius  ‘  .Cerre 
h  lib. 3«Str Paulus  m  haereticos  ait  fpeciem  tantum,  hoc  eft ,  lar- 
i  Hjeref.tf  uam  pietatis  habere.  '  uguftinus  n  autem  fub  haerelx 
k  lib.j.hift.  c2tcra  vitia  latere  affirmat ,  quod  etiam  obferuauit 
Chryfoftomus  o.  Prtecipue  autem  haereticorum  fu- 


reliquit  haredem. 

Denique  ne  longum  faciam  ,  Auguftinus  d  hxre-  XIX. 
ticos  befti  s  convparat.  Tales  enim,  inquit,  fiunt  omnes,  d  lib.de  pa- 
qui  gaudent  de  erroribus  alienis ,  befiia  funt  pafla  mor-  ^or-c-8, 
fibus  di.  fer f irum  (  fcflicet  ouium  )  befiia  a  montibus, 

&  collibus  jumor  terrenus.  &  fuperbia  fieCuli.  Rc  nam¬ 
que  vera,  vt  (exibit  Gregorius  c ,  haereticorum  locus  e  Hb.j  mdV. 
ipfa  fuperbia  eft.  Quia  nifi  prius  in  corde  ihtumcfce-  c.ij.al.as  17. 

I*H*rer  6  Chryfoftomus0.  Prtecipue  autem  haereticorum  (u-  rent ,  ad  praua  affertionis  certamina  non  conucnirent.  ^  Hzt4t 

rui  aoIT^ra.  perbiam  cum  Chryfoftomo  notant  Cyprianus  P ,  8c  D  /ta  namque  malorum  locus  efl  fuperbia ,  fient  efl  e  contra  f  ^<^7'. 

Hieronymus  *l.  humilitas  locus  bonorum.  Merito  ergo  air  Iacobus,  1  Hx1.7j.75. 

X  V I.  |quc  pertinent ,  quae  feribit  Vincentius  Lyrinen-  cum  dodrinae  inconftantia  omne  opus  prauum  con-  &  i6- 
n  lib.  4.  dc  fis  r ;  Reuera ,  inquit ,  cum  quaque  nouitas  ebullit , fla-  rungi.  Quod  de  Valentino  docet  Irenams  f,de  Mar-  Fa 

baptif.  con.  ^  r^UtJv  £.uwi,„,nyum  arduitas .  r-r  lenitas  palearum ;  cione  Epiphanius  £  ,  idemque  de  Nouaro  h ,  deqne  j Un' 


Donat,  c.io!  ttm  cernitur  frumentorum grauitas  ,  er  lenitas  palearum^ 
o  Hom.  19.  tunc  fine  magno  molimine  excutitur  ab  area ,  quod^  nullo 
<n  Matth.  pondere  intra  aream  tenebatur.  Namque  ali)  illicopror- 
t  jjk**  CP*  fus  an  olam  ,  alij  vero  tantummodo  excuffi ,  &  perire  me- 
1  4’  tuunt ,  &  perire  erubefeunt  faucij ,  femineces ,  femiui/ri, 

q  in  Abdia,  quippe  qui  tantam  veneni  hauferint  quantitatem ,  qua  nec 
ad  illa  ver-  occidat*  ,nec  digeratur  ,  nec  mori  cogat* ,  necziuercfi- 
^rdU^lxtu  na/L”  Hetl  miferan^a  con^ltto  >  quantis  illi  curarum  afti- 
Uttehakirt-  bus,  quantis  turbinibus  exagitantur.  Nunc  etenim  qua 
ttm  in  fnjfs'  ventus  impulerit  ,  incitato  errore  rapiuntur  j  nunc  m  fe- 
it  petra.  metipfos  reuerfi  tanquam  contrariis  fudibus  reliduntur. 


...  .  _  lib.  7-C.  3  3 

Actio  1 ,8c  Arianis.  DeNouadano  Cornelius  ^,£11-  m  lib.4.c.7 
febirs  1, Nicephorus  ra.DeTebute  Eufebius  "  ,  de  & !|b  6  c  i 
Sabatio  Socrates  °,&  Nicephorus  r.  ol  bt 

1 7.  Qua  autem  defurfum  efl fapientia , primum  quidem  P  lib-4,c.xo 
pudica  efl,. deinde pacifica,modefla,fltadibilis,  bonis  con-  U  J0‘ 
fentiens, plena  mtfericordia ,  &  fi-uthbus  bonis ,  non  in¬ 
dicans, fine  fimulatione .] 

Sap  criae  terrenae, animali, ac  diabolicae,  coelcftcm, 
ac  diuinam  fapientiam  opponit, quam  ait  fapientiam 


t  Con. pro-  mmctemerarja  prafumptione  ,  ea ,  qtu  incerta  videntur,  E  efle  defurfum, hoc  eft.quae  ccelitus  traditur, duc  pro- 
iefumnou*'  approbam  ,  nunc  irrationali  meta  etiam  qua  certa  funt,  xime  a  Deo  aut  bonorum  Angelorum  opera  ,  flue 

tatcs,c.xj.  expauefctmt ,  incerti  qua  eant ,  qua  redeant ,  quid  appe -  etiam  humano  ftudio  diuinae gratiae  praffidio  adiuto. 

/  ant,  quid  fugiant ,  quid  teneant, quid  dimittant.  Qua  qui¬ 
dem  dubij ,  &  male  penduli  cordis  affUflio,  diurna  erga 
'  fie  miferationis  ejl  medicina  ,  fi  fapiant.  Idcirco  etenim 

extra  tuuffimum  Catholica  fidei  ponum  diuer fis  cogita¬ 
tionum  quatiuntur , verberantur ,  ac  pene  necantur ,  pro¬ 
cellis  ,  vt  excuffa  in  altum  elata  mentis  vela  deponant*, 
qua  male  nouitatis  ventis  expanderant  ,  fefeque  intra 
fidiffimam  jlationem  placida  ,  ac  bona  matris  reducant. 


Eam  vero  fapientiam  duplici  ratione  laudat, primum 
quidem ,  quod  multis  fit  referta  bonis,  deinde  quod 
iis  malis  careat ,  quae  terrenae , animali,  ac  diabolicae 
fapientiae  infunt.Porro  bona  quae  coeleftijdiuinatquc 
fapientiae  nibuuntur,vel  ad  monadicas  virtutes  per¬ 
tinent  ,  quae  potiflimum  habentem  in  fe  ipfo  perfi- 
ciunt,atque  abfoluunt ,  vel  ad  politicas  ,  quae  proxi¬ 
mos  confpiciut.In  priori  genere  collocatur  pudicitia, 
L  4  &  caftitas. 


i8 


Epift.B.  lacobi 


&  caftitas.  Quamobrem  dicitur  haec  fapientia  pfi-  A 
rnum  pudica, Gi^ce  a}?», hoc  eft,pura,& integra, atque 
omnis  libidinis  penitus  expers.  Incredibile  enim  dictu 
eft,quatopere  pudicitia,  &  continentia  diuinae  fitfa- 
pientiae  cognata,  quippe  haec  fapientia  integram  ,  at¬ 
que  incorruptam  pant  virginitatem ,  de  qua  multa 
a  De  haK  Cyprianus  a  ,  vocat  autem  illam  ,  Florem  ecclefiaftici 
virg*  germinis, decus, at  que  ornamentum  gratia  j ftiritdlis ,  latam 

indolem  laudis ,  &  honoris  opus  integrum ,  atque  incorru¬ 
ptum, Dei  imaginem  resfondentem  ad fantUmoniam  Do- 
minijllushiorem  portionem  gregis  Chrifli.  Non  paucio- 
vir^  VC  *n  ra  ^eea  k^bit  Tertullianus  b. 

II  Quamquam  autem  etiam  apud  gentiles  virginitas 

in  pretio  fuit ,  nihil  tamen  illa  cum  Chriftiana  vir- 
e  .adGal.f.  ginitate  commune  habet,  qua;  vt  ait  Apoftolus  c, 

M-  carnem  fuam  ctim  vitiis  ,  &  concupifcentiis  crucifigit.  Et  B 

d  De  hab.  vt  ait  Cyprianus  ",  in  carne  gloriatur,  tunc  plane  quan- 
vlrS-  do  in  nominis  confejjione  cruciatur,  quando  fortior  foemi- 
na  viris  torquentibus  inuenitur ,  quando  ignes ,  aut  cru¬ 
ces  ,  aut  ferrum  ,  vel  beflias  patitur ,  vt  coronetur.  Illa 
funt,  carnis  pretiofa  monilia  ,  illa  corporis  ornamenta 
meliora. 

III.  Eadem  vero  fapientia  adeo  impuram  voluptatem 
execratur  ,  vt  cum  nuptiae  concedantur  ,  ne  in  illis 
quidem  perquirendae  voluptati  vllum  relinquat  lo- 
eadEphef.j.  cum.  haque  Hieronymus  c.,  Liberorum,  odi,in  matri¬ 
monio  opera  concejfa  funt ;  voluptates  autem  ,  qua  de  me¬ 
retricum  capiuntur  amplexibus ,  in  vxore  damnata  funt. 
f  hb.  i.con.  Et  alibi f .  adulter  efi  in fuam  vxorem  amator  ar dentior. 
e°Hbde bon  Auguftinus  8.  Coniugalis ,  inquit ,  concubitus  gene- 
coniug.c.*;. '  randi  caufa  non  habet  culpam ,  concupifcentia  vero  fatian-  C 
h  lib.  i.  de  da  tamen  cum  coniuge  venialem.  Rurfusvero  alio  b 
rup.  &  con-  quodam  loco  cum  explicaret  verba  Pauli  > .  Vt  fciat 
i  i*ad  ThdT  vnufquifque  vas  fuurn poffidere  in  fanftificatione  ,  &  ho- 
4,4.,  nor  e.  ait.  Quod  non fic  accipiendum  efi  tanquam  prohi¬ 

buerit  tApoftolus  coniugalem  ,  hoc  efi  licitum ,  honefium- 
que  concubitum  -,fed  vt  i  fle  concubitus ,  qui  nihil  morbida 
libidinis  haberet  adiunetum  ,  fi  non  pracedente  peccato  in 
eo  perfffet ,  libertatis  arbit  rium ,  quod  nunc  habet  adiun- 
clum  ,  non  fit  voluntatis ,  fed  neceffitatis ,  quae  totidem 
*  9  verk|s  aduerfus  k  Iulianum  repetit, &  explicat. 

j;V’  ,  Eodem  fpe&ant ,  quae  feribit  Gregorius  '.Oportet 
Jnterrog.  ttzu}ue  legitima  carnis  copula ,  vt  caufa  prolis  ft ,  non  vo- 
Aug.  luptatis  carnis  commixtio  i  creandorum  liberorum 
Jit  gratia ,  non  fatisfaclio  vitiorum.  Et  aliquanto  poft: 
Cum  vero  non  amor  procreanda  fobolis ,  fed  voluptas  do-  D 
minatur  in  opere  commixtionis  ,  habent  coniuges  etiam 
de  fua  commixtione ,  quod  defleant.  Neque  aliter  Anfel- 
mi.adCor.  mus  ra  (fi  tamen  is  eft  audior  commentariorum  in' 

7’  Paulum  ,  qui  eius  nomine  circunferuntur  )  Tunc 

enim ,  inquit  ,folum  coniuges  fine  culpa  funt  in  admix¬ 
tione  }cum  non  pro  explenda  libidine  ,  fed  pro  fufeipienda 
plore  mifcentur.  Itaque  communi  Theologorum  fen- 
tentia  receptum  eft ,  fi  intra  legitimi  coniugij  fines 
voluptas  quaeratur  ,  leuem ,  vt  minimum,  culpam 
admitti  ,  ex  quo  apparet ,  quam  vere  didtum  fit 
a  Iacobo  ,  cceleftem  ,  ac  diurnam  fapientiam  efle 
pudicam. 

Et  quidem  addi  poteft,hanc  ipfam  lapiendam 
ab  omni  prorfits  labe  integram  ,  ac  puram  efle, 
quas  veram  fapdticacem  fuadeat  ,  &  ad  finem  fu-  E 
pranaturalem  mortales  prqmoueat.  Qua  de.  re, 
n  r.ad  Tim.  Paulus  a, Finis,  inquit ,  pracepti/flcaritas  de  corde  pu¬ 
ro  ,  confcientia  bona  ,  £r  fide  non  fick.  Eam  ob  cau- 
fam  fcelera ,  atque  flagitia  adeo  deteftatur  ,  vt  ne 
o  Aduer.uet.  !cui^ulum  quidem  mendacium  ,  aut  otiolum  ver- 
prafcrcim  ‘3Um  admittat ,  quod  in  aliis:-  lectis  longe  aliter  fen- 
quacuoi  po-  tiendum  eft.  Nam  Gentiles  quidem  ,  vt  alia  omit- . 
bris™'5  •’  ^)eoruin  multitudinem  admittebant ,  aliaque 

P  lib.  7.  de  P*u“ma  ^bfurda ,  atque  oblccena  vitia  probabant, 
cuiicace.  vt  Arnobius  °,  <$c  Auguftinus  P  copiose  docent. 


De  Mahometanis  autem  piget  dicere  ,  ciufl  ipfo- 
rum  Alcoranum  fexcends  ut  ineptiis, & ,  quod  (dete¬ 
rius  eft  ,  foediflimis-,  grauiflimifque  flagitiis  ,  atque 
fceleribus  refertum.  Quod  ipfutn  fentiendum  eft 
de  perfidis  Iudasis  ,  vt  ex  eorum  Talmud  meridiana  lib.i.  i. 
luce  clarius 1  apparet.  blior.  - 

De  haereticis  longum  eflet  cumfta  percurrere  ,  at-  V I. 
tingam  tamen  pauca  quaedam  ,  qua:  adeo  abfiirda 
funt ,  vt  vix  cuiquam.mortalium  in  mentem  venire 
potu-fle  videantur.  Gnoftici ,  vt  audtor  eft  Epipha- 
nius  b,  fcortationem  frequentandam, efle  docebant,  b  Haeretis, 
quod  ipfum  per  fe  palmare  flagitium  ccnfendum  eft. 

Sed  illud  longe  foedius, quod  addunt, vitandum  efle 
quacunque  ratione  fieri  poflit  conceptum, fi  forte  le- 
quatur,vi  exrrahedum,  ac  vorandum  eflc.Carpocra- 
tioni,vt  idem  Epiphanins  c  reflatur  ,  cuique  aiebant  c  Haer.17. 
dandam  efle  operam  ,  vt  ante  mortem  omnibus  fefe 
flagitiis  contaminet  ,alioqui  denuo  toties  ad  vitam 
reuocandum, quoad  omnibus  lefe  lceleribiis ,  &  cri¬ 
minibus  inquinet.  Montaniftae  vero ,  audtore  Augu: 
ftino  ‘jEuchariftiasfacrificium,  quo  nihil  habet  Ec-  ^  h£rc^ 
defiaauguftius,  ex  fanguine  infantis  annui  conficie¬ 
bant.  Manichxi,vt idem  aflerit  Auguftinus  «,vfquc  c  de  haficf* 
eo  defipiebant ,  vt  (equalc  peccatum  efle  arbitraren¬ 
tur, folium  ex  arbore  decerpere  ,  «Se  parentem  neca-1- 
re;&ne  quid  eorum  impietati  deeflet ,  diuime  natri- 
vx  partes  captiuas  teneri, atque  in  omnem  asternita- 
tem  damnandas  efle  aflerebant  ■,  Donatifta:  ex  Au- 
guftino  f,&  Theodoreto  s  ex  altis  motibus  fefe  prse-  f  t‘pift-so- 
cipites  dabant ,  vt  martyrij  palmam  aflequerentur.  ^aJcct  f^b ^ 
De  fuperioris  vero,  ac  noftri  fxculi  ha:reticis  pra:ftat 
filere  ,  quam  eorum  impuras  ,  ac  nefarias  fententias, 
cumque  ipfa  redta  ratione  ex  aduerfo  pugnantes  plu¬ 
ribus  reccnfere.  Itaque  apparet ,  fapientiam  ,  qua; 

Deum  habet  au&orem  ,  non  modo  efle  caftam  ,  &c 
pudicam.fed  omni  penitus  labe  carentem. 

Deinde  inquit,  Pacifica  .qiiod  fpedtat  ad  proximos:  .VII. 
praecipue  enim  docet  caritatem  erga  proximos  reti¬ 
nendam  vfque  eo,vt  alicubi  dixerit  Paulus  h,  qui  di-  h  ad  Ro®. 
ligit  proximum  ,  legem  omni  ex  parte  (eruafle;  qui  IJ-8- 
aurem  caritatem  retinet ,  facile  pacem  confermbit.’ 

Ita  feribit  Paulus  '  :  Si  fieri  potefi,quod  ex  vobis  eft,cum  iadRom.ii. 
omnibtss  homifubus  pacem  habentes.  Et  mox  fubdin/Vo» l8’ 
vofmetipfos  defendentes  carijfimi ,  fed  date  locum  ira. Qua; 
verbaita  alicubi  explicat  Qo.fFmm\s^’.Nonvofmetipfos,  K  Col.i s.c. 
ait ,  vindicantes  carijjimifeddate  locum  ir£,ideft,nequa -  ~7‘ 
quam  ad  vindictam  iracundia  cogente  tendatis  ,fed  date 
locum  ira,hoc  efi,  non  fnt  corda  vestra  fic  impatientia  ac 
pufillanimitatis  angufiiis  coarckita ,  'vt  violentam  commo¬ 
tionis  procellam  xum  irruerit, fu flinere  non  poffntfed  dila¬ 
tamini  in  cordibus  veflris  fufeipientes  aduersits  iracundia 
flue  Ius, in  illis  extentis  finibus  caritatis,  qua  omnia  fuffert, 
omnia  fuflinet.  Et  ita  mens  veftra  amplitudine  longanimi¬ 
tatis, ac  patientia  dilatata ,  habeat  in  fe  confiliorum  faluta- 
res  recurfus ,  in  quibus  receptus  quodammodo, atque  difjii- 
fus  teterrimus  iracundia  fumus  protinus  euanefeat.  Vel 
certe  ita  intelligendum  eft ;  damus  locum  ira ,  quot  ies  com¬ 
motioni  alterius  humili ,  atque  tranquilla  mente  fuccum- 
.  bimus ,  &  quodammodo  dignos  nos  qualibet  iniuria  profi- 
tentes  impatientia  famenti  obfequimur. 

Plura  in  eam  fententiam  ad  illum  Pauli  locum  ac-  vni. 
tulimus.  Ad  hunc  porro  lacobi  fenfum  referri  pof- 
funt  innumerabilia  propemodu  praecepta,  qiue  apud 
Salomonem  leguntur, quibus  ad  pacem, &  concor¬ 
diam  retinendam  cohibenda,  ac  fraenanda  ira  praeci¬ 
pitur.  Quanti  autem  pax  facienda  fit,  Paulus  1  Apo-  1  ad  Heb.ui 
ftolus  grauiflimis  verbis  docuit.  Pacem,  inquit, [equi-  H* 
mini  cum  omnibus, &  fanclirnoniam  ,fine  qua  nemo  vide¬ 
bit  Deum, contemplant  es, ne  quis  defit  gratia  Dei ,  ne  qua 
radix  amaritudinis  furfum germinans  impediat ,  &  per' 
illam  inquinentur  multi.  . 

Sic 


Explanatio  Cap.  III. 


129 


IX-  Sicfbmpercuinfideies  falatar ,  pacem  cum  gratia 
ccniangit.&jqnod  magis  mirandam  eihregncn  Da 
a  ai  Rtss.  pace,  &gandio  in  Spiritu  fana»  definit  a. 

14-17-  _Yf*  rfi  enim  axL/rtgnum  Dei  tfiu trdr  potmfed  iujhria,dr 

par.  ,  drgaudsom  m  Spsntu  fando.  Hac  accedit  quod 
b  tsp.  j.Ttx.  Chriftus  2pnd  Marcum  -  :  Hahae  inquit,  rvokufd, 
r.r.  d*  pacem  rasae  tma  zos.  qoafi  lalern  lapiendi  reti¬ 

nendum  doccai,&  cius  qoid  :m  lapkntiz .  qux  pad- 
c  cap.  14.17.  fica  fir.  Et  apad  loannem  - :  Vacem  ,  inquit ,  rtUnquo 
vohu .  racem  meam  As  zahu.  Tamerfa  enim  non  de- 
funr .  qoi  pacem  1  n  ternam  Jioc  eft,  animi  tranquilli¬ 
tatem  .intelhgant  ,  cuz  eoam  huius  diuinr  {aptet:  me 
beneficio  comparatae  ,  pineam  tamen  pacem  cum 
proximis  accipiant .  quam  Cunctus  fidenous  paec- 
pac  commendat. 

X.  Quam  ob  caufam  Paulus  ad.  Phiuppenles  fen- 

i  a?*.-.  pfit  e  :  Pax  Det ,  quaaxuperot  tmrem  7  nfium ,  custodiat 
oria  vesba,-?  ** idgertiit  vefbras. Eft  igirur  hzc  diui- 
na  lapientia picmca, qaiaaon  ;olcm  paneuriam,  & 
im unarum  tolerantiam  iua.detJ.ed  przdpue  huna.;- 
m  docet ,  quz  ad  pacrm  retinendam  plurimum 
▼alet.  C finitus  amem  cum  ad  luam  legem  comple- 
«Hs.s i»-  ciendam  «  hortaretur  :Todne anquir,  uugum  mcumfm- 
per  z*sgd~  difeue  a  uu/tuu  maufum,c~  humdic  carie ,dr 
reousem  arimahui  zeffr::.  Hanc  porro  pa¬ 
cem  .  atque  hnne  di.-iinjr  Japimtix  faucium  ofim  va- 
f  caf  .  1 1.  c  tteinams  eft  luias  f :  Habttabi  t  Jnquir  Juf  x-  csaa  agno, 
Cr  pardx-  nem  hxdo  accubabo: ,  t  aulae,  &r  ico,  <j-  oxicfii- 
rcui  mrrahuaur,/-  puer  p amulas  minabit  eor,  z-iiulmj& 
vrfm pjfcerturjsmul rtquaefiaut tutuli  eorum^fr  la  quafii 
hi:  cvmtdct  cale  et.  Etalibi  -  zLufm,  rj-agnm  pqfrrmtur 
putui.  leo,dr  hncemedsnt  fultae ,  &  ftrpeuri  pxluie^  putus 
ete.sxn  notibuutjsctue  occident  vti  cmm  meate  fetae  me», 
duk  Donuum. 

X  L  Hanc  cfle  rmmr.  lapientia  frudum  indi- 
b  C2j>.i  1  >•  eat,  cum  1  au :  Quso  repletaefi  terra  faemia  Donem  fi- 
cxz  ut  mt~.:  spergentes.  Certe  erum  quidquid  luc  2: 
fiomrj  e  nuome  de  immanibus  fens-ac  domdHcis  oe- 
fins  diommr ,  ad  alios,  atque  alios  hominum  mores 
omnino  perrmem ,  figmficatqoe  Propheta  fere  s  -  at¬ 
que  agreites  homines  ciu.na:  Lapter.r  s  benefido  ad 
lentarem. ac manlberadmcm  ca docendos, vtrni 
mm  cirens  mira  animorum  conlealioce,&  morum 
fnatucate  padfice.  1  c  tranquille  vmanr.  Quod  enim 
i  ai  ir-  alicubi  monet  Apoftolus  id  ipfiim  omnes  fimnent, 
1  neque  ala  fipienr.fed  humilibus  cor.:  e  nnent. 

XII.  Qnin  etiam  id  prxftabtms  ,  quod  2libi  y  a  Philip 
k  c».  perde  cs  edgii .  cum  at:  :  Impiae  potitem  meum ,  t-T 
■Jsm  (spuszei  .  trrim  curitutcm  huhcxitf ,  znMsaeti,  ei 
effete  'jsiemtij&vJ.  ptr  cstatmtsnem  .  r'»u<  per  munem 
gisnsm^fcdtK  knitojifrr  snt  uia  ixwuem  urhtrrjoi- 
tee  ,  kfz  sxt  fca  fune  bstgtis  cm.Zier ames ,  feu  que.  uJ*s- 
ne*r..  Hac  mim  ratione  pzi  £icli  confitruarur,  cura 
omnis  diddifi  e  ,  &  nxi  inde  onamr ,  quod  pnuata 
fita  commoda  ctuictte  kdanu ,  quodque  fe  ,  ac  fiia 
plus  scuo  dili2tr.&;  mrc  czteros  em: tte^uque  tx- 
celkre  cnprt. 

XIIL  Nec  pugnat  qnod  alicubi  aiiCmfeis  3  :X*Iueur- 

iktacac-5^.  h.rran^uea  sciar,  i -sr-erem  wsaeni  inie*ram.apr. ztm *a- 
ccm  nzzserr .  'ei  *  la±xm\  Oem  erem  fepurure  btmnem 
asser:*:  patrem  Jumm  ,  <$-  fham  aiser:x:  mar^rm  (uatr., 

«rnn  na?.  Loqccmiemm  Chnitusde  impioniBS  pa¬ 
ce,  cui  tr  imptcbi  per  perum  pacem  rocaat-cfim  reae 
fimalonnn  coocrxalz^Sccoc^iGSOiT^pix  qa&hsn 
con&xsfio  fac,  qaajs  dnnso  verbi  gddso  di- 

C-svAir  Nam  npater  filiam  ad  impsemteia  impellat, 
ace  macer  filiam  ad  irAxa  pertrahat,  r  ilia  elt  iaege  t- 
^  cis.  aut  pcepinqxrads dabonda  raoo ;  ted,Yi  alicubi 
c  Rraai £cdbix  Harrcnymas  a  ,  calcarii ,  &  c omemc-encu 
fune  parceres  pnc2S,qnim  citrum  deterendum . 


A  Quocirca  protinus  fiibiidt  Cfexiims  :  Qui  amat  X I V. 
patrem ,  cr  matrem  plufquam  me ,  mn  cjt  me  divnu:. 

Et  qui  amat pliura.  aut  fUtam  fuperme,rttn{iimedignisi. 

Vere  igitur  a;r  Chrifttis  le  ccefirus gladium  m  mun¬ 
dum  lntuldl:  jioc  efl-diuinum  verbum,  de  quo  Pau¬ 
lus  alicubi  dnora :  Et  gladium  jnqaiz, qu»d  ej}  aad  EpkeL 
zerhum  Dei.  Et  alibi  0 .  Etuuc  ejt  :r..mfnmio  Det ,  cr  cf-  6’ 1  T 
faax,  dr  pene :r abiU-ar  smni  gladio  amifitt  ,  cr  pertingens  r^>' 

t  fque  ad  dtut  ortem  anime ,  ac  Ptrunt ,  campagum  qus- 
que^u  medu  tarum  ,cr  diferetor  agieationmm,  &  dtumio- 
numctrds;. 

Modefta ,  Graece ,  ,  quat  videlicet  externas  XV. 

edam  actiones  componat, ac  moderetur , non  qui- 
g  dem  ,  quod  haeretici  faciant  aut  hypocnrs,  ficit,  ac 
famulare ,  fed  vere,  atque  ei  animo  ,  &  Deo  quidem 
intunem  airmi  propofirum ,  3c  confilium  oderunt, 
eiternis  aurem  aedonibus  caaent ,  ne  proximos  vilo 
modo  o&ndant ,  aut  piauo  exemplo  aliquo  pacto 
pcrturbent.Quamobcauiam  Chriiius  Dominus, qui 
nihil  magis  ,  quam  hypocrifim  reprehendit ,  in  hic 
verba  tamen  prsoipu  - .  Sic  luceat  lux  zejlra  arram  cte-  c  <>  ie- 
numbus  ,  zt  videant  epera  znsira  hona.dr  glorificem  ‘Ta- 
trerr.  nitrum ,  aui  tn  aths  tft.  Et  Paulus  c  Phihppenles  ^  c^>.x.x  j. 
monet,vt  fant ,  fme querela  j^r fimf  iices  fils*  Dei,  fine  rc- 
pre Infime  tn  medu,  r.atvmie  frauejd?  peruerfieqmer  qstos, 
inquit,  lucau  jient  lumtnaria  m  munde  .Laudatur  -  ve-  cI°an-J-3S- 
£  10  Chniti  Domini  pr2cm/or,quod  eilet  Lucerna  ar- 

densss- lucens, quod,  t  ait  Bcrnaidus  ( ,ardcre  ton  um  [  fcz' <JeS' 
Jd  parum  ,  lucere  vere  tantum  varum.  Illud  quidernpa-  '  ^a*>’ 
rum  eft,  quia  prorim  orum  eft  habenda  rado,  1  lique 
H2 crenas  ccnuilendam  ,  vt  nihil  in  externis  act.o- 
uidus  noliris  rure  poftint  reprehendere  ,  aut  dam¬ 
nare. 

Quam  ob  C2.nfam  apud  Matthaeum  dixit  Chii-  XVI. 
fias  £ :  Qu*  ficardah^aucnt  vrmm de  puiJif  islis  ,qu:in  E  caP* :  *  *■ 
rr,‘  eredum, e  xfeJk  a-zz  fiufptndaiur  mela  afinxna  m  cob¬ 
io  eius ,  cr  de  nergatnr  m  profitendum  maris  -,  vt  tnundu  a 
fic  tnlaiv  ouu  "e  efi,vt  veruum  ficondula ;  vermmtumen  vt 
Iwnam  -dis,  per  quem  fcondolum  zenit. Et  Paulus  Hsc,  h  Basu  14. 
mcuir,  tudkmc  mtfujie  penatu  offendiculum  fratri ,  vel ,J* 

(cari diem.  Quod  non  modo  prams  aedombus  con- 
nttgttjed  plentaque  e  tiam  honefiis,ac  laudabilibus, 
q  faauter,  quam  oporrer ,  nullo  habito  perfamarum  re- 
Ipedn,fia  nt:Elt  ecirr.  icandalum,oftendjcjlnm  obi:- 
cer«,quo  alter  impingat.^»:  cadar.  Itaque  Hieronv- 
mns 1 :  Quia,  inquit ,  crebrtientur  m  ecdefutfhcu  Seri-  *  Man-  f - 
ftnrv fcMudnlumJnejBter  dicamus  quidfsgntficet  ^  u  . 

/i*,8c  nari  *Xtr,  nos of ensiculum, vel nunuui  ,  dr  impa- 
atoooem  pedic  pvfitmu:  dicere.  Quando  ergo  legimu  -, 

Qneunque  dewriumis  ifiie  ficmiahzjtuarieduam: -.am, 
huc  tmd&gtmm ,  qui  dicto  ,  factove  octafimem  nunt  aa- 
quamdtieru. 

Ob  eam  cautam  rede  alicubi  fcnpfat  Gregoiius  'r  :  X  V I  f. 

In  quartum  fme  peccato  fo  fumus  vitare  frfxmonm  k 
fcandalsem ,  debemus.  Vt  enim  ait  Panius  :  Sic  autem 
peccante  s  orjretros .  cr  percursent  e;  err  c-antuzm  1:-  .nrm 
trrzrmarr.tr,  C hristmm  peccatu.  Et  fii buai,m  oitendat 
propter  aiioram  fcanxialum  pkxucque  edam  zb  in- 
E  diftercnnbus  abftiaendum  efle  :  Quapropter  5  exta 
(candak^M  fratrem  meum  ,ntn  manaucoh»  carum  m 
eremum .  m  fratrem  nv.um  feonzaii/em.ldaico  meum 
locum  fambir  Chry tbftonms :  Efi  'emm  queuss  vulnere 
graoaus fcaudeltr  arc,fen  tffenjionevi  arme. 

Quo  loco  &C  admodum  de  virendo  fcsr.cz :o  X  V 1 1 L 
difaeru-pertinerantemid  ad  rr inMi.n  J  ij,h >m  Anii- 
na  (apienna  omnibus  in  rebus  rericendana  docet 
quippe  qnz  ,  vt  ait  Bemarocs  m  ,  Kvn  exorat  qua  fixa  a  ftr.  f.  i- 
*cr  fed  quo  lefu  Chnfii ,  vt  utr.fuam  tusfauc  foetae vo-  ^ 

.xn-atem,  fed  anfitwtunu  fisa  volam  at  Do^Porro  Gre- 
cz  yrsx,  ricter* ysx abeub:  mcoer Theocorefi?ss,mo-  ut.Tir  .. 
defttafc  figraficat,  qua  obw  fimee  pottftea^quz  in 


no  Epift.  B.  lacobi 


ai.Tim.j.3.  ipfiim- admifla  funt.  Certe  Paulus  9  Graeam  vehem 
c3?hkh,  videtur  opponere  voci  arA**™,  hoceft,tnode- 
ftum  percuflori.  Cenfetur  autemea  vox  «equum  bo¬ 
li'  •  iignificare,vr  doceat  hoc  loco  Iacobus,diuinam 
fapiefttiam  modeftam  efle ,  quippe  quae  doceat  om¬ 
nia,  qua  accidunt  in  vita, aequi,  bonique  coniulenda, 
&  :  x  te  mas  corporis  adiones  ita  temperet  ,  vt  neque 
dif£cilis,neque  inhumanus  quiiquam  videatur.  De¬ 
nique  modeftia  ad  alios  omnino  refertur. 

X l  X.  Suadibili', G  race  £ T«S»?,hoc  ed,traflabilis,  cui  fa¬ 

cile  veritas  perfuadeatur ,  contra  quam  faciant  haere- 
b  Pfal.  57.5.  hei  5  qui  alpidem  imitantur :  de  qua  Dauid  D  :  Furor 
illis  fecundum  ftmilitudinem  ferpentis ,  fcut  afpidis  furda, 
&  obturantis  aures  fttas ,  qua  non  exaudiet  vocem  incan¬ 
tantium  ,  rfr  venefici  incantantis  fapienter.  Poliis  etiam 
pafliue  inrerp retat i,vt  traBabilis  dicatur  fapientia, &, 
vt  ait  Interpres,  fuadibilis  ,  qu6d  fit  adeo  rationi  con- 
fen^anea,vt  facile  cuiuis  prudenti, &  cordato  perfua- 
deri  queat. Quae  enim  diuina  fapientia  continet,  quae 
natura:  humanae  imbecillitatem  longe  fiiperant  ,  vt 
funt  Trinitatis  myfterium,  Chrifti  incarnatio,  augu- 
ftifllmum  Euchariftiae  Sacramentum  ,  &  fi  quaefiint 
alia  eiufmodi,a  calumniis  Philofophorum  ita  perfpi- 
cue  defenduncur  ,  vt  appareat  cum  recta  ratione  ne¬ 
quaquam  pugnare  ,  fed  potius  excelfum  quiddam 
de  diuina  maieftate  indicare.  Ipfaenim  reda  ratio 
docet  Deum  ,  ac  diuina  quippe  a  noftris  fenfibus 
remotiflima,  magna  cum  difficultate  percipi ,  &  co- 
gnofei  pofle. 

X  X.  Quocirca  Ariftoteles c  ait,vel  minimam  rerum  di- 
cli.i.depar.  uinarum  notionem  cuiuis  humans  fcientiae  antefe- 
aiim.c.i.  rendam  efle.  Et  Solon  apud  Clementem  Alexan- 
dli.  j.Scrom-  drinum  d  Deum  vocat  yv^/xotrirtu  (Airpov,iA  e(t,menfu- 
ram  cognitionis,  quae  difficile  comprehendatur. Quod 
etiam  Agrigentini  poetae  teftimonio  confirmat;  cum- 
ecap.i.r8.  que  attuliflet  illud  loannis  e  ,  Deum  nemo  vidit  vn- 
ejuam,  fubdit,  propterea  Deum  a  nonnullis  vocari  profun¬ 
dum  ,  quod  eum  vix  quifquam  afoquatur.  Et  plura  in 
eandem  fententiam  feribit-  Poft:  multa  autem  Epi¬ 
curi  audoritate  probat  Deum  ab  vllo  mortalinm 
capi  nequaquam  pofle  ;  paulo  ante  vero  protule¬ 
rat  Platonis  fententiam  ,  cuius  meminit  etiam 
f  orat. z. de  Gregorius  Nazianzenus  f,  qua  dixit,  Deum  inue- 
Theol.  mre  difficile  effe ,  vbi  vero  inueneris ,  aliis  explicare  pla¬ 
ne  nefas. 

XXI.  Plura  in  hanc  fententiam  fcribitTuftinus  g,quipe- 
gopac.paren.  ne  eadem  habet  cum  Clemente :  Et  tamen  apud  Phi- 
&  ia  lib.  de  l0f0phos ,  multa  de  Deo ,  rebufque  diuinis  cum  ab- 
hJ^Strom.  fiitda,tum  rationi  maxime  repugnantia  leguntur, 
i  Cie. Alex. j*  Itaque  Iuftinus  Platonis  de  Deo  fententias  perftrin- 
Scro.Iuft.de  git, qui  tamen, fi  Clementi h  Alexandrino  credimus, 
err.Arif.Ta-  mulca  videtur  a  Mofe  mutuatus.  Ariftoteles  autem, 
r*cn  Grc°n*  qui  Philofophorum  habitus  eft  fapientiflimus ,  gra- 
flTz.  oru.de  uiflimorum  1  virorum  fententia,diuinam  prouiden- 
Theol.Epip.  tiam ad  ea,  qua:  funt  infra  lunam  ,  negauit  pertinere, 
in  Coropcd.  veld  eum  maxime  excufant,  lingularia  a  diuina 
droc  abinic  ptouidentia  eum  exemifle  non  dubitant  k.  Praterea 
AmbroUib!  alicubi 1  aperte  negat ,  Deum  curam  gerere  fortuito- 
i.off.c.13.  rum.  Alibi 111  Deum  tanquam  motorem  ccelefti  orbi 
^^h^uc)1  eiquc  reliquas  mentes  pene  aquat ,  qua  funt 

dec?inecaph;  omnia  prorfus  Deo  indigna;  vt  interim  omittam  alia 
Au=t.  ibid.  Philofophorum  fomnia. 

A!ex.  hb.  de  Diuina  porro  fapientia,quam  fides  Catholica  pro- 
^nouasft1*  firetur5n*hii  falfi.aut  abfurdi  proponit ,  vt  luculenter 

XXII*.  cor|tra  Philofophos.,.&  haereticos  oftendunt  Cle- 
1  lib.de bon.  mens  Alexandrinus, Origenes,  Iuftinus,  Quadratus, 
fortun.  Athenagoras,  Anftides,  Milciades,  Egefippus,  Meli¬ 
ni  li.n.Me-  to,Cyprianus,  lrenaus,  Apollinaris,  Lucianus,  Mar- 
t3f>  *  tyres  ,  Methodius,  alter  Apollinaris  Laodicenus,  Ia- 
cobusNifibcnftsEpifcopus,  Ladanrius ,  Arnobius, 
Minutius,Felix,  Hinnias,  Sozomenus,  Philoponus, 


.  Eufebius,Theodoretus,Auguftinus,  Paulus  Orofius, 
Saluianus, &alij.  ■ 

Iam  vero  in  iis,  qua:  ad  mores,  &  vitam  pertineht,  X  XI I  h 
non mod'o  nihil  centiner,quod  naturae.  St  reift^  ra¬ 
tioni  aduetfetiir,fed  eft peAitnsib'omni  'itio, Se  labe 
aliena, vt  merito  dixerit  Dauid3 :  Lex  Dorhiniimma-  a  Pfal.18. 
culata. Et  Augu-ftinus  h:  Nthilpis, incoxit, tur pe, dc  flagi-  ^  hb.  dedu, 
'tiofum  fyethndum,, imitdndtimve  proponitur,  vbi  veri  Dei 
aut pr&crpta inftnuantur,mt  miracula  narrantur,  aut  do¬ 
na  laudantur , aut  beneficia  poFhilantur.  Cum  tamen 
Philolophorufn  familia: ,  St  Gentilium  leda  grauifi- 
fima  &rurpiflima  fcelera,vt  exTheodoreto  c  colli-  cli.^.deca. 
gipoteft,vel  permitterent,  vel  etiam  pfobatent.  Lf-  *ffcftGr3K' 
curgileges  impunitatem  adulteriis  concedebant.Pcf> 

*  fa  incefta  coniugia  admittebant.  Apud  Maflagetas 
moribundi  a  filis  vorabantur.  Tybarenorum  lenes 
ex  altis  turribus  deficiebantur.  Hyrcani  mortua  cor-  - 

pora  canibus  obiicicbant ;  Scytha:  viuos  cum  mor¬ 
tuis  fepeliebant.  Piaro  d  prxpofteram  libidinem  ita  d  1«.  3 .  dc Ie- 
commendat,vix  vt  a  Socratico  Xenophonte  ,  Sr  alfis  g>b. 
defendi, aut  excufari  queat.  Alibi  c  vxores  voluit  efle  ^ 
communes.  Ariftoteles  autem  fas  efle  putat  ,'partuni 
abigere, &  liberis  necem  parare. 

Alia  fexcenta  commemorari  poflertr,a  quibus  lort-  XXIV. 
giflime  abeft  coelitus  accepta  fapientia, qua:  merito  a 
Iacobo  dicitur  hoc  eft,  quae  facile  perfuade- 

ri  poflitjCum  fit  redi  e  rationi  mire  conlentanea. 

Quod  non  folum  de  vniuerfa  Chrifti  dodtrina  acci- 
^  piendum  eft  ,  fed  etiam  multo  magis  de  ea  lapientia 
"  veriflime affirmatur,  quam  plerunque  piis  mentibus 
Deus  immortalis  inftillar.Vt  enim  feribit f  Salomon:  fSap.7.11. 
Eft  in  illa  fpiriius  mtelligentia  f  ancius ,  vnicus, multiplex, 
ftibtilis,  difertus ,  mobilis  ,  incoinquinatus ,  certus,  fuauis, 
amans  bonum  ,  acutus ,  quem  nihil  vetat ,  humanus,  beni¬ 
gnus, f  abdis, certus  fccurus^omnern  habens  vir  tutem, omnia 
proffticicns,& qui  capiat  omnes  Spiritus  jmeUigibilis ,mun- 
dus,fubtilis:omnibus  enim  mobilibus  mobilior  eft  fapientia, 
attingit  autem  vbique  propter  fisam  munditiam.  Quem 
locum  eleganter  explicat  Ambrofius  s.  Tametfiau-  gli.deiacar, 
tem  deincreata  fapientia,hoc  eft, Deo  immortali,vei  ^on?-  JP7* 
etiam  dc  fapientia  genita, id  eft, Verbo  £terno,verifti-  1  er,in  a‘ 
me  affirmantur  ,  fuo  tamen  modo  etiam  fapientia: 
creatae  ,  ac  diuinitus  traditae  aptari  queunt ;  prScci- 
pueque  ei  fapientia: ,  qua:  inter  Spirirus  fandti  dona 
primum  occupat  locum.  De  qua  alibiplura  dicenda 
y  erunt. 

Plena  mifericordia ,  &  fuclibus  bonis.  Neque  enim  X  X  Y. 
ha:c  diuina  fapientia  fola  rerum  cognitione,  contem¬ 
plationeque  contenta  eft  ,  fed  adfcionem  quoque 
complcdlitur  ,  quippe  cum  ad  caritatem  maxime  re- 
feratur,quae  eft  vclutifons,atque  origo  bonarum  ,  & 
laudabilium  adHonum.  Quam  ob  caufam  Chriftus 
Dominus  apud  Ioannem  h:  Qui  habet, inquit,  manda-  h  c3p.T4.rL 
ta  mea,& feruat  ea,i(ie  eft, qui  diligit  me.  Et  poft  pauca  i  veri”,  lj. 
Si  quis  diligit  me ,  fermonem  meum  femabit.  Et  mox:  Qui 
non  diligit  me,fermones  meos  non  feruat.  Poft  multa  ve¬ 
ro  k  :  zJMamte  in  dilechone  mea  ,fi pracepta  mea  ferua-  x  cap.  15.10 
ucritis, manebitis  in  diletlionemea ,  fient  dregn^atris  mei 
prdeepta  feruaui,  &  maneo  in  eius  dileftione.V nitierfa  au- 
£  tem  Chrifti  lex,vt  Chriftus  1  ipfe  ,  8c  Paulus  «n  Apo-  iMat.zr.40. 
ftolus  aperte  docuerunt,  caritatis  praeceptis  conclu-  mRo.ij.r. 
ditur.  Ad  caritatem  autem  potiflimum  pedant  be¬ 
neficentia, &  mifericordia  opera, ita  prorfus,vt  Ioan- 
nes  n  Apoftolus  affirmarit ,  eum  efle  a  Dei  caritate  nep.i.c.3.17 
alienum  ,  qui  mifericordia  opera  neglexerit.  Qui  ha¬ 
buerit, inquit,  fsbftantiam  huius  mundi ,  &  viderit  fra¬ 
trem  fuum  neceffitatem  habet  e ,  &  clauftrit  vifcera  fua  ab 
eo,  quo  modo  caritas  Dei  manet  in  eo  i  Ac  propterea  re- 
dte  fubdit.  Filioli  mei  non  diligatnus  verbo,nequc  lingua, 
fed  opere,eJr  veritate.  ■ 

Rede  itaque  ait  Iacobus  fapientiam  plenam  efle  XX  V  I. 

mi  feri 


* 


Explanatio  Cap.  III. 


!3* 


tnifericordia, ,  nihil  enim  magis  in  facris  lireris  Com-  A 
acap.  i.  mendatur,vtfupiaaoftenfum  eft.Fru&us  autem  bo¬ 
nos  caetcras  omnes  virtutes  appellat  Iacobus  ,  eof- 
que  potiflimum  fru&us  indicat,  quos  recenfet  Apo- 
fcGal.  f.ii.  il0lus  b .  Fruttn4  tutem  Ifiritus, incolit,  e(l  caritMy gau¬ 
dium  ,  pax ,  patientia,  benignitas ,  bonitas ,  longanimitas, 
manfuetudo,  fides,  modeffia,continentia,cafHtas .  De  qui¬ 
bus  eo  loco  plura  diximus.  Hanc  vtique  fapientiam 
* eap.-j.io.  0Cgat  Baiuch  *  pr0pheta  iis  fuifle  coceflam ,  qui  luis 
confili  viribus  ,  eam  in  rebus  creatis  confequi  fe  pof- 
fe  /perarant.  Viam  ,  inquit,  difciplina  ignorarunt ,  ne¬ 
que  intellexerunt  f  emit  as  eius.  Et  paulo  au¬ 

tem  faptentia  nescierunt,  neque  commemorati  funt  [emit as 

XXVII.  Rurfus.  Neque  viam  difciplina  inuenerunt ,  propter  ea  ^ 
perierunt ,  &  quoniam  non  habuerunt  fapientiam ,  interie¬ 
runt  propter  fuam  infipicmiam.  Poftmodum  vero  fo- 
lum  Deum  huius  diuina:  fapientia:  au&orem  facit. 

Hic  e/?, inquit,  Deus  no  fler,  &  non  affimabitur alius  ad- 
uerfus  eum-,  hic  adinuenit  omnem  viam  difciplina  ,  efi  tra¬ 
didit  illam  lacob  puero fuo, efi  lfrael  dilefto  fuo,  poft  hac  in 
terris  vifus  efi ,  efi  cum  hominibus  comter fatus  efi.  Hanc 
fapientiam  profitetur  Motes  fe  diuinitus  accepifle,  & 

't  Deut4-  5-  Hebraeorum  genti  tradidifie  c .  Scitis, inquit,  quod  do- 
tuetam  vos  pracepta ,  atque  iuflitias  ,[cut  mandauit  mihi 
Dominus  Deus  meus.  Sic  facietis  ea  in  terra,quam  poffef- 
furi  e  ft is, & ob feritabitis, &  implebitis  opere.  Hac  efi  enim 
veffra  fapientia  ,  efi  intelleBus  coram  populis  ,  vt  au¬ 
dientes  vniuerfa  pracepta  hac  dicant.  En  populus  fapiens, 

(fi  intelligens,gens  magna. 

XXVIII.  iVo«  indicans, [ne  fimulatione,  Graece  ,  dJlxxecr©-  <£ 

diumUea  T©*,quafi  dicat, ab fq  ite  diiudicatione,efi  [muta¬ 
tione-,  mirum,  cur  dicat  Iacobus  hanc  fapientiam  non 
deP.ic.i.iHudicare} 

cum  Paulus  d  ad  Corinthios  feribat :  Spiri- 
tualis  amem  iudUat  omnia,efi  ipfi  'a  nemine  iudicatur.Sed 
mmirum,vt  ad  illum  locum  monui,fignificat  Paulus 
fpirituali  vim  quandam  diuinitus  concefiam  efle, 
qua  fuo  iufto  pondere  omnia  metiatur ,  bonaque  a 
malis  probe  diftmguat,  humanarum  denique  ratio¬ 
num  vim  prudenter  expendat,  vt  nulla  inani  rerum 
fpecie,  aut  fuco  decipi  queat.  Addkque  Chryfofto- 
mus  iudicandi  verbum  eo  loco  perinde  valere ,  ac  fi 
dixiflet  Apoftolus  fpiritualem  omnia  arguere;  in  prse- 
fentia  autem  Iacobus  negat  diuinam  fcienriam  te- 
e«ap.7.i.  mere  iudicare ;  nam  &  Chriftus  apud  Matthamm  e . 

Nolite, inquit,  iuduare,vt  non  indicemini-, in  quo  enim  in¬ 
dicio  iudicatteritis,  indicabimini,  &  in  quamenfura  menfi 
[eritis ,  remetietur  vobis .  Primum  enim  monet  non  c£- 
Confencit'  tcmer®  indicandum  ,  praefertim  5  vt  interpretatur 
Atnbr.lib.de  f^^us  f ,  de  indiciis,  acpromijfis  Dei.  Deinde,  vt  ma- 
parad.  c.j.  nuit  K  audor  imperfedi,feucritaceiT)  iudicij  damnat, 
g  Hom.i7  qua  in  proximos  fententiam  ferimus. 

XXIX.  Euthymius,&  Theophyladus  iudicare  idem  valc- 
reBbr  16  re  putant, quod  condemnare;  plurium  tamen  h  fen- 
cfryC  horni  tent‘a  docet  iudicium  prohiberi ,  8c  curiofitatem  in 
24.  Anaft.q  alienos  mores  inquirendi.  Et  quidem  quod  eo  loco 
Sj.Aug.li.i.  prohibet-C^hriftus  ,  id  in  prsefentia  a  diuina  fapientia 
fn  ^mon°  &  a^enum  docet  Iacobus  ,  quod  multo  magis  facit  ca- 
fer.  zou  de  Plte  Ruenti. Et  Paulus  '.  7u,mqok,quis  es, qui  indicas 
temp.  Hier,  alienum  finium}  Domino  fuo  fiat ,  aut  cadit.  Qui  ergo 
Beda,Ruper.  hac  diuina  fapientia  prteditns  eft, nihil  temere  aduer- 

fus  fratrem  iudicaqmulta  enim  funt, quae  cum  huma- 
*4'  nam  fcientiam,&  cognitionem  effugiant,  diuino  iu- 
k  i.Cor.4.5.  dicio  referuantur ,  de  quibus  feribit  Paulus  k .  Nolite 
*  ante  tempus  indicare, quoadufque  veniat  Dominus, qui  efi 
illuminabit  abfeondita  tenebrarum,  &  manififiabit  confilia 
cor  dium,  efi  tunc  laus  erit  vnicuique  d  Deo. 

XXX.  Nihil  ergo  diuina  fapientia  temere  iudicandum 
docet,  ac  propterea  dicitur,  non  iudicans ,  quod  pro- 
fedo  de  iis  accipiendum  eft, quae  non  funt  aperte ,  Sc 


perfpicue  mala, de  quibus  Paulus  a :  Owrundam,  in-  a  i.Tim  pif 
qu  it,peccata  maniftfta  funt,pracedentia  ad  indicium. Szd. 
in  iis, quae  dubia  funt ,  non  vitra  iudicandum  docet, 
quam  quo  nos  indicia  ,  &  conieifturae  ducunr ;  quae 
vero  bcne,ac  male  interpretari  poftumuS ,  -nefas  efle 
male  iudicare  ;  quippe  cum  caritas  ,  quam  coeleftis 
haec  fapientia  colendam ,  ac  retinendam  docet ,  non 
cogitet  malum, vt  alicubi  feribit  Paulus  b.  Qui 1  hoc  b  ‘•Cor.if.y, 
iudicium  alibi  reprehendens  ait :  Tu  autem  quidiudi-  c  ,4'10* 
casfi-atrem  tuuml  aut  tu  quare  [pernis  fratrem  tuum  ?  Et 
aliquanto  d  poft:  Non  ergo  amplius  inukem  indice-  ^ 
tnus. 

Id  vero  iudicium  de  externis  quidem  a&ionibus  XXXI. 
prohibetur ,  quae  bonam  in  partem  accipi  poflunr, 
fed  multo  minus  de  proximi  animo,  &  conlilio  iudi¬ 
candum  eft.  Quamobrem  dixit  Auguftinus  ,  fhtla, 
qua  dubium  efi,quo  animo [ant ,  meliorem  in  partem  acci¬ 
pienda  effe.  Illud  vero  addiderim,  quo  maxime  Chri- 
fti  orario  pertinere  viderur, nemini  quidc-m  licere,  de 
proximis  remere  iudi:are,fed  iis  minime,  qui  iiidem, 
aut  forte  etiam  maioribus  criminibus  tenentur  ob- 
ftriifti :  hos  enim ,  qui  curiose  dc  aliorum  lenioribus 
culpis  judicant, perftringit  Chriftus  e,cum  ait :  Quid  e  Mat  7.3. 
autem  videsfflucarn  in  oculo  [atris  tui, efi  trabem  in  oculo 
tuo  non  vides?  aut  quomodo  dicis  [atri  tuo,  Sine  eiiciam  [- 
f  ucam  dc  oculo  tuo, efi  ecce  trabs  ef  in  oculo  tuo} Hypocrita, 
eiice  primum  trabem  de  oculo  tuo  ,  efi  tunc  videbis  eiicere 
[ffucam  de  oculo  [atris  tui.  E*t  Paulus  f  in  eandem  fRoir.j.i. 
fententiam  propter  quod  inexcufabilis  es ,  £  homo  omnis, 

^  qui  iudicM-,  in  quo  enim  iudicas  alterum,  te  ipfum  cpftd.ern- 
mts.ead.em  enim  agis,  qua  indicas.  Quam  ob  caufam  di¬ 
xit  hoc  loco  Iacobus, coeleftem  hanc  fapientiam, non 
folum  alienam  efle  a  iudicio  ,  fed  etiam  d  fimulatio- 
ne, atque  hypocrifi.  Ait  enim: 

Sine [mutatione.  Tantum  enim  abeft,vt  haec  fapien-  X  XX II. 
tia  fimulationem  ,  aut  hypocrifim  admittat ,  vt  ab  ea 
quam  maxim£  abhorreat.  Vere  namque  fcripfv  Sa¬ 
lomon  i:  Spiritus  enim  fanllus  difciplina  effugiet  fclum,  g  Sap.i.j. 
efi  auferet  fe  d  cogitationibus, qua  funt  [ne  infellethi :  his 
enim  verbis  pnbat Salomon, quod  paulo  ante  **  di-hvei^4. 
xerat:  /«  maleuolam  animam  non  introibit  fapientia  ,  ne¬ 
que  habitabit  in  corpore  fubdito  peccatis.  Vt  fi<ftion?s  no- 
mine  fignificare  videatur  peccatum  ,  quod  verrrfi- 
dtionis  hypocrifis,  doli,  acmendacij  appellationem 
fortitiir;  dum  enim  quis  peccatoobftringirurbonum 
aliquod  appetit,  &  in  illo  implicite,  atque  inqolure 
Deum  qq^rit ,  a  quo  tamen  -explicite  recedit ;  atque 
ita  aliquo  padto  mentitur  in  rebus  creatis  finem  vl- 
timum  collocans,  vbi  reuera  efle  nullo  modo  noteft, 

&  fortaflfe  Apoftolus  hanc  hypocrifim,  ac  fimulatio¬ 
nem  hoc  loco  a  cmlefti,ac  diuina  fapientia  alienam 
efle  docet.  Eft  enim  ha:c  fapientia  propria  Sanfto- 
ruiti ,  de  qua  Salomon  1 .  Hac  profugum  ira  fratris  in-  i  Sap.10.10 
[um  deduxit  per  vias  retias ,  efi  oslendit  illi  regnum  Dei, 
efi  dedit  illi  [dentiam  Santtorurn. 

Eandem  paulo  poft  fatetur  fe  fine  fi&ionc  didicif-  XXXIII. 
fe,&  fine  inuidia  communicare,  &  honeftatem  illius 
non  abfeondere.  Denique  dum  eius  prsftantiam ,  ac 
E  dignitatem  laudat,  neminem  enim ,  inquit, diligit  Deus, 
nifteum  ,  qui  cum  fapientia  inhabitat :  tfr  enim  hac  fpecio- 
for [ole,  efi fuper  omnem  difpoftionemfiellarum  v  luci  com¬ 
parata  inuemtur  prior :  illi  enim  fuccedit  nox  .  fapientiam 
autem  non  vincit  -malitia.  Libet  autem  hoc  loco  aurea 
quardam  Gregorij  k  verba  adfcribere,quibus  ille,  vt  klibr.  re. 
folet ,  elegantiifime  vtramque  fapientiam  fuis  veluti  ^or.caf  i<r. 
coloribus  exprimit.  alI3Sl7‘ 

Huiusfr nquit,  mundi  fapientiaefi  cor  machinationibus  XXXIV. 
tegere ,  fe nfnmverbis  velare,  qua  falfd  funt,  vera  offendere, 
qm  vera  funt  fallacia  demonftrare.Hac  nimirum  pruden¬ 
tia  vfu  d  funenibus fcitur,  hac  d  pueris  pretio  difeitur  *,  hanc 

qui 


\$z  „  Epift.  B.  Iacchi 


qui  fciimt  exteros  deficiendo  fuperbiunt  •,  hanc  qui  nefeiunt  A 
fubiccti,  &  timidi  in  aliis  mirantur  ,  quia  ab  eis  hac  eadem 
duplicitas  iniquitatis  notnine  palliata  diligitur ,  dum  men¬ 
tis  peruerfitas  vrbanitas  vocatur.  Hac fibi  obfequentibus 
pracipit  honorum  culmina  quarere  ,  adepta  temporalis  glo¬ 
ria  vanitate  gaudere  ,  irrogata  ab  aliis  mala  multiplicius 
reddere  ,cum  vires  fuppetunt  nullis  r  efflentibus  cedere, cum 
virtutis  poffibiliias  deefl ,  quidquid  explere  per  malitiam 
non  valet  Jooc  in  pacifica  bonitate  fimulare.  At  contra  fit- 
pientia  iuftorum  eftjiil per  oftenfionem  fingere,  fenfum  ver¬ 
bis  aperire, vera  vt  fiunt  diligere ,  fklfi  deuit  are, bona  gratis 
exhibere, mala  libentius  tolerare, quam  facere,  nullam  initi- 
riavltiotiem  quarere,  pro  veritate  contumeliam  lucrum  pu¬ 
tare.  Sed  hac  iuflorum  fimplicitas  deridetur , quia  ab  hu¬ 
ius  mundi  fiapientibus  puritatis  virtus  fatuitas  creditur:  E 
omne  enim,quod  innocenter  agitur ,  ab  eis  proculdubio  ful¬ 
tum  putatur, &  quicquidin  opere  veritas  approbat,  carna¬ 
li fiapientia  fatuum  fonat .  Quid  namque  fluit ius  videtur 
mundo, quam  mentem  verbts  ofiendere  ,  nil  callida  machi¬ 
natione  fimulare  ,  nullas  iniuriis  contumelias  reddere  ,  pro 
maledicentibus  orare  ,  paupertatem  qmrere  ,poffieffia  relin¬ 
quere  ,  rapienti  non  ref  siere ,  percutienti  maxillam  alte¬ 
ram  prabere; 

18.  FruBus  autem  iusiitia  in  pace  feminatur  facientibus 
pacem.'] 

L  Concludit  totum  hoc  caput ,  &  paucis  oftendit, 
quid  tanquam  finis  Chriftiano  fpedtandum  fit ,  qua- 
que*ad  eum  ratione  peruenirc  queat ,  idemque  ali-  '■ 
a  cap.j.io.  quato  obfcurilus  fignificat,quod  olim  dixerat  1  faias 3: 

incite  inflo,  quoniam  bene  ,  quoniam  fiuBum  adinutntio- 
badGal.6.8.  mm  fiarum  comedet.  Et  Paulus  h :  Qua  feminauerit  ho- 
mo,hxc&  metet, quoniam  qui  feminat  in  carne  fua,decar- 
i  .  ne  &  metet  corruptionem, qui  autem  fieminai  in  fipiritu,  de 

fpiritu  metet  vitam  sternam.  Itaque  vita  aeten  ,  &  im¬ 
mortalitatis  gloria  fru&us  eft  iuftiti?  quem  tanquam 
finem  fpe&are  debemus  ;  ldque  diuina  fapientia  po- 
tiflimum  docet,quae  a  ia&antia,  &  oftentatione  plu¬ 
rimum  abeft  ,  nec  proximorum  famam  ,  nomenque 
traducit, non  iurgia,&  contentiones  mifcet,  fed  om¬ 
nes  Chriftianas  virtutes  mirabiliter  ample&itur.  Ne- 
e  ferra,  t.dc  que  enim,  vt  ait  Bernardus  1 ,  in  fuofien fu  abundat  ,fied 
aac  Dom,  alieno  potius  con filio judicioque  acquiefcit. 

1 1.  Huic  autem  diuinae  fapientiae,quae  cum  iuftitia,&: 

fan&itate  coniun&a  eft ,  diuinae  natare  contempla¬ 
tio, &  perfe&iifima  quaedam  fapientia,tanquam  mer¬ 


ces, ac  praemium  iure  debetur.  Hunc  plane  iuftitiae 
frudfcum, tanquam  ex  femente  ex  pace  colligimus,  ac 
propterea  ait  lacobus  ,  Fructus  tuflitia  in  pace  femina¬ 
tur facientibus  pacem.  Nam ,  vt  ait  O  rige  nes  a  ,  Deo  »  hom.  ij, 
grata, atque  accepta  efie  opera  noftra  nequaquam  inLeuit.  ’ 
poliunt ,  nili  in  pace  peragantur;  quod  adeo  verum 
eft,vtne  facrificium  quidem  eius  Deo  placere  polfir, 
qui  cum  fratre  non  rediit  in  gratiam  :  ait  enim  apud 
Matthaeum  b  Chriftus  Dominus ,  Si  ergo  offers  munus  bcap.y.i$j 
tuum  ad  altare ,  &  ibi  recordatus  fueris ,  quia  fi-atertuus 
habet  aliquid  a  duersiim  te ,  vade  prius  reconciliari  fratri 
tuo, es  tuneveniens  offeres  munus  tuum. 

Quo  loco  ledte  Caflianus  c  :  Quia  plerunque ,  ait,  III. 
fieu  lafos  fratres ,  &  contriflatos  contemnimus,  vel  certe  noti  c  J'b.8.dei* 
vitio  noftro  dicentes  eos  offenfos  deficimus ,  animarum  me-  t^l'renunc* 
dicus,  &  occultorum  confeius  occafioncs  iracundia  volens  ° 
radicitus  a  cordibus  noflris  euellcre ,  non  fiolum.fi  lafi  fuerim 
mus ,  iubet  nos  remittere  ,  &  reconciliari  fratribus  noflris, 
nullamque  aduersus  eos  iniuria,  fieu  Isfiottis  memoriam  re¬ 
tinere  fed  etiamfiillos  aduersus  nos  fieu  iufle, fieu  iniufte  ha¬ 
bere  aliquid  nouerimus  ,fimiliter  pracipit  ,  vt  munus  no- 
firum  relinquent  es, id  eft,  compefcentes  orationes  noflras  ad 
eorum  prius  fatisfaBionem  tendere fiftinemus,  &  itafi-atris 
curatione  pramiffa  orationum  noftrarum  munera  illibata 
deferre.  N on  enim  ita  noflris  obfequiis  communis  omnium 
Dominus  deleclatur,  vt  quod  in  vno  acquirit,  perdat  in  al¬ 
tero  dominante  trifiitia.  In  cuiufhbet  namque  difpendio 
vnum  patitur  detrimentum ,  qui  eodem  modo  omnium  fa- 
.  mulorum  fluorum falutem  defider at, &  expeBat.  Et  idcirco 
aque  habente  aliquid  aduersum  nos  fratre, inefficax  erit  ora¬ 
tio  noflra,  ac  fi  nos  aduersum  eum  tumenti  fpiritu  indigna- 
-twnis  amaritudmtm  referuemus.  Et  alibi  d  :  In  tantum  d  Col.tf.c< 
igitur  non  vult  nos  Dominus  no  fler  alterius  defpeBui  ha-  l6‘ 
bere  triflitiam,  vt  fialiquid  aduersum  nos  frater  habuerit, 
nec  munera  noflra  fufeipiat  ,id  eft, nec  orationem  fibi  d  nobis 
permittat  offerri.donec  de  animo  eius  triflitiam  iufte  iniufte - 
ve  conceptam  celeri  fatisfaflione  tollamus. Neque  enim  ait, 
fi  habet  veram  querelam  aduersum  te  frater  tuus ,  relinque 
ibi  munus  tuum  ante  altare ,  &  vade  prius  reconciliare  ti\ 
fed  fi  recordatus  fueris, inquit,  quia  frater  tuus  aliquid  ha¬ 
bet  aduersum  te  ,  id  eft,  fi  lene  aliquid,  ac  vile  fit ,  quo  fra¬ 
tris  in  te  fuerit  excitata  commotio ,  &  hoc  memoriam  tuam 
fiubita  recordatione  pulfduerit  ,fcias  te  offerre  precum  tua¬ 
rum  fpiritalia  munera  non  debere ,  nifi  prius  qualibet  ex 
caufia  ortam  triflitiam  de  corde  fratris  benigna  fdtisfaftio- 
ne  depuleris.  Itaque  hoc  eft ,  quod  ait  lacobus ,  Fru- 
Bus  iuflitix  in  pace  feminatur  facientibus  pacem. 


Quarti 


Paraphrafis  Cap.  IV. 


133 


Quarti  Capitis  Argumentum. 

CV  m  multa  fuperiori  capite  de  terrena,animali,&  diabolica  fapientia  differuerit,  docueritque  iri¬ 
de  contentiones,  obtrettationefque  cxifere,quod  illa  indignationem ,  atque  iniquam  amuLitionem 
foueat,id  nuncvherius ,  vehementiufque  pertratfans  prauas  cupiditates  malorum  omnium  fontem  ,  at¬ 
que  originem  e  (fe  docet,&  dum  illas  acrius  perfringit, prauos  nonnullorum  mores  fuere  cafigat ,  &  ad 
Christianas  virtutes,  pracipueque  ad  humilitatem  ,  &  mo def  iam  hortatur ,  inanem  interim  rerum  hu¬ 
manarum  follicitudinem  damnans. 


C  A  P  V  T  IV. 


PARAPHRASIS. 


1 


N  D  E  bella,&  lites  in  vobis? Non¬ 
ne  hinc  ?  ex  concupifcentiis  ve- 
frts ,  qua  militant  in  membris 

vettris. 


t  Concupifcitis ,  &  non  habetis,  occiditis,  & 
zelatis, &  non  potefis  adipi fci ,  litiga¬ 
tis, &  belligeratis ,  &  non  habetis  pro¬ 
pter  quod  non  pofulatis. 


3  Petitis,  &  non  accipit  is, eo  quod  male  peta¬ 
tis  ,  vt  in  concupiffintiis  vefiris  infu¬ 
matis. 


4  Adulteri  ne  fcitis  quia  amicitia  huius  mun¬ 
di  inimica  ef  Dei\ Quicunque  ergo  vo¬ 
luerit  amicus  ejfe ftculi  huius, inimicus 
Dei  conilituitur. 


5  An  putatis ,  quia  inaniter  Scriptura  dicat: 
Ad  inuidiam  con  cupi  fit  Spiritus ,  qui 
habitat  in  vobis > 


4  Maiorem  autem  dat  gratiam,  propter  quod 
dicit ,  Deus fuperbis  refifit ,  humilibus 
autem  dat  gratiam. 

7  Subditi  ergo  efiote  Deo,reffite  autem  dia¬ 
bolo, &  fugiet  a  vobis. 


8  Appropinquate  Deo,&  appropinquabit  vo¬ 
bis. Emundate  manus  peccatores, & pu- 
rifcate  corda  duplices  animo. 


BR|  N  d  e  n  a  m,  obfecro, bella, contentiones, 
ji-  ac  lites  inter  vos  exiftunt  ?  An  non  potifi- 
P  fimum  ex  voluptatum  illecebris ,  &  pra- 
uis  cupiditatibus  veftrs,quae  in  fenfibus,&:  facul¬ 
tatibus  animi  vehementius  excitantur,  &;aduer- 
sus  redam  rationem  veluti  agmine  fado,  impor¬ 
tune  pradiantur  ?  Ita  fane  fit, vt  miris  cupidita¬ 
tibus  2eftuetis,nec  ea  tamen  aficquamini ,  quae 
cocupifcitis>inuidi?,&  zelotypi?  ftimulis  agitami¬ 
ni  ,&  nonnunquam  etiam  odio  inflammamini, 
nullo  tamen  euentu,ac  plane  fruftra;  lites  denique 
ac  pugnas  irrito  conatu  fufcipitis  .  &,  vt  ego  qui¬ 
dem  interpretor ,  proptereaadipifci  non  potcftis, 
quae  tantopere  cup’tis ,  quia  a  Deo  bonorum  lar¬ 
gitore  non  petitis.  C  Quod  fi  fortafle  preces  ad 
eum  interdum  funditis, nullum  inde  propterea 
frudum  percipi' is, quod  malo  animi  propofito 
quaedam  ab  illo  flag  tetis ,  vt  voluptatibus  indul- 
geatis,  &  peruerfis  cupiditatibus  vefiris  obfequa- 
mmi.  ^  Date  vero  mihi  hanc  veniam  ,  vtafpe- 
riori  vos  oratione  compellem.  Adulceri,  inquam, 
&:  adulter?  an  ignoratis  huius  f?culi  nequam  ami¬ 
citiam  adeo  a  Deo  vile  alienam ,  vt  nihil  propius 
fit, quam  vt  inimicitias  cum  Deo  gerere  videatur? 
Sic  ig  tur  habetote  eum  ,  qui  malit  cum  faiculo 
amicitiam  inire,  continuo  illi  cum  Deo  inimici¬ 
tiam  fubeundam  efle?  ^  An  putatis  falso, aut  fru- 
firafacrarum  Iiterarum  andoritate  proditum  ef- 
fe^iuinumNumenjquo  in  Sacramento  baptifma- 
tis  imbuti eftis, ita  fefe  cum  morcal.bus  gerere,  vt 
improbos  quidem, &  f*cuh  amatores, quibuldam 
quafi  inuidias  ftimulis  exagitet  ?  ^  Certe  iufiis 
longe  abundantiorem  gratiam  largitur.Quamob- 
rem  fapienter  a  Salomone  fcnptum  eft,Deum  fu¬ 
perbis  rcludari , humilibus  autem,  ac  modeftis 
gratiam  impertiri.  Itaque  audor  vobis  fum, 
vt  vofmet  Deo  dido  obfequentes  penitus  fubii- 
ciatis ,  contra  vero  diabolo  mala  fuadenti  oblu¬ 
demini  :  ita  enim  fiet,vt  vidus,  aut  proftratns  au¬ 
fugiat.  ^  Vos  vero  quoad  eius  fieri  poteft,adDeu 
prope  accedite  ,  eique  ex  animo  adhaerefcite ,  li- 
quidem  ille  viciffim  propior  vobis  fiet,  vos  vero, 
qui  fceleribus ,  atque  flagitiis  impliciti  tenemini, 
vitiorum  fordes  penitus  abluite  ,&  qui  duplices 
eftis  animo,  puram ,  ac  finceram  mentem  induite. 

M  ^  Omni 


Bened.lufHnian.in  Epifi.Canon. 


i34  Epift.B. 

f  Omnino  vero ,  quem  par  eft:,  dolorem  animo 
concipite, in  ludum,  &:  ploratum  foluimini ,  rifus 
vefter  in  lacrymas  conuertatur,&:  gaudio  mccror> 
triftitiaque  fuccedar.  ^  Deiicite  vos,5£  coram 
Deo  niodeftiam ,  atque  humilitatem  complc&i- 
mini ,  vt  fua  Ule  vos  munificentia  ad  immenfum 
honorem,  Sc  gloriam  extollat.  Iamvero  cum 
proximis  itaplan&  verfemini ,  vt  nullus  obtre&a- 
tioni  pateat  locus  :fic  enim  vobis  perfuafum  efle 
percupio, eum, qui  fratris  mores  carpit, &  quafi  iu- 
dex  contra  illum  temere  fert  fententiam,diuinam 
quodammodo  legem  accufare ,  &: ,  fi  Deo  placet, 
etiam  damnare,  quod  fi  legem  damnas  ,  non  legis 
cultorem,  fed  iudicem  te  praebes.  ^  Et  tamen 
vnus  eft  vere  fupremus  legiflator,&  iudex,qui  fua 
diuina  fapientia ,  potentiaque  &  falutem  afferre 
poteft ,  &  ad  fempiternum  fupplicrum  damnare. 
^  Tu  vero  quem  tandem  te  efle  putas ,  qui  alie¬ 
nas  adiones  in  iudicium  voces ,  &  tuo  fuffragio 
damnes?  Age  nunc,  quid  de  vobis  dicam  ,  qui  ita 
vobifeum  ipfi  rationes  fubducitis,vt  dicatis  :  Ho¬ 
die,  aut  cras  in  hanc ,  vel  illam  vrbem  commigra¬ 
bimus,  ibique  integrum  annum  non  fine  compen¬ 
dio  morabimur ,  frugiferam  quippe  mercaturam 
exercebimus ,  atque  adeo  inges  faciemus  lucrum? 

Qui  tamen  prorfus  ignoratis, quid  craftinadies 
allatura  fit,  8c  nu  fuperftites  ipfi  efle  poflitis.Quid 
enim  quxfo,eft  mortalis  haec ,  atque  imbecilla  vi¬ 
ta, quam  ducitis?  Equidem  fi  verum  fateri  velim, 
nihil  mihi  aliud  videtur  efle,  quam  tenuis  quidam 
halitus, &  exiguus  vapor, qui  vix  pun&o  temporis 
perfeuerat,&  lllicbeuanefcit,  ac  diffluit.  ^  Et  ta¬ 
men  longas  vobis,5c  diuturnas  fpes  proponitis  ve- 
ftris  duntaxat  viribus  nixi,  perinde  quafi  nulla  di¬ 
uina  ope  ac  pnefidio  egeatis ,  aut  imminens  mors 
neutiquam  vobis  metuenda  fit, quos  aequum  effer, 
omnibus  veftris  confiliis  diuinam  voluntatem 
praeponere,  &:  mortis  recordatione  temperare ,  vt 
quicquid  agendum ,  moliendumve  fit ,  hac  veluti 
praefatione  inchoetur ;  fi  Domino  libuerit ,  aut  fu¬ 
perftites  erimus, hoc, aut  illud  perficiemus.  ^  Nuc 
autem  contra  alia  omnia  fiunt.  Sic  enim  animo 
conftituti,comparatique  eftis,vt  veftris  omnia  vi¬ 
ribus  tribuenda  putetis ;  ita  fit  vt  arroganter  vos, 
veftraque  ia£betis,&:  in  hac  ia&atione,  atque  inani 
pr^dicatione,fupra  quam  dici, credi  ve  poteft, exul- 
teris,  atque,  vt  ita  dicam  ,  triumphetis.  Et  tamen 
iftaec  tam  leuis, atque  inanis  exultatio  ,  cfim  per  fe 
improba  eft,  81  nefaria,  tum  a  malo  fonte  proma- 
nat.  ^  Efto  igitur  hsecvna  huiufce  capitis  clau- 
fula,  quae  magifterium  ecclefiafticumambientes 
potiflimum  perftringit.  Eum,quire£fa  nouerit, 
probeqnc  perfpexerit,quid  agendum,  fugiendum- 
ve  fit,  aliter  tamen, quam  faciendum  intelligit,  vi- 
tx  fuae  rationes  compofuerit ,  nec  reipfa  effecerit, 
quae  facienda  efle  non  ignorat ;  grauiflimo  piacu¬ 
lo  inquinari  ,  &  nili  refipifeat ,  fempiternis  fuppli- 
ciis  adiudicandum  fore. 


Iacobi 

5>  Ulli  feri  eflote ,  &  lugete,  fr  plorate,  rifits 
vefier  in  luctum  conuertatnr ,  &  gau¬ 
dium  in  moerorem. 

10  Humiliamini  in  conficctn Domini ,  & 

exaltabit  vos. 

1 1  Tmolite  detrahere  alterutrum  fratres.  Qui 

detrahit  fratri, aut  qui  indicat  fratrem 
fuum, detrahit  legi,&  indicat  legem. Si 
autem  indicas  legem ,  non  es  factor  le¬ 
gis,  fed  iudex. 


1 1  Vnus  ejl  legifator,  &  iudex ,  qui  fote  fi 
perdere, &  liberare. 

13  Tu  autem  quis  es  qui  iudicas  proximum? 
Ecce  nunc  qui  dicitis, hodie,  aut  crafiino 
ibimus  in  illam  duitatem,  &  faciemus 
ibi  quidem  annum,  &  mercabimur,  & 
lucrum  faciemus. 


14  Sfif}  ignoratis  quid  erit  in  crafiino.  Qua, 
efi  enim  vita  vefira  ?  vapor  e  fi  ad  mo¬ 
dicum  parens ,  &  deinceps  extermina¬ 
bitur. 


i  j  Ero  eo,vt  dicat  is  :Si  Dominus  voluerit, & 
fi  vixerimus  faciemus  hoc, aut  illud. 


16  Nunc  autem  exuit  at  is  in (iiperbiis  vefiris. 
Omnis  exultatio  talis  maligna  efi. 


17  S cienti  igitur  bonum  facere  ,&  non  fa¬ 
cienti, peccatum  eftjtli. 


IN 


Explanatio  Cap.  IV. 


E5 


IN  CAPVT  QVARTVM 

EXPLANATIO. 


i.  Vnde  bella  ,  &  lites  in  vobis  ?  Nonne  hinc  ex  conctipi-  A  Quo  loco  Ambrofius  a,&  alicubi  Auguftinus  b  Ede  -  a  aJ  Cor.  6. 


II. 

blib.  5.  nat. 
quxft.c.  18. 


fcentiis  veflr'is,qua  militant  in  membris  ve  Hrisl  J 

Cre,  ac  vehemens  orationis  initium, 
vt  fufpicavi  liceat,  rcfpexifle  Apoftolum 
ad  quorundam  Hebv^orum  mores,quos 
videtur  indicare  Lucas  in  Adis  Apofto- 
licis  cum  ait  occafione  legalium  cerc- 
moniarum,non  modicam  fuide  aduersus  Paulum, & 
Barnabam  {editionem  excitatam.  Et  quoniam  liuo- 
rem, atque  amarulentiamfuperiori  capite  non  leuiter 
pupugerat,  nunc  vniuerfim  prauas cupiditates accu- 
fat,  Fhde  lites, contentiones, &c  bella  exiftunt. Animus 
enim  nraue  affedus,fiuc  mortalia, Sc  caduca  bona  ar¬ 
dentius  appetens,  fiue  inter  caeteros  excellere  ambi¬ 
tiose  cupiens ,  facile  non  verborum  modo  rixas  ,  8c 
contentiones ,  fed  etiam  pugnas  ,  &  bella  concitat. 
Merito  itaque  Iacobus  quaerit  vnde  bella,  &  lites  in¬ 
ter  fideles  exoriantur.  Certe  enim  qui  animi  pertur- 
bationesfedatashabet,quinihilcupit,neminemodit, 
nulla  denique  praua cupiditate  concutitur,  is  nec  fa¬ 
cile  irafcitur,nec  quemquam  laedit,  nec  ab  alio  laefus 
temere  ad  arma  confugit. 

Itaquerede  alicubi  Seneca  b  fcripfit :  Qme  nos  de¬ 
mentia  exagitat ,  &  in  mutuum  compellit  exitium  ?  Cela 
ventis  damus  bella  paraturi ,  &  periclitamur  periculi  cau¬ 
fa.  Incertam firtunam  experimur ,  vim  tempejlatum  nulla 
ope  humana  fttperabilem,  mortem  fine  /pe  fepultura.  Non 


les  a  forenfibus  contentionibus  magnopere  reuo-  b  in  Enchir. 
eant,  putantque  Pauli  fententiam  efle  verbis  Chrifti  caP  78- 
confentaneam,qui  apud  Matthaeum  «  :  £^a,inquit,  ceapf 
dico  vobis  non  re/i/lere  malo  ,  fed  J i  quis  te  percujferit  m 
dexteram  maxillam  tuam,prabe  illi alteram, &  ei,  qui 
vulttecum  indicio  contendere tunicam  tuam  tollere,  di¬ 
mitte  ci&  pallium, &  quicunque  te  angariauerit  mille paf- 
fu',vade  cum  illo ,  &  alia  duo. 

Quae>vt  alibi d  diximus, quatenus  vindidam,&  vl-  j  y 

tionem prohibent ,  vim  praecepti  continent,  alioqui  d  i.ad  Cor. 
non  ita  accipienda  funt,vt  verba  fignificat,  cum  ple-  6.7. n.j. 
rumque  fui  defenfio  iufta  fit ,  &  interdum  etiam  ne- 
ceflaria.At  vniuerfim  Iacubus  bella,  &  lites  damnare 
videtur.Quod  fufpicari  quis  poflet, pertinere  ad  Ma¬ 
nichaeorum  errorem  ,  non  ita  pridem  a  Nouatoribus 
quibufdam  ab  inferis  reuocatum  ,  qui  aflerunt  nefas 
efle  Chriftianis  vllo  pado  bellum  gerere.  Quc-m  er¬ 
rorem  fuse  confutat  Auguftinus c  -,Sc  ex  difputatione  elib.  it.In 
Ioannis  apud  Lucam ,  plane  liquet ,  artem  bellicam  con.Fauf.c. 
nulla  rationedamnandam  efle :  cum  enim  eum  mili-  74'  &  ^c‘n"* 
tes  interrogarent  f:  Quid  faciemus  &  nos  ?  Rcfpondit.  f  cap.3.14. 
Neminem  concutiatis,  neque  calumniam  faciatis  ,  &  con¬ 
tenti  eslote  flipendiis  ve  siris. 

Quod  profedo  non  didurus  erat  Ioannes ,  fi  ne-  V. 
fas  exiftimaflet  ftipendia  facere  :  nam  alioqui  eos  ab 
arte  militari  omnino  reuocaflet;&  Chriftus  ipfe  Ccn- 
turionetnfllum,  cuius  apud  Matthatum  g  tantopere  gcap.  g.  ie>. 


/  . . . - - J - -  -  . 5  — i*aauua.uui  o 

erat  tanti ,  fi  ad  pacem  per  ista  veheremur.  Nunc  autem  ®  laudatiit  fidem,  ab  armis  abftinerc  iufllflcr.  Iremqi 


cum  euaferimus  tot  fcopulos  latentes, & inf dias  vado/i  ma¬ 
ris  ciim  effugerimus ,  procellofos  defuper  montes ,  per  quos 
pr&ceps  innauigantes  ventus  impingit, cum  inuo tutos  nubi¬ 
lo  dies,rfr  nimbis, ac  tonitruis  horrendas  nochs ,  cum  turbi¬ 
nibus  diuulfa  nauigia,quis  erit  huius  laboris, ac  metus  fiu- 
Busl  quis  nos ftjfos  tot  malis  portus  excipiet ?  Bellum  f  ilicet, 
&  obuius  in  lit tore  hoftis ,  &  trucidanda  gemet,  traclura 
magna  ex  parte  viliorem  ,  &  antiquarum  vrbium  flarn- 
mai  Quid  in  arma  cogimus  populos?  Quid  exercitus feri- 
bimus  direcluros  aciem  in  mediis  fiuBibust  Quidmaria  in¬ 
quietamus  ?  parum  videlicet  ad  mortes  nnflras  terra  late 
patet.  Nimis  delicate  flrtuna  nos  traflat,  nimis  dura  dedit 
nobis  corpora ,  filicem  valetudinem  ,  non  depopulatur 


Petrus  in  Adis  Apoftolicis  h  Cornelium  altetu  Cen-  hcap.io. 
turionem  ab  eo  vitae  genere  reuocaflet,  fi  nullo  pado 
Chriftiano  homini  liceret  arma  tradare.  Multo  au¬ 
tem  ineptius  delirauit  fanaticus  ’  haereticorum  prin-  itather. 
ceps  ,  qui  negat  fas  efle  Chriftianis  Tureas  armis  ap¬ 
petere. Certe  Auguftinus  k  ,Non  quaritur,incp.\n,pax,  k  ep.  ad  Bo- 
vt  b  ellum  exerceatur, fed  bellum  geritur  ,vt  pax  acquira- 
tur.Efloergo  bellando  pacificus, vt  eos  ,  quos  expugnas  ,  ad 
pacis  vtilitatem  vincendo  perducas. 

Illud  aurem  poriflimum  quaerendum  eft  ,  vt  belli '  y  j 
fufeipiendi  iufta  fit  caufa  :  neque  enim  probanda 
eft  ea  caufa,  quam  Salluftius  1  vetuftiflimam  efle  linconior. 
affirmat.  Vna ,  inquit ,  ea  vetus  caufa  bellandi  ,pro-  Catii. 


bullus  11 


III. 


cafu;  incurrens ,  ementiri  cmque  annos  fuos ex  commodo  li  C  funda  libido  imperij  ,  &  diuitiarum.  Quo  Ipedans  Ti- 
cet  ,Cy  adfeneElutem  decurrere.  Itaque  eamus  in  pelagus,  L  'n 
&  vocemus  in  nos  fata  ceffantia.  cJMiferi  quid  quaritis ? 

Mortem, qm  vbique  fuperefi}  petet  illa  vos  in  leclulo  ,  fed 
vbique  innocentes  petat ;  occupabit  vos  in  vefira  domo  ,fed 
occupet  nullum  molientes  malum. Hoc  vero  quid  aliud,  quis 
dixerit,  quam  infamam  ,  circumferre  pericula,  &  ruere  in 
.  ignotos, iratum  fine  iniuria  occurrentia  deuafianttm,  ac  fe¬ 
rarum  more  occidere  quem  non  oden' ■  ? 

Alia  deinde  plurima  addit.quibus  oftendit,  quam 
finr  bella  deteftanda  ,  quamque  abhorreant  ab  hu¬ 
manitate,  cum  ne  immanes  quidem  fer*,  non  nifi  ex 
fame  aut  prouocata  vnguem  ,  aut  dentem  arment.  Nam 
lites  quidem,&  forenfescontentiones,  quibus  fora. 


m  Iib.i.ekg. 


dixir : 

D  initis  hoc  vitium  efi  auri. 

&  Ouidius  :  nlib.i.Me- 

Aurum  ferro  nocentius.  tam. 

Et  apud  Tacitum  11  Cerealis  :  Aurum,&  opes pracipua  0  ijb.4.hi(h 
bellorum  Canjfie.  Et  alius  quidam  apud  eundem  P  :  plib.15.An- 
Id  in  furnrna  firtuna  aquius  ,  quod  validius  ,  &  fua  na*' 
retinere  priuata  domus ,  de  alienis  certare  regiam  lau- 
detn  ejfe.  At  multo  aliter  Chriftiana  fides  ,  ac  re¬ 
ligio,  redaque  ratio  docet.  Vere  namque  fcripfit 
A  uguftinus  q  :  Inferre  bella  finitimis  ,  &  inde  in  est  er  a  q  jjj,  4< 
procedere ,  ac  populos  J ibi  nonynoleftos  fola  regni  cupiditate  Ciuit. 
conterere  ,  quid  aliud  quam  grande  latrocinium  nomi - 


&  tribunalia  perftrepunt ,  quamfint  a  Chriftiana  di-  D  nandum  efii 

Ita  olim  Alexandrum  oibis  terrae  praedonem 
merito  vocatum  efle  accepimus  ,  qui  effraenata  tan¬ 
tum  imperandi  libidine  quietos  populos, &  a  notitia 
fui  qiioque  fepofiros  fcriitarus  eft  ,&  bello  vexauit. 
Et  profedo  non  barbarum  modo ,  fed  ferinum  eft, 
M  i  nulla 


fciplina  alicn^,docuitPaulus  Apoftolus,ciim  ad  Co- 
’•  rinrhios  ■  fcripfit :  lam  quidem  omnino  deliUum  efi  in 
vobis,  quod  indicia  habens  inter  vos  ,  quare  non  magis  in- 
iuriam  accipitis  "i Quare  non  magis  fiaudem  patimini; 
Sed  vos  iniuriam  faci:  is ,  &  fiaudatis ,  (f  hoc  fiatribtis . 
Bened.  Infiinian.  in  Epift.  Canon. 


VII. 


i^6 


E  pili.  B.  Iacobi 


nulla  accepta  iniuria  c*des,&  vaftationes  inferre.  In  A  nymus  * ,  Auguftinus  fc,  Gregofius  * ,  idque  au&ori-  *  Matt.w 
^  K  , .  .  •  n  i  i _ 11^ _ _ r. .  _i  „  Qr _ •  /'  n.: _ J  c _ b  Ixb.  jlcoo 


(acris  porro  literis  ,  iufta  plurima  bella  recenlentui 
quae  Deo  imperante  fufeepta  lunt.  Qua  de  re itaali- 
,  qufft.  io,  cubi  Auguftinus  a  :  Hoc  genu*  belli  fine  dubitatione  in» 
ia  hb. lof.  Jlum  e fi, quod  Deus  imperat ,  apud  quem  non  efi  iniquitas, 
&  qui  nouit  quod  cuique  feri  debeat ,  in  quo  exercitiis  non 
fe  quselU.in  fam  auftor  belli, quammimdtr  indicandus  efi.  Et  alibi b: 
£zcJp  <jMandati  huius  non  poteft  iniuslum ejfe  indicium  :  man¬ 
datum  enim  Dei  efi, de  quo  non  indicandum ,  fedei  obtem¬ 
perandum  fuit.  1 'ile  enim  nouit ,  quam  tufle  rnandauit ,  ad 
feruum  autem  penirtet  obedienter  facere ,  quod  man- 
danit. 

VIII.  Huc  videntur  pertinere  bella,  quae  in  lacris  literis 
t,  Num.  n.  dicutur  Domini;alicubi «  enim  nominatur  L<berbel- 
*4.  lorum  Domini.  EtDauid  A  praeliari  dicitur  :  Bella  Do- 

«3 1.  Reg.  x8-  mini  Accedunt  plurima  Patrum  teftimonia,Ambro- 
el^off 40  &  fij  %  Auguftini f ,  Bernardi  s  aliorum. Quod  ve- 
fer  j.  ro  ad  iuflam  belli  caufam  fpedlat,  multi  h  multa  feri- 
f lib.j.de ci-  psere.Et  quidem  iuftam  belli  caufam  nonnulli  pu^ 
uit.c.io-1'k -  '  —  •  ’  — —  J  — — 

4-C.If.h 


J  Uo  y  nUgUltliiU^  5  VJLCgV71IUJ  3  lU^UCT  dUUV/ir  7  “7 

Ecclefiaftica ,  &  canonica  fan&ione  d  firmatum 
eft.  Et  profedto  fi  hxc  gerendi  belli  iufta  certfenda  fit  &  *jren  f  ^ 
caufa,iure  aliquo  diuino,  vel  humano  conftet  necefi  ver.Dom. 
fe  eft ,  &  humano  quidem  qui  poteft  ?  cum  ius  illud  c  wb.j.rcgefi 
humanum  diuina,  ac  fupranaturalia  non  attingat? 

Diuinilm  vero ,  le  fupranaturale  ius  alia  omnia  prae-  jj.  1 
cipit  ,cum  fidem  ,  ac  religionem  proponendam,  deapMaio- 
ac  fuadendam  doceat  ,  non  vi ,  aut  armis  extor-  rcs*  §•  hem 

qTndr  M  •  •  MI  • 

Addo, quod  principes  hdeles  minhdelcs  qut  libi  cffcct&cap. 
nullo  iure  fubiiciuntur, nullam  exercere  poffunt  po-  ficuc  Iudxi. 
teftatem,  tantum  abeft  ,vt  religionis  intuitu  eospof-  ^ 

B  fint  bello,  &  armis  oppugnare!  Ac  ne  fumrnus  qui-  ar^jj 
dem  Pontifex  ,  ad  quem  maxime  propagarfdae,tuen- 
daeque  religionis  cura  pertinet ,  hanc  fibi  poteftatem 
•yfurpat ,  qui  illud  Apoftoli c  probe  nouit  nihil  ad  fe  e  i.Cor.j.h. 
Ipedtare  de  his ,  qua  firis  funt  indicare.  Denique  cer¬ 
tum  eft  fidem  ,  ac  religionem  liberam  elfe  opor¬ 
tere,  vt  bene  docuit  Bernardus  f.  Et  Rex  Theo-  f fcr,6c,Cfc 
doricus  apud  Caffiodorum.  R,  Religionem , inquit, 8 hb.i.  var. 
imperare  non  pojfumus ,  quia  nemo  cogitur  ,  vt  credat  c*>'17* 
inuitus.  Idemque  lcripfit  ad  Iuftinianum  Theoda- 
hadus  Rex  apud  eundem  Cafliodorum  h.  2vW4  hlib.10.rar. 
cum  diuinitas  patiatur  multas  religiones  ejfe  ,  nos  vnarn  cil  l6‘ 
audemus  imponere  •,  retinemus  enim  legiffe  volun- 


fcal-j 

ieap.ii.: 

IX, 


uit.c.io.lib.  [ante{pe  promouendae  ,  atque  amplificanda  religio 
t.7  ep.  4.  50.  nis  Hudium  ,  atque  ita  licere  putant  idolorum  culto- 
105  res  bello  laceflere ,  vt  ab  ea  impietate  reuocentur ,  fi 

g  ad  milit.  mod6  prius  moniti  obtemperare  recufent.  Id  colli- 
&  db  C‘i\ie  gunt  cx  Deuteronomio  !  praecipit  enim  Deus  in  haec 
eonVid.  ad  verba  :  Subuertite  omnia  loca ,  in  quibus  coluerunt  gentes, 

Eog.  qu.is  poffejfurieftis,Deos  fuosfuper  montes  excelfos,&colles\ 

h  Gab.  in  4.  &  j'ubt€r  omne  lignum  fiondofum.DlJfipate  aras  eorum, &  ^  tarie  ,facrificandum  ejfe  Domino ,  non  cuiufquam  cogen - 
fonf^icaft'  confingite  fiatuas  ,  lucos  igne  comburite  ,  &  idola  commi-  tis  imperio.  Quod  qui  aliter  facere  tentauerit  ,euiden- 
libt.de  iufl*.  nuite, di  fer  dite  nomina  eorum  de  locis  illu. 
h<j'.pun.c,i4  Quod  multo  magis  fentiendum  exiftimant,  licere 
Seputueda,  g^uersus  eos  arma  capere  ,  qui  a  vero  Dei  cultu  re- 
ceflerint.In  eodem  enim  Dcuteronomi»  ita  loquitur 
Dominus:  Si  audieris  in  vna  vrbium  tuarum,quas  Do¬ 
minus  Deus  tuus  dabit  tibi  ad  habitandum ,  dicentes  ali¬ 
quos  :  Egrejft  funt  fili)  Beltal  de  medio  tui ,  &  auertermt 
habitatores  vrbis  fua  ,  eamus ,  &  feruiamus  diis  alienis , 
quos  ignorat  is, quare  follicu'e,&  diligenter  reiveritate  per- 
fpe£la,fi  inueneris  certum  effe ,  quod  dicitur  ,  &  abomina¬ 
tionem  hanc  opere  perpetratam  ,  fiatim  percuties  habitato¬ 
res  vrbis  illini  in  oregladij,&  delebis  eam, ac  omnia  ,  qua 
in  illa  funt  vfque  ad  pecora ,  Scc.  Quam  ob  caufam  vni- 

ucrfa  multitudo  populi  Iudaici  bellum  fufeepit  ad-  -  - ,  - , - - - - - 

nersusRubcnitas.quosputabant  averiDeicultude-  armis  vlcilci ,  5c per  vim  ad  Catholicorum  caftrare- 
fecifle. 

X.  Verum  fi  agatur  de  prohibendo  idolorum  cultu, 

Tt  Scholaf.in  &  traducendis  infidelibus  ad  fidem  ,  certum  eft,nul- 
4-d.  4.  «bi  }arnejflTe  in  Ecclefiapotcftaterl» cogendi  infidelesnon 
4.  fubiedlos  ad  Chriftianam  fidem  fiifcipiendam  ,  qu* 

~  i.6.a.  eft  communis  Theologorum  k  fententia.Et  quidem 


ter  coele slibus  ittffumibus  obuiaherii.  Et  Iofephus  '  ;  i  de  rita  fvu. 
Suo  quemque  arbitratu  ,  ait ,  non  alieno  impuljit  Deum 
colere  oportere. 

Ea  vero  ,  qua:  ex  Deuteronomio  priori  loco  affe-  X I II. 
runrur.id  vnum  probant, quod  inficiari  nemopoteft, 
iure  fuo  Deum  immortalem  pofle  quemlibet  praefer- 
tim  impium,  &  Idolorum  cultorem  bonis  fpoliare, 

&  ad  id  pracftandum  aljos  ad  iuftum  bellum  prouo- 
care :  vt  enim  fupra  dixi,iufta  cenfenda  funt  ea  bella, 
quae  Deo  imperante  geruntur.  Qus  vero  pofteriori 
loco  obiiciuntur,vna  cum  iis,  quae  ex  libro  Iofue  pe¬ 
tuntur  ,  id  perfpicue  docent ,  quod  repugnantibus 
liaereticis  Catholica  Ecclefia  affirmat  fas  efle  Catho¬ 
licis  Principibus  ,  haereticos,  &  religionis  defertores 


3.  q.i  D.Ti .  Chriftus  cum  1  Apoftolos  ad  praedicandum  mifit, 
i.i.q.io.a.4  tant^m  abeft,  vt  eos  armis  inftruxerit ,  quibus  mor- 
Bapritall  taies- ad  fidem  compellerent,  vt  potius  dixerit  mitte- 
Anton.  ldp.  re  fe  illos  tanquam  agnos,  feu  oues  inter  lupos.  At¬ 
tii.  11.  c.i.  que  ita  veteres  Patres  vocandos  docuerunt  omnes  ad 
§.x.  Abulen.  autemmodo  compellendos.ltaque Ter- 

SI-AlSiS  tullianus  'n'.u>dete  e»iw,inquit,»e  Cr  hoc  adirreligiofi- 
Cai.  lib.i.de  tatis  elogium  concurrat ,  adimere  libertatem  religionis  ,  & 
iuf.  h  tr.pu-  interdicere  optionem  dminitatis  ,  vt  non  liceat  mihi  colere 
reicc  d'elnd'  velim,  fed  cogar  colere,  quemnolim.  Netnofeabin- 

р. i.n.jj.Sot.  uuo  coli  vellet ,  ne  homo  quidem  ,  atque  adco&  tr£gyptiis 

in4.d  9.q.i.  permiffaef  tarnvana  fuperftitionis  pot  efi  as, anibus,  gr  be- 
a.  1  o.  atis  confecrandis,&  capite  damnandis,  qui  aliquem  htt  iuf- 

modi  Deum  occiderit. 

m  In  A  polo.  Et  aliquanto  poft  n :  Quoniam  autem  facile  iniquum 
c-i4  videtur  liberos  homine  1  inuitos  vrgeri  ad  facrificandum: 

X  !•  nam  &  alias  diuina  rei  facienda  libens  animus  indicitur. 
n  cap.t*.  Certe  ineptum  exiflimaretur  ,fi  quis  ab  alio  cogeretur ,  ad 
o  ad  Scapul.  honorem  deorum  ,  quos  vitro  fui  caufa  placare  deberet.  Et 

с.  i.  alibi  0 :  Sed  nec  religionis  e  f  cogere  religionem  ,  qua fpon- 

p  tioin. 34-10  te  jitjiipi  debeat  non  vi.  Eodemque  modo  loquuntur 
ML’L-  caeteri  Patres  Chryfoftomus  P.  AmbrofiuS  <i,  Hiero- 


uocare. 

At  enim  apud  Lucam*,  in  ea  parabola  de  inuita-  XIV. 
tis  ad  nuptias,  prajcipitpaterfamilias  ,-vt  qui  in  vicis,  K  caP<14  x)* 
&  plateis  erant,  compellantur  inrrare  ■,  quod  de  vo¬ 
catione  infidelium  explicant  audior  1  imperfedti,  &  1  hom.41.ia 
Gregorius  m.  Caecerum  funt, qui  parabola  rres  in  par-  g 

tes  diftribuant;  &  primam  quidem,  qua  plurimi  hu-  in  Euang!  ‘ 
inaniter  inuitantur ,  ad  Iudacos  j  alteram ,  qua  claudi 
&  casci  vocantur,  ad  Gentiles ;  tertiam,  qua  nonnul¬ 
li  compellendi  dicuntur,ad  ha:rcticos  referant,  quos 
effe  vi  coercendos,  &  ad  fidem  reuocandos  docet 
Auguftinus  n.  Sunt  etiam  ,  qui  ad  fidem  compelicn-  a  eP-4** 
dos  doceant,  non  vi,  8c  armis,  fed  miraculorum  effi¬ 
cacitate^  Euangelica  dodlrinae  promulgationejquq 
eft  Chryfoftomi,&  Theophyladi  fententia.  At  infi- 
E  deles  mifere  pereunt,  cur  ergo  non  liceat  ii^pereim- 
tibus  opitulari ,  etiam  adhibita  vi ,  fi  fas  eft  ,  quem¬ 
piam  fibi  nece  afferent  e  per  vim  a fcelere  prohibere: 

Sed  longe  alia  ratio  eft ,  cur  fibi  manus  afferenti,  X  V. 
etiam  pervim  opitulari  liceat ,  cum  hic  perturbatio¬ 
ne  aliqua  animi ,  non  fine  aliquo  implicito  errore, 
contra  legalem  iuftitiam  peccet.  Infidelis  autem  ta- 
metfi  fempiternum  fibi  interitum  parat ,  citra  tameit 
vilius  inauriam  peccat,&  fuo  iure  vtitur ,  nec  vis  iiia-^ 
ta  illi  poteft  falutem  afferre,  quam  nifi  fponte  ,  acli- 
bere  fidei,  prasbeat  affenfum  ,  fruflra  fperatj  affen- 
fum  autem  vis  extrinfecus  allara ,  exprimere  ,  aut 
extorquere  nequaquam  poteft.  Sed  aliquando  in- 
fidele^ 


Explanatio  Cap.  I V.  137 


fideles  ime  debent  fidem ,  &  religionem  compledi, 
nec  poliunt  eam  citra  graue  piaculum  repudiare, 
cur  ergo  tunc  vi ,  &  armis  cogi  non  polfint ,  vt  offi¬ 
cio  farisfaciant?  Nimirum  nemo  alterum  ad  ea, quae 
officij  ratio  poftulat  ,  iure  compellere  poceft,nifi 
qui  imperandi  audontatem  habeat ,  quam  fideles 
principes  in  infideles  ,  qui  fibi  nullo  iure  fubii- 
ciuntur  ,  habere  nequaquam  poliunt-  Ita  fit  ,  vt 
ne  indirede  quidem  polfint  eos  ad  religionem  com¬ 
pellere. 

XVI.  Nefas  igitur  erit  ,  nili  alia  iufta  belli  caufa  in¬ 
tercedat  aduersus  infideles  piraticam  exercere ,  pra- 
das  agere,  &  eorum  liberos  in  leruitutem  adducere 
etiam  per  fpeciem  baptilmi  miniftrandi.  Itaque  ve¬ 
rendum  eft ,  ne  qui  infideles  obtentu  religionis  ar¬ 
mis  oppugnant  ,  filis  prauis  cupiditatibus  velum 
praetexant ,  re  autem  vera ,  vt  hoc  loco  aic  Iacobus, 
fuis  cupiditatibus  obfequantur.  Gua  militant  isE 
membri*.  Sic  enim  le  res  habet,  &  expfcrimento  com¬ 
pertum  eft  ,  itaplerunque  etiam  fapientum  animos, 
animi  morbis  ,  atque  aegritudinibus  adeo  vexari ,  vt 
vix  vlla  veritatis  fcintilla  eis  affulgeat ,  fed  exeo  er¬ 
rore  delufi  id  tanquam  iuftum  ,  atque  honeftum  fe- 
quantur,  quod  ex  aduerfo  cum  aequitate  ,  &  reda 
ratione  pugnat. 

XVII.  Quamuis  igitur  vtplurimum  verilfimum  fit, bella, 
&  lites  ex  prauis  cupiditatibus  oriri ,  certilfimum  ta¬ 
men  eft,  iuftri  interdum  bellum  fufeipi  pofle  ,  qux 
eft  Theologorum  omnium  conftans  lententia, quam 

a  Qvjaft.ie.  praecipue  probat  Auguftinus  a.  Et  quidem  fi  quis 
in  Iof.  fefc  ^  fua^ue  iufte  ,  ac  neceffario  armis  defendat ,  ac 
tueatur  ,  iuftum  profedo  bellum  gerit ,  vt  enim  ait 
b  Orat,  pro  M.  Tullius  b  :  Omnis  eft  honefta  ratio  expedienda  f a - 
M‘lon*  lutis  ,  hoc  ratio  dodis  ,  necejfttas  barbaris ,  mos  genti¬ 
bus  ,  feris  natura  ipfa  prafcripftt ,  fp  hac  non  feripta ,  fed 
c  lib.  1.  de  natn  {ex  Idemquc  alibi  c  :  Defsnfio  non  opinione  no- 
inuen.  bis ,  fed  innata  c/uadam  vi  iure  natura  perfuafa  eft ,  & 

conHituta. 

XVIII.  Qua  de  re  fuse  non  modo  Theologi ,  fed  vtriufi- 
que  etiam  iuris  periti  differunt.  Certe  defenfiople- 
runque  neceflaria  eft ,  nonnunquam  valde  vtilis  ,  & 
honefta ;  tunc  autem  cauendum  eft  quod  Ioannes 
Baptifta  apud  Matthaeum  monuit ,  ne  fines  iuftitix, 
8c  aequitatis  excedantur.  Namalioqui  quidquid  eft 
contra  ius  ,  non  a  reda  ratione  ,  fed  a  praua  cupi¬ 
ditate  imperatur ;  atque  hoc  eft  ,  quod  in  prxfentia 
reprehendit, ac  damnat  Iacobus ,  dum  bella,  &  li¬ 
tes  ex  prauis  cupiditatibus  oriri  affirmat.  Quomo¬ 
do  etiam  loqui  videtur  Paulus,  dum  delidum  ait 
elTe  ,  quod  inter  fideles  concertationum  iudicia  ne¬ 
ceffario  adhibenda  fmr.  Pro  eo  autem  ,  quod  inter¬ 
pres  dixit ,  Ex  concupifcentiis  veftris ,  Graece  feriptum 
eft,i«.  ruv  bf ctk)v  u/xuvy  hoc  eft,  ex  voluptatibus  veftris , 
quas  videlicet ,  impotentis  cupiditatis  aculeo, velu- 
ti  mftro  perciti ,  auidius  expetitis ,  aut  quibus  defi¬ 
niti  ,  &  quodammodo  capti,  atque  irretiti ,  nihil  re- 
dum  ,  aut  honeftum  cernitis  ,  fed  impetu  quodam 
abrepti  iurgia,  &  rixas  ledamini.  Graeci  porto  co¬ 
dices  pro  eo  ,  quod  Latinus  interpres  dijrit ,  Nonne 
hinc ,  habent  ,  ovk  wtiuSw  ,  hoc  eft  ,  non  inde  ,  vt 
mihi  quidem  videatur  Iacobus  ad  poftrcma  fupe- 
rioris  capitis  verba  relpexille  :  dixerat  enim  ,  Fru- 
dus  auterru  iuftitia  in_,  pace  feminatur  facientibus 
pacem. 

XIX.  Mox  fubdit :  Vnde  ergo  bella  ,  dr  lites  in  vobis  ?  Ex¬ 
cipit  .,  certe  non  inde ,  hoc  eft ,  a  femente  pacis ,  cui 
bella,  &  lires  magnopere  aduerfi mtur ,  fed  potius, 
ex  concupifcentiis  veftris  ,  &c.  Et  profedo  ambitio, 
ailaritia,&:  ira  faepe  ad  arma  prouocant ;  ita  de  Pom¬ 
peio  ,  Sc  Caelare  circumfertur  5  illum  quidem  pa¬ 
rem  ,  hunc  vero  fuperiorem  ferre  non  potuiffc  ■>  eam 
Rcned.  luftinian.  in  Epift.  Canon. 


.  ob  caulam  ciuile  bellum  exortum  'eft,  Sc  illius  qui  ' 
dem  interitu,  huius  autem  imperio,  6c  opprella  relp. 
ert,&:extinda  libertas.  Auaritia  vero  (xpe rapinas, & 
caedes  fiiadct.  Denique  iracundia  ,  &  furor  arma ,  vt  . 
ille  dixit,  miniftrat.  x 

Itaque  rede  Plutarchus  3 ,  exiguis  plerumque  ex  XX. 
rebus  magna  exiftere  incendia  affirmat.  Enim  vero,  a  in  Polit, 
inquit ,  non  femper  incendia  de  Jacris ,  publicrfve  adi- 
bus  initium  furnunt  ,ftd  fapenumerb  e  domuncula  lucer- 
■  na  parumper  neglecta  ingens  erumpit  flamma ,  vel  ignis 
fenjim  conceptus  palea  deinde  ,  &  fomentis  re  focillatus 
mirum  in  modum  ardere  incipit  ,  &  primis  quibufque 
correptis  longius  ferpere  ,  &  Maximam  ftragem  dare. 

Ita  j editiones  in  duitatibus  non  magna  femper  conten¬ 
tiones  ,  nec  de  publicis  rebus  dtfftdia  incendere  ,  conci¬ 
tur  eque  folen' ,  veritm  plerunqtie  priuatis  creata  offenfio- 
nibus ,  in  pubicam peftem  certando  progreffa  funt,  ftudiis, 

&  contentionibus  mutuis  aucta. 

Idem  verri  aliquanto  prift,  quomodo  contentio-  XXI. 
nes ,  feditionclque  componcndx  fint  ,  his  verbis 
docet  :  Ad  huiufmodi  vero  feditiones  componendas , 
nulla  mihi  videri  poteft  potior  ratio  ,  quam  fi  inducas 
animum  in  tuis  priuatis  difeeptationibus  manfUetmru  te 
ipfum  ,  &  exorabilem  exhibere  ,  atque  in  primis  perft- 
ftere  caufis ,  nulla  per  contentionem  concitanda  ira  gra¬ 
tia  adiecta  materia  ,  nullis  irritatis  affeci  ibus  ,  quibus 
negotium  magis  exaf feretur ,  &  aquo  acerbius  fiat.  Si¬ 
mili  ratione  in  foro  ,  &  ciuilibus  controuerftis  fat  erit 
nudis  ,  explicatifque  rationibus  caufam  fimpliciter  age - 
re ,  non  confidis  ad  libidinem  criminibus ,  congeflis  ma- 
ledictis  ,  vndique  iurgiis  ,  atque  minis  admixtis ,  tan¬ 
quam  veneno  tela  inficere ,  eaque  praacuta  in  aduer fa- 
riiim  per  infidias  aditare.  Quo  fit  vt  caufa  fuapte  na¬ 
tura  leues ,  atque  priuata  ad  publica  crimina  ,  deplora- 
tdmque  luem  ,  &  contentione  ,  &  ftudio  trahamur. 

Qui  vero  fe  talem  in  caufis  propriis  exhibere  pol  eft  ,  is 
profedo  facile  perfuadere  aliis  poterit  ,  vt  fe  volentes , 
libent efque  dido  eius  audientes  exhibeant ,  quando  ma¬ 
xime  publica  ipfa  contentiones  ,  &  controuerfia  ,  fi  pri - 
natas  offenfiones  fubducas  ,  ac  demas  ,  leniores  effici 
foleantv. 

Qua  militant,  in  membris  veftris.  Rede.  Prius  XXII. 
enim  in  cuiufque  animo  lingulare  veluti  certamen 
excitatur  ,  quam  vel  ad  verborum  concertationem 
lingua  foluatur ,  vel  ad  pugnam  ,  aut  praelium  mem-  7 
bra  moueantur.  Quaiji  pugnam  Paulus  Apoftolus 
in  epiftola  ad  Romanos  delcribcns  ait  b.  [Ideo  au-  b  cap.7  zj, 
tem  aliam  legem  in  membris  meis  repugnantem  legi  men¬ 
ti:  mea ,  cfr  captiuantem  me  in  lege  peccati. qua  eft  in  mem¬ 
bris  meis.  Monuerat  autem  aliquanto  c  antea  qua- c 
nam  ratione  haec  domeftica  pugna  ,  aut  prohibenda, 
aut  dirimenda  fit.  Non  ergo  ,  ait  ,  regnet  peccatum 
in  veftro  mortali  corpore  ,  vt  obediatis  concupifcentiis 
eius  ,fed  neque  exhibeatis  membra  vestra  arma  iniqui¬ 
tatis  peccato  ,  fed  exhibete  vos  Deo  tanquam ■  ex  mor¬ 
tuis  vtuentes  ,  &  membra  veftra  arma  in  fi  it  ia  Deo. 

Ita  fiet,  vt  vel  nulla  in  nobis  luda  exoriatur ,  vel 
fubitri  certe  componacur  ,  neque  vllam  aeternam 
litem  ,  feu  concertationem  pariat.  Dicuntur  au¬ 
tem  praua:  cupiditates  militare  in  membris  ,  tum 
quia  plurimae  ,  maximeque  vehementes  ,  &  acres 
corporis  membra  inflammant ,  &  quodammodo  ad 
pugnam  inftruunt ,  tum  quia  ,  vt  loquitur  Paulus* 
certamen  illud  priuatum  oritur  a  lege  membrorum, 
feu  lege  peccari. 

De  qua  apud  Calfianum  d  ira  loquitur  Abbas  XXIII. 
Theonas.  Fere, inqiin,lex  peccati  eft  quam  humano  ge-  d  Coi.ij. 
neri  prauaricatio  fui  induxit  audoris  per  illius  nox fm,  c,Il‘ 
in  quem  lata  eft  aqmjftmi  Indicis  illa  ferttentia  •  Male- 
dickt  terra  in  operibus  tuis  ,  fpinas  ,  &  tribulos  g.v mi¬ 
nabit  ubi  ,  «r  in  fudare  vultus  tui  edes  p<rs 

M  5 


128  Epift.B.  lacobi 


Hac  inquam,  cft  lex  membri*  omnium  inferta  mortalium , 
qua  repugnat,  legi  menti 's  nofira ,  eflmque  a  diurno  arcet 
intuitu  ,  &  qua  maledifia  .terra  in  operibus  noflris  poft 
agnitionem  boni ,  &  mali  cogitationum  ftinas  coepit ,  ac 
tribulos  germinare ,  quarum  aculeis  naturalia  virtutum 
femina  Jrafocantur ,  ne  illum  panem  noflrum  ,  qui  de  coe¬ 
lo  dcfcend.it ,  quique  confortat  cor  hominis  ,  edere  abfque 
vultus  noftri  fudore  po fimus.  Hsc  autem  lex  fons ,  & 
origo  eft  cupiditatum  ,  vocaturque  a  Theologis  fo¬ 
mes, qui  dominari,  aut  militare  dicitur  in  membris, 
hoc  eft ,  in  fenfibus,  ac  facultatibus  animae,  quae 
cum  ratione  careant ,  apta:  funt  tamen  parete  ratio¬ 
ni.  Falluntur  enim  Stoici  ,  quos  frequenter  fequitur 
i  epift.86.  Seneca  a,  qui  nihil  intereflepurant,<p.iw2  magnus  fit 
affeiht*  :  aiunt  enim  ,  quantufeunque  fit  parere  nefdre, 
conftlium  non  accipere  .-quemadmodum  enim ,  in quiunt, 
nullum  anim  i  rationi  obtemperat, ,  non  ferum  ,  non  do¬ 
mesticum  ,  ftr  mite  (  natura  enim  illorum  eft  furda  fita- 
denti )  ftenon  fequuntur  ,non  audiunt  afteitus  quantiili- 
cunquc  ftnt. 

XXIV.  At  melius  Peripatetici  b,  quos  hac  quidem  in 
bRt&ePiu-  parte  magnopere  probat  Ecclefia  Catholica,  qui 
tar.  iib.  de  bumanos  affedhmationis  imperio  cohiberi,&  coer- 
vut.mor.  ceif  p0fle  exiftimant-  Nam  li  fecus  fic,  non  illi  in 
membris  mijitare ,  fed  imperare  ,  aut  tyrannidem 
exercere  dicerentur.  Militare  autem  dicuntur,  hoc 
eft,aduersus  rationem  pugnare  ,  quae  li  illis  nimium 
indulgeat ,  turpiter  fuccumbit,  fin  ftrenuc  obfiftat, 
omnes  cupiditates  fub  iugum  mittit.  In  praefentia 
vero Iaeobus  bella,  &  lites  a  prauis  cupiditatibus 
oriri  affirmat ,  indicans  eas  contra  rationem  violen¬ 
tius  infurgere  eamque  veluti  de  fede  ,  ac  regno  fuo 
deiedfatrrm  praeceps  abripere. 

i.  Concupifcitis  .&  non  habetis, occiditis, &  felatis non 
potestis  adipifci,litigatist(jr  belligeratis ,  &  non  habetis, 
propter  quod  non  poflulatis .]  _ 

b  Non  facile  dixerim  vtrum  haec  Apoftolus  idcirco 
commemoret,  quod  haec  vitia  iam  tum  inter  fideles 
graflafentur ,  an  vero  haec  ita  vniuerfim  proponar, 
vt  rei  indignitatem  offendat ,  &  prauarum  cupidita¬ 
tum  vim,  ac  naturam  declaret,  hoctamen  pofterius 
mihi  ad  veritatem  propenfius  videtur.  Vult  autem 
offendere  humanas  cupiditates  plerunque  c Ile  ina¬ 
nes,  hoc  cft  ,  id  aflequi  non  polle  quod  auidius  ap¬ 
petunt  ,  fxue  quia  tenera  non  facile  quis  aflequi- 
tur  quod  cupit  ,  fiue  quia  adeo  interdum  vaftee 
funr  cupiditates  ,  vt  expleri  nulla  ratione  queant. 

II,  Quocirca  qui  voluptates  confedfantur ,  fiemper 
habent ,  quod  expetant ,  nunquam  explentur ,  &  ii 
quam  aliquando  deguftent,  fubito  euolat :  eft  enim, 
c  lib  6.  de  vt  ait  Seneca  c  ,  Voluptas fragilis  ,  &  breuis  fastidio 
bencLc.x.  obiech ,  quo  auidius  haufta  eft  citius  in  contrarium  reci¬ 
dens  ,  Cium  fub  in  de  neceffi  eft ,  aut  poeniteat, ,  aut  pu¬ 
deat,,  in  qua  nihil  eft  aut  magnificum,  aut  quod  natu¬ 
ram  homnis  diis  proximi  deceat:  res  humilis  membro¬ 
rum  turpium  ,  ac  vilium  ministerio  veniens ,  exitu  foeda. 
Rerfte  autem  dixit  Iaeobus-,  Concupifcitis ,  &  notiha- 
d  lib.de  vit.  betis ■,  nam  ,  vt  acute  idem  Seneca ^  monet ,  Voluptas 
beat. c.6.&  tnm  c'Km  mAXW}'e  deleckit ,  extingnitur  ,  nec  multum  loci 
habet ,  itaque  cito  implet  >  &  tadio  eft ;  &  poft  primum 
impetum  marcet  j- nec  id  vnqu  itn  certum  eft,  cuius  in  mo¬ 
tu  natura  eft  i  ita  non  poteji  quidem  vlla  eius  effc  fubftan- 
tia,  quod  venit  tranfiiiue  celerrime  in  ipfo  .vfit  fui  peri¬ 
turum  :  eo  enim  pernenit ,  vbi  definit  ,  &  dum  incipit 
fpechu  ad  finem,  ftht  m  multi  vero  ambitu  difcructan- 
tur ,  &  dum  fastigia  dignitatum  auidiftime  concupifcmt, 
fe  ipft  mifere  exedunt, ,  &  frustra  non  raro  laborante  ,  & 
fi  eo  perveniant  ,  quo  contendunt,  ,  plane  intelligunt  fi 
mani  fiecte  delufos ,  vmbram,  cr  firAulacrum ,  &  qui¬ 


dem  falft  felicitatis ,  non  veram  felicitatem  adeptos  efte, 
vt  eos  omittam  a ,  quos ,  cum  in  furnmum  ambitionis  eni-  a  Scnec.lib. 
terentur  ,  inter  prima  luchntes  atas  relinquit  ;  itemque  de  breuic-  «• 
illos,  quos  cum  in  confummatione  dignitatis  per  mille  in- 
dignitates  irrepftffent ,  mtfera  fubtt  cogitatio ,  ipfos  labo- 
rafte  in  titulum  fepulchri. 

Id  proprio  exemplo  confirmat  Salomon  b.  Dixi  III. 
ego ,  inquit ,  in  corde  meo ,  Vadam  ,  &  affluam  deliciis  >  bEcclef.t,i, 
&  fl  uar  bonis  ,  ftr  vidi ,  qu  i  i  hoc  quoque  efflet  vanitas. 

Cumque  non  ita  multo  poft  omnes  fuas  delicias,  & 
voluptatum  illecebras  commemorafle^fubditiCw»- 
queane  conuernjfem  ad  vniuerfa  opera  ,'qus.  fecerant  ma¬ 
nus  rrie£,,pr  ad  labores ,  in  quibus  fluflr a  fudaneram ,  vidi 
in^,  omnibus  vanitatem ,  &  afflictionem  animi ,  &  nihil 
permanere  fub  f 'ole .  Quo  fpedtans  Paulus  c  :  Ouerrv,  c  ad  Rom, 
ergo ,  inquit ,  flue  lum  habuiftis  tunc  in  illis ,  in_,  quibus  6-zu 
nunc  erubefeiti:  >  Quafi  dicat ,  nullum.  Et  hoc  cft, 
quod  hoc  loco  ait  Iaeobus  t  Concupifcitis ,  gr  non  ha¬ 
betis:  nam  auaro  quidem  ,  qui  congeffis  diuitiis  parr 
cit ,  etiam  quod  in  arca  reconditur,  non  alirer  deeft, 
ac  fi  longiffime  abeffer.  Quamobrem  re£fe  Salo¬ 
mon  ! :  Confldcrans ,  inquit ,  reperi  &  aliam  vanita-  d  Eccl.4.7. 
tern  fub  fole  ,vnus  cft,  &  fecundum  notz_,  habet ,  nnn_,  ft~ 
hum ,  non^,  fratrem  ,  &  tarnenu  laborare  tio?i_,  ceffat , ,  nec 
(atiantur  oculi  eius  diuitiis ,  nec  recoftt.it,  dicens ,  cui  la- 
boro,ftr  fraudo  animam  meam  bonis  ?  In  hoc  quoque  va¬ 
nitas  eft.rjr  affliclio  pefftrna. 

Occiditis ,  &  z.elaiis.  Vniuerfim  dc  cupiditatum  IV. 
genere  dixeratr  Concupifcitis ,  cr  non  habetis.  Iam  irae 
impotentiam  perftringens,vnde  bella, &  lites  oriun¬ 
tur  Occiduis ,  inquir,  tjr  celans;,  & non_.  poteshsadi- 
pifci ,  pro  eo  ,  quod  Latinus  interpres  dixit  ,  Occidi¬ 
tis  ;  Gnfci  codices ,  qui  nunc  circuflfei uritur,  habent 
GonCfTi,  hoc  eft ,  inuidetis ,  quod  redte  conuingitur 
cum  fequenti  verbo  fr.MZn  ,  id  cft ,  amulamini ,  aut 
f  elatis.  Credibile  autem  eft  interpretem  Latinum 
Graece  legifte  tpevnn,  quod  eft, occiduis. 

Certe  fi  fide  lium  vitia  reprehendat ,  verofimilius  V. 
eft,huorem  ,  atque  aemulationem  ,  inuidentiam  de¬ 
nique  damnare, quam  caedes ,  aut  homicidia  obiice- 
re ,  quae  non  ita  facile  eo  quidem  tempore  inter  fide¬ 
les  admittenda  videntur.  Inunctis  igitur,  ait  Apo¬ 
ftolus  ,  &  aemulatione  vehementius  coinmouermni-, 
inde  autem  praeter  animi  cruciarum  boni  nihil  per¬ 
cipitis.  Eft  enite/,  imtidia  vehemens  >•&  importunum  ma¬ 
lum  ,  qua  aliorum  comparatione  animum  torquet  ,  & 
cruciat,.  Hoc ,  inquit ,  mihi  praftitit  ,fed  dii  plus ,  &  illi 
maturius  ,  alieno  malo  cotitabefcit  ,  proximorum,  bona, 
fupra  veritatem  extollit  ,  illudque  vfurpat, ,  quod  ait 
Poeta. 

Fertilior  figes  eft  alienis  femper  in  agris. 

Vicinumque  pecus  grandius  vber  habet. 

Itn  .nunquam  felix  eft ,  quem  femper  felicior  torquet ,  cjr 
dunu  inuidia  aliena  resfncit  ,  fuis  nunquam-,  conten¬ 
ta  efl. 

Merito  igitur  fcripfit  Plutarchus  e  :  Inuidia,  in-  V  I. 
quit  ,  indeterminata  eft.permde  atque  agrii  udo  oculo-  e  1‘b.dc  od. 
rum  ,  qua  ad  omnem  (plendorem  turbatur.  Et  alibi  ,  . 

£o,inquit,  amentia  ventum  eft,  vt  ex  aliorum  magis  vi- 
ta  noftra  pendcaL  ■,  quam  ex  fefe  ipfa  ;  naturdque  noflra 
in  degenerem  quandam  ,  inuiddmque  affeftionem  depra- 
uata  non  tarn  propriis  latari  filet  ,  qu  im  alienis  bonis 
angi.  Et  rcdfe  apud  Laertium  Antifthenes  dicere 
folitus  erat  ,  non  aliter  ac  ferrum  abfuroitur  rubirn- 
ne  ,  ita  inuidos  fuo  ipforum  vitio  contabefcere.Piae- 
clare  autem  fabulantur  Poetae  ,  qui  afferunt  inui- 
diam  apud  inferos  ferpentibus  vefei ,  &  hydris  re-  " 

creari ,  vt  offendant  inuidos  venenum  deglutire, at¬ 
que  euomere,aliena  enim  felicitas  inuidis  aconitum 
eft ,  nec  laetari  vlla  ex  parte  poliunt ,  nili  iuo  veneno 
alios  inficiant.  At  certe  nihil  turpius  efte  poteft, 
n;hilqua 


Explanatio 

nihilquc  magis  contra  humanitatem ,  quam  alieno 
malo  laetari ,  &  alieno  bono  torqueri ,  quod  vtrum- 
que  facit  inuidus. 

VII.  Hic  porro  morbus ,  vt  apud  CalHanum  a  docet 
3  Collat.  1 8.  quidam ,  difficilius  ad  medelam ,  quam  catera  vilia  >  per - 
e*17*  ducitur :  nam  eum  ,  quem  femel  veneni  Jui  pe  fle  corrupe¬ 

rit  ,  pene  dixerim  carere  remedio :  ipfd  namque  ejl  lues , 
b  Ierem.8.  de  qua  figuraliter  dicitur  per  Prophetam  b :  Ecce  ego  mit¬ 
tam  vobis  ferpentes  regulos ,  quibus  non  efl  incantatio ,  & 
mordebunt  vos.  Idquc  probat  exemplo  daemonis, qui 
inuidiae  veneno  primus  periit,  &  peremit ,  nec  me¬ 
delam  poenitentiae ,  nec  fomentum  alicuius  curatio¬ 
nis  admiiit.  Ita  &  hi ,  qui  iifdem  fe  percutiendos  mor- 
ftbus  tradiderunt ,  omnem  opem  fancli  incantatoris  exclu- 
c  Ecclefiaft.  dunt ,  de  quibus  alibi  fapientiffimus  ille  c  competenter  ex- 
10.  apud  preffit.  St  momorderit  ferpens  non  in  fibilo ,  non  efiabun- 
*  dantia  incantatori.  Ifli  enim  funt  taciti  morftts  ,  quibus 

folis  fapientium  medicina  non  fubuenit :  nam  vfque  adeo 
incurabilis  efl  ifia  pernicies ,  vt  blandimentis  exaffere- 
tur, infletur  obfequiis ,  muneribus  irritetur,  quia,  vt  idem 
d  Prou.  »7.  Salomon  d  ait  Nihil  fuflinet  zxlus,  quanto  enim  amplius, 
apud  L  x  x.  aM  humilitata  fubieflione  ,  aut  patientia  virtute ,  aut 
munificentia  laude  profecerit ,  tanto  ille  maioribus  inuidia 
fiimulis  incitatur  ,  qui  nonnifi  ruinam ,  aut  mortem  eius, 
cui  inuidet  concttpifcit. 

VIII.  Et  allato  vndccim  fratrum  exemplo ,  qui  Iofepho 
inuidebant ,  fubdit :  Cunflis •  ergo  vitiis  perniciofiorem, 
atque  ad  purgandum  difficiliorem  effie  conflat,  inuidiam, 
qua  ipfis  remediis ,  quibus  reliqua  extingmntur ,  accendi¬ 
tur  :  nam  verbi  gratia ,  qui  damnum  fibi  illatum  dolet, 
largitatis  compenfatione  curatur  \  qui  de  illata  indignatur  ' 
rniuria, humili  fatisfaclione  placatur.  Quid  illi  facies  ,  qui 
hoc  ipfo  magis ,  quod  te  humiliorem ,  ac  benigniorem  fen- 
tit ,  offenditur  ,  quem  non  ad  iracundiam  cupiditas  ,  qua 
pramvo  delinitur,  non  iniuria  lafio ,  aut  amor  vltionis  ac¬ 
cendit  ,  qua  ojficioritm  vincitur  blandimentis ,  fed  fucceffus 
tantum  aliena  foe licitatis  irritati 

I X.  P0^  pauca  :  C  at  er  a  enim  venena  ferpentum,id  efi, 

carnalia  peccata ,  vel  vitia  ,  quibus  vt  cito  inuoluitur,  ita 
facile  expurgatur  humana  fragilitas ,  habent  aliqua  vul¬ 
nerum  fuorum  in  carne  vefiigia  ,  quibus  quamuis  terre¬ 
num  corpus  pcrniciofijfime  contumefcat , ,  tamen  fi  theriaca 
remedium ,  aut  illam  falutarium  verborum  medelam  ali¬ 
quis  peritiffimus  carminum  diuinorum  incantator  admo- 
uerit,ad  perpetuam  anima  mortem  pernicies  virulenta  non 
peruenit ,  inuidia  autem  quafi  a  regulo  ferpente  virus  effiu-  1 
fum,  vitam  ipfam  religionis  ,  ac  fidei, prius  quam  vulnus 
in  corpore  fentiatur ,  excludit.  Et  multa  deinceps  ad- 
uersus  inuidiam ,  &  aemulationem  fcnbit  ,  ex  qui¬ 
bus  apparet  veriflime  hoc  loco  Iacobum  dicere 
aemulos  ,  atque  inuidos  non  poffe  quae  cupiuntadi- 
pifei.  Qui  enim  aliena  fcelicitati  inuidet ,  neque  il¬ 
lam  fibi  comparat ,  nec  remouet  ab  illo  ,  qui  ea  per- 
fruitur.  Occiditis , inquit,  feu  inuidetis,&  z.elatis,cft  non 
poteflis  adipifei. 

X.  Litigatis  ,  &  belligeratis  ,  (xdyi&t  xfij  tgoMijei7i , 
nani  &  lupra  bella,  &  pugnas  nominauerat.  Vide, 
inquit,  bella,&  lites  in  vobis.  voXi/aoi  ixdy  m  c»  vffiiv, 

vt  verborum  contentiones  ,  &  pugnas  >  feu  praelia 
inteIligat,confirmetque  quod  modo  dixerat,bella,& 
lites  ex  praua  cupiditate  manare  ,  quae  tamen  cum  . 
Chriftiana  pace,&  caritate  magnopere  pugnent ,  vt 
Pauli  Apoftoli  teftimonio ,  atque  audoritate  paulo 
aute  docuimus :  fiquidem  ex  cupiditate  lires, ac  bella 
oriuntur  qui  enim  cupit  caeceris  praeferri ,  vel  terre¬ 
nis, caducifque  bonis  affluere,  odit, inuidet,  malum, 
&  interdum  caedes  molitur.  Rede  autem  monet  in 
praefentia  Beda,concupifcentiae  nomine, regni,  diui- 
tiarum, honorum, ac  dignitatum  appetitionem  indi¬ 
cari. Horum  enim  caufa  frequenter  lites ,  &  bella  in¬ 
ter  malos  exifhmt,quae  tamen  omnia  iufto  plerunque 


Cap.IV.  i39 

A  Deiiudicio  irrita  funt,atque inania, nullumque  pror- 
fus  compendium  ,  aut  emolumentum  pariunt. 

Quamobrem  fubdit  Iacobus  :  Et  non  habetis  pro-  X I. 

pter  quod  non  pofiulatis  •,  hoc  eft ,  propterca  quod  non 
poftulatis :  eft  enim  Graece  Ji*  76 curei&cq  CqS.s,  vc 
fignificet ,  fruftra  lites, &  praelia  vfurpari,  cum  ad  ea, 
quae  nobis  neceflaria  funt  impetranda,  non  ad  arma, 

&  contentiones  ,  fed  ad  diuinam  opem  imploran¬ 
dam  ,  confugiendum  fit.  Deus  enim  immortalis  ,  vt 
hic  idem  Apoftolus  initio  dixerat ,  Dat,  omnibus  af-. 
fluenter, &  non  improperat,. ito.  docet  Apoftolus  etiam 
mortalia  ,&  caduca  bona  ab  immortali  Deo  effle  fla¬ 
gitanda,  neque  omnino  a  priuata  cuiufque  induftria, 

&  labore  pendere.  Tametfienim  nouit  Deus, quid 
cuique  neceflarium  fit  ,  quid  quemque  ^deceat ,  & 

*  abfque  verfura ,  eunda  pofflt,  adeoque  liberaliter 
largiri  velit  ;  vt  tamen  alibi  docui,  preces  noftras 
expedat ,  eafque  magnopere  expetir ,  vt  appareat, 

&  humana:  induftrite ,  atque  conatus  imbecillitas, 

&  Tua:  diuinae  munificentiae  ,  &  liberalitatis  magni¬ 
tudo.  Atqui  dicat  fortaffle  quilpiam  ,  fe  Deum  fie-. 
pius  rogafte  ,  nec  tamen  potuiffle  quidquam  im¬ 
petrare  ,  Iacobus  tacita:  cogitationi  occurrens  ,  haec 
fubiicit: 

5.  Tetitis  ,&non  accipitis ,  eo  quod  male  petatis.,  vt  in 
concupifcentiis  veflris  infumatis ..] 

Caufiim  affert  cur  interdum  .fidelium  preces  ina-  I. 
nes  reddantur  ,  neca  Deo  bonorum  omnium  lar- 
'  gitore  quidquam  impetrent.  Quia,  inquit ,  non  rc- 
funduntur.  Peticis ,  ait ,  &  non  accipitis ,  hoc  eft, 
non  impetraris  ,  eo  quod  male  petatis.  Quanquam 
autem  plura  efte  pofflunt  in  humanis  precibus  vi¬ 
tia  ,  in  prxlentia  tamen  Iacobus  eas  tantum  prae- 
ces  improbat ,  quae  a  prauis  cupiditatibus  oriuntur* 
quas  apud  Senecam  a  Athenodorus  nefeio  quis  per-  a  cpift.io. 
ftringere  aliquo  pado  videtur.  Tunc  fcito, in  quit ,  ejfe 
te  omnibus  cupiditatibus  folutum  ,  vt  nihil  Deum  roges, 
nifi  quod  rogare  poffis  palam  :  fic  vtue  cum  hominibus 
t an  quam  Deus  videat,,  fic  loquere  cum  Deo  t  unquam  ho¬ 
mines  audiant. 

Itaque  primum  videndum  eft,  quid  a  Deo  petas,  I  h 
deinde  quo  confilio ,  feu  propofito  ;  qua  de  re  ita 
apud  CalTianum  b  Abbas  lfaac.  Fidetis ,  inquit, qua-  b  Coll.j.e. 
lis  nobis  ab  ipfo ,  qui  per  illam  exorandus  eft ,  iudice ,  ora-  1  *  • 
tionis  fit  modulus  ,  Gr  forma  propofita  *  in  qua,  nulla  diui- 
tiarum  petitio ,  nulU  memoria  dignitajum,nulla  potenta¬ 
tus, ac  fortitudinis  pofiulatio  ,  nulla  corporea  fanitatis ,  feu 
temporalis  vita  mentio  continetur.  Nihil  enim  caducum 
vult  dfe ,  nihil  vile ,  nihil  temporale  aternitatum  condi¬ 
tor  implorari.  Itaque  magnificentia  eius ,  ac  munificentia 
maximam  irrogabit  iniuriam  ,  quifquis  fcmpiiertris  pe¬ 
titionibus  pratermiffts  ,  tranfitorium  aliquid  ,  &  cadu¬ 
cum  ab  eo  maluerit  poftulare ,  &  offenfam  potius ,  quam 
propitiationem  iudicis  fui  vilitate  orationis  incurret. 

Neque  vero  ha:c  eo  Ipedant ,  vt  haec  corporea  III* 
bona, quae  fiue  neceflaria,  fiue  commoda,  &  oppor¬ 
tuna  fint ,  non  rede  a  Deo  poftulari  fignificet ,  led 
hoc ,  opinor ,  vir  fandus  indicare  voluit ,  quod  hic 
paucis  explicat  Iacobus  ,  ne  ad  impuras ,  &  nefarias 
voluptates  referantur.  Neque  enim,vtait  Augufti- 
nus  ,  eius  preces  probandae  funt,  qui  inimici  fui 
mortem  a  Deo  flagitat  ;  qui  opem  ad  explendas  li¬ 
bidines  ,  ad  aliena  rapienda ,  denique  ad  icclus  per¬ 
petrandum  expetit.  Hi  enim  omnes  ,  vt  hic  ait  Ja- 
cobus,  petunt ,  vtin  concupifcentiis  luis  infumant, 
hoc  eft,  vt  fele  voluptatibus  expleant  *  pro  eo  enim, 
quod  interpres  dixit ,  In  concupifcentiis  veflris ,  Graece 
fcripfit  Apoftolus  ,  cv  rdoreuc  LuSv  ,  hoccft, 
voluptatibus  veflris:  Et  quidem  rede  Apoftolus  vo¬ 
lvi  4  luptates 


140  Epift.B.Iacobi 

luptatcs  damnatmam  alioqui  Chtiftus  Dominus  pa-  A  dat  iratus.  Et  alibi  *  :  Male  ergo ,  ait ,  vfurtu  eo ,  quod  a  Tra&  73, 


nem  quotidianum, hoc  eft,ea  quae  ad  tuendam  vitam 
neceflavia  funt,  petenda  efle  docuit. 

IV.  Et  Salomon  ita  Deum  precatus  a  tVr.iJMendiitta- 
a  Prou.  30.  tem,&  diurnas  ne  dederis  mihi ,  tribue  tantum  vidui  meo 
necejfaria  ,  ne  forte  fatiatus  illidar  ad  negandum ,  &  di¬ 
cam  .quis  efi  Dominus }  aut  ege  flate  compulfus  furer ,  & 
periurem  nomen  Dei  mei.  Idemque  a  Domino  lauda- 
b  j.Reg.  }•  tur  b.  Quia  non  petijh ,  inquit,  tibi  dies  multos ,  nec  di - 
1 1  •  uitias ,  aut  animas  inimicorum  tuorum  ,fed  poftulafli  tibi 

fapientiam  ad  difeemendum  iudicium.  Ecce  feci  tibi 
c  epift.nii  iuxta  fermones  tuos.  Itaque  Auguftinus  c  ,  Grego- 
dlib.15.mor.  riUs  A,  alixque  Theologi  ,  magno  confenfu  docent, 
c.  io,  ti.&  mortajja  ^  cac}uca  bona  hadenus  efle  expeten- 


hom.  z  ?.  in 
Euaog. 


V. 

e  ad  Rom. 

8.1}. 


VI. 


VII. 


da  ,  vt  ad  beatam  vitam  aliquo  pado  referan¬ 
tur  ,  alioqui  fimplicicer  neque  petenda  ,  neque  fpe-  B 
randa  e  fle. 

Certe  Apoftolus  e .  Quid  oremus,  inquit  fient  opor¬ 
tet  ,  nos  ne  [cimus :  faepe  enim  fpecie  redi  fallimur  :  fed 
rede  Auguftinus : fufficientiam  terrenorum  bonorum  non 
propter  fe  ipfam  ,fed  propter  falutem  corporis ,  &  con¬ 
gruentem  habitum  perfona  hominis  expeti ,  ac  poftulari 
pofle  concedit.  Quae  tamen  omnia  ad  beatam  vi¬ 
tam  referenda  funt.  Gregorius  vero  id  planius  ex¬ 
plicans.  Cum  Deus ,  inquit ,  in  oratione  non  quaritur , 
citius  in  oratione  animus  lajfatur ,  quia  cum  illa  quifque 
poftulat, ,  quafortajfe  iuxta  occultum  iudicium  Deus  tri¬ 
buere  recuf  vt, ;  ipfe  quoque  venit  in  fajhdtum ,  qui  non, 
vult  dare ,  quod  amatur  ,fed  fe  magis  Dominus  quam  ea, 
condidit ,  vult  amari ,  sterna  potius ,  quam  terrena 


vult  accipere  ,  Deo  potius  miferante  non  accipit.  Proinde  in  Io. 
fi  hoc  ab  illo  petitur ,  vnde  homo  Udatur  exauditus  ma¬ 
gis  metuendum  efi ,  ne  quod  poffet  non  dare  propitius ,  det 
iratus  5  Idque  illuftri  exemplo  confirmat :  mox  enim  •  -  - 
filbdit ,  cAn  non  videmus  Ifraelitas  malo  fuo  impetraf- 
fe  ,  quod  culpabili  concupifcentia  petierunt  1  Concupie¬ 
rant  enim  carnibus  vefei ,  quibus  pluebatur  manna  de 
coelo.  FafHdiebant  quippe  quod  habebant ,  &  quod  non, 
habebant,  impudenter  petebant, ,  quafi  non  melius  pete¬ 
rent,  ,  non  vt  cibus ,  qui  deerat , ,  indecenti  defiderio  pra- 
fiaretur ,  fed  vtille  qui  aderat, ,  fanato  fafUdio  fumen¬ 
tur.  Quando  enim  nos  delectant,  mala  ,  &  non  dele - 
fiunt,  bona ,  rogare  debemus  potius  Deum ,  vt  delectent, 
bona, quam  vt  concedantur  mala. 

Rede  itaque  ait  Iacobus  eorum  preces  a  Deo  VI II. 
non  audiri  ,  qui  ea  petunt ,  quibus  ad  voluptates 
perfruendas  abutantur :  Chriftus  enim  apud  Ioan- 
nem  b:  Quodcunque  ,  inquit ,  petieritis  Patrem  in  no-  b  cap.  14.13/ 
mine  meo ,  hoc  faciam.  Et  mox.  Si  quid  perieritis  in 
nomine  meo  ,  hoc  faciam.  Et  poft  multa  c  :  Si  quid  pe-  c 
tieritis  Patrem  in  nomine  meo  ,  dabit  vobis ,  vfque  modo 
non  petii ftis  quidquam  in  nomine  meo  ,  petite  ,  &  acci¬ 
pietis  ,  vt  gaudium  veflrum  fit  plenum.  Quid  autem 
fit  ,  in  nomine  Chrifti  petere  ,  explicat  Augufti¬ 
nus  d.  Quapropter,  inquit,  quando  volumus ,  vtfa-  d  Tra&^j. 
dat, ,  quodcunque  petimus ,  non  vtcunque  ,fed  in  nomine  111  I°* 
eius ,  hoc  efi ,  in  nomine  Saluatoris  petamus  3  noni,  er¬ 
go  contra  nofiram  falutem  petamus  ,  quod  fi  fecerit , 
non  Saluator  facit ,  quod  efi  nomen  eius  ,  fidelibus  eius. 


poHulari ,  ficut  feriptum  efi.  Quarit  e  primum  regnum  C  Efi  quippe  impiis  &  damnator  ,  qui  dignatur  fidelibus 
Dei ,  &  iuftitiam  eius ,  &  hac  omnia  adiicientur  vobis.  ejfe  faluator. 


Qui  enim  non  ait  dabuntur  , fed  adiicientur  ,prof e  flo  in¬ 
dicat .  aliud e/fe ,  quod  principaliter  datur ,  aliud  quod  fu- 
p  er  additur.  Quia,  enim  nobis  in  intentione  at  emit  as ,  in, 
vfu  vero  temporalitas  ejfe  debet ,  &  illud  datur ,  &  hoc 
nimirum  ex  abundanti  fuperadditur.  Et  tamen  fape  ho¬ 
mines  dum  bona  temporalia  populant  ,aterna  vero  pra- 
mianon  requirunt ,  petunt  quod  adiicitur ,  &  illud  non, 
defiderant  ,  vbi  adiiciatur  ,  nec  lucrum  fua  petitionis 
deputant, ,  fi  hiefint,  temporaliter  pauperes ,  &  illic  bea-  ■ 
titudine  diuites  in  sternum  viuant, ,  fed folis ,  vt  ditium 
efi,vifibilibus  intenti  labore  pofiulationis  renuunt  inuifibi- 
lia  mercari. 

Et  alibi  explicans  verba  Chrifti ,  Si  quid  petieritis 


Et  aliquanto  poft:  Si  autem  qui  in  eum  credit  ali¬ 
quid  per  ignorantiam  contra  fuam  falutem  petit ,  non  in 
nomine  Saluatoris  petit  ,  quia  Saluator  ei  non  erit ,  fi 
quod  eius  falutem  impedit ,  fecerit.  Vnde  tunc  expedit 
potius  ,  vt  non  faciendo  propter  quod  inuocatur  faciat, 
quod  vocatur.  'Tropterea  non  folum  Saluator ,  fed  etiam 
magifier  bonus ,  vt  faciat,  quodcunque  petierimus  in  ipfit 
oratione  ,  quam  nobis  dedit  ,  docuit ,  quid  petamus ,  vt 
etiam  fic  intelligamus  ,  non  petere  nos  in  nomine  magi- 
ftri ,  quod  petimus  prater  regulam  ipfius  maoifiri.  Sie 
fape  iufii  nonnulla  a  Deo  petunt ,  qua  licet  bona  fint,, 
quia  tamen  meliora ,  atque  vtiliora  daturus  efi  Deus ,  non 
exaudit  ad  voluntatem  ,  vt  exaudiat  ad  falutem.  Sic 


innomine  meo.  'Tenfite,  inquit  ,quafo petitiones vefiras,  D  Paulus  e  ter  Dominum  rogauit  ,  vt  ab  eo  recede-  c  t.adCot 


videte  fi  in  nomine  /efu  petitis ,  id  efi  ,fi  gaudia  flutis 
aterna  poflulatis :  in  domo  enim  /efu  lefum  non  quaritis, 
fi  in  aternitatis  templo  importuni  pro  temporalibus  ora¬ 
tis.  Ecce  alius  in  oratione  quarit  vxorem  ,  alius  petit  vil¬ 
lam  ,  alius  poflulat,  vefiem  ,  alius  dari  fibi  deprecatur 
alimentum  5  Et  quidem  cum  hac  defunt ,  ab  omnipotenti 
Deo  petenda  fupt ,  fed  meminiffe continuo  debemus ,  quod 
ex  mandato  eiufdem  noftri  Redemptoris  accepimus.  Qua¬ 
rite  primum  regnum  Dei,  &  iuftitiam  eius ,  &  hac  omnia 
adiicientur  vobis.  Et  hac  itaque  d  /efu  petere ,  non  efi 
errare  ,  fi  tamen  non  nimie  petantur  ;  fed  adhuc ,  quod 
efi  grani us ,  alius  poftulat,  mortem  inimici  ,  eumque , 
quem  gladio  non  pote (t  perfequi ,  perfequitur  oratione  3  & 
vim  adhuc ,  qui  maledicitur  ,  &  tamen  is  ,  qui  male- 


ret  tentario ,  nec  ramen  potuit  impetrare  ,  fed  di-  Il<8. 
uinae  gratiae  praefentiam  aflecutus  eft ,  cuius  praeli- 
dio  fretus  ,  tentationem  &  patienter  pertulit ,  & 
ftrenue  fuperauit.  Petamus  ergo  (  vt  ait  Auguftinus) 
quando  bene  petimus  ,  vt  non  faciat, ,  quod  no/v,  bene 
petimus. 

4.  ^Adulteri  nefeitis ,  quia  amicitia  huius  mundi  inimi¬ 
ca  efi  Dei  ?  Quicunque  ergo  voluerit  amicus  ejfe  facttli 
huius, inimicus  Dei  confhtuitur.) 

Graeci  codices  non  modo  adulteros  ,  fed  etiam 
adulteras  nominant  :  fic  enim  habent  ,  >tfil 
fxoiyrtKiftc ,  adulteri ,  &  adultera.  Videtur  autem  Ia¬ 
cobus  verba  Chrifti  quodammodo  imitari  ,  qui 


dicit, iam  de  morte  illius  reus  tenetur.  Jubet  aut  e  Deus,vt  E  apud  Matthaeum  {  dixit  :  Generatio  mala  ,  er  addi-  f  cap.«.J*> 


diligatur  inimicus ,  <&  tamen  rogatur  Deus,  vt  occidat, 
inimicum.  Quifquis  itaque  fic  orat , ,  in  ipfis  fuis  pre¬ 
cibus  contra  conditorem  ' pugnat,  ,  vnde  &  fub  Inda 
fpecie  dicitur  ,  fiat,  oratio, eius  in  peccatum  3  oratio  au¬ 
tem  in  peccatum  ,  eft  illa  petere ,  qua  prohibet  ipfe  ,  qui 
petitur. 

Neque  vero  diuina  bonitas  ,  aut  liberalitas  accu- 
fanda  eft  ,  cum  male  petentibus  ea  ,  quae  petunt, 
non  concedit ,  cum  alicubi  feribat  Auguftinus  non¬ 
nulla  Deum  placatum  negare  ,  quae  alioqui  conce- 


tera  fignum  quarit.  Adulteros  aurem  ,  &  adulte- 
ras  viros  ,  ac  foeminas  intelligit ,  rebus  humanis  , 

&  caducis  ftudentes ,  relidto  Deo  ,  cui  fideles  tan- 
quam  fponfo  adhaerere  maxime  debent.  Dixit 
enim  de  fidelibus  Paulus  g  :  Deffondi  enim  vos  vni  g  i-adCot. 
viro  virginem,  cattam,  exhibtre  Chrifto.  Qui  igi-11*2* 
tur  honores  ,  diuitias  ,  &  voluptates  pluris  fa¬ 
ciunt  ,  quam  redfa  ratio  poftulet  ,  aut  etiam  di¬ 
uina:  legi  praeferunt  ,  merito  vocantur  adulteri , 
quafi’ negledo  legitimo  coniugio  ,  impuras  ,  a& 
ticfai  i  as 


Explanatio  Cap.  I V.  141 

alfarias  tfoluptatds  fecjuantur ,  quanquam  fortafle  A  nobis,  fed  vt  Domino  feruiatur  Jnfiemttt.  Quamobretn 

..1.  ^  J..I _  1 1 ^  rf*rrf>  f^nrilriic  _ 


a  «Ip.ia.s. 


II. 


III. 


ad  filios  adulterinos  refpexir,vt  adulteros  filios  alie- 
nos,id  eft, degeneres,  &:  adulterinos  vocet :  Sic  enim 
loquitur  Paulus,  cum  ad  Hebraeos  ait  a :  Quod  fi  ex¬ 
tra  difciplinam  eftis, cuius  participes  fhfti  funt  omnes ,  ergo 
stdulteri.nonfilij  eftis. 

Quanquam  eo  loco  Graece  dixit  Apoftolus,  vd 9-«/, 
hoc  eft  ,  adulterini ,  feu  (purij.  Ec  verifimile  eft,  hoc 
(enfu  Chriftum  generationem  malam ,  &  adulteram 
appellafle ,  quod  a  patentum  filorum  moribus  Pha- 
rifaeorum ,  ac  Sadducaeorum  natio  degeneraret.  Si 
hoc  loco  lacobus  adulteros  vocat  eos  ,  qui  diuinae 
•  vocationi  non  refpondent, neque  Chriftiano  nomi¬ 
ni  congruentes  ,  &  confentaneos  mores  comple- 
iadTii.i.i<f  Auntur,  id  re&e  iis  aptatur,  quod  ait  Paulus  b:  Con¬ 
fitentur  fe  nojfe  DeumfitcHs  autem  negant.  Nam  qui  in  ® 
baptifmo  pompis,  ac  voluptatibus  nuntium  remi fe¬ 
runt,  &C  vtraque  tamen  repetunt,  &  ftudiose  Testan¬ 
tur,  Deo  quodam  modo  mentiuntur,  vt  de  quibuf- 
c  pfa.i?,4<.  dam  dixit  olim  Dauid  c :  F ilij  alieni  mentiri  funt  mihi, 
filij  alieni  innet erati  funt, tfr  claudicaverunt  k  femitisfuis. 
Sed  quae  fequuntur  priorem  magis  fententiam  indi¬ 
care  videntur, vt  adulteros  appelle t, alieni  thori  vio¬ 
latores:  qui  enim  .Chriftum  tanqnam  Tponfium  dili¬ 
gere  ,  8c  colere  debent ,  fi  impuris  voluptatibus  in- 
dulgeant,  iifque  vitra  modum  oble&encur ,  fpiritali 
profe&ofcfe  adulterio  polluuir,3c  contaminant. 

Hanc  fane  metaphoram  frequenti  illinc  probat 
Spiritus  fandfcus,  qui  in  prophetis  Hebraeos  ftepe  re¬ 
prehendit ,  quod  veri  Dei  cultu  rcli<fto,ad  idola  de- 
rcciflent.  Sic  enim  Ieremias  d  Synagogam  alloqui- ^ 
tur  :  Vulgo  dicitur , fi dimi ferit  vir  vxnrem  fuam  ,  &  re¬ 
cedens  ab  eo  duxerit  virum  alterum ,  nunquid  revertetur 
ad  eam  vitra  ?  Nunquid  non  polluta ,  &  contaminata  erit 
mulier  illa  ?  Tu  aut  em  fornicat  a  es  cum  amatoribus  mul¬ 
tis  ,  tamen  reuertere  ad  me,  dixit  Dominus ,  ego  reci¬ 
piam  te.  Eodem  fpedtant  Dei  verba  apud  Ofeam 
Judicate  matrem  vcfiram/usdicate, quoniam  ipfit  non  vxor 
mea,  &  ego  non  vir  eius,  auferat  fornicationes  fuat  a  facie 
fua ,  &  adulteria  fua  de  medio  vberum  fisorum.  Quin 
etiam  totum  eius  Propheta;  vaticinium  hac  videtur 
metaphora  niti  j.tertio  enim  quoque  verbo  Synago¬ 
ga;  fornicationes  ,  &  adulteria  obiicit.  Eademque 
ratione  idololatria ,  qua  quis  a  vero  Deo  recedens, 
idola  colitjfornicatio.&adulterium  appellari  folet.  q 
Sed  merito  feifeitari  quis  poteft,  quanam  ratione 
potuerit  citra  culpam  lacobus  tam  infigni  contume¬ 
lia  fideles  afficere.  Nam  fi  Chriftus  (  apud  Mat¬ 
thaeum  concilium  minatur  ei ,  qui  fratri  fuo  dixerit, 
raca,  gehennam  vero  ignis  ei,  qui  dixerit  fatue ;  quid 
fentiendam  eft  de  eo, qui  tam  turpe  fcelus,  quale  eft 
adulterium  ,  proximo  obiicit  ?  An  aliud  eft  contu¬ 
melia  ,  aliud  obiurgatio  ?  Ita  fane  aflerit  D.  Tho- 
i.i.qu>7*.  mas  g ,  quem  caetcri  Theologi  magnopere  probant: 
c.*.  contumelia  enim  non  modo  conuicium, fedprauatn 
continet ,  &  iniquam  voluntatem  proximum  deho- 
neftandi ;  quod  proculdubio  lethale  crimen,  graue- 
que  piaculum  cenfendum  eft.  Obiurgatio  vero  ver- 


4 


cap.j.i. 


f  cap.j.xi 


rede  Chriftus  fuppiicium  minatur  iis ,  qui  conuicia, 

6c  contumelias  in  alios  ad  eos  dehoneftandos  ia- 
dant :  nam  alioqui ,  vt  alicubi  monet  Ariftoteies  a ,  8  !'.4  Ethfc. 
ad  comitatem,  quam  Graeci  dlnftt&tiivv  vocant,  per-  caP,i:‘ 
tinct,apte,&  cum  aliqua  vcnuftate  citra  iniuriam  ta¬ 
men  ad  alios  obledandos  conuicium  obiedare.  Id 
enim  fpedare  folet  ad  fales  ,  Sc  facetias ,  quibus  ali¬ 
quando  cum  laude  inter  amicos  iocari  licet.  Quae 
cum  ita  fint ,  potqit  lacobus  non  modo  citra  cul¬ 
pam  ,  fed  magna  etiam  cum  laude  fideles  obiurgare, 

&  afperiori  verbo  increpare.  Nam  fapienter  alicubi 
monet  Seneca**»:  Corrigendus  eft,  qui  peccat,  &  admoni-  b  li.i.dei£% 
tione  ,& vi,  &  molliter,  &  affer  e,  melior  que  tam  fibi ,  caP'+- 
quam  aliis  faciendus ,  non  fine  cafiigatione,  fed  (ine  ira. 

Qualis  autem  debeat  efle  admonitio,  feu  cafti-  V  I. 
gatio,  his  verbis  docet  c :  Quid  ergo  ?  Nitrn  aliquando  c  lil>dc  ixa> 
cafiigatio  neceffariaefi  ?  quidni  ?  Sed  hac  /incera  cum  ra -  cap-4‘ 
tione, non  enim  nocet, fed  medetur fpecie  nocendo. Quemad¬ 
modum  enim  haftilia  detona ,  vt  corrigamus ,  adurimus, 

&  adattis  cuneis non  vt  frangamus ,  fed  vt  explicemus, 
elidimus,  fic  ingenia  vitio  praua  dolore  corporis,  animlque 
corrigimus.  Nempe  medicus  primo  in  leuibus  vitiis  ten- 
tat  non  multum  ex  quotidiana  confuetudine  infieflere ,  & 
cibis ,  potionibus,  exercitationibus  ordinem  ponere ,  ac  va¬ 
letudinem  tantum  mutata  vita  diffofitione  firmare, proxi¬ 
mum  efi,vt  modus  proficiat',  fi  modus ,  &  ordo  non  profi¬ 
cit  ,fub ducit  aliqua, & circuncidit  ,fi  ne  adhuc  quidem 
ref/ondet ,  interdicit  cibis,  &  abflinentia  corpus  exonerat , 
fi  frufira  molliora  ceffertmt ,  ferit  venam,  membri/que  ( fi 
adharemia  nocent, &  morbum  diffundunt )  mantis' affert, 
necvlla  dura  videtur  curatio ,  cuius  efi  falutaris  effectus. 

Ita  legum  prafidem ,  ciuitatifque  reFiorem  decet  ,quandiu 
potefl ,  verbis,  &  his  mollibus,  ingenia  curare,  vt  facienda 
fuadeat,  cupiditatemque  honefii ,  &  aqui  conciliet  animis y 
faci.lt  que  vitiorum  odium  pretium  virtutis. Tranfia,  dein¬ 
de  ad  trifliorern  curationem, qua  moneat  adhuc,  &  expro -  d  In  p 
b:  et  noui/fime  adpoenas,&  has  adhuc  leues,&  remeabiles  lib.°de  amic 
decurrat.vltima (upplicia  vltimis  fceleribus  ponat, vt  ne-  ab  adul.  di- 
mo  pereat,  nifi  quem  perire  etiam  pereuntis  interfit.  Por-  §nofc-&  Ilb* 
rb  ea  de  rc  vtilia  qusdam  praecepta  tradit  Plu-  f 
tarchus  a.  , .  '  ' 

I.  .  hib.iracun. 

Ne/ctus  quia  amicitia  huius  mundi  inimica  efi  Dei  ?  VII. 
Sunt  qui  legant,  inimicitia  eft  Dei,  fed,  vt  apparet, ni¬ 
hil  de  lententia  perit.  Simile  quiddam  dixit  Paulus 
ad  Romanos  0 :  Nam  prudentia  carnis  ,  inquit  ,mors  e  cap. 8.6. 
i  efi 1  priidcntia  autem  fpirittts ,  vita,  rfr  pax,  quoniam  fia- 
pientia  carnis  inimica  eft  Deo.  Vbi  eft  eadem  vox  Gne- 
5  qua;  inimicitiam  figriificat.  An  lacobus 
mundi  amicitiam  intelligit,qua  mundus  fiios  diligit? 

Cei  te  Chriftus  Dominus  apud  loanne  f  non  obfcu-  f  cap.ij.ift 
re  indicat,  mundum  improbos  amare,  iuftos,  ac  pios 
odio  profequi.  Si  mundus  vos  edit,  fcitote,quia  me  prio¬ 
rem  odio  habuit  ',fi  de  mundo  fuijfetis ,  mundus ,  quod 
fisum  erat ,  diligeret ;  quia  vero  de  mundo  non  efiis  ,  fed 
ego  elegi  vos  de  mundo ;  propterea  odit  vos  mundus.  Et 
poft  multa  i :  xfmen ,  amen  dico  vobis ,  quia  plorabitis,  g  eap.itf.io. 
&'  flebitis  vos ,  mundus  autem  gaudebit ,  vos  autem  con- 


bum  quidem  continet  acerbius  ,  &  quod  alioqui  ad  E  mftabimini ,  fed  trifiitia  veftra  vertetur  in  gaudii 

rnnilirnim  Rf  rnnrnmi»lidtn  C„pA-,rpr  C/.A  C .  _ _ ; _ _ _  n  i. 


conuicium  ,  &  contumeliam  fpedtaret ,  fed  quia  ta¬ 
men  a  corrigendi  ftudio,  honeftaque  voluntate  pro- 
ficifcitur,  nifi  aliquo  pafto  modum  excedat ,  culpa 
vacat ,  atque  hac  ratione  Chriftus  Dominus  apud 
hcap.vlt.xj.  Lucam  difcipulos  ftulros  ,  &  tardos  corde  ad  cre- 
i^cap.  3.  ad  dendum  vocauit;  &  Paulus  *  Galatas  infenfatos  ap- 
Pe^au,t>  idemque  k  Ananiam  Sacerdotem  hypocri- 
fis  infimulauit ,  cum  eum  parietem  dealbatum  no- 
V.  minauit. 

1  h.i.de  Ser.  Rc&e  tamen  monet  Auguftinus  1  ,  raro  admo- 
capmj'o  r^dum  ’  ^  nonr)hi  magna  vigente  neceffitate  afperio- 
pro«J[  fio.  res  °hiurgationes  adhibendas  efte,  in  quibus,  i\x.,non 


Et  profedo  negari  non  poteft, mundum  ea  maxi-  VIII. 
me  probare  ,  ac  diligere  ,  quae  Cx  aduerfo  pugnant 
cum  Deo  ,  qua  ratione  Paulus  *>  daemones  re&ores  h  ad  EPhe(* 
mundi  appellauit  ,  &  Chriftus  *  diabolum  mundi  51 

principem  nominauit.  Mundi  enim  nomine  eum 
proculdubio  indicauit,  de  quo  ait  Ioannes  k,Etmun-  k  cap.i.rc. 
dus  eum  non  cognouit.  Sic  enim  explicat  Auguftinus, 
vt  alibi  copiofius  docui.  Ita  mundus  vitiofos,&fce- 
leftos  amat,  promouet, colit.  Contra  vero  iuftos, pc 
pios  exceratur.  Ira  in  libro  Sapientia; 1  loquuntur  t  cap.i.i  u 
impij.  Circumucniamus  ergo  iuftum  ,  quoniam  inutilis 
eft  nobis ,  &  contrarius  eft  operibus  noftris,  &  improperat 
nobis 


X42  EpiflB.Iacobi 

nobis  peccata  le<ris ,  &  diffamat  in  nos  peccata  difciplina  A 
nofba.  Et  multa  deinceps.  An  eam  amicitiam  Deo 
inimicam  effe  affirmat  lacobus ,  qua  diligitur  mun¬ 
dus  ,  &  ea ,  quae  in  mundo  funt  J  Vt  enim  ait  loan- 
a  ep.i.c.t.ij  nes  a  ,  nec  mundus,  neque  ea ,  qua:  in  mundo  funt, 
amore  digna  videntur.  Nolite  ,  inquit ,  diligere  mun¬ 
dum,  neque  ea,  qua  in  mundo  funt.  Si  quis  diligit  muff~ 
dum,non  eff  caritas  Patri*  in  eo  -,  quoniam  omne ,  quod  eff 
in  mundo ,  concupifcentia  carnis  eff  &  concupifcentia  ocu¬ 
lorum, &  fuperbia  vita,  qua  non  eff  ex  P atre,fed  ex  mun¬ 
io  eff.  .......  v  F 

Huic  autem  pofterion  explicationi  maxime  ra- 
uent,  quae  mox  fubiiciuntiuv  Qificunqiie  ergo,  inquit, 
voluerit  amicus  effe  faculi  huius,,  inimicus  Dei  conftitui- 
tur.  Quo  loco  rede  Didymus:  Qui  J"  * 


IX. 


Ita  enim  dixerat  Chriftus  miffiirum  fe  ipiritum  XIII. 
veritatis,  quem  mundus  non poteff  accipere.  In  quem  lo¬ 
cum  Auguftinus  a  :  Sic  autem  ,ait,  mundum  dixit ,  non  aTtad.  74, 
poffe  accipere  Spiritum  fandum  ,  ficut  etiam  dictum  eff ,  *n  Ioan’  ' 
prudentia  camis  inimica  eff  in  Deum :  legi  enim  Dei  non 
eff  fubietla  :nec  enim  poteff ,  velnt  fi  dicamus,  iniuslitia 
iuflitia  effe  non  poteff.  Mundum.quippe,ait,hoc  loco  mun¬ 
di  fignificans  dilectores ,  qua  dilectio  non  eff  a  Patre  3  er 
ideo  dilectioni  huius  mundi,  de  qua  fatagimus ,  vt  minua¬ 
tur, &  confumatur  in  nobis ,  contraria  eff  dilectio  Dei,  qua 
diffunditur  in  cordibus  noffris per  Spiritum  f anctum ,  qui 
datus  eff  nobis. 

Nec  tamen  defunt  plurima  alia  argumenta  ,  quae  XIV. 
apertiflime  doceant,  hsec  omnia, qua:  turba  miratur, 

&  fufpicit ,  non  modo  non  effe  amanda ,  fcd  dei pi- 


mundum, inimicus  Dei  effe  monftratur,  ficut  'e  diuerfo,  qui  B  cienda  potius ,  atque  ex  animo  contemnenda.  AfFe- 


non  peccando  amicitias  apud  Deum  pietate  confirmat, 
continuo  mundi  aduerfarius  inuenitur.  Fndefcun  im- 
pofftbile  eff  feruire  Deo,&  mammona, ita  amicum  Dei  effe 
fmul  &  mundi.  Et  profecto  nifi  mea  me  fallit  opi- 

b  cap.  6.14.  nio,hocfignificauit  Chriftus, cumapud  Matth?um  b 
dixit :  Nemo  poteff  duobus  dominis  feruire  ,  aut  enim 
vnum  odio  habebit ,  &  alterum  diliget, aut  vnumfuffine- 
bit ,  &  alterum  contemnet.  Re  namque  vera  ea  eft  ani¬ 
mi  humani  ratio,  vt  duo  praefertim  contraria  amare 
nequaquam  poffit. 

X.  Quod  quanquam  obfcure  indicauit  Ifaias  c,  cum 

e  cap.18.10.  dixit :  Coanguffatum  eff  enim  ffratum ,  ita  vt  alter  deci¬ 
dat-, pallium  breue  eff,vtrumque  operire  non  poteff. Quod 


ram  nonnulla  ex  Seneca  ,  idque  eo  libentius ,  vt  pu¬ 
deat  Chriftianos  ea  tantopere  mirari ,  atque  auide 
concupifcere ,  qux  Philolophus  a  vera  fide  ,  acreli* 
gione  alienus  nihili  facienda  monet.  Relinque  b,  ait,  b  epift.Sj, 
iffa  iam  dudum,  ad  qua  difeurritur  3  relinque  diuitias  aut 
periculum  poffdemium,aut  onus  3  relinque  corporis,  atque 
animi  voluptates ,  molliunt ,  dr  eneruant  3  relinque  ambi¬ 
tum,  tumida  res  eft ,  vana ,  ventofa ,  nullum  habet  termi¬ 
num  3  tam  folicita  eff ,  ne  quem  ante  fe  videat ,  quam  ne 
alium  poft  fe  3  laborat  inuidia  dr  quidem  duplici ;  vides 
autem  quam  mifer fit, fi  is, cui  inuidetur,  dr  inuidet.  Con - 
fragofa  infaftigium  dignitatis  via  eff. 

Et  alibi  c :  Malitiam  ,  dr  ammnoft  animi  veternum  X  V. 


Hom.  j.in  vtre&e  ait  Chrvfoftomus  d,  de  dominis  contrariis  C  perficiemus ,  quarnuis  multus  circa  diuitiarum  radian-  cep.115. 


XI. 

c  lib.i.c.j. 


accipiendum  eft',  &  ob  eam  caufam ,  vt  monet  Ori- 
geneSjiuflit  Dominus, vt  populus  ex  ^Egypto  educe¬ 
retur.  Non  vult ,  inquit ,  Mofes,  vt  populus  in  <ts£gy- 
pto  poftus  feruiat  Domino  ,  fedvt  exeat  in  defertum,  dr 
ibi  feruiat  Domino,  hoc  efi,  quod  ofendit ,  quia  donec  quis 
in  tenebris  fiecularibus  manet  ,&  in  negotiorum  obfcun- 
tate  ver  fatur ,  non  potef  feruire  Domino  :  non  enim  potef 
duobus  dominis  feruire, non  poteff  domino  f  er uir  e, dr  mam¬ 
mans..  Exeundum  igitur  nobis  eff  de  isEgypto ,  relinquen¬ 
dus  eft  mundus  f  volumus  Domino  feruire ,  relinquendus 
inquam  animo.  . 

Ita  videmus  in  libris  Regum  e  3  non  potuifle  ar¬ 
cam  Dei  vna  cum  idolo Dagon  confiftere  , fedido - 
lum -truncum  ante  arcam  concidifte,quia  neceffe  eft 


titirn  fplendor  impediat,  dr  intuentem  hinc  honorum, illinc 
magnarum  poteftaturn  falfs  lux  verberet  3  tunc  intelligere 
nobis  licebit ,  quam  contemnenda  miremur  -,  fmiilirni  pue¬ 
ris,  quibus  omne  ludicrum  in  pretio  eft  parentibus  quippe, 
nec  minus  fratribus  praeferunt  paruo  are  empta  monilia. 
Qjpd  ergo  inter  nos  ,  dr  illos  intereft ,  vt  Arifion  ait ,  nifi 
quod  nos  circa  tabulas,  dr  ftatuas  in  [animus  carius.inepti } 
Illos  reperti  in  litore  calculi  leues,  dr  aliquid  habentes  va¬ 
rietatis  delectant , nos  ingentium  macula  columnarum, qua 
ftue ex  <zs£gyptiis  arenis,  fine  ex  A 'frica  folitudimbus  ad- 
ueEla  porticum  aliquam  ,  vel  capacem  populi  cenationem 
ferunt.  Miramur  parietes  tenui  marmore  indutos ,  cum 
fetamus ,  quale  fit  ,  quod  abfeonditur ,  oculis  noffns  impo¬ 
nimus,  dr  citm  auro  tecla  perfundimus,  quid  aliud,  quam 


in  humano  pedore  mundi  tanquam  idoli  amorem  £)  mendacio  gaudemus  ?  Scimus  enim  fubillo  auro  foeda  li- 


concidere,  fi  diuinus  amor  retinendus  eft.  Ait  enim 
fMat.10.37.  Chriftus  f :  Qui  amat  patrem  ,  aut  matrem  plufquam 
me,  non  eff  meffgnu'  qui  amat  filium ,  aut  filiam  fu- 

g  cap.  1 4.16  per  me,  non  eff  me  dignus.  Quin  etiam  apud  Lucam  o 
propinquorum  omnium, atque  adeo  fui  ipfius  odium 
requirit.  Si  quis ,  inquit ,  venit  adme,&  non  odit  pa¬ 
trem  fuum,  &  matrem,  dr  vxorem,  &  filios, &  fratres, & 
forores ,  adhuc  autem  &  animam  fuam  ,  non  poteft  meus 
effe  dtfapulus.  Qmcumque  ergo,  ait  lacobus  ,  voluerit 
amicus  effe  faculi  huius,  inimic  is  Dei  conflituitur. 

Vbienim  quis  aliquo  lefe  graui  fcelere  obftrin- 
gir  ,Deo  quodam  modo  nuntium  remittit,  cum,  vt 
afferunt  Theologi, in  quolibet  lethali  crimine hade- 
nus  Dei  odium  irfuoluatur  3  quod  in  eo  ineft  auerfio 
a  Deo  ea  ipfa  ratione ,  qua  qui  peccat,  vt  fe  maxime 
diligere  videatur ,  re  tamen  vera  fe  ipfum  odit.  Ita 
.  enim  dixit  Dauid  .h :  Qui  diligit  iniquitatem ,  odit  ani¬ 
mam  fuam-,  cum  tamen  quicquid  fceierum  im¬ 
probis  perpetratur  ,  ab  amore  fui  tanquam  a  fonte 
oriatur,  vere  namque  ac lapienter  dixit  Augufti- 
i  lib.  14. ciu.  nus  ‘ :  Fecerunt  itaque  ciuitates duas  amores  duo,ciuita- 
cap.1.8.  tem  Hierufalem  amor  Dei ,  vfque  ad  contemptum  fui  j  ci- 
uitatem  Babylonem  amor  fui ,  vfque  ad  contemptum  Dei. 
Hoc  igitur  argumento  maxime  nititur  lacobus  per* 
fuadeie  neque  mundum  ,  neque  ea  ,  qux  in  mundo 
funt,  efte  diligenda. 


XVI. 


xii. 


h  pfal.K 


gna  latitare ,  nec  tantum  parietibus, aut  lacunaribus  orna 
mentum  tenue  pratenditur  omnium  iftorum,  quos  incedere 
altos  tfidesfforaSleata felicitas  efi. 

Totus  mihi  hic  au&or  deferibendus  eflet,fi  eun¬ 
da  velim  percurrere ,  qux  in  hanc  fententiam  non 
minus  ornate, quam  copiose  difterit.  Sed  vt  redeam 
ad  iacobum  ,  illud  eft  inprimis  Chriftiano  viro  me¬ 
tuendum  ,  ne  dum  caduca.,  &  mortalia  bona  aut  ap¬ 
petit  ,  aut  ardentius  amat,  Dei  inimicitiam  incurrat. 

Scripfit  d  enim  Paulus  :  Qui  volunt  diuites fieri,  inci-  d  r'atJ  Ti®' 
dunt  in  tentationem ,  dr  in  laqueum  diaboli ,  dr  de Cideria  6'*‘ 
multa  inutilia, dr  nociua,qu&  mergunt  hominem  in  interi¬ 
tum,  dr  perditionem.  Inde  exiftit  inimicitia  cum  Deo, 
qua  nihil  cogitari  poteft  hominum  generi  pernicio- 
fius.  Quam  magnum  autem  id  malum  fit,p:ane  in* 
telliget ,  qui  quantum  bonum  fit  cum  Deo  amicitia 
iungi  vtcunque  cognoueric.  Hxc  enim,vr  ait  Augu- 
ftmus  comparatur  purgatiffimis  moribus  ,dr  illo  fine  c  Ii*de  Gea- 
pracepti ,  de  quo  Apoftolus  ait,  finis  pracepti  efi  caritas  de  ^°n-jManlC' 
corde  puro-,  conficientia  bona  ,  dr  fide  non  ficla. 

Quo  etiam  fpe&ant  illa  apud  Bafilium  f,cum  enim  X  V  I  !• 
de  caritate  in  Deum  loqueretur ,  eam  docet  perfe-  I  1D  P^’ 
dam  effe  oportere.  Quantum  enim ,  ait ,  dilectionis  in 
hac  inferiora  infiitmpferis,  tantum  neceffe  eft,  vt  ei  adimas, 
quod  totum  eff, eoque  pauci  ex  omnibus  amici  Dei  appella¬ 
ti  funt, quemadmodum  firiptum  eft  Mofiemf  nifi e  amicum. 


Explanatio  Cap.  IV.  143 


&  Qt  ToaUnes :  Amicas  enim  fponfi ,  inquit ,  flans  gaudio  A 
gaudet,  hoc  efi,  qui flabilem,  atque  immobilem  in  Chriflum 
, caritatem.,  retinet hic  dignas  eft  ipfius  amicitia  idcirco 
dificipulis  iam  perfetlis  Dominus  ait ,  non_.  iam  dico  vos 
feruos,fed  amicos.  Refpexit  quippe  Bafilius  aci  Chrifti 
a  cap.  1  5.13.  verba  apud  Ioannem  a  ,  Vos  amici  mei  eflis ,  fi  feceri¬ 
tis  ,  qua  ego  pracipio  yobis.  Jam  non  dicavit  vos  feruos , 
quia  feruus  nefrit.  quid  faciat,  dominus  eius.  V n  au¬ 
tem  dixi  amicos, quia  omnia,  quacunque  audiui  a  Patre 
b  T  ra&.S  5 . .  meo ,  rtota  feci  vobis.  In  quem  locum  Auguftinus  b: 
in  Ioan.  Magna,  inquit,  dignatio, cum  femus  bonus  effe  nonpofflty 

nifi  pracepta  domini  fui  fecerit ,  htr.c  amicos  fuos  voluit 
intelUgi,vnde  ferui  bom  pojfuut  probari.  Sed ,  vt  dixi ,  ifta 
dignatio  eft, vt  dominus  ,  quos  nouit  feruos  fuos ,  dignetur 
dicere  amicos  fuos. 

XVIII»  Deinceps  autem  oftendit ,  cofdem  elTe  feruos  ti-  B 
more  cafto ,  &  filiali ,  Sc  amicos  caritatis  ardore ;  & 
quia  caritas  timorem  feruilem  excludit, non  ferui, fed  ami- 
c  Hb.  io.m  ci  appellantur  iufti.  Neque  aliter  Cyrillusc.  Quidau- 
Ioan.cap.13.  tem)[nopxit,maius, quid  clarius ,quanu  Chrifti  amicum 
drefe  ,&  appellari  ?  Excedit  hac  certe  dignitas  natura 
humana  terminos  -.omnia  enim  feruitmt  creatori, vt  ait 
d  pfal.118.  pfalmifta  nec  quidquam  eft, quod  iugo  femitutis  eius  non 
fubiiciatur.  Quod  cum  ita  fit  ad  fupernaturalem  gloriam 
feruantes  mandata  fua  Dominus  redigit ,  non  feruos,  fed 
amicos  appellans,  &  vt  amicos  in  omnibus  traclans.  Ma¬ 
gna,  &  fplendida  iftapramia  funt.  Et  multa  deinceps. 
c  pfal.138.17  Denique  Dauid  « :  Mihi  autem,  inquit,  nimis  honorifi- 
catifunt  amici  tui, Deus, nimis  confortatus  eftprincipatus 
eorum. 

XIX.  Hoc  porro  honore  non  modo  carent ,  qui  cum  C 
Deo  inimicitiam  contrahunt ,  fed  innumerabilibus 
propemodum  malis  obnoxi)  degunt ,  tametfi  non- 
nunquam  caducis ,  &c  mortalibus  bonis  affluere  vi- 
f  pfal.36.10,  dentur.  Ita  enim  dixit  alicubi  Dauid:  Inimicivero 
Domini  mox  vt  honorificat  i  fuerint,  &  exaltati, deficientes 
gverf.js*  quemadmodurru  fumus  deficient.  Et  aliquanto  S  poft: 

Vidi  impium  fuperexaltatum ,  &  eleuatum  fient  cedros 
Libani,  &  tranfeui,  (fi1  ecce  non  erat,,  &  quafiui  eum  ,  & 
h  li.15.M0r.  non  eft  inuentus locus  eiu*.  Quo  loco  Gregorius  h  glo- 
e.t7.fllias  35  rjam  iniqui  deferibi  autumat,  quaeillico  euanefeit. 
i  li{>.J7.c.j.  Et  alibi  '  ad  illa  verba  lob :  Eleuati  funt  ad  modicum, 
Crnon fubfiftent .  Iniquorum ,  inquit, gloria cumplerun- 
qne  in  annorum  multitudinem  tenditur ,  ab  infirmorum 
mentibus  ejfe  longa, &  quafi flabilis  aflimatur.  Sed  cum 
repent  in  :ss  hanc  finis  intercipit  fireuem  proculdubio  fuijfe  D 
redarguit, quoniam  determinans  innote frit , quia  quod pra- 
terire  potuit, modicum  fuit. 

XX.  Paucis  autem  interiedis  fubdit:  Hanc  brevitatem 
gloria  temporalis  afficiens  iterum  dicit :  Vidi  impium  fu- 
perexaltatum-,,&  eleuatum  fuper  cedros  Libani, &  tr an  fl¬ 
ui  ,  er  ecce  non  er  at. Hinc  iterum  ait ,  pufillum  adhuc ,  & 
non  erit  peccator.  Hinc  lacobus  dicit :  Qua  eft  enim  vita 
veftra?  vapor  efl  ad  modicum  parens.  Hinc  Propheta 
breuit  at  em  gloria  carnalis  penfans  denuntiat  dicens :  Om¬ 
nis  carofcenurn,  &  omnis  gloria  eius  ,ficut  ftosfoeni.  Ini¬ 
quorum  quippe  potentia  fccni floribus  comparatur,quia  ni¬ 
mirum  carnalis  gloria  dum  nitet ,  cadit ;  dum  apud  fe  ex¬ 
tollitur,  repentino  intercepta  fine  terminatur.  Sic  namque 
aurarum  flatu  in  altunu,  (ripula rapitur  , fed  cafu  concito 
ad  ima  reuOcatur.  Sic  ad  nubila  fum  ut  attollitur ,  fed  re-  E 
pente  in  nihilum  tumefeendo  diftipatur.  Sic  ab  infimis  ne¬ 
bula  denfe flendo  fe  erigit,  fed  exortus  hanc folis  radius ,  ac 
fi  non  fuerit, ab fiergit.  Sic  imberbarum  fuper firie  noclurni 
roris  humor  afpergitur,  fed  diurni  luminis  fubit  0  calore fic- 

.  catur.  Sic  (pumofie  aquarum  bulla  inchoantibus  pluuiis 
excitata  ,  ab  intimis  certarim  prodeilnt ,  fed  eo  celerius  di¬ 
rupta  depereunt ,  quo  inflata  ritius  extenduntur :  curnque 
excrefcunt ,  vt  appareant ,  crefcendo  peragunt ,  ne  fub- 

XXI. 

k  Ii.i.c,i.3o.  Quamobrem  in  libris  Regum  dixit  Dominus: 


Quicunque  glorificauer it  me ,  glorificabo  eum ,  q tu  autem 
contemnunt  me, erunt  igriobtlesi  Quo  loco  Ambrofius  a  a  ltb.de  Pa- 
fecutus  Septuaginta  ,  ita  legit :  Contemptor  mei  honore  rad.CilI*  ’ 
priuabitur.  tum  fubdit :  Licet  nobis  ex  his  verbis  ali¬ 
quid  aftimare :  Deus  enim,  operatur  quod:  bonum  eft  ,  non 
quod  malum.  Ergo  doceant  te  verba  diuina  ,  quia  opera¬ 
tur  gloriam, poenam  relinquit.  Honorificam  cs  rue ,  inquit, 
honorificabo.  Honorem  bonorum  operationis  fua  effe  decla¬ 
rans.  Et  contemptores,  inquit,  mei ,  non  dixit ,  honore  pti- 
uabo,fed  honore  priuabuntur,non  fiu  operationi  deputans 
eorum  imuriam  ,fedquid  futurum  efjct,oftendc-ns.  . 

Eadcmque  ratione  loquitur  hoc  loco  lacobus:  XXII. 
Qui  voluerit ,  ait ,  amicus  effe  fieculi  huius ,  inimicus  Dei 
conftiinitur ;  non  Deo  audore ,  fed  fuo  ipfius  vitio, 
qui  ea  ledetur,  qua:  lenftun  demulcent,  atque  oble- 
dant,&  improbis  cupiditatibus  obtemperet ;  neque 
enim  Deus  cuiufquam  flagitij  exiftimandus  eft  au- 
dor,  qui,  vt  ait  Petrus  b ,  Non  vult  aliquos  perire  .fed  b  ep.*.c.$.$J 
omnes  ad  poenitentiam  reuerti ;  quod  apud  Ezechie- 
lem  e  Dominus  ipfe  teftaturhis  verbis  :  Viuoego,di-  c  cap.33.1x. 
rit  Dominus  Deus, nolo  mortem  impij ,  fed  vt  conucrta- 
tur  impius  avia  fua.  Et  Rapiens  d :  Non  dicas ,  ille  me  d  Ecclef.iy. 
implanatur :  non  enim  neceftdrij  funt  ei  homines  impij.  ’ 

NecelTe  igitur  eft  ad  amicitiam  cum  Deo  recon-  x  XI I X. 
ciliandam  ,  &  retinendam  mundum ,  &  ea ,  quae  in 
mundo  funt,  prorfus  contemnere.  Quod  eleganter 
Iuftinus  Martyr  c  his  verbis  docuit:  Frater  ea  autem  QDe^”ta 
mundum  omnem  non  noftrum,fed  fuprd fidem  etiam  alie-  1 

mm  effe  ducemus ;  &  proinde  neque  amicitias  terrenas 
quaremus ,  nec  qua  ab  inftpictitibus  beatitudinis  nomine 
laudantur  opes ,  in  vrbis  magnitudine ,  aut  neccjfariorum 
copiis,qua  ne  expetenda  quidem  funt :  non  enim  ex  hoc  fu¬ 
mus  Jaculo  excepti,  fi  cognati  ejfe,  (fi  affines  mundi  ifiius 
velimus.  Multo  autem  copiofius  Bafilius  f :  Cum  Do-  f  Reg.  fuf. 
minus,  inquit, nofter  Iefus  Chrifius pofi  multa, edque  mul-  eTP,lc.  relP» 
tisex  rebus  geflis firmiffime  a  fe  tradita  documenta  ad  om-  '  9  ’ 
nes  loquatur  ,  &  dicat :  Si  quis  venit  ad  me,  abneget  fe- 
rnetipfum  ,  er  tollat  crucem  ftiam  ,  &  fequatur  me.  Et 
item  :  Sic  igitur  quicunque  ex  vobis  ,  qui  non  rerimeiat 
omnibus ,  qua poffidet,  non  potefi meus  ejje  difripulus  :Nos 
praceptum  hoc  ad  plura  arbitramur  pertinere,  quorum  ne- 
ccjfaria  alienatio  fit.  Nam  qt  diabolo  in  primis  renttncia- 
mttsjtemqiie  ajf cilionibus  carnis, qui  abdicauimu s  occulta 
dedecoris, confanguinit  at  ibufque,  ac  familiaritatibus ,  qua 
eum  hominibus  nobis  fitnt  ffirnditcrqtie  confmtudini  etiam 
vita ,  qua  perfellioni  Euangelij  falutis  aditer fatur.  Et 
quod  his  omnibus  magis  necejfarium  eft  ,  quilibet  ftbimet 
ipft  renunciat ,  qui  exuit  veterem  hominem  Cum  actibus 
fitis, qui  corrumpitur  fecundum  defit deria  erroris ,  poftremb 
affeci iombus  cunilis  mundanis ,  qua  pietatis  propofiium 
valeant  impedire, nuncium  remittit. 

Et  multa  deinceps  in  eamdem  fententiam  fubii-  XXIV. 
cit ,  quae'  aperte  oftendunt ,  eunda ,  qua- in  mundo 
funt,  qua:que  ab  imperitis  habentur  in  pretio, de(pi- 
cierida  ,  &c  contemnenda  effe  :  quod  ipfum  docet 
Gregorius  Nazianzenus  S  ,  qui  fratrem  Caefarium  g  ep.ad  C^- 
grauiftlmis  verbis  obiurgat ,  quod  honorum  amore  lar,5 u 
delinitus ,  fe  in  luliani  Caelaris  Chriftianae  fidei  de- 
fertoris  familiam  contulerat,  publicique  aerarij  pro¬ 
curationem  fufeeperat.  Huc  fpedat  quod  alicubi 
feribit  Tertullianus.  In  -hoc  mundo  nihil  noftra  imereft, 
nifi  vt  quam  primum  ex  eo  excedamus.  Egregie  veto  / 
Cyprianus  h.  Sciant,  hvqim,Chriftiani  bona  illa  effe, qua  h  de  hab. 
funt  fpmttialiafl.uiina, coele  [lia, qtu  nos  ad  Dominum  dat-  ^US- 
eant ,  qua  nobifeum  apud  Deum  perpetua  poffejfione  per¬ 
maneant.  Caterum  quacunque  terrena  funt  in  faculo  acce¬ 
pta,  &  hic  cum  faculo  remanfura  ,  tam  contemni  debent, 
quam  mundus  ipfe  contemnitur,  cuius  pompis ,  &  deliriis 
iam  tunc  reminciauirnm ,  cum  meliore  tranfgrejfu  ad  Do-  . 
miniem  venimus.  Hinc  Ioannes :  Nolite ,  ait  ' ,  diligere 
mundum  t  neque  ca,qua  in  mundo  funt .  Rurfus  alibi 1  :  ' 

Eius' 


144  Epift.  B.  Iacobi 


Eius  eft  in  munio  diu  velle  munere, que  mundus  obleftat,  A 
quem  faculum  blandiens,  atque  decipiens  illecebris  terrena 
voluptatis  inuitat.  Porro  cim  mudus  oderit  Chriflianum, 
quid  amas  eum ,  qui  te  odit ,  fr  non  magis  fequeris  Chri- 
flum,qui «  redemit,  fr  diligit  ?  Mundus ecce  nutat, (fria¬ 
bitur,  fr  ruinam  fui  iam  non  feneElute  rerum  ,fedfine  te- 
ftatur ,  fr  tu  non  Deo  gratias  agis ,  rton  tibi  gratularis, 
quod  exitu  maturiore  fubtraBus,  ruinis,  fr  naufragiis,  fr 
plagis  imminentibus  exuaris  ?  Confiderandum  efl,fr  iden¬ 
tidem  cogitandum  renunciafle  nos  mundo  ,  fr  tanquam 
hofpites,  fr  peregrinos  hic  interim  degere.  Alia  pene  fex- 
centa  afferri  pofTenr  ad  hunc  Iacobi  locum  illuftran  - 
dum ,  qua:  tamen  libens  in  przfentia  omitto  ,  quod 
plura  ad  epiftolam  Ioannis  ,  vbi  hac  de  re  iterum 
agendum  erit,  mihi  necelTario  repetenda  fmt. 

f .  An  putatis ,  quia  inaniter  Scriptura  dicat ,  Ad  inui- 
diam  concupifcit  Spiritus,  qui  habitat  in  vobis?~\ 

I.  Locus  eft  admodum  obfcurus,  &  explanatorum 
partim  filentio ,  pardm  alienis  explicationibus  fupra 
quam  credi  poteft,impeditus.  Nam  8c  de  verborum 
fenfu  ambigitur ,  nec  fatis  liquet ,  ex  quo  Scripturae 
loco  haec  verba,  quae  a  lacobo  commemorantur,  de¬ 
prompta  fint.  Itaque  nonnulli  fpiritum  ad  inuidiam 
concupifcere  nihil  aliud  putant  efle ,  quam  fenfurn, 

&  cogitationem  humanam  ad  malum  ferri ,  atque 
adeo  alienis  bonis  inuidere  ,  atque  inde  triftitiam, 
angoremque  concipere,  quod  pertinet  ad  amicitiam 
huius  mundi ,  quali  alludat  lacobus  ad  id  ,  quod  in 
aeap.  6.5.8:  libro  Genefeos  a  feriptum  eft :  Senfus  enim ,  fr  cogi- 
cap.S.ti.  tatio  humani  cordis  tn  malum  prona  funt  ab  adolefcentia  C 
fua.  Ita  fpiritum  humanum  accipiunt,  cum  tamen 
quod  mox  fubiungit  Apoftolus,  Maiorem  autem  dat, 
gratiam,  de  diuino  Spiritu  accipiendum  effe  non  ne- 
ent :  verum  id  cum  Iacobi  verbis  nequaquam  co- 
aeret.  Particula  enim  aduerfatiua,  <t«?ewL.,vtramque 
fententiae  partem  de  eodem  fpiritu  explicandam  effe 
fignificat. 

II.  Quorfum  autem  pertineat  prouocatio  ad  inui- 
diam,quae  oritur  a  praua  cupiditate  in  hominum  ani¬ 
mis  penitus  infita,nec  fatis  intelligo,nec  quemquam 
arbitror  id  commode  explicare  poffe.  Ad  amicitiam 
enim  huius  mundi  non  liuor  tantum,  atque  inuidia, 
fed  omnes  prauae  affe&iones,  &  cupiditates  referun¬ 
tur  ,  quae  ab  amore  fui ,  fuorumque  commodorum  ^ 
luapte  natura  manant.  Quocirca  humanus  fpiritus  u 
non  ad  inuidiam  modo  ,  fed  etiam  ad  auaririam  ,ad 
odium  ,  ad  contentiones  ,  &  id  genus  alia  prouocat. 
An  dc  coelefti,  ac  diuino  Spiritu  loquitur  Apoftolus? 
Omnino  fic  plurimi  arbitrantur,  ex  quibus  tamen 
nonnulli  hanc  lentendam  adhibita  interrogatione 
proferedam  cenfenr,vt  negationem  contineat.  Qua¬ 
li  dicar.  An  putatis  Spiritum ,  qui  habitat  in  vobis 
ad  inuidiam  ,&  concentiones  prouocare  ?  Vtfubau- 
diatur,id  nequaquam  affirmandum  videri.  Ita  figni- 
ficari  putant  diuinum  Spiritum  alia  omnia' fuadere* 
inuidia  enim,  aemulatio,  8c  contentionis  ftudium  ad 
amicitiam  huius  mundi  pertinent.  Atque  ita  hanc 
Iacobi  fententiam  aliis  verbis  a  Salomone  exprimi  E 
b  Sap.i.tl  autumant,  cum  dicit  b .  Benignus  efi  fpiritus  fpientia * 
vt  lacobus  non  ipfa  Scripturae  verba,  fed  fententiam 
dumtaxat  exprefferit. 

III.  Ego  pofteriorem  hanc  fententiam  ha&cnus  pro¬ 
bo,  vt  nihil  dubitem  loqui  Apoftolumde  ccelefti, ac 
diuino  Spiritu ,  qui  beneficio  fidei  in  eundis  fideli¬ 
bus  ineft,in  iuftis  autem  etiam  cceleftis  gratia:  mune- 
e  ad  Rom.8.  re  :  Sic  enim  ad  Romanos  feribit  Apoftolus  :  (Juod 
fi  Spiritus  eius,  qui  fiufcitauit  lefurn  a  mortuis ,  habitat  in 
vobis,  qui  f ufiitauit  Jefitm  Chrifium  a  mortuis, viuificabit 
d  1  ad  Cor.  &  mor,ait*  corpora  veflra  propter  inhabitantem  Spiritum 
3:6.  eius  in  vobis.  Et  alibi  d  -.Ne fcitis  qttia  templis  Dei  cftis,fr 


Spiritus  Dei  habitat  in  vohislS ic  Lucia  virgo  caftiflima 
veri Ifime  oliin,prudentiflimeque  pronuciaint,  cafte, 
ac  pie  viuetes  efle  Spiritus  fandi  templum. Sed  quid 
fignificent  verba  illa ,Ad  inuidiam  prouocat  Spiritus-,  & 
ex  quo  Scriptura:  loco  deprompta  fint ,  nondum  li¬ 
quet.  Fateor  quidem  interrogationem  a  lacobo  ad¬ 
hiberi  ,  fed  ea  interrogatio  rotam  afficit  fententiam: 
quserit  enim  credendumne  fit  fruftra  Scripturam  af¬ 
firmare  Spiritum  ad  inuidiam  prouocare,  quafi  nihil 
dubitet,  id  Scripturam  aperte  docere ,  feifeitetur  au¬ 
tem  num  id  fruftra, vel  inanirer  feriptum  videatur. 

Itaque  alij ,  qui  non  dubitant  affirmare  Iacobum  I V. 
id  vere  in  facris  literis  feriptum  c(Te, Scriptura:  ver¬ 
ba  cirra  vllam  interrogationem  fimpliciter  de  diui¬ 
no  Spiritu  vereaffirmari  non  negant*  fed 
•3-t/a p  agnofeunt ,  qua  plerunque  humans  affedio- 
nes  non  fine  tropo, ac  figura  Deo  immortali  tribuun¬ 
tur,  qui  &  interdum  irafei,  indignari ,  &  odio  profe- 
qui  dicitur  ,  quae  tam  funt  d  diuina  natura  aliena, 
quam  ille  abeft  a  mortalitate.  Ita  dicitur  Zelotes, 
quia  non  patitur  quemquam  libi  amicitia  iungi,  qui 
mundi  amore  implicitus  teneatur.  Cum  enim  Iaco- 
bus  dixiflet  eum  ,  qui  velit  amicus  efle  faeculi  huius, 
illico  fore  Dei  inimicumfid  nunc  hac  ratione  confir¬ 
mari  exiftimant,  quia  diuinus  Spiritus  quafi  Zeloty¬ 
pus  riualem  ,  aut  competitorem  non  patitur :  hoc 
enim  efle,  quod  ait  lacobus ,  Ad  inuidiam  concupifcit 
Spiritus, qui  habitat,  in  vobis.  Quafi  dicat,Spiritus,qui  .  s 

habitat  in’vobis,iufta  quadam  aemulatione  commo¬ 
netur,  nec  quemquam  poteft  tanquam  amicum  di- 
ligere,qui  mundi  amicitiam  adhuc  colat. 

Sed  vt  verum  fatear  Graeca  vox  <fdw@-,quae  Lati-  V, 
ne  inuidiam  fignificat ,  non  mihi  fatis  commode  ad 
aemulationem, aut  zelotypiam  fignificandam  tranf- 
ferri  videtur:  vt  enim  paulo  ante  dixi, aemulatio  tam  _ 
in  bonam,quam  in  malam  partem  vfurpatur, inuidia 
nonnifiin  malam,  vt  igitur  diuinus  Spiritus  aliquo 
patfto  zelotypia ,  aut  aemulatione  commoueri  dica¬ 
tur, nefeio  vtrum  eadem  ratione  affirmare  poffimus, 
eum  etiam  inuidiae  ft  i  mulis  agitari.  Inuidia  enim,  vt 
alibi a  docui,  aliena  foelicitate  torquetur,  quo  maxi- aa<1  Ga4lt 
mea  zelo  differt  ,  quo  faepe  quis  meliora  nititur 
smulari.  Inuidia  autem,  vt  alicubi  b  feribit  Seneca,  ^•^cbe' 
vehemens  fr  importunum  malum  efi ,  qua  nos  inquietat,  nc  ‘c,17‘ 
dum  comparat..  Quod,vt  apparet, in  Deum  ne  meta¬ 
phorice  quidem  cadere  vlla  ratione  poteft.  Quid  eft 
igitur,  quod  Scriptura  ait ,ad  inuidiarnconcupijcit  Spi¬ 
ritus  ?  Nimirum,  nifi  mea  me  fallir  opinio,  fpedauit 
lacobus  ad  id  ,  quod  in  Deuteronomio  c  feriptum  c  cap.33.tr 
eft :  /pfi  me  prouocauerum  in  eo  ,  qui  non  erat  Deus ,  fr 
irritauerunt  in  vanitatibus  fuis,fr  ego  prouocubo  eos  in  eo, 
qui  non  efi  populus,  fr  in  gente  fluita  irritabo  illos.  Quo¬ 
modo  etiam  locutus  eftDauid  :  lniram,  inquit  p,  d  pf-77-f** 
concitauerunt  eum  in  collibus  fuis  ,  fr  in  fculptiltbus  fuis 
ad  simulationem  eum  prouocauevmt. 

Ita  videtur  lacobus  Scripturae  fenfurn,  non  verba  V 
expreflifle,  fignificat  aurem  Deum  ad  inuidiam  con¬ 
cupifcere, hoc  eft, ita  affici  erga  veros  fui  cultores  at¬ 
que  amicos,  vt  mundi  amatores  merito  illis  inuidere 
queant,  quod  videtur  fignificare  Ifaias  Propter  hoc,  c  c2p.65.ri' 
inquit ,  hac  dicit  Deus.  Ecce  ferui  mei  comedent,  fr  vos 
e  furietis-,  ecce  ferui  mei  bibent ,  fr  vos  fidetis  *  ecce  ferui 
mei  latabuntur ,  fr  vos  confundemini  ■,  ecce  ferui  mei  lau¬ 
dabunt  pr a  exuit adone  cordis ,  fr  vos  clamabitis  pra  do-  ( 
lore  cordis,  fr  pra  contritione  Spiritus  vlulabitis.  Hac 
enim  ratione  maxime  confirmat ,  quod  paulo  ante 
dixerat,  eum  ,  qui  mundi  amicitiam  colat.  Dei  efle 
inimicum.  Siquidem  cum  amicis  fuis  Deus  benefa¬ 
cit  ,  mundi  autem  amicos  deferit ,  eos  ad  inuidiam 
prouocat, atque  hac  ratione  eos  etiam  in  hac  mortali 
vira  vlcifcitur.  Non  me  fugit ,  quid  hoc  loco  feribat 


Explanatio  Cap.  IV.  145. 


Beda,  qui  eorum  fententiam  laudat,  qui  adhibita  in¬ 
terrogatione  Scripturae  teftimonio  probari  putant 
diuinum  Spiritum  ad  mutuain  inuidentiam ,  &;  con¬ 
tentionem  neminem  excitare  ,  vt  hxc  fentcnria  ei 
a  pfal.48.8.  perfimilis  videatur, quae  eft  apud  Dauidcm  » :  Frater 
non  redimit ,  redimet  homo  ?  Quafi  dicat ,  nequaquam. 
Sed,vt  paulo  ante  monui,  non  video, quomodo  hxc 
fententia  cum  fuperioribus  cohxreat ,  cum  tamen 
Apoftolus  cos  videatur  increpare  ,  quos  paulo  ante 
adulteros  appellauerat ,  vt  eos  ab  huius  mundi  ami¬ 
citia  reuocet. 

VII.  Nec  video  ,  quorfum  dicat  Apoftolus- ,  Spiritum 
fancftum,  qui  habitat  in  fidelibus,  non  concupifcere 
ad  inuidiam  ,  hoc  eft ,  neminem  prouocarc  ad  inui- 
dendum  ;  potius  enim  dicendum  fuerat,  quia  amici¬ 
tia  huius  mundi  inimica  eftDeo,coeleftem  Spiritum  ] 
ab  eareuocare  &  cum  Deo  amicitiam  conciliare.Ita- 
que  ait  Iacobus  eum ,  qui  mund.um  diligat ,  Dei  tfle 
inimicum  ,  atque  adeo  caeleftibus ,  ac  diuinis  bonis 
fpoliari ,  quibus  Dei  amici  liberaliter  affluunt ,  vt 
qute  eft  humana:  naturae  conditio,  ad  inuidiam  pro- 
uocari  videantur. 

6.  Maiorem  autem  dat  gratiam, propter  (juod  dicit.  Dem 
fuperbis  refiftit,  humilibus  autem  dat  gratiam."] 

I.  Vel  hinc  apparet, vt  paulo  ante  indicaui ,  fuper-io- 
ra  de  diuino  Spiritu  accipienda  effle,  ille  quidem 
mundi  amatores  ad  .inuidiam  prouocat ,  fuis  autem 
amicis  vbcriorem  gratiam  impertit, &  hoc  ipfo  inui- 
dix  quodammodo  ftimulos  improbis adiicit. Quam-  < 
uis  enim  iufti,  diuinaeque  legis  cultores  ab  improbis 
defpiciantur  potius ,  &  contemnantur,  vt  miferatio- 
ne  magis ,  quam  inuidia  digni  cenferi  pofflnt ;  ple- 
runque  tamen  Deus  diuina  iua  bona  adeb  liberaliter 
in  iuftos  effundit,  vt  inter  mortales  eminere,  atque : 
excellere  videantur,  ac  propterea  improbi  iure  opti¬ 
mo  illis  inuideant ;  hoc  igitur  indicant  haec  verba, 
Maiorem  autem  dat  gratiam.  Sed  vnde  haec  verba  de- 
fumpta  fint ,  merito  quaeritur.  Sunt  qui  putent  peti 
b  cap.3.34.  cx  Prouerbiis  Salomonis  b,  quo  loco  ille  ait: /pfe  de¬ 
ludet  i llu foret ,  er  manfuetis  dabit  gratiam.  V trumque 
enim  indicare  videtur  Salomon,&  illufores,hoc  eft, 
improbos  inuidias  ftimulis  agitari, &  Dei  amicos  di- 
uinam  gratiam  confequi. 

II.  Mihi  verofimilius  videtur,  nullum  certum  locum  ] 
ab  Apoftolo  indicari/cd  id  tantum  affirmari ,  quod 
vniuerfa  Scriptura  docet, diuinx  beneficentiae  fontes 
iuftis,ac  piis  maxime  patere,  quod  ex  loco  Ifaix  pau¬ 
lo  ante  allato  facile  deprehenditur,  5 c  ob  eam  cauf- 
.  fam  ftatim  {iihditlacohus-.^roptcr rjuod dicit, Deur fu¬ 

perbis  rejijlit ,  humilibus  autem  dat  gratiam.  Qux  funt 
ipfa  Salomonis  verba,  qux  paulo  ante  allata  funt  ex 
tranfiatione  Hieronymi;  Iacobus  autem  quemadmo- 
t  cp.x.c.j.5.  dum  &  Petrus  c,  fequutus  eft  Lxx.  qui  ita  reddide¬ 
runt, vt  hic  legitur:  Deus  fuperbis  refiftit,  humilibus  au¬ 
tem  dat  gratiam.  Nam  reuera  fuperbi  illufores  funt, 
.fcu  irrifores, contra  vero, humiles  mites  funt, ac  man- 
fueti.  Ita  fignificat  Iacobus  mundi  amatores  fuper- 
bos,  atque  arrogantes  effle, ac  propterea  Dio  eXofos, 
quibus  ille  quodammodo  aduerfatur. 

III.  Atque  hos  quidem  videtur  deferibere  Dauid  d ; 

<3  pf.7t.4-  Non  eft,. inquit ,  refpetlus  morti  eorum ,  er firmamentum 
in  plaga  eorum.  In  labore  hominum  non  funt,&  cum  ho¬ 
minibus  non  flagellabuntur ,  ideo  tenuit  eos  fuperbia,  oper¬ 
ti  funt  iniquitate  ,  &  impietate  fua,  prodiit  quafi  ex  adipe 
•  iniquitas  eorum  ;  Et  qux  deinceps  fequuntur ,  quibus 
graphice  eorum  improbitas  deferibitur.  Sed  quor- 
lum  ea  foslicitatis  vcluti  vmbra  euadat ,  paulo  poft 
e  verf.  1 8.  explicat  Dauid e ;  Deiecifii  eos ,  dum  alienarentur, quomo¬ 
do  fatti  funt  in  defio  lationem  ,fubito  defecerunt ,  perierunt 
propter  iniquitatem  fuarn,velut fornnium  furgeminm  Do- 
Jdehed.luflirnan.ia  Epifl. Canon. 


mine  in  duitate  tua  imaginem  ip forum  ad  nihilum,  redi¬ 
ges.  Et  poft  nonnulla  a :  Ouia  ecce ,  qui  elongant  fcktc  a  verf  17, 
peribunt,  perdifii  omnes  ,qui  fornicantur  abs  te.  Hac  ita¬ 
que  ratione  Deus  fuperbis  refiftit.  Quod  exemplo 
Pharaoiiis,&  Nabuchodonofor  facile  quiuis  intelh- 
gatrveerque  enim  fuperbix, atque  arrogantia:  fux  poe¬ 
nas  grauifflmas  dedit,  humilibus  autem  vere  Deus 
gratiam  impertit ;  fcripfit  enim  Dauid  h:  Quis 'ficut  ^ 

Dominus  Deusnofler,qui  in  altis  habitat,  &  humilia  re¬ 
ficit  in  coelo ,  &  in  terra  ?  Et  alibi  c. :  Quoniam  excelfus  c  P*- 1 37-<>» 
Dominus,  er  humilia  refpicit,  er  alta  de  longe  cognofcit :  - 

Quippe  dc  fummis  montibus  ad  ima  vallium  de-  I  V. 
fluunt  aqux ,  non  aliter  cceleftis  gratia  fuperbos  ', 
arrogantes, quafi  montes  excelfos  deferir, fica,  mode- 
ftis ,  atque  humilibus ,  qui  vallibus  fimiles  funt ,  co¬ 
piose  excipirur.Ita  Virgo  DeiparaDeum  ait  non  tam 
Virginitatein,quam  humilitatem  fyatn  ref  pexi  fle, vt  > 
merito  dixerit  Bernardus ,  illam  Deo  humilitate  pla- 
cuiffle,eandemque  virginitate  concepiflc.  Humilitate, 
inquit ,  complacuit ,  virginitate,  comcepit.  Auguftinjusji  d  Senti.  113,' 
autem  :  Quanta  fit ;  inquit,  vera  humilitatii  vinus  ;'fitus^c  temP* 
cile  ex  verbis  Domini  agnofeitur  ,■  qui  vt  fuperbiam  Pha - 
ri forum  damnaret ,  dixit :  Omnis-  ;  qui  fe  exaltat humi¬ 
liabitur  ,  &  qui  fe  humiliat  ,  exaltabitur.  Humilitatis 
quippe  paffibus  ad  coeli  culmina  confcenditur  ,  quia  Deus 
excelfus  non  fuperbia  ,  fed  humilitate  attingitur.  DeTboc  f 

ditium  e  fi;  Deus  fuperbis  refiflit ,  humilibus  ■■ autem  dat. 
gratiam.  Vnde  &  in  Pfalmis  dicitur  excelfus  Dominus r 
&  humilia  re  fpicit ,  &  alta  de  longe  cognofcit.  Difcamui 
ergo  humilitat  em, per  qua  Deo  propinquare  poterim  ut, ficut 
ipfe  in  Euangelio  dicit:  I)i feite  d  me, quia  mitis  fum,&  hu¬ 
milis  corde,  frinueniei  is  requie  anitnabus  veflris.  Per  fu¬ 
perbiam  mirabilis  Angelorum  creatura  cecidit  de  cedo;per 
humilitatem  Dei ,  fragilitas  humanet  natura  afeendit  in 
Casium. 

Alibi  «  vero  cum  docerer  ,  quanam  ratione  cum  V. 
Chrifto  afccndendum  fit  in  coelum.  Afcendentes  au  -  e  Serm.t.de* 
tem,inqim,non  extollamur  jiec  de  nofiris,quafi  de  propriis  A(cen*’  ' 
meritis  prafumamus.Surfum  ante  corda  habere  debemus, 
fed  ad  Dominufurfurn  enim  cor ,non  ad  Dominis, fuperbia 
vocatur,  furfurn  autem  cor  ad  D  ominum; refugia  vocatur. 

Videte, fratres,  miraculum  magnum. altus  eft  Deus  ;  erigis- 
te,& fugit  a  te;  humilias  te,&  defendit  ad  te. Quare  hoc ? 

Qjua  excelfus  eft,  er  humilia  refpicit ,  &  alta  de  longe  c% 
gnofeit.  Humilia  de  proximo  refpicit ,  vt  attollat ,  &  alta, 
id  eft,fuperba , de  longe  cognofcit 4  vt  deprimat.  At  contra 
fuperbis  dicitur  Deus  refiftere,qubd  cum  omnes  im¬ 
probos  iufto  fupplicio  plc&at ,  fuperbos  acrius  cru¬ 
ciat,  &  torquet. 

Dicitur  autem  iefiftere,vt  Chryfoftomus  f  obfer-  V I. 
uat ,  non  quod  mfirulla  acie  ,  aut  pugna  Deo  fit  opus  ad-  f  Hom^.de 
uersiis fuperbum.  Quid  enim  efle  poteft  fuperbo  infirnuur'1  vcr-Ila- 
A' arn  vt  qui  orbatus  eft  oculis  ,  ornnium  oppofitus  efi-mu- 
ri&,ita  er  fuperbus,qui  non  videt  Dominum.  Nam  fuper¬ 
bia,  vt  inquit  Scriptura,  eft  non  noffl  Dominum, etiam  ab 
hominibus  facile  fuperatur ,  pofleaquam  excidit  ab  illius 
luce.  Quod  fi  etiam  validus,  ac  potens  effet  fuperbus,  nihil 
opus  effet  Deo  exercitu  aduersiis  illum ;  quandoquidem  £7 
voluntas  illi  fufficiebat  ad  inuertenda  omnia,  multo  magis 
;  fuffeem  ad.  tollendos  illos.  Cur  igitur  refiftit  ?  quo  vehe¬ 
mens  odium  declaret  erga  fuperbum.  Quxrit  autem 
Cafflanus  g,  cur  Deus  prxeipue  dicatur  fuperbis  re-  g  lib.  tz  da 
fiftere,  &  refpondet :  C  st  er  a  vitia  velinvnumquim-  "'^lt 
que  delinquendum  tantummodo  retorqueri ,  vel  in  fuos  vaa’z‘7‘ 
participes,id  eft,in  alios  homines  admitti ;  fuperbiam  vero 
proprie  ad  Deum  pertingere, &  idcirco  eum  fpecialiter  ha¬ 
bere  contrarium. 

Itaque  Iacobus  a  mundi  amicitia  Scripturae  au-  VII. 
dtoritate  ,  ac  teftimonio  reuocat  ;  rerum  enim 
caducarum  amatores  magnos  atque  elatos  con¬ 
cipiunt  fpivitus ,  ac  propterea  inimici  Dei  coniti- 
N  '  turum:. 


146  Epift.  B.  Iacobi 


ruuntur ,  eiufque  in  fe  iram  ,  atque  indignationem  A 
mento  prouocant ,  &  fpiritualibus  bonis  ,  quibus 
beata  vita  comparatur, tufte  fpoliantur.  Contra  vero, 
qui  caducis,  ac  mortalibus  bonis  negle&is  fpes  om¬ 
nes  fuas  in  vno  Deo  fitas,&  locatas  habent, cum  fele 
deprimunr,ac  deficiunt, ipfi  tum  cceleftibus,diuinif- 
que  bonis  mirum  in  modum  locupletantur.  Qua:  fi 
T  vera  funt  ,  vt  (aerarum  litcrarum  teftimonio  veriffi- 
ma  efle  eonftat ,  perinde  eft,  ac  fi  dicat  Iacobus ,  vi¬ 
dete  vtrum  maltis, an  mundo  adhaerere,  &  cum  Deo 
fuperbe  pugnare,  an  vero  mundo  nunciam  remitte¬ 
re  ,  &  diuina  gratia  in  hac  mortali  vita  compleri ,  Sc 
ad  beatam  denique  immortalitatem  perduci.  Sic 
»  Eso.1j.31.  olim*  Deus  Iudaeosmonet,vt  cum  Paleftinx.  poflef- 
fionem  adepti  fuerint, earum  gentium,  ac  nationum 
mores  ne  imicentur.  Non  inibis,  inquit, «o»  tis foedus,  B 
nec  cum  diis  eorum  3  Non  habitent  in  terra  tua  ,  ne  forte 
peccare  te  faciant  in  me  ,fi  feruieris  diis  eorum ,  quod  tibi 
certe  erit  in  fcandalum.  Sic  etiam  Moles ,  cum  ingens 
jn populo  leditio  ortaefl’et,&  Dei  nutu, atque  impe¬ 
rio  fuperbls,  atque  arrogantibus  fiipplicium  minare¬ 
tur  ,  innocentes  ab  eorum  focictate  feiungi  praece- 
b  Num.  16.  ffi  b-  Recedite,  inquit ,  a  tabernaculis  hominum  impio- 
1 6.  rum,&  nolite  tangeremus,  ad  eos  pertinent,  ne  inuoluami- 

ni  in  peccatis  eorum. 

if  1 1 1.  Tametfi  enim  quamdiu  inter  mortales  viuimus, 
improbi  nonnunquam  bonis  caducis,ac  mortalibus 
affluunt,&  ob  id  ab  imperita  multitudine  beati  pro¬ 
dicantur, habent  tamen  intus  in  animo,  quibus  cru¬ 
cientur,  effronatas  cupiditates, quo  nunquam  exple- 
ri,aut  latiari  poliunt.  Diuitio  affluunt  ?  ingens  cura-  C 
rum  ,  ac  follicitudinum  turba  eas  comitatur,inflanr 
animos  ,  fuperbiam ,  &  arrogantiam  patiunt ,  metu 
plerunque,ac  formidine  animum  contrahuntjhono- 
rum  titulis ,  &  gloria  ,  imperioque  fulges  ?  at  multi 
Reges  mifere  perierunt ;  vere  enim  fcripfit  alicubi 
(iootat.co-  Plutarchus  c:  Nullus  eft  vir ,quivfque  quaque  fcelicitate 
^  fruatur :  nam  vt  in  plantis  nonnunquam  maxima  efi  fer¬ 

tilitas,  interdum  fterihtas ,  &  in  animantibus,  quandoque 
numero (d  proles, quandoque  nulla  j  er  in  mari  tempejlates, 
ac  tranquillitates,ita  &  in  vita  multi, ac  varij  cafus  inad- 
uerfas  circumagunt  homines  fortunas.  Et  aliquanto  poli; 
Rota  enim  circumaEla  nonniiquam  altera  pars  fuperne  ex- 
t  at , nonnunquam  altera.  Incon fiderat  a  namque  efi  fortu¬ 
nant  inquit  Theophraftus,&  ad  ea, qua  elaboraueris,  au-  ^ 
ferenda  vehemens ,  nttllumque  habens  ad  perturbandam 
exiftimatamfoelicitatem  conftituturh  tempus. 

I X.  Itaque  imprudentis  viri  eft,  in  re  nequaquam  (la¬ 
bili,  ac  firma  conftantiam  quorere.  Quamobre  Da- 
i  pf.71.18.  uid  ‘bcumdixiflet  impios  iufto  Dei  iudicio  male  pe¬ 
rire.  Afihi  autem  fabem, adharere  Deo  bonum  eft, ponere 
in  Domino  Deofpem  7»e«tra.Quafidicat,diligantalij,vt 
voluerint  caduca,& mortalia  bona, opes, &  gloriam, 

8c  quicquid  inter  mortales  in  pretio  eft,  auide  appe¬ 
tant^  concupifcant,mihi  fime  nihil  optabilius, rna- 
gifque  expetendum  videtur,  quam  vni  Deo  roto  pc- 
btore  adhorere,eique  me  totum  penitus  tradere,  ab 
eius  denique  vnius  nutu  ,  imperioque  pendere.  Ac 
propterea  lubdit  Iacobus: 

7-  Subditi  ergo  eflote  Deo  ;  reftftite  autem  diabolo, &  fu¬ 
giet  d  vobis.  ] 

E  Reprehenfioni  adhortationem  fubiicit , agricolas 
imitatus,  qui  vbi  vepres, aut  Ipinas amouerint,  & 
agrum  bene  fubegerint,tum  demu  femetem  faciunt. 

Ait  itaque,  Subditi  ergo  eflote  Deo.Gr$ce,-jarcSr>>t7s,Vt 
e  pfal.tfi.i.  videatur  idem  dixilfe, quod  olim  Dauid  '‘zNonne  Deo 
fubiecla  erit  anima  w»ed?neque  enim  ille  Iblum  lignifi- 
cat,  (c  Deo  fubiici  velle ,  hoc  eft,  eius  diuinis  proce- 
ptis  obtemperare,  fed  fefe  totum  Deo  ,  eiufque  pro- 
uidentiae  permittere ,in  ebque  fpes  omnes  Ilias  collo¬ 


care, ac  propterea  lubdit :  Ab  ipfo  enem  fi  tutare  menrn. 

Quali  dicat, ab  ipfo  duraxat  vno  lalus,atqjadeo  mea 
omnia  bona  pendent.  Quocirca  r,on Ulli  ex  Hebraeo 
vertunt:  Expeti  abit  anima  mea  Dominum.  Aby.Ad  Do - 
minii  anima  mea  /57e6«jquaftfignificet  Dauid, quacun¬ 
que  libi  diuinitus  obtigerint,  aequo  le  animo  laturu, 
quippe  qui  le,fuaque  omnia  Deo  velit  elle  fubiebta. 

Ita  hoc  loco  Iacobus  hanc  a  fidelibus  Chriftianam 
mentem  exigit, vt  fefe  rotos  Deo  tradant, atque  adeo 
omni  ex  parte  mudo  nuntiu  remittant:. Ita  non  Iblum 
fuadet  humilitate,  de  qua  paulo  ante  dixerat, Deum 
humilibus  gratiam  largiri.led  propterea  ab  humana¬ 
rum  rerum  cupiditate,  &  amore  reuocat. 

Ac  proinde  Cubdiv.Reftftite  autem  diabolo, &  fugiet  a  1 1. 

vobis.  Hic  enim  malorum  omnium  fuafor  omni  nos 
conatu  oppugnat ,  8c  ad  amorem  rerum  caducarum 
excitat,eademque  opera  a  Deo  nos  auocar.  Ait  autem 
diabolo  refiftendum:  vt  enim  aic  Auguftinu*  a  *  Sua-  ali.jo-Hom, 
dere  diabolus, &  foliicitare  poteft, cogere  omnino  non  potefl 3  om*  '2' 

&  ideo  cum  per  Det  adiutorium  in  poteflate  tua  fit, vtrum 
confentias  diabolo, quare  non  magis  Deo, quam  ipfi  obtem¬ 
perare  deliberas  ?  Et  poft  nonnulla :  Eft  enim  d  dextris 
quodammodo  pracipiens  Deus ,  d  fniflris  feducens  Sata¬ 
nas, hot/Jo  in  media  conftittttus  cor, quod  inclinatur  ad.  dia¬ 
bolum, quare  nonpotius  erigitur  ad  D  cum Qua  m  o  b  r  em 
apte  hoc  loco  monet  Iacobus :  Reftftite, \n<yiix.,dtabo- 
lo,&  fugiet  d  vobis. Redfe  autem  monet  Bernardus  b>  8*,1B 
tres  ede  omnino, qui  iuftosgrauker  oppugnent  •, dia¬ 
bolum  ,  qui  linore  malitia ;  mundum,  qui  vento  vanitati, 3 
ipfum  denique  hominem  ,  qui  fc  fuo  imbecillitatis  pondere 
impellit.  Tum  fubdit.  Impellit  diabolus ,  fed  non  euertit: 
fiquidem  tuum  i!H  negaums  affenfum  ;  denique  habes, reft¬ 
ftite  diabolo ;  &  fugiet  d  vobis.  Ifte  eft,  qui  flantes  in  pa- 
radifo  impulit  in  nidus  ,  er  euertit  ,fed  confentientes  ,  non 
reftftemes.  Ifte  eft ,  qui  fe  ipfum  de  coelo  fuperbus  nullo 
impellente  pracipitauit ,  vt  fcias  multo  magis  hominem-, 
fuo  ipfius  cafui  imminere,  quem  propria  fubftantia  pondus 
grauat. 

Porro  refiftendum  diabolo  eft  ,  quod  ille  nos  mi-  III. 
ris  modis  aggrediatur  ,vt  copiose  docet  Caflianusc.  c  Col.7.f«$ 
Adeo  autem  eius  vis ,  &  poteftas-formidanda  eft ,  vt  Pcj  tot3®'55 
merito  apud  Calfianum  dixerit  Serenus  d, nullo mo-  jjc*ol  7.«« 
do  etiam  viros  landtiflimos  eius  fieuitiae  pares  elfe 
polTc,  Si  non  certamini  noftro  ctementiffmus  arbiter ,  at¬ 
que  agonotheta  praftdens  Chriflus  &  exaquaret  collu - 
clantiunu  vires  ,  Qr  immoderatos  tonnru  repelleret , 
ac  refranaret  incurfus ,  fhceretque  cum  tentatione  & 
exitum  ,  vt  fu  Elinere  pofftmus.  Ad  hanc  porro  pu¬ 
gnam,  &  ad  hoc  cerramen  inftituit  Paulus  Ephe- 
lios  ,  cum  ait  c :  Induite  vos  armaturam-.  Dei ,  vt  pofft-  e  ap.ff.ru 
tts  flare  aduersus  infidius  diaboli ,  quoniam  non  eft  no¬ 
bis  colluctatio  aduersits  carnem,&  fanguinem,  fcda.duer - 
siis  principes ,  ( jr  poteftates  3  aduersus  mundi  rellores ,  con¬ 
tra  fpiritualia  nequitia  in  cceleftibus.  T um  fubiicit,qui- 
bus  armis  pugnandum  fit,dsmon  vero  malitiae  fure, 
atque  improbitaris  Hirnulis  agitarus,nihil  non  moli¬ 
tur  mali ,  vt  quemadmodum  Deus  bonorum  om¬ 
nium  eft  arnftor,  ita  hic  malorum  omnium  impulfor 
E  merito  cetifeatur. 

Accedit  ingens  illius  fuperbia,quaolim  etiam  ad-  I  V* 
uersusDeum  fefe  fupra  modum  extulit,& incredibi¬ 
le  aduersus  illnm  odium  concepit,  quem  cum  laede¬ 
re  nulla  ratione  in  fe  ipfo  polfit,  ab  eius  cultu,  atque 
amore  mortales  nititur  auocare,denique  incredibili 
liuore  ,  atque  inuidia  aduersus  genus  humanum 
commouerur,  atque  ingenti  conatu  nititur  homines 
ab  ea  felicitate  abducere,  a  qua  ille  fuo  vitio  excidit. 

Itaque  vrfcnbii  Petrus  f ,  tanquam  leo  rugiens ,  Circuit  f  epu  c./X 
quarens  quem  deuoret.  Er  interdum  quidem  menti  re- 
nebras  offundit, immutando  pleruque  fenfiles rerum 
imagines,&phatafmata,eaquepermifcendo,vtmens, 

que 


Explanatio  Cap.  IV. 


qucc  iis  imaginibus  tpagnopere  commouetur,aut  er¬ 
ret, aut  decipiatur,  aut  admodum  certe  perturbetur, 
*  vt  vere  omnino  dixerit  '  loanncs.Diabolummififfe  in 

cor  lude. ,  vt  Chriftum  Dominum  traderet.  Externos 
aliquando  fcdu&ores  adhibet  ,  vt  accidifle  legi- 
b  mus  A  cabo  b,qui  a  Pfeudoprophetis  deceptus  male 

periit ;  nonnuquam  praeftigiis,&  rcru  admirabilium 
imitametis  in  fraudem, atque  errorem  impellit.  Quo 
e  cap.14.tt.  pertinent  Chrifti  verba  apud  Matthaeu  c. Multi  pfeu- 
dopropheu  furgent,& [educet  multos.  Itemque  illa  Pau- 
d  i.ad  Thef.  Ii  A .  Cuius  eft  aduentus  fecundum  operationem  Satana  in 
~-9>  omni  virtute, &  ftgnis,&  prodigiis  mendacibus, &  in  om¬ 

ni  fedufltone  iniquitatis  iis, qui  pereunt. 

V.  Quocirca  qui  ei  obteperant,  caeci  merito  nuncu¬ 
pantur, quod  olim  in  Sampfone  tamqua  in  typo  ex- 
prefllim  eft,  qui  a  Philiftaeis  in  feruitutem  addu&us, 
oculis  captus  eft.Vt  plurimum  aute  reru  externarum 
obic<ftu,ac  voluptatum  illecebris  allicit  hominu  vo¬ 
luntates,  &  voluptatum  titillatione  demulcet.  Om- 
e  Hom.  13.  nino  autem, vt  feribit  Bafilius  '  ,noftris  ip forum  deftde- 
<juod  no  fit  riis  oculoruvice  nos  oppugnat  .Et  aliquanto  po  ft.Quem- 
gW  admodit,inqnk,peruerfi ejuidam.Cr fubdoli  homines,  quo- 
U  *  rum  ftudium  eft,(*r  propofitum,ex  aliorum  bonis  ditefeere, 

eam  tamen  potentia  non  habent, vt  aperta  violentia  vtan- 
tur,vias  injidiose  obfidere  folent,  &  fi  locum  aliquem  circa 
illas, aut  conuallibus  profundis  interceptum,  aut  dumorum 
denfitate  obfcurtm  viderint, in  illum  fefe  abdunt, &  huiuf- 
modi  velamento  viatorum  circumquaque  confectum  ,  ne 
pr&uideantur  amoliti ,  ex  inopino  illos  adoriuntur, ne  quif- 
quam  eorum  laqueos  periculo  fis  videre  prius  queat ,  quam 
in  illos  incidat ;  ita&  Satan  infenfus  nobis,  Cr  antiquus 
hoflis  mundanarum  obleBationum  vmbris  fefe  infimans , 
qua  periculose  circa  vita  huius  viam  latronem  occulere  fo¬ 
lent  ,  c tr  latibula  prabere  infidiatori.  inde  improutfos  nobis 
perditionis  laqueos  fubfiemit. 

VI.  Et  poft  nonnulla  cum  delicias  ,  &  voluptates, 
opes,  atque  honores  nominalfet.  Sub  his  nam  que,  ait, 
omnibus  ita  ineundis  latebras  fuas  habet  communis  nofter 
hoflis ,  expe flans  num  per  obietlorurru  fpeflacula  illefli 
relifla  regia  via ,  ad  ipfius  aliquando  infidias  ipfi  vitro 
declinemus.  Et  plurimum  fane  timendum  efi ,  ne  quo  po¬ 
clo  illis  incaute  adeurrentes,  &  obleBationem  illam,  quam 
vfurpantibus  afferunt,  nihil  habere  periculi  putantes,  pri¬ 
mo  fiatim guflu  dolose  abditum  hamum  voremus ,  atque 
illo  pofiea  nolimus ,  velimus  ,  ligati  ad  terribiles  latronis 
latebras ,  mortem  fcilictt  per  huiufmodi  illecebras  impru¬ 
denter  trahamur. 

VII.  Et  fane  fi  de  voluptatis  vi ,  8c  poteftate  loquen- 
£  li.t .  cis  A-  dum  fit ,  vt  eleganter  monet  Ambrofius  e ,  ea  ita  a 
bel  6c  Gain  daemone  homini  proponitur, verendum  vt  fit,ne  eius 
caM*  illecebris  mens  humana  capiatur:  Oculos  enim  dele- 

flat,  demulcet  aures,  fed mentem  inquinat ,  multa  menti¬ 
tur, falfa  adiungit,vera  fibducitfpondet  pecuniam,  aurum 
offert, fed  au  fert  difdphnami 

VIII.  Quamobrem,vt  ait  Iacobus  diabolo  refiftendum 
g  CP-  S  *•  eft,  &  ,  vt  alicubi  feribit  Seneca  S,  Nobis  quoque  mili¬ 
tandum  efl,&  quidemgenere  militia ,  quo  nunquam  quies, 
nunquam  otium  datur.  Debellanda  funt  inprimis  volu¬ 
ptates,  qua,vt  vides, faua  quoque  ad  fe  ingenia  rapuerunt. 
Si  quis  fibi  propo  fuerit ,  quantum  operis  aggreffus  fit  ,fciet 
nihil  delicate ,  nihil  molliter  e ffe  faciendum.  Et  in  ean- 

h  Hom.  13.  dem  lentendam  feribit  Bafilius  h :  Oportet ,  inquit , 
fup.citar.  animi  oculos  perpetuo  vigiles  circumquaque  diducere ,  & 
quicquid  ineundum  apparet ,  mox  fufpeflum  habere  ,  & 
pratercurrere ,nec  aliquam  iUi  cogitationem  applicare.  Eo- 
i  Jjb.de  ptof.  dem  fpe&ant, quae  feribit  Plutarchus  Non  aliter, in- 
raer  quir,  atque  Cirrais  datum  eft  a  fuperis  oraculum, 

Nofle,  dieque  non  defint  pralia  pofthac.  , 

ad  eum  plane  modum  nousris  perpetuam  tibi  cum  vitiis 
imminerepugnam ,  cuius  nulla  fit  per  diem ,  nulla  etiam 
per  no  flem  relaxatio:  vix  enim  vnquam  ceffant  excubie, 
Bcned.  luBinian.  in  Epift.  Canor.. 


147 

A  aut  defiunt  voluptates ,  qua  te  infeftent,  &  caduceatorum 
more  in  aciem  prouocent. 

Huc  etiam  fpe&ant ,  qua:  eleganter  feribit  Gre-  j  x. 
gorius  a,  dum  daemones  Philiftaeis  comparat,  e  quo-  a  lib^exp®. 
rum  manibus,qui  liberari  cupiunt,  praeparare  corda  in  i.Reg.c./ 
fu  a  Domino  debent,  &  illi  foli  feruire.  Alibi  b  vero:  b  li.zi.Mor, 
Si,  ait ,  tentatiom  in  corde  nafcentifeftme  non  refiftitur,  cap.7. 
hac  eadem, qua  nutritur ,  mora  roboratur ,  er  exifiens  fo¬ 
ris  in  operibus  vinci  vix  pr anale  t,  quia  ipfam  tntus  mem¬ 
brorum  dominam  mentem  caprinam  tenet.  Hoc  igitur 
modo  diabolo  celeriter  refiftendum  eft :  ita  enim 
fiet,  vt,  quod  ait  Iacobus ,  fugiat  a  nobis.  Refiften¬ 
dum  eft  autem  illi ,  vt  San<ftus  Antonius  docebar, 
ucm  beatus  Athanafius  c  teftatur  fuos  difcipulos  c  in  rfta  B» 
cquenter  his  verbis  monere  confueuifle.  Mihicre-  Amonij. 

B  dite, fratres, pertimejeit  Satanas  piorum  vigilias,  orationes, 
ieiunia,  voluntariam  paupertatem,  mifericordiam ,  &  hu¬ 
militatem  ,  maxime  vero  ardentem  amorem  in  Chriftum 
Dominum, cuius  vnico  ftnflijfima  crucis figno  debilitatus 
aufugit. 

Nec  dubium  eft,  vt  monet  Calfianus  d ,  Quemad-  X. 
modum  damones  fitpe  multos  elidunt, fic etiam  ipfos  non  ra-  d  C0I.7.C.11 
rb  elidi, &  viftos  non  abfque  pudore,  &  dedecore  dificedere. 

Cum  enim  cunflis  expenfis  conatibus  deceptionem  noftram 
non  potuerint  obtinere ,  fuper  caffo  labore  fuo  nece  ffe  efl  vt 
confun dantur, &  erubefeant  e,qui  quarum  animas  nojlras,  c  pf.j  9.  r 
vt  auferant  eas ;  induantur  f  confufione,& pudore, qui  co-  f  pf.39.4  x6 
gitant  nobts  mala.  leremi.es  S  quoque.  Confundamur,m-  gcap.17.18. 
quit,  illi ,  cr  non  confundar  ego  paueant  illi ,  &  non  pa  - 
ueam  ego\  induc  fuper  eos  iram  furoris  tni,&  duplici  con- 
C  tritione  contere  eos.  Nulli  etenim  dubium  eft, cum  a  nobis 
fuerint  fuper ati ,  contritione  eos  duplici  conterendos.  Pri¬ 
mum  quod  hominibus  expetentibus  fanflitatem  illi  eam 
poffidentes  amiferim,  caufdque  extiterint  perditionis  hu~ 
mana.  Deinde  quod fpirit ales  fubftantu  fuerint  a  carnd- 
libus,terrenlfque  deuifht.  Itaque  vere  omnino  ait  Iaco¬ 
bus :  Refifttte  diabolo, &  fu<riet  a  vobis. 

An  ita  fugam  arripiet  dsmon,vt  nunqua  deinceps  x  L 
praelium  reditiregret  ?  Non  opinor ,  quod  vel  vnico 
Chrifti  exemplo  probari  poteft:  Semel  enim  ,  atque 
iterum  fuperarus  daemon  ,  tertio  eundem  aggrelfus 
eft,  vt  nihil  dicam  ex  Lues  narratione  facile  depre¬ 
hendi  Chriftum  Dominu  m  deferto  fiepiusa  daemo- 
ne\fuifleoppugnatu.ldemqoe  omnino  in  patientifli- 
mo  lobo  cernimus,quc  tametfi  primo  prslio  laedere 
D  nihil  potuit, acrius  tamen  fecundo  impugnauit:  mil¬ 
le  enim  nocendi  artibus  inftru&us  nullum  non  mo- 
uct  lapidem, vt  iuftos  ad  fcelus  pertrahat. 

Quamobrem  vere,ac  fapienter  de  illo  feribit  Gre-  XII. 
gorius  h:Hoftis itaque  callidus  contra  codefiem  militem  di-  b  li.31.M0r. 
tterfit  percuffionum  vulnera  exquirens ,  modo  ex  pharetra  c'^o  a^ias  17 
per  infidias  eum  fagina  vulnerat  ,modo  ante  eius  facie  ha- 
ftam  vibrat, quia  videlicet  vitia,  &  alia  fub  virtutum  fpe- 
cie  contegit, &  alia,vt  funt  aperta, eius  oculis  opponit :  i^bi 
enim  infirmari  Dei  militem  confficit, i llic fraudis  velami¬ 
na  non  requirit  \vbi  autem  fibi  refifiere  fortem  confiderat, 
illic  contra  vires  proculdubio  dolos  parat.  Nam  cum  in¬ 
firmum  quempiam  in  carnis  illecebra  videt  ,  aperti  cor¬ 
poris  (peciem  ,  qua  concupifci  valeat ,  eius  obtutibus  obii - 
cit.  Si  autem  fortaffe  validum  contra  auaritiam  cer- 
E  nit  ,  impottune  eius  cogitationibus  domeflicorum  fuo- 
rum  inopiam  fuggerit  ,  vt  dum  mens  ad  pronifionis 
curam  quafi  pie  fiefhtur ,  fedufla  furtim  in  rerum  am¬ 
bitu  inique  rapiatur.  Et  poft  pauca  :  Dolofus  namque 
aduerfarius  fimul  ferire  nititur ,  &  aperte  finiens ,  & 
infidiis  latens ,  vt  dum  de  occulto  fagitta  metuitur  ,  mi¬ 
nus  ante  faciem  hafta  teneatur  ,  vel  dum  ante  faciem 
hafhe  refiftitur  ,  nequaquam  ex  occulto  veniens  fagitta 
videatur.  S<epe  enim  tentationem  proponit  de  libidine, 

&  fi  bito  fraudulentius  ceffans  ,  elationem  fuggerit  de 
[eruat a  ciftitare.  Et  funt  nonnulli  ,  qui  dum  multos 

-  N  1 


143 


Epift.  B.  Iacchi 


ex  cafiitatis  arce  in  elationis  foueam  cecidijfe  conficiunt,  A  bor. vitibus  tantum ,  ac  de  fodantibus  mifencordiom  Dei, 
viu  fm  cullodiam  negligemes  in  immunditia  libidinis  de-  grai id  nque  conferri ,  &  ,vt  verbis  Apoftcli  loquar ,  vo- 

mergmtur.  Sunt  vero 'e  diuerfo  nonnulli ,  qui  dum  libi¬ 
dinis  immunditiam  fugiunt,  per  cajlitat  is  culmen  m  vora¬ 


ginem  elationis  ruunt . 

XIII  Semper  igitur  diabolo,  refiftendum  eft  ,  fiue  oc¬ 
culte  inlidietur.fiue  aperte  adoriatur.  Refiftendum 
eft  autem  diurno  potiffimum  implorato  pra;fidio,  li¬ 
ne  quo  facile  quiuis  fuccumbat.  De  diabo'o  iiqui- 
a  li.jr.Mor,  dem  explicat  Gregorius  1  verba  Propheta:  Amos. 
cap.s.aiias  ?  ^ e0  ru^ut  ?  ^  non  timebit  ?  Aderit  autem  ,  vt  paulo 
ante  dixit  lacobus  ,  humilibus  diuina  gratia  ,  &,  vt 
.  p  ait  Salomon  b ,  Dominus  erit  infuere  iuftorum ,  &  en “ 

^  fodiet  pedem  eorum,ne  capiantur .  Eod£mquc  fpc&ans 
c’pi;j0.  xx.  Dauid  c :  Angelis  fuis  ( 'inquit )  mandam  de  te,  tt  cu- 


gratidmque  conferri , 

lentibus  ,&  currentibus  impartiri,  Ec  paulo  pbft  :  Di-  ; 

cimiu  enim  fecundum  Saluatoris  fententiam  dari  quideiru 
petentibus, graperiri  pullantibus,  &  aquar  intibus  innem- 
ri.  Sed  petitionem  inquifitiontm ,  cfr  pullationem  no-  ;  ; 

ftram  non  effe  condignam  ,  nifi  mifericordia  Dei  id ,  quod 
petimus,  dederit ,  vel  aperuerit,  quod pulfamus ,  vel  iillud, 
quod  quarimus,  fecerit  inueniri.  SPrajh  eft  namque,  occa -  -  ; 

ftone  ftbi  tantummodo  'a  nobis  bona  voluntatis  oblata  ad 
hac  omnia  conferenda. 

Significat  enim  prxftqlari,  quafi  Deum  liberi  ar-  1 1,  - 
bitrij  adionem,vtea  veluti  occafione  permotus  luam 
nobis  gratiam  largiatur.  Idem  etiam  a:ibi  >*  lnfi- a  Col  n.c.y. 
nuat.  Sed  quiddeCaffiano  lentandum  fir,alibi  dixi*  9M.iz.kif, 


ftodiant  te  in  omnibus  viis  tuis ,  in  manibus  portabunt  te,  B  Semipelagianorum  autem  lententia  tanquam  harre- 


,ie  forte  offendas  ad  lapidem  pedem  tuum  \fuper  hffidem, 
&  baftlifcim  ambulabis,  &  conculcabis  leonem,  rjr  draco- 
P  r  n !  i minnrb  antea  :  Scuto  circundabit  te  verita-. 


nem.  Et  aliquanto  antea  :  Scuto  circundabit  te  veritas 
eius ,  non  timebis  a  timore  noilurnc ,  ifagitta  votante  in 
die ,  k  negotio  perambulante  in  tenebris, ab  incurfu,  d<e- 

monio  meridiano.  Videtur  enim  omnia  ferine tenta - 
tionum  genera  compledi.  Non  timebis,  inquit ,  a  ti- 
A  i  11 t0  more  "oZlurno ,  hoc  eft,  interprete  Auguftino  *  ,  a  le- 
ui ,  &  occuba  tdnratioae  ;  a  fagitta  volante  in die-,  id 

eft ,  leui  quidem  tentatione,,  fed  manifefta  ■,  a  negotio  ,  „  . 

perambulante  in  tenebris graui  fcil icet, atque  occulta,  ftt  me, traxerit  eum.  Quid  ergo  eft,  quod  ait  lacobus, 

a  damomo  denique  meridiano, oppugnatione  nimirum  appropinquate  Deo,  cfr  appropinquabit  vobis  ?  Nimirum 

oraui  Sc  manifefta.  Bernardus  .c  vero  timorem  no-  excitanti  gratiae  refpondendum  docet  ,  &  in  rebus 
n‘*'!n  durnum  interpretatur  tentationem,qua  plerumque  C  agendis  diuinam  opem  implorandam  monet.  Hac 


tica,&  veritati  Catholica:  maxime  aduerfa5olim  non 
femel  ab  Ecclefia  reieda,  atque  explofa  eft.  Sxpifli- 
me  autem  docet  Auguftinus,bona  omnia, qux  ad,la- 
lutem  aliquo  pado  referuntur  ,  diuina:  gratiae  bene¬ 
ficio  inchoari,  perfici ,  atque  abfolui,atque  adeo  ex¬ 
citantem,  8c  prxeurrentem  gratiam,  bonum  omnem 
liberi  arbirrij  conacum  anteuertere  ,  nec  quenquam 
ad  Deum  accedere, quiu  prius  ab  eo  excitatus,&  ad- 
iutus  fit  ,  quam  ob  caufam  apud  Ioanncm  b  dixit  b  cap.6.44* 
Chriftus  :  Nemo  pote (l  venire  ad  me  ,nift  Pater,  qui  mi - 


pfyo. 


XIV. 

f  In  iil.pl. 


n  interpretatur  ti  .  , 

daemon  ad  animi  dtyedionero ,  &  veluti  defperatio- 
nem  impellit ;  fagittam  volantem  ,  manis  gloriae  Ha¬ 
mulos.  Negotium  ambulans  in  tenebris,  ambitum, 
feu  auaritiam  ;  daemonicum  dejiique  meridianum, 
quodeumque  malum  ,  quod  per  fpeciem  boni  deci¬ 
pere  queat.  .  ..... 

Porro  Chryfoftomus  f  hgnihcan  docet,  neque  in 
rebus  aduerfis,qux  nodis, ac  tenebrarum  nomine  fi- 
gnificatur,neque  in  lecundis,quce  diei  nomine  indi¬ 
cantur.  quidquam  effe  formidandum.  Denique  vt- 

cunque  accipias,  diuinaegratix  patrocinio  fretus,  ic-  tum  gerunt,  vocamur ,  ipfi funt ,  qui  fecundum  propofttum  fecunjgj^. 

eurus  -aduersus  hoftem  humani  generis  pugnabis,-  vocati  dicuntur  ,&  ifti funt ,  qui  vocati ,  iuftificati  funt:  pofltum. 
quod  his  verbis  monet  lacobus, dum  ait:  Subditi  er-  bono  enim  eorurru  propoftto  deerat  fola  vocatio.  Et  ali- 

go  cstof  jDeo.redftite  autem  diabolo  ,  &  fugiet  a  vobis.  quanto  pbft  :  Quod  fi  fecundum  propofttum  ad  Deum 

Qu  j  enim  fefe  l5eo  penitus  lubucu,eum  habet  pro-  £)  referatur,  hoc  eft,  vt  fecundum  Dei  propofttum ,  qui  fciens 


enim  ratione  veriffima  cenlenda  funt  omnia,  quas 
paulo  ante  Calfianusex  facris  literis  attulit. 

Neque  aliter  accipio  ,  qua:  apud  plerofque  tum  m. 
Grscos ,  tum  Latinos  Patres  pafliin  leguntur.  Nam 
Clemens  Alexandrinus  :  Eum  autem  ,  inquit  c ,  qui  c7.Str0m.ia 
Deum  colit, vt  eius  maicftatcm  decet  colere, confequitur  Dei  prine. 
amor,&  in  Deum  pietas.  Et  paulo  pbft :  Is  autem  fue¬ 
rit  foliis  Dei  amicus  qui  conuenienter  Dei  maieftati  Deum 
colit.  Et  Origencs  0 :  Narru  hi ,  qui  fecundum  propofi-  d  H.7-inep. 
tunu  bonum ,  &  bonam  voluntatem ,  quam  circa  Dei  cui-  ^ 


pitium  fua  caufae  patronum,ac  belli  ducem,  merito- 
g  pf.i4j.i.  que  vliirparepoteft, quod  ait  Dauid  = : benedictus  Do- 
°  ‘  minus  Deu  -  mesis,  qui  docet  manus  meas  ad prahum  ^  & 

digitos  meos  ad  beiium  j  mijeruordia  mea ,  ce  refugium 
meum ,  fufeeptor  me  os ,  &  Uberator  meus , proteli ormeus, 
&  in  ipfo  fperaui ,  qui  fubdtt  populum  meumfub  me. 

8.  Appropinquate  Deo,&  appropinquabit  vobis, emunda¬ 
te  manus  peccatores, &  purificate  corda  duplices  ammo.'] 

I  PaucifGmis  verbis  tria  coippleditur  pixceptaj 

quorum  primum  ad  omnes  vniuerlim  pertinet  -.Ap¬ 
propinquate,  ait,  Deo  &  appropinquabit  vobis :  alterum 
ad  peccatores  refertur  ,  Emundate  manus  peccatores: 
poftremqm  duplices  potiffimum  animo  fpedat.  Pu¬ 
rificate,  inquit,  corda  dnphces  animo.  Vniuerfim  igitur 
docet  accedendum  efle  ad  Deum. Quod  etiam  olim 
h  pf  monuerat  Dauid  h  :  Accedite ,  inquit,  adeum,  &  iilu- 
tmnannm  ,  &  facies  veftra  non  confundentur .  Sed  mi¬ 
rum  cur  dicat  Apoftolus  >  Appropinquate  Deo ,  &  ap¬ 
propinquabit  vovu.  An  exiftimandtim  eft ,  faluris  no- 
ftrae  initium  a  libero  arbitrio  fumendum  effe  ?  an 
Deus  noftros  conatus  expebtat ,  vt  illos  deinde  ipfe 
promoueat  ?  ita  olim  fenlerunt  Maffiiienfes  ,  quos 
Semipelaglanos ,  aut  P elagianorum  reliquias  Theo- 
i  lux.de in-  logi  appellant,  quibus  non  femel  vifus  eft  fauere 
ftit  renuc.c.  £a(]]anus  .  nam  alicubi  *  ait ,  Ita  pronandam tss  la- 


eis  religiofam  mentem ,  &  falutis  ineffe  deftderium  vo¬ 
cati  dicantur ,  non  videbitur  bis ,  qua  expofuirnus  ,  etiam 
hoc  effe  contrarium.  Vocationem  enim  non  primam 
illam  intelligo ,  qua:  omnem  humanam  adionem 
prxuertic,  fed  eam  ,  qua:  liberi  arbirrij  conatum  co¬ 
mitatur,  &  confequitur.  Sic  etiam  loquitur  Chryfo¬ 
ftomus  «  :  V mit,  inquit,*^  vnurnquemque gratia  Dei, 
fed  apud  eos,qui  digne  explent  ea, quam  ipfts  funt,pcrma-  ^^[.deco- 
net,  ab  iis  vero  ,  qui  miniis  digne  agunt  ,  cito  difcedit,  pun.cox. 
ad  eos  autem ,  qui  nec  mitium^  faciunt  conuertendi  ad 
Dominum ,  omnino  non. venit ;  rectas  enim mentes  di¬ 
ligit  ,  &  fine  fuco  propofttum.  Quod  etiam  m  Paulo  per- 
fpiciens  licet  adhuc  alio  itinere  videretur  incedere ,  tamen 
quia  propoftto  redo ,  &  velo  Dei  hoc  agebat, ,  dicit  de  eo 
£  Dominus ,  quia  vas  eledionis  eft  mihi  ifte.  Et  alio  quo¬ 
dam  loco  f  :  Dignum profecto ,  ait ,  mirari  Eunu-  fH0tr.19.iQ 
chunu  iilum  Candacis  Regina  j  non  viderat  /efuriL,  Cion-  Aft.Apoit* 
ftum  ,  norv,  viderat  fignurru ,  vitra  viderat ,  quis  flatus 
Hiero folymis ,<jr  credidit  Philippo.  Vnde  igitur  talis fatluS  . 
eft  ?  Sollicita  erat  anima  illius,  attendit  Scripturis ,  vacauit 
lectionibus. 

Eodem  videntur  fpedarc, qua:  aduersus  lalianum  JV. 
feribit  Cyrillus  g,  cum  de  diuina  prouidentia  erga  giib.j.cont, 
Iudsos  ,  &  gentes  difterit.  Inter  Latinos  autem  iiuan. 
in  hanc  fententiam  loquitur  Ambrofius.  h  :  Nemo  P  Hb.  i-  de 
enim ,  inquit  ,  pigre  fiat ,  &  excuftitionem _>  pr&tendat ,  Abrab-C,‘0, 


Explanatio  Cap.  I V. 


m 


.  quo  ferius  eradat,  quia  fer tp  tum  efi  :  Noti  volentis ,  neque 
currentis  ejfe  :  confideret  enim,  quid  additum  fit ,  fed  tnifie- 
r entis ,  inquit ,  Dei.  Talem  te  ergo  prabe  bonis  fiudils ,  & 
»  in  Pfalm .  promptnfide,vt  Deus  tui  mi  fere  at  ur,  gr  vocet  te, ficut  Ec- 
ii 8.  ad  i 'la  clefi%  vocauit.Et  Hilarius  a;Orat  igirur,wq\m,vt  Deus 
verba, Incli  erg0  a  nobis  cum  oramus  exordium,  vt  munus 

iirteflwioni »  <*&  eo  fi i  >  dehinc  quia  de  exordio  no firo  munus  efi  eius  ,  ex 
ma.  noflro  rurfium  efl,vt  exquiratur, &  obtineatur, &  maneat. 

V.  -  Et  quod  magis  miradum  eft,  aduersus  Pelagianos 
b  Dul.3.co.  di/putans  Hieronymus  b :  Scito ,  ait ,  baptifmttm  prstte- 
c  a2-  ri(a  donare  peccata, non  futuram  fieruare  iushtiam,qua  la¬ 

bore, &  induS&ia.ac diligentia,&  femper fiuper  omnia  Dei 
clementia  cusloditur,  vt  nofirum  fit  rogare ,  illius  tribuere, 
quod  rogatur, noftrum  incipere,  illius  perficere, nostrum  of¬ 
ferre, quodpoffumus, illius  implere,quod  non  poffumus.Dc- 
c  lib.83.qq.  nique  Auguftinus  c  :Ex  eadem, inquit, majfa, id  efi.pec- 
<p68,  catorum,  gr  vafa  mifericordia  protulit ,  quibus  fubuemret, 

cum  eum  deprecarentur  fili}  fjrael  ,  gr  vafa  ira ,  quorum 
fupplicio  illos  erudiret, id  efi,Pharaonem,  &  populum  eius, 
quia  quamuis  effient  vtriqtie  peccatores ,  gr  propterea  ad 
vnam  maffam  pertinerent ,  aliter  tamen  tractandi  erant , 
quivni  Deo  ingemuerant,  vt  eis  fubueniret ,  gr  aliter  illi, 
quorum  iniuftis  oneribus  ingemuerant . 

V I,  Et  aliquanto  poft :  Sed  hac  voluntas  Dei  iniufta  effe 
non potefi:  venit  enim  dt  occultiffimis  meritis ,  quia  &  ipfi 
peccatores  cum  propter  generale  peccatum  vnam  maffam 
fecerint,  non  tamen  nulla  efi  inter  illos  diuerfitas.  Pracedit 
ergo- aliquid  in  peccatoribus ,  quo  quamuis  non  dum  fint 
mitificati, digni  efficiantur  iufificatione  ,gr  item  pracedit  in 
aliis  peccatoribus,quo  digni  fint  obrufione.Nc  quis  autem 
exiftimaret,ex  fe  ipfo  effici  quemquam  iuftificatione 
dignum, aliquanto  poft  italoquitur  Auguftinus. Qiiia 
etiam  fi  leuionbus  quifque  peccatis,  aut  certe  quamuis  gr a- 
uioribus,  gr  multis,  tnmen  magno  gemitu  ,  gr  dolore  poeni¬ 
tendi,  mi  fericordia  Dei  dignus  fuerit, non  ipfius  efi,quifire- 
linqueretur,  interiret  ,fed  miferentis  Dei  qui  eius  precibus, 
doloribuffc  fubuenit dndiczx.  enim  eundem  Deu  qui  ro¬ 
gantibus,  &  pceniteritibus  rnifericordiam  largitur, id 
etiam  tribuere,quo  digni  mifericordia  reddantur. 

VII-  Itaque  hac  prorfus  ratione  dixit  lacobus :  appro¬ 
pinquate  Deo,gr  appropinquabit  vobis  quafi  dicat, No¬ 
lite  diuinae  vocationis  beneficium  negligcre,fcd  ci  li¬ 
berum  veftrum  confcnfum  praebete.  8q  Deum  veluti 
viae  ducem  fequimini,&:  certo  vobispius  diuinam 
gratiam  ,  ac  benenokntiam  polliceri  polium..  Nam 
eade  ratione  dixerat  paulo  ante:  Subditi  estote  Deo,gr 
jH  rejillite  diabolo.  Quanquam  enim,  vt  Patres Copcilij 
d  Seftp.c.ji,.  Tridentini d  loquuntur, iuftificationis  exordium  ,  In 
adultis  a  Dei  per.Chvfium  /efum  prauememe  gratia  fu- 
mendum  efiffoc  efi, ab  eius-  vocat  ione, qua  nullis  eorum  exi- 
flennbus  meritis  vocant  ur,  vt  qui  perpeocata  d  Deo  auerfi 
erant, per  eius  excitantem ,  atque,  adiuuantem  gratiam  ad 
Xonuertenditm  fe  ad- fur mff orum  iuslficattonem  eidem 
.gratia  libere  affentiendo,  gr  cooperando  disfonantur ,  tan¬ 
gente  f-amen  Deo  cor  hominis  per  Spiritus  fanEHillumina- 
tipnem ,  homo  ipfe  ncnnib.il itgit.  wffnra/ionem  illam  reci- 
e  Can.  4*  pien^uam  gr  -abiicere  potefi,  Quockcapod  multa  ':Si 
quis, iqquit, dixerit  liberum  hominis  arbitrium-^. Deo  mo¬ 
tum,  gr,  excitatum  nihil  cooperari  affentiendo  Deo  excitan¬ 
ti, 44  que  vocanti,quo  ad  obtinendam  iuftifkaiionis gratiam 
fe  diffamatote  praparct, neque  psffe  diffentire  y fi  velit  ,fed 
velut  inanime  quoddam  nihil  ' omnino  agere  ,  mereqnefe 
paffiue  habere, anathema  fit. 

■  V I  I I.  Hunc  potio  liberum  eonienfum,  atque  conatum 
exigit  Apoftolus,  codtjmque  referuntur  omnesad- 
ho  rr4ti0n.es,  confilia  3  reprehenfionefque  ,  quae  in  fa- 
.  cris.literis  pallim  lgguntur;nee alio  fpedat,quod  non 
n  1't'co  ^ctilcac  Apoftojus  Paulus  f.  Ne  quis  defit  gra- 
«iorJtfi.* 1  °  !?$$*** *n  vacuum  Deigratiam  recipiat.  Pol¬ 

licetur  autem  lacobus  vbere  labonsnoltn frudum. 
Tfpp.ropmquate-,  inquit ,  De,q g?  appropinquabit  vobis . 

Rencd.  luslinian.  in  Epifi.  Canon . 


A  Non  enirii  fnbhirricbfporeu  requirit,  in  quo  nbcciSc 
efi: eum,qui ad alre^uliccediYjei.acfqaem  acfebdit^VV 
cuque-eoniungi,  quod  in  ftiotu  fpirirali  anilu.-edcCfcfe; 
non  rato  accidfnfteri  enim  potefi, vt  quis  alreVft  dili¬ 
gat,  a  quo  niinimeredametur.  Cum  igitur  no  corpo- 
reogrefiu  ,  fcd  animi  motu  ad  Deu  accedendum  iif, 
pollicetur  lacobus  ei, qui  Deu  diligar,  cique  cnritate 
adhaereat, Deu  amore, ac  beneuolentia  rcipordimum 
Ita  enim  apud  Salblubnem  loquitur3  :  Ego  diligentes  a  Prou-8-*75 
medilfio,  gr  qui  mane  vigilant  ad  me,  inuement  me.  :Et  b  Pfal.44.. 
Dauid  b:  CuHoditDominus  ,inquk,omnes  diligenfesfe.  to. 

Diuina  qliippe  beh'euoletia,&  caritas  omnem  no-  f 
ftram  in  eum  caritate  praecumt.eademquc  fiibfequl- 
tur.  Iri  enim  loquitur D4uid c :  Adifencordurems  prie-  c  P("a,^S' 1  u 
ueniet  me.  Et  alibi  d  Et  mifericordia  tua  fubfequetiir  me  ^ 

B  omnibus  diebus  vit^mea.  Et  ob  eam  caufanr  red^di-  :  !*•**••* 
'xit  Bcrnardus e,  neminem  poffe  re  de  DcunrqUtere-  * 

re,nifi  prius  fuerit*  d  Deo  quaefitus.Ita  enim  orat  Da¬ 
uid  (:Erraui  ficut  ouis,qua  periit, quare  feruum  tuum  Do-  f  Pfal  n8.;n 
mine.Pofhilat  enim  fed  Deo  conquiri, vtqui  dedit  ve!le,det  1 1 X 

gr  perficere  pro  bona  voluntate.  Porro  in  Apocalypfi 
loquitur  Dominus  6  :  Ego  fio  ad  oflium,  gr  pulfo-,fi  %  caP-3-10“ 
quis  audierit  vocem  meam ,  gr  aperuerit  mihi  lanuam,,  3 

intrabo  ad  illum, gr  ccenabo  cum  illo,gr  ille  mecum.Quod 
enim  ait,  ego fio  ad  o  flium, grpulfo ;  praicurrentem  gra¬ 
tiam  indicat, cum  filbdit:y«<7«tf  audierit  vocem  meam, 
gr  aperuerit  mihi  ianuam  ■,  noftrum  exigit  eonfenfum, 
dc  quo  in  ^raefentia  lacobus  ait :  appropinquate  Deo. 

Denique  cum  addic.  Intrabo  ad  illum, gr  ccenabo  ctem 
itlo,gr  ille  mecum,\d  fignificat,quod  &  hoc  loco  laco- 
C  bus,c*r  appropinquabit  vobis. 

Itaque  non  ita  omnia1,  a  diuina  bencficentia,&  li-  - 
beralitateexpedada  funt, quafi  nobis  otiofis,&  nihil 
agentibus  diuina  beneficia  concedenda  fint.  Rcde 
enim  feribit  Leo  Ponti tz^-.Quamuis  enim  adficiu  no-  h  f  dc 
firum  fine  opere  fui  non  fubfifiat  arti f 'cis,  nec  fabrica  nofira  ia^’ 

poffit  effe  incolumis, nfi  ei  protectio  pr afuerit  conditoris  ■,  tn¬ 
men  quia  rationabiles  lapides  fumus,  gr  viua  materies  ,fic 
nos  aufloris  noflri  extruit  manus ,  vt  cum  opifice  fuo  ef)am  .  V  ib£ 
is>,qui  reparatur, operetur,  (gratia  igitur  Det  cbcdiemta  fe 
humana  non  fubtrahat ,  nec  ab  illo  bono ,  fine  quo  non  po¬ 
tefi  bona  effe,  deficiat.  At  fi  quid  fibi  impoffibtle.  ,~aut  .ar¬ 
duum  in  mandator urh  effeltibns  experitur, non  in  fcrcma- 
neat, fed  adhibentem  recurritt, qui  ideo  darpxaceptum  rvt  .  'ul  j 

excitet  de fiderium  ,  gr  praslot  auxilium ;  dicente  Erophe » 

D  fd  riJatha  in  D  eum  cogitatum  tmm ,  'gr-bpfiutfikmmet*  ‘  Pfal-$4-aJ» 
Plura  in  eandem  fenrentiam  feribit  Augufiunis,  quae, 
quoniam  alio  loco  copiose  a  nobis  rcccrrfemur,non 
furtt  in  praefcntia  iteranda.  • 

Emundate  manus  peccatores.  ]  Hoc  eft'fccundtini'. 
prsceptum,quo  monet  lacobus  peccarore9,vt  manus 
abluant, hoc  eft, prauas  adiones  poenitentue  laayjuiist 
eluant:  ita  enim  loquitur  etiam  Dauid  '«■-'.'LauxbVin-  K  vX5'^ 
teri  innocentes  manus  meas ,  gr  circundabo  altare  tuum 
Domine.  Alloquitur  a u t em p eccatores , h o c  eft , vt  ego. 
interpretor.omnes  omnino  mortales-:  vt  enim paulo, 
ante  diximus,  Iacobo  potiffimfim  audorc^  In, multis 
offendimus  omnes.  Et  nimium  quantum  vere  jdtxit  ati-r 
cubi  1  Leo  Pontifex :  ^An  forte  quifqu  zm  itr.dnfiiem.er  ;  Se“,1T>'^e 
fuperbitata  fe  illsfum ,  ita  immaculatum  e  fle  prafumh  yvt 
E  nullius  iam  renouationis  indigeat  d  AaUitar' prorfus  ifia, 
perfuafio  ,gr  nimia  vanitate  veterafeit  ,  quicupqtte  interi  d  t  1-*  ? 
tentationes  huius  vita  ab  omni  fe  vulnere  credit  immuhera ?  -  *  P 

plena  0  mmd  periculis,  plena  funt  laqueis .  Incitant  cupidi- , 
tutes, infidiantur  illecebra, blandiuntur  lucra,damnaficten- 
rent,  amara  funt  obloquentium  lingua,  nec  femper  veracia, 
funt  Ora  laudantium  ,  inde  fauit  odium ,  hinc  decipit  rrien- 
d'ax  officium,  vt  facilius  fit  vitare  difeordem ,  qnxm  declt- 
nar, e  fallacem.  >  :--r 

Et  alibi™ r Quis  enim  in  huius  vita  conflimus  incerto-, <  XII . 
aut  immunis  d  tentatione  ,  aut  liber  inueniattir  d  culpa  t  ^  Sa  -U  -0 

N  3  Ouis^™g' 


150 


EpiflB.Iacobi 


t  Pfaf.iJ.* 
bPfal.i7.il- 


XIII. 


Quis  eft,  qui  nihilvirtutit  fibi  adiici  ,  aut  qui  nihil  viti] 
fibi  optet  auferri?  cum  &  aduerfi  noceant ,  &  fecunda 
corrumpant ,  nec  minoris  Jit  periculi  carere  de  fiderat  is, 
quam  abundare  conce fis  ?  Infidu  funt  in  diuitiarum  am¬ 
plitudine  ,  infidia  in  paupertatis  anguHtis ,  illa  eleuaivU 
ad  fuperbiam ,  hac  incitant  ad  querelam ;  tentnt  fanitas, 
tentat  infirmitas ,  dum  &  'dia  materia  eft  negligentia ,  & 
hac  caufa  trittitU.  Laqueus  ejl  infecuritate ,  laqueus  efi 
in  timore ,  nec  interejl  vtrum  animus ,  qui  terreno  tene¬ 
tur  afeclu  ,  gaudiis  occupetur,  an  curis  ,  cum  par  mor¬ 
bus  Jit, vel fub  vana  delechtione  languere  ,vel fub  anxia 
follicitudinc  laborare.  Quamobrem  fapieter  monet  Ia- 
eobus,  dum  ait  .Emundate  marius  peccatores.  Loquitur 
enim  de  asionibus  externis, quae  frequeter  in  factis 
literis  manuum  nomine  fignificantur.  Ita  dixit  Da- 
uid  *.  Innocens  manibus  :  hoc  eft ,  omni  labe  purus, 
&  integer.  Et  alibi  **.  Manus  fisas  lauabit  in  (anguine 
peccat  oris, quzCi  dicat ,  a&iones  omnes  fuas  ad  virtutis 
normam  componet. 

Hoc  enim  potiflimum  exigit  Deus,  vt  quicunque 
fuarn  amicitiam  expetit ,  quoad  eius  fieri  poflit ,  ab 
omni  fit  vitio  alienus :  alioqui  enim  fcelera ,  atque 
t  eap.^.x.  flagitia,  vtait  Ifaias  c,nps  adiuina  beneuolencia,& 
caritate  reddunt  alienos.  Iniquitates ,  inquit ,  vefira 
diuiferunt  inter  vos ,  &  Deum  veflrum ,  &  peccata  ve- 
Jlra  abfeoriderunt  fheiem  eius  a  vobis  ,ne  exaudiret.  Ma¬ 
nus  enim  vefira  polluta  funt  fangutne ,  &  digiti  vejlri 
iniquitate ,  labia  vefira  locuta  funt  mendacium  ,  &  lin¬ 
gua  vefira  iniquitatem,  fittur.  Quamobrem  redte 
Seda :  Hoc  efi,  inquit ,  veraciter  nos  appropinquare  Do¬ 
mino  ,  operis  videlicet  munditiam  ,  &  cordis  fimplicitatem 
i  PfaUj.3.  habere.  Vere  enim  dixit  Dauidd  :  Quis  afeendet  in 
montem  Domini,  aut  quis fiabit  in  loco  fanfto  eius  ?  Inno¬ 
cens  manibus, &  mundo  corde, qui  non  accepit  in  vano  ani¬ 
mam  fuarn,  nec  iurauit  in  dolo  proximo  fuo ;  hic  accipiet 
benediftionem  a  Domino,&  mfericordiam  k  Deo  falutati 
fuo  i  hac  efi  generatio  quare  ntium  eum,quarentium  faciem 
Dei  Iacob. 

XIV.  Quocirca  non  modo  lacobus  fuadet ,  vt  acceda¬ 
mus  ad  Deum,fed  qua  id  ratione  agendum  lit,docc«. 
Embndate, inquit,  manus  peccatores :  neque  enim  latis 
eft ,  quod  haeretici  mentiuntur ,  a  peccatis  cellare, 
fed  perpetrata  facinora  eluenda  funt, veraque  paem- 
t  Plal.6,7.  tentia  expianda.  Ita  Dauid e :  Lauabo,\neq\xn,per fin - 
gulas  noft.es  leftum  meum.&  lacrymis  meisfiratum  meum 
rigabo.  Quamobrem  loquitur  Ilaias  diuino  repletus 
numine  in  haec  verba :  Lauamini,  mundi  e  fime ,  auferte 
malum  cogitationum  veflrarum  ab  oculis  meis ;  quiefeite 
agereperue^.e,  difite  benefacere  ,quarite  indicium.  Et  ali¬ 
quanto  poft :  Si  f ierint,  inquit,  peccata  vefira ,  vt  cocci¬ 
num,  quafinix  dealbabuntur,  &  fi fuerint  rubra  quaji  ver¬ 
miculus, velut  lana  alba  erunt. 

Et  purificate  corda  duplices  animo.  Hoc  eft  tertium 
Apoftolicum  praeceptum  inprimis  neceflarium  :  ne¬ 
que  enim  Deus  externas  dunraxac  a&iones  requirir, 
fed  internum  potiflimum  animi  propofirum.  Itaque 
duplices  animo  alloquitur,  eos  videlicet,  qui  fibi 
falso  perfuadent  Deo,  &  mammonae  placere  fe  pof- 
fe,aut  eos,qui  externa  virtutis  larua  contenti, yeram, 
quae  in  animo  infidet,  folidamque  virtutem  aut  ne- 
gligunt ,  aut  contemnunt.  Quos  alicubi  Leo  Ponti¬ 
fex  f  eleganter  pcrftringit :  Nonne  dignum  efi,vt  ani¬ 
ma  Chrifiiana, que  verum,viuumque  Det  templum  efi, (pe¬ 
dem  fuam  prudenter  exornet, &  redemptionis  fua  celebra¬ 
tura facr amentum, omni  circumsfeftione  pracaueat ,  ne  vl- 
la  eam  macula  iniquitatis  obfufcet,aut  duplicis  cordis  ruga 
dedecoret.  Nam  quid  prodefi  hone  flatis  formam  praferens 
cultus  exterior , fi  interiora  hominis  aliquorum  fordeant» 
contaminatione  vitiorum  ?  Omnia  igitur ,  qua  animi  pu¬ 
ritatem, &  (peculum  mentis  obnubilam ,  abfiergenda  fedu- 
l»,&  quidarn  elimatione  radenda  funt. 


XV. 


f  Ser.  3.  de 
quadrag. 


^  Omnino  autem  cordis  pura  inprimis  affe&io  re-  XVI. 
tinenda  eft ,  quam  veluti  Chriftianae  vitae  fcopum 
Caflianus  a  definit.  Finis  quidem,  inquit  ,noflrapro-  a  Col.i.c.*, 
fefonis ,  vt  diximus ,  regnum  Dei  ,feu  regnum  coelorum  & 
efi,  deftinatio  vero  id  efi ,  o*o«oc ,  puritas  cordis  ,ftne  qua 
ad  illum  finem  impoffibile  efi  quempiam  perttenire.  Et  ali¬ 
quanto  b  poft  :  Ita  igitur  &  nofiri  propofiti  finis  qui-  •>  cap.  j, 
dem  fecundum  sipoflolum ,  vita  sterna  eft ,  ita  eodem  c  cadRom.* 
pronunciante :  Habentes,  inquit ,  fruftum  vefirum  in  fan-  “• 
ftificatione ,  finem  vero  vitam  atemam.mencfverb  eft  pu¬ 
ritas  cordis ,  quam  fanftificationem  non  immerito  nuncu- 
pauit ,  fine  qua  pr ediclus  finis  non  poterit  apprehendi ,  ac 
fi  dixi  f  et  ahis  verbis  :  Habentes  quidem  vkovov  veflrum 
in  cordis  puritate ,  finem  vero  vitam  sternam.  De  qua  de- 
fiinatione  alibi  docens  nos  idem  beatus  ^ apoftolus  ipfism 
B  nomen,. ideft.nttwoy  ,figmficanter  exprimens ,  ita  intulit d.  d  ad  Philip, 
Que  pofteriora  funt  obliuifcens ,  ad  ea  vero, que  ante  funt.  Mi* 
extendens  me  ad  defiinatum  ptrfequor  brauium  fitperne 
vocationis  Domini,  quod  euidentius  in  Greco  ponitur , 

KctTa  ffuonov  Jitlxu  ,  id  eft  fecundum  destinationem  ptr¬ 
fequor  ,  tanquam  fi  dixijfet :  Hac  defttnatione ,  qua  illa , 
que  pofteriora  fiunt ,  obliuioni  tranfmitto,  idtfi ,  anterioris 
hominis  vitia  ad  finem  brauij  cceleftis  perueniH, contendo. 

Tum  concludit  his  verbis  :  Qutcquid  ergonos  ad 
hunc  skottoi/  ,  id  efi ,  puritatem  cordis  ,poteft  dirigere ,  tota, 
virtute  fiechndum  eft ,  quicquid  autem  ab  hac  retrahit ,  Vt 
pemiciofum,acnoxinm,peruitandum. 

Er  profe&o  Paulus  Apoftolus « hoc  idem  fignifi-  XVII. 
cafle  videtur,  dum  dixit :  Finis  autem precepti  efi  cari-  e  t.adTun. 
tas  de  corde  puro ,  confcientia  bona, &  fide  non  ftttn.  ATlo- 
C  quitur  autem  lacobus  potiflimum  duplices  corde, 
qui  dum  fibi  cauti, ac  prudentes  videnrur,Chriftiana 
/implicitate  deftituuntur,  quam  tamen  Chriftus  Do¬ 
minus  cum  vera  prudentia  conjungendam  f  docet,  f  Matth.w. 
Eftote,  inquit, prudentes ficut  fierpentes ,  & fimplices  ficut  Tf* 
columbe.  Fallam  vero  prudentiam  ,  quam  duplices 
animo  praeleferunt ,  damnat  Apoftolus  Paulus  8 ,  g  cap.it.i<| 
cum  ad  Romanos  feribit :  Nolite  e (fe  prudentes  apud 
vofmetipfos. Prohibet  itaque  in  prxfentia  lacobus  ani¬ 
mi  duplicitatem, qux  in  iis  maxime  damnatur  ,  qui, 
quod  paulo  ante  reprehenderat, huius  mundi  amici¬ 
tiam  cum  Dei  amiciria  coniungere  nituntur  ,  quos 
olim  egregia  quadam  metaphora  indicare  vifus  eft 
Dominus,  cum  in  Deuteronomio  h  dixit' :  Non  ara-  h  cap.11.ift 
bis  in  boue  fimul  &  afmo,non  indueris  veftimento,quod  ex 
D  lana  ,  linoque  contextum  efi.  Quem  locum  explicans 

Gregorius  1  zit, malignorum  naturam  deferibi.  Ecl  certe,  i  lilg|Mor, 
iru\uit,ideo  maligni  appellantur  hypocrite ,  quia  benigni -  c*31w«J?1 
tatemerga  proximos  ofitndunt  ,  &  dolos  fue  iniquitatis 
operiunt.  Per  omne  namque,  quod  vel  faciunt, vel  loquun¬ 
tur  fimplicitatem  exterius  exhibent  fed fubtititate  inte¬ 
rius  duplicitatis  callent  ;  puritatem  fuperficie  fimulant, 
fed  femper  malitiam  fub  (pecte  puritatis  occultant  ,  quos 
contra  bejie  per  Moyfen  dicitur.  Non  indues  vefiem  ex 
lana,  linoque  contextam.  Per  Unam ,  quippe [implicitas, 
per  linum  vero  fiubtilitas  defignatur ,  &  nimirum  ve  Itis, 
qua  ex  lana  ,  linoque  conficitur ,  linum  interius  celat , ,  la¬ 
nam  in  fuperficie  demonfirat  j  vefiem  ergo  ex  lana, lino¬ 
que  contextam  induit ,  qui  locutione ,  vel  xftione  qua  vti - 
tur ,  intus  fubtitit  at  em  malitia  operit ,  &  fimplicitatem  fo- 
h  f  innocentia  ofiendit.  Quia  enim  fub  puritatis  imagine 
deprehendi  calliditas  non  valet ,  quaji  fub  lana grofttudine 
linum  latet. 

Poliis  etiam  hoc  ita  accipere  ,  vt  cum  fuperiori  XVIII. 
coniungatur  ,  quafi  Apoftolus  vine  integritatem, 
motumque  innocentiam  fimplicitatem  appellet,  at¬ 
que  ob  id  dicat :  Emundate  manus  peccatores, & purifi¬ 
cate  corda  vefira  duplices  animo,  Siquidem  Gfcgoiius 
Nyflenus  k  .Simplicem, inquit,^  vnius  modi  voco  eam,  k  De  anima. 
quam  folo  bono  animaduertitur ,  &  nullius  mali  commu-  ^ refur* 
mone  permixta  efhQup  fpe&ans  M. Tullius 1  :Ammus,  1  Senf<3' 


Explanatio 

ihyOmni  admixtione  corporis  liberatus ,  purus,  &  integer 
i  tfip.*.*.  effle  cupit.  Vtvhoc  idem  fit ,  quod  apud  Matthaeum  a 
Chriftus  zhiBeatt  mundo  corde,  quoniam  ipfi  Deum  vi¬ 
debunt.  Ita  non  tria ,  fed  duo  tantum  erunt  Apoftoli 
pnecepra ,  vt  ad  Deum  accedendum»  &  morum  fan- 
ditatem  compledendam  moneat ,  qua  potilfimum 
ratione  Deum  nobis  conciliamus. 

p.  Miferi  effote,  &  lugete, &  plorare,  ri fu*  refler  in  lu- 
duri*  convertatur, & gaudium  in  moerorem.] 

1.  Haec,  ni  fallor  ,  fuperioris  faeculi  hsereticos  iugu- 
lant,qui  veram  poenitentiam  nouam  vitam  defin  mnr, 
dolorem,ludum,&  lacrymas  ab  ea  penitus  reiiciunt. 
At  Iacobus,qui  veram  poenitentiam  propofuerat, 
qua  peccatores  in  gratiam  cum  Deo  redetint,his  ver¬ 
bis  explicat,  quibufnam  adionibus  potiflimum  con- 
fkzt.Miferi, inquit, eftote,Gtx ce  eft, 

affligimini,  quafi  dicat ,  intimum  doloris  fenfum  ani¬ 
mo  concipite  ,  quod  rurfiis  capite  Icquenti  ipfo  fta- 
tim  initio.aliifque  verbis  fignificat. 

1 1.  Et  fafteeos ,  qui  prsterita  peccata  ex  animo  dete- 
flantur ,  moerore  ,  ac  triftitia  affici  neccfie  eft  ,  quod 
contra  rationem  egerint ,  Dei  legem  violaucrint ,  & 
iuftam  Dei  indignationem  in  fe  prouocarint.Ex  moe¬ 
rore  aurem, &  triftitia, feu  dolore  exiftit  ludus ,  pro¬ 
inde  ait  Iacobus:  Ei  lugete :  addit ,  &  plorate.  Graece, 
^5$  icAauffctTt,  quoloco  Beda,  A/W/Ye,inquit, 
amare  locupletari ,  &  gaudere  in  hoc  faculo ,  fed  memores 
fcelerum,qua  feciflis,hoc  potius  procurate ,  vt  per  breues  vi¬ 
ta  huius  miferias,  paupertatem ,  ac  lamentationem  tranfi- 
t oriam  ad  fempiterna  gaudia  coele flis  regni  pertingatis. 
Significat  enim  vniuerfim  hanc  mortalem  vitam  lu- 
€tu  ,  ac  lacrymis  dignam  efle  ,  vere  namque  alicubi 
fc  iaPlal.85.  fcripfit  Auguftinus  b :  Fratres,  qui  vobis  dicunt  ,foelices 
eflis  ,  feducunt  vos  \  populus  meus  qui  vos  fodices  di¬ 
cunt, in  errorem  vos  mittunt, &  tubant  (emit as  pedum  ve- 
firorum.  Sic  8c  de  epiftola  Iacobi  Apoftoli.  Miferi 
ejlote ,  inquit,  gr  lugete, rifus  refler  in  lucium  conuerta- 
tur  $  videtis  qua  audisUs  ,  quando  nobts  hac  dicerentur  in 
regione  fecuntatis?Dtique  regio  ifiafcddalorum  eft,&  ten- 
t at  tonum, &  omnium  maloru,vt  gemamus  hic,  &  merea¬ 
mur  gaudere  ibi  *,  htc  tribulari  ,  &  confolari  tbi,  &  dicere, 
quoniam  exemifti  oculos  meos  a  lacrymis ,  pedes  meos  a  rui¬ 
na,  quoniam  placebo  Domino  in  regione  viuorum  ,  ifta  re¬ 
gio  mortuorum  effltranfit  regio  mortuorum  ,  venit  regio 
viuorum.i  in  regione  mortuorum  labor,  dolor, timor,  tribu-  1 
latio, tent atio ,  gemit  us, fu  ff/irium-, htc  falft  felices ,  veri  in¬ 
felices, quia  falfa  felicitas, vera  miferia  eft. 

III.  Quamobrem  Chriftus  Dominus  apud  Mat- 
e  eap.54.  thaeum  «  dixit :  Beati  qui  lugent ,  quoniam  ipfi  con- 
d  Pfa!.8j.  IoIabuntur,& tamen, vt  ait  Auguftinus  <1  ,Nthiltam 

coniunclum  miferia,  quam  ludus,  nihil  tam  remotum ,  & 
contrarium  miferia,quam  beatitudo.  Tu  dicis  Ingentes, & 
tu  dicis  beatos  ?  Intelligite, inquam  ,  quod  dico, Beatos  dico 
lugentes.  Quare  Beati  ?  In  (pe.  Quare  lugentes  i  In  re. 
Etenim  lugent  in  morte  ifta, in  tribulationibus  iftisjn  pere¬ 
grinatione  fua.  Et  quia  agnofcuntfe  in  ifta  miferia ,  & 
gemunt,  beati  funt.  Quod  ergo  faciunt  iufli ,  dumvttnm 
beatam  expecbnt,  faciunt  peccatores, qui  fe  aliquado  a  Deo 
receffiffe  cognofcunt, &  rurfuseius  bencuolentiam ,  &  ami¬ 
ti  Pfal.41.4.  citiam  expetut. Sic  olim plorabat  Dauid,cum  diceret':  1 
Fuerunt  mihi lacryma  mea  panes  die, ac  node, dum  dicitur 
0  Pfal  6.7.  quotidie, vbt  eft  Deus  tuus  ?  Et  alibi  f :  Labnraui  in 
gemitu  meo.lauabo  per Jingulas  nodes  ledum  meu, lacrymis 
meis  (Iratis  meis  rigabo.  Huc  igitur  moerore  exigit  Iaco¬ 
bus, idqUe  pluribus  verbis  exprcftit,vt  rei  mapnitudi- 
•  nc,ac  neceflitate  declaret,atque  idcirco  rede  fubdit: 

I V .  Rifus  vefler  in  ludum  conuertaiur,  &  gaudium  in  moe- 
g  L0c.rf.t5.  rorem.  Vidictur  aurem  ad  Chrifti  verba  g  alludere:/^ 

vobis, quia  ridetis  nunc,  quia  lugebitis,  &  flebitis.  Nam 
{jui  huius  vitae  bonis  ad  voluptatem  abutuntur, quic- 


Cap.  IV.  151  .  'i 

A  quid  peccaucrint,  vel  poenitentia;  ludu  abluant  ne- 
cefle  eft,  vel  fempiterno  apud  inferos  gemitu^  cru¬ 
ciatu  compenlcnr.  Eos  igitur  qui  nimium  voluptati¬ 
bus  indullerat,his  verbis  ad  laniorem  mente  reuocat 
Paulus  '  .Humamtm  dico  propter  infirmitatem  carnis  ve-  a  a(i  Rom. 
ftraficut  enim  exhibuistis  membra  veftra  feruire  immun-  6'  1?‘ 
ditia,®-  iniquitati  ad  iniquitatetn,ita  nunc  exhibere  mem¬ 
bra  ve  (Ira  feruire  infima  in  fandificationem.  Et  Baruch 
aliquid  amplius  b  exigens :  Sicut  enim  ,  ait  ,fuitfenfus  b  caP-4- 18. 
vefter,vt  erraretis  a  Deo  decies  tantum,  iterum  conuerten- 
tes  requiretis  eum.  Perfimili  igitur  ratione  ait  Iacobus: 

Rifus  vefterin  ludum  contsertatur ,  &  gaudium  in  moero¬ 
rem.  Re  namque  vera ,  vr  monet  Gregorius  Nylle- 
nus  c ,  fiue  propter  praeterita  peccata  ,  fine  propter 
aliorum  flagitia, fiue  propter  huius  noftrae  mortalita- 
^  tis  mijferam  conditionem, fiue  denique  propter  vera;, 
folidaeque  fcelicitatis  ab fentiam, merito  nobis  lugen¬ 
dum, ac  plorandum  eft. 

Et  quod  fpedat  quidem  ad  propria  flagitia  mifera,  V. 
ac  deploranda  ,  eft  eius  conditio  ,  qui ,  vt  ait  Beatus 
Gregorius  d.  Iniquitatis  fua  vinculis  ita  constringitur,  vi  d  lib.j.Mox. 
pondus  quidem  peccatorum  toleret,  fed  tamen  quia  tolerat,  ^7'al‘*s 
ignoret, &  terrena  occupationis  pondere ,  aut  praua  confuc- 
titdinis  laqueis  irretitus  flere  nequaquam  poteft.  Contra 
vero  feliciflimus  ille  cclendus  eft, qui  vere  cum  Pro¬ 
pheta  dicere  poteft:  Dolor  meus  contra  mc  eftfemper,quo - 
niam  iniquitatem  meam  ego  pronunciabo ,  &  cogitabo  pro 
peccato  meo.  Tunc  enim,vt  ait  Gregorius,  ad  plorandum 
nos  Dominus  inuitat,  cum  &  mala  nobis, qua  fecimus ,  de- 
„  monflrat , at  que  ad  haceademflenda.qua  cognofcimus,  ad- 
-1  iuuat : culpas  oculis  obiicit,& pia  rn anu  gratia  vincula  cor¬ 
dis  folnit ,  T/t  ad  vocationem  poenitentia  mens  noflra  fe  eri¬ 
gat, &  carnis  foluta  compedibus ,  in  audorem  fuum  libera 
grefturn  amoris  tendat. 

Haec  aurem  eft  falu taris  illa  triftitia  ,  quae  vt  ait  V I. 
Paulus e , fecundum  Deum  ejl,& poenitentiam  inftlutem  c  Cor. 
flabilem  operatur. Nam,vt  feribit  Chryfoftomus  r,  ro-  f  ^ 
gum  peccatorii  extinguimits,non  tam  aquis  multis,  fed pau-  * 

cis  cum  lacrymis  •,  multus  enim  peccati  ignis,  &  modica  la- 

crjma  illum  extinguit.Ahbi-.  Sicut  ex aqua,cfr  Spiritu fic  g  Homrf  in 

rurfus  ex  lacrymis  ,  &  confefftone  purgamur.  Et  Augiifti-  Matth. 
nu  s^\  Ades  forte,  inquit,  confcientia  de  lidi ,  lacrymis  ex-  h  PIal -94- 
tingue  flammas  peccari.  Egregie  vero  Ephrcm  Syrus  1 ,  >  Ser.  1.  de 
quafi  ad  huc  Iacobi  locualludat:^ccer/c,ait,^  Deum,  pcenit- 
&  pro  optimo  medicameto  offer  fic  enim  vult  calefis  rnedi- 

>  cus  vnumqueque  fiiis  fanari  lacrymis.  Et  alio  loco  k  ,  O  k  Ser.dc  co- 
lacrymaru  virtutem, qua  medicinalis  officina  es  peccatorum,  punc* 

per  te  peccatores  efficiuntur  beatiVnde  &  Dominus  beat  os 
tales  pradicat  dicens:  Beati  qui  nunc  fletis,  quia  ridebitis, 
in  futurum  fcilicet.Non  quidem  dixit  beatos  illos  ,  qui  de¬ 
flent  mortuum,  aut  damnum  domus,  aut  quid  aliud faculi 
huius, fed  beati, inquit, qui  luget  de  peccatis  fuis.  Huc  vide¬ 
licet  pertinere  poteft  quod  feriptum  eflrin  libris  Re¬ 
gum  :  Cum  enim  Dauid  I  vna  cum  militibus  fuis  vi-  1  lib.i.e.30. 
difler  oppidum  Sicelegigne  fucCcnfum,ac  mulieres,  non  lon&’  * 

&  infantes  in  feruitutem  a.ddu&os,planxerum. inquit,  punC* 
donec  deficerent  in  eis  lacryma.  Quod  profedo  facere 
aequum  eft  eos ,  qui  animaduertunt  animam  fuam  in 
miferam  dtemonis  feruitutem  fuifle  tradudam. 

Ita  ol  i  m  Hieremias  ,n :  Deduc  quafi  torrentem  lacry -  VII. 

>  mas  per  ditm,&  nodem,  non  des  requiem  tibi,  neque  taceat  ^^ap.tuS. 
pupilla  oculi  tui. Fluunt  quidem, vt  apud  Caffianum  n  n  ^"|a 
monet  Ilaac  Al  bas  interdum  lacrymae  cx  metu  ge-  g.i8. 
hermae, &  terribilis  illius  ludicij  recordatione,  cuius 

terrore  Propheta  pcrculfus  oratadDeum  °'.Nomn-  o  Pfal.  141. 
tres,  inquiens ,  in  indicio  cum  feruo  tuo, quia  non  iuflifica-  1' 
bitur  in  consfedu  tuo  omnis  viuens.  Et  Bernardus  9  :Pa -  P  ^er* 1 ‘n 
neo,inc\uk,gehennam,contremifco  d  dentibus  befitia  infer-  Can* 
nalisfa  ventre  irtferi ,  k  rugientibus  praparatis  ad  cf  a 'hor¬ 
reo  vermem  rodent  e, &  ignem  torrente, furnis,^  vaporem, 

&  fulphur,cjr  fpirii ii  procellaris-,  horreo  tenebras  exteriores. 

N  4  &KK 


152- 


Epilt  B.  Iacobi 


Ouis  dabit  capiti  meo  aquam,dr  oculis  meis  fontem  lacrj- 
tnarum,vt  prauenia  fletibus  fletum,  &  flridorem  dentium* 
VIII.  Veium  ipla potius  culpa,quam  pcerta  deflcdir  eft. 
a  Pi'aJ.57-  Quamobrem  Auguftinus  ■  eos  merito  reprehendit, 
qui  mala  deflent,qulbus  interdum  premuntur,  pec¬ 
cata  non  itcm-,Flagella,inquk,fua  dolent  homines, quare 
c  hb.i.con-  flagellantur, non  dolem. Et  alibi  bfe  ipfum  accufat,qubd 
c  ,C*I5‘  inaniter  lacrymas  fundetet:Co£cW, ait  ,*Ainea  nefcio 
cuius  errores  oblitus  errorum  meorum ,&  plorare  Didonem 
mortuam, quia  [e  occidit  ob  amorem,  cum  interea  me  ipfum 
in  his  a  remonentem  Deus  meus, vim  mea, fecis  oculis  fer¬ 
rem  mifmimus.  Quid  enim  miferius  mifero  non  miferdte 
fe  ipfum, rjr  flete  Didonis  morte, qua  fiebat  amddo  fifFnea , 
non  flente  aut  etn  mortem  fuam ,  qua  fiebat  non  amando  te*. 
I  X*  /  Nam  reuera  qui  propter  fua  peccata  dolore  ac  tri- 
ftitia  non  afficitur ,  eius  proculdubio  Talus  defperata 
^tud^B ta"  enim  Bcriplit  Gregorius  c  Nyflenus;P«f?w- 

a^mo^  m  corp°™  morbis. quibus  aliqua  pars  corporis  ex 
£c.  *  violenta  quada  Uflone  tabida  fhcfa  ferit, indolentia  argu¬ 

mento  efl,mortuam  effe  tabida,  &  languida  illam  partem, 
fed  fi  arte  quada  medica  vitalis  denuo  fenfus  corpori  refti- 
tutus  fit, tam  is, qui  laborat  .quam  qui  curationem  admini- 
flrant,  dolente  iarn  parte  gaudent ,  quippe  certijfmo  argu¬ 
mento  vtemes  ad  fanitaiem  conuertiffe  fe  morbum,  eo  quod 
membris  fentirciam  coeperit  ea,qua  faciat  dolorem-, ita  non¬ 
nulli  poflqua  amitfo  fenfu  doloris, vt  inquit  A pofiolus ,  tra¬ 
diderint  fe  vita  peccatrici, cum  quod  advimm  cum  virtute 
degendam  attinet,  reuera  mortui  quida  tabcfhtH fint, nul¬ 
lum  eorum, qua  faciunt  ,fenfum  habent.  Sed  fi  quis  fermo 
medie us,veluti  qmbufdd  calidis, peruremibufif  medicarne- 
tis  [flitun ,  inquam ,  tudicij  horrendis,  &  acerbis  minis)eos 
perflrinxerit  ,dr  terrore  e  orum, qua  in  expechtione  funt,cor 
penitus  exacerbauent, terrorem  gehenna, ignem, qui  non  ex- 
tinguitur, vermem  non  emonentem  firidorem  dent  tum, per¬ 
petuum  fi  fletum,&  tenebras  exteriores ,  &  talia  vniuerfd, 
velati  calida  quadam  &  acria  medicamenta  voluptatis 
affetiibus  torpenti  inharendo  ,  refouendoq?  eo  vfqf  redege¬ 
rit  eum,vtfentiat,in  qua  vita  verfettsr ,  beatum  eum  effe¬ 
cerit  fenfu  doloris  animo  eius  iniecio. 

Hoc  credo  fpecfcabat  Salomo  ,ciim  alicubi  dixit. 
i  Ecde  -7-5-  Melius  efl  ire  ad  domum  luElus,qu  im  ad  domu  conuiuiy, 
in  illa  enim  finis  cuncloru  admonetur  homo,cjr  viuens  cogi¬ 
tat  quid  ftumm /jr.Quem  locum  expendens  Chryfo- 
edPoII,  AIii<  ^omus  * -Quid  efifmquit, quod  ait  Salomo. Vbi  luctus, (y 
tioch.  *  lacryma,&  gemitus  melius  efl  accedere,  qu  i.m  vbi  chorea, 
&  cymbala,  cr  rifus ,  <ir  delicia  ,  dr  crapula ,  er  ebrietas ? 
Qua  de  caufi  quafo}  Quoniam  illic  quidem  modeflia.hinc 
t  Hom.  de  vero  demetia  nafcitur.Ephicm  1.  vero  Syrus. Lutlusfva- 
Vac-  quit, anima  lacrymis  tergit,  mundam  fi  reddit ,  voluptates 

g  in  tra&.  txandit,  dr  virtutes  perficit. Et  alibi  g : Qui  lucium  fechi- 
dc  vit.ipir.  tur,non  facile  peccabit ,  &  qui  cordis  compuncUcne  tangi¬ 
tur, non  cogitat  mala.  Nainex  ‘compunctione  oritur  fetus, 
in  fletu  autem  k  peccatis  declinamus. 

X I-  Aliorum  porro  flagitia  non-e-xiguam  etia  praebent 
fe  Col.^.c.  flendi  materiamsvt  enim  ait  apud  CalflatiumQlaac: 

'  hfi  etiam  aliud  lacrym arum  genus,  quod  non  pro  fua  con¬ 
ficientia, fed  pro alienaduriuaipeccatiffigeneratur,quo  Sa- 

i  lib.i.Reg. 

muci  ‘  Saulem ,  quo  illam  quoque  unitatem  Hierufalem, 
Lac.  15.  ve^ in  Euagelia k  Dominus, vel  leremias 1  fieuiffe  deferibi- 
4i.  Uiritzi  dicens, Quis  dabit  capiti  meo  aquam, dr  oculis  meis 

i  cap  9.1.’  fe#; em  lacrymar it-, dr  plorabo  in  die,  dr  in  nocte  interfectos 
filia  populi  mei*,  vel  certe  quales  illa  fiunt  lacryma,de  quibus 
xn  Pfal.ioi.  in  f  fatmo'D  canitur,  Quii  emerem  ficut  panem  manduca- 
bam,cp  poculumeum  cum  fletu  mifcebam.  Quas  certum  efl 
non  illo  affecta  Promi, quo  infexto  Pfdlmo  ex  perfona  poeni- 
tentis  emergunt,  fed  pro  anxietatibus  vita.atque  'angustiis, 
&•  armnnis .quibus  insti  in  hoc  mundo  poftti  deprimuntur. 
XI I.  Eftenim,.vtexiuperioribus  liquet, hxc  etiam  iufta 

caulaplorandi,  cum  vere  haec  vita  mortalis  lacryma- 
p  Piai.85.  111  val  is  appelletur.Sic  etiam Thcodoretus^Tnf/f»;, 
mqmr gmniatrymarrmv(dtistfiin  qua  Adam  infudore 


A  vultus  fui  pane  vc fatur.  Et  Dauid  *  :  Beatus,  a  r,fal  g  ^ 

cuius  efi  auxilium  abs  i tifafte fio  nes  in  tr/defuo  dijpofttfrin  •  ’. • 

valle lacryinatunt, in  loco  quempofuit.  Itaque  Gregorius 
Nyflenusb  hanc  iuftiffima  cauTim  lacbytriarum  &lu-  b  de  Beati- 
cStus  multis  probat, &  huic  ludtui  folatiu.&  gaudium  tud.  Beati. 
Tempiternum  relpondere  affirmat. £>  eam  ob  caufam  in  ^  luScnt* 
mysticis  ob  fer uatiomb  usP  afcha  paneni  qutd  e  fermenti  ex¬ 
pertem, intyba  vero  agreflia  adhibita  f  111  (fe  affirmat &n  per 
eiitfmodi  anigmatziyaufe  inuolucra  difea  ernus,qit  odkllpmy- 
fiico  festo  aliter  flui  non  liceat, nifi faculi  huius  intyba  ama¬ 
ra  fimphei,  &  a  fermento  vacua  vita  fvonu  kofird  imrui- 
fceatur .Proptereamagnus quoque  Daurd  tametfi fummum 
humana  foelicitatis  fastigium  f  de  regno  nimirum  loquor) 
circum  fe  cerneret,  largiter  tamen  dc  intybis  fua  vita  ama¬ 
ris  adiicit  fusfirans  m  eiulatu.ac  deplorans  prorogationem 
B  inquilinatus  in  carne  ,  deflcionfque  pra  cupiditate,  ac  dtfi » 

deno  rerum  rnaiorum :  Hei  mihi, inquit  c,  quoniam  induis  c  Pfai.ij. 
linat us  meus  prolongatus  efi. 

Ob  eam  c  aulam  dixit  Salomon  d :  Rifum  reputatu  XIII 
errorem ,  &  gaudio  dixi,cur flustra  deiipens  i  Quo  loco  d  Ecclef.ti, 
Hieronymus  ex  Hebraeo  ita  legendu  ccfet :  Rtfm  htxi 
amenti  a, &  iucuditnti,Quid  hoc  facis  :Pro  amentia  vero 
Septuaginta, vt  ait  Hieronymus, traftulerut,T*e<99f  kv, 
quam  n(ys,circumLittnnem,tpoi\\im\is  dicere,-  O-uomodo 
igitur  ij, qui  circumferuntur  omni  vento  do(inna,inshimlci 
funt,&  in  disserpi  fluctuat  fic  qui  illo  ritu  cachinnant, quem 
Dominus  in  Euangelio  fletu  dixit  mutandum,trrore  feou- 
li  raptantur, cr  turbine, non  intelligentes  ruina  peccatorum 
fuorum, neque  praterita  vitta  plangentes,  fed  putantes  bre- 
uia  bona  effe  perpetua  ,  &in  his  exaltantes,  qua  magis  di- 
C  gna  fiunt  planctu, &c.  Symmachus  pro  eo,tjubd  Inter¬ 
pres  nofter  dixit,c?rore»z,tranftulit  9-opoMt,  id  e(V ,  tu¬ 
multum.  Olympiodorus  aure tn  circumuagationUm  in¬ 
terpretatur  ,  vt  fenfus  fit :  Rifui ,  vel  laetitiae  dixi,ch> 
cumuagare  a  me  longius, &  abhlte.  Quamobrem  re- 
<5le  Chryfoftomus  c  obferuat;  Chriftum  Dominum  e  Hom.&in 
non  raro  fleuiire,rilifle  vero  nunquam.Ec  Salomon 
Cor,ait,fapicntium,vbi  trtflitia  efl, i  'Jr  cor  finitorum, vbi  la-  ^cclcf.7./, 
titia. Et  Sapiens  a : Fatuus  m  rtfu  exaltat  vocem  fuamgvtr  g  Ecclef.u, 
aute  fapiensvix  tztcite  ridebit. Et  Seneca.^  :Larga, inquit,  1>- 
vbique  flendi  cft,&  afftdua  materia: Lacryma  nobis  deeriit  ‘j^1, pC?n/o!* 
antequam  caujfa  dedendi . Quamobrem  Heraclitus  phi-  3  °  ^  ‘ 

lolophus  perpetuo  fletu  vitam  traduxifle  fertur.  . 

Quin  etiam  iufti,qui  beatam  illam  atque  immor-  XIV, 
talem  vitam  auide  expetunt ,  quandiu  vident  ea  fe 
D  faelicitate  carere,  fuauiffimo  quodam  fletu  41  lacry¬ 
mas  effunduntunvt  erum  Grcgohus  1  Nyllenus  feri-  i  Dc  Bcact- 
bit:  Lucius  efl  tnHts  animi  habitus, dr  effe  cius,  quiexislit  tucI  Bean 
propter  priuationem  rei  alicuius ,  qua  placet, gr  ac  cepia  fit.  ^u'  ^uSCBt* 
Placetaucem  iis  bonorum  illaomnium  affluentia,  &t ■ &C>'  •  ♦ 

eius  abfehtiam  iuili  deplorant.  Ira  olim  cecinit  Da-  •  » 
uid  k  :  Qutm  dilecta  mbernacttla  tua  Domine  mnu-  k  Pfal.8j.ia 
tum  *  Concupifcit  ,  &  deficit  anima  mea  in  atria.  Domiar.  Vtiac‘ 

Et  alibi  1  :  Super  flumina-B-abylonis ,  illic  fidimus \ -Q»  1  Pial.ijfc 
fleuimus ,  cmn  recordaremur  tui  Sion.  In  falici^us  mmt*  la  Ptinc’ 
dto  ems  fusfendimtis  organa  noftra  &  quae  -deirreeps 
fequuntur ,  qtue  indicant;-  vt  ibi. monet  Augnltinus, 
flendum  quidem  nobis  efle,  le-d  recordando  Sion. 
zJddulti  autem  fient, fed  fletu  Babylonico,  quia  dr  gaudent 
gaudio  Babylonico.  Gaudent. enim  lucris, dr flent  damnis, 

E-  gf  vtrumque  de  Babylone  efi.  -At  Dauid  organa,  id  eft, 
inftrumenta  lreritite  fufpendifle  in  lalicibus  dicrtur,^ 
quia,quod  mox  lubdit;in  terra  aliena  Sionis  cantica 
vfurpare  non -poterat;  , 

-  Quamobrem  rede  aiicubim- Augufliniis  alludens  XV. 
ad  hiitoriam,quaj  eflfmlibfo  Iftluc";,eum:Cakb  Iib  me<l,c* 
fu*  Axx  fuperius,  atque  mfeuus  irvigu  u.dedifli  ierru  t  .-J 
Da  mihi, inquit,  Domine  migitnmfupenu<,dr  irrigmm  n  cafiif 

inferius, vt  fint  mihi  lacrytnS  mea  panes  dic-,ac  nocf/-,  pra--,  ?;  •  • 

fla  mihi  hanc  gratiam  propter  ie,dr  propter  nome,  tuum,- 'vt 
quoties  de  te  cogito.de  te  loquor, de  te  fcribo,de  te  lego, de 

ren  filo 


b  colla.  9.  c 


confero, quoties  tui  rernmifior ,  tibi  affilto,  laudes,  preces,  &  A 
'facrificinm  offero  ,  tQttes  obortis  lacrymu  m  conspectu  tuo 
copiose  ,&  dulciter feamjta  vt  efficiantur  rmln  lacryma  me  a 
panes  die  ac  notie.  Rogo  te, bone  [e fu,  per  omnes  miferatio- 
nes  tuas, quibus  nobis  perditis  mirabiliter  fubuenire  digna¬ 
tus  es\da  mihi  gratiam  lacernarum, quam  multum  de  fide¬ 
rat, &  aV  petit  anima  mea,  quia  fine  dono  nopojfum  habere 
eam,  fed  per  Spiritum  fimetum  tuum ,  q indura  corda  pec¬ 
catorum  mollit ,  &  ad  fetum  compungit .  Rcdte  aut<;m 
vir  fandas  irriguam  fuperius  ,  atque  inferius  portu¬ 
lae  :  vt  enim  ex luperioribus  ifitclligi  pptcft,  propter 
propria,vel  aliena  flaguia, atque  huius  vitse  calamita¬ 
tes  flendum  nobis  eft,  quod  fpedat  ad  irriguum  in¬ 
ferius;  lacrymse  vero, quas  beatae, immortalifquevuq 
defiderium ,  atque  expedati.o  exprimit ,  ad  irriguum  B 
luperius  reteruntur, 

XVI.  Quapropter  vere,  ac  fapienter  alicubi  knbit  Gre- 
ali.  gorius  3  :  Duo  funt  compunilionis  genera  ,vmm ,  quod 

cp.  13.  fimi!-  aternas  poenas  metuit ,  aliud ,  quod  de  ccelettibus  prxmus 
lib.j.dial.c.  rf{ctirat'  Quia  Deum ftiens anima  prius  timore  compun- 
34‘  mur,  poft  amore.  aAnte  enmfemetipfim  m  lacrynus  affi¬ 

cit, quia  dum  malorum  fuorum  recordatur  ,  pro  hts  perpeti 
fupplicia  at  er  na  pertimefit.  At  vero  cum. longa  moeroris 
anxietate  fuerit  formido  corfumpta ,  qmdam  lamdejtra- 
fumptione  venia  fecuritas  nafcitnr  ,&m  amore  coeles  tium 
gaudiorum  animus  inflammatur, &  qui  prius  fiebat, ne  du¬ 
ceretur  ad  fupplicium,  poftmodum  flere  amari j fime  incipit, 
quia  differtur  d  regno.  Eodem  pertinet  ifaaci  Abbatis 
’•  apud  Caflianu  b  difputatio,cum  enim  deflatu  ,  Se  la- 
crymis, quibus  peccata  abluuntur, difleruiflet.  Aliter,  ^ 
inquit, iUe  fletus  emanat, qui  de  contemplatione  aternorum 
bonorum ,  &  defderio  illius  futura  claritatis  exoritur ,  pro 
qua  etiam  vberiores  lacrimarum  fontes  de  intolerantia 
gaudtj ,  &  alacritatis  immenfuate  prorumpunt ,  dumftit 
anima  noftra  ad  Dcumfintem  vinum,  dicens: Quando  ve¬ 
niam,  &  apparebo  ante  conjpellum  \ Dei  ?  fuerunt  mihi  la- 
cryma  mea  panes  die, ac  nocte  cum  eiulatu  quotidie  ,  (S  la¬ 
mentatione  proclamans.  Heu  mihi,quoniam  incolatus  meus 
prolongatus  eft,  &  multum  incola  fuit  anima  mea. 

Nil itaque  mirum  ,  11  Iacobus  hocloco  ad  fletum, 

&  lacrymas  hortatur ,  menetque  vt  rifus  in  ludum 
conucrtatur, Se  gaudium  m  mecrorem.  Siquidem  la- 
•hom.T.de  cryrnae ,  vt  ait  Chryfoftomus  '  ,  ipfum  etiam  gehenna 

' -  incendium  norunt  extmguere.  Praecl.ue  autem  virlan- 

dilTimus  alicubi  feripht d :  O  lacryma  humilis jua  eft  po¬ 
tent  ia, tuum  regnum ,  tribunal  I udicis  non  vereris  ,  amico  q 
rum  tuorum  accufit  oribus  flentium  imponis.  Non  eft  ,qut 
te  ad  Deum  accedere  veteffifola  intres  vacua, non  redibis. 
Ouid  plura?vincis  inuincibiiem, ligas  omnipotentem, incli¬ 
nas 'filium  Virginis, aperis  crelum,  fugas diabolum. 
hom.30.in  ter  autem  alicubi  ait  Chryfoftomus  e :  Quiddic ,  oro, 
icn.  D am dis  illius  oculis  formoftus  perpetuo  lacry marum  nn- 

bre,&quaft  margaritarum  decore  ornatis  't  £t  fane  quod 
Pfal.  1 17-  egregie  obferuauit  Auguftinus  1 , dulces  funt  nonnul¬ 
la;  lacrymaej  Dulciores  enim, ait,  funt  lacryma  orantium , 
quam  gaudia  theatrorum. 

£  V 1 1 1.  C.xterum  qui  hanc  lacrymarum  dulcedinem  cu¬ 
pit  experiri, externis  voluptatibus,atque  deliciis  nun- 
lib.  1.  in  1.  eium  remittat ,  necefle  eft :  vt  enim  ait  Gregorius  S 
.eg.c.i.pro-  Pontifex  ,non  poteft  experiri  qiu fit  interna  Lania ,  nifi 
c  fin*  qui  perftlle  contemnere  exteriorem  curat.  Quo  pertinet  h 
Prou.14.  iHud  Salomonis  h  :  Cor  quod  nouit  amaritudinem  ani- 
0.  maftt*,w  gaudio  eius  non  mifcebitur  extraneus.  Extra¬ 

neus  eft,  inquit  Gregorius  ,  qui  adhuc  de  bonis  exteriori- 
lib.  ^Mor.  hus  intenttonem  delectationis  habet.  Alibi1  vero.  In  eius 
,i. alias  3.  gaHdio. inquit, extraneus  non  mifcetur ,quia  iis  ,  qua  nunc 
ab  hoc  moerore  cordis  firas  fe  per  deftderia  foculi  eiicit  ,fi- 
clufus  tunc  ab  illa  intima  eius  foiemnttate  remanebit.  De- 
lib.tf.Mor.  nique alio  loco  k  :  Humana, iit,  etenim  mensanimst  fuo 
alias  10.  amaritudinem  fcit , cum  aterna  patria  defidenis  accen fi  pe¬ 
regrinationis  fua  poenam  flendo  cognofiit  ,fid  in  eiusgau- 


Explanatio  Cap.  IV. 


*53 


XVII. 


Laxato. 

1  Lauren. 
[uft.  in  lib. 
ritae  c.?. 


dio  extraneus  non  mifcebitur, quia  qui  nunc  a  moerore  com¬ 
punilionis  alienus  eft  ,  tunc  particeps  ad  Utuma  confla¬ 
tionis  non  eft.  Quo  pertinere  putat  quod  apud  Joan- 
nem  a  Chriftus  Dominus  ffc :  Arnen  amen  dico  vobis, 
quia  plorabitis ,  &  fle  bitis 'vos,  mundus  autem  gaudebit  i 
vos  vero  contriflabtmini ,  fed  tnHitia  -v.es ira  cwutrtetur 
in  gaudium.  Et  rurfus :  Vos igitur  nunc  quidem  tristitiam 
habetis, iterum  autem  'videbo  vos,  &  gaudebit  corvcjlriim , 

&  gaudium  vestrum  nemo  tollet  d  vobis.  ' 

Cum  igitur  Iacobus  aic  rimm  in  ludum ,  Se  gau* 
dium  in  moerorem:  commutandum' y  riftim  Se  gau- 
duim  huius  mundi:intelligit.Et  ad. hunc  fcelicem  fle¬ 
tum  ,  ac  beatas  lacrymas  hortatur ,  quae  cum  per  fe 
iucundae,  maximeque expetendae  funt,  tum pariunt 
frudum  amplifllmum.  Se  pene  incredibilem  afferunt 
animi  laetitiam, atque  exukationem.  Ra  enim  ait  Da- 
uid: b  Qui  feminant  in  lacrymis ,  in  exuit  amne  metente 
Euntes  ibant ,&  flebant , minentes  femina  ftf  a,venientes  au¬ 
tem  veniet  cum  exultatione  portantes  manipulos  fuos.Qup 
fpedans  fandiflima  quonda  c  fcemina :  Pofttempejta  ■ 
tem, inquit ,  tranquillum  facis,  &  poft  lacrym-auone/n 
fletum  exaltationem  infundis.  Quamobrem  Chryfofto-. 
mus  d  :  Sicut ,  inquit ,  poft  vehementes  imbres  mundus, 
aer ,  ac  purus  efficitur ,  ita' etiam  lacrymarum  pluuias  fi- 
ren  it  as  mentis  fiquitur ,  at  que. tranquillitas ,  omnifque  illa 
de  peccatoris  tenebris  ojfufa  caligo  diffluitur.  Eurhymius 
vero : Habet c  ,inquit, lucius  repenfum  fibi gaudiis :  cfiiem- 
admodum  enimpoftquam  vehemens  pluuia  defienderit,fi-' 
renitas ftabiiior  ejfe  filet,  ita  quoque  dedullis  lacrymis  ira 
quillitas ,& gaudium  anime fuccedit.  ItaDanid* ,  Secun¬ 
dum,  inquit,  multitudinem  dolorum  meortirn  in  corde,  meo 
confolationes  tua  httificauerunt  qmmam  meam. 

Quod  plerunque  rufti  etiam  in  hac  mortali  vita 
experiuntur, fed  in  illo  beatorum  coetu  citra  omnem 
dubitarionem  afleqtrentur :  Sic  enitn  feribitin  Apo- 
calypli  loannes  s  .Non  e  furient,  neque  fitient  amplius, nec 
cadet  fuper  illos  fofneque  vllus  aftus  ,quoniam.agnus  ,  qui 
in  medio  throni  eft, reget  illos ,  &  deducet  eos  ad  vita  fontes 
aquarum  ,  &  abfterget  Deus  omnem  lacrymam  ab  oculis 
corum.\d.cmcpae  olim  dixerat  ifaias  h .  Prscipuabit  mor¬ 
tem  in  fempiternum  ,& auferet  Dominus  Detss  lacrymam 
ab  omni  facie, &  opprobrium  populi  fui  auferet  de  vniuerfa' 
terra, quia  Dominus  locutus  eft. 

,10.  Humiliamini  in  cottfpeBu  Domini,&  exaltabit  vos. } 

Videtut  omnino  Iacobus -ad  Chrifti  Domini  ver-  I.  f 
ba refpexifle,  quinon  femel  in  Euangelio  dixit  ',Om- 1 
nis,  qui  fi  exaltat , humiliabitur ,(jr  qui  (e  humiliat, exalta-**?'1  ' I'4* 
bitur, quod  fuo  exemplo  ipfum  liberatorem  noftrum 
confirmafle, tertis  eft  locnpletiflimus  Apoftolus  Pau¬ 
lus  :  fic  enim  de  illo  feribit  K  :  Huthiltnuit  fimetipfnm,  ^  a<3 
fabtus  obedtens  vfque  ad  mortem  ,  mortem  autem  crucis ; 
propter  quod  &  Deus  exaltauit  illum ,  &  donauit  illi  no¬ 
men,  quod  eft  fuper  omne  nomen,  vt  in  nomine  /e fu ,  omne 
genu  fellatur,  ccelefiium,  terreftrium ,  &  infernorum  ,  & 
omnis  lingua  confiteatur,  quia  Dominus  l cfiss  Chrifhis  in 
gloria  eft  Dei  Tatris.  VCenim  Chrifti  humilitas  ma¬ 
xima  ,  ac  pene  incredibilis  fuit ,  ita  eius  -humanitatis 
gloria  eunda, quae  infra  Deum  fune, longe  fijperat. 

Quamobie  Auguftinus  de  Chrifto '  loqucns:£/«-  1 1- 
militas, inqui:, claritatis  efl  meritu,  claritas  humilitatis  eft  '  Tiadh  104. 
pramium.  Et  Leo  Pontifex  m  hanc  Chiifti  humilita-  m  ^  ^ 

tem  fidelibus  maxime  imitandam  propon it.  Unde,  tpip\i.i4- 
inquit ,  tota  dilelliffimi  Christiana  faptentu  difiiplina, 
non  in  abundantiaverbi,  non  in  aftutia  difputandi ,  neque 
in  appetitu  laudis, &  gloria, fed  in  vera,rfr  voluntaria  hu¬ 
militate  confiftit ,  quam  Dominus  /efus  Chriftus  ab  vtero 
matris  vfque  ad  fupplicium  crucis  pro  omni  fortitudine  £r 
elegit ,  CT  docuit.  Nam  cum  dlfiipuli  eius  intra  fe,vt  ait 
Euangelista  n  ,difquirereni,quu  torton  maior  e  fit  fr  regni  "  Tv* 


a  cap.  i^. to. 


XIX 


tfPfahiiy.T* 


cTob.j.  2 


d  hora.  6,  io 
Matt,  .  •  . 


■e 

XX. 


5cap.7.xk 

iimil.C.U.4. 


hcap;xj.8. 


154 

coelorum  ,  vocatu  t  partmlum, &fiatuit  eum  tn  medtoeoru,  A 
er  dixit.  Arnen  dico  vobis,  nifi  conucrfi  fuerit  is, &  efficia¬ 
mini  fient  paruuli  non  intrabitis  in  regnum  catiorum.  Qm- 
CHnaue  ergo  humihauerit  fe  ,ficut  puer  ifte ,  hic  maior  erit 
in  regno  calorum.  Amat  ChriHus  infantiam  quam  pri¬ 
mum  &  animo  fufcepit,  &  corpore  ;  amat  Chriftus  infan¬ 
tiam  humilitatis  magijlram ,  innocentia  r egulam, manfue- 
iudinis  formam  ;  amat  Chriftus  infantiam ,  qua  matorum 
dirigit  mores, ad  quam  fenumredticit  atates,&  eos  adfuum 
inclihat  exemplum, quos  ad  regnum  fublimat  aternum. 

III.  Hoc  igitur  eft ,  quod  ait  Iaeobus :  Humiliamini  in 
a  Iob  it.  1 9>  confpeBu  Domini,  &  exaltabit  vos.  Sic  olim  dixit a  Io  . 

Qui  enim  humiliatus  fuerit ,  erit  in  gloria, &  qui  inclina- 
b  Prou.  19.  nent  oculos,ipfe  faluabitur.  Et  Salomon  b  in  eande  len- 
*}■  tenriam:Swperi?«w  fequiturhumilittu,& humilem  fpirith 

eli.j.mor. e.  fufcipiet gloria.  Quamobrem  rette  dixit  Gregorius  c, 
j^alias  17.  itCHrn  mal0rum  [uperbiameffe, contra  vero  bonorum  locum 
i  Ecclcf.  10.  humilitatem.  Quo  loco  verba  Salomonis  *  explicat. 
-4*  Si  fpiritus,  in<\uit,poteflatem  habentis  afcenderit fuper  te, 

locum  tuum  ne  dimiferis,ac  fi  aperte  dicat, fi  tentatons  fpi- 
ritum  contra  te  in  aliquo  praualere  confideras,  humilitatem 
poenitentia  ne  derelinquas.  Nec  mirum  eft,  hanc  praeci¬ 
pue  virtutem  ab  Apoftolo  commendar>,cum,  vt  idc 
elib.9.;raor.  Gregorius  'affirmat,  ea  caeteris  virtutibus  antecellat: 
s.i*.alias  i»  pnim  vclba  illa  explicaret ,  fi  lotus  fuero ,  quafi  a- 
quis  niuis.  Aqua,  inquit,  niuis  funt  lamenta  humilitatis, 
qua  profeBo  humilitas ,  quia  ante  difiriBi  Judicis  oculos 
caterisvirtutibus  praeminet, quafi per  magni  meriti  colorem 
candet.  . 

JV.  Nec  immerito  cum  Iaeobus  adluccum,  oclacry- 
mas  prouocaflet ,  humilitatem  feftandam  proponit. 
Sunt  namque  ,  vt  ibidem  fubiicit  Gregorius ,  nonnulli, 
qui  lamenta  habent, fed  humilitatem  non  habent  qui  afficit 
plangunt, fedtamen  in  ipfis  fletibus  vel  contra  proximorum 
vitam  fuper biunt,  vel  contra  ordinationem  conditoris  eri¬ 
guntur-,  hi  nimirum  aquas  habent, fed  niuis  aquas  non  Ha¬ 
bent, &  mundi  effe  nequeunt ,  quia  humilitatis  fletibus  mi¬ 
nime  lauantur.  Aquis  autem  niuis  a  culpa  fe  laue^at,  qui 
fPfal.30.19.  confidenter  dicebat f:  Cor  contritum, &  humiliatum  Deus 
non  fbernit :  qui  enim  lamentis  affliguntur, fed  murmuran¬ 
do  rebelles  fiunt,  mentem  quidem  conterunt  ,fed  humili. vi 


Epift.B.Iacobi 


vt  vere  dixit  Caffianus  *  ,  eft  omnium  magiflra  virtu -  a  Col.if.c,^ 
turn,ipfaeficodefiis  adificq  firmi flimurn  fundamentum-, ipfa 
eft  donum  proprium,  atque  magnificum  Saluatoris.  Is  ete¬ 
nim  vniuerf a  miracula, qua  Chriftus  operatus  eft, fime  peri¬ 
culo  elationis  exercet ,  qui  mitem  Dominum  non  fitblimi- 
tate  fignorum  ,  fed  patientia,  atque  humilitatis  virtute 
fellatur. 

Quae  fit  autem  haec  vera  humilitas,  quaque  ratio-  V 1 1. 
ne  afalladiftinguatur ,  idem  Caffianus  illuftri  quo¬ 
dam  exemplo  declarat  b.  Humilitatis  ,  inquit, patien-  **  C°l*t8.c. 
tiaf  virtutem  vero  feclamini  cordis  affeftu,  non  earn,ficut  ** 
quidam  fhlfa  humiliatione  verborum,  nec  afficBata ,  neque 
fuperflua  in  quibufdam  officiis  corporis  inclinatione fingen- 
tes.Qnod  humilitatis  figmentum  Abbas  Serapion  quodam 
"  tempore  eleganter  irrifit.  Cum  enim  quidam  ad  eum  fitm- 
mam  fui  abieclionem  habitu, ac  verbis  prafirens  adueniffiet, 
cumque  fenex  fecundum  morem  ,  vt  orationem  colligeret, 
hortaretur,  ille  nequaquam  annuens  deprecati  tantis  fe  fub- 
ticiens  afferebat  flagitiis  imtolutum,  vt  ne  vfum  quidem  hu¬ 
ius  comitnis  aeris  carpere  mereretur.Tfiathij  quoque  ipfiut 
refugiens  feffionem, humi  potius  infidebat.  Cum  vero  etiam 
ad  ablutionem  pedum  rnulto  miniis  prabuiffet  affenfum-, 
tum  Abbas  Serapion  rcfeBione  tranfaBa  collationis  con - 
fuetudine  prouocante',monere  eum  benigne, ac  leniter  coepit , 
ne  otiofus,ac  vagus  prafertimiuuenis  tam  robuftus  inftabi- ' 
li  lenitate  per  vntuerfa  difeurreret  ,fed  vt  in  cella  refidens 
fecundum  regulam  feniorum,  fuo  pot  ius  opere, qu  'm  aliena 
mallet  munificentia  fuftentari.  Quod  citm  ‘Pauli  exemplo 
confirma  flet,  ad  hac  ille  tanta  efttnftitia  ,  ep- dolore  fiupple- 
C  tus  ,  vt  amaritudinem  corde  conceptam  ne  vultu  quidem 
di ffimulare potuerit.  Cui  fenex  :  HaBenus ,  inquit  ,ofili, 
cunelis  te  facinorum  ponderibus  onerabas ,  non  metuens  ne 
confeffwne  tam  atrocium  criminum  notam  exiflimationis 
incurreres-,  quid  quafi  nunc  e  fi, quod  ad  fimplicem  admoni- 
tiunculam  nofiram ,  qua  tamen  in  fe  non  modo  nullum  op¬ 
probrium,  fed  etiam  aedificationis  habuit, ac  dileBionis  affie- 
Bum, tanta  te  video  indignatione  permotum, vt  eam  ne  vul¬ 
tu  quidem  oeculere,aut  fontis  ferenitate  diffimulare  potue¬ 
ris}  An  firtaffe  illam,dumte  humiliabas,  expeSlabas  a  no- 
ftro  ore  fententiam  c.  luslus  accufator  fm  eft  in  primordio  c  Prou.  il 
fiermnnis ?  ex  70. 

-Tum  ille  fapientiffimus  fenex  veram  ,  pcrfe&am-  VIII. 
que  humilitatem,  quae  mirifice  Deo  placeat ,  his  ver¬ 
bis  deferibit  .Proinde  vera  eft  cordis  humilitas  retinenda. 


contemnunt. 

Porro  Iaeobus  humilitati  exaltationem,  &  glo¬ 
riam  pollicetur ,  quod  etiam  non  obfcure  fignitica- 
uerat  Salomon  g  :  Antequam  conteratur ,  exaltatur  cor  qua  non  de  affeclata  corporis ,  atque  verborum,  fed  de  inti- 

hominis,  &  antequam  fiorifiettur,  humiliatur.  Haec  au-  U  ma  mentis  humiliatione  defeendit  -,  Qua  tunc  demum  eui - 


rem  exaltatio ,  &  gloria  ialucem  parir  fempiternam. 
bcap.1t.19.  quodfignificauit  lob  verbis  paulo  ante  allatis  h.Qux 
ili'  ‘.^or-  explicans  Gregorius  j  ,  Quantum per  membrorum 
c  r j.a  las  n.  ^prehendi  poteffi,  prima  fuperbia  oftenfio  effe 

kPfa.  i7-*S.  in  oculis  folet:hinc  enim  feriptum  k  efl  Et  oculos  fiiperbo- 
rum  humiliabis  ;  hinc  de  ipfo  fnperbiemium  capite  dicitur. 

J  Iob  41.  x;.  Omne  fubhme  videt  1  thinc  de  ilia,  qua  ei  per  wfidelita- 
m  Prou.30.  tem  adhafit ,  feriptum  ®  eft.  Generatio  cuius  excelfi  funt 
I}'  oculi,  &  palpebra  eius  in  altum  furretia.  Oculos  ergo  in¬ 

clinare  ,e  fi  nullum  re  ff  iciendo  des  licere  ,  fed  fe  minorem , 
at  imparem  cunelis  ,  quos  afficit ,  A  limare.  Saluabitur 
itaque  qui  oculos  inclinat ,  quia  qui falfum  fuperbia  verti¬ 
cem  deferit ,  veritatis  altitudinem  afeendit . 

V I.  Quoniam  autem  fuperbia  ,  atque  tumore  humani 

genens  hoftis,& periit  ipfe,& nos  mifere  perdidit, eo, 

vnde  lapfi  fumus, fola  nos  humilitas  reuocat  Ait  au¬ 
tem  Iaeobus  :  Humiliamini  in  conffiBu  Dei-,  eft  enim, 
nEcckf.  vt  ait  Sapiens  n  ,qui  nequiter  fe  humiliat, &  interiora  eius 

4 i'  plena  funt  dolo.  Ita  fiepe  hypocritse  fefe  fidle,  ac  fimu- 

late  deiiciunt,fefe  vitro  peccatores  appellant  ipfi,qui 
tamen  reucra  nimium  quantum  fibi placent ,  necfa- 
cile  vel leuiilimam  contumeliam  ^quo  animoferunt. 
Ante  Deum  igitur  retinenda  eft  humilitas  ,  vt  vere 
quis  nihil  fibi  arroget  boni,fua,  fi  qux  funt,  mala,  & 
agnofcat,8c  expiare  contcndat.Hsec  enim  humilitas, 


denti (fimis  patientia  fua  fulgebit  indiciis, citm  quis  non  ipfe 
de  fe  crimina  ab  altis  non  credenda  iaBauerit  ,fed  ab  aliis 
fibimet  arroganter  ingefta  contemp  ferit  ,  &  irrogatas  iniu- 
rias  manfuet  a  cordis  aquanimit  at  e  toleravit. 

Hzc  fane  vera,perfe<ftaque  humilitas  Deo  mirifi-  I X. 
ce  placet,  fuofque  cultores  eximio  quodam  honore 
afficit;  ptoindeque  Virgo  Deipara quafi  nullius  fibi 
meriti  confcia effiet,  humilitatem  ancillae  fuairefpe- 
xifle  Deum  palam  profitetur.  Quo  fortalsc  ,  vt  ait 
Bernardus  d ,  referenda  eft  vox  illa  Sponfae.  Nardus  d  Set.  41. 
mea  dedit  odorem  fisum.  Non  7»e<t,inquit  Bernardus,  fa-  Cant* 
pientia, non  mea  nobilitas,  non  mea  pulchritudo ,  qua  nulla 
^  erant  mihi ,  fed  qua  fola  inerat  humilitas  dedit  odorem 
fitum,id  eftflolitumflolito  placet  Deo  hu?nilitas,folito  plane, 
atque  ex  confuetudine  excelfus  Dominus  humilia  refpicit. 

Exigit  autem  Apoftolus  fpontaneam  humilitatem; 
humiliamini ,  inquit ,  in  confpeBu  Domini,  quafi  dicat, 
vosipfos  humiles,  abie&ofque  reddite.  Humilitas 
enim,\z  ait  Bernardus r  ,iuftificat  nos,  tu  fubdit :  Humi-  e  Sers  34 
litas  dixi,non  humiliatio.  Quanti  humiliantur ,&  humi-  Cant* 
lesnon  funt)Alij  cum  ranco  r  humiliantur ,  ah f  patienter, 

C <ir  nlij  libenter  primi  rei  funt ,  fequentes  innoxij  ,  vltirni 
htfli  -,  quanquarn  &  innocentia  portio  iuftitia  eft,  fed  con t 
fiummatio  eius  apud  humilem. Gjjui  autem  dicere potef, Bo¬ 
num  mihi ,  quia  humiliaftime  ,  is  vere  humilis  <ft.  Rctfte 

vera 


Explanatio  Cap.  I V.  -TTS 


verb  ad 'humilitatem  hortatur  lacobus  propoiito  A 
exaltationis  praemio.  Et  exaltabit ,  inquit,  T/oi.  Quafi 
dicat, nolite  mctuere,iftaec  humilitas,  atque  deie&io, 
quam  vobis  perfuadeo,prsemio,mihi  credite, non  ca- 
rebit,ad  magnam  vos  celfitudinem  promouebit.  Sic 
atib.i.  Reg.  olim  fecum  lpfe  ratiocinabatur  Dauid  a  :  Silior  fiam 
plufqukm  faclus  fum,&  ero  humilis  in  oculis  meis » &  cum 
ancillis ,  de  quibus  locuta  es ,  glorhfior  apparebo.  Quod 
enim  ait  Dauid  ,  in  oculis  meis, non  pugnat  cum  Iaco- 
bo,qui  humilitatem  in  confpedtu  Domini -commen¬ 
dat  Dauid  enim  veram  animi  demifllonem ,  arque 
humilitatem  probat,vt  fidam ,  ac  fimulatam  ,  exclu¬ 
dat, quae  aliorum  tantum  oculis  obiicitur, atque  hanc 
vnam  intueri  dicitur  Deus, qui  mortalium  corda  , 
renes  ferutatur,  atque  abditos  animi  noftri  recefllis 
;  intuetur.  Qui  vere  igitur  humilis  eft,  fefe  vnius  Dei 

refpedu  deiicit,  fuaqUe  vitia  fpe&ans, plane  fe  nihil 
«fle  agnofcit,nihil  fibi  arrogat ,  fed  quicquid  eft ,  aut 
valet,  vni  Deo  acceptum  refert.  Itaque  humilitas  fe- 
dem  habet  in  corde  ,  &  Deo  poti  (fimum  patet ,  qui 
"b  ap.€6,%.  apud  Ifaiam  b  tcftatur  fe  ad  humilem  potiffi mum  re- 
(picere  :  vbi  enim  nofter  interpres  dixit :  Ad  quem  au¬ 
tem  refpiciam,nifiad pauperculum ,&  contritum  fpiritu,& 
trementem  fermones  meos  ?  Septuaginta  tranftulerunt: 
Super  quem  refpiciam.nififuper  humilem ,  &  quietum ,  & 
trementem  fermones  meos  ?  Sic  integerrima  Virgo  Dei¬ 
para  Deum  ait  (uam  refpe-xifle  humilitatem  ,  vnde  ^ 
fa&um  eft, vt  eam  omnes  gentes,ac  nationes  beatam 
prodicent. 

XI.  Quanti  autem  Deus  immortalis  hanc  eximiam 
virtutem  faciat, Clniftus  Dominus  indicauit,qui  cum 
omnium  virtutum  optimus  effet  magifter ,  hanc  ta¬ 
men  vnam  peculiari  quadam  ratione  fuifr  fedatori- 
ecap.ix.ij.  bus  perfuafitjcum  apud  Matthaeum  dixit c.  Difcite  a 
me  quia  mitis  fum,&  humilis  corde  ,  &  inuenietisrequiem 
d  fer.  x.  de  animabas  vepris.  Quamobrem  dixit  Leo  Pontifex  d 
Epiph.  fedanda.  e(fc  humilitatem  ,  quam  Dei  Filias  difcipulos 
e'fer.  io.  de  fuos  docere,  dignatas  eft.  c t  Auguftinus  c  eadem  Chrifti 
vcr.Dom.  verba  expendens ,  Difcite ,  inquit ,  a  me  non  mundum 
fabricare , non  cunila  vifibilia.&inHifibtlia  creare  ,non  in 
ipfo  mundo  mirabilia  facere, &  mortuos  fufe itare  ,fd  quo¬ 
niam  mitis  fum,&  humilis  corde.  Magnas  efte  vis ?  a 
minimo  incipe  5  cogitas  magnam  fabricam  conftruere  celfi- 
tudinis  ?  de  fundamento  prius  cogita  humilitatis. 

II.  Nolite  detrahere  alterutrum  fratres.  Qui  detrahit 
fratri ,  aut  qui  iudicat  fratrem  fuum ,  detrahit  legi, 

&  iudicat.  legem  ,  fi  autem  indicas  legem ,  non  es 
faclor  legis, fdiudexl} 

I.  la&o  humilitatis  fundamento  quafi  fapiens  ar- 
chite&us  reliquarum  virtutum  aedificium  extruit.In- 
primis  autem  mutuam  caritatem  retinendam,  ac  ftu- 
diose  conferuandam  docet.  Quam  ob  caufam  fideles 
monet,  vt  a  maledicendi  ,  obtre&andique  ftudio 
quatndiligentiflxme  fefe  cohibeant  :  nihil  enim  eft, 
quod  mutuae  beneuolentiae ,  &  caritarimagis  repu¬ 
gnet, quod  mira  quadam  verborum  elegantia  expli- 
ffer.  14  m  cat  Bernardus  f :  Ow»«,inquit,  qui  detrahit ,  primum  £ 
^•ant‘  quidem  fiipfum  prodit  vacuum  caritate, deinde  quid  aliud 

detrahendo  intendit, nifi  vt  is,cui  detrahit, veniat  in  odium, 
vel  contemptum  ipfs ,  apud  quos  detrahit  ?  ferit  ergo  cari¬ 
tatem  in  omnibus, qui fi  audiunt  lingua  maledita,&  quan¬ 
tum  in  fe  eft, necat  funditus,  &  exiinguit.  Non  filum  au- 
t  en, fed  &  in  abfentibus  vmuerfis,ad  quos  volans  verbum 
'  forte  per  eos,qui  prafentes fiunt, i peruenire  contigerit.  Video 

tuam  facile ,  crinbreui  ingentem  multitudinem  anima¬ 
rum  velociter  currens  firmo  tabe  malitia  huius  inficere 
gPfal.tj  ipofftt  }  Propterea  dicit  de  talibus  propheticus  Spiritus  g. 

Quorum  os  male difl tone ,  &  amaritudine  plenum  eft,  ve¬ 
loces  pedes  eorum  ad  effundendum  fanguinem.  Vtique  tam 


veloces, quam  velociter  currit  firmo .  Vnuseft  qui  loquitur, 

&vnum  tantum  verbum  profert ,  &  tamen  illud  vnum 
verbum  vno  in  momento  multitudinis  audientium  dum  au¬ 
res  inficit, animas  interficit.  Cor fiquidem  fellc  liuorrs ama¬ 
rum  per  lingua  ihftrumenlum  fpargere  nifi  amara  non 
poteft  dicente  Domino :  Ex  abundantia  cordis  os  loqui¬ 
tur. 

Ia&o  autem, (vtdixi)  humilitatis  fundamento.,  fa-  I L 
cile  poterit  hoc  Apoftolicum  praeceptum  perfuade- 
ri :  fuperbia  enim  liuorem ,  atque  inuidiam  ,  extero¬ 
rumque  contemptum  parit,inde  maledicentia,atque 
detra<5fcio  exiftit}  quae,vt  idem  Bernardus  affirmat, 
non  vno  modo  proximorum  famam  lxdit.  Et  fiunt? 
inquit  Bernardus  3 ,  fpecies pcfUs  huius ,  dum  alij  qui-  a  fer,  14,  id 
dem  nude, atque  irreuerenter,  vti  in  buccam  venerit.  ,yirus  ^3nt* 
euomunt  detractionis.  Alij  autem  quodam  ftmulata  vere¬ 
cundia  fuco  conceptam  malitiam,  quam  retinere  nonpofi- 
funt , adumbrare  conamur.  Videas  pramitti  alta  fusfiritf , 
ficf  quadam  cum  granitate,&  tarditate, vultu  moefto,  ds- 
miffis  fuperciliis ,&  voce  plangenti  egredi  maledictionem, 

&  quidem  tanto  perfuafibiliorem  ,  quanto  creditur,  abbia, 
qui  audiunt ,  corde  inuito  ,&  magis  condolentis  affettu? 
quam  malitiose  proferri.  D  oleo, inquit,  vehementer  pro  eo, 
quod  diligo  eum  fatis ,  &  nunquam  potui  de  hac  re  corri¬ 
gere  eum.  Er  alius :  -JVfiln  quidem, ait, bene  compertum 
fuerat  de  illo  iftud ,  fed  per  me  nunquam  innotuiffet.  zAt 
quoniam  per  alterum  patefaEla  eft  res ,  veritatem  necare 
nonpoffum  ,  dolens  dico,  re  vera  ita  eft.  Et  addit  grande 
damnum  nam  alias  quidem  in  pluribus  valet.  Cdterum 
in  hac  parte ,  vt  verum  fateamur ,  excufari  minimi' po¬ 
teft.  .  •  . 

Quamobrem  hoc  virium  alienum  eft  ab  iis, qui vd- 
ram  animi  demiffionem,  atque  humilitatem  fedfcan- 
tur :  humilis  enim  caeteros  fibi  omnes, vt  alicubi’do- 
cet  Paulus  ,  fuperiores  arbitratur ,  aliorum  virtutes 
admiratur,  &  fufpicit ,  vitia ,  fi  quae  infunt ,  vel  non 
agnofcitjvelcxcufat ;  conrra.vero  fuperbi>&  arrogan¬ 
tes,  qui  prae  fe  caeteros  contemnunt ,  torquentur ,  vt 
idem  Bernardus  b  ait.  Torquentur  in  bonis, finiorumfuo-  b  ibidem. 
rurn  malis  paftuntur ,  videas  ambulare  fiorfum,  conuenire 
fibi,&  fidere  pariter ,  moxque  laxare  procacef  linguas  in 
dctcftandum  fufurrum,vna  vni  coniungitur ,  nec  fpiracu- 
lum  incedit-,  in  eis  tanta  eft  libido  detrahendi  audiendive 
detrahentem ,  ineunt  familiaritatem  ad  maledicendum, 
concordes  ad  difeordiam, conciliant  inter  inimiciffimas  ami¬ 
citias  pari  confint anet  malignitatis  affeflu  celebratur 

odiofa  collatio. Haud  ficus  egere  quondam  Herodes,  &  Pi¬ 
latus, de  quibus  narrat  Euangelium  ,  quia  falli  fitnt  amici 
in  illa  die, hoc  eft ,  in  die  Dominica  Pajfionis.  Conucnienii- 
bus  ficinvmm ,  non  eft  Dominicam  coenam  manducare, 
fed  magis  propinare ,  &  bibere  calicem  damoniorum,  dum 
importantibus  linguis  aliorum  perditionis  virus ,  aliorum 
aures  intrantem  mortem  libenter  excipiunt.  Sic  quippe 
iuxta ‘Prophetam  c  :  Intrat  mors  per  feneflrds  noftras,  cler.j.  11. 
cum  prurientes  auribus ,  &  oribus  Icthale  poculum  detra- 
llionisinuicem  nobis  miniftrare  contendimus.  Non  veniat 
anima  mea  in  concilio  detrahentium  ,  quoniam  Deus  odi-t 
eos, dicente  Apoftolo  d,DetraBores  Deo  odibiles.  d  ad  Rorn.i. 

Nec  immerito  lacobus, qui  hac  ipfaepiftola  non 
pauca  de  cohibenda  lingua  dixerat, aetra&ionerfi  in 
praefenria  deteftarur :  plurimi  enim  hoc  morbo  la¬ 
borant,  nihilque  fere  in  hominum  confuetudine  ,  & 
familiari  eongreffu  frequentius  vfurpatur  ,  adeo  vt 
nepij  quidem,ac  religiofi  viri  ab  eo  fint  penitus  im- 
munes.  Certe  Dauid  adeo  ab  hoc  vitio  abhorrebat, 
vt  qui  eo  laborarent ,  fibi  maxime  infe&andos  pu¬ 
taret  c.  Detrahentem, inquit,^ ficreto proximo  fuo ,  hurte*^'*00-!* 
perfiquebar.  Et  veteres  quidem  Philofophi  alienum 
ab  humanitate  putarunt  abfenrium  mores,  vitarnque 
probris ,  aut  maledi&is  inccflerc  ,  quod  Apud  Laer¬ 
tium  f  Thales  Milefius  magnopere  reprehendit.  f  lib.  i.cap.t 

^  Metito 


/ 


156  Epift.B.Iacobi 


V.  Merito  autem  lac obus  a  detra&ione  reuocat,cirm  A 

(it  vitium  non  modo  per  fe  malum, fed  etiam  farnum, 
ferum,  atque  immane ,  quo  Hieronymus  pertinere 
acap.19.11.  putat  illud  Iob  a :  Gjuare  perfequimmi  me  fient  Deus,& 
de  carnibus  meis  fattiramini  ?  Itemque  illud  Daui- 
bPfal.i*.  t.  Jis  b  .  j)um  appropiant  fuper  me  nocentes, vt  edant  carnes 
meas.  Theodoretus  interpretatur  fierarumrhore perfe- 
qui.  Hieronymu scabido  dente  dilacerare.  Auguftinus, 
infuit  are  ,&  maledico  dente  confumere  .Siquidem,vtre£te 
e  Iob  19.  monet  Nicetas  c  ,  Probrofi  fermones  ad  depafcendos 
Mo^c  i  *4'  artt4i  fat* ?er  vAhnt&t  Gregorius  A,Qui  aliena. 

inquit, vita detraflione  pafcuntiir, alienis proculdubio  car- 
f  ad  Gal.f.  nibus  faturantur.  Quo  fpedtans  Paulus  Apoflolus  e : 

j Quod  fi, 2x1, inuicem-)  mordetis, &  comeditis,  videte  ne  ab 
inuicem  confumamini.  Nam  mordere  quidem  ad  iram  B 
refertur,deuorare  autem  ad  feritatem  ,  atque  imma¬ 
nitatem.  Qui, autem  ladunt ,&  infidiantur,vx.  ait  Chry- 
foftomus  ,velut  alios  confumpturi  veniunt.  Sic  Dauid 
Doeg  illum  detra&orem  ,  ac  delatorem  his  verbis 
fPfal.  5  it*,  alloquitur  f:Dilexifii  omnia  verba pracipitatwms  lingua 
dolofa. 

V I.  Quo  loco  Hieronymus  vertit, omnia  verba  addeuo- 
randum.  Chaldzus  paraphra ft.es ,  verba  voracitatis  ;vt 
-praecipitare  idem  fit ,  quod  abforbere  ,  &  deglutire, 
omninoque  confumere.  Atque  haud  fcio,  an  in  de- 

geap.io.i*.  tra&ores  cadant  illa  apud  Iob  e  :  Caput  ajfidum  fuget, 

&  occidet  eum  lingua  vipera.  Merito  enim  venenatis 
beftiis,afpidi  praefertim,acviperae,  detra&oris  lingua 
dicitur  efie  perfimilis.  Nam  ,  vt  Plinius  h  ,  &c  Ifido- 
gin  y  °ri*  rus  ‘  ^fittmant ,  nullum  animal  tanta  celeritate  lin¬ 
guam  mouet,vtfcrpens,  adeo  vt  triplicem  linguam 
habere  videatur ,  cum  vnafit  -,  vipera  geminam  lin¬ 
guam  ia&at  fimul,&  caudam  contorquet. 

VII.  Quamobrem  Chryfoftomus  k  :  Qua  enim, inquit, 
thom.j.ad  vtilitas,cum  auibus  quidem,  &  pifeibus  abfiineamus ,fia- 
Pop.  Antio-  tres  ver'0  mQrdeamus ,  &  comedamus  ?  Detrahens  frater- 
€  enum‘  nas  carnes  comedit^ proximi  carnem  momordit.  ‘Tropterea 

Paulus  terruit  dicens :  Si  autem  vos  inuicem mordetis, 

&  comeditis ,  videte  ne  inuicem  confumamini.  Non  in- 
fixifit  dentes  carni, fed  anima  malediclum, improbam  fttjpi- 
cionem  infixi fli, vulnerafH, innumeris  ajfecifh  malis ,  &  te 
ipfum,&  illum,  &  alios  phtres  -.etenim  audientem  peiorem 
fecifli  proximo  calumnians :  fue  enim  peccator  fit,  fegnior 
Jit, peccati  communicatorem  natius  ;  fue  iuftus  fit,  in  arro¬ 
gantiam  tollitur inflatur  ex  aliorum  peccato ,  magna  de 
ipfo  fentire  perfuafus.  /nfuper communem  Ecclefiaftatum  jy 
lafiflimon  enim  omnes  -audientes  peccatorem  filum  accu - 
fant, fed  opprobria  Chriflianorurn  genti  infiiguntur,nec  au¬ 
diunt  infideles  dicentes ,  quod  ille  leno  fit ,  &  diffi lutus  ,fed 
pro  eo,quipeccauit ,  Chriflianos  omnes  calumniis  infitian¬ 
tur.  fid  hac  Dei  gloriam  blafphemari  fecifli :  ficut  enim 
nobis  laudabiliter  viuentibus  Dei  nomen  glorificatur  ,fic 
peccantibus blafphematur,  &  contumelia  afficitur.  Quar¬ 
tum  malum  ,  audientem  confudifli ,  &  fic  impudentiorem 
reddidifli  inimicum,  &  hofiem  reddens. Quintum  te  ipfum 
poena, &  cafligationis  reum  fecifli ,  negotia  ad  te  nihil  at¬ 
tinentia  texens.  Et  plura  deinceps -in  eandem  fenten- 
tiam. 

VIII.  Quibus  confentanea  funt  ,  quae  feribit  Bernar- 
l  fer.de  tripi,  dus  1  ‘.  Quad,\ifippJL\t,  in  fe  efl  lingua  maledica  ,&  illius 
cuflo.  hng.  per CHUem  confeientiam  ,&  iflius  vulnerans  caritatem  fi- 

cum  pariter  vtrumque  perimit.  Nun quid  non  vipera  ejt 
lingua  ifia  ?  ferocifftma  plane  nimirum, qua  tam  let haliter 
tres  inficiat  flatu  v no.  Nunquidnon  lancea efl.  ifia  Unguat 
fProfeclo  &  acutiffima,qua  tres  penetrat  iclu  vno.  Lingua, 
inquit , eorum  gladius  acutus'.  Gladius  equidem  anceps, 
imo  triceps  efi  lingua  detractoris.  Deinceps  vero  eam 
,IancQa:,qua  Chriftilatus-transfixumeft,&  fpirfis,qui- 
bus.£iufdem  caput  coronatum  eft,comparat,  nec  du- 
bitat  ^etiam  deteriorem  ,  &  perniciofiorem  appel- 


Adeo  vero  deteflanda  eft  detra&oris  improbitasv  I X. 
vt  ric  is  quidem, qui  detraftori  aures  prxbet ,  immu¬ 
nis  a  culpa  ccnfendus  fit.  Quamobrem  Chryfofto¬ 
mus  ad  illa  Dauidis  verba  •">  :  Detrahentem  fiecrefo  a 
proximo fuo ,  hunc  perfequebar.  Difcamus ,  ai  t, pulchram 
hanc  dof Irinam,  nempe  vt  non  modo  nemini  detrahamus, 
fed  ne  detrafliom  quidem  aures  prabeamus.  Grane  enim 
malum  efl  detractio, turbulentus  damon ,  nec  vnquam  pa¬ 
catum  hominem  reddens.  Quodnam  enim  mali  genus  efl, 
quod  non  a  detraflione  oriatur  ?  Ex  ea  odia  pullulant ,  eX 
ea  iurgia  conflantur, ex  ea  diffi  dia  ortum  trahunt, fufpicio-  * 

nes  mala  hinc  procreantur  ,  qua  innumeris  malis  caufam 
prabent. Idque  multis  eleganter  confirmat,  &  conclu¬ 
dit  his  verbis :  Propellamus  etiam  a  nobis  eos ,  qui  detra¬ 
hendi  fiudio  tenemur ,  ne  alienis  malis  affentientes  nobis 
ipfis  exitium  accerfamus.  Nec  libenter  detractores  audia¬ 
mus, ne  diabolicis  cogitationibus  impleamur. 

Et  alibi  b :  Non  filum  autem , in  quit  ,maledicentes  ,fed  X. 

er  aliis  detrahi  audientes  admoneo  aures  obfiruere ,  er  b  ad  Pop, 
Prophetam  imitari  dicentem c :  Detrahentem  fecreto  pro- 
ximo  fuo,huncperfiequebar.  Dic  proximo,  habes  aliquem,  c  j  0 
quem  laudes ,  &  commendas  ?  aures  aperio  ,  vt  vnguent* 
fufeipiam ;  fi  vero  male  velis  dicere  ,  verbis  ingreffum 
obturo  :  non  enim  flere  ut  ,&  caenum  accipere  fi:flineo,qucd 
mihi  lucrum  ,fi  didicero,  quod  ille  improbus  ?  Maximum 
igitur  nocumentum  ex  hoc,&  extrema  laclura :  loquere  ad 
ipfum ,  curemus  noflra,  quomodo  peccatorum  rationes,  dei 
mus,&  curiofitatem  hanc,&  operofam  indagationem  circa 
vitam  noflram  exhibeamus.  Et  poft  multa.  Si  quisti 
pratereunte  flere  ut  commoueat,  hoc  facientem  non  eonuicio, 

&  contumelia  affictas  ?  Hoc  fac  &  erga  detraclores.  Non 
enim  fic  commotum  ftercus  illum  faetorem  fufeipientem 
cartilaginem  percellit  ficut  aliena  peccata  excujfa ,  &  vita 
impura  audientium^  animos  prodita  contri slare ,  &  per-  ■ 

turbare  filent.  Etob  eam  caulam  dixit  Sapiens  d  :  Sepi  dEalefiS, 
aures  tuas  fpinis  ,  linguam  nequam  noli  audire.  Signifi¬ 
cat  enim  detra&ores,  atque  maledicos  afpere  incre- 
pandos,&  aculeata  oratione  perftringendos.  Quod 
aliis  verbis  fignificauit  Salomon, cum  dixit  «  :  *jMe-  cEccle^7+ 
lior  efi  ira  rifu, quia  per  trifiitiam  vultus  corrigitur  animus 
delinquentis. 

Qui  detrahit  fratri, aut  qui  iudicat  fi-atrenu  fuum ,  der  X I. 

trahit  legi,&  indicat  legem.  ]  Haec  ad  detra&ionis  vi¬ 
tium  deteftandum  maxime  pertinent.  Quomodo 
autem  accipienda  fint ,  vel  quam  tandem  vim  ha¬ 
beant, non  fatis  liquet.  Quod  enim  ait  eum,qui  d&- 
trahit,fratrem  iudicare,vt  plurimum  verillimum  eft: 
qui  enim  detrahit , tacite  fe  proximo  praefert,  atque 
adeo  temere  iudicat,&  proximum  condemnat,  quod 
non  folum  cum  caritate, fed  etia  cum  iuftitia  pugnat. 

Sed  quomodo  legem  iudicet ,  non  ita  facile  intelligi  . 
potefi.  Certe  iudicium  temerarium  reprehendit 
Apoftolus ,  cum  ait  f  :  Nolite  ante  tempus  indicare ,  fi  adCor+ 
quoadhfque  veniat  Dominus,  qui  &  illuminabit  abfeondi- 
ta  tenebrarum ,  &  mamfefiabit  con filia  cordium.  Et  ali-  g  ad  Rpm. 
bi  ?.  Tu  quis  es, qui  indicas  alienum  feruum \  1  +.4. 

Et  fianenil  temere  iudicandum  eft ,  cuna  praefer-  XII. 
tini  dc  internis  animi  afFedrionibus ,  vel  de  occultis,'- 
vel  de  iis, quae  cum  indifferentia  fint,bonam  aeque, ac  in 
malam  in  partem  accipi  poflunt,.vt  Bafilius  h  ,  8c  bR=g‘br«. 
Auguftinus  ‘  fignificant :  Chriftus  autem  apud  Lu- 
cam  ait  'K  :  Nolite  iudicar e  ,  &  non  indicabimini ,  nolite  p)0’  inmon. 
condemnare ,  &  non  condemnabimini.  Quibus  verbis,  c.  18.19.10. 
vt  monet  Bafilius ,  in  indicio  faciendo  iubet  deletum  K  cap-*  57* 
adhiberi.  In  iisenim,qu&  in  cuiufque  libertate  pofita  fint , 
negat  temere  indicandum.  Quod  etiam  eo  loco  obffr-  * 
uat  Ambrofius.Iam  qui  detrahit  proculdubio  cont  a 
proximum  fententiam  fert,  &  quafi  ludex  aliorum 
adtiones  exquirit.  Sed  quam  quaefo  legem  iudicat- 
an  quae  detra&ionem  v^Cat ,  qu.xque  iudicium  .te¬ 
merarium  prohibet  ?  An  iudicare  legem  dicitur. 


XIII. 


allt.de  fer. 
Domin.  in 
rnon.c,  18. 


XIV. 
b  i.ad  Tini. 
f.i4. 


XV. 


e  Iib.s-dein- 
ftit.  renun.c. 
jo. 


XVI. 

d  fer.  40.  in 
Cant. 


e  cp.  ad  Ce- 

!anr. 


Explanatio  Cap.  IV. 


V  T 


quod  ca  In  proximo  carpar,&  calumnictur,quae  funt 
Sc  legi  confentanea,&  per  fe  laudabilia,  atque  hone- 
fta?Certe  hocpoftremum  interdum  quidem,non  ta¬ 
men  femper  neque  neceflario  cum  detradkione  con- 
iungitur.  Duo  vero  priora  vtcunque  in  detradione 
inuoluuntur. 

Crediderim  autem  non  refpexifle  Apoftolum  fin- 
gulare  aliquod  praeceptum ,  fed  vniuerfim  diuinam 
legem  fignificarc,  quae,  vt  alias  dixi ,  caritate  potifli- 
mum  continetur;  Sc  obtre  datores  quidem  reipfa  ca¬ 
ritatis  legem  iudicant,&  quodammodo  damnant, ac 
propterea  fubiicit  Iacobus :  Si  autem  indica*  legem, non 
fiaEior  es  legis ,  fed  index.  Videtur  autem  Iacobus  eos 
potiflimum  notare, qui  ita  de  proximis  obloquuntur, 
vt  ea  etiam  malam  in  partem  accipiant,quae  honefte 
fieri  potuerunt, vt  enim  fcribit  Auguftinus%  Chriftus 
Dominn*  eorum  indicia  damnat  de  iis  rebus ,  qua  pojfunt 
bono  animo, &  fimplici,&  magnanimo  fieri, quamuis  etiam 
pofjfintnon  bono. Quo  ait  non  folum  verba  Chrifti ,  fed 
etiam  Pauli  Apoftoli  pertinere,  tum  fubdit:S8»t  ergo 
quadam  fh  Eia  media, qua  ignoramus, quo  animo  fiant,  quia 
&  bono,&  malo  fieri  pojfunt, de  quibus  temerarium  efi  in¬ 
dicare  ,  maxime  vt  condemnemus.  Horum  autem  ve¬ 
niet  tempus  ,  vt  indicentur  ,  cum  Dominus  illumina¬ 
bit  abfcondita  tenebrarum ,  &  manifettabit  cogitationes 
cordis. 

Mox  verd  explicans  ,  in  quibus  temerarium  iudi- 
cium  non  fit.  Alio  ,  inquit ,  loco  dicit  idem  Apostolus  b. 
Quorundam  autem  hominum  peccata  manifesta  funt  pro¬ 
cedentia  ad  iudicium  ,  quadam  autem  &  fubfequmtUr. 
Afanifefta  ea  dicit  ,de  quibus  clarum  efi ,  quo  animo  fiant, 
bac  procedunt  ad  iudicium  ,  id  efi  quia  fi  fuerit  ita  ,fubfe- 
quutum  iudicium  non  efi  temerarium.  Sub fequuntur  autem 
illa, qua  occulta  funt  ,  quia  nec  ipfa  latebunt  tempore  fuo. 
Paucis  autem  interie&is  fubdit.  De  manififtis  ergo  iu- 
dicemus,de  occultis  vero  Deo  iudicium  relinquamus  ,  quia 
&  ipfi  abfcondi  non  pojfunt,  fiue  mala  fiue  bona,cum  tem¬ 
pus  aduenerit ,quo  manife  flentur.  Duo  funt  autem,  in  qui¬ 
bus  temerarium  iudicium  cauere  debemus, cum  incertum  ejl, 
quo  animo  fatium  fuerit  quidque .  vel  cum  incertum  fit, 
qualis  futurus  fit  ,  qui  nunc  vel  bonus ,  vel  malus  ap¬ 
pareat. 

Et  poft  multa.  De  temerario, ine\\ik,&  iniquo  indicio 
Dominus  monet ;  vult  emm  vt  fimplici  corde  &  in  vnum 
Deum  intentifaciamus  quacunque  facimus ;  &  multa  in¬ 
certum  efi,quo  animo  fiant,  de  quibus  indicare  temerarinm 
eft.sJdfaxime  autem  hi  temere  iudicantde  incertis  fa¬ 
cile  reprehendunt ,  qui  magis  amam  vituperare ,  &  dam¬ 
nare, quam  emendare, atque  corrigere ,  quod  vitium  vel  fit- 
perbia  efi,  velinuidentia.  Quam  fit  autem  i  Chriftiana 
pietate  alienum,  docet  alicubi  Caffianus  e.  Oportet 
ergo  vnumqucmque  femetipfum  indicare  tantummodo ,  & 
circumfpeEie ,  cauteque  cuHodire  in  omnibus,  non  aliorum 
conuerJationem,vitdmque  difcutere.  Allatis  autem  Apo¬ 
ftoli  ,  &  Chrifti  Domini  verbis  fubiicit.  Etiam  obhoc 
indicare  de  aliis  periculo  fum  efi,  quod  ignorantes  vel  necefifi- 
tatem,vel  rationem  ,  qua  illi  hac,  in  quibus  offendimus, aut 
reBe  coram  Deo  ,  aut  venialiter  agunt ,  inuenimur  eos  te¬ 
mere  iudicajfe ,  ac  per  hoc  admittimus  non  leue  peccatum, 
fecus  quam  oportet  de  fiatribus  no  siris  aliquid  fentien- 
tes. 

Et  in  eandem  fententiam  Bernardus  d:  Caue  aliena 
conuerfiationis  ejfe  curiofus  explorator ,  aut  temerarius  iu¬ 
dex, etiam  fi  perperam  aclum  quid  deprehendas,  nec  fic  in¬ 
dices  proximum,  magis  autem  excufc,  excufi  intentionem , 
fi  opus  non  potes ;  puta  ignorantiam ,  puta  fubreptionem, 
puta  cafium.  Quod  fi  omnem  omnino  diffmulationem  rei 
certitudo  recufat ,  fuade  nihilominus  ipfe  tibi  ,  &  dicito 
apud  temetipfttm.  Vehemens  fuit  nimis  tentatio.  Quid 
demeitla  ficijfet  ,fi accepijfet  in  me  fimiliter  pote  Elatem} 
Denique  Hieronymus  e :  Nulli  vnquarn  omnino  detra- 
Bened.  lufiiman.  in  Epifi.  Canon. 


A  has ,  nec  aliorum  vituperatione  te  laudabilem  videri  velis, 
magifque vitam  tuamordinare  difce,  quhn  alienamcarpe- 
re, ac femper  Scriptura  memor  a  efio  dicentis  : Nolidilige-  a  Prou.ao. 
re  detrahere, ne  eradiceris.  ‘Tauri  admodum  funt ,  qui  huic 
vitio  renuncient ,  raroque  imtenies,  qui  ita  vitam  fuani  ir- 
reprehenfibilem  exhibere  velint  ?vt  non  libenter  reprehen¬ 
dant  aliena ,  tantdque  huius  mali  libido  mentes  hominum 
inuafit,vt  etiam  qtti  procul  ab  aliis  vitiis  recejferunt,in  ifiud 
tamen  quafi  in  extremum  diaboli  laqueum  incidant.  Et 
poft  nonnulla  -.Efifanehoc  vitium ,  quod  velinprimisex- 
tingui  de  beat,  &  ab  eis  ,qui  fefancle  inflituere  volunt, pror- 
fus  excludi ;  nihil  enim  tam  inquietat  animum  5  nihil  efi, 
quod  ita  mobilem  mentem ,  ac  leuem  faciat ,  quam  fa¬ 
cile  totum  credere ,  &  obtrectatorum  verba  temerario 
mentis  ajfenfu  fequi.  Hinc  enim  crebra  Hijfenfiones ,  hinc 
odia  iniufla  naficuntur ,  hoc  efi ,  quod  fape  de  dmirijfimis 
etiam  inimicos  facit ,  dum  concordes  quidem  ,  fed  credulas  • 
animas  maliloqua  lingua  dijfociat. 

Et  alibi  b .'  Caue  quoque  ne  aut  linguam ,  aut  aures  XVII. 
habeas  prurientes  ,  id  efi  ne  aut  ipfi  aliis  detrahas ,  aut  bep.  ad  Ne* 
alios  audias  detrahentes.  Et  aliquanto  poft.  Parce  a  de-  Ponan* 
tractione  lingua ,  custodi fermones  tuos ,  &  f cito  quia  per 
cunela ,  qua  de  aliis  loqueris;  tua  conficientia  indicaris, 

&  in  his  ipfe  deprehenderis  ,  qua  in  aliis  arguebas. 

Difcat  detraElor ,  dum  te  videt  non  libenter  audire  ,  non 
facile  detrahere  ,  cum  detractoribus ,  ait  Salomon  c  ,  ne  c  Prou.i*. 
mifcearis ,  quoniam  repente  veniet  perditio  eorum.  De-  ai. 
ni  que  d .  Nulli  detrahas nec  in  eo  te  fimetum  putes ,  d  epifi.  ad 
fi  cateros  laceres ,  accufiamus  fitpe  quod  facimus ,  &  con-  Rufi. 
tra  nofmetipfos  diferti  in  nostra  vitia  inuehirnur  mitti 
C  de  eloquentibus  indicantes.  Qui  igitur  aliorum  famae 
temere  detrahunt ,  indicare  dicuntur  legem  ,  ac  pro¬ 
pterea  iudices,non  fa&ores  legis, declarantur.  Quod 
fpedat  ad  perditam  q uandam,  &  profligatam  impu¬ 
dentiam,  atquearrogantiam.Neque  enim  publica iu- 
dicia,  fiue  ciuilia,  fiue  Ecclefiaftica  reprehendit ,  auc 
damnat  Apoftolus  :  vtraque  enim  legitima  poteftate 
nituntur,&  fi  rite,re<fteque  exerceantur, ad  eximiam, 
ac  lingularem  iuftitiae  virtutem, qua:  ius  fuum cuique 
tribuit  .referenda  funt. 

xi.  Vnus  eftlegifiator,  &  iud/x,qui potefi perdere ,  &  li¬ 
berare.  ] 

Quoniam  temerarium  iudicium  obiter  damnaue-  I. 

^  rat,breuiter  oftendit.vnius  Dei  proprium  cfle  de  hu¬ 
manis  adtionibus  mdicate.  Vnus, mqunjeoifiator  eft,& 
iudex,  quafi  dicat ,  qui  legem  iudicas  Deo  legislatori 
geminam  infers  iniuriam,  &  quod  eius  dimna  legem 
quodammodo  carpas ,  &  quod  illius  iudicandi  mu¬ 
nus  tibi  impudenter  arroges.  Siue  autem  Deum  in- 
telligas,fiue  Chriftum  Dominum,  vere  dicit  Apofto¬ 
lus,  Vnus  efi  enim  legifiator,(f- index.  Lex  enim  fiue  na- 
tur$,fiuc  pofitiua,Deum  habet  audborem ,  eiufdem- 
que  legis  au&oritate  extremo  mundi  die  iudicium  a 
Chrifto  exercendum  eft.  Chriftus  vere  ipfe  &  legiC- 
lator,&  iudex  dicitur,  quia  legem  Euangelicam  pro- 
mulgauit,&  iudicandi  munus  a  Patre  accepit  <• :  Qui  e  Ioao.  5.17 
dedit  ei  iudicium  facere, quia  filius  hommis  ejl.  Priuati  igi¬ 
tur  citra  Chrifti  iniuriam  in  alienam  vitam  morefque 
E  inquirere ,  aut  etiam  fententiam  ferre  nequaquam 
poflunt.  Secus  autem  de  principibus ,  ac  magiftrati- 
bus  fentiendum  eft ,  qui  pro  diuinitus  accepta  pote¬ 
ftate  legum  ,  aut  canonum  audtoritate  iudicia  exer¬ 
cent.  . 

Qua  tamen  in  re  illud  eft  in  primis  obferuandu,vt  1 1. 
iudex  omni  perturbatione  animi  careat,p referti m  fl¬ 
uida,  &c  feritate,  ne  veluti  immanis  qusda  fera  sagui- 
ne  gaudere, ac  vulneribus  videatur, atque  abiedta  hu¬ 
manitate  in  fylueftre  animfi  tranfifle.  Addit  autc  la- 
cobus.gtw  perefi  perdere, &  liberare.  Eft  enim  Deus  viis- 


i53 


Epift.B.Iacobi 


omnium  Dominus, cuius  nutu  6c  coditafunt  omnia,  A  eft  Chriftt)de  cretis  ,& praceptis  vinum,  tantum %  Chriftia- 
&  in  nihilum  redigi  poliunt ,  ac  propterea  iurc  fuo  ni  dicuntur, fuppltciis  coerceatis . 


poteft  de  cunctis  mortalibus  ,  eorum  que  a&ionibus 
indicare.  Videtur  autem  Iacobus  tacite  indicare  alio¬ 
rum  mores,  quales  quales  tandem  iint ,  aequo  animo 
ferendos, nec  maledi&is,  aut  cotumeliis  profcinden- 
dos,cum  Deus, qui  cundtaperfpicue  nouit,  facilcque 
mala  omnia  6c  prohibere ,  Se  vlcifci  poteft  , patienter 
tamen  malanoltra  diflimulet.Si  ille  ergo ,  qui  legem 
tulit,  quique  omnes  perdere ,  &  faluos  faCere  poteft, 
tantifper  fententiam  differt ,  nec  quemquam  in  hac 
mortali  vita  {Impliciter, atque  ablolute  damnat,  quis 
mortaliu  audeat  proximu  temere  damnare?  Vt  enim 
explicat  Oecumenius,  iudicare  hoc  loco  idc  videtur 
valere,  quod  damnare,  vt  farp£  alias  in  facris  literis. 

III»  Atqueita  redfce  fubiicit  Iacobus.7#  quis  et, qui  iudi- 
a  ad  Rom.  Cas  proximum:  Quo  modo  etiam  loquitur  Paetius  a  .Tu 
quis  es, qui  indicas  alienum  feruuml  V terque  enim  Apo- 
ftolus  fignificat  eos, qui  temere  iudicant,  in  alienum 
quodammodo  patrimonium  inuolare,&  quod  vnius 
Dei  propriu  eft  temere  libi  arrogare.  Quam  ob  cau- 
fam  ait,vnus  eft  legislator, &  iudex,qui  poteft  perde- 
r e,&  liberare, quafi  dicat  abfoluere,&  condemnare, 
b  i.  ad  Cor.  Ideo  refte  Paulus  '  \  Mihi  autem,T\t,pro minimo  eji,vt 
a  vobis  indicer,  aut  ab  humano  die,  fed  neque  meipfumiu- 
dico. Et  paulo  poft  :  Qui  autem  indicat  me, Dominus  eft. 
Significat  enim  vnius  tatummodo  Dei  fententia  for- 
midadaefte, humana  vero  indicia  facile  contenenda. 

I  V.  Caeterum  quod  ait  lacobu s,vnus  eft  leeiflator,&  iu- 
dex, non  perinde  accipiendum  eft,  quali  principibus, 
ac  magiftratibus,fiuepoliticis,liue  Ecclefiafticis,con- 
dendi  leges  au&oiitatem  adimat.  Fuit  quidetnolim, 
I  ad  Tit.  j.  audore  Hieronymo  c,  excitatus  error  a  Iuda  quodam 
Galilxo,qui  inter  caeteia  impie  docebat,neminepr£- 
ter  vnum  Deum,Dominum  agnofcedum,  &  vni  tan¬ 
tum  Deo,eiufque  praeceptis, ac  legibus  obtemperan¬ 
dum  efte.  Videturque  hic  error  ad  Apoftolorum  vf- 
que  tempora  ita  quorundam  animo^  occupaffe  ,  vt 
ob  eam  caufam,quod  Chryfoftomus,6c  Hieronymus 
obferuaruntjtum  Paulus,tum  caeteri  Apoftoli  crebro 
monuerint  principibus,  ac  magiftratibus  obteperan- 
dum  effe. Cum  enim  eius  erroris  fe<ftatores,vt  feribit 
d  qax(l.tf7.  Anaftafius  1  Nicaenus,Galil^i  vocarentur, eodemque 
in  Scripr,  nomine  Apoftoli  paflim  cenferentur ,  id  maxime  ca- 
uebant,ne  principum  au<ftoritati,eoiumque  legibus 


Neque  aliter  feribit  Tertullianus3,  docet  enim  VI. 
quatenus  Imperatori  obtemperandu  fit.  In  eandem  a  in  Apolog. 
fententia  feribit  Bafilius  b,itemque  Auguftinus <•  ,qui  £  “  conft|t- 
alibi  d  Catholica  lententia  his  verbis  explicat:C««><#  C  mPf.  ng 
caleftis,vel potius  pars  eius, dii  apud  terrena  duitate ,  velut  ad  ili.  ver. 
captmd  vitafua  peregrinationis  agit, legibus  terrena  ciuita-  Principes 
tis, quibus  hac adminiftrantur,qua  fuftentanda  mortali  vita 
accdmodata funt  .obteper are  no  dubitat.  Et  aliquato  poft:  [jb.  xy  J/{ 
Hac  ergo  coeleftis  duitas  du  peregrinatur  in  terra, ex  omni-  ciuic.c.  17, 
bus gentibus  ciues  euocat ,  qtq^  in  omnibus  linguis  peregrina 
colligit  fodetate,non  curas  quicquid  in  morib us, legibus, tn- 
ftitutify  diuerfnm  eft ,  quibus  pax  terrena  vel  conquiritur , 

B  vel  tenetur, nihil  eoru  refdndens,vel  deftruens,imo  ctia  fer - 
nans, ac  fequens,  quod  licet  diuerfnm  fit  in  diuerfts  nationis 
bus,advnu  tamen  eundemj,  fine  terre  napaeis  inte  ditur.fi 
religione,  qua  vnus  fumrnus,  &  verus  Deus  colendus  doce¬ 
tur, non  impedit.  Htitur  ergo  etia  coeleftis  duitas  in  hac  fua 
peregrinatione  pace  terrena, &  de  rebus  ad  mortale  hominu 
natura  pertinentibus  humanarum  voluntatum  compefetio- 
nem, quantum  falua  pietate, ac  religione  conceditur,  tuetur, 
atque  appetit.  Denique  Gregorius e  Nazianzenus:S«£-  e  orat.17. 
mitram  us,inquit, nos  tum  Deo,tu  aliis, tu  iis, qui  imperium 
in  terra  gerunt -,D  eo  quidem  omnibus  de  caufis •,  alij  autem 
aliis  propter  caritatis  foedus ,  principibus  denique  propter 
ordinern,public£  fi  difciplina  rationem. 

Porro  cum  Chriftus  apud  Matthxu  filios  liberos  V 1 1. 

_  effedixitjde  leipfo  potiflimum  loquebatur,  certilfi- 
^  mumque  eft, non  polle  ea  verba  ad  omnes  Chrifti  fi¬ 
deles  transferri.  Vtrum  autem  aliquo  patfto  adcleri- 
cos ,  &  Ecclefiafticos  pertineant ,  nunc  non  difputo. 

Cum  vero  negat  reges  ,  aut  principes  gentium  difei- 
pulis  imitandos  effe,vt  Chryfoftomus,Ambrofius,  & 
Hieronymus  explicant,  ambitum,  dominandi  que  cu¬ 
piditatem  damnat,&publicxpoteftaris  abilfumiurc 
optimo  reprehedit. Paulus  lane,  vtipfius  verbaaper- 
tillime  docet, de  fpiritali  feruituteloquitur,ac  proin¬ 
de, pretio, Ait, empti  eft  is, nolit  e  fieri  ferui  hominum,  no  hu¬ 
manam  feruimte  deteftans,ledeam,qua  quis  viciis,& 
fceleribus  mancipatur,  vel  eam,  quafe  quis  humanis 
fuperftitionibus  fubiicit}& praecipue  loquitur  contra 
illos, qui  Gentilium  mores ,  &  confuetudines  repete¬ 
bant  ;  quos  alicubi  Tertullianus  grauilfimis  verbis 
perftringitrilli  enimlerui  hominum  dreuntur,  qui  vt 


obfiftere  viderentur.At  fuperiori  fijculoaufi  funtim-  ^  hominibus  placeant, contraDeilm  peccant. 


pudentilfimi  quidam  religionis  delertores  negare  le¬ 
gem  vlla  fiue  ab  hominibus, fiue  ab  Angelis  Chriftia- 
nis  hominibus  imponi  polfe ,  dc  quicquid  aliter  fiat, 
ad  tyrannidem  pertinere.  Liberos  quippe  effe  filios, 
e  cap.ro. ij.  Chriftus  apud  Matthaeu c  pronunciauit.Etapud  Lu-. 


VIII, 


7.  j.}3.  °r"  Deniqj  Paulus  SiPraii?  emptieftis,  no  lite fieri ferui  hominu. 

V.  At  multo  aliter  fentiendutn  docuit  Chriftus  ,  qui 
hcap.ii.n.  apud  Matthaeum  h  interrogatus,  num  liceret  Caefari 
cenfum  perfoluere,  vniuerlim  relpondit.  Reddite  ergo 
qua  funt  Cafarts  Cafari,&  qua  funt  Dei  Deo. Ex  quo  lo- 
i  Apol.i,  co  Iuftinus1  colligit  prqceptu  foluendi  tributa,quod 
k  Mat.17.1tf  Chriftus  k  ipfe  fuo  exeplo  videtur  c6firmaftc,quipro 
1  lib.j.c.  14.  fe>&;  petro  cefum  pcrfoluit.Obferuat  autc  Irenaeus 1 , 
m  lib.  4.  in  &  Ambrofius  m , inde  admoneri  Chriftianos,obtem-  -  ’ 

Luc.c.penul.  peranduefle  piincipibus,acmagiftratibus,quodpoft- 
n  ad  Rom.  modu  apertiftime  docuit  Paulus  11  .Omnis  anima 
o* verfP  J1."'  fublimioribus fubdita  fit. Et  aliquato  0  poft.  Ideo 

necefiitate  [abditi  eft  et  e  no foliimpropterirafedetidpropter 
p  ad  Tit.3.1.  confidentia.  Et  alibi  P  .Admone  illos  principibus, &  potefta- 
q  ep.  i.c.1.  ttbusfi/bditos efie.&c  Petrus  V.Subieclieftote  omni  humana 
creatura  propter  Deum,  fiue  Regi  quafi  prae  clienti, fiue  du - 
t  Apoloei.  “^^f/‘*;:r'?^z'z'?^eo?w^*HocidempofteaveteresPa- 
tres  docuerunt r,  Iuftinus  enim  .A  vobis  autem, inquit, 
hoc  etiam  contendimus, vt  eos, qui  non  congruenter  eius  (id 


Cum  igitur  Iacobus  ait 'Hnus  eft  legiflator,  &  iudex , 
indicat  vnum  effe  fupremum  legislatorem ,  ac  iudi- 
cem  Deum,  a  quo  omnis  manat  poteftas ,  vt  ad  Ro¬ 
manos  feribit  Paulus  f.  Non  eft,  inquit ,  poteftas  nifi  a  p  CJp,ij,r, 
Deo.  Et  apud  Salomonem  g  ita  loquitur  diuina  fa-  gPiou.8.q* 
pientia  :  'Ter  me  reges  regnant ,  &  legum  conditores  iusla 
decernunt, per  me  Principes  imperant,  &  potentes  decernunt 
iufiitiam. Horum  igituriudicium  non  reprehenditur 
a  Iacobo ,  fed  priuatum  tantummodo  iudicium  ,  de 
quo  fubdit :  Tu  quis  es. qui  indicas  alterum  t  quafi  dicat: 

Cum  priuatus  fis ,  nullaque  publica  au&oritatc  prae¬ 
ditus  ,  quam  tibi  ob  cauiam  iudicandi  munus  teme¬ 
re  vindicas? 


Lee  e  nunc  qui  dicitis :  Hodie  ,  aut  craftino  ibimus  in 
illam  cimt at em,&  faciemus  ibi  quidem  annum,  c r. 
mercabimur, &  lucrum  faciemus.  3 

Omnino  Iacobus  fideles  ad  Chriftianae  vitae  api¬ 
cem  nititur  promouere ,  atque  idcirco  cum  iudicium 
temerarium,  &obtre<ftandi  ftudium,  tanquaaChri- 
ftianis  moribus  alienureicciflet,  nuceoru  leuitatem, 
temeritatemque perftringit, qui  logiflime  futura  pro- 
fpicienres  terrenabona auidiffime concupifcur,lucra 
fe&antur,  diuitias  congerunt  ,nec  quidquam  de  im¬ 
minente  morte  cogitant. Ita  videtur  Iacobus  nimiam 

rerum 


Explanatio  Cap.  I V.  159 


rerum  humanarum  follicitudinem  damnare  ,  quam 
aeap.tf.15.  Chriftus  Dominus  apud  Matthaeu  a  his -verbis  ma¬ 
gnopere  reprehendit. Ideo  dico  vobis  ,ne (olliciti  (itis  ani¬ 
ma  vtfira,quid  manducetis, nec  corporiveftro ,  cjuU indua¬ 
mini, nonne  anima  plue  efi,qudmefca ,  &  corpus  plufquam 
veflimentum\  redicite  volatilia  coeli ,  quoniam  non ferunt  , 
neque  metunt, neque  congregant  in  horrea,  &  Pater  vefier 
cceleflis  pafeit  illa.  Nonne  vos  magis  pluris  eflis  illis  ?  Et 
multa  deinceps, tum  concludit.  Nolite  ergo  (olliciti  ejfe 
dicentes:  Quid  manducabimus, aut  quii  bibemus, aut  quo 
operiemur :  hac  enim  omnia  gentes  inquirunt :  fcit  enim 
Pater  ve  fler, quia  his  omnibus  indigetis.  Quarite  ergo  pri¬ 
mum  regnum  Dei,&  iufiitiam  eius,&  hac  omnia  aiiicicn- 
tur  vobis .  Nolite  ergo  (olliciti  ejfe  in  crafiinurn :  crafiinus 
enim  dies  follicitus  erit  (ibi  ipfi  ,  fujficit  diei  malitia 
fua. 

1 J.  Quo  loco  multis  rationibus  nititurprobare  Chn- 

ftus  Dominus  nimiam  caducarum  rerum  follicitudi¬ 
nem  abiiciendam  efle;re  namque  vera  ea  follicitudo, 
b  Laurenr. .  vt  kpienter  dixit  quidam  b ,  Vrafenua  amat, temporalia 
luftin.lib.de  cumulat, spiritualia  neghgit ,cr  cum  tota  fc  fpargit  in  imis , 
difeip.  mo-  nihil poteji  amare  de  fummis-ycum  tamen  idcirco  ‘Deus  ho- 
Halt.c.4.  mmem  erexerit  ad  coelum,  vt  terrenis  bonis  neglectis, coele- 

c  Ii.  dapi  an-  J Hameditetur.  Quamobrcm  re  die  ait  Philo  c:  Catero- 
rat.N°e.  mm  amTftaljum  ora  deorfum  flexit ,  quapropter  ad  terram 
prona  fitnt, hominem  contra  erexit ,  vt  coelum  [pellet ,  cum 
fit  non  terreflris planta,  fed  coele fiis ,  ficu  t  a  prifeis  accepi- 
d  lib.  quod  Et  alibi d:  Solam  enim, ait,t«  terris  caeleftem  plantam 

rior/infidia-  ftc*(  hominem ,  cater arum  tn  terra  defixit  capita  :  omnes 
tur.  enim  humi  caput  habent,  (oli  homini  fublime  dedit  T  vt  ali¬ 

menta  ccelitus  incorruptibilia  quarat .  non  terrena  ifia  cor- 
equaeft.tfS.  ruptioni  obnoxia.  Auguftinus  c  (ane  expendens  verba 
in  Exod.  jlJa  ]etto .  ]\ju7Jc  audi  me  ,  &  confilium  dabo  tibi ,  er  erit 
Deus  tecitm.Mihi  videtur ,  ait, fignificari  nimis  intentum 
humanis  actionibus  animum  Deo  quoaammoao  euacuari, 
quo fit  tanto  plenior,  quanto  in  fuperna ,  at  que  sterna  libe¬ 
rius  extenditur. 

III.  Et  in  eandem  fententiam  Chryfoftomus  C  Non 
( hom.35.  in  eft,inc[uit, pofiibile ,vt  qui  prsfentibus  efi  mancipat  usdnef- 
Gcnef.  fabilium  bonorum  defiderium  accipiat  vnquam :  fient  enim 

pluma  quadam  oculos  opplentes ,  ita  prafentium  cupiditas 
intellectum  obficurat,&  non  permittit  videre, quid  oporteat 
g  lib.  1.  p?-  facere.  Fgregie  vero  Clemens  Alexandrinus  s  :  Si  de 
dag.c.i  t.  ve  fle, ah, &  deliciis,  rebufque  fupcruacaneis  tanquam  non 
necefiariam  omnino  curam  tollit  Dominus, quid  ccnfendttm 
efi  eum  dicere  de  nimio  ornatus  (ludio, de  tinctura  lanarum, 
varietate  colorum, Cuperfiua  cura  gemmarum, auri  elabora¬ 
tione, capillis  artificiofis  ,  &  intortis  cnmbus  /Hoc  igitur 
Domini  confilium  fequutuslacobus  hanc  rerum  ca¬ 
ducarum  follicitudinem  exterminandam  docet  ,  & 
Chrifti  fideles  ab  hac  veluti  abic&a  feruitute  ad  li- 
fe  orat.  14.  bertatem  voca  t.  Aurum  ,  inquit  Grcgorius  h  Nazian- 
zenus ,  occultus  tyrannus ,  per  quem  multa  fiurfum  ator- 
sumqtte  velut  in  talorum  ludo  uiilantur. 

I V.  Ambrofius  '  autem  ita  diuites.  alloquitur :  Seruit  is 
i  lib.de Na-  diuites,  ac  mifieram  quidem  feruitutem  ,qui [eruitis  errori, 
but.c.i  1.  cupiditati, auaritia ,qua  expleri  non  potefi.Captiua  efi  opu- 
k  cap.  14.  Unita  ,  paupertas  libera.  Et  poft  nonnulla  k  dc  diuiti- 

bus  ait,  defideriorum  fuorum  astu  voluuntur ,  cr  quodam 
lhom.  ss-iny*/*  flufluant.  Neque  aliter  fenfit  Chryfoftomus1, 
Gen*  qUi  de  diuite  ita  loquitur.  tJMare  fluctibus  non  ita  intu- 
mefeit,  vt  talem  animam  a  cogitationibus ,  &  affectionibus 
infifiari  videmus.  Aliam  quandam  metaphoram  fc- 
mli.18  Mor.  quutus  eft  Gregorius  m  :  Ifraelittcus  ,  inquit , populus 
cuftodiam  fabbati  accepit  in  munere  ,  *s£gyptus  mufea- 

*  rum  multitudine  percujfa  efi.  Populus  namque  qui  Deum 

[equitur ,  accipit  [abbatum ,  id  efi  requiem  mentis ,  vt  nul¬ 
lo  in  hac  vita  defideriorum  carnalium  appetitu  fatigetur. 
t/Egyptuf  vero,  qua  huius  mundi  fpeciem  tenet ,  mufcls 
percutitur .  Aditfca  enim  nimis  in[olens,&  inquietum  ani¬ 
mal  efi  .  in  qua  quid  aliud  quam  infiolentes  cura,  defideria- 
Bened.  lufiinian.  in  Epifi.  Canon. 


rum  carnalium  defignantur  ?  Poftea  vero  allatis  Salo¬ 
monis  a  verbis  :  Mufca  morientes  perdunt [uauitatem  aEccIef  t’ 
vnguenti  ,fubdit ;  Cogitationes  fuperflua  ,  qua  ajfidue  in 
animo  carnalia  cogitante ,  &  nafcuntur  &  deficiunt,  eam 
[uauitatem,  qua  vnufquifque  intrtnfecus per  Spiritum  vn- 
Elw  efi,  perdunt ,  quoniam  integritate  eiusperfiui  non  per¬ 
mittunt.  Eodem  fpedhfle  videtur  Seneca  b  :  Maior  b  ep.tftf. 
[um,  inquit,  &  ad  maiora  genitus ,  quam  vt  mancipium 
fim  mei  corporis. 

Merito  ergo  ait  Iacobus  :  Ecce  nunc  qui  dicitis  hodie,  V. 
aut  crafiino  ibimus  in  illam  ciuitatcm,&  mercabimur ,  & 
lucrum  fteiemur.  Neque  enim  fimpliciter ,  vt  monet 
Oecumenius,  liberam  agendi,  negotiandique  pote- 
ftarem  tollit ,  fed  primum  quidem  ,  vt  diftum  eft, 
nimiam  follicitudinem  damnat ,  deinde  tacite  indi¬ 
cat  fpes  omnes  noftras  in  vno  potiffimum  Deo  col¬ 
locandas  efle, humanam  fiquidem  induftriam,&  co¬ 
natum  non  tanti  efte  ,  vt  ditiino  patrocinio  exclulb, 
hanc  mortalem,  &  caducam  vitam  rueri,  aut  confer- 
uare  queat.Itaque  re&e  Oecumenius:  Non  libertatem 
nofiram  tollit  ,[ed  ofiendit  non  totum  hoc  noslrum  ejfe  ,[ed 
[uperna  gratia  quoque  ejfe  opus  dicet  enim  nobis, &  certare , 

&  currere,  &  mercari ,  er  omnia ,  qua  ad  vitam  [peclant, 
operari, ita  tamen, vt  nonnofiris  laboribus  ea, fed  Dei  beni¬ 
gnitati  adferibamus.  Qux  idcirco  libenter  adfcripfi,vt 
oftendam  veteres  Patres,  gratiae  nomine  etiam  natu¬ 
ralem  Dei  concurfum  non  raro  fignificare.Nam  cum  . 
Oecumenius  dicat  fupernam  gratiam  ad  humanas 
etiam  aftiones  efle  neceflariam,  quibus  humana  vita 
conferuatur ;  quis  dicat  ,  liipranaruralem  gratiam 
Chrifti  beneficio  ,  ac  merito  humano  generi  concef- 
(am  indicari? 

At  fruftra  videtur  Iacobus  eiufmodi  quorundam  y  I. 
confilium  reprehenderermercaruram  enim  exercere, 

&  moderarum,ac  iuftu lucrum  quaerere  ,  cum  non  fit 
perfe  malum,nequeneceflaribcum  fcelcre,aut  flagi- 
tio  coniun6I5,non  videtur  cum  Chriftianadifciplina 
pugnare:neqne  cnirn  omnis  follicitudo  rciicieda  eft, 
fed  qux  modum  excedat,qu£que  mentem  perturbet, 

&  a  Deo  auocet.An  fpeiftauit  Iacobus  id, quod  alicu¬ 
bi c  Paulus  affirmat, eos, qui  diuites  fieri  volunt,  inci-  c  t.  ad  Tire. 
dere  in  tentationem,&  in  laqueum  diaboli  ,qua  mergunt  3*7« 
hominem  in  interitum ,&  perditionem  ?  Certe  hoc  cum 
Chrifti  Domini  fententia  ,  de  qua  paulo  ante  plura 
diximus ,  mire  congruit ,  a  qua  non  videtur  Iacobus 
abhorrere,cum  pr.xfertim  paulo  poft  fubiiciac :  Exal¬ 
tatis  in  fuperbiis  veflris  ,  omnis  exuit. vio  talis  maligna  efi. 

An  nimiam  confidentiam  quorundam  notat,qui  fuo 
labori,atque  induftri?  nimium  tribuut, perinde  quali 
flbi  foli  fufficiant?  An  eos  perftringit ,  qui  impruden¬ 
ter  fibi  vitae  longitudinem  pollicentur  ?  Sane  hoc  in¬ 
dicant  verba  illa :  Et  faciemus  ibi  quidem  annum ;  iteni- 
que  illa ,Qmtgnoratis ,  quid  erit  in  crafiino ,  qua  efi  enim 
vita  veffra? vapor  efi  enim  ad  modicum  parens. 

Mihi  haec  omnia  videtur  Apoftolus  tacite  perftrin-  VII. 
gere  cum  xque  omnia  cum  Chriftiana  picrate  ex  ad- 
nerfo  pugnare  videantur.  Nam  de  nimia  follicitudi- 
ne  rerum  caducarum  diximus  paulo  antejnimia  por¬ 
ro  confidentiam,  fuarumque  virium  iadtantiaa  Chri¬ 
ftiana  pietare  ,  veraque  humilitate  alienam  efle  ,  tam 
certum  eft,vt  probatione  non  egeat.Certe  Hieremias 
hoc  aperte  indicare  vifus  eft, cum  d  dixitiSao  Domine,  d  cap.io.ij. 
quia  non  efi  hominis  via  eius, nec  viri  efi,vt  ambulet, &  di¬ 
rigat  greffus /woi.Loquirur  enim  de  aduentu  Nabucho- 
donofor  regis  ,  qui  ad  euertendavrbem  Hierulalem 
venturus  crat.EtSalomone:Are^/mfm,inqiiit,i«(T^-  e  Prou.i7.i. 
fiinu, ignorans  quid fuperuentura  pariet  ^<er.Et,quod  ma¬ 
gis  mirandum  eft,Seneca f  oftedit  caduca, &  humana  c  ep.41, 
diuina  ope  Separari, &  confcruari .Trope,  inquit,  e)? i 
te  Deus,  tecum  efi,  intus  efi.  Ita  dico  Lucili, [acer  intra  nos 
fpiritus  [edet,malorum,bonorumqub  no  ff rarum  obferuaror, 

O  1 


i6o 


Epift.  B.Iacobi 


deinceps. 


IX, 


g-  cuttosjnc  pr.ont  a  nobis  trdttutus eft,ita  nos  ipfe  tr attat.  A 
Bonus  vir  fine  Deo  nemo  eft.  An  poteft  aliqui*  fupra  fortu¬ 
nam  nifi  ab  illo  adimus  exurgere'.  Ille  dat  confilia  magnifi¬ 
ca, &  fecla. 

VIII.  Et  poft  nonnulla  :  Animum  excellentem, moderatum, 
omnia  tanquam  minora  tranfeuntem ,  quicquid  timemus, 
optamufquc  ridentem  coeleftis  potentia  agitat non  potejl 
a  li.4.de  bt-  res  tanta  fine  adminiculo  numinis fiare.  Alibi  * :  Qutc- 
nef.a  c.  j.  &  ^  rebus  humanis  vel  advfium,&  necejfitatem.vel  ad 

voluptatem ,gr  luxuriam po fident  homine s,dmina  benefi¬ 
cia  ejfe  commemorat.  T um  fubdir :  Unde  tibi  iftum,quem 
trahis, jpiritum  1  Fnde  islam ,  perquam  attus  vita  tuet  di- 
(ponis, atque  ordinas  lucem  ?  Fnde  fanguinem  ,  cuius  curfu 
vitalis  continetur  calori  Fnde  ifta  palatum  tuum  faponbus 
exquifitis  vitra  fatietatem  lacejfential  Fnde  hac  irrita-  13 
mentaiam  lapfit  voluptatis  1  Fnde  ifia  quies, in  qua  putre¬ 
fis, ac  marces  1  Nonne  fi  gratus  es, dices: 

- Deus  nobis  hacoriafecit: 

Namque  erit  ille  mihi  femper  Deus, illius  aram 
Sape  tener  nofiris  ab  ondibus  imbuet  agnus. 

Ille  meos  errare  boues,vt  cernis,  gr  ipfum 
Ludere  qua  vellem  calamo  ptrmifit  agrefii. 

Tum  addit  etiam  illa,qua?  arte  coriftant ,  non  mi¬ 
nus  quam  qua?  a  natura  accepimus  ,  diuinx  muniti- 
centiae,ac  libcralitatis  beneficia  efle.  Infita  funt ,  in¬ 
quit, omnium  atatu.ommumque  artium  femina ,  ma- 
b  H-9.de be-  gifterque  ex  occulto  Deus  producit  ingenia.  Alibi b.  Deos, 
pct.c.zj.  •  z[l  a£ maiora  ituros  iuuare.Adiice ,  ait,  quod deflinato  in¬ 
nant  jdeotfe  obligati  fumus ,  qui  nonin  beneficium  ignoran¬ 
tium  incidimus,  fed  hac,qua  accipimus, accepturos  fcierut.  C 
Et  quamquam  maius  illis  propofitumfit,  maior  factus  fui 
f  littus  ,  quam  feruare  mortalia  ,  tamen  in  nofiras  quoque 
vtilitatesa  principio  rerum  pramijfa  res  efi, gr  is  ordo  mun¬ 
do  datus  ,  vt  appareat  curam  noftri  non  inter  vltima  habi¬ 
tam.  Et  mox  :  Di]  nonpoffunt  videri  nefeiffe,  quod  effectu¬ 
ri  effent,cum  omnibus  alimenta  protinus ,  &  alia  prouide - 
rint,  nec  eos  per  negligentiam genuere , quibus  tam  multa 
genuerant.  Itaque  lacobus  eos  merito  reprehedit,  qui 
quafi  omnia  habeat  in  manibus, nihil  de  Deo  cogitat, 
fibiq;  per£uadent,fuis  le  pofle  viribus  omnia  cofequi. 

Addo  illos  etiam  iure  optimo  caftigari ,  qui  lon¬ 
gam  libi  vitam, quafi  cum  Deo  pafli  fint, certo  polli¬ 
centur.  Hos  enim  his  verbis  perftringit :  Ibimus  in  il¬ 
lam  ci:utatem,gr  faciemus  ibi  quidem  annum.  Et  paulo 
poft  fubdit :  Qui  ignoratis  quid  em  in  craftino ,  qua  efi 
enim  vita  vefira  ?  Fapor.efi  ad  modicum  parens.  Indicat  ^ 
autem  eos, qui  (ibi  longam  vitam  pollicentur ,  teme¬ 
re, ac  ftulte  facere  ,  tum  quin  humana  vira  breuis  eft, 
tum  etiam  quia  multis  cft  calamitatibus  obnoxia. 

C  cap.9.10.  Itaque  alicubi  ait  ‘  Iob  :  Dies  mei  velociores  fuerunt 
curfore  ,  fugerunt,  &  non  viderunt  bonum,  pertranferunt 
quafi  naues  poma  portantes  ,ficut  aquila  volans  ad  efcam . 
d  capris.  Alibi  ‘1 .-  Dies  mei  velocius  tranfierunt,qn  md  texente  tela 
e Pial.38.ff.  f  accidi tur,g  confimpti funt abfque vlla ffe.  Et  Dauid e : 

Menfivrabilcs pofuifii  dies  meos-, vbi  vox  Hebraea  fignifi- 
cat  palmares.Itaque  Hieronymus  vcim,breues,  quafi 
dicat,breuifliina  menfura  comprehenfos.EtSymma- 
chus:Palmtim,\ttcpm,pofuifit  dies  meos. 

Palmi  autem  nomine  Eufebius ,  ac  Didymus  non  E 
dodrantem  ,  fcd  paleftem  intelligunt,  hoc  eft ,  qua- 
f  lib.  de  a  (Te.  tuor  digitorum  men'urara,vt  ex  Buda?o. f  ,&  Ifidoro  £ 
fen^capfj^"  intc^igi  poteft.Hanc  credo, vitae  breuitatem  Ionq  he- 
h  cap.4.ff.  dera  fignificabat  h,  qua?  fubvna  notte  nataefi ,  gr  fub 
i  Pfal  8  vnan°tte  periit.  Simile  quiddam  indicare  videtur  Da- 
*  a-  9,T-  uid  :  Et  custodia  in  notte, qua pro  nihilo  habentur, eorum 
anm  erunt.  Mane  ficut  herba  tranfiat ,  mane  floreat ,  gr 
tranfeat,  vesfen  decidat,  induret  ,gr  arefiat  .Aliquanto 
rer .  xo.  autem  poft  k  ;  noftn  jicut  arane(t  meditabuntur. 

Quo  loco  Hebraei  codices  tantum  habent, anni  nofiri 
ficur  meditatio  ,  W,  vt  ait  Hieronymus,  quafi  firmo  lo- 
1  ad  Cypr.a.  qWnm.  Septuaginta  vero,  vt  idem  Hieronymus  i  ob- 


X. 


XI. 


feruat ,  pro  fermone  loquentis ,  meditationem  aranea 
tranftuler»nt :  quemadmodum  enim  ternio  ldquen- 
tis  fubito  praeteruolat,  non  aliter  opus  aranea?  euane- 
Icit.Et  quidem  Graeca  voxa’/>4;£»H,non  animal, tedre- 
lam  potius  fignificat,  vt  araneae  telae  humana  vita  fi- 
milis  dicatur, eiufque  breuitas,&  imbecillitas  figmfi- 
cetur.S tuite  itaque  faciunt  illi,  qui  longum  vitae  ipa  - 
tium  fibi  metiuntur. 

Vere  enim  dixit a  quidam,  quanquam  impio ,  ne-  XII. 
farioque  propofito.  •  aHt-Catm, 

— -fiatio  breni 

Spem  longam  re  feces, dum  loquimur  fregerit  tnuida 

ty£tas .  Carpe  diem. quam  minimum  credula poflero. 

Concinut  &  Salomonis  b.  verba, quae  paulo  ante  pro- 
tuli  AS?  glori  eris  in  craflinum, ignorans  quid  fuperuentura  b  Ptou.tj,i, 
pariet  dies.  Refte  ergo  lacobus  eos  reprehendit ,  qui 
hodiernum,  vel  craftinum  fibi  diem  integra  promit¬ 
tunt, multoque  magis  eos, qui  annuam  commoratio¬ 
nem^  negotiationem  fpcrant,cum  tam  nepuntftum 
quidem  temporis  certo  quifquam  fperare  quear.Per- 
fimilem  quandam  reprehenfionem  legimtisapud  Lu¬ 
cam  c :  Hominis ,  inquit,  cuiufdam  dimtis  vberes  fi-uttus  ccap' 
ager  tulit ,  &  cogitabat  intra  fe  dicens :  Quid  faciam,  quia 
non  habeo  quo  congregem  fruttus  meos.gr  dixit, hoc  faciam, 
deftruam horrea  mea,cjr  maiora  faciam ,  gr  illuc  congrega¬ 
bo  omnia, qua  nata  funt  mihi,gr  bona  mea\gr  dicam  anima 
mea.  Anima, habes  multa  bona  pofita  in  annos plurimos ,re- 
quiefee, comede, bibe, epulare.  Dixit  amem  illi  Deus, Stulte, 
hacnotte  animam  tuam  repetunt  dte,qua  autem  prapara- 
fli,  cuius  eruntl  Stultum  lane  merito  illum  vocat;  pri¬ 
mum  quod  nuiltos  annos  fibi  certo  polliceretur; 
deinde  quia  de  futura,  atque  immortali  vitanihil  co¬ 
gitabat  ;  poftea  quia  pauperum  ,  atque  indigentiuib 
inopiam  libi  iubleuandam  ne  cogitabat  quidefiv,  ad 
haec,quod  opibus,ac  bonis  libi  diuinitus  conceflisad 
delicias, ac  voluptates  abuteretur;  denique  quia  ma¬ 
le  fibi  conftiluit;neque  de  morte,  quas  femper  immi- 
netjvllam  fufeepit  cogitationem. 

Itaque  Am brofiu s  . Rette,a\t,ftultitu arguitur,  qui  XII I. 
in  manducando ,  ctr  bibendo  locauit  i  (em  fuam.  Vere  au-  d  Iib.de  Ni¬ 
tent  fcripfit  alicubi  Seneca  c.O  quanta  dementia  efi fpes  bot.c.8. 
longas  inchoantium. Emam,  adificabo, credam ,  exigam  ‘  ho-  e  ep,IQI' 
nor  es  geram, tum  demum  laffam  ,  gr  plenam  fenil  lutem  in 
otium  referam.  Omnia ,  mihi  crede  ,  etiam  filicibus  dubia 
funt, nihil fibi  quifquam  de  futuro  debet  promittere-, id  quo¬ 
que  quodienetur  per  manus  exit ,  gr  ipfam,  quam  premi - 
mus,horam,cafus  incidit,  voluitur  tempus  rata  quidem  le¬ 
ge,  fed  per  obfcurum.Quid  autem  ad  me, an  natura  certum 
fit, quod  mihi  incertum  efilAd  latus  mors  eft, qua,, quoniam 
nunquam  cogitatur ,  nifi  aliena ,  fubinde  nobis  ingerantur 
mortalitatis  exempla ,  non  diutius ,  quam  dum  moramur , 
hafuxa. 

Et  alibi  f :  Maximum  viuendi  impedimentum  efi  ex-  XIV. 
pettatio, qua  pendet  ex  craftino,  perdis  hodiernum,  quod  in  f  li.  debreu, 
manu  firtunapofitu  efi, dif ponis. quod  m  tua  dimittis.  Ouo  v*t,a  caP,f* 
(pettaslQuo  te  extendis  lOmma,qu&  ventura  funt, in  incer¬ 
to  tacent, protinus  vine. Clamat  ecce  maximus  Vates, ga  ve- 
lut  diuino  ore  inftinttus  falutare  carmen  canit , 

Optima  quaque  dies  mi  fer  is  mortalibus  arti 
cPrima  fit  git. - 

Quid  cunttaris ,  inquit ,  quid  ceffas  1  Nifi  occupas  fugiet , 
cum  occupaueris  tamen  fugiet. Et  poft  pauca :  Quid  fecu- 
rus ,  gr  in  tanta  temporttm  fuga  lentus  mrnfes  tibi,  &  an- 
nos,gr  longam  feriem,vtcnnque  auiditati  tua  vifum  e  fi, ex¬ 
porrigis:  Rurfus  b’:  Nioilde  hodierna  die  promittitur,  ni -  g  lib-  de  c°~ 
mis  magnam  aduocatione  dedi,  nihil  de  hac  hora  fefiinan-  l°l-ad 
dum  eft.  lnftatd  tergo  mors,  ia.m  deficiet  te  ifte  comitatus,  C'10* 
iam  contubernia  ifia fublato  clamore  fluentur. 

Mercabimur,  inquit ,  gr  lacrum  faciemus,  quafi  non  X  V. 

&  poflir  fublequi  ia£bura;nimia  itaque  confidentiam, 

&  inanem  fpem  reprebenditlacobus.Quanmiis  enim 
optima 


Explanatio  Gap.  I V. 


adi 


optima  optanda  fuit ,  prudentis  tamen  eft  y  cogitare 
difficillima,  ferre  deinde  quxeunque  erunt vt  enim 
a  Hb.de  tri.  feribit  Piutatchus  * :  Tahi  eft  varia ,  mnlupkx,recipro- 
anim.  cabihs  mundi  huius  harmonia, quam  lyra  efl,aut  arcus ,  nec 
• in  humanis  quidquam  eft, quod  purum, fyncerumfimplex- 
que  fit.  Verum  vt  mujica  finis  acutis, & gr auibus  confiat. ■, 
&•  Grammatica  literis  vocalibus,  &  mutis.  At  mujicus, 
grammaticufque  efi ,  non  qui  horum  alterutris ,  iliorumque 
offenditur  fed  qui  vtrifque  vti,mifcereque  accommodati/fi¬ 
me  nouit.  Haud  aliter  fapienter  is  demum  infiituiffe  vi¬ 
tam  videtur ,  qui  diuerfiffimos  rerum  euentus ,  mutuoque 
fibi  aduerfdrios  mi fiere  fcire  didicerit ,  fecundos  cum  ad- 
uerfis  compen fando.  Et  multa  deinceps  fubiicit,  qux 
fatis  oftendunt ,  lapientum  animos  ita  componen- 
dos,vt  nunquam  vulgaria  illa, qux  ftulcorum  ore  te¬ 
runtur  ,  vfurpare  cogantur.  Nunquam  exiffimaflem ; 
in  magna  Ipe  eram 3  hoc  aliquando  futurum  perfua- 
dere  mihi  non  poteram. 

XV I.  Denique  oftendithoc  inter{apientes,5c  ftultos  in- 
terefle,  quod  illi  meliora  in  votis  habeant ,  deteriora 
in  expe&atione  ,  vtrorumque  £utem  temperamento 
prudenter  vtantur  neutram  in  partem  nimij.  Hi  vero 
prxfentia  quoque  tranfmittant,&  futura  nimia  cupi¬ 
ditate  expetant, &  lemper  fceliciota  libi  parum  caute 
polliceantur.  Quo  fane  morbo  laborare  videbantur 
illi, quos  hoc  loco  Iacobus  repreliendit:ex  coru  enim 
numero  videbantur  efle,  quos  acriter  perftringit  Sa¬ 
is  Sap.ij.i».  lomon  b,dum  ait:  Sed  &  aftimauerunt  lufiim  effe  vitant 
noftram  %(y  comterfationtm  vita  compofitam  ad  lucrum, 
Cr  oportere  vndecunque  etiam  ex  malo  acquirere.  Et  ta¬ 
men  etiam  qui  ludunt ,  aut  mercaturam  exercent,  vt 
fperarc  aliquando  lucrum  ,  ita  etiam  metuere  iaftu- 
ram  lemper  debent.  Vt  enim  incerto  marte  milites 
pugnant,  fic  etiam  humanae  vits  commercia  inter¬ 
dum  fcelicem,nonnunquam  etiam  parum  fecundum 
c  De  tranq.  exitum  fortiuntur  Nam, vt  re<fte  ait  Plutarchus  c,  Vt 
aoim.  feorfum  bona  ,  &  mala  ponantur  humana  vita  ratio  non 
patitur, fed  temperamentum  quoddam  ex  vtrifque  conflari 
neceffe  efi, fi  re  fi  e  de  iis  flatuere  volumus.  Itaque  neque 
eorum  alteris  mgemifcendum ,  aut  tanquam  iniquo  oneri 
fuccumbendum  efi  3  fed  deterrimi  cuiufque  euentus  vis,  at¬ 
que  impetui  meliorum  rerum  recordatione  retundendus  efi, 
omninoque  commodis  incommoda  velutt  inuolucro  quodam 
velanda  fitnt ,totmfque  vita  curfus  ex  profperis ,  aduerfiff 
concretus, &  coagmentatus  in  fimilitudincm  concentus  har¬ 
monica  ratione  temperandus  efi. 

14.  Qui  ignoratis ,  quid  erit  in  crasiino.  Qua  efi  enim 
vita  veflra  ?  Vapor  efi  enim  ad  modicum  parens, 
&  deinceps  exterminabitur .] 

I.  Vel  hinc  apparet ,  quorfum  fuperior  fententia  re- 
feratur.oftendit  enim  eos, qui  ita,vt  modo  dixit ,  ra¬ 
tiocinarentur,  pluribus  nominibus  imprudenter ,  ac 
Eulte  agere;primum  quidem, quod  faufta,  &  foslicia 
omnia  libi  certo  pollicerentur ,  cum  tamen  futurus 
elientus  prorfuseflet  incertus.  Deinde  quod  in  lum- 
ma  vitae  breuitate ,  atque  incertitudine  longum  libi 
temporis  Ipatiimj  certo  prxftituerent,denique  quod 
fuis  duntaxat  viribus,diuino  prsfidio  neglecto ,  niti 
videremur. Itaque  ait :  Qui  ignoratis  quid  erit  in  crafii- 
nohte  namque  vera  futurorum  praenotio,  eorum  prx- 
lerdm,qux  a  caulis  liberis, aut  contingentibus  oriun- 
d  eiP*4j*n*  tur,  vni  Deo  referimur.  Itaque  rette  dixit  Ilaias  <1 : 

Hac  dicit  Dominus  fanctus  Ifraefplasies  eius  ventura  in- 
e  eap.4j.13.  terrigate  me. Et  alibi e :  Annunciate  qua  ventura1  funt  in 
futurum,  .& fciernus ,  quia  di)  efUs  vos.  Significat  enim 
vni  Deo  futura  tanquam  prxfentia  perlpcCta  efie,  ac 
cognita ,  &  tamen  nihil  elt,  quod  auidius  expetant 
t  'hornines,quam  futurorum : praenotionem» 

1 1'  Hanc  Aftrologi  non  mimis  ftulte,  quam  imperite 
Bened.  luAiniah.  in  Epifi.  Canon . 


A  pollicentur  3  ita  ifmttmerabrlCs  cxrlturcf 'gencrhlnrci, 

quosredft  quidam  a  dixit  fxpe  Roma» probatos;eof  3  Cornei, 
demque  tanquam  mcndaCes;  &  impoftoresrcietfrOs  ’lacit* 
fuifle.  Eandem  nefario ,  atque  impio  conatu  fechui- 
tur  Magi, qui  afd  occulta,  Sc  ventura  inueftiganda  ca~ 
codxmonum  opera  vruntur :  led  illi  quidem  praeter  . 
probabiles  coiedturas  eorum, "q&x  a  naturalibus  cau¬ 
lis  non  necellario  proficifcuntur,  Sc  pauca  quaedam, 

•  quae  ad  orbium  cceleftium  ,fyderumque  motus  nc- 
'  cefiarios  pertinent, nihil  habent  affirmare, quod  cer¬ 
to  in  rebus  humanis  euencuru  fit. Hi  aure  cum  faepe  i 
mendaciorum  patente  decipiuntur ,  tum  verbprxter 
ea, qux  caulas  naturales,  ac  neceflarias  habent ,  certi 
nihil  percipere  poffiint. Itaque  veriffimum  eft  ,  quod 
hoc  loeoait  Iacobus,quid  cras  futurum  fit,cerib  lciri 
B  nequaqua pofle  ,li prxfertim  de  iis  loquamur  ,  qux 
caulas  contingcntes,&liberas  habet, cum  illa  neqtie 
in  le  ipfis, neque  in  eorum  caufisab  vllo  mortaliu,ac 
ne  a  dxmone  quidc  certa  poffint  notione  coprehedi.  3 

Qux  ratio  olim  MvTttHium  permouit  ,  vt  ipfi  III- 
etiam  Deo  hanc  futurorum  fcientiam  denegarer,  ne 
vel  falli ,  aur  errare  Deum  ,  aut  humanas  voluntates 
necefiarib  ,  ac  non  libere  agere  cogeretur  admittere., 
led  nimfiu  ille;vt  egregie  alicubi  dixit  Auguftmus^,  b  lib.j.dc  ci- 
Vt  nos  faceret  liberos, fecit  facnlegos.  Quamobrem  re6t<2  uu>c.j». 
dixit  lob  c:Ab  omnipotente  non  funt  abfconditn  tempora,  e  c;lP-14- 
qui  autem nouerum  eum.finorant  dies  illius.  Et  Daufd  a:  <1  Pfal.jo.itf-. 
Deusmeusestu,inmani^nstuisfonesmea.Vss\t,'VtH\c- 
ronymus,&alij  verrunr/ewpcr^wzM.SignificarcniiTT,  :  * 

interprete  Theodorcto ,  rerum  viciffitudines  ,  drui-  :  ' 

C  tias,&:paupei‘tarem,feruitutem,&  dominatum  3  pa¬ 
cem,  &  bellum, adde,  fi  placet ,  lucrum,  Sc  iaphiraui'. 

Quo  etiam  pertinere  polfunt  illa,  quu:  abiens  in  iioe- 

lum  Chriftus  dixit  e  ;  Non  efi  veslrum,  nojfe  tempora,  c  Ad.  1.6. 

vel  momenta ,  qua  Pater  pofuit  in  fua  pote  flate,.  Grxce 

enim  pro  mdmentis  legimus  -oxspouc, id-  eft, emixuloSi& 

rei  cuiufque  bene  gerenda  opportunitates.  .••••;.  . 

Non  ergo  fcire  poreranthi,  quos  alloquitur  Iaeo-  IV. 
bus,diei  craftinx  coditionem,iion  lolun,i,quod  attir 
netad  ea, qux  ad  coeli,atque  aeris  vim,aepotcftatem 
fpecftant,led  etia  quod  ad  humans  vicx  aiftiones  per> 
tinet.  Nam  fuperiora  quide  vtcunque  coniicere^iu- 
mana  poteft  induftria,hxc  vero  non.  ite  Itaque  Chri- 
ftus  Dominus  apud  Matthxu  f  dixh:Facb.veff>ere  Jr.  f  cap.  16.  t. 
citis  ferenti  erit-, rubicundum  eft  enim  coelu-,cJr  mane,  hodie, 

D  tempe slas -.rutilat  enim  trisltceelu. Faciem  ergo.cveli  dtmdi- 
carenosiisfiqna  autem  temporii  non  poteflis  fcire.  Vmm- 
que  enim  fignificat,  &  qux  caulas  naturales  habent, 
cognofci  vtcunque  polle  antequam  fint  ,:qux  Vero 
nonnifi  liberam  caulam  habcnt,non  item. 

Subdit.  Qualis  eftvita.ve$lra  r  Vapor  eft  ad  modicwn  V. 
parens ,  &  deinceps  exterminabitur.  Superiora. confilij 
incertituclinem  declarant  ,  hxc  vcro  rem;  eandem 
mirum  in  moduiri  amplificant, &  c.x;»ggerant:&  prx- 
tetea  inane.atque  inutilem  follicitudine  danant, qux 
humana  lucra  conquirit.  Quid  enim, inquit  Oecumc- 
nius,««  teporariis  rebus,  quafimulatq,  extitere.  euanefeut, 
labor  vefler totus  verftuur  fide  fignificauit Dauid,  cum 
aitg./w  irnagine pertranfiit  homafed & fittftra  ccturbatur.  g  Pfa!.}8. 7. 
Significat  enim  laborare  homines  in  rebiis,qu^  re  ve- 
E  ra  non  kmt,fcd  hadtenus  tanturri  fubfiftere  videntur, 
quod  inane  quandam  fpecicj&iimagine  prefcferunr. 

Apte  autem  vapori  humanam  vitam  fimilcmefle  VI. 
dicit,eft  enim  vapor  tenuis  .qtixdam  fubftantia  ,  qux 
vi,&  calore  folis  ex  hac  infima  mundi  parte  eruitur, 

&  ob  luam  tenuitatem  facilb  euanefeir.  Sic  etiam 
dixit  olim  Salomon  h.  Qtttai  i  nouit ,  ex  m  htlondft  fu-  h  Sap.1.1. 
mtts,dr  poft  hcc  erimus ,  tanquam  non  fuerimus ,  quoniam 
fumus  flatus  eft  in  naribus  nofbris  ,  &  fermo  ftmtUla  ad 
commouendum  cor  noftrum ,  qua.  extinih ,  emiserit  cor¬ 
pus  noflrusiu  ,  (fi  fpiritus  diffundetur  tanquam.,  mollis 
G  ;  aer. 


i6i  '  Epifc  Blacobi. 


aer,ctr  tranfibit  vitanoftra,tanquam  vestigium  nippiS^ 
ficu:  nebula.  dijfdtiettiY  ,q  uafug.it  a  eft  a  radiis  [olit &  a 
calore  iliius  aggrauatu.  aliquanto  poft :  Vmbrs.  eyarn 
trattfitmeft  xmp.us  noflrum ,  &  non  eft  reucrfto  fiuu  no - 
ftri, quoniam  confignata  eft,cy  nemo  reuertitur. 

VI I,  Tamecft  enim  totam  illam  orationem  videtur  Sa¬ 
lomon  impiis  tribuere ,  quae  tamen  dc.breuitate ,  &C 
imbecillitate  vitx  noftrae  dicuntur,omnino  verillima 
f  funt.  Sacrae  enim  lueras ,  aliis  atque  aliis  metaphoris 
a  cap  ij.it.  ide  oftendut.Ste  enim  loquitur  lob '-.Contra,  fohu.quod 
vento  rapitur, oftendis  potentiam  tuam,  & JlipuUmficcam 
b  Pfal.  ioi •.ptrftqueris-1  SicDauid  b  :  Recordatus  es,quo?iiam  puluts 
fimus  , hsma  fiettt  fcenum  dies  eius ,  tanquamfios  agri ,  fit' 
'efflorebit, quoniam  ftintus  pertranftbit  in  illo  ,  &  nmfuo 
c  Ecclef.  14.  ftflet,  &  non  cognofcet  amplius  locum  ficum.  Et  Sapiens  - : 
‘8.  Omnis  caro  ficut  fxnum  veter afcex ,  &  ftetii  joltum  fracti-  i 

ficans  in  ;  arbor  e  viridi/,  Et,iifdcm  properaodum  ver- 
d  cap. 4o,(?.  bis  Ifaias  d;  Omnis  carof<rnuno>&  omnis  gloria  emsqna- 
e  cap.i.  10.  fi  fias  agri.  Et  hic  ipfe  Iacobus  c  :  Quoniam  fient  fios 
f  tsp.14- 1.  fcenitranfibit.  Rurfus  idem  lob  f.:  Homo  natus  de  mu¬ 
liere  breui  viuevs  tempore ,  repletur  multis  miferiu  ,qui 
quafif.os  egreditur,  &  conteritur  ,  &  fugit velut. vmbr a, 
&  nunquam  in  eodem  flatu. permanet.  .Multa  etiam  m 
eandem  (ententiam  Gentiles  feripierunt.  Pindarus 
enim  vmbrx  fomnium  humanam  vitam  vocauit ,  6c 
g  lib  4.  Car.  eum  imitatus  Horatius  ait  S: 

Puluis,&  vmbra  fumas. 

V 1 1 E  Er-Seneca  h :  Fluit  tempus,  inquit ,  &  auidifimos  fui 
H  lib.6.  nat.  deferit ,  nec  quod  futurum  eft, meum  eft ,  nec  quod  fuit ,  in 
qoacft.  e.  ji,  pu„ft0  fHgientis  temporis  pendeo.  Et  alibi '  :  Nihil fir- 
1  cp' mum  viftimo,  nihil ftagiti  aternum  inuiUnm  eft  ,tamne-  * 
e  ep ceffe  eft  perire  ,  quam  perdere.  Rurfus  k  :  Quacumque 
videmus,  ac  tangimus,? lato  in  illis  non  numerat ,  qua  ejfe 
proprie  putat.  fluunt  enim,&  aftidua  diminutione,atque 
adieclione  funt  j  nemo  noflrum  idem  eft  in  feneclute ,  qui 
ficit.  iuuenis,  nento  eft  mane ,  qui  fuit  pridie ;  torpora  noflra 
rapiuntur  fluminum  more  >  quicquid  vides ,  currit  cum 

tempore-,  rfihil  ex  iis,  qua  videmus ,  manet.  Ego  ipfe  dum 

loquor  mutari  ista  ,  mutatus  fitm.  Hoc  eft ,  quod  ait  He¬ 
raclitus  in  idem  flumen  bis  non defendimus :  manet  enim 
idem  fluminis  nomen  ,  aqua  tranfmifta  eft  -,  hoc  in  amne 
I  in  Otar.  manifefiius  eft ,  quam  in  homine  ,fed nos  quoque  non  Uti- 
confol,  ftus  velox  curfuspreteruehit.  Et  Plutarchus  1  ex  Ho¬ 
meri  fententia :  Cuiufmodi  eft ,  inquit ,  foliorum  genus, 
huiufmodi  &  hominum.  Foliorum  alia  quidem  ventus 
decutit ,  aha  pullulans  fert  fylua  ,  verno  autem  nafcun-  ■ 
tur  tempore :  ftc  virorum  genus  hoc  quidem  nafeitur ,  hoc 
vero  definit. 

I  Xt  Vapor  eft  ad  modicum  parens.  Graece  ,  drystyap  Wiv 
nrefi c  o\ iyov  ^cutouim.  Duplici  enim  ex  capite  vitae 
brenitatem  ,  &  imbecillitatem  declarat  ;  primum 
quidem  ex  materia ,  cui  eam  jfimilem  dicit.  Vapor 
enim.,  vt  didum  eft  ,  minima  quaedam  ,  ac  nullius 
prope  momenti  fubftantia  cft  ,  vt  indicet  nihil  efte 
mortali  vita  imbecillius.Demde  ex  eo  ,  quod  ipfum 
vaporem  non  tam  ait  exiftere  ,  quam  apparere  ;  per¬ 
inde  quair  indicare  velit ,  quicquid  eft  in  hominum 
vita  ,  fpeciem  quandam  v  &  inanem  imaginem  re¬ 
rum  praefeferre  ,  vt  merito  dixerit  quidam :  0  quan¬ 
tum  ejl  in  rebus  inane.  Bona,  enim  fiue  vtilia  ,  fiue  iu- 
cunda ,  qua:  incredibili  quadam  vi  rapiunt  ad  fele 
mortalium  animos  , nihil  habent  folidi ,  nihil  emi¬ 
nentis  ,  &  dum  appetuntur  ,  dcfiderio  ,  &»expetfta- 
tione  fui  crucianticiun  vero  poilidentur  ,  neque  ani¬ 
mum  explent ,  &  non.vrro  timore> ,  ac  follicitudinc 
torquent.  M  •  •  •:  * 

X*  Quamobrem  fapicnterfcripfit  Grbgorius  m  Na- 
in  z^anzenus-:  Ne  tota  quidem  hominum  vita  longa  eft ,  fi 
cum  diuina,  &  fimpiterna  natura  comparetur  ,m  dum  ha 
vita  reliquia  ,  halitnfque  ,  yt  ita  dicam ,  humani  folutio. 
Vitas,  ttmoor.vr-*  fitiifiextremu*.  *Mpx  cum  Cyiarij 


-tijioftem  commemora^:  Nonne ,  iiaquit  ,ad  eundem 
fedetnxoncitato  cur  fu  tendimus?NJ>nne  idem  pulicis  prope- 
diem  erimus? Falis  vita  noftra  eft,  jratres,qui  fluxam  ,  & 
padiiCAtit  vitam  agimus,  tqfe  tprya  ludibrium n  yt.  cism  fou 
fimus, nafiamur,  cimi  nati  fumus, rurfum  diflo  luamur.  In* 
fomnium  fimus  (labile  ,  fieUrum  ,  quod  teneri  non  poteft, 
quis  pertranfientus  volatus ,  nanis  in  mare  vefligium  non 
habcnsyuluis, vapor ,  ros  matutinus ,  flos  tempore  naf ceris , 
atque  marcefcens.  Homoficut  f  oenum  dies  eius ,  tanquam 
fios  agri, fic  effiorcbu.  Et ,  quod  magis  mirandum  eft, 
thxu  alicubi  Seneca  A :  Nihil  firmi  habet  qui  in  incerta  *  hb.  7,  <jc 
propxnfiu.  ejl, tantum  illi  de  eft ,  quantum  cupit  quem  in-  ^cuc^'c,i' 
tumes ,  cui  modum  imperij  fatiet as  fecerit ,  qui  non  vitam 
in  aliqua -v It crius  proccdendi  cogitatione finierit-?  Nec  id 
rniriwi  eft ,  quicquid  cupiditati  contigit ,  penitus  hauritur, 

»  Cr  conditur ,  ntc  mtereft ,  quantum  in  id ,  quod  inexplebile 
eft ,  congeras.  Et  Octauius  Auguftus  Romanorum 
Imperator ,  cum  imminere  libi  mortem  animaducr- 
terct ,  vitam  hanc  fabulae  (imillimaiu  effe  iignificaiTc  j,  SlIcr0fl . 
aicitur  b.  Auguft. 

4tquc  haud  fcio,an  eodem  (pedet  Senecae  «/ fen-  X I. 

tcniiz,Hanc, inquit, imaginem  anirno  tuo  propone ,  ludos  c  epift.75, 
facere  fortunam, &  in  hunc  mortalium  coetum  honores,  di- 
uitiasgratiam  excutere, quor urnalia  inter  diripietiurn  ma¬ 
nus  fciffa  funt ,  alia  infida  focietate  diuifa  /,  alia  magno  de¬ 
trimento  eorum, in  quos  deueneram  prenfd,  ex  quibus  qua¬ 
dam  aliud  agentibus  inciderunt ,  quadam  quia  nimis  ca¬ 
ptabantur, amiff. a  ,  &  dum  auidc  rapiuntur ,  expulfd  funt. 

N ulli  vero, etiam  cui  rapina  foeliciter  ceffit, gaudium  rapti 
durautt  in  pofterum. Itare&e  Iacobus. modicum,  in- 
c\\i\t,parens,&  deinceps  exterminabitur..  Quo  fpedans 
lob  ^ .  Quid  <j/?,inquit ,homo ,  quia  magnificas  eum  ?  aut  d  cap.j.  17, 
quid  apponis  erga  eum  cor  tuum  ?  Quaii  dicat ,  cum  fit 
homo  res  prorfus  nihili ,  cur  cum  tanti  Facis  ,  vt  tuo 
amore,  ac  beneuolentia  dignum  cenfeasj 

Eodem  fpedant,quae  idem  Iobfait  dum  dies  fuos  XII, 
curfori  comparat,quodocylIlme  rranfeat,  additque,  e  cap.j,;; 
&  veluti  naues-poma  portantes ,  &  ficut  aquila  volans  ad 
efcamM.tri\.b  ergo  ait  Iacobus  pun&o  duntaxat  tem¬ 
poris  vaporis  in ftar  humanam  vitam  fefe  in  confpe- 
dum  dare, mox  vero  exterminari,  aut  euanefcere.Ita 
vetufto  prouerbio  circumfertur.  Homo  bulla.  Siqui¬ 
dem  humana  vita  bullis  (imillima  eft,  quae  fubito  in 
aquaexiftut,  &  confeftim  dilabunrur.  Quocirca  Ari- 
ftotelesf  philofophorum  (apientiflimus, interrogatus  f  apud  Sto- 
quidnam  eflet  homo  ,  refpondifle  fertur  ,  nihil  efte  ^um  fa’ 
aliud  nift  ,  imbecillitatis  exemplum  ,  &  temporis  folium, 
fortuna  lufum, in  conflantia  imaginem, imiidia,  &  calami¬ 
tatis  trntinam,reliquumpituitam,&  bilim. 

Quo  perrinent  etiam,  quae  eleganter  feribit  Sene-  XIII. 
ca^.Quid  eft  inquit, homo  ?  Quodhbet  qmfftcrn  vas,  &  gDecoofol. 
quodlibetfi-agile iackitu,no  tempeftate,vt  dijjiperis,eft  opus.  aci;  rMatt' 
Quid  eft  homo ?  Imbecillimum  corpus,  &ftagile)  'nudum, 
fitapte  natura  merme, aliena  opis  indigeni ,  ad  omnem  for¬ 
tuna  contumeliam  proietlum ,  cum  bene  lacertos  exercuit , 
cuiuflibet  fera  pabulum, cuiuflibet  victima, ex  infimis,  flui- 
difque  contextum,&  lineamentis  exterioribus  nkidum  fri¬ 
goris, aftus  ,  cr  laboris  impatiens  :,ipfo  rurfus  fitu  fer  at  io 
iturum  in  tabem, (-r  femper  alimenta  metuens  fua,qtu>rum 
modo  inopia  laborat, modo  copia  rumpitur, anxia, folltcifaf. 
tutela  precarij  ffiritus,&  male  inharentis.Tdi  pfeftpatica: 
Quacunque  fe  mouet ,  infirmitatis  fua  flarim  cohfciurn  non 
omne  coelum  ferens,  aquarum  nouitntibus  ,fiat  lique  noni, 
fkmilUris  aura ,  &  tenuiffmis  caufis  ,  atque  offehfionibus 
morbidum  putre, caffum  d  fletu ,  y:am  aufficatttm'.  Rur¬ 
fus  poft  h  multa :  Omnia  humana  breuiaxfr  cadlscitifiinl)  h  cap-1*’ 
infintti  temporis  nullam  partem  occupanti a  \  teWfnfb  hanc 
cum  populis, vrbibiif que ,  &  fiuTtitmbits ,  aJnbiiu  nutris 

puncti  loco  ponimus  ad  vniutrfu  referentes :  Minoi  em  par¬ 
tem  habet  atas  noftra,  qudm  pnnfhM, fi  tempori  compare¬ 
tur  omni ,  cuius  maior  eft  menfnra ,  quam  mtlndi ,  vtpote 


Explanatio  Gap.  IV. 


.1% 


cum  ille,  femper  huius  fanum  toties  remetiatur.  Quid  4  Domini  horam  incertam,  efie  ,  colligic  -.  Et  aos  cftotc 


ergo  ivterefi  id  extendere ,  cuius  ipuantumcunque  fuerit  in- 
Crementum, non  multurft  aberit  a  nihilo  i  Hxc,  atque  his 
fimilia  pene  fexcenta  aperte  docent ,  vcriffime  di- 
dfcum .  efle  a  iacobo ,  humanam  vitam  bixuiilimum 
effe  vaporem, qui  facile  cuanefcat. 


parati ,  quia  qua  hora  non. putatis ,  Filius  hominis  veniet . 

Etedibi'  ate.ergo  ,quia.giefcitis ,  qua  hor A  Dominus  a  Matth.i 

vefter' venturus  fit. Et  paulo  pb&:  Veniet, inquit,  Domim*  4Z' 
ferui  illius  in  die, qua  non  (per at.  ,  dr  hora, qua '  ignorat  ,dr 
diuidet  eum,part  cmque  eius  ponet,  cum  hypocritis,  illic  erit, 
fiet  as, &  findor  dentium. 

Huc  igitur  Iacobi  confilium  praecipue  refertur,  IV. 
vt  mortis  meditatio  longas  expeciatione?  rcfccet: 
qui  enim  fcbreui  moriturum  credit, de  iis,  quas  poft 
longum  tempus  futura  ifunt,non  eft  valde  follicirus. 

IdemquQ  fuas  omnes,  actiones  ira  infticuit,  ac  mode¬ 
ratur, vt  nihil  illi  metuendum  fit ,  fi  fiipremus  illuni 
dies  fubito  occupet.  Atfortafle  nihil  erat. necefte 
*  ...  .  hsc  ab  Apoitolo  tam  fedulo  commendari:fiq'uidem  1 1  *.* 

dentes  omuibus  in  rebus  diurnam  potiflimum  opem  B  hs  .duae  conditiones  ,  quas  hoc  locp  indicat  Iaco- 
implorent ,  eaque  fe  maxime  niti  glorientut.  Itaque  bus ,  Si  Dominus  voluerit ,  Sc,fi  vixerimus ,  ita  fuapte 
a  ad  Rora.  Paulus  a  fuis  in  precibus  fe  a  Deo  contendere  ait: 

Si  quomodo  tandem  aliquando  profperuqq  ttejr  f  abeam  tn 


1 5 . ,  Pro  eo,vt  dicatis :  fi  Dominus  voluerit,  &  fi  gixeri- 
mus, faciemus  hoc, aut  illud.] 

Hinc  apparet  quorfum.Iacobus  fupcrioraprotu- 
ierinindicat  enim  duplex  fuifTe  eorum,  quos, arguit, 
peccatum j  Primum  quod  plus  xquo  fuis  jpfi  viri¬ 
bus  tribuerent ;  alterum, quod  de  imminente  morte 
cogitarent  quidem.  Cum  tamen  viri  iufti,&  pru- 


b  ep.i .  m.  voluntate  Dei, ad  vrbem  veiuendi.Et  ad  Corinthios  b, 
Veniam  autem, ait,  ad.qos  cito, fi  Dominus  voluerit,  Poft 
c  cap.16.7.  multa c  wctoiNoloemm  vos  modo  tn  trsinfqu  vtderefipero 
enim  me  aliquantulum  temporis  manere  apud  vos ,. fi  Do- 
€  cap.tf.  j.  minus  pennifer  it.  Et  adHebraeos  Fufiae, u\oim,fhae- 
musfiquidem permiferit  Deus.  In  Actis  autem  Apofto- 
e  cap.16.  6.  ]icjs  legimus, Paulum  eius  comites  a  Spiritu  fan- 

<fto  prohibitos ,  loqui  verbum  Dei  in  jdfia.  Idem  que 
cum  veniflent  in  Mifiam,  tentabant  ire  in  Bityttiam,& 
non  pertntfit  eos  Spiritus  lefu. 

Itaque  apparet  ,  in  humanis  actionibus  femper 


II. 


,fi  vixerimus  ,  .ita  fuapte 
natura  femper  infimt ,  vt  quod  apud  lutifperitbs  re- 
ceptiffimum  eft,  fiuftra adiicienda:  videantur.  Quis 
enim  eft  vfque  adeo  demens ,  aut  etiam  impius ,  qui 
inuito  Deo  fe  quidquam  aut  a^greflurum  ,  ant  per- 
fedhirum  fperet  ?  Nam  nemo  dubitat  morte  om¬ 
nem  humans  vita:  aftum  claudi ,  vbi  enim  ad  mor- 
talitaris.finein  ventum  eft,difcedit ambitio, nullus  eft 
auaritiae  locus  ,  omnis  denique  humana  cupiditas 
conticefeit.  Cur  igitur  Apoftolus  tam  ferio  exigit, 
vt  hx  conditiones  exprimantur  ?  An  nimiam  ho¬ 
minum  fbcordiam  ,  fen.  ftupiditatem  notat  ,  qui 
quafi  nullum  numen  agnofeant  ,  omnia  a  fe  ipfis 
fperant ,  fuaeque  fiue  prudentis  ,  flue  virtuti  cun- 


1  I  i  *  '  i  i  J  i  iim.  3  HUC  VliLULI  CUI1- 

Deo  immortali  primas  tribuendas  elle  5  quod  etiam  C  ,&a  arrogant  ?  An  aliorum  contumaciam  cafti- 


Gentiles  philofophi  aperte  docuerunt:humana  enim 
f  lib.  4.  de  inuenta  Dei  munera  eflefcribk  Seneca1". Neque  enim, 
^ene  .c.j.6.  inqUjt  ?  „0ftra  fta }  quainuenimus  ,  dixeris  non  magis, 
quam  quod  crefcimus ,  quam  quod  ad  conflitutum  tempus 
fua  corpori  officia  respondent :  nunc  puerilium  dejitium  la- 
pfus ,  nunc  ad  f  urgentem  iam  atatem ,  dr  in  robus  hor  em 
gradum  tranfeuniem  pubertas  ,  dr  vltimus  ille  dies  fu¬ 
gienti  vita  terminum  ponens.  Eft  vero  frequenter  de 
imminente  mogrte  cogitandum ,  ne  pimis  longas  fu¬ 
turarum  rerum  expedtationes  nobis  proponentes, 
fubitb  in  medio  curfu  deficiamus.  Sic  fane  exem- 
g  ep.i.  c.i.  pio.  filo  docuerunt  Apoftoli.  Nam  Petrus  8  quidem: 

Certus ,  inquit ,  quod  velox  efidepofitio  tabernaculi  mei , 


gat  ,  qui  tantum  'fibi  tribuunt  ,  perinde  quafi 
Deum  habeant  obnoxium  ,  fibique  neceflarib  obfe- 
quentem? 

Certe  alterum,  vej  vtrumque  fpedtare  vifus  eft  V. 
lacobus  ,  quod  ea ,  quas  mox  fubiiciuntur ,  nou  ob- 
fcure  figmficant.  Nunc  vero,  ait , gloriamini  in  arro¬ 
gantiis  veflris.  Sapienter  autem  alicubi  feribit  Piu- 
t archus  b  :  lis,  queex philofophia  fiudio  fuFtum  aliquem  b  lib.depro- 
pcrcipere  contendunt ,  protinus  deponendum  effe  ,  qmequid  fca:-lBor- 
vanum  eft ,  &  arrogatis.  Quemadmodum  enim  e  va- 
fis  ,  quae. liquorem  aliquem  excipiunt,  inanis  aer  ex¬ 
pellitur  ;  non  aliter  qui  in  fapientisftudio  v 


i  epift,i4. 


,  - r— .. — , — v.  veris  lm- 

-  ,  -  ■  ;  plenrur  bonis ,  faftumj  &  elationem  animi  exuunt, 

fecundum  quod  dr  Dominus  nofter  lefus  Chnftus  figmfi-  &  ad  .modeftiara  fefe  coniponunt ,  mittoremciuc  de 

i.ad  Tim.  cauit  mihi.  Et  Paulus  h  :  Ego  enim ,  inquit ,  iam  deli-  D  fe  opinionem  concipiunt;  Ita  fit ,  vt  Deum  fibi  con¬ 
cilient  ,  eiufque  fibi  patrocinium  afeifeant :  nam  vt 
agricolis  periucundum  eft,  fi  fpicas  ad  terram  in¬ 
clinatas  ,  ac  nutantes  cernant :  contri  vero  dolent, 
fi  ob  letiitatem  rc£ta'  iurfum  tendant  ,  quod  inanes 
efle  credantur :  Non  aliter  Deus  immortalis  eos  fua 
benevolentia  complcdlitur,  fuoque  patrocinio  fo- 
Ugr,  quos  animo  dcmiflo ',  atque  humili  prsdfios  vi- 
;  contra  vero,eIatos ,  atque  eredlos.tanquam  bo¬ 
norum  omnium,  penitus  inanes  o.dit ,  Sc  exeeratur. 
Iam  vero  qui  in  Jongwtn  tempus  curas, &  fbllicitudi- 
nes  extendunr,  tametfi  ignorare  non  poliunt  fe  ali¬ 
quando  iT>orituros  ,  imprudentis  tamen  ;  ad  temeri¬ 
tatis  merito  arguuntur ,  quod  vel  de  viriae  exitu  pa¬ 
rum, aut  nihil  cogitent;vel  perinde  vitae  fuae  rationes 


,  inquit , 

bor,  dr  tempus  refolmionis  mea  inflat.  Quin  etiam  ipfa 
noftrae  vita:  ratio  mortem  nobis  cotinencer  ante  ocu¬ 
los  ponit.  Quotidie  enim, st  ait  Seneca  *  ,monmur, quo¬ 
tidie  enim  demitur  aliqua  pars  vita ,  dr  tunc  quoque  cur» 
crefcimus, vita  decrefdt  \  irifitntiam  amifimus, deinde  pue¬ 
ritiam  ,  deinde  adolefcentiam  vfque  ad.  hefternum  ,  quic- 
quid  tranfiit  temporis ,  periit ,  huncipfum  ,  quem  agimus 
diem  ,  cum  morte \diuidimus.  Quemadmodum  clepfy- 
dramnon  extremum  ftilhctiiur»  exhaurit  i  fed qmequid 
ante  defluxit ,  ftcvltima  hora , quae (fe  definimus ,  nom, 
fida  mortem  fncit  fed  fola  confiummat. Tunc  ad  illam  per-, 
uenimus,  fed  diu  venimus. 

III.  :Necdfe  itaque  eft  ,  quoniam  mors  incerca  eft, 
k  epifl.if.  feinper.illam  prae  oculis  habere ,  vt  alibi  k  idem  Se- 


y  i.  1  -  c  »  . .  j/ciumv.  vuc&lUiC ItUlUUCJ 

necailcribit :  Incertum,  inquit  *  eft»  quo  loco  te  mors  ex^  ;£  inftituanr,quafi  luo  arbirratu  mortem  ared^aur  ad- 
pedet.  Itaque  tu  illam  omni  loco  expecb.  Quamobrem  uocare  poffint. 


mirius  mirandum  eft  ,  hoc  Iacobum  a  fidelibus  exi 
gere  ,  vt  mortis  recordatione  inanes  fpes  compri¬ 
mant  :  fic  enim,  ranquam  migraturi  hanc  vitam  in- 
•  ecilendam  fufeepimus.  Certumque  eft  ,  aliquando 
nos  hoc  contubernio  carituros  ,  vt  ftulriffimum  fic 
rei  neceflariaeJ,  Sc  femper  imminenti?  cqgitaticmetp 
1  Lac.1x.57.  abiicere ;  &  ob  eam daufam  Chnftus1  Dominus  bea¬ 
tos  feru  os  illos  appella t ,  quos  cum  venerit  Dominus, 
imenerk  vigilantes %  Cumque  moxdixifiet  aduentus 


Nam  profedto  ,  vt  rcfte  ait  Seneca  G :  Nihil  aut  v  L 
impudentius ,  aut  finitius  fingi  poteft  ,quam  fi  putre  cor-  c  IU* 
pus fiorti/i aterna  tamen  proponamus,  & inquetmumpo- 
teft,  at  as  humana protendi ,  tantum  fre  occupemus.  Oub- 
tidie,  inquit ,  propius', ab  vltimo  fiamus ,  dr  illo ,  vnde 
.nobis  cadendum  ;  hora  nos  omnis  impellit.  Vide  in_, 
quanta  cacitate  mens  noffra  fit ,  hoc  ,  ■ quod  futurum  di¬ 
co,  nunc  maxime  fit,  dr  pars  eius  magna  iam  fich  ejk 
nam  quod  viximus  tempus ,  eo  loco  eft ,  quo  erat  antequam 
O  4  viximus 


164  BpiftiB 

viximus.  Errami is  aute'rh\'quivlnmum  tifhemusdietni,,  A 
cum  tantundem  in  morte)»  ftngftli  conferant.  Non  ille 
gradus  Uffitudutem  facit ,  in  qtib  defuimus  ,fcd  i  Ile"  profi¬ 
tetur  *,  ad  mortem  dies  cxtrtmus  per uenit ,  accedit  omnis , 
earpit  nos  illa  ,  non  corripit  y  ideo  magnus  animus  confcius 
fibi  melioris  nature, dat  quidem  operam,  vt  in  hac ftatione, 
qua  pofttus  efl,bonefle  fe,  atque  indu  flr  i  e  gerat.  Ceterum 
nihil  horum ,  que  circa  ipfum  funt ,  ficum  indicat ,  fed  vt 
commodatis  vtitur  peregrinus  ,  &  properans.  Eodem,  ni 
fallor,  haec  lacobi  fententia  refertur,  vt  videlicet 
fidelis  in  fuis  omnibus  adionibus  vnum  (pedent 
Pcum  ,  eiufque  diuino  praefidio  potiflimum.  nitan¬ 
tur  ,  &  mortis  meditatione 'humanis  cupiditatibus 
frsenum  quodammodo  inficiant. 

VII.  Nihil  enim  eft  tam  fallax,  quam  humana  vita,  ni- 
•  fib.de  Co-  Jiji  tam  infidiofum,vt  idem  Seneca  alicubi3  feriptum  B 
e  ii.  3U‘  re^<lu*t  5  cuius  illa  etiam  praeclare  dida  leguntur  b. 
b  eod.lib.c.  In  hoc  omnes  errore  verfamur,  vt  non  putemus  ad  mor¬ 
te.  tem ,  nifi  fenes ,  inclinatofque  iarri  vergere  ,  cum  illo  in¬ 

fantia  fatim,  &  iHHentas ,  omnlfque  etasfcrrvL.  T ametfi 
igitur  quae  hoc  loco  commemorat  Iacobus  ,  condi¬ 
tiones  neceflariae  funt ,  qua:  quamuis  non  exmriman- 
tur ,  femper  tamen  tacite  intelliguntur  inefle, nihilo 
tamen  fecius  merito  ingeruntur  ab  Apoftolo  aduer- 
sus  quorundam  arrogantiam ,  qui  ita  eunda  aggre¬ 
diebantur, perinde  quali  nulla  diuina  ope  indigerent, 
aut  mortem  non  nili  poft  longa  tempora  metuerent, 
quod  ea  ,  quae  fubiiciimtul ,  apertius  indicant ,  fic 
enim  ait  : 

1 6.  Nunc  autem  exaltatis  in  fuperbiis  veflris :  omnis  C 
exultatw  talis, maligna  eft.] 

!•  Rede  hoc  loco  monet  Oecumenius  ,‘hSe  cum 
/uperionbus  connederida  efle ,  qui  dicitis  hodie ,  aut 
craflino  ibimus  in  illam  ciuitatem,&  ftitiemus  ibi  quidem 
annum,  &  mercabimur ,  &  lucrum  faciemus ,  qui  ignora¬ 
tis ,  quid  erit  in  craflino  pro  eoi  vt  dicatis,  fi  Dominus  vo¬ 
luerit  ,  vt ,  qua:  de  breuitate  vita:  interieda  funt ,  pa- 
renthefi  includenda  firit ,  &c  quod  nunc  ait,  exultatis 
in  fuperbiis  veflris ;  ad  ea  verba“referatur, quibus  non- 
nulli,quali  nihil  dfi  morte  folliciti  lint,in  longiflimum 
tempus  (pes  ,  atque  expedationes  lixas  extendunt. 
Itaque  hos  ait  exultare  in  fuperbiis  ,  Graece , 
velajcy  vt  arrogantiam  potius ,  &  inanem  expedatio- 
nem  figniheet;  c Uct&velrt  enim  rertxm  inanium  appe¬ 
titio  dicitur,  quafi  fignificet  Iacobus  cos, qui  ita  ra- 
tiocinanturjinaniter,  &  non  fine  errore  de  rebus  fu¬ 
turis  dcliberare.Poflis  etiam  iadationem,oftentatio- 
nenr,  &  venditationem  quandam  interpretari.  Sunt 
enim  qui  a.\a.frvel*v  homini  tribuant ,  qui  plura  pol- 
liceatur,quam>praeftare  poflif*,  vel  qui  de  fe  magnifi¬ 
centius  loquatur, fuafque  laudes  vitro  praedicet,nam 
6c  hi,  quos  Apoftolus  notat ,  arrogantius  iadare  fefe 
videbantur,acpropterea  paulo  ante  Chriftianam  hu¬ 
militatem, atque  animi  demiflxonemhis  verbis  com- 
tncndzuetotjjumtltamim  m  confpeBu  D omini, &  exalta¬ 
bit  vos.  Forte  etiam-  opes,acdiuitias  fuas  iadabant,#c 
lucris  auidius  incubabant,  vnde  arrogatia;&  iadan- 
tia,vt  plurimum  oriri  folet, atque  adeo  aliorum  con- 
temptus,&  obtredario,quas  vitia  paulo  ante  taquam 
a  Chriftiana  pietate  aliena  reprehenderat. 

- 1-  Quamobrem  fubdit  Iacobus :  Omnis  cxultntio' talis 
maligna  eft,  Graece  'aov»pa,  hoc  eft  snala, improba, CUri- 
ftiano  homine  quam  maxime  indigna,  vt  appareat, 
quod  ait  Oecumenius,iadationem,»Sc  gloriationem, 
qua;  oritur  ex  fuperbia,&  per  fe  malam ,  ac  deteftan- 
dam  efle,6c  ex  corrupto, ik  deprauato  fonte  manare, 
vt  qui  in  baptifmo  Chrifto  nomina  dederint,  ab  eo 
vitio  maxime  alienos  efle  oporteat,  cum  pompis ,  Sc 
/nalo  daemoni  nuncium  remiferint, 


lacobi 

Quo. pertinet  qiiod  de  Sociare  feribit  .Elunus  *,  a  lib. j,  di 
cum  enim  videret  Alcibi.ldcm  ob  diuitias  elatum  Vat.hift. 
incedere,  &  ob  agrorum  rhnltifudinem  nimium  fibi 
arrogare,  tabulam  illi  oftendio,  qtrae terree  ambitum 
compledcBatur,rogauitque,  vt  Atticam  ibi  require- 
ret,quam  cum  ille  indicaflet, fixos  fundos  iuflit  often- 
dere,  cumque  illi  refpondiflet  ,  nufquamibi  pidos 
efle-,  eorum  ergo,  inquit  Socrates, pofleflione  gloria¬ 
ris  ,  quae  in  nulla  terne  parte  vifuntur  ?  Ita  hominis 
ftultitiam  perftrinxit ,  qui  rerum  caducarum,  ac  nul¬ 
lius  propemodum  pretij  pofleflione  gloriaretur.Ma- 
lam  itaque, ait  Iacobus ,  eiufmodi  gloriationem  efle, 
qualis  eft  illa, quam  reprehedit  Salomon  ^:Qtu  relin-ffi  Prou.i.ij, 
qurnt,  inquit,  ner  re  ftu,&  ambulant  per  vias  tenebro  fas] 
qui  Utantur,  cummate  fecerint, <*r  exaltat  in  rebus  peffimis, 
quorum  via  peruerfe  funt ,  er  infames  greffus  eorum.  Et 
alibi  c :  Stultorum  exultatio ignominia.  Eodem,  ni  fal-  cProu.j.js. 
lor ,  (pedabat  Oleas  d  :  Noli  Utnri  Ifrael ,  noliexultn -  d  cap.9.1. 
re  ficut  populi, quia  fornicatus  es  d  Deo  tuo ;  dilexifli  mer- 
cedem  juper  omnes  areas  tritici  ■,  area  ,  &  torcular  non  pa- 
fcet  eos,&  vinum  mentietur  eis.  Docet  enim  vanas  efle 
hominum  fpes,&  fallaces  cogitationes,  qua:  caduci, 

Sc  humana  dunraxat  fpedant. 

Quo  referuntur  etiam  illa,  qua: 'feribit  Abacuch  e:  III. 
Ficus  enim  non  florebit ,  &  non^  erit  germen  in vineis,  e  cap.3. 17. 
mentietur  opus  ohu<£,&  arua  non  afferent  cibum.  Stbfcin- 
detur  de  ouiU  pecus  ,  &  non  erit  armentum  in  prsft- 
pibus.  Quoniam  autem  haec  oninia  fi  non  femper, 
vt  plurimum  tamen  fpes  humanas  fallunt, nullo  mo¬ 
do  in  iis  gloriandum  eft. Itaque  fapienter  fubdit  idem 
Propheta  :  Ego  autem  in  Domino  gaudebo ,  &  exultk- 
boinDeo  Zefu  meo :  vt  oftendat  in  vixo  tantum  Deo 
gloriandum, atque  exultanduin  efle 

17.  Scienti  igitur  bonum  facere  ,&  non^  fidenti pecca-  . 

turneftilL ]  . 

Videtur  Iacobus  verba  Chrifti  fpedafle  ,  cum  I- 
apud  Lucam  f  dixit :  Ille  amem  femus, qui  cog  nosti  t  vo-  f  cap.1147. 
luntarem  domini  fui ,  &  fjon  praparauit ,  &  non  fecit  fe-. 
eundum  voluntatem  eius, vapulabit  7»«/<i;.Quamobrcm 
rede  Beda  eosaitab  Apoftolo  reprehedi  ,qui  boni, 
honeftxque  fcienriam  ,  &  redam  fidem  adepti,  alio¬ 
rum  magi ftri  fieri  cupiebant, cum  taitien  vita, ac  mo.-?  .  , 

ribus,lb  ea,quam  mente  comprehendei‘aiw,notione 
maxime  abhorrerent, quippe  qui  aliorum  vitam, mo- 
refque  improbe  carperet ,  8c  lefe  fupra  caeteros  effer- 
rent,diuiiix  denique  prouidentiae,&  fixae  mortalitatis 
obliti  interitura  bona  auidius  expeterent.  Illos  igitur 
huius  capitis  extrema  claufiila  magnopere  perterret, 
dum  eoru  ficinus  ignoratione  excufari  no  pofle  infi- 
nuat.Licetenim,vt  in  Scholis  docent  Theologhnon 
omnis  ignorantia  culpa  vacet ,  illud  tamen  certifli- 
mum  eft, eos  grauiflimo  piaculo  obftringi,  qui  fcien- 
tes  prudentefque  Dei  legem  violant. 

Ita  dixit  Petrus  g  :  Melius  erat  illis,  non cogno flere  }  b 

viam  iuftitid ,  quam  poft  agnitionem  retrorfitm  conuerti  ab  8  CPU1,  c,*t 
eo, quod  illis  traditum  eft,  fartfto  mandato.-contigit  enim  eis11' 
illud  veri  prouerbij,  Canis  rener fus  ad  fuum  v  imitum ,  & 
fus  lota  in  volutabro  luti.  Egregie  vero  haec  lacobi 
verba  alicubi  explicat  Bernardus  h  :  Reliqui  ,  ait,  h  Serro. 
omnes  audiant^.  Scienti  bonum ,  &  non  facienti  peccatum  ^anc- 
eft  ei.  per ftmilitudinem  dicat.  Sumenti  cibum, rir 

non  digerenti,  pemiciofum  eft  ei.  Cibus  fiquidem  tndigeftus, 

&  qui  bonam  'non  habet  decottionem, malos  generat  humo¬ 
res  ,  &  corrumpit  corpus ,  &  non  nutrit ;  ita  er  multa 
fcientia  indigesia  ftqmado  anima  ,  qua  eft  memoria.fi de-, 
coch  igne  caritatis  non  fuerit,  &  fieper  quofda  artus  ani - 
m£.,moresfctitcet,ztqJ  aftus  tratisfufafatq digefta,quatenus 
ipfd  de  bonis, qu£  nouerir.vita  attefiante  ,  tjr  moribus  bona  •  * 

effigiatur 5  nonne  illa  fetet  ia  reputabitur  in  peccatu,  taquam 
cibus  couerfus  inpr anos, noxio f£  humores! Anno  inflationes, 

&  torsio 


Explanatio  Cap.  IV. 


wfiones  in  conficientia  fuftinebit ,  qui  huiufmodi  eft,  A 
f ciens  videlicet  bonum,  &  non  faciens  ?  Annon  refponfium 
tnortis,  &'  damnationis  toties  in  femetipfo  habebit ,  quoties 
in  mentem  venerit  fermo,quem  dixit  Deus  •,  Quia  ferum 
fciens  voluntatem  domini  fui,  &  non  faciens  digna ,  plagis 
vapulabit  multis  ?  Et  vide  ,  ne  forte  in  'perfiona  talu  ani- 
alcrcm.4.1?  m£  Propheta  plangeret  dicens  a:  Ventrem  meum  doleo, 
ventrem  meum  doleo. 

III.  Videtur  aurem  lacobus  ,  vt  obferuauit  Oecume- 
nius,  cos  potiflimum  perihingere  ,  qui  magifterium 
Ecclcfiafticum  ambiunt ,  quos  monet,  vt  quae  refte, 
ac  vere  cognitione  comprehenderint,  vita ,  ac  mori¬ 
bus  reprsefentare  conenrur.  nam  in  eandem  fenten- 
fc  ad  Rom.x.  tiam  feribit  Paulus  b:  Confidis  te  ipfurn  ejfe  ducem  ca- 
,  lumen  eorum.- ,  qui  in  tenebris  fiunt,  eruditorem 


>65 


docendi  laborem, nifi  omnes  vita:  a&iones, quas  vn- 
guium  nomine  fignificate  voluit  ,  omni  penitus  for- 
dc  pftrgentur.  Quam ob rem  ,  vt  obferuauit  Grego - 
rius a  aipedtus  animalium  apud  Ezechielem  pfophc-  a  Horq.  j.ia 
tam  fu  i  fle  dicitur,  qua  fi  carbonum  ignis  ardentium  fij1  Ezoch. 
quafi  afieclus  lampadarum.  Sunt,  i  11  qu i t ,  pleriqnefim  - 
flornm  ita  fimphees ,  &  occulti  ,fe  seque  in  locis  minor  ibis; 
fub  magni}  filent  io  contegentes  5  quid  ifti,  nifi  carboftes  fiunt  ? 
qui  etfi  per  feruorem  fiptritiis  '  ardorem  habent ,  tamen 
exempli  fiammam  non  habent ,  neque  in  alienis  cordibus, 
tene  cras  peccatorum  vincunt quia  vitam  fiuam  omnino 
ficiri  refugiunt.  Hi  autern,  qui  er  exempla  virtutum  prae¬ 
rogant,  &  lumen  boni  operis  per  vitam ,  &  verbum  erran¬ 
tibus  demon  Urant ,  vere  lampades  appellantur.  Carbones 
ardent  quidem  ,  fied  eius  loci  i  in  quo  tacuerint,  tenebras 


infipientium ,  habentem  formam^  ficienti&,&  veritatis  in_,  B  non  expellunt.  Lampades ,  quia  magno  flammarunt!  Iu 


lege.  Qui  ergo  aliunu  doces,  te  ipfunu  non  doces, quipra 
dicas  non  furandum,  furaris ,  qui  dicis  non  moechandum, 
moecharis,  qui  abominaris  idola,  facrilegiunij  facis,  qui  in 
lege  gloriaris, per  pnmaricationenv,  legis  Deum  inhonoras. 
Turpe  enim  eft  ea  docere  ,*atque  aliis  praderibere, 
quae  quis  negligat  ,  aut  contemnat.  Quamobrem 
Chriftusapud  Matthaeum  c  dixit.  Qui  ergo  [oluerit 
vnum  de  mandatis  iftis  minimis ,  &  docuerit  fic  homines, 
minimus  vocabitur  in  regno  catiorum  \  qui  autem  fecerit, 
<fr  docuerit, hic  magnus  vocabitur  in  regno  coelorum.  Quo 
loco  obferuat  Oecumenius  Chriftum  Dominum  fi- 
gnificafle  minimum  in  regno  coelorum  fore  eum, qui 
inaniter  ea  docet, ac  praedicat,  in  quibus  ipfe  non  la- 
borauit.Contra  vero  eufla  vocari  magnum, qui  quod 


mine  refplendent  ,  dijfufias  circumquaque  rcnebrhs  ef¬ 
fugant.  "  ;  '  ' 

Sed  verendum  ne  nimis  vere  conqueratur  alicu-  VII. 
bi  Bernardus.  Quem  mihi,  ait  b ,  oflendas  vel  de' illo-  b  Pnefa.yit. 
rum  numero, qui  videntur  dati  in  lucem  gentium, non  ma-  s,MalachuB* 
gis  de  fublimi  fumantem  ,  quam  flammantem.  'Certe 
Chriftus  quam  lucem  exigat  d  fuis  his  -verbis  do¬ 
cuit  ce  Sic  luceat  lux  vefira  coram  hominibus,  vt  videant  c  Mac  ij.itf. 
opera  vefira  bona ,  &  glorificent  Patrem  vefbrum ,  qui  in 
coelis  efi.  Geminam  quippe  lucem  exigit  a  doftori- 
bus,atqCie  magiftris,dodtrina:,atqife  exemplr.Quam- 
obrem  rc6te  Fulgentius.  Fulgent,  inquit,  bona  opera , 

&  quidem  plufquam  verba.  Nam  cum  GHrifttrs  apud. 

Lucam  dixiflet;  Sint  lumbi  vcftripracintH  5  imfox  addi- 


re  ipfa  praeftiterit ,  etiam  aliis  agendum  proponat.  C  dit;  lucerna  ardentes  in  manibus  Veftris.  'Qhalrindi- 
Imiranir  pnim  omnimnVmapiftrum  Cfiriftum  Do-  care  voluerit  manibns,hoc  eft, honeftis, atque  lauda- 


IV. 

t  ep.i.cap. 


fpfal.33. 


Imitatur  enim  omnium'1  magiftrum  Chriftum  Do¬ 
minum  ,  qacm  feribit ;  Lucas  d  coepifTe  facere  ac 
docere.  alfi  ■ 

Eodem  vero  pertinere  putae  Oecumenius ,  quod 
Paulus  ad  Corinthios'  feribit.  Qut  gloriatur,  m  Do¬ 
mino  glonetur  ,  hoc  efi ,  Domitii  exemplum  fiequutus  ,  qui 
curru  prius  feciffet ,  poflea  dockit.  Quin  etiam  addit, 
cum  Dauid  (  dixit.  In  D6ild.no  laudabitur  anima  mea, 
non  aliud  indicare  ,  quam  fi",  quod  in  Domini  mandatis 
ambulet  Jaudatum  iri.  Hanc,opinor,ob  caulam  Chri¬ 
ftus  Apoftolos,quos  mundi  magiftros  conftituerat, 
nkn  folum  lucem, fed  terrae  falem  appellauit.Lucem 
quidem,quod  ad  docendum  miffiflnt,falver6,quqd 
virtutum  exemplo  hominum  adtiones  condire  quo- 
gMatt.j.13.  dammodo  debeant  ■,  ac  propterea  fi  fal,  inquit  S, 
etuinuerit ,  in  quo  falietur  ?  Ad  nihilum  valet  vitra, nifi  vt 
mittatur  foras,  &  conculcetur  ab  hominibus.  Egregie  ve¬ 
ro  obferuatum  eft  a  Chryfoftomo, non  temere  Chri- 
flum  prius  dixifle ,  Qui  fecerit ,  &  poftea ,  docuerit, 
quoniam  oportet  doclorem  prius  facere, poftea  docere. 

V.  Eum  vero,  qui  docet  quidem, nec  tamen  ea  facit, 
qua:  alios  docet ,  Bafilius  pittoribus  ,  hiftrionibus, 
vrnbris  denique  fimilem  efle  affirmat.  Qui  verbo  te~ 
h  De  vtil.ca-  nw>  ait h,  fiunt  philofiophati,tiec  vita  fiermonem  fiunt  corni¬ 
cen.  ex  Ub.  tati,  vrnbris  comparandi,&  fimils  aliquid  pictoribus  pra- 
gentil.  fieferentes  exiftunt ,  qui  hominis  pulchritudinem  imitantes 
effingunt  talem ,  qualis  ille  vere  reperitur.  Quoniam  ma¬ 
gnifice  quidem  virtutem  laudare ,  c-r  longos  de  hac  re  fer- 
monfs  facere ,  priuatim  vero  voluptatem  fietlari ,  fimilem 


bilibus  asionibus  fulgendum  efle.  Itaque  fapien ter 
ad  Nepotianum  feribit  Hieronymus  ‘L Non  confun-  d  eplft.t, 
dant  opera  tua  fiermonem  fiktim,  ne  cum  in  Efitefia  loque¬ 
ris,  tacitus  quilibet  resfohdeat.  Cur  ergo  'hac  fauf  filpis, 

■ipfe  honfaets  ?  Delicatus  rhagifter' efi  ,'qui  fleuo^vcfitre  de 

iciHtltlS  .  /1  rnifrtYP.  KiA-a  C  ,  J  i  .*' 


ieiunns  diffktdi.  Accnftre-au  ‘iri tiam ‘ pofeft , '  'Sa¬ 
cerdotis  'Chnfii  w,  mchf  ;  mamificn.se  concdfdentf  Et  in 
eandem  fententiam  Gre^orius''.  tetff ifcfiiitfiefi  e  In  cao.t8. 
pradieaf oribus  pbfiih)v't  impleaht  ,'quod  loquendo  fuadere  Iob  fub  fi«- 
fefiinant :  Nam  loquendi  auctoritas  perditur,  quando  vox 
opere  non  adiuuatur ;  illa  vox  cor  audientis  penetrat ,  qua 
hoc, quod fionuer it, opere  conferuat. 

Eodem  fpedbant ,  qua:  Theodorici  Regis  nomine  VIII. 

D  feribit  Caffiodorus  f.  Efi  enim  quoddam  fige  culum  mo-  f  hb.  s-  var. 
rum  agentis  oratio  ,  nec  maius  poteft  ejfe  mentis  teflimo-  CP,11‘ 
nium.qukm  qualitas  in  f  fecla  verborum  :  Et  alibi  g .  slqe  g  cpift.u.  * 
ne  tua  tibi  obiiciatur  oratio  ,  quia  pondus  efi  pudoris  ara- 
uifiimi  propria  voce  comhtci.  Rurfus  b  .  Non  enim  po-  h  lib.n.ep.8 
teft  auctoritatem  habere  fermo  ,  qui  non  inuatur  exemplo, 
dum  iniquum  fit  bona  pracipere,  &  talia  nonfeciffie.  Mo¬ 
net  itaque  Dauid  1  Sacerdotes,  quos  Ecclefix  Ma-  i  pf.  131.9. 
gillros  efle  oportet ,  vt  induant  iufiitiam.  Quo  loco 
fic  plane  feribit  Gregorius  k.  Ve  siment  a  Sacerdotis  k  i-par.paft. 
quid  aliud ,  quam  refla  opera  debemus  accipere  propheta  cap 
atteftante  ,  qui  ait.  Sacerdotes  tui  induant  iufiitiam  ? 

Tum  alludens  ad  Pontificis  Aaronici  veftem.ex  qua 
fufpei>fa  aurea  tintinnabula  pendebant,  fubdit.  Ve- 
ftimentis  itaque  illius  tintinnabula  inharent,vt  vita  v 


ego  dixerim ->  hiftrionibus ,  qui  in ficcena fabulas  agunt, &  E  cum  lingua fionitu  ipfa  quoque  bona  opera  clamem  Sacer- 


vt  reges ,  ac  principes  fkpenumeto  ingrediuntur,  quincc 
reges  ,  nec  principes  exiftunt.  Neque  ab  hac  metapho- 
i  4  par  paft,  ta  abhorruit  Gregorius  •  Pontifex.  Dum  monftrare, 
cap. vlt.  •  ait ,qualis  effie  debeat paftorfnuigilo, pulchrum  depinxi  ho¬ 

minem  piclor  foedus  j  aliofque  ad  perfectionis  littus  dirigo, 
qui  adhuc  in  delitiorum fiuflibus  verfior. 

V  j.  Illud  fane  argute  apud  Plutarchum  k  a  fapiente 
fc  Ii.de  prof.  nefeio  quo  di&um  videtur ,  nullum  efle  laborem  eo 
mor.  magis  contemptibilem  ,  qui  fordes  relinquat  in  vn- 
•  guibus.  Significabat  enim.vt  opinor,  inutilem  efle 


dotis.  Mox  addit  ad  Sacerdotes  pertinere  verba  illa 
ex  Canticis  1 .  Columnas  eius  fecit  argenteas ,  quia  ,  in-  1  cap.  3.10. 
quit ,  Ecclefu  pradicatores  dedit  ,  qui  vt  eam  exemplis 
fuftent arent ,  magna  iufiitu  refiitudine  roborauit.Qr  vt 
pradtcatiombus  erudirent ,  nitore  eloqutj ,  quafifolendore 
argenti  decorauit. 

Optimus  ergo  magifter  erat  Apoflolus  Paulus,  I  x. 
qui  dicere  poterat  m.  Obfieruatceos ,  qui  ita  ambulant,  m  ad  Philip. 
fient  habetis  formavu  nofirairL,.  Quo  lopo  monet  i 
Cnryfoftomus  Apoflolorum  vitam  fuiiTe  voluti 

fidelium 


i66  Epilt.  B.  lacobi 


fidelium  typum.  Exemplar, in cju i c />*<*«/  Jlpofioiiirna-  , 
gtnem  quanlam  primari)  exemplarii  feruantes.  Cogita¬ 
te  cjvt  xm  exacta  vita  illis  fuerit,  vt  archetypum ,  &  exem¬ 
plum  ,  viuafque  leges  aliti  exhiberent,  ffuod  erum  littera 
referebant ,  illud  re  ipfa  omnibus  confficuum  faciebant. 
Et  mox  addit.  Ea  demum  efi  optima  doctrina  ,  ita  difei- 
pulus  induci ,  ac  perfuaderi  poterit.  Si  enim  doctor  ver¬ 
bis  quidem  doceat ,  operibus  vero  contraria  fecerit,  non 
dum-.  dollor  erit  i  Nam  ijlud  &  dfcipulo  facile  prtfiitu 
fuerit ,  nempe  verbis  phflofophari.  Sed  opus  efi  admoni  • 
tione,  &  indudione ,  qua  fit  ex  operibus ,  ifta  quippe  & 
doclorem  venerabilem  facit ,  &  difcipulum  obfequentem. 
Audior  vero  fermonis  de  co  ,  qui  incidit  in  latro- 
a  apud  chry  gcs  a.  Sit ,  inquit ,  dodoris  Ecclefu  dodrina  duplex  ,  vt 
fcft.  toro.  i.  verfa  conueniant ,  actus  dodrina  rejpondeant  i  in 
nullis  jit  minor ,  qui  cunctis  ejt  potior. 

X.  Et  fi  libeat  allegorias  fedtari ,  meminerint  priefu- 

les ,  atque  Ecclefiae  dodtores  ad  vfum  tabernaculi 
adhibitam  fuiiTe  byfTum  ,  fed  retortam ,  hoc  eft,  du¬ 
plicatam  ,  &  coccum  bis  tindfum  ,  vt  intelligant 
non  fatis  efTe  dodtrinam  ,  nifi  cum  laudabili ,  Sc 
honefta  vita  coniungatur  ,  cum  certum  fit  eorum 
mores  omnibus  fore  confpicuos  ,  &  fiquidem  ab 
oratione ,  &  praeceptis  diferepent ,  vim  omnem  fer- 
moni  adimere ,  plufque  obeffe  adtiones ,  quae  ocu¬ 
lis  fubiipuotur  ,  quam  verba  auribus  excepta.  Nec 
poteft ,  vt  ait  Chriftus  ,  abfeondi  duitas  fupra  montem 
pofita ;  nec  qui  Ecclefiae  praefunt ,  latere  vlia  ratio- 
b  ii.de  Cie-  ne  poliunt.  Er  quod  de  Imperatore  feribit  Seneca  b, 
tpent.cap.8.  ad  omnes  Ecclefiae  Principes  pertinet.  Tibi ,  in¬ 
quit  j  non  magis  ,  quam  Soli  latere  contingit  ,  mul¬ 
ta  contra  te  lux  efi  ,  omnium  in-,  iflam  conuerfi  ocu¬ 
li  funt. 

j.  Et  apud  Cafliodoium  e  Theodoricus.  Non  pa- 
elib.j.epift.  titur  claritas  illa  (loquitur  depraefedlo  Vrbis  )  com- 
ad  Argoi,  mittere  quodpoffit  mobilis  turba  nefeire  ,  locatus  in  me¬ 
dio  ad  fe  eundorum  trahit  afpedum ,  &  totius  vita  iu- 
dli.n.ep.f.  dicium  promulgat,  fama  populorum.  Et  alibi  d.  La¬ 
tere  non-,  poteft  quod  intra  cancellos  egeris  ,  tenes  quippe 
lucidas  fores ,  clauflra  patentia  ,  feneftratas  ianuas ,  & 
quamuts  ftudiose  claudas ,  necejfe  eft ,  vt  te  eundis  ape¬ 


rias  ;  nam  fi  foris  fteteris  meis  emendaris  obtutibus  •  fi 
intus  ingrediaris  ,  obferuantium  non  potes  declinare  con- 
Jpedus.  Vide  quo  te  antiquitas  voluerit  collocari ,  vndi- 
que  confpiceris ,  qui  in  illa  claritate  verfaris.  Nec  prae¬ 
tereunda  funt  ,  quae  alicubi  feribit  Plutarchus  a  .  a  In  poliric 
Vitam  ait ,  fibi  quifque ,  &  mores  excolere  debet  ,  quo 
prorfus  omni  nota  ,  vituperationeque  careat,  ,  quando 
py&fertim  eorum  ,  qui  reipublica  prafunt  ,  non-,  modo 
fingula  verba ,  &  res  tantum  publicitus  gesia  animad- 
uerti ,  notarique  folent  ,  fed  virtus  quoque  ,  ioci  fi- 
mul  ,  &  feria ,  quaque  domus  ,  ipfa  familia  ,  vxor , 
cubile-  curiofius  inquiruntur.  Et  eleganter  Claudia- 
«us  b.  b  In  patty 

Hoc  te  praterea  crebro  fermone  monebo  4.colul.Hi- 

Vt  te  totius,  medio  telluris  in  Orbe  nor* 

i  Viuere  cognofcas  j  eundis  tua  gentibus  effe 

Fada  palam  ,  ne  poffe  dari  regalibus  vnquam 
Sicretum  vitiis  i  nam  lux  altijfima fati 
Occultum  nihil  ejfe  finit ,  latebrafque  per  omnes 
Intrat ,  &c. 

Haec  igitur  omnia  eo  fpedtanr,  vtveriflime  a  Ia-  XII. 
bo  didtum  effe  intelligamus ,  grauius  peccare  ma- 
giftros,  nifi  mores  fcientue,  ac  dodtrinae  accommo¬ 
dent  ,  cui  confentit  Satyricus; 

Omne  animi  vitium  tanto  confpediusin  fe 
Crimen  habet ,  quanto,  qui  peccat ,  maior  habetur. 

Sunt  autem,  &  dodtrina,  &  dignitate  caeteris  maio¬ 
res  ,  qui  Ecclefiaftico  magiftratu  funguntur  ,  ac  pro- 
'>  pterea  fedulo  illis  laborandum  eft, quod  alibi  etiam 
monui,ne  quod  voce  docear, vitae  exemplo  corrum¬ 
pant  ,  illudque  etiam  ,  atque  etiam  cpgitandum 
quod  alicubiait  Dauid  c .  -lntelledus  bonus  omnibus  fhr  CP  Cno.ro. 
cientibus  eum.  Vt  enim  Chryfoftomus,&  Auguftinu? 
monent, fignificat  Datiid  fcientiam,  atque  dodlrinam 
tum  demum  prodeffe ,  fi  ei  vita  ,  morefque  refpon- 
deant,  alioqui  fcienti  bonum,  &  non  facienti,  peccatum 
efi  illi ,  &  quidem  grauiflimum  tum  per  fe  ipfum,tum 
etiam  quod  plurimum  alus  exemplo  noceat.Quem- 
admodum  enim  corruptus  aer,  dum  fpiritum  duci¬ 
mus,  interiora  tabefacit,  ita  maiorum  exempla,  fi  vi- 
tiofa  fint,  plurimos  infidunt. 


Quinti 


167 


Paraphrafis  Cap.  V. 


Quinti  Capitis  Argumentum. 


Ivixvm  mores ,  ac  prafertimfcuitUm  in  pauperes  reprehendit ,  eoum  dem  luxum  perfringit  di - 
l_y  uwi  wdicij  feuentate  propojita  j  ad  patientiam ,  &  rerum  aduerfarum  tolerantiam  fandiorum  viro¬ 
rum  allatis  exemplis  hortatur ,  aliaque  non  pauca  morum  pueepta  tradit , [aeramentorum ,  qua  ad  poeni¬ 
tentiam  ,  acfcelerum  expiationem  referuntur ,  vfum  commendat ,  precandi  Jludium  laudat ,  denique  pro¬ 
ximorum  falutem  procurandam  monet. 


CAPVT  V.  PARAPHRASIS. 


»G  1  t  e  nunc  diuites ,  plorate  vlu- 
lantes  in  miferils ,  qua  adue- 
nient  vobis. 


1  Diuitu  vefira  putrefacta funt,&  vejlimen- 
ta  vefira  a  tineis  comejla  funt. 

f  Aurum  ,  &  argentum  veltrum  arugjnauit , 
dx  arugo  eorum  in  tefiimonium  vobis 
erit ,  &  manducabit  carnes  vejlras  ficut 
ignis.  Thefaurizajlls  vobis  iram  in  no  - 
uifiimis  diebus. 


4  Ecce  merces  operariorum, qui  mejfuerunt  re¬ 
giones  vejlras ,  qua  fraudata  ejl  a  vobis, 
clamat ,  &  clamor  eorum  in  aures  Domi- 
mini  Sabaoth  introiuit. 


5  Epulati  e/lls  fuper  terram ,  &  in  luxuriis 
enutrijlls  corda  vejlra  in  die  occifionls. 


6  Addixifils,&  occidijlls  itijlum,  &  non  refii- 
tit  vobis. 


7  Patientes  igitur  eftote  fratres  vfque  adad- 
uentum  Domini.  Ecce  agricola  expellat 
pretiofum fructum  terra  patienter  ferens, 
donec  accipiat  temporaneum ,  &  fero- 
tinum. 


8  Patientes  igitur  eftote  &  vos ,  &  confirma¬ 
te  corda  vefira ,  quoniam  aduentus  Do¬ 
mini  appropinquauit. 

«)  Nolite  ingemtfcere  fratres  in  alterutrum ,  vt 
non  ludicemini.  Ecce  iudex  ante  ianuam 
afitfiit. 


Gite  nunc  locupletes,  &:  qui  cadu¬ 
cis  ,  mortalibufque  diuitiis  affluitis ,  no¬ 
lite  putare  vos  die  omnium  mortalium 
beatifflmos,  fed  plorate  potius,  &:  miferandum 
in  modum  vlulatus  edite ,  certi  magnas  vobis  ca¬ 
lamitates  atque  aerumnas  imminere.  ^  Diuitiae, 
fiquidem  veftras  tabefadx  funt ,  &  fitu  quodam¬ 
modo,  carieque  abfumptas,  &  domeftica  fupellex 
veftxfque  pretiofa  blattis, tineifque  corrofa.  ^  Au¬ 
rum  ,  atque  argentum  veftrum  rubigine  vitiatum 
eft ,  eorum  porro  aerugo  auaritiam  veftram  tefta- 
bitur,  vofqueadeo  inftar  ignis  animo  exedet,  fen- 
fimque  abfumet,  &  quod  longe  deterius  eft,  dum 
diuitiasin  arcam  congefliftis,  diuina:,  vt  ita  di¬ 
cam,  feueritatis ,  iuftasque  iras  thefaurum  in  extre¬ 
mis  diebus  comparaftis.  Merces  quippe  eorum, 
qui  regiones  veftras  meftuerunt ,  quas  fraude  ,  ac 
dolo  retenta  eft  avobis  ,  aut  immutata,  apud 
Deum  quodammodo  vociferatur, qui  miferorum 
voces ,  atque  clamores  non  benigne  folum  exce¬ 
pit,  fed  ea  vi,  qua  omnia  poteft,  vindicem  fe  fore, 
atque  vitorem  pollicetur.  Vos  vero  diuitiis,  ac 
voluptatibus  affluentes  libidinibus  vos  conftrin- 
gendosprasbuiftis,&  veluti  in  folemni  conuiuio 
conquifitiffl mas  epulas, &: ingenti  fumptu  com¬ 
paratas  frequenter  vfurpatis,  qnafi  gulas,  ac  ventri 
fplendide  litandum  vobis  cenfeatis.  ^  Praeterea 
vero  iuftis ,  atque  innocentibus  necem ,  atque  in¬ 
teritum  paraftis ,  cum  illi  ne  verbo  quidem  fefe 
aduerfus  impietatem  veftram  tueri  auderenr. 
C  Ceterum  fratres  nolite  quasfo  hac  inani  felici¬ 
tatis  fpecie  commoueri  ,  fed  conftanres  potius 
eftote ,  fomque  animo  excipite  quascumque  tole¬ 
randa  erunt  aduerfa.  Neque  enim  longe  abeft 
Domini  aduentus ,  quem  par  eft  vos  ingenti  qua¬ 
dam  animi  confidentia  expedare  ,  agricolarum 
exemplo  confirmati,  qui  pretiofum  terras  frudum 
hilari ,  fidentique  animo  expedant ,  dum  tempe- 
ftiuo,ac  ferotino  imbre  irrigari ,  atque  foecundari 
terram  animaduertunt.  ^  Eorum  igitur  conftan- 
tiam,  atque  animi  magnitudinem  imitamini, voR 
que  adeo  confirmate  ipfi, quoniam, vt  dixi, Domi¬ 
ni  aduentus  non  procul  abeft.  ^  Nolite  vero  alius 
aduerfus  alium  vel  indignatione ,  vel  inuidentia 
commoueri ,  ne  vos  fupremo  iudici  reddatis  ob¬ 
noxios  ,  qui  propediem  aderit ,  &:  pene  dixerim 


168  Epift.  B.  lacobi 


anteianuam  affiftit  ^  Porro  patientia ,  ac  forti¬ 
tudinis  plurima  fuppetent  exempla ,  fi  animum 
cogitationemque  veftram  referatis  ad  prifeos  va¬ 
tes  ,  qui  diuino  afflati  numine  futura  multo  ante 
praedixerunt.  ^  Nos  vero  nec  immerito  felices, 
ac  beatos  praedicamus  eos ,  qui  forti ,  atque  hilari 
animo  tolerarunt  aduerfa ,  te  patientiam  quidem 
lobi  non  audiftis  modo,  fed  oculis  pene  dixerim 
perfpcxiftis ,  quem  illa  exitum  tandem  habuerit, 
itaque  cognofcere  potuiftis  ipfi ,  quam  fit  Domi¬ 
nus  ad  commiferandum  propenfus ,  qui  percutit, 
te  manus  eius  fanant ,  te  poft  tempeftatem  tran¬ 
quillum  facit ,  te  poft  lachrymationem,  te  fletum 
exultationem  infundit,  quod  ipfum  fuo  exemplo 
Chriftus  Dominus  apertiffime  docuit,  qui  cum 
fefe  ad  crucis  vfque  fupplicium  deieciffet,  merito 
ad  immortalitatem,  &  eximiam  quamdam  glo¬ 
riam, ac  nominis  celebritatem  eueftus  eft.  ^  Por¬ 
ro  ante  omnia  vos  monitos  velim ,  fratres ,  ne 
iufiurandum  paffitn  vfurpetis ,  etiam  fi  coelum  , 
terram  ,  aut  quicquid  aliud  in  rebus  creatis  emi¬ 
net,  aut  carum  habetur  ad  Sacramenti  religionem 
adhibendum  fit, fed  affuefeice  rem  quamlibet  (im¬ 
pliciter  ,  ac  prascise  vel  affirmare ,  vel  negare ,  ne 
fimulationis  fufpicionem,  autfpeciem  praebeatis, 
quafi  fallere,  ac  decipere  confucueritis ,  nifi  didta 
iureiurando  firmetis.  ^  Vt  autem  castera  breui- 
ter,  ftri&imque  percurram ,  fi  quis  veftrum  de  me 
quaerat  ,  quid  fibi  cum  rebus  aduerfis  premitur, 
angoreque  animi  cruciatur, agendum  fit;  breuiter 
refponderim  ad  preces  illi  confugiendum  efle, 
contraque,  fi  aequo  ,  hilarique  animo  fit ,  pfallen- 
dum  ilii,Dcique  laudes  hilariter  celebrandas  cen- 
fuerim.  ^  Si  quis  autem  morbo  ,  aut  corporis 
aegritudine  corripiatur ,  is ,  me  quidem  aufbore, 
Ecclefiae  Presbyteros  aduocec  ,  qui  pro  illo  ad 
Deum  preces  fundant ,  facroque  oleo  in  Dei  no¬ 
mine  inungant.  ^  Ita  enim  fiet,vt  eorum  ora¬ 
tio  vera  fide  informata  aegro  falutem  afferat,  di- 
uinaquefua  poteftate  Deus  immortalis  eum  eri¬ 
gar,  ac  fubleuet,  &:  fi  peccatis  obftri&us  teneatur, 
liberaliter  foluat.  ^  Itaque  alius  alij  fcelcra  fua, 
atque  flagitia  humili  confeffione  aperire  ne  verea¬ 
tur,  te  ad  Sacerdotum  pedes  fefe  abiiciat,vt  eo¬ 
rum  au&oritate  expiari ,  te  afliduis  ad  Deum  pre¬ 
cibus  falutem  confequatur.  Sic  enim  habetote 
ioftorum  preces  ,  te  quidem  efficaces  magnam 
apud  Deum  immortalem  vim  habere.  ^  Recor¬ 
dari  enim  poteftis  ipfi ,  quid  olim  Elias  hac  noftra 
mortalitate,  imbeciliitaceque  natura:  circundatus 
fuis  precibus  effecerit ;  imbres  enim  annos  tres, ac 
inenfes  omnino  fex  ita  cohibuit ,  vt  ne  gutta  qui¬ 
dem  aquas  in  terram  decideret.  ^  Etrurfuscum 
denuo  preces  funderet ,  vberrimos  imbres  impe- 
trauit ,  quibus  tellus  irrigata  magnam  fru&uum 
copiam  peperit.  ^  Hoc  denique  ad  extremum, 
fratres  mei ,  addam  ,  quod  valde  cupio  mentibus 
veftris  inhaerere.  Si  quis  enim  veftrum ,  aut  a  fidei 
veritate  recefferit ,  aut  &  re&o  virtutis  tramite  de¬ 
flexerit,  eumque  alius  quifpiam  vel  ad  Ecclefias 

caftra 


i  o  Exemplum  accipite  fratres  exitus  mali  la¬ 

boris,  &  patienti a  prophetas, qui  lequuti 
funt  in  nomine  Domini. 

ii  Ecce  beat  i fi camus  eos  ,  qui  fuftinuerunt „ 

Sufferentiam  lob  audftis  ,  (jr  fnem 
Domini  vidifiis  ,  quoniam  mifericors 
Dominus  eft,&  miferator. 


1 i  Ante  omnia  autem ,  fratres  mei ,  nolite  iti¬ 
tare,  neque  per  coelum ,  neque  per  terram , 
neque  aliud  quodeumque  iur amentum. 
Sit  autem  fermo  ve  fer  eft,  eft,  non ,  non, 
vt  non  fub  iuditio  decidatis. 


1 3  Triftatur  aliquis  veftrum  ?  oret.  Aequo  ani¬ 
mo  eft  ?p fallat. 


14  Infirmatur  quis  in  vobis  >  inducat  presby¬ 
teros  Ecclcfta ,  &  orent  fuper  eum  vn- 
gentes  eum  oleo  in  nomine  Domini. 

1  5  Et  oratio  fidei  faluabit  infirmum ,  &  alle- 
uiabit  eum  Dominus  ,&fiin  peccatis fit 
remittentur  ei. 

1 6  Confitemini  ergo  alterutrum  peccata  ve- 
ftra ,  &  orate  pro  inuicem ,  vt  faluemi - 
ni ,  mttltum  enim  valet  deprecatio  iuftt 
aftidua. 


17  Elias  homo  erat fimilis  nobis  paftibilis,  & 

oratione  orauit  vt  non  plueret  fuper  ter¬ 
ram  ,  (jr  non  pluit  annos  tres ,  &  men- 
fes  fex. 

1 8  Et  rurfum  orauit,  &  coelum  dedit  pluuiam , 

&  terra  dedit  fructum  fuum. 

19  Fratres  mei  fi  quis  ex  vobis  errauerit  a 

veritate ,  &  converterit  quis  eum. 


10  Scire 


s  cap.fi. 14. 
b  cap.tf.i. 


c  Iib.  de  re- 
mcdfoitbit. 


II. 


d  In  epift.». 
ad  Tim.c.6. 

e  cap.j.14. 


f  li.i.dc  of- 
fic. 


Explanatio  Cap.  V. 


169; 


caftra  reuocauerit ,  vel  ad  virtutis, viam  reduxe- 
20  Scire  debet  quoniam ,  qui  comerti  fecerit  rit, ingenti  omnino  dignum  pratmio  videri.  ^  Sic 
peccatorem  ab  errore  via  fu a ,  ftluabit  enim  illi  perfuafum  elfc  debet ,  eurft ,  qui  pecca - 

*  .  '  u'  tis,  ac  (celetibus  implicitum  ab  errore  rcuocacum 

ad  meliora ,  &:  falubriora  conlilia  traduxerit ,  per¬ 
euntis  animum  ab  ipfo  pene  interitu,  ac  fempiter- 
nx  mortis ,  vt  ita  dicam ,  faucibus  eruere ,  &  mul¬ 
titudinem  fcelerum  flue  eius ,  qui  corripitur  *  flue 
etiam  eorum,  quibus  ipfe  obnoxius  degit, operiri 


animam  em  a  morte,  &  operiet  multi¬ 
tudinem  peccatorum . 


IN  CAPVT  QJVINTVM 


EXPLANATIO. 


i.  Agite  nunc diuites ,  plorate  vlulantes  ii 
ftru,  qua  aduement  vobis.] 

Voniam  fuperiori  capite  diuitum 
|  ftudia ,  &  immenlam  oputn  cupidita¬ 
tem,  non  leuiter  perftvinxeratjoftendit 
,  nunc,quorfum  congcftx  diuitix  euaiu- 
rxfint,vnaque  docet,  quicquid  tam 
auide  fuerat  conquilitum ,  8c  vndique  corrafum,  ne¬ 
que  animum  explere  pofle  ,tk  facile  interiturum. 
Quamobrem  ad  lachrymas ,  &  ludum  hortatur  ,  vt 
Cgnificet  aurum,  &  argentum, &  quicquid  in  pretio 
eft  inter  mortales  ,  non  modo  verum  ,  ac  folidum 


miftriifvc-  A  re,  bene  veftire,bene  agrum  colere.  Et  ilie ,  qui  quafterat 
quid  feenerqri  ?  Cato ,  quid  hominem  ,  inquit ,  occidere  ?  ' 

Non  minus  igitur  feneratorem  peccare  ccnfuit, 
quam  homicidam.  Hoc,  credo ,  fpedauit ,  qui  dixit, 
diuitem  vel  impium  elfe,  vel  impij  hxredem. 

Et  Paulus a;vniucvfim dixit. m9.l0r.um  omnium ra-  IU', 
dicem  efle  <pt?,<tpyvela.v,  hoc  eft,  diuitiarum  cupidita-  *  ,,a  im' 
tem.Inde  enim ,  vt  ibi  monet  Chtyfoftomus  ,  innu¬ 
merabilia  malaoriuntur.Qupd  li  diuitix  iufte,atquc 
honefte  comparatae  fint ,  in  earum  vfu  multifariam 
peccari  poteft,li  quis  illis  ad  luxum, ad  pompam,ad. 
voluptatem ,  ad  aliorum  denique  perniciem  abuta¬ 
tur.  Ariftoteles  fa  certe  diuitum  mores  deferibens, 

ad  Tcode- 


gaudium  non  afferre ,  fed  ingentem  potius  triftitiae,  B  eos  vt  plurimum  ait  conuiciatorcs  cfte ,  qui  facile 


rhcerorifque  materiam  prxb  e  rc .  Agite ,  i  taqtit  ait,»«»c 
divites  plorate  vlulantes.  Grame  dixit  Apoftolus  dys- 
vvv,  quas  eft  particula  excitantis ,  quali  hoc  ex  fupe- 
rioribus  neccflario  colligatur  j.quoni  un  verd  diuites 
numero  multitudinis  alloquitur,  rede  Latine  inter- 

f ires  dixit.  Agite  nunc.  Ita  docet  etiam  nunc  opu- 
enros,ac  diuites,  qui  multorum  opinionefelices,ac 
beati  praedicantur, mileros  efle,&  infceliccs.  Nam  & 
Cluilius  apud  Lucam  *  dixit.  Favobis  diuitibus,  quia 
habetis  confolationem  veftram.Et  Amos  b  olim  dixerat. 
Px  qui  opulenti  eft  is  in  Sion,  &  confiditis  in  monte  Sama- 
,  optimates ',  capita  populorum  ingredientes  pompatice 


alios  probro,  &  contumelia  afficiant ,  arrogantes,  ac 
fiiperbos ,  quali  bona  omnia  poffideant ,  cum  nihil 
non  poffit  diuitiis  comparari.  Addit  mollesce  dcli-- 
catos,ac  voluptatibus  deditos  efle.  Hos  autem, quos 
vulgus  felices, ac  beatos  prxdicat,  lacqb.rts  mileros, 
atque  infelices  appellat, ideoque  illos  ad  ludum  hor¬ 
tatur.  Plorate,  inquit ,  vlulantes  in  mi  feriis  veftris  ,  qua 
advenient  vobis.  Siquidem  vere, ac  lapienter fcriplit 
alicubi  Seneca  c.  Mihi  crede ,  inquit ,  is  beatior. eft ,  cui  c  hb.dt  co- 
fortuna  fuperuacua  eft,  quam  is, cui  par  (a.  Omnia  ifta  bo-  0  'caP'18, 
na, qua  nos  fpeotofafied  fallaci  voluptate  dele  clam  pecunia, 
dignitas  ,  potentia,  aliaque  complura  ,  ad qua  generas  im-. 


domum  ifrael.  Certe  Seneca  dc  diuite  hunc  in  rao-  C  mani  caca  cupidita  ohftupefcit ,  cum  labore  pojftidentur. 


dum  feribit  c .  Magnam,  inquit ,  pecuniam  habet ,  ho¬ 
minem  illum  indicas  ?  arca, eft.  Quis  xrario  ,  quis  plenis 
loculis  inuidet  ?  Et  ifte ,  quem  dominum  pecunia  aftimas, 
pecunia  loculus  eft.  Multum  habet ,  vtntm  auarus ,  an 
prodigus  eft ?  Si  auarus  non  habet, fi  prodigus, non  habebit. 
Jftum ,  quem  beatum  credis, fiepe  dolet,  ftpe  fuftiraf,  multi 
illum  comitantur ;  mei  mufica  ftquur.tur,cadauera  lupi, fru¬ 
menta  formica  ■,  pradam [equitur  ifta  turba,non  hominem . 

Plura  alibi  lcribit,apertiffiincque  docet, quicquid 
opinione  hominum  carum  eft,  pretio  fuo  vile  cfte, 
quod  nos  quoque  ajio  loco  oftendimus.  Quamob¬ 
rem  merito  Iacobus  lugendum  ,  atque  vlulandum 


cum  inuidia  confpiciuntur ,  eoftquc  ipfos^qnos  exornant, pra^ 
munt ,  plus,  minantur,  quam  proftum .  Lubrica  ,  (i  'incerta 
fiunt ,  numquam  bene  tenentur, nam  ,  vt  mhil  de  tempore 
futuro  ttmeaiurjpfa  tamen  magna  felicitatis  tutela  fplicita 
e/Llngentem  porro  fletum, ac  ludum,  vel  potius,  ylu- 
latum  quali  in  ingenti  malo  exigit  Iacobus. 

Venturas  autem  a:rumnas  ,  calamitates  mina.-. 
tur, in  rnifenis ,  inquit , veftns, qu.u  aducnieut.vobis, 
quamquam  &  ipla  diuitiarum  poilefllo. multis, eft  iti: 
commodis  obfeini.Chryfoitomus  d.j?nim,S;  animum,  d  Hom.  +s. 
ait ,  auari  nuda  cogitatione  pro[ptxcrii ,  htucnies  ficui  ver.  in  Matih, 
ftem  mille  tineis  corrofam  ftc  vtique  a  curis  perforatum  ,  'a 


IV. 


XV.4X1  5  aiV.|UC  YiUKUiUUm  Jlciri  TfllUC  llflcl*  UJ//Vja7/l  yjn  ULI-CjUC  a  Ulf  I/C7  jw  ,  »1 

diuitibus  monet ;  nam  n  diuiti.c  malis, atque  iniquis  j)  peccatis  putrefactum,  cr  habendi  folicitudiue  tabeficemem. 
artibus  partte  lint,  nihil  diuitibus  cogitari  poteft  in- 
fcdicius,vt  alicubi  copiose  probat  Chryfoftomus  d, 
diiiino  enim  iudicio,  &  quidem  leucriffimo  obnoxij 
degunt,  vtgrauiffimis  verbis teftatur  Ifaias  Domi¬ 
nus  enim ,  ait ,  ad  indicandum  veniet  cum  fenibrn  populi 
fui,&  principibus  eius.  Vos  enim  dcpafli  eftis  vinea  meam, 

&  rapina  pauperis  in  domo  vtftra.  Nam  quid  dc  fe¬ 
neratoribus  dicam  ?  Sapienter  iane  M. Tullius  f.  Ex 
Catone, iucpiix,  cenfiorio  cum  fiuifpiam percontaretur ,  quid 
in  redorncftica  maxime  expediret ,  refporidit.  Bene pufiee- 
t  Bencd.  lusiinian.  in  T.pift.  Canon. 


Alibi «  vero,  cum  lobi  prxdiuiti§  virtutes, defcripfif-  ,e  Hom.  u. 
fer.  Non  tales, (iibdit,fiint  atate  noftra  diuites,  fed  capti-  inMatth. 
uis  omnibus  deterius  afte.cH  ,  &  ftem  cuidam  tyranno 
tributa  pendentes.,  non  quiefcum  a  niiferia  feruituiis,qua - 
fi  enim  arcem  quamdam  ,ita  eorum  mentcrq.amor  auri 
inftedit  ,  vnde  per  dies  fingulos  praccpta  et}  plena  ini  - 
quit  at  is  imponit ,  nec.  eft  omnino  aliquis ,  qui  non^obe- 
diafi  imperanti.  Poft  nonnulla  vero,  cum  impiaxnefi- 
riaque  praecepta.hu i us  tyranni  recevfuilfer , lubiicit. 

Quod  fifpplicio  certe  mni,ctiqvL>  matus  eft.,  fapftqus, 

P  '  idoneum 


170 


Epift.  B.  Iacobi 


idoneum  tuam  ante  pxy.ant  punire  captiutm.  Quibus 
enim  captittis  non  mfeliciores  etiam  putandi  funt'  ,  qui 
cum  D  ominum  habeant  Deum  ,  ab  illo  Rege  t/unjfimo 
recedentes  ,  tyranno  fe  huic  ftuiffitno  dedc/ifni  3  er  hoc 
cum  nobis  etiam-,  in  prxfinti  tsla  res  noceat  ?  Nam & 
damna  ea  ex  re  ineffabilia  contingunt ,  &  lites  'frequen¬ 
tes,^  calumnia ,  atque  certamina  ,  &  aftidui  labores ,  & 
excitas  mentis ,  quodque  eftgrauius,  etiambomrum  nobis 
caleftium  per  hxc  infertur  amijfio  ,  qua  folo  certe. poffumus 
Bci  feruitto  promereri. 

V.  Hanc  ob  caufam  Chriftus  Dominus  *  verbum 
a  Matt.13.11.  Dei  dixit  folicitudine  fxculi  iftius,&  fallacia  diuitia- 

rum  fuffocari ,  &  fine  frudu  effici.  Quo  loco  mo- 
b  Hotn.43.  net  Chryfoftomus  b  nihil  efle  in  diuitiis  praeter  de- 
m  Matt  .  ceptionem.  Nomina  enim  foU  funt  illu  de  rebus  pofi- 
ta  ,  nam  cum  voluptas ,  &  gloria  ,  tum  ornatus ,  &  pom¬ 
pa  ,  horumque  fimilia  phantafmata  quadam  funt  nullam 
rem  veram  continentia.  Dicuntur  autem  canitiae  qua- 
fi  fpinx  Dei  verbum  fuffocare ,  quia  ,'vt  monet 
e  Hotn.  1 5.  Grcgorius  c ,  importunis  cognationibus  fuis guttur  men- 
Euang.  flranguUnt ,  &  dum  bonum  defiderium ^  intrare  ad 

cor  non  finunt ,  quafi  aditum  fatus  vitalis  necant.  Ex- 
demque  fallaces  dicuntur ,  eodem  Gregorio  Inter¬ 
prete  ,  quia  nobifeum  diu  permanere  non  poffuHi  y fallaces 
funt ,  qux  mentis  noftrx  inopiam  non  expellunt.  Apud 
i  cap.8.14.  Lucam  d  vero  cum  diuitiis  coniungit  Chriftus  lo- 
licitudines  ,  ap  voluptates  3  nam  vt  obferuat  idem 
Grego  rius ,  &  per  curam  mentem  opprimunt ,  &  per 
affluentiam  refluunt.  Re  enim  contraria  poffeffores  fuos, 
&  affliBos ,  er  lubricos  faciunt.  Sed  quia  voluptas  con¬ 
venire  non^  poteff  cum-,  affiiclione  ,  alio  quidem  tempo¬ 
re  per  cuflodix  fttx  folicitudinem  affligunt ,  atque  alio  per 
abundantiam  ad  voluptates  emolliunt. 

VI.  Videtur  autem  Iaeobu$,vt  bene  obferuauit  Oe- 
cumenius  futuras  calamitates  minari ,  eo  ,  quod  di- 
uites  opes  recondant ,  &  indigentium  inopiam ,  at¬ 
que  egcftare  conrenant.  Etenim  is  dumtaxat  diuitia- 
rum  vfu*  folidum,  &  conftantem  frudum  parit,  quo 
inopum  indigentia  fubleuatur  ,  quod  vifiis  eft  figni- 

s  eap.if.ij.  6carc  Chriftus  Dominus  ,  cum  apud  Marthxum  c 
dixit.  Nolite  thefauriz^are  vobis  thefauros  in  terra ,  vbi 
xrugo ,  &  tinca  demolitur,  &vbi  fures  effodiunt ,  &  fu¬ 
rantur  ,  thefauriz.atc  autem  vobis  thefauros  in  coelo ,  vbi 
neque  xrugo  ,  neque  tinea  demolitur,  er  vbi  fures  non 
f  cap.n.jj.  ef°^lHnt > ncc  furantur.  Quod  planius  apud  Lucam  f 
explicans  ait.  frendite  qux  po fidetis ,  &  date  eleemofy- 
nam  , facite  vobis  (acculos ,  qi{i  non  veter afeunt ,  thefiu- 
rum  non  deficientem  in  coelis, quo  fur  non  appropiat,  neque 
tinea  corrumpit.  Hunc  porro  thefaurizandi  modum 
g  Tob.c.4.7  ^°bias fenioriuniori  Tobixfilio  fuo  commenda- 
uit.  Ex  fub  flantia  tua  fixe  cleemofynam ,  &  noli  auer- 
tere  faciem  tuam  ab  vllo  paupere ,  ita  enim  fiet ,  vt  nec  a 
te  auertatur  facies  Domini  3  quomodo  potueris  ,  ita.efio 
mifericors  fi  multum  tibi  fuerit  ,  abundanter  tribue ,  fi 
exiguum  tibi  fuerit  ,  etiam  exiguum  libenter  impertiri 
fiude ,  prxmium  enim  bonum  ubi  the(auriz.as  in  die  ne¬ 
ce  ffitatis  ,  quoniam  eleemofyna  ab  omni  peccat o,&  a  morte 
liberat, & non  patietur  animam  ire  in  tenebras  fiducia  ma¬ 
gna  erit  coram  fummo  Deo  eleemofyna  omnibus  facien¬ 
tibus  eam. 

^  v  H.  Angelus  vero  vtrumque  T obiam  h  his  verbis  allo- 
cjp.11.8.  quitur.  Bona  eft  oratio  cum  ieiunio ,  &  eleemofyna  magis 
quam  thefauros  auri  recondere, quoniam  eleemofyna  a  mor¬ 
te  liberat,  &  ipfa  eft ,  qux  purgat  peccat  a, &  facit  inueni- 
re  mifericordiam ,  &  vitam  xternam.  Neque  aliter  acci- 
1  ep.i.  <.  17  pienda  funt, qux  ad  Timotheum  feribit  Paulus Di- 
utti  m  huius  ftculi,  air,  prxeipe  non  fublime pipere,  neque 
Jperare  in  incerto  diuitiarum  ,  fed  in  Deoviuo  {qui  prs.fl at 
nobis  omnia  abundi  ad  fosendum)  bene  ager  e, diuit  es  feri 
tn  oms  operibus, fadle  tribuere , communicare ,  thefattriz.a~ 
re  fibi  fundamentum  bonum  in  futurum  ,  -  Jpprehen- 


A  dant  veram  vitam.  Certe  quxeumque  in  hac  vita 

comparantur  facile  abfimitmtur  ,  ait  enim  Dauid  *.  a  Pral.48.1g 
Diuis  cum  interierit ,  non  fumet  omma ,  neque  tdefcendet 
•  cum  eo  gloria  eius. 

Etin  eamdem  fententiamdixit  Chryiofiprous  b,  VIII. 

Ehtfmodi  eft  prxfens  felicitas  &  diuitiarum  natura, vt  non  kHonuj. 
commigrent  vbi  hinc  fuerit  abeundum.  Et  tfhbi  c.  Bona  q  H’0J^ 
iioftra ,  &  diuitias  nos  ipfi  ad  duitatem  noftrat.n  tranfmit-  jn  ioam 
tamus,  quibus folis  fruemtir  3  aliis  minimi ,  illa  iri  .ffilum,  4 
'  er  locum  tutiffirnum  recondemus ,  vnde  nihil  ea  poftit  .!*#- 
ferre,  non  mors,  non  teftamenta,non  hxr e  ditatum  fucceftio- 
nes  ,  non  calumnia,  non  infidix.  Et  in  eandem  fenten- 
tiam  Auguftinus  d.  Migrandx ,  ait ,  funt  facultates  no-  d  SernMi 
ftrx  ad  locum  verx  vitx  ,  vt  hoc  ibi  inueniamus  ,  quod  hic  vcr.Dom. 
darius.  Et  alibi  * ,  quibus  vedoribus  tranfmit tendx  *cSetm-  f* 

B  fint  in  ccnlum  caduc* ,  mortalefque  diuitix  his  ver-  6  ttIDp' 
bis  docet.  Quid  funt ,  inquit ,  pauperes ,  mfi  laturarij 
rfaftri  ,  id  eft  baiuli  ?  D\s  laturario  tuo ,  ad  coelum  portat, 
quod  das.  Petrus  vero  f  Chryfologus.  Prxmittamus,  f  Serm.7, 
inquit,  thefauros  noftros  in  coelum,  fint  veclores pauperes, 
qui  poffunt  ftnufuo,qux  mftrafunt  ad  fuperna portare. 

Nemo  de  fraude  dubitet  baiulorum ,  tuta  eft  tranfitelHo, 
per  quam  noftra  ad  Deum  Deo  ftdeiuffore  portantur. 

Eleganter  vero  more  fuo  Chryfoftomus  g .  Transfe-  1 X. 

ramus ,  inquit ,  in  coelum  nofiras  diuitias ;  non  nobis  ca-  g  Hom.  ij, 
melis  opus  eft ,  nullis  iumentis ,  nullis  curribus  ',  nullo  alta  ’n  *oai1, 
vehendi  inftrumento,  tantum  pauperibus  indigemus, clau¬ 
dis,  excis ,  infirmis.  Hi  res ,  &  pecunias  tn  coelum  perferre, 

&  earum  Dominos  ad xteryibrum  bonorum  hxreditatenu, 
perducere  poterunt.  Rurfus  .h .  In  thefauro  indepretdabili  |»  Hom,(t, 

C  reponimus  quxeumque  per  pauperum  manus  .prxmhti-  10  ®C0, 
nuis,  eorum-,  enim  manus  in  cceleftia  promptuaria  fibi  da¬ 
ta  reponunt.  Hoc  autem  fignificauit  Chriftus  cum 
apud  Matthxum  «  cuidam  adolefcenti  dixit.  Vade,  i  eap.i).u 
vende,  qux  habes ,  &  da  pauperibus ,  &  habebu  thefitU- 
rum  in  Coelo. 

Cum  igitur,  dum  hac  vita  mortali  perfruimltr,  in  X. 
aliena  quodammodo  regione  viuamus,  ad  fempiter- 
nam  autem  patriam  in  omnem  aeternitatem  viduri 
tendamus,  qux  porro  amentia  eft ,  hic  rheltauros  re¬ 
condere  ,  quos  amittere  aliquando  necefle  eft ,  illos 
negligere ,  quorum  poflelfio  futura  eft  lempiterna? 

Sapienter  omnino  Chryfologus  k .  O  homo,  inquit,)?  K  Sctm.u. 
hic  permanfurus  es, qux  tua  funt ,  hic  repone,  fi  illuc  iturus 
es  ,  hic  qux  tua  funt ,  cur  derelinquis  ?  qui  derelinquenda 
D  ferunt ,  alienorum  cuftos  eft,  non fuorttm.  Neque  veren¬ 
dum  eft, ne  eorum  ,  qux  pauperibus  tribuuntur ,  ia- 
dura  fiat,  nec  enim,  vc  ait  Auguftinus  1 ,  perdes  quod  1  Serm.  jc. 
dedifti ,  fed  fequeris ,  quo  mififti.  Non  fine  thefauro  rtma-  5emP‘ 

nebis ,  fed  quod  habes  in  terra  folicitus ,  habebis  in  coelo  fi- 
curus.  Et  Chryfologus  m.  Chriftus  te  ditare  voluit ,  non  m  Seira.ni 
nudare , manere  tibi  tua  voluit, non  perire, suffit  te  transfer¬ 
re  ,  non  perdere.  Et  alibi  'r.  Neferuando,  inquit, per-  n  Serm.43’ 
das, collige  prorogando  ,  dando  pauperi,  das  tibi.  Et  Oe- 
curmenius  alludens  a4  verba  Salomonis  0 .  Mine pa-  o  Eccl.11.is 
nem  tuum  fuper  tr an  fiunt  es  aquas, hoc  eft, in  eam  qux  vide-  Princ‘ 
tur  effe  eius  confnmp>ioy  fr  diffolutio  3  panis  enim  fi  in  aqua 
proiicitur,  licet  diffolui  confutuent ,  non  tamen  interit ,  fed 
diffolutione  illa  recreatione  nobis  affirt, fi  forte  ad  Unguam 
in  flamma  cruciata  refrigeranda  gutta  aqtix  indigeamus. 

E  Lugendum  itaque,  atque  vlulandum  docet  laco-  XI. 
bus,  In  mifinis,\ncpific,vefirisrfH4  aduenient  vobis, quafi 
moneat,  vt  obferuat  Beda,  vt  fletibus,  at  que  eleemofynis 
infierorutn  fupplicia  redimant, diuites  enim, qui  pietatis, at¬ 
que  mifiricordix  opera  neglexerint ,  non  rnoao  vifibHis, 
vt  ait  Beda  ,  gehenna  ignis  cruciabit ,  fed  etiam,  memoria 
inanium  diuitiarum-, ,  quibus  fluas  culpas  redimere  potue¬ 
runt  ,  cr  ante  iudicium  animas  eorum-, ,  or  pvft  refisr- 
reUioneiru  etiam  carnes  exuret  ,  cum  fibi  irafei  coeperint, 
quare  culpas  eleemofynis  non  redemerint  ,  vnde  dicitur 
diutii.  Fili  recordare  ,  quia  recepifli  bona  in  vita  tua. 

Et  re 


ili 

1! 

i< 

k 


k 

«i 

k: 


(i! 


51 

n 

r,  ic 


ia 


B 

i! 

h 

u 

l 


i 

is 

(■ 


r«< 

lii 


/ 


Explanatio  Cap.  V.  171 


4  Serro.  <t.  Ht  tc  vera  ,  vt  Icribit  au£tor  *'  fermonum  ad  fratres 
intet  oper.  jn  hcreIfi0.  Cupidus,, atque  tmarn*  fimilis  inferno  dicitur, 
Aug.tom.i®.  •  ^  ^„o  plue  deuorat ,  eo  magis  cupit,  &  defis 

der  at,  non  aliter  auaru*  expleri,  aut  fatiari  nonpotefi,  cre- 
fcitvana  potentia,  crefcit  &  poena ,  potentes  potiora  tor¬ 
menta  patientur.  Quanto  maior  honor  datur  ,  tanto 
maius  periculum  comparatur.  Ifii  tales  funt  elati  ,fuper- 
bi ,  vanitate  pleni ,  luxuriofi  ,  gulofi  ,  Cr  hominibus  ma¬ 
gi*  placentes ,  quam  Deo.  Hi  funt  fe  ipfos  amantes  ,gula 
firuientes  magis  ,  quam,  jjnritualibus  intendentes ,  cor¬ 
pus  ornantes ,  &  animam  foedantes ,  forus  ornati  ,  intus 
tabe  falli  ,  colligentes  amicitias  faculares  ,  perdentes 
aternales.  . 

XII.  Et  fane  hic  ludus  ,  vt  fuperius  dixi ,  mento  lau¬ 
datur  ,  qui  dum  in  hac  vita  fufcipitur ,  a  lempiterno 
a  P10u.14.1J  illo  gemitu  ac  flem  liberat ,  de  quo  ait  Salomon  >,  ] 
Extrema gaudij  lutlu*  occupat.  Qupcnca  vere  ac  fa- 
b‘De  gradu  pienter  fcripfu  alicubi  Leo  Pontifex  b.  Lucius  hicdi- 
afccf.adbea-  }CUi  Confolatio  mrnx  promittitur ,  non  eft  eunt, 

titud.cn>.} .  mftnd.  ^  a^ecUone  communu,  nec  beatum  quemquam 
faciunt  ifta lamenta,  qua  totius  humani  genens  deplora¬ 
tione  funduntur.  Aha  ratio  cfi  fandorum  gemituum, aha 
beatarum  caufa  lachrymarum  ■,  religiofa  tnftttta  ,  aut 
alienum  peccatum  luget ,  aut  proprium ,  nec  de  hoc  dolet , 
quod  diurna  mftitia  agitur,  fed  de  eo  rn  ceret,  quod  huma- 
namiquitate  committitur  ,vbi  magis  plangendus  eft  fa¬ 
ciens  maligna  ,  quam  patiens ,  quia  iniuftum  malitia  fua 
demergit  ad  pernam  ,  iufium  autem  tolerantia  ducit  ad 
gloriam.  Itaque  rede  monet  Iacobus  imminentes 
mi  lenas,  &  calamitates  ludu  ,  ac  lachrymis  redi-  ( 
mendas. 

XIII.  Quo  fpedans  audor  illorum  fermonum  ,  quem 
paulo  ante  laudaui.  Cogitate, inquit,  fratres carijftmi, 
vbi  funt  reges,  vbipotentes,  vbi  arnici,vbi  parentes.  Ecce 
quomodo  de  tanta  potentia ,  vel  latitia  tanta  prouenit  mi- 
feria,  &  angttftia,  de  tantis  diuitits  tot  inopia  ,  de  tan¬ 
tis  fattetatibus  tanta  fames ,  de  tam  leui  deledatione  tam 
longa  infirmitas ,  de  tam  breut  luce ,  tam  longa  tenebra, 
de  tam  parua  fuauitate  odoris ,  vel  luxuria  ,  tanti  do¬ 
lores  ,  ac  foetores  damnationis  perpetua  ,  &  de  vefti- 
memorum  abundantia  tama  nuditas.  Subdit  Apo- 
ftolus. 

1.  Diuitia  vefira  putrefhcla  funt ,  &  vestimenta  vefira 
a  tineis  comesta  funt.']  ] 

l,  Hsec  eft  vera ,  &  legitima  caufa  ludus,  non  quia 

diuitia:  perierint,  fed  quod  per  auaritiam ,  &  imma¬ 
nitatem  diu  retentae  ab' que  vllo  frudu  ,  &  vtilita- 
te  dilapfe  fint.  Ait  igitur.  Diuitia  vefira  putrefa- 
da  fiunt,  naturales  enim  diuitias  intelligit  ,  cuiul- 
modi  funt  triticum  ,  oleum ,  &  vinum  ,  &  quae 
funt  eiufdem  generis.  Dum  enim  haec  naturalia 
bona  in  longum  tempus  conferuantur  ,  vt  pluris 
vendi  queant ,  iufto  plerumque  Dei  iudicio  fit  j  yt 
corrumpantur ,  &  pereant.  Quamobrem  rede  feri- 
c  Prou.ti  ttf  pfit  Salomon  c.  Qui  abfeondit  frumenta  maledicetur 
m  populis  ■,  Benedidio  autem  fiuper  caput  vendentium  \ 
pauperes  enim,  &  multitudo  populi  male  iis  impre¬ 
cantur  ,  qui  fruges  ,  caeteraque  ad  vitam  toleran¬ 
dam  neceflaria  recondant ,  vt  carius  vendant  •,  pau¬ 
perum  vero  exeerationes  nonnumquam  Deus  exau- 
dEcclef.4.1  diti  ac  propterea  Sapiens  d  ait:  Animam  efurien- 
tem  ne  desfexeri*  ,  &  non,  exafferes  pauperem,  in, 
e  verf.?.  inopia  fua.  Et  mox  c.  Ab  inope  ne  auerte  oculos  tuos 
propter  iram,,&  non,  relinquas  quarentibu*  tibi  retro 
maledicere  ■,  maledicentis  enim  tibi  in,  amaritudine  ani¬ 
ma  exaudietur  deprecatio  illius  ,  exaudiet  autem  eum, 
quifacit  illum.  Significat  enim  ciufmodi  auaros,& 
imfros  non  hominibus  modo  ,  fed  ipfi  etiam  Deo 
die  exofos.  Ita  plerumque  fi? ,  vt  qua:  ad  maiora 
Bened.  /ufiinianan  Epifi.Canon. 


i  lucra  recondita  fuerant  ,  putrefeant ,  ac  pereant. 

Simile  quiddam  apud  Oleam  a  minatur  Dominus,  a  cap.x.8. 
Et  hac ,  inquit ,  nefeiuit ,  quia  ego  dedi  ei  frumentum, 

&  vinum  ,  &  oleum  ,  er  argentum  ,  multiplicam  ei  ,  & 
aurum ,  qua  fecerunt  Baal.  Quali  dicat  diuitiis  ,  qui¬ 
bus  eos  locupleraui  ,  ad  impium  idolorum  cul¬ 
tum  abufi  funt ,  quos  auari  imitantur  ,  cum,aiido- 
re  Apoftolo  b,auaricia  nihil  aliud  fit ,  quam  iddlo-  ^ 
rum  leruitus.  •  r 

Quamobrem  fubiicit  apud  Oleam  Dominus.  Id-  1 1. 
circo  conuertar ,  &  fumam  frumentum  meum  in  tempore 
fuo ,  &  vinum-,  meum  in  tempore  fuo ,  &  liberabo  la¬ 
nam  meam  ,  &  linum  meum  ,  qua  operiebant  ignomi¬ 
niam  eius.  Quo  etiam  Ipedant ,  quas  feribit  Eze- 
chiel  c.  Et  ornamentum  monilium  fuorum  in  fuperbidm  c  cap. 7.10, 
pofuerunt,  &  imagines  abominationum  fuorum ,  &  finiu- 
lacrorum  fecerunt  ex  eo  ;  propter  hoc  dedi  illud  ei*  in  im¬ 
munditiam  ,  &  dabo  illud  in  manus  alienorum  ad  diri¬ 
piendum  ,  er  impiis  terra  inpradam ,  &  contaminabunt 
illud.  Quo  loco  Hieronymus.  Qua  ego  dederam ,  in¬ 
quit,  in  ornamentum  poffi dentium,  atque  diuitias ,  iUi 
verterunt  in  fuperbiam  ,  vt  de  quibus  poterant  per  ekpmo- 
fynam&bona  opera  fuam  animam  liberare ,  ex  illis  'ha-' 
berent  materiam  arrogantia.  Ac  propterea  rede  fiibdit 
Ezechiel.  Propter  hoc  dedi  ei*  illud  in  immunditiam  ,  & 
dabo  illud  tn  manu s  alienorum  ad  diripiendum  ,  &  im¬ 
piis  terra  in  pradam ,  &  contaminabunt  illud.  Hoc  au¬ 
tem  loco  diuitia:  veftrae ,  ait  Iacobus  ,  putrefadse 
funt.Grasce ,  ci 'sum  ,  quafi  dicat ,  carie  ob  nimiam 
vetuftatem  wbefadx.  Quo  loco  Marcus  d  Ercmira.  d  pcenit. 
Perinde  inquit ,  ac  fi  diceret, fiunt  inutiles  aliis  noncom-  f?™'  ^1* 

mumcata.  Subdit  Iacobus.  Et  veftimenta  a  tineis  come-  '0t'  33 
ftafunt. Graece  §t  iudna.  duruv  <nno3pt.>&,  quod  eo* 
dem  Ipedat ,  veftimenta  enim  duo  afleruata  id  viti) 
contrahunt.  Ita  Horatius  e.  clU.Saty.j. 

- cuifiragulaveftis 

Mattarum ,  ac  tinearum  epula  putrefeat  m  arca. 

Plinius  autem  de  re  tota  in  hunc  f  modum  feribit.  I  II. 
Idem  puluis  in  lanis  ,  &  vefie  tineas  creat ,  pracipue  fi*  lib.n.c.jy. 
araneus  vna  includatur  ,  fitit  emm  ,  &  ornnem  humo- 
rem  abforbens, ariditatem  ampliat. Quocirca  Sapiens g.  g  Ecclef.41. 
De  vefiimentis  enim,  ait,  procedit  tinea.  lob  h  vero  13. 
humanam  mortalitatem  veftimento  a  tinea  corrofoh  cap.13.x8. 
comparat.  Quemadmodum  enim  ex  ipfa  vefte  ori- 
i  rur  tinea ,  quae  illam  paulatim  abfumit ,  non  aliter 
curae, ac  follicitudincs  huius  vitae,  quas  prauaein  no¬ 
bis  cupiditates  pariunt.iplaque  corporis  noftri  com- 
pofitio  per  fe  dilfolubilis  ,  arque  humorum  pugna 
vitam  noftram  exedunt ,  &  abfumunt.  Simile  quid¬ 
dam  illuftri  quadam  metaphora  lignificare  vilus 
eft  Sophar  cum  i  lobo  diflerens  Diuitia* ,  qua*  des  i  lob  10.13^ 
uorauit  ,  euomet  ,  &  de  ventre  illius  extrahet  eas 
Deus.  Vt  enim  explicat  Chryfoftomus  ,  diui- 
tias  deuorare  ,  nihil  aliud  eft  ,  quam  recondere, 

&  in  tuto  collocare ;  quamuis  enim  ,ait,  aded  tu¬ 
tam  diuitiarum  poflelfioncm  adeptus  fit  ,vt  eas  in  : 
ventrem  ferme  abdidille  videatur  ,  breui  tamen: 
illas  ipfas  dolens  amittet  ,  hoc  enim  eft  euome-.' 
re.  Quo  etiam  fpedalle  videtur  Gregorius  Ma-f 
:  zianzenus  k  ,  cum  dixit ,  ne  aliorumaegeJiate  opes  no-  k  Orat.j. 
ftras  comparare  fuflinearnus  ,  neque  cum  aliorum  da-\ 
chrymis  mifetamus  ,  a  quibus  tanquam  a  rubigtnt  r,'& 
tinea  con fumentur  ,  aut  ,  vt  Scriptu?  a  verbi*  vtar, 
euomentur.  ♦ 

Porro  Oecumenius  hanc  Iacobi  lentendam  pu-  IV. 
tat  effc fufpenlam  ,  ac  pendulam,  &  a  confequen- 
tibus  hunc  in  modum  pendere.  Diuitia  ,  inquit, 
vefira  ,  quas  fient  ignem  thefaurCggfiis  ,  comedent  car-  ‘ 

nes  vefira*  :  putredo  autem  diuitiarum ,  &  corrofio  in¬ 
dumentorum  a  tineis  ,  &  arugo  auri ,  <2r  argenti ,  contra 
vos  teftificabmtur ,  dr  amritiam  vefiram  arguent ,  quod 
P  nemini 


yjZ  Epift.  B.  Iacchi 

A  tem  Grlca.tr/^quShoclocovmurlncQbasOTJ 
j  _  •  ni.hifrmem.noc  elt.arrumnem  i</mncat.  ouamauam 


tremu  diebus  ,aduentus  faUcet  Donum  diurnas/ vdflros 
fient  ia  nem  m  perniciem  vefiram  teconditas ,  &tnc}aun- 
1  zjuas  revertetis .  Et  quidem  rete,  hoc  enim  indicant, 
qux  mox  fubiicientur ,  vt.perftringat  diuitum  auan- 


rubiginem,hoc  cft,xruginem  lignificat,  quamquam 
qlias  medicamenti  genus,  eft,  de  quo  Diofcorides  a,  a  lib.f.ejjt 
&  Plinius  b.  Pertinent  autem  hasc  ad  diuitias  arte  9U 
quxfitas,  de  quibus  Ouidius  r. 

Pofterius  res  inuenta  eft, aurumque  repertum  '  c  li.umsta. 

Quod  facile,  &  validis,  &  •  pulchris  dempfit  honorem. 

Aurum  ergo ,  atque  argentum  nimia  vetuftate  rubi- 
ginem  quadam  contrahunt,  vt  indicet  Apoftolus,ea 
metalla  abfquc  vllo  vfu  fuiffe  confer  uata,acpropier- 
ea  addit.  Etorugo  eorum  in  teftimonium  vobis  ent ;  hoc 
eft,veftram  auaritiam,  atque  inhumanitatem  teftabi- 
tur,quia  veftro  magno  malo  ea  conferuaftis,qux  in¬ 
genti  cum  emolumento  pauperibus  eroganda  erant.  j  j 
Addit.  Et  manducabit  carnes  veftras, fictu  ignis ;  ipfa 


tiam,  qui  malunt  diuitias  fuas  perperam  reconditas 
vetuftate  abtumi,&  mald  perire, quam  indigentibus 
a  Di  diait.  beneficere  ,  quos  acute  notat  alicubi  Plutarchus  a. 
eupid,  Sicut  viperas ,  inquit ,  cantharides ,  &phalangta  magus 
vituperamus, &  odimus,  quam  leones ,  &  vr.fos,quod  illa 
bejlia  homines  interficiunt  jieque  interfectorum  vius  iis  ejt 
vfus.  Ita  maiori  digni  funt  odio ,  qui  propter  whberahta- 
tem,&fordes  mali  funt  ,qukm  qui  propter  intemperan¬ 
tiam  j  auferunt  enim  aliis  ea  illi, quibus  vtendi  nullam  ha¬ 
bent  facultatem.  Contra  vero  omni  laude  digna  vox 

blig  dcbe.  iUa  videtur  quam  apudSenecam  b  vfurpaffe  dicitur  B  enim  auarma  ingens ,  ac  penculofus  morbus  eft ,  de 

nef.cap.j.  M-Antonius.  Hoc  habeo  qmdctmque  dtdt.  Quo  perti-  - - - ~  d  - ^ 

o  j.c_  nent  illa,quaeapud  Xenophontem  c  feciffe,ac  dixif- 
so.*  *  fe  Cyrus  fcribitur,vt  Crcefum  doceret,optime  pecu¬ 
nias  apud  amicos  4eponi,nec  vllos  tutiores,  ac  fide¬ 
liores  effe  thefauros. 

V.  Quin  etiam  de  Alexandro  Magno  fimile  quid¬ 
dam  memoratur.  Alphonfus  autem  Siciliae  Rex  in¬ 
terrogatus  aliquando,  quid  fibi  feruaret,  qui  ta  mul¬ 
tis,  tam  multa  donaret.  £*,inquit ,  ipfa,  que  dono ,  cete¬ 
ra  enim  in  meorum  numero  non  habeo.  Extat  &  elegans 
in  primis  in  eandejn  fententiam  Martialis  Epigrama. 

Callidus  efratta  nummos  fur  auferet  arca 


Projlemet  patrios  impia  flamma  lares. 

Debitor  vfuram  pariter  ,  fortemque  negabit, 

Non  reddet  fterilis  femina  iatta  feges. 

D  ifpenfator em  fallax  fpoliabtt  amica, 

Mercibus  extruclas  obruet  vnda  rates. 

Extra  fouunamefi  quicqutd  donatur  amicif. 

Quas  dederis  folas  femper  habebis  opes. 

VI.  Neque  aliter  accipio, qux  acute  differit  Seneca  . 

5  li.tf.de  be-  He  funt,  ait ,  ditutie  drto  m  quacumque  fortis  humane 
nef.cap.j.  lenitate  vno  loco  permanfuro  ,  qua  quo  maiores  fuerint , 
minorem  habebunt  inuidiam.  Quid  tamquam  tuo  parcis? 
Procurator  es, omnia  ifta,quo  vos  t umidos, &  fupra  huma¬ 
na  elatos  obliuifci  cogunt  veftro,  fragilitatis ,  quo  ferreis 
clauftris  cuftodttis  armati ,  quo  ex  alieno  [anguine  rapta 
veftro  defenditis ,  propter  quo  claffes ,  cruentatur ai  maria 
deducitis, propter  quo  quajfatisvrbes  ignari,  quantum  te- 


quo  eleganter  Plutarchus  d,  Ariftippum  enim  loli-  CUf.ld- 
tuAfrdicere  ait.Si  quis  multum  ederit, rnultumque  biberit, 
nec  vnquam  expleatu^  adit  medicos,  percontatur,  quid  Jit 
morbi,  quo  fit  affectio,  qua  ratione  queat  leuari.  At  fi  quis 
habens  quinque  leclos  requirat  decem  ,  ac  decem  poffidens 
menfits, alteras  totidem  coemat , cumque  multum  adfit  agro¬ 
rum, multum  pecunia, non  tamen  expleatur, verum  in  altas 
hinniens  vigilet, nulli fque  omnino  rebus  fatiari  poffit,an  no 
hic  exiflimabit  fibi  opus  ejfe, a  quo  curet  ur, quique  ofiendat, 
quibus  ex  caufis  morbus  is  fit  ortus  ?  Et  mulra‘deinceps 

in  eamdem  fententiam.  Sapienter  vero  Bafilius  c.Au-  f  cP^dChi- 
r  .  ,  ,  .  r  lon.difcip. 

rum,mqxm,maximopere,vt  animo  tuo  blandijfimum  mfi- 

diatorem ,  vt  parentem  peccati,  vt  denique  diaboli  admini -  ^ 
ftrum  modis  omnibus fugito  .Alibi f  vero  diuitum  auari- 
C  tia  luculenta  oratione  pctkungM.Quemadmoduemm,  ros.  simii. 
inquit, per  infdnid  mentemoti  res  probe  non  vident, fed pro  habei  hom. 
morbi  fisi  ratione  quouis  imaginantur  ,  fic  anima  tua  ah  ‘f,de  auar* 
auaritia  pojfejfa  cunela  aurum  ,  cunela  argentum  refpicit, 
libentius  vides  aurum, quam  folem.  Quocumque  vides  in 
aurum  verti  cupis ,  dafque  operam ,  quoad  pojfis,  c T  licear. 

Quid  enim  reru  non  moliris,mouefque  vnius  auri  grattai 
frumentis  tibi  in  aurum  vertitur , vinum  in  aurum  concre- 
fcit,lana  ipfa  trafemt  in  auru.  Omnis  mercatura, (ludium 
omne  tuum, ac  folertia  conciliat  tibi  fuggeritque  aurum.Et 
deinceps  inulta contraauaroru crudelitatem  differit. 

Addit  autem.  Dixeris ;  cui  facio  iniuriam,fi  mea  reti-  III. 

neo,conferuoque  ?  Quo  illa  dic  mihi  tua  ?  Vhde  accepta  hoc 
ad  traducendam  profentem  hanc  vitam  inuexifhl  Perinde 


lorum-j  in  aduerfos  fortuna  comparet  ,  propter  quo  ruptu  ^  enim  fhcis,ac  fi  quis  in  theatro  locum fpeelandi  mox, vtan- 


€  Deraund. 
opi  fic. 


toties  affinitatis,  amicitia ,  collegi)  foederibus  inter  conten¬ 
dentes  duos  terrarum  orbis  elifus  eft  ,  non  fantveftra,  iru 
depofiti  caufa  funt ,  iam  iamque  ad  alium  dominum  fpe- 
tlantia ,  aut  hoftis  illa  ,  aut  hofiilis  animi  fxcceffior  inua- 
det.  Quaris  quomodo  illa  tua  facias  i  dono  dando.  Con¬ 
fide  ergo  rebus  tuis,  &  certam  tibi  earum ,  atquennexpu- 
gnabilem  poffieffionem  para,honefiiores  illas  nonfolum,fed 
tutiores  faclurus.  Illud ,  quod  fujpicis  quo  te  diuitem  ,  ac 
potentem  putas ,  quamdiu  poffides ;  fub  nomine  for  dido  ia- 
cet.  Domus  eft ,  ftruus  eft ,  nummi  funt ,  cum ^  donafli, 
beneficium  eft.  Qupminus  mirandum  eft  ,  fi  do&ifli- 
mi ,  fapiendflimique  Chriftianae  dodtrinx  magiltri 
tam  acriter  contra  diuites  auaros  inuehuntur,  pergit 
autem  Iacobus. 

j.  Aurum,  &  argentum  veftrum  arnginauit,  &  orugo 
eorum  in  teftimonium  vobis  erit,  &  manducabit  carnes 
vtftras,  ficut  ignis.  Thefauriz.aftis  vobis  iram  in  nouif- 
fimis  diebus. ] 

Habent  quacumque  creata  funt ,  vitia  qUxdain, 
quibus  lxdantur,atque  interdum  et ram  perimantur; 
$s  vero  potiilimum  rubigine  exeditur,  Ira  Philo  < . 
Ferrum,  mquit,  ep-  As  3  aliafque  einfdem  naturas  comper¬ 
tum  habemus  fita  ipfizsfponte  exolefeere ,  cum  videlicet  Yu- 
fjiftenseas  abfumit  ,  inflar  morbi  ferpentis.  Voxau- 


teuer terit  aliis  arripere, cot eros  ab  ingreffiu  arceat, fuo  vnius 
vfiii  idadiudicans,quod  ad  omnium  communem  vfum  pro¬ 
ponitur',  tales  &  diuites  exiftunt, communia  namque  cum 
priores  obtinuerint, propria  faciunt  occupando. Nam fit  an - 
tum  quifque  vfurparet, quantum  ad  proprio  ntceffitqtis  fo - 
latium  f aceret, fuperfluumque  egenti  tribueret,  nemo prof  e - 
lio  effiet  diues,nemo  item  pauper. Re&c  vero  Iacobus  di¬ 
uitias  contra  rationem  congeftas,&  conferuatas  igni 
comparat.  Manducabit, inqnit,carnes  veftras  ficUi  ignis, 
quali  alludat  ad  id ,  quod  feriptum  eft  in  MichCx  f  8  cap,6.ie. 
vaticiniis.  Adhuc  ignis  in  domo  impij  thefauri  iniquita- 
tis,&  menfura  minor  iro  pltna. 

Qup  pertinent  illa  ,  qux  eleganter  difpurat  Bafi-  1  v * 

£  lius  h. Auaritia  namque mahtn^it, flare nefeit, aut  qmf-  j1 

cere  ,fed  ignis  naturo  fimile ;  ignis  enim  poftquam  incen-  Sctip.1oc.Sc 
dium  attigit ,  omne properat  abfumerc  materiarh,mc  prius  Hora,  i  j.  de. 
defiftere  poterit ,  quam  materia  defecerit ;  auarum  amem  au3r* 
quidretinere  poterit  ?  Igne  vehementior  eft,  omnia  conti¬ 
nuando  finibus  fiils  occupat ;  ea,  quo  funt  vicini,  fibi  au¬ 
fert, mox  vbi  altiim  fortitur  vicinum,  &  quo  illius  funt  ad 
fe  rapit. Non  e  a  qua  retro  funt  attendit, fed  quo  his  defkvt, 
quove  ante  fe  proficit  k  vicinis  pojfejfa  defidtrat.  Et  Ma-s” 
gnusGregorius  ‘  .Auaritia,inquk,defiderdtis  rebus netitxc 
extinguitur,  fed  augetur',  nam  more  ignis,  ctim  lfitki , ,Ii,a  1 
confuntat, acceperit,  accrefcit,  &  vndt  videt urr  ad  momen¬ 
tum  flamma  comprimi ,  inde  paulo  poft  cernitur  dtWari. 

Qua  n  quam 


V. 


a  lib.  t.  pe- 
dag.c.j.  : 


b  Apud  Sto- 
bxum  tit.io. 


cr  Virgilius. 


VI. 

d  eap.i.j. 


cadRom.t, 
£  in  Mereat, 
g  in  Amphi. 

h  cap.n.JS- 


i  Reg.bieu. 
M-J?- 


VII. 
k  lib.i.c.io. 


I  cap.4i.8. 


mcapj8.il. 

n  Pfal.134-7- 


o  Ila.  j9-'tf. 
!ib,4.Reg.  c. 
10.17.  Amos 

J.IO. 


p  libir.  de 
orar.  '  - 


Explanatio  Cap.  V. 


Quanquam,vt  verum  fatear , igni  propterea  fimi- 
lis  dicitur  auantia,tum  a  Michea ,  tum  etiam  a  Iaco^ 
bo  ,  quod  in  hac  vita  curis  ,  ac  follicitudinibus  ani¬ 
mum  exurat,&  in  alia  vita,  fempiterno  incendio  cru¬ 
ciatura  fit  5  vt  hinc  appareat,  quam  turpe,  quamque 
graue  malum  cenferi  debeat  auaritia.  Nam  Clemens 
Alexandrinus  %  ,  ln  fiummei ,  inquit ,  diuftia ,  qua  non 
reEle  admimfirantur  ,funt  arx  viti j ,  &  fceleris ,  in  qui¬ 
bat  multi  cac  nuentes  regnum  coelorum  nunquam  ingredi 
poterunt.  In  rebus  quidem  mundanis  agro, t  antes ,  fuperbe 
autem, &  arroganter  viuentes  propter  delicias.  Et  aliquan¬ 
to  poft .  Nunc  autem  arx  viti)  innent  a  eft  pecunia  cupidi¬ 
tas  ,  quam  dicit  'Apoftolus  efe  radicem  omnium  malorum, 
quam  quidam  appetentes  a  fide  aberrauerunt ,  Cr  fe  ipfos 
confixerunt  doloribus  multis.  Videtur  autem  mihi  allu- 
fiife  ad  Bionis" fententiam, qui  auaritiam  dicebat  efle 
omnis  improbitatis  metropolim.Et  Phocylides  eam 
efle  aiebat  omnis  malitiae  matrem.  Neque  aliud  fi- 
gnificare  vifus  eft  Gregorius  Naziazenus,  qui  aurum 
dixit  efle  occultum  tyrannum.  Quippe  auri, argenti¬ 
que  cupiditas  vbi  animum  occupauit ,  tyrannidem 
exercet, vere  enim  dixit  elegantiflimus  Poeta  c. 

Auri  [aera  fames,  quid  non  portalia  cogis 

VeBoral 

Addit  Iacobus ,  Thefauriz.atfis  vobis  iram  innouilfi- 
mis  diebus  i.cm  affine  eft, quod  ad  Romanos  ;  feribit 
Apoftol  us .  Secundum  autem  duritiam  tuam,  Cr  impoeni¬ 
tens  cor  thef aurigas  tibi  iram  in  die  ira  ,  Cr  iufti  indici j 
Dei:  Quamquam  Graeci  codices,qui  nunc  habentur 
in  manibus, funpliciter  habent  « i%*Tcue 

tifAtpeus.  Thefaurizaftis  in  nouiflimis  diebus.  Ma¬ 
gnum  fiquidem,  malorum  thefaurum  congerit  fibi 
auarus, atque  idcirco  Dei  iram  merito  in  fe  concitat. 
Nec  male  thefauri  nomine  vtitur  ,  nam  etiam  profa¬ 
ni  fcriptores,vt  alibi e  monui ,  thefauri  nomine  ma¬ 
lorum  copiam  fignificant.  Sic  Plautus  f.  "tu  quidem, 
inquit,  thef aurum  hunc  apportafli  mali.  Et  alibi  o  dixit. 
Thefaurum ftupri.  Certe  Chriftus  apud  Matthaeum  h 
bonum,ac  malum  thefaurum  nominat,Ao«w,inquit, 
homo  de  bono  thefauro  profert  bona,&  malus  homo  de  malo 
thefauro  profert  mala.  Quem  locum  ita  alicubi  expli¬ 
cat  Bafilius  1 .  Sane  quidem  prudentia  omnis,  qua  eft 
in  Chrifto  virtutis  adglpriam  Dei  ,,thefaurus  bonus  eft-, 
contraque  prudentia  malitia  eorum,  qua  ititer dicla  funt  a 
Domino,  thefaurus  eft  malus ,ex  quibus  ,  vt  Dominus  ait, 
in  fuis  vtriufqiiefaSlis,  diilifivc ,  vel  mala  proferuntur ,  vel 
bona.  Auarus  igitur  malum  fibi  congregat  thefaurum, 
hoc  eft,  iram,atque  indignationem  Dei. 

Certe  thefauri  apud  Latinos, vt  au£tor  eft  Gelliusk, 
olirn  flauiflai  dicebantur.quod  in  iis  non  rude  ces,ar- 
gentumve,  fcd  flata, fignataque  pecunia  conderetur, 
quamquam  alias  quaecumque  loca  ad  res  quaflibet 
recondendas  apta, thefauri  appellatur.Sicapud  Hie- 
remiam  1  dixerunt  quidam. occidere  nos, quia  ha¬ 
bemus  thefauros  in  agro  fturnenti,&  ordci,Cr  olei,  Cr  mel¬ 
lis  ;  quafi  dicat  loca, in  quibus  eiufmodi  bona  recon¬ 
dita  fint.Eadcmque  ratione  dixit  Iob  m.Numqutd in- 
greffus  es  thefauros  niuis ,  aut  thefauros  grandinis  aspexifli. 
Er  Danid  11 .  'Qui producit  ventos  de  thefauris  fuis  5  flue 
aerem,  fiuevapores,vndeex  citantur  niues,  grandines, 
&  venti, fiue,quodmagis  reor,diuinam  voluntatem, 
atqueomnipotentiam  yterque  fignificet.Thefauriza- 
reautc  in  facris-praefertim  0  literis, idem  videtur  efle,. 
quodrccondere,&  in  aliquo  abdito, &  tuto  loco  re¬ 
ponere. Videtur  autem  quis, dum  pcccat,fuaque  fce- 
lera  poenitentia  expiare,aut  negligit ,  aut  contemnit, 
ingentem  fibi  reponere  fupplicioiu  magnitudinem, 
feu  diurnae  iuftitiae  feueritatem ,  quam  interdum  di- 
uina  feriptura  iram,  indignationem  ,  &  furorem  ap- 
pellat.Quemadmodu  enim  M.  Tullius  ?  memoriam 
rerum  emnium  thefaurum  nominauic ,  ita  diuinam 
Bened.  lufhntan.  "in  Epift.  Canon. 


m 


A  mentem,ac  pfouidentiam  prasmioriLac  fuppliciorum 
thefaurum  appellare  pofllimus,vr  qui  honefte,atque  ' 
laudabiliter  viuunt, in  illo  fibi  thefauro  coeleftia  prae¬ 
na  ia,cotra  vero  fcelerati  fempitema  fiuppiicia  recon- 
danr.Siquide  diuina  itiftitia,qub  diutius  mortalium, 
praecipueque  auarorum  impietatem, ac  faeuiriam' per¬ 
fert^  poft  mprtem  grauiori  fuppiicio  vlcifcitur.Re- 
<fte  autem  dicuntur  impij  thefaurizare  fibi  in  noiiifli- 
mis  diebus ,  fuis  enim  asionibus  ipfi  fibi  intentum 
parant; quomodo  apud  Ofeam  1  loquitur  Dominus;  a  caP-IJ-  9- 
P  er  ditio  tua  Ifrael  tantummodo  in  me  auxilium  tuum. 

4.  Ecce  merces  operariorum ,  qui  meffuerunt  regiones  ve- 
ftr as,  qua  fraudata eft  a  vobis  clamat ,  &  clamor  eo- 
rum  in  aures  Domini  Sabaoth  introiuit.] 

B  Praecipua  diuitum  vitia  perftringit ,  &  quod  vni-  E 
uerfim  dixerat ;  lingularibus  velnri  exemplis  confir- 
matioam  ad  auaritiam,hoceft,iniquam  pecuniarum, 
reliquorumque  bonorum  coaceruationem,&  cufto- 
diam  accedit  etiam  iniuftitia ,  qua  laborantium  mer¬ 
ces  aut  denegatur, aut  inter-uertitur,aut  dolo,ac  frau¬ 
de  minuitur ;  ea  autem  dicitur  ante  Deum  clamare, 
fic  cnijai  feriptum  eft  in  Deutetonomio-  b.Nori  nega-  hcap.14.14. 
bis  mercedem  indigentis ,  Cr  pauperis  fiatris  tui,  fine  adue- 
na.quitecurn  moratur  in  terra, &. intra  portas  tuas  eft  ,  fed 
eadem  die  reddes  ei  pretium  laboris  fuiante  folis  occafum, 
quia  pauper  eft,  ^  ex  eo  fuftent at  animam  fuarn\  ne  clamet 
conirate  ad  Dominnm-,Cr reputetur  ttbi  in peccatum. E\m- 
merantur  autem  a  theologis  grauia  qutedam  peccata, 
quae  peculiari  quadam  rationcclamare  dicuntur  Co- 
C  ram  Deojhominum  ctcdes, humanique  fangu inis  ef- 

fufio,  de  qua  feriptum  eft  in  Gcneft c.  Voxfanguinis  c  cap.4. 10. 
fratris  tui  clamat  ad  me  de  terra.  Piaepoftera,ac  nefaria 
libido, de  qua  ineode  libro  loquitur  Dominusd.C^-  <1  cap.is.to. 
mor  Sodomorum,  Cr  Comorri  multiplicatus  eft ,  Cr  pecca¬ 
tum  eorum  aggrauatum  eft  nimis ;  de  feendam  ,  &  videbo 
vtrum  clamorem,qui  venit  ad  me  ,  opere  compleuerint ,  an 
nonefl  itzi,vtfcid.  Et  rurfus?.  Delebimus  enim  lecti  iftum  c  caP I?*1  J’ 
eo, quod  increuerit  clamor  eorum  coram  Domino  qm  mi  fit 
nos,  vt  perdamus  illos.  Iniqua  innocentium  oppreflio, 
de  qua  in  Exodo  f.  Poft  multum  vero  temporis  mortuus  ^  C3P-1  ib, 
eft  rex  zAigypti ,  Cr  ingemifeetues  filij  Ifrael  propter  opera 
vociferati  funt,afcenditque  clamor  eoru  m  ad  Deumabope- 

Denique  negata,  velfraudata  merces,  vt  ex  Deu¬ 
teronomio  oftcndimus,&  hoc  loco  aflciit  Iacobus. 

D  Omnino  autem  inopes, atque  egehtes  adoeifus df-  1 1. 

«itum  fx uitiam  clamare  dicuntur.  Sic  enim  in  Deu¬ 
teronomio  8  feriptum  cft.tW,  ne  forte  fitbrepat  tibi  g^P-M-9. 
impia  cogit at  io,  vt  dicas  m  corde  tuo,  appropinquat  feptimus 
annus  remiffionis ,  Cr  auertas  oculos  tuos  a  paupere  fratre 
tuo, nolens  ei, quod  posiulat, mutuum  commodare ,he  clamet 
contra  te  ad  Dominum ,  Crfiat  tibi  in  peccatum .  Pere !  e- 
ganti  autem  profopopeeia  vox ,  &  clamor  ipfis  flagi- 
tiis,ac  fceleribus  tribuitur.Ita  loquitur  Ofeas-h.  Et  ll  caP  f  5- 
respondebit  arrogantia  Ifrael  in  facie  eius.  Quod  autem  , 
hoc  loco  ait  Iacobus,  metaphorice  indicare  vifus  eft 
Ipb1  his  plane  verbis.  Si  aduerfurn  me. terra  clamat,  eft  ‘  cap.ji.j8. 
cum  ipfa  fulci  eius  deflent-,  qua  fi  tfcrra  agricolarum  labo¬ 
re, fatigatione  ,  ac  fudore  fubacfta ,  &  bene  culta  'ad- 
uerfus  domini  auaritiam  clamet,  qui  operarum  mer- 

E  cedem  vel  fubtrahat,vel  in  longum  extrahar, eadem- 
que  ratione  fulci  defleant  multo  veluti  arantium  fu¬ 
dore  ,  ac  lacrymis  irrigati ,  quod  ea  ,  qua;  mox  fubii- 
ciuntur, aperte  confirmant. SifruElus  eius,mqint,come- 
di  abfcfipecmia,Cr  animam  agricolarum  eius  'afflixi: Cum 
enim  mercenarij  coram  Deo  vociferantur ,  &  cla- 

mantjipfaquodammodo  malitia  voces  edere  dicitur. 

Ita  quippp  loquitur  apud  Ifaiam  k  Deus  ,  cnm  enim  K  cap.j.y. 
eorum  auaritiam  indi  cafler,  qui  domum  ad  domum 
coniungunt,&  agrum  agro  copulant.  Inauribus  meis, 
inquit ,  funt  hac  dicit  Dominus  exercituum.  Sic  apud 

P  3  lonam 


174 

a  eap.i.i.  Ionam  *  Nmmitamm  malitia  afcendifle  dicitur  co- 
bcap.JS-11-  ramDeo.  Et  apud  Ifaiam  b  ,  multiplicat®  dicuntur 
iniquitates  coram  Deo,  &  peccata  mortalium  iis  re- 
c  Ssp.i-  J«'ipondere,& fortalse  propterea  dicituri  Salomone  c. 

'Auris  veli  audit  omnia.  Ita  enim  dicifur,clamorem,&: 
vociferationem  fcelerum  audire ,  vt  paratus  fit  fem- 

piterjais  cruciatibus  ea  vlciici. 

j  j  Hac  itaque.ratione  Iacobus  diuitum  fieuitiam, at¬ 

que  immanitatem  exaggerat, quod  ea  Deum  immor¬ 
talem  magnopere  commoneri, Se  ad  iracundia, atque 
indignationem  excitari  affirmet.Praecipue  autem  eo¬ 
rum  mercedem  comemorat,qui  regiones  meftuerut, 
iiue  quod  illi  magno  labore  fatigetur, '&  ob  nimium 
idlum  de  vita  plerumque  pcriclitentur ,  iiue  quia  his 
potiflimum  naturalibus  diuitiis  Iudafi  abundabant. 

I  V.  Et  clamor,  inquit,  eorum  in  aures  Domini  fnbaoth  in¬ 
troivit  quidem  merito  ;  hoc  enim  diuitum  fcelus 
d  Ecclefiaft.  fnm  hominis  cxdc  comparatur  .  Qui  effundit  fdngui- 
34-l7*  nem,&  qui  fraudem  facit  mercenario  fratres  fiunt.  Ac  pro- 
e  Ecclef.7.  inqc  alibi  c  ait  Sapiens. Na  Udas  [eruumin  veritate  ope¬ 
rantem ,  neque  mercenarium  dantem  animam  fuam.  Et 

f  Leuit.ip,  merito, praxeperat  enim  Deus  in  ha:c  verba  f.  Non 
morabitur  opus  merce/Kfrij  tui  apud  te  vfq.manc.  Ec  T  o- 
g  cap.4.  17.  Bias  g  fenior  .Quicurrique  tibi  aliquid  operatus  fuerit  fta- 
tim  ei  mercedem  restitue ,  er  merce  s  rnercenari ]  tui  apud 
te  omnino  non  remaneat. 

V-  Eleganter  autem  Scriptura  folet  rebus  inanimis  len- 

finn,.ac  vocem  tribuere.Quam  ob  caufiam  fa-pe crea¬ 
ta  omnia  ad  Dei  laudem  prouocantur-;  non  cernere 
aurem  dixit  Iacobus. clamorem  in  aures  Domini  fii- 
baoth  introiile ;  vt  enim  non  femel  docuit  Hierony- 
h  epift.  3  6.  iUUS  b.  vox  Hebraa,fabaoth,  Deum  omnipotentem, 
denonToei  vc^  ^cum  virtutum,  fiue  exercituum  ,  ac  militiarum 
<&epift.i4i.  fignificat.  Quafi  indicet  Apoftoiusauaros  Tnilericor- 

Pamaf.  dia,  &  pietatis  expertes  Deum  vitorem  eftugere  ne- 
quaquapofle,qui  fuis  velut  excrcitibus,atque  agmi- 
nibuseos,quocumquefugerint,iit  opprefliuus.  Per- 
uenille  autem  dicitur  clamor  in  aures  Domini ,  quia 
116  fruilra  calami  toforum  gemitus,  &  querdas  audir; 
i  Pfal.  9. 13.  propterea  enim  dixit  Dauid  1 .  No  eft  oblitu s  clamorem 
«  Pial.17.7.  pauperum.Ht  alibi  de  fe  ipfo  * .  In  tribulatione  mea  inuo- 
caui  D  ominum, cr  ad  Deum  meum  clarnani,  cr  exaudivit 
de  templo  fanclo  fuo  vocem  meam ;  &  clamor  meus  in  con- 
fpeclu  eius  imroimt  in  aures  eius.  Atque  hac  ratione  di¬ 
uites  auaros  magnopere  terret, A;  ad  beneficentiam, 
&  libcralitatem  excitat,  atque  inflammat,  dum  pro- 
pofito  periculo  auantiae  foeditatem  exaggerat. 

5 .  Epulati  es  lis  fuper  terram  ,  cr  in  luxuriis  enutris  \u 
corda  veftra  in  die  occifionisl\ 

I»  Hadlenus  anaritiam  ,  nunc  luxum  perltringit,hoc 
eft, vitium  fuperiori  contrarium,  nihilo  tamen  minus 
reprehenfione  dignum, cum  vtrumque  cum  caritate, 
quae  proximo  dcbetur,ex  aduerlo  pugnet, aque  enim 
&  e]ui  diuitiis  parcunt, Sc  qui  iis  ad  delicias,  volupta¬ 
tes, luxum  denique,&  pompam  abutuntur,indigen- 
tium  inopiam/icgligut.  Ait  igitur.  Epulati  estis  Giace 
lrpi/?nV«7* ,  quafi  dicat ,  in  deliciis  vixiftis ,  quo  nihil 
poteft  perniciofius  excogitari.  Recte  enim  apud  M. 
Tullium  1  Architas  Tarentinus,  nullam  pedem  m  mun¬ 
do  capitaliorem  ejfe,  dicebat ,  quam  corporis  voluptatem 
Hinc  enim  patria  proditiones, hinc  cum  hostibus  clandesti¬ 
na  colloquia  nafcuntuy, nullum  denique  fcelus,  nullum  ma¬ 
gnum  facinus  efr ,  ad  quod  fnfcipiendum  non  libido  volu- 
in  lib.  x  impellat, Stupra verb,& adulteria,®-  omnefragitium 

Strom.  mullis  aliis  illecebris  cxatantur,nifr  voluptate. demens"» 

autem  Alexandrinus.  Quid eft  enim ,  inquit,  aliud de* 
n  Orat.  38.  itCt*rfHsnn  libidinofa  liguritio, &  fuperuacanea  redtwdan- 
fimi!  orat,  g*  ">rum,qM funt  diffohtti  ad  fuauemfcn fnm  delectationis) 
dtuirnm  ai"  i-  c8anter  wro  Gregorius  Nazianzenus  aduerfus  de- 
firibit.  'tClas  lsc  fonbit  "./Vec  thoros  altas  fingamus  ventri  de- 


Epili  B.  lacobi 


A  lictas  frementes ,  nec  fragrantia  vina ,  quorum  lenocinia  in¬ 
gentis  fumptus  vnguenta  in  pretio  habeamus ,  nec  terra, cr 
mare  pretiofum  nobis  ftercus  dono  ojferirtt  ( hoc  ‘enim  ho¬ 
nore  delicias  afficere  foleo';  nec  alius  alium  intemperantia 
fuperare  contendamus . 

Multa  autem  contra  corporis  delicias  feribit  Hie-  1 1. 
ronvmus  Inter  ticcera  Cratis  Thebani  fadlu  com-  3  in 
memorat,  qui  proiedo  in  mari  no’n  paruo  auri  pon-  Ioain* 
dt re.  Abite, inquit,  pejfnm  rnaD  cupiditates-, ego  vos  mer¬ 
gam,  ne  ipfe  mergar  d  vobis.  T  um  fubiicit :  quod  fi  quis 
exiftimat,&  abundantia  ciborum,  potionumque  fe  perfi-tsi, 
cr  vacare poffe  fipientu,  hoc  efr,  cjr  verfari  in  deliciis  ,  Cr 
deliciarum  vitiis  non  teneri  ,fe  ipfum  decipit.  Cum  enim 
procul  ab  his  remoti  fiepe  capiamur  natura  illecebris ,cr  co¬ 
gamur  ea  cupere, quorii  copiam  non  habemus, quato  magis 
B  fi  circumdati  retibus  voluptatueffe  nos  liberos  arbitremur  ? 

Paulo  autem  poli.  Vetus  quoque  fent entia  ejf  difficile  eft, 
imo  impojjibilc .deliciis ,cr  voluptatibus  affluentes  non  ea  co¬ 
gitare,  qua  gerimus ,  fruslraque  quidam  fimu  lantftalua  f  - 
de,cr  pudicitia,  cr  integritate  metis  fe  abuti-voluptatibus, 
cum  contra  naturam  fit  copiis  voluptatum  fime  voluptate 
perfi-ui,&  yiposlolus  hoc  ipfum  canens  dixerit  b.Oua  ait-  r>a,i  Tim, 
tern  in  deliciis  efr  vidua,  viuerts  mortua  eft.  *  1 1 

Et  in  eandem  fententiam  Bafiliusc,cumparadilum  £  Hojn  ^ 
ad  Edcm  politum  fuifle  feribat ,  addit.  E  dem  delicias  patad. 
fignificat.  Mox  veto, quas  delicias  intelligat ,  hunc  in 
modum  explicat. Num  vocat  delicias  eas ,  qua  per  0$  in¬ 
grediuntur,  cr  ventri  tradita  fiunt,  cr  quarum  finis  fecef- 
fus  eft  i  An  eas ,  qua  pereunt,  delicias  tradidit  ?  An  hac  efr 
gratia  illa  d  Deo  nobis  data  fdturitas  ventris ,  c?  corporis 
C  lautitia ,  &  animi  dijfufto  voluptatem  efficiens  ?  Aut  hoc 
vel  dicere  quidem  pium  eft?  Corpus  enim  abunde  fdgina- 
tum,cr  anima  illi  imrnerfa,  cr  ad  peccandum  proditiis  fk- 
cfu ,  compendium  quoddam  eft  ad  lafciuiam ,  cr  procacita¬ 
tem, ac  fimul  omnia  ea, qua  vetita  fiunt.  Intelligemus  igitur 
de  deliciis  Deo  dignis, &  quae  fequuntur.Meritb  itaque 
Iacobus  hoc  vitio  vertit ,  quod  diuites  in  deliciis  vi¬ 
xerint  fuper  terram, vt  videlicet  lignificet  terrenis  vo¬ 
luptatibus  cos  fuifle  irretitos. 

Addit ,  Et  in  luxuriis  enutri Fl is  corda  veffra,  G rac ce  ^ • 

legimus  ,  nat  iv&a.tttKnwTi :  tus  y.upjJa(  vjxuy. 

Quafi'dicat,in  deliciis,ac  voluptatibus  terrenis  vitam 
traduxiftis,&  lafciuillis,  &  enurrilHs  corda  veftra ,  vt 
fignificct  eos  delicatos  eiTe,ac  lautis  epulis  vfofitafle. 

Syriacus  ira  vertit.  In  deliciis  vixistis  fuper  terram ,  cr 
D  fiamus  egiftis ,  ac  nutriuistis  corpora  veftra  tanquam  ad 
diem  mactationis.  Certt  videtur  indicare  Iacobus  abu- 
fos  fuifle  diuites  opibus,ac  diuitiis  ad  corporis  volu- 
ptates.ad  luxum,  &C  pompam ,  quo  nihil  fingi  poteffc 
dcteftabilius,vt  ex  iis  cognolci  facile  poteft,qua;  fusd 
commemorat  Athenxus cl. A  cute  lane  Ifidorus  e  Pe-  ^  1'hti.ptt 
luliota.S/  /«x«.t,inquit,  non  fexcentos  molestos ,  atque  ad  Cp, 
curandum  difficiles ,  iino  plane  incurabiles  morbos  parit ,  140. 
quominus  luxus  appelletur, nonrecufo. Si  autem  g-r  pedum, 

Cr  capitis  dolores ,  &  vomitus,  g-r  afroplexias,&  par aly fies, 
aliofque  huiufmadi  morbo  saccer  fit, a  quibus  ipfe  quoque  ob¬ 
tunditur, cr  obfcuratur,vel ,  vt  rectius  loquar ,  potius  dele- 
tur ,  piget  certe  luxum  cum  appellare  ,  qui  tot ,ac  tantorum 
malorum  parens,  atque  altor  efr.  Ec  plura  deinceps. 

Alibi vero  explicans  cur  Moles  lege  vetuerit ,  ne  V". 

E  linum  lanae  attexeretur.  Existimo  itaque, aic,  Aiofcn,z%  f  bb.j.ep. 
eos, quibus  praerat ,  ad  philofopbiarn  induceret ,  cr  quia  8+' 
ipfis  necejfario  duntaxat  curare  cupiebat, mollitiem  omnem 
eliminajfe  per  id  nimirum ,  quod  linum  ,  &  lanam  contexi 
vetabat ,  variegandarum  rerum  ftudium  depellentem  3  per 
id  autem, quod  lineis  vestibus  purpuram  attexi  prohibebat ,  , 
luxum, ac profuftonem,  nimiumque  ornadi  corpus  friidiums, 
per  id  denique  quod  vestimentorum  ,  cr  lapidum  lepram 
inhibebat ,  illud  interdicentem ,  ne  quis  plura ,  quam  opus 
effiet, quAreret,u  reconderet.  Plcira  eria  alibi  S  in  eandem  glib.s-epilj- 
fententiam  feribit.  Sed  quid  opus  eft  multis  ?  Deus  ' 

iple 


Explanatio  Cap.  V. 


175 


i  cap.  s»  u.  ipfe  apud  ifaiam 3  laxum,  &  corporis  voluptates  acri¬ 
ter  reprehendit.  Vs.  qui  confurgitis  mane  ad  ebrietatem 
fcctnndam,&  potanda  vfife  ad  vefpera,  vt  vino  afluetis,  ci- 
thara,&  lyra,&  tympanum ,  &  tibia  in  conuiuiis  veflris. 

V  I.  Quo  loco  Bafilius  elegantiflima  oratione  conui- 
uiorum  luxum  deferibit.  Quin  potius  ,inc[uit, fua  ador- 
-  .  nant  comma  tapetiis  verficoloribus,  &  cortinis  floribus  in - 
terflindisftuperuacaneum  itemftudium,  gr  inanem  pror- 
fus  diligentiam  oslentat  in  parandis  poculis, ceu  funt  vafri 
refrigerando  vino  accommoda, vafra  cornuta, phiala, pasto¬ 
rale  vas,c-f  crateres , nomina ,  &  figuras  excogitatos  paran¬ 
da  ebrietati ,  ita  vt  vafculorum  differentia  fenfrm  indu¬ 
cat  fatictatem  ;  ipfr  poculorum  fubalterrra  permutatio  ,  ac 
cli&erfrtas  idoneam  ad  bibendum  eis  inducit  exercitatio¬ 
nem.  Deinde  frbi  inuicem  propinant  es  ad  fubeundum  cer¬ 
tamen  bibendi  fe  componunt ,  quefn  redundantem  exceffum 
isti  ad  pofleros  tr an  finit  tunt  ad  fuarn  ignominiam  tam 
<■  victi, quam  viclores,  ad  vnurn  omnes  temulenti  redduntur. 

Sunt  autem  qui  &  prafrnt  tfrts  conuiuiis ,  funt  &  princi¬ 
pes  pincernarum  ,funt  item  prtfedi  tricliniis ,  er  infrruen- 
dis  conuiuiis, &  ordo  quidem  in  re  (ic  inordinata,  vtconfu- 
fanea  deprehendirur,gr  in  re  prorfus  incondita  habitus ,  ac 
disfofitio. 

VII.  Geminum  igitur  vitium  diuitibus  obiicit  lacobus, 
auaritiam,&  pauperum  contemptum, &  prxterea  lu- 
xmn,&  deliciarum, ac  voluptatum  amorem.  Vtrum- 
b  cap.i 6.19-  que  malum  in  diuite  epulone  apud  Lucam  b  delcri- 
bitur.  Homo  quidam, inquit ,  erat  diues  ,  qui  induebatur 
purpura , er  byffb.gr  epulabatur  quotidie' (pkttdidc.Qux , 
vt  apparet,  ad  luxum,  Sc  voluptates  pertinent  i  qua: 
fequuntur  ia:uitiam  in  pauperes  declarant.  Et  erats., 
inquit ,  quidam  mendicus  nomine  i. avarus ,  qui  iacebat, 
adianuarn  eius  vlceribus  plenus  ,  &  cupiebat  fatur  ari 
de  micis ,  qua  cadebant  de  menfa  diuitis ,  gr  nemo  illi  da¬ 
bat, fed  cr  canes  veniebant,  gr  lingebant  vlcera  eius. 

VIU.  Ex  qua  hilloria  (  fic  enim  veteres  Patres  exifti- 
e  mRcg.fuf.  mant  'j  colligit  Bafilius  c  neceflariam  elle  contincn- 
im. mter-  tjam  ne  jjcm  nobis  conringat  audire  ,  quod  illimi- 
lero  rcfpondit  Abraham.  Recordare  fili ,  quia  recepifti 
bona  in  vita  tua.  Eodem  pertinet  acris  illa,  &c  vehe- 
d  cap.  6.  in  mcns  Amos  ll  prophetx  reprchenlio.  lra  qui  opulenti 
Princ'  eftis  in  Sion ,  cr  confiditis  in  monte  Samaria  ,  optimates, 
capita  populorum  ingredientes  pompatice  domum  IJraet. 
Et  paucis  intericdis.  Qui  feparati  eftis  in  diem  ma¬ 
lum  ,  gr  appropinquatis  folio  iniquitatis ,  qui  dormitis  in 
ledis  eburneis ,  cr  lafciuitis  in  finitis  veflris ,  qui  comedi - 
.  tts  agnum  de  grege ,  er  vitulos  de  medio  armenti ,  qui 
canitis  ad  vocem  pfilterij, fient  J)  auid,  putauemnL.fi e  ha¬ 
bere  vafri  cantici ,  bibentes  vinum  in  phialis ,  er  optimo 
vnguento  delibuti ,  er  nihil  patiebantur  fuper  contritio¬ 
ne  lofeph.  Haec  enim  omnia  ,  vt  apparet  ,  &  nimium 
diuitum  luxum  ,  &  in  pauperes  Ixuitiam  perftrin- 
gunt.  Fere  enim  videas  eos ,  qui  deliciis  dediti  lunt, 
voluptatibus  profuse  indulgentin  alios  fere  elle 
crudeles,  St  nullo  commiferationis  lenfu  coninio- 
e  P*ou.ir.  ueri-,  quos,  opinor ,  notat  Salomon  e,  cum  ait. -Na- 
'*°*  uit  iufius  iumentorum  filiorum  anim.es ,  vifcera  autem  im¬ 

piorum  crudelia. 

IX.  /*_,  die  tJcctfioms.  Non  laris  liquet  vtrum  hxc 
verba  ad  fuperiora  referenda  lint ;  an  vero  cum  iis, 
qux  conlcquuntur  ,  coniungantur  :  li  ad  fuperiora 
pertineant ,  vt  ea  videtur  accepiife  Syriacus  ,  diem 
madationis  ligni  ficat ,  hoc  eft  ,  diem  folemnem  vi- 
dtimxj  apud  Hebrxos  enim  eo  die  ,  quo  victimx 
nudabantur  ,  hilarius  epulari  confueuerant.  Ita 
f  Gcnef.  31.  Iacob  I  inito  cum  Labano  foedere,  immolarifque 
vidimis  in  monte ,  vocauit  fratres  fuos  ,  vt  ederent 
g  cap.  1.4.  panem.  Et  in  libris  Regum  s  Elcanacum  immolaf- 
let  vidimas  Phenennx  vxori ,  filiis ,  ac  filiabus  par- 
h  i.Rcg  vi.  tes  dedifle  dicitur.  Et  Dominus  !»  iple  cum  iuJliftct 
vitulum ‘de  armento  immolari ,  Samucli  praecepit, vt 


diip. 

rog.ns. 


A  Ifai  ad  vidimam ,  hoc  eft ,  Conuiuium  inuitaret.  De¬ 
nique  Ionatas  a.  Rogauit ,  inquit  ,me  Dauid ,  vt  iret  a  i.Rcg .10. 
celet  iter  in  Bethlehem  duitatem  fuam ,  quia  vitlimafo-  6’ 
lemnes  ibi  funt ,  vniuerjls  contribulibus  fiuis.  Quali  di¬ 
cat  ,  epulum  ,  St  folemne  conuiuium.  Et  quoniam 
Grxca  vox  tziyv  exdem  lignificat ,  lunt  qui  inter¬ 
pretentur  diuites  corpora  fua  laginafle  ad  oceilio- 
nem ,  &  lanienam  ,  qux  erit  apud  inferos.  Quod 
lignificafie  videtur  Iob  b  cum  dixit.  Deuorabit  eunv, 
ignis  ,  qui  non  fiuccenditur ,  &  affligetur  reltdus  in  taber¬ 
naculo  fiuo  5  erit  enim  impiorum  mortalis  quxdam 
vita  ,  aut  m<3>rs  vitalis.  Ignis  quippe  ille  ,  vt  ait  Au- 
gullinus  c,  propterea  inextinguibilis  dicitur, non  fo-  c  Scnr..i.d« 
lum  quia  iple  non  extinguitnr,lcd  quia  nec  eos, quos  ^jgentCC' 
fulceperit,  extinguet, aut  perimet.  ^  1 

B  Et  Chryloftomus  A,Cumaudis, inquit, ignem,  near-  X. 

bitreris  effe  fimilem  huic  igni  \  accenfus  enim  deferuefeit,  ^  epift.T-ad 
gr  mutatur  ,  ille  autem  femehn  flammam  exurgens  ardet  Theodor. 
perpetuo ,  nunquam  intermoritur .  Hic  quidem  non  contin-  ‘ 
git  vehementia  poenarum  ,  &  earum  diuturnitas ,  altera 
enim  cum  altera  pugnat  propter  conditionem  corruptibi¬ 
lis  corporis  ;  immortalitate  autem  fuccedente  foluitur  hac 
pugna,  er  magna  potentia  nos  in  infinitum  vtraque  mala 
poffidebnnt .  Et  fortalfe  hanc  ob  caufiun  paulo  ante 
dixit  lacobus,  manducabit  carnes  ve  siros  ,  ficut  ignis. 

Vox  autem  Tija-^qua  hoc  loco  vtitur  lacobus  vilcc- 
rationem  figniricarc  poteft ,  quali  lignificet  fore  ,  vt 
diuites  non  lempiterno  folum ,  fed  immani  etia  cru¬ 
ciatu, in  omne  aeternitate  torqueantur, eo  plane  mo¬ 
do, quo  apud  inferos  cruciari  quepiam  finxit  Poeta  e.'  ^£ne'[f  ‘ 

C  - Roftro  immanis  vultur  adunco 

Immortale  iecur  tundens  ,  fxcundaque  pcenis 
Htficer a, rimatura,  epulis, habuatq,  fub  alto  ‘ 

pedore,  nec  fibris  requies  datur  vlla  renatis. 

Nec  latis  lcio  vtrum  alludat  Apoftolus  adepu-  XI. 
lum, & popularem  ccenam,qux  fplendidaadmodum 
erat.Fuilfe  enim  apud  Gentiles  folemncs.ac  publicas 
epulas  audor  eft  Suetonius  f,quas  cum  Nero, eodem  ^  ’n  Tl^er- 
Suetonio  audoreS,ad  fportulas  rcuocalEt,  rurfus,vt  g  ^Vjeto  c. 
idemmet  *'  affirmat, Domitianus  rellituir.  Erant  au-  i<s. 
rem  ,  vtait  Dio  ' ,  aut  communes  omnium  ciuium,  h  in  Doir.  i. 
aut  proprix,&  priuatx  Ungulorum.  In  primo  gene-  cfr7frb  * 
re  collocantur,vt  ait  Lampridius  k,  Kalendae  fanua-  ;'a  Ai’’x> 
rix,  hilaria  matris  Dcumjludi  Apollinares,Iouis  epu-  Seuf 
lum  ,&  Saturnalia.  In «pofteriori  numerantur  dicsk 
D  fponfaliorum  ,  repotiorum  ,  natalitiorum,  chariltio- 

rum,  &  id  genus  alix  celebritates  ,  vt  colligitur  ex  » 
Suetonio  *.  Sic  Horatius  m  1  m-Auguft. 

Jlle  repotia, natales,  aliofve  dierum  lib.t.Sa- 

F eft  os  albatus  celebret.  tyr.i. 

Etluuenalis  n.  nSatyr.u. 

Sicci  terra  fiuis  rara  tendentia  crate 
zJMoris  errat,  quondam  fefiis  feruare  diebus 
Et  nat  alitium  cognatis  ponere  lardum 
^ Accedente  m  ita, fi  quam  dabat  hofiia  tarnem. 

EtAufonius  °5  o  epift.  ai 

Sed  feftos  quia  fitpe  dies  partim  ipfe  meorum  Pauiin. 

Excolui, hmeq,  vicem  conuiua  vocatus  aditu 
Natalis  fi  forte  fuit  folemnis  amico 
Coniugioq,  dapes ,  aut  facra  repotia  patrum 
E  udiui.meminique  bono  laudftre  frequenter. 

Sic  Plautus  P. Suetonius <),&  Apuleius  *  nuptiales  X  II. 
coenas  nominant.De  Chariftiis  meminere  Ouidius  ‘,  c  u^' 
&  Valerius  z  Maximus;  quam  fuerint  autem  fiplen  q  in  Caligl 
dida  conuiuia  docet  Suetonius  11 .  Famofijfima  ,  in-  c  ,\6. 
quit ,  fuit  cama  ei  data  d  fratre ,  inaqua  duo  millia  le- r  llb-  6  cle 
diffimorunv,  pifeiutru ,  ftpttiru  auiunu  appofitn  traduti-  *  J^(”‘ 

tur.  Vt ,  li  hoc  fipedalie  dicamus  Apoftolum  appa-  ^  bb.t.c/>  .* 
reat  ,quam  vere  dixerit.  Epulati  eftis  fuper  terratrv,,  u  in  Viccll. 
&.  im,  luxuriis  enutriftis  corda  veftra  irv,  die  occifio- c 
nis ,  feu  iugulanonis.  De  funebri  caena  non  pauca 
P  4  Icribit 


176 


Epift.B.Iacobi 


lOta.inVa-  fcribir  Marcus  Tullius «  ,  quibus  confenriunr ,  qua: 
tin.  funt  apud  Dionem  b  ,  &  lulium  Capitolinum  c  >  eo 

b  hb.?7.  j-cfero  Horatij  ■'  verba, 
d  Ubenllat- 3  Heredes  Staberi  fummam  incidere  fi  pulchro, 

e  lib. 4  Flor.  Ni ficfecijfint  >  gladiatorum  dure  centum 

f  in  Probis.  Damnati  populo  paria  i  atque  epidum,arbitno  Ani., 

Ronb.  Feralem  pono  ccena,quarn  Apuleius'  nominat,ean- 
gin  Nerone  jem  cum  fjicci.ni0  fui{Te  putant,  quod  conuiuium 
h  in  Clod.  fenibus  duntaxat,  &  ad  fepulchrum  ,  rogumve  para- 
Albin.  batnr,vt  Nonnius ,  ac  Feflus  tradiderunt.  Quo  fpe- 
iM.Tu.1.,  vietur  Catullus ,  cum  de  Rufa  canit, 
in  Pfeu^a.j*.  h'xor  Meneni  fitpe  quam  in  fiepulchretis, 

fce.i.  .  Vidislis  ipfio  carpere  e  rogo  coenam. 

Senec.  libti.  Xi II.  Sed  natalicia  feftiua  conuiuia  erant,&  apud 
pt  b' J !  Athenienfes  quidd,vt  ,feus,&  Demoftenes  affirmat, 
in"Anton,U&  infantibus  decimo  ab  ortu  die  nomen  imponere  & 
in  Cat.  conuiuium  parare  confueuerant.Plutarchus  f  autem 
k  Val.Max.  audior  efl  Romae  maribus  quidem  nono  ,  fceminis 
lib.i.cap.  3.  autcm  odtauo  die  imponi  confueuiffe,&  quidem, vt 
hif!c.  j a’c  Suetonius  8  certo  die  luftrico  ,eodemque  die  ad 
lib.  i4.c.tf.&  epulum  propinquos  vocari  folitos  docet  Capitoli- 
1  f  •  Dio  lib.  Jinus  l1 ,  quin  &c  quotannis  natalem  diem  foleni  epu- 
Suet&inVul  ce^e^ra”  confueuifTe  multis  veterum  1  teftimoniis 
cap.38  &  in  potefl.Quin  etiam  imperatores  adturi  trium- 

Tibcr.  c.19.  phuvn  epulum  dabant  k .  Et  vt  magis  luxus  appareat 
Plut.  in  Lu-  ad  delicias  addita  funt  vnguenta, caput  enim ,  &  pe- 
-1;  &us  malobathro  Syrio,  nardo ,  rofa ,  aliove  odorato 

l°Hb.a  eleg.  fucco  caput,&  pedtus  perfundebantur, vt  Tibullus 
tf.in  fin.  Lucanus  ra, Horatius  “  ,Lucretius  0 , Seneca p  ,Plutar- 

Itfltib.ro.  chus  q , Athenaeus  *,,&  Clemens  f  Alexandrinus  do- 
o  lib  °d  *  cenr'  et‘arn  in  triumphantium  ccenis  additum 

p  lib.4».  de  fuifle  minium  indicat  Plinius  c .  Nec  praetereunda  efl 
ira  c.  3  3.  ccena  imperatoria ,  feu  auguftalis  pro  inito  imperio, 
q  \ib.3.fym-  vel  magiftratu,de  qua  Iulius  u  Capitolinus,  &Spar- 
fjftf-c,  tianus  x  :  idem  fecifle  confides  audtores  funt  Pli- 
vfque  ad  19.'  nius  Vopifcus  z3de  creteris  magiftratibus  aflerit 
f  lib.  i.  ped.  M.  Tullius  aa.De  praetoribus  nominarim  idaffirmant 
Seneca  bb ,  &  Dio cc.  In  ludis  autem  ,  ac  muneribus 
t  h  }3-  c;7-  publicis  habita  fuifTe  conuiuia  plurimi  d';  teftantur. 
x  in  Seuero.  proumcus  item,  cum  ad  illas  magiftratus  accede- 
y  I1b.14.c- 15.  rent, epulas  fuiffe  folemnes  reflantur  Cicero  ce,  Plu¬ 
is  10  Aurelia.  taichus  f(,Sc  Paulus  *g  Iunfconfultus :  erat  &  cele- 

'1  bris  ccena  dialis,  de  qua  Liuius  h  b  Seneca  ‘  Vale¬ 
bo  lib.r.con-  .  _  T .  3  3 

trou.  «  nas  k  k  maximus, Gellius  1 ; , Lampridius  m  ro  ,Dio  nn, 
ec  lj4.&  sj.  Plutarchus  0  °,Apuleius  p  P. 
dd  Dio  lib.  XIV.  Itaque  fi  fpedlauit  Apoftolus  harc  fplendi- 
in  cihjfca  conuiuia  ,  vere  dixit ,  in  luxuriis  enutriftis  corda 
ig,  in  Dora,  veflrain  die  occifionis ;  more  autem  feripturae  facite 
c. 4.111  Ciau.  corda  nominat  ;  nam  hoc  eodem  modo  loquitur 
lib*‘  'ld°U  ^aLUC^  **  ^  •  Edem  pauperes,  &  f liturabuntur ,  &  vtuent 
Xiphii ^  in C'  cor^a  eorHm  in  ficculum  fitculi.  Et  alibi  1  r.  Vt  educas 
Claud .  ex  panem  de  terra ,  &  vinum  Utificet  cor  hominis ,  vt  exhila- 
sDioR.iib.58.  ret  faciem  in  oleo  ,  &  panis  cor  hominis  confirmet.  Et  in 
Ver*  &  «•  ad  a^iS  aP°ft°^c‘s  haec  feribit  Lucas  f  f  ht  quidem  non 
Att*  '  fine  teflimonio  femetipfum  reliquit ,  benefaciens  de  coelo , 
ff  in  Vita  dans  pluuias  ,  &  temporafiuclifera ,  implens  cibo ,  &  U- 
Cicr.  titia  corda  noflra. 

uuat  x»iCff.  ^  cum  ^ccluent’^us  coniungenda 

de  leg.  1.  '  ^nc  verba  illa  ,  in  die  occifionis ,  fenfus  erit.  In  die  occi- 

bh  hb.  7.  fionis  addixisl is, &  occidiflisiuftum  non  reflitit  vobis. 

Pec  3  Quem  fenfum  probant  nonnulli,  qui  fubaudien- 
iiif  9g'"‘  dum  putant  more  Hebrteorum  fimilitudinis  notam, 
k  k  iib.i.c.i.  4ua^1  dicat,  ficut  in  dic  occifionis  addixiftis  ,  &  oc¬ 
ii  lib.n.c.8,  cidiftis  luflum,  vt  diuitum  faruitiam,  &  crudelita- 
Scuer? A1CX'  tei^  in^icet  ’  de  qua  fupra  r  nonnulla  dixerat, 
r.n  1.4  &  31.  ff onne  diuites  per  potentiam  opprimunt  vos  ,  &  ipfitra- 
OO  in  Tacic.  huntvos  ad  indicia.  Qua:  fententia  ita  vniuerfim  ac- 
PP 1  dc rnud.  cepta, probari  vtcumque  pofTet ,  nifi diflindionis  ra- 
17,  Z1‘ tlo,  I01?1  fetme  omnes  interpretes  probant,ei  vide¬ 
ri-  Pf.idj-.ij.  *ctur ^fragari  •,  omnino  enim  verba  illa.  In  die  occi~ 
ff  0ap.14.17.  Jm:c ;  ad  fupcriora  referenda  videntur- ,  li  prxfertim, 


A  vt  habent  vulgati  codices  Gr.eci ,  fimilitudinis  nota 
legatur.  Enutnfiis  ,  inquit ,  corda  ve flra  tir fi-ia.it  n d< 

Meleti  7war,hoc  efl ,  vt  in  die  caedis  ,  aut  occifionis, 
quali  dicat,  in  die  fplendidi,fumptuofique  conuiuq, 
in  quo  magna  animalium  caedes ,  &  iugulatio  fieri 
folet. 

Merito  autem  hic  epularum  luxus  a  Iacobo  repre-  XVI. 
henditur.  Sic  enim  Paulus  alicubi  a  fcripferat.  Non  a  ad  Rom» 
eft  enim  regnum  Dei  efica,'&  potus.  Et  alibi  b:  Sicutin^  b^dRorr 
die  honefie  ambulemus ,  no n_,  in_,  commeffationihus ,  &  13.13. 
ebrietatibus.  Et  Ifaias  c  Sacerdotes  ,&  Prophetas  c  cap.  »8.7. 
accufat  his  plane  verbis.  Verum  hi  quoque  pra  vino 
nefiaerunt.&prs.  ebrietate  errauerunt ;  Sacerdos,  &  Pro¬ 
pheta  nefeierunt  pra  ebrietate ,  abforptifum  a  vino ,  erra- 
ueruivL,  in  ebrietate ,  nefeierunt,  videntem ,  ignorauerunt. 

B  mdicium  }  omnes  enim  menfit  repleta  furite  vomitu  ,for- 

diumque  ita ,  vt  non  effiet  vitra  locus.  Et  Oleas  d.  For-  d  cap.4. 1 1. 
nicatio ,  &  vinum ,  &  ebrietas  auferunt,  cor.  Denique 
Chriflus  ipfe  apud  Lucam  e.  Attendite  autem ,  ait',  vo-  «  cap.zi.  34. 
bis ,  ne  ferte  gr anentur  corda  vefira  in  crapula ,  &  ebrie- 
tate,&  curis  huius  vita. 

Quae  omnia  eo  libentius  protuli ,  vt  fignificarem  XVII. 
Hebraeorum  more  pofuiffe  Iacobum  nomen, cordis>, 
vt  enim  paulo  ante  dixi ,  da  vox  aplld'  Hebraeos  vni-  ’  ' 
uerfim  intimas  corporis  partes  fignfficat  ,  ita  eniih 
loquitur  Dauid  C  Fadum  eft  cor  meum  tanquam  cera 
liquefeens  in  medio  ventris  mei.  Et  alibi  g.  Gladius  & 
eorum  intret  in  corda  ipforum  •,  &  cuiufque  rei  partes 
intimae  ,  cordis  nomine  fignificantur.  Ita  apud 
Matthaeum  dixit  Chriflus.  Sicut  enimJfuit  Ionasin^ 
ventre  ceti  tribus  diebus ,  &  tribus  noctibus  ,fic  erit  fi¬ 
lius  hominis  in_,  corde  terra  tribus  dtebm  ,  &  tribus 
noElibns.  Neque  aliter  accipiendum  efl ,  quod  ait 
Dauid1*.  Transferentur  montes  in  cor  maris.  Perinde  h  Pfal.4j.j, 
igitur  efl ,  ac  fi  dixifler  Iacobus ,  genio  ,  8c  gulae  in- 
dulfiflis.  * 

6.  Addixiftis ,  &  oceidiftis  iuftum ,  &  non  reftitit  vobis.] 

Qui  diem  occifionis  cum  hac  fententia  coniun- 
gunt,non  eodem  modo  Apofloli  verba  accipiunt. 

Sunt, qui  referant  ad  Chriflum ,  quali  Iudxis  Chrifli 
necem  exprobret  Iacobus, &  diem  occifionis,autiu- 
gulationisjpro  die  pafchatis  ponat,quod  in  eo  multa 
agnorum  millia  ingularentur,- vel  qudd  in  eo  agnus 
D  myflicus ,  hoc  efl ,  Chriflus  Dominus  fuerit  occifus. 

Sed  aut  ego  fallor,  aut  haec  fententia  prorfus  cenfcn- 
da  efl  aliena.  Quorfum  enim  id  nunc  agat  Apoflo- 
lus  ?  Aut  quomodo  id  cum  fuperioribus  nedlatur?  Vt 
nihil  dicam  Chrifli  necem  Pontificum  ,&  Sacerdo¬ 
tum  vitio  potius  ,  qui  Hierofolymam  incolebdnr, 
quam  Iudaeorum  multitudini,  qui  per  prouincias 
vagabantur ,  adferibendam  efi'e.  Et  tamen  Apoflo- 
lusita  hos  Iudsos  alloquitur, perinde  quafi  illi  Chri- 
ftum  neci  addixerint.  Addixiftis ,  inquit ,  cr  occidi- 
ftis.  Graece  r.tttiJ)y.dactTi  I ipoyiO<rcnt  quafi  dicat,  ccn- 
demnaflis. 

Non  defuerunt,  qui,  vt  exiflimo, minus  ad  rem  de  ll 
nece  Ioanms  Baptillte  Iacobum  loqui  arbitremur, 
cum  tamen  illum  non  Iudaci ,  quibus  mire  placcbaV, 

E  fed Herodes  Reximpius  obtruncatierit.Itaque  exifli- 
mo  vniuerfim  Iacobum  loqui  de  diuitum  fieuitia,  & 
nnpietate,vt exaggeret, de  amplificet  quod  fupeiius  ‘  i  cap.i.6. 
dixerat.  Nonne  diuites  per  potentiam  opprimunt  vos ,  & 
ipfi  trahunt  vos  ad  indicia  r  Hoc  eriim  modo  innocen¬ 
tes  pleiumque  ,  ac  iuflos  neci  addicunt  ,  quomodo 
dmtlob  k. Diuites  per  vim,  ac  fraudem  pauperibus  K 
infidiari.  ^Agrum ,  inquit ,  ncnfuutn  demetunt ,  &  vi¬ 
neam  eius  ,  quem  vi  oppre  ferunt  vindemiam^nudosdi- 
mittunt,  homines  indumenta  tollentes  ,  quibus.  no?z_  efl 
operimenturiL,  inx,  figor  e.  Perfimilem  enim  fcuitiam 

hoc 


Explanatio  Cap.  V. 


377 


hoc  loco  perfttingit  Iacobus  co  etiam  deteftabilio-  A 
rem,quodiugulum,&  vitam  petat. 

U I  Huic  autem  noftrx  fcntentix obefle  videtur grxca 

loquendi  ratio,qux  n6n  modo  numero  lingulati  vti- 
tur,  fed  addit  etiam  articulum  ,  vt  videatur  miignem 
aliquem  virum  indicate, cum  prxfertim  addat,©*  non 
refUtitvobuy  vt  idem  omnino  indicare  videatur, quod 
a  ep.  i.cap.  ait  PetruS  *  .Qui  cum  malediceretur ,  non  maledicebat, 
1.13.  cum  pateretur, non  comminabatur, tradebat  autem  iudican- 

tifeiniufle.Sc d  fxpe  alias  Scriptura  faera  numero  vni- 
bcap.s7.t.  tatis  vniuerfitatem  fignificat,Ifaias  b  enim  ait,  luHus 
perit ,  #  non  efi,  qui  recogitet  m  corde  fuo.  Et  mox  idem 
explicans.  £t  viri ,  inquit,  mifericordu  colliguntur , quia 
non  eft ,  qui  intelligat ,  d  facie  enim  malitia  collectus  eft  iu-  £ 

flus.  Quo  loco  procul  dubio  propheta  d?  omnibus 
iuftis  loquitur,  vt  antecedentia  ,&  fubfequentia  indi¬ 
cant.  Septuaginta  tamen  Grxcum  articulum  addide¬ 
runt.  Quamobrem  Cyrillas  Alexandrinus  verba  illa 
prophetx  non  tantum  explicat  de  Chrifto ,  vt  cxifti- 
mauit  Hieronymus,  fedetiam  de  Apoftolis  ,cxterif- 
quc  iuftis,  quos  Iudxi  male  habuerunt ,  videturque 
mias  idem  mox  fignificare,cum  [\ibdit.Viri  mifiricor- 
dia  colliguntur. 

I  v.  Eadem  igirur  ratione  numero  lingulari  potuit  Ia¬ 
cobus  genus  vniuerfumfignificare.Quamobrern  h?c 
omnis  oratio  contra  diuitcs,eprumque  fuperbiam,  & 
arrogantiam  fertur,  eamque  hoc  ipfo  nomine  acrius  ^ 
pungit, quod  eos  diuites  vexent,ac  perimant, qui  fele 
tueri  nequaquam  poflunt,nequeeoium  impetum, ac 
vim  rcpellere.Ef  non  reftitit, inquit, vobis.  Grxce  wc  etV- 
indocn^thoc  eft , refiflit,  liue  quia  mauult  iniqua  pa¬ 
ti. quam  oblu<ftan,fiue  quia  omnino  non  poteft  con- 
c  Reg.  x.-tra  pugnare.  Ita  olimlezabcl  c  iuftum  ,  atque  inno¬ 
centem  Nabothum  oppreilit ,  &  lapidibus  obrutum 
interfecitj  lic  plurimi  fideles  non  a  gentilibus  folum, 
fed  ettem  a  Iudaeis  extrema  quxquepafli  funt. 

7.  'Patientes  igitur  eflote  fratres  vfque  ad  adtsentum  Do¬ 
mini.  Ecce  agricola  expellat  pret  io fum  fructum  ter¬ 
ra  patienter  ferens  donec  accipiat  temporaneum,  & 
f  rotinum.  J 

Re<f*ehxc  (ubiiciuntur,cam  enim  diuitum  mores, 
eorumque  feuitiam,  atque  impietatem  delcripfiftet, 
verendum  erat ,  ne  pauperes ,  qui  rerum  caducarum 
inopia  laborant, &  diuitum  potentix  obnoxij  viuut, 
animo  conciderent,  &  defperationem  propemodum 
{pedarent, eos  merito  folatur,&  ad  patientiam, ani¬ 
mique  conftantiam  hortatur ,  vt  forti  ,  atque  inui&o 
animo  aduerfa  omnia  perferant.  Ait  igitur,  patientes 
eftote  tGtxcc(juufrfvfti£™  ,  hoc  eft  longanimes ,  vt 
non  defpondeant  animo, fed  ab  immortali  Dqp  fola- 
tium  expedent.Eft  autem  longanimitas  prxfertim  in 
rebus  arduis  ,  atque  anguftis  cum  patientia  necefla- 
ti6  coniunda.  Quocirca  apte  Oecumenius.  Cum  In¬ 
da  orum,  inquit,  pnneipum  luxum, &  duritiam,  #  affie -m 
ritatetn  contra  pauperes  reprehenderit  ,ad  fideles  redit  at¬ 
que  inquit.  Ne  cum  hac  videatis, fratres,  fcandalum  patia- 
mini, neque  conftememini  animo, fr  defleretis ,quafiyel  nui-  £ 
la  ipfis  impendeat  vindicla,vel  fi  impendeat ,  nimium  tar¬ 
det-, non  tardat  enim  fed  prope  adeft. 

Eodem  modo  loquitur  Beda;&  reucra ,  qux  dein- 
1 ceps  vfque  ad  finem  capitis  fubfequuntur ;  ad  fide¬ 
lium  inftitutionem  pertinent.  Commendat  autem  in 
.  primis  patientiam,  &  longanimitatem ,  vt  enim  feri- 
d  ad  Hebr.  pftt  Paulus  d.  Patientia  neceffana  efl,  vt  voluntatem  Dei 
10.3 6.  facientes  repprtemus  promiffloaem.  Vere  autem  alicubi 
«lib.4.de in-  fcripfit  CalTianus  c ,  in  aduerfis  patientiam  adhiben- 
ftit.  rcnunc.  dam  e  fle.  Ergo  ,.  inquit , patientiam  tuam  non  debes  de 
Ml*  aliorum  flerare  virtute, id  eft,vt  tunc  ea  tantummodo  poffi- 

deas,cu7n  'a  nemine  fueris  irritatus ,  quod  ne  pojflt  non  eue- 


nire.tua  nonfubiacet  pote  flati, fed  po/ius-de  humilitate  tua, 
efl  longanimitate ,  qua  tn  tuo  pendet  arbitrio.  Quomodo 
autemea  comparanda  fit,  idem  Caflianus  a  .alibi  46-  a  Coi.  iS.c. 
cet.  Patientia  verafi  qo  it,  atque  tranqmihtas  abfijtie  pro-  1 3 . 
funda  cordis  humilttace  nec  acquiritur nec  tenetur .  Mulra 
quoque  de  patientiaferibit  Tertullianus  b,quam  po-  b  lib.  de  pa- 
tilfimum  ex  rerum  caducarum  contemptu  oriri  do-  t|en-Pr*,ct‘ 
cet.  t,mc-7* 

fgregie  ver6  Cyprianus c.  Noninuenio, inquit,  fra-  1 1  E 

tres  dilefttffimi  mter  cateras  cdeslis  difcipltna  viat,  quibus  c !  b  de  boh. 
ad  confequenda  diuinitus  pramia  fle  i ,  ac fidei  noflra  fecla  m 

dirigitur ,  quid  magis  fit  vel  vtilius  ad  vitam ,  vel  maius 
ad  gloriam ,  quam  vt  qui  praceptis  dominicis  obfequio  ti¬ 
moris, ac  deuciionts  innitimur, patientiam  maxime  tota  ob- 
feruatione  tueamur.  Et  aliquanto  poftde  parientix  di¬ 
gnitate  hxc  feribit.  Efl  enim  nobis  cum  Deo -virtus  ifba 
communu-,inde  patientia  incipit  ,  inde  claritas  eius ,  <fl.  di¬ 
gnitas  caput  fumir, origo,  efl  magnitudo  patientia  Dtoau- 
Bore procedit  diligenda  res  homini,  equa  Deo  cara  eft,  bo¬ 
num  ,  quod  amat,  maie  flas  diurna  commendat.  Si  Domi¬ 
nus  nobis, &  Pater,#  Deus  efl  ,fe£bemur patientiam  Do¬ 
mini  pariter,#  4Patru,quia  (fl  feruos  oportet effe obfequen- 
tes,(fl  films  ntn  docet  tffe degeneret .  Et  poft  multa  Late 
patet  patientia  virtus,#  vbertas  eius,#  largitas  devmus 
quidem  nominis  fonte  preficifcitur,  fed  exundantibus  venis 
per  multa  gloriarum  itinera  diffunditur ,  nec  proficere  ali¬ 
quid  in  aBibm  noflris  poteft.  ad  conflmmavdam  laudem 
nifi  inde  confummationit  accipiat  firmitatem.  Patientia 
eft, qua  nos  Deo#  commendat,#  [eruat, ipfa  eft ,  qua  'iram 
temperat, qua  linguam  fianat ,  qua  mentem  gubernat ,  pa¬ 
cem  cuflodit ,  difciplinam  regit ,  libidinis  impetum  frangit, 
tumoris  violentiam  comprimit, incendium  fimultaiis  exun- 
gutt, coercet  potentiam  diuitum, inopiam  pauperum  refluet, 
tuetur  in  Virginibus  beatam  integritatem ,  in  viduis  fabo- 
rdfam  caftitattm  ,  tn  coniunElis ,  #  maritatis  indiuiduam  ^ 

caritatem,  facit  humiles  in  prcsftrisin  aduerfis  firtes,  con* 
tra  iniurias,#  contumelias  mites,  docet  delinquentibus  cito 
ignofeere,  fi  ipfe  delinquas  diu,'#  multum  rogare,  tentatio- 
nes  expugnat ,  perfecutiones  tolerat paffiones,  #  martyria 
confummat. 

Ei  multa  deinceps  ,  qtix.vir  landus  mira  quadam  I  V. 
elegantia  ad  verbum  fere  cx  Tertulliano  exprefHt. 

Quocirca  vere  dixit  Sapiens  d  .Fabis  qui  perdiderunt  d  Ecclcf.  z. 

fuftinentiam.  Et  Bafilius  e:  Fili, inquit  ,patieniiam  arri-  l6- 

pe,  qutamaxima  virtus  anima ,  vt  velociter  ad fublimita-  ^7  irm’ a  ; 

tem  perfeclionis  poffis  afeendere.  Retributionem  patientia 

tua  ne  quaras  ab  homine, vt  in  futuro  pofjis  accipere  ab  ater- 

no  Domino  aternam  retributionem.  P atientia grandis  efl 

medela  anima  ,  impatientia  autem  eft-  pernicies  cordis. 

Per  patientiam  enim  expellatur  futurorum  bonorum 
fpes ,  #  qutrd  non  videtur ,  quafi  quod  videtur ,  compre¬ 
henditur. 

A ddit.  Vfque  ad aduentum  Domini ;  quafi  dicat,'non  V . 

fore  patientiam  fempiternam,  fed  huius  virx  termi¬ 
nis  ,  atque  anguftiffimis  fpadis  concludi.  Oecume¬ 
nius  porro  aduentu  Domini  lignificari  putat ,  vrbis 
Hierufalem  euerllonem  ,  Idque  probat  ex  eo  ,  quod 
Ioanncs  f  defeiplo  dixit.  Si  eum  volo  manere, donec-^r  f  cap.ii.n.; 
niam,  quid  ad  /e?  Contendit  enim  loannem  vfque  ad 
euerlam  Hierufalem,  &  paulo  etiam  plus  vixifleji 
idemque  Malachix  teftimonio  confirmat  ,  :qai  aif. 

Ecce  Dominus  venit,#  quis  diem  tngreffus  eius  fuftinebii? 

Denique  idem  Chryfoftomi  teftimonio  confittnar, 

qui  aduentum  Domini  alicubi  pro  Hiero folymkhuo  ' 

excidio  accipi  contendi^ita  enim  explicat  vefba  illa, 

qux  funt  in  Cantico  trium  puerorum  g  .Ita fikt  eonirn  g  Dan.3/40. 

te  facrificmm  noftrtm  hodie  ,#  ad  perficiendum  poft  te, 

Ouid  enim  fibi  vult  poft  te,  mfipofteadjustm  furor  tthis  ae¬ 
ce  ff  erit, acceffit  amem  eo  tempori,  quo  Hterofolyma  Nabti- 
chodonoflr  eft  depopulatus *  Hxc' ex  Chryfoftomo  Or 
ctimenius.  '  7  '  ♦ 


17« 


Epill  B.Iacobi 


Verum  e^o  nihil  dubito  ,  aducntu  Domini ,  hac  A  latet  ekiftimafle  nonnullos  a  illiim  quidem'  diem  a  NicepU!. 

°  •  •  •  "  - - el  daufifle  extremum  ,  fed  mox  rediuiuum  in  coelum  5  *• 

fuifle  tran flatum ;  fed  hocad  propofiti  loci  explaiaa-  lfi<Jor:in  tib! 
tionem  nihil  pertinet.  Mortuum  igitur  fuifle  Ioan-  etymo!. D. 
nem  longe  videtur  probabilius ,  non  tamen  propter-  ^  ll°*  'n  4-<h 


loco  figniticari  vel  diem  tumfq«evitxextremum: 
fu  premam  mundi  claufulam  ,  cum  omnium  morta¬ 
lium  adiones  in  iudiciam  adducentur,  &  lua  cuique 
merces,  vel  fupplicium  reddetur.  Quomodo  acci- 
aep.t  c.j  n  pienda  lunt, qua;  feribit  Petrus a.  Expedantes,  &  pro- 
*  i  !■:  _ • \Trtn  Mmpn  nminn- 


ferant  es 


n  adventum  diei  Domini.  Non  tamen  pernna- 


VII. 


b  cap.  i 


e  Synop. 
<Jloan.ii 


cius  negarim  aduentum  Domini  nonnunquam  eo 
modo  intelligi  polTe ,  quo  Oecumenius ,  &  Chrylo- 
ftomus  indicant  5  de  hoc  vero  lacobi  loco  nulla  ra¬ 
tione  admiferim.  Quae  enim  caufa  fingi  poteft  ,  cur 
hoc  Apoftolicum  praeceptum  tam  angufte  circum- 
feribatur?  An  putandum  eft,  quae  hac  epiftola  feribit 
Iacobus,ad  eos  tantum  pertinuifle  ,  qui  tunc  tempo¬ 
ris  inter  mortales  viuebant?Anexiftimandumeft  poft 
Hierofolymitanum  excidium  patientiam  non  fore 
neceflariam?  Quid  quod  tamdiu  infinuat  Apoftolus 
patientiam  retinendam  efle ,  quoad  eius  frudus  lub- 
fcquatur. 

Huc  enim  agricolarum  exemplum  relero  ,  de  quo 
mox  ;  patientix  autem  frudum  inchoat  quidem 
dies  vitx  vltimus  ,perfede  vero  extremum  iudicium 
afferet,  cum iuftorum  rediuiua  corpora  imn*>rtalita- 
tem  induent.Et  fi  dicendum  fit,  quod  entio  ,  ne  ea 
quidem  loca ,  qux  ab  Oecumenio  afferuntur ,  alio, 
quam  ad  mundi  finem  referenda  videntur  •,  nam  de 
Malachix  verbis  res  plane  videtur  aperta  ,  loquitur 
enim  ibi  de  proprio  aduentu  Chrifti,  fiue  fecundo,vt 
nonnulli  volunt,fiue  primo,vtalij  longe  probabilius 
exiftimant.  Loquitur  enim  de  Angelo  prxeurfore, 
quem  fuiffe  loannem  baptiftam  Chriftus  Dominus 
apud  Matthaeum  b  aperte  reflatur  •,  de  verbis  autem 
Chrifti  apud  loannem, nonnulla  eft  inter  explanato¬ 
res  cotrouerfia.  Cum  Oecumenio  enim  Dorotheus c, 
&c  Theophyladus  •  minus  tamen  probabiliter  len- 
tiunt  ;  alij  fecundum  Ghrifti  aduentum  ihteliigimt, 
non  tamen  fine  hyperbole ,  quafi  fignificct  Chriftus 
loannem  diutiflime  vidtirum  ;  eaque  loquendi  for¬ 
ma  vtacur,qua  vulgo  vei  folemus,  cum  quidpiam  fe¬ 
to  futurum  indicantes, nori  fore  dicijnus  ,  nifi  vfque 
Enan'r^C  10  ad  vltimum  iudicij  diem  ,  qux  eftLeontij ,  &Theo- 
f  fer?  149.de  dori  Mopfuefteni  (ementu,  Alij  denique  fecundum 
temp.  aduentum  abfque  vlla hyperbole,  atque  figura  notavi 

g  I  'an.n.  pUtant ,  quod  afferunt  Eufebius  Emilfenus  c,  Augu- 
V1*1  ftinus  .Rupevtus  ,  &alij. 
bloaati.  jqcc  tamen  propterea  neceflario  fatendum  eft 
k  orat,  de  loannem  adhuc  efle  fuperftitem,  Sc  vna  cum  Elia,  & 
eonfum.Orc.  Enocho  in  paradifo  terreftri  Antichrifti  tempora 
tom.  5.  bi-  praeftolari,vt  laboranti  Ecclefix  vna  cum  illis  fua  au- 
l*1  orande  &®ritace  >  &  do&rma  opera  ferat, quod  Theophyla- 
tratnfig.  6  &us  h,Aretas  , Hippolytus  k  Martyr,Damaf  enus1, 
m  in  vita  Io.  Simeon  n>  Mctaphraftes,&  n  alij  exiftimarUnx.  Nam 
R  Trapezur.  Hieronymus  “.Confotu*,  inquit,  fenio  loannesjexage- 
i"is' verb  'fi  fim0  0ciaM0  P°fi  PaU’onc7n  Domini  at/no  mortuu s  eft.  Et 
fic  eJn  volo  Polycrates  apud  Eufebiu ?  .loannes,sxt,qut  fupra pedtu 
rnanere.Ca-  Domini  recubuit  ,Ephe fi  obdormivit  .T ertulliaans  1,Obiit 
t'ra'Gfn't'  doannes ,  quem  in  aduentum  Domini  remanfururn  fru- 
Ecclef,  °riP'  fttff  fuerat  fpes.Sc  Auguftinus  r  .Sic  eum  ftnqfot, volo  ma- 
p  I1.3. Kiflot .  nere  ,(ine  vulnere  ,ftne  cruciatu  dormiat, & expellet  me,  & 
c-  \ T-  paulo  poft.  Nolo  1 it  ipfe  patiatur ,  m  patere.  Idem  fen- 

qhb.de ani-  tlumai,j .  &  qUCq  magis  ad  rem  facie,  Joanrvesipfe 
t  fetm.149.  aperte  fignificat  Chrifti  verba  fuam  mortem  non  cx- 
de  tcmp.c.4.  cludae,  vtnon  immerito  axgumentetur  Euthymius, 
eos  errare  ,  qui  loannem  mortuum  negant ,  cum  eos 
l4IX  an*  ^oanncs  >pfc  errare  illos  luculenter  doceat,  qui  hoc 
stom.  !.c.6.  ^dfpicantur. 

t  tom  1.0.14.  Accedit  quod  inConcilio  Ephefino  s  Ioannis  re- 
U  a  ^Au'anommautur>&  ibidem  1  Cxlcftinus  in  epifto- 

Hfbrxos'  *  ^  a<^  ^yn°dum  Ephcfinam.  Ioannis,  inquic,  reliquias 
v  hom.de  S  Prafftnts  honoratis..  ld,cnviqtelllgi  poteft  ex  V  I  I.  Sy- 
loan.  nono  11  ,&  Chryfoftomo  lf,-Beda  >’  ,  &c  aliis<Non  me 


lymitanum  excidium, vtehim  ex  Auguftini  fentelitia  c>  Alber! 
diximus, cui  coirientiunt  Eufebius  Emiflenus, <3cRu-  Mag.  inio.  . 
pertiiSjfignificat  Chriftus  loannem  illxfum,non  cru- 
ei  fixum,  alio  ve  violentx  mortis  genere  concifum,aut  e  S‘ 

dilaceratum  permanfurum  yfque  ad  extremum  vitx 
diem, qui  Domini  aduentus  dicitur ,  quafi  dicit  Do¬ 
minus,  volo  eum  viuum,  atque  incolumem  ad  extre¬ 
mam  vfque  fenedlutem  perfeuerare ,  donec  illum  iu- 
“  beanr  mortalitatem  exuere, &  ad  beatam  ,  ac  fempi- 
ternam  vitam  euolare.  Itaque  ciim  Iacobus  ait.  pa¬ 
tientes  eftote  vfque  ad  aduentum  Domini ,  huius  n&ftrx 
mortalis  vitx  fpatium  deferibit. 

Obferuat  autem  Oecumenius  ex  veterum  Patrum  X. 

fehteiitia,  u-vy-podofatatt,  quam1  hoc  loco  Iacobus  com¬ 
mendat  ,  tum  demum  intelligi  ,'cum  inter  nos  ipfos 
iram,  ac  furorem  cohibemus  ,  atque  comprimimus, 
quam  tolerantiam,  feu  longanimitatem  Latine  inter¬ 
pretamur,  xam/u'm  vero  ,  quam  patientiam  feu  fu- 
ftinentiam  dixeris ,  'ad  alios,  atque  extraneos  referri, 
tolerare  enim  atque  in  longum  iram  extrahere  erga 
eosquifjriam  dicitur  ,  quos  vlcifci  vtcunque  poteft; 
pati  vero,ac  fuftinere  quos  nequit  vindicare,  ac  pro¬ 
pterea  colligunt  patientiam  ,  hoc  eft  xaavfsitvbf ,  nun 
C  quam  Deo  tribui ,  cuius  tamen  fAxipoHo/Aid  ,  hoc  eft, 
longanimiras  &  tolerantia  miris  laudibus  celebratur, 
patientiam  vero  hoc  eft,  ■Lvnfacviit ,  proprie  ad  homi¬ 
nes  pertinere, quod  vtrum  verum  fit,  adhuc  ambigo; 
quamuis  enim  fortafse, fi  Grxcarum  vocum  visapud 
prxfertim  prophanos  feriptores  fpc&etur ,  OecCmie- 
nij  obferuatio  vt  plurimum  probanda  videatur  ,  in 
nouo  Teftamento  Cm/a.c,v*  ,  non  fimpiiciter  patien¬ 
tiam  fignificat ,  qua  illata  mala  toleramus  ,  fcd  etiam 
patientem  expeiftationem ,  cfim  Ipeprxmij  duramus 
in  malis  ,  nofque  rebus  melioribus  feruamus ,  atque 
idcirco  interdum  Latine  redditur  ,  perfeucrantia. 

Quomodo  dixit  Paulus  b  Jis  quidem, qui  fecundum  pa-  ^  a,l  Rom.c. 
tientitim  boni  operis, Grxce*v5’  Czm/jLcvC  .pcrfeueraciam  c  /dRoni.8. 

.  enim  boni  operis  neceflario  intelligit; planius  alibi c.  ij. 

Siautem  quod  non  videmus,  [per atrius ,per  patientiam  ex- 
pedamus. G rxee,  <ti  ■csm/uorSf. 

Iam  vero  cum  de  Deo  loquimur ,  facilius  admife-  ^  ^ 
rimudixfdQv/Jiiar,  non  aurem  vtsofxivir  vfuepari ,  fem- 
per  enim  dicitur  Deus  /say.piQofs.©- ,  hoc  eft,longani- 
mis,&  in  multa  lenitate,  &c  longanimitate  hominum 
fcelera, atque  flagitia  perferre;  hic  aurem  Iacobus  /aa- 
xpoGutu/av  commendat,  hoc  eft, longanimitatem,  qux 
tamen  cum  patientia  frequenter, vt  diximus,&  malo¬ 
rum  tolerantia  coniungitur ,  audtore  enim  Hierony¬ 
mo  d  (acutpoBvui*  longanimitatem  fonat,  &  animi  le-  dadGdIat.5. 
mtatem, qua  quis  quamuis  grauia,  &  diuturna  mala, 
forti,  &  conflanti  animo  perfert.  Eft  enim  modera 
rio  qexdam  ,  qua  quis  nori  facile  animo  comrrioue- 
tur,aut  ad  iracundia, indignationem  incitatur.  Apte 
autem  Apoftolus  hac  voce  vtitur ,  cum  Domini  ad¬ 
uentum  expedtandum  doceat ,  iis  prxfertim ,  qui  a 
diuitibus,  vt  fupra  dixi ,  opprimuntur ,  &  calumniis 
appetuntur. 

Ecce  agricola  expeclat  pretiofumftudum  terra ,  exem-  XII. 
pio  a  rebus  humanis  dmfto  longanimitatem  nititur 
perfuadere.  Nefcio  vtrum  verum  fi  t ,  quod  auftorc 
demente  fcripfit  non  nemo,  hunc  Jacobum ,  &  fra¬ 
trem  eiusludam.feu  Thadxum  olim  fuifle  agricolas, 
atque  idcirco  vtrumque  ab  agricultura  exempla  pe 
rerr.  Cerre  agricolarum  exemplum  aptiflimunr  eft 
ad  longanimitatem  perfuadendanL  Vere  enim  dixit 

qui 


Explanatio  Cap.  V.  779 

quidam ,  Spes  alit  agricolas  ;  dum  enim  ia&o  femine  A  poranea ,  feu  matutina  pluuia  decidit ,  icroriiu  vero 


aPfinj.j, 


XIII. 


fcgetum  maturitatem  cxpe&at ,  multa  illi  timenda 
funt,multum  laborandum, fudandumque,  &  optima 
quidem  optat,  multa  tamen  illi  difficilia  cogitanda 
funt,  ferenda  autem  quaxumque  erunt ,  dum  tamen 
fementem  facit,  diuinjeprouidenti*  fele  totum,  fua- 
que  omnia  committat  necefle  eft,a  qua  futura  mellis 
pendet.  Et  profc&o  hacc  noftra  vita  re&e  fementi 
comparatur,ita  enim  alicubi  fcripfit  Dauid  *.  Qui  fe¬ 
minant  in  lacrymisfin  exultatiom  metent  ;  euntes  ibant ,  & 
fiebant  mittentes  femina  fua,  venientes  autem  venient  cum 
:  exaltatione  portantes  manipulos  fuos. 

Et  Salomon  b:  Mane  femina  femen  tuum ,  &  veffere 
b  Ecclcf.n. s  ne  cejfet  manus  tua, quia  nefcis,quid  magis  oriatur  hoc ,  aut 

ilkd,  &  fi  vtruquofimul, melius  em.Eandem  metapho-  1 
ram  fequuntur  Propheta: ,  ita  enim  loquitur- Hiere- 
c  cap,  3,5.  mias  c .  Nouate  vobis  nouale,  &  nolite  fererefuper  (pinas-, 
circuncidimini  Domino ,  &  auferte  praputia  cordium  ve- 
dcap.10.11.  firorum.  Et  Ofeas  d.  Seminate  vobis  in  tufittia ,  &  metite 
in  ore  mifericordi&,&  innouate  vobis  nouale.  Eadem  por¬ 
ro  metaphora  incredibiliter  oblsecatus  eft  Paulus 
c  t.  ad  Cor.  Apoftolus  « .  Quis  plantat  vineam , gr defiuBueius  non 
f  mCn  ?  Ec  paulo*poft.  Sinos  vobis  fpiritualia  feminaui- 

mus ,  magnum  e  fi,  fi  carnalia  vefira  metamus  2  Et  alibi 
cum  de  refurre&ione  difleiit, multa  de  femente  con¬ 
gerit.  Illa  vero  ad  rem  prtefentem  illuftrandammaxi- 
g  i.  ad  Cor.  me  pertinent  ? ,  Qui  parce  feminat  parce  cr  metet,  &  qui 
5’*‘  feminat  in  benedichombus  ,  de  beneditliombus  &  metet. 

b  Ycrf.n.  Nec  ita  multo  h  poft.  Qui  autem  adminiBrat  femen  ^ 
fcminanti,& panem  admanducandum  praftabit,&  multi¬ 
plicabit  femenvefirum  ,  &  augebit  incremmta  fiugttm  iu- 
ftitia  vefira. 

XIV.  Quo  pertinent  etiam  i  .Qua  enim  feminauerit  homo, 
i  ad  Gal.6.8.  foj,c  &  miter,  quoniam  qui  feminat  in  carne  fua  ;  de  carne, 

&  metet  corruptionem, qui  autem  feminat  infpiritu,defpi- 
ritu  metet  vitam  aternam  :  bonum  autem  facierttes  non  de¬ 
ficiamus, tempore  enim  fuo  Hietemus  non  deficientes. Perin¬ 
de  igitur  accipienda  funt  hscc  Iacobi  verba,  quali  di¬ 
cat.  Sic  vobis  perfuafum elle  cupio  fratres ,  vos  inte- 
rim,dum  hac  vitali  aura  fruimini ,  agricoliscffe  perfi- 
mifes,&  nunc  quidem  fementem  facere,  atque  adeo 
vobis  fudandum,  ac  laborandum  elTe ,  expecfcandam 
verb  poli:  mortem  patientias ,  &  longanimitatis  mefi 
fem.  Agricola, inquit,  expellat  pretiofum  fiuBum  terra, 
hoc  eft,  exiguo  ia&o  femine  vberem  melfem  expe- 
clatjita  &  vos  patientiae,  ac  tolerantia:  vcftrae  amplif-  p 
limam  mercedem  Iperare  debetis. Videtur  autem  Ia- 
cobus  hoc  exemplo  potiffimiim  longanimitatem 
perfuadere,vlque  ad  Domini  aduentum;ham  &  agri¬ 
cola  ad  certum  vfque  ,  ac  praefinitum  tempus  mef- 
fem  pKxftolatur ,  donec  accipiat  temporaneum  ,  &  fero- 
tinnm%, 

XV.  £x  Gra:cis  codicibus  aperte  conftat  loqui  Iaco- 
bum  de  pluuia,  ficenim  ait  sus  Ad€»^rov  nyhltuct 
o^ijuoy, donec  accipiat  pluuiam  rempeftiuani,  &  fero- 
tinam,  lic  enim  Scriptura  loqui  lolct.  In  Deuterono- 
k  cap.  ii.  14  rnioaic  Moles  k.  Dabit  plumam  terra  vefira  tempora¬ 
neam, &  fero  tinam, vt  colligatis  fiumentum  ,& vinum,  & 
oleum,  foenumq, ex  agris  adpafcendaiumenta  ,tfr  vtipfi 
!  cap  j.14.  comedatis ,  &  fatitremini.  Et  Hieremias  *.  Et  non  dixe- 

runt,inq\iit,m  corde  fuo,  metuamus  Domitium  Deum  no-  ^ 
firum.qui  dat  nobis  pluuiam  temporaneam, &  feminam  in 
tempore  fuo  plenitudinem  annua  mejfts  cuftodientem  nobis. 
Oleas 10  etiam.  Imbrem  temporaneum ,  &  feminum  ter¬ 
ra  nominat.  Iocl  autem  n,pro  temporaneo  matutinum , 
ac  feminum  imbrem  diftinguit.  Imber  porro  tempora- 
neus,feu  matutinus  ia&is  in  terram  feminibus  adfa- 
cicndam fementem  refertur,  ferotinus  vero  admatu¬ 
randas  fruges. 

Videtur  autem  omnino  Scriptura  Palxftinie  coe¬ 
lum  fpe&arc:in  ea  enim  regione  O&obri  menfe  tem¬ 


ni  eap.  (,4r 
n  cap.i.i3. 


XVI. 


Aprilimenle,  vel  Maio :  cereris  enimanni  tempori¬ 
bus  nulla  fermepluui$  viftfntur.Sicenim  fcribitHie- 
ronymus  *.  Nunquam  in  fine  menfis  Iunij,fiue  menfe  Iu-  a  Amo 54.' 
lio  in  htsprouinciis  ,  maxime <f  in  ludaa  pluuia:  vidimus . 

Quocirca  vt  in  libris  Regum  h  Icriptum  legimus,  b  lib.r.ca.t- 
pro  ingenti  ligno, atque  portento  diebus  altatis  cir¬ 
ca  meflem  pluuia  dccidit.Inde  autem  conirdendatur 
Palcftina ,  quod  opportuno  tempore  coelum  plueret. 
7?m*,ihqUit  Moles  c ,  adquam  ingrederis  pbfildendam,  c  Deuro  1. 10 
non  eft  ficui  terra  tAEgypti,  de  qua  exiifti  ,vbi'  iaclo  femine 
iri  hortorum  morem  aqua  ducuntur  irrigua ;  fed  montuofd 
<ft,&  campeftris  de  coelo  expeBans  pluuiam ,  quam  Domi¬ 
nus  Deus  tuus  femper  inuifit ,  ejr  oculi  illius  in  ea  funt  k 
principio  anni  vfque  ad  finem  eius.  Et  quod  attinet  qui¬ 
dem  ad  aEgypti  terram, de  ea  ita  Seneca  d.  Nemo  ara-  d  lib.4.  nat, 
torum  in  iBigypto  afficit  coelum. Et  Pliniu s-c.^gyptus, 
inquit,  alendis ,  augendifqtte  feminibus  ita  gloriatur ,  vt  C  lD  aQC^" 
nihil  imbribus  coeloque  deberet.  Quo  Ipe&ans  Tibullus 
dixit; 

Te  propter  nullos  tellus  tua  poftulat  imbres 
A rida  nec  plumo  fupplicat  herba  iotii. 

Et  Claudianus, 

tAEgyptus  fme  nube  ferax, imbres  fferenos 

Sola  tenet  fecura  poli, non  indiga  venti 

Gaudet  aquis, quas  ipfa  vehit, Nilof  redundat. 

Patienterigitur  expe&at  agricola  opportuno  tem-  XV 1 1. 
porepluuias,necinterim  otiatur, aut  ceflat,(edea  om¬ 
nia  diligenter  praftat,  qua  futura  meili  vel  neceffa- 
ria  ,vcl  opportuna  cenfenrur.  Porro  Beda  myfticoS 
fenfusfequucus  verba  Latini  Interpretis  ntin^d  plu¬ 
mam,  ledad  firu&um  refert ,  fignificatquc  geminum 
fidelibus ,  fi  patienter  fuftineant ;  fi-u&um  promitti, 
hoc  eft  remporaneum  ,  anirfta-  videlicet  vitam  poft 
mortem; &  lerotinum ,  id  eft  ,  torporis  immortalita¬ 
tem;  vel  temporaneum  in  a&iombus  iuftitia ,  feroti- 
num  iri  laborum  merccde  ,  &  compcnfatione.  Quo 
fpe&afle  ait  Paulum,  cum  ad  Romanos :f  leripfit.  f  cap.s.it. 
Nunc  vero  Uberati k  peccato  .ferui  autem  falli  Deo  habe¬ 
tis  fiuEium  vefirum  in  fanBificationem ,  finem  vero  vitam 
aternam.  Itaque  re&e  colligit  Iacobus; 

8 .  cPatierues  igitur  eBote  &  vos  ,  &  confirmate  corda  ve¬ 
fira, quoniam  aduentus  Domini  appropinquamt.] 

Si  agricola ,  inquit  ingenti  quadam  animi  magni-  I. 
tudine  pluuiam  opportunam  expe&at ,  tametfi  non 
raro  Ipc  fua  frtiftretur ,  miilto  p^ofc&o  magis  magna 
animi  tolerantia  praeftolaridus  eft  vobis  Chrifti  Do¬ 
mini  aduentus,  qui  certo  non  ita  multo  poft  aderit. 

Patientes  igitur, ait, eftote  &  vos,  repetit  autem  eandem 
Graecam  vocem  iJtctxpoQuytiGTt.  Nam  &  eodem  modo 
de  agricola  loquutus  erat.  Dixerat  enim  fietkpo Hv/au*. 
Videturautem  argumentari  Iacobus  a  minori.  Nam 
fi  agricola  pluuiam  ,  aut  frudum  incertum  tanta  ani¬ 
mi  magnitudine  expe&at ,  quanto  magis  .-equum  eft 
vos  Chrifti  Domini  aduentum  operiri  ,  cumprarfer- 
rim  certiflime  venturus  fit ,  &  iam  propemddum  im¬ 
mineat  ;  ita  procul  dubio  alium  rimen  in  finewi  ar¬ 
gumentatur  Paulus  B.  Quoniam ,  inquit,  debet  in  fpe,  g  1.  ad  Coi. 
qui  arat ,  arare ,  &  qui  triturat  in  fpc  fi-uclus  percipiendi.  s*10* 
Eademque  ratione  frequenriflime  fidelium  Ipemeri- 
gir,&  confirmat :  fic  in  praefentia  Iacobus.  Et  confir¬ 
mate,  zk,cordaveftra,  quali  dicat,nolitc  in  aduerfis  de¬ 
ficere, aut  animo  defpondcre,  anipliffima  vos  manet 
apud  Deum  merces  ,  idque  in  aduentu  Domini;  hic 
enim  omnino  vel  cuiufque  mortem  ,  vel  extremum 
iudicij  diem  intelligit.Tuncenim,vtfcribitPaulush,  hi.Cor.4.<\ 
illuminabit  Dominus  abfeondita  tenebrarum,  &  manife- 
ftabit  confilia  cordium ,  &  tunc  laus  erit  vmciiiqttt  h 
Deo. 

Quod 


i8o 


Epift.  B.  Iacobi 


I I.  Quod  procul  dubio  priuatim  in  cuiufquc  obitu  A 
fin^ulis  continget;  vniuedim  autem  omnibus  in  dic 
iudicij.cutn,  vt  idem  Apoftolus  ait ,  reddet  Deits  vm- 
euiqus  fecundum  opera  eius.  Nam  &  C Imitus  ipfe  apud 

r  cap.16.17.  Matthaeum  dixit  3 :  filius  enim  hominis  venturus  eft  in 
gloria  Patris  fui  cum  angelis  fiuis  ,  &  tunc  reddet  vnicuufo 
'fecundum  opera  eius.  Aduentum  autem  Domini  aitap- 
propinquafle.ira  enim  fere  olim,vt  alibi  docufivete- 
res  patres  affirmare  confiteuerant.  H#c enim  dicitur 
hora  nouiflima,S:  vlrima  mundi  #tas.  Nec  dubium 
eft, extremum  iudicij  diem  propius  abefle,quam  olim 
ante  Chriftum  natum.  Quocirca  vere  dicere  potuit 
lacobus,  aduentut  Domini  appropinquauit .  Et  quidem 
fi  de  cuiufque  obitu  fermo  fit,quo  quis  setate  proue-  g 
«ftioriefi eo  minus  abeft  ab  exitu;  quotidie  enim ,  vt 
ait  Gregorius,ad  mortem  feftinamus. 

III.  Exigit  igitur  lacobus  eam  morum ,  vitxque  inte¬ 
gritatem,  vt  non  modo  mors  non  fit  fidelibus,  me¬ 
tuenda,  fed  tanquam  laborum  meta  optanda  ,  quam 
beata  vita ,  &  immortalis  gloria  confcquutura  fit, 
quod  Apoftolus  Paulus  exemplo  fuo  docuit,  eum  ad 

bi.adTitn.  Timotheum  £  fcripfit.  Ego  enim  tam  delibor,  (jr  tempus 

4  6'  refolutionis  mea  inflat ,  bonum  certamen  certam ,,  citrfum 

confitmmaui ,  fidem  feruaui-,  in  reliquo  repofitaefi  mihi  co¬ 
rona  iuslitia,  quam  reddet  mihi  Dominus  m  illa  die  iusius 
iudex ;  non  filum  autem  mfoi  ,fed  (fr  iis ,  qui  diligunt  ad¬ 
uentum  eius.  Quamobrem  apte  ,  congruenterque  r 
fubiicit. 

9.  Nglttemgemifcereft-atres  in  alterutrum  ,  vt  non. indi¬ 
cemini  ,ecce  iudex  ante  ianuam  ajfifiit .] 


1.  Quoniam  cum  longanimitate  vt  plurimum  (quod 
paulo  ante  monui)  rerum  aduerfarum  toleratia  con- 
iungitur,meritb  lacobus  monet  eos  ,  qui  d  diuitibus 
calumnias  patiuntur, aut  alia  quapiam  ratione  vexan¬ 
tur  ,  ne  ingemifeant,  hoc  eft ,  ne  acerbius  querantur 
quafi  grauiora  perferre  ,  ac  tolerare  cogantur  ,  quam 
humana  imbecillitas  pati  queat.  Ita  Beda.  Nolite, in- 
<\uit,ingewifcere ,  qua  fi  vos  maiora  meritis  aduerfa  patia- 
c.Iib.  depa  -mini.  Hoc  enim,  vt  Tertullianus  «  monet  ex  aduerfo 
ticn’  cum  patientia  pugnat.  Addit  autem  lacobus ,  in  alte¬ 
rutrum,  Graece  quafi  dicat,  alius  aduerfus 

alium ;  vt  enim  alias  monui ,  qui  aduerfa  impatienti,  ^ 
atque  iniquo  animo  ferunt ,  inuidiae  plerumque  fti- 
mulis  agitantur  ,  S^aduerfariorum  rebus  fecundis 
nonnihil  commoti,  diuinam  prouidentiam  accufant, 
quia  videlicet, vt  obleruat  Beda  ,  plures  vident  fcele- 
ribus  coopertos  norf  modo  nihil  aduerfi  fuftinere, 
fed  omnibus  propemodum  in  rebus, fecunda  vti  for¬ 
tuna.  Etenim  hinc  potiflimum ,  vt  docet  T ertullia- 
i  iib.de  pat.  nus  d }  ortum  ducit  impatientia.  Natales ,  inqiiit,  im¬ 
patientia  in  ipfo  diabolo  ,  tam  tunc,  cum  Dominum  Deum 
vmuerfa  opera, qua  ficijfet  imagini  fua.id  eft ,  homini  fubie- 
ciffe, impatienter  tulit-, nec  enim  doluiffet ,  fifufhnuiffet ,  nec 
inuidiffet  homini,  fi  non  doluiffer,adeo  decepir  eum, quia  in¬ 
viderat, inuider  at  autem. quia  doluerat ,  doliter  at,  quia  pa¬ 
tienter  vtique  non  tulerat. 

II.  Sicfere  folent  non  leuiter  indignari,  qui  cumma-  £ 
lis  premantur ,  improborum  felicitatem  iniquius  fe- 
fUnt  ’  ^  normuncIuam  Deum  tacite  accufant ,  quos 
uid.  c*>ro'  eleganter  multis  refellit  Seneca  c.  Paternum  .inquir, 
Deus  habet  aduerfus  bonos  viros  animum ,  &  illos  fimus 
amat,&  operibus, doloribufique, ac  damnis  exagitat,  vt  ve¬ 
rum  colligant  robur.  Contra  vero  periculofijfmam  ait  effe 
fe  icitatcm ,  mouet  enim  cerebrum,  mentemque  in  vanas 
imagines  euocat,  multu  inter  falfum,  ac  verum  media  cali- 
gm»  fundit. Tum  fubdit -,  Quidni  fari  us  fit  perpetuam  in- 
f  lib  de  ad  virtutem  fufiinere, quam  infini- 

\^m^.Z'aCTliashmiS  "■***  Plutirchus  f  autem. 

Sguema  mo  um, tat, imperitus  medici  con filium, cur  agro- 


tum  non  pridem ,  fed  poftea  inciderit  ,  fiut  heri ,  tton  hodie 
lauerit ,  conticere  haud  potefi-,  ita  &  de  Deo  firmum'  quid, 
certiimve  aferere  non  eft  hominis  officium  ,  prater  boit  fi¬ 
lum, quod  ipfe  tempus  optir/te  noriit, quo  malitia  medicinam 
adhiberi  conueniat  ,  ac  tanquam  pharmacum  vmemque 
prabeat  fupplicium  ,qnamuis  nonmagnitudine,menfurdqtie 
aquali  ,feu  tempore  vno  eodemve  omnibus  pariter  medea¬ 
tur  deliciis..  •  . 

Er  poft  multa  de  Deo  ira  loquitur, vt  oftendat  ntm  III. 

impietatis  folum,  fed  imperiti#  argumentum  elfe  ,  fi 
quis  Deum  accufet,  quod  improbis  interdum  bene¬ 
faciat  ,  contra  vero  iuftos  rebus  aduerfis  premat ,  & 
diuino  iudicio  acquiefcendnm  effe  docet, cuirl  neque 
caufas,ob  quas  aliquando  improbos  tolerare  ,  ali¬ 
quando  vero  adhuc  deliberante»  pneuenire  fatiits 
exirtimet, mente,  &  cogitatione  comprehendere  ne- 
queamus.Huc  igitur  Iacobi  confilium  fpcQ-zt.Nolite, 
a ix.,ingermfcerem  alterutrum ;  quafi  dicat.  Nolite  diui- 
tum  felicitati  inuidere,aut  niiferam  conditionem  ve  - 
ftram  acerbius  flere, vt  non  iudicemini.  Grtece  ha 
xaTa«ei9»T«,hoceft,ne  condemnemini.  . . 

Neque  enim  dubitandum  eft  iis  grauiflirrium  infi-  I V. 
minere  fupplicium,qui  occulta  Dei  indicia, aut  inue- 
ftigarefepoffe  confidunt ,  aut  ,.quod  longe  deterius 
eft, reprehendere,  ac  damnare  non  verentur.  Sapien¬ 
ter  enim  dixit  olim  Cato  3 ,  in  rebus  diuinis  multum  a  Plutarc.  ia 
effe  caliginis ,  quod  Pompeio  pr#ter  ius  agenti  fuif-  Cat* 
fent  omnia profpera ;  caufam  reip.  tuenti  nihil  fucce- 
deret.  Et  Dauid  b . IufUtta inquit,  ficut montes  Dri,  b  Pfal,  35.7. 
indicia  tua  abyffus  multa.  Significans  nimirum  abdita, 
atque  occulta  neque  inueftiganda ,  neque  vllo  modo 
accufanda  effe.  Tametfienimfxpe  bonis  male,  im¬ 
probis  vero  bene  eft,vtrifque  tamen  pro  meritis  pr#- 
mium,&:  fupplicium  in  fu  premo  iudicio  rependen¬ 
dum  eft.Quamobrem  fubdit  lacobus.  Ecce  index  an¬ 
te  ianuam  ajfifiit ,  quafi  dicat ,  in  hac  mortali  vita  non 
exercet  Deus  iudicium,  nec  fcelcra  vlcifcitur  pro  eo¬ 
rum  magnitudine, &  grauitate  ,’poft  mortem.  tamen, 
pra:cipuequein  fupremo  mundi  die  fummoiure  bo¬ 
na,  malaque  expendit.  Ita  enim  apud  Dauidem  e  lo-  c  Pfal.74.}. 
quitur  Deu s.Curn  accepero  tempus ,  ego  iusliti.ts  indica¬ 
bo  ;  hoc  eft ,  fiimma  cum  iuftitia  iudicium  exercebo. 

Itaque  impij  fempiterno  fupplicio  cruciabuntur, con¬ 
tra  vero  iufti  #uo  fruentur  fempiterno. 

Quanquam  autem,vt  modo  dixi,diuinonmi indi-  V. 

ciorum  ratio  abdita  eft ,  atque  occulta ,  neque  curio- 
fius  inueftiganda  eft  ,  non  tamen  quifquam  poteft 
exiffimare  hac  rerum  perturbationem  temere  a  Deo 
permitti,  cum  &  vere,&  fapienter ,  vt  alias  docui  ,-a 
prifeis  patribus  mulr#  fine  excogitat#  ratiories  ,  cur 
iuftirebus aduerfis  exerceantur,&  impij,  atquefcele- 
fti  profpera, & felicia  omnia  confequanrur.  Ait  autem 
lacobus  iudicem  ad  ianuam  afliftere ;  an  quia  prope 
iara  iudicium  immineat  ?  Ita  (ane ,  vt  paulo  ante  mo¬ 
nui, loqui  folebant  veteres  Patres  :  an  quia  Iudex  pr? 
foribus  Ipe&er  omnia ,  &  fingula  diligenter ‘  expen¬ 
dat, nec  quidquam  eorum  ,qu#  in  terris  fiunt ,  cum 
latere  poflit  ?  Hoc  mihi  quidem  longe  videtur  pro- 
babilius,vt  iuftos  ibletur  lacobus. &  idcirco  moneat 
eorum  calamitates  nequaquam  Deum  latere  ,  fed  iis 
parare  immortale  illud  prtemium ,  de  quo  Paulus  d.  d  i.ad  Cor, 
Quod  momentaneum,  inquit,^,  &  leue  tribulationis  no-  4,17- 
firs.  in  fiublimitate  suemum  gloria  pondus  operatur  in  nobis 
non  contemplantibus  ea,  qua  videmur,  fed  ea ,  qua  non  vi¬ 
dentur.  Qua  enim  videntur  temporalia  fiunt ,  qua  autem 
non  videntur,  aterna. 

Idem  ycro  iudex  impiorum  fcelera  intuetur ,  &  VI. 
quanquam  in  pr#fentia  diflimulat ,  fupplicij  tamen 
tarditatem  grauitate  compcnfiibit.  Ira  enim  loquitur 
ipie  Dominus  apud  liaijim  e.  Dominus  ficut  firtts  egre-  e  c3p.41.ri 
dietur,  &  ficut  vir  pra  liator  fufeitabit  gelum-, ■ vorifirabhur, 

&  clama 


Explanatio  Cap.  V. 


i8i 


&  clamabit,  fuper  mimicos  fuos  confirtabuur.Tacui  (emper,  . 
filui,pattetis  fui,  fient  parturiens  loquar,, diffpabo,&  abfor- 
bebo  fimul.  Quo  loco  Hieronymus.  Efi, inquit,  fenfus, 
diu  vos  delinquentes  fape  portamfed  quia  antea  tacueram, 
nequaquam  vitra  reticebo  ,  &  quomodo  pariens  in  lucem 
profundit  mfhmem,&  apertum  facit  effe,  quod  prius  clau- 
-  fum  in  vifceribus  tenebatur,  fic  ego  dolorem  meum,  &  dif- 

fmulationem,  quam  femper  habui  fuper  feleribus  vefirts, 
nunc  profero ,  &  difjfipabo  veBra  confilia.  Itaque  quod 
idem  Hieronymus  monet,nuttc  quidem,  vt  ait  Salo- 
aEccleC).7.  mon  3 ,  tempus  efi  tacendi:  erit  aliquando  loquendi 
tempus,  iuftamque  fententiam  proferendi. 

V  1 1.  Eodem  ni  fallor, fpe&ant  Dauidis  b  verba.  Peccatori 


neque  cellare, Gloria  (ludium ,  inquit  Plutarchus,  ex 
cu(fitamorem,voluptatumclauum,vt  'aiunt, elatio. ha.  Pau 
lus  a  Phibppenfes  ad  fui  imitationem  hortatur.  /w;»-acai’.M  7» 
tatores,inqnit,mei  e  flo  te  fratres ,  & obfiruate  eos  ,  qiti  ita 
ambulant, fu  ut  habetis  firmam  noffrd.  Gratca 'exempla¬ 
ria,  fient  habetis ,  inquiunt,  formam  nos  «olidi  *>«■* 
russo*  fi/ads  quali  lignificet,  fe  vira,  ac  moribbs  virtu¬ 
tum  exemplar  prasbuifle.  Fodemque  modo  accipio, 
quod  Petrus  b  Apoftolus  Epifcopis  praecipit.  Nequeb  CP-IC?P* 
vt  dominantes ,  inquit ,  in  cleris  fed  forma  f adi  gregis  ex  *' 
animo.  Graece  tttu'  r,™  fi/jo/jfyoi  quali  dicar ,  exem¬ 
plaria  gregis  veftri.  Nec  dubitandum  ell  eodem  fpe- 
dafle  Chnftum  Dominum  ,  cum  apud  Matthaeum  f  c  cap.  i  ai. 


b  Pfal.4j.1S  autem  dixit  Deus.quare  tu  enarras  iufiitias  meas,  &  afiu-  B  dixit.  Sic  luceat  lux  veslra  coram  hominibus  ,  vt  videant 

te  rlrinrrnc.  •  .  n  . .  _ . , . . . ,rl _ 'C _ ^  . .  _/2 .  :  : _ 


8c  deinceps.  mis  tefiamentum  meum  per  os  tuum.Tu  vero  odifiidifcipli- 
nam,  &  proiecisli  fermones  meos  retrorfum  •,  fi  videbas  fu¬ 
rem, currebas  cum  eo,  &  cum  adulteris  portionem  tuampo- 
'  nebas-, os  tuum  abundauit  malitia,  &  lingua  tua  concinna¬ 
bat  dolos.Sedemaducrfus  fratrem  tuum  loquebaris,  &  ad- 
uerfus filium  matris  tua  ponebas  fcandalum\hac  ficifli,  & 
tacui, exifiimafii  inique, quod  erotuiftmilu ,  arguam  te  ,  & 
fiatuam  contra  faciem  tuam.Hqc  porro  iudicij  recorda¬ 
tio  eft  veluti  mediamentum  aduerfusommum  fcele- 
rum  morbos  ,  &  iuftos  quidem  in  ofttcio  continet; 
improbos  a  flagitio  tcuocar.  Re&e  enim  alicubi  Icri- 
clib.de  fera  bit  Plutardhus  c.  Quemadmodum  Huna  fiificaf  coa- 
nuro.rindic.  gulum,acfera  alia  quamplurima  aliquid  falubre,agritudi-  ^ 
nibufif  humanis  vtile  in  fe  continent ,  ita  qutbufdarn  ,  qui 
fano,  animaduerfioneque  indigere  videntur,  Deus  amari¬ 
tudinem  quandam  tyranni  inexorabilem ,  vel fauam  prin¬ 
cipis  cuiufdarn  asferitatem  immittit ,  necpriiis  ab  afflidio- 
rte, ac  perturbatione  defifitt,  quam  agritudinem  omnem  ex¬ 
pulerit  ,  pemtufque  morbum  purgauerit.  Quamobrem 
impij,  dum  iuftos  premunt  ,&  vexant ,  merito  com¬ 
parantur  virgae,qua interdum  pater  filium  caedit,  led 
eam  tamen  poftmodumm  ignem  coniicit:  non  aliter 
Deus  impiorum  improbitate  iuftorutn  animos  per¬ 
purgat, fed  illam  demceps  fempiterno  incendio  apud 
inferos  cruciat. 


Exemplu 

pintas. 


n  accipite  fiatres, laboris ,  cr  patientia  Pro¬ 
ni  loqunti  fitnt  m  nomine  Damini.  ] 


I.  Prophetarum  allato  exemplo  ,  fideles  magis ,  ac  1 
magis  confirmat, 8c  ad  malorum  tolerantiam  inflam- 
mac:In  iis  enim, quae  ad  mores  percinent,plusadper- 
fuadendum  virium  habent-exempla, quam  rationum 
d  ep.  ii.  momenta. Quamobrem  lapienter  monuit  Seneca  d . 

Sonum  aliquem  eligendum  virum  ,  ac  femper  ante  oculos 
habendum, vt fictanquam  illojpedante  viuarnus,&  omnia 
e  cp.103.  tanquam  illo  vidente  faciamus.  Et  alibi e.  Cogita,  inquit, 
quantum  mbis  exempla  bona  profint  ,fcies  magnorum  vi  ¬ 
rorum  non  minus  memoriam, quam  prafentiam  effe  vtilem. 
f  lib.  1.  dc  Denique  f  virtutum  exempla  cum  iis  rebus  confert, 
tranq.Tit.c.3  qU2  l0nge5lateque  odorem  fundum ,  nec  Iblum  ob- 
ledtant,led  etiam  profunt.  Vt  falutaria. inquir,  qua  ci¬ 
tra  gufium,  tadumque  odore  proficiunt ,  ita  virtus  vtilita- 
k  longinquo ,  &  latens  fundit  ,fiue  expatiatur. 


opera  veslra  bona^dr glorificent  patrem  vefirut», qui  in  coe¬ 
lis  efi.  Hoc  enim, vr  ait  Ambrofius'1,  pertinet  ad  per- d  Luc.  j. 
fcdfcam  iuftiriam,  vtquod  alterum  facere  velis,  prior  ipfi 
incipias, &  ruo  alios  horteris  exemplo. 

1  ta  olim  e  Abimelech  arrepta  fecuri  procidit  arbo-  III. 
ris  ramum, impolitumque  ferens  hume to  dixit  ad  fo-  c  Iud.cj.48 
cios,  quod  me  videtis  facere, cito  facite.  Eodem  modo  lo¬ 
quitur  audtor  1  imperfecti.  Fodis  enim,  inquit,  priuf-  f  hom.  4.  ia 
quam  verbis  praccpta  implenda  ,  id  enim  optimi  magisiri  Matth. 
munus  e(l,\ t  enim  fcribitBernardus  '  .Validior eft  ope-  g  fer.59.Cat. 
ris, quam  oris  vox-,  fac  ,vt  loqueris, &  non  foliirn  me  facilius 
emendas  fed  te  quoque  non  leui  liberas  probro.  Non  iam 
pertinebit  ad  te, fi  qyis  dicat ,  quod  efi  apud  Mauhsum  h ,  h  cap.  13.4. 
alligant  onera  grauia ,  er  importabilia  ,  &  imponunt  ea 
in  humeros  hominum ,  digito  autem  fuo  nolunt  ea  mouere: 
fed  neque  illud  verearis  oportet ,  quod  efi  apud  ‘Taulum  « .  i  ad  Rom.i, 
Tu  qui  alios  doces,te  ipfum  noti  doces  ?  Et  in  camdem 
fententiam  Chryfologus  k.  Magisler  verus  .  inquit,  k  fer.  147. 
quod  verbo  ajferit ,  demonfir at  exemplo-,  maoifierium  fiat 
de  fidentia  ,  fed  magifterij  aufloritas  conflat  e  vita, docen¬ 
da  faciens  obediemern  perficit  auditarem.  Quam  ob  cau- 
fam  re&e  Chryfoftomus  praelulem  citharas  fimilcm 
dicit  operum,verborumque  confonantia  prxclarum. 

Hic  inquit  ,velut  muficus  optimus  auream  citharam  mo¬ 
dulatus, fonorurn  confonantia  vniuerfum  excitat  theatrum. 

Huius ,  addit,  non  foni  icfuum, fed  confonantia  verborum , 
confonantia  operum  plurimam  nobis  affert  vtiliratem. 

Quas  cum  ita  fint  fandorum  prophetarum  exem-  I  V. 
pia  fpedanda  monet  Iacobus.  Nam  vt  lcribir  Beatus 
Gregorius 1 ,  cognitioni  hominum  diuinadifyenfatio quoti  Pizfa.mor. 
iisftos'  exhibuit ,  qua  fi  tot  afira  fuper  peccantium  tenebras  caP'^‘ 
ccelum  mifit.  Et  alibi Narrat, inquit  ,fcriptt*ra  gefta  mlib.mor.x. 
fandorum ,  &  ad  imitationem  corda  prouocat  infirmorum,  c.i. 
dumque  illorum  vidricia  facla  commemorat ,  contra  vitio- 
rumpralia  debilia  noslra  cbfirmar.Necpac  aliter  Bernar- 
dus  n  .Semper,  inquit, optrapretium  fandoru  fertbere  n  in  praf). 
illuslres  vitas, vt  fint  in  freculum,cir  exemplu,  ac  quoddam  vir.  S.  Ma- 
vclut  condimentum  vita  hominis  fuper  terra.  Per  hoc  enim lacb< 
quodammodo apudnos  etiam  pofi  mortem  vittiint,  multoffi 
ex  iis, qui  viuentes  mortui fum,adveram  prouocant,  &  re- 
uocanr  vitam.  Prophetas  igitur  patientiae  documenta 
dedilfe  Paulus  aperte  docet  °.  Mi]  vero, inquit,  ludi-  0  ad  Heb.n. 
bria,&  verbera  experti, infuper  &  vincula, &  carceres, la-  3«. 
pidati  funt,  fedifunt ^tematufitnt , in  occifione gladij  mortui 


Cfcvtirurfuo  iure  ,  fiue  precarios  habeat  accejfus  ,  cogitur-  E  funt,circuierunt  inmelotis, in  pellibus  caprinis  egentes. 


que  vela  contrahere ,  fiue  otiofit ,  mutaque  efi ,  er  angufio 
circutnfiripta,  fiue  adaperm  in  quocunque  habitu  efi ,  pro- 
defi.  Quid  I  Tu  parum  vtile  putas  exemplum  bene  quie- 
fcentis* 

II»  Huc  pertinet  infiguis  illa  morum  mutatio ,  quam 
g  m  Gracis  jn  Themiftocle  comemorat  Plutarchus  g ,  cum  enim 
aP°P  t^gm.  adol^fcens  compotatiojiibus,ac  mulierum  amore  te¬ 
neretur  implicitus,  poftqaam  Milciades  Imperator 
apud  Marathonem  barbaros  deuicit ,  nihil  vifus  eft 
praeter  decorum  agere.  Interrogatus  autem  ,  qux  tam 
lubitx,  ac  repentinas  mutationis  caufa  elfet ,  Milcia- 
dis,relpondit,  trophasum  non  patitur  me  dormit, e 
Bsned.  Infimum,  in  Epifi.  Canon. 


gusliat  i, affiiclt, quibus  dignus  non  erat  mundus  ,  in  folitu- 
dinibus  errantes,  in  montibus,  &  fpeluncis  ,  &in  cauernis 
terra.  Exemplum  igitur  ait  accipite  laboris, &  patien¬ 
tis,  Grasce  «olko -raSdoif  hoc  eft  vexationis, &  ami&io- 
nis;mulra  enim  illi  non  modo  forti,  &  conftanti,  fed 
hilari  animo  pertulerunt ,  quod  deinde  in  noui  Tc~ 
ftamenti  martyribus  luculentius  cernitur. 

Certe  DauidP,  prettofa,  inquit,  in  conffieflu  Domini  V. 
mors  fandorum  eius.  Pretiofa  porro  mors  ,ait  Cypria- p  Pf.i  1  s-ic 
nus  ^,qua  emit  immortalitatem  pretio  fui  f anguinis ,  qua  9  «P- 1 1 
accepit  coronam  de  ce fummatione  virtutis.  igi¬ 

tur  labore,  vexation  e, afflidionemqucfignifacat,eoiu 
.  Q__  prxler 


i8^ 


Epift.B.  Iacobi 


praefer  tim, qui  effufo  {anguine  mortalitatem  exuerut,  A 
quales  fuerunt  Abel ,  Ilaias,  Hieremias ,  Zacharias, 
de  quibus  in  Euangelio  Chriftus  Dominus.  Ecce  ego 
mitto  ad  vos  rProphetas,&  Scribas,  &  ex  illis  occidetis, -CT 
crucifigetis, &ex  eis  flagellabit  is. in  Synagogis  vejhris  ,  &c. 
vt  veniat  [aper  vos  omnis  [anguis  iufius,  qui  effufut  eft  [u- 
per  terram  a  [anguine  Abeliusli,v[que  ad  [angtanem  Z<i- 
charufili)  Baracchi£,quem  occidifiis inter  tcrnplum,&  al¬ 
tare.  Addu,8c  patientias, Graece  /mupo9i natas  quam  po- 
tiffimum  fuaderc  nitebatur.  Denique  Prophetas  eos 
nominat  ,qinloquuti  [uni, inquit, in  nomine  Domini  .Ve¬ 
ros  videlicet  Prophetas  inteljigens,qui  diuino  {piritu 
afflati  qu?  ceteris  agenda  proponebant,reipfa,5c  mo¬ 
ribus  exprimebant.  Et  quidem  merito  hos  potiflimu 
{pedandos  proponit ,  hos  enim  etiam  Sapiens  imi- 
aEecIe.44*1  tandos  docet a.  Laudem m .\nqx\it, viros glorio[os,& pa¬ 
rentes  noflros  in  generatione  [na.  Paulo  autem  poft,cum 
b  ▼eif.s'.  eorum  dodrinam  prudentiamque  laudaflet,fubdit b , 
homines  diuites  in  virtute  pulchritudinis  fludium  haben- 
c  ad  Hcb.ij.  Paulus  c.  Mementote  prapofi torum  veftrorum  ,  qui 
7'  vobis  loquuti[unt  verbum  Dei  ,  quorum  intuentes  exitum 

conuer[atioms, imitamini  fidem . 

ii.  Ecce  beatificamus  eos, qui [uftinuerunt [ufifcrentiam  Iob 
audisUs,&  finem  Domini  vidiflis ,  quoniam  mife- 
ricors  Dominus  eft,&  mifierator. ] 

I.  Quid  attinet, inquit, miris  eos  laudibus  celebrare, 

atque  in  coelum  tollere, qui  fortiter, ac  ftrenue  tolera¬ 
runt  aduerfa,  fi  eos  pigeat  imitari  ?  Certe  non  firuftra 
eorum  conflantia  ,  atque  animi  magnitudo  in  facris  C 
literis  commemoratur.  Nam  vtait  Clemens  Alexan- 
d  hbr.  ?  .pe-  drinus  d  in  vtramque  partem  plurimum  valet  exem- 
elf  i  j  mor  P^a’^  vt  f^ribic  B.Gregorius  e,ad  (pintam innouandum 
c,  7.  valde  exempla  patrum,  &  [acri  eloqui  j  pracepta  nos  adiu- 

ttafti  [enim ,  ait, [anciorum  opera  in[picimus ,  cjr  dtuims 
iujfwmbus  aurem  prabemus,alia  nos  contemplat  a, alia  au¬ 
dita  [accedunt, &  cornoftru  torpore  non  confiringitur,  dum 
imitatione  prouocatur .Quo  pertinere  putat  preceptum 
{  eap.tf.  illud, quo  in  Leuitico  f  praecipitur, igne  in  altari  fem- 

per  ardere,&quotidianis  lignis  Sacerdotis  opera  quo¬ 
tidie  foueri.  Sacerdos  ergo, inquit, in  altari  ignem  nutries 
quotidie  ligna  [ubiiciat,  id  eH,  fidelis  quifjue  ne  in  eo  cari¬ 
tatis  flamma  deficiat ,  in  corde  [w  tam  exempla  proceden¬ 
tium,  quam  [aera  Scriptura  tcjiimoma  congerere  non  fiefi- 
ftat,nam  qitafi quadafometaigni  dare  e(l  in  excitatione ca-  ^ 
ruatis ,  vel  exempla  patrum ,  velprocepta  dominica  mini- 
flrare,quia  etenim  interna  nouitas  nofira  ip[a  quotidie  bu- 
iUs  vito  conucrfiatione  veter aficit ,  ignis  ifle  adhibitis  lignis 
nutriendus  efi ,  vt  dum  per  vfum  [e  nofira  vetuflatis  exte¬ 
nuat,  per  Patrum  teftimoma,&  exempla  reuuiificat. 

1 1.  Et  poft  nonnulla. Ignis  enim  ifte  in  altari  Domini ,  id 
eftjn  corde  noflro  citius  extinguitur ,  nifi  folerter  adhibitis 
exemplis  patrie, &  dominicis  teflimoniis  reparetur. Et  mul- 
g  li.i7.m0r,  ta  deinceps. Et  alibi  8  allatis  Dauidish  verbis.  Illiimi- 
c.6.alias  5.  nans  tu  mirabiliter  a  montibus  atetnis.Oui  enim,  inquit, 

•  7  S  •  5-  oriente [olem  contemplari  non  valet, irradiat  os  montes  afpi- 
cit,&  quia  [ol  ortus  fit,  deprehendit.  Ex,  aternis  ergo  monti¬ 
bus  nos  Deus  illuminat , quia  per  admiratam  vitam  patrii 
procedentium  radio  nos  fm  claritatis  Uluftrat .  Poftmo- 
dum  vero  ex  veteri,  acnouo  Teftamento  omniu  pe-  E 
c  n  ^5°«  yirtutum  exempla  profert.  Rurfus  1  explicans  ver- 
.  1 .  a  uis  .  ba  illa  Iob  .Vel  quis  tetendit  fitpeream  lineam-, [uper  hanc 
enim,  ait,  terram  linea  tenditur ,  quando  eleSla  vnicuiqke 
animo  ad  [umendam  viuendi  regulam  patrum  proceden- 
fe •  tUim.  exempla  monftrantur  ,  vt  ex  illorum  vita  confideret , 
Ez°ch!*' ^  “ttibus [eruet. Denique  alibi k . In [criptura, 
^mmmiuprodicamenta  operis ,  &  exempla  virtutis, 

*7 etur^d  agere  etiam  corporaliter  debemus,  ibi  hoc , 
auo  a  0Peranduni  proripitur  in  [anciorum  virorum,  ac 
fortium  actione  monHratur.  Et  pofl  pauca.CV.tfi  Pia  pro¬ 


cedentes  iufios  fortiter  egiffe  eognofrimus,&  ipfi ad  fortitu - 
dinem  bono  operationis  accingimur , [anciorum  exemplo¬ 
rum  fiarnma  animus  legentis  incenditur ,  videt  quo  fortia 
ab  eis  [alta  funt ,  &  valde  indignatur  [ibi ,  quia  talia  nort 
imitatur. 

Eodem  pertinent  quae  luculenter  feribit  Chryfo-  III. 
ftomus  a,fe  enim  ait  no%n  nudis  rationibus  in  medium  a  orat.6-.noa' 
allaris^ed  etiam  exemplis  propofitis  ad  virtutis  ftu-  logeapnnc. 
dium  auditores  inflammare.  Mox  vero  fingularu  vir-  tom'5' 
tutum  exempla  proponenda docetpSc ne  eunda, qu^ 
ad  hunc  locum  pertinent  ,  curioflus  perfequar ,  adii- 
ciam  tantum  clegantiflima  Gregonj  verba, qui  vt  fo-  b  1  par,  pjf, 
let, ad  morum  dilciplinam  refercns,quodolimSacer-  c.i. 
doti  praeceptum  erat, vr  patriarcharum  nomina  in  pe-  ; 

dore  geftavet,adfiriples,  inquit, patresfempenn peilore 
ferre, efi  antiqiioru  vitam  fine  intermiffione  cogitare.  Nam 
tunc  Sacerdos  inreprebenfibUiter  graditur ,  ciim  exempla 
patrumprocedentium  indefinenter  intuetur, cum  fianriomm 
vefligia fine  cefiatione  confiderat,&  cogitationes  illicitas  de¬ 
primit, ne  extra  ordinis  lirnitem'operis pedem  teneat.  Ssepe 
enim,vt  eft  hominum  natura  blanda  conciliatrix,  8c 
quafriena,{ibi  plurimi  perfuadctqusda  humariis  efle 
viribus  maiora, nec  pofle  in  hac  imbecillitate-, morta¬ 
li  tateque  naturae  prsftari ,  ted  ex  fuo  ingenio,  atque 
aegritudine  eseteros  fingunr,quos  eleganter  alicubi  *  c  inpwccp. 
perfliingit  GregoriuS  Nazianzenus,  licefum  cecinir. a<^ ^ir£' 

Hi  fieri  non  pofle  putant,' vt  carnea  moles 
Fulgeat , expendunt  propriis  qui  fiordtbus  omnes. 

A fl  ogri  eft  oculi  nigrantia  cernere  coeli 
Sydera, ficte  Ilus,  quamuis  immota  quiefeat, 

Voluituripfd  tamen  caca  vertigine  captisi 
Quamobrem  cum  mira  quaedam  aliorum  dida,  I  ^ 
fadave  leguntur,  fapieftter  monet  Plutarchus  d ,  non  d  de  anim* 
effle  iis  abroganda, aut  infi/mahda  fide,  fi id  cum  admiratio¬ 
ne, simulat  ione,  afflatu  quafi  numinis  aliquo  pericu  lu  fkcie- 
du,&  fpecimcn  capiendis  in  minoribus  ad  maiora  fui  ipfius 
non  meditanda  fuga, neque  cura  abiicienda  animi  fui, ne  que 
^«frfWrXPrudenter  enim  illud  eft  i  Cafliano  c  obfer-  e  li-4.de  in* 
uatu,  exempla  imitationis,  ac  vitxperfedaeapaucis,  ftic-  rcnunc, 
imo  ab  vno,vel  duob\is,no  a  pluribus  defumeda  efle.  c'4°' 
Loquitur  autem  Iacobus  praecipue  de  patienciae  V. 
exemplis.fae^nquit,  beatificamus  eos ,  qui  fufUnuerunt. 

Graece  f/etxaeifrfjitr  vsmuiirorTax  beatos  ducimus, 
aut  praedicamus  eos  ,  qui  fuftinenr ,  aut  tolerant  ad- 
uerla,de  quibus  loquitur  Paulus f  his  omnin<l>  verbis,  f  ad  Hebt. 
Ideoque  &  nos  tantam  habentes  impofitam  nubem  tefimm,  I1,'nPtinc‘ 
deponentes  omne  pondus ,  &  circumflans  nos  peccatum  per 
patientiam  curramus  ad  propofitum  nobis  certamen ,  afpi- 
cientes  in  auBorem fidei,&  confummatorcm  le[um,qui  pro- 
pofito  fibi gaudio fuftinuit  crucem  confufione  contempta.  Et 
mox  {pedandum  maxime  docet  exemplum  Chrifti, 
atque  ait. Recogitate  eum,  qui  talem  fuftinuit  d  peccatori¬ 
bus  aduerfumfemetipfumcontraditlionem,vt  ne  fatigemini 
animis  vefibris deficientes.  Beatificamus  autem  dixit, hoc 
eft.felices,ac  beatos  ducimus  ,  8c  oratione  praediieaJ 
mus, flue  quia  cos  iaiti  beata  vita,aeubque  fempitertio" 
perfrui  non  dubitamus  ,  flue  quia  eorum  adiones, 
prscipueque  conftanriam,animi  magnitudinem,  de-  • 
nique  patientiam  ,  eximias  qualdam  virtutes,  8c  im¬ 
mortalitate, ac  beatitate  dignas  cenlemus; 

Nam.eriam6toici  iapienteil,ac  virtute  prsadim  fo-  V 1. 
liim  beatum  pradicabanqde  quo  Seneca  8 .Si  vis  vti-  g  ep.4j-fi* 
que,inq\fit,  verborum  ambiguitates  diducere, hoc  nos  doce , 
beatum  eu  non  effle ,  quem  vulgus  appellat,  ad  que  pecunia  ^  ho_ 
magna  confluxit , [ed  illud  cui  bonum  omne  in  animo  eft  minis  felici- 
ereclum,  &excelfum,&  mirabilia  calcantem, qui  neminem tatc  dl^Tctit. 
vidit,  cum  quo  fi  comm.it  at  uni  vellet,  qui  hominem  ta  [ola 
parte  exiftimat ,  qu.i  homo  efi,  qui  natura  magifira  vtitur , 
ad  illius  leges  componitur  ,fic  viuit ,  quomodo  illa  pr&fcri - 
pfit ,  cui  botia  fita  nulla  vis  excutit  ,  qui  mala  in  bo¬ 
num  vertit  ,  certus  iiJ.icij  ,  rncor.cuffus  „  intrepidus , 

quem 


Explanatio  Cap.  V. 


183 


quem  aliqua  vis  mouet, nulla  perturbat, quem  fortuna  cum  A  enim  vmbra  corpori,  &medacium  potet  corruere  veritati. 


in  eum ,  quod  habuit ,  telum  nocentiffmum  vi  maxima 
intorjit , pungit,  non  vulnerat ,  &  hoc  raro.  Ita  Chri- 
acap.5.10.  ftus  apud  Matthaeum  3 ,  beatos  eiTe  eos  dixit,  qui 
multa  aduerfa  tolerant.  Beati ,  qui  perfequutionem  pa¬ 
tiuntur  propter iusiitiam,  quoniam  ipforum  efi  rtgmnficoe- 
lorum,&c. 

V  1 1*  Quam  quidem fententiam,  vt  obferuauit  Chryfo- 
b  hom.1j.1n  ftoirius  1  ,  propterea  extremo  loco  protulit  Chriftus, 
tr'  quod  oporteat  eum ,  qui  aduerfa  toleraturus  iit ,  iis 
omnibus  virtutibus  eiTe  ornatum,  qux  antea  enume¬ 
ratae  fiint,  &  patientiam  voluit  in  ea,  veluti  aurea  ca¬ 
tena  extremum  eiTe  anulum,  quam  ob  caufam  Pau- 
eadRo.  5.3.  Jus  c  gloriari  fe  dicit  in  tribulationibus  ,  Apoftoli  in 
d  e*p.  5-  4i-  Apoftolicis  d  ,  ibant  gaudentes  d  confpettu  conalij  1 
quoniam  digni  habui  funt  pro  nomine  / efucontumelia  pati. 
eep.  1.4.15-  Et  Petrus  *.  Communicantes  Chrifli  paffonibtss  gaudete. 
f  Mat.  j.ii.  Et  Chriftus  ipfe  ' .  Beati  e  fis  citm  maledixerint  vobis, & 
perfequuti  vos  fiierint,  &  dixerint  omne  malum  aduerfiim 
vos  mentientes  propter  me ,  gaudete .  et?  exultute,  quoniam 
merces  vefira  copiofd  ejl  in  exiit  ;  ftc  enim  perfequuti  funt 
‘Prophetae .qui  fuerunt  ante  vos.  Quamobrem  de  Bearo 
gfer.de  tripi.  Andrea  feribit  Bernardus  g .  Non  modo  patienter fed  tr 
gen.bon.  libent  er, verum  tr  ardenter  ad  termen- a, ficat  ad  ornamen¬ 

ta, ad  poen.u  ficut  ad  deliciat  beatus  Anireas  properabat. 

Et  de  Agatha  Virgine  canit  Ecclcfia.  Agatha  Utijfme , 

&  gloriam  er  ibat  ad  carcerem, &  quafi  ad  epulae  inuitata 
agonem  fuum  Domino  precibus  commendabat. 

VHP  Mors  pono  ipia,quae  malorum  omnium  extre- 
h  lib.  13.  de  mura  putatur,  cum  iit,  vt  ait  Auguftinus  h,pxnana-  ^ 
ciuit.c.tf.  fcentifyfipro  iufitia.  pietateque  pendatur ,  fit  gloria  rena- 

fcentis.  Piget  in  praefentia  gentilium  exempla  profer¬ 
re  ,  qui  accrbiflrmos  cruciatus  fortiter  pertulerunt, 
i  lib.adMar-  quos  eleganter  attingit  Tertullianus'5  ,qui  bene  lon- 
tyr.  c.  3.  &  gam  orationem  ita  concludit.  'Tanti  vitreum  ?  quanti 
*  ’  ver ummargaritumi  Quis  ergo  non  libenti ffime  tantum  pro 

vero  habeat  erogare  quantum  ali j  pro  fatfol 
I X.  Sufferentiam  lotb  mdiflis ,  dr  finem  Domini  vidi  fi  is. 

Egregie;  cum  enim  de  patientia  agat, lobi  patientiam 
c6mcmorat,tanqua  eximiu,  ac  praedatu  cius  virtutis 
exemplum,quippequi  inde  patientiflimi  cognomen 
adeptus  iir.Paffus  eft  enim  bonorum  omnium,  &  fi¬ 
liorum  ia&uram  acerbiffimis  corporis  cruciatibus, 
doloribuique  affe&us  ,  vlceribus  plenus  ianie  toto 
corpore  manabat.  Et  praeterea  vxor  importuna  ,  & 


Sic  etiam  lacobus  in  praefentia  lobi  hiftoriam  tan-  X I. 
quam  rem  vere  geftani  c6memorat;cu  praeferrim,  vt 
fapienter  obferuarur  i  Chryfoftomo  -  in  parabolis  a  ho.  de  di- 
propria  viroru  nomina  non  exprimantur. Quo  modo  uice> 
etia  loquitur  Tertullianus  b.Srnomina  inquit, abf luta  bli.de  refur- 
funt  rerum, vt  nihileoru  in  parabola  comprimi  polii/  ,nec  ea  car.c.33. 
tn  parabolis  comprimantur ,  atque  ita  corporalia  defenden¬ 
tur,  vt  corporalibus  de  Minata, id  efi.no  jpiritualia.quia  non 
figurata.  In  lobi  autem  narratione  non  modoipiius 
nomen  exprimitur ,  diciturque  vir  nomine  iob  ,  vt 
Origenes,&  Chryfoftomus  obieruant, fed  ipf$  etiam 
amicorum, atque  vrbium  propriaeappellationesindi- 
eantur.  Neque  mirum  videri  debet  lofephum  He- 
brxorum  hiftoricum  lobum  ne  nominaile  quidem; 
homo  enim  ludaeus  rerum  fiiarum  gloriofus  praedi- 
catoi  alienum  abinftirucoiuo  exiftimauitalienggen-’ 
tis  res  geftas  attingere, vt  nihil  dicam  alia  mulca  m  eo 
dcftderari  quae  ad  iacras  hiftorias  pertinent. 

Certe  Origenes auiftor  eft  lobi  hiftoriam  primum  XII. 

apud  Syros,deindc  apud  Aegyptios,  poftmodu  ad  v- 
muerias  pene  geres  Syriace, Hebraice,  Graece,  omni¬ 
bus  deniq;  linguis  fuiiTe  Vugata  Noninficior  tame, 
quae  deAngeloru  Cocilio, cui  etia  interfuit  Sata,  ipfo 
ftanm  primo^capire  (obi  recenfencur,viia  fuifte  ribri- 
nullrs  figura  ncteflario  inuoluerc,hoc  eft,proiopo-  cOnVen. 
pceia,aur  potius,  mimefim,hoc  eft, veraru  perionaru,  Gregor, 
aeverboru  imitatio;;e;quae  fi  admittatur ientetia,  no  Sall,lan- 
propterea  omnis  lobi  narratio  tropis,acfigurisinuol- 
uenda  erit.  Neque  enim  fi  cuiufpia  narrationis  parti- 
cula  metaphorice  ac.ipiendaeft,  aut  improprie, ea*  xecent. 

.dem  figura, &  metaphora  vbique  retinenda  erit. 

Addo, qu6d  pierique  volunt,  eam  fuiiTe  viftonem  XIII,'  ' 
quandam  imaginum,  qure  cogitationi ,  &  phantafix 
objicerentur ,  ei  perhmilem ,  qiue  in  ’.bris  Regum  d 
deicr  birur  quamfc  Micheas  vidifte  teftarur,qus  eft 
lententia  Eolycronij ,  qui  perfim  lem  vifionem  affert 
Zacharue  « -indicaram.  Denique  non  video,  cur  non  c  cap.j.Zac. 
potuerint  Angeli,  non  quidem  corporeo  motu  ,  aut 
corporea  colloquurione  in  vmim  veluti  lenatuni 
conuenire,&  fiits  illis  angelicis  linguis  olloqui,quas 
alicubi  commemorat  Paulus.  Certum  enim  eft,  pof- 
le  Angelos  certo  cuipiam  loco  fefe  prodentes  iiftere; 
neque  idDsmom,Deo  pr^ferrim  permicrente,dene- 
gandu  eft.Certe  Athanafius,  aut  quicuque  eftautlor  * 


araici  pro  eo  v,  illu  folarenrur, acerbius  molella  ora-  „  earutn  quarflronS,  qoar  iplir,’,  „0mcn  prkero„t“  aI 
tione  pungebant.  Denique  liber  !ob  plenus  eft  cala-  nochonefcio  cui  dir-jn»  b  u.L 


mgebant.  Denique  liber !  ob  plei 
mitatibus  ,  quibus  vir  ille  fan&iftimus  miris  modis 
kcap.i.  ix.  animo  ,&  corpore  cruciabatur.  Ita  in  libro  Tobirc  k 
exemplum  patientia- proponitur.  Vt  pofieris ,  inquit, 
daretur  exemplum  patient  i  <t  eius,  ficut  &fanfli  Iob. 

X.  Ita  fit,  vt  minime  ferenda  iit  eorum  ientemia  ,  qui 

lobi  hiftoriam  non  veram  rei  praeterita:  narrationem, 
fed  parabola, &  veluti  paradigma  fuilfe  putant, quem 
1  D.  Tho.in  fuiife  Hebraeoru  errorem  viri 1  dodti  affirmat, qui  ne- 
Ly”enr'  §*t  fiac  £le  re  vlla  ratione  dubitadu  e fle,cu  facrae  lite- 
ibidl  sfxcus  rae  tantl«a  vcra  hiftoria  ea  proponant, nec  dubitandu 
Senen.  lib.8.  fir  lobu  vere  inter  mortales  vixiifc,  &  mira  fandlitacis 
hasr  ro.Bel  acpraecipue  patientiae  documenta  dediile.  Ita  enim 
larm.lib.ide  Joquitur  Ezcchiel  m.  Et  fi  fuerint  tres  viri  ifii  in  medio 
xncap '4*14'  ttw No'iD antei, & Iob,ipfi iujhtiafiua liberabunt  animas 
a  verf!  10.  /ua*. Ideque  paulo  npoftrepetit,vtquemadmodu  ne¬ 
mo  dubitat  Noe,&  Daniels  vere  homines  fuifte  ,  ita 
de  lobo  idem  plane  exiftimanduiit.Accedit  quod  in 
libro  Tobis,vr  paulo  ante  dixi,Tobias  patieti*ex;c- 
'  pium  fuifte  dicitur,non  aliter  ac  Iob,vt  quod  de  To- 
bia  affirmamus, vere  illum  aliquando  vixifle,idemde 
lobo  inficiari  nefas  videatur.  Hoc  enim  modo  argu- 
o  ho. dedi-  metatur  Chryfoftomus  0 ,vc  prober  verum  fuiiTe  La- 
uit.tom.  1.  zaiu.Vbidicttur,\nc\uh,Abraha,& Propheta,  &  Laz,a- 
rus,Cr  Mofies, fi  verus  efi  Abrahd.verns  eft  Laganis, nwfc 
Bened.  Iufiinian.  in  Epifi.  Canon. 


tiochanefeio  cui  dicat* ,  hac  de  re  hunc  in  modum 
ictiDJt  .  CumexcAo  diabolus  prolapftu fit, quomodo  feri-  fqu*ft,8. 
ptumefim  libro  Iob,qttod  itigrejfi  fini  Armeli  Dei ,  vi  (ia-  . 
rent  m  confeci u  Domini, &  'diabolus  in  medio  eorum. 

■  ra  UlT  rerPondens  ™-Non dicit  fmpiura,quod  X I  V. 
tn  coelis  diabolus  vjtncnt  m  mediu  Angelorum.  ManifeHu 
tgttur  eft, quod  in  terra.Etenim  vbicdque  funt  Antreli.ad- 
Jtat  Deo-, verum  fciendu  eft, qubdper  fandum  aliquem  An¬ 
gelum  diabolo  Deus  e(l  loquut us , quemadmodum  ‘etiam  Re¬ 
ges  per  hominem  aliquem  intermedium  fuum  alloquuntur 
aauerfarnirn.  Veram  autem  Dxmoms  prxfenmm 
agnouiffe  videtur  Gregorius  Nazianzcnus,qui  deto 
alicubi  m  hunc  modum  feribit.  O  impudentiam  eius , 

E  aHde*t,iarn  inde  a  principio  in  paradifum  ille  con¬ 

tra  figmentum  irrep ferat,  nunc  quoque  inter  Angelos  me¬ 
dius  confifu,vt  lobum  ad fupplicnim  depofeat. 

Neq;  aliter  feniiile  videtur  C$farius«,rii  enim  oue-  X  V. 
reret,quomodo  ven,erint  A ngcli  Dei,«c in  medio eoru  8  »«!.  1 . 
diabolus  Jobufibivcxadudepofccs.  No  quod,  inquit,  E°demm°- 

?****? “  T/,l“d  na-icum+mdkmpm  q  ”!in  fat 
Jupracoeloru  circuferentta  venire,  hoc  Ita  perferiptu  ejl,  fed  Ptur- 
quia,  diuina  natura  qudtitatis,&  rrutgnitudmis  expers.  & 

mfir  m  ml,  'Jl.ejr  m  „rra,0-  m  ommbm  ahffis.Src. 

2.  Olym 


i$a  Epift.  B.Iacobi 


XVI.  Olympiodorus  autem.  Angelos,^,  cum  diabolo  dt-  A 
fceptando  femocin*ri,ex  iis,  cjua  apud  Zachariam  legun¬ 
tur ,  per  fricnum  fieri  poteft . fic  enim  Artgelw  diabolo.  Jm- 
pem  tibi  Dom  nus ,  &c.  Tam  ex  cpifiolis  Catholicis ;  cum 
Michael  contenderet  de  ejMofis  corpore  cum  diaboto  6~c. 
Itaque  exiftimare  poffttmus  Angelum  quempiam  diurna 
mandata  exhaurientem  cum  diabolo  colloquutum  ejje  ,  ne¬ 
que  enim  fuo  fermone  dignatur  Deus  diabolum.  Veram 
quoque  daemonis  praefentiam  agnouifte  videtur  Ltu- 

ilib.  i.e.io!  antius,  qui  in  hunc  modum  alicubi  a  feribit.  Defe 
ille  mentitus  efi, qui  cum  fit  e  numero  d&monum  Angelis  fe 
b  in  adoot.  Dei  aggregauit.  Denique  Auguftinus  b  ,  cum  cjuaere- 
in  lob.  ret  curSatan  cum  Angelis  venifle  dicatur,ita  fere  re- 
fpondet.  Nunqnid  quianifi  per  illos  audire  non  potuit ? 

XVII.  Sufferentiam  ergo  ait,/o&  audiftis,  quam  ex  Scriptu¬ 

ra  (aera  cognofcere  potuerunt-, addit. finem  Domini 
vidiflir,  quod  quidem  non  eodem  modo  accipitur  ab 
omnibus. Sunt  enim, qui  ad  eundem  lobum  referant, 
perinde  quali  Iacobus  dicat,  Audiftis  patientiam  lo¬ 
bi,  indeque  cognofcere  potuiftis ,  quoniam  confilio 
Deus  immortalis  eum  tam  multis  malis,tamque  diris 
cruciatibus  affici  paftus  fit ,  nimirum  hunc  in  finem 
cum  diabolo  vexandum,  atque  exagitandum  permi- 
fif,vt  illius  conftantia  ,  atque  animi  magnitudo  illu- 
ftrior  appareret, quo  deinde  pluribus,  atque  amplio¬ 
ribus  beneficiis  diuinitus  afficeretur.vt  Domini  finis 
nihil  aliud  fit,nifi  ea  felicitas, quae  extremam  lobi  ca¬ 
lamitatem  confequuta  eft ,  cuiqurdem  explanationi 
mirum  in  modum  fauent  ,  quae  mox  fubiiciuntur. 
Quoniam  mifericers, inquit, Dominus  eft,& miferator.  * 

XVIII.  Vidiftis,  inquit,  quam  ample  diuin.r  mifericordite 
fontes  lobo  patuerint-,  vere  namque  dixit  olim  Sara 
e  cap,  j.ii.  iunioris  Tobiae c  vxor.  Non  enim  delectaris  in  perditio¬ 
nibus  noffris,quia  pofttempeflatem  tranquillis  fhcis,&  pofi 
lacrymationem,efr  fletum  exaltationem  infundis,  iit  in  li- 
d captj.iS.  bro  lob  vere  dixit  EHphazdTcmanites./p/ew</«f^f, 
&  medetur, percutit,  &  manus  eius  fanabunt.  V  erum  hac 
interpretationem  non  femel  reprehedit  Auguftinus, 
exiftimatque  omnino  Iacobi  verba  ad  Chrifti  ana- 
ftafim  efte  referenda;quafi  dicat  Iacobus  ,  fufferentia 
lob  audiftis, ex  le&ione  videlicet,  auditioneve  {aera¬ 
rum  hterarum-,  fine  vero  Domini  vidiftis,  quiaChri- 
ftum  Dominum  cruci  affixum, &  rediuiuum  adfupe- 
f  !  ros  remea{Te,veftrispropemodum  oculis  vidiftis  ipfi. 

XI X.  Ita  autem  alicubi e  fctibit.fi  ideo  quod  ait  Scriptu  - 
e  libi  i.  de  r a  diurna  exhortando  ad  patientia, &  fpem  fitturorum,  non 
tcchro  °a'  merce^em  prafcntitim. Patientia  lob  audiftis, &  finem  Do- 
tfr*  C  3  mim  vidiftis. Quare  patientiam  Iob,&  fine  ipfius  Domini 
vidiftis?  Fauces  aperires  ad  duplafficeres.Deogratiasfufii- 
ned,dupiu  recipio,  fient  lob, patientia  lob, fine  Domini. Pa¬ 
tientia  lob  ncu'mus,& fine  Domini  nouimus.Qj!  em  finem 
/  Dominii  Deus  Deus  meus,vt  quid  me  dereliquifii.  ?  Verba 

fiunt  Domini  pendetis  m  ligno, quafi  reliquit  iliuadpraftnie 
felicitate, fiednon  eu  reliquit  ad  stterna  immortalitatem,  ibi 
eft  finis  Domini.  Tenent  /udat ,  infuit  an  t  htdeti,  ligant  lu¬ 
dat,  (pinis  coronant,  fiputis  deboneftant, flagellant, opprobriis 
obruunt ,  ligno  fufpendunt,  lancea  fodiunt ,  poffremo  fiepe- 
liunt, quafi  relicius  eft  Sed  quibus! illis  infultantibus .  Ideo 
ergo  habeto  patientiam, vt  re furgas,&  non  moriar  is, id  efi, 
nunquam  moriar jf  ficut  Chrifius. 

X  X.  Itaque  exiftimauit  Auguftinus,ita  Iacobum  horta¬ 
ri' ad  patientiam  ,  vt  nihil  tamen  mortale  ,aut  cadu¬ 
cum  fpe&ari  velit,  ac  propterea  negat  finem  Domini 
de  lobi  patientia  accipiendum  efte,  qui  eorum  om¬ 
nium  ,  quibus  fuerat  fpoliatus  ,  diuina  munificentia, 
ac  Jiberalitate  dupl i  confequutus  eft.  Et  idcirco  ea- 
f  ep.uo.c.  10  dem  de  re  ad  Honoratum  in  hunc  modum  feribit  f. 

Suftmentiam,inqi\rt,lob  audiftis ,  &  finem  Domini  vidi¬ 
ftis  ,  ne  ideo  patienter  fuftinerent  temporalia  mala  ,  vt  ftbi 
•  oc  ffftxMcetur,  quod  recepiffe  legimus  lob.  Et  aliquanto 
poft.  Vt  ergo  non  tamen  remnnerationem  [peraremus. 


quando  mala  temporalia  pateremur,  non  ait  fislinentiam , 

&  finem  lob  audistis,  fedait  fufhnentiam  lob  audistis, & 
finem  Domini  vidiftis.  Tanquam  diceret ,  mala  tempora¬ 
lia  ficut  lob  fufttnete  ,fed  pro  hac  fuftintntia  non  tempora¬ 
lia  bona  (perate, qua  illi  au  fla  redierunt,  ftd  aterna  potius, 
qua  in  Domino pracefferunt. 

Nec  abnuerim  hanc  Auguftini  lententium  ipfius  XXI. 
ingenio  dignam  ,  admodum  probabilem  videri, 
cum  de  lobi  patientia  dicat  Iacobus ,  fufferentiam  lob 
audiftis.  Nec  enim  eam, qua:  tot  ante  fecula  pr^cefle- 
rat , videre  potuerant  Iiidaei,ad  quos  Iacobus  hanc 
epiftolam  fcripfit;  quia  tamen  non  pauci  ex  iis  Chri- 
ftum  Dominum  praefentem  intueri  potuerant ,  re&e 
dixit.  Finem  Domini  vidiftis.  Caeterum  tametfi  Au¬ 
guftini  auCfcoritas  femper  apud  me  plurimum  va¬ 
luit  ,  nonnulla  tamen  funt  ,  qua:  huic  ipfibs  ex¬ 
planationi  non  mediocriter  videntur  repugnare; 

Quod  enim  fequitur ;  quoniam  mifericors  Dominus  eft, 

&  miferator,  non  ita  proprie  Chrifti  anaftafi ,  eiufque 
diuinaeglori^  aptari  poteft  quandoquidem  illaChri- 
fto  Domino  non  tam  ex  liberalitate ,  ac  mifericordia 
concefla  eft  quam  fummo  iuftitiae  iure  tributa. 

Hoc  enim  ipfe  fignificare  vifus  eft ,  cum  apud  Lti-  X  X I E 
cam  dixit  a.  Nonne  huc  oportuit  pati  Chrifium,  &  ita  in-  acap.14  x6, 
trare  in  gloriam  fuam  ?  Et  poft  nonnulla  b.  Quoniam  bvcrf.46. 
fic  feriptum  eft,&  fic  oportebat  Chrifium  pati,dr  refurgere  a 
mortuis  die  tertia.  Idque  apertius  indicauit  Paulus 
Apoftolus,qui  gloriam  refurgentis,  &  nominis  clari¬ 
tudinem  ,  &  celebritatem  ;  humilitatis  Chrifti  prae- 
'  mium  fuifte  feribit  c.  Humiliauit ,  inquit,  femetipfitm  f  aj  pj^. 
factus  obediens  vfque  ad  mortem ,  mortem  autem  crucis, 
propter  quod  &  Deus  exaltauit  ilium ,  &  donauit  illi  no¬ 
men,  quod  efi  fuper  omne  nomen.  Vere  namque  non  fe¬ 
mel  dixerat  Cnriftus.  Qui  fe  exaltat  humiliabitur ,  qui 
fe  humiliat  exaltabitur.  Contra  vero  fi  de  lobi  patien¬ 
tia  accipias,  quicquid  ille  poft  exploratam  patien¬ 
tiam  diuinitus  adeptus  eft,  eximiae,  planeque  diuina: 
beneficentiae, ac  mifericordiae  beneficium  fuit.  Adde, 
quod  non  ita  Chrifti  exemplum  cum  fuperioribus 
cohaeret, dixerat  enim.  Exemplum  accipite  fratres  labo * 
ris,dr  patientia  ^Prophetas  ,  qui  locuti  fiunt  in  nomine  Do- 
mini.Uemquc.Ecce  beatificamus  eos, qui  fuftinuerunt. 

Quod  fi  cui  fiue  Auguftini  auctoritas  potior ,  flue  x  X 1 1 1 
eius  explanatio  aptior ,  congruentiorque  videatur, 
equidem  nolim  pugnantius  relu&ari.Potuitenimla- 
>  cobus  poft  Prophetas, &  virum  fan&iffimum  lobum 
etiam  Domini  patientia  imitanda  proponere ,  vberri- 
mo  praefertim  eius  ffuCtu  propofito ,  qui  non  huius 
mortalitatis  terminis  clauditur ,  fed  in  omnem  ®ter- 
nitatem  perfeuerat.  Sic  enim  fecit  etiam  Petrus  ,  qui 
alicubi'1  dixit.Chnfto  igitur  in  carne  paffo,  &  vos  eadem  d  cP'tx-4>a 
cogitatione  armamini. Et  alibi  r  .Chrifius  paffuseftpro no-  £r[nC'el(j  , 
bis, vobis  relinquens  exemplum,  vt  fequamim  veftigia  eius.  \  C*  ‘  *’ 

Neq;  obfiftit,qu6d  Chrifti  g!oria,qu^  illi  ex  i.uftitia  X  X I V. 
debebatur,mifericordi$,ac  munificentia  tribuatur;vt 
enim  immortalis,  ac  beata  vita  ,  quae  eft  iuftoru  mer¬ 
ces, ac  praemiu, gratiae  beneficiu  vocatur, quod  omnia 
merita  noftra  a  gratia  ortu  ducant,  non  aliter  Chrifti 
-  gloria ,  quauis  humanae  ipfius  naturae  ex  iuftitia  red  ¬ 
denda  dlet,vrs  tamen  omnis  merendi  inde  manabat,  . 
quod  eius  humana  natura  increata  gratia  praedita  el- 
fet,  Sc  incredibili  quodam  diuinae  liberalitatis  mune¬ 
re  hypoftafi  Verbi  coniunda  eflet.  Quo  fortjifse  fpe- 
Ctauit  Iacobus  ,  qui  Graece  dixit  inv 

0  nues©-. Quoniam  inquit  valde  mifericors  eft  Domi- 
nus;ipfa  enim  incarnatio  Chrifti  magna  qu^da ,  pia-  « 
neque  admirabilis  mi. ericordia  fuit, de  qua  Dauid  f.  fpfal.50.1. 
Mifierere  met  An  qut,  Den:  fecundum  magnam  mifericor- 
diam  tuam,dr  fe  undnm  multitudinem miferationu  tuaris. 

Et  Paulus  g .  Secundum  fuam  mifericordiam  faluos  nos  XXV. 
fecit  per  lauacrum  regenerationis renou amnis  Spiritus  g  ad  Tir-3  5- 

Janfti,  1 


Explanatio  Cap.  V. 


185 


ftncti ,  quem  effudit  in  nos  abunde  per  Iefum  Christum  A  tateiurandi  adperiurium  per  confuetudtnem  delabatur. 


faluato-  em  nostrum.  Potuit  igitur  Iacobus  Domini  fi¬ 
nem  diuinx  miferitordix,  ac  liberalitati  adfcribere. 
Nam  &  Dauid  diuinx  mifcricordix  tribuit  quicquid 
Deus  in  rebus  humanis  diuina  iuftitia  feu  potentia 
%  Pfalujj  4.  effecit  *.  Qui  fecit,  inquit,  mirabilia  magna  folus,  quo¬ 
niam  in  Aternum  mifericordia  eiut.S-iue.  igitur  finem  Do- 
miniad  lobum, fiuead  Chriftum  Dominum  reteras, 
rcdle  fubiicit  Iacobus.  Quoniam  mifcricors  Dominuseft, 
&  miferator.  Mifericors  autem  dicitur  Deusquafi  fa¬ 
cultate, &  habitujiniferator  autem,  quia  rc  ipfamife- 
ricordiam  exercet. 

1  z .  tsdnte  omnia  autem  fratres  mei ,  nolite  iurare,  neque 
per  coelum ,  neque  per  terram  ,  neque  aliud  quod- 


cumque  iur amentum.  Sit  autem  fer/no  vefter ,  ejl,  B  Iere. 


Quapropter  qui  intelligit  non  in  bonis  ,fed  in  neceffariis 
iurationem  habendam  ,  refrxnet  fe  quantum  potejl ,  vt 
non  ea  vtatur ,  niji  neceffitas  cogat, ,  videlicet  cum  vides 
pigros  effe  homines  ad  credendum  ,  quod  eis  vtile  ejl  cre¬ 
dere  ,  nift  iuratione  firmetur.  Denique  alibi  a.  Non  a  $erqi.  t8. 
vobis  dicimus  ,  nos  non  iurare  fi  enim  hoc  dicimus,  alias  J°-  de 
'mentimur  ,  quantum  ad  me  pertinet  ,  iuro  ,  fid  quan-  y^'e 
tum  mihi  videtur  magna  necejfttate  compulfius  ,  cum  cen.j.c.&fi 
videro,  non  mihi  credi  ,nifi  factam  ,  dr  ei  ,  qui  mihi  Chrift.  d'c 
non  credit ,  non  expedire  ,  quod  non  credit.  Sic  etiam  i“rejur>  & 
impliciter  in  decalogo  prxeipitur  3  Non  occides, 
cum  tamen  principibus  ,  ac  magiftratibus  cicra  5 
vllam  dubitationem  liceat  fceleftos  ,  ac  facinoro- 
fos-  ,  reipublicx  prxfertim  noxios  de  mcdfo  tol- 


efi,non,  non,  vt  non  fiub  iudicio  decidatis .] 

I.  Alia  nunc  horum  prxeepta  tradit  Apoftolus,  pror¬ 
ei  pue  autem  dc  iureiurando  agit ;  videtur  autem  allu- 
deread  Chrifti  praeceptum  ,  qui  apud  Matthxum  b 
hunc  in  modum  loquitur.  Ego  autem  dico  vobis  non  iu¬ 
rare  ornnino  neque  per  coelum  ,  quia  thronus  Dei  ejl ,  neque 
per  terram ,  quia fcabellum  eft  pedum  eius ,  neque  per  Hie- 
rofiolymam ,  quia  duitas  ejl  magni  Regis  ,  neque  per  caput 
tuum  iur  a  utris ,  quia  non  potes  vnum  capillum  album  fa¬ 
cere  aut  nigrum.  Sit  autem fierrno  vefter,  ejl,  eft,  non,  non , 
quod  autem  his  abundantius  eft  ,'amalo  eft.  Vt  videatur 
Iacobus  eadem  pr.opemodum  Chrifti  verba  expref- 
fifle.  Neque  vero  exiftimandum  eft  ,  quod  imperi- 


Ac  iufiurandum  quidem  fi'  rite  vfurpetur  ,  ad  I  V. 
religionem  pertinet,  vt  enim  feribit  Hieronymus  b.  b  Macch.j. 
Qui  iur  at ,  aut  veneratur ,  aut  diligit  eum  ,  per  quem 
iurat.  Quocirca  apud  Hieremiam  c.  ait  Dominus.  c  «p*4*»* 
Et  iurabis ,  viuit  Dominus  in  veritate ,  dr  in  iudicio, 

(fr  in  iuftitia  ,  cr  benedicent  eum  gentes  ,  tpfurnque 
laudabunt.  Verum  quoniam  raro  accidit  ,  vt  ritd 
iufiurandum  adhibeatur  ,  cum  lingua  in  vdo  po- 
fita facile  in  periu,ri um  labipoflir ,  optimeait  Chri- 
ftus  ,  non  elle  omnino  iurandum.  Et  Iacobus. 

Ante  omnia  ait ,  fratres  mei  nolite  iurare.  Eamdem 
enim  ob  caufam  dixit  Sapiens  d.  Iurationi  non  affue-  d  Ecclcf.ij. 
ficat  os  tuum , multi  enim  cafius,  in  illa.  Ecquod  magis  ?' 

v  ,  -  ...  ...  ,  .*  ^  mirandum  eft, Ifocrates e  fitpienter  negauit  adhiben-»  e  apudSto- 

%  x  Anabapti-  te  docuerunt  nonnulli c ,  iufiurandum  efle  per  fe,  ac  C  dum  elle  iufiurandum  ,  nifi  neceffiras  co^at  vel  b*G  fer.  a  5 ' 

Qx,  narum  'm  alvini  .  rnm  uinAiffiirmnim  vimnim  _ 1  _  r  i  i  ^  ’ 


fuapte  natura  malum ,  cum  fan&j (Timorum  virorum 
exempla  pcrfpioje  doceant, pofTe  interdum  laudabi¬ 
liter  iufiurandum  vfurpari  ,■  nam  in  veteri  quidem  re- 
d  Genef.41.  ftamento  Iofeph \pcr fialutem  Pharaonis  iurat.  Dauid 
iurauit,  &  ait e.  Viuit  Dominus,  qui  eruit  animam  meam 
de  omni  anguftia,  quia  ftcut  iuraui  libi  per  Dominum 
Deum  Ijrael  dicens.  Salomon  filius  tuus  regnabit  poft 
me,&cc. 

Quin  ctia.Elifeus  iurauit  r  fea  Naaman  Syroni- 
hil  accepturum.  In  nouo  autem  Teftamento  Paulus 
Apoftolus  fxpe  iuralfe  legitur :  uam  ad  Romanos  S. 
I  °e^zc\  Tejtis  enim  mihi. eft  Deus.  Et  ad  Corinthios  ^.leftem 
^ep.t.c.  j)(um inuocfl in  animam  meam.  Ad  Philippenfcs  *  ve- 
i  cap.i.  %.  ro.  Teftis  cmrn  mihi  ejl  Deus ,  quomodo  cupiam  omnes 


e  3.Reg.i 


II. 

f  4-R.eg.J- 


noftra  ,  vel  amicorum  falus  in  diferimen  vocetur. 
EtPlutarchus  cum  quaereret ,  cur  iubeanturpue-  f  ia  Probi, 
ri,  per  Herculem  iurare  non  in  tc<fto,  fed  lub  dio, 
id  ait ,  propterca  fieri  ,  ne  temere  pueri  deierate 
ailucfcant.  Sic  enim  Phauorinus  aiebat ,  de  indu- 
ftria  enim  moram  illam  induci ,  vt  deliberandi  fpa- 
tium  praibcat.  Quamobtem  D.  Thomas  fequutns 
A uguftini  g  fentemiam  ,  negat  iuramentum  inter  ea  g  i.i.q.8?. 
recenferi ,  qiux  per.  fe  funt  appetendi ,  fed  inter  ea,  a*J* 
qua;  fune  huic  imbecillitati  natura;  neceflaria. 

Qua  ratione  interpretor  ,  quod  feribit  Hierony-  V. 
mus  bt  iufiurandum  haclenus  fufife  permiflurn,  h  Hier.4.& 

vt  Deo, & no  diemonibus  adhiberetur.  Neque  enim  in  Mattln' 
exiftimandum  eft ,  cenfuifle  Hieronymum  iuramen- 


Kep1ft.8j.9i  VOs  m  vificcnbus  lefu  Cbrifh.Et  Aug-uffinus  k  illa  etiam  D  rum  e  (Te  per  fe  malum, fed  ideo,pcrmiftIim  cft'e  dixit. 

It  in  lcr.  }•  nuMf  ori  inran^i  fiirm-im  n^erinnn*  miv  O-i-iKi,  SA  ^ J_- n  f. 


deVttAl6f!:Putat  a(l  mtandi  formam  pertinere,  qux  feribit  ad 
I  i.C6r.  i  f  Corinthios  •  -  Quotidie  morior  per  vpftram  gloriam fi-a-. 
31.  tres  ,  quam  habeo  in.  Chrifto  lefu  Domino  noflro.  In-epi- 

m  cap.<m<>.  ftola  autem  ad  Hebraeos  m.  Omnis,  inquit  ,controuer- 
fiia  finis  ad  confirmationem  eft  iuramentum.  Quin  etiam 
n  cap.  5  0.«?.  Angelus  in  Apocalypfi  n  iurauit,  per  viuentem  infttcu- 
o  Pfal.  109.  laf£6ulorum.ht  Deus  ipfc iurafle  dicitur0  .Iurauit  Do- 
4<  minus, &  non  p^mtebit  eum .  Et  apud  Lupam  P  Zacha- 

p  cap.  i.  /  3.  rjas  ajti  Itifiiurandun t  ,  quod  iurauit  ad  Ji br ah am patrem 
q  eap.ti.r?.  noftrum  daturum  fe  nobis.  Et  in  libro  Genefeosaq  per 
femetipfum  iurauit  Deus  Abrahx  ,  vc  etiam  ad  He- 
r  cap. 6.  13.  brxos  1  obferuauit  Apoftolus. Cur  ergo  Chriftus  ait, 
non  iurare  omnino  ,  &  Iacobus  Ante  omnia  autem  fra¬ 
tres  mei  nolite  iur arre  ?  An  excipi  nccefTe  eft  neceftica- 
tcm,vel  ingentem  etiam  vtilitatem? 

Certe  Auguftinus  iurifiurandi  frequentiam  a  Chri¬ 
fto  Domino  prohiberi  exiftimat.  Ita  enim  alicubi 
i  ep.8?-.q.j.  feribit  f.  Non  eft  peccatum  verum  iurare  fe  d  grauiffimum 
peccatum  eft  falfium  iurare ,  quo  citius  cadit ,  quiconfueuit 
iurare.  Et  alibi 1 .  Nolite,  inquit,  iurare  omnino  ^propter ea 
*mihi  diflum  videtur,  nm  quia  verum  iurare  peccatum  eft,. 
fj].}’.  fed  quia  peierare  immane  peccatum  eft,a  quo  nos  longe 

u  l«b.  de  effe  voluit,  qui  omnino,  ne  turemus  admonuit.  Riufusu. 
fer.  Dotn.  Ih  Ita  ergo  pracepiffe  Dominum  intclligitur ,  ne  iuretur  ,ne 
;)[f  m<sntc'  qiiifquam  ftcut  bonum  appetat  iufiurandum  ,  &  afiftdui- 
| jk  Bened.  lufliniart.  in  Epijl.  Canon. 


III. 


t  ep.154. 


quod  non  efler ,  vt  diditi  m  eft  ,  propter  periurij 
periculum  temere  vfiirpandum  yquod  apettiffime 
docuit  Auguftinus  l. Non  eft,  inquit,  contra  praceptum  >  ineplft.ad 
mratio,  qua  a  malo  ejl  non  iuranns.  ,fed.  incredulitatis  ^  °  u 
eius  cui  iurare  cogitur.  Nam  hinc  ini elligitur  ita  Dorni- 
mim  prohibuiffe  d  iurando  ,  vt,  quantum  in  tpfo  ejl.,  quift- 
que  non  iuret,qnod  multifaciunt  in  ore  habentes  iuratio¬ 
nem  tanquarn  tnagmtm  aut  fuaue  aliquid. Ut  IfidorUs  k  lib.i.fen- 

Non  eft  contra  Dei  pnteeptum  iurare  ,  fed  dum  ntrandi  tco'c-1‘ 
vfium facimus  periurij  crimen  incurrimus. 

Addit  Iacobus  ,  neque  per  coetum  ,  neque  per  ter-  V  I. 
ram,  neque  aliud  quodeumque  iuramentum.’  Sic  etiam 
dixerat  Chriftus.  Neque  per  citlum , inquit  fqttfd  thro¬ 
nus  Dei  eft ,  neque  per  terram, drc.  Quo  loco  obferuat 
E  Hieronymus  non  prohibuifle  Chriftum ,  ne  mremus 
per  Deum  ,  quali  Iudxorum  fuperftitionem  repre¬ 
henderet  ,  qui  per  Angelos  ,  &  vrbem  Hiemfalem  ,  & 
templum,  &  elementa  itlr antes  creaturas  ,  rejque  carna¬ 
les  venerabantur  honore  ,  dr  obfequio  Dei.  Eodemque 
modo  locum  illum  explicat  Hilarius.  Superf  it ionem 
enim,zit,con!umaciA  veteris  condemnat.  His  enim  elemen¬ 
torum  nominibus  I uda  is  erat  religio  iur  ape  ,  dr  coeli  ,dr 
terra,  Hiemfalem  ,&  capitis  fui*  quibus  m  contumeliam 
Dei  facr amento  venerationem  deferebant. 

Melius, vr arbitror, Auguftinus  I  ,falfam Iudxorum  ,  IIIV 

.  n  ,  I  lilM.de  fer. 

3  opinio  Doni.iu  ir.6- 


a  eip.z.3’1' 


VIII. 


IX. 


/ 

X. 


b  InPfal. 
c  Matt.  j. 


186  Epift.  B.  lacobi 


opinionem  damnari  ait ,  qui  iuramenta  per  res  crea-  A 
tas  vi ,  atqUe  au&oritate  careri  opinabantur.  Qm- 
ri  poteft ,  inquit ,  cum  diceretur  non  i  urar  e  omnino  i  cur 
additum fit,  mane  per  edum  ,  neque  per  terram  >  &c.  Il¬ 
li  co  autem  relpondens  fubdit.  Credo  prepterea  ,  quia 
non  putabant  ludd  fe  teneri  nvfemrando  ,  fi  perifia  iu- 
raffent.  Et  quoniam  audierant,  reddes  autem  Domino  iiif- 
iurandum  tuum  ,  non  fe  putabant  Domino  debere  iufiit - 
randumfiper  edum ,  aut  terram ,  aut  per  Hierofolymam, 
aut per  caput  fuum  iur arent.  Fateor  tamen  non  plane 
conflare  ,  vtrum  vniuerfim  iuramenta  omnia  per 
res  creatas  adhibita  cenferent  Iudari  ,  au&orita- 
i-  te  carere.  Certe  apud  Matthaeum  3  reprehenduntur, 
quod  dicerent ,  Quicumque  iurauerit  per  templum, 
nibil  e ?i  ,  qui  autem  iurauerit  in  auro  templi ,  debet-, 

&  quicumque  iurauerit  in  altari ,  nihil  efi,  quicumque  B 
autem  iurauerit  in  dono  ,  quod  efi  fuper  illud  ,  debet. 
Crediderim  Chriftum  Dominum  fimpliciter  iura- 
mentum  prohibere  ,  exprimere  autem  iuramentum 
per  res  creatas  ,  quod  minus  eft,  vt  inde  intelligatur, 
multo  magis  prohiberiiuramentum  per  Deum, quod 
cft  longe  maius. 

Et  Iacobus  quidem  ampliflime  omne  iuramen¬ 
tum  complexus  eft,  cum  dixit.  Neque  aliud  quodeurn- 
que  iuramentum.  Cur  autem  neque  per  cxlum ,  neque 
per  terram  iurandum  fit ,  rationem  affert  Chriftus, 
quia  edum  inquit,  thronus  Dei  efi ,  terra  autem  fcabellum 
pedum  eius  cum  potius  inde  colligatur  redfce  per 
cas  res  creatas  iurari  ,  cum  in  iis  diuina  maieftas 
eluceat ;  crediderim  igitur  voluifle  Chriftum  ta¬ 
cite  eorum  fententiam  refellere  ,  qui  hxc  iura-  C 
menta  nihili  facerent ,  aut  leuiora  ducerent ,  quam 
vr  cuiquam  religioni  efle  deberent  ■,  oftendit  enim 
haec  iuramenta  ad  Deum  quodammodo  referri, 
atque  adeo  temere  neutiquam  efle  vfurpanda,  vtfi 
minora  reprehenduntur,  quas  maiora  ,  8C  grauiora 
funtprorfus  reiici  intelligenda  fint.Itafit,vt  nullara- 
tione  probanda  fit  explanatio, quam  au 6tor  imperfe- 
«fti  excogitauitjfic  enim  ille  ait :  nolite nirarepcr  creatu¬ 
ras, quia  creatura  non  eft  Deus, non  per  edum, quia  non  efi 
Deus, fed  thronus  Dei,  non  per  terram ,  quia  non  eft  Deus, 
fed  fcabellum  pedum  Dei, non  per  Hierofolymam,  quia  non 
eft  Deus, fed  ciuitas  Dei. 

Non  eft  inquam  ,  haec  fententia  probanda  ,  pro¬ 
hibet  enim  Chriftus  omnem  iurandi  formam,  fiue 
per  Deum,  fiue  per  res  creatas  ,  quas  ad  iuramentum  D 
adhiberi  nefas  eft ,  nifi  vt  habent  nonnullum  refpe- 
&um  ad  Deum,  quodin  illis  diuina  eiu£  maieftas,  & 
amplitudo  aliquo  padto eluceat; quod  fignificare  vi- 
fus  eft  Chriftus,  cum  coelum  appellat  Dei  thronum, 
terram  fcabellum  pedum  eius  ,  Hierofolymam  ma¬ 
gni  regis  ciuitatem.  Quo£tiam  fpetftat  id ,  quod  fe- 
quitur.  Neque  per  caput  tuum  iuraueris ,  quia  non  potes 
vnum  capitium  album  facere, aut  nigrum  ■,  quafi  dicat, 
quia  caput  tuum  ,  non  eft  tuum  ,fed  Dei.  Si  igitur 
per  res  creatas  iurare  non  licet  ,  quia  funt  aliquid 
Dei ,  quanto  minus  per  Deum  ipfum  iurare  fas  erit.? 
Itaque  redle  Jacobus  omne  prorfus  iuramentum  in¬ 
terdicit.  Subdir  autem. 

Sit  autem  fermo  'vefier  ,  eft  ,  eft ,  non,  non.  Hxc  funt 
ipia  Chrifti  verba  apud  Matthaeum.  Sit ,  inquit  ,fer-  E 
rno  vefter  eft  ,  eft ,  non  ,  non  ,  quod  autem  his  abun¬ 
dantius  eft,amalo  eft.  Scnfus  eft,finiplicem affirmatio¬ 
nem,  aut  negationem  nuila  fa‘cramenri.  religione  ad- 
iecla  adhibendam'  efle, ira  indicat,male  iufiurandinn 
apponi, hoc  enim  eft  ,  quodfequitur.  Quod  his  abun¬ 
dantius  eft  ,  k  malo  eft.  Grxce  est.  gu  snvupov  Chry- 
l°ftamusb,Euthymiusc,Theophyla<ftus  c malum  in- 
jrpretantur  diabolum, non  quod  omnia  iuramenta 
ia  o  o  audlore  fufeipiantur ,  fed  quia  au&one  dia- 
0  o  noftri  parentes  vna  cum  rota  pofteritate  adi 


funt  in  culpam,  vnde  iurandi  ncceflitas  orta  eft  ,  nifi 
quis  dicat, quod  exiftimauit  non  3  nemo,  haec  verba  a  Abulenf. 
a  Chrifto  Domitio  adieda  efle  aduerfus  impia,&  ne¬ 
faria  iuramenta  ,  qua  procul  dubio  Damonem  ha- 
behtaudorem:: 

Propius  a  vero  abeft  quod  feribit  Auguftinusb.  XI. 
Quod autem.i nquit,  amplius  eft, a  malo  eft.ide fi  ,fi  Iurare' b  liba,  de 
cogeris  7 frias  de  necejfitare  venire  infirmitatis  eorum  ,qui-  Do’ 
bus  aliquid  fuades  j  qua  infirmitas  vtique  malum  efi,  ‘  •c,3* 
vnde  nos  quotidie  liberari  deprecamur  ,  cum  dicimus, 
libera  nos  a  malo.  Itaque  non  dixit ,  quod  autem  amplius 
cft  ,  malum  eft, tu  enim  malum  non  facis ,  qui  bene  vteris 
iuratione ,  qua  etfi  non  bona ,  tamen  nicejfaria  efi  ,  vt 
alteri perfuadeas ,  quodvtiliter  perfiiades  ,  fed amalo  eft 
illius,  cuius  infirmitate  iurare  cogeris. Et  in  eamdem  fen¬ 
tentiam  Innocentius  c.  -A  malo  quidem  inquit,  non  c  cap.  &  fi 
tam  culpet  ,  quam  poena  ,  nec  exhibentium  ,  fed  exi - 
gentium  iuramentum.  Nam  incredulitas  eiufinodi  ma¬ 
gis  eft  poena ,  quam  culpa  vnde  non  dixit  malum  /fed 
dixit  a  malo.  Poflis  etiam  interpretari  iuramentum 
a  malo  efle  ,  quia  a  mendacio  quodammodo  ortum 
habet  5  quia  enim  mentiri  folent  homines  ad  di- 
dorum  confirmationem  iufiuraridum  adhiberur, 
diuinoque  teftimonio  pada  ,  didave  firmantur, 
quamuis  enim  per  res  creatas  furetur  ,  iemper  ta¬ 
men  diuina  audoritas  adhibetur  ,  vt  apud  Mat- 
thxura  d  infinuat  Chriftus.  Quicumque  iurauerit  in  d  Mattii, tj 
templo,  iur  at  in  illo ,  &  in  eo  ,  qui  habitat  in  ipfo  ,  &  qui  tl' 
iur  at  in  coelo  ,  iurat  in  throno  Dei ,  &  in  eo  ,  qui  fedet 
fuper  eum. 

Eodem  igitur  hxc  Apoftoli  lententia  fpedat,  quo-  XII. 
illa  Chrifti  oratio, vt  videlicet  fideles  a  iurandi  facili¬ 


tate  ,  &  confuetudineauocentur,  vt  enim  feribit  Sa¬ 
piens*  Vir  multum  iurans  implebitur  iniquitate  ,  dr  non  eEccIef.  ij. 
difcedet  d  domo  illius plaga. Et  pzvlo  ante  dixerat.  Sicut  12“ 
enim  feruus  interrogatus  afiidue  a  liuore  non  minuitur,  fic" 
omnis  inrans,&  mminans  in  toto  a  peccato  non  purgabi- 
tur.Vt  enim  ait  Auguftinus  f .Veredum eft  nc  ad  iurandi 
facilitatem  veniatur, ex  facilitate  ad  confuetudinem, atque 
ita  ex  confuetudine  in  periurium  decidatur.  Prxicrtim 
cum  in  Exodo  B  peieranribus  diuinum  fupplicium  2C*P*.10- 
intentetur.  Non  affitmes,  inquit,  nomen  Domini  Dei  tui 
in  vanum ,  nec  enim  habebit  infontem  Dominus  eum ,  qui 
affurnp ferit  nomen  Domini  Dei  fuifruftfa  r  Quo  refert 
Chryfoftomus  h  verba  Zacharix  *•  ex  interpretatione  h  Hotn.if. 
feptuaginta.  Dixit  ad  me  Dominus, quid  tuvides  ?  Et  di- 
xi  video  falcim  votdntem  longitudine  cubitorum  vigint-i;  ,j«  etlaJB 
&  latitudine  cubitorum  decem  j  &■  ingredietur  domum  tu-  Aiopsayif. 
ramis  nomine  meo,  &  di/foluet  in  medio ',  &  fuffodiet  lapi-  17 • 
des,&  ligna.Txim fubdit  Chryfoftomus. Falcem  in  coi-  1 
lum  delapfam ,  &  pro  funiculo  faciam  nemo  fugere  poteji,. 
cum  autem  (jr  ala  fint  i  qua  alterius  falutis  fies  ?  Accedit 
quod,vt  ait  Bafilius,  turpe  ift,&  omnino ftultumfefe  ,  vt 
fide  indignum  acatfare  ,  &  ad  iur  amenti  fecuriiatem 
confugere.  ’  <  •  , ,  •  .  .  • ;  1  ' 

Qu#m  ob  caitfiimChromatius  k  ait ,  idcirco  Do-  -  XIII. 
minum  non  lolum  peierare,fed  oiunind  iurare  pro-  K  Matth.5. 
hibuiflc,ne  tunc  tantum  verum  dicere  videamur, cura  ,co^-  *• . 
itiramus.  EtClemens  Alexandrinus  1  viri  iufti  pro-  J^  *'*5-  7‘ 
prium  efle  air,nona  periurio  lolum, fed  etiam  a  iurar.-,  rom‘ 
mento  alienum  efle.  Vbinam,  inquit, fjvra  esl  amphus  < 
opus  iureiurando  ei,qui  ka  viuir,vt  qui  peruenerit  ad  fum-  '  j 

mum  veritatis  ?  Et ra  alihi  a  viro  Chriftiano  penirrisilm  lib.j.y*- 
abiiciendum  efle  docet  iufiurandum  ,  illudque^^-^f11' 
de  beato  Gregorio  Nazianzeno  memoria.-  proditum-- 
efle  accepimus ,  eum  legem  fibi  indixifle  numquam  ■  ,  - 

iurandi ,  quamdiuin  '  ;.c  mortali  vita  viueret,  quam  ‘ 
ad  extremum  vfquediem  ferUauic.  lofephus  "autem'  n  Iib.t.de 
Eflenos  ,  qui  apud  ludxos  religioftflimi  habeban-r15?!!1:^ 
tur,a  iuramenta  non  aliter,  ac  periurio  abhorruif^^-^ 
fe  feribit ,  quod  eum  mcndacij  damnatum  dicerent. 


cui 


Explanatio  Cap.  V.  187 

a  m  profelc:  cui  fine  Deo  non  creditur.  Et  Plutarchus  *  Flamini  A,  Cr  diferete  turee, &  quanmm.ad  hoc  requiritur  indictu»^ 

^  r  . .  -  .  r-  ■  rr  r  r  _ '  J  *  Cnliret  AiCrvpt-ifWMX  />v  \t*4'i,ntAu.rvt  nn/rn* 


Rom.m1.4j.  Jiali  iurare  fuiffe  nefas  feribie ,  quod  ci  in  re  exigua 
fidem  non  habere  abfurdum  fit ,  cui  fumma  ac  di* 
uina  credita  fmt ;  vt  minus  mirandum  fit  in  Conci- 
b  Conc.4,e.  lio  Carthaginienfi b  fancitum  efTe  clericum  per  crea- 
et.Sc  6i.  ruras  iutantem  acerrime  obiurgandum,  fiperftiterit 
in  vitio» excommunicandum.  Itaque  Chriftus,  & 
eum  imitatus- Iacobus ,  vult  tantam  efle  Chriftiano- 
rum,fiue  affirmando, fiue  negando  veritatem ,  vt  ni¬ 
hil  praeterea  exigendum  fit. 

XIV.  Nam  fi  de  Eflenis  ait  Iofephus,offi«e,  quod  dicunto, 
iur  amento  forti  us  habent.  Quid  de  Chtiftianis  exifti- 
mandum  cenlebimtts  ?  Quid  vmeuique  noslrum  ,  ait 
Chromatius,  iurare  necejfe  eft,  quorum  verba itavera 
femper ,  ita  debent  ejfe  fideli(fima  ,  vt  pro  iuramento  ha- 
e  7.  Strom.  beantur  ?  Et  Clemens  Alexandrinus  c.  lufiurandum ,  ] 
inquit  >•  efl  confejflo  definitiua  cum  diurna  affumptione: 
qui  efl  autem  femel fidelis ,  quemadmodum  fe  ipfum  infide¬ 
lem  prabuerit ,  vt  etiam  opus  habeat;  iureiurando ,  &  noh 
it  avitam-  gefferit ,  vt  ea  fit  firmum  ,ac  definitum  iufiu- 
randum  ,  &fidem  confejfionu  oflendent  in  vita  conflanti 
ftabilique  ,  &  fermone.  Eodem  fpetlant ,  quae  feribit 
d  Iib.  1.  de  Auguftinus  4. .  Chrislianus , ait,  verum  loquatur  ,ne- 
fer.  Dom.  in  que  mrationibus  crebris ,  fed  morum  probitate  commendet 
m°n.  veritatem.  Quomodo  autem  praua  iurandi  confue- 
adHom*An-'  tudo  vincenda.  ,  &  corrigenda  fit  ,  egregie  docet 
tiochtn.  Chryfoftomus  <=.  %  ,  . 

XV.  Vt  non  fub  iudtcio  decidatis.  Graece,  «va  /a»  e>«  uaoy.e/- 

<nv  Quo  loco  alij  aliter  Iacobi  verba  acci¬ 

piunt.  Sunt  qui  pro  indicio  hypocrifim ,  aut  finin- 


fcilicet  dtfcretiorns  esc  pane  durantis ,  fecundum  quan¬ 
tum  ad  id ,  quod  per  iur  amentum  confirmatur  *  vt  fcilicet 
neque  fit falium, neque  Jit  aliquid-ilhamm .  Et  quantum 
ad  hoc  requiritur  veritas  ,  per  quam  aliquis  iuramento 
confirmat ,  quod  verum  eft$  &~iuslitia  , per  quam  con¬ 
firmat  ,  quod  licitum  efl.  Indicio  autem  caret  iur  amen¬ 
tum  incautum  ,  veritate  iuramentum  mendax  .  iufhrnt 
iuramentum  iniquum  ,  fiue  illicium.  Si  igitur  his  con- 
ditipnibus  iuramentum  careat ,  iudicio  eft-  obno¬ 
xium. 

Quocirca  redte  alicubi  fcripfit  Ariftotelcs  a  ,  tura-  XVIII. 
mentum  fummo  ejfe  honore  dignum. Et  eam  ob  eauiam  *  ct-aP  * 
Auguftinus  b.  Fadfa ,  inquit ,  iur ano  exinofa  efl,  vera  b  s'er.i8.de 
iuratio.  periculo  fi  ,  nulla  iuratio  fecura.  Quo  fp|£fan$  ver.  Apoft.  ‘ 
Bafilius  c,Clinisex  ledta  Pythagorea  philofophi  fa-  c'  Horn-  de 
dium  magnopere  laudat,  qui  cum  facile  iureiuran-  e2' 1  Sent* 
,do  trium  talentorum  mtildtam  vitare  poftet ,  in¬ 
juriam  pati  maluit ,  quam  iurare  ,  idque  cum  non 
effet  falso  iuraturus  ■„  vt  minime  mirandum,  fit, 
tam  accurate  lacobum  ,  &  ante  illum  Chriftum 
Dominum  iufiurandum  prohibuifTc,vt  enim  ait  Am,- 
brofius  J  -.  Voluit  Deus ,  te  no iurare  ,  ne  peterer. 

Et  in  eandem  fententiam  Auguftinus  e*  Homo  ,  c\q 
qui  per  confuetudinem  iurandi  potefi  Al,  pemmnmjabt,  io>j. 
bene  prohibetur  iurare  :  tanto  etiam  longius  erit.  aper-, 
iurio  ,  quanto  erit  longe  a  ; arando.  Et  alibi  C  Do-  i  Ser.de  de- 
minus  ,  qui  prohibuit  iurare  ,  fupra  ripam  te.noluit  co*‘  *oan* 
ambulare  ,  ne  pes  tuus  in_,  anguflo  labatur  ,  &  ca¬ 
das.  Itaque  redte  dixit  Di  Thomas  g  ,iurarhlntum  g  Opufc.  7, 


lationem  accipiant ,  quafi  dicat  Apoftolus.Veftrum  C  non  aliter  ac  medicamentum  non  nifi  cogente  neceffitate 


etiam  ,  fit  etiam  veftrum  vero  non  ,  fir  non  ,  hoc 
eft,  verd  loq^in^ini ,  vt  non  intidatis  in  fimulatio- 
nem ,  &  hypocrifim  ;  qui  enim  falso ,  aut  fimulate 
afiquid  affirmat  ,  aut  negat  7  aliud  animo  gerit, 
aliud  ore  profert ,  quod  pertinet  ad  hypocrifim  ,  at¬ 
que  ,  vt  verum  fatear » htec  interpretatio  Gnecis  ver¬ 
bis  optime  refpondet :  quod  enim  ait  Iacobus  mt 
ti;  Latine  fonat,  ne  in  fimulatio-. 

nem. ,  aut  hypocrifim  incidatis.  Caeterum  Oecumenius 
Gra?cus  auditor, 'qui  exiftimat.in  Itge  Euangelica, 
,  mfiuran<in/u  nequaquam  effe  vfurpandum,qUamuis. 
olim  Iudx-is  non  aliter ,  ac  faciificia  fuerit  permif- 
fum  -,  verajn  putat  hoc  loco  c)e  re  certa  ,  ac  ftabili 
affirmationem  ,  aut  negationem  praecipi.  Graecam 


vfurpandum. 

Philo  autem  ludaeus  H  acuitef,  in  eos  muehi  Air,  XIX. 
qui  Dei  nomina  ad  fidem  fibi  conciliandam  temero  h  Iib.  1.  dc 
congerunt.  In  tantum ,  inquit  •,  valet  quorundamdm 3  *PCC'  ^eS* 
pietaSyVt  vel  religiofijftma ,  nscfine  horrore  audienda  'Dei 
nomina,  congerant  accruatimper  furhmam  impudentiam, 
quafi  euiciuri fiht  crebris  deieratiombus-,  vt-fibt  credatur  i 
fatui ,  qui  non  intelligant,  confuetudinem  crebro  imandh 
argumentum  ejfe  perfidia ,  non  fidei  dmtaxat,  prudemio-i 
rurn  iudicto.  Alibi  i  vero.  :  Htilij fimum  ,  ait  '  hh.de  de- 

&  rationali  natura  comtementiffimttr/i  omnino  abfime-i  ca'- 
re  a  iureiurando  ,  &  fic  veritati. ia(fuefeere.., ;  vt  fimpkx, 
fermit,  vim  iur  amenti  habeat.  Quid  autem  iurand 
ti  fpedtandum  fit',  paucilfimis  -verbis  docet.:  'furefy 
yerq  yo.ccm  uwH.&tm. ^prp  ■>  hoc  eft,  con-  D  tus  ,  inquit ,  debet  omnes  rei  circumstantias  diligetitev\ 

dempattone  degunt ,  qui  te-  perfjicere ,  quantajit ,  quam,  vera  ,  quam  bene-d  jkftrf 

mfie  rurant  ,',dciprttndi  C«nfif6t*ad^e  in  periuriuru.,  cepta.  Et  Ambrofms  H*  Nem  bene: ineat,  nifi.  quipoi  £^fal  n8* 

tefifcire  quod  utrat.  Lux  tibi,  prae  at:,  fl-mrtire  diif>6nis,i. 0  ’ 1 4' 
id  eft,  cognitio  ventatis  pracedata ,  vt  vinculum  facramcnn 
ti  tibi  no n  poffit  nocere.  Vbi  religio  fandior ,  ibi' fides  ve.-, 
ritatis  eft  plenior.  *, 

Quantaautem  veneratione  Dei  nomen  alfuraeh-i  XX. 
dum  Iit  ^-multis  docet  Chryfbftomus1.  £hmnodo}  H°m.7.ad 
enim,a\x.,non  eft  abfurdum  feruum  quidem  non  audere  dor  *>°*>' 
rfimu  nominaum,&  fine  honoris  . praf  aitona  agpellarii&in- 

_  *  .  gelorwnvefo  Dominum  temere,&  contempximvbiqke  i**s 

ilis  6^«  X  Mv  dtfcere  quomodq  ipfum  appellant  fnperimv 

Inegit,  ^Twrpiw^yql.cert.e  ejum  ..Qecumenio ,  unose*-  poteslates,cumquapto  honore  ;■ quanta  etdmimiimtf.fCi  s 

autem  iu.di-;  de  b  am  JD  ominum,  ait  Ifam  m.}  ftdemsm  in  t}mwdtP*im  caP-^  ,- 

^.i«n,ii^q^j;|;ej^re.iuiitt£aA^!«-x6trpa»t*  fiwtqut».  E»  &  denata, &.  Seraphim  flabant- 6rca  ipfum,&  clamabant 
ypejerairq^.q^lumLubeuntrj./rtJg.qviia  drfi&cilftsjL.!  alter  ad  a  Iterum  ,&  dicebant :&jtn$nu:i$.mtius  :SaiiPbw, 

ih  tanta  iurandi  facilitate  ea  ritd  oHf^i^vro, ,  qriaup- . 


dela^qpfur;  4i>4<  t  ,  .  . .  t 

XVI.  Quomodo  etiam  Iacobi  verba  accepit  Syriacus: 
&  vplgaaus  iqtjSYpres..  A  deh  t:  ra  jn  <jn  L.O  e  c  u  me  n  i  ii  s. 


.V 


,  I  .dii  1  vere  pro  fimulationei. accipi,  vt  is  dir 

^iod  um*'»  catur  iuiimulationem  incide^/*  qui -rem  incertam,. 
■  ac  dubian^ju.reivirandQ,  adlw-h.ftQ  V^l  affirmat ,  vel 
negat  j  cum  tqim  dcierans  vere  loqui  credatur ,  mox 
rei  euidentia  ^ntitus  deprehenditur.  Sed  omnino 
retinenda gftvulga^.intcipr.<;u§.ictjt(entia,  quam ,  vt. 


,qu.awe- 

*  •  ligiofura  ir^iqrawdwni  poftuJaQ.Vitqiakn  apudrkrc- 
f  cap.4.1.  V  pj^ipitj  ppn}inus:yJardHdum  eft  in  veritates' 

,  &r  ia  iufifig.&ftHiuffitiq.  ;  Uh {  t  >.  ( f < 

XVII.  Qijp  jpeo  Hieronymus; ;  Hnjmady.er{endupt^  w-j 

qqit ,  quod,  iujiitr.andum  hos  habeat,  comites ,  -vcritatenki'. 
g  t.  i.q.  89.  indicium.,  atque  tuflitiam.  Et  PiuU^yhonras;  6  .$«($4 
**y  Iqpflgm  ,  ak  ,  vfu.m  ■iwamenti  duo  rcquirunturj\pi'tfma 

qwftem.tjmd  qhqw ,  nondeuiier ,  fedjxmeceffaria-.catifa\ 


Dominus.  Dem  Sabaoth^ lena- eft  omnis  terra  .gtona  eiusii 
Hidiftt  cumiquantoiimore.qudtdhtmorctimtndtcumglo* 
riftcames,cfidaudftm£x  alibi  ‘\.xN.efcitts?qmd fu  Deus,&\ b  Hom.  x6, 
quali  debeat.oKtvatari.Qupd.fi'  de  quopiam  probo  quidem*. 
viro,  loquamur  fiUcimus, as iutvn  etkltffdi&  ita  conimrrmct:' 
Nmcvvero  .  nvmen.fuper  ornne  -vemrandhxn  m\ 

omni  terra  ,  admirabile  ,  quod  audientQtrdammesihoK-r 
rent ,temcricircumfcrun us .  Nonrfe  diem’ Deus nomindiur ,  . 

oport»r^l-cre?Eie<niquc,ne]jrbgU!facia,Theodoretus0r°n'(^^'4‘ 
Q _ 4  Quid 


i88 

Quid  fibivult ,  inquit ,  Non  affumes  nomen 
vZnmt  ?  Quidam  prohiberi  dicunt ,  ne  quis  res  vanas, 
hoc  eft ,  idola ,  nomine  Dei  vocet ,  ah]  ,nc  quis  mando 
mentiatur.  Ego  autem  puto  diurnam  legem  Jtatuere  ,  ne 
quis  nomen  Dei  prommciet  fine  aliqua  ratione  ,  velati 
docendi ,  aut  orandi  ,  aut  alia  quadam  neceffitate.  bo- 
lervt,  enim  nonnulli  etiam  ludentes  ,  &  ridentes ,  vt  ve 
nerit  tn  linguam  reuerendum  nomen  Dei  proferre  ,  oc 
arbitror ,  diurna  lege  prohiberi :  Si  enim  permulti  confue- 
uerunt  pretiofmem  vellem  diebus  fieflis  rejeruare  ,  multo 
iuslius  efl  dstunum  nomen  precibus  ,  atque  docendi  officio 

confecrarc .  ,  ■  az 

XXL  Itaque  merito  ait  Iacobus  fimplici  affirmatione, 
negationeve  ,  feclufo  iuramento  ,  vtendum  efle. 
a  lib.  i.  de  Nam,  vt  ait  Philo  » ,  Quicquid  vir  bonus  affeuerat,, 
fpecial.ieg.  4f  -mrm  ^  ^ ,  cum  verbum  eius  firmum 

fit ,  ac  rigidum  ,  nullo  mendacio  flexibile  ,  veritate  ,  in 
b  Wova.  t(>.  qua  fundatur ,  [ubnixum.  Et  Chryfoftomus  •  Hoc, 


EpiftB.Iacobi 


ad  pop. 


e  Hom.  7. 
ad  pop. 


inquit ,  interdum  d  nonnullis  audiui ,  nifi  iur attero ,  non 
credit ;  tu  es  horum  caufa ,  qui  facile  iuras  ,  quoniam.,  fi 
id  non  faceres ,  fed  ommbus  conflaret ,  quod  non  tures , 
mihi  crede  dicenti ,  quod  iis ,  qui  mille  deuorant  iura- 
menta ,  maiorem  ipfe  fidem  folo  nutu  inuenires.Ez  alibi c . 
quod  non,  iur  amentum,  fide  dignum,, fied vita  teilimo- 
nium, ,  &  conuerfationis  integritas  ,&  mens  bona  ,fape 
multi  iur  antes  difrupti  fiunt, ,  &  non  perfiuafierunt ,.  Alij 
vero  annuentes  tantum  multo  iuratis  fide  digniores  appa- 


1$.  'fr i  flatur  aliquis  vefirum  ?  oret.  *s£quo  animo 
eft  ?  pfiallat.] 

Nouum  tradit  Apoftolus  praeceptum  ,  quod  vt- 
cunque  ad  informandam  ,  atque  inftituendam  lin¬ 
guam  pertinet.  Non  liquet  autem,  vnum  ne  tantum 
praeceptum  ,  an  vero  duo  haec  Apoftoli  lententia 
comple&atur.  Bcda  enim  vnicum  duntaxat  videtur 
agnofeere  :  ita  enim  legit  ,  Triflatur  aliquis  veft  um? 
oret  aquo  animo  ,  &  pfiallat.  Vt  fignificet  triftitia  ,  ac 
moerore  correpto  orandum  ,  aequoque  animo  pfal- 
lendumeffe.  Sed  meli&s  Oecumenius,quem  Latina 
interpretatio  fequitur ,  duo  praecepta  agnofcit,quod 
&  fecit  Syriacus.  Graeci  enim  codices  fic  plan£  ha¬ 
bent':  n)(  i»  v/xiv  iudi/uu  Ti( 

^.a\xiru ,  hoc  eft  ,  vexatur 


Dei  tui  in  A  luit  oratio.  Fi  enim  eleuafet  Moyfies  manus  ad  Deum, 
vincebatur  Antalech ;  remiffia  vero  ,  &  deiecla  vinci  fit- 
ciebant,  Ifirael.  Audiuer.it,  Balac  Rex  Moab  ,  quia 
populus  hic  orationibus  vincit ,  &  pugnat,  aduersus  ho- 
ftes  ore ,  non  gladio ,  &  ob  hoc  fine  dubio  apud  femetipfium 
cogitanit  dicens ,  quoniam  quidem  orationibus  populi  hu¬ 
ius  ,  &  precibus  nulla  poffunt  arma  conferri ,  ideo  etiam 
mihi  tales  aliqua  preces,  &  tafta  requirenda  fiunt  arma 
verborum ,  &  orationes  tales ,  qua  fiuperare  poffient  oratio¬ 
nes  ifiorum.  Et  alibi a  :  Populus ,  inquit ,  Dei  non  tam  a  Hom. 
manu ,  gr  armis ,  quam  voce ,  tfr  lingua  pugnabat,,  id  eft,  ‘a 
orationem  fundens  ad  Deum  profler  nebat  inimicos.  Ita 
ergo,&  tu, fi  vis  vincere  inimicos ,  eleua  actus  tuos,  clama 
ad  Deum ,  vt  dicit  Apoftolus ,  orationi  inflantes  ,  &  vi¬ 
gilantes  in  ea:  hac  enim  eft  Chriftiani  pugna ,  qua  fupe- 
B  r at  inimicum. 

Et  quidem  daemonis  oppugnationes  precum  zf-  IV. 
fiduitate  fuperari  ,  docet  Athanafius  b ,  cum  enim  b  in  viti 
fraudes ,  &  callida  daemonis  confilia ,  quibus  iuftos  s*Anton* 
oppugnat ,  paucis  indieaflet ,  fubdir :  Sed  nihil  vobis, 
inquit ,  in  hoc  terroris  incutiant :  fidelium  enim  orationi¬ 
bus ,  atque  ieiuniis  ad  Dominum  fiatim  corruunt  •,  perti¬ 
mefiat  Satanas  retle  viuentium  vigilias ,  orationes ,  ieiu- 
nia,8cc.  Quin  etiam  aduersus  mortales,  atque  ex¬ 
ternos  hoftes  plurimum  habere  virium  intelligi  po- 
teft  ex  narratione  Eufebij  c :  fic  enim  feribit ,  Amo -  c  lib.j.Hi, 
nini  fratrem  M.  Aurelium  Cafiar em  fama  eft  contra  Ger-  ftot,e  J‘ 
manos ,  &  Sarmatas  aciem  inftruentem ,  cum  exercitus 
illius  ingenti  fiti  opprimeretur ,  omnino  non  habuiffie ,  quid 
ageret ,  vnde  milites  in  ea  legione,  qua  Melitina  appella- 
C  batur  ( qua  (ane  ab  illo  tempore  ad  hanc  noftram  atatem 
magnopere  propter  fidem  commendata  eft )  in  ipfia.  acie 
contra  hoftes  in flruck  genibus  humi pofitis  (  vt  nobis ,  cum 
oramus ,  in  more  eft)  fie  ad  preces  Deo  adhibendas  mos 
conuertiffie  dicuntur.  At  dum  hofles  tiufmodi  (pefktculum 
magnopere  mirabantur ,  aliud  quoddam  multo  admira¬ 
bilius  fiatim  infejuutum  fertur  ,  fulmen  enim  hoftes  in 
fugam  ver tiffie ,  eofque  interemiffe  ,&  imbrem  inexerci¬ 
tum  eorum  ,  qui  diuini  numinis  opem  implorauerunt ,  de 
coelo  affatim  ruentem  eum  vniuerfium  ,  qui  parum  aberat,, 
quin  pra  fiti  intolerabili  iam  iam  e xtingueretur ,  refiecijje, 
recreaffeque  ;  Simile  quiddam  Magnus  d  Conftanti- dinOiat.al 
nus  commemorac.  Pugnas,  inquit,  viderunt  Gentiles,  fan.c.i<. 
bellum  confficati fiunt  ,prouident ia  Deiviclbrtdm  populo 
fiuo  largiente  :  animaduerterunt  etiam  Deum  precatio- 


ter  vos  ?  precandi  (ludio  fiefie  dedat  •,  aquo  animo  eft  qui-  D  numnoftrarum  virtute  nobis  opem  tulifie.  Efi  emm  iufia 
(piam  ?  is  vero  p fallat,.  Itaque  in  angore  ,  tdftitiaque  precatio ,  res  plane  inexpu£nabilis ,  ac  nemo  fahcle  religio - 

r  ...  J — = — -«••«i  \*ori  fi'»  _  nufiDWPAtUr  ani  *u\vy  i./f  nuA/i  'Ah*  *+ir  * 


animi  orandum  praecipit ,  in  animi  vero  laetitia  pial 
lendum.  Quare  Oecumenius.  Afflictationi, a.\t, ora¬ 
tio  adiungitur ,  vt  leuwr  ei ,  qui  tentatur ,  ten' a  ionuwL, 
exitus  efficiatur.  Deinde  vero  vbi  per  orationem  (opita 
fuerint  ea  ,  qua  nobis  molefliam  afferebant',  &  in  pro¬ 
priam  tranquillitatem  ,&  fiedationem  anima  rediv  it, p fal¬ 
lendum  eft,vt  bona  ei  multiplicentur, &  in  (pirituali  exul- 
tatione  latetur. 

Quod  igitur  ait  Iacobus  ,  Triflatur  ,  Graece  eft, 
x*KC7r*J>i  ,  quod  non  tam  ad  internam  animi  aegri¬ 
tudinem  ,  angoremque  ,  quam  ad  externas  vexatio¬ 
nes, ac  moleftias  refertur  ,  vt  fuadeat  Apoftolus ,  in 
rebus  aduerfis  ad  preces  confugiendum  efle ,  &  ad 


que  precatur ,  qui  non  id ,  quod  efl  iri  optatis  l  afficquatur, 
nec  mundus  aliquando  repulfiam  fert ,  nifi  fiolum  cum  va-  ,  - .  ■  - 
cillet  fidei  conflantia.  •  " 

Et  vt  aliquid  de  Lltirtrs  dicarh  ,  Ifidbrus  e'  'yho£  ejl,  V. 
inquit ,  remedium  eius  ,  qui  vitiorum  teritamentts  tx -  c  lib-  ?  ^ 
afluat ,  &  quoties  quolibet  tangitur  vitio ,  toties  fie  ad  ora-  fr™*1’00, 
tiortem  fiubdaL  ,  quiafi-equens  oratio fintioidrti 'impugna-  7' 
tionem  txtinguit  \  tamen  perfeuerantef  inichdtrt  oportet 
animum  nofinim  orando,  er  pulfiando  ,-quoufque  importu- 
nas  defidenorum  carnalium  fiuggeftiones  'qua  noftris  ob- 
ftrepmt  (enfibus-,  fortiffma  intentibriefiuperemufi  ac  tam - 
diu  infiftere ,  quoufique  perfiftendo  vincamus:  Hoc  igin/f 
eft,  quod  ait  Iacobus,  cum  quis  moleftia  afficitur, 


opem  diuinam  implorandam.  Solent  enim  res  ad-  E  ad  orationem  confugiendum  efle.  Sic  olim  faciebat' 


uerfe  triftiriatn,ac  moerfcrem  quendam  parere  in  ani¬ 
mo,  qui  facris  precibus,  aut  leniendus  ,  aut  fuperan- 
dus  eft.  Ita  Chnftus  Dominus  cum-  mortem  iam 
fibi  imminere  animaduerterct,  de  feipfo  aperte  pro¬ 
ri  Matth.1*.  nunciauit  <l.  Triflts  efl  animata  vfque  ad  mortem, 
*8,  continuo  autem  fefe  in  preces  effudiu  EtmoxDi- 

fcipulos  monet,  vt  vigilent ,  atque  orent, ne  intrent 
in  tenta  tionem. 

III*  Vt  enim  redte  ait  Origenes  «  ,  contra  Amalechi- 
in  Kani.*Jr  t^s  non  tantum  vis  armorum  ,  quarttum  Mofis  va- 


Dauid f  .Pro ^inquit,  vi  me  diligerfridetVafobflrifrtitlitft  P6tio*+ 
ego  autem  orabam. 

tAEquo  animo- ejfrpfallat. Hoc  eft  alteru  p:rsceptum, 
vt  in  rebus  fecundis ,  &  in  animi  tranquillitate  hym¬ 
nis,  pfalmis  ,  &  fpiritalibus  canticis  animi  hilarita¬ 
tem  teftemur.  Vt  enim  ait  apud  Oecumdnium  Ba- 

filius  ,  hymnorum  'cdhfif lationes  hilarem  f  &  alacremj 
animi  flatum,  ‘nobis  conciliant,  ,  vt  inAien t,  "Lti- 
tiartu  excludant, 
temJ  'ariimun 


Vt 


Xy 


'ludant,  ,  qua  vt  plurimum,  ad  voluptas 
nutri,  titillat,  ,  (ffi  non,  rafo  k'rei\o  virtutis 


tramite 


Explanatio  Cap.  V. 


189 


li.i.dc  ira.  Tramite  auocat.  Sapienter  enim  feribit  Seneca  *.  Gau-'  A  idem  plcrunque  dicunt.Sic  Dauid l. Exaltabor  in  gen-  a  pf.4f.xt. 


cap.  18.  dium  exuit  atio ,  exuit  at  tonem  tumor ,  dr  nimia  aftimatio 

fui  [equitur  •,  dabimus  aliquod  laxamentum  ,  in  defidiam 
vero,  otiumque  non  refoluem  us ,  dr  procul  a  contaclu  deli¬ 
ciarum  retinebimus.  Hanc  etiam  ob  caufam  de  fe  ipfo 
b  r.  ad  Cor.  ita  alicubi  feribit  Paulus  b. Orabo Jptritu, orabo  dr  men- 
141 5-  te ,  p fallam  fpiritu  ,  p fallam  &  mente.  Et  alibi  hortatur 
«cap.5.1 9-  Ephcfios  c  his  plane  verbis.  Loquentes  vobifinetipfis 
in  pf almis,  dr  hymnis, dr  canticis  (piritualibus,  cantantes , 
dr  pfallentes  in  cordibus  veftr is  Domino.  Denique  ad 
tj  cap.j.ur.  Coloflenfes  d,  docentes ,  dr  commonentes  vofmetipfos 
pfalmts,  hymnis  ,  &  canticis  [piritualibus  ingratia  can¬ 
tantes  in  cordibus  veftris  Deo. 

Vt  explodendi  prorfus  fint  fuperioris  faeculi  hae¬ 
retici,  qifi  hymnos,&  ecclefiaflicos  cantus  ab  Eccle- 


VII. 


tibus,dr  exaltabor  in  terra.Nikil  enim  aliud  eft, exalta¬ 
ri  in  terra, quam  inter  geres  exaltari.  Sed  cfratio  Grae¬ 
ce  latius  multo  paret, quam  pf&imus.orario 

enim  tam  voce, quam  fbla  mente, 8c  cogitatione  con¬ 
flat  ;  pfalmus  vero, hymnus, &  canticum, modulatio¬ 
nem  quandam ,  &  harmoniam  neccflario  poflulant. 

Ei  igitur,  qui  animi  morbo  ,  atque  aegritudine  Ja-  . 
borat,  precandi  lludium  apte  proponitur,  vi  implo¬ 
rata  Dei  ope,arque  impetrata, ingruentia  mala  forti, 

&  conflanti  animo  perferre  qutat.  Ei  vero, qu uria d- 
quillo,  fedatoque  animo  fruitur,  cum  fitadluluua- 
rem  valde  propenfus,  pfallendum  monet,  ne  exter¬ 
nis  ,  &  alienis  voluptatibus  Capiatur;  Nam  alioqui 
non  facile  aegris  animis  canticum  quifqtiam  perfiia- 


XII. 


fia exterminandos  cenfuerum.  Conflat  enim  anti-  B  deae  ,quin  potius,  vtait  Sapiens  P,Muficain  lutiu  bEcclef. 


quiffima  confuetudine  iam  inde  ab  infiio  nafcentis 
Ecclefue  fuifle  pfalmos,hymnos,  &  fpiritaha  cantica 
d  fidelibus  vfurpata.  Ita  enim  ad  Corifithios  feribit 
e  i.ad  Cor.  Paulus  e.  Cum  comtenitis,vnu[quifqne  veftrumpfalmum 
14 habet ,  dodrinam  habet ,  &c.  Et  locis  modo  indicatis 
f  de  eccler.  hymnos,^  fpiritalia  cantica  nominat.  Certe  Diony- 
&ep.adDe-  fius  Areopagita  f,non  femel  pfahnos,  &  cantici  mo- 
rnoph.  dulationem  nominat. 

VIII.  Meminit  pfilmotum  ,  hymnorumque ,  &  carmi- 
g  De  vita  num  Iuflinus  S  Martyr.  Eulebius  vero  Caefarienfis II 
Chrift.  &  q.  pfirlmorum  cantura,  diuinorumque  hymnorum  tra- 
h°li  iohift  ^itione  in  Ecclefia  retentum  feribit.  Athanafius  i 
c.3.9.  '  pono  duas  affert  caufas,  cur  cantus  ii* Ecclefia  fre- 


i  De  Inter-  quentetur ;  alter^eft.vt  pro  viribus  ad  Dei  amorem  q  aequitate  praeditum,  firmo, ac  fidenti  animo 


importuna  narratio.  Et  Tobias  c  excitate  laborans. 

Quple,  inquit ,  gaudium  mihi  erit,  fci  m  tenebris [edeo ,  c  CZP  *11‘ 
&  .lumen  coeli  non  video  ?  Significaris  ea ,  qux  ad  gau¬ 
dium, &  laetitiam  fpcdlant,  non  ei  conuenire,  qui  re¬ 
bus  aduerfis  prematur.-  Pfalmus  autem  ad  gaudium, 
ac  laetitiam  proculdubio  pertinetjquocirca  cumpofl 
vidloriam  foemina  laiuStilfima  epinicion  caneret  d:  d  ludith  ii. 
Incipite  ,  ait ,  Domino  m  tympanis  ,  cantate  Domino  tn  l’ 
cymbalis ,  modulamini  illi  pfaltfium  nonum  ,  exaltate  ,  dr 
inuocate  nomen  eius.  Et  Dauid  c:  Paratum  cor  meum.,  e  p/1  j6.8. 
‘Desis ,  paratunu,  cor  meum  ;  cantabo  ,  dr  pfalmum-, 
dicam. 

Paratum  enim  dicit  cor  fuuin  ,  hoc  efl ,  fu mma  XI II. 

iiumm  C _  .  -  1  .  .. 


prct.PMm.  fidelium  an fnu  excitentur  3  altera,  vt  quemadmo 
dum  in  harmoniam  voces  .confcntiunt,  ita  in  vnum 
k  Prxfat.  in  fidelium  animi  confpirent.  Addit  Bafilius  k  fuauita- 
pfal.  te  vocum  animos  demulceri.vt  diuinorum  oraculo¬ 
rum  vim ,atque  efficacitatem  auidius  excipiant.  Cy- 
lCatech.13.  dlhis  vero  Hierofolymitanus  1  Pfalmorum  cantus 
ad  Angelorum  imitationem  refert  ,  qui  perpetuas 
Deo  laudes  canunt. 

j  ^  Commendatur  autem  Grcgorius  Neocasfarienfis 
.  ”  .  a  Gregorio  m  Nyffeno ,  quod  integram  nodfcem  ora- 

jnlnorat.dc  =>  .  .  ,  j  ?  r  r  ■  k t 

S.Greg.Tau-  tionibus ,  &  hymnis  decantandis  miumpient.  Na- 
matnr.c.8.  zianzenus  n  porro  :  Hymnos ,  inquit ,  pro  tympanis 
n  Oiat.4.&  aJfumamus,pfalmodiam pro [pedis  modulationib us can- 
i*8  a^ura*d \tibu*  plaufum  grati  animi  indicent,  OJT  canoram  manuum 
canru.  athonem  pro  theatt icis  plaufebus.  De  hymnis  matutin"'- 
o  In  corap.  ita  Epiphanius  °.  Hymni  matutini  in  ipfafanlla  Eccl 
^°Hom  A*  PcrPetm  fiunt  ’  ^  orationes  matutina  ,  [imulque  Pfal- 
ad  poT"9-  mi  ^ternam  decantati.  Sic  etiam  Chryfoflomus  P . 
q  In  Apol.c.  Tertullianus  ci  vero  fidelium  cantus  commemorat, 
a.8t  39.  de  quibus  multa  Hilarius  r,  Ambroiius  f,  Hierony- 
he^h  Il8‘^It‘  mus  1  ’  caetenque  pene  omnes  Patres  prsclare  feri- 

fTibii.de  Pferl5nt-  , 

Virgin.lib.4.  ^Equo  igitur  animo  pfallendum  monet  Iacobus, 
in  Exam.c.8  animi  vero  fedationem  interpretatur  Oecumenius, 
«^cap.rj.in  funditarem, de  qua  non  dubitat  accipienda  Dauidis 
repift.17.ad  ver^a’  fi11*  alicubi  ait  u  :  Pfallite  Domino  Sancti  eius. 
Euftoch.  Nam  qui  temere, &  vane  pfallit,prolixas  nugas  con¬ 
texit.  Certe  Iacobus  Grsce  dixit  sUSu/ah,  quod  vide¬ 
tur  opponi  fuperiori  verbo  tutuirrroid-es,  atque  idcirco 
explodenda  efl  vox  dSupei,  qute  in  aliquibus  codici¬ 
bus  legitur  :  fignificat  enim  agrum  animum  ,  atque 
idcirco  idem  plane  innueret,  qupd  priori  loco  dixe¬ 
rat  :  nihil  enim  efl  aliud  ager  animus,  quam  criflitia, 
angoreque  affedus. 

At  non  magnopere  differre  videtur  pfalmodia  ab 
orati&ne  ,  ac  proinde  ne  videtur  quidem  abfurdum, 
vt  hac  pollcriori  fententia  idem  fignificet ,  quod  fu¬ 
periori  ,  dc  pfallendum ,  hoc  efl  ,  orandum  pracipiat 
ei,  qui  animo  cll  agro,  quemadmodum  &  orandum 
dixerat  ei, qui  aftligitur,&  moerore  afficirunSic  enim 
loqui  folentHebrai  ,qui  duplici  ratione  dicendi. 


inde  ad  diuinas  laudes  celebrandas  apto ,  atque  ido-  ' 
nee  coparato.  Itaque  yult  Iacobus, fideles  id  vrram- 
que  fortunam  animi  aquabilitatem  retinere ,  quam 
quidam  praelatam  efTc  dixit  in  omni  vita  ,  de  qua 
alicubi  f  Seneca.  Tranquillus  animus  vbi  ad perferum  f  epift.36. 
venit,  nec  ablatum  [ibi  quidquam  [emit,  nec  adieclum- ,  fed 
eodem  habitu  efl,  quocunque  res  cadunt  y  cui,  fine  aggerun¬ 
tur  vulgaria  bona  ,[upra  res  fuas  eminet  ,  fim  aliquid  ex 
tHis  ,  fiue  omnia  cafus  excuffit ,  minor  non  fit.  Et  Plutar- 
chus  g  animi  conflaatiam  in  rebus  aduerfis  retinen-  g  lib.de  tra* 
dam  docer.Id  quoniam  permultis  perdifficile  vide- 
tur,  in  aduerfis  quidem  diuinum.  auxilium  precibus 
implorandum  ,  in  fecundis  vero  diuinas  laudes  cele- 
,  „  biandas  monet  Iacobus;  non  quod  in  malis  non  fit 

athonem  pro  theatneis  plauftbus.  De  hymnis  matutinis  D  Deus  laudandus  ,  aut  in  rebus,  chkc  ex  animi  femen 
ira  F.mnhanine  o  j-jxnini  rnatutiniin  F.rrU.  tia  cuemunt, precandi  ftudium  negligendum  firy  fed 

quod  cum  quis  aduerfa  fortuna  vtitur ,  diuina  potif- 
fimum  ope  indigear ,  eamque  afliduis  precibus  im¬ 
plorare  debeat  :  Vbi  vero  fecunda  aura  afflauerir, 

Deo  immortali  fit  habenda  gratia  ,  eiufque  Hberali- 
tasjlc  munificentia  dignis  pneconiis  extollenda. 


X. 
npl3  9-5 


XI. 


14.  Infirmatur  quis  m  vobis  t  inducat  presbyteros  Ec¬ 
clefia  ,  dr  orent  fiuper  eum ,  vngentes  eum  oleo  in 
nomine  Domini.  ] 

Animi  aegritudinem  precibus  ,  ac  pfalmis  curan- 
dam  docuit, iam  de  corporis  morbis  agir ,  quibus  ' 
etiam  fpinrale  medicamentum  adhibendum  monet. 

E  0lLOc)  «ghur  ait  Interpres  ,  infirmatur  quis  in  vob», 

Gnece  feriptum  efl,  1 «.»  vfitv,  hoc  efl ,agro,aut 

imbecillo  corpore  eft ,  accerfat  presbyteros  Ecclefia.  Locus 
efl  admodum  celebris,  vnde  ex  tremit,  vt  loquuntur, 
vnclioms  facramcntum  Ecclefia  Catholica  colligit, 
vt  minime  audiendi  fint  ij,quamuis  alioqui &do<5li, 

&  Catholici,  qui  haec  negant  de  extrema  ,  adaera- 
mentali  vndtione  accipienda  efle ,  fed  de  aegrotorum 
vmStione ,  quam  apud  Marcum  h  difcipuli  vfurpare  hcap  tf.i 
confueuerant.  Eliciebant ,  ait  Euangelifla  ,  damonia 
multa  ,  dr  vngebant  oleo  multos  agrotes,  &  fanabant. 
v  Ceterum  vndionem  illam ,  de  qua  agit  Marcus  1 1. 

Euange 


190 


Epift.  B.  Iacobi 


Euangelifta ,  myfticam  vocat  Viftor  Antiochenus, 
eandemque  putat  cura  hac  ,  de  qua  loquitur  Iaco- 
bus.  QuAm  fententiam  probare  videntur Theophy- 
labtus,  &  Euthyraius  •,  neque  aliter  inter  Latinos 
a  Dionyfius  fentiunt  Beda,  Aymo ,  &  alij  J  quidam.  Sed reuera, 
CarthuUU  vc  Qbferuarunt  Patres  Concilij  Tridentini  >\ 
ltro.D  3  3  vnftio  illa ,  de  qua  loquitur  Marcus  ,  longe  diuerla 
b  SdTi4.c.i.  erat  a  Sacramentali  vn&ione  ,  quanquam  fortafle 
hoc  Sacramentum  vtcunque  indicabat.  V iclio ,  in¬ 
quiunt  ,  infirmorum  vere ,  ac  proprie  Sacramentum  notii 
Tefiamenii  aChriflo  Dornino  nofira  apud  Marcum  qui¬ 
dem  infinuatum ,  per  lacobum  autem  Apoflolum  ac  Do¬ 
mini  fratrem  fide lib tu  commendatum  ,  ac  promulgatum. 
Mox  vero  propofitis  Iacobi  verbis  fubdunt.  Quibus 
verbis  vt  ex  Apoflclica  traditione  per  manus  accepta  Ec- 
clefia  didicit ,  docet  materiam  ,  formam  ,  proprium  mini- 
firum ,  &  ejfeltum  hui  tu  falutaris  Sacramenti. 

III.  Ita  enim  locum  veteres  olim  Patres  intellexerunt, 
c  Hom.i.in  ]\Jam  Ongcnes  c :  Efl adhuc ,  inquit  ,feptima  licet du- 
^cu’‘  ra,&  laboriofa  per  poenitentiam  remi  ffio  peccatorum, cum 

lauat  peccator  lacrymis  (Iratum  fuum  ,  &  non  erubefek 
Sacerdoti  Domini  indicare  peccatum ,  &  quarere  medici- 
<3  pf.ji.f.  nam  fecundum  eum  d ,  qui  ait :  Dixi ,  pronunciabo  ad- 
uersum  me  iniuflitiam  meam  Domino ,  &  tu  remifiJH  im¬ 
pietatem  cordis  mei ,  in  quo  impletur  &  illud :  Si  quis  in¬ 
firmatur  ,  vocet  presbyteros  Ecclefia ,  Scc.  Videtur  enim 
e  Seff.14.de  infinuare  quod  deinde  aperte  Patres  Concilij  Tri- 
Sacra.  excie,  dentini  c  docuerunt,  extrema  vnftionis  Sacramentum 
vn&io.  ejfe  poenitentia ,  &  totius  vita  confummatimm. 

I V.  Sic  etiam  loquitur  Chryfo  (tomus  f :  T arentes,  in- 
f  li.j.de  Sa-  qUit  nos  m  prflentem  Sacerdotes  in  vitam  aternamge- 

nerant ,  atque  illi  certe  ne  corporalem  qutdern  intentum  .1 
liberis  amoliri  poffunt , neque  ingruentem  morbum  propul- 
fare  ,  cum  hi  laborantem  ,  ac  morti  iamiam  propinquam 
animam  identidem  f eruar  in  t ;  aliis  remiffiorem  poenam 
infligentes,  alios  prorfus  labi  non  permittentes,  non  docin- 
na  filius  atque  commonitionis  ,fed  etiam  precum  prafidio. 
Neque  enim  folia n  cum  nos  degenerant ,  fed  poftea  etiam 
condonandorum  nobis  peccatorum  facultatem  obtinent. In¬ 
firmatur, inquit, inter  vos  aliquis  ?  accerfat  presbyteros  Ec- 
g  lib.  6.  Atdefia,  &c.  Eodem  modo  loquitur  Cyrillus  Ale- 
ador.infpir.  xandrinus  £. 

Y*  Nicolaus  porro  Cabafilas  h,  peccatorum  quoque,ak, 
•  c i/CUr^'  remifJ'10  p^nitentibus  datur  per  orationem  Sacerdotum,  & 
vllimum  olei ficramentu/n.  Similiter  perficit  Sacerdotum 
oratio ,  quod  etiam  corporalis  morbi  medelam ,  dr  peccato¬ 
rum  rcmiffwnem  dat  iis, quibus  peragitur,  vt  habet  Apo- 
ftolica  traditio.  Infirmatur  quis  in  vobis  ,  epc.  Denique 
i  Refp.r.c.7.  Hieremias  *  Conftatinopolitanus.  vero  oleum, 

inquit ,  &  hoc  nobis  eft  traditum ,  &  ipfum  e  fi  diuinum 
Sacramentum,  diurna  nobis  mifericordia  typum  repra feri¬ 
tans,  quod  in  redemptionem, sp  fancUficauoncm  illis,  qui  a 
peccatis  conucrtuntur ,  conferri  folet ,  &  ex  multis  infirmi¬ 
tatibus  nos  fubleuat, ,  eofque  ,qui  illo  digne  vtuntur  fian- 
ttifleat. 

VI.  Multo  autem  apertius  Auguftinus  Necprater- 
fichifi/d  V'”  mittendum  efe  illud,  ait»  Apofioli  Iacobi pracepturn,  Infir- 
■  n  i.c.4.  matuy  yHls  m  s  ,^-r.  tum  fubiicit ,  ergo fic  roges  de 
te  ,  &  pro  te  fieri ,  flent  dixit  A 'poftolus  lacobus ,  imo  per 
Apoflolum  fuum  Dominus,  ipfa  videlicet  olei  facrati  de/i- 
ic^hcathol'  ^M*°  Spiritus  fimcli  typica  vnclio.  Et  alibi  >: 

eoauctf.  Si-  Q_U0ttes  aliqua  infirmitas  occurrerit  alicui,  non  quarantur 
mil.Serai 5.  Pracantatores,non  ditum,  non  fortikgi,non  carcarij ,  neque 
fn  Spec-Pin&  Per  fontes»  aut  nrbores,  aut  biuia  phylacteria  exerceantur, 
pr*f.  '  m  fed  /lrn  ag/otat ,  in  fila  Dei  mifericordia  confidat ,  &  Eu- 
enarifimni  cum  fide,  &  dtuotiene  accipiat ,  oleumque  bene- 
ictum  fideliter  ab  Ecclefia  petat ;  vnde  corpus  fuum  vn- 
ga.ur,  &  fecundum  Apoflolum  oratio  fidei  faluabit  infir- 
m  epift.  ai  tnum,^  alienabit  eum  Dominus, non  filum  corporis ,  fed 
D  c.nc.c.  :, .  ‘  anima  famtatem  accipiet.  Idem  non  obfcui  e  inh- 
0  laco.,.  auat  Innocentius  m.  Sic  Beda  n  ,  Petrus  Damia- 


A  nus  3 :  allatis  enim  Iacobi  verbis  ,  Solemnis ,  inquit,  aSernu.de- 
vndio  liquor  excellens,quo  fanitas  redditur ,  peccatum  di -  ^1C-  Ecclcf, 
mittitur,  immittitur  timor  Domini.  P% 'defne  qualiter  Sa¬ 
cerdotalis  manus  infirmantis  corpus  alleuiet ,  cjr  illecebro- 
fiam  fenfuum  motionem  facrati! fima  mitiget  vnclianel 
Vnde  &  Sandti  Patres  hanc  vndtionem  ,  (aeramen¬ 
tum  ede  (anxerunt. 

Plura  in  eandem  fententiam  afferri  poflent  ex  VI L 
Bernardo  n,Anfelmo  c,tk  aliis  **.  Redlc  autem  Con--  b  In  vitas, 
cilij  Tridentini  Paties  e  docent,  ex  his  verbis  colle-  Malach. 
gille  Ecclefiam,materia  huius  Sacramenti  efle oleum  j 
ab  Epifcopo  benedidum  ,  vt  aperte  allerunt  Inno-  niacen.lib.”* 
centius  f,  &  Beda  g,  fic  etiafn  Patres  Concilij  h  Ca-  cpitt.  z. Iqd* 
bilonenfis.  Quanquam  inter  Theologos  difputatur  J-hemnye. 
in  Scholis,  num  ea  Epifcopi  benedidio  pertineat  ad  ve^e 
B  necefiitatem  Sacramenti,  an  vero  ira  praecipiatur,  vt  c  Seffi4,c 
fine  illa  tamen  Sacramenti  ratio,  eiufque  vis,  &  po-  ^decurem. 
tcftas  integra ,  aeque  illrela  perfeueret.  Certe  vetu-  cD<a' 
ftiores  ,  ac  praeftantiores  Theologi  Epifcopi  benedi-  Cen*c  g  ^ 
dionem  putant  ad  Sacramenti  naturam  conftituen-  g  Marc.«.& 
dam  penitus  efle  necedariam.  Ex  hoc  ipfo  loco  coi-  inhuncloc. 
hgi  aiunt  Patres  Triden^ni  huius  Sacramenti  for- ^  Conca.c. 
mam  precandi  quandam  rationem  continere,  quam  48‘ 
fequitur  Romana  Ecclefia,  tametfi  Ecclefia  Ambro- 
xiana  ab  ea  nonnihil  recedit.  Certe  lacobus  presby¬ 
teris  non  vndionem  modo, (ed  orationem  praecipit. 

Orent,  inquit,  fuper  eo  vngentes  eum  oleo. 

Neque  veiA  exiftimandum  efl: ,  hanc  vndionem,  VIII. 
de  qua  hoc  loco  lacobus, folum  pertinere  ad  corpus, 
vt  impie  mentiuntur  haeretici  ',  quafi  nihil  aliud  vo-  1  Vvicleph, 
C  luerit  indicare  lacobus, quain  quod  olim  apud  Mar-  j^^L5’ 
cum  vfurpabant  Apoftoli,  vt  pertineat  ad  gratiam  CaJm'nuJ!n, 
gratis  datam, quae  morbos  curabat :  Gneca  enim  ver¬ 
ba  ad  corpus  tantum  pertinere  putantur  ,  ait  enim 
h*pfl>  quafi  dicat,  £r/^ei,quod  refertur  ad  corpus,  & 
paulo  poft  ittuc  iddhii ,  hoc  eft  ,  vt  fani  fitis.  Caete- 
rum  oleum  nonnullam  habere  vim  morbi  depellen¬ 
di  ,  haud  grauate  conceflerim ,  quanquam  quis  cre¬ 
dat  omnibus  corporeis  aegritudinibus  prodefle? 

Illud  vero  nulla  ratione  admiferim, Prophetas, at-  IX.  t 

que  Apoftolos  ad  morbos  curandos  adhibuifle  ea, 
qux  fuapre  natura  vim  haberent  contra  morbos ;  ta¬ 
metfi  enim  dixit  nonnemo  k ,  in  aeneo  ferpente  na-  K  Valefiu* 
tiuam  nefeio  quam  vim  fuifle  aduersus  venena  fer-  de  Sacr.pki- 
q  pentum  ,  &c  in  ligno  in  aquas  Mara  iniedo  faculta- 
tem  pellendi  aquarum  amaritudinem ,  neutrum,  ta¬ 
men, non  dicam  certa,  fed  ne  probabili  quidem, aut 
verifimili  ratione  firmari  poteft.  Quis  vero  credar 
Iordanis  aquam  naturali  vi  praeditam  fuifle  ad  le¬ 
pram  depellendam  ?  Quid  ficus  vlceri  Ezechiae  ad¬ 
motae  ?  Certe  fi  Hieronymo  1  credimus, (i  morbo  re- 1  Ifa.  38. 
gio  laborabar  Ezechias  ,  vt  Aquila  ,  Symmachus, 
Theodotioque  fignificanr  ,  contraria  putantur  ci 
moibojVel  fiunptain  cibo, vel appofita  corpori  quae- 
cunque  furit  dulcia.  Nam  quid  exiftimandum  eft  de 
luro,quo  Chriftus  Dominus  oculorum  lumen  cteco 
nato  reftituit  ?  An  vero  credendum  eft  ,  Pauli  fuda- 
ria,  ac  femicindlia  naturali  aliqua  poteftate  argros 

E  curafle?  Adde  quod  li  de 'miraculis  ageret  lacobus, 
non  tam  presbyteros, hoc  eft.Sacerdotes, quam  Pro¬ 
phetas,  5c  v:ros  fenftos  accerfendos  moneret. 

Quin  etiam  non  eft  verifimile ,  lacobum  hortari  X. 
fideles,  vrpaflim  miracula  quaerant,  qute,  vt  ait  Pau- 
lus  m  ,  ad  infideles  potius  traducendos  ad  fidem,™  i.sdCor. 
qilam  fideles  confirmandos  referuntur.  Nec  facile  '4. 
quifquam  prudens  admiferir ,  fi  miracula  pollicere¬ 
tur  lacobus,  olei  vfuin  prafferipturum.  Huc  accedit, 
quod  fi  illa  pronnflio  qux  his  verbis  continetur, ora¬ 
tio  fidei  fia/uabit  infirmum  .  ad  corporis  /valetudinem 
recuperandam  certo  referebatur,  vel  nemo  fidelium 
Apoftolorum  xuo  obiiifct  ,  vel  certe  miraculum 


contia 


XII. 

a  ad  Rom. 
xyii. 
b  cap.f.14. 
c  cap.3.8. 
dep.i.c.3.i. 


Explanatio  Cap.  V.  191 

?ontra  pollicitationis  au&oritatem,  non  fuillct  fub-  A  fi  Iacobus  omifes  omnino  sgros  inungi  praecipit; 

fequutum,prorfus  vt  fit necefleeftm pollicitationem  -  —  -a-  - ->--i - " -  ; - 

nonnifi  adhibita  conditione  intelligendam  eflc ,  ii 
videlicet  id  ad  ahirnae  falutcm  aliqua  ratione  per¬ 
tineat. 

Neque  exiftimandum  eft  hancTacobi  epiftolam 
ad  Apoftolica  illa  tempora  tantummodo  pertinere, 
fedtad  nos  etiam  fpedare  ,  &  ad  hsc  &  pofteriora 
tempora  referri,  ciim  tamen  gratia  illa  gratis  data  ad 
mira  efficienda  magna  ex  parte  ccflarit.  Iam  vero 
quod  de  Grscis  vocibus  affertur, nihil  iuuat  haereti¬ 
corum  caufam  :  neque  enim  verba  funt  eiulmodi,  vt 
lelnper,  a?  neceffario  referantur  ad  Corpus.  Graecum 
enim  verbum  iyepft,  quod  fignificat  excitare ,  erigere, 
expergefacere ,non  raro,  Siquidem  eleganti  metapho¬ 
ra  adanimum  transfertur,idemque  valet,quod  moe¬ 
rorem, triftitiam  ,  negligentiam,  foporem ,  defidiam, 
torporemque  anirtji  depellere. 

Ita  Paulu.s  a  v  Hora  eft  iarru  nos  defompo  [urgere. 

Grcece ,  lyipSfoq  ,  &  ad  Ephefios  b  ,  Surge  qui  dor- 
mswvwjit  loannes  apud  Lucam c :  Potens  eft  Deus 
de  lapidibus  iftis  fufeitare  filios  Abraha ,  lyetpecf  rixv*. 

Petrus  d  :  Excito  fmetram  veftram  mentem  ,  jityeipu. 

Et  Apud  Iacobum  igitur  hoc  loco  Gfsca  vox 
lyipel  fignificat ,  a  languore  ,  aut  torpore  liberabit.  Ne¬ 
que  hoc  alienum  videtur  ,  cum  prophani  feripto- 
kcs  eodem  verbo  ad  puguam  ,  feu  bellum  excitan¬ 
dum  vtantur  :  Sic  enim  Thucydides  loquitur.  Et 
Herodianus  iydpm  opyfo,  hoc  eft,  iram  excitare aut 
accendere  ,  dixit.  Denique  Chriftus  apud  loannem 


mirum  ,  cur  ifti  nebulones  nullum  penitus  vngant. 
Rede  aurem  intellexifle  Ecclefiam  non  omnes  pe¬ 
nitus  aegros  ,  fed  grauiter  tantummodo  labqjfantes 
inungendos  effe ,  non  obfcure  indicat  Graeca  vox 
dfitpe-i ,  qus  ad  cos  maxime  pertinet  ,  qui  morbo 
oppreffi  decumbunt ;  itemque  cx  altera  illa  voce 
KaV  :  etenim  ,  fignificat  deficere  ,  ac  mo¬ 
ri  ,  quocirca  mortui  dicuntur  Neque  vero 

Iacobus  fubitopresbyteros.accerlcndos  dicerer, cum 
non  fit  verofimile  ,  voluiffe  illum  ad  lupranaruralia 
remedia  nos  confugere4,  nifi  cum  humana  deficiunt, 
quod  tum  accidit ,  cum  sger  grauiter ,  ac  periculose 
laborat.  Iam  quod  Iacobus  presbyteros  nominer, 
non, vt  illi  arbitrantur  ad  astarem,  fed  ad  Sacerdota¬ 
lem  digni  carem  refpcxit. 

Quod  vero  fpedar  ad  numerum  multitudinis,  ra-  XV. 
metfi  Grxci  ad  aegros  inungendos  plures  Sacerdo¬ 
tes  aduocanr ,  non  tamen  id  Apoftoli  verba  necefla- 
rio  indicant.  Ita  enim  dixit  iacobus, a  Sacerdotibus 
aegros  inungendos, quomodo  nos  paffim  dicere  con- 
fueuimus,peccata  Sacerdotibus  neceflario  confiten- 
da ;  cum  tamen  nemo  ita  defipiat,vt  pluribus  Sacer¬ 
dotibus  peccata  confitenda  effe  affirmet.  Sic  etiam 
vulgo  omnes  aiunt  in  aegritudine  medicos  efle  ac¬ 
cedendos,  cum  tamen  non  neceflario  plures  medici 
aduocandi  lint.  Fateor  quidem  nominaflb  Iacobum 
tantummodo  oleum, merito  tamen  Ecclclia  ex  Apo¬ 
ftolica  traditione  intellexit  laciam  •  Epifcopi  bene- 
di  dio  nem  adhibendam  eflc ,  quam  proculdubio  Ia- 


f  pf.146.3- 
g  cap.1j.15. 


h  i.Pet.i.i4 

XIII. 


,pum  de  corpore  fuo,quafi  de  templo  loqueretur,  C  cobi  verba  non  excludunt  ,  eademque  traditione 

in  tribus ,  inquit ,  diebus  excitabo  illud.  Graece.,  lytpZ  A»or.,«J»m  - 

gjuTcv.  Qua  etiam  ratione  dicendi  vfus  eft  Herodia- 
nus,qui  pro  eo. quod  nos  dicimus,  e.ydftatue- 
re  trophaum  ,  flle  frequenter  ait  yf  o-w.a/oe.,  Iam 

vero  quod  fpedat  ad  verbum  L^r£,quo  paulo  poft 
vtitur  Iacobus,  cum  ait :  Orate  pro  inmcem,vt  [luemi¬ 
ni.  Graece  ,<!-»«{  iaS-an  ,  eadem  metaphora  frequeor 
ter  transfertur  ad  animum.  Nam  Dauid  f:  Qfifi- 
nat  contritos  corde  3  Gi*ece  ,  5  Et  apud  Mat¬ 

thaeum  g ,  neforte  conuertantur ,  &  fanem  cos  :  G rsce, 

/qwwjuo;.  Et  ne  quis  putet  de  corporis  fanitateagi, 
pro  eo  ,  quod  Matthaeus  dixit :  Et  p nem  eos  >  Marcus 
ait :  Et  dimittantur  eis  'peccata.  Denique  Pe  trus  Q 
Cuius  liuore,  ait, fati  at  i  cftis,  Idd-mi.  Quo  loco  certifll- 
mum  eft  de  animae  falute  loqui  Apoftolum. 

At  vigent  vndionem,  qua:  a  fidelibus  yfurpatur, 

&  pro  Sacramento  in£cclelia  retinetur, longe  aliam 
videri  ab  ca  vndione ,  de  qua  hoc  io  o  loquitur 


i  Sigyftjcr. 
in  Chron. 


XIV- 


Apoftolus :  quod  mirum  eft  viros  Catholicos  non 
affirmare  folum ,  fed  pugnaciflime  defendere.  Sic 
enim  difputant,Iacobum  vniuerfim  quoflibet  agros, 
etiam  eos, qui  facile  poliunt  conualefcere?vngendps 
prscipere  ,  cum  tamen  extrema  vndio  vix  tandem 
ad  femineces  adhibeatur  ;  illum  numero  multitudi¬ 
nis  presbyteros  vocandos  monere ,  cum  extremam 
vndionem  vnus  duntaxat  Sacerdos  adminiftrep,  il¬ 
lum  (impliciter  oleum  poftulare,nos  vero  oleum  fo- 
lemni  benedidione  facratum  neceflasio  flagitare-, 
illum  fanandi  vim  orationi  fidei  tribuere ;  nos  vn- 
clioni ,  ita  enim  ait  Sacerdos  :  Per  iftam  fanclarn  vn- 
ttionem ,  &  fuam  piifftmanu  mifericordiam indulgeat 
tibi ,  <&c.  illum  pracipue  loqui  dc  Corporis  valetudi¬ 
ne  ,  cum  tamen  Sacramentum  primario  ad  peccato¬ 
rum  condonationem  referatur  ;  poftremd  Sacra¬ 
mentum  vn&ionis  extrema,  vt  Chronologi '  tradi¬ 
derunt,  fuiffe  ab  Innocentio  inftitutum,  atque  adeo 
diuerfam  effe  vndionem  ab  ca,  de  qua  agit  lactibus, 
eandemque  ob  caufam  no  polle  efle  Sacramentum, 
quod  nulla  humana  au&oritate  inftitui  poteft. 

Sed  quicquidifti  conenuir,fruftra  laborant.Nam 


quarupdam  partium  vncbiones  retinentur. 

Orationem  porro  fidei  nominat  Iacobus, hoc  eft,  XVI. 
fideliunrpreces,  &  ipfam  vndtionis  formam,  qua,vt 
paulo  ante  dixi ,  rationem  quandam  precationis  ha¬ 
bet  ;  quanquam  autem  corporis  valetudinem  polli¬ 
cetur  Iacobus  ,  apertiliime  tamen  meminit  con^°‘  Decent  c  8^ 
nationis  peccatorum.  Ca:cerum  Innocentius-  *  ex-  b  Kemni- 
tremam  vndfionem  Sacrariieutum  jlfe  affirmat, non  tius. 
tamen  ait  a  fe  inftitutum,  vt  appareat  apertiliime  fl-  c  Seffi4-c.r 
los  b  mentiri, qui  huius  Sacramenti  inftitutionemtri»  *  ^a*1^ 
huunt  Felici  I  V.qui  centum  amplius  annis  poft  In-  li.x.defacia! 
nocentium  vixit,  cum  aperte  in  Concilio  <  Triden-  p.t  j.c.i  Al¬ 
tino  definitum  fit, hoc  Sacramentum  fuiflei  Chnfto  tTu.dcr.  1.4. 
Domino  inftitutum,  &  ab  Apoftolo  lacobo  promul-  AUniffiona* 
D  gatum,quo  eorum  d  refellitur  fententia,qui  a  lacobo  UetVt.i’n  4.*" 
inftitutum  fuifle  autumant.  13 au  1  q.i. 

Tamctfi  enim  naturas,  Sacramentorum  non  repu  -  XVII, 
gnat,  vt  proxime  audoritare  Chrifti  potuerint  ab 
Apoftolis  inftitui,  id  tamen  ne  in  hoc  quidem  Sacra¬ 
mento  admittendum  -videtur.  Nam  vt  de  lacobo 
potiflimum  loquar,  exhocipfo  loco,  quo  maxime 
hoc  Sacramentum  inftituifle  creditur ,  nulla  ratione 
indicat  fe  Sacramentum  inftituere,  cum  potius  agat 
dc  yndione  tanquam  dp  re  certa, &  nota,  Sc  pridem 
recepta, atque  vfurpara,  quam  nemo  dubitare  pollet 
diuina  fuifle  audo litate  lancitam,cum  certam  habe¬ 
ret  diuime  gratis  pollicitationem.  Addo ,  quod  non 
videtur  verofimile  audoritatem  inftituendi  Sacra-, 
mentum  ,  quod  ad  vniuerfim  (pedaret  Ecclefiam, 

£  vni  lacobo  fuifle  conceflam,cui  fuprema  rotius  Ec- 
clefiae  adminiftratio  commifla  non  erat-.potius  enim 
Petro  id  tribuendum  erat ,  cui  caeteri  Apoftoli  ali¬ 
quo  pado  fubiiciebanrur. 

Maneat  igitur,  hanc  vndionem ,  de  qua  hoc  loco  XV III. 
Iacobus  ,  efle  facrofandam,  'Sc  inter  facramcnta  re- 
cenfendam.  Itaque  iam  inde  ab  initio  nafcentis  Ec- 
clefis  oleum  infirmorum  vfurpari  coepit.  Nam  Ca¬ 
nones  e  Nicsni,qui  ex  Arabico  tranilati  funt  ,apcr-c  caa.6^ 
te  nominarunt  oleum  infirmorum,  vt  diftinguitur  a 
chrifmate,  &  oleo  catechumenorum.  Addi  poffunt 


r 


IQ2 


Epift.  B.  Iacobi 


a  eap.4*.  pofteriora  Concilia,  Cabilonenle  1  enim  Iccundum  A 
k  C*^  Jft  traditionem  Patrum  cum  Iacobi  fentcntia  conuenire 
card^  4.cU;7j  affirmac ,  Vvormatienfe  b  innouat  decretum  Inno- 
d  *ca'p  8.  ceatij  ,Meldenfe  c  iubet  feria  quinta  maioris  hebdo  - 
ecap  i*.  madae  Parochos  ab  Epifcopo  accipere  ampullam 
f  InDccret.  Qjej  acj  vngendos  infirmos  ex  Apoftolica  traditione. 
gSeffx4-e,.  Addi  poliunt  Aquifgranenfe  d  II.  Moguntinum  e 
deextt.vmi.  fub  Rabino,  Florentinum  f,  &Tridentinum  ?. 

X  I  X.  Valet  auterfi  plurimum  hoc  Sacramentum  contra 
impugnationes  dxmonum,  qui  in  extremo  vire  ve¬ 
li  Hom.39.  hementer  vrgent,vt  affirmant  Gregorius  h,Eufe- 
bius  i  Em'^enus>  &  Ioannes  k  Climacus.  Non  me 
C.17&C.  ii.  '  praeterit  hxreticos  olim ,  vt  de  Valentinianis  teftatur 
i  Hora.  1. ad  Irenxus,  vndiones  nefeio  quas  vfurpaffe,  fed  ca  vn- 
Monac.  6kio  plurimum  ab  hac  noftra  vndione  differebat: 
k  Gradu  fe-  {jqUj£em  mortuos  vngebant ,  nos  contra  mori-  B 

1  Hxr.36.  bundos,vt  etiam  explicat  Epiphamus  '.Quanquam 
ne  id  quidem  in  haereticis  reprehenditur ,  cfim  olim 
mGen  vlt.t.  Hebraei  m  mortuos  vngere  confueuerint  r  fed  qucrd 
loan  "/6 "  '  a<^  ^utcm  cluari<iarn  parandam  eam  vrtSScwem  va- 
oan.is%4  ’  lereexiftimarent.  Simile  quiddam  vfurpaffd  Genti¬ 
li  d.i*ncid.  les, indicat  illud  Virgilij 
o  li  9  dc  afi-  Corpupjue  lanam  frigentis,  &  vngunt. 
no  aureo.  Et  Apuleius  o  vlumum  lauacrum  nominat. 

X  X.  Dionylius  autem  Areopagita  p  teftis  eft ,  olim  fi- 

P  cap.  <r.de  delium  corpora  vngi  confueuiffe  ,  vt  fignificaretur, 
Ecclef.Hier,  eos  aliquando  refurreduros.  Sed  hxc  omnia  longe 
qar'v:*detur  abfun:  a  ratione  Sacramenti ,  quam  obtinet  hxc 
Snrent.Ma-  Apoftolica  vndio ,  qux  tametfi  a  Iacobo  in  prxfen- 
gittri  in 4.d.  tia  commendatur ,  non  habet  tamen  necefficacem,  q 
'Vd  p°"aU''  <IuarnThcologi  vocant, medij.  De  neceffitate  autem 
Soto  Icc.^  praceptinon  conuenit  inter  Theologos  t  funtenim 
deextr.vnft.  qui  ^  vim  precepti  admittant,  funt  qui  negent  r,  li 
1  D.Thom..  citra  contemptum  hoc  Sacramentum  negligatur,  vl- 
in4.d.  ij.q.  jum  admitti  piaculum.  Quamobrem  noncredide- 
pid  at."  Palud*  r*m  ’  b°c  Sacramentum  {impliciter  neceffitate  prx- 
jbid.q.  i.art.  cepti  imperari ,  atque  ita  vbi  prefertim  alia  Sacra- 
j.cocl.j.Sor.  menta  vel  adhibita  funt,  vel  adhiberi  facile  poffunc 
in*  folu^ar'  c*tra  contemPcurn  >  abfque  culpa  omitti  polle  vide- 
gunuSylutf.  tur-  Nam  li  alia  Sacramenta  adhiberi  non  poffint> 
ver.  extrema  vix  citra  culpam  omittitur ,  cum  nemo  in  tanto  pe- 
vndtio,  dub.  riculo  tuto  poffit  fux  contritioni  confidere,fed  con- 
9  Roard.Ta*  tr£  p0tiuS  quiuis  niti ,  conarique  debeat  quantum 
Nauar.c.  11.  Poteft  > nc  une  Dei  gratia ,  &  cantate  diem  claudat 
num.u?.  extremum.  q 

XXI.  Itaque  rede  ait  Iacobus  ■,  infirmatur  quis  in  vobis’1, 
inducat  presbyteros  Ecclejist ,  hoc  eft  ,  Sacerdotes ,  vt 
Concilium  Tridentinum  interpretatur,  liue  presby¬ 
teros,  liue  Epifcopos.  Nam,  vt  argumentatur  Inno¬ 
centius  ,  de  Epifcopo  ambigendum  non  eft  ,  iure  il¬ 
lum  vfurpare  quod  presbytero  licet :  funt  enim  Epi- 
fcopi  fummi  Sacerdotes, &  Sacerdotum  parentes. 

XXII.  Addit,  Et  orent  fuper  eum  ,  hoc  eft,  pro  eo  preces 
fundant,  quod  fpedare  poteft  ad  Sacramenti  for¬ 
mam  ,  de  qua  didum  eft  fupra ,  vel  etiam  ad  preces, 
qux  in  admintftratione  Sacramenti  adhiberi  lolentj 
quod  (ubditur  ,vngentes  eum  oleo  in  nomine  Domini ,  ex 
interpretatione  Bedx  ad  olei  benedidionem,&  con- 
fecrationem  pertinet.  Nunc,  inquit,  Ecdefiu  confue- 
tudo  tenet ,  vt  infirmi  oleo  confecrato  vngantiir  k  presby -  £ 
teris  ,  &  oratione  comitante  fanentur  3  hoc  tamen  oleum 
nonnifi  ab  Epifcopis  licet  confici :  nam  quod  ait ,  oleo  in 
nomine  Domitii ,  fignificat  oleum  confecratum  in  nomine 
‘Domini ;  vel  certe  quia  etiamcism  vngunt  infirmum,  no¬ 
men  Domini  fuper  eum  inmcare  debent.  Et  alibi  f  cum 
i  Mare.*,  hxc  Iacobi  verba  protulilTet :  Vnde,  inquit , patet  ab 
ipfis  Apofiolis  hunc  fanclum  Ecclefia  morem  ejfe  tradi- 
Dccen 'c*^  tttm' vt  rf/y  quilibet  Agroti  vngantur  oleo 

u  lib  8. coii  Pontificali  benedictione  confecrato.  Et  Innocentius 
cap.  19. 


oleum  ait  a  Pontifice  confici. 


XXIII.  Recenler  autem  Clemens  u  Romanus  formam 


benedidlionis  aqux ,  Sc  olei  ad  morbos  fanandos. 

Domine,  inquit,  Sabaoth ,  Deus virtutum,creator  aqua¬ 
rum,  &  largitor  olei,  miferator ,  &  amator  hominum,  qui 
dedifii  aquam  ad  bibendum ,  cr  abluendum,  c f  oleum  ad 
exhilarandum  faciem  in  exaltationem  Utitia ,  ipfe  etiartt 
nunc  fancltfica  per  Chriflum  hanc  aquam, &  oleum  ex  no¬ 
mine  eius,  qui  ubi  idit,  vel  qm  obtulit ,  &  tribtte  ei  vm  fi 1 
nandi ,  &  depellendi  morbum, fugandi  ddmones,expe'Jeu- 
di  infidias  per  Chriflum  fpem  nostram ,  cum  quo  tibi  glo¬ 
ria,  honor,  &  cultus ,  ac  fanclo  Spiritui  in  facula.  Amen. 

Quanquam,vt  verum  fatear,  ea  olei,  &  aqux  be-  XXIV. 
nedi<ftio,a!io  videtur  pertinere :  fufpicor  enim  loqui 
Clementem  de  oleo,  quo  olim  viri  lan&i  iion  pauci 
ad  morbos  curandos  vti  confueuerant.  Etenim  Ter¬ 
tullianus  a  feribit  Proculum ,  qui  Torpacion  cogno-  ali.i.adSca. 
minabatur  ,  Seuerum  Imperatorem  oleo  curalTe ,  puU-4. 
quod  etiam  fadlitafle  Hilanonem,au<ftor  eft  Hiero- 
nymus  b,  quanquam  Ille  per  feipfum  oleum  bene-  c  lib!  t.hift. 
dicebat  •,  quod  ipfum  de  beati  Antonij  difcipulis  cap.4. 
feribit  Rufinus  ‘.De  Beato  Ma.rtinoSeuerusSulpi-'*  In  /b*  S. 
tius  d,  qui  mutam,  &  paralyticam  oleo  benedido  ^  s 
ab  eo  curatas  feribit.  Similia  de  duobus  Machariis  pAtr.c.ij.8c 
memorat  Palladius  e.  io.&  43. 

Multa  item  in  eodem  genere  commemorat  Theo-  XXV. 
doretus  f.  Nonnulla  etiam  dc  S.  Holpitio  narrat  ^In  h,ft-Sa* 
Gregorius  "  Turonicus.  Verum  neque  oleum  illud 
erat  Pontificali  benedidione  facratum ,  neque  vn-  giib.tf.c.s. 
dbiones  ad  Sacramenti  religionem  fpedabant,  perti- 
nebantque  ad  gratiam,  quam  appellant  fanitaris,  8c, 

Vt  arbitror, vndionem  illam, cuius  meminit  Marcus, 
viri  landi  imitabantur  ,  cum  prxlertim  ,  vt  feribit 
Theophyladus  h,  oleum  ad  labores  vtile  fit,  lucis  fio-  h  Marci  s. 
mentum,  &  hilaritatis  effeiliuum  ,fignificetque  mi  fer  icor - 
diam  Dei ,  &  gratiam  Spiritui ,  per  quam  a  labore  libe¬ 
ramur,  &  lucem ,  ac  gaudium ,  hilaritatemque  fpiritalem 
accipimus. 

1  j .  Et  oratio  fidei  faluabit  infirmum  ,  &  alienabit  eum 

Dominus,  cS  fi  in  peccatis  fit ,  remittentur  ei.~\ 

Sacramenti  effe&um  deferibit  3  &  prinnuft  qui-  E 
dem  efficiendi  vim  orationi  tribuit,  fiuc  formam  Sa¬ 
cramenti  intelligat ,  fine  preces ,  qux  in  Sacramenti 
adminiftracionc  adhibentur, fiue  denique  Iaeram  bel 
nedidionem ,  qua  oleum  a  Pontifice  benedicitur. 

Nam  reuera ipfum  per  fe  Sacramenti  elementnm,le- 
clufa  fornia  ,  qux  precationem  quandam  obtinet, 
Sacramentali  efficientia  deftitueretur  -t  eam  autem 
merito  vocat  Iacobus  orationem  fidei,  quia  de  Sa-' 
cramentali  verbo  vniuerlim  affirmat  Auguftintis  f,  i  Traft.8.ifl 
habtre  vim, non  quia  dicitur,fed  quia  creditur.  Ora-  loan. 
tio  ergo  faluabit  infirmum  ,  Grxce  ,  <dl$ibse 

euo-es,  quod,  vt  arbitror,generatim  dicitur,vt  tam  ad 
animam ,  quam  ad  corpus  referri  queat ;  quod  mox 
explicans  de 'corpore  quidem  ait ;  Et  alienabit  eum 
Dominus.  De  anima  ver6  ,Et  fi  in  peccatis  fit ,  remit-  .  . 

tenturei.  *  *•  . 

Porro  quod  ait ,  Alienabit  eunt-,  Dominus ,  Grxce  lj.j.dl  sacr. 
eft,  iytfi  avrop  o  xoe/Qr.  Referturque,vt  didum  eft,  p.ij.c.i.Ma- 
ad  corpus :  aiunt  enim  plerique  K ,  prodefle  hoc  Sa-  gifcD.Tlw. 
cramentum  ad  corporis  valetudinem  recuperan- 
dam ,  fi  tamen  id  ad  animx  ialutem  conferat.  Fauet 
Auguftinus  '  ,qui  mortalia, &  caduca  bona  hac  fem-  I  cp.iu.e  n 
per  conditione  adhibita  expetenda ,  atque  expedan-  &  lil,dc  Ser' 
da'docet.  Idemque  infinuant  Concilium  Florenti- 
num  m,& Tridentinum  11 .  mhiDecre. 

Non  defuerunt  tamen  ,  qui  0  hanc  fententiam  vnior. 
multis  oppugnarent ,  tum  quod  plurimi  conuale- 
fcant,  qui  ii  tunc  obirent,  falutem  lempiternam  alie-  ^x*r*vn 
querentur  ,  valetudine  autem  recuperata ,  plurimis  Q  ^ 
feeleribu^  inquinantur,  tum  etiam  quia  non  pauci  ij.q.i.artf 

fufdpto  '  . 


Explanatio  Cap.  V.  193 


fuicepto  Sacrarhcto  moriuntur,quorum  exigua  funt 
merita,qui  fi  fuperftites  e  fient,  magnum  diuins  gra¬ 
tiae  caperent  incrementum.  Accedit ,  quod  alioqui 
pene  fempcr  non  fine  miraculo ,  port  vn&ionem 
aegri  conualcfccrem ,  cum  tamen  valetudo  corporis 
nunquam  per  fe  fit  ad  animae  falutem  neceflaria,  at¬ 
que  idcirco  vi  Sacramenti  ne  videatur  quidem  ex¬ 
petenda. 

'l  V*  Putant  igitur  corporis  fanitatem  femper  certo  vi 
Sacramenti  tribui,  nili  grauitas  ,  &  magnitudo  mor¬ 
bi  obfiftat,eo  prorfus  modo,quo  vi  facramenti  con¬ 
firmationis  tribuitur  fortitudo, &  conftantiaad  pro¬ 
fitendam  fidem  ,  cum  tamen  nihil  prohibeat ,  quo¬ 
minus  quis  adeo  fit  natura  timidus  ,  &  mericulofus, 
vt  coram  tyranno  fidem  profiteri  reformidet.  Sunt 
tamen  alij,  qui  corporis  valetudinem, hoc eft,vim,&:  1 
robur  vi  huius  Sacramenti  tum  demum  tribui  affir¬ 
ment,  cum  ad  vincendas  daemonis  tentationes  sgri- 
tudtnis,ac  morbi  vis  affert  impedimentu:  quicunque 
enim  hoc  Sacramentum  fufeipit, ita  erigitur, &  robo¬ 
ratur  a  Deo,  vt  in  illo  temporis  articulo,  &  extremo 
dilcrimine  ftrenue  ac  fortiter  cum  da: mone  lu&ari 
queat.ltaque  explicant  Iacobum  cum  ait:  Oratio  fidei 
faluabit  in  firmum, &  allcuabit  eum  Dominus-,  atque  hac 
ratione  explicant  communem  Patrum,  &  Concilio¬ 
rum  fentcntiam  ,  quae  aflerft  corporis  valetudinem 
concedi,  fi  lit  ad  falutem  neceflaria.  Etenim  hoc  Sa¬ 
cramentum  aegrum  fubleuat,  torporem  deiicit,  vires 
denique  confirmat, ne  imbecillitate  corporis  dxmo- 
ni  fuccumbat.  C 

V.  Quae  mihi  fententia  magnopere  probatur ,  tum 
quia  huius  Sacramenti  naturae  maxime  congruit, 
quod  prscipue  refertur  ad  mortis  periculum  eua- 
dendum,ac  daemonis  tentationes  fuperandas, quibus 
moribundi  maxime  oppugnantur ,  tum  etiam  quia 
commode  defendit  Patrum,&  Conciliorum  fentcn¬ 
tiam.  Ita  fit,  vt  qux  aduersus  eam  obiiciuntur,  facile 
corruant :  nulla  enim  habenda  eft  rario  eius  valetu¬ 
dinis,  qua  quis  mortis  periculum  euadit:  illam  enim 
facile  concefferim,non  pertinere  ad  Sacramenti  elfc- 
dum;  vt  enim  femel  dicam,  hxc  extrema  vndio 
xgris  adhibetur, quafi  Chrifti  athletis,  vt  cum  dsmo- 
ne  congredi  tuto  pofllnt,ne  ob  fcelerum  multitudi¬ 
nem  ,  autgrauitatem  in  defperationem  agantur,  ne- 
ve  ob  nimiam  confidentiam,  ncceflariam  falutis  cu-  £ 
ram  negligant ,  morbi  incommoda  facilius  tolerent, 
infidrantem  denique  calcaneo,  hoc  eft,  vits  extremo 
ftrenue  repellant.  Nam  re  vera  hxc  omnia  Grsca 
vox  lyipei  fignificare  poteft. 

V I.  Nec  tamen  penitus  communem  fentcntiam  reie- 
cerim,qus  aderit  valetudinem  corporis  tum  demum 
concedi,  cum  eft  ad  falutem  neceflaria,  quod  viden¬ 
tur  Concilia,  prxfertim  Tridcntinum,  magis  indica¬ 
re,  quanquam  non  facile  poteft  definiri ,  vtium  cor¬ 
poris  valetudo  vi  Sacram etiti,an  naturalis  cuiufpiam 
caufie  facultate  tribuatur.  Illud  tamen  affirmari 
vniuerfim  poteft  ,  vi  Sacramenti  non  conferri ,  ni- 
fi  cum  eft  ad  animae  falutem  vel  neceflaria  ,  vel  fal- 
tem  vtilis ;  neque  ea  ,  quibus  haec  fententia  oppu¬ 
gnatur  ,  hanc  noftram  explicationem  vllo  pado  £ 
lxdunt. 

VII.  Et  fi  in  peccatu  fit ,  remittentur  ei.  Hoc  prscipue 
efficit  extremae  vndionis  Sacramentum  :  fic  enim 
miro  confenfu  afferunt  Theologi ,  qui  eiufmodi  Sa¬ 
cramentum  inftitutum  afferunt  ad  peccatorum  re- 

,  liquias  abolendas.  Sed  de  peccatorum  reliquiis, 
a  Bonauent.  quid  omnino  fint ,  quaque  ratione  tollantur ,  non 
Scot.Duran.  eadem  eft  omnium  fententia.  Sunt  qui a  lcuiores 
ior  CAlin^n  cu*Pas  » &  fiuae  dicuntur  venialia  peccata ,  interpre- 
&  alij  ;n  ”  tentur.  Cum  enim  aperte  lacobus  dicat, fi  m peccatu 
d.i}.  fit ,  remittentur  ei-,  confequi  necellario  putant,  hoc 
Bened.  luHinian.  in  Epiff.  Canon. 


A  Sacramentum  ad  expianda  peccata  fuille  inftitutum. 

Et  quidem  rede  :  cum  enim  Ieuiora  peccata  hanc 
noftram  mortalitatem  perpetuo  comitentur,  redd 
in  extremo  vitae  hoc  Sacramentum  adhiberi  autu¬ 
mant,  quo  moribundi  mens  ad  peccatorum  dete- 
ftationem  excitetur  ,  &  perfedam  venialium  culpa¬ 
rum  condonationem  aflcquat.ur  ;  cumque  tria  linf 
peccatorum  genera ,  originale  ,  lethale  ,  &  veniale, 
totidem  effc  Sacramenta  dininitiis  inftituta.  Ba- 
ptifmum  quidem  ad  originariam  labem  delendam, 
poenitentiam  ad  lethalia  crimina  expianda  ,  extre¬ 
mam  denique  vndionem  ad  leuiores  noxas  abo¬ 
lendas. 

Has  autem  leuiores  culpas,  vt  gratiam ,  &  c  lita-  VIII. 
tem  non  excludunt ,  ita  non  neceffario  ad  fui  expia- 
i  tionem  grati#  infufionem  flagitare.  Atque  hac  qui¬ 
dem  ratione  non  videri  necelfinium  Sacramentum, 
quod,  vt  ait  D.Thomas  a,  ad  gratiam  conferendam  a  j. 
inftiruitur.  Itaque  nonfuifle  propterca  hoc  Sacra-  att*1' 
mentum  inftitutum  ,  cum  poffint  venialia  peccata, 
vel  vi  Sacramentalium  ,  vel  poenitentia:  efficacitate 
deleri.  Et  fi  propterea  hoc  Sacramentum  diuinitus 
eflet  inftitutum  ,  non  morituris  tantum  ,  fed  etiam 
exteris  integris  ,  ac  valentibus  conferendum  effet. 

Cxterum  quoniam  in  illo  extrema:  vita:  periculo  le¬ 
uiores  culpae  mentem  quodammodo  hebetant,  3c 
vim  illam,  qua  aduersus  dannonem  pugnandum  eft, 
magna  ex  parte  retundunt ,  animamque  retardant, 
ne  libere  in  ccelum  eaiolt  t.  Hoc  Sacramentum  apte 
putant  inftitutum ,  vt  eiufmodi  peccata  expiet ,  gra¬ 
tiamque  largiatur,  qua  vis  morbi ,  Sc  facilius  tolere¬ 
tur  ,  Sc  maiori  nifu,  conatuque  impetus  dxmonum 
repellatur. 

Alij  b  porro  putant  peccatorum  reliquias  pro-  ^ 
penfionem  quandam ,  &  facilitatem  efle  ad  malum,  ^ 

8c  difficultarem  quandam  honefte,  laudabiliterque  sot. 
viuendi  ,  qus  creditur  D.  Thonis  fententia,  cui 
proculdubio  magnopere  fauet  Concilium  Triden- 
tinum  c.  Res ,  inquit  ,  porro  ,  er  effectus  huius  S a-  ^  deextiem 
cramenti  illis  verbis  explicatur.  Et  oratio  fidei  falua-  Vn&. 
bit  infirmum ,  &  alie ui abit  curru  Dominus  ,  er  fi  in-, 
peccatu  fit ,  dimittentur  ei.  Res  ■  et<*nim  hac  gratia  Spi¬ 
ritus  fanEti ,  cuius  vnclio  delilla  ,  fi  qua  fi  fit  adhut 
expianda  ,  ac  peccati  reliquias  absitrgit  ,  &  agroti 
animarru  alleuiat,  ,  &  confirmat,  magnam  in  eo  di - 
uin/c  mifericordia  fiducianu  excitando  ,  qua  infirmus 
fubleuat  us ,  &  morbi  incommoda  ,  ac  labores  lenius  fert, 

&  tentationibus  damonis  calcaneo  irtf  diam  is  facilius  re- 
fifiit ,  &  fanitatem  corporis  interdum  ,  vbi  faluii  anima 
expedierit ,  confeqmtur.  Diftinguit  enim  reliquias  pec¬ 
catorum  a  peccatis  ,  &  fanc  peccatorum  reliquis  bi¬ 
fariam  accipi  poflunt. 

Nam  peccata  ,  qux  ex  aliis  Sacramentis  reli¬ 
qua  funt  ,  fiue  grauia  illa  fint  ,  line  lcuia ,  pec¬ 
catorum  reliquis  dici  poflunt;  proprie  vero  pec¬ 
catorum  reliquis  vocantur  torpor  quidam  ,  moe¬ 
ror,  &  folli  citu  do  ,  qux  ortum  habent  a  pecca¬ 
to  ,  maxjtneque  moribundos  vexare  folenr.  Ira  fit, 
vt  parum  apte  peccatorum  reliquias  interpretentur 
illi ,  qui  putant  efle  propenfionem  ad  malum  ,  cum 
eapropenfio  ad  habitum  quodammodo  pertineat, 
nec  proprium  fit  Sacramentorum  expellere  habitus. 
Quamobrem  primarius  huius  Sacramenti  effedus 
eft  vis ,  ac  robur ,  quo  xger  confirmatur  contra  de¬ 
fperationem ,  contra  dxmonis  infidias,  denique  con¬ 
tra  morbi  incommoda. 

Qupd  videtur  fignificare  non  modo  Concilium  X I. 
Tridet.loco  indicato, fed  etiaDionyfius  Areopagita^,  a  Hb.de Ec¬ 
qui  infinuat  vndionem  illa  ei  videri  perfimilcm,  qua.  c‘^‘  ™erar’ 
olim  vngebatur  afhletx :  fecundatio  vero  quatarione 
Sacramentum  eft, vim  habet  expiandi  peccata,  quod 
R  quamilii 


194  Epift.B.Tacobi 

quamuis  omnibus  Sacramentis  videatur  efle  com-  A  edocet  nos  Scriptura  diuina  ,  quia  oportet  peccatum _> 

mune, peculiari  tamen  ratione  hoc  Sacramentum  in-  —  ^ .  z? — <r..  - r.~*  a 

fti tutum  ea  ad  abolenda  peccata,  quatenus  cceleftis 
patris  ingrefliim  retardare  poliunt.  Quocirca  eft  ve- 
luti  pcemtentix  perfectio, ldque  m  iplius  Sacramen¬ 
ti. forma  v.tcunque  exprimitur,  &  apertiilime  his  ver¬ 
bis  elocet  Iacobus,^*  fi  in  peccatis  fit,  remittentur  ei. 

1 6.  Confitemini  ergo  alterutrum  peccata  veftra,&  orate 
pro  inuicem,vt  f Unemini :  multum  enim  valet  depreca¬ 
tio  iufit  ajfiduafi 

Si  Latini  Interpretis  verba  fpe£tentur,videri  pof- 
fet  Iacobus  hanefententiam  ex  fuperiori  difputatio- 
ne  colligere,  quod  qua  ratione  fieri  pollic ,  non  fatis 
apparet.  Neque  enim  quae  de  extrema  vnctione  di-  B  multa  deinceps  ,  quae  aperte  oftendunt ,  non  teme- 


non  celare  intrmficus  :  Fortaffis  enim-,  ficut  ij  ,  qui 
habent  intus  inclufam  efcam  indigefiam  ,  aut  humores 
vel  phlegmata  fiomacho  grauiur  ,  &  molefic  imminen¬ 
tia  i  fi  vomuerint ,  releuantttr  \  ita  etiam  hi ,  qui  pecca - 
nerunt ,  fiquidern  occultam ,  gr  retinent  intra  fe  pecca ^ 
tum  ,  iptrinfecus  vegentur  ,  &  propemodum  fuffiocan- 
tur  d  phlegmate  ,  vel  humore  peccati  :  Si  autem  ipfie 
fui  accnfdtor  fiat,  ,  dum  accujat  feipfum  ,  &■  .confite¬ 
tur  ,  fimul  euomit  &  delictum  ,  atque  omnem  rnor- 
bi  digerit  caufam.  Tantummodo  circumspice  diligen¬ 
tius  ,  cui  debeas  confiteri  peccatum  tuum ,  proba  prius 
medicum  ,  cui  debeas  caufam  languoris  exponere  ,  qui 
ficiat  infirmari  cum  infirmante  ,  flere  cum  flente  ,  qui 
condolendi  ,  &  compatiendi  nouer.t  difeif linam.  Et 


Leult™  *  In  &afunt  > peccatorum  confcflionem  aliqua  ratio - 
bulj.de  Sa-  ne  pertinent.  In  Grx cis  autem  codicibus  nulla  eft 
cerd.  particula ,  quae  vim  habeat  inferendi  :  fimplicitcr 
cHom.it.li.  enim  aJt  Iacobus  ^o/soXoyei&i  d?X»\ci;  ‘Qi 
d°In  hfic  lo-  .u“^  >  hoc  eft ,  confitemini  imticem  alius  alij  peccata  ,  vt 
cum.  quidquid  haeretici  contra  nitantur ,  videatur  Apo- 
e  In  lib.me-  ftolus  de  Sacramentali  peccatorum  confeflione  age- 
dit.cap.?.  j.g  .  <jjc  en][m  hunc  locum  accipiunt  Origenes  J , 
Sacr  p1^.6  Chryfoftomus  •> , Augt?ftinus  c,  Beda  d,Bemardus  ;, 
cap.i.  &  Hugo  f  Vi&orinus. 

1 1.  Qiunquam  enim  ait  Iacobus  ,  Confitemini  alteru¬ 
trum  ,  non  propterea  tamen  pafllm  cuiuis  peccata 
confeflione  explicanda  efle  fignificat ,  fed  homines 
hominibus  peccata  confiteri  praecipit  •,  quomodo 
gep.i  c.4  5.  Petrus  alicubi  8  ait :  hoffntales  imticem  fine  murmurar  C 
tionc  vnufquifque  ficut  accepit  gratiam  ,  in  alterutrum  il¬ 
lam  adminifir  antes  ;  cum  tamen  nemo  prudens  inrel- 
ligat  omnes  abfquc  vllo  dif.  limine  ab  omnibus  ho- 
fpitio  elfe  excipiendos  :  nam  Sc  vulgo  ita  loqui  lo- 
lemus,,  vt  ciues  fefe  mutuo  docere ,  inftituere  »aut 
etiam  mederi  dicamus.qux  ramen  munera  non  cui¬ 
uis  paffim  prxftanda  fime,  fed  medicorum  proprium 
eft  aegros  curare,  do&orurn  vero  imperitos  docere. 
Itaque  Iacobus  iis  monet  confitenda  efle  peccata, 
qui  poteftatem  habent,  hoc  eft,  iis,  quibus  a  Domi¬ 
no  di&um  eft,  Accipite  Spiritum  (anctum  ,  quorum  re- 
miferit  is  peccata,  remittuntur  eis,  &  quorum  retinueritis , 
retenta  funt. 


re  cuiuis  confitenda  efle  peccat?.  Alibi  a.  denique  a  Homit7, 
reuelanda  ait  efle  peccata,. non  folum  Deo  ,  fed&  inLuc. 
his  ,  qui  mederi  pofliim  noflris  vulneribus  ,  atque 
peccatis. 

Athanafius  fa  autem  :  Si  nondum  ,  inquit ,  fioluta  V. 
fint  vincula,  tradas  te  ipfum  difcipulis  Ieftt ,  adfiunt  enim,  b  Serm.in  il* 
qui  te  fioluant  pro  poteftate  ea ,  quam  k  Saluatore  acce- 
perunt quacunque  enim  ligaueritis,  inquit,  in  terra, erunt  pagum, &c. 
ligata  Qr  in  coelis  ,  <2r  qua  [olueritis  in  terra  ,  erunt  folu-  c  Reg.  Fu- 
ta  cir  in  coelis  ,  &  fi  quibus  remiferitis  peccata ,  remit-  difput. 


tuntur  eis.  Et  Bafilius  c  iis  ait  aperienda  peccata,  je^clAreu 
quibus  id  negotij  datum  fit.  Idemque  alibi  d  fu-  refp.  119.  & 
fius  explicat.  Sic  etiam  loquitur  Chryfoftomus  c.  188. 

Huc  ,  ni  fallor  ,  pertinent  quae  feribit  Tertullia-  c  Hora.  10. 
nus  f ,  dum  inter  extera  ,  quae  pcenitentes  vfurpare  in  j 
folerent,  illud  etiam  addit ,  confucuifle  illos  presby-  f  ]j(,i6jc’ 
teris  aduolui.  Et  quod  alibi  ait  inepte  exiftimafle  nit,c>s. 
Gentiles ,  a  posnitentibus  Sacerdotum  virilia  ado¬ 
rari  ,  quod  videlicet  ad  eorum  genua  ,  dum  pecca¬ 
ta  confiterentur  ,  accidere  confueuerint.  Eodem 
plane  modo  exteri  omnes  Patres  loquuntur ,  qui 
miniftrum  pcenitentix  Sacerdotem  efle  agnofeunt, 
cui  ligandi ,  foluendique  ,  remittendi  denique  ,  ac 
retinendi  peccata  potellas  conceifa  eft.  Itaque  non 
aliter  accipienda  funt  Iacobi  verba ,  quam  de  Sacra¬ 
mentali  confeflione,  quam  fecretam,  6c  auricularem 
vocant. 

Addit  Sc  nouum  prxeeptum.  Orate ,  inquit , pro  V 1 1. 
III.  Quamobtem  Auguftinus  In  omnibus ,  inquit,  „  imticem  ,vt  faluernini.  Rerite  Amlnofius  8  :  Sipro  te  g  lib»  i.de 
c.*. _ ui.eu/K-.: _ . ^  _  _ _ _  .  j.  ....  .. _ r  .  r.  .  Cain&Abd 


h  Iib.50.H0.  Scripturis  diuinis,  fratres  dikcHjfimi,vtiliter,acfalubr 
mil.Hum.u  ter  admonemur ,  vt  peccata  nofira  debeamus  iugiter  ,& 
humiliter  non  folum  Deo  ,fed  etiam  S anilis ,  &  Deum 
timentibus  confiteri.  Sic  enim  per  lacobum  Tpoflolum  nos 
admonet  Spiritus  fandus  5  confitemini  alterutrum  pecca¬ 
ta  vefira ,  &  orate  pro  inuicem ,  vt  faluernini.  Et  Pfal- 
i  pf.117.1.19.  mifta  1  :  Confitemini  Domino  quoniam  bonus.  Et  ite- 
k  pf.ji.j.  rumk .Dixi pronunciabo aduersus  me  tniufiitias meas  Do¬ 
mino  ,  er  tu  remififii  impietatem  cordis  meis.  Quomodo 
enim  nobis  peccatorum  vulnera  nunquam  deeffe  pojfunt, 
fic  er  confefjionis  medicamenta  deejfc  non  debent:  non  enim 
ideo  vult  Deus  ,  vt  confiteamur  peccata  nofira  ,  quod  ea 
ipfie  ( cire  non  poffiti  fed  quia  diabolus  hoc  defiderat,  vt  in- 
neniat ,  quod  nobis  ante  tribunal  iudicis  aterni  ebiiciat,  1 
ideo  vult  vt  magis  defendere ,  quam  accit ftre  peccata  no¬ 
fira  velimus  5  e  contrario  autem  Deus  nosler  ,  quia  pius 
eft ,  &  mifericors ,  vult,  vt  ea  confiteamur  in  hocfitculo,  ne 
pro  illis  confundamur  pofbnodum  in  futuro  :  fi  enim  confi¬ 
temur ,  ille  parcit, fi  nos  agnofcimus,iile  ignofeit. 

Origenes  1  autem  aperte  ait  Sacerdoti  confiten- 


IV. 

1  Hom.  i 
Leu. 


a  da 


mHom.1, 

P‘-37- 


peccata.  Eft  adhuc,  inquit ,  £r  feptima  licet  dura,  er 
taboriofa  per  poenitentiam _•  remiftio  peccatorum ^  ,  cum., 
au.it,  peccator  m  lacrymis  J Iratum  futim  ,  &  fiuht  ei  la- 
CP?n*fli£  Pan^  d‘e  ,  ac  nocte  ,  &  curru  noru  ertibefeit 
1  acer  oti  Domini  indicare  peccatum  fuum  ,  &  qutrere 
me  mnam.  Et  alio  loco  m  :  Fide  ergo  ,  inquit ,  quid 


roges ,  tantummodo  pro  te  rogabis  ,  &  fi  pro  fe  tantum  Ca:n  & 
finguli  orent ,  minor  peccatoris  ,  quam  intercedentis  eft  caP‘9' 
gratia.  Nunc  autem  quia  finguli  orant  p:o  omnibus , 
etiam  omnes  orent  pro  fingulu.  Ergo  vt  concludamus  ,fi 
pro  te  roges  tantum  ,  vt- diximus ,  pro  te  rogabis., fi  au¬ 
tem  pro  omnibus  roges  ,  omnes  pro  te  rogabunt.  Sic 
Paulus  pro  fidelibus  rogat ,  eorumque  precibus  fefe 
tantus  Apoftolus  apud  Deum  promoneri  magno¬ 
pere  cupit.  Quin  etiam  Innocentius  *> .  Gaudere,  b  In  epift.ad 
inquit,  in  Domino  veHrrtrn  germanitatem  amantiffi-  Iua5C^ 
mi  cupimus ,  &  pro  nobis  paria  apud  Deum  vota  re- 
pendere  precamur  ,  quia ,  vt  bene  noftis ,  communibus, 

&  alternis  plus  agimus  orationibus ,  quam  fi.ngularibus, 
aut  priuatis. 

Qux  caula fuir,vt  iam  inde  ab  initio nafcentis Ec-  VIII. 
clefix  in  Lirurgia  facrorum  dypticorum  vfus  infti- 
tutus  fit  •,  erant  autem  dyptica  tabulx  duplicatx  , 
in  quarum  altera  viuentium  ,  in  altera  mortuorum 
nomina  deferipta  erant  ,  pro  quibus  Deo  preces 
fundebantur, quod  etiam  nunc  conftamer  retinetur. 
Orandum  autem  ait  Iacobus  pro  inuicem,  vt  falue- 
mini,  Grxce  c  quali  dicat, ^ vt  fani  efficiami¬ 

ni.  Redte  autem  Latinus  Interpres  animx  fanitatem 
intellexit,  hoc  eft,  lalute  lempiternam :  Ea  enim  fim- 
pliciter,atque  abfolute  precibus  a  Deo  petenda  funt, 
qux  funt  ad  animx  falutem  ncceflaria  ,  extera 
nonnifi 


Explanatio  Cap.  V.  195 


a  pfal.1tf.4-  ftonnifi  adhibita  conditione.  Sic  Dauid  a:  Vnam 
inquit ,  peti]  a  Domitio ,  hanc  requiram  ,  vt  inhabitem 
in  domo  Domini  omnibus  diebus  vita  mea ,  vt  videam 
voluptatem  Domini ,  &  vifitem  templum  eius.  Etenim 
Auguftinus  ,  quicquidalij  aliter  fentiant ,  de  coelefti 
patria  explicat.  Hac  eft  ,  inquit ,  illa  vna  ,  qut  debet 
amari ,  vt  habitemus  in  domo  Domini  per  omnes  dies 
vita  nottra.  Et  paulo  poft  :  Quid  ibi  agis  ,  qmfo  te, 
quid  esi ,  quod  defideras  ?  audi  quid  vt  contempler  dt- 
lettatiottem  Domini.  Ecce  quod  amo  ,  eae  quare  vo¬ 
lo  habitare  in  domo  Domini  per  omnes  dies  vita  mea  ;  huc 
igitur  omnium  preces  referendae  funt. 

I X.  Non  defunt  tamen  ,  qui  referant  hoc  Iacobi  prx 
ceptum  ad  Sacerdotes  ,  qui  poenitendum  •  pecca¬ 
ta  audiunt ,  quafi  non  folum  confilio  ,  &  audori- 
tate  ,  fed  etiam  fufis  ad  Deum  precibus  perniten¬ 
tibus  opitulari  debeant.  Quod  quanquam  veriffi- 
ipumelle  non  inficior,  non  facile  tamen  admifi- 
rim  ,  eam  fuifle  Iacobi  mentem,  qui,  vt  ex  iis  liquet, 
ux  confequuntur  ,  ampliifime  de  precandi  ftudio, 
eque  piarum  precum  vi,  &  poteftate  copiose  difle- 
rit.  Addo  ,  quod  fi  de  poenitendae  miniftris  ageret, 
non  tam  precibus  ,  quam  ipfi  Sacramento  vim  tri¬ 
bueret  afferendi  falutem  ;  ipfum  quippe confefltonis 
Sacramentum,  ex  opere,  vt  aiunt  Theologi,  operato 
ex  attrito  facit  contritum  ,  peccata  expiat ,  gratiam 
denique,  &  caritatem  impertit;  preces  vero  nonnifi 
opere  operantis, hoc  eft ,  pro  ipfarum  precum  vi,  & 
prccantis  conditione  ;  addo  etiam  aptitudinem 
eius  ,  pro  quo  preces  funduntur  ,  vim  habere'  im¬ 
petrandi. 

X.  Itaque  praecipit  Apoftolus ,  vt  fideles  fete  mutuo 
precibus  apud  Deum  iuuent ,  &  ad  pietatis  ftudia 
promoueant.  Qualis  autem  debeat  efte  oratio ,  alibi 
b  CalT.col.p.  Caftianiteftimomo  ,  atque  h  audoritate  docuimus. 
«P-J  S*  Certe  hoc  dicitur  verum ,  &  myfticum  facrificium, 
facrificium  iuftitix ,  facrificium  laudis  ,  hx  verx  ,  ac 
pingues  hoftix.ifta  funt  holocauftomata  medullata, 
qux  contritis  ,  &  humiliatis  cordibus  offeruntur, 
cpf.t4o.t.  quaeque  faciunt  ,  vt  vere  illud  c  vfurpare  poffimus. 

Dirigatur  oratio  mea  ficut  incenfurn  in  consfedu  tuo ,  ele- 
uatio  manuum  mearum  facrificium  vefftertinum.  Quan¬ 
ta  autefti  fit  orationis  vis  mox  explicans  Iacobus  ait. 

XI.  Multum  enim  valet  deprecatio  iufli  aftidua.  Graece 
eft  Trot^j  ityiies  'glnote  guautu  c vspyouuh  n  :  eft  enim  <T £»— 
01 ; ,  proprie  jprecatio  pro  malo  euadendo ;  quod  au¬ 
tem  Interpres  dixit,  affidua  ,  Grxce  eft  c«>sfi>ow/evii, 
qux  vox  fignificat  aduofam  ,  &  efficacem.  Efficax 
d  C0I.8.C.35  autem  oratio  ,  vt  apud  Caffianum  d  docet  Ifaac 
Abbas  ,  multas  habet  caufas :  vt  enim  ille  ait :  Ha¬ 
bes  in  duorum  confenfione  frudum  exauditionis  Domi- 
e  Mac.i8.i>  nicA  voce  fi  gnatum ,  fecundum  illud  c' :  Si  duo  ex  vobis 
confenferint  fuper  terram  de  omni  re  ,  quamcunque  petie¬ 
rint  ffiet  illis  d * Patre  meo  ,  qui  in  (telis  eft.  Habes  aliam 
f  Mart.17.15  in  ftdei  plenitudine ,  qua  grano  ftnapis  comparatur  l  .  /  Si 
enim,  inquit ,  habueritis  fidem  ficut  granum  ftnapis  ,  dice¬ 
tis  monti  huic  tranfi  hinc  ,  &  tranftbit ,  &  nihil-  impojfi- 
bile  erit  vobis.  Habes  in  ajftduitate  orationum  ,  quam 
propter  indefeffam  petitionum  perfeuerantiam  ,  importu- 
g  Luc.u.S.  nitatem  firmo  Dominicus  nominauit  f :  'Amen  enim  dico 
vobis ,  quia  fi  nov. propter  amicitiam  ,  vel  propter  im¬ 
portunitatem  eius  furget ,  &  dabit  ei ,  quantum  opus  ha- 
h  Ecclcfiz?  buerit.  Habes  in  eleemofynarum  frutlu  h ;  Conclude , 

1  S*  inquit ,  eleemofynam  in  corde  pauperis ,  &  ipfa  orabit  pro 

te  in  tempore  tribulationis.  Habes  in  emendatione  vita, 
ilfaias  58.6.  (jr  operibus  mifericordia  fecundum  illud  Diffolue  colli¬ 
gationes  impietatis ,  folue  fafciculos  deprimentes.  Et  poft 
pauca  :  quibus  infrucluofa  ieiunij  fterilitas  caftigatur. 
Tunc, inquit,  inuocabis,&  Dominus  exaudiet  te, clam  abis, 
&  dicet ,  adfum.  Nonmnquam  fane  exaudiri  etiam  tri- 
k  pfal.1151.  bulationum  nimietas  facit  fecundum  illud  k:  Ad  Domi - 
Bened.luftinian.m  Epift.Canon. 


A  num  cum  tribularer  clamaui ,  ~(fr  exmduiit  me.  Et  ite¬ 
rum  J:  Ne  affixeris  aduenam,  quid  fi  clamauerit  ad  nie,  'a  Exod.  iz 
exaudiam  enm,quia  mifericors  ftim.  •  *7- 

Et  multa  deinceps  addit,  quibus  precationis  vim,  -X 1  b 
atque  efficacitate  declarat. Iam  vero  Mofcs  fuoefceift- 
plo  docuit, quantum  apud  Deumiufti  deprecatio  va- 
leat;irarum  fiqtirdem  Deum, &  extrema  quxquc  po¬ 
pulo  minitatem  fuisprecibus  qtiodamodo cohibuit: 

Et  fi  ita  loqui  fas  eft,  iam  ia  fulgura  vibranrent*ad'eo 
copefeuit,  vt  Deusip  e1'  dixerit.  Dimitte  me,vt irafeq-  E*oJ.  }«• 
tur  furor  meus  cotraeos.  Itaq;  venia  peccantibus  impe-  ,0’ 
trauit.  Quamobre  rede  Leo c  Pontifex.  Orationeqn-  c  .orm.i.de 
quit ,  propitiatio  Dei  qmriiur.  Ecalibi  d.  Efficaci (fima  'du.i o.  mei. 

enimpro  peccatis  deprecatio  eft  in  eleemofynis  ,  atque  ieiu-  ^  SctnM 
•  ■  L.  /  •  ij.  •  r  j  '  1 1  •  ieiu.io.m€l. 

nns,eyr  velociter  ai  diurnas  conjcendit  aures  talibus  oratio 

B  eleuata  fuffiragiis. Addit  autem  Apoftolus  multum  va¬ 
lere  deprecationem  iufti;  nam  vt  ait  Sapiens*.  Non  * Eccle.rf  io 
eft fpeciofa  latu  in  ore  peccatoris.  Et  Ifaias  f.  Cum  extende -  ^  caP- ,-1  ^ 
ritis, inquit,  manus  veftras ,  auertam  oculos  meos  a  vobis, 

&  cum  multiplicaueritis  orationem,non  exdudiam, manus 

tnim  veftra  plena  funt  fanguine.  Et  Dauid  g  de  im-  S  pE  108.7. 

pio  ait.  Et  oratio  eitwfat  in  peccatum. 

Quam  ob  caufam  Paulus  h.  Volo  ergo,  inqui t,  viros  X  1 1  f. 
orare  in  omni  loco,  leuantes  puras  manus  fine  ira,  &  difee-  ^  I,a<^  Tim. 
ptatione. Et  Chfiftiis  '  ipfe. Spergo, ait, offers munui  tuum  J 

ad  altare,  &  ibi  recordatus  fueris,  q  ni  a  frater  tuus  habet 
aliquid  aduerfum  te,  relinque  ibi  munus  tuum  ante  altare, 

&  vade  prius  reconciliari  fratri  tuo, (jr  tunc  veniens  offeres 
munui  tuum. Adeo  voluit  Chriftus  oratis  animum  ab 
omnianimi  perturbationeefTealicnum.Denique  ad- 
C  dit  Iacobus  oratione  alfidu»m  magnam  habere  vim. 

Interpres  enim  Grxcam  vocem  enpyev/uih^,ho ceft, 

efficacem  perinde  accepit ,  quafi  orationis  efficacitas 

ab  cius  frequentia, &  aftiduitate  pendeat :  hoc  enim 

no  obfcure  fignrhcauit  Chriftus, cum  k  dixit \Et fiilk  k  Luc.ii.8. 

perfeucrauerit  pulfans,  dico  vobis  ,  Qr  fi  non  dabit  illi  fur - 

gens,  eo  quod  amicus  eius  fit ,  propter  improbitarem  tamen 

eius  furget  eir  dabit  illi  quotquot  habet  neceffarios.  Adda 

Bafilij  I  egregiam  lentendam  :  Magni etemm,m,pon-  1  Orat.i.qu^ 

deris  eoru  auxilium  eft, qui  pofthnt  precibus  flcclere  Deum,  eil  cJcPrccat> 

&  fuppiicationes  mutus.  ,  cum  in  hac  vita  falutares  funt, 

tum  cum  eX  hac  vita  decedemus  ,  copiofum  nobis  viaticum 

ad  vitam  futuram  fuppedstabunt. 

17.  Elias  homo  erat  fimilis  nobis  pafiibilis ,  Cr  oratione 
p>  orauit,  vt  non  plueret  fuper  terram ,  &  non  pluit  annos 

tres,  cr  menfes  fex.'] 

Exemplo  propofitam  fententiam  confirmat.  Ne  b 
trepidaret,  inquit  Bcda,  noftra  fragilitas,  reputans fienom 
poffe  facere fimilia  tato  Propheta, qui  curru  igneo  rapi  me¬ 
ruit  ad  caelos ,  cpnfulfe  de  eius  oratione  loquuturus  ab  hu¬ 
miliate  inchoauit.  Similis  nobis  paftibihs  Elias  carne  in¬ 
firmus  a  vidua  pafeitur, mente  infirmus,  vmus  muliercula 
minis  exterritus  fugit  per  defen  a. Pono  Elias  in  facris  li¬ 
teris, quafi  repente,acfubito  nominatur;origo  au-  m  3  Rcg  I7' 

tem  eius  ne  indicatur  quidem, tantum  dicitur  Thef-  '* 
bytes  Epiphanius  n  autem  :  Elias, inquit.  Propheta cx  n  De  proph. 
Thesbis  erat  e  continente  Arabum  de  tribu  Aaron  Lenita,  V1C* 
morabatur  autem  in  Galaad,  quoniam  Thesbis  erant  sdes 
Sacerdotibus  confecrats. Mox  addit, in  eius  ortu  mirum’ 

£  quiddam  zeadi^sr. Quem, inopxit, cum  eniteretur  parens- 
eius ,  eiufinodi  Sobac  patri  vifio  apparuit.  Viri  nmeum 
quemdam  prsfefertntes  habitum  pufionem  falut ab ant, ma¬ 
tri  fque  vberibus  in  ignem  alluebant  ,  quin  &  flammam 
ignis  cibi  loco  miniftrabant.  Profellus  eft  itaque  genitor 
in  lerufalem,  vifaque  ad  Sacerdotes  retulit ;  reffondit  au¬ 
tem  illi  chrematifmus  ( hoc  eft  oraculum  , fiue  reftonf'or': 
caue  mamfeftttm  facias  ,  erit  quippe  lumen  filij  Imius 
domicilium  ,  fermoque  eius  demon flratio  ,  atque  fen- 
ttniia  breuis  indicabit  Ifrael  cum  itv,  igne ,  tum  ron. 
phaa.  Hic  eft  ille  Elias ,  qui  ter  ignem  e  coelo  deduxit, 

R  2-  quique 


ig6 


Epift.  B.  Iacobi 


quique  imbrem  fux  lingux gefixuu ,  mortuos  item  fufiitx-  A 
ait,  fi  in  coelutn  denique  nimbo  , [eu  turbine  ignis  ajfurn  - 
ptttseft.  - 

1 1.  Et  fortafle  hoc  fignificauit  Sapiens  3 ,  qui  de  illo 
aEccli.48.1  haec  plane  fcripfit.  Et  furrexit  Elias  Propheta  quafi 
ignis ,  fi  verbum  ipfius ,  qua.fi  jacula  ar dabat.  Vir  ta¬ 
men  tam  eximitis,  ac  lingularis'  dicitur  a  Iacobo  ,  li- 
milis  nobis  paffibiiis ,  &  tamen  ,  vt  ait  Beda^  vna 
tantum  oratione  orando  tam  longo  tempore  continuit  coe¬ 
los  ,  terris  imbres  anertit j  fi  nitus  mortalibus  negautt. 

I»  lib.?.Mor.  Gregorius  b  autem.  Hiric  Elias  ,  ait  ,vt  ficus  horno  pa- 
c.^. alias  n.  riim  aliquid  quafide  diurna  animaduerfione  fentiret ,  qui 
verbo  coelos  aperuit ,  ante  indignationem  mulieris  territus 
per  de  fertum  fugit ,  fi  pro  femet  ipfo  infirmatur  in  formi¬ 
dine,  qui  furorem  Dei  placat  aliis  per  inter uentionem. 

III,  Et  alibi  c:  Hinc  est  enim  quod  Elias  dum  tot  virtuti-  B 
c  lt.is.Mor,  bus  in  alta  profeciffet,  quadam  menfura  fusfenf us  efi,  tum 
MPd'  lez.abel  pojlmodum  quamuis  Reginam ,  tamen  muliercu¬ 
lam  fugit.  Perpendo  quippe  hunc  mira  virtufis  virum-, 
igncrru  de  coelo  trahere,  fi  fecundo  quinquagenarios  cum 
fuis  omnibus  petitione  fubita  concremare  •,  verbo  coelos  a 
pluuiis  claudere  ,  verbo  coelos  ad  pluuias  aperire ,  fufei- 
taniem  mortuos  ,  ventura  quoque  prauidentem ,  fi  ecce 
rurfus  animo  occurrit ,  quo  patior  e  ante  vnam  muliercu¬ 
lam  fugerit.  Confidero  virjftn  timore  percufurn  de  manu 
Dei  mortem  petere ,  nec  accipere  -,  de  manu  mulieris  ^mor¬ 
tem  fugiendo  vitare :  quarebat  enim  mortem,  dum  fugeret 
dicens :  Sufficit  mihi,  tolle  animam  meam :  neque  enim  me¬ 
lior  fum  ,  quam  patres  mei.  Vnde  ergo  fic  potens ,  vt  tot 
illas  virtutes  faciat  ?  Vnde  fic  infirmus ,  vt  ita  foeminam 
pertimefiat  ,  nifi  quia  aqu#,  appenduntur  menfura,  vt  C 
ipfi  (anhi  Dei  homines  fi  multum  valeant  per  potentiam 
Det  ,  fi  rurfum  quadam.,  menfura  moderati  fint  per 
infirmitatem  fuam  ?  In  illis  virtutibus  * Elias  ,  quid  de 
Deo  acceperat, ,  in  ifiis  infirmitatibus  quid  de  fe  e  [fi  po¬ 
terat,  agno  fiebat ,  illa  potentia  virtus  fuit  ,ifta  infirmitas 
cufios  virtutis  .  in  illis  virtutibus  oftendebat ,  quid  accepe 
rit ,  in  ifiis  infirmitatibus  hoc ,  quod  acceperat ,  cuftodie- 
bat.  In  miraculis  monjlrabatur  Elias ,  in  infirmitatibus 
feruabatur.  Re£te  ergo  ait  Iacobus  ,  Elias  homo  erat, 
fimilis  nobis paffibilis.,  Graece  «uo/^S «{  quafi  dicat 
iifdem-,  aut  fimilibus  affectionibus  obnoxius. 

XV.  Et  oratione ,  inquit ,  orauit ,  vt  non  plueret  fuper  ter¬ 

ram  ,  fi  non  pluit  annos  tres ,  fi  rnenfes  fex.  Ita  autem 
i  li.j.c.17.1.  legimus  in  hiftoria  Regum  d.  Et  dixit  EliiisThefbites  ^ 
de  habitatoribus  Galaad  ad  Achab.  Viuit  Dominus 
Deus  Ifrael  ,  in  cuius  confrcttu  fio ;  fi  erit  annis  his 
ros ,  fi  pluuia  ,  nifi  iuxta  oris  mei  verba.  Quibus  con  - 
eEcclef.48 }  fentiunt  ea,  qux  feribit c  Sapiens :  Eerbo  Domini  con¬ 
tinuit  coelum,  fi  dciecit  de  coelo  ignem  ter.  Eleganter 
fSertn.de  E-  autem  rem  totam  deferibit  Chryfbftpmus  f :  Cum- 
'ncHt  Cum  Propheta  fanctijfmus populum  prauarica- 

ge^ta 'pecca  -  tum  “filaret ,  cumque  Baal ,  fi  lucos  defpetlo  Domino 
ta  rccenle-  coli  a  facrilcgis,  peruideret ,  cumque  creatore  neglech  fi- 
tnus.  gmentis  fefe  ,  nemoribufque  omnis  populus  addixi  fiet, 
telo* Dei  commotus  ludsam  terrarn  ficcitatis  finientia, 
fi  pluuiarum  fterilitate  damnauit Tunc  fubito  anhelat 
terra  ,  ficcatur  coelum  ,  (itiunt  amnes  ,  fontes  arefiunt, 
omnis  humor  ima  petit •,  fupera  deferit ,  aer  feruet ,  fere-  E 
nitas  torquet ,  tranquillitas  pcena  efi  ,  afluant  nocles ,  dies 
arefiunt ,  fata  torrentur ,  arbufta  agrotant ,  prata  defi¬ 
ciunt  ,  nemora  languent ,  campi  ieiunant  ,fquallet  terra, 
herbas ,  quas  produxit,  interimit ,  iram  Dei  vniuerfa  crea¬ 
tura  te  fatur. 

^  Ait  itaque  Iacobu $  oratione  orauit,  quafi  dicat  effi¬ 

cacem  apud  Deum  precem  fudit ,  8c  quod  petiit  fa¬ 
cile  impetrauit.  ItafaClum  efi,  vt  quod  ait  Chry- 
er^vanis15'  ^^omus  8  :  £&*  lingua  fuerit  veluti  coeli  clauis  :  factus 
Mmhdoc.  €nm  Ve^u!  ‘  arbiter,  cuius  nutu  rfr  cohiberentur ,  &  de- 
h  qu*.49.m  flffrent  imbres.  Porro  refte  Theodoretus  b  nimiae 
Iib.Reg.  dios  audacis  reprehendit-,  qui  nimiae  audacia: 


Eliam  arguunt.  Erat  enim  ,inqiiir  Propheta  ,  efi 
fwnmus  Prophetarum  ,  &  diuino  z.elo  inflammatus  ,  & 
hac  dixit  diuino  operante  Spiritu  ,vnde  etiam  finem  acce¬ 
perunt.  Et  proteCto  Elix  orario  mira  quadam  confi 
dentia  nuebatur,&,vt  ait  Tertullianus  ? ,ieiunio,atque  a  i;b.  ajuer, 
abjiinentia  robdr  at  a  vim  habuit  impetrandi.  plych.c.6.  * 

Et  in  eandem  fententiam  Ambrofius  1 :  Elk  ieiu-  V I. 
vio  ore  vox  emiffa  coelum  daufit  facrilego  populo  ludao-  b  h-deElia. 
rum ;  digna  pcena ,  qua  intemperantiam  dio  ne  coercet ,  vt  caP'1‘ 
ccelum  impiis  clauderetur, qui  terrenapoUuerant.  Et  fane 
hoc  Deus  populo  olim  comminatus  c  erat :  Sin  au-  c  Leuit.cap. 
temfixt^nec fc obedieritis  mihi, addam  correptiones vefiras 
fiptuplum  propter  peccata  veftra ,  cr  conteram  fuperttiam 
duritia  vefira,daboque  vobis  ccelum  de  fuper  fcut  ferrum, 

&  terram  aneam ,  con  fumetur  incaffum  labor  vefier ,  non 
proferet  terra  germen  ,  nec  arbores  pomaprabebunt.  Po- 
tuiiTet  Iacobus  aliorum  veterum  Patrum  exempla 
proferre  non  pauca :  nam  &  Mofis,  &  Iofue,  &  To- 
bix,&  Dauidis  preces  multa  a  Deo  impetrarunt, 
vnico  autem  Elix  exemplo  perfpicueoftendit,quan- 
ta  fit  facrarum  precum  efficacitas ,  in  vtramque  par¬ 
tem  fiue  mala  imprecanda  fint,fiue  bona  impetran¬ 
da.  Quocirca  mox  fubdit: 

18.  Et  rurfum  or auit ,  ccelum  dedit  pluuiam ,  efi  ter¬ 

ra  dedit  frudum  fuumf\ 

Erat  quippe ,  vt  ait  Chryfoftomus  d ,  Elias  medius  I. 
inter  Deum,  efi  populum, flabat,  inquam,  inter  fieri  legos  ^  Ser.deE- 
fandus ,  inter  peccatores  iufi  'us,  inter  profanos  deuotus, ad-  I;f  Pau.16an* 
uocationem  popules  cunctis  prafiiturus,cbiurgat  populum,  tC  'u  ICat0' 
exorat  Deum  aram  Domini  auertit,  efi  errantem  populum 
a  Dei  cultura,  ad  Dei  latriam  reuocauit  5  coniungit  Domfi 
num  populo, efi  Deo  populum. Fit  per  Eliam  vna  concordia 
inter  Deum  efi  hominem,  inter  populum,  fi  genitorem,  (fi 
vt  vniuerfi  dicerent.  Here  Dominus  Deus  ipfi  efi  Deus, 
clauis  coeli  fit  firmo  Elia  fandiffimi :  iubet  enim,  fi  clau¬ 
ditur, orat  pofimodum ,  fi  aperitur.  Claudit  inquam ,  cce¬ 
lum,  fi  aperit,  ligat,  fi  filutt ,  referat  quod  conclufit ,  vt 
Sandorum  meritum  monfiraretur  non  filum  in  terris  pof 
fi ,  quod  volmt  ,fid  fi  in  cceleflibus  poffe  impetrare  quod¬ 
cunque  petierit.  Qu£>  etiam  pertinent, qu»longa  ora¬ 
tione  de  Elia  differit  Auguftinus  «  :  offendit  enim  'eScr.101.de 
fuille  Eliam  liberatoris  noftri  typum,  &  concludit.  tcmP* 

Elias  orauit ,  vt  pluuia  in  terram  veniret,  fi  Chrifius  vt 
in  cordibus  humanis  gratia  diurna  defienderet.  Et  ali¬ 
quanti  poft  :  Sicut  ergo  orante  Eliapofl  tres  annos  ,fi 
fex  rnenfes  pluuia  de  coelo  defiendit ,  ita  fi  in  aduentu  Sal - 
uatoris  tribus  annis,  fi fix  menfibus,  quibus  pradicate  di¬ 
gnatus  efi  ,  pluuia  verbi  Dei  totum  mundant  feliciter 
imgautt ;  fi  ficut  tunc  in  aduentu  Elia  omnes  Sacerdo¬ 
tes  idolorum  interfecit  fum ,  fi  deleti ,  na  in  aduenm  veri 
EU* ,  id  efi  Domini  noftri  lefu  Chrifii ,  obfiruatio  facri- 
lega  paganorum  dtfihicla  efi. 

Vt  igitur  Elix  oratio  efficax  fuit  ad  prohiben-  Ir- 
dam  pluuiam  ,  ita  etiam  vim  habuit  ad  eam  ihipe- 
trandam ,  atque  ita  reCte  probat  Apoftolus  iuftorum 
preces  efle  efficaces,  &  eximia  quadam ,  ac  diuina  vi 
prxditas.  Apte  veio  monst  in  pr-xfentia  Oecume- 
mus  ui fh  orationem  tunc  vere  efficacem  efi,  cimi  ille  • '  -  - 
etiam  pro  quo  fit , fpirituali  aliqua  afiHcHtione  ,  fi  humi¬ 
liatione  oranti  opitulatur.  NUfialijpro  nobis  Deudepre- 
cetur,fi  nos  luxui,  fi' deliciis  dediti  diffokte  vitam  tradu¬ 
camus  ,  nos  intentionem  orationis  cius ,  qui  pro  nobis  labo¬ 
rat, refluimus,  fi  in  nobis  id  contingit, quod  Beatus  Petrus 
au  :  Sus  lota  m  volutabro  cceni ;  fi  viius  adificans ,  fi  feb.  1.0.11 
vnusAefixuens,  nihil  aliud prodeft,  quam  labores afert .Ita 
in  1  bns  Regum  dixit  ad  Samuelem  Dominus,  Hf-  g  li.i.c.nu- 
quequo  tu  luges  Saiil .  ci:m  ego  proiecerim  eiim  ,  ne  regnet 
fuper  Ifrael.  Et  ad  leremi.tm  b  :  Tu  ergo  noli  ora-  k  cap.7.1*. 
re  pro  populo  hoc ,  nec  af urnas  pro  eis  laudem  ,  fi  ora¬ 
tionem. 


Explanatio  Cap.  V.  197 

imetn  ]  &  non  obfifias  mihi ,  quia  non l,  exaudiam^  te.  A  quadam  dejeratione  deieceritfed  obtinuiffc  nos  in  ipfa  ora- 


Confeftitn  autem  quafi  rationem  reddens  fubdit: 
Nonne  vides  quid  isli faciunt  in  duitatibus  Inda ,  &  in_, 
plateis  Hieruftlem ;  fiiij  colligunt  ligna ,  &  patres  fuccen- 
dunt  ignem ,  &  mulieres  conjpergwit  adipem ■ ,  vt  faciant, 
placentas  Regina  coeli ,  &  libem  diis  alienis  ,  &mead  ira¬ 
cundiam  prouocent. Re  namque  vera  mortalium  fcc-le- 
ribus  Deusiufteprouocatus  ,  etiam  iuftorum  homi¬ 
num  preces  irritas  patitur  elTc  ,  atque  inanes.  Vere 
a  Thien.  3.  enim  alicubi  fcripfit  idem  Hieremias  3 :  Oppofuifli 
44-  nubem  tibi ,  ne  tranfeat  oratio.  Quanquam  ipfi  oranti 

fux  conftat  orationis  fru&us  :  ita  de  fe  ipfo  loquitur 
bPfal.34.13.  Dauid  b  :  Ego  autem  cum  mihi  moleffi  effient ,  induebar 
cilicio,  $  humiliabam  in  ieiumo  animam  meam ,  &  oratio 
mea  in  finu  meo  conuertetur. 

IV.  Porro  Deus  immortalis  miferatione  commotus  B 
populum  Ifraeliricum  poft  diuturnam  calamitatem 
cum  recreare  vellet, Elix  mentem  excitauit,  qui  poft 
c  3.Rcg,i8.  ftragem  editam  Sacerdotum  Baal ,  afeenait  c  inver- 
41*  ticem  Carmeli, & pronus  iri  terram  pofuit  faciem  fua  inter 

genua  fua,&  ita  tacitus  Deum  exorauit.  Et  non  ita  mul¬ 
to  poft :  Ecce  coeli  contenebrati  fiunt, &  nubes ,  &  ventus, 
&ftckt  eftpluuiagradis. Hoc  autem  eft,quod  ait  Iaco- 
bu  s:coelim  dedit  pltiuiam  ,  &  terra  dedit fructum  futim l,. 
dflal.i4.13.  Sic  etiam  loquitur  Dauid  d  :  Etenim  D om iri us  dabit 
benignitatem  ,  &  terra  noflra  dabit  fiuchtm  futtm.  Et 
c  cap. 33,10.  llaias  e  diuinx  benignitatis  vim  eleganter  explicat. 

Et  quomodo  defccndit  imber ;  &  nix  de  coelo, &  illuc  vitra 
non  reuertitur ,  fed  inebriat  terram ,  &  infundit  eam ,  & 
germinare  eam  facit ,  &  dat  femen  ferenti ,  Cr  panem  co- 


tionis  effiufione,quod  pofctmus,fen ferimus, non  ambigamus 
preces  nojlras  ad  Deum  efficaciter  psnetrajje. Tantum  enim 
quis  exaudiri,atque  obtinere  merebitur ,  quanrii  vel  ini  fi¬ 
ci  fe  d  Deo, vel  Deu  crediderit  poffie  prati  are.  Irretracbibilu 
namque  efi  Saluatoris  3  illa  ferirent  ia :  Gguscunque  orantes  3  ^arr’ u* 
petitis, credite, quia  aeerp ictis, &cuenient  vobis.  14 ' 

Impetrata  igitur  Elix  precibus  pluuia gerra,  inquit  VII I. 
la.cobus.,dedit  fructum  fuum.  Nam  fi  opportuna  irriga¬ 
tione  pluuixdeftituatur,  necefle  eft  eam  fterilitate', 
atque  infoecunditate  laborate,  quod  fignificauit  Da¬ 
uid,  cum  dixit  b  :  Anima  noflrd  fient  terra  fine  aqua  b  PfaJ,  141. 
tibi:  Significat  enim  ita  nos  diumx  gratixprxfidio  A'* 
indigere, vt  terram  c«elefti  imbre  ad  frudham  profe¬ 
rendum. 

1 9.  Fratres  mei,  fi  quis  ex  vobis  err atterit  d  veritate ,  & 
conuert  erit  quis  eum: 

io.  Scire  debet ,  quoniam  qui  conuerti  fecerit  peccatorem 
ab  errore  via  fm  faluabit  animam  eius  d  morte,  & 
operiet  multitudinem  peccatorum .] 

Redtc  cum  de  orationis  efficacitate  dixiflet ,  hxc  I. 
Iubiicit,qux  ad  impiorum  conuerfionem  pertinent, 
quafi  refpiciat ,  quod  paulo  ante  dixerat ,  Orate  pro 
innicem,vt  faluemini :  multum  enim  valet  deprecatio  iufti 
affdua.lbi  enim  docetrite  pro  aliorum  faju te  oranti 
fperandam  efle  eorum, pro  quibus  orar,falurem  j'  hic 
vero  cum  id  ipfum  confirmat ,  tum  etiam  indicat* 
quid  vtilitatis  in  eos  redundet,  qui  pro  aliorum  con- 
uerfione  preces  fundunt.  Sic  Dauid  c,vt  paulo  ante  rPfal.34.13. 


f  cap.  3 .10.  me  denti.  Et  Iob  f :  j Qui  dat  pinulam  fuper faciem  terra, &  C  dixi,  fg0  a(ttem  curn  mo/effi  ejj-ent  >  induebar  cilicio. 


g  cap. 56.17.  irrigat  aquis  vmuerfa.  Et  alibi  g  :  Qui  aufert  filias 
pluuia  ,  &  effundit  imbres  ad  inslar  gurgitum ,  vt  appa¬ 
reat  bona  etiam  corporea  rite  poffe  fuis  adhibitis  con¬ 
ditionibus  &  fperari,&:  flagitari  a  Deo. 

V.  Viri  quippe  fao&i  magna  grati  animi  fignificatio- 
ne  hxc  etiam  ,  qux  natura  conflant ,  tanquam  Dei 
lingularia  beneficia  agnofeunt ,  qux  fint  omnibus 
mortalibus  communia.  Quod  quanquam  non  fine 
h  lib.  4.  de  errore  etiam  Gentiles  agnouerunt  ;  ita  enim  alicubi1’ 
bcncf.c.18.  feribit  Seneca :  Dij  quoque ,  inquit , multa  ingratis  tri¬ 
buunt  ,fed  illa  bonis  paraucrant ;  contingunt  autem  etiam 
malis, quia  feparari  non  poffiunt.  Sati  us  efi  autem  prodeffie 
etiam  malis  propter  bonos, quam  bonis  deeffie  propter  malos. 
Ita  qua  refers  diem,folem,hyemis,aslatlfqiic  curfss.rjr  rne- 


humiliabam  in  ieiunio  animam  meam  ,  &  oratio  mea  ii 
finu  meo  conuertetur.  Sxpe  autem  iis  etiam  plurimum 
prodeft,pro  quibus  Deus  exoratur. 

Quocirca  exiftimauit  Auguftinus  Srephani  pro-  1 1 
tomartyris  preces  ,  qui  pro  perfecutoribus  exorauit, 

Pauli  conuerfionem  mipctrafle.  Nifienim,  inquit, 
Stephanus  oraffet ,  Ecclefia  Paulum  non  haberet.  Atque 
ita,vt  ait  Oecumenius,  fideles -monet ,  vtvnufquif- 
que  pro  aliorum  falutc  fit  foilicitus.Principio  autem 
blade  fideles  appellat  ffiatres  mei,  inquit,  addere  folec 
Paulus, fratres  cariffimi ;  deinde, St  quis.. inquit, ex  vo¬ 
bis  err auerit  a  veritate.  N on  quidem  folum  a  veritate 
fidei,quod  pertinet  ad  hxrefim ,  aut  apoftafiam  ,  fed 
etiam  a  re£Io  virtutis  tramite ,  quam  morum  verita- 


dia  veris, autumnique  tempora, imbresfdr fontium  haufius,  D  tem  appellant.  De  priori  veritate  loquitur  Paulus, 


ventorum fiatos flatus  pro  vniuerfis  inuenerunt ,  excerpere 
fingulos  non  potuerunt.  Et  paucis  interieris  :  Nec  enim 
poterat  fieri,  vt  ventus  bonis  viris  fecundus  effiet, contrarius 
malis, nec  poter  at  lex  cafuris  imbribus  dict,ne  malorum-,, 
improbor timque  rura  defluerent. 

V I.  Quod  enim  Gentiles  neceffitati  tribuunt ,  id  nos 
diuinxliberalitati,  acbeneficentixadfcribimus,qux 
pro  fua  libera  voluntate  hxc  bona  naturalia,  quibus 
i  Sap.18.  1.  vultjimpettit.  Itaque  vere  dixit  Salomon  1  Aigyptiis 
exea  tenebrarum  no6te  inyjplutis  ,  fandtis  ,  hoc  eft, 
Iudxis  maximam  affulfifle  lucem.  Quod  aperte  feri- 
x  Exod.  10.  pfit  Moyfes  k ;  Faci  a ,  inquit  ,funt  tenebra  horribiles  in 
x  1  •  vniuerfa  terra  tsEgypti ,  tribus  diebus  nemo  vidit  fratrem 

futim ,  nec  mouit  fe  de  loco, in  quo  erat ,  vbicunque  auterru 


cum  ait  rt.  Mali  homines, & fiduttores  proficiunt  in  peius  d  i.adTim^ 
errantes,  &  in  errorem  mittentes.  Et  alibi  e.  Eo  quod,  ca-  *  • 1 3  • 
rit atem  veritatis  non  receperunt ,vt  fdlui fierent, ideo  mittet  \  I,*clThef> 
illis  Deus  operationem  erroris, vt  credam  mendacio.  IO’ 

Cxterum  veritas  morum  ad  vitx  integritatem,  III. 

&  a&ionum  honeftatem  refertur  :  qua  ratione ,  vt 
alibi  docui,  vera  fides  dicitur  ,  qux  iis  ,  qux  credit, 
moribus  non  contradicit.  Quocirca  errare  a  veritate 
dicitur  is, qui  Dei  prxeepta  pegligit,  &  vitiis  ,  atque 
fceleribus  inquinatur.  Sic  fxpe  Dauid  veritatem  pro 
legis  obferuantia  vfurpat, alicubi  enim  ait  E  Vias  tuas  f  4- 

homine  demon Hra  mihi,  &  femitas  tuas  edoce  me ;  Diri¬ 
ge  me  in  veritate  tua,&  doce  me.  Et  alibi  Z.  Diluxit  e  Do-  gPfal.30.14* 
minum  omnes  fanih  eius,  quoniam  veritatem  requiret  Do- 


habitabant  filij /frael,  luxerat.  Ita  apparet  hxc  non  E  mintts,&  retribuet  abundanter facientibus  fuperbiam.  Et  h  pfa! 

«-» uz-o/To  f  1 A  knnte  'IC  ni  3  1 1 C  h  _ _ •  J  .  r»  r\ 


VII. 


I  cap.i.ff. 
m  Coli  .9. 
c.31. 


neceflano  xque  bonis, ac  malis  euenire. 

Quamobrem  quod  hoc  loco  feribit  Iacobus,  co- 
hibuifie  Eliam  fuis  precibus  imbrem, & rurfus.  impe- 
trafle,  illud  quidem  diuinx  iuftitix  feueritatem  ,  hoc 
lingularem  beneficentiam  indicat;vtrurnque  oratio¬ 
nis  vim, atque  efficacitatem  declarat. Ea  porro  oratio 
vim  habet  impetrandi,vt  hic  ipfe  Iacobus  initio  epi- 
ftolx  dixerat  f,qux  nulla  hxfitatioue  deiicitur,quod 
egregie  explicans  Caffianusmait.  Cit.n  orantes  nos  md- 
la  interpellauerit  hafitatio ,  &  fiduciam  petitionis  noflra 
Bened.  Itiflintan.  in  Epift.  Canon. 


alio  b  loco.  Omnia  mandata  tua  veritas.  Et  poft  non-  86. 
nulla  1 .  Lex  tua  veritas.  <  i  ver.141. 

Quicumque  igitur  ab  altera  ,  vel  etiam  vtraque  1  v- 
veritate  recedit ,  fi  non  alia  ratione  ,  faltem  affiduis 
precibus  reuocandus  eft  in  viam ,  vt  appareat,  quod 
re&e  obfkuauit  Beda,qux  paulo  ante  dixit  Iacobus, 

Orate  pro  inuicem  ,  vt  faluemini ,  non  tam  de  corporis, 
quam  de  animae  falute  accipienda  efle.  Quamquam 
hoc  apoftolicum  prxeeptum  latius  patere  potefl,  & 
ad  fraternam  corredionem,quam  vocant,  referri, vt 
R  5  docendo, 


198  Epift.B.Iacobi  Explan.  Cap.  V. 


docendo, moh6do, hortando, fuadendoque,&, quod  A 
caput  eft,prxclaro  vitx  excplo  proximi  ad  falubriora 
confdia  traducantur.  Oftendiraucem  huius  iiue  ftu- 
dij,liue  iollicitudinis  vberem  cffc  frudum.  Salvabit, 
inquit,  Animam  eius. a  morte', animae  videlictt  mortem 
intelljgit ,  qua  perierat  is  ,  qui  graui  aliquo  piaculo 
'  obftri&us  cratthoc  enim  modo  loquitur  etiam  Chri- 
a  cap.18.15.  ftus  apud  Matthxum3:  Sipeccauent  in  te  frater  tum, 
vade, a corripe  eum  inter  te,  er  ipfrurn  folum:  Si  te  audie¬ 
rit  , lucrat  m  eris  fratrem  tuum. 

V.  Quo  loco  obferuat  Auguftinus  periifTe  fratrem, 
qui  dum  corripitur,ad  vitam  quodammodo  reuoca- 
b  Hora,  de  £ur  j)occt  autem  Chryfoftqmus  b,  habendam  elle 
falutis  pro-  curam  lautis  p>roximii2Vrf«r<f, inquit, licet  nauis  fecundo 
ximi;  &  de  vento  feratur,  cum  tamen  vident  alios  vel  a  longe  naufra- 
nomine  A-  gttmf acere  ynon  ad  propriam  ftechntes  vtihtaiem, illorum  B 
braham  to.i.  comemnmt  calamitatem  5  fed  fi Jiunt  natiem  ,  detrahunt- 
vela, eliciunt  ancoram,  proferunt  funes ,  proliciunt  tabulas, 
vt  ille,c]ui  afuclibus  mergitur, firte  aliquo  illorum  arrepto 
emergat.  Imitare  er  tu  nautas  ,  cum  videris  navigantium 
aliquem  natare  in  fuEHbus,  &  iam  fubmergi ,  reficlis  ne- 
c  Ora.  43.  g0tiis  tuis  fatim  illius  prouide  frtiuti.  Gregorius  c  autem 
Nazianzenus  :  Proximi,  ait ,  lapfurn  ne  rideas ,  verum 
tu  quam  potes  tutiffme  tranfi ,  atque  interim  humi  iacenti 
manum  porrige.  Eft  autem  hoc  beneficiumTonge 
maius, quam  quod  ad  corporis  indigetiam  fubleuan- 
d  Hora.tf.m  <4am  refertjurjiiquidem  rede  ait  Gregorius  d  :  Fortajfe 
uaD2*  aliquis  panem, vt  indigenti  eleemofrynam  porrigat,  non  ha¬ 
bet, fed  maius  efi,quod  tribuere  valeat,  qui  linguam  habet. 
Plus  enim  efl,  verbi  pabulo  vicluram  in  perpetuu  mentem 
reficere, quam  vetrem  moritura  carnis  terreno pane (atiare.  C 

VI-  Et  in  eandem  fententiam  fcripfit  Chryfoftomus': 
Gen°m'J  ID  ^  antma  corPore  melior  efl, ita  iis  ,  qui  indigentibus  pecu - 
nias,&  facultates  fuppeditat, maioribus  pramiis  digni  funt 
ij,qui  admonendo  ,  er  continue  docendo  in  viam  retiam 
fupinos ,  &  defides  inducunt ,  monftrando  cis  virtutum  di- 
uinarum  fragrantiam ,  vitiorumque  maleolentiam. 

VII.  Et  alibi  f:  Nullius, ■Alt,  rei  pretium  efl  cum  anima  con- 
f  Hom. 3 .  in  ferendum, ne  totus  quidem  mundus.  Quam  ob  rem  etiam 
1  .ad  Cor.  fi  diuitias  innumerabiles  dederis  pauperibus  ,  nihil  tale  ef¬ 
ficies, quale  is, qui  convertit  animam.  Quapropter  merito 

confid/in  ^  ex^amat  Bernardus  S :  Cadit  afina  ,  &  eft, qui  fibleuet 
eam, per  it  anima ,  er  nemo  eft,  qui  reputet.  A  cute  autem 
h  Prou.  15.  dixit  alicubi  Salomon  h :  Inauris  aurea. cfi  margaritum 
1  fulgens  ,qui  audit  fapientem ,  &  aurem  obedientem.  Hoc 

autem  omne  ftudium  adfalutem  animae  referendum  D 
eft,  atque  adeo  prudenter  agendum ,  §c  medicorum 
induftria,  qui  ferrum  prudeftter  obuelant ,  vt  vulnus 
♦  3.p.  paft.  non  expedatum  leuius  feratur.  Qua  de  re  multa 
c  1 8.  prudenter  feribit  Gregorius  1  ,&  nos  alibi  plura. 

VIII.  Et  operiet  multitudinem  peccatorum.  An  eius  pecca¬ 
ta  operiet ,  qui  ab  errore  reuocatur  ?  Sane  plerunque 
id  accidere  polTe  haud  iuerim  inficias.  Namfi  de  in 
Ede  errant  ibus  fermo  fit, quis  dubitat  eum,  qui  fidei 
iaduram  fecerit,  in  omnium  fcelerum  caeno  voluta- 
ri.Si  igitur  ab  hxrefiquifpiam  rcuocetur,iure  optimo 
Apoftolus  ait  peccatorum  multitudinem  operiri, hoc 
eft, expiari, condonari, ac  penitus  aboleri.  Ita  enim  lo- 

t  Pfa!.3i.  1.  quitur  etiam  Dauid v\Beati  quorum  remijfi  funtiniqui- 
tates,&  quorum  tecta  fiunt  peccata.  Et  verifimile  videtur 
fnedafle  Iacobum  impuros  hxreticorum  mores,qui  E 
eo  tempore  Apoftolicam  dodrinam  oppugnabam, 
quos  potiftImum,vt  fuo  loco  dicemus,Petrus,  &  lu¬ 
das  Apoftoli  fuis  epiftolis  perftringunt. 

IX.  Q^uod  fi  loquitur  Iacobus  de  cuiufquc  fkgitiofi 
hominis  conuerfione, fieri  etiam  poteft,vt  multitudo 
peccatoru  operiatur, fiue  qux  ab  ipfo  perpetrata  iara 
funt,ftue  qua:  in  pofteru  patrada  forent,fiue  denique 
qua:  tpfius  exemplo  alij  admifluri  effent.  An  is  ,  qui 
a.iu  ad  meliorem  frugetn  traducit ,  fuorum  fcelerum 


multitudinem  operit  ?  Equidem  vix  aufiin  hoc  affir¬ 
mare, fi  p  referti  m  de  lcthalibus  criminibus  fermo  fit. 

Nam  de  lcuioribuy  culpis  miro  confcnfii  affirmant 
Theologi. Illud  autem  non  granate  admiferim  ,  ciuf- 
modi  ftudium, ac  follicitudinem  diuino  excitantis 
gratia:  auxilio  ,  ardenti  animo  fufcepram  ,  tanti  effe 
apud  Deum  ,  vt  efficacem  gratiam  impetrare  queat, 
qua  ad  peccata  deteftanda  prouocecur,  &  perfectam 
iuftificatidnem  affequendam. 

Quod  non  obfcure  fignificare  vifiis  eft  B.  Grego-  X. 
riusjqui  alicubi a  feribit.  Bene  dici  io  etiam  perit  uH  fuper  1 
eam  venit , cum peccatoris  interitum  prstuenit ,  Gr  cimi fan-  'U  a‘ias IS' 
ctis  exhortationibus  d  culpa  fouea  reducit-,  vnde  friptu  eft . 

Qui  conuerti  fecerit  peccatorem  ab  errore  via  fua , faluabit 
animam  eius  a  morte,  &  operit  multitudinem  peccatorum. 

Si  enim  magna  mercedis  eft  d  morte  eripere  carne  quan¬ 
doque  morituram  ,  quanti  eft  meriti  a  morte  animam  libe¬ 
rare  in  cedefti  patria  fine  fine  viEluram.  Poteft  igitur 
Deus  excitare  quempiam  etiamnum  peccato  impli¬ 
citu  tn,&  caritatis  ardore  incendere,  vt  de  alterius  fa  - 
lute  fit  follicitus,&  ad  iuftitiam  traducat,  eaque  tam 
laudabili  adtione  impetret  a  Deo  perfedtam  contri¬ 
tionem,  atque  adeo  dum  aliis  confulit  ,  fuam  ipfe 
falutem  afleqitatur. 

Neque  vero  mirum  cuiquam  videri  debet ,  cur  XI. 
Apoftolus  conucrfationem  peccatoris ,  &c  fcelerum 
expiationem ,  qux  diuinx  tantum  gratix  beneficio 
peragitur,fiumano  ftudio  ,  ac  diligentix  tribuat.  Ita 
enim  loquitur:  Qui  conuerti fecerit  peccatorem  ab  errore 
via  fua, faluabit  animam  eius  d  morte,  &  operiet  multitu¬ 
dinem  peccatoru.ltz  fignificat  humana  induftria  quem¬ 
piam  conuerti ,  itemque  pofle  quepiam  alterius  ani¬ 
mam  faluare,&  operire  multitudine  peccatoru  cum 
tamen  dicat  Paulus  b:Non  eft  volentis ,  neque  currentis,  ^  ^om- 
fed  mifierentis  Dei.  Sed  nimirum ,  vt  alibi  docui, voluit  91 
Deus  in  hominum  iuftificatione  interdum  homines, 
tanquam  miniftros,&  adiutores  adhibere.  Sic  enim  c  1.  ad.  Cor. 
dixit  Paulus  Q\Sicnos  exifiimet  horno, vt  minifiros  Chrifii.  4-i  • 

Et  alibi d :  Sed  in  omnibus  exhibeamus  nofmetipfos  tan-  ^  fi3  ^0!' 
quam  Dei  minifiros.  Denique e :  Quid  igitur  efl  Apollo}  c’  j'aj  qQIi 
quid  vero  Paulus  ?  mimslri  eius  cui  credidi flis.  3 .4. 

Omnino  autem  vis  effedrix  iuftificationis  noftrx  XII. 
a  gratia  pendet.  Qiiamobrem  mox  fubiicit  Paulus. 

Ego  plantant, Apollo  rigavit  fed  Deus  inarementum  dedit. 

Itaque  neque  qui  plantat ,  efl  aliquid ,  neque  qui  rigat  ,fed- 
qui  incrementum  dat  Deus. 

Et  rurfus  fubdit :  Det  enim  fumus  a  A«^m;perinde  X  1 1 1. 
quafi  primas  Deo  tribuendas  doceat, nec  tamen  fuam 
etiam  laudem  miniftris ,  &  adiutoribus  neget.  V ere 
namque  feriptum  eft  a  Gregorio  f :  Sed  inter  hac ,  in-  fhb.17.mo. 
quit  fidendum  eft, quod  plerunque  etiam  Deum ,  qui  vide-  c,l0,ah»sh* 
licet  imbecillis  non  eft, Intmiliier  agentes  adimamus.  Vnde 
&  per  Paulum  dicitur  3  adiutores  Dei  fumus.  Nam  cum 
a ,  quem  ipfe  per  internam  gratiam  infundit ,  nos  exhor¬ 
tationis  voce  concurrimus ,  hoc ,  quod  ille  per  Spiritum.. 
ftnUum  agit  intrinfecus  ,  nos  exterius  ministerio  vocis 
adiuuamus  ,  &  tunc  filum  noffra  exhortatio  ad  perfe- 
chonem  ducitur ,  ciirn  in  corde  Deus  fuerit ,  qui  adiuue- 
tur ,  vnde  er  alias  dicit :  Neque  qui  plantat. ,  eft  aliquid, 
neque  qui  rig.it,,fedqui  incrementum  da t,  Deus ;  planta¬ 
re  quippe ,  er  rigare,  adiuitare  eft,quod  vtrumque  vacuum 
erit  minifterium  ,fi  in  corde  Deus  non  d.vt,  incrementum. 

Poffimt  Igitur  Iacobi  verba  vtroque  modo  accipi ,  vt 
ftudium  conucrfionis  proximi ,  cum  .ipfi  proximo, 
qui  conuertitur,  tum  etiam  ipfi  conuertenti  vtile  fit, 
acfalutare  ,vr  minimum  ad  leuia,  &  venialia  pec¬ 
cata  abolenda ,  cum  fun&io  quxdam  fit  eximix  cu- 
iufdam  caritatis,  qux,  vt  ait  Petrus  ,  operit  multitu¬ 
dinem  peccatorum.  Nec  de  Epiftola  Iacobi  plura  di¬ 
cenda  funt, 

I  N 


IN  PRIOREM  B.PETRI 


APOSTOLORVM  PRINCIPIS 

CANONICAM  EPISTOLAM 
T  R  JE  L  V  D  I  A. 


a  lib,  5.  hi- 
ftor.c.j. 


>  Etrvs  Apoftolorum  princeps, in  Galilaeae,  Betzaidre  vico hutfti- 
’  libus, ac  tenuibus  parentibus  ortus, olim  plicatu  vidum  fibi,  ac  fa¬ 
milia;  comparabat,  Vbi  vero  Chrifto  Domino  adhadit,  pontihca- 
’  tum  ab  eo  adeptus, Ecclefiam  adminiftradam  lufcepit,  &  polt  Do- 
'  mini  in  coelum  afcenfum ,  promulgando  Euangelio ,  plurimifque 
mortalium  ad  fidem  traducedis.vtex  Adis  Apoftolicis  cognofci  potefhftrcnuam 
nauauit  operam.  Et  ne  voce  tantum ,  fed  etiam  fcripto  pluribus  prodeifet ,  multa 
fcripfifle  fertur, inter  caecera  Eufebius a, Hieronymus b,  Sophronius  c,&  Nicepho-  ^cJefc^pt‘ 
rus  d,hos  Petri  libros  recenfent.  Praedicationem,  Euangelium,  Ada,Apocalyphm,  p«ro. 
feuReuelationem,&:  Iudicium.Tametfi  autem  Hieronymus, neminem  ait,  expri-  a  iib'  t.hi- 
fcis  fcriptoribus  hos  Petri  libros  laudare^aut  ex  iis  teftimonium  proferreiNonnulla  cHb^Sro; 
tamen  lego  ex  Petri  Praedicatione  petita  apud  Clementem  Alexandrinum  c.  JSncipSf  ^ 
Gognofcite  ergo, iit, vnum  ejfe  Deum, qui  fecit  ornniu  princtpiu,^4  finis  habet  potefiatemstfi  1 1. 

qui  non  cadit  ftb  afpeffiu,  qui  omnia  videt, qui  cum  capi  non  pojfit  omnia  capit, nullius  indiges , 
cuius  indiget  omnia, & per  que  funt  omnia, qui  comprehedi  non potefi,aternus,  ah  interitu  alie¬ 
nus, non  faSius,  qui  omnia  fecit  verbo  virtutis  fine-,  Scriptura  inquam,cognofientis ,  hoc  cfl  filij. 

Hunc  T)  eum  colit  e, non  vt  Graci,vtpote  quod  eundem ,  quem  nos, colunt  Deum,  qui  funt  viri 
probi  apud  Gr acos, fed  non  perfecla,(fir  abfoluta  cognitione,  vt  qui  a  Filio  datam  no  didicerint 
traditione:  quoniam  dum  feruntur  ignorantia,  Deu  nefiiunt,  vt  nos  per fe  Sia  cognitione, cum 
poteftate, qua  dedit  eis, ad  vfum  formaffent  ligna, & lapides, as, ferru,&  aum,zfi  argentum 
ex  tp forum  materia, @jr  vfu,ffi  qua  fubflantia  ferua funt,excitafjent,ea  colunt.  Et  qua  eis  Deus 
dedit  in  cibum, volucres  acris, &  maris  natatilia terra  ferpetes,&  ferus,cum  agri  pecoribus 
quadrupedibus, muflellafque ,  zfi  mures  feles,  &  canes,  (jfi fimias ,  proprios  hominibus  cibos 
facrificant,ffi  mortua  mdrtuis  offerentes, taquiam  diis  in  Deum  funt  ingrati,  per  hac  ipfum  ejfe 
negantes. Neque  coli  te, vt  ludat:  etenim  illi  foli  fe  Deu  nojfe  pui  antes, nejciutfe.  adorare  angelos, 

O*  archangelos,mefem ,  &  lunam,  & mfi  luna  apparuerit, non  agut  Sabbatum, quod  dicitur  pri¬ 
mum, neque  agut  neomenia, ne  que  azgyma, neque  fefium, neque  magnu  diem.^uare  vos  quoque 
fan£ie,&  lufie ,  qua  vobis  tradimus  dicentes, feruate, noue  Deum  per  Cbrifium  colentes.  Inue - 
nimus  enim  in  Scripturis  ,ficut  dicit  Dominus,  Ego  facio  vobisTeH amentum  nouum ,  non  vt 
feci  patribus  veHris  in  monte  Choreb:  nouum  dedit  nobis  teft amentum :  qua  enim  funt  ludap  - 
rum  ,  (fifi  Gr acorum :  funt  vetera,  nos  autem  qui  noue  ipfum  tertio  genere  colimus ,  fumus 
Chrifliani. 

Eadem  pene  in  compendium  redada,  paucis  perftringit  Origenes f :  Inquiren -  f  ^ 
dum  tamen, iit, sitne  eius  libri  auSior  Petrus, an  Petri  nomen  falso  praferat,an  denique  errores  in  ioan. 
admixtos  habeat..  Certe  mihi  tota  haec  oratio  ab  Apoftolica  grauitatevidetur  aiie- 

R  4  -na, 


200 


Proludia 


»a,vt  &  illa, quam  idem  Clemens  paucis  interie&is,  Paulo  Apoftolo  adfcribit  j  Li¬ 
bros  quofielm<\mt.,Gracos fitmite,agnofiite  Sibyllam,  quomodo  vnum  rDeumfigmficet&  ea 
qua  funi  futura ,  ftj  Hyfiafpen  fumite ,  0*  legite ,  ftfi  inuemetis  Dei  Vilium  multo  clarius,  & 
apertius  effe  friptum  ;  &1  quemadmodum  aduersum  Chnflum  multi  Reges  inflruunt  aciem, 
qui  eum  habent  odio ,  &  eos, qui  nomen  eius  geftant ,  eius  fideles ,  cius  tolerantiam , 

aduentum.  ' 

IV.  Iudicij  Petri  mentionem  facit  Ruffinus*.  In  nouo  vero  Tefiamento ,  inquit ,  libellus , 

p.  qUt  chcitur  P  a  floris, fiue  Her metis,* $  ludicium  fecundum  Detrum ,  omnia  quidem  Patres  legi 

jymboh.  ^  g, cdefiis  uoluerunt,  non  tamen  proferri  ad  auciontatem  ex  his  fidei  confirmandam.  De 
b  lib.*.  De-  Petri  vero  Euangelio  nihil  attinet  in  praefentia  dicere :  Equidem  Eufebius  b  tefta- 
rn0D(t:cf  e7 '  tur, Petrum  ex  nimia  quadam  reuerentia, ne  dignum  quidem  fefcriptione  Euan- 
S/fine.  gCJij  exiftima(Ie /,•  fed  ipfius  di&ata  a  Marco  ipfius  difcipulo  in  commentarium 
fuilfereda&a.  Serapion  aute  Antiochenus  Epiicopus  Petri  Euangeliu  elucubrafle 
f  Eufeb.iib.  dicitur  c,vt  quae  in  eo  falfa  deprehenderet ,  penitus  refelleret,  ne  inde  errores  fide- 
e. io.  jcs  Jiaurirent#  yppS  enim,  ait ,  fratres,  &  Petri ,  iQ  aliorum  Apofiolorum  doflrmam  recipi¬ 
mus  \  ficut  (efi  Qorifh,fed  hhros  quofdam  eorum  nominibus  falso  infcriptos,  utpote  eius  rei  fa¬ 
tis  experti  omnino  repudiamus, idque  pro  certo  cognofientes,  nos  emfmodi  non  aliquando  ab  il¬ 
lis  accepijfe.  Ego  enim,  cum  ejfem  apud  u  os ,  putabam  certe  omnes  refla  fidei  penitus  addi- 
flos  fiujje ;  librum  idcirco ,  qui  Petri  Euangelium  mfiribebatur,  mihi  ab  illis  oblatum  s  cum  mi¬ 
nime  perlegiffem ,  equidem  dicebam  s  Quod  fi  quia  hoc  Euangelium  inter  <-vos  non  legatur, ani¬ 
mo, &  r voluntate  diffide  at  is,  legatur  quidem.  Verum  cum  tam  intelligam  illos  occafione  ex  iis , 
qua  ipfe  tum  dicebam,  arrepta  in  erroris  cuiufdam  latebras  irrepfijfe ,  ad  vos  denuo  venire  ma¬ 
turabo.  Et  paulo  poft.  Poteramus ,  inquit  *,  facile  animaduertere  nonnullas  illius  Euangelij 
fententias ,  cum  uero,refioque  Seruatoris  verbo  confentientes  effe  alias  autem  ab  eo  diuerfas, 
difcrepantefque. 

y.  Ipfe  porro  Eufebius d  de  Petri  pfeudographis  libris  hunc  in  modum  fcribit: 
Qua  autem  Acia  illius  infcribuntur,  atque  Euangelium,  quod  fecundum  Petrum  appellatur,  li¬ 
bellum  praterca  de  eius  pradicatione ,  opufque  illius  quod  Apocalypfis  uncatur,  non  omnino  in 
Scripturis  (fatholicis  numerata,approbatdve  cognouirnus,  quandoquidem  nullus  fcriptor  Eccle - 
fiafhcus  vel  ex  uetenbus,uel  ex  his,  qui  nofira  memoria  uiguerunt,  tefiimonus  ex  illis  Itbris 
e  De  fcript.  depromptis, aliquando  ufus  efl  Eadem  fcribit  Hieronymus e.  Sed  quod  negant  vllum 
pedet»  •  fmfle  ex  his  libris  prolatu  teftimonium,non  videtur  omnino  verum,  vt  Clementis 
Alexandrini,  &  Origenis  verba  paulo  ante  allata  apertiffime  docent.  Quin  etiam 
f  tomo  10.  jdem  Origenes f  ex  Adis  Petri  verba  quaedam  profert.  V erum  Nicephorus  s  non 
gDiib.ai!  hi-  dubitauit  Petri  praedicationem,  eiufdem  Euangelium ,  Ada,&  Apocalypfim  tan- 
jhiflfpe*  quam.adulterina  fcripta  repudiare.  Certe  Origenes  h  alium  quendam  librum  Pe~ 
mrch.  trj  nomen  praeferentem  nominat,qui  Petri  dodrinainfcriberetur.  Si  quis, ait,  uelit 

nobis  proferre  ex  illo  libello, qui  Petri  dofirina  appellatur ,  quod  Saluator  uidetur  ad  difctpulos 
dicere, non  fum  damomum  incorporeum  j  TQtffondendum  efl  ei, quod  liber  ille  inter  Eccle  fi  a  fh- 
cos  non  habetur, &  oflendendurn,qu\a  neque  Petri  efl  ipfa  Scriptura, neque  alterius  cuiufquam , 
qui  Spiritu  Dei  fuerit  mff  iratus.  Petri  porro  itinerarium  nomine  Clementis  editum 
Romana.^3  GelaEus  1  inter  apocrypha  refert. 

Caeterum  his  pr£termiflis,quae,vt  diximus ,  parcim  dubiae,  partim  fufpedae  funt 
fidei:haec  prima  Petri  Epiftola  citra  vllam  controuerfiam ,  tanquam  legitima 
k  iib.3.  hin.  canonica, Petri  epiftola  admittitur.Ita  enim  fcribit  Eufebius  k  :  y  navero  Petri  E pi- 
C'h  fiola ,  qua  prior  illius  effe  dicitur ,  omnium  confenfit  efl  approbata ,  hanc  quafi  extra  omnem 
controuerfiam  pofitam  ueteres  presbyteri  in  fitis  ipfbrum  firiptis  citarunt.  Et  paulo  pdft: 
Ac  de  his  ,  qua  dicuntur  fcripta:  TPetri ,  ex  quibus  unam  fblam  epifiolam  germanam  noui, 
eamque  fummo  presbyterorum  confenfit  approbatam ,  i  fla-  fint  i  flo  tempore  d  nobis  expofita. 
Rurfus  ! ;  Porro  quibus  in  prouinciis  Petrus  Chrifii  Euangelium  his ,  qui  erant  ex  circuncifiorie 

emnciarit. 


i  lib.j.hift. 
ci- 


Yl. 


1  cap.4. 


Catholica!  Epift.  Petri.  201 

enunciauitynouumque  Tefiamenti  femonm  tradiderit:  ex  Juis  ipfius  ^erbupemts ,  ex  epifiola 
illa, quam  illitu  vere  ejje^mnmrnque  approbatione  confirmatam  fuijje  diximus ■,  quam  denique 
Hebraorum  jhrpe  oriundis  quidtjfrerse>&  vage  Pontum  yG alat lam,  (appadoctam,  Afiam ,  & 
Bithyniam  incoluerunt  fcripfity fatu  euidejite.r^ftJ  aperte  conttnt. 

Quocirca  vere  omnino  Petri  Apoftoli  nomen  hxc  Epiftola  profert*  qui  pro  fui  v  1 1. 
muneris  ratione  Iudxos,quiin  variis  regionibus  difperfi, Chriftinna  facra  fufcepe- 
rat,partim  cofolatur, parti m  in  fide, ac  fufcepta  religione confirmar.Na  prxcer  Eu- 
febium,quem  modo  laudaui,Athanafius%Hieronymusb,Oecumenius  c,&  Bedac 
conftanter  affirmant  fcriptam  fuiife  hanc  Epiftola  ad  ludios, qui  cum  vagi, ac  pro-  Ecdef.  in  ‘ 
fugi  in  variis  Afiae  prouinciis  degeret,  Chriftianis  facris  initiati  erant:qnomodo  Ia-  cTtTcom- 
cobus  ad  duodecim  tribus  in  dilperfione  pofitas,fuam  mifit  Epiftolam.' Verum  ego  huius 

id  non  perinde  accipio ,  quafi  Petrus  quxeunque  haccpiftola  fcripfit ,  ad  ludios 
tantum  voluerit  pertinere :  illa  d  namque  qux  Ofea:  c  vaticinio  confirmantur ,  ad d  caP-*-io- 
gentes  omnino  fpedant,<pi  aliquando , in q ui t , non  populiis,  nunc  autem  populus  Dei ;  qui C  eap’1’ 
non  confequuti  mtfericordiam,nunc  autem  mifericordiam  confequuti.Px  Paulus f:  O  fex  verba  f ad  Rom-s- 
de  vocatione  gentium  explicat.Et  Beatus  Hieronymus  g,ctim  hxc  ipfa Petri  verba  giib.i.  COn- 
produdurus  effet,P*/m,inquit,^«/W  de  vocatione  gentium  ftntiat, contemplemur.  \  traIouinian* 

Iudseos  igitur  potiffimum  nominat  Petrus, fiue,vt  fe  prxeipue  ludxoru  Apofto-  vm. 
Ium  doceat, fiue  quod  magis  reor,  vt  fignificet  Ecclefias  illas, quas  potiffimum  hac 
fua  Epiftola  inftituendas,  atque  erudiendas  fufeeperat,  maxima  ex  parte  ex  ludaris 
coftare ;  quibus  Petrus  Euangelfi  luce  praetulerat, cum  alioqui  in  iis  no  pauci  etiam 
Gentiles  numeraretur.Itaque  T  crtullianus,Cyprianus,  Hieronymus,  &  Caffiodorus 
hanc  Epiftolam  ad  Ponticos  fcriptam  fuiffie  affirmant.  Fateor  viros  dodos  exifti- 
maffe  Qfcx  vaticinium, qupd  Petrus, vfurpar,  potuiffie  ab  eo  non  ad  gentes ,  fed  ad 
Iudsos  referri, qui  po.ft  Chrifti  in  coelum  afcenfum  ,  cum  Chrifti  fide  deftitueren- 
tur,a  Deo  alieni  erant, neque  vllo  pado  ad  Dei  populum  pertinebant. 

Sed  quanqua  non  dubito  vnu, atque  eunde  Scriptui^  loeu  xque  poffie  ad  ludios,  ix. 
atque  Gentiles  pertinere', fi  ytrfque  eb.de  fcelere,  atque  impietate  implicenturjnon 
poffium  taific  mihi  perfuaderejPetruApoftolu, cui  Chriftus  Dominus  vniuerfx  Ec¬ 
clefias  gubernacula  tradiderat, cuefquefuas,  hoc  cft,  fideles  omnes-,  Dei  vei  bo  pa- 
fcendoscommiferat ,  praeteritis  Gentilibusjfolosfibi  ludxos  diuirirspfasceptis  lm- 
buendos^ffifcepifie.Neque  vero  iis  prorfus  afleritior, qui  Gentiles  quiderq  gb'  Apo- 
ftolo  erudiri  non  negant, fed  qui  tamen  profelyti  iudaSorum  religionem  complexi 
effient, tum  quia  illi  pauciffimi erant ,  tun?  quia  proculduhio  plurimi  Gentilium  iis 
in  regionibus  proxime,  nullaque  ludiorum  religione  interieda  j  Chrifto  nomina 
dederant,qu05jvt  dixijPetrus  Apoftolus  minime  negledurus  erat. 

Argumiferitum  porro  Epiftolx’ ,  meo  quidem  iudicio ,  egregie  ab  Athanafio  ex-  x- 
plicatur ,  quem  magna  cx  parte  fequitur  Oecumenius  :commendat  enim  Chrifti 
Domini  noftri  in  omnp  genus  hominum  lingularem  charitatem ,  St  bcneuolen- 
tiam,&  eximij  beneficij  magmtudinem5cum  noftracaufa  humanam  fibi-naturam 
adiunxerit, mortem  obierit, & redierit  aftfuperos,  &  Chriftianam  denique  dodri- 
nam  eundis  mortalibus  proponendaiii  Apoftolis  , tradiderit.  Hanc  autem  Chrifti 
dodrinam&  veram  religionem  continere  ,  &  cum  veterum  Prophetarum  vatici¬ 
niis,  atque  ora.cu(is  mirum  in  modum  congruere ,  atque  adeo  folam  falutem  affer¬ 
re  poffie  fempiternam  Licet, autem  omnium  pene  Gentilium  confpiratione  oppu¬ 
gnetur,  conftantiffime  tamen  ab  omnibus  retinendam  effe ,  etiamfi  acerbiffimx 
quseque  a  tyranriorum  immanitate  perferenda  fint. 

Itaque  grauiffiima  oratione f omnes  ad  patientiam,  &  conftantiam  hortatur,  XL 
Chrifti  Domini  exemplo  propofito,quhpi:obris ,  Sc  contumeliis ,  faruifiimis  deni¬ 
que  fuppliciis  affiedus,incredibilis  cuiufdam  lenitatis,  manfuetudinis,  ac  tolerantiar 
-  illuftrifti 


2qi  Paraphrafis  Cap.  I. 

iliuftrifiima documenta prasbuit.  Quamobremad  fidelium  mores  inftituendos 
conuerfus ,  plurima  praecepta  tradit ,  docetque  quid  fubietdi  Magiftratibus  etiam 
ethnicis, quid  ferui  Dominis, quamuis  adhuc  infidelibus  iure  debeant ;  qua?  fint  vi¬ 
ri  in  vxorem,  vxoris  erga  virum  officia ,  qua?  do&orum ,  &  paftorum  partes,  &  id 
genus  alia  non  pauca, vt  appareat  non  exiguam  ex  hac  Epiftola  tum  do&rinam,& 
eruditionem,  tum  vita?  morumque  inftitutionem  percipi  pofle.  Atque  adeo  huius 
Epiftola  vtilitatem  latifiime  patere ,  atque  ad  omnium  ferme  Chriftianorum  ge¬ 
nera  pertinere. 

Tribuitur  autem  hsec  Epiftola  in  quinque  capita  ,  quorum  fingula  argumenta 
fuis  locis  proponentur. 


Primi  Capitis  Argumentum. 

PRjetermissa  inferiptione ,  falutationeque  Apofloltca  exorditur  Apofiolus  a  Dei  laude ,  diurno- 
rumque  beneficiorum  commendatione ,  docetque  quid  humano  generi  fuo  ad  nos  aduentu  Chnfius  attu  ¬ 
lerit.  Deinde  in  fide,  &  Chrtfluna  religione  perfeuerandum  docet ,  idfi  pluribus  argumentis  confirmat. 


CAPVT  I.  PARAPHRASIS. 


Etrvs  Apofiolus  Iefu  Chritti, 
eletfis  aduenis  dtjperfionis  Ponti , 
Galatia ,  Cappadoci a,  Afia ,  (fi 
Bithynia. 

%  Secundum  prafeientiam  Dei  Patris  in  fan~ 
cltficahonem  Spiritus ,  in  obedtenPiam , 
(fi  afierfionem  fangutnis  Iefu  Chrifti: 
Gratia  vobis, (fi  pax  multiplicetur. 

3  Benedicius  Deus, (fi  Pater  Domini nofiri  Ie¬ 

fu  Chrifti,  qui fecundum  mifericOrdiam 
fuam  magnam ,  regenerauit  nos  in  Jpem 
viuam  per  refurreftionem  lefu  Chnftt 
ex  mortuis. 

4  In  hareditatem  incorruptibilem,  (fi  inconta- 

mtnatam,(fi  immar ce fctbdem, confer ua- 
tam  in  ccelis  in  vobis. 


5  SUfi  Artute  Dei  custodimini  per  fidem  in 

falutem, paratam  reueldri  in  tempore  no- 
uifiimo. 

6  In  quo  exultabitis  modicum  nunc,  fi  oportet 

eontnfiari  in  variis  tentationibus: 


? .  •  ■ 

7  Vt  probatio  vefiu  fidei  multo  pretiofior  auro 
(  quod  per  ignem  probatur )  inueniatur 
in  laudem  (fi  gloriam,  (fi  honorem  in  re^ 
uelatione  lefu  Chrifit . 

8  fifitem 


E  t  r  v  s  Iefu  Chrifti  Domini  noftri  Apo^ 
ftolus,  iis,  qui  peregrinantur ,  &?tanquam 
extorres  in  regionibus  Ponti  ,  Galatia, 
Cappadociae,  Afiae,  &  Bithyniae  vitam  degunt. 
^  Cum  tamen  diuino  conlilio  aeternaque  proui- 
dentia  Dei  Patris  eledi ,  &  Spiritus  fandi  vi  fau¬ 
stitatis  participes  facti  fint ,  vt  codefti  vocationi, 
obtemperent, &  pretiofo  denique  Iefu  Chrifti  fan- 
guine  irrorentur :  gratia:  &  'pacis  diurna?  vberehi 
copiam  atque  affluentiam  precatur.  ^  Sempi¬ 
ternis  porro  laudibus  celebrandus  eft  Deus  irm! 
mortalis, ac  Domini  noftri  Iefu  Chrifti  Pater ,  qui: 
immenfae  fiiae  mifericordia?  impulfu  ,reuocato  ad 
fuperos  Iefu  Chrifto  ,  nos  quodammodo  denuo 
genitos  in  fpem  viuam  erexk  ,  ^  Hereditatis 

confequende,hereditatisinquam,immortalis,at- 

que  ab  interitu  prorfus  aliena: ,  omnis  penitus  la¬ 
bis  expertis ,  perpetuoque  virorem  ftium ,  ac  pul¬ 
chritudinem  recinentis,  quam  Deus  ante  omnetn 
arternitatem  vobis  preparnuit  ,  atque  immutabili 

conlilio  conferuat.  ^  Vobis  inquam,  qui  coeleftir 
diuinaque  ope  in  percepta  fide, ac  religione  firmi 
conftantefque  retinemini ,  vt  fempiternam  falu.-r; 
tem  afrequam.iqi ,  qua:  in  extremo  mundi  occafu 
pal^m  eundis  mortalibus  patefiet.,. .jf  Tunc  au¬ 
tem  vos  miro  quodam  gaudio  ,  lititiaque  perfufi 
incredibiliter  exultabitis,  hoc  ipfo  nomine  ,  quod 
breuiflimo  temporis  articulo  quo  mortalis  vfta 
circunfcribitur,  fi  forte  contingat  variis  centatio-- 
nibus  ,;rebufque  aduerfis  premi ,  vexarique  forti,, 
conftantique  animo  omnia  pertuleritis.  Rari 
id, quod  res  eftpericulis,  aliifque  incommodis ,  fi¬ 
dei  conftantia:que  vcftra:  periculum  fieri ,  vt  itW 
longe  auro  pretiofior ,  quod  igne  exploratur  ad 

lefu 


Catholica?  Epift.  I.  Petri.  20: 

Iefu  Chrifti ,  qui  tunc  fe  eundis  mortalibus  fpe- 
dandum  prasbebit, eximiam  laudem,  gloriam  at¬ 
que  honorem  deprehendatur.  ^  Quem  quidem  8  Quem  cum  non  videntis  ditiytjsjn  quem 
Chriftum  Dominum  tametii  oculis  nonfpeda-  nunc  quoque pon  videntes  creditu  :  cre¬ 
dis, amore  tamen, &  caritate  compledimim,&  ne  dentes  autem  exaltabitis  latitia  inenar- 

nunc  quidem  eum  cernentes ,  eius  tamen  fidem  rabili,cfi glorificata. 

animo  concepiftis ,  hac  fpe  eredi,  conformatique 
fore  aliquando ,  vt  ineffabili  quodam  gaudio  glo¬ 


ria, atque  immortalitate  donati, in  beata  vita  exul- 
tetis.  f  Adepti  nimirum  conceptae  fidei  veftras  fi¬ 
nem, hoc  eft,veftrarum  animarum  falutem  fempi- 
ternam.  ^  De  qua  quidem  falute  diutni  olim  va¬ 
tes  coelefti  afflati  numine ,  incredibili  ftudio,  ac 
follicitudine  multa  inueftigarunt,fubtiliterqueex- 
quifierunt,qui  iftud  veftrum  diuinum  beneficium 
tanto  antea  animo  praeceperunt ,  5c  fuis  feriptis 
pofterirati  confignarunt.  ^  Perfcrutantes  videli¬ 
cet  certum, ac  praefinitum  tempus,  eiufquc  omnes 
conditiones,quas  ccelcftis  Chrifti  Spiritus  diuini- 
tus  illis  indicabat ,  praedicens  illis  acerbos  Chrifti 
Domini  cruciatus  ,&?  quam  deinceps ,  quamque 
ingentem  gloriam  confequuturus  effer.  ^  Ne¬ 
que  vero  eorum  cauffa  illa  omnia  ab  immortali 
Deo  patefada  funt ,  fcd  ad  vos  eunda  pertine¬ 
bant  ,  atque  eminus  indicabant  illa  ,  quas  nunc 
propoiica  funt  vobis  ab  iis  ,  qui  Spiritu  fando 
coclitus  accepto  Euangelium  vobis  promulga¬ 
runt  ,  quae  profedo  funtciufmodi ,  vt  etiam  bea¬ 
tae  illas  mentes  ea  vehementer  cuperenc  intue¬ 
ri.  ^  Quamobrem  expediti,ac  prompti,  &  quo¬ 
dammodo  accindi  animi  vires  exerite ,  &  prauis 
omnibus  cupiditatibus  veluti  frasno  cohibitis, 
fpem  veftram  ad  ea  bona  erigite ,  quas  vobis  pro¬ 
ponuntur  percipienda,  tunc  cum  Chriftus  im¬ 
mortali  gloria  circundatus, fecundo  ad  nos  veniet. 
^  Dare  vero  operam, vt  tanqua  filij  obfequentes, 
a  praAris  cupiditatibus  alieni ,  quibus  olim  igno¬ 
rantia:  tenebris  obcascati,  nefarie  indulgebatis. 

C  Eum,  qui  vos  vocauit ,  tanquam  fanditatis  au-* 
dorem  imitantes, ipfi  quoque  in  omni  vita  fandi- 
moniam  colatis.  ^  Scriptum  eft  enim, Sandi  eri¬ 
tis  ,  quoniam  ego  fandus  fum.  Quod  fi  vere, 
atque  ex  animo  Patrem  appellatis  eum,qui  abfque 
vllo  perfonarum  refpedu  iudicium  exercet  ,  & 
vniufcuiufque  bonarum  malarumve  adionum  ra¬ 
tionem  habet,  aequum  profedo  eft ,  vt  breuiflimo 
huius  vitas  curriculo ,  in  quo  tanquam  aduenas  at¬ 
que  incola:  verfamini ,  Dei  timore  concepto  ad 
omnem  pietatem  morcs,vitamque  veftram  com¬ 
ponatis.  ^  Reputantes  vos  non  auro ,  argentove, 
aliove  caduco  ,  &  mortali  pretio  redemptos  effe 
ab  illa  priftina  feruitute,  qua  paternis  traditioni¬ 
bus  obftridi  obnoxij  degebatis }  ^  Sed  pretiofo 
Chrifti  fanguine, tanquam  agni  immaculati,  &  ab 
omni  forde  puri ,  atque  integri.  ^  Quem  ante 
omnem  aeternitatem  praefinitum  ac  prasdeftina- 
tum  fuiffe  credimus  ,*cum  tamen  hac  extrema 
mundi  asrate  veftra  ipforum  caufa  prodierit  in  lu¬ 
cem.  Qui  fingulari  ipfius  beneficio  fidem  com¬ 
plexi  eftis ,  &:  Deo  nomina  dediftis ,  qui  illum  ab 

inferis 


9  Reportantes  fidei  veftra falutem  animarum. 

10  De  qua  falute  exquifierunt  ?  atque  ferutati 

funt  Propheta,qui  de  futura  in  vobis  gra¬ 
tia  propbetauerunt . 


1 1  Scrutantes  in  quod ,  vel  quale  tempus  fi- 
gnficaret  in  eis  Spiritus  Chnftr.pranun- 
ctans  eas ,  qtu  in  Chrifio funt  pafi tones y 
(fi  pofieriores  glorias . 

Iz  Quibus  rcuelatum  efiyquia  non fibimetipfis , 
vobis  autem  minifirabant  ea ,  qua  nunc 
nunciata  funt  vobis  per  eos ,  qui  euange - 
lizanerunt  vobis  Spiritu  fantto  mijjo  de 
caeltjn  quem  defiderat  Angeli  profficir e. 


1 3  Propter  quod  fuccinSli  lumbos  mentis  ve- 

firafobrij perfecte fperate  in  eam, qua  of¬ 
fer:  ur  vobis  gratiam,  in  reutiat  tonem  Ie¬ 
fu  chrifti. 

14  Qfifif  obedientia  non  configurati  prio¬ 

ribus  ignorantia  veftra  defideriis , 

1  y  Sed  fecundum  eum  qui  vocauit  vos  ,  fan- 
tiu,&  ipfi  in  omni  couerfatione  fantti fit  is. 

1 6  Quoniam  feriptum  efi,  S anili  eritis ,  quo¬ 

niam  ego  faniius  fum. 

17  Et  fi  Patrem  inuocatis  eum  qui  fine  acce¬ 

ptione  perfonarum  indicat  fecundum 
vniufcuiufque  opus ,  in  timore  incolatus 
veftri  tempore  conuerfamint. 


1 8  Scientes  quod  non  corruptibilibus  auro ,  vel  ‘ 

argento  redempti  eftis  de  vana  veftra 
ctmuerfatione  paterna  traditionis : 

19  Sed  pretiofo  fanguine  qnafi  agni  immacu¬ 

lati  Cbnftiefi  incontaminati, 
z  o  Pracogniti  quidem  ante  mundi  confiitutio- 
nem ,  manifestati  autem  nouiftmis  tem¬ 
poribus  proptervos. 

21  Qm  per  ipfum fideles  eftis  inDeo,  qui  fufici- 
tauit  eum  a  mortuis, (fi  dedit  ei  gloriam, 
vt 


zc>4 


Explanatio  Cap.  I. 


vt  fides  vefira,& fies  effet  in  Deo. 

Animas  vefiras  cafiificantes  in  obedientia 
charitatis ,  in  fraternitatis  amore fimplici 
ex  corde  inuicetn  diligite  attentius . 


i  y  Renati  non  ex  femine  corruptibili ,  fed  i, 
corruptibili  per  verbum  Dei  viui ,  &  pe 
manentis  in  aternum 


14  £/t*ia  omnis  caro  vtf oenum  y&  omnis  gloria 
eius  tancjaamflos  feni :  exaruit  fenum, 
& flos  eius  decidit. 

ay  Verbum  autem  Domini  manet  in  Ater  nam. 
Hoc  efi  autem  verbum ,  quod  eu  angeli - 
zatum  efi  in  vos. 


inferis  reuocauic ,  eique  immortalem  gloriam  lar¬ 
gitus  eft ,  vt  fides  fpefiquc  veftra  vno  pociffimum 
Deo  niteretur.  ^  Itaque  animos  veftros  quam 
diligentiffime  perpurgate, &  veritatem, quam  iam 
animo  complexi  edis ,  conftanter  retinete ,  dicto¬ 
que  audientes  cftote :  fynceram, atque  ab  omni  li- 
mulatione  alienam  proximorum  caritatem  ,  &: 
beneuoletiam  fe&amini,  atque  ex  animo  vos  mu¬ 
tuo  diligite  impenfids.  ^  Sedulo  enim  cogitan¬ 
dum  vobis  eft,  vos  non  ex  mortali,  aut  perituro 
femine  genitos  ede ,  fed  immortali ,  &  nunquam 
interituro, hoc  eft, diuino  verbo, &  promulgatione 
Euangelij ,  cuius  vis ,  atque  efficacitas  in  omnem 
seternitatem  perfeuerar.  ^  Vere  namque  feriptum 
eft  ab  Ifaia  Propheta.  Omnis  caro  foenum, dom¬ 
nis  gloria  eius  tanquam  flos  foeni:exaruit  foenum, 
&  flos  eius  decidit.  ^  Atqui  verbum  Domini  in 
omne  azuum  perfiftit  :  verbum  inquam  ,  quod 
Euangelica  dodrina  concinetur,  quae  ingenti  ve- 
ftro  bono, atque  eximio  ,&  fingulari  Dei  munere 
ad  veftras  aures, animofque  perlata  eft. 


I N  CAPVT  PRIMVM 


EXPLANATIO. 


.  Petrus  A 'pojiolus  lefiu  Christi  electis  aduenis  disferfio- 
nis  Ponti,Galatu,Cappadocta,Afi&,&  Bithynia.  ] 

icfft  epiftolae  inferiprio  ,  quae  feri- 
bentis  nomen  ,  &  eos  ad  quos  feripta 
eft,more  confueto  indicar.  Au&or  igi¬ 
tur  Epiftolae  dicitur  Petrus.  Syriacus 
interpres  tria  huius  feriptoris  nomina 
exprimit.  Epiftolafi\afi\x.,cPetri>Simeonis,Ctph&.  Con¬ 
flat  enim  audorem  olim  in  circunciftone ,  quo  tem¬ 
pore  Hebraei  .nomina  imponere  conf^euerant  ,Si- 
meonem ,  contrade  vero  Simonem  fuiife  appella¬ 
tum.  Quo  nomine  fxpe  in  Scripturis  vocatur  ■,  apud 
aeap.  1. 41.  Ioannem  *  ,Tues  Simon  filius  lona.  Et  alibi b  ,Stmon 
b  1  oan.u.ij.  loannis , diligis  me  plus  his  ?  Cum  vero  a  fratre  Andrea 
ad  Chriftum  Dominii  addudus  effet,  illum  Chriftus 
proprio  quidem  nomine  compellauit ,  fed  addidir. 
Tu  vocaberis  Cephas  ,  quod  interpretatur Tetrus.  Itaque 
ceap.4.18.  non  raro  Simon  Petrus  diciturmam  apud  Match^fi  c 
legimus,vidiffe  Chriftum ,  duos fatres,  Simonem ,  qui 
vocatur  Petrus ,  &  Alndream  fratrem  eius.  Et  apud  eun- 
deap.io.t.  dem  d  in  Apoftolorum  catalogo  primo  loco  recenfe- 
tur  Simon.qtii  dicitur  Petrus. 

II.  Denique  c  cum  interrogaret  Chriftus  difcipulos 
e  Mat.16.j6  fuos,  quemfe  efte  exiftimarent  ,refpondens  Simon  Pe- 
Lucms?  X6  trpts  dixit X»  es  Chriftus  filius  Dei  viui.  Sic  alias  faepe 
Luc.s.10".  &  apud  Ioannem  e  :  Nonnunquam  fimpliciterdici- 

geap  1.6.J  tur  Cephas.  Apud  Paulum  h.Ego  vero  Cepha.  Poft 
t6.xg  io  n.  multa  •  ,ftue  Apollo, ftue Cephas.  Rurfus  k  •,  fratres  Do- 
i.ii.ad  C°r'  rnhn:& Cephas.  Denique  1 .  Vtfias  eft  Cepha.  EtadGa- 
i  cap.j.it.  latas  m.  lacobus ,  er  Cephas ,  &  Ioannes.  Et  aliquanto 
k  cap.  9.5.  poft  n.  Dixi  Cepha  coram  omnibus.  Eft  autem  Cephas 

1  cap.  1 3.5.  nomen  Chaldaicum  feu  Syriacum  ,  fignificatque  pe¬ 
ni  cap.  1.9.  ,  TT.  '  ’  o  .1  t 

n  rerfi4.  docet  Hieronymus  ®.  Er  vbicunquem  Grae- 

0  id  Gal.  1.  c!s  codicibus  legitur,  yho  fiela ,  id  eft ,  petra*,  Syriacus 
habet  Cephas ,  quin  etia  Hebraice ,  Cepha  fixum. 


A  feurapemiignificat.  Nam  apud  Ieremiam  *  ,vbi  legi-  acap.4.19. 
mus.  Ingrefti funt  ardua, &  afeenderunt  rupes.  Hebraic? 
legitur  tnsaa  bacephim  altu.  Cum  igitur  Chriftus 
Dominus  Simoni  dixir,7«  vocaberis  Cephas,  petrae  illi 
nomen  feu  cognomen  indidit. 

Nam  cum  olim  Deus  nouam  quandam  quafi  IIT. 
remp.inflituerct,  &  peculiarem  fibi  populum  delige¬ 
ret,  qui  veram  Dei  fidem  ,  ac  religionem  complexus, 
legitimo  cultu, ac  veneratione  numen  pijofequeretur. 

Abram  quem  fidelium  parentem  ,  ac  fidelis  fobolis 
progenitorem  conftituerar}  mutato  nomine  Abra- 
ham  appcllauit.  Non  aliter  Chriftus  Dominus ,  cum 
reiedo  ludaico  populo ,  gentium  Ecclefiam  inchoa- 
ret,Simoncm,quem  fibi  Vicarium  deftinauerat  noui 
nominis  adiediooe  Petrum, hoc  eft, petram  appella- 
uit ,  qua:  fibi  tanquam  angulari  lapidi  adieda  notiae 
B  Ecclefiae  fundamenta  poneret,quatn  porta  inftri ,  ho.c 
eft, tyrannorum  immanitas, philofophorum  verfuria, 
h creticorum  perfidia, ft  elerii  magnitudo, &  grauitas, 
non  modo  non  euerteret,  fed  nc  concuteret  quidem 
aut  vllo  modo  quaflaret ,  fed  inde  potius  exifteret" 
turris  illa  b  Dauidica ,  qua  adijicata  eft  cum  propugna-  b  Cane.  cap. 
culis vnde  mille  djpei  pendent ,  &  omnis  armatura  for-  4*4* 
tium.  Redfce  autem  petrae  nomen  Ghrifti  Vicario  rri- 
buicur:  vt  enimlofephin  libro  Genefeos  ct  Pa(ter&  CC3P-4?-l4> 
lapis  Ifrael ,  nuncupatur ,  quia ,  vt  interpretatur  Sa¬ 
piens  a ,  princeps  fiit p  atrum,  firmamentum  gentis,  rector  d  Ecdefiaft. 
fratrum  ,  &  ftabilimentum  populi ;  fic  prorfus  Petrus  4M7* 
Apoftolorum  prin  ceps  fuit.,  paftor,  ac  firmamentum 
totius  populi  Chriftiani,re<ft6r  fratrum,  hoc  eft,  om¬ 
nium  Epifcoporum  Pater ,  ac  Magifter,  ftabilimen- 
C  tum  denique  populi,  ad  quem  pertinet  certiifima  illa 

Chriftipromillio  ,  quae  his  verbis  continetur  E<ro  eLuc.nAt, 
rogaui  pro  te,vt  non  deficiat fides  tua,  &  tu  aliquando  con- 
uerfus, confirma  fiatres  tuos. 

Necm.  !e praetfrmiffo  Simonis  nomine  fe  Petrum  IV. 

in  pra: 


Catholica  Epift.  I.  Petri.  205 

in  praefentia  vocat :  cum  enim  fideles  in  fide,&  fufce-  A  tatem  Petro'  impertiri. Hjinc  enim ,  inquit  (  hoc  eft  Pe- 


F  fer.  47- 


Y. 

r  ferm.  £8. 


trum )  in  confortium  indiuidtia  vnitatis  ajfumptum  id, 
quod  ipfe  erat, voluit  nominari  dicendo ,  Tu  es  'Petrus ,  & 
fuper  hanc  Petram  adificabo  Ecclefiam  meam  •,  vt  Aterni 
adificatio  templi  mirabili  munere  «ratis.  Dei  in  Petri  foli- 
ditate  confi  fleret.  Etin  eandem  fententiam  Pro  (per  a .  a  li.i.de  vo- 
Gfuis  ergo  ambigat,  quis  ignoret  hanc firtiffimam  Petram,  cat-&ecci*  * 
qua  ab  illa  principali  petra  communionem ,  er  virtutis 
fumpfit,&  nominis,  hoe  dejiderium  femper  habuiffe  vt  ei 
moriendi  pro  Chriflo  conflantia  donaretur?  Et  v't  aliquan¬ 
do  finem  imponam,Gregorius  Pontifex  b.  Quis  enim  bl'-6.regeft. 
ait ,  nefciat  fanttam  Ecclefiam  ,in  Apoftolorunt principis eV'}7‘ 
foliditat  e  firmatam •,  quia  firmitatem  mentis  traxit  in  no¬ 
mine  vt  T  et  rus  a  petra  vocaretur! 

B  Nec  difientiunt  Graeci  Patres  :  Origencs  enim  c.  VII. 
Fide,, ait, »2 agno  illi  Ecclefia  fundamento, & petrs  folidiffi -  *  *  •’“ 

1 na,  fuper  quam  Chriflus  fundauir  Ecclefiam,  quid  dicatur 
a  Domino, Et  Epiphanius  Dominus  ,mc\u\x., confUtuit^™  Ancora- 

Petrum  primum  Apoftolorum  Pet  ram  firmam  fuper  quam 
Ecclefia  Dei  adificata  eft.  Et  Chryfoftomus  '  :  Petrum 
cum  dico ,  petram  nomino.  Et  alibi  r :  si  udi ,  ait ,  quid  p  jn  ^0< 
Chriflus  dicat  Petro  ,  columna  inquam  illi,  &  bafi ,  ac 
propterea  Petro  appellato  ,  quia  fdxea  fide  pr aditus  erat. 

Cyrillus  porro  Alexandrinus  e  ,  ciiitf  de  mutatione  g  lib.  t.in 
nominis  Petri  ageret ,  vocabulo  ipfo ,  inquit ,  commode loan  c* rt* 
fignificans  ,  quod  m  eo  tanquam  in  petra  lapideque  firmifi 
fimo  fuam  ejfet  sdificaturus  Ecclefiam.  Euagrius  k  au-h  hb,l-c-4* 
tem;  Beatijfirnus,  ait,  &  omni  laude  celebrandus  Apofio- 
_  lus  Petrus, qui  efi  petra,&  bafis  catholica, &  orthodoxa  fi-  _ 
dei fundamentum. Germanus  Conftantinopolitanus 1 . 

Fert  ex  enim  ornatus ,  &  corona  duodecim  lapillorum,  Apo- 
ftoli  funt ,  petra  vero  fantlifftmus  Apoflolus  primus  hie- 
r.rrcharum  Chrifli.Sic  Theophanes  Cerameus  k  :  7^  kfcr.de  SS. 
inquit,  Petrus  es,  petra  fies  fidei, verbi,  er  Ecclefia  firmata  ■  ‘ 

— j.., - - - - . — -  fundamentum ,  ac  fpiritualis  adificationis  primus  aditus: 

h  ^  laudem  maxime  pertinet ,  quod  Maximus  k  Tauri-  fuper  hanc  enim  confeffionem  fundamentum  Ecclefia 


pta  religione  confirmet, indicare  voluit,  ftatim  initio 
hoc  maxime  ad  fui  muneris  rationem  pertinere ,  vt 
tanquam  firma ,  ac  (labilis  petra  alios  roboret,  ac  fta- 
biliat ;  idque  omnino  praeftet  quod  mutatio  nomi¬ 
nis  iure  luo  quodammodo  exigere  videbatur :  hoc 
enim  haud  obfcure  fignificauit  Chriflus,  cum  apud 
a  cap.1rf.18.  Matthaeum  dixit a :  Tu  es  Petrus ,  &  fuper  hanc  petram 
V*d’  tT  £^lfica^°  Ecclefiam meam.vt  enim  feribit  Auguftinus  b : 
*  '  totidem  Pro  fikditate  deuotionis  Ecclefiarum  petra  dicitur ,  ficut 
verbis  legu-  att  Dominus ,  Super  hanc  petram  adificabo  Ecclefiam 
rur  apud  meam.  Petra  enim  dicitur ,  eo  quod  primus  in  nationibus 
Ambrofium, ^ei  fi^damenta  pofuerit ,  &  tanquam  fixum  immobile 
cr'47‘  totius  operis  Chriftiani  compagem ,  molemque  contineat. 

Petra  ergo  pro  deuotione  Petrus  dicitur, & petra  pro  virtu- 
e  1.  ad  Cor.  te  Uomintti  e  nuncupatur.  Rette  confortium  meretur  nomi¬ 
nis, qui  confortium  meretur  &  operis.  Nam,vt  re£te  mo¬ 
di  ib.de  pra:  net  Tertullianus  d  ,  Latuit  aliquid  Petrum  adificanda 
ferip.  c.xx.  £cciejfa petram  diclum,  claues  regni  coelorum  cdfequutum, 
&  fluendi,  &  alligandi  in  coelis  ,  &  in  terris  pote  flatem. 
eCan.i*.  in  Praeclare  autem  Hilarius  c  Petrum  his  verbis  allo- 
Macth.  quitur  :  O  m  nuncupatione  noui  nominis  foelix  Ecclefia 
fundamentum, dignaque  adificatione  illius petra,qua  infer¬ 
nas  leges, &  tartari  portas,  &  omnia  mortis  clauftra  dijfol- 
«em.Neque  aliter  Ambrofius  r:  Petra  dicitur ,  eo  quod 
primus  in  nationibus  fidei  fundamenta  pofuerit  -,  &  tan¬ 
quam  faxum  immobile  totius  operis  Chrisliani  compagem, 
molemque  contineat. 

Et  alibi  g :  Ergo  Petrus  petra  efi ,  fuper  quam  adifica- 
tnr  Ecclefia.  In  hymno  vero  ,  quem  faepe  vfurpat  Ec- 
c[efn,Petra,  ait,  Ecclefia  canendo  culpam  diluit.  Quem 
traftea' '11”  ^ocura  °hferuauit  alicubi  h  Auguftinus,  qui  alibi  ' 
i  ferm.  \.dc  lta  Petro  loquitur  :  Dignus  certe ,  qui  adificandis  in 
fctt.SS.  Petri  domo  Dei  populis  lapis  ejfet ,  ac  fundamentum ,  columna 
&  Pauli.  fufientaculum  ,  clauis  ad  regnum.  Illud  vero  ad  Petri 
k  ferm.  i. J-  •  •  *  ....  — 

nat.  Petri, 

Pauli. 


nenfis  &  acute  obferuauir,&  eleganter  explicuit.//ic 
efi ,  inquit ,  Petrus  cui  Chriflus  Dominus  commttnionem 
fui  nominis  libenter  inddlfit.Ft  enim  ficut  Paulus  Apofto - 
lus  edocuit, Tetr a  erat  Chriflus ,  it  a  per  Chriflnm  Petrus 
f alius  efi  petra, dicent  e  ei  Domino  ,  Tu  esfPetrus  fuper 
hanc  petram  adificabo  Ecclefiam  meam.  Nam  ficut  in  de¬ 
ferto  iujfu  Dominico  fitiente  populo  aqua  fluxit  e  petra,  ita 
vniuerfo  mundo  perfidia  ariditate  laffato,  de  ore  Petri  fons 
I  fer.107.  falutifera  confiffionis  emerfit.  Et  Petrus  1  Chryfologus 


de  Apoftolorum  principe  hac  feribit ;  Petrus  efi  cufios  £)  pat. 


flabit  \ \tali  namque  petra  ,&  rupe  collocata  reliqua  do¬ 
gmata firme ,  ac  tute  adifkabuntur.  Poftrcmo  Theo- 
phyladlus  !ad  illa  Chrifti  verba: Tu  aliquando  con **uc’ 
uerfus  confirma  fi-afres  tuos.  Confirma,  zk,cateros :  hoc 
enim  te  decet ,  qui  pofl  me  Ecclefia  petra  es  ,  &  firma¬ 
mentum.  Quamobrem  Apoftolus  ,  qui  hac  fua  Epi- 
ftola  Chrifti  precepti  memor  fideles  in  fide  ,  ac 
religione  confirmat  ,  Petri  ,  feu  petrae  ,  hoc  eft, 
foliditatis,  firmitatis  ,  &  conflandae  nomen  vfur- 


fidei,  petra  Ecclefia  ,  ianitorque  coelorum.  Sed  ne  cundta 
m  rCr/ f 3n'  Percurrain>  Leo  Pontifex  m.  Manet  ergo,  ait,  diffofitio 
afldmpt  U  veritatis, &  B.  Petrus  in  accepta  fortitudine  petra  perfeue - 
rans  ,  fufeepta  ecclefia  gubernacula  non  reliquit.  Sic 
enim  pra  eat  er  is  efi  ordinatus  ,  vt  dum  petra  dicitur, 
dum  fundamentum  pronunciatur  ,  dum  regni  coelorum 
ianitor  conflituitur ,  dum  ligandorum  ,  foluendorumque 
arbiter-,  manfura  etiam  in  coelis  indiciorum  fuortem  de¬ 
finitione  praficitur  :  qualis  ipfi  cum  Chriflo  ejfet  fo- 
cietas  ,  per  ipfa  appellationum  eius  myfleria  tiofcere- 
mus. 

V  L  ^  Et  aftbi  n  hanc  Chriflo  orationem  tribuit ,  Sicut 
eod^rgun^  meu*Pater  Ebi  manififlauit  diuinitat  em  meam, it  a  &  ego 


.  vm 


Ad  maiorem  autem  orationis  fux  au#oritatem,s 
muneris  fui, ac  dignitatis  nomen  addit,  Apoftolus,  in¬ 
quit,  lefu  Chrifti,  vt  indicer,  quod  alicubi  docet  Pau¬ 
lus,  fe  pro  Clirifto  legatione  fungi ,  8t  eius  nomine, 
atque  audloritate, vitae  morumque  praecepta  tradere. 

Sic  apud  Clementem  ni  hic  ipfe  Petrus  loquitur.A^or  m  lib-  t.Rc- 
enim  Apoftoli  illius, -qui  nos  mijit; verba  exponere  miJfifu-C05Mt- 
mus,&  affirmare  fintentias:  proprium  vero  dicere  aliquid 
non  habemus  in  mandatis,  fed  verborum  illius, vt  dixi, ape¬ 
rire  veritatem.  Quippe  Apoftolis  dixit  n  olim  Domi-  n  Mat.10.1? 
nus -.Nolite  cogitare  quomodo, aut  quid  loquamini:dabitur 
enim  vobis  in  illa  hora,  quid  loquamini-.non  enim  vos  eft  is, 
qui  loquimini, fed  Spiritus  Patris  veftri,qui  loquitur  in  vo¬ 
titi  notam  facio  excellentiam  tuam  ,  quia  tu  es  Petrus  , id  ^  bis.Et  apud  Lucam0 :  Quivosaudit  meaudit,&  quivoso  eap.10.16 
eft,  cum  ego  fim  inuiolabilis  petra  ,  ego  lapis  angularis,  Jpernit,me fpernit,&  qui  mefpernit  ,fpernit  eum ,  qui  rnifit 

qui  facio  vtraque  vnum, ego  fundamentum  , prater  quod  me.  Quamobrem huc,vt  arbitror, fpe&ans  T ertuliia- 

nemo  poteft  aliud  ponere  ,  tamen  tu  quoque  petra  es,  nus  P.  Nobis  vero ,  inquit,  nihil  ex  noflro  arbitrio  indui-  P  ^b.dc  prx- 

quia  mea  virtute  folidaris ,  &  qua  mihi  poteflate  funt  gerelicet,  fed  necligere,  quod  aliquis  de  ajbitriofuo  induxe-lcu*(’ 


o  (er  de  traf-  PnPr*a  ’  fl7tt  tt^t  mectim  participatione  communia.  Rur- 
fig.Dom,c*'i  ^us  aL°  l°co  0  Pea‘i  confeffionem  extollens ,  tan- 
tumque  ,ak ,  in  hac  fidei  fublimitate  complacuit ,  vt  boa - 
titudinis  felicitate  donatus  [aeram  inuiolabilis  petra  ac¬ 
ciperet  firmitatem  ,  fuper  quam  fundata  Ecclefia  portis 
pep.85.ca.  infiri  ,&  mortis  legibus  praualcret.  Denique  p  obfer- 
uarvoluifle  Chriftum  Dominum  nominis  fuidigni- 
Bened.  Iuftinian.  in  Epift.  Canon . 


rit.  Apofiolos  Domini  habemus  auclores ,  qui  nec  ipfi  quic - 
quam  ex  fuo  arbitrio, quod  inducerent ,  elegerunt ,  fed  acce¬ 
ptam  a  Chrifto  difciplindfideliter  nationibus  aftignauentnt. 

Qua  ratione  h^retici  multa  Apoftoloru  nominein 
luce  ediderut,  vt  alibi  copiofius  docuimus. Cu  enim 
ipfi  fua  fofnnia,&  mera  figmenta  aliter  perfuadere  fe 
non  pofle  certo  friant,  (peciofa  Apoftoloru  nomina 
S  falso 


IX. 


2o6  Explanatio  Cap.  I 


.falso  obtrudunt ,  vt  didis  audoritatcm  afferant ,  Sc 
ea  facilius  ,  atque  auidius  ab  imperitis  excipiantur. 
Vocat  autem  Petrus  fe  ApoftoUun,non  vt  iure  pote¬ 
rat  ,  Apoftolorum  principem ,  aut  vniuerfx  Ecclcfix 
pallorem,  Cluifti  in  terris  Vicarium, Pontificem  ma¬ 
ximum, regni  coeleftis  clauigerum  :  hi  namque  hono¬ 
rum  tituli, &  Ipeciolx  appellationes,vt  mento  Petro 
Apoftolo  debebantur ,  &  amplilfimam  eius  dignita¬ 
tem,  explicare  poterant, ita  longe  aberant  ab  eius  mo- 
deftia, atque  animi  dcmifiione,qu?Chriftianarn  pie¬ 
tatem  ,  prxeipueque  Ecclefix  miniftrps  maxime de- 
sEcdefj.io  cet.Rcde  autem  fcripfitSapiens  » ,Quptfo  magma  es, 
humilia  te  in.  omnibus ,  &  coram  Deo  tnuenies  gratiam , 
quoniammagna potentia  Dei  folius,&  ab  humilibus  hono- 
fiGe n.  18.17  ratur.  Sic  olim  Abraham  b  ,  quamuis  pater  creden¬ 
tium  eflet,&  Dei  amicus, &  familiaris,  quibus  nomi¬ 
nibus  plurimum  gloriari, atque  extolli  poterat,  fe  ta- 
rae  puluere,ac  cinere  &  agnofrit,&pr£drcat*,L0<p4r, 
inqui t,ad  Dominu  meum, cum fim  pultas, &  cinis. Et  Da- 
,  uid  Rex  Ilrael  fe  plurimum  in  illa  regni  amplitudine, 

c  r.Rcg.^.j  &  maieftate  deiiciens  dixit  ‘  -.Pilior  fiam  plufqua  fetius. 
%l'  ftm,  &  ero  humilis  in  ocules  meis.  Denique  landiffima 

£  Liic.1.18.  Virgo  Deipara^cum  Dei  mater, &  Spiritus  sadi  fpola 
falurarctur  ab  Angelo, fe  humilem  vocat  ancilla,£c«, 
a  it, ancilla  Domini ,  fiat  mihi  fecundum  verbum  tuum. 
Hanc  Apoftolicam  animi  demiffionem  ,ac  modellia 
imitati  landiflimi  Pontifices ,  Romani  que  Prasfulcs, 
ac  Pfctri  fuccellbres  fe  humiles  Dei  feruos ,  ac  feruo- 
rum  Dei  feruos  profitebantur,  qux  religiofa  appella¬ 
tio  ad  haec  vfque  tempora  retinetur. 

X.  Porro  Petrus  non  limpliciter ,  ac  praecise  fe  Apo- 
ftolum  vocat, ted  addit,/cj«  Chrifli,  vt  ab  eo  le  mif- 
fum  fignificet,a  quo  falus  fperanda  eft, quique  huma¬ 
nae  vindex  e  11  ,  atque  aflertor  libertatis  ,  qui  non  ita 
pridem  pro  hominum  genere  proprio  fangnine  in 
cruce  mories  Deo  Patri  htauit,cuius  fidem  ij.ad  quos 
fctibit,nupcr  complexi  erant.  AEquum  vero  fuit  hoc 
liberatoris  noftri  nomen  ipfo  ftatim  Epiftolx  initio 
-  apud  eosprxfertim  commendari,  qui  ex  ludxoium 
natione  Chrifto  nomina  dederant.  Interim  vero  Pe¬ 
trus  veteres  Prophetas  imitatur,  qui  fe  ad  vaticinan¬ 
dum  a  Deo  excitatos  ,vt  plurimum  profiteri  confue- 
uerat,atque  hac  ratione  fele  a  pfeudoapoftolis,pfeu* 
doprophetis,atqfie  haereticis  diftinguiciilliyenim  om- 
nes.nullius  imperio  vel  audoritate.milfi  ,  tanquam 
inlipientes,&  ftulti fequuntur  [piritum  funm,&  nihil  vi- 
^Ioathio.r.  dentxquos  Chriftus' ipfe  fures  ,  ac  latrones  appellat, 
quia  non  per  oftium, fed  aliunde  afccndunt,vt  furen- 
f  Matt.7.15.  tur, rapiat, &perdant.Alibi f  \erb, Attendite, ait,  dfal- 
fisfiProphetts,qui  veniunt  ad  vos  in  vefiimentis  ouittm,  in- 
trinfiecus  autem  fiunt  lupi  rapaces.  Hos  opinor  apud  Iere- 
g  cap.  13, -xi.  miam  Deus  ipfe  immortalis, his  verbis  ae culat  -  :Non 
mittebam  Prophetas, eir  ipfi  currebant , non  loquebar  illis, & 
hyerf,i4.  ipfi  prophetabant .  Dixerat  autem  paulo  ante  b.  Et  in 
prophetis  /eruja/cm  vidi fimilitudinem  adulterantium ,& 
iter  mendacij.  Quemadmodum  enim  adulteri  alienas 
vxores  violant,&  adulterinam  prolem  procreant,  ita 
haeretici  facras  literas,  diuinumque  verbum  corrum¬ 
punt  ,  &  opinionum ,  ac  figmentorum  lnonftra  pro 
Catholicis  dogmatibus  cudunt. 

X  I.  Quamobrem  Petrus  eorum  animos,ad  quos  hanc 
Epiifolam  fcribit,hoc  pado  ljbi  mire  conciliat,  atque 
ad  ea  excipienda, quae  fcripturus  eft,fediflo  comparat 
quafi  Chrilti  nomine, atque  audoritate  omnia  didu- 
rus,atque  idcirco  non  Poetarum  fabulas,  non  Philo- 
fophorum  argutia,s, aeque  fophifinata,  non  hauetico- 
rum  commenta,lcddiuini  numinis  didaca,  &  Cha¬ 
tti  Domini  monita, atque  cOnfiliaexpedent.Denique 
eximium  in  fe  Dei  beneficium  pr?dicat,qui  cum  olim 
pilcationi  operam  daret, ad  apoftolicae  dignitatis  cul¬ 
men  euedus  eft :  &  cum  aliquando  per  fumroam  ti¬ 


miditatem  a  fidei  confeffione  defeciffct ,  ftipremam 
tamen  Ecclefia:  adminiftrationern,arnpliflimamque 
poteftatem  adeptus  eft.  Tametfienim  de  illo  vere 
fcripilt  Paulus  3 ,  Qui  operatus  eft  Petro  in  apo  flo  latum  a  ad  GaU ». 
circuncifioms ,  quod  praecipua  quadam  ratione  Iudxo- 
rum  laluti  procuranda  praepolitus  efler,vnmerfie  ta¬ 
men  Eccleiiae  tanquam  Cluifti  vicarius  praeerat;  Ro- 
manumque  pontificatum  in  arce  Romani  imperij 
fundauit,&  fuo  quodammodo  fanguine  confecrauit: 
fux  tamen  peculiaris  prouincice ,  ac  muneris  memor 
ad  ludios  potiflimum  erudiendos, confirmandolque 
hanc  Epiftolam  fcribit.Qupcirca  vbi  more  folito  no¬ 
men  fuum  exprefliffet ,  eos  indicat  ad  quos  Epiftola 
mittitunlubdit  enim, 

Eleclis  aduenis.  An  eledos  vocat  aeterna  eledio-  XII. 
ne  ,  praedeftinationeque  :  Sic  plane  exiftimant  non¬ 
nulli  :  neque  enim  dubitat  Apoftolos  fuam,aliorum- 
que  non  paucorum  praedeftinarionem  agnouifle  di- 
uinitus :  huc  enim  pertinere  purant ,  quod  ait  Clui¬ 
lius  apud  Lucam  b:Nomina-veftra  fcnpta fiunt  m  coelis,  bcap.io.ro.' 
Et  apudloanncm  c.  Vos  mundi  e  fles  fed  non  omnes,  c  cap.  13.  n. 
Rurlus  d .  Ego  rogabo  Patrem,  altum  paraclitum  da-  Ioatu4i[* 
bit  vobis,  vt  maneat  vobifeum  in  sternum.  Spiritum  veri¬ 
tatis  ,  quem  mundus  non  poteft  accipere ,  quia  non  videt 
eum  ,  nec  ficit  eum :  vos  autem  cognoficetis  eum ,  quia  apud 
vos  manebit,  &  in  vobis  erit.  Et  non  ira  multo  antea 
dixerat e.  V zdo  parare  vobis  locum, & fi  abiero, &  prapa-  c  verf.i. 
rauero  vobis  lorum ,  iterum  venio ,  &  accipiam  vos  ad  me 
ip(um,vt  vbi  fitm  ego,  &  vos  (itis.  Denique  ?  .rjfcendo  f  I0.1et.17. 
ad  patrem  meum  ,  &  patrem  veftrnm  ,  Deum  meum,  &  I 

Deurn  vefinim.  Ex  his  enim  alnfque  fimilibus  locis 
colligi pofle putant, fuam  Apoftolis  prcedeftinario- 
nem  fuille  patefadam.  Addunt  Paulum  Apoftolum  6  g  ad  Phjl.  4. 
Clementis  ,  aliorumque  adiutorum  fuorum  praede-  !• 
ftinationem  cognouillc^omwz  nomina ,  air  efle,  in  li¬ 
bro  vita.  Quin  etiam  non  pauca  efte  diuinaepraedefti- 
nationis  ligna  ,  quaeiubeant  bene  fperare  fiue  de  no- 
bis,fiue  de  aliis.  Inter  haec  autem  numerant  veram  fi¬ 
dem,  Ipen^caritatemjftudiurnbonorum  operum,  le- 
dulam  diuini  verbi  attentionem, frequentem  ,  ac  di¬ 
gnum  Sacramentorum  vfum, atque  id  genus  alia  non 
pauca  quae  a  Balilio, atque  aliis  commemorantur. 

Sed  vt  verum  fatear,no  mihi  fit  verifimile,voluilTe  XIII. 
Petrum  affirmare  eos  omnes,ad  quos  fcribcbat,fuilfe 
a  Deo  ad  immortale  ,  ac  fempi ternam  vita  prxdcfti- 
natos,cLim  in  tanta  multitudine  potuerint  non  pauci 
velafide,vel  a  caritate  deficere, &  in  interitum  ruere 
fempitercum.  Atque  vt  admittam ,  quod  valde  pro¬ 
babile  efte  non  inficior  ,fuae  pr^deftinationis  Apofto¬ 
los  fuifle  certos,quod  nefeio  vrrum  allaratcftimonia 
idonee  probent.Et  vt  illud  etiam  addam;  nonnullo¬ 
rum  aeternam  eledionem  fuifle  illis  perfpe<ftam,arq; 
exploratam  :  non  propterea  conceflerim  cerro  Petru 
affirmalfe  fuifle  omnes  gentes ,  ad  quas  harc  Epiftola 
milia  eft, aperditionis  mafla,vt  loquitur  Auguftinus, 
fegregatas,  &  ad  beacoru  vita  deftinatas.  Crediderim 
igitur  eledos  appellari  tu  Iudaeos,tu  etia  Geriles,  qui 
lingulari  Dei  benefici ofidei  luce  afpexeranr,&  Clui-  * 
ftiana  facta  perceperat.  Vt  enitn  alicubi  docet  Augu¬ 
ftinus  h,ij  proprie  dicuntur  eligi,  quiex  aliis,  &pra;  h,‘b.  i.ad 
aliis  feligutur,fuie  ad  munus  aliquod  exercendu,  fiue  Simf l-<1,  ^ 
ad  loeu, aut  dignitate  aliqua  aircquenda.-Quamobre 
praedeliinati  maxime  proprie dicutur  eledli,  vfq;  eo, 
vt  cum  praecise  in  facris  litetis  nominantur  eledi,  nifi 
aliud  ratio  fuadeat(pra:deftinatilignificenttfr‘.Ita acci-  ' 
pio  quod  apud  Matchasum  dixit  Chriftuo  ivit  a,  vt  m  «  cap.14.14 
errorem  inducantur, fi fie-rt poteft, etiam  elecli.  Alias  autenl 
dixit  idem  (Zhiillas.Adtdti  fium  vocati.pauci  elefli. 

Interdum  tamen,  qui  ad  fidem,  Sc  religionem  va-  XIV. 
cati  funt,eledi  nuncupantur:  qua  ratione  dixit Pau-  K a<j Ephcf- 
lus  k  '.  Sicut  elegit  nos  m  ipfo  ante  mundi  conHitntionem,  ^4. 

.  vt  elfie 


Catholica?  Epift.  I  Petri.  20  7 


it  effemus  fantti ,  &  immaculati  in  confpetlu  ei  tu  in  cari-  A 
tate  ,  quin  etiam  Apoftoli  ad  munus  Apoftolicum  di- 
a  cip.6.1  1.  cuntur  eledi,apud  Ioannem  a ,  Ego  vos  duodecim  elegi, 
cfr  ex  vobis  vnus  diabolus  efl.  Non  dubito  igitur  loqui 
Petrum  de  electione  ad  fidem,  de  qua  loquebatur 
b  ep.i.c.1.4.  Paulus  ,  cum  ad  Theflalonicenfes  b  fcriplir :  Scientes 
fratres  dileBi  a  Deo  eleclionem  veflgam,  quia  Euangelium 
nofirum  non  fuit  ad  vos  infermone  tantum ,  fed  gr  in  vir¬ 
tute, &  in  Spiritu fanclo,&  in  plenitudine  multa.  Et  rur- 
eep.i.cap.i,  fus  c .  jgjos  aHtcm  debemus  gratias  agere  Deofemper  pro 
vobis,  fratres  dileBi  a  Deo  ,  quod  elegerit  vos  Deus  primi¬ 
tias  in  falutem,in  (anttificatione  Spiritus, &  infide  verita- 
i  cap.i.  1©.  tis.  Et  Petrus  ipfe  in  pofteriori  fua  Epiftola  d  ,non  ali¬ 
ter  elcdionem  accipit :  Quapropter ,  ait,  fratres,  magis  g 
Jatagite,vt  per  bona  opera  certam  veilram  vocationem ,  & 
eleBionem  faciatis: Quin  etiam  ea, quas  mox  fequuntur, 
hoc  non  obfcure  indicant :  EleBis  ,  inquit ,  fecundum 
prafnenttam  Dei  V atris  tn  fanBificationem  Spiritus  ,  in 
obedientiarn,&  afferfronem  fanguinis  1 e  fu  Chrifli.  ^ 

X  V.  Haec  enim  omnia  vocationem  defcribunt,  qua  tum 
Iudaei ,  tum  Gentiles  ad  fidem ,  ac  religionem  Chri- 
llianam  tradudi  fiinticui  fi  quis  ex  aequo  refpondeat, 

&  in  fiifcepta  vitae  ratione  petleueret,  vitam  imrnor- 
c  talem  conlequetur :  vt  enim  apud  Matthaeum  e  ait 

Chriftus, mandata  ei  {eruanda  funt,  qui  vitam  cupiat 
f  cap.5.19.  allequi  immortalem.  Et  apud  Ioannem  f :  Procedent 

qui  bona  freerunt ,  in  refurreclionem  vita  ,  qui  vero  mala  ^ 
gi.adCor.j.  egerunt, in  refurreEHonem  iudicij.  Et  Paulus  Fnufquif- 

8‘  que  autem,  ait,  propriam  mercedem  accipiet  fecudum  fruiim 

h  fer.  39.de  laborem.  Quo  fpedans  B.  Auguftinus  h  ,  Declina, 
verb.Dorn.  inquit,  t  malo, & fac bptum, accinge  lumbos  tuos,& accen¬ 
de  lucernam, &  ciirn  hoc  liceris,  fecurus  expcBa  vitam ,  CT 
dies  bonos,&  tunc  bona  fr-onti  dices  Domine-, Feci, quod  iuf- 
i  fer.  Ji.de  fi fH,  redde  quod  promi fifli .  Et  rurfum  1 :  Promifforum 
verb.Dorn.  puorMm  nobis  Deus  chirographum  fecit  non  debende  ,fed 
promittendo  debitorem  fe  fecit. Non  pojfumus  ergo  dicere  ei. 
Redde ,  quod  accepisli ,  fed  plane  dicimus :  Redde  ,  quod 
promififli. 

XVI.  Adnenis  disferfionis,  Graece,  ■aa^iJ^uen; 

Sed  qui  nam  fint  aduenae  difperfionis  ,  non  fatis  li¬ 
quet.  Graeca  vox  peregrinum  ,  &  aduenam  ,  &c  qui 
aliunde  aduenerit ,  proprie  fignificat.  Et  fi  vocis 
proprietatem  fpedes  ,  vtrede  monet  Oecumenius,  ^ 
is  dicitur ,  qui  obiter  ,  &:  praeter  pro- 
pofitum ,  &  noh  dedita  opera  aduenit.  Sed  quos 
hoc  nomine  deferibat  Apoftolus  ,  ambigitur  '3  mul¬ 
se  Beda.  tis.  Sunt  k  ,  qui  profelytos  interpretentur ,  quoda 
Gentilium  errore  ad  veri  Dei  fidem, &  Iudaeorum  na¬ 
tionem  acceflerint;  led,vt  ait  Oecumenius,  neque  id 
Graecae  vocis  proprietas  patitur  ,  neque  vt  fupra  do¬ 
cuimus  ,  profelytos  tantum  inftituendos  lufcepit 
Apoftolus.  Non  me  tamen  fugit ,  vulgatum  inter- 
l  cap.  6.  j.  pretem  in  Adis 1  Apoftolicis,  vbi  Lucas  Graece  feri- 
pfit ,  £  N/KoMor  mpocoXvrov  Ainio%La. ,  Latine  dixille, 
Nicolaum  aduenam  Antiochenum.  Quod  idcirco  fa- 
dum  arbitror  ,  non  quod  profelytus  proprie  adue¬ 
nam  lignificet,fed  quod,  vt  aduena  dicitur  is ,  qui  ex 
aliena  regione  aduenit ,  ita  metaphorice  profelytus, 
quianon  erat  ex  gente  Judaeorum, fedaliundeafcitus,  E 
aduena  vocari  poreft :  fed  proprie  aduena  alienige¬ 
nam  ,  Sc  peregrinum  hgnificat  ,quos  Petrus  hac  ipla 
mcap.  2.11.  Epiftola  m-,  trstgmifiifsui; ,  hoc  eft ,  adue- 

nadEph.  x.  «^^pere^morappellat.Eodemquemodo  Paulus  11 : 
i*.  Non  efUsVvnepiityhosfntes,  &  aduena ,  Graece ,  ddn 

^(roitt-nafomm. 

XV 1 1.  Aperte  autem  Lucas  «  aduenas  a  profelytis  diitin 
o  A<ft.  i.io.  guit.  Aduenx, inquit,  Romani. Graece  ,  d 

P  «(uaTonEtmox  (ubdk,/udai  quoque,  &  pro felyti.  Sunt, 
qui  aduenas, feu  peregrinos  myftice  accipiant,vt  om¬ 
nes  iufti  comprehendantur,  qui  fe  quafi  hofpites  ,  ac  . 
peregrinos  in  hac  mortali  vita  agnofcunt.Qua  ratio 
Bened.  lufimian.  m  Epifi.  Canon. 


nc  dixit  Dauid  5:  Aduena  ego  fttmapndte  ,  peregri-  a  Pf.38.1j. 
nus,  ficut  omnes  patres  me  i.  Quo  fpedafie  vifus  eftPau- 
lus,cum  ad  Hebraeos  fcripfit  b :  hmafidedefitnttifunt  bcap  11.  rj 
omnes  ifii, non  acceptis  rcpromifjionibusfed  a  longe  e.ts  affi¬ 
cientes,  &  falutantes,-jr  confit  entes,  quia  peregrini,  cf  hojpi  - 
tesfunt  fuper  terram.  Et  paulo  ante  dixerat ,  Abraha- 
mum  vna  cum  Ifaac ,  &  lacob  coharedib us  repromi/Jiouis 
eiufdem  habitajfe  in  cafuUs_ :'expeclabat  enim ,  tnt,  funda¬ 
menta  habentem  duitatem, cuius  artifex,&  conditor  Deus. 

Et  alibi  vniuerfim:2V<w  habemus, \ nquit,  hic  manentem 
duitatem,  fed  futuram  inquirimus. 

Quod  fi  negem  merito  eundos  mortales  peregri-  XVIII. 
nos,  atque  aduenas  polle  nuncupari ,  cum  hic  tanti- 
fper  detineantur ,  quoad  confedo  breui  huius  vitae 
curriculo  ad  ceeleftem  patriam  perueniant  ,  pla- 
ne«nihil  videam.  Siquidem  vere  omnino ,  ac  lapien- 
rer  fcripfit  bearus  Cyprianus  c:  Patriam  noslram,pa -  c  fcrjm.  je 
radifum  computamus ,  magnus  nos  illic  carorum  nume-  raortal. 
rus  expeBat , parentum  ,  fratrum  ,  filiorum  copiofi  turba 
defiderat  3  iam  de  fua  incolumitate  fecura  ,  &  adhuc 
de  noslra  falute  follidta.  Quid  igitur,  non  propera¬ 
mus  ,  vt  patriam  noslram  videre  ,  parentes  falu- 
tare  poffimus  ?  Ad  hos  properemus  ,  vt  cum  his  cito 
effe  ,  vt  cito  ad  Chriftum  venire  contingat  ,  optemus. 

Et  in  eandem  fententiam  Auguftinus  a  \Ornnis  ho-  d  9I. 
mo  aduena  efl  nafcendo  ,  quoniam  compellitur  migrare  in  Lcuic. 
moriendo.  Et  alio  loco  £  :  Vnufquifque  hic,  er  in  'domo  e  fcrm 
fua  hofpesefffinoncfl  hoff>es,non  inde  tranfear,  fitranfku-  vcib.Dom. 
rus  eft,  velit,  nolit,  hofpes  efl :  nam  dimittit  illam  'filiis fuis, 
hofpes  hojpitibus :  cefftt  tibi  locum  pater  tuus ,  ce  f  urus  es 
locum  filiis  tuis  ,  nec  manfturus  manes ,  nec  manfurus  re¬ 
linquis. 

Quamobrem  Paulus  r :  Dum  fumus  in  corpore ,  pe-  XI X. 
regrinamur  k  Domino.  Et  in  libris  Paralipomenon  R ,  f  2. ad  Cor. 
loquitur  Dayid  in  hxc  plane  verba  :  Peregrini  enim  ? 
fumus  coram  te,  &  aduena,  ficut  omnes  patres  noflri-,  \ Ilb' r'  ca?‘ 
dies  noflri.  quafi  vmbra  fuper  terram  ,  &  nulla  eft  mo-  lJM*‘ 
ra.  Quod  vero  Paulus  ad  F.phefios  h  feribit  -.Iam  hcj  n 
non  efl  is  hofpites ,  &  aduena  ,fed  eftis  ciues'  Santf orum,  P'Z'T  9’ 

&  dorneftici  Det ;  ad  fpem  immortalis, fempiternjeque 
vitae  refertur ,  quae  coeleftem  quandam  nobis  vitam 
largitur.  Idem  enim  Paulus  ad  Romanos  ait :  Habe¬ 
mus  acceffum  per fidem  ingratiam  iflam  ,in  qua  fiamus, 

&  gloriamur  in  jpe  gloria  filiorum  Dei.  Et  poft  mul¬ 
ta  1  :  Spe  enim  falui  falli  fumus.  Et  paulo  ante  di-  icap8.i4, 
xcrat  k  :  Non  enim  accepiflis  Spiritum  fermrutis  Herum'  k  verfi  3. 
in  timore, fed  accepiflis  Spiritum  adoptionis  filiorum  ,  in 
quo  clamamus ,  bba  pater :  ipfe  enim  Spiritus  teslimo  - 

nitsm  reddit  fpiritui  nofiro  ,  quod  fumus  filij  Deu  Si 
autem  fili],  &  haredes,  hatedes  quidem  Dei,coharedes  au¬ 
tem  Chrifli. 

Hanc  porro  fpem  confirmat  Chriftus  Dominus,  x  X. 
quitanquam  caput  noftrum,vtad  EphefiOS  feribit 
Paulus  *,  Conrefufcitauit ,  &  confidere  fecit  in  cpeleftibus 5  j  i  g 
atque  idcirco,  vt  idem  Paulus  ait m,  noslra  conuerfatio  n-fad  Phii. 
in  codis  efl.  Quocirca  egregie  fcriplir  Auguftinus"  :  310. 

Hac  tota  mihi  eftf]>es,omnif<frfrfiducia,eftin  ipfo  Iefu  Chrifto  n  l,b' 
vniufcuinfp  nofirum  portio, caro, & [anguis. Fbi  ergo  portio  mcnlibertft 
mea  regnat, ibi  me  regnare  credo-,  vbi  caro  mea  glorificatur,  Auguftini, 
ibi  me gloriofum  effe  recognofco  -,  vbi fanguis  mens  domina-  de  ciuo  docti 
tur,ibi  dominari  me  fentio.  dubitant. 

Verum  licet  haec  omnia  verilfime  dicantur ,  non  x  X  I 
polfum  tamen  adduci, vrcreda,h^c  in  pr^fentia a  Pe¬ 
tro  Apoftolo  indicariino  enim  quenqua  priuarim,ac 
proprie  falutaret,neq;  eos, ad  quos  feribit, nominarim 
defcriberet,cum  aeque  omnibus  fidelibus  ,  aut  etiam 
eundis  mortalibus  ea  conueniant,quae  hadenus  co- 
memorauimus.  Itaq;  aduenas  vocat  potilfimum  I11- 
dqos.qui  in  iis  regionibus, quas  moxnominabit, quali 
exules, atque  extorres  vagabatur,quos,vt  dixi,  prrea- 
pue  alloquitur  ,  quod  illae  E  celere  maxima  ex  parte* 


%  ad  Ro. :  i. 
b  i  ad  Cor.i. 
cad  Gal.i. 


XXII. 

4  lib.  z.  cap. 
1.17. 

f  cap-7-  35 • 


£  Adi.  i.?. 


g  A£U8.t. 


XXIII. 


4ilib.de  mef 
&  ponder. 


i  ep.it  j.  q.i. 

5t  ep.  ij2.  in 
inicio. 

1  in  Ezech. 
cj. 

P>  in  Abac.j. 


208  Explanatio  Cap.  I. 


ex  illo  hominum  genere  conflarent.  Ait  auteni.  Ele¬ 
cte  aduenis<Ufferfionts,hoc  eft,qui  vagantur,  &  in  iftis 

regionibus  procul  a  patria  peregrinaiuunfolcnt  enari 

eiulmodi  nomina, quae  dicuntur  abftrada,  praeferrim 
apud  Hcbroeos  pro  concretis  vfurpari  :Sic  Paulus  a , 
elechonem^KO  electe,  b  vocationem, pro  vocatu, c  circun- 
cificnem^xo  circuncihs, accipit.Et  Ieremias,Sc  Ezechie 
tranfmtqrationem  nominant  pro  iis  ,  qui  tranlmigrare 
coadi  funt. 

Atque  hac  ratione  in  libris  Machabaeorum  Iu- 
drei  in  hunc  modum  precantur:  Congrega  differfonem 
nofiram  foc  e&,differfos. Et  apud  Ioannem  =  de  Chri¬ 
fto  ita  loquuntur  Iudaei:  Quo  hic  iturus  e  fi,  quia  non  m~ 
uememus  cum  ?  Nunquid  in  differfionem  gentium  iturus 
eft,  &  doti  urus  gentes ?  Ac  fi  dicant :  Nara  profedurus 
eft  ad  gentes  in  variis  mundi  partibus  difperfas  ?  Vi- 
dctur  igitur  difperfionis  aduenas  falutare  ,  id  eft,  ad- 
uenas ,  &  peregrinos  variis  in  regionibus  degentes, 
quamlibet  tanaem  ob  caufam  relida  patria  alienas 
regiones  incolerent. Vt  enim  in  fupenori  lacobi  epi- 
ftola  dixi ,  Iudaei  quamplurimi  in  exteris  regionibus 
verfabantur ,  vt  ex  narratione  Lucae  f  facile  depre¬ 
henditur.  Ad  diem  enim  Pentecoftes  conuenifle  ait 
in  vrbem  Ierufalem  Parthos,&  Medos, &  .dElamitas, 
&  qui  habitant  Mefopotamiam,  ludaeam,  &  Cappa¬ 
dociam,  Pontum,  &  Afiam ,  Phrygiam,  Sc  Pam>  hy- 
liam,Jsgyptum,&:  partes  Libya:,  qua:  eft  circa  Cyre- 
nem,  &aduenas  Romanos, Iudaeos  quoque,  &  pro- 
felytos,  Cretas,  &  Arabas.  Nec  dubium  eft,  Romae 
plures  fuifle  Iudaeos,  quos  ,  vt  idem  Lucas affirmat, 
Claudius  vrbe  excedere  iuflit. 

Valde  autem  credibile  eft,  has  omnes  regiones, 
quas  Petrus  hoc  loco  nominat,  ab  eo  fuifle  peragra¬ 
tas,  &  in  iis  Ecclelias  inftitutas ,  quas  per  epiftolam 
confirmat, &  ad  perfeuerantiam  hortatur.  Primo  au¬ 
tem  loco  nominat  Pontum;  Differfionis, inquit,  Pon¬ 
ti,  quae  regio, vt  caeterae,  quae  fubfequuntur,  Aliae  mi¬ 
noris  prouinciae  funt  ad  Orietemfitae  Pontus  autem, 
vt  audor  eft  Strabo,  ab  Occidente  Haly  flumine,  ab 
Oriente  Cholfcide,  a  Meridie  *  miriori  Armenia  ,  a 
Septentrione,  Pontoeuxino  clauditur,  vnde  prouin¬ 
ciae  inditum  eft  nomen  ;  celebriores  vrbes  in  ea  funt 
Chalcedon,Nicomedia,Prufa,  Andropolis,  Diofpo- 
lis,  Heraclaea,  Flauiopolis.  Olim  in  ea  regione  impe- 
rauit  Mithridates.  Ex  Ponto  fuifle  dicitur  Marcion 
haerefiarcha  ,  itemque  Aquila  veteris  Teftamenti  in- 
i  terpres,quem  Epiphanius  h  Graecum  fuifle  feribit,  & 
Chrifto  nomen  dedifle:  fed  cum  aftrologicis  arcibus, 
&  genethliacorum  figmetis  plus  aequo  tribueret,  ncc 
ab  ea  mente  reuocaripoflet,  ecclefiafticaaudoritate 
fecris  prohibitus,  eam  contumeliam  indigne  ferens, 
iterum  facra  Biblia  Graece  interpretatus  eft  ,  &,  vt  ait 
Epiphanius, multa  vitiauit,&  corrupit,  vt  mirandum 
fit, cur  eius  interpretatio  magnis  a  Hieronymo  lau¬ 
dibus  celebretur.  Nam  ad  Damafum  ' .  Aquila  ,  in¬ 
quit,  qui  non  contentiofms,vt  quidam  putant,  fedftudiofius 
verbum  interpretatur  ad  verbum.  Et  ad  Marcellam  k . 
Aquila  verborum  Hebraorum  diligent  ifftrnus  explicator 
efi.  Alibi 1  cantem.  Aquila  vero  fecunda  editio, quam  He- 
br<ti  xf  dxea^eutv ,  nominant,  transtulit,  hoc  efi  exatlam, 
ac  diligentem.  Denique  m  explicans  illa  vetba,  quae 
funt  in  Cantico  Abacuc  ,  Egrejfus  es  m  falutem  cum 
Chrifto  tuo  -jTheodotio,  inquit ,  vere  quafi  pauper,  & 
Ebionita  ,fed  &  Symmachus  eiufdem  dogmatu  paupe¬ 
rem  fenfum  fequuti  Iudaice  tranftulerunt  ,  egrejfus  es 
in  falutem  populi  tui ,  &c.  Rem  incredibilem  diclurus 
fum  ,  fed  tamen  veram  ifti  femichrifliani  Iudaice 
tranftulerunt ,  &  ludens  Aquila  interpretatus  eft  ,  vt 
Chriftianus.  Sed  multa  in  eius  interpretatione  vi¬ 
tiata  efte,  atque  corrupta  ,  cura  Epiphanio  viri  dodi 
obferuarunt. 


A 


C 


D 


E 


Secundo  loco  exprimitur  Galatia, quae,  vt  alibi  di-  X  X I V. 
xi  a  ,  &  ipfa  eft  minoris  Afiae  Regio  ab  Oriente  Cap-a  in  cp'ft-ad 
padociam  fpedat,ab  Occidente  Bithyniam,  d  Mcri-Ga*at' Inat* 
die  Pamphyliam,  a  Septentrione  mare  Euxinum  , 

Gallograicia  aliquado  dida  eft,&cincolae  Gallograeci: 
cum  enim  aliquando  Bithyniae  rex  Gallos,  &:  Graeco  £ 
milites  confcripfiflet ,  partem  regni  Galli  pro  merce- 
de  adepti  fune ,  &  Gallograeci  appellati.  Proxime  fe- 
quitur  Cappadocia ,  qua:  a  finiftris  vtramque  Arme¬ 
niam  habet, a  dextris  vero  Phrygiam, &  Galatiam;  ad 
Tauri  iuga,  &  adfolis  ortum  attollitur, ab  Armenia 
maiore  ,  Euphrate  fluuio  diuiditur.  Eam  Appianus 
minoris  Armenia:  partem, Ptolemaeus  vero  minorem 
Armeniam  nominatiin  ea  quondam  floruerunt  cla- 
riffimaEcclefiae  Catholicae  lumina,  Bafilius  magnus, 

Gregorius  Naziazcnus,  Gregorius  Nyftenus,&  Tau- 
maturgus.  Afia  vero,  quae  hoc  loco  nominatur ,  non 
illa  maior  eft,fed  minor,auc  minoris  potius  pars  quae¬ 
dam,  qua:  torum  illum  terrarum  ,  infularumque  tra- 
dum  compleditur,  qui  eft  circa  Ephefum,  videlicet 
Troadem ,  Phrygiam, Lydiam,  Cariam,  Lyciam,  Io¬ 
niam, Meoniam, denique  feptem  illas  vrbes ,  de  qui¬ 
bus  agit  Ioannes  in  Apocalypfi. 

Poftremo  Bithynia  Afiae  quoque  minoris  prouin-  XXV, 
cia eft, quae  ab  Occidente  Conftantinopolim,  Sc  Eu¬ 
ropam  reipicit,  a  Septentrione  partem  maris  Euxini, 
ab  Oriente  Phrygiam, a  Meridie  Troadem  ScMifiam. 

In  ea  praecipue  fuerunt  vrbes  Nicaea  primo  Oecume- 
nico  concilio  clariffima,  &Lybifla  Annibalis  fepul- 
chro  nobilis. 

In  his  omnibus  autem  regionibus  ,  vt  paulo  ante  XXVI. 
diximuSjPetrus  Apoftolus  Euangelium  promulgaue- 
rat ,  vt  aduersus  iouinianum  feribit  Hieronymus  t> ,  blib.i.in  Io, 
8c  eleganter  more  fuo  Leo  Pontifex  his  verbis  tefta-  ninian. 
tur c:  /ampopulosqut  ex  circuncifione  crediderant,  erudie- 
ras>  iam  Antiochenam  Ecclefiam ,  vbi primum  Christiani  "  P°  ’ 

nominis  dignitas  efi  orta  ,  fundaueras-,  iam  Pontum  ,  Ga¬ 
latiam  ,  Cappadociam ,  Afiam ,  atque  Bithyniam  leoibus 
Euangelica  pradicationis  impleueras.  Sed  magnopere 
dolendum  eft,florentiflimas  illas  regiones,  &  fandif- 
fimas  Ecclefias  Apoftolica  audoritate  fundatas, 
multorumque  Martyrum  fanguine  irrigatas  ,  a  vera 
fide  .  ac  religione  feiun  das  immani  Turearum  impe¬ 
rio  fubiacere ,  &  Euangelicis  praeceptis  penitus  con¬ 
temptis,  fuauique  Chnftiiugo  abiedo,  impuriflimjs 
Alcorani  faecibus  inquinari  ,&  fkuiflimx  tyrannidi 
fubiacere. 

At  Petrus  fui  memor  muneris,  quo  agnos,  &XXVII. 
oues  Chrifti ,  diuini  verbi  pabulo  pafcendos  libi 
efte  non  ignorabat,  quos  voce  coram  inftituerat ,  di- 
uinifque  praeceptis  imbuerat ,  ab  ipfa,  vt  arbitror,  vr¬ 
be  Roma,  hac  Epiftola,quam  Syluano  perferendam 
dederat ,  in  fufeepta  religione  confirmat ,  &  ad  me¬ 
liora  prouocat ,  &  inflammat.  Certe  Didymus  ita 
hanc  Epiftolam  ad  has  priuatim  gentes  miflam  fuif. 
fe feribit ,  vt  tamen  ad  omnes  vbique  gentium  ,  qui 
Chrifti  fidem  complexi  eflent ,  pertinere  non  dubi- 
tet:quam  ob  cauflam inter  Epiftolas  Catholicas,  feu 
Canonicas  merito  recenfetur.il lud  autem  in  pnefen- 
tia  monuerim  ,  paulo  aliter  has  regiones  enumerare 
Oecumenium  :  lic  enim  ille  habet,  Ex  disferfione  Ga¬ 
latia  ,  Ponti ,  additque  propterea  Ponti  nomen  expri¬ 
mi,  vt  Galatia, ab  altera ,  quae  eft  apud  Gallos  dirtin- 
guatur ,  vt  verifimile  fit ,  Graecos  codices  olim  va- 
riafle.  Certe  Syriacus  cum  vulgata  interpretatione 
confentit.  A 


Secunditm  pr a  frient  iam  Dei  Patris  in  fanclificatio - 
nem  Spiritus  ,  in  obediemiam  ,  &  afferfionem 
f  anguinis  lefu  Chrifti ,  gratia  vobis ,  &  pax  mul¬ 
tiplicetur.  ]  # 


Oecu 


Catholica  Epift.I.  Petri.  209 


I.  Oeeumenius  hxc  verba  pertinere  putat  ad  expli-  A 
candam  vim, ac  naturam  Apoftolatus  Pctri,quafidi- 

c ^Petrus  Apoflolut,ex  pracogmtione  Dei ,  id  efl,  mijfus, 
vtoflendat  fe  nihilo  ejfe  inferiorem,  mfi  tempore ,  Prophe¬ 
tis  ,  qui  etiam  ipji  fuerunt  mijfl ,  N am  mijfos  fuiffe  etiam-, 
t  cap.tfr.  1.  Prophetas  Jfiias  teflatur,vbi  ait*:Vt  euangeli^arem  pau¬ 
peribus  ,  mifit  me.  Quamuis  autem  tempore  poflerior fit , 
quantum  tamen  ad  Dei  pracognitioncm  (pe fiat ,  poflerior 
non  efl  ,fed  in  hoc  aqualem  fe  effe  Hieremiaoflendit ,  qui 
b  Ierem.j.5.  antequam  formaretur  in  vtero  b,  &  cognitus  efl  ,  &  fan- 
ElificatHS,&  Propheta  ad  gentes  deftinatus  efl.  Quoniam 
vero  Propheta  vnd  cum  aliis  Chrifli  quoque  aduentum 
pranunciarunt(ob  hoc  enim  miffl fuerant)  hic  Petrus  mif- 
fionis  fua  ,  &  apoftolatus  neceffitatem  adiungit ,  atque 
ait.  In  fimUificatione  Spiritus  fe  mijfum  ejfe  in  obedien- 
tiam,&  afperfionem  fanguinis  lefu  Chrifli.  Quibus  verbis 
declarat  modum  apoftolatus  fui  hunc  ejfe ,  vt  fegreget 
eExod.i 9  5. gentesihoc enim  fanftificatio  fignificat ,vt  ibi  c,Et  eritis  mi¬ 
hi  populus  peculiaris  fanttificatus  ,id  eftfiegregatus  ab  aliis 
getibus.  Modus  igitur  apoftolatus  eius  efl, vt  per  fpiritualia 
dona  gentes  fegreget  cruci ,  &  pajfloni  Chrifli  obedientes, 
afperfas  non  cinere  vitula ,  'vt  a  Gentili  communitate ,  & 
immunditia  expurgentur, fed  fanguint  cx  pajfione  Chrifli. 
Simul  etiam  fingmms  mentione  martyrium  eorum, qui  in 
Chriftum  credunt, prafign  at :  qui  enim  obedienter  magiflri 
veftigia  fequitur ,  prorfus  ipfe  etiam, fl  opus  fuerit, non  ab- 
ftinebit ,  quin  proprium  fanguinem  pro  eo  effundat ,  qui 
fuum  pro  totius  mundi  falute  ejfudir . 

I I.  Paucis  autem  intericdis.  Melius  tamen  efl ,  ait ,  vt 
euidentioris  declarationis  caujfa  tr an furnpt is ,  actranfmu - 
tatis  dicendi  formis, at  que  iis, qua  defunt.adiuntlis  ordina¬ 
te, totam  hanc  fententiam  exponamus.  Petrus,  Aposlolus 
leju  Chrifli  ex  pracognitione  Dei  Patris  miffus  apoflolus 
ad  fegreaandos  ipji  in  Spiritu, &  obedientes  reddendos  eos, 
qui  aferflonem  fanguinis  le fu  Chrifli  expiatrieern  admi- 
ferum, vobis  elefiis  peregrinis  ex  disferfione  Galatia,  Pon- 
ti.Cappadocia,  A  fla,  &  Bithynia  gratia,  &  pax  multipli¬ 
cetur.  Hxc  tam  copiose  exferibere  placuit  ,  vt  ap¬ 
pareat,  Oecumenij  explanationem  non  penitus  pro¬ 
babilitate  carere ,  nonnihil  tamen  extortam ,  &  vio¬ 
lentam  videri :  verborum  enim  ordinem  abfque  vlla 
neceffitate  immutat, &  quae  apte  cum  proxime  prae¬ 
cedentibus  conneduntur,ad  fiiperiora  transfert ,  at¬ 
que  adeo  Petri  orationem  obfcuram ,  &  perturba¬ 
tam  reddit. 

III.  Fateor  quidem,quae  de  Perri  Apoftolatu  dicit,  ve- 
riflime  affirmari :  nam  a.nte  omnem  aeternitatem  ad 
Apoftolicam  dignitatem  diuino  confilio  deftinatus 
eft  Petrus  ,  idque  in  eum  finem ,  vt  plurimas  gentes 
CHrifto  aggregaret,&  Chrifti  fanguine  delibutas ,  Sc 
omni  fcelere  expiatas  verae  fanditatis  participes  fa¬ 
ceret-,  fed  vtrum  id  hoc  loco  fignificet  Petrus,  merito 
quaeritur. 

.  i  v.  Equidem  malim  hanc  fententiam  cum  iis  coniun- 
gere,  quae  proxime  dida  funt ,  vc  ad  cledos  reteran- 
tur,eorumqueeledionis  vim, ac  rationem  explicent; 
quafi  dicat, E/echs, inquam,  iuxta  prafeientiam  Dei  Pa¬ 
tris.  Pro  praefeientia  vero  Grxce  dixit  Apoftolus, 
ntfioyvumv ,  quam  vulgatus  interpres ,  ad  pranoiionem, 
ali j, ad  pradefinitionem  ,  referendam  putant.  Mihi 
vtiuque  veriftime  ab  Apoftolo  affirmari  videtur:ele- 
dosenim  ait  Petrus, hos  aduenas,&  peregrinos  x«t« 
iropoyvwnv,  hoc  eft  ,  fecundum  prafeientiam. Eltdtionem 
enim,vt  minimum  praecurrit  fcicnti^,quam  Theolo¬ 
gi  in  fcholis,  fimplicis  intelligcntia;  appellant  ,  qua 
Deus  immortalis,qui  fefe ,  fuamque  diuinam  omni¬ 
potentiam  omni  ex  parte  comprehendit ,  probe 
nouit,  quid  efficere  ipfe  poffit ,  quidque  quibufque 
pofitis  humana  voluntas  effedura  fit,  tum  vero^ea 
praefinit, ac  ftatuit,quae  cx  omnibus  ftbi  maxime 
probantur. 

Bened.  luflmian.  in  Epift.  Canon. 


Non  me  fugit, Chryfoftoinum  ,  aliofque  non  pau-  V". 
cos, vt  alibi  re cejn fui , exiftima fte  diuinam  eledionem 
fcientia  vifionis,qua  Deus  cuiufque  merita,  aut  apti- 
tudinem  certe  intueatur  ,  pofteriorem  efte :  fed  alia 
omnia  cum  Auguftinoalibi  docui.fiuedediuinapr^- 
deftinatione,fiue  de  eledione  ad  Apoftolicu,aut  ali£ 
perfimile  gradum  loquamur :  Veii  namque  Clniftus 
Dominus  dixit  '  :Nan  vos  me  elegi  fis.  ,fed  ego  elegi  vos,  3  Dan  i;.i6 
vt  eat  is,  &fruflu  afferat  is,&fi’u  cius  ve  fler  maneat .  I  ta  fi  r, 
vt  omnia  diuinx  beneuolentixacceparefcrendafinc: 

.nam,vt  ait  Auguft.munera  fua  prxfciuic ,  qux  eledis 
fuis  largiturus  erat,  vt  hxc  prsfcienria  non  anteuer- 
tat  eledionem, fed  eam  potius  fubfcquatur. 

Guin  igitur  ait  Petrus  ,  fecundum  prafcienti  im  ele-  V I, 

dos,fcientiam  illam  indicat, qua  omnes  euentus  fub 
B  conditione  futuros,&  liberas  prafcrtimhumanxvo-  ‘ 
lunratis  adiones  ,  vt:  diuinx  fax  gratite  efficacitati 
fiibfunt ,  ante  omnem' xternitatem  probe  cognofcit. 

Neque  vero  fum  nefeius  ea  de  re  non  fine  ingenti 
animoru  contentione  inter  Theologos  certari, ade 6- 
que nonnullos  exiftimare  ante  diuinar  voluntatis  de¬ 
cretum, nullam  eorum, qua?  pofita aliqua  conditione 
futura  funt,  certam  notionem  ,  ac  fcientiam  Deo  tri¬ 
buendam  e  fle.  Sed  quoniam  hanc  fententiam' alibi 
copiofius  refello ,  nihil  in  prxfentia  addendum  oen- 
fui.  Tantum  d  co  huius  lenrentiae:audoribus etiam; 
atque  etiam  videndunv:efl'e,ne  cum  reda  ratione, 
Chiiftianaquc  Theologia  pugnare  yideantur  ,  &fa- 
cras  lueras  peruerfa  interpretationem  alienos, ac  per 
regrinos  fenfus  detorquere. 

Quod  vero  attinet  ad  heee  Petri  verbapnalo  prai-  V 1 1. 
fcientix  nomine  ipfam  Dei  pixfinirioncm,ac  prxde- 
ftinationem. interpretari. .  Ita  enim  alias  verba  Pauli 
explicuimus, cum  ad  Romanos feribit  b,Quospra(ci-  bcap.S.zs. 
utt>&  pradeflinauit,  hoc  eft,  eos  prxdeftinauit  ad  gra¬ 
tiam,  quos  fcientia  approbationis  elegit  ad  gloriam. 

Et  rudus  c  alibi ,  non  repulit  Deus  plebem  fwam ,  quam  c  a<^  Roma. 
prafeiuit, hoc  eft, interprete  Auguftino  ^quam  fingu-  j 1  d 

lari  amore ,  ac  beneuolentia  complexus  eft.  Neque  pcUeu.ca  8? 
enim  nouunl ,  atque  inufitatum  eft  in  facris  lireris, 
prxfinitionem,ac  diuinx  voluntatis.  decretum,fcien- 
tixac  prxnotionis  nomine  indicarnfic  enini  accipio 
quod  ait  Dauid  e ;  Nouit  Dominus  viam  i  uriorum  ,  &  e  Pfai.i.  g. 
iter  impiorum  peribit  ,  quafi  dicat ,  viam  iuftorum  ma¬ 
xime  probat, cum  iter  impiorum  fempiternis  fiuppli-  ' 

D  ciis  addicat, hoc  eft, iuftorum  mores  limat, impiorum 

vero  adiones  merito  damnat :  Sic  etiam  alibi  d  A7o-  DVa!  i8, 
nit  Dominus  dies  immaculatorum ,  <jr  hareduas  eorum  in 
aternum  erit  , non  confundentur  in  tempore  malo,  er  in  die¬ 
bus  famis  faturabuntur ,  quia  peccatores  peribunt.  Perfi- 
mili  enim  ratione  malorum  interitum  ex  aduerfo 
obiicit  iuftorum  fcelicitati. 

Nec  dubito  eadem  raticfie  accipienda  efte  Dei  VIII. 
verba  apud  leremiam  P :  Priufquarn ,  inquir,  te  forma-  S 
rem  m  vtero, noui  te,  &  antequam  exires  de  vulua,  fancti- 
flcaui  te.  Hxc  enim  omnia  eximiam  Dei  caritatem’, ac 
beneuolentiam  indicant ,  qua  Deus  immortalis  ante 
omnem  xternitatem  leremiam  complexus  eft.  Chri- 
fti  vero  verba  apud  Matthxum  h ,  nullam  prxterea  h  «p-7- 13 
explanationem  admittunt :  de  quibufdam  enim  im- 
E  piis  ait :  Et  tunc  confitebor  illis ,  quia  nunquam  noui  vos  * 

Neque  enim  eorum  fcelera  ignorare  potuit  Deus, 
quem  nihil  omnino  latet  eorum  ,  qux  in  abditis  ho¬ 
minum  cogitationibus  inclufa  detinentur, cilm  fxpe 
in  facris  literis  dicatur  intueri  cor  ,  &  corda  homi- 
num,ac  renes  ferutari.  Eodem  que  modo  explicanda 
fune  verba  illa  ' ,  quibus  virgines  fatux  a  nuptiis  ex-  i  Matth.z 
eluduntur.  At  ille,  inquit,  resfondenu  ait,  <±Amen  dico  I1* 
vobis, nefeio  voi.  Et  apud  Lucam  ^  lifdem  propemo-  K  caP-* 
dum  verbis  omnes  improbi  reficiuntur ;  Nefeio  ,  in¬ 
quit, zw  vnde fuis.  Ait  igitur  Petrus  ,  aducnas  eledos 
S  j  fuilfe 


C 


210 


Explanatio  Gap.  I. 


fui tieJiamduTH prafctentlam  Dei Patris, hoc eft, ex  gra-  A  fallor, omnes  olim  fideles  faftdi app cllabantm  ,quo d 
tuita, &  liberali  prsfinirione  ,  ac  prxdeftinatione  di-  hanc  de  qua  loquitur ,  lan-ditarem  profiterentur ,  Sc 
a  vetf.io.  uina;qua  ratione  hoc  eodem  capite  aliquanto  poft  a  plurimi  vita,  &  moribus  prslefertent. 


IX. 


Chriftum  Dominum  ait  praecognitum  fnille  ante 
mundi  eonftitutionem.manifeftatum  autem-  nouilli- 
tnis  temporibus,  quafi  dicat  ab  aeternitate  praedefti- 
natum. 

Vehementer  igitur  illis  aflentior,  qui  his  verbis 
eledionis  effedricem  cauflam  defcnbi  autumant:di- 
uina  enim  beneuolentia  ,  8c  caritas  vnicacft cle<5f io- 
ftis  caufla,  cum  nihil  in  nobis  fpedet  Deus,fed  vnius 
duntaxat  bonitatis  fuae  rationem  habeat ,  in  qua  cur 
hunceiigat.dlum  non  eligar,abditas,&  occultas  ,  & 
nemini  mortalium  penitus  notas  cauflas  intuetur, 
b  Tra&.i<r.  Quocirca  re  de  Auguftinus  alicubi  fcripfitb,c«r^«we 


Eam  vero  reipfa  baptifmtls  tribuebat :  nam  vr  ait  XII. 
Auguitinus  a  j  Omnia  prorfus  delicta  delet fanttum  ba-  a  l'b-  5-  <*« 
ptifina,&  originalia. & propria, dicla,jkBa, cogitata  cogni- 
ta,incognitA,ornm.i  diminkrrur,  innouat  hominem,  quife-  UIK*C*^‘ 
cit  hominem, donat  deliclaqui  non  qii&rii  merita  .  prauenit 
gratia  etiam  ipfam  infamiam  ,vt jint  liberi  per  Chriftum  li¬ 
berationi  in  Adam  diabolo  tenebatur  ante  captiui.Qnpd 
ad  Corinthios  b  egregie  explicat  Paulus,"  cum  enim  bep.i.c.6.u. 
pleraque  vitia  recenluiflet,£r  hac, inquit,  quidam  fui- 
Jlis,  fed.  abluti  eftis  ,fed  fartclificati  eftis ,  fediuftificati  eftis 
in  nomine  Domini  noftri  /efu  Chrifti, in  fpiritu  Dei  no- 
yfo.Optandum  vero  eflet,vt  finguli  perceptam  viba- 


ialoao.  trahat,  illum  non  trahat  deftne  velle  inueftigare, fi  non  vis  B  ptifmi  fandi  ratem,  atque  innocentiam  integram  ,  Sc 


errare .  Hxc  enim,  de  qua  loquitur  Auguitinus  attra- 
dio  certus  eft,ac  minime  fallax  diuins  eledionis  ef- 
c  aaRom.8.  fedusivt  enim  ait  Paulus c,  Quos  pradeftinauit ,  hos  & 
V-  vocauit,&  aptos  vocanitjoos  &■  iuSiificauit ,  quos  autem  tu - 

ftificauit ,  illos  & glorificauit.  Defcribit  enim  ea  omnia, 
quae  diuinam  eledionem  confequuntut  ,  qrta:  tra*- 
dionis  nomine  conipleditur  Auguitinus.  Docet  ita¬ 
que  Petrus  ecs ,  ad  quos  feribit ,  idcirco  Chriftiana 
facra  fufcepifle  ,  non  quia  id  fuis  meritis  confequuti 
fint,fed  quia  aeterna  Dei  praedeftinatione  hoc  ei  tam 
lingulare  munus  praefinitum  eft ,  vt  hac  ratione  me¬ 
more  ab  illis, &  gratam  exigat  volfxtatem,8c  tam  lin¬ 
gulari  Dei  beneficio  probe  cognito  inrelligant  nihil 
elTe  tam  arduum,  ac  difficile  ,  quod  tam  liberali ,  ac 
munifico  benefa dori  non  debeatur. 

Injdnttificationem  Spiritus.  Eledionis  finem  delcri- 
bi,haud  equidem  ambigam  iVidcntur  enim  haec  Pe¬ 
tri  verba  maxime  confentanea  iis  ,  qux  feribit  Pau- 
d  adEphef.  lus  d  ^iegit  nos  in  ipfoante  rfiundi  conftitutionem,  vt  effe- 
mus  (ancti,  &  immaculati  in  consfeciu  eius  in  caritate. 
Sandificationem  autem  Spiritus  appellat ,  hoc  eft, 
landificationem  ,  quae  vi  Spiritus  landi  perficitur. 
‘  Tribuitur  enim  Spiritui  fando  iuftificatio,&  fandi- 
ficario  ,  qui  dicitur  habitare  in  initis ,  &  in  iis  quali 
in  fuo  regno  dominari,  &  adiuuare  eorum  infirmita¬ 
tem,  eolque  agere  ,  &  monere.  Ita  tacite  monet  Pe- 
i,  ad  Cor.  trus  eos  ep£  ^  vt  ajt  paulus  ?  Spiritus  fandti  templa  e, 
Membra,  inqui x,vejtra  templum  funt  Spiritus  fantti,  cjiii 
vobis  eft. E  i  alibi  (:Nefcitis,quia  templum  Dei  eftis, & 


X. 


i  i.  ad  Cor, 

i  .16. 


illaelam  conferuarent:led  qtioniam(quae  elt  humanas 
imbecillitatis  milera  conditio, )vel  pauci ,  vel  omni¬ 
no  nulli  eam  retinent  innocentiam  ,  poenitentiae  fa- 
cramecum  percipiendum  elt, quod  perfimilem  habet 
iuftitis,&  landitatis  Conferendae  poteftatcm. 

Quid  intereft,  ait  Ambrofius  c,vtrumper  peenitetiam,  XIII. 
an  per  lauacrum  hoc  ius(de  peccatorum  expiatione  lo-  c  *•  dc 

quitur)yl^  datum  facerdotes  vindicent  ?  Vnum  m  vtroque  Pocnit,c,7* 
mimfterium  eft  :fed  dices,  quia  in  lauacro  operatur  myfte- 
riorum  gratia,  quid  in  poenitentia  ?  nonne  Dei  nomen  ope¬ 
raturi1  Certe  vtrobiqut  gratia  Spiritus  fantti  conceditur, 
quam  expetebat  Dauid,  cum  diceret  d Cor  mundum  crea  d  P£$o.  n. 
m  me  Deus,&  Spiritum  retium  innoua  in  vifceribus  meis. 

Ne  proiicias  me  dfkcie  tua.Cr  Spiritum  fanttum  tuum  ne 
C  auferas  d  me. Redde  mihi  latitiam  falutaris  tui,&  Spiritu 
principali  confirma  me. Ex.  Auguitinus  Chriftum  italo- 
quentem  inducit  c  :  Veni  mundator  fcelerum ,  curator  c  lib.medir, 
vulnerum, fortitudo  fragilium  ,  releuator  labent ium  :  Veni  c'9‘ 
humilium  doclorfuperborum  defiruttor,  veni  orph anorum 
pius  pater,viduarum  dulcis  iudex.  Haec  igitur  eft  landi- 
ficatio  Spiritus,  ad  quam  fideles  eledi  funt. 

In  obedientiam,  &  asferfionem  [anguinis  /efu  Chrifti.  XIV. 
Sunt ,  qui  haec  verba  vna  connedenda  cenfeant ,  & 
ad  cauflam, quam  meritoriam  vocant,referendaefle, 
vt  fit  lenfusimerito  obedienriae  Chrifti,atque  effufio- 
nis  pretiofiflimi  languinis  iplius  fuifle  aduenas  ele- 
dos,  &  ad  iuftitiam ,  &  fanditatem  vocatos.  Chrifti 
quippe  obedientiam  a  Paulo  Apoftolo  f primi  paren-  f  ad  Rom. 
tis  inobedientiae  opponi.  Sicut  enim,z\t,per  inobedien-  P1?* 


Spiritus  Dei  habitat  in  vobis. Ex  mox:Ternplum  enim  Dei  D  tum  vnius  hominis  peccatores  conftituti  funt  multi ,  ita  cjr 


XI. 


fanttum  eft,  quod  eftis  vos.  Ait  autem  Petrus  Graece ,  c* 
iyiuff/fi  ,  quod  nonnulli  Latine  tranftulerunt.  Per 
fanttificationem,([\ia.Ci  Hebraeorum  more  ea  ratione  di¬ 
cendi  exprimere  voluerit, vt  ita  dicamjnftrumetum; 
quo  aeternam  fuam  eledionem  Deus  Pater  declara- 
uit.  Inde  enim  apparet  vos  efle  eledos  ,  quia  vobis 
fanditatem  irnpertiuit!*melius  autem  ,ni  fallor ,  ele¬ 
dionis  finem,aut,vt  Philofophi  loquutur,obiedu  fi- 
gmficat,vt  !iifinuet,quod  paulo  ante  dixi, eledos  eos 
fuifle, vt  aflequantur  fanditateihuc  enim  sterna  Dei 
eledio,&  vocario  ad  Euangelicam  fidem  referuntur. 
Quocirca  rede  Paulus  g  iHac  eft  enim  voluntas  Dei, 
g  i.ad  Thel.  fttn^lpcatiovettra.Exa.dT\x\im^:Apparuit,\naf\ii,gra- 
h  cap.t.  ii.  Det  Saluatoris  nostri  omnibus  hominibus ,  erudiens 
jtos,vt  abnegantes  impietatem, &  fecularia  deftderia  fobrie,  l 
i  cap^j,  4.  g,  mftessr  pie  viuamus  in  hoc ftculo. Et  poft  nonnulla' : 

Cum  autem  benignitas, &  humanitas  apparuit  Saluatoris 
noftri  Dei ,  non  ex  operibus  iuftitu  ,  qua  fecimus  nos  ,fed 
fecundum  fuam  mifericordiam  faluos  nos  fecit  per  !aua~ 
erum  regenerationis,  er  renouat tonis  Spiritus  fantti, quem 
effudit  in  nos  abunde  per  lefum  Chriftum  Saluatorenu 
noftrum ,  vt  iuftificati  gratia  ipfius  haredes  fimus  fecun¬ 
dum  (pem  vita  aterna.  Eam  ob  cauflant  apud  Lucam 
k^Luc*  pri-  cecinit  Zacharias  k :  Seruiarnus  illi  in  fanttitate,&  iufti- 
M  cor am  ipfo  omnibus  diebus  noftris.  A  c  propterea ,  ni 


per  vnius  obedientiam  iufti  cwftituentur  multi.  Et  ad 
Philippenfes  g, Chrifti obedientiam,idem  Apoftolus  g  cap.1.8. 
mirifice  commendat :  Humiliauit,  inquit ,  femetipfium, 
fattus  obediens  vfque  ad  mortem  ,  mortem  autem  crucis. 
Obedientire  porro  Chrifti  pretiofiflimi  languinis  ef- 
fufionem  externum  putant  cfle  teftimonium  ,  quas 
fanguinis  effufio  adnoftram  iuftificationem  totare- 
fertunltaeniminApoealypfifcribftloannes  ‘‘  :  Qui  h  cap.r.|. 
d  ilex  it  nos  ,  &  lauit  nos  d  peccatis  noftris  in  fangttine  fuo.  •  ad  Rom 
Et  Paulus  '  .Chriftus pro  nobis  mortuus  eft :  multo  igitur  j.9. 
rnag isf  nunc  iuftificati  in  (anguine  ipfius  falui  erimus  ab  k  cap.i.if. 
ira  per  ipfum.  Et  ad  Ephefios  k  :  Gratificam  nos  in  di-  ^  *d 
letto filio  fuo ,  in  quo  habemiss  redemptionem  per  fangui-.  \4.& 
nem  eius.  Denique  vbique  1  Paulus  iuftificationem  iC.ad  Hebr. 
noftram  languinis  Chrifti  effufioni  tribuit.  14. 

Verum  Oecumeniustam  obedientiam,  quam  ef-  XV. 
fufionem  languinis  cum  luperioribus  coniungit  ,vt 
eledionis  finem  magis  explicent,  quali  dicat  Petrus, 
fideles  fuifle  eledos ,  vt  Spiritus  fandi  opera  landi 
lint  ,  &  Deo  legiflatori  obtemperent ,  &  frudum  . 
afperlionis  languinis  Chrifti  percipiant.  Vtramque 
explanationem  recentiorcs  quidam  complcduntur. 

Ego  pofteriprem  fimpliciter  probo  :  tameffi  enim 
Grsce  dixit  Petrus,primum  quidem  i»  ayiasy.^,  de¬ 
inde  vevo  ,  ei 5  Cvauuhv  «yq  parTis/nov  eu^aiss ,  tamen 

hxc 


I 


2i  r 


Catholica*  Epift.  I.  Petri. 


h xc  ttia  finem  ,  {eu  obiedum  eledionis  explicant: 
propterea  enim  fideles  etedi  funt,  vt  iuftitia ,  Sc  fan- 
.ditate  percepta  diuinae  legi  obtemperent  ,  8c  fru¬ 
dum  effufionis  fanguinis  Chrifti ,  hoc  eft,  perfeue- 
ratiam,&  beatam, ac  immortalem  vitam  confequan- 
tur  :hoc  enim  ad  Romanos  indicare  vifus  eft  Pau- 
a  ad  Rom.  Ius  a, cum  vocationem,  iuftificationem,&  glorifica¬ 
ri0*  tionem ,  tanquam  pradeftinationis  effeda  recenfet. 

Omnia  autem  tanquam  ad  extremum  ad  beatorum 
vitam  referuntur ,  ad  4juam  Chriftus  Dominus  fuo 
nobis  fanguine  adyta  referauit  5  id  quod  idem 
b  ad  Hebr.  Apoftolus  Paulus  elegantiflime  declarat  b  :  Chriftus 
9.1 1,  autem ,  ait, affiftens  pontifex  futurorum  bonorum  per  am- 
plius,&  perfetlius  tabernaculum  non  manufatlum ,  id  eft, 
rnn  huius  creationis ,  neque  per  fanguinem  hircorum  ,  aut 
vitulorum  ,  Jed  per  proprium  fanguinem  introi  uit  femel  in  B 
SanEla  aterna  redemptione  inuenta.  Ad  hunc  igitur  fan¬ 
guinis  Chrifti  frudum  percipiendum  ait  Petrus  fuif- 
fe  fideles  eledos ,  &  interim  Hebraeos  ab  antiqua  fa- 
crificiorum  ratione,  8c  pecudum  fanguinis  effufione 
rcuocat ;  cum  quicquid  olim  in  eo  genere  lex  Mo- 
faica  praeciperet,  effufionem  fanguinis  Chrifti ,  quae 
humano  generi  falutem  attulir,eminus  indicaret. 

XVI.  Interim  autem  Trinitatis  myfterium  hoc  epiftolae 
initio  fubindicat  Petrusimeminit  enim  Patris, cui  tri¬ 
buit  eledionem,Spiritus  fandi, cui  fandificationem 
accomodatjdenique Filij, cuius  fingulare  beneficium 
commemorat,  quo  fuo  fanguine  vniuerfo  hominum 
generi  falutem  attulit, aclibertatem. Ita  indicat, quod 
magno  confenfu  Theologi  docent  in  fcholis ,  quic¬ 
quid  in  rebus  creatis, fiue  intra  natur?  fines,fiue  fiipra  C 
naturam  efficitur ,  tribus  diuinis  perfonis  aeque  effe 
commune,  cum  fint  omnes  eiufdem  naturae  ac  pote- 
ftatis  ex  aequo  participes.  Fuit  autem  hoc  myfterium 
initio  nafcentis  Ecdefiae  diligentiflime  eundis  fide¬ 
libus  proponendum ,  quod  eo  tanquam  folido  fun¬ 
damento  vniuerfa  fides  nitatur. 

XVII.  Neque  vero  temere  Petrus  Filij  perfonam  ab  hu¬ 
manae  naturae  conditione  indicat :  V  na  enim  eadem- 
que  opera,  &  Chrifto  eandem  cum  Patre, &  Spiritu 
fando  diuinitatem  aflerit,&  eius  beneficij  magnitu¬ 
dine  grauiffimis  verbis  extollit,  vt  fideles  intelligant 
nihil  efTe  tam  arduum,  ac  difficile  ,  quod  ob  Chrifti 
amorem  non>  fit  aequo  ,  ac  forti  animo  tolerandum. 
Quamobrcm  egregie  Auguftinus  in  eius  beneficij 
contemplatione  verfabaturipfe,fuoque  exemplo  id  D 

c  lib.medif.  eundis  fidelibus  fedulo  faciendum  monet c.  Deni- 
que  Petrus  filutationem  concludit  his  verbis :  Gratia 
vobis,&  pax  multiplicetur.  Quam  falutandi  rationem 
maxime  Apoftolicam  effe, alibi  non  femel  docui. 

XVII I.  Metito  autem  priori  loco  gratiam  nominat ,  quia 
fine  gratia, ad  veram, ac folidam  pacem  peruenire  ne¬ 
mo  poteft  i  Sc  quicquid  fupra  naturam  optandum, 
fperandumque  eft, gratiae  beneficio  impetratur.  Gra¬ 
tiam  meriti  fubfequitur  pax;  neque  fine  gratia  pax 
vera  confiftit :  non  enim  eft  pax  impiis,  quia  gratia 
deftituuntur.  Optat  autem  Petrus  gratiam  ,  Sc  pa¬ 
cem  multiplicarijhoc  eft, augeri, ac  perfici.  Atque  ita 
fuo  exemplo  docet,quid  nobis  ,  quid  item  proximis 
expetendum  videatur.  Gratia  enim  ante  omnia  im¬ 
ploranda  eft ,  quae  eunda  noftra  merita  antcuertit,  E 
quaeque  merendi  vim  ,  atque  adeo  merita  ipfa  largi¬ 
tur,  &verahi  pacem  conciliat.  Videtur  autem  ad 
hunc  locum  refpexifte  ludas,  qui  eodem  Graeco  ver¬ 
bo  ji&et»  ,  falutadonem  concludit.  Quo  loco 
vulgatus  interpres  Latine  dixit ,  adimpleatur,  hic 
eodem  omnino  fenfu  tranftulit ,  Multiplicetur.  Haec 
enim  vera  bona  funt,  quae  fimpliciter  atque  abfbldte 
a  Deo  peti  poliunt, cum  ad  animum  fpedcnt,eum- 
que  mirabiliter  ornent,ac  perficiant. atque  hadenus 
quidem  falutatio. 


.  3 .  BenediElus  Deus,  &  Pater.  Domini  ttoftri  Iefu  Chrifti, 
qui  fecudum  nufericordia  fua  magna  regenerauit  nos 
in  Jpe  vitta,  per  refunetiione  Iefu  Chrifti  ex  mortuis. 

Magnificum  eft  Epiftol?  exordium, eique  perfimi-  I.  ■ 

le,  quo  vius  eft  in  Epiftolaad  Ephefios  Paulus  Apo¬ 
ftolus  ’  \Benedtci ur ,n\(\u\i,Deus ,Cr  Pater  Domini  noftri  3  eap.r.  3. 
lefu{Chriffi,qui  benedixit  nos  in  omni  benedici  io  nefiritua- 
li  incoeleftibusin  Chrifto.  Eft  autem  genus  quOcida  gra¬ 
tiarum  adioriis, quo  magnopere  obledacur  Apofto- 
li:ea  enim  gratiaruadione  plenae  funt  Epiftoia’  Pauli: 

Sc  Petrus  in  prtefentia  Deum  benedicit,  HoC  dft,  eius 
beneficentia,  ac  liberalitatem  in  omne  genus  homi¬ 
num  laudibus  celebrat :  quo  veloti  facrificij  genere, 

Deus  Opt.Max.miru in  modum  obledatuf.Sic  enim 

ait  apud  Dauidem  b-:AT<>«  accipiam  de  'domo  tua  vitulos,  b.P/aQj.j. 

neq3  de  gregibus  tnis  hircos ,  Scc.  Immola  Dcofacriftcutm 

laudis, &  redde  sdltifttmo  vota  tua. -Et  alibi 1  iSa&rifteium  c  eod.  Pial. 

laudis  honorificabit  me.  Denique  a  :  Tibi  I acrificabb  ho-  13- 

ftiam  laudis.  d  Pfat.iif. 

Quamobrem  rede  Philo  Iudaeus  hoc  faerificium  *7’ j  j  ,  . 
laudis  gratiarum  adionis  Deo  grariflimum  effe 
affirmat  «.  Non  gaudet,  inquit,  Deusclnienis-bdumvi-  elib;'devi&. 
llimis , cum  fit  cunfhrumreru  Dominus , nec vilius  indigeat,  offerer.  non 
rnauult  pias  mcntes,<&  viros  fanclttatu  meditatores, k  'qui-  a 

bus  propana, pulte fque  viUjfimas,  vt grahffma  munera  li¬ 
benter  accipit  •,  immo  etiam  ft  nil  afferant ,  ipfos  comple-  -  •  '  ‘  -; 
Elitur  abfolutos  in  omni  virtutum  genere  pro  victimis  opi¬ 
mis  ,  adducentes  hymnos  in  Seruatorem  futm  ,  ac  benefd- 
Elo>  em  pariim  vocales,  partim  abfque  ore  linguaque.  conce¬ 
ptos  in  animo ,  er ftc  quoque  penetrantes  ad  Deum ,  cfttan- 
tumuis  non  fentiantur  humanis  auribus.  Et  plura  dein¬ 
ceps  comparans  facrificium  laudis  altari  thymiama¬ 
tis  ,  quod  altari  holocauftorum  multo  erat  augu- 
ftius.  Sexcentis  aiuein  locis  hortatur  Propheta  ad 
diuinas  laudes  celebrandas,  &  gratiarum  adionem 
inprimis  commendat f  .Benedicam ,  inquit- ,  Dominum  f  pral-3 3*  in 
in  omni  tempore  .femper  laus  eius  in  ore  meo.  Er  mox:  Pnnc* 
Magnificate  Dominum  m.  cum,  &  exaltemus  nome  cius  n 
idipfum.Rut(usg:Benedic anima  mea  Domino, &  omnia,  S  Pfalv  i®t. 
qua  intra  me  funt.,  nomini  fantlo  eius.  Benedic  anima  l' 
mea  Domino  ,  &  noli  obliuifci  omnes  retributiones  eius. 

Et  merito  iufti  Dei  laudes  frequentant :  cfim  enim  I  I I. 
fint  ciues  Sandorum  ,  Sc  domeftici  Dei,  beatas  illas 
■  mentes ,  &  coeleftis  patria:  incolas  imitantur ,  qui  in 
omnem  aeternitatem  diuinas  laudes  celebrant.  Se¬ 
raphim  enim  apud  Ifaiam  h,  Sc  quatuor  animalia  b  «p.6.3. 
apud  Ioannem  in  Apocalypfi  i  clamare  dicuntur:  «  cap.  4.  s. 

5  an  cius ,  S  ancius ,  Sanflus ,  ‘Dominus  Deus.  Et  apud 
eundem  Ioannem  k  :  Viginti  quatuor  feniores prociden-  k  Ibid.  10. 
tes  ante  /edentem  in  throno  ,  adorabant  viuentem  in  fa¬ 
cula  ftculorum  ,  <&  mittebant,  coronas  fuas  ante  thro¬ 
num  dicentes  ,  Dignus  es ,  Domine  Deus  nojler .  accipe¬ 
re  gloriam ,  Ct honorem  ,  &  virtutem.  Et  id  genus  -alia 

paflim  in  Apocalypfi  leguntur.  Quocirca  olim 
in  veteri  Teftamento  plurima  leguntur  virorum  ac 
foeminarum  Cantica  diuinis  laudibus  referta!  Quin 
etiam,  nonnulli  omnia  creata  ad  Deum  laudandum 
miris  modis‘prouocant.Ita  Dauid1 :  Laudate  eumfol,  1  Pial.  «4». 

6  luna :  laudate  eum  omnes  ftelU  ,  &  lumen  ;  &  multa  5- 
deinceps  in  eandem  fenretiam, Canticum  vero  trium 
puerorum  apud  Danielem  m  abeatis  mentibus  or di-  m  cap.  5. 
tur,&  eunda  creata,  etiam  minutiflxma  quaeque  ad 

Dei  laudes  celebrandas  prouocat.Quo  magis  abomi¬ 
nandi,  ac  deteftandi  funt  perditifiimi  nonullfinorta- 
liu,qui  ore  fcelefto, atque  impuro,in  Dcii  probra,  St 
maledida  coniicere  no  verentur.  Quato  laudabilius 
Polycarpus  martyr  Procofuli  fuadeti,vtiuraret  fortu¬ 
na  Caelaris, Sc  in  Chriftu  conuitia  iadarer,refpodifle 
fertur  11 :  OEloginta,&  fex  annis  feruio  ei,&  nihil  me  Uftt  n  Euleb-Hf. 
vnqtid.  Cjua  igitur cofcientia  maledicere, & blafphemarem  1  s 


IV, 


a  ad  Tit.j.j. 


b  ad  Ga!a.£. 
ij.  ad  Ephef. 
4.14  ad  Co- 
lof.3.10. 

,c  r.ad  Cor. 
if-4? 
d  I,  ad  Cor. 
lj.ri. 
e  ad  Philip. 
***• 
p;  V. 


f  cap.u.jj 


g  cap.j.nr, 

VI, 


h  Pfal.jo.r 


i  ad  Ephef. 
»-7- 

k  «wp.i.4. 


VII. 


212 

Regem  meum, qui  faluiem  mihi  dediti  Nec  minori  laude 
digni  funt  innumerabiles  Martyres ,  qui  acerbiffima 
quaeque  fupplicia  perferre  maluerant,  quam  Cbtifti 
nomen, vel  folo  verbo  violare. 

Cur  autem  Deo  benedicat,  eique  gratias  agat,  ra¬ 
tionem  continuo  affert ,  dum  ait ,  Qui  fecundum  mi¬ 
fericordiam  futim  magnam  regenetauit  nos  in  freni  viuam. 
Diuina  beneficia  poftulant  gratiarum  a£tionis  ,& 
laudis  facrificium.  Recenlet  autem  in  pratentia  Pe¬ 
trus  primarium  beneficium  ,  quo  vi  baptifmi  dentio 
quodammodo  gcniti,& renouati  fumus. Ita  enim  lo¬ 
quitur  Paulus  *  j  Secundum  fuam  mifericordiam  faluos 
nos  fecit  per  lauacrum  regenerationis,  &  renouationis  Spi¬ 
ritus  fanfli.  Alibi  vero  frequenter  nouum  hominem, 
&  nouam  creaturam  nominat  b.  Induimus  enim,vt 
idem  Paulus  c  ait,  imaginem  cceleftis  hominis, id  eft, 
Chrifti,&fpem  concipimusinnouandi  etiam  corpo¬ 
ra  ,  qux  vt  in  Adam  moriuntur, it  a  in  Chrifio l'  viu  frica¬ 
buntur  ,  qui  reformabit  e  corpus  humilitatis  noffra  confi¬ 
guratum  corpori  claritatis  (ita.  Huius  autem  tam  fingu- 
laris  benefici)  vnica  comemoratur  caulla  diuina  mi- 
tericordia,quxomnja  merita  noftra  anteuertit 

Cur  enim  nos  potius  ,  quam  tam  multos  alios  ad 
fidem, &  veram religionem  vocarit,  8c  baptifmo  lu- 
ftrarit,vtfexccntis  locis  docet  Auguftinus, fi  diuinam 
mifericordiam,  &  beneuolctiam  excipias,caufla  nul¬ 
la  afferri  poteft.  Hoc  apud  Matthaeum  f  iigmficauic 
Chriftus  Dominus,cum  Deum  Patrem  his  verbis  al¬ 
loquitur:  Confiteor  tibi  Pater  Domine  cceh,&  terra ,  quia 
abfcondisii  hac  a  fapientibus,  &  prudentibus, &  reuelaffi 
ca  fHruulis.  ha  Pater ,  quoniam  fic  fuit  placitum  ante  te. 
Et  Paulus  egregius  ,  vt  loquitur  Auguftinus  ,  gratias 
prxdicator  ,  vbique  falutem  noftram  diuinx  gratix 
acceptam  referendam  docet  Petrus  autem  eam  mife- 
ricordix  magnitudini  tribuit, Secundum,  inquit,  mi/e- 
ricordiam  fuam  magnam. Nam  fi  fpedtetur  beneficij  di¬ 
gnitas^  excellentia, nihil  maius  concipi  potelfipro- 
ptio  namque  Filio  non  pepercit ,  fed  pro  nobis  om¬ 
nibus  tradidit  illum.  Ac  pioptere^  Chriftus  apud 
Ioannera  i, Sic  enim  ,  ait,  Deus  dtlexit  mundum ,  vt  Fi¬ 
lium  fuum  vnigenitum  daret,  vt  omnis, qui  credit  in  ipfum, 
non  pereat, fed  habeat  vitam  aternam. 

Quin  etiam  Ci  fpe&entur  ij ,  quibus  hoc  benefi¬ 
cium  tribuitur ,  mirum  in  modum  mitericordix  ma¬ 
gnitudo  amplificatur, &  extollitur,  quod  non  modo 
indignos  recreat,fed  etiam  fempiternis  fuppliciis  pro¬ 
pter  ipforum  flagitia  merito  cruciandos  :  vniuerfum 
enim  genus  hominum  primi  parentis  vitio  originaria 
labe  infe&um  Deo  erat  exofum,  &  in  omnia  teelera, 
atque  flagitia  diuinx  gratix  prxfidio  defhtutum ,  Hc 
dxmonis  arte  delufumin  dies  magis  ruebat.  Hanc 
olim  mitericordix  magnitudinem  enixe  poft  lapfum 
flagitabat  Dauid,cum  diceret  ]':Mfrerere  mei  Deus  fe¬ 
cundum  mannam  mifericordiam  tuam.gr  fecundum  mul¬ 
titudinem  miferationum  tuarum  dele  iniquitatem  meam. 
Eandem  vero  magnificcciflimis  verbis  deferibit  Pau¬ 
lus  '  ,qui  gratix  diuitias  appellat: [n  que,  inquit  ,habe- 
mus  redemptionem, per  fangtiinern  eius,rernijfionem  pecca¬ 
torum  fecundum  diuitias  gratia  eius.  Et  aliquanto  poft  k : 
Deus  aut  em,  qui  diues  eft  in  mifericordia  propter  nimiam. 
caritatem  fua,qua  dilexit  nos ,  gr  cum  effemus  mortui  pec¬ 
catis,  conuiuificauit  nos  in  Cbnfro  (cuius gratia  effis faluati) 
gr  conrefufcuautt,gr  confedere  fecit  in  coeleflibus,vt  offen¬ 
deret  in  faculis  fuperuenientibus  abundantes  diuitias  gra¬ 
tia  fuatn  bonitate  fuper  nos  in  Chrifio  hfu.  Vt  autem 
merita  noftra  excludat,mox  fubdit:  Gratia  enim  effis 
faluati  per  fidem, &  hoc  non  ex  vobistDei  enim  donum  e  fi-, 
non  ex  operibus, ne  quis  glorietur :  ipfius  enim  fumus  faclu- 
ra,creati  in  Chriflo  'e fu  in  operibus  bonis,  qua  praparauit 
Deus,vt  in  illis  ambulemus. 

Non  potuit,  meo  iudicio, diuinam  mifericordiam 


Explanatio  Cap.  I. 


A  &  beneficentiam  magis  exaggerare  :  primum  enim 
ait, Deum  e  fle  in  mifericordia  diuirem.quafi  dicat  in¬ 
finita  mifericordia  prxditum,quia  cum  iit  Deus  per 
•ie  infinitus,nccefle  pft  ea  omnia, quf  nos  in  Deo  con¬ 
cipimus  ,  &  noftris  cogitationibus  diftinguimus  ,  8c 
quodammodo  numeramus  ,  idem  plane,  efie  cum 
Deo,eandemque  contrahere  infinitatem.  Addit  ni¬ 
miam  efie  caritatem  Dei, qua  dilexit  npsanagna  enim 
cavitas  eft, fi  quis  diligentem  fe  diligat, eique  in  amo¬ 
re  paria  referar :  at  longe  raa jpr ,  fi  .alienum  beneuo- 
lentia  quifpiam  piofequatur,cum  tam  e  ab  eo  ne  co- 
gnofeatur  quidem, maxima  vero  caritas  cenfen da  eft 
illa,qux  inimico  benefacit. 

Omnem  pene  modum  Clnifti  caritasexccdit,qui, 
cum  inimici  eflemus  ,  8c  plurimis  fcelerum  maculis 
B  cooperti,  impuro  daemoni  ieruitute  feruiremus,.pro 
ea, qua  nos  caritate  comple&ebatur ,  fanguinem,  vi¬ 
tamque,  profudit, &c  fiagitiis  omnibus  expiatos,ccele- 
ftium,ac  fuorum  diuinorum  bonorum  voluit  efie 
participes, &  regni  fui  immortalis,  ac  feinpiterni  fo- 
cios.Prxtcrea abundares  diuitiasgratixnominac.  In¬ 
numerabilia  propemodum  bona  compledlens ,  qux 
ab  vno  Chrifio  tanquam  vberrimo  fonte  in  omnes 
homines  redundarut.Ad  hxc  merita  noftra  excludir, 
dum  ait,  Et  hoc  no  ex  vobis,  gr no  ex  operibus.  Vnde  mu- 
nificetia,&:  liberalitas  magnopere  augetur.Poftremd 
ipfas  etiam  ftudiofas,&  laudabiles  a<ftiones  inter  Dei 
munera  recenter,  vtquicquid  fumus,  poffumus,  agi¬ 
mus  ,  amftori  Deo  tribuendum  fit ,  vcqui  gloriatur, 
non  nifi  in  Domino  glorietur . 

C  Hxc  porro  mifericordia  Dei  sque  magna  eft  ,  vc 
Dens  ipfe,  vt  no  immerito  dixerit  Bernardus a,  no  ar¬ 
ctari  numero, non  claudi  fine,  nullas  omnino  habere  metas. 
Nam  ante  omne  xternitate  diuina  prxdeftinatione 
emicuit,vt  non  immerito  dixerit  Dauid  b :  Qucma  m 
aternii  mifericordia  eius.Et  Angelis  quidc  bonis  gratia, 
&  perteuerancia  iam  inde  ab  eoru  procreatione  con- 
cefilt,&  plurimis  mortaliu  innumerabilia  in  dies  be¬ 
neficia  largitur ,  vc  iure  optimo  alicubi  fcripferit  Au¬ 
guftinus  c  :Totit  quicquid  fum,Domme  de  mifericordia  tua 
efi.Pt  enim  effcm.qwd  fecis F 't  effem.qui  te  inuocarem  quid 
egi? Quia  ergo  nemo  te  in  mifericordia  largior,  a  quo  accepi 
vt  effcm.abillo  accepi, vt  bonu :  ejfem.Deus  meus  mifericcr- 
^werf.Singularis.plane  mifericordia  peccate  tolerat, 
vt  refipifcat,expe<ftat,vel  potius  excitat,  &  mira  qua- 
D  dam  fuauitare, atque  efficacitate  ad  poenitentiam  ad¬ 
ducit, nulluque  eft  tam  immane  facinus, tamque  exc- 
crabile  fcelus,  quod  nequeat  diuina  mifericordia 
aboleri. Quamobrem  no  minus  pie, quam  fcice  dixit 
Bernardus  J  \Maior  e  fi, ait  Cain  c, iniquitas  mea, quam  vt 
venia  mercar.  Abfit,abfit, maior  efi  Det pietas,  qu.irn  qua- 
uu  iniquitas. Reuera  benignus,  &  mifericors  efifruauis ,(jr 
mitis  efi.copiofi  mifericordia, praffabilis  fuper  malitia, mul¬ 
tus  ad  ignoficendum.  Mfrerationes  eius  fuper  omnia  opera 
eius. Recle  non  pater  iudictoru,vel  vltionu  dkitur, fed  pater 
mfrencordiaru,qu'od  miferendi  caufam,  er  originem  fumat 
ex  proprio .  indicandi ,  vel  vlcifcendi  ex  noflro.  Plura  in 
eandem  fententiam  feribit  Auguftinus  f. 

Neque  vero  his  finibus  cotenta  diuina  mifericordia 
ad  ima  eriainferorulocaperuadit,&:prifcos,c  iimbo 
E  Patru,quonda  eripuit, plurimos  e  purgatorio  in  dies 
ad  coelefte  beatirudinc  euocat,&  ipfbs  enatempitef- 
nis fuppliciis additftos  citra codignum  ple<ffit,&cru- 
ciaqbeatosdeniq;  vitra condignucoeleftibusfuis  bo¬ 
nis  explet,  vt  merito  dixerit  Dauid  - ,  Mifericordia  eius 
vfifeadcoelos.gr  mifericordia  Domini  plena  eft  terra.  Huc 
accedit,quod  hxc  diuina  mifericordia  nulla  vnquS  fui 
effufione,  nulla  co  nunicatione  vel  exhauriri, vel  mi¬ 
nui  vlla  ex  parte;nulla  denique hominu  irtiprobitate 
fuperari,aut  retudi  poteft.Quamobie  icftc  Ai)^uft.h 
O  bone  Iefu,eifi  ego  admifi.vnde  me  damnare  potes, tu  non 


VIII. 


IX. 

a  Serm.  11, 
in  Cantic. 

b  Pf.ijj.i, 


c  Conc.iia 
Pi.jS. 


d  Serra.  j«, 
in  Cane, 
e  Gcn.4.1). 


f  Iib.de  con- 
tri.cor.c.y.S 
lib.  raedit. 
c.jj. 


X. 


$  Pfal.j:.s 


h  lib.medit- 
c.jj. 


Catholica?  Epift.  I.  Petri.  213 

ififti  vnde  faluart  foles.  Si caftitatem  meam  mihiade-  A  Scholis  docent  Theologi, Chtifti  potiflimum  aucto- 

_ -  ('rwiCrioyiti /d  VYIP-  vifQft*  r>IVl  r* rv»  '  1  i-innom  ia  ii-aC/mV  V  . — 


XI. 


mi, non  mifericordiam  tuam  peremi.  Confcientia  mea  me¬ 
retur  damnationem ,  &  poenitentia  non  fufficit  adfatisfa- 
Bionem :  fed  certum  eft ,  quod  mifericordia  tua  fuperat 
omnem  offenfionem. 

Quid  igitur  hxc  magna  mifericordia  prajftitit  no¬ 
bis  ?  regenerauit, inquit, nos  in  fpem  viuam.  Cum  enim, 
vt  ait  Beda ,  humana  natura  labes  cunBos  ad  interitum 
procrearet ,  diuina  nos  mifericordia  rtcreauit  ad  vitam, 
quam  vt  ait  Petrus,  fpei  viuentis  beneficio ,  nunc  certo  ex¬ 
pellamus, eam  fuo  tempore, ni  fi  per  hos  fieterit ,  re  ipfa  per- 
,  cepturi.  Quocirca  Apoftolus  fpem  viuam  nominat, 

quafi  dicat  non  inanem, aut  fallacem,  fed  folidam,ac 
a  ad  Rom.  flabili  fundamento  nixam ,  quae,  vt  ait  Paulus a ,  non 
*  confundit ,  fed  certum  exitum  confequitur.  Curau- 


ritate  nixi,cee.'i  ianuam  pa tefa ci r, &:  /em pi  terna  bona 
perfeuerantibus  certiffime  pollicetur. 

Addit, Per  refurreclionem  lefu  Chrifii  ex  mortuis:  ta-  XIV» 
metfi  enim  Chrifii  meritum  in  acerbi  (limis  cruciati¬ 
bus  ,  fxuiilimaque  eius  morte  continetur ,  nonnihil 
tamen  reliurcdioni  tribuitur  ,  quod  illa  omnem 
quodammodo.  Chrifii  dodrinam  obfignanr,& fpem 
noflram  confirmari: :  nam  alioqui,  vt  ait  Dauid 
Qua  vt  il itas  in  fangu  i  ne  meo,  dum  defcendo  in  corruptio- . 
nem  ?  Et  in  eandem  fententiam  Paulus  b:  Si  Chriftus  b  i-adCor. 
non  refurnxit,  inanis  eft  ergo  pradicatiatoeflra ,  inanis  eft1^'1*' 

& ftdesveftra.pl  aliquanto  ppft  ‘\Oubd  ft  Chriftus.non  c  vethj. 
refitrrexit ,  vana  efi  fides  veftra  :  adhuc  enim  eftis  in  pec¬ 
catis  veftris.  Alibi  d  vero  traditum  ait  Chriilum  pro-  d  ad  Rom. 4 


tem  fpem  viuam  appellet ,  fi  quis  forte  feifeitetur,  B  pter  delitla  nofira  ,  &  refurrexifie  propter  iufiificationem  25‘ 

1  n-  ■  .  ;J _ _ fn~JXn{r~.  D~-  _  .-M,'  /~L. .:cl: _ _n'  '  .  '  I _ 


equidem  exiftimarim ,  idem  omnino  fpedafle  Pe- 
tca.i.io.16  trum>qUOCl  in  fua  canonica  lacobum  b;  qui  cum  di¬ 
cat  fidem  abfque  operibus  mortuam  efTe,  eam  indi¬ 
cat  fidem  efle  viuentem,  quae  cum  caritate,  &  hone- 
flis  adionibus  coniungitut:  Nam  aliter  Petrus  fpem 
viuam  appellauit  eam  ,  qua;  caritatem  habet  anne- 
c  cap.8.i  ■( ,  xam,de  qua  Paulus  ad  Romanos  c.  Spe  enim  falui fh- 
Sli fumus :  nam  alioqui  fi  a  caritate  feiungatur,  inanis 
cfl ,  Sc  vitiofa  confidentia ,  fi  temere  fibi  beatam  vi¬ 
tam  ,  qua;  debetur  iuftis,  fine  gratia ,  &  caritate  pol¬ 
liceatur. 

XII.  Merito  autem  fpem  viuam  appellat  Petrus  :  cum 
enim  denuo  geniti  fimus,  filiorum  adoptionem  affe- 
quimur ,  iureque  optimo  ad  hxrcditatem  vocamur. 


noftram.  Nam  Chrifii  mors  noftrorum  quodammo¬ 
do  fcclerum  extindionem  fignificat.  Quo  modo  lo¬ 
quitur  Paulus  Quicunque  baptizari  fumus  in  Chrifto '  ®-om* 

de  fu ,  in  morte  ipfius  baptizari  fumus :  confepulti  enim  fu-  3  * 
mus  cum  illo  per  baptifmum  in  mortem.  Eius  vero  re- 
furredio  noftram  iufiificationem  Infixum:  Subdit 
autem  eodem  loco  Paulus ,  vt  quomodo  Chriftus  furre- 
xit  d  mortuis  per  gloriam  SP atru  ,ita  &  nos  in  nouitate 
vita  ambulemus :  fi  enim  complantari  faBi  furnm  firitulk-  4 
tudini  mortis  eius  ,fimul  &  refurreBionis  erimus.  Siqui¬ 
dem  Chrifii  refurredio  vinum  qnoddam_  exemplar 
fuit  noftrx  refurredionis  ,  vt  quod  egregie  obferua- 
uit  Paulus  f  .  Sicut  per  hominem  mors  •,  er  per  hominem. ^  f  1.  ad  Cor, 
refurredio  mortuorum ,  &  ficut  in  Adam  omnes  moriun-  IS-1  <• 


Ambigunt  autem  hoc  loco  nonnulli,habitumne,vel  (3  tur,ita  er  in  Chrifto  omnes  viuificabuntur. 
adionem  fpei  indicare  velit,  an  vero  id ,  quod  fpera-  Itaque  Chrifii  refurredio  mirum  in  modum  fpem 


d  capa.3. 


XIII. 

c  lib. 
deterius  po¬ 


mus  :  hoc  enim  pofteriori  modo  loquitur  Paulus, 
cum  ad  Titum  feribit d  :  ExpeBantes  beatam  (pem  ,  er 
aduentum  ftoria magni  Dei.  Sed,  ni  fallor ,  fpei  habi- 
tum,&  adionem  intelligitmam  de  hxreditate,quam 
fperamus,mox  plura  dicet:  vocat  enim  illam  haredi- 
tatem  incorruptibilem,  &  incontaminatam ,  cjr  immmef- 
cibilem.  certe  enim  in  bapcifmo  ,  qui  rite  eo  Sacra¬ 
mento  luftrantur,. fidem,  fpem, Se  caritatem, extera- 
que  fupernaturalia  boaa  percipiunt ,  qux  hominis 
iuftificationem  comitantur :  quemadmodum  autem 
fides  mentem ,  atque  intclligentiam  Deo  fubiicit ,  8c 
caritas  diuinum  in  nobis  amorem  excitat,  8e  inflam¬ 
mat  ;  ita  fpes  cceleftium  ,  diuinorumque  bonorum 
appetitionem  perficit, atque  abfoluit. 

Sapienter  enim  fcripfxt  alicubi  Philo  c:  Quid  enim 
homini  magis  poteft  efte  proprium, quam  fpes,&  expeBatio 
ifidia-  poftlftonis  bonorum  accipiendorum  k  folo  munificent ifthno^ 
tur.  Deo  ?  Qupd  genui  folum,fi  vera  fateri  volumus ,  proprie 

hominum  eft,tanquam  hi  qui  non  fperant  in  Deum-,,  extra 
f  In  lib.  de  naturam  rationalem  cepfeaniw' .  Idem  vero  alibi  h  San- 
Abrahamo.  ^  laudabiles  efi,  qui  bene  f  per  at, ficut  e  di- 

uerfo  prophanus,  &  vituperabilis , qm  noru  fperat.  Dixe¬ 
rat  autem  paulo  ante :  Quemadmodum  Homerus  infi- 
gni  quadam  ratione  dicitur  Poeta ,  ita  hominem  bene  fpe- 
rantem  hominis  nomine  maxime  dignum  cjfe.  ,  quippe  fe- 
cretwtt  ab  irrnobili  vulgo, &  ta  appellatione  indigno .  Iam 
Petrus  noti  quamlibet  fpem ,  fed  fpem  viuam  fideli¬ 
bus  tribuit,  quam  poffis  etiam  certam  ,  ac  minime 
dubiam  interpretati ,  vt  figmficet  eos ,  qui  extra  Ca¬ 
tholicam  fidem  vitam  degunt, fperare  quidem  vitam 
beatam, fed  inani, &  fallaci  fpe  :  Vere  namque  dixit 
g  cap.3. 3.  Chriftus  apud  loannexn  §:  Nifi  quis  renatus  fuerit  de- 
“  .  nuo,  non  poteft  videre  regnum  Dei.  Et  mox  h :  Nifi  quis 

renatus  fuerit  ex  aqua,&  Spiritu  fanBo,  non  potet}  introi¬ 
re  in  regnum  Da.  Omnes  quippe  ,  vt  ait  Paulus  1 , 
natura  nafcimur  fili)  ira ,  &  originaria  labe  inquinati, 
&  eam  ob  cauflam  fempiternx  morti  obnoxij.quam-i 
obrem  eundis  hxc  noua  regeneratio  neceflaria  eft, 
vnde  hxc  fpes  viua  exiftit.  Baptifmus  enim,  vt  in 


XV. 


t  ad  Epbef. 


noftram  roborat, &  confirmat, qui  perfimilem  refur¬ 
redionis  gloriam  expedamus,  cum  ad  Philippenfes 
feribat  Paulus  S :  Nofira  autem  conuerfatio  in  cedis  efi,  g  cap.j.10,' 
vnde  etiam  Saluatorem  expeBamus  Dominum  noftruiru 
/efutiL,  Chriftum,qui  reformabit  corpus  humilitatis  nofira 
configuratum  corpori  claritatis  fua.  Hanc  fpem  conce¬ 
perat  animo  fandi flimus,  ac  patientiffimus  Iob,  qui 
ira  alicubi  loquitur  h:  Scio  enim,  quod  redemptor  meus  h  cap.ij.z  j. 
viuit,rir  in  nouijfirno  die  de  terra  furrctlurus  [nm,&  rttr- 
fttm  circumdabor  pelle  mea,&  in  carne  mea  videbo  Deum 
meum, quem  vifurus  fum  ego  ipfe  ,  &  ociili  mei  cons  feBu- 
ri  funt,  &  non  alius ,  repofita  eft  hac  fpes  mea  in  finu  meo. 
Eodemque  modo  fpem  fuam  prxdicat  Dauid  i :  >  pOio. 

D  Qiiontam ,  ait ,  tu  Domine  fingulariter  in  fpe  confiituifti 

me.  Et  alibi  k :  /„  te  ‘Domine  fperaui,  no rz.  Confundar  in  K  pQ°-i« 
aternum. 

Quocirca  vere  dixit  Bernardus  1 :  Nos  in  [pe  vim-  XVI. 
re,  er  in  expeBationc  immortalium  bonorum. qui  alibi 111 : 1  Serm-  7-in 
Propter  te ,  ait ,  Domine ,  omnia  detrimentum  feci ,  &  vt  j 

ftercora  arbitror, quoniam  tu  es  Domine  fpes  mea.  Si  mihi  euinJ.pfal, 
pramia  promittuntur  ,per  te  certe  obtinenda  fpsrabo,  fi  in- 
furgant  aduersummopr alia, fi  fauiat,  mundus  ,  fi  fremat 
malignus  ,fi  caro  ipfa  aduersus  fpiritum  concupifcat ,  ego 
m  te  fperabo.  Pratendat  alter  meritum  ,  fusiinere  fe  ia- 
Bet  pondus  diei ,  &  aftus ,  ieiunare  bis  in  Sabbato  dicat, 
non  fe  effe  ficut  cateros  hominum  florietur ,  mihi  adharere 
Deo  bonum  eft, ponere  in  Domino  fpem  meam.  V\ f  quid  fi 
hac  fapimus,vt  quid  cunelam ur,  abticcrc  fpes  miferas,  in - 
^  utiles ,  fedutlorias,  er  huic  tam  folida ,  tam  perfeBa  ,  tam 
beata  fpei  tota  deuot  ione  animi  ,  toto  femore  fpiritus  in- 
harere i 

4.  In  hareditatem  incorruptibilem  ,  er  incontaminatam, 

&  immarcefcibilem,conferuatam  in  ccelis  in  vobis.] 

Quidpotiftxraum  fperandum  nobis  fir,qiiique  fit  E 
primarius  lpei  noftrx  finis,his  non  multis  verbis  elc- 
gantiffime  explicat :  Vt  enim  ait  Oecumenius ,  fpe- 
randa  nobis  eft  haredttas  incorruptibilis  ,  er  immaculata. 

AjJpofite 


114 


Explanatio  Cap.  I. 


'  Appofitc  aurem  haereditatem  nominat ,  cum  paulo  A 
ante  dixerit, fdiiTc  nos  denuo  genitos, &  ad  filiorum 
adoptionem  vocatos.  Rede  autem  argumentatm 
taJ  Rom.8,  Paulus  a  ,  Si  mitem  fili]  ,  &  haredess  haredes  quidem 
1 7-  Dei,cohxredes  autem  Chrifti.  Et  alibi  b".  Secundum  fuam 

b  ad  Tuum  m^ncordum  „osfccit  per  lauacntm  regenerat, o- 

3 ' T'  rw  ,  &  rtnouMvonU  Spiritui  fandi ,  quem  effudn  in  nos 

abunde  per  Iefum  Chrifium  Saluatoremnoflrum  ,vt  tu- 
flificati  gratia  ipflus  ,  haredes  fimus  fecundum  fpem  vita 
c  Serm.  1 9.  sterni  Scite  vero,atque  argute  Auguftinus  c  , Deum , 
is  temp.  ait,  fore  iuftorum  hxreditatem  ,  &  contra  iuftos  heredita¬ 

tem  Dei.  VneCm ,  ait ,  cum  fandis  Angeli*  duitatem 
habebimus,  '*  Domino  poJfdebimurMreditas  cius  erimus, 
<Jpf.  15.  &  ipfe  hareditas  noflra erit ,  quoniam  ei  modo  dicimus d, 

e  pf  i-8.  Dominus  pars  hareditatis  mea :  &  de  nobu  dictum  eft  e , 

Poftula  a  ?ne,dr  dabo  tibi  gentes  hareditatem  tuam.  Por-  B 
f  In  pr.149.  ro  hatreditas  noftra  Deus  eft, quae, vt  ait  Auguftinus  f. 
Non  minuitur  copia  poffefloncrn ,  non  fit  angustior  mme- 
rofitate  coharcdum  ,fed  tanta  efi  multis ,  quanta  paucis, 
tanta fingulis,  quanta  omnibus ,  cum  in  creata  hareditate 
longe  aliud  euemat. 

1 1.  Quin  etiam  humana  haereditas  nonnifi  mortuo 
patre  adiri  poteft  a  filiis,  nos  autem,  vt  idem  Augu- 
g  Serm.ij.de  ftinus  ait  g ,  Sic  fumus  haredes  Dei ,  vt  Deus  ipfe  fit  ha- 
verb.Apoft.  reditas  nofira .  quamobrem  alibi  E :  Fide ,  inquit ,  ne 
h  Inpf.13^.  per^M  coele fle  patrimonium ,  ne  amittas  Chrifium  cohere¬ 
dem  ,  quia  vidurus  es  in  aternum  cum  eo  ,  qui  te  fecit  he¬ 
redem  :  non  enim  talis  te  fecit  haredem  ,  cui  mortuo  fucce - 
das  ,fed  cum  quo  in  suernum  viuas .  Hanc  fane  haere- 
ditatem  alij  quidem  folo  adoptionis  iure  aflequen- 
tnr ,  cuiufmodi  funt  infantes  ,  qui  baptifmo  expiati,  C 
fubito  euolant  in  coelum,  quibus  vnius  Chrifti  me¬ 
rita  fuffragantur :  alij  vero  ad  ius  adoptionis  propria 
merita  addunt,&  immortalem  illam  haereditatem  fic 
prorfus  adeunt ,  vt  eam  fibi  quafi  laborum  fuorum 
praemium,  ac  mercedcm  flagitent. 

I I I.  Quo  fit ,  vt  illa  ipfa  haereditas  corona  iuftitiar  a 
?adTim.4.8  pau]Q  Apoftolo  '  nuncupetur.  In  reliquo,  inquit,  re- 

pofita  eft  mihi  corona  iuftitu  ,  quam  mddet  mihi  Domi¬ 
nus  in  illa  die  ,  iufius  index  ,  non  folum  autem  mihi ,  fed 
&  iis ,  qui  diligunt  aduentnm  eius.  Ne  quis  forte  fpe- 
ciofo  haereditatis  nomine  deceptus,  torpenti  fibi, at¬ 
que  otiofo  caelcftem  beatitudinem  debcri,ftulte,at- 
que  impie  credat  ,  cum  aperte  Chriftus  Dominus 
ic  cap.17.i7.  apud  Matthaeum  dixerit  k  ,  Si  vis  ad  vitam  ingredi,  ^ 
ferua  mandata  j  Sc  ftudio  ,  ac  labore  noftro  immorta¬ 
lis  illa  beatorum  vita  comparanda  fit.  Vere  enim 
1  i.ad  Tim.  fcripfit  Apoftolus  Paulus  1 :  Non  coronatur ,  nifi  qui 
M-  legitime  certaurrit.  Hanc  itaque  haereditatem  fpes  vi  - 

ua,de  qua  hoc  loco  Penus,  certiflime  expediat,  per- 
fuadetque  omnia  quamuis  dura,&  afpera  forti  con- 
ftantique  animo  toleranda,  cum,vt  ait  Apoftolus 
m  ad  Rom.  Paulus  m.  Non  fint  condigna  paffiones  huius  temporis 
8' l8,  ad  futuram  gloriam,  qua  reuelabitur  in  nobis.  Et  alibi  n: 

n  i.a4  or.  ^  ^  tn  prAfentl efl,  momentaneum  ,  &  leue  tri¬ 

bulationis  noflra  ftipra  modum  in  fublimitate  aternum 
gloria  pondus  operatur  in  nobis,  non  contemplantibus  no¬ 
bis  ,  qua  videntur ,  fed  qua  non_,  videntur :  qua  enim  vi¬ 
dentur,  temporalia  fiunt ,  qua  autetiu  non  videntur,  ater-  E 
na  funt. 

IV.  Hanc  coeleftem  haereditatem  miris  laudibus  ex¬ 
tollit  ,  Sr^mmum  quidem  vocat  eam  incorruptibi¬ 
lem  ^Craece  avd-apfcr ;  quam  vocem  alij  immortalem 
interpretantur  ;  cum  tamen  aliquid  amplius  fignifi- 
cet,hoc  eft,  nulli  viciflitudini,  aut  permutationi  ob¬ 
noxiam, cum  femper  fit  eadem,  8c  fui  limilis,  immu- 

o  cap  ij.8.  tabilis,ac  fempiterna.De  illa  namque  feribir  Ifaias0, 
Pracipitabit  mortem  m  fempiternum,  &  auferet  Dominus 
Deus  lacrymam  ab  omni  facie.  Et  planius  Ioanncs  p: 

17.  11.4.  ^bfierget  Deus  omnem  lacrymam  ab  oculis  eorum  ,  d? 

mors  vitra  non  erit, neque  lucius, neque  clamor,  neque  dolor 


modo  illius 
dt  opufe. 


erit  vitra,  quia  prima  abierunt.  Nihil  igitiir  m  ea  hae 
redkate  metuendum  erit  eorum  ,  quae  in  hac  mor¬ 
talitate  mala,  &  incommoda  vel  inuiti  cogimur 
experiri.  1  4 

Quamobrem  apte  Didymus  indicare  ait  hoc  lo¬ 
co  diuin*am,&  puram  haereditatem,in  omnem  aeter¬ 
nitatem  permanfuram  •,  vnde  colligit ,  friuola  qua¬ 
dam  ,&  inania  a  quibufdam  temere  effundi,  qui  ter¬ 
renam  nefeio  quam  mille  annorum  beatitudinem 
fomniant.  Pertinet  enim  ad  veram  beatiratem' ,  vr 
fit  pefpetua  ,  &  fempiterna  ,  vt  merito  dixerit 
<!uidama;  .  aBoct.!ib.r. 

Ouid  me  fcelicem  toties  i  acia  ft  is  amici  ?  de  confolat. 

Qui  cecidit,  flabili  non  erat  ille  pradu.  PMof.tnet.r 

Neque  vero  vllam  admittit  viciflltudinem  ,  aut  mu¬ 
tationem  ,  cum  poftulet  ftatum  quendam  omnium 
bonorum  aggregatione  perfedlum.  Accedit ,  quod 
cum  ea  vira  nec  tempori  fubfit,  nec  motui,  8c  a  con¬ 
trariis  remotilfima  fir, nihil  habet  vnde  interire ,  aut 
corrumpi  queat :  vt  enim  alicubi  feribit  Philo  b  Ii.quis rer. 
ta,qua  apud  Deum  efl ,  non  defeendit  ad  nos ,  nec  venit  in 
iftas  neceffltates  corporis. 

Et  eleganter  Auguftinus  e  Poerarun* more  de  illa  V  L 

beata  vita  hunc  in  modum  fcripfit:  c  In  medfta- 

Nam  quis  promat  fumma  pacis  quanta  fit  Ut  it  i  ai  “onibns  fi 

V biviuts  margaritis,  furgtmt  adificia. 
yluro  celfo  micant  te  fla,  radiant  triclinia, 

Solis  gemmis  pretiofls,  hac  flrufluraneflitur. 
sluro  mundo  tanquam  vitro  vrbisvia flernitur. 
slbefl  limus ,  de  efl fimus ,  lues  nulla  cernitur. 

Hyetns  horrens ,  a  flas  torrens  illic  nunquam  ftuiunt. 

Flos  perpetuus  rofarum ,  ver  agit  perpetuum. 

Candent  lilia,  rubefeit  crocus,  fudat  balfamum. 

Firent  prata ,  vernant  fata ,  nui  mellis  influunt. 

Pigmentorum  fpirat  odor,  liquor  &  aromatum. 

Pendent  poma  floridorum  non  lapfuranemormn. 

Non  alternat  Luna  vices ,  Sol ,  vel  curfus  fydernm. 

Agnus  efl  fae licis  vrbis  lumen  inocciduum. 

Nox,  &  tempus  de  funt  ei,  diem  fert  continuum. 

N am  &  fanfli,  quique  velat  Sol  praeclarus  rutilant  • 

Poft  triumphum  coronati  rnutuo  coniubilant. 

Et  proftra/ i pugnas  hoflis  iam^fecur i  numerant: 

Omni  labe  def acati :  carnis  bella  nefeiunt. 

Caro  fkfla  fpiritalis ,  &  mens  vnnm  fentiunt. 

Pace  multa  perfluentes  fcandala  non' perferunt ■ 

Mut  ab  ilibus  exuti  repetunt  originem, 

Et  pr<t fontem  veritatis  contemplantur  fpeciem. 

Hinc  vitalem  vim  fontis  hauriunt  dulcedinem. 

Et  plura  deinceps, qux  illius  vitae  foelicirarem  mirifi¬ 
ce  deferibimt. 

Et  incontaminatam.  Graece  ,  ifxw 5» ,  tam  puram  y  II. 
videlicet,  &  fandam ,  bearam  illam  vitam  ,  8c  ccele- 
ftem  haereditatem  affirmat  efle  ;  vt  ne  leuiflimam 
quidem  labem  admitcaj.  De  illa  namque  dixit  olim 
Ifaias  d  :  Non  adiiciet  vitra  ,  vt  pertranfeat  per  tc  incir-  d  cap.fM. 
cundfus,  &  immundus.  Et  Ioannes  in  Apocalypfi  «:  c<aPlI,t^ 
Non  intrabit  in  eam  aliquod  coinquinatum , aut  abomina¬ 
tionem  faciens ,  &  mendacium.  Eam  ob  -caufam  per¬ 
contatur  Dauid  f;  Domine,  quis  habitabit  in  taberna-  f  pf.ifr. 
culo  tuo  ?  aut  quis  requiefeet  in  monte  fancto  tuo  ?  &  re- 
fpondet :  Qui  ingreditur  fine  macula,  &  operatur  iufli- 
tiarn.  Eodemque  modo  alibi  S  ,  cum  qutefiflet  quis  g  pf-*3»3- 
afeendet  in  montem  Domini, aut  quis  flabit  in  loco  fanflo 
eius  ?  illico  fubdit :  Innocens  manibus ,  &  mundo  corde, 
qui  non  accepit  in  vano  animam  fuam ,  nec  iurauit  m  dolo 
proximo  fuo. 

In  facris  vero  literis  frequentiflime  prouocat  nos  VIII- 
Deus  ad  fanditatem,  &c  vitae ,  morumque  integrita¬ 
tem.  Et  alicubi  11 :  Sanfli  eftotc.quia  ego  fandus  fum,  ne  si^jfiaLeoi 
polluatis  animas  veftras.  Quo  fpedafle  videtur  Petrus, 
cum  hoc  ipfo  capite  non  ita  multo  poft  ait  ,  fed  10.7. 

fecundum 


Catholica?  Epift.L  Petri.  215 


fcmndim  eum,  qui  voeauit  vos  ,  fontium ,  &  ipji  in  omni 
conuerfatione  fandi  [itis,  quoniam  fcriptum  eji  , fandi  eri¬ 
tis,  quoniam  ego  ftndm  fum.  Quapropter  frequenter 
innocentes ,  atque  immaculati ,  beati  praedicantur, 
quod  ad  hanc  beatam  vitam  affequenaam  fint  ma¬ 
xime  apti,  vt  non  immerito  exiftimarit  Beda ,  fideles 
etiam  dum  vitam  inter  mortales  ducunt.  Dei  here¬ 
ditatem  appellari, 8c  quidem  incorruptibilem, ne  vdo 
iethali  crimine  corrumpantur,  incontaminatam, ne  medio¬ 
cribus  culpis  inquinentur  •,  immarcefcibilem ,  ne  leuiffimis , 
&  quotidianis  culpis  marcefcant  ■,  denique  conferuatam  in 
eos  lis,  quia  hac  funditate  prsditi  beatorum  coetui  citra  vl- 
lam  dubitationem,  fi  perfeuerauerint  vfque  in  finem ,  ag¬ 
gregabuntur. 

I X.  Sed  verius  haec  de  illa  beata ,  &  caelefti  haeredita  - 

te  accipienda  funt  •,  cuius  perceptio, vt  ait  Didymus, 
apud  eos  eft  incontaminata,  qui  caduca,  &c  mortalia 
bona  dclpiciunt ,  vt  diuina  illa  bona  feliciter  affe- 
quantur.  Addit,  immarcefcibilem.  Graece  , 
videtur  enim  a  floribus  fimilitudinem  fumpfifle,  qui 
quamuis  fpeciofi  ,  breuiflimo  tamen  fpatio  ma,rce- 
fcunr,  &  decidunt ,  aut  etiam  a  frudibus ,  qui  &  ipfi 
non  poft  multum  tempus  putrefeunt:  hoc  autem  vi¬ 
tium  alienum  ait  effe  ab  ea  haereditate ,  quam  iufti 
expedant :  nullo  enim  fitu  ,  aut  carie  putredinem 
contrahet,  fuam  perpetuo  fpeciem, pulchritudinem, 
&  ,  vt  ira  dicam,  virorem  retinebit. 

X.  Coeleftes  quippe  deliciae  hoc  potifllmum,  vtait 
Beda,  a  terrenis, &  corporeis  voluptatibus  differunt, 
quod  illae  longo  vfu  in  beatorum  mentibus  nun¬ 
quam  vilefeunt,  nunquam  odiofam  fatietatem ,  aut 
faftidium  pariunt.  Luxus  vero  obledationes  cor¬ 
poris  diuturna  confuetudinc  vires  corporis  fran¬ 
gunt,  atque  eneruant,  mentem  hebetant,  &  plerun- 
que  etiam  naufeam  afferunt.  Beatus  autem  Grego- 
2  Hora.  }6.  fes  a ,  Hoc,  inquit ,  diftarc  inter  delicias  corporis ,  & 
inEuang.  cordis  folet,  quod  corporales  delicia  ,  cum  non  habentur, 
graue  defider ium in  fe accendunt,  ciim  habentur ,  in  fafti¬ 
dium  vertuntur.  At  contra  fpiritales  delicia  cum  non  ha¬ 
bentur,  in  faflidio  funt,  cum  habentur,  in  defiderio.  Nam 
de  diuina  fapientia ,  qua:  eft  omnium  cceleftium  de¬ 
liciarum  fons,&  origo,  fcriptum  eft  in  Ecclpfiaftico, 
Qut  edunt  me  ,  adhuc  e  furient ,  &  qui  bibunt  me  adhuc 
fitient.  tantum  abeft ,  vt  taedium  ,  aut  faftidium 
pariat. 

X I.  Itaque  apte,  atquc'omnino  vere  dixit  Petrus  b,ca-  ] 
tam  illam  vitam  efle  immarcefcibilem  :  id  enim  ne- 
ceflario  exeo  fcquitur ,  qudd  eft  incorruptibilis  ,  & 
incontaminata.  Quod  enim  corrumpi  non  poteft,& 
interitus  principio  caret,neque'extrema  mala  perpe  - 
ti  poteft ,  neque  flaccefcere  ,  neque  putrefeere  vllo 
modo  poterit.  Curn  igitur  fuapte  natura  beatorum 
illa  hsreditas  fit  incorruptibilis ,  neque  extcrnjs  ma¬ 
lis  contaminari  queat ;  confequens  eft,  vt  fit  immar- 
cefcibflis,  hoc  eft ,  nunquam  fenefeat,  nulla  prorfus 
detrimenta  fentiat.  Vt  merito  dixerit  Chriftus  Do- 
b  Matt.fi.io  minus  b,  Thejauriz.ate  vobis  thefauros  in  coelo,  vbi  neque 
arugo ,  neque  tinea  demolitur ,  &  vbi  fures  non  effodiunt, 
nec  furantur. 

XII.  Conferuatam  in  coelis.  Vt  quiuis  intelligat  haec  de 
beata,&  fempiterna  vita  accipienda  efle,quam  Deus 
ante  omnem  aeternitatem  ^ledis ,  ac  piaedeftinatis 
immutabili  decreto  praeparauit,&  fideliter,  conftan- 
terque  conferuat,vt  certitudinem, firmitatemque  di- 
.  uina:  praefinitionis  indicet  :  tam  eximium  enim,tam- 
que  excellens  bonum  in  ccelefti  illa  patria  oonferuq- 
turn  fpem  noftram  maxime  roborat  ,  &  in  aduerfis 
confirmat ,  cum  de  illo  praemio  ,  &  corona  nefas  fit 
dubitare. .  Conferuari  porro  dicitur, eledojrum  prje- 
cipue,  ac  pradeftinatorum  refpedu,  quibus  eam  he¬ 
reditatem  certo  ,  atque  immutabili  confilio  pra:pa- 


rauit  Deus  :  fic  enim.ajt  Cluiftus  3 :  Venite  benedicti  ■>  Mattii. ij. 
cPatris  mei,  poffidete  paratum  vobts  regnum  a  conflit  utio-3  4‘ 
ne  mundi.  '  Et  alibi  b  vi  fempiterni  illius  decreti  ita  b  loan.17  14 
Patrem  alloquitur  :  Pater ,  quos  dedifii  mihi ,  polo  ,-vt 
vbi  fum  ego  ,  &  illi  fint  mecum ,  vt  videant  claritatem 
meam ,  quam  dedifit  mihi. 

Et  quanquam  nonnunquam  praedeftiriati  labun-  X 1 1 1. 
tur,  &  errant,  perire  tamen  non  poliunt, quia  fua  di- 
uina  gratia  Deus  immortalis  illos  erigit,  ac  fubjeuat,- 
vt  merito  dixerit  Chriftus  c :  Oues  mea  vocem  meanu  d6an.10.1j 
audiunt,  &  ego  cognofco  eas ,  &■  [equuntur  me  ,&  ego  yi-.: 
tam  sternam  do  eis  ,  &  non  peribunt  in  sternum ,  &  rtgn  .  . . 

rapiet  eas  quifquam  de  manu  mea.  Fuit  aliquando  Pa\i- . 

Ius  Chrifti  hoftis  ,  &  fidelium  acerrimus  infedtaror, 
fed  qui  illum.ab  vte:  o  matris  fibi  delegerat  ^taqu^m 
vas  electum  opportuno  tempore  efferaram  eius'  vo¬ 
luntatem  diuina:  gratia:  efficacitate  mutauit,  &ex 
mirabili  perfequutore, mirabiliorem, vt  loquitur  Ao- 
guftinus  d,  diuini  verbi  praedicatorem  effecit-  Et. hic  d.  hb.  i.  ad 
ipfe  Pettus  lapfus  eft  aliquando,  &  nimio  metu  per- 
culfus  a  ncceflaria  fidei  confefllone.receflir,  fed  qui 
illum  fibi  Vicarium  in  terris  praefecerat.,  deftinata-jn 
illi  Imeditatem  confcruaijit,  8c  iurfum  ad  peeniten- 
tiam,fuamque  gratiam  diuino  fuo  intuitu  reuocauit. 

Idem  plane  de  Thoma  Apoftolo  dixerim ,  quem  ab 
infidelitate  non  tam  fua  praefentia  Chriftus,  quam 
interno  quodam  impulfu  rurfum  ad  fidem  adduxit,  -  *  . 

vt  fempiternae  hereditatis  yna  ciun  cauteris  cle&is 
particeps  eflet. 

Mitto  Dauidem ,  aliofque  non  paucos ,  qui  ctcjn  XIV. 
aliquando  a  redo  iuftitiae  tramite  deflexiflent ,  cum 
rediiftent  in  viam  ,  fuo  exemplo  docuerunt,  verifli- 
me  di  dum  efte  a  Petro  cbslefteor  hereditatem  ele- 
dis  conferuari.  Bene  igitur  ominando  ait  Petrus, 
hanc  hereditatem  fidelibus.,  ad  quos  feribit ,  fuiile 
conlcruata,  Ait  enim,  conferuatd  in  wj/wjVt  fignjfigct 
cos  eledorum  numero  c6prehendi,fiucid  diuinitus 
cognouerit,fiue  id  non  optandum  foliun,fed  fperan- 
4um  efle  inlinuct.  Ita  enim  faepe  tum  in  prima,  tu  in 
fecunda  perlona  Scriptura  loquitur.  Paulus  c  enim  e  t.  ad  Cor. 
alicubi  aif :  Scimus  enim ,  quoniam,  fi  terrefiris  domus  f*1* 
noflra  huius  habitationis  diffluatur ,  quod  aedificationem 
ex  Deo.  habemus  domum  non  manufitclam  in  calis ;Et  ali¬ 
bi  f :  Mortui  enim  effis ,&  vita  vefira  abfeondita  eji  cum  ^ 1,3<J  CoT  * 
Chriflo  in  Deo.  Chriftus  vero  ipfe  t’ :  G audite, & exui-  8  Matr.j.n 
tate,  quoniam  merces  veftra  capiofa  eft  in  coelis. Et  apud 
Lucam  :  Gaudete  autem  quod , nornina :veftra.  fcript/a  h  cap.ic.io 
funt  in  coelis,.  Non  aliter  igitur  ait  Petrus ,  heredita¬ 
tem  conferuatam  in  coslis,  in  vobis,, hoc  eft  vobis, aut 
pro  vobis.  Grece  enim  eft  eU  v/j.  f ,  quafi  erga  vos, 
aut  in  yeffram  vtilitatem.  Nec  dubito  ,  in  nonnullis 
Graecis  codicibus  mendum  efle, cum’  legant  in  prima 
perfona  «jwstV.  Ea  verd  quefubfequuntur  ,  fecun¬ 
dam  perfonam,  hoc  eft  ,  ffd; ,  neceflarid  poftulant. 

Subdit  enim,  , 

j .  Qui  in  virtute  Dei  cuftodimim  per  fidem  in  falalern , 
paratam  reuelariin  tempore  nouiffimoi] 

Quibufnam  quefo  ,  Deus  immortalis  cceleftem  I. 
illam  hereditatem  conferuat  ?  Vobis ,  inquit , qui  m 
virtute  Dei  cuftodimini  per  fidem.  Ita  nouum  Dei  be¬ 
neficium  recenfet:  quemadmodum  enim  parentum, 
ac  progenitorum  proprium  eft  ,  non  modo  liberos 
gignere,  fed  eos  deinde  in  lucem  editos  alere , atque 
eduqare ;  ita  multo  magis  coeleftis  ille  parens  ,  quos 
denuo  filios  genuit ,  fuo  deirceps  patrocinio  fouet, 
ac  protegit.  Itaque  olim  apud  Ifaiam  dixit  ' :  Nm-  ‘  caP  4*  1 
quid  obliuifci  poteft  mulier  infantem  funm, vt  non  mfereq,- 
tur  filio,  vteri  fuit  Et  fi  illa  oblita  fuerit, ego  tamen  non  obli- 
uifcar  tui  :  Ecce  in  manibus  meis  dejcripfi  fe  ,  muri  tui 

etiam 


2l6 


Explanatio  Cap.  I. 


14-4. 
d  Can. 


II  L 


hc^.4-7- 
ipf.  16,8, 


coram  oculis  meis  femper.  Singularem  quippe  ,  plane-  *  A 
que  diuinam  prouiclentiam  declarat  fuam ;  qua  fide¬ 
libus  ,  ac  iuftis  femper  adeft, non  aliter, ac  fi  eos 
haberet  in  manibus  defctipros  ,  aut  ante  oculos 
pofitos. 

1 1.  Itaque  Petrus  cuftodiri  ait  fideles  virtute  Dei: 
a  pf.  ix6.  nam  ,  vt  ait  Dauid  a ,  Nifi  Dominus  cuflodierit  ciuita- 
temfruftra  vigilat, qui  cuftodit  eam.  Et  vere, ac  fapien- 
b  Seff.6. c.ij.  tcr  Concilij  Tridentini  Patres  b  perfeuerantiam  do- 
&  caa.nf.  cen^  nonnjg  ab  eo  fperandani  efie,  qui,  vt  ait  Apo- 
ad  Rom.  ftolus  c ,  potens  eft ;ekm  qui  fiat, (latuere.  Et  alibi  a  de¬ 
finiunt  iuftificatum  fine  fpeciali  auxilio  Dei  in  accepta 
iujlitia  perfeuerare  nonpojfe.  Cuftodiri  igitur  necefle 
eft  virtute  Dei,hoc  eft, diuins  gratia:  prsfidio,quod, 
vt  iidem  Concilij  Patres  affirmant ,  nifi  quis  gratis 
defuerit,  ficut  coepit  opus  bonum, ita  perficiet, operans  vel-  B 
le  ,  &  perficere.  Quo  referenda  funt  illa,  quae  alicu- 
t  pf.3j.11.  bi  Icribit  Dauid  e :  Cuftodit ,  inquit ,  Dominus  omnia 
ojfa  eorum  (de  iuftis  loquitur )  vnum  ex  his  non  contere- 
f  Matt.io.jo  tur.  Eodemque  fpe&ant  verba  Chrifti  Veslri  au- 
g  Lac.u.i2.  tem  capilli  capitis  omnes  numerati  funt.  Et  alibi  8 :  Ca¬ 
pillus  de  capite  veftro  non  peribit. 

Csterum  quod  ait  interpres ,  cufiodimini ,  Graece 
dixit  Petrus  ,  <pp*p#yu4m,  quae  vox  ad  militares  excu¬ 
bias  ,  &  arcium ,  ac  praefidiorum  cuftodias  maxime 
refertur :  eaque  metaphora  vfus  eft  Paulus ,  cum  ad 
Philippenfes  h  dixit:  Cuflodiat  corda,  & intelligentias 
vefiras.  Grsce ,  vpvfnrei.  Hanc  porro  eximiam  cufto  - 
diam  flagitabat  Dauid,  cum  diceret  > :  A  refiftentibus 
dextera  tua  cufto  di  me ,  vt  pupillam  oculi.  Et  quidem  C 
retfte  :  incredibile  enim  di£tu  eft ,  quam  multis  pe¬ 
riculis  mortalis  haec  vitanoftra  fit  obnoxia  :  nam,  vt 
omittam  dsmonum  infidias,&r  machinationes  •,  do- 
meftico  prslio  cum  prauis  cupiditatibus  continen¬ 
ter  pugnandum  eft, nec  facile  quifquam,  fi  fuis  dun- 
taxat  nitatur  viribus,  vidoriam  fibi  polliceri  poreft. 
k  Itaque  vt  eft  apud  Ca(lianumk  prifei  olim  Monachi 

frequenter  illud  in  ore  habebant  :  ‘Deus  in  adiuto- 
rium  meum  intende.  Domine  ad  adittuandum  mefefhna. 

I V.  Nemo  igitur  fuis  liberi  arbitrij  viribus  nimium  fi¬ 
dat  ,  fed  diuinae  gratis  opem  ex  animo  frequenter 
imploret:  &  huius  exemplo  Petri  difeat ,  quam  fint 
humans  vires  imbecills :  ille  tiquidem  gloriose  ver- 
i  M1tt.16.j5  Jja  illa  ia&auit  1 :  Et  fi  omnes  feandakz.au  fuerint  in  re, 

ego  nunquam  fcandalixabor.  itemqud:  Etiamfi  oportue-  D 
rtt  me  mon  tecum  ,  non  te  negabo,  qui  tamen  non  ita 
multo  poft  vnius  mulierculs  voce  perterritus ,  non 
lemel  tantum,  fed  ter  Chriftum  Dominum  abiura» 
uit :  Quod  fi  non  penitus  fidem  deferuit ,  id  merito 
Chrifti  fadum  efle  credendum  eft ,  qui  apud  Lucam 
m  eap.ii,3 1  dixit m  :  Ego  rogaui  pro  te,  vt  non  deficiat  fides  tua.  Ad- 
fit  igitur  oportet  diuinum  patrociniumjquemadmo- 
dum  olim  aduersus  Aflyrios  adfuit  vrbi  lerulalem, 
n  cap. 3 8.6.  &  Regi  Ezechis,vt  eft  aptod  Ifaiam  n :  De  manu  enim , 
ait  Dominus ,  Regis  Ajfyriorum  eruam  te ,  &  duitatem 
iftam,& protegam  eam. 

V-  Protegit  autem,&  cuftodit  Deus, primum  quidem 

o  1  ad  Tim  *Pome  ^l,a  Pro  ea,qua  iuftos.prscipueque  eledos,ac 
-,4.  prsdeftinatos  caritate  compleditur  °, qui  vult  omnes 

homines  faluds  fieri ,  &  ad  agnitionem  veritatis  venire.  £ 
Deinde  Chrifti  merito, &  fupp!icatione,qui,vt  feri- 
p  cap.i7,j.  bit  Ioannes  p,  pro  eledis  preces  fudit:  Non  pro  mun¬ 
do  ,  inquit ,  rogo,  fed  pro  iis ,  qui  credituri  funt.  Addi 
poliunt  tutelarium  Angelorum,  ac  Beatorum  fuffra- 
gia,  qui  de  noftra  falute  folli  citi  faufta  omnia, ac  fce- 
licia  nobis  ab  immortali  Deo  precantur.  Ac  de  An- 
«3  pf.jo.n.  gelis  quidem  fcripfit  Dauid  l! :  Angelis  fuis  Deus 
mandauit  de  te ,  vt  cufiodianr  te  in  omnibus  viis  tuis.  Et 
x  Gcn.48.16.  Iacob  r  cum  bene  nepotibus  precaretur :  Angelus , 
inquit ,  qui  eruit  me  de  eundis  malis  ,  benedicat  pueris 
ifiis.  Denique  hoc  Angelicum  patrocinium  indi¬ 


cant  Chrifti  verba  apud  Matthsum  * :  Pidete  ne  con -  a  cap.  18.10. 
temnatis  vnum  ex  bisptifillis  :  dico  enim  vobis,  quia  An¬ 
geli  eorum  tn  coelis  femper  vident  faciem  V  atris  mei ,  qui 
in  coelis  efi.  hoc  autem  patrocinium  iuffu  ,  atque  au- 
doritate  Dei  fufeipiunt  Angeli, vt  fignificat  Dauid  b  pQi-8- 

Immittet,  inquit.  Angelus  Domini  in  circuitu  timentium 
eum, gr  eripiet  eos.  Et  alibi, vt  paulo  ante  dixi.  Angelis, 
ait,  fuis  mandauit  de  te. 

Mitto  alia  (excenta,  qus  diuinum  in  nos  patroci-  V  L 
nium  indicant ,  qus  alibi  copiofius  recenfui.  Hsre- 
ditatem  itaque,  quam  paulo  ante  defcripfit,  pollice¬ 
tur  iis.qui  cuftodiuntur  a  Deo,  hoc  eft,  qui  perfeue- 
rant  vfque  in  finem :  vt  enim  fspius  monui, fola  per- 
feuerantia  prsdeftinatorum  eft  propria, folaque  bea¬ 
tam  vitam  confequitur.  Atque  ira  rede  aic  Petrus 
hsrcditatem  in  ccelis  conferuari  iis  ,  qui  in  virtute 
Dei  cuftodiuntur. 

Addit,  per  fidem ,  Grsce,  tfcj.  vl^te; ;  an  fiduciam,  VII. 

&  confidentiam  ?  Caue  exiftimes.  Inanis  enim,&  te¬ 
meraria  confidentia  ab  hsreticis  excogitata  ,  cum 
plurimum  a  fide  diftar ,  tum  veritati  Catholics  ma¬ 
xime  aduerlatur,  vt  in  difputatione  de  iuftificatione 
planius  docui.  An  (olam  fidem,  fatis  efle  ait  ad  bea¬ 
tam  illam  vitam  confequendam  ?  Id  fuperioris  ,  no- 
ftrique  sui  hsretici  mire  probant,  fed  quam  fit  hoc 
impium  dogma,  a  (acris  literis, &  Catholica  religio¬ 
ne  alienum, docet  Iacobus  c,  qui  fidem  folitariam,&  c. 
laudabilibus  adionibus  vacuam  mortuam  appellat. 

An  cuftodiri  per  fidem  eledos  docet  ,  quod  fides 
mente  retenta  miris  modis  animum  excitet  ad  pias, 

&  honcftas  fundiones,ad  gratiam, &  caritatem  con- 
fcruandam  ,  ad  refipifeendum ,  &  expianda  flagitia? 

An  fidei  nomine ,  vt  (spe  Paulus  Apoftolus,  Chrifti 
religionem  intelligit ,  vt  prifeis  legis  Mofis  ceremo¬ 
niis  opponitur  ?  Certe  hoc  poriflimum  innuere  vi¬ 
detur  Petrus  ,  vt  fignificet  eos ,  qui  Chriftiana  facra 
perceperint  ,  diuino  patrocinio  poriflimum  tutos 
efle,  quo  modo  alicubi  dixit  Paulus  d  ,  Deum  om-  d  i.adTim. 
nium  nominum  efle  Saluatorem,7Wrfx»Kf  autem  fide-  4*10* 
lium.  Atque  ita  cum  ait  Petrus ,  Per  fidem, cauflam  in- 
teriedani,  &  quafi  inftrumentum  diuins  prouiden- 
tis  fignificat.  Qus,vt  ait  Chryfoftomus, abfque  cir- 
cUncifione,aliifque  legis  veteris  ceremoniis  nos  Deo 
conciliat. 

Qua  ratione  hic  ip(e  Petrus  e  Deum  ait  fide  infi-  VIII. 
deliurri  corda  purificafleuametfi  enim  non  defuntf,  e  Aa.ij.9. 
qui  Petri  verba  de  ipfo  habitu  fidei  explicent ,  qui  ^  D.Thom. 
errorem,  &  impietatem  a  mente  depellit,  atque  hac 
ratione  corda  purificare  dicirur ;  melius  tamc  Chry- 
(oftomus  ,  &  Beda  de  Chriftiana  religione,  Chrifti- 
que  gratia  accipiunt,  qus  veram,  &  perfedam  iufti- 
tiam  largitur.  Per  fidem  igitur  ait  Petrus  fideles  cu¬ 
ftodiri  ,  hoc  eft  merito  fidei  non  folitaris ,  (ed  cum 
gratia,  &  caritate  coniunds,  vt  fidem  viuam  intelli- 
gat.  Ita  apparet, quicquid  iufti  funt, aut  valent.diui- 
ns  beneficentis  ,  ac  liberalitati  acceptum  efle  refe¬ 
rendum  :  nam  &  ip(a  cuftodia,&  conleruatio  diuins 
poteftati  tribuitur,  Sc  fides,  qus  nonnihil  habet  me¬ 
riti.  Dei  beneficium  eft. 

ItaqueChriftus Dominus  apud  Ioannem  g  Deum 
Patrem  ita  precatur  5  Pater  fande  ferua  eos  innomine ®  caPI7*1** 
tuo,  quos  dedifii  mihi.  Et  aliquanto  poft  de  fe  ipfo  ait. 

Cum  effem  cum  eis ,  ego  feruabameos  in  nomine  tuo  ,  quos 
dedifii  mihixufiodiui,  &  nemo  ex  eis  periit,  nifi  flius  per¬ 
ditionis.  Poflis  etiam  per  fidem  interpretari, propter  fi- 
dem,vt  fit  (enfuSjdiuina  vi,acpoteftate  cuftodiri  iu* 
ftos  propter  fidem ,  hoc  eft  ,  vt  fidem  retineant ,  & 
conflanti  (lime  in  ea  perleucrent ,  quafi  tacite  infi- 
nuet,  ab  hsreticis  ,&  fedu «floribus  cauendum  efle: 
id  enim  potiflimum  exigi  a  Deo,vt  integra ,  &  illsfa 
fides  omnes  errores ,  &  impietates  excludat ;  atque 


Catholicas  Epift.  I.  Petri. 


217 


b»lPr)H 


i.  VI, 


'»  VI[ 


XI. 


cap.«4.4- 


VIII 

Ad.  1^,5 
D.Thoi 


verf.39. 


XII. 

IX- 1  loan.14.1. 

capi?-1 


XIII. 


i  lib.de  fuga 
in  perfec.ca 


ita  Oeeumcnius,  confcruationem,  &  cuftodiam  eo¬ 
rum  efle  dicit,  qui  credunt  j  nifi  enim  Deus  fua  nos 
diuina  vi ,  ac  poteftate  tueretur ,  fuamque  Ecclefiam 
protegeret,  Chriftiana  fides  non  ram  late  diffufa ,  & 
propagata  eflet.  Quorfum  autem  hoc  Dei  patroci 
nium  referatur, explicat, cum  fubdit: 

In  falutem  paratam  reuelari  in  tempore  nouiffmio. 
Huc  enim  tanquam  ad  extremum,  &  diuina  ele&io, 
&  iuftorum  cuftodia,&  fidei  conferuatio  referuntur, 
vt  qui  praedeftinati  funt,  falntem  confequantur  fem- 
piternam.  Nec  dubium  eft  de  animorum  falute, hoc 
eft ,  immortali  ac  beata  vita  haec  accipienda  efle, 
quam  paulo  ante  hsereditatem  incorruptibilem  ,  in¬ 
contaminatam  ,  &  immarcefcibilem  appellauerat. 
Addens  eam  illis  efle  conferuatam  qui  diuino  patro¬ 
cinio  fouentur,vt  fidei  beneficio  falui  fiant:  vt  enim 
alibi  probani ,  in  extremo  iudicio  duo  tantum  ordi¬ 
nes  erunt :  nam  alij  quidem, qui  adfiniftram  iudicis 
erunt, in  interitum  ruent  fempiternum, qui  vero  dex¬ 
tram  occupabunt,  ab  inferorum  cruciatibus  erepti 
falutem  confequuturi  funt,  hoc  eft ,  vitam  immorta¬ 
lem,  &  beatam ,  vt  eorum  refpc&u ,  qui  pereunt,  hi 
falui  dicantur.  Re  aurem  vera  iuftorum  falus  vni 
Deo  tribuenda  eft ,  quod  cum  probe  agnofeeret  Da- 
uid, alicubi  dixit  a:  Nifi  quia  Dominus  adiiiuit  me  pau¬ 
lo  minus  habitajfet  in  inferno  anima  mea.  D  qua  enim 
falute  loquatur  Petrus, mox  explicat, cum  addir,  Pa¬ 
ratam  reuelari  in  tempore  «wjj/ywo.lndicat  enim  loqui 
fe  de  animorum  falute,  quam  etiam  corporum  glo¬ 
ria,  &  immortalitas  confequetur,non  quidem  in  hac 
mortali  vita,  fed  in  nouiflimo  tempore  ,  hoc  eft,  in 
extremo  mundi  die. 

Ait  autem  hanc  falutem  reuelandam :  in  hac  enim 
mortali  vitalatet:nam,vt  ait  Ioannes  b,Nunc fili 'j  Dei 
fumus, &  nondum  apparuit  .quid  erimus  f cimus, quoniam, 
cum  apparuerit  fimiles  ei  erimus.  Et  Ifaias r:  A faculo  non 
audierunt ,  neque  auribus  perceperunt ,  oculus  non  vidit, 
Deus,abfque  te, qua  praparafti  expeclantibus  te.Qux  to  - 
tidem  ferme  verbis  repetit  Paulus  d.  Voluit  enim 
Deus  nos  fidei  beneficio  ea  mente  comple&i ,  quae 
obfcura funt,  nec poffunt euidenti ratione  compre- 
hendi:ita  fpes  noftra  alitur, &,vt  ait  Paulus  e  ,Spe  fal¬ 
ui  falli  fumus.  Spes  aute)n,  qua  videtur,  non  efl fpes :  nam 
quod  videt  quis, quid  ferat  ?  St  autem,  quod  non  videmus, 
fperamus, per  patientia  expellamus.  Vt  autem  appareat 
hanc  fpem  noftram  certam  efle, ac  minime  dubiam, 
ait  Petrus  hanc  falutem  paratam  efle  reuelari ,  quafl 
dicar  eam  efle  in  promptu,  nec  poffe  quemquam  de 
ea  dubitare.  Paulus  enim  Apoftolus  aperte  fcripfit f. 
Veteris  Teftamenti  Patres  per  fidem  vicifle  regna, 
operatos  efle  iuftitiam ,  &  adeptos  efle  repromiflio- 
nes,  quae  videlicet  ad  hanc  mortalem  vitam  pertine¬ 
rent:  na  de  perfedta  falute, quae  in  alia  vita  expedtan- 
da  eft ,  aliquanto  poft  t  fubdit :  Et  hi  omnes  teflimonio 
fidei  probatinon  acceperunt  repromififwnem,  Deo  pro  nobis 
melius  aliquid  prouidente ,  vt  non  fine  nobis  confumma - 
rentur. 

Cum  igitur  extet  diuina  polii  citatio,  nefas  eft  du¬ 
bitare  hanc  falutem  eledtis  efle  paratam.  Id  vero  gta- 
uiflimis  verbis  Chriftus  Dominus  confirmauit  h: 
Non  turbetur ,  ait,  corveftrum-,  creditis  in  Deum :  &  in 
me  credite. In  domo  Patris  mei  manfiones  multa  funt  fi  quo 
minus  dixijfem  vobis, quia  vado  parare  vobis  locum.  Et  fi 
abiero,& praparauero  vobis  locum,  iterum  venio,  &  acci¬ 
piam  vos  ad  me  ipfium  •,  vt  vbi  ego  fum ,  &  vos  [itis. 

Mirifice  igitur  Petrus  hac  oratione  fidelium  ani¬ 
mos  recreat,  atque  in  fpem  erigit ,  dum  primum  eos 
ait  efleDeipatrocinio  tutos,  ac  propterea  ne  ab  ipfo 
quidem  daemone  atrociflimo  humani  generis  hofte 
quidquam  mali  metuendum  efle ,  qui  nihil  potefl  in 
iuftos ,  nifi  permiflu  Dei.  Quocirca  Tertullianus  ' , 
Bened.tu  fiinian.in  Epift, Canon. 


A  Arbitrium  enim, i  nquir.  Domini  perfeqmtio  propter  fidei 
probationem :  mimfterium  amem  iniquitas  diaboli  propter 
perfequutmus  inftruttioncm  ,  ita  eam  per  diabolum  fi for¬ 
te  ,  non  a  diabolo  euenire  credimus.  Nihil  Satana  in  fer 
uos  Dei  viui  licebit, nifi  pgrmiferit  Dominus ,-xn  auf  ipfium 
defiruat  ptr  fidem  eleclomm^  ,  in  tentatione  victricem, 
aut  homines  eiusfuijfe  traducat ,  qui  defecerint  ad  illum. 

Habes  exemplum  lob ,  cui  diabolus  nullam  potuit  incute¬ 
re  tentationem  ,  nifi  a  Deo  accepijfet  poteftatem  ,  nec  in 
fubftantiam  quidem  cius,  nifi  Dominus  ace  dixijfet.  Om¬ 
nia,  qua  funt  ei  in  manu  fua  do ,  in  ipfium  autem  ne  exten¬ 
deris  manum.  Denique  nec  extendit,  nifi pojtea  quam ,  & 
hoc poftulame ,  Dominus  ecce  dixijfet ,  Trado  tibi  illum, 
tantum  animam  eius  cuftodi.  Sic  &  in  Apoftolos  facul¬ 
tatem  tentationis  poftulauit ,  non  habens  eam  nifi  ex  per- 
B  mijfu,  Siquidem  Dominus  in  Euangelio  ad  Petrum, 

Ecce ,  inquit ,  poftulauit  Satanas  ,  vti  cerneret  vos  velut 
frumentum.  Ferum  ego  rogaui  pro  te  ,  ne  deficeret  fi¬ 
des  tua ,  id  efl  ne  tantum  diabolo  permitteretur  ,  vt  fides 
periclitaretur.  Quo  oftenditur  vtrumque  apud  Deurru 
effe  ,  &  concufftonem  fidei ,  &  protetlionem  ,  cum  vtntrn- 
que  ab  eo  petitur  concuffio  It  diabolo, proteHio  a  Filio. 

Et  paucis  interiedfcis  :  Nec  in  porcorum  gregem  dia-  XIV. 
boli  legio  habuit  poteftatem ,  nifi  eam  de.  Deo  impetraffet, 
tantum  ab  eft  vt  in  oues  Dei  habeat.  Et  propterea.  dixit 
Paulus  k,  principem  poteftatis  aeris  huius  operdri  nunc  a  ad  Ephef. 
in filios  diffident  ia.  Idemque  Tertullianus  ait b:  Habere  fif  . 

videtur  diabolus  propriam  iam  pote  flat  em ,  fi forte  in  eos ,  cac°  a°idii5- 
qui  ad  Deum  non  pertinent :  femelin  ftillam  fitula  ,  & 

C  m  puluerem  area ,  &  in  faliuam  nationibus  deputatis  d 
Deo,  ac  per  hoc  diabolo  expofitis  in  vacuam  quodammo¬ 
do  poffejfionem.  Caterum  in  domesticos  Dei  nihil  illi  li¬ 
cet  ex  propria  poteftate,  quia  quando  liceat ,  id  eft,  ex  qui¬ 
bus  caufifts ,  exempla  in  Scripturis  fifnata  demonflrant. 

Mox  autem  triplicem  affert  cauflam,cur  aliquan¬ 
do  Deus  daemonem  permittat  in  hominem  faeuire; 
aut  enim  ,  inquit ,  ex  caujfa  probationis  conceditur  ei 
ius  tentationis  ,  prouocato  ,  vel  prouocanti ,  vt  in  fuperio- 
ribus  ,  aut  ex  caujfa  reprobationis  traditur  ei  peccator, 
quaft  carnifici  in  poenam ,  vt  Saiil  \  &  abfcejftt ,  inquit. 

Spiritus  Domini  d  Saule  ,  &  concutiebat  eurru  Spiritus 
nequam  d  Domino  ,  rjr  fuffocabat  eum  :  aut  ex  caujfa  co¬ 
hibitionis  ,vt  Apoftolus  refert ,  datum  fibt  fudem  Ange¬ 
lum  Satana ,  vt  colaphizetur ,  alioqui  veriffime  diElum  eft 
D  a  Zacharia  ' :  Et  ego  ero  ei,  ait  Dominus ,  murus  ignis  in  c  cap.i.j. 
circuitu,  &  in  gloria  eorum  in  medio  eius. 

Et  poft  pauca ,  Qui  tetigerit  vos  ,  tangit  pupillam XV. 
oculi  mei.  Et  in  Apocalypfl  d  Angelis  vaftaroribus  d  cap.7.3. 
alius  quifpiam  Angelus  a  Deo  miflus  in  haec  verba 
praecipit ,  Nolite  nocere  terra ,  &  mari ,  neque  arbori¬ 
bus  quoadufque  fignemus  feruos  Dei  noHri  in  frontibus 
eorum. 

6.  In  quo  exuit  abit  is  modicum  nunc  ,  fi  oportet  contrifta- 
ri  in  variis  tentationibusl ] 

Explicat  ,  quorfum  haec  adhortatio  pertineat.  I. 
Etenim  ,  vt  ait  Didymus  ,  probatur  fides  eorum ,  qui 
propter  Deum  in  tentationibus  diuerfts  tribulantur, &  vf- 
£  que  ad finem  in  huiufirnodi probata  fide perfislunt, quos  vti - 
que  conuenit  exuit  are,  licet  aliquis  labor  eorum  voluntati¬ 
bus  importunus  ejfe  videatur :  hunc  enim  laborem  hic  tri¬ 
filia  nomine  defignat.  Sed  quoniam  Apoftolus  ait ,  In 
quo,  non  fatis  liquet,  quorfum  referatur.’  Cum  enim 
proxime  nouiflhnum ,  aut  fupremum  tempus  nomi- 
naflet ,  vulgatus  interpres ,  vifus  eft  relatiuum  ad  id 
tempus  referre,  arque  idcirco  futuro  tempore  dixit, 
Exultabitis,\ t  fenfus  fit  huius  vitae  moleftias  in  extre¬ 
mo  illo  mundi  die  lingularem  quandam  laetitiam, ac 
voluptatem  allaturas  iis  ,  qui  magno  ,  conftantique 
animo  eas  in  hac  mortali  vira  pertulerint. 

T  Sed 


a  A&./.4I. 

b  i.  ad  Coi 
7lb 

III. 


e  i. ad  Cor 
4-i7. 


dMatt.j.n 
e  cap. 

IV, 

f  cap.i<f.i. 
g  verf.zo. 

t  verf.n. 


i  cap.  itf.in 
fin. 


218  Explanatio  Cap.  I. 


Sed  quoniam  Graeci  codices  habent ,  dya.ixta.Ssi, 
hoceft,<?x«/Mf«.Oecumenius,&  alij  referunt  ad  tem¬ 
pus  praefens.  Quafi  dicat  Apoftolus  :  In  quo,  hoc  cft, 
ob  ipem  futurae  falutis,quae  extremo  illo  die  rcuelan- 
da  eft  ,  etiam  nunc  in  hac  breui ,  mortalique  vita  in¬ 
credibili  quodam  gaudio  exultatis ,  etiam  ii  plurima 
aduerfa  perferenda  fint.  Quje  mihi  explanatio  magis 
arridet,  vt  relatiuum,*'»  quo,  totam  fuperiorem  ora¬ 
tionem  referat  hoc  fenfu :  Hac  vos  fpe  mirifice  con¬ 
firmati  in  hac  mortalitate  incredibili  gaudio  perfun¬ 
dimini, etiamfi  variae,ac  multiplices  tentationes  fub- 
eundae  fint.  Nec  dubium  eft  hac  fpe  eredtos  Apo- 
ftolos  abiifle  a ,  Gaudentes  a  conjpettu  concul],  quoniam 
digni  h  abiti  furit  pro  nomine  lefu  contumeliam  pati.  Ean- 
.  demque  ob  cauftam  Paulus  Apoftolus  b ,  Repletus 
fum,  ait,  confolatione,  fuper abundo  gaudio  in  omni  tribu¬ 
latione  nofira  Sic  etiam  Martyres  quafi  ad  nuptias, aut 
ad  triumphum  ad  fupplicia  ,  &  acerbiflimos  crucia- 
tus,mortem  denique  lpfam  ingenti  cum  cxultatione 
properabant. 

Non  me  fugit  obferuatum  a  viris  dodtis  praefens 
tempus  pro  futuro  vfurpari.  Syriacum  futuro  tem¬ 
pore  reddidilfe ,  Latabimini  in  aternum.  Latinos  fer- 
me  omnes  explanatores  ,  &  Romanam  Bibliorum 
editionem  futurum  tempus  agnofeere.  Nec  dubito 
veriffime  affirmari ,  magnam  fore  iuftorum  laetitiam 
in  extremo  illo  mundi  die  ,  cum  pro  Chrifto  exan¬ 
tlatis  laboribus, fempiternum, atque  immortale  prre- 
mium  reddetur.  Et  valde  probabile  eft ,  Graecos 
olim  codices  variafle  ,  atque  adeo  vulgatum  inter¬ 
pretem  futurum  tempus  Graece  legifte  -,  fed  cum  hoc 
veriffime  affirmari  non  dubito,  tum  Oecumenij  ex¬ 
planationem  magis  argutam  cenfeo  ,  maioremque 
vim  habere  adfpei  noftrae  certitudinem  extolledam, 
cum  praefertim  lubdat  Petrus,  modicum  nmc  fi  oportet 
contrifari-,  vt  idem  tacite  indicare  videatur, quod  ele- 
.  gantiffime  alibi  explicat  Paulus  c :  Id  enim  quod  in 
prafenti  momentaneum  eft, Cr  lene  tribulationis  nofira,  fit- 
pr a  modum  in  fublimitare  aternum  gloria  pondus  opera¬ 
tur  in  nobis,  non  contemplantibus  nobis  qu<t  videntur  ,fed 
qua  non  videmur  ;  qua  enim  videmur  temporalia  Junr, 
qua  autem  non  videntur,  aterna  funt.  Hanc  ob  cauftam 
dixit  Chriftus  difcipulis  fuis:  Beati  eftiscitrn  maledixe¬ 
rint  vobis, & per fequuti  vos  fuerint, &  dixerint  omne  ma¬ 
lum  aduersitm  vos  mentientes  propter  me : gaudete  ,  c 7 
exultate ,  quoniam  merces  veftra  copiofa  efl  in  coelis.  Quo 
loco  non  futuram  beatitudmem  pollicetur, fed  prar- 
.  fentem  indicat ,  cum  ait d  :  Beati  eftis ,  atque  idcirco 
merito  gaudendum  ,  atque  exultandum  monet.  Et 
..  hic  nofter  hacipfit  Epiftola  e,Sed  >EtJs  quid,  ait, pa¬ 
timini  propter  iuflitiam,  beati. 

Verum  fiue  futurum  ,fiue  praefers  gaudium,  & 
exultatio  in  hac  quidem  mortalitate  nonnihil  mole- 
ftfie,ac  triftitias  neceftario  exigit.  Chriftus  enim  apud 
Toannem  f  aduerfa,  quae  toleranda  funt  in  hac  vita, 
his  verbispraedicit :  Abfque  Synagogis  facient  vos,  fed 
venit  hora  ,  vt  omnis  ,  qui  interficit  vos ,  arbitretur  obfe- 
quium  fe  pr flare  Deo.  Et  non  ita  multo  poft  " :  Arnen, 
amen  dico  vobis  -,  quia  plorabitis,  &  flebitis  vos ,  mundus 
autem  gaudebit,  vos  autem  contrifiabimmi,fed  triftitia  ve¬ 
flra  vertetur  in  gaudium.  Denique  I’ :  Et  vos  igitur  nunc 
quidem  triflitiam  habetis  ,  iterum  autem  videbo  vos ,  & 
gaudebit  cor  veflrum ,  &  gaudium  veflrum  nemo  tollet  a 
vobis.  Sed  mirum  fortalTe  cuipia  videatur, quomodo 
gaudium  praefens  cum  prasfenti  triftitia ,  ac  moerore 
confiftere  queat.  Exultatis ,  ait,  modicum  nunc,  fi  opor¬ 
tet  contriflari.  Verum  triftitiam  pofint  interpres  non 
pro  moerorc,aut  angore, qui  cum  gaudio  pugnat,  fed 
pro  moleftia,&  vexatione  extriniecus  illata,  de  qua 
dixit  Chriftus  apud  Ioannem  1  :  In  mundo  prt  uram 
habetis.  Graeci  enim  dixit  Apoftolus:  4,qua- 


l  fi  dicat  affini ,  aut  vexati ,  ita  fignificat  quod  paulo 
ante  dixi, in  fumma rerum  perturbatione iuftos  cxul- 
tare,ac  triumphare. 

Id  vero  eximium, ac  fingulare  Dei  munus  erit,qui  V. 

cum  rebus  aduerfis  premimur, Ibo  nobis  diuina:  gra¬ 
tia:  prafiidio  continenter  adeft,qui  apud  Daiiidem 
dixit  *  :  Scuto  circundabit  tc  veritas  eius  ,  non  timebis  'a  a 
timore  nocturno,  a  fagitta  volante  in  die ,  a  negotio  peram¬ 
bulante  in  tenebris,  ab  incurfiu,  &  daemonio  meridiano,  vt 
nihil  penitus  metuendum, aut  formidandumffignifi- 
cet.  Quin  etiam  addit, cum  ipfo fum  in  tribulatione, eri¬ 
piam  eum  ,  &  glorificabo  eum.  Er  apud  Ifaiam  b:Cm  b  Cap  ^ 
tranfieris  per  aquas, tecum  ero,  &  flumina  non  oferient  te\ 
cum  ambulaueris  in  igne, non  combureris ,  &  flamma  non 
ardebit  in  te.  Has  autem  tam  magnificas  pollicitatio- 
>  nes  neque  falfas,  neque  inanes  efte,  fuo  exemplo  te- 
ftatur  Paulus  Apoftolus  c  :  BenediElus ,  inquit ,  Deus,  c  2 ad Cot, 
&  Pater  Dornini  noHri  lefiu  Chrifli ,  Pater  mifericor- 
diarum ,  &  Deus  totius  confolationis  ,  qui  confolatttr 
nos  in  omni  tribulatione  nofira ,  vt  poffimus  cr  ipfi  con- 
fiolari  eos ,  qui  in  omni  prejfura  funt  per  exhortationem , 
qua  exhortamur  &  ipfi  a  Deo ,  quoniam  ficut  abundant 
pafltones  Chrifli  in  nobis ,  ita  &  per  Chriftum  abundat* 

Cr  confolatio  nofira.  Dum  ait  igitur  Petrus  ,  Si  opor¬ 
tet  contriflari,  perinde  eft  ac  fi  dicat ,  fi  necelfe  eft 
aduerla  tolerare  fpe  futurae  foelicitatis  recreati  laeti¬ 
tia  exultatis. 

Egregie  vero  malorum  ,  atque  incommodorum,  VI. 
quae  perfetenda  funt ,  acerbitatem  eleuat ,  atque  ex¬ 
tenuat:  primum  quidem  dum  ait, modicum,  Graece, 
oxljo*,  vt  breue  efte,  quicquid  tempore  circunfcribi- 
tur,&  accidere  poteft  in  mortali  vira,fignificet.Nam 
fi  cum  iempiterna  vita, &  beatorum  gloria  confera¬ 
tur, nullius  propemodum  momenti  deprehendetur, 
quamobrem  dixit  Paulus  d :  Non  fiunt  condigna  paffio -  driRons, 
nes  huius  temporis  ad  futuram  gloriam  ,  qua  reuelabitur 
in  nobis. Addens  deinde, nunc,  incredibilem  vitx  bue- 
uitatem  declarat ,  quae  breuiffimo  quodam  articulo 
temporis  circunfcribitur.  Quocirca,  vt  ait  Seneca  «,  e  EpilLjj, 
Quacunque  videmus ,  ac  tangimus,  Plato  in  illis  non  nu¬ 
merat, qua  ejfe proprie  putat. Fluunt  enim,&  ajfidua  dimi- 
nutione ,  atque  adiefttone  funt.  Nemo  nofrum  idem  efl  in 
feneclutc ,  qui  fuit  iuuenis.  nemo  eft  mane ,  qui  fuit  pridie-, 
corpora  nofira  rapiuntur  fluminum  more,  quicquid  vides, 
currit  cum  tempore,  nihil  ex  iis, qua  videmus  manet.  Ego 
ipfc,dum  loquor, mutari  ifla,mutatus  fum  -,  hoc  efl, quod  ait 
Heraclitus ,  in  idem  flumen  bis  non  defendimus :  manet 
enim  idem  fluminis  nomen:  aqua  tranfmiffa  efl .  Hoc  in 
amne  manifestius  efl, quam  in  homine,  fed  nos  quoque  non 
minus  velox  curfus  prateruehit. 

Quamobre  redhe  dicitur  haec  vita  momentu,vnde  VII. 
pendet  aeternitas. Cum  itaque  tabreuis  vita  fit,moIe- 
ftQac  maloru  vexationes  non  poftunt  efte  diuturnae. 
Poftremo  cum  ait ,  fi  oportet  conirifiarfvt  luti  adhibita 
conditione  pexiculuextcnuat:ncqueenim  nccefle  eft 
viros  iuftos  rebus  adaerfis  femper  premi ,  fed  illud 
neceflariu  cft,  quicquid  accident  iquo  animo  ferre: 

Et  in  hanc  fententiam  hunc  loeu  explicat  Oecume- 
nius.  Dixit,  inquit^ fi  oporteat,  propter  ea  quod  neque  om¬ 
nes  iufii, neque  omnes  peccatores  afflictionibus  tentdiur.imo 
neque  pro  [ferit  at  e  fortuna  aut  ilii ,  aut  hi  finhpcr  vtuntur, 
fed  iufii  cum  affliguntur, ad  incremetum  corona  patiuntur, 
peccat  ores, vt  peccatorum  pcenam  hiant.  Quin  neque  omnes 
iufii  affliguntur ,  ne  vitium  qmfpiam  laudabile  ejfe  exifli- 
mc:,‘Cr  virtutem  odio  profequatur ;  neque  omnes  pcccaiorei 
miferiis  afficiuntur, ne fi  retributione  omnium,qua  quifquis 
meretur  hic  feri  videamus, de  refiunechone  dubitem  tu. 

Et  cum  mox  a^dir  ,  m  variis  tertiationibus ,  in-  VID 
nuit  non  tfte  aduerfa  formidanda  ,  cum  fint  veluti 
exercitationes, quibus  experitur  Deus  quanta  fit  cu-  ^  ^j(je T;tt 
iufque  virtus.  Naln,vt  ait  Seneca  f,  produci  virtuti, &  beata c.i7- 

tentari 


Catholica  Epift.  I.  Petri.  219 


fint  ari  expedit, nec  vili  magis  inteUigitnt  quanta  fit, quam 
qui  viret  eius  laceffendo  fenferunt.  D  uritia  filicis  nulli  ma¬ 
gis  quam  ferientibus  nota  efi-,  Pr&beo  me  non  aliter  quam 
rupes  aliqua  in  vadofo  mari  defiituta,quamfluElus  no  de- 
finunt  vndecuque  moti fint; verber are, nec  ideo  aut  loco  eam 
mouent,ait  per  tot  States  crebro  incurfu  fuo  confumunt. 

2  X.  Interim  vero  adhibita  conditio  ,  fi  oportet ,  illud 
etiam  fignificat  non  temere  efle  adeunda  pericula, 
neque  vitro  accerfendas  tyranorum  iras,  fed  caute,fi 
tes  ferat,fugienda  efle  pericula,  ne  dum  quis  fuis  vi¬ 
ribus  nimium  fidit,  milerabiliter  labatur: quo  fit,  vt 
quicquid  difputet  Tertullianus  3,  liceat  nonnun- 
alib.de  fuga  quam  fefe  periculo  fubducere  ,  vt  egregie  probat 
in  pterfecut.  Athanafius  b :  nam  Chriftus  ipfe  fugicdum  aliquan- 
Vfu^fuT  d°  docet c  :  ait  enim  •,  Cum  autem  perfequentur  vos  in 
c^pud  Mat.  ciuitate  ifia,  fugite  in  aliam ;  &  fiio  exemplo  id  firma- 
c. 10.13.  uit :  nam  apud  Ioannem  d  cum  illum  Iudaei  lapidi- 
<3  Ioan.8.59.  bus  appetere  tentarent ,  abfeondit  fe ,  &  exiuit  de  tem- 
e  Ioan#u.j6  pio.  Et  alibi e  cum  Iudxos  afperius  increpaflct,<fe 
&  abfeondit  fe  ab  eis. 

X  Certe  Petrus  cum  fe  ia&aret  mortem  pro  Chrifto 

obiturum  ,  miferabili  lapfu  infolentioris  ia&antia: 
posnas  dedit. Docet  igitur  hoc  loco  Apoftolus,fi  res 
eo  adducatur, vt  mala,&  incommoda  ncccflario  per¬ 
ferenda  fint ,  ea  efle  non  aequo  folum ,  fed  forti  con- 
ftantique  animo  perferenda  :  alioqui  lapientcr  Se- 
f  Epift.  14.  neca  f:  Quid  neceffe  eft  mala  accerfere ,  &  fatis  cito  pa¬ 
tienda  cum  venerint  ;  prafumere,  ac  prafens  tempus  futu¬ 
ri  metu  perdere.  Efi  fine  dubio  fiultum,  quia  quandoque  fis 
futurus  mifer,  effc  iam  mifirum. 

X 1  Varias  porro  tentationes  nominat ,  quia  non  vno 
modo  omnes  vexatuiyalij  reru  inopia, atque  cgeftate 
premuntur,  nonnulli  corporis  morbis, atque  atgritu- 
dinibus  tentatur;alij  bonoru  omnium  iatturam  per¬ 
ferre  cogutur, fecum  ipfi  plerique,&  cum  prauis  fuis 
cupiditatibus  alfidue  rixantur, maleuolorum  calum¬ 
niis, ac  falfis  criminationibus  quidam  appetuntur; ty¬ 
rannorum  faeuitiam ,  &  carnificum  immanitatem  ex¬ 
periuntur  :  Htec  autem  omnia  animum  indurant, pa- 
tientiam explorant,  virtutem  perficiunt ,  fempiter- 
nam,atque  immortalem  corona  promerentur.Qup- 
circa  varias  tentationes  nominat  Petrus,  Graece,  v«- 
pair^c??, quali  dicit, Experimenta.  Experitur  enim  qui¬ 
libet,  quantum  profecerit.  Sapienter  quippe  fcripfit 
g  de  Confo-  Seneca  e, Non  effc  magni  animi,  fe  rebus  profiteris  fortem 
lat.ad  Mart  .gerere,  vbi  fecundo  curfu  vita  procedit.  Nec  gubernatoris 
quidem  artem  tranquillum  mare  ,  &  obfequens  ventus 
ofiendit ,  aduerfi  aliquid  incurrat ,  oportet ,  quod  animum 
pro^et.Neque  enim  de  iis  tentationibus  loquitur  Pe¬ 
trus, quibus  ad  flagitium  prouocamunmox  enim  ha¬ 
rum  tentationum  frudum  explicat;  nam  fubiicit, 

7 .  Vt  probatio  veftra  fidei  multo  pretiofior  auro,  quod  per 
ignem  probatur,  inueniatur  in  laudem,  &  gloriam,  & 
honorem  in  reuelatione  lefu  Chrifti.]- 

j  Huc  nimirum  referuntur  aduerla,  quibus  plerun- 
que  iufti  Deo  permittente,  non  ta  cruciantur,  quam’ 
exercentur.  Quamobrem  vtrede  monet  Oecume- 
niu$,^«»<«  tentationum  nomen  ammum  turbat  auditorum, 
idcirco  caufiam  earum  fubiungit,  inferuntur  enim  ea  cauf- 
fa,vt  probatio  veftraauro  lucidior,  &  pretiofior  effeiatur. 
Probationis  vero  nomen, Graece,  <f ox/uw , exploratio¬ 
nem  f  en  experimentum  fignificat.  Explorat  enim  Deus 
'  fide  noftram,non  quod  eum  aliquid  lateat, qui  feru- 
tatur  corda,  &  renes, qui  abditas  cogitationes  intue¬ 
tur, qui  nouit  omnia,  antequam  fiant,cuius  denique 
*  oculis  omnia  nuda,&  aperta  funt :  fed  vt  nos  ipfi  vi¬ 

res,  animumque  noftrum  probe  cognofcamus ,  no- 
ftraque  conftantia ,  &  animi  magnitudo  ,  qualis,  & 
quanta  fit ,  caeteris  patefiat.  Sic  alibi  diximus  Deum 
Bened.  lufUnian.  in  Epifi.  Canon. 


.  immortalem  no  raro  rentare,  vt  olirn  tentauit  Abra- 
ham  ,  lobum  ,  Tobiam  ,  &  alios  :  tentat  autem  fiue 
dum  patitur  tyrannos  firuire,fiue  dum  permittit  hae¬ 
reticos  aduersus  fidem  Catholicam  pugnare. 

Et  contra  vtrumque  tentarionis  genus  facratli-  II. 
rerae  fidelium  animos  praeparant ,  ac  muniunt :  ad¬ 
uersus  enim  tyrannos  Chriftus  apud  Ioannem  3  ait,  3  cap.ipS 
'Si  mundus  vos  odit ,  fcitote,  quia  me  priorem^  vobis  odio 
habuit.  Si  de  mundo  fuiffet is ,  mundus  ,  quod  fisum  erat , 
diligeret :  quia  vero  de  mundo  non  e/Hs ,  fed  ego  elegi  vos 
de  mundo  ,  propterea  odit  vos  mundus.  Mementote  fer- 
monis  mei ,  queiru  ego  dixi  vobis ,  Non  eft fieruuus  maior 
domino  fuo ,  fime  perfequuti  fiunt ,  c?  vos  perfequentur. 

Aduersus  autem  haereticorum  impofturas  didaftinc 
illa  apud  Matthaeum  b,  Attendite  d  falfis  Prophetis,  keap-7-H* 
qui  veniunt  ad  vos  in  veslimentis  ouium ,  intrinfecus  au¬ 
tem  funt  lupi  rapaces.  Eodem  Ipedanr  Pauli  verba  c ;  c  i.  ad  Cor, 
Oportet  &  harefes  efft  ,vt  &  qui  probati  fiunt ,  manifefti  1 1,1 9- 
fiam  in  vobis.  " 

Quo  Ipedans  Tertullianus  d :  Conditio, dt,prafen-  1 1  E 

tium  temporum  etiam  hanc  admonitionem  preuocat  no-  j!  ,Dc  Prx' 
firam,  non  oportere  nos  mirari  fitper  harefes  i  fas,  fiue  quia  crIPc,caP,x' 
funt :  futura  enim  pranunciabcmtur  ,fime  quia  fidem  quo- 
rundam  fiubuertunt ,  ad  hoc  enim  fiunt,  vt  fides  habendo 
tentationem  habeat  etiam  probationem  :  quod  fi  quidam 
haerefis  virus  hauriunt ,  ne  tum  quidem  diuina  pro- 
uidentia,  quae  eas  permittit,  iure  poteft  acculari :  vt 
enim  aliquanto  poft  fubiicit  idem  Tertullianus  e:  c  cap.j. 
Homo  in  faciem  ,  Deus  in  pr acor dia  contemplatur  ,  & 
ideo  cognoficit  Dominus,  qui  funt  eius ;  &  plantam, quam 
non  plantauit  “Pater ,  eradicat ,  &  de  primis  nouiffimos 
ofiendit ,  &  palam  in  manu  portat  ad  purgandam  aream 
fuam.  Auolent,  quantum  volent,  palea  leuis  fidei  quocun¬ 
que  afflatu  tentationum ,  eo  purior  maffa  frumenti  in  hor¬ 
rea  Domini  reponetur.  Hac  itaque  ratione  ele&orum 
fides  probatur, quomodo  dixitSalomon  f:  In  paucis,  f  Sap.j.j. 
inquit ,  vexati ,  in  multis  bene  difftonentur  ,  quoniam 
Deus  tentauit  eos,  &  inuenit  illos  dignos  fe,  hoc  eft, glo¬ 
ria  ,  &  immortalitate  dignos.  Huius  autem  proba¬ 
tionis  vim, apta  fimilitudine  declarat. 

Vt t  probatio ,  inquit ,  veftra  fidei  multo  pretiofior  au-  I  V. 
ro  ,  quod  per  ignem probatur ,  inueniatur.  Quemad¬ 
modum  enim  aurifices  non  modo  lydio  Lpide  ,  led 
etiam  ignis  ardore  auri  vim  ,  ac  naturam  explorant; 
ita  etiam  Deus  non  aliter  atque  aurum  cle<5tos  fuos 
igne  tentationis  experitur,  quam  fint  infide  con¬ 
flantes  ;  atque  ita  Salomon  g ,  tanquam  aurum ^ ,  ait,  g  Sap.;.tf. 
in  fornace  probauit  illos.  Eam  vero  experiendi,  atque 
explorandi  rationem  mirum  in  modum  Iaerae  li- 
terae  probant:  nam  Iob  h  de  feipfo  hunc  in  mo-  h  cap.tj.io 
dum  loquitur ,  /pfe  vero  ( hoc  eft,  Deus )  fcit  viante 
meam ,  &  probauit  me  quafi  aurum  ,  quod  per  ignem 
tranfit.  Dauid  autem  1 :  Quoniam  probafti  nos  Deus,  1  pP^f.io, 
igne  nos  examinafti ,  ficut  examinatur  argentum.  Indn- 
xifti  nos  in  laqueum  ,pofuifti  tribulationes  in  dorfo  noflro , 
impofuifti  homines  fuper  capita  noftra  ,  tranfiuimus  per 
ignem ,  &  aquam ,  &  eduxifii  nos  in  refrigerium.  Ali¬ 
bi  k;  Probafti  cor  meunu,  ,  &  vifitafti  notie  ,igne  me  x  pf.nf.j. 
examinafti ,  &  non efi  inuenta  in  me  iniquitas.  De¬ 
nique  1 :  Proba  me  Domine  ,  &  tenta  me  ,  vre  renes  1 
meos ,  &  cor  meum.  Eandemque  metaphoram  pro¬ 
bauit  Salomon  m  :  Sicut  igne  probatur  argentum, &  mProu.17.3 
aurum  camino ,  ita  corda  probat  Dominus.  Alia  pene 
fexcenta  eiufdem  generis  in  lacris  literis  leguntur. 

Potuiflet  autem  Petrus  argetum,  aut  aliud  quod-  V • 

piam  metallum  nominare  ,  maluit  tamen  auri  men¬ 
tionem  facere ,  vt  oftendat ,  quam  fit  patientia  San- 
6toru  in  confpedtu  Dei  pretiofiuquemadmoducnim 
in  metallorum  genere  nihil  eft  auro  preriofius,ita  ni¬ 
hil  eft  apud  Deum  laudabilius  eorum  animi  magni¬ 
tudine,  &  conftantia ,  qui  ftrenue  aduerfa  omnia  to- 
T  v  Ierant. 


220  Explanatio  Cap.  I. 


Ierant.  Et  quemadmodum  aurum  e  fornace  produ¬ 
cum  fulgorem  fuum  indicat ;  ita  fidelium  conftan- 
tia  in  extremo  mundi  die  illuftris,  atque  immorta¬ 
li  gloria  digna  apparebit ,  vt  non  immerito  de  Mar- 
a  pf. ricti  tyrum  obitu  Rixent  Dauid  a:  Pretiofa  tn  conffeclu 
P“  Domini ,  mors  Santlorum  eius.  Et  quidem  ,  vt  ait  Pe¬ 
trus, multo  erit  auro  pretiofior.  Caeleftia  enim  bona, 
qux fidei,  conftantixque eledorum debentur ,  non 
aurum  modo  ,  &  gemmas  ,  fed  vniuerfa  creata  lon- 
giflimo  fuperant  intcruallo,cum  hxc  omnia  caduca, 
&  mortalia  fint,illa  vero  immortalia,  ac  fempiterna. 

V I.  Quam  ob  cauflam  Petrus  Grxce  dixit ,  noXv  t i- 
fMuTifov  ,  t  bmMo/Aefu  ,  hoc  eft ,  ituro  ,  quod  pe- 
rit,  &  per  igmm  tamen  probatur-,  vt  appareat ,  magni¬ 
tudinem  animi  ,  &  conftantiam  auro  pretiofiorem 

b  pf.ii  8.71.  efle.  Ita  vere  dixit  Dauid  b  :  Bonum  mihi  lex  oris  tui , 
(hoc  eft ,  ad  extremum  vfque  vita:  fpiritum  confer- 
uata)  fitper.  millia  auri  ,  &  argenti.  Et,  ni  fallor,  hoc 
*  cap.18. 14  ipfum  fapientiac  nomine  fignificauit  lob  *,cum  dixit: 

Non  dabitur  aurum  obri"gum  pro  ea ,  neque  appendetur 
argentum  in  commutatione  eius  :  non  conferetur  t  indis 
India  coloribus, nec  lapidi  Sardonycho pretiofiffimo,vel fap- 
phiro,non  adaquabitur  ei  aurum,  vel  vitrum,  nec  commu¬ 
tabuntur  pro  ea  vafa  auri.  Et  iifdem  propemodum 
i.  Piou.7,8.  verbis  ait  Salomon  ‘ :  Prapofui  illam  regnis, &  fedibus, 
gr  dtuitias  nihil,  ejfe  duxi  in  comparatione  illius-,  nec  com¬ 
par  aui  illi  lapidem  pretiofum  ,  quoniam  omne  aurum  in ^ 
comparatione  illius ,  arena  eft  exigua ,  &  tanquam  lutum 
aflimabitur  argentum  in  conftePu  illius.  Nec  dubium 
eft,  fapientis  nomine  veram  iuftitiam  ,  &  fandita- 
tem,  hoc  eft ,  fidem  viriam  ,  &  cum  caritate  coniun- 
dam,qux  tanquam  aurum  igne  explorata, vc  in  prx- 
fentia  ait  Petrus ,  multo  pretiofior  auro  deprehendi¬ 
tur.  Ait  autem,  inueniatur  in  laudem, & gloriam, &  ho¬ 
norem  in  reuelatione  I efu  Chrifti. 

VI I.  Quafi  dicat,  vbi  fides  ,  Sc  conftantia  vcftra  va¬ 
riis  tentationibus  probata  fuerit  ,  deprehendetur 
multo  pretiofior  auro  igne  defaecato  :  ldque  am- 
pliflimam  vobis  laudem  ,  Sc  gloriam ,  &  honorem 
afferet,  cum  fecundo  Chriftus  ad  nos  venerit ,  luo- 
que  aduentu  eunda  in  lucem  proferet.  Nec  dubito 
laudem,  gloriam,  &  honorem  ad  ipfos  eledos  refer¬ 
ri  ,  qui  cum  in  .hac  mortali  vita  diuinas  laudes  cele- 
brannr,  Sc  ad  Dei  honorem ,  Sc  gloriam  fe ,  fiiaque 
omnia  retulerint  ,iure  optimo  ab  eodem  immortali 

,Deo  laudem,  gloriam,  atque  honorem  adipifcentur. 
d  cap.ij.tj  Ad  laudem  quidem  pertinent  illa  apud  Matthxum  d: 

Euge  ferue  bone  ,  &  fidelis ,  quia  fuper  pauca  fuifti fidelis , 
fupra  multa  te  conftituam.  Itemque  illa  in  Apocaly- 
C  cap.14.1j.  pfi  *  ’•  Beati  mortui ,  qui  in  Domino  moriuntur.  Ad  glo  - 
riam  referuntur  qux  Chriftus  pronunciaturus  eft 
f  Matt.  15.  his  ,  qui  a  dextris  .erunt  f:  Venite  benedicit  Patris  mei, 
34'  poffidete  paratum  vobis  regnum  d  conftitutionc  mundi. 

g  pf.90.15.  Er  illa  apud  Dauidem  s :  Eripiam  eum  ,  &  glorificabo 
bcap.jo.i9.  eum.  Ieremias  b  autem  laudem  ,  & gloriam  coniun- 
git :  Et  egredietur  tx  eis  laus, voxque  ludentium,  &  mul¬ 
tiplicabo  eos,&  non  minuentur  \  &  glorificabo  eos,  &  non 
attenuabuntur.  Poftremo  ad  honorem  fpedant  illa 
i  cap.  11,16.  apud  Ioannem  1 :  Si  quis  mihi  miniftrauerit , honorifica¬ 
bit  eum  'pater  meus. 

VIII.  Tametfi  autem  non  ignoro  laude, gloriam,  atque 
honore  fubtilius  aPhilofophis  in  Scholis  diftingui, 
quod  nos  alibi  apertius  monuimus,hxc  rame  omnia 
figiliarim  a  Petro  enumerantur,vt  fempiternx  beati- 
tudinis  magnitudinem,atque  prxftantia  aliqua  ratio¬ 
ne  declarer.  Quicquid  enim  honefte  appetitur, quic- 
quid  habet  ratione  boni ,  quod  virtuti  honeftatique 
congruit,nobiliori,prxftantioriquemodo  illa  beato¬ 
rum  vita  comprchenditur.Ttaque  qos,quos  xuo  per- 
frui  fempiterno  Ecclefix  audoritate  credimus  ,  etfi 
haeretici  diftumpuntur,nonhudamus  modo,&  glo- 


riofos  praedicamus, fed  pio  ac  nligiofo  honore,  cul¬ 
tuque  proloquimur.  Illi  liquide  dum  inter  mortales 
viuerent,  nihil  habuerunt  antiquius, quam  vt  ab  ho¬ 
minibus  defpicerentur,ac  nihil  fierent, vniufque  Dei 
laudem, gloriam, atque  honbrem  fedarentur.  Nunc 
viciliim  Dcus,vtaitlfaiasa,  Reddit  eis  coronam  pro  d-*  cap.^.j. 
nere ,  ole u  gaudi)  pro  luctu ,  pallium  laudis:  pro fpiritu  moe¬ 
roris,^  vocabuntur  in  ea  fortes  iufiitu, plantatio  Domini 
ad  glorificandum.  Pcrri net  igitur  haec  oratio, vt  monet 
Oecumc-nius  ,ad  fidelium  folatium,  dum  clariores  ex 
calamitatibus  futuros  ejfe  ipfos  ajferit ,  & flucto  fieres  ,fer- 
uentiorefque  efficit ,  dum  addit,  In  reuelatione  iefft  Chrifti > 
eo  quod  tempus  illud  laborum  oftentatione ,  &  manifella-  ,  . 
tione, multam  gloriam  illis, qui  decertarint,, (illaturum  fit. 

Quod  autem  ait ,  in  reuelatione  /efu  Chrifti,  bifa-  1 X. 
riam,vt arbitror, explicari  poteft.Nam  de  Chrifto  re- 
de  accipias  ,  qui  fecundo  aduentu  afpedabilis ,  Sc 
eundis  mortalibus  confpicuus  aderit ,  &  ante  eius 
confpedum  fiftentur  omnes  gentes,&,vt  ait  Zacha- 
rias  b ,  afficient  eum  qui  illum  confixerunt .  Hanc  porro  ^ 
reuelationem  expedant  Omnes  iufti  :  nam  ,  vt  ait  J7  °aD*  t9‘ 
Apoftolus  f,  Saluatorem  expellamus  Dominum  nofirum  c  ad  Philip. 
lefum  Chrifium ,  qui  reformabit  corpus  humilitatis  nofira  i-11- 
configuratum  corpori  claritatis  fu<e.  Et  Ioannes  d:  Sci-  d  EP,I  C  J-1 
mus, quoniam  cum  apparuerit,  fimilesti  erimus,  quoniam 
videbimus  eum,ficuti  eft. 

Poreft  etiam  de  ea  reuelatione  accipi ,  de  qualo-  X. 
quitur  Paulus  e  cum  ait :  Itaque  nolite  ante  tempus  iu-  c  11  a<*  ^oi. 
dicare  ,  quoadufque  veniat  Dominus ;  qui  &  illuminabit 
abfeondita  tenebrarum  ,  &  manifefiabit  confilia  cordium\ 

&  tunc  laus  erit  vnicuique  a  Deo.  Iure  autem  optimo 
in  hac  reuelatione,  laudem,gloriam,atque  honorem 
iuftis,  &  eledis  pollicetur.  Nunc  enim ,  qux  eft  ho¬ 
minum  deploranda  improbitas  ,  iuftorum  adiones 
non  pauci  carpunt ,  nonnulli  etiam  perperam  inter- 
pretantur,hypocrifim,acfimulationem,ambitum,& 
gloriae  captanda:  ftudium  obiiciunt, denique  nihil  in 
illis  fyncerum ,  nihil  folidum  efle  mentiuntur :  tunc 
autem  bonorum  virtus, atque  integritas  eundis  per- 
fpicuaerit.  Verum  Grxca  vox  6*  ,  Sc  ea 

qux  confequuritur  priorem  explanationem  magis 
poftulant,  vt  reuelatio  Iefu  Chrifti  pafliue  accipien¬ 
da  videatur  ,  cum  videlicet  Chriftus  Iefus  reuelabi- 
rur.  Mox  enim  fubricit ,  quem  cum  non  videritis ,  dili- 
£/ri.f,quafi  dicat, nunc  quidem  non  modo  Chrifti  di- 
uinitas  latet ,  fed  ipfa  etiam  eius  humanitas  remota 
eft  ab  oculis  mortalium ,  neque  fefe  paflim  fpedan- 
dam  praebet. 

Quamquam  autem  fefe  afpedabilem  exhibuit  XI. 
Paulo ,  vt  in  Adis  Apoftolicis  indicat  Lucas  f ,  &  ^  caP-9-4* 
apertiflime  Paulus  §  ipfe  teftatur  his  verbis  ,  »oW  adC°r' 
Chrifium  lefum  Dominum  mftru  vidi}  Sc  fortafle  etiam 
eodem  afpedu  alij  recreati  funt ;  vniucrfim  tamen 
omnibus  eft  inafpedabilis,  nec  videri  poreft  -,  in  illo 
autem  extremo  mundi  die  ,  fefe  omnibus  confpi- 
cuum  exhibebir,acpropterea  dies  ille  merirb  a  Petro 
dies  reuelationis  Iefu  Chrifti  nuncupatur.Quod  ma¬ 
xime  ad  Gentilium  impietatem,  ac  Iudxorum  perfi¬ 
diam  perftringendam  pertinet;  vuique  enim  aliter 
quidem,  atque  aliter ,  fed  non  abfimili  improbitate, 
eum  contemnunt,  diuinitate  fpoliant,  nulloque  ho¬ 
nore  ,  aut  cultu  dignum  cenfent :  tunc  autem  plane 
inrelligent  exeo  fe  errore  fuifle  deceptos :  &  fero  ni¬ 
mis  fua  infania,&  vefanam  fatuitatem  fruftra  damna¬ 
bunt.  Contra  vero  luce  clarius  apparebit  Catholicx  * 
fidei  veritas, &  iuftorum  conftantia,  laboris,ac  meri¬ 
ti  fui  mercedem ,  acprxmium  confequetur.  Etenim 
veriflime  didum  eft  a  Salomone  :  Iufti  autem  in  per-  h  SaP*5,  ^ 
petuum  viuent,& apud  Dominum  eft  merces  eorum,&  co¬ 
gitatio  illorum  apud  Mtiffhnum  :  ideo  accipient  regnum 
decoris ,  &  diadema  fpeciei  de  manu  Domini. 


Catholica;  Epift.  I.  Petri. 


221 

g.  Quem  cum  non  videritis,  diligitis :  in  quem  nunc  quo-  A  mentem  in  illum  caritatem  coniunxcrint  rfignificat 

-I  ....  J’  *  ....  J _  _ K  _  Ll  /a  i  «v»  ii/ln  /£>>  a>.i  /^i  n  o  ftinlitc 


»o»  videntes  creditis,  credentes  autem  exultabi- 
tis, Utilia  inenarrabili, & glori ficata.] 

Rc£tc  Oecumenius  haec  ait  ad  erigendam  {peni, 
animique  conftantiam  confirmandam  referri. &  enim, 
ait,  oculis  carnis ipfum  non  intuiti, ex  fola  auditione  ama¬ 
tis  ,  conftderate,  inquit ,  quantum  amorem ,  vbi  eum  vide¬ 
ritis  pra  vobis  feretis  ,  prafertim  cum  in  gloria  vobis  reue- 
labitttr :  fi  enim  paffio  eius,  it  a  vos  attraxit ,  quando  vobis 
m  ftlendore  infuperabili  apparebit ,  quem  in  modum  ani¬ 
mum  veBrum  affeclurus  eftJ  Videtur  autem:  Petrus 
eos  alloqui ,  qui  Chriftum  Dominum  ,  dum  inter 
mortales-  viueret  ,  non  viderant  ,  nimirum  a  fe , 
aiiifve  Apoftolis  non  ita  pridem  ad'  fidem  tradtx- 


enim  eos  efle  viuafide  prxditos ,  $c  ea, quam  Paulus 
Apoftolus  a  ait, per  diledhonem  operari,  de  qua  Au-  a  ad  Ga!.j.<f, 
guftinus  b  ita  alicubi  fciibk:fidei  opus  eft  dilectiir.-mon  b  Pfal.ji. 
quod  dilecfio  prdptie  fpeidtef  ad  fidant,  feti  quoLffr- 
dem,nili  aliud  impediat ,  ftiapfcnatura; amor,  6c  ca¬ 
ritas  fubfequatunqita  ratione  dixitBafilitrs  r., Credere ,  c  Orat,  dc 
intelligere,tfr  facere, confequuntur.  ■  rtr>  <  '  .<■  ^aPr* 

Et  ren  era  fides ,  nili  praua  aliqua  animi  perturba-  V. 
tione  infufeetur ,  a  dm  i  rabi  k  m  C  h  r  i  fti.  amorem  in 
animo  excitat:vr  enim  eiug  druinitatan»  actiiigitjmdfi*- 
ri  obiicit  fummum  boritim  ,  quod ‘  ad  amorem  fui 
animum  rapit.  Itaque  Dauid*1  ?Diligam;inqnii,re  Dfr  d  Pfal.17.  i. 
mine,  fortitudo  mea, refugium  meum  Uberator  meus.  .  ■:  ■  • 

Alibi e  n-DomJne  dilexi  decorem domus  tua.  Et  fi. libeat  epfal  .lif.g. 


dios.  Ait  igitur  eos  Chriftum  diligere,  quem  non  B  immeilfum  illum  bonorum  ■  omnitmv  ©ccanum 


menttq  &  cogitatione*  luftrare,  reperkmus  profr&h 
innumerabilia  incentiua  caritatis  ,  arque  amoris  r*Vt 
nihil  dicam  de  eius  eximiisbeneficiis^quibnsciindfos  -X  i 

qoi.de  mortales,  fedprxcipue  fiddles*,  Tapdt  modum 
ornauir,  cum  tamen  conftep  ea  ad  amorem  cocilian- 
dum  vim  habere  pro jfemo dum  incredibilom;  Quam 
multa  aurem  hominum  generi  contuimc  Deus  bene¬ 
ficia,  fi  extera  dceflenc  bmn ia. luenltinper'  explicdl 
Seneca  fiEa  veror, qux  atTgratiarri  .Ar  bonaduperna-  4*^c 
ruralia  {pedant ,  fidei  bencficio  facilS’quiuis  fidelis  6.8c 
perfepoteftagnafcete,  Scdiuino  vduri femine  rrrerf  c.xj.  p  74,* 
te  concepro  ,  coeleftisdinmique  amoris  foetu  parerf. 

Quod  fi  naturam  Ghrifti  humanam,  fui  ditate,  £t-  V  I. 

pienria ,  diuinifque  Spiritus  fandi  muneribus  fupra 


viderant ,  corporeis  videlicet  oculis  :  nam  alioqui 
fides  fpiri talis  quidam  animse  oculus  cft,quo  cernun¬ 
tur  ea  ,  quse  fub  oculorum  alpedum  non  cadunt, 
a  ad  Hcbr.  Atque  idcirco  fides  dicitura  Paulo  .  *  yfperandarum 
tu  I*  fub  flantia  rerum  ,  argumentum  non  apparentium.  Et ,  vt 

TraA.40.  in  alibi  dixit  egregie  Auguftinus  b  .  Credimus ,  inquit, 

^°an’  vt  cognofcamus,  non  cognofcimus ,  vt  credamus .  Quid  eft 

enim  fides, mfi  credere, quod  non  vides ? 

1 1,  Tametfi  igitur  ,  vt  idem-  ait  Auguftinus  ,  non  po- 
teft  voluntas  ferri  in  ignota,  ea  tamen ,  qux  fide  per- 
cipiuntur,fatis  nota  fiunt ,  vt  amari  queant ricd  quo¬ 
niam  fidei  cognitio,  quamuis  fit  certiffima ,  nullam-: 
que  admittac  dubitationem  ,  eft  tamen  obfcuta  ;  Sc 

0  ■  idcirco  non  ira  afficit  voluntatem, vc  ea,qu®  fub  fen-  4  , 

fum  cadunr,  magna  Chriftianonun  laus  eft;,  cum  ca  C  omnem  creatam  naturam  1 0 cupi ; - fiupratyffc 
fperant,&  diligunt, qux  nullo  fenfu  percipi  poliunt.  omnem  humanam  conditionem  eftedam  refpicias, 
Quamobrem  Petrus  magnum  omninoiac  plane  di- 
uinum  beneficium  commemorat  c  cum  aic  v  fideles 
Chriftum  diligere, quem  r\on  viderant. Vexiira  Augu- 

c  lib.  j.  dc  ftinus  cmnltb  aliter  videtur  hunc  locum  legilTe  i  pro- 

?.CC^.TCr  ferens  enim  haec  Petri  verba  ■,  lnueniamini,inqpakyin^ 
laudem ,  &  honorem  Iefu  Chrifli ,  quem  ignorabatis  ,in_, 
quem  modo  non  videntes  creditis~,quem  cum  viderit  is, exal¬ 
tabitis  gaudio  inenarrabili ,  honorato  gaudio ,  percipien- 

tes  Te flamentum fidei  falutrm  animarum  veflravum. 

Videtur  autem  {andiffimus:,  &  dodiffinuis  Pater 
non  optimo  codice  vfus,aut  parum  fideli  eruditove 
interprete :  nam  fuperiora,  qux  aperte  Petrus  de  ele- 
dorum  laudtigloria, atque  honore  fcripfit, transfert 


fc  retnif. 
c.t7. 


IV. 


quid  eo  amabilius  concipi, *aiit  cogirari:  poffic  -  Certe 
Beatiffimus  Martyr ,  &  fmdiffimus  EpifeopUsMgnh- 
tius  9  Chriftum  Dominum,  qua  hdmoem^amotem  %  epift.u.ad 
fuumrappellat,  s4mor,Mtftiit,  meuscnjcifixW  e  fi,  -Add«  ^“anos* 
quod, vt  ait  Paulus  '^nembra  fumus  corporis  Clni-  ^  Epbcf. 
fti  de  carne  eius ,  &  de  ojfibus  eius.  Et  paulo  ahte  dixC-  5’3°' 
rat ,  Chriftum  cfle  Ecclefix  caput,  quisaurenradcb 
de  mens  eft,aut  ab  humanirajre  alienus, qui  fuum  non 
diligat  caput  ?  Quis  vero  enumerare  queat  omnia' 

Ghrifti  in  nos  fideles  caritatis, &  bcneuolentiafrargit- 
menca?Ccrte  Apoftolus  1  verd dixit, eum  fuavn  inilOs  ‘  Rom. 

caritatem  commendare  ,  quoniam  cum  adhuc  peccato-. f'8' 
res  effiemus ,  fecundum  tempus  Chriftus  pro  nobis  mortuus 
ad  Chriftumqn  quem  tamen  omnis  beatorum  gloria  D  efi.  Et  loannes  ^  :  CimdilexiJfet ,  inquit,  fuos:qui  erant  k  caP-I3'1* 
redundat.  Omitrit  autem^quod  hic  ait  Petrus,  fide-  in  ?nundo,in finem dilexiveos.  •-* 

Hucrefero {aeramenta ad  noftram  iuftificationetft  VII. 

&  falutem  irrftituta  ,  prxeipueque  Euchariftix  {aera¬ 
mentum,  quo  incredibilem ,  plane<que  admirabilem 
in  nos  amorem  indicauit,  qiHe,nifi  plane  ftipit'es,  Siit 
lapides  fimusmoftaun  non  modo  amorem  eliciunt, 
fed  pene  dixerimr;extorquet.Redc  itaque  dixit  -Pati-  * 

Lus  1  :Qui  non  amat  Dominum  noftrum  lefum  Chriftum,  I  r-  a<i  Cor. 
jit  anathema  ,marank}hd.  Haec  igitur  omnia,  arque  id 
genus  alia  longe  pluraoum  fides  projaohat,nil  mivir, 
fi  qui  veram  fidem-  animo  conceperiAt  ,  etfm  ,•  qtiem 
non  vident  Chriftum  Dominum  ,  perfeda  caritate 
c6mplcdantur.':iibin.;:  C  - 

fi  quem  nunc  quoqke  non  videntes  creditis  .Ita  perfpi-  VIII. 


les  diligere  Chriftum  ,  quem  non  vident  •,  pro.eo  au¬ 
tem  quod  ait  Petrus  ,  Querneum  non  videritis ,  legit 
ipfe ,  Qtiem  ignorabatis.  Quod  fi  idoneo  codice  pro¬ 
bari  portet, non  videretur  a  mente  Petri  prorfux  alie¬ 
num.  Vere  enim  tam  Iudxi,quain  Gentiles,  antequa 
Chriftianis  facris  initiarentur, Chriftum  ignorabant: 
d  cap.j.  17.  itaenimin  Adis  d  Apoftolicis  loquitur  Petrus  *.  Et 
nunc ,  fratres, /00,  quia  per  ignorantiam  feciflis ,  ficut  & 
e  Ador.  13.  fPrincipes  veftri.  Et  Paulus  «:  Qui  enim, ait,habitabant 


Ierufalem ,  &  Principes  cius  ,  hunc  ignorantes ,  ■&  voces 
‘Prophetarum,  qua  per  omne  fabbatutn  leguntur,  indican¬ 
tes  impleuerunt ,  &  nullam  catiffarn  mortis  inueniextes  in 
competierunt  k  Pilato, vt  interficerent  eum. 


Sed  a  vulgato  interprete, &  prxfertim  ab  editione  E  cuitatis  gratia  reddidit  Latinus  interpres, &  komaiia 


Romana,  nullo  pa&o  recededum  videtur.  Ait  igitur; 
quem  cum  non  videritis, diligitis.  Avente  enim  dixit  qui- 
f  Vgo  Vid.  dam  f,eo  plerunque  peruadere  amorem ,  quo  mens, 
atque  intelligentia  non  pertingir.non  qilod  ca ,  qux 
>  penitus  ignota  funr,  amari  queant ,  fed  qubd. exigua, 

&  fubobfcura  rerum  notio  incredibilem  poffic  amo¬ 
rem  in  animo  excitare  ,  vt  infinito  propemodum  in- 
teruallo  amoris  vehementia  fcientise  magnitudinem 
fuperet.  Eft  igitur  hxc  prxclara  fidelium  laus  ,  quod 
cum  fide,hoc  eft ,  obfcura  Chrifti  cognitione  ,  veheJ- 
Bened.  lufliriian.  in  Epijl •  Canon. 


editio  maxime  probauit.  Gttece  autem  'dixit  Petilii, 
jw»  ofuvTK  't*i5-(tioy7i<  f  i,hoccft  ,  non  Videntes,  credentes 
tamen,wt\,cim  nonvideatis,  credatis  tamen. 'Sed,:vt  ap- 
paret  i  eadem  fcnrentia  conftat  pfighiftttit  enim  Pe-  ‘ 
ttus  eos  ,tametiinon  viderint  Chriftum  ,  pcrfcdavn 
tamen  fidem  animo  c6cepi{Ie,quafi  alludat  ad  Ghri¬ 
fti  verba  apud  Ioannem  m  '.  Quia  vidifti  me  Ehoma,  m  cap.  1®. 
crcdidiili:beati,qui  non  viderunt  ,  ^  'crediderunt .  brefli-  l9- 
difle  enim  Thomam  ait  Dominus  ,  quia  vidit :  cre1 
dendi  enim  verbum  ample  futriplk ,  &  fignificaf 
T  3  aliquid 


222 


Explanatio  Cap.  I. 


aliquid  fibi  pcrfuadcre  :  nam  eodem  modo  dixerat 
T  lio  mas  ,  nifi  videro  in  manibus  eius fixuram  cUuorum, 
&  mittam  manum  meam  in  latus  cius ,  non  credam .  hoc 
eft,non  mihi  patiar  hoc  perfuaderi.  Eodemque  mo- 
t  cap.i4.4i,  do  Lucas  a  de  Apoftolis  dixit :  Adhuc  autem  illis  non 
credentibus, &  mirantibus  pra  gaudio :  quafi  dicat, cum 
adhuc  illi  fibi  perfuadere  nonpo{Tent,Chriftum  Do- 
minum,eunde'm  ad  fuperos  remeafle ,  quem  in  cruce 
obiiffe  non  dubitarent ,  cum  tamen  prsfcntem  con- 
fpiciebant ,  inane  fpc&rum  vt  alias  fufpicabantut 
effe.  Itaque  ait  Chriftus :  ®uia  vidifli  meThoma ,  ali¬ 
quando  tibi  perfuaderi  paffus  es  ,  me  ad  fuperos  re- 
diifie. Addit  autem :  Beati  qui  non  viderunt,  er  credide- 
b  Hom.ttf.  rmt.  Quo  loco  Gregorius  b,/«  qua ,  inquit  .fententia 
in  Eujng.  nos  Jpecialiter  fignati  fumus,  qui  Chrijlum  ,  quem  in  carne 
non  vidimus ,  mente  retinemus.  Nos fignati  fumus  ,fed  fi 
fidem  operibus  (equimur:  ille  enim  vere  credit,  qui  exercet 
operando, quod  credite 

l  X,  Fidei  igitur  naturam  fequutus  magiftrum  fuum 
explicat  hoc  loco  Petrus.  In  quem ,  inquit ,  nunc  quo¬ 
que  non  videntes  creditis,  quia,  vt  fupra  dixi ,  fides  eo¬ 
rum  eft ,  quae  non  videntur.  Quocirca  Gregorius  eo 
ipfo  loco ,  quem  indicaui,  vt  Thoma:  fidem  tueatur, 
Thomas,  inquit,  aliud  vidit, aliud  credidit ;  hominem  vi¬ 
dit ,  &  Deum  confejfusefi  5  Sic  etiam  Hilarius  :  Qjud 
aliud  credidit  Thomas ,  quam  quod  profejfus  efi  ,Jcilicet, 
Dominus  meus ,  &'  Deus  meus  ?  Credentes  autem  ,  in¬ 
quit  ,  exaltabitis  Utilia  inenarrabili ,  &  glorificat  a.  An 
{olufnmodo  credentes  ?  quafi  fola  fides  exultandi 
materiam  praffieat  ?  Apage  vero  iftud;occinunt  hanc 
nobis  cantilenam  haeretici ,  qui  cum  fidem  miris  lau¬ 
dibus  extollant,nihil  minus  habcnt,quam  fidem.  At 
exultare  dicuntur  credentes,  vriqiie  :  fed  credentes 
viua  fide,&  caritate  formata. 

X.  Quamobrem  Clemens  c  Alexandrinus  ex  his  Pe- 
e  lib.4:Scro*  trj  veffjis  perfe&um  defcribit,cum  tamen  per- 
-Xr  factio  abfque  caritate  ne  intelligi  quidem  poffit. 

cum  vnus  vtique ,  ait  ,fcopus ,  &  vnus finis  &  viro ,  & 
mulieri fit  oBenfus  de  eo  ,  qui  efi  per  fetius ,  dicit  Petrus 
in  EpiBola ,  nJModicum  nunc  fi  oportet  tristitia  ajfetti  in 
variis  tentationibus ,  vt  probatio  veftra fidei  multo  pre- 
tiofiorauro ,  quod  periit ,  &  per  ignem  efi  probatum  in- 
ueniatur  in  laudem  ,  &  gloriam  inreuelatione  fefu  Chri- 
fii ,  quem  cum  non  videritis ,  diligitis ,  m  quem  nunc,  cum 
non  videatis ,  credatis  autem  ,  exultatis  Utitia  inenarra¬ 
bili  ,  &  glorificata,  reportantes  finem  fidei  falutem  anima¬ 
rum  veBrarum.  quae  idcirco  ad  verbum  commemo- 
raui ,  vt  appareat  eum  in  nonnullis  noftro  interpreti 
confentire ,  in  pluribus  diferepare :  Latini  enim  co¬ 
dices  emendatiores  futuro  tempore  legunt  ,exulta- 
bitis ,  Clemens  autem  ,  exultatis ,  praefenti  tempo¬ 
re.  Er  Graeci  codices  ,  qui  nunc  circunferumur ,  ha- 
i  lib.4.c.it,  bent ,  Irenaeus  d  aurem  Graece  videtur 

legiffe  futurum  rempus  :  ait  enim ,  Gaudebitis  gaudio 
inenarrabili ,  vt  argumento  fit ,  Graecos  olim  codices 
non  alirer ,  ac  Latinos  variafle.  Et  fane  negandum 
non  eft ,  fideles  ,  ac  iuftos  merito  pofle  in  hac  vita 
exultare. 

XI.  Quocirca  Paulus  faepe  ad  gaudium  hortatur  :  ali- 
e  t.  ad  Gor.  £Ujji  enim  ait  e  :  De  cattro  ,  fi-atres  ,  gaudete  ,  perfelli 
f^adPhli  eBote,8cc.  Alibi  f  :  De  utero  .fratres  mei ,  gaudete  in 
j.i.  ”  Domino.  Denique  ne  eunda  percurram  g  :  Gaudete, 
g  ad  Philip,  ait,  in  Domino  femper ,  iterum  dico  .gaudete.  Et  Da- 


h  Pfal.j  i,  u. 


uid  h :  Datamini  m  Domino  ,  &  exuit ate  iufU.  Eodem¬ 
que  modo  fexcentis  locis  loquitur  :  oritur  enim  hoc 
gaudium  ex  beneficiorum  magnitudine, qme  iufti  ab 
immortali  Deoperceperunt ,  &:  ex  certa  fpe  futuro¬ 
rum  bonorum  ,  quae  Ce  aliquando  confequururos 
confidunt.  Vt  interim  omittam  ex  diuinarum  re¬ 
rum  contemplatione  ,  non  raro  in  iuftorum  animis 
incredibile  gaudium  excitari ,  vfque  adeo ,  Yt  etiam 


A  quae  tolerant  aduerfa  ,  non  leuia  folum  ,  fed  cciairi 
fuauia  videantur :  Sed  quoniam  Petrus  ait  hanc  laeti¬ 
tiam  non  folum  efle  ineffabilem  ,  fed  glorificatam, 
verofimilius  eft,  eum  de  futuro  gaudio  loqui, cum  iu 
illo  beatorum  coetu,  vt  ait  Dauid  a ,  torrente  vblujpta-  a  Pfal.35. 
tis potabuntur ,  &  inebriabuntur  ab  vbertate  cccleftiufri 
diuinorumque  bonorum.  Erit  enim  gaudium  illad 
omni  ex  parte  pfenum  ,de  quo  apud  loanncm  b  ait  b  cap.14.tt, 
Chriftus :  Iterum  videbo  vos  ,  &  gaudebit  cor  veflrum, 

&  gaudium  vefirum  nemo  tollet  a  vobis.  Et  aliquanto 
poft  c :  Vt  gaudium  vefirum  fit  plenum.  Erit  enim  tunc  c 
vere  laetitia  glorificata,  hoc  eft  ,  immortali  gloria 
circumfula. 

Non  me  fugit  Ephrem  d  Syrum  ,  iuftorum  gau-  XII. 
dium  propter  fpem  futurorum  bonorum  glbriofum.  [: 4.e 
B  appellare.  Has,a.it,promijfiones  habentes  ineffabiles  exui-  18  ‘ 

ternus  exaltatione  inenarrabili, & gloriofagn  videatur  ad 
hunc  Petrilocum  relpicfere,eumquede  praefenti  gau¬ 
dio  interpretari  j  fed  malo  cum  Oecumenio  ,  vt  pau¬ 
lo  ante  indicaui, de  futuro  gaudio  ,&  gloria  accipe¬ 
re.  Videtur  enim  Oecumenius  Apoftoli  verba  per¬ 
inde  explicare, quafi  d  minori  argumenterur  :fi  enimy 
inquir ,  paffio  eius  ita  Vos  attraxit ,  quando  vobis  in  jplen- 
dore  infuperabili  apparebit ,  quem  m  modum  animum  ve- 
fimm  ajfeihtrus  efi  ?  Quo  tempore  etiam  promum,  id  efi, 
falutem  animarum  vobis  exhibebit ,  vt  igitur  tpfi  accurra¬ 
tis  ,  talem  gloriam  confequuttiri ,  stquip arabilem  huic  to¬ 
lerantiam  prafiate. 

Neque  verd  fum  nefeius,  Diuum  Thomam  e  haec  X  I I  I. 
Petri  verba  perinde  accipere,  quafi  de  fide  loquatur, 

C  qua  fub  fpecie  panis  credimus  contineri  torum  Chri-  Sacram.  al- 
ftum,  verum  hominem  ,  verumque  Deum ,  tamecfi  tat.c.i 
corporeis  oculis  cerni  nequit.  Ea  verd  fementia  vi¬ 
ris  quibufdam  dodlis  mirum  in  modum  probatur: 
putant  enim, quae  paulo  ante  dixit  Petrus  dc  regene¬ 
ratione,  quicque  ad  hunc  vfque  locum  fubiiciuntur, 
ad  Baptifmi  facramentiim  fpe&are.  Quae  vero  nunc 
addit ,  In  quem  nunc  quoque  non  videntes  creditis ,  de 
Euchariftiae  lacramenco  explicanda  efleiin  cius  enim 
admirabilis  Sacramenti  perceptione  incredibilis  qui¬ 
dem  cccleftium  rerum  guftus  hauritur, quem  ineffa¬ 
bilis  ,  &  gloriofa  quaedam  exultatio  fubfequitur  :  cui 
eriam  congruunt, quae  fubiiciuntur:  Reportantes  finem 
fidei  vefira  falutem  animarum  vefhrarurn.  Ex  hoc  enim 
Sacramento  oritur  mira  quxdam  cum  Deo  coniun- 
D  <ftio,de  qua  ita  alicubi  fcribir  Dionyfius  f :  Saltu  vero  £-‘?lCaiE^Cl'cf' 
non  aliter  exifiere  potefi,  nifi  ij  ,  qui  falutem  confcquuntur, 
dij  fiant.  Det  porro  effeFiio  e(l ,  Dei  quoad  eius  f.eri  potefi 
imitatio ,&  cum  eodem  comunciio ,  &  vt  ita  dicam  ,  i  nio, 
quodvihuius  Sacramenti  mira  quadam  ratione  efficitur. 

In  eo  enim  experiuntur  iufti  ,  quam  vere  dicfhim 

fit  a  Dauide  8,  Gufiate ,  &  videte ,  quoniam  fuauts  efi  g  Pfel  3  b9> 

Dominus. 

Addunt  praeterea  nonnulli  de  eodem  Sacramento  X  I V. 
loqui  Petrum,  cum  aliquanto  poft  fubiicit :  In  quem 
defiderant  Angeli  proffncere.  Etenim  extra  omnem 
controuerfiam  credendum  eft  huic  auguftifllmo  Sa¬ 
cramento  praeferrim  ,  dum  publice  proftat ,  vene¬ 
rabundas  afliftere  beatarum  mentium  legiones,  quas 
ftepius  fe  vidifle  ,  litdoro  Peluiiota  tefte  ,  Chrvfo- 
E  ftomus  affirmat ;  qui  alicubi h :  O  miraculum ,  inquit,  h  Hom.  dc 
menffia.  tam  magnifice  infbructa ,  in  qua  agnus  Dei  pro  te  facta  & 
machtur  ,  ad  quam  affifturvL-  Cherubini  ,  defcenduivt,  ^a"a& 
Seraphim ,  qui  fenis  praditi  alis  vultus  demittunto  ,  vbi  cio.tomo  3, 
omnes  Angeli  cum  Sacerdote  pro  te  legationem  obeunto. 

Certe  in  Liturgia  B.  Iacobi  monet  fideles  le&or  his 
plane  verbis  :  Taceanto  mortales ,  &  flento  cum  metu, 

&  tremore  nihil  terrenum  cogitantes :  Rex  enim  Regum 
(fhrisius  Deus  nofter  exit ,  vt  matletur,  Cr  detur  in  ci¬ 
bum  fidelibus ,  eum  vero  chori  e Angelorum  antecedunto. 

Et  in  eandem  fententiam  Ambrofius  > :  Non  dubites  1  a<*  cat>,1‘ 

rra  Lac*. 

afliftere 


Catholica  Epift.  I.  Petri. 


223 


tffftere  Angelum >  quando  Chriftus  affiftit :  quando  Chri- 
lib.^.dial.  ftus  immolatur.  Denique  Gregorius  a  :  Quis  enim  fi - 


c,58,  delium,  ait,  habere  dubium  pojjit  in  ipfa  immolationis  ho¬ 

ra  ad  Sacerdotis  vocem  coelos  aperiri ,  in  illo  lefu  Chifli 
myflerio  ^Angelorum  choros  adeffe ,  fummis  ima  fociari, 
terrena  caelestibus  iungi,  vnum  quoque  ex  vifibilibus ,  at¬ 
que  inuiftbilibus  jieri }  Quin  etiam  Beati  Marci  Litur- 
gia  ad  hanc  Petri  lentendam  refpexifle  videtur ,  in 
qua  hxc  verba  leguntur  :  Poft consecrationem  inanimo 
beneficia  confers ,  &  eis ,  qui  in  te  fiduciam •  collocant,,  illa 
tribuis  ,  qua  in  fe  slngeli  pro  sf  icere  deftderant.  Ad  ex¬ 
tremum  addunt  eodem  etiam  referenda  efle  illa,qux 
fequuntur :  Propter  quod  fuccmch  lumbos  mentis  vestra 
fobrij  perfeBe  jperate  in  eam,  qua  offertur  vobts, gratiam: 
putatur  enim  alludere  ad  agnum  typicum  ,  5c  huius 
Sacramenti  fymbolum,quo  iulfi  erant  Hebraei  accin¬ 
ctis  renibus  vefei. 

X  V.  Sed ,  vt  fatear,  hxc  omnia  vere,  &  ad  informan¬ 
dam  pietatem  accommodate  dici ,  non  facile  tamen 
admiferim  ,  id  proprie  voluifle  fignificare  Petrum, 
qui  vniuerfim  Chriftianorum  fidem  commendat, 
quod  ea  credant ,  quae  funt  fupra  naturam  ,  quaeque 
longiflime  abfunt  a  fenfu ,  neque  Philofophica ,  aut 
euidenti  ratione  comprehenduntur.  Siquidem  ,  vt 
b  Hom.16".  faibit  Gregorius  b  ,•  Fides  non  habet  meritum ,  cui  hu- 
EuaBg.  mana  ratio  prabet  experimentum.  Non  iuerim  tamen 
inficias ,  Euchariftix  Sacramentum  peculiari  qua¬ 
dam  ratione  fidei  Sacramentum  nuncupari  ,  tum 
quia  omnem  humanx  mentis  vim ,  atque  intelligen- 
tiam  longe  fuperat ,  tum  quia  multa  compledtitur, 
qux  cum  fenluum  notione  pugnare  videntur.  Sed,vt 
dixi,Petrus  fimpliciter  de  fidei  natura  differit ,  quam 
idcirco  commendat ,  quod  ea  comprehendat, qux 
non  cadunt  fub  fenfum. 


9.  Reportantes  finem  fidei  vefira  falutem  animarum .  ] 

Quorfum  fides  fufeipienda  ,  &  retinenda  fit  , 
breuiflime  docet.  Fidei  enim  proprius  finis  eft  anir 
marum  falus  ,  qux  extra  fidem  Catholicam  haberi 
nulla  ratione  poteffiatque  hoc  padto ,  vt  alias  docui, 
Paulus  frequenter  inculcat  iuliificationem  noftram 
vni  fidei  acceptam  efle  referendam  :  non  quod  fola 
fides ,  vt  hxretici  mentiuntur, parete  falutem  queat: 
iedquodjVtidcm  Apoftplus  «  ait,  line  fid cfitirn- 
poffibile  placere  Deo.  Non  igitur ,  qui  Chriftiana  facra 
fufeipiunt  ,  quicquam  caducum  ,  aut  mortale  Ipe- 
dtare  debent  ,  fed  vnam  duntaxat  animae  falutem 
quaerere  ,  qux  cum  fit  immortalis ,  immortalem  vi¬ 
tam  expetit ,  &  infinita  quadam  aptitudine  prxdita 
nulla  re  creata  penitus  expleri  poteft.  Quocirca  ve¬ 
ri  flime  dfdhim  eft  ab  Auguftino  d  ;  Fecifti  nos  ad  te, 
er  inquietum  efl  cor  noftrum  ,  donec  requiefcat,ist,  te. 
Et  alibi e :  Satis  oftendis ,  quam  magnam  creaturam  ra¬ 
tionabilem  feceris ,  cw  nullo  modo  fufficit  ad  beatam  rc- 
quiem  quicquid  te  minus  efl  ,  ac  per  hoc  non  ipfa  fibi.  Et, 
Omnis  f  copia,  qua  Deus  meus  non  eft,  egefias  eft.  Et  rur- 
furn  ? :  Nihil  eft ,  quod  animam  impicat,, nifi  tu  Deus, ad 
cuius  imaginem  efl  creata.  Cxteris  itaque  omnibus  la- 
lus  animx  prxferenda  eft. 

Quam  ob  cauflam  apud  Matthxum  ait  Chriftush: 
Quid  enim  prodeft  homini, fi  rntidum  vniuerfitm  lucretur, 
anima  vero  fua  detrimentum  patiatur  ? aut  quam  dabit 
homo  commutationem  pro  anima  fiia  ?  Animx  vero  fa¬ 
lutem  potifiimum  nominat,  quod  ad  illam  proprie 
ccereftis  beatitudo  pertineat ,  qux  in  vnius  Dei  per- 
fpicua  contemplatione  polita  eft  •>  quam  deinde  fuo 
tempore  immortalitas  ,  &  gloria  corporis  confequc- 
tur.  Vtenim  feribit  Paulus  '  :  Oportet  corruptibile  hoc 
induere  incorruptioncm ,  er  naturale  hoc  induere  immor¬ 
talitatem.  R.e£te  fane  hxc  animarum  falus  fidei  no- 


c  ad  Hebr. 
11.  e. 


d  lib.i.Con- 
fef.c.i. 
e  lib.ij.C6- 
fef.c.8. 


f  Soliloqu. 
C.IJ. 

g  Soliloqu. 
e.jo. 

II. 

ii  Match.  1 6. 


.  i.ad  Cond. 
f3- 


A  ftrx  finis  dicitur ,  Grxcq ,  nlXo: ,  quia,  vt  in  Adis 

Apoftolicis  aic  Petrus  * ,  Non  aliud  nomen  eft  fub  coelo  a  cap.4.  it 
datum  hominibus, in  quo  oporteat  nos  faluos fieri.  Quocir¬ 
ca  longe  verifimilius  eft  ,  quod  paulo  ante  monui, 
loqui  Petrum  fimpliciter  de  fide  ,  vt  ea  compledi- 
tur  ,  qux  fub  afpedhun  non  cadunt ,  vt  nihil  necefle 
fit, Petri  verba  ad  Euchariftix  Sacramentum  ardarc. 

Tametli  enim  interdum  poteft  Euchariftia  gra-  III. 
tiam ,  &:  caritatem  tribuere  ,  atque  adeo  parere  lal li¬ 
tem,  ipfa  tamen  per  fe  gratiam ,  &  militiam  poftulat, 
eiufque  incremetuin,&  acceflionem  largitur.  Quam 
ob  cauflam  dfxit  Paulus  b:  Probet  autem  fe  ipfum  horno,  ^  *• ad  Cor. 
&  ftc  de  pane  illo  edat :  qui  enim  manducat,  cr  bibit  indi  •  11,1 
'  gne, indicium  fibi  manducat, &  bibit, non  dmdicans  corpus 

Domini.  Et  paulo  ante  dixerat c:  Quicunque  manduca-  c  verf*7, 

B  uerit  panem  hunc, vel  biberit  calicem  Domini  indigne, reus 
erit  corporis ,  <jr /anguinis  Domini.  At  fides  aditum  re¬ 
ferat  ad  falutem, eamque  rc  ipfa  tribuit ,  fi  cum  exte- 
risTheologicis  virtutibus,  lpe,&  caritate  coniunga- 
tur.  Hinc  autem  oritur  inenarrabilis' ,  &  glarificata 
lxtitia.quam  modo  nominauit ,  de  qua  omnino  vere 
Dauid  A\l.  status  fium,inc]vtit,in  his,qua  ditia  funt  mihi,  ^ 
in  domum  Domini  ibimus. 

10 .  De  qua  falute  exquifierunt ,  atque  ferutati  funt  Jfrg- 
pheta,qui  de  futura  in  vobis  gratia  prophetauerunt.,] 

Fidem,  ac  religionem  Catholicam  ab  antiquitate,  h 
Arprifcorum  vatum  audoritate  confirmat.  Nolite, 
inquit ,  putare,  Chriftianam  religioiieni  liibito  ,ac 
C  non  ita  pridem  efle  exortam  ,  aqt  hominum  efle  in 
uenriim  nuper  excogitatum  :  anriquiflimi  enim  P10- 
phetx  diuino  numine  pleni  multa  di  ea  diuiiiittrs 
ediderunt  oracula  ;  &  quidem  non  tenfere  aut  in- 
confulto ,  fed  magna  adlribita  diligentia.  Hoc  enim 
fignificant  verba  exquifierunt,  ,  atque  ferutati  funt,. 

Grxce,  iZitynnsav,  tyj  i^n^tvvuirav ,  qux  verba  figni¬ 
ficant  accuratam  quandam  diligentiam,  tk  follicitu- 
dinem  ,  quam  adhibuerunt  Propherx  non  humano  • 
tantum  ftudio  ,  atque  induftria ,  fed  diuino  potifli- 
mum  implorato  auxilio.  Id  fuo  exemplo  apertiflim£ 
docuit  Daniel :  vt  enim  Ieremix  vaticinium  ,  quod 
valde  obfcurum  videbatur ,  aliqua 'ratione  compre¬ 
henderet  e ,  Pofui,  inquit ,  faciem  meam  ad  Dominum  c  Saniei. 
Deum  meum  rogare ,  &  deprecati  in  ieiuniis ,  facco  ,  &  9  ’3' 

D  cinere,  &  oraui  Dominum  Deum  meum,&  confeffus  fmn. 

Quod  autem  ait  Petrus  Prophetas  dc  falute  exqui- 
fiuifle,  Sc  ferutaros  efle ,  indicat  eos  non  lolum  fidei 
beneficio  ,led  etiam  Prophetico  lumine  multa  co- 
gnouilfe ,  qux  ad  hiimanx  'redemptionis  myftcrium, 
ik  Chrifti  liberatoris  ad  nos  aduentum,  futuram  de¬ 
nique  iuftorum  fcelicitatem  pertinerent. 

itaque  Iacob  f ,  Salutare  tuum  ,  dixit* ,  expeBabb  * 
Domine.  Et  paulo  ante  g  :  Non  auferetur  fceptrum  * 
dc  1 uda ,  &  dux  de  femore  eius  ,  donec  veniat,  qui  mit¬ 
tendus  eft,  &  ipfe  erit  expechtio  gentium.  Eodem  fpe- 
dtafle  videtur  Mofes ,  cum  dixit  h  :  Obfecro  Domine,  Exo  1 
mitte  quem  miffurus  es.  Et  Dauid  h  :  OFlende  nobis  t  pfapg4i 
Domine  rnifericordiam  tuam ,  tfr  falutare  tuum  da  nobis. 

Alibi  k  vero  :  Deussiudicium  tuum  Regi  da ,  &  iufii-  k  Pfal.yi.i. 
E  tiam  tuam  filio  Regis.  Et  Chnfti  prxclaras 'laudes,  to¬ 
to  illo  Pfalmo  deferibit.  Neque  aliter  accipienda 
funt  Ilaix  vota  in  hxc  verba  precantis  1  :  Rorate  l  iTaiae  45  8. 
coeli  defuper ,  dr  nubes  pluant,  iuflum  ',  aperiatur  terfa1, 

&  germinet  Saluatorem.  Et  alibi  m  tViidairt,  difrttm1  m  cap.^.i. 
peres  coelos ,  &  defeenderes.  Et  id  gl^its  alia  per¬ 
multa  m  Prophetarum  vaticiniis'  leguntur  ,  qux 
indicant  veriflime  didlum  efle  a  Zachafia  n  erexit-  n  ^ucx  1- 
fe  Deum  cornu  f alutis  in  domo  Dauid  pueri  fui  ,  fi-69' 
cut  loquutus  eft  per  os '  SanBorunt,  ,  qui  a  fitculo 
funt.  Prophetarum  eius ;  Vt  appareat  impudentifllme 
T  4  menti 


Explanatio  Cap.  I. 


224 

mentitum  efle  Apellem  haereticum,  qui,vt  feri-  A  nomine ,  atque  externa  profefftone ,  re  tamen  ipfa  fuiffic  3 


i  lib.f.hift.  bit  Eufebius*  ,  Prophetias  aiebat  a  Spiritu  contra- 
Ecdcf.  c  13.  rjQ  ^  &  Hbi  repugnante  editas  efle, cum  tamen  Chri- 
bapudloan.  flus  Dominus  1  hortetur  Iudsos,vt  fellitentur  Scri- 
c.5  39.  pturas.  Et  apud  Lucam  c  Incfpiens  a  Adoyfe ,  dr  omni- 
p  cap.  14.17.  yM  propljStis  interpretabatur  illis  in  omnibus  Scriptu- 
d  verf.  44.  ris  ,  qua  de  ipfo  erant.  Et  poft  nonnulla  d  :  Quoniam, 
inquit , necefte  eft  impleri  omnia ,  qua  [cripta  funt  iit  lege 
Adoyfi,  'dr  Prophetis ,  dr  Pfalmis  de  me. 

III.  Et  Paulus  Apoftolus  c ,  do&rinam  ait  Euangeli- 
ad  Rom.  cam  diuinitus  promiflam  fuifle  per  Prophetas  Tuos 
in  Scripturis  fanetis.  Et  ad  Hebraeos  (  multifariam 
ait  Deum  olim  Patribus  loquutum  efle  in  Prophe¬ 
tis.  Denique  Petrus  £  ipfe  :  Non^enim^,  inquit,  'vo¬ 
luntate  humana  allata  eft  aliquando  prophetia  ,  fed  Spi- 


1.1. 

{  cap.: 


Chriffianos ,  quod  Ircnaeus  a  ex  eo  probat, quod  apud  b  loan^.jtf.' 
Ioannem  ait  Chriftus  b  ,  Abrahamum  diem  Chrifti  c  Initio  Pa. 
vidifle  ,  &  gau  dic*  fuifle  exhilaratum.  Neque  aliter 
fenferunt  Epiphanius  c ,  &  Auguftinus  "  :  Nam  quae  tra'  pa^°' 
nos  credimus  pr*ceffifle,illi fiiitrura  crcdcbant/pera-  c.i5.  1£r. 
bantque  vt  paulo  ante  dixi ,  alflduis  precibus  a  ,n  P6l.  73. 
Deo  flagitabant. 

Porro  Didymus  ex  hoc  loco  colligit ,  neque  eos,  veontra  li t* 
qui  Chrifti  aduentum  prnecefternnt  ,  neque  nos,  Periliao/. 
qui  confequuti  fumus  ,  iis  efle  inferiores,  qui  Chii-  c,37. 
ftum  praefentem  confpexerunt.  Quod  ha&enus  pro-  V II- 
bandum  ccnfeo,vt  sque, atque  im^  fideles  confcqui 
pollint  lalutem,cum  tamen, vt  egregie  docet  D.Tho- 
mas,  yt  quifque  flue  ante,  flue  poft  Chriftum  natum 
imi  hroximA  ;«U 


ritu  fanflo  insfirati  loquuti  funt,  fancli  Dei  homines.  B  ad  illum  prctxfme  accedebat  ',  ita rfytxime  fidei  luce 
Quis  autem  non .•videat  iis  ,  jquae  diuinitus  reue-  perfunderetur,  pluribulque  dluinis  muneribus locu¬ 


lata  funt ,  neque  falfum  lubefle  pofle  ,  nec  quic- 
quam  vere  obiici ,  quod  cum  ipfa  veritate  non  mi¬ 
rabiliter  colmeat ,  tantum  abeft,vt.ci  illo  padto  ad- 
uerfetur. 

■IV.  Quod  vero  ait ,  exquifterun t,  dr.  fer  u/ at  i  funt, ,  ni¬ 
hilominus  Montani,  &  Prifcilliani  vefaniam  refel¬ 
lit  ,  qui  Prophetas  aiehant  tanquam  arreptitios  mi¬ 
nime  intelligentes ,  quas  dicerent ,  fua  vaticinia  edi- 
diffe  :  exquirere  enim,  &c  ferutari  intelligentis  eft, 
&  cupientis  ea ,  quae  exquirit ,  &  inueftigat ,  pia¬ 
li  cap.3t.8.  nius  ,  atque  apertius  cognofcere.  Certe  Iob  : 

Inspiratio  ,  ait  ,  omnipotentis  d.tt,  intelligentiain, ;  ne- 
celfe  vt  fit  Prophetas  quippe  diuinitus  infpiratos-in- 


pletarctur.  Quocirca  redfe  dicuntur 'Apojftoli  jprijni- 
das  Spiritus  c  percepifle,  &  a  C.hrifto  Domino  mul-  eadRomao’, 
tis  Regibus, ac  Prophetis prsferunturb  inquit,  ®  1  ?• 
*e£ef,t  &  Propheta  noluerunt  videre  ,  qua  vos  videtis, 

'dr  audire ,  qua  ‘auditu,  dr  non  qudtfrunt ,  &  propterea  »4. 
beati  prodicantur ,  quod  in  ,ill.a  videlicet  tenipora 
incidiffcnt ,  quae  tantopere  veteres  Patres  expetie¬ 
ram.  Ait  itaque  Petrus  falutem  ,  quam  nos  adepti 

fumusjfuiftc  accurate.ac  diligenter  expetitam  a  Pro¬ 
phetis.  Quos  autem  Prophecas  inteliigat ,  mox  ex¬ 
plicans  fubdir. 

Qui  de  futura  in  vobis  gratia  prophetatarum.  Pro¬ 
phetas  illos  fignificat ,  quos  Hebraei  admittebant. 


VIII/ 


teUigentia  fuifle  praeditos.  Addo  quod  ,  vt  feri-  C  quofque  facer  canon  comprehendit ,  qui ,  vt  alibi 


k  cap.1,1. 
Jcap.i.i. 
irt  cap.1.1. 


i  lib.i.c.^.j.  ptumeft  in  ljbris  Regum  »  :  Oui  Propheta  dicitur 
hodie  ,  vocabatur  olim.,  videns.  Quam  ob  cauffaln 
Ifaias  k  ,  Ezechiel  1  ,Naum  m  vaticinia  fua  villo- 
nes  appellant.  Vifio  autem  fiue  ad  fenfum  ,  fiuc  ad 
menr&m ,  atque  intelligentiam  referatur ,  notionem 
compledtitur. 

Illud  fortaffe  mirum  cuipiam  videatur  ,  quod 
Prophetae ,  qui  diuino  inftindfu  ,  &  caelefti  quodam 
lumine  illuflrati  fidei  myfteria  cognofeebant  ,  ex¬ 
quirere  ,  &  ferutari  dicantur ,  quod  pertinet  ad  hu¬ 
manum  ftudium,  &  mentis  perueftigationem.  Sed 
egregie  Beatus  Maximus  n  hunc  nodum  expedit: 
Vim  quidem ,  ait ,  ferutandi ,  &  inquirendi  de  rebus  di- 
urnis  habet  natura  hominis  fibi  infitam  ab  anciore  fuo 


copiofius  docui,  omnia  propemodum,quxin  adul¬ 
tu  Chrifti  contigerunt ,  tanto  ante  vaticinari  funt; 
vnico  autem  verbo  ea  omnia  complexus  eft  Petrus, 

cum  gratiam  nominat  nobis  dcftinaranuCluifti  enim 

aduentus  hoc  gratiae  nomine  iure  optimo  deferibi- 
tur ,  quia  fuit  omnino  gratuitum  ,  ac  liberale  benefi¬ 
cium,  quod,  vt  alias  dixj, nullius  merito  potuit  com¬ 
parari.  Accedit ;  quod  eft  veluti  fons  omnium  coe- 
leftium  munerum,  quae  diuinitus  mortalium  generi 
tribuuntur.  Hanc  itaque  lingularem  gratiam  diui¬ 
nitus  ait  fuifle  nobis  conceflam  ,  qui  poft  Chriftum 
natum  Chriftianam  fidem  complexi  fumus.  De  iis 
autem  Prophetis  ita  loquitur  alicubi  Nouatianus  i: 

*  nir,c,8. 


m  ab  anciore  fuo :  Deus  Prophetas  Spiritu  inslruxtt.dr  per  hos  omnes  filium 

re  /relationes  vero  gratia  Spiritus  fani:  ii  adueniens  facit.  D  funm  thniium  rcprcmifit ,  &  quando  daturum  fe  fopon- 
N  ec  enim  licet  dicere  ,  quod  fola  gratia  operabatur  irt,  derat ,,  mi  fit,  per  quem  nobis  in  notitiam  venire  voluit,  & 


SanElis  cognitionem  myfleriorum  ,  fine  facultatibus  ad 
percipiendam  cognitionem  a  natura  datis.  Notl,  igitur 
abfque  Spiritus  f anili  gratia  folii  viribus  naturalibus 
cognitionem  'rerum  ,  &  myfleriorum  confequuti  funt, , 
alioqui  fuperuacanea  fuiffet  Spiritus  fanfti  gratia  ,  qua 
nihil  efficeret  ad  mamfeflationem  veritatis.  Neque  gra¬ 
tia  Spiritus  fancli  operaretur  iru  Sanllis  fapientiam, 
fine  mente  eam  recipiente,  id  autem  declarant  omnes  San- 
£li  :  fiquidern poft  nudationes  fallas  inquirant,  nationes 
reuelatorum':  vt  Abraham  quomodo  poffieffiurus  fit  terram, 
Mofes,  Dauid,  Daniel,  &  Zacharias,quarcntes  rationem 
vifionum. 

Certe  illuftratio  diurna  prorfus  eft  necefiaria  ,  vt 


<■  »  r  1  p  w.  4  f  /  uiti/j  c /CtCfC-.i  3  QUOS 

ea  humans  menti  obuciar  cognofcenda,  quae  natu-  E  Deus  tanto  amore  complexus  fu  ,  eofdem,  elfe  cumJhis 

ra?  uinnne  omnai  npmnninm  nnlliinrMimprpi  vpi-A  siui  ‘  r']  /7  •  »1  .  .  ,  .  3 


in  nos  indulgentia  fua  fima  largos  profudit, egenis, dr  alie- 
Uis  locupletem  Spiritum  conferendo. 

Docet  autem  obiter  Petrus  ,  non  elTe  Chiiftia-  1  X* 
nam  fidem,  ac  religionem  recentem,  aut  nouum 
hominum  inuenrum  ,fcd  antiquiftlmam  ,  &  ab  ipfo 
pene  nafcente  mundo  inchoatam  ,  quam  veteres  illi 
P: ophetge  non  agnouerut  modo, fed  etiam  pro  illius 
temporis  conditione  complexi  ftint.  Quaderc  hsc 
fcnplit  Eufebius  h  :  Cum  emm  nomen  Chnfham  hoc  m-  h  lltuM 
dicet,  quod  quis  Chriflo  credens  per  eius  doflrmam  C'4' 
dem ,  pietatem ,  ac  infimam  teneat, ,  hoc  erant  etiam  ilii 
fanth  vin  ,quod  Chriftiam  nunc  effit  profitentur.  Et  ali¬ 
quanto  poft  ,  inde  plane  comperies  illos  veteres ,  quos 


rae  viribus  attingi  nequaquam  polfunt:prsterea  vero 
mentem  ,  atque  intelligentiam  noua  quadam  ,  & 
eoelefti  luce  perfundit ,  Sc  naturalem  intelligendi 
vim  roborat ,  ac  vegetat :  ita  tamen ,  vt  ipflus  facul¬ 
tati  fefe  accommodet,  eiufque  fundtiones  non  im¬ 
pediat  ,  fed  iuuet  ,  &  prompueat.quam  ob  caullam 
retfte  dicuntuj  Prophets  diuina  myfteria  exquirere, 
&  perfcrutari^.jc  propterea  non  male  fcriplit  Eule- 
o  lib.  t.hift.  bius  °  :  Omnes  qui  ab  Abrahamo  furfum  versus  ad  pri¬ 
mum  vfque  humani  genens  parentem  rccenfentur  ,fi  non 


quifnt,  eximia  Chrifti  appellatione  donati  ,  idque  ex 
ifla  Propheta  i  vocefic  de  illis  referente ,  Nolite  tangere  1  PfaKief 
Chrifios  meos ,  dr  in  Prophetis  meis  nolite  malignari.  1  J‘ 
Quare  pers  ficuum  eft,  eam  religionem,  qua  eft', ab  illis 
piis  viris  ,  qui  circa  Abrahami  tempora  vixerunt, ,  in-  ' 
uenta ,  &  excogitata  ,  atque  ianu  nuper  per  Chrifli 
do  firmam,,  &  pradicationem  omnibus' pate^fh  ,  de¬ 
bere  primam  om, namque  plane  *anti-  ■ 

quiffimani,  exifttman.  Et  poft  nonnulla  :  Quid  igi¬ 
tur  de  catero  impediet ,  quominus-  vnam  eandemque 
vittendi 


Catholica  Epift.  I  Petri.  225 


viuendi  rationem ,  &  religionis  modum ,  tum  nobis ,  qui  d  A 
Chnfto  nomen  traximus ,  tum  veteribus  illis,  qui ■  Deo  ad¬ 
modum  cari  habiti  funt,  verefuiffe  fateamur, adeo  vt  illam 
perficiam  religionis  normam  per  Chrifti  doBrinam  nobts 
traditam,  non  notiam  quidem ,  &  peregrinam  ,fed ,  fi  ve¬ 
rum  dicendum  fit , primam ,  fotam  ,  &  veram  affeuere- 

TKUS. 

X.  Quje  cum  ita  fint,tametfi,vt  arbitror, Chrifti  fides 
explicita  non  omnibus  paflim  in  lege  naturae ,  aut  le¬ 
ge  Mofis  communis  erat, non  eft  tamen  dubitandum, 
quamplurimis  (anilitate  confpicuis,pr£cipuequc  va¬ 
tibus, aut  Prophetis, liberaliter  fuifte  concedam  :nam 
Ifaias  quidem  tam  multa, tamque  perfpicue  de  Chri¬ 
fto  venturo  vaticinatus  eft,vt,quod  alias  monui,  non 
tam  futura  prsdicere,quam  praeterita  narrare ,  &  ob  ^ 
oculos  ponere  videatur. 

n .  Scrutantes  in  quod ;  vel  quale  tempus  fignificaret  in  eis 
Spiritus  Chrifli  \pr mundans  eas  ,  qua  in  Chrifto 
funt,  paftones,& pofieriores glorias.  ] 

I.  Explicat, quod  proxime  dixerat ,  vnaque  declarat, 

quae  praecipue  de  Chrifto  Domino  veteres  Prophetas 
praedixerint,  &  quo  inftinitu, impulsuque  vaticinati 
fint.  Scrutantes, mapix., in  quod ,  vel  quale  tempus fignifi¬ 
caret  tn  eis  Spiritus  Chrifli.  Videtur  autem  particula, 
in  ,  abundare ,  nifi  forte  fubaUdiendum  eft  aliquid, 
quod  Apoftolus  mente  retinuerit ,  vt  formantes  ,  in 
quod,  vel  quale  tempus ,  Chriftum  venturum  fignifica¬ 
ret  in  cis  Spiritus  Chrifti.Cum  enim  Prophetae  de  fu¬ 
turo  Chrifti  aducntu non  dubitarent,  de  eius  aduen-  C 
tus  tempore  folliciti  erant. Itaque  redte  Oecumenius: 
Inquifierunt, inquit,  (Prophetae)  ficut  Daniels de  futuris 
rebus, qui  proptereavir  cupiditatum  ab  Angelo, qui  ei  ora¬ 
cula  edebat, vocatus  efi.Inquifierunt ,  inquam  ,in  quod  tem¬ 
pus  ,  quod  fcilicet  in  consummatione  fitculi  erat  futurum, 
vel  in  quale, cum  ex  variis  capti uitatibus ,  Iudais  ad  pro- 
mifcuum  Dei  cultum  declinantibus ,  idonei  homines  ad  fu- 
fcipiendum  Chrifli  myslerium  euaferunt. 

II,  Et  (ane  peruetufta,&  obfcura  qu^ftio  eft,cur  Chri- 
fti  ad  nos  aduentus  fenefeente  propemodum  jam 
mundo  poft  tam  multa  (secula  fuerit  deftinatusjcum- 
a  ep.4?.q.t.  q«e  olim  id  ab  Auguftino  percontarentur  Gentiles a, 
refpondit,  tunc  voluijfe  hominibus  apparere  Chriflum,& 
apud  eos  pradicari  doftrinam  fuam, quando  fcicb at,  &vbi 
fciebat  efie, qui  in  eum  fuerant  credituri.  His  enim  tempori-  D 
bus,&  hft  locis ,  quibus  Euangelium  eius  non  eft  pradica- 
tum, tales  omnes  in  eius  pradicatione  futuros  efieprafeiebat, 
quales  non  quidem  omnes,  fedtamen  multi  in  eius  corpora¬ 
li  prafentia  fuerunt,  qui  in  eum  nec fufeitatis  ab  eo  mortuis 
credere  voluerunt, quales  etiamnunc  multos  indemus, cum 
tanta  manifestatione  de  illo  compleantur  praconia  Prophe¬ 
tarum,  nolle  adhuc  credere ,  &  malle  humana  aflutia  refi- 
f  ere, quam  tam  clara, atque  perficit  a,  tamque  fublimi  ,  & 
fublimiter  diffamata  diuina  cederi  auftoritati.  Et  paucis 
interic&is  :  Quid  ergo  mirum  ,  fi  tam  infidelibus  ple¬ 
num  orbem  terrarum  Christus  prioribus  faculis  nouerat, 
vt  eis  apparere ,  vel  pradicare  merito  nollet ,  quos  nec  ver¬ 
bis  ,  nec  miraculis  fuis  credituros  efie  prafeiebat  ?  Et  poft 
nonnulla  :  Ita,  inquit  ,falus  religionis  huius ,  per  quam 
folam,  veram,  falus  vera  ,veraciterque  promittitur  ,  nulli 
unquam  defuit,  qui  dignus  fuit ,  &  cui  defuit ,  dignus  non 
fuit. 

III.  Gumque  haec  verba  fibi  a  Mafiilienfibus  obtice¬ 
rentur, quafi  cum  fua  de  prasdeftinatione,  asternaque 
b  lib.de pi?-  ele&ione  fententia  pugnarent, ita  refpondet  b:  Qmd 
deft.  fanft.  enim  eft  verius,  quarn  prafeiffe  Chriftum, qui, & quando,  c T 
C3P,9'  quibus  locis  in  eum  fuerant  credituri ?  Sed  vtrum  pradica- 

tofibi  Chrifto  dfeipfis  habituri  effettt fidem, an  Deo  donante 
fumpturi,  id  eft ,  vtrum  tantummodo  eos  prafeiuerit,  an 
etiam  pradeslmauerit  Deus,quarere  ac  difierere  tuncnecef- 


farium  non  putam.  Proinde  quod  dixi, tunc  voluiffe  homi¬ 
nibus  apparere  Chriftum,  &  apud  eos  pradicari  dotlrinam 
fuam, quando  fciebat, &vbi  fciebat  effe,  qui  in  eum  fuerant 
credituri,  poffet  etiam  fic  dici, tunc  voluiffe  hominibus  appa¬ 
rere  Chriftum  ,  &  apud  eos  pradicari  dolilrinam  fuarn, 
quando  fciebat ,  &  vbi  fciebat  efie- qui  electi  fuerant  in  ipfo 
ante  mundi  conflitutionem.  Iraque  Auguftinus  re£te 
omnino  tempus  aduentus  Chrifti  elc<ftis,acprf defti- 
natis  accommodat. 

Sed  cur  hoc  potius  tempore, quam  alio  venerit,  &  IV. 
hos  aliis  praetulerit,  neque  explicat ,  neque  explicare 
otcftivniusenim  dumtaxat  Dei  voluntati  id  efie  trr- 
uendum,  alibi  docui.  Scrutati  igitur  dicuntur  Pro¬ 
phetae, quale  tempus, Gvxce,  tt**pev ,  quafi  dicat 
temporis  articulum  fuo  ad  nos  aduentui  praefinierit. 

Sic  Daniel 3  feptuaginta  hebdomadum  tempus  pras-  acaP*?*l4> 
feribit  ".Septuaginta, inquit,  hebdomades abbreuiata funt 
fuper  populis  tuum,vt  confummeturprauaricatio ,  &  fu  em 
accipiat  peccatum,de/eatur  ini  quit  as, &  adducatur  iuftitia 
fempiterna ,  &  vngatnr  S ancius  SanBbrum.  Huc  (pe- 
&anr,&:  alia  oracula,  vt  cum  ait  Abacuc  v\  Appare-  bcaP-1-3« 
bit  in  finem,  &  non  mentietur  ,fi  moranifcccrit ,  cxpeBa 
eum, quia  vemens  veniet,  &  non  tardabit:  Et  Aggaetis  c:  c  caP*l*7* 
Adhuc  vmim  modicum.,  &  ego  mouebo  coelum  ,  &  terram, 

&  veniet  defideratus  cunilis  gentibus.  F  t  'ne  fingula  pefr 
curram,  Malachiae*1  teftimonio  conchidam.  Statim  dcap.j.r, 
veniet  ad  templum  fanFcum  fisum  '  dominator ,  quem  vos 
qu dr itis, &  Angelus  Teft amenti ,qu£m  Vos  vultis. 

Scrutatos  porro  ait  Prophetas  ,  non  modo  quod  V. 
tempus  fuerit  Chrifti  incarnationi  praefixum  ,  fed 
etiam  quale  futurum  efler.Pacis  ne?an  belli  tempore, 
(eruitutis,an  libertatis, quo  denique  rcipublicae  ftatii 
Deus  immortalis  ndftraerhortalitati  adhaefurus  efleir. 

Et  quidem  Dauid -f ,  Oiietur,z\t,  in  diebus  eius  iuilitia,  e  P/al.7'1.7, 
&  abundantia  pacis.  Et  in  eandem  fententiam  Ifaias  f,  ^caP-^4. 
Conflabunt  gladios fuos  in  vomeres,&  lanceas  fuas  in  fi  Ices, 
nec  exercebuntur  vitra  ad  pralium.  Et  leremias  8  :  In  SCaP-J3-i£. 
diebus  illis  faluabitur  luda ,  &  Ieru  falem  habitabit  confi- 
denter,&  hoc  eft  nomen,  quod  vocabunt  eum.  Dominus  iu-  ' 
flus  nofter.  Hebraicae  autem  reipublicae  ftatum  ndn 
obfcure  indicauit  lacob  ,  cum  dixit  h  ,  Non  auferetur  h  Gen.451.10 
fceptrum  de  luda,&  dux  de  femore  eius ,  donec  veniat ,  qui 
mittendus  eft,&  ipfe  erit  expeElatio gentium. 

Iam  veto  quoniam  haec ,  atque  his  fimilia  vatibuis  V  I. 
olim  diuinitus  indicata  funt,&  ipfiea  fedulo  mente, 

Sc  cogitatione  verfarunt ,  vere  dicuntur  exquififte, 
ferutatique  e(Ie,quo,&  quali  tempore  Spiritus  Chri¬ 
fti,  qui  in  ipfis  erat ,  futuram  Chrifti  mortem  fignifi¬ 
caret.  Omnino  enim  Graeca  verba  hunc  fenfumpo- 
ftulant,  Significarer, inquit, in  eis  ftiritus Chrifli, hoc  eft. 

Spiritus  Chrifti  <!jui  in  eis  erat.  Atque  ita  obiter  indi¬ 
cat  Chrifti  diuinitatem.  Si  enim  antequam  huma¬ 
nam  fibi  naturam  afcifccret,  (piritus  eius  erar  in  Pro¬ 
phetis,  profedto  Chriftusnon  cum  primum  cccpit ef- 
fc,cum  in  vtero  Virginis  conceptus  eft.  Nec  (piritus, 
quem  conftat  efie  Deum ,  Chrifti  diceretur  efte ,  nifi 
eiufdem  naturae  participes  e  fient,. &  piritus  aChri- 
fto,hoc  eft,diuino  verbo  mariaret.Hic  autem  Ghrifii 
fpirituspraenuntianSjGraece,  ■w/>e/uap7upo/c/^uoi>,hoc  eft, 
antequam  euenirent,  teftificans  fignificabat  Chrifti 
pafliones,&  glorias. 

Haec  nimirum  erant, quae  tum  Graecos ,  tum  etiam  y  j 
Iudaeos vehementer  perturbabant: Nam ,  vt  ait  Pau¬ 
lus  ', ludat figna petunt, Gracifapientiam quarunt, nos aU-  j  i.ad  Cor.i, 
tern  eradicamus  Chriflum  crucifixum, ludat*  quidem fcan-  “• 
dalum, gentibus  amem  ftultitiam.  Quamobrem  Petrus, 
vt  fideles  in  fufeepta  religione  confirmet ,  h^c,qux 
cum  Chrifti  diuinitate  maieftateqtie  vtcunque  pu¬ 
gnare  videntur  &  diuinitus  praefinita,  &  multo  antea 
a  Prophetis  praenunciata  fuifie  docet.  Quali  dicat, 
non  vos  crux, & mors  Chrifti  ab  incoepto  reuocct,ne- 

que 


VIII. 
a  cap.jj.x. 

b  eif.11.19. 

£  £ap.-t4-Xtf. 

d  veif.  46» 

IX. 

ePfal.11.7- 

£  TCtf.  J  i, 

g  veiHi7. 

h  Pfwtf8.ii. 

i  Ite.735.f5 

X. 

feMat.10.18 

1  cap.  1 8.3  x . 

m  cap.ii.io. 

n  cap.t.  14. 

o  A 


226  Explanatio  Cap.  I. 


que  ad  perfidiam,  aut  impietatem  impellanille  enim  A 
proprio  fanguine,ac  vita  pro  humano  genere  litauit, 
idque  olim  diuino  numine  adi  fingufctri  Dei  benefi¬ 
cio  Prophetas, &  cognouerunt  ipfi  ,  Sc  pofteris  de- 
nunciarunt. 

Pranuncians,  ait,  eas,  qua  in  Chrifto  fnnt paffipnes :  Sic 
enim  dc  illo  loquitur  Ifaias  *:  Non  eft (pectes  ei ,  neque 
decor, &  vidimus  eum, &  non  erat  affeci  ms,\S?  dejider ani¬ 
mus  eum, de  ff ellum, &  nouiffimurn  vir  orum, virum  dolo¬ 
rum,  &  fcientem  infirmitatem.  Poft  pauca  :  Ipfe  autem 
vulneratus  efl  propter  iniquitates  noftrns  ,  attritus  efl  pro¬ 
pter  [celera  noflr a, tjrc. Oblatus  efl, quia  ipfe  voluit,  &  non 
aperuit  os  futirn.  Sicut  ouis  ad  occifionem  ducetur ,  &  quafi 
agnttt  cora  tondente  [e  obmutefcet,&  non  aperiet  os  finis. Et  B 
1  Ieremias  h:  Et  ego  quafi  agnus  manfiuet us , qui  portatur  ad 
viflimam,&  non  cognoui ,  quia  cogit auerunt  fiuper  me  con- 
filia  dicentes: Mittamus  lignum  in  panem  eius ,  rjr  erada¬ 
mus  eum  de  terra  viuentium ,  &  nomen  eius  non  memore¬ 
tur  amplius.  Merito  autem  probra  ,  contumelias  ,  & 
Chrifti  deniquenecem  commemorat  Petrus,  vt  fal¬ 
lam  Iudaeorum opinionem  refellat, qua  fibi temere 
perfuadebant  priorem  Chrifti  aduentum  fore  ma¬ 
gnificum  &  gloriofum ,  diuitiis  ac  voluptatibus  af¬ 
fluentem  ,  cum  tamen  alia  omnia  vaticinati  fintPro- 
phetae:adeoque  Chriftus  ipfe  apud  Lucam  <  dixerit, 
Nonne  oportuit  hac  pati  Chriflum,  &  it  a  mirare  in  glo¬ 
riam  fiuam  ?  Et  poft  nonnulla  <1 :  Quoniam  ficfcriptum  q 
efi,& fic  oportebat  Chriflum  pati ,  &  refurgere  d  mortuis 
tertia  die. 

Neque  vero  vniuerfim  tantum  Chrifti  fupplicia, 

&  necem  vates  praedixerunt ,  fcdipfum  genus  mortis 
propemodum indicarunt. Etenim  Dauid  Chrifti  per- 
peffionis  hiftoriam  deferibere  quodammodo  vide¬ 
tur  e :  Ego  aut  em, -2i.it,  fium  vermis ,  &  non  homo  ,  oppro¬ 
brium  hominum,&  abieflio  plebis, omnes  videntes  me,deri- 
fiermt mejoquutifunt  labiis, &  mouerunt  caput. Et  mox 
Circundederunt  me  vituli  multi ,  tauri  pingues  obfederunt 
me.  nM pernerunt  fiuper  meos  fisum  ,  fient  leo  rapiens ,  & 
rugiens.  Paucis  autem  interic dis  S  :  Quoniam  circun- 
dederunt  me  canes  multi,  confilium  malignantium  obfedit 
me.  fiderunt  manus  meas ,  &  pedes  meos,  dinumer auerunt 
omnia  offa  mea.  Ipfi  vero  confiderauerunt ,  &  insfiexerunt 
in  me,diut(erunt fibi  veflimenta  mea,&fuperveflem  mea 
mifierunt  fiortem.  Alibi  :  Dederunt  in  e  fiam  meam  fil,& 
in  fiti  mea  pot auerunt  me  aceto.  Quae  fane  omnia  tam 
aperta  funr,  vt  quod  de  Ifaia  non  femel  dixit  Hiero¬ 
nymus  ' ,  affirmare  poffimus,non  futura  praedici,  fed 
praefentia,ant  prarterita  narrari. 

Eam  ob  cauflam  cum  de  morte  fuaChriftusk  Do¬ 
minus  ageret, ad  Prophetas, eorumque  oracula  audi¬ 
tores  ptouocat.Ecce,inqait,afiendimus  Ierofolymam,& 
Filius  hominis  tradetur  principibus  Sacerdotum ,  &  Scri¬ 
bis,  &  condemnabunt  eum  morte,  &  tradent  eum  gentibus 
ad  illudendum,  er  flagellandum,  &  crucifigendum.  Addit 
autem  Lucas  ',er  confummabuntur omnia,  qua  feripta 
fiunt  per  prophetas, de  Filio  hominis ,  tradetur  enim  genti¬ 
bus,  &c.  Addo  pleraque  ad  Chriftum,  eiiifque  res  ge- 
ftas  fpedantia, multis  olim  typis,  atque  vmbris  fiiifle 
exprefla,vc  merito  apud  Ofeam  m  feriptum  fit :  St  le- 
quutus  fum  fuper  Prophetas ,  &  ego  vifionem  multiplicatu, 

Cr  in  manu  Prophetarum  affimilatus  fum.  Qua:  omnia 
alibi  copiofius  explicui.  Sunt ,  qui  addant ,  haec  Petri 
verba  ad  ea  etiam  referri, quae  Apoftoli ,  8c  Martyres 
Chrifti  pro  fide ,  ac  religione  perpeffi  funt  •,  quod  ea 
quodammodo  ad  Chriftum  ipfum  ,  tanquam  myfti- 
ci  corporis  caput, fpedarent :  id  enim  Paulus  Apollo- 
lus  non  obfcure  fignificat,  qui  ad  Ccloflenfes  11 ,  Ad¬ 
impleo,  inquit ,  ea  qua  defiunt  pajfitonum  Chrifli  in  carne 
mea.  Et  Chriftus  ipfe  Saulum  Chriftianos  vexantem, 
his  verbis  increpat  °  ;  Saule  ,  Saule  ,  quid  me  perfe- 
q  iteris ? 


Sed  quanquam  haec  vetiffime  dicuntur,  vixltamen  X I. 
puto  ea  Petro  veniffie  in  mentem, qui  proprie  de 
Chrifto  loquebatur, adamouendam  ludaeonim,ac 
Gentilium  offenfionem ,  oftendir  hxc  qux  a  Chrifti 
maieftate  videmur  aliena,  fuifle  olim  a  Prophetis  di- 
uinitus  praenunciata  ,  tanquam  Dei  occulto  quidem, 
fed  fapientiffimo  confilio  ante  omnem  aeternitatem 
partim  pra.  finita,  partim  permifla ,  vc  alibi  copiofius 
explico.Eamob  cauflam  poft  Chrifti  p.iffiones  pofte- 
riores  glorias  nominat.  Hoc  eft ,  refurredtionem, 

&in  cadum  afcenfum  ,  quae  mortem  eius  confequu- 
ta  funt. 

Quippe  Chrifti  refurredbio  omnia  propemodum  XII. 
fidei  noftrae  dogmata  confirmatae  roborat.  Defcnbi- 
tur  autem  non  femelaDauide  ,  fed  apertiffime  ab 
Ofeaa,  qui  de  Chrifto  fcripllt,  vimficabit  nos  poft  duos  a  cap.<r.3. 
dtes,m  die  tertia  fufeit abit  nos,  &  viucmus  in  cofptf lucius. 

Eatn  ob  caufam  multis  argumentis  conatur  Paulus  b  h  i.ad  Cor. 
probare  Chriftum  rediuiuum  ad  Auperos  remeafle,  If‘ 

&  quidem  tertia  die  fecundum  Scripturas.  Cauterum 
pro  eo  ,  quod  ait  interpres ,  pofleriores glorias  ,  Gnece 
fcripfic  Apoftolus  ,  Tote  /anet  TttOS  fitjuc  ,  hoceft  ,  C7* 
glorias, qua poflea  confequuta fiunt ,  vel  qua  confequutura 
eram. Atque  ita  Paulus  c  de  Chrifto  ait,  humiliauit  fie -  c*d  PhiU* 
metipfiim  fkfltss  obediens  vfique  ad  mortem,  mrnem  autem 
crucis, propter  quod  &  Deus  exaltauit  illum ,  &  qure  fe- 
quuntur.  Et  in  eandem  fententiam  alibi  d  :  Eum  au-  d  ad 
tem,qui  modico  quam  Ange  luminor  at  us  eft  ,  videmus  Ie-  9' 
fum  propter  pajficnem  mortis,  gloria, & honore  coronatum. 

Vt  appareat ,  egregie  menciri  hxreticos ,  qui  negant 
Chriftum  quicquam  fibi  potuifle  promererijcum  ta¬ 
men  inter  Graecos  Cyrillus  Alexandrinus  ,  8c  inter 
Latinos  Auguftinus,  duo  clariffinia  Ecclefis  lumina, 
ex  verbis  Pauli  proxime  allatis  Chrifti  meritum  col¬ 
ligant  :  ille  enim  e  ,  Ob  eam  mortem,  inquit,  &perpef-  c  de  refla 6- 
fionem,  fiumma gloria  coronam  promeruit.  Humilitas  paf-  d^dRcgin. 
fionis  eft  meritum  exaltationis.  Hic  f  vero  ,  Humili-  f  trafl.  104. 
tas  claritatis  eft  meritum  ,  claritas  eft  humilitatis  pra-  loan. 
mium. 

Quae  cum  ita  fint ,  vere ,  ac  fapienter  monet  Pau-  XIII. 
Ius,  eos  fore  gloria: ,  &  immortalitatis  Chrifti  parti¬ 
cipes  ,  qui  eius  patientiam  ,  &  modeftiam  rebus  ad- 
uerfis  perferendis  expreflerint  g.  Si enim,h\qmi,com-  gadRo.tf.j. 
plantati  fatti  fumus  (imilitudini  mortis  eius ,  fimtd  &  re- 
furreflionis  erimus.  Et  poft  multa  h ;  St  tamen  compati-  h  cap  8.17. 
mur,vt  conglorificemur.  Quod  ipfum  aliis  verbis  figni- 
ficans  ait  ‘ :  Oui  certat  in  agone, non  coronatur, 'ni fi  legi-  i  1.  ad  Titr. 
timecertauerit.  Et  reuera  fuo  exemplo  docuit  Clui-  M 
ftus,quam  fit  rerum  aduerfarum  tolerantia,  Chriftia- 
no  homini  necelTariaicum  fe  dixit  k  Apoftolos  fuos  k  Mawo.itf. 
mittere ,  tanquam  agnos  inter  lupos; nec  fane  teme¬ 
re  hanc  animi  conftantiam,  §c  magnitudinem  exigit: 
nam ,  vt  feribit  Seneca  1 ,  cum  aliquis  tormenta  fortiter  *  eP-<f8-  1 

patitur, omnibus  virtutibus  vtitur.cum  vna  m  promptu  fit, 

&  maxime  appareat  patientia.  Caterum  illic  eft  fortitudo, 
cuius  patientia ,  &  perpeffio ,  &  tolerantia  rami  funt :  illic 
eft  prudentia,  fine  qua  nullum  initur  confilium  ,  qua  fun¬ 
det,  quod  e  fugere  non  pofs ,  quam  fvrtifjime  ferre  y  illic  eft 
E  conflantia ,  qua  detict  loco  non  potefi ,  &  propofitum  nulla 
vt  extorquente  demittit  5  illic  efl  indiuiduus  ille  comitat  m 
virtutum, quicquid  honefte  fifivna  virtus  f  At,  fed  ex  con- 
filij  fient  enti  a. 

Qudd  fi  ei  Chriftianae  fidei  lux  affulfilTct ,  addere  X I V. 
poterat ,  virtutum  omnium  principem  caritatem, 
qua:  praecipue  in  aduerfis  perferendis  eminet.  Nam, 
vt  dixit  Chriftus  ®  ,  maiorem  caritatem  nemo  habet,  m  Io.if.iJ. 
vt  animam  fiuam  ponat  quis  pro  amicis  fiuis.  Quo 
fit ,  vc  non  modo  miferi  cenfendi  non  fint ,  qui  ma¬ 
lis  premuntur ,  fed  etiam  merito  beati  ab  hoc  ipfo 
Apoftolo  praedicentur  \  Sed  etfiquid  patimini  propter  n  infli  cl?’ 
iufiitiam, beati.  '  r  r  3*l4- 

n.  Oui 


II. 


aep.r.ca.io 

ii. 


III. 


bcap.44.3. 
c  cap.2.18. 
dAft.t.iy. 


t  A£lor.  3. 
2i.&  2l S. 

IV. 

I  A&or.  7. 


Catholica  Epift.  I.  Petri.  227 


ii.  (Quibus  reuelatum  efi, quia  noti  fibimetip fis, vobis  au-  A 
tem  minittrabant  ea,quanunc  nunciata  fiunt  vobis 
per  eos ,  qui  euangelijauerunt  vobis  Spiritu  fianBo 
mi Jfo  de  coelo  sin  quem  de  fiderant  Angeli,  proflicere .] 

Quoniam  dixerat,Prophetas  exquififle,&  feruta- 
tos  efle  Chrifti  Domini  myfteria ,  nc  quis  forte  fufpi- 
caretureos  naturx  viribus  rerum  futurarum  cogni¬ 
tionem  aflequutos  efle;addit , Quibus  reuelatum  efi,  vt 
eos  fignificet  diuinitus  fuifle  eruditos,  ac  diuinorum 
myfteriorum  fcientia  imbutos,  mox  vero  oftendit, 
vt  ait  Occumenius ,  diuinam  illam  illuftrationem, 
non  tam  iplis  Prophetis  ,  quam  pofteris  profuiffe. 
Quia  non  fibimetipfis ,  inquit,  vobis  autem  rmniHrabant 
ea.  Quod  non  perinde  accipio,  quafi  fignificet  Pe-  B 
trus, lumen  illud  Propheticum, nullam  ipiis  Prophe¬ 
tis  attulifle  vtilitatem, cum  reuera  diuinorum  myfte- 
riorum  cognitio  mirum  in  modum  eos  in  fufeepta 
religione  confirmaret,  &  Dei  amore  ,  Sc  caritate  in¬ 
flammaret.  Indicare  autem  voluit  Petrus  ,  quae  Pro¬ 
pheta:  diuinitus  nouerant,ad  pofterorum  vtilitatem, 
ab  iis  fuifle  edita  in  lucem,  &  literarum  monimentis 
confignata:hoc enim  fignificat,  cum  ai t>Non fibimet¬ 
ipfis, vobis  autem  minislrabant  ea:G rxee,  JWdiw.Qujd 
enim  neceffc  erat  ea  confcribere ,  qux  diuinitus  no- 
uerant,fi  nihil  ea  ad  pofteros  pertinerent? 

Rede  autem  hoc  loco  monet  Occumenius  ,  vo- 
Iuifle  Petrum  his  verbis  duo  indicare,  primum  qui¬ 
dem  Prophetarum  diuinorumque  oraculorum  prx- 
cipuam  audoritatem ,  quippe  qux  diuina  illuftrario-  C 
ne  niteretur.  Deinde  eos, qui  ad  fidem  addudi  Chri- 
fto  nomina  dederant, ante  omnem  aeternitatem  diui¬ 
na  fuifle  notione  comprehenfos,&  ad  tam  lingulare, 
tamque  eximium  Dei  beneficium  deftinatos.  Inde 
colligit, tacite  moneri  fideles  ,  ne  Prophetarum  vati¬ 
cinia  contemnant ,  qux  ad  ipforum  vtilitatem  pofte- 
ritati  elfent  conlignata  ,  &  Apoftolorum  opera  ,  ac 
ftudio  non  ita  pridem  promulgata ,  atque  explicata. 
Neque  vero  exiftimare  quis  debet  ad  Iudxos  tantum 
Prophetarum  oracula  pertinere.  Vt  enim  initio  dixi¬ 
mus,  tametfi  Petrus  ad  Iudxos  prxeipue  feribit ,  non 
excludit  tamen  Gentiles ,  qui  Chriftiana  facra  in  iif- 
dem  regionibus  perceperant. Et  Paulus  vniuerfim  ad 
.  Corinthios  »  feribit :  Hac  autem  omnia  in  figura  con¬ 
tingebant  illisficripta fiunt  autem  ad  correptionem  nofiram, 
in  quos  fines  jaculorum  deuenerunt.  ■  ^ 

.dEquum  igitur  eft, xternam  Dei  in  nos  beneuolen- 
riam  agnofcere,&,quoad  eius  fieri  poflit,pari  carita¬ 
te  prolequi,&,vtait  Oecumenius,Prophetarum  pro- 
uidentia  id  a  nobis  fuo  propemodum  iure  exigit ,  vt 
qux  illi  noftra  caulla  tam  accurate  ,  diligenterque 
fcriplerunt ,  nos  perfimili  ftudio  compledamur  ,  &C 
quafi  paternam  hxreditatem  adeamus.  Eademque 
opera  tacite  infinuat,fedulo  nobis  conandum,  labo- 
randumque  elfe  ,  ne  tam  lingulari  Dei  beneficio  de¬ 
prehendamur  indigni ,  aut  etiam  dioinx  beneficen- 
tix,&liberalitati  ingrati.  Vobis ,iptm,minifirabant  ea, 
qua  nunc  nunciata  fiunt  vobis.  Apoftoli  enim  ,virique 
Apoftolici  Prophetarum  oracula  ad  Euangelicx  fidei  E 
confirmationem  proferre  confueuerant.  Ita  Petrus 
cum  diuino  numine  afflatus  ipfo  dic  Pentecoftes  ad 
populum  verba  faceret ,  Ifaix  b  ,  &c  Ioelis  c  oracula 
producit.  Ait  autem  d  :  Non  enim,ficut  vos  aBimatis , 
hi  ebrij  fiunt,  cum  fit  hora  diei  tertia.  Sed  hoc  efi ,  quod  di- 
Bum  efi  per  Prophetam  Ioel.  Et  erit  in  nouijfimis  diebus, 
dicit  Dominus, e  fundam  de  Spiritu  meo  fiuper  omnem  car¬ 
nem,  &c.  Poftmodum  vero  plura  profert  Dauidis  te- 
ftimonia.  Alibi e  ex  Deuteronomio  ,  &  libro  Genefis 
argumentatur.  / 

Neque  aliter  condonabatur  Stephanus  CEodem- 
que  modo  Chriftiana  dogmata  confirmat  Paulus,  vt 


appareat, magnam  elfe  vtriulque  Teffamenti  confen- 
flonem,  quippe  quxeode  Spiritu  auctore  promulga¬ 
ta  ,  atque  inftituta  funt  :nam  in  Symbolo  Niceno 
aperte  dicitur  de  Spiritu  fando  ,qui  loquutits  efi  per 
Prophet.ts.Dtt  noui  autem  Teffamenti  praeconibus  ait 
Chriftus  *\Nonenimvos  ejlis,qui  loquimini,  fed Spiritus  aMar.io.  20 
Patris  veslri,qui  loquitur  in  vobis. 

Quocirca  olim  veteres  Patres aduersus  prifeos  hq-  y. 
reticos  ftrenue  probant ,  vnum  ,  atque  eundem  efle 
ytriufque  Teffamenti  Deum.Etquod  attinet  ad  rem 
prxfentem,vere  Beda.  Idem ,  ait,  Spiritus  Chnsli  erat 
in  Prophetis  prius ,  qui  pofimodum  in  Apoytohs  :  idtoque 
eandem fidem  vtrique  populis  pradicauerunt  ;  illi  Chriflum 
adhueventurum ,  ifii  iam  venijfie  ,  ac  per  hocvnam  Eccle- 
fiam ,  cuius  pars  carnalem  Domini  aduentum  pracejfierit, 
pars  altera  fit  fiequuta.  Plures  autem  huius  rei  typfe-x 
veteri  Teftamento  afferri  lolent ,  qux  non  fine  plau- 
fu, atque  admurmuratione  in  popularibus  concioni¬ 
bus  proferuntur.  Vbicunqueenim  fere  binarius  nu¬ 
merus  commemoratur, ibi  duo  Teftamenta  fignifica- 
ri  contendunt:hucenim  trahunt  duo  Iuminaria, quas 
in  firmamento  b  collocata  funt, quorum  alterum  no-  b  Gen.  1.18. 
di,  alterum  dieiprxfit.  In  Ecclefix  namque  firma¬ 
mento,  duo  Teftamenta ,  quafi  Iuminaria  magna  mi- 
care,&  vetus  quidem  nodi,id  eft, Synagogx;  nonum 
vero  diei, hoc  eft, Ecclefix  prxefle.  Atque  idcirco  ait 
Paulus  c:  Nox pracejjit, dies  autem  appropinquauit :  abii-  c  ad  R0.13. 
damus  ergo  opera  tenebrarum ,  &  induamur  arma  lucis,  11 
ficut  in  die  henefie  ambulemus.  Duo  item  Cherubi  d,  dExod.ij. 
quiarc^propitiatorio  imminebanqfefe  mutuo relpe-  20. 
dantes  eadem  duo  Teftamenta  indicabant,  quorum 
alterum  ad  alterum  refertur ,  illud  quidem  ad  hoc 
tanquam  vmbra  ad  corpus ,  hoc  vero  ad  illud ,  tan- 
quam  folidum  corpus  ad  vmbram  ,  &  fimilitudinem 
fui. 

Addit  Ifidorus  duos  exploratores  e  botrum  vede  y  j, 
geftantes , duos  fignificare  populos,  qui  Chriftum  cNiim.7. 
tanquam  botrum  in  torculari  crucis  exprimendum 
geftant  ,  fed  Judaicus  quidem  populus  eum  habet  a 
tergo,  quia  venturum  credebar;  gens  vero  Chriftiana 
euin  prx oculis  habet,  &  quodammodo  prxfentein 
intuetur.  Adde  fi  placet  duo  vberafponfxf,e  quibus  f  Cant.eap. 
verx  ,Iblidxque  dodrinx  lac  fugimus.  Et  id  genus  4'&ca^'7’ 
alia  fexcenta  afferri  poffent ,  qux  non, funt  in  prxfen- 
tia  commemoranda. 

Itaque  rede  hoc  loco  Petrus  ea,  qux  a  Propheris  V 1 1. 
miniftrata  funt ,  ab  Euangelij  miniftris  annunciata 
fuifle  feribit.  Ait  enim  ,  Vobis  autem  mimfirabant  ea, 
qua  nunc  nunciata  fiunt  vobis,  per  eos  ,qui  euangeliQtue- 
runt  vobis,  \t  confequens  fit,Euangelicam  dodriinam 
neque  nouam  efle  ,  aut  recentem  ,  neque  hominum 
ftudio, atque  induftria  inuentam, atque  excogitatam. 

Vtriufque  autem  Teffamenti  audoritate  firmata,  ita 
penitus  Chriftianis  mentibus  inhxreat,necefle  eft,vt 
quodait  Apoftolus  Paulus  S  ,  Si  Angelus  de  coelo  aliud  g  ad  Gal. 
euangelica, tanquam  anathema  abiiciendus  videatur.  I,8t 
Hinc  vero  apparet  quam  fit  eorum  laudanda  dili¬ 
gentia  ,  qui  in  peruoluendis  cognofcendifque  Pro¬ 
phetarum  oraculis, ac  vaticiniis  ftudium,  atque  ope¬ 
ram  impendunt ,  vt  enim  teftatur  Sapiens  h,  Sapien-  h  Eccl.39-i. 
tiam  omnium  antiquorum  exquiret  fiapiens ,  cr  in  pro¬ 
phetis  vacabit.  Et  Petrus  ; ,  ^Jpfoyfies-,  ait  ,  &  omnes  ^.3.14. 
Propheta  d  Samuel  ,  &  deinceps  annunciauerunt  dies 
islos.  Et  alibi  k  .  Huic  ,(  hoc  eft  ,  Chrifto  )  omnes  k  A<S.  10.13 
P ropheta  tesiimomum  perhibent  remijfioncm  peccato¬ 
rum  accipere  per  nomen  eius  omnes  ,  qui  credunt  in 
eum.  « 

Cxtcrum  quod  ait ,  Per  eos ,  qui  euangelicauerunt 
vobis  ,  Euangelicos  proculdubio  miniftros  indicat, 
qui  Chriftianx  fidei  prxeeptis  eas  gentes  imbuerant. 

Nefcio  autem  vtrum  hinc  neceflario  colligatur,  eas 

gentes 


22.8 

gentes,ac  nationes  non  fuifle  a  Petro  Apoftolo  eru¬ 
ditas.  Numero  autem  multitudinis  eos  defcribit,  qui 
Euangelium  in  Ponto  promulgaram,  quia  neque  fo- 
ius,  nec,  vt  arbitror  primus  lucem  Euangelij  in  Pon¬ 
tum  intuIerat,fedPaulus,  aliique  quos  Paulus  nomi¬ 
nat  ,  iis  regionibus  Euangelicam  dodrinam  tradide¬ 
rant  ,  cum  tamen  ipfe  quoque  apud  illas  gentes  fuo 
fit  Apoftolico  munere  rite ,  ac  laudabiliter  non  fine 
frudu  ,  atque  vtilitate  perfundus.  Vniuerfim  igitut 
Euangelicos  miniftros  commendat, quod  veram ,  fa- 
►  namque  dodrinam  propofuerint,  quz  cum  veterum 

Prophetarum  oraculis  mirabiliter  confcntiret.Quod 
vt  planius  oftendar,fubdit ,  Spiritu  {anclo  miffo  de  coelo: 
Nam  quia  dixerat  Prophetas  diurno  Spiritus  fandi 
impulfii  vaticinatos  efle ,  vt  fignificet  eodem  Spiritu 
ados  fuifle  Apoftolos ,  dum  Euangelium  promulga¬ 
rent  ,  ad  externam  illam  Spiritus  fandi  effufionem, 
quamipfo  Pentecoftcs  die  Apoftoli  perceperunt,  re- 
fpiciens,  ait ,  Spiritu  fanrio  miffo  de  coelo.  Ita  Oecumc- 
niusj  Quod  vero  A\t, Spiritu fanrio  mijfo  de  coelo,  de  eo  in- 
telligit,quod  die  Pentecosies  contigit. 

IX.  Porro  de  caslo  dicitur  miflus  Spiritus  fandus  eo 
plane  modo ,  quo  Chriftus  ipfe  defccndifle  de  coelo 
in  Symbolo  commemoratur :  cum  tamen  neuter  lo¬ 
cum  deferuerit,aut  mutarit,  fed  fuam  diuinitatem  il- 
luftri, atque  afpedabili  argumento  declararit ,  vt  qui 
in  coelo  fele  beatis  mentibus  vna  cum  Patre  {pedan¬ 
dos  praebent, illuftri  quopiam  efledu  fefe  mortalibus 
indicent. Fateor  tamen, fi  h ?c  libeat  fub tilius  perferu- 
tari, aliter  ad  nos  miflum  efle  Chriftum,dum  noftram 
fibi  naturam  afeiuit ,  aliter  Spiritum  fandum  dum 
Apoftolorum  mentes  diuinis  fuis  muneribus  mirabi¬ 
liter  compleuit, atque  exornauit.Re  namque  vera  di- 
uinaChrifti  hypoftafis  mira  quadam,  planequc  inef¬ 
fabili  vnione  naturam  fibi  adiunxit  humanam ,  vt 
vnus  idemque  Chriftus, &  verus  Deus,  &  nihilomi¬ 
nus  verus  homo  &  eflet ,  &  appellaretur.  Et  quam¬ 
quam  quicquid  in  incarnationis  myfterio  vim  effe- 
dricem  defiderat  cormmuni  trium  perfonarum  po- 
teftate,  atque  adione  perfedum  eft,  vna  tamen  Filij, 

>  diuinique  Verbi  perfona  humanz  naturz  copulatur, 
fuam  que  diuinam  hypoftafim  ,  ac  fubfiftentiam  lar- 
gitur. 

X.  At  vero  diuinus  (piritus  fiue  flatum  ,  aut  ventum, 
fiue  igneas  linguas  refpicias ,  nullam  habet  peculia¬ 
rem  efficientiam,  quz  non  fit  Patri,  Filiovc  commu- 
nis.Etipfailla  ceeleftia  munera  quibus  Apoftolorum 
mentes  locupletatae  funt ,  aeque  a- tribus  diuinis  per- 
fonis  manarunt.  Quia  tamen  Spiritui  {ando  iuftifi- 
catio  ,  fandificatioque  tribuitur ,  quicquid  ad  iufti- 
tiam,&  fimdiratem  pertinet ,  id  etiam  peculiari  qua- 
da  ratione  Spiritui  fando  adferibitur  :  atque  ita  Pau- 

C°r*  ^US  3  ’ vt  °kfeniauit  Gregorius  b ,  fpiritus  munera  re- 
b  hom.  jo.in  cen^cns  au  >  a^]  datur  per  jfiritum  fermo  fapientia  alij 
Enaog,  fermo  fetentia  fecundum  eundem  jfiritum, alteri  fides  in  eo¬ 

dem  (piritu,alij gratia  fanitatumw  vno  ffiritu,  ali)  opera¬ 
tio  virtutum,altj  Prophetia, alij  diferetio ffirituum,alij  ge¬ 
nera  linguarum ,  ali)  interpretatio  fermonum.  Hac  autem 
omnia  operatur  vnus, at  que  idem  fpiritus  diutdens  fingulis 
prout  vult.  Idem  vero  Gregorius  ibidem  fubdit  totius 
-Trinitatis  opera  fuifle  Apoftolos  diuinis  muneribus 
ornatos.  Neque  aliter  dicitur  mitti ,  aut  tribui  Spiri- 
tusfandus,  nifiquiadiuinitatis  effedain  nobis  exi- 
ftunt.  Quz  cum  ita  fint,  rede  colligit  Oecumenius, 
fi&ipfi{  qui  Euangelium  promulgarunt )  &  Propheta 
eodem  ffiritu  illi  prophetiam, hi  euangelium  exequuti  funt, 
nulla  inter  ipfos,gr prophetas  effe  differentia  debet.  Oportet 
igitur, inquit,  vt  idem  Jludium  his  adhibeatis,  quod  &M, 
qut  prophetis  audientes  fuerunt,  ne  fi  aliter  ficeriris  poe¬ 
na  illorum  obnoxij  fitis ,  qui  prophetis  non  obediuerunt. 

X  I.  Sed  quid  quaefo  eft,  quod  fubiicit  Petrus  ,  In  quem 


Explanatio  Cap.  I. 


A  defiderant  Angeli  pr Spicer  e  }  Certe  Graeci  codices  hoc 
loco  variant :  quidam  enim  habent  ri<  ov ,  id  eft  ,  in 
quem ;  quomodo  olim  legifle  vidf  tur  Gregorius  * ,  &  a  lib.  g.mor. 
omnino  legit  vulgatus  interpres ,  przfertim  in  edi-  cap.18. 
rione  Romana;alij  habent,  *.’{  «,  hoc  eft,«»  qua,  vt  re¬ 
feratur  ad  tc<0muo£t«  ,  quz  paulo  ante  nominauerat, 
vel,  vt  infinuat  Irenzus  b,ad  ca,  quz  tumProphetz  bl  b.  4-eap. 
vaticinatifunr,tum  Apoftoli  annunciarunt.  Sic  enim  *7‘&  llb-  *• 
■  feribit :  Sifubit  vos  huiufmodi Jenf Os, vt  dicatis ,  quidnam  caP*iJ>* 
attulit  Dominus  veniens?  Cognofcite, quoniam  omnem  no- 
uitatem  attulit, femetipfurn  afferens ,  qui  fuerat  annanda-  c  deincarn. 
tus.  Et  deinceps,  Semetipfum  attulit, &  ea,  qua  pradiria  vnigen.c.2.8. 
funt  bona, in  qua  concupifcebant  Angeli  intendere  ,&do-  d  iib;de  ar' 
notuit  nobis.  Eandem  fententiam  probare  videntur 
Cyrillus  c  Alexandrinus ,  Ephrcm  J  Syrus,OecUme-  f  li.de  iiaad 
nius  ,vel  potius  eius  interpres,  denique  Syriacus ,/»  &  vica  beata 
quibus,  inquit,  concupifcunt  Angeli  pro  ff  icere.  Vtraque  ca?"  ** 
igitur  ledio  fuos  habet  audores  :  nam  Latini  inter-  fap^g'”10*' 
pretis ledionem, etiam agnofeit  Irenzus «, quam  plu-  K  in  hunc 
rimi  Latinorum  {equuntur,Ambrofiusf,Gregorius  e, 

Beda  h ,  Bernardus  '.Sed  non  omnes  eodem  referunt  ‘  Bjtnar/er* 
relatiuurn,  quem. 

Certe  Gregorius  ad  Deum  ipfum,  hoc  eft  ,  totam  X I  I.j 
Trinitatem  refert.  De  Deo,\nc\\m,per primum  Ecclefia 
pradicatorem  dicitur ,  In  quem  defiderant  Angeli  pro  fpice¬ 
re.  Tum  eos  confutat ,  qui  fufpicantur  Angelos  ne¬ 
quaquam  Deum  videre*  cum  tamen, incpiit, alibi  aperte 
dirium fit.  Angeli  femper  vident  faciem  Patrir.  T urn  rem 
eandem  planiusexplicansfubdit,  Deumitaque  Ange¬ 
li  &  vident, & videre  defiderant, & fidunt  intueri ,  &  in- 
C  tuentur.  Ne  autem  fit  in  defiderio  anxietas ,  de fiderantes 
fatiantur ne  fit  in  {arietate  fhjlidium, {otiati  defiderant. 

Et  defiderant  fine  labore,  quia  defiderium  fadetas  comita¬ 
tur,  &  fariantur  fine faftidio, quia  ipfa  fatietas  ex  defiderio 
femper  accenditur.  Quae  tametfipie,dodeque  afandif- 
fimojdodifllmoque  viro  dicuntur, non  video  tamen, 
quomodo  pofllnt  huic  loco  aptarheum  enim  Petrus 
Deumfimpliciter,&  abfolute  ne  nominarit  quidem, 
non  apparet ,  quanam  ratione  relatiuum  ,  quem  ,  ad 
Deum  trinum, &  vnum  referri  queat, cum  proculdu- 
bio  reda  loquendi  ratio  poftulet ,  vt  proxime  dida 
relpiciat. 

Propi&s  ad  veriratem  acceflifle  videtur  Beda  ,  qui  XIII. 
Chriftum  referri  exiftimat  :  cum  enim  paulo  ante 
Chrifti  pafllones ,  &  pofteriores  glorias  nominaflet 
^  Petrus ,  non  male  fubiicit.  In  quem  defiderant  Angeli 
profpicere.  Tanta  efl  enim, ait, eius,  qui  paffus  efipro nobis, 
hominis  gloria  pofterior,vt  etiam  Angelica  in  corio  virtutes, 
citm  fint  aternafoelicitate  perferi  a  ,  non  folum  immortalis 
deitatis  magnificentiam  ,fed  affumpta  humanitatis  eius 
civitatem  femper  afficere  gaudeant .  Sed  cur  cernere  de  fi¬ 
deram  ,  cuius  faciem  nunquam  cernere  ceffant  ?  nifi  quia 
contemplatio  diuinaprafentiaita  Angelos  beatificat, vt  eius 
femper  vifa  gloria  fatientur  ,  &  femper  eius  dulcedinem , 
quafi nouam  infatiabiliterefuriant. Fauere  putantur  huic 
explanationi,  quz  de  Chrifti  dignit, ite  feribit  Paulus. 

Ad  Coloflenfes  k  enim/»  Chnsloffn,  condita  effe  vni-  hcap.i.i*. 
uerfa  in  coelis, &  in  tcrra,vifibilia,&  inuifibiUa,  fiue  thro¬ 
ni,  fiue  dominationes, fiue  principatus,  fiue  poteflates,  om¬ 
nia  per  ipfum ,  &  in  ipfo  creata  funt ,  &  ipfe  eft  ante  om- 
E  nes ,  &  omnia  in  ipfo  conflant ,  &  ipfe  eft  caput  corporis 
Ecclefia. 

Vnde  colligunt  Theologi ,  Chriftum  efle  etiam  XIV. 
Angelorum  caput,  a  quo  illi  non  pauca  coeleftia  mu¬ 
nera  hauriant  ,  vt  mors  Chrifti  ad  eos  quodammodo  1  lib.7.  Sh°* 
pertinueritjquod  Clemens  1  Alexandrinus,  &  Orige-  &  ^ 
nes  m  aperte  docuerunt ,  nifi  quod  vterque  lineas  vi-  ™ 
detur  tranfilifle.  Caftigatius  loquutus  videtuf  Ber-  n  fcim.  i.de 
nardus  D :  cum  enim  hzc  Petri  verba  ad  Chriftum  re-  feft.omn. 
ferat,  eum  vocar  Angelorum  delicias.  Alibi  °  vero  Saa<^- 
explicans  ,  quid  Chrifti  mors  Angelis  contulerit,  caat.***1** 

Qui 


Catholica  Epift.  I.  Petri. 


229 


Qui  erexit,  inquit, hominem  lapfim, dedit  Angelo  flanti, 
ne  caderet -,  fle  illum  de  captiuitate  eruens,  fleut  hunc  de  ca- 
ptiuitate  defindens-, & hac  ratione  fuit  aque  vtrique  redem¬ 
ptio,  (oluens  illum, &  feruans  iflum. 

X  V.  Non  defuerant,  qui  relatiuo ,  quem ,  Spiritum  fan¬ 
dum  indicari  fignificjrent.Quam  fententiam  probat 
etiam  Beda:ait  enim,velinquem  Spiritum  fandum, qui 
tanta  eft  maieflatis ,  <#-  gloria ,  vt  femper  eius  vifio ,  fleut 
etiam  ip fi us  P atris, xfr  Fili j  deflderetur  ab  Angelis,  quem 
gratia  diuina  pietatis  ad  terras  caujfa  humana  (alutis  mi- 
fit ,  &  illuflrandis fidelium  mentibus  infudit.  Et  ad  hanc 
fententiam  alludere  quodammodo  videtur  Epipha- 
nius  ,  qui  vbi  multis  Spiritus  fandi  diuinitatem  pro- 
bafletjhis  verbis  concludit:  Efl  Spiritus  fanctusvnicus, 
qui  ab  omnibus  adoratur ,  &  ab  omnibus  creaturis  defide- 
ratur,(fr  nulli  adaquatur ,  non  Angelo  ,  non  alij  Spiritui, 
fed  vnicus  efl.  Ita  ex  hoc  loco  Spiritus  fandi  diuinita¬ 
tem  probare  poliis ,  atque  h sere ti cos  pneumatoma- 
j.ep.adSera-  chos refellere, quod  Arhanafius  s,BaIiliusl,,&  Didy- 
bl^d  S  ir  mus<:  olim  egregie  fccerunt.Et  quidem  retentainter- 
fandt  ad  Am  Pretafione  Latina, Romana;  prasfertim  editionis  ,  haec 
phiioc.  mihi  fententia  exteris  pratferenda  videtur ;  cum  re- 
c  libb.  de  latiuum  ,quem ,  molliffimerelpondeat  Spiritui  fan- 
Spir.fanft.  do  t  quem  Petrus  proxime  dixerat  caelitus  fuifle 
miflum. 

XVI.  Sed  neceffario  dicendum  videtur  Graece  legifle 
interpretem  relatiuum  neutrius  generis, cum  eiufdem 
generis  fit  -rvivuct,  quod  Graece  legitur, fed  vt  Latina: 
loquutionis  congruam  formam  retineret, cum  Spiri¬ 
tus  fandus  generis  fit  mafculini,  eodem  genere  rela¬ 
tiuum  pofuit:dixit  igitur  Spiritu findo  mijjode  coelo ,  in 
quem  defiderant  Angeli  pro  [p  icere ,  Graece  , 
quod  verbum  nonfimplicem  intm#um  ,  fed  accura¬ 
tam  quandam,  ac  ftudiofam  cernendi  follicitudinem 
d  cap.zo.j.  fignificat.  Qua  ratione  Ioannes  d  cum  fuam  diligen¬ 
tiam  deferiberet ,  qua  ad  Chrifti  fepulchrum  fefe  in¬ 
clinans, vidit  pofita  linteamina  Graece  dixit ,  £ 

(Hizu-t,  vt  eam  ardentem  cupiditatem  fpedan- 
di  fignificet,quam  Gregorij  verbis  paulo  ante  deferi- 
pfimus.Nequc  vero  exiftimandum  eft,voluiffe  Petm 
indicare  feorfim  Spiriturhfandum,reliquafque  diui- 
nas  perfonasfingillatim,acproprie  a  beatis  mentibus 
fpedariteum  enim  vna,  atque  eadem  fit  trium  perfo- 
narum  natura, &,vt  Graeci  loquuntur, «V/a;  beatorum 
vero  contemplatio  fit  omni  ex  parte  perfeda,&  pro¬ 
xime  feratur  in  Deum,  vno  eodemque  intuitu  Deum 
vnum, ac  trinum  afpiciunt, ac  trium  perfonarum  vni- 
ca  vifione  beantur.  Angeli  itaque  caeterique  beati  116 
aliter  deliderant  Spiritum  fandum  intueri,  qudm  di- 
uinam  iilam,immensamque  naturam  contempla*!. 
XVII.  Quod  fi  libeat  Graecam  etiam  ledionem  explica¬ 
re, optime  Didymus :  Si  quis , i n c\mt,exiftimauerit  qua- 
fitarn  a  Prophetis  f alutem  in  fine  mundi,  quod  in  omnibus, 
&  in  fummo  e(l  appetitu, quando  ipfius  quidem  cauffa  alia 
euntia  fiunt ,  ipfum  vero  cauffa  nullius  agitur.  Non  abs  re 
efl  etiamintelligi  de  finii  is  Angelis  ,  &  flmpliciter  eunti  is 
beat  is  rationalibus  hoc  ditium  ,  cum  omnes  appetitum  ha¬ 
beant  pro ff  icere  ea ,  qua  in. fine  faculifunt  agenda.  Non 
fatis  autem  liquet,  loquaturne  Didymus  de  extrema 
mundi  aetate, qua  Chriftus  noftra  mortalitate  circun- 
datus  ,  humanum  genus  a  diaboli  feruitute  in  filio¬ 
rum  libertatem  afleruit ,  an  vero  de  extrema  mundi 
claufula,  cum  Chriftus  Dominus  omniu  mortalium 
iudex  iuftos  quidem  ad  immortalem,  ac  fempiter- 
,  nam  gloriam  euehet ;  improbos  vero  inferorum  cru¬ 
ciatibus  in  omnem  sterilitatem  addicet.  Certe  Oe- 
cumcnius  priorem  fententiam  probat :  fic  enim  feri- 
bit;  Quod  vero  fubitmgit ,  In  qua  pro  [picer e  Angeli  cu¬ 
piunt  ,  id  efl,  qua  etiam  Angeli  cupiunt ,  &  quorum  cogni¬ 
tionem  ,  &  euentum  videre  Angeli  quoque  ipfi  cupie- 
e  Lue,  x.  14,  runt  ,  vnde  ,  cum  ea  fierent ,  ex  latitia  cecinerunt  e , 
Bened.  luflinian.  in  Epifl,  Canon. 


A  Gloria  in  altiffimis  Deo. 

Nec  dubium  eft ,  Incarnationis  myfterium  ,  vt  ait  XVIII. 
Apoftolus  a ,  Principatibus ,  &  pote  flatibus  in  ccclefti-*  ad  Ephcf 
bus  per  Eccleflam ,  ipfo  rerum  euentu  miram  quan- J,I°* 
damgaudij, atque  l$titixattulifremateriam,qu6d  in¬ 
credibiliter  hominum  falutem  cuperent ,  vnde  im¬ 
mortali  Deo ,  vtait  Lucas  ,  gloriam  in  altiffimis  con¬ 
cinebant^  incredibili  gaudio  perfufa:  beatx  mentes 
Chrifto  Domino  in  coelum  afeendenti,  vt  Dionyfius 
Areopagita,  Gregorius  Nyflenus,  Ambrofius,Hieror 
mus,&  alij  exiftimarunt  :  Dauidicis  verbis  gratu¬ 
lantur  b  ;  Attollite  ,  inquit ,  portas  principes  ve  [iras  ,  &  b  Pl'25,7,9. 
eleuamini  porta  aternales,  &  introibit  Rex  gloria.  Cum¬ 
que  nonnulli  quaererent,  Quis  eft  ifle  Rex  gloria  ?  Re- 
fpondent  alij.  Dominus  firtis ,  &  potens ,  Dominus  po- 
®  tens  in  pralio  ,  Dominus  virtutum  ipfe  efl  Rex  gloria. 

Quod  fi  libeat  ad  ea  referre ,  quae  in  fecuijdo  Chrifti 
aduenru  futura  funt ,  cum  Chriftus  Deo  Patri  rradet 
regnum  ,  merito  etiam  dicuntur  Angeli  ea  concupi- 
fcere ,  vt  caelcftis  illa  patria  omnibus  fuis  ciuibus 
compleatur  ,idque  perfede  fiat,  quod  quotidie  ora¬ 
tione  Dominica  his  verbis  expetimus  :  Adueniat  re¬ 
gnum  tuum. 

Nec  difplicet,quod  alij  ante  nos  pie,3odeque  ex-  XIX. 
cogitarut,  optare  Angelos  intueri  gloriofa  Martyrum 
certamina,  ac  triumphos  :  vere  enim  dixit  Apoftolus 
Paulus  * :  Puto  enim ,  quod  Deus  nos  Aposlolos  nouiflimos  c  t  •  ad  Cori 
oslendit  tanquam  morti  de  [linat  os ,  quia  (peSlacuhtm  fhfti  4*?' 
fumus  mundo, &  Angelis, &  hominibus.  Et  eadem  men¬ 
te  Beatiffimus  Martyr  Cyprianus  d :  Prallantesnos ,  cr  dep.adThi- 
C  fldeicongrejflone  pugnantes  (pellat  Deus  ,]peclant  Angeli  ^aritan* 
eius,  fpeclat  &  Chriflus,  quanta  eft  gloria  dignitas  ,  quan¬ 
ta  foelicitasprafente  Deo  congredi, Cr  Chrifto  iudice  corona¬ 
ri  ?  Atque  ha&enus  quidem  Epiftola:  praefatio  ,  quae 
proculdubio gtauiffima  eft ,  &  Apoftolica  maieftate 
digniffima.Qua:  deinceps fequuritur,  motum  praece¬ 
pta  ,  &  falutaria  monita  continent.  Diuino  adtem 
conlilio  tam  multa  praefatus  eft  Petrus, vt  diuinorum 
beneficiorum  multitudine,  magnitudineque  propo- 
fita  fidelium  animos  ad  ea  perficienda  vehementius 
inflammet  ,  quae  deinceps  tota  Epiftola  lubiiciet. 

Icaque  ait: 


D 


.  Propter  quod  fuccincii  lumbos  mentis  veflra  fobrij, 
perfecle  jperate  in  eam ,  qua  offertur  vobis,  gratiam 
in  reuelationem  lefu  Chrifli.] 


Cum  tam  multa  in  vos  beneficia  collata  fint ,  di-  j. 
uinofque  fuos  thefauros  Deus  immortalis  per  Chri- 
ftum  humani  generis  liberatorem  tam  copiose  effu¬ 
derit, aequum  profe&o  eft,  vt  pari  vos  ftudio  ,  Sc  grati 
animi  tcftificatione  tam  fingulari  ,  atque  eximiae  mu¬ 
nificentiae  refpondeatis.  Videtur  autem  hac  prima 
ampliffima  praeceptione  tria  potiffimum  compledti. 

Vult  enim  primum  illos  mentis  lumbos  habere  fuc- 
cindos ,  deinde  fobrios  elfc,  poftremo  perfede  fpe- 
rare  in  eam  gratiam,  quae  Chrifti  beneficio  offertur. 

Propter  quod,  inquit,  hoc  eft  propter  eximiam  in  vos 
Dei  beneficentiam  ,  fuccinlli  lumbos  mentis  veslra. 

Nam,  vtait  Oecumenius , quoniam  qua  adminiflrata 
E  vobis  omnibus funt,  &  amanda ,  &  fummopere  appetenda 
non  folum  hominibus ,  verum  etiam  Angelis  fuerunt  •,  pro- 
pterea  neque  vos  negligenter  gerere  debetis  ,fed  intende¬ 
re  animum  veflrum  ,  &  firtiter  incumbere  :  id  enim 
lumbos  fuccingere  fignificat  :  id  quod  &  Iob  facere  a 
Deo  iubetur ,  quos  vero  lumbos  oftendit ,  dum  ait  :  lum¬ 
bos  mentis. 

Ita  videtur  Oecumenius  exiftimafle  hoc  primo 
pr^cepto  fortitudine, ac  magnanimitate  pr^cipi.Hoc 
enim  proculdubio  ca  loquendi  ratio  in  facris  literis 
frequenter  indicat.  Nam  in  libro  Iob e  ait  Dominus,  e  ca?.-,*, 

V  Accin 


iLuc.u.jj. 


b  verf.  37. 
c  LUC.17.S. 

d  4.  Reg.  4, 
*$• 

c  cap.j.j. 

f  cap.r.17. 

g  Pfal.9iti. 

h  Pcou.  30. 
?r' 

III. 


i  cap .6. 14. 


klib.  1  con¬ 
tra  louin. 

1  lib.de  con- 
tin.cap.7. 

m  hom.  13, 
Euangel. 
n  li.  3  i.raor. 
fzp.  1. 


23O 

Accinge fecut  vir  lumbos  tuos.  Neque  enim  alind  praeci¬ 
pere  videtur, quam  vt  ftrenue  ,  ac  fortiter  fe  gerat ,  vt 
expedite ,  ac  prompte  /ibi  interroganti  refpondeat. 
Simile  quiddam  innuere  vifus  eft  Chriftus  ,  cum  di¬ 
xit  a  3  Sint  lumbi  veElri  pracintli ,  &  lucerna  ardentes  in 
manibus  veflris ,  er  vos  femiles  hominibus  expeclanttbius 
Dominum  fuum, quando  reuertatur  k  nuptiis  ,  vt  ciim  ve~ 
nerit,&  pulfauerit,  confeslim  aperiant  ei.  Hortatur  enim 
Apoftolos,vt  folliciti/inr,vigiles,acfemper  parati  ,vt 
venientem  /pon/um  excipere  poffint.  Videtur  enim 
metaphora  a  viatoribus  fumpta ,  iis  praefertim ,  qui 
togati  incedunt,qui  vt  liberius,  atque  expeditius  in¬ 
gredi  queant, /efe  accingere  ,  &  ad  lumbos  veftes  ad- 
ftringere  cofueuerunt.Ita  paulo  poft  b,  Arnen  dico  vo- 
b is, c] ued pracinget  fe,&  faciet  illos  difcumbere,&  tranfiens 
minislr abit  illis.  Et  alibi  c  Dominum  feruo  imperan¬ 
tem  inducit.  Para  ,  inquit  ,quod  coenem ,  &  ministra 
mihi.  Eodem  modo  Elifaeus  puerum  fuum  Giezi  al¬ 
loquitur  d,  Accinge  lumbos  tuos,  &  tolle  baculum  meum 
in  manu  tua  ,  &  vade.  Et  in  libro  Tobue  legimus  c 
inniorem  Tobiam  inuenifle  iuuenem  fplendidum 
ftantem,  pr<tcinclum,&  cjuafi  paratum  ad  ambulandum. 
Et  apud  Ieremiam  f .  Tu  ergo  ,  ait  Dominus  ,  accinge 
lumbos  tuos,&  furge,& loquere  ad  eos  omnia,  quaego  pra- 
•  cipiotibi.  Quinetiam  Deus ipfe  dicitur  a  Dauide  -  />/- 
dutus fortitudinem, &  addit, &pracinxit /e.Neque aliud 
/ignificare  voluit  Salomon  b ,  cum  gallum  vocat  Juc- 
anclum  lumbos. 

His  enim  omnibus  locis  metaphora  fuccingendi, 
&  adftringendi  lumbos, paratum, &  expeditum  /igni- 
ficat,vel  ad  iter  peragendum, vel  opus  aliquod  perfi¬ 
ciendum.  Quoniam  igitur  Petrus  coeleftis  beatitudi- 
nis  futuraeque  glorias  mentionem  fecerat ,  reCte  fide¬ 
les  monet,vt  peregrinantium  more  fuccindti ,  atque 
expediti ,  Chrifti  Domini  aduentum  praeftolentur. 
Ne  putarent  autem  fe  de  externo  itinerantium  appa¬ 
ratu  ,  &  corporeis  lumbis  loqui ,  fuccinEU,  ait,  lumbos 
mentis  veflra,xt  de  animi  facultatibus  ,  ac  viribus  /er- 
monem  efle  intelliganr.  Quomodo  loquitur  etiam 
Paulus  cum  ad  Ephefios  feribit  '  ,  State  ergo  fuccinch 
limbos  veftros  in  veritate.  Nam  procqldubio  faculta¬ 
tes  animi  parari ,  atque  inftrui  monet ,  vt  torpore,fo- 
cordiaque  abieCtis,praefenti  ereCtoque  animo  Chri¬ 
fti  aduentum  expedient. 

Non  fum  tamen  nefcius,dodtiflimos,fan6ti{firn6f- 
que  viros  hanc  metaphoram  ad  continentiam  pudi¬ 
citiamque  transferre  3  ira  Hieronymus  k ,  qui  id  pro¬ 
bat  cx  iis ,  quae  fubiiciuntur ,  Et  ipfi  in  omni  conuerfei- 
tione  fancli fetis  3  &  rurfus ,  Animas  vtferas  caftificantes. 

1  Neque  aliter  fenfifle  videtur  Auguftinus  1 ,  Quid  efe, 
inquit,  lumbos  accingeret  libidines  coercere ,  quod  eft  opus 
■  continentia.  Et  in  eandem  fententiam  Gregorius  m, 
Lumbos  pr Mingimus,  ait,  cum  carnis  luxuriam  per  conti¬ 
nentiam  coartlamus.  Et  alibi  n  3  Lumbos  camis  feuccinge- 
re  eft, luxuriam  ab  effeElu  refranare,  lumbos  vero  mentis  Suc¬ 
cingere  eft,hanc  etiam  k  cogitatione  reftringere.  Denique 
Beda,  Succingit  ,inquh,lumbosmemis, qui  hanc  ab  impu¬ 
ra  cogitatione  reftringit,&  qui  mente, & corpore  caftus  Do¬ 
mini  aduentum  expeElat, merito,  quando  reuelatur,fperat. 
Itaque  hocloco  pudicitiam  ab  Apoftolo  commen¬ 
dari  non  dubitant  ,  cui  mox  fobrietatem  adiunglt, 
quae  ad  tuendam  pudicitia  plurimum  valet.  Nec  du¬ 
bito  hanc  explanationem  apte  huic  loco  congruere: 
Namvt  ait  Petrus  Chry/ologus  ,  caftitas  eft  balteum 
infigne  militiae  Chriftiznx.CinEti,inquit,cafiitatis  bal¬ 
teo  ,  quod  eft  infigne  militia  Christiana, fluxa  carnis  de¬ 
truncemus  ignauiam.  Et  alludens  ad 'Chrifti  Domini 
verba  ,  Dominus  ,  ait ,  lumbos  noElros  adslringi  iubet 
balteo  castitatis  ,<gr  totum  carnis  nostra  pendulum  .flui¬ 
dum  ,  refolutum  conftringi  mandat,  continua  ftna  virtu¬ 
tis,  vt  carne  fiuccincla  ad  Domini  occurfum  liber, velox, ex- 


Explanatio  Cap.  I. 


A  peditus  nostra  mentis  reddatur  tncejfus. 

Egregiam  vero  huiufce  rei  rationem  affert  Hiero-  V. 
nynlus  a  \  Quia  ,  inquit ,  lumbi  in  generatione  femper  aadEphe.*, 
accipiuntur ,  &  femine  ,  fecundum  illud  ad  Hebraeos  b :  ^  caP  7-to. 
Adhuc  in  lumbis  erat  Leui  patris  fui, videtur  nobis  accin- 
xijfe  lumbos  fetos  ,  qui  nequaquam  vxori  debitum  red¬ 
dit  ,  nec  feruit  libidini ,  fed  imitatur  ingenitum  Deum ge¬ 
nerationis  negotiis  non  miniftrans.  Verum  quoniam 
lumbos  mentis  nominat  Petrus,  malim  cum  Augu- 
ftino  d,non  folam  pudicitiam  ,  /ed rerum  omnium  cli.j.quj/j, 
moderationem  ab  Apoftolo  Petro  commendari.  Ita  Euang.q.ij. 
enim  verba  Chrifti  explicar.  Quod,  air,  Dominus  dicit , 
fint  lumbi  ve  feri  pracintli  propter  continentiam  ab  amore 
g  rerum  fetcularium-,  vt  nulla  nos  res  creata, non  dicam  a 
Deo  auocet ,  fed  ne  minimum  quidem  noftrum  ad 
illum  curfum  retardet.  Quomodo  ait  Dauid  d ,  Quid,  p/;  7l 
enim  mihi  eft  in  coelo, er  a  te  quid  volui  fuper  terram ,D e us 
cordis  mei ,  pars  mea  Deus  in  attrnum.  Nec  abhorret  ab 
hac  explanatione  Tertullianus  c  :  Sumus, inquit,  ferui:  elib.4.in 
Dominum  enim  habemus  Deum. Succingere  debemus  lum-  ^arc-  «•  l9. 

bos,  id  efe,  expediti  ejfe  ab  impedimentis  laciniofe  vita  ,  & 
implicita.  Item  lucernas  ardentes  habere, id  efe,  metes  k  fide 
accenfas ,  &  operibus  ventatis  relucentes.  Fauet  Theo- 
phyladtus f ,  qui  quod  ait  Chriftus ,  Sint  lumbi  ve  siri  f  Lue.  n. 
pracinBi,  perinde  accipit,  ac  fi  dicat,  omnibus  modis 

parati  eftote  ad  opera  Domini  veftri 3  neque  aliter 
Euthymius  g ,  Sint  .inquit, lumbi  veftri pracincli  ad  agetu-  g  LUCi  t  Xf' 
da  bona  opera.  Denique  Haymo-,/l/W2/w,ait,  praangi- 
mus  cum  omnia  impedimenta  mundi  poftponimus,vt  in  via 
^  mandatorum  Deigreffum  mentis  firmiter  figere  valeamus. 

Qui  enim  difcincltts  efe ,  ipfes  fuis  vestimentis  impeditur, 
ne  libere  ambulet.  Qui  vero  praei  nilus  eft,  quaqua  versus 
difeurrere  poteft.  • 

Merito  aute  hac  metaphora  vtitur  Petrusrvt  enim  y  I. 
ex  fuperioribus  intelligi  poteft,  necefte eft  feruos ,  ac 
miniftros,vt  expediri  lint,fuccingi  lumbos.Decet  au¬ 
tem  fideles,  tanquam  Dei  feruos, promptos, atque  ex¬ 
peditos  effe  3  hoc  eft ,  vt  ait  Petrus  ,fuccinElos  lumbis 
mentis ,  vt  poflint  cum  Dauide  dicere  h.  Paratum  cor  h  Pfal.ja. 
meum  Deus,  paratum  cor  meum.  Viatores  item,acpere- 
grini,vt  libere,atque  expedite  incedant,  vr  paulo  an¬ 
te  dixi,  accingi  confueuerunt.  Fideles  autem  omnes, 
vt  ait  Paulus  5  ,  peregrinantur  a  Domino  ,  &  quafi  j  %  corj.«. 
viatores  ad  cceleftem  parriam  tendunt.  Quocirca  ne- 
cefle  eft, eos  lacinio/as  veftes  adftringere,hoceft,pra- 
^  uas  omnes  cupiditates  comprimere,ne  libere  fluant, 

8c  inftitutum  curfum  remorentur.  Denique  milites 
fuccin6H,atqueadftri<fti  prxliantur. Militamus  autem 
omnes  duce  Chrifto  k  ,aduersm  principes, & pote  Elates,  K  aj  Epjjjf, 
aduerfus  mundi  rectores  tenebrarum  harum,  atque  idcir-  6.12.. 
co  redte  monet  Petrus  lumbos  efle  fuccingendos: 
nam  hoc  idemprxeepit  Paulus  l:State, inquit  fuccinEli  1  ad  Ephc.f. 
lumbos  ve  siros  ,  &  induti  loricam  tuflitia.  Meminit  au¬ 
tem  Petrus  lumborum  mentis,  indicans,  quod  aper¬ 
tius  docuit  Paulus, geminum  quodammodo  in  nobis 
hominem  exiftere,  internum,  atque  externum  3  &in 
illo  quidem  ,  quod  egregiealicubi  docuit  Gregorius 
Nazianzenus ,  proportione  quadam  eadem  membra 
diftingui,qus  in  externo  homine, hoc  eft,  in  corpore 
cernuntur.Atque  ita  nil  mirum  £ft,  fi  lumbos  mentis 
Petrus  nominet ,  vt  animi  vires ,  acfaculrates  fignifi- 

cet. Dum  autem  lumbos  adftringi  iubet ,  cupiditates 

quafi  veftes  demiflas  vfque  ad  talos  ,  &  corpori  cir- 
cumfu/as,& laxas  temperantia, &  moderatio  ne,  quafi 
zona  adftringi  imperat.  Pro  eo  autem  ,  quod  Latine 
dixit  interpres,  lumbosmentis ,  Graece  fcripfit  Apofto- 
lus  brtfuet;  t »(  <%ioiac,  vt  fupremam  hominis  partem 
indicet,quae  inferioribus  facultatibus  imperat ,  &  fle¬ 
ctere, ac  moderari  debet.  • 

Nam,  vt  alicubi  feribit  Seneca  m,  Nemo  magu  ad-  VII. 
mirandius  efe ,  quam  qui  imperat  febi ,  qukm  qui  fe  habet  m  li-5.de  bc- 

,  nefic.c.S. 


VIII. 


a  TertHt. 


bEphef  f.iS 

IX. 

c  epift.  n. 


d  infra  cap. 
S.8. 


X. 

c  epift. 


flib.de  virt. 
mor.  t 


Catholica  Epift.  I.  Petri. 


*3» 


in  poteftate  gentes  facilius  eft  barbaras ,  impatientes  alieni  A 
arbitri j  regere,  quam  animum  fuum  continere  ,  &  tradere 
Jibi.  Quocirca  fapienter  quoda  loco  fcripfit  Bcrnar- 
dus,  tantum  quemlibet  proficere ,  quantum  fibi  ipfc 
vim  intulerit.  Multa  refecanda  funt ,  quxdam  abii- 
cienda, plurima  ne  attingenda  quidem  ,  quae  fenfus, 
atque  inferiores  animi  facultates  adeo  appetunt  ar¬ 
denter, vt  iis  carere  non  pofTevideantur.Contraafpe- 
ra  multa, ac  dura, multa  acerba ,  &  molefta  toleranda 
funt,&  ad  ea  comparandus,ac firmandus  eft  animus. 
Quae  omnia  vno  verbo  complexus  eft  Petrus ,  cihn 
dixit,  SuceinEii  lumbos  mentis  veftra. 

Sobrij.  Graece  ,  niipam?.  Oecumenius  non  fimpli- 
citer  fobrios  intelligit ,  fed  addit  fequentem  vocem,  g 
'nXdax,  id  eft,  perftfte ,  quafi  Petrus  non  fobrietatem 
praecise,  fed  fobrietatem  perfedam  exigar.  Eft  autem 
hoc  fecundum  Apoftoli  praeceptum  ,  quod ,  vt  atbi- 
tror,refertur  ad  corpus,vt  illud  prius  animi  modera¬ 
tionem, &  magnitudinem  quandam,  ac  robur  praeci¬ 
piat, hoc  vero  externam  temperantiam  ,  &  gulae  mo¬ 
derationem.  Quocirca  qui  fuperiora  ad  pudicitiam 
referunt  ,  hanc  fobrietatem  pudicitiae  parentem  ap¬ 
pellant  :  nam,vt  ille  dixit  1 : 

Sine  Cerere, &  Libero  friget  Venus,  At  Hieronymus. 
Venter, mcpnt,  mero  aftuans  facile  deffumatin  libidinem. 

Et  alibi :  Ventris  ingluuies,  &  ebrietas  tam  anima ,  qu  \m 
corpori  cauffam ,  materiam^  w firmitatis  tribuunt.  Notex  ^ 
ebrietate  fremor  a  nudans ,  a filio  irridetur.  Loth  vina  vice¬ 
runt, &  adhorrenda Jhtpra  prouocauerunt  .Ergo  bucca  no- 
'  fcenda  efl  menfuratua.  Paulus b  autem  -.Nolite,  inquit, 
inebriari  vino, in  quo  efl  luxuria. 

Quod  fi  malis  fuperiora, vt  diximus,  ad  animi  ma¬ 
gnitudinem,  conftantiam ,  &  robur  referre  j  Cobricta- 
tem  hoc  loco, quafi  alterum  pra  ceptum  accipies,  vt  a 
corporeis  voluptatibus  abftinendum  moneatuamet- 
fienim,vt  alicubi  feribit  Seneca  1 ,  Venter  praceptanon 
audit, pofcit, appellat, non  efl  tamen  moleflus  creditor,  paruo 
dimittitur, fimodo  das  illi,quod-debes,nd  quod  potes  .Quan- 
quam  autem  fobrietas  quippe  ebrietati  ex  aducrlo  re- 
fpondens  in  moderando  potu  maxime  verfatur ,  la- 
rius  tamen  hoc  loco  patere  videtur  ,  vt  omnia  gulx 
obledamenta  moderetur,  ac fortafle  etiam  omnibus 
corporeis  voluptatibus  modum  legemque  prxfcri- 
bat,quod,ni  fallor, indicare  voluit  Oecumenius, cum  ^ 
vocem  perfette,  cum  voc efobrij  ,coniunxit,vt perferte 
fobrij  fint  illi, qui  in  rebus  omnibus  temperantiam,  & 
modeftiam  coluntmam  hoc  eodem  modo  accipien¬ 
da  videntur ,  quas  hac  ipfa  Epiftola  feribit  Petrus  d , 
Sobri)  eflote,&  vigilate,  quia  aditer farius  vesier  diabolus, 
tanquam  leo  rugiens  circuit  quarens  quem  deuoret. 

Et  profcdo,vt  egregie  feribit  Seneca e, Magni  ani¬ 
mi  efl  magna  contemnere, ac  mediocria  malle,  quam  nimia: 
illa  emm  vulta, vttahaq3  funt, at  hac  eo, quo  fuperfiuunt  no¬ 
cent. Sic  fegetem  nimia flernit  vbertas  ,ftc  rami  onere  fran¬ 
guntur,  fle  ad  maturitatem  non  peruenit  nimia  froecun ditas. 
Idem  animis  quoq3  euenit,  quos  immoderata  foelicitas  rum¬ 
pit.  Er  paucis  intericdis  :  Necefle  eft  etiam  in  immenfrum 
exeat  cupiditas, qua  naturalem  modum  tranfthit :  ille  enim 
habet  fuum  finem ,  inania,  &  ex  libidine  orta fine  termino  £ 
funt ,  neciffaria  metitur  vtilitas  ,  fuperuacua  quo  rediges ? 
Voluptatibus  vtique  fe  immergunt  ,  quibus  in  confuetudi- 
nem  adduci  is  carere  tiospoffunt ,  &  ob  hoc  miferrrmi  funt, 
quod  eoperuenerunt,vt  illis,qua  fuperuacua  fiterant  ,  facla 
fint  neceffaria.  Serudut  vtique, voluptatibus  fuis  non  fluun¬ 
tur, &  mala fuafquod malorum  vltimurn  efl) amant. Con¬ 
tra  ver6,vt  ait  Plutarchus  f ,  temperatus  animus  vndiqf 
eft  aqualis, &  pacatus,  inferiori  anima  noftra  portione  cum 
fuperiore  confcntiente-, admirabili  quiete  ornatus, &  cornpo- 
fitus,in  quem  intuens  dicas  ,  Conciderant  venti  iam ,  & 
tranquillus  fine  vento  pontus  erat :  namque  ipfe  Deus  fe- 
dauerat  vndas  vehementes, infanos,  rabidofque  motus  cupi - 
Bened,  luftinian.  in  Epift.  Canon. 


ditatum, reftinguente  ratione,  tor  quibus  natura  indiget,  eos 
fibi  confentientes,  obtemperanteffr  in  asionibus  voluntariis 
parentes,vtnec  rationem praeure ant , nec  terga  vertant, nec 
ordinem  turbent , nec  ditio  non  fint  audientes, verum  vt  om¬ 
nis  motus  quocunque  velit  ratio  ducere,  paratus fequi ,  cui 
laElans  pullus  cum  equa  fimul  currat ,  Xenocratis  confir¬ 
mans  fententiam  dicentis,  vere  philofoph antes  fronte  agere, 
qua  cateri  metu  legis  facere  folent  inniti,  tanquam  verberi¬ 
bus  canes  a  voluptatibus  repulfimetu  fuppliciorum .  Me¬ 
rito  igitur  hanc  fobrietatem  ,ac  temperantiam,  fide¬ 
libus  commendat  Petrus  ,  vt  fpem  erigat  ad  cceleftia 
bona,&  immortalem  beatorum  gloriam, atque  idcir¬ 
co  tertio  loco  monet: 

PerfeEle  frerate  in  eam ,  qua  offertur  vobis  gratiam.  X  I. 

Ita  enim  malo  aduerbium  ,  perfecte ,  cum  (perandi 
verbo  coniungere  ,  vt  non  quamlibet  fpem  fuadeat 
Petrus, fed  fpem  perfedam,  hoc  eft ,  virtutem  Theo¬ 
logicam,  qux  cum  caritate  coniungitur ,  prxeipue- 
que  diuina  beneficentia, ac  liberalitare  nititur,  ita  ta¬ 
men  ,  vt  propria  merita  non  penitus  negligat ,  quam 
Paulus  a  fpem  vocat  filiorum  Dei ,  gloriamur,  inquit,  3  ad  Ro.j.i; 
in  fre  filiorum  Dei :  Paucis  autem  intericdis  b  ,  Spes  b  »erf.  5. 
autem ,  air,  non  confundit ,  quia  caritas  Dei  diffufa  eft  in 
cordibus  noflris  per  Spiritum  fanflum  ,  qui  datus  eft  no¬ 
bis.  Vt  vel  hinc  appareat ,  perfedam  fpem  cum  ca¬ 
ritate  coniungi  ,&  Spiritus  fandi  gratia  maxime fir^ 
mari.  Oritur  autem  fpes  ,  tanquam  ab  efficiente 
caufTa,  a  diuina  pollicitatione :  conflat  enim,vt  idem 
Paulus  c  feribit,  poffe  Deum  qu^cunquepromifitre-  cadRom.4. 
ipfa  proflare, atque  idcirco  Abrahamumlaudat,quqd 

in  rcpromijfione  Dei  non  hafitauit  diffidentia,  fed  conforta¬ 
tus,  eft  fide  dans  gloriam  Deo  ,  pleniffime  [ciens ,  quia  qua¬ 
cunque  promifit, potens  eft  &  facere. 

Accedit ,  quod  mentiri  Deus  nequaquam  poreft,  XII. 
vt  de  illius  vera,fidcliquc  promiffioiie  nefas  fit  dubi¬ 
tare. Ita  Paulus  ait  d :  Eft  aute  Deus  verax-.omnis  autem  dadRo.j.4. 
homo  mendax.  Hac  igitur  ratione  fpes  noftra  dicitur 
perfeda  ,  fi  modo  honeftas  ,  ac  laudabiles  actiones 
non  negligatrnam  alioqui  inanis,  temeritatifque  ple¬ 
na  eft  nonfolum  Gentilium,  atque  infideliu  fpes,  fed 
etiam  hxreticorum  cofidentia-.illi  namque  fine  Chri- 
fto,  ciufque  vera  fide  fperare  nihil  poliunt ,  cum  cer- 
tiflimae  damnationi  fint  obnoxij :  hi  vero  du  C  hrifti 
merita  plus  xquo  extollut, humana  vero  contemnut, 
tanquS  diuinx  legis  violatores  fempiterna  fupplicia 
apud  inferos  fubibunt.  Apertiffime  namq;  dixit  Chri- 
ftus  e:  Si  vis  ad  vitam  ingredi, ferua  mandata.Et  alibi  r:  c  Mat.  19.17. 
Venite ,  inquit,  benediftt  Patris  mei, po fidete parat  ft  vobis  f 
regnii  a  conflit utione  mundiiefuriui  enim ,  tfr  dedistis  mihi 
manducare  ,  &c.  indicans  caeleftis  regni pofllflionem 
laudabiliu  adlionu  prxmiu,ac  merctde  elfe.  Sperate, 
inquit,?»  eam, qua  offertur  vobis,  gratiam.  Graece, enim 
nonulli codices  habent  ^pny.Alij  vero,vt  monet  Oe¬ 
cumenius, habent^paV,  hoc  eft,  gapdiu.Sc  lxritiam. 

V trumque  autem  nomen  rede  congruit  ei  faluti ,  de 
qua  paulo  ante  plura  dixerat.  Vere  quippe  beata  illa 
vita  gaudiu  nuncupatunita  enim  ait  Chriftus  f.Serue  gMat.tj.il. 
bone,& fidelis,, intrain gaudium  Domini  tui.  Beata  fiqui- 
dem  Dei  contemplatio  cum  amandu,pofTidendumq; 
obiiciat  volutati  fummu  bonu,  incredibile  in  ea  exci¬ 
tat  voluptatem  ,  &  obledationem ,  quam  Theologi 
fruitionem  appellant,  qua  voluntas  penitus  expleta 
pia cidiffim e  tanquam  in  extremo  conquiefcit. 

Eadem  vero  beata  vita  tametfi  merces  eft,  ac  pra;-  XIII. 
mium  laboru,iure  tamen  dicitur  gratia, &  quidem, vt 
Theologi  loquuntur  in  fcholis,  confummata,  cum  a 
diuina  liberalitate,&  gratuita  munificetia  tanquam  a 
prima, k  fuprema  dtufTapcdeat.Quamobre  Paulus'1  hadRom.«f. 
cum  mortem  peccari  ftipendiu  appellafier,  mox  cum 
fubdere  quodammodo  deberet ,  bqnarum  adio- 
num  ftipendium  elfe  vitam  xternam ,  maluit  dicere, 

V  2  gratia 


Explanatio  Cap.  I. 


232, 

truMDumtmrru.  Siquidem  gmia  meriti  lar-  A  vult,  dum  amem  vult,  exhypothefineceffaridvult, 
gitur  quibus  illa  vita  fempiterna  promerenda  cft.  neq_ue  poteft  non  velle. 


Qnod  fi  libeat  vulgatam  interpretationem  non  de 
gratia  confuramata,fed  de  ea  gratia  explicare,  quae  in 
hac  mortali  vita  iuftis  fuppeditatur  ,  haud  equidem 
magnopere  repugnarim  :  Senfus  enim  erit,  vt paulo 
ante  dixi,fpem  noftram  in  diuinx gratis  prxfidio 
locandam  elTe ,  quae  vt  bonum  opus  incipit ,  ita 
etiam  perficit  ,  atque  abfoluit  ,  vt  quod  ait  Pau- 
at.C0M.31.  Jus  »  ,  qui  gloriatur  ,  non  quidem  in  fe  fuifve  me¬ 
ritis  ,  fed  in  Domino  glorietur.  Quocirca  Da- 
h  Pfal.}.4.  uid  h  :  Tues ,  inquit  ,  gloria  mea , tu  es  fufeeptor  meus, 
P  omine.  x 

Porro  quod  ait ,  qua  offertur  vobis  ,  Grxce  eft ,  * 


XIV. 


Ob  eam  igitur  cauflam  merito  dicitur  offerri  gra-  XV I. 
tia ,  vt  liberum  lenietur  arbitrium  ,  quicquid  contra 
haeretici  dilputent,  quorum  praecipuus  quidam  pfeu- 
domagifter  a  ,  Monet,  inquit ,  voluntatem  Dens  wowaCaluin.lib. 
qualiter  multis  faculis  traditum  eff& creditum  ,  vtnofira 
poffea  fit  eleflionU  motioni ,  aut  obtemperare,  aut  refuga- 5 l0* 
ri ,  fed  illam  efficaciter  afficiendo.  Illud  ergo  toties  d  Chry- 
fofiomo  repetitum  repudiare  neceffe  eft ,  quem  trahit ,  vo¬ 
lentem  trahit.  Quo  infinuat  Dominum  porre  fla  tantum 
manu  expe flare  ,  an  fuo  auxilio  iuuari  nobis  allubefcat. 

Cumque  liberum  arbitrium  primo  parenti  in  in¬ 
nocentiae  ftatu  ,  vitro  concefliflet ,  fubdit ,  non  enim 


0tpofsivnv ,  quafi  dicat ,  qua  vobis  defertur ,  &  quidem  B'  docet  jdpofiolus  offerri  nobis  bona  voluntatis  gratiam  ,fi 


i  cap,}. a 


fi  de  beata ,  immortalique  vita  accipias ,  ea  dicitur 
.  offerri ,  tum  quia  omnibus  iuftis  promittitur ,  tum 
quia  in  gratia ,  quae  iuftis  conceditur,  tanquam  in 
(emine  continetur.  Adde  quod  voluntate, vt  Theo¬ 
ni  f.  ad  Tim.  J0gi  loquuntur ,  antecedenti ,  vult  c  Deus  omnes ho- 
?-4*  mines  faluos  fieri  ,  &  ad  agnitionem  veritatis  venire. 

Sin  autem  magis  placeat  de  huius  vitae  gratia  acci¬ 
pere  ,  ea  merito  offerri  dicitur  ,  quia  ita  a  Deo  tri¬ 
buitur  ,vt  liberum  tamen  fit  homini  eam  admittere, 
aut  etiam  fi  libeat,  repudiare.  Quamobrem  in  Apo- 
calypfi  ait  d  :  Ecce  fto  ad  0 ilium ,  &  pulfo  ,fi  quis  au¬ 
dierit  vacem  meam,&  aperuerit  mihi  ianuam  ,  mirabo  ad 
Mum,&  coenabo  cum  illo,&  ipfe  mecuw.  F.t  Patres  Con- 
e  fef.fi.cap  5.  cilij  Tridentini e  inchoari  aiunt  iuftificationem  d  Dei 
per  Chriftum  lefum praueniente gratia, hoc  eft,ab  eius  vo- 
catione,qua  nullis  eorum  exiftentibns  meritis  vocantur,  vt 
qui  per  peccata  d  Deo  auerft  erant, per  eius  excitantem,  at¬ 
que  adiuuantem  gratiam .  ad  conuertendum  fe  ad  fiarn 
ip forum  iuftificationem  eidem  gratia  libere  affentiendo ,  & 
cooperando  diffonantur  ,  ita  vt  tangente  Deo  cor  hominis 
per  Spiritus  fanfli  illuminationem  ,  neque  homo  ipfe  ni¬ 
hil  omnino  agat  inffirationem  illam  recipiens  ,  quippe 
qui  illam  dr  abiteere  poteft ,  neque  tamen  fine  gratia  Dei 
mouere  fe  ad  iufhtiam  coram  illo  libera  fua  voluntate 
poffit.  Et  planius  infra  f  :  Si  quis  dixerit  liberum  ho¬ 
minis  arbitrium  d  Deo  motum ,  &  excitatum  nihil  coo¬ 
perari  affentiendo  Deo  excitanti ,  atque  vocanti ,  quo  ad 
obtinendam  tuflificationis  gratiam  fe  diffonat,  acprapa- 
ret ,  neque  poffe  diffentire,fi  velit ,  fed  veluti  ir.  anime  quod¬ 
dam  nihil  omnino  agere ,  mereque  paffiue  fe  habere ,  ana¬ 
thema  fit.  D 

Ita  enim  diuina  gratia  efficax  eft,&  a£luofa,vt  nul¬ 
lo  mado  cenfenda  fit  violenta ,  quippe  quae  nullam 
afferat  neccffitatem  ,  cui  nequeat  voluntas  reludari: 
habet  illa  quidem  certum,ac  minime  dubium  euen- 
tum,fed  pofita  diuina  praeficientia,  qua  Deus  immor¬ 
talis  fiuae  gratiae  vim, ac  poteftatem,  &  confienfionem, 
conuenientiamque  cum  libero  arbitrio  plane  cogno- 
ficit,probeqi  intelligit  eledos  fiuoS  ei  vocationi,  qua 
iis  praeparat, ac  prxdeftinat,libere,hoc  eft, ita  confien- 
fiuros,vt  poflint  difisetire,fi  velint.Ita  fit,vt  ex  vi  qua¬ 
litatis  ipfius  vocationis, &  gratix  non  repugnet ,  cum 
illa  coniungi  liberx  voluntatis  diffenfium,  vt  fiortaffe 
reipfiain  alio  quopiam  coniungetur,  cui  ea  vocatio 
non  ita  congruit, vt  ei  obcemperct,&  obfiequatur.  Vt 
vero  huic  certo  loco  ,  &modo  tribuitur ,  qui  ita  vo¬ 
luntati  congruat,  vt  confienfium  fit  prxbitura  in  fienfiu 
copofito,&  exhypothefi,qui  hoc  modo  vocatur,vo- 
cationem  refipuere ,  aut  ei  diflentire  non  poteft.  Ve- 
riffime  enim  didum  eft  ab  Auguftino,  eiufimodi  gra¬ 
tiam, aut  vocationem  a  nullo  duro  corderefipui,cum 
eius  vi, ac  poteftat e, cordis  duritia  auferatur.  Verum  id 
humani  arbitrij  libertatem  nullo  modo  lxdit.  In  ea 
enim  conuenientia  inuoluitur  liber  voluntatis  con- 
fenfius,quo  pofito,  neceffitas  ex  hypothefi  cum  liber¬ 
tate  nonpugnat.  Nam  cum  quis  vult ,  vtique  libere 


f  Can.4. 


SV. 


acceptemus  ,  fed  ipfum  velle  in  nobis  efficere  ,  quod,  non  eft 
aliud  nift  Dominum  fuo  Spiritu  cor  noflrum  dirigere  ,fle- 
fiere, moderari,  c *r  in  eo  tanquam  in  poffeffiione  fua  regnare. 

Qux  idcirco  tam  copiose  recenfiui,  vt  omnes  intclli- 
gant,  ita  illum  gratix  efficacitatem  defendere  •,  vr  li¬ 
bertatis  vfium  de  medio  tollat.  Cumque  hoc  Catho- 
licx  fidei  apertiffime  aduerfietur ,  &  ex  illa  gratix  ef¬ 
ficacitate  ncceffarib  fiequatur  ,  quid  de  illa  fenrien- 
dum  fit, nemo  non  videt.  Certe  Auguftinus  b  Deum, 
zk/Patrern  attrahere  ad  Filium  homines,  &  dimittere  ta¬ 
men  homines,  vt  quique  quod  voluerint,  eligant.  Et  alibi: 

Credere, vel  noti  credere  in  arbitrio  effe  voluntatis  humana, 
fed  in  eleflis  a  Domino  praparari  voluntatem. Denique  b ,  b  Ii.  de  Spir. 
Viforum  ait,  fuafionibus  agit  Deus,vt  velimus,  &  vt  cre-  ^  c'^< 
C  damus, ftue  extrinfeciisfiue  intrinfecus,&  his  modis  quan¬ 
do  Deus  agit  cum  anima  rationali ,vt  ei  credat ,  profefto  & 
ipfum  velle  credere  Deus  operatur  in  hominibus, confentire 
autem  fuaJioni,ant  vocationi  Dei, vel  ab  ea  diffentire  , pro¬ 
pria  voluntatis  eft. 

Qux  fiane  Auguftini  verba  non  modo  fignificant  X  VI I. 
confenlum,aut  diffenfium  vitalem  effe  adionem.quq 
a  voluntate  tanquam  fuo  naturali,  vitalique  princi¬ 
pio  manatjfcd  ab  ea  tanquam  a  libera  cauflu  proflue¬ 
re, qux  perpetua  videtur  Auguftini  fiententia.  Alibi  c  e  li.degrat. 
enim  ait  in  facris  literis  apertiffime  expreflum  effe &  hb.atb'uu 
liberum  humanx  volutatis  arbitrium.  Quid  illud.in-  cap‘1' 
quit,  quod  tam  multis  locis  omnia  mandata  fua  cuflodiri, 

&  fieri  iubet  Deus?G)upmodo  iubetft  non  efl  liberum  arbi¬ 
trium ?  Et  multa  deinceps  in  eandem  fententiam.Eo- 
demfpedantilla,qux  aduersus  Pelagium  ,  Sc  Cele- 
ftium  fictibit  a :  Facit  autem ,  ait ,  homo  arborem  bonam,  d  dc  grit. 
quando  Dei  accipit  gratiam.  Et  id  genus  alia  fexcenta  Chrift.c.19. 
apud  Auguftinumleguntur,  qux  apertiffime  docent 
offerri  quidem  a  Deo  gratiam, fine  qua  fieri  nihil  po¬ 
teft, quod  ad  pietatem  valeat,  eam  tamen  ab  homine 
non  modo  fponre,fed  prorfus  libere  admitti.  Itaque 
gratia  illa  ex  fiefie  efficax  ,  qux  humanx  voluntatis 
adionem  prxeurrat ,  &  agendi  necefliratem  afferat, 
libertatis  vfiu  funditus  fiublato,  hxreticum  cft  inuen- 
tum  ab  omnibus  Catholicis  explodendum ,  &  cum 
Concilio  Tridentinoanathemate  damnandum. 

Quodfi  quis  malit  gratix,fieu  gaudij  nomine  bea-  X  Vllt 
tam  vitam  fignificari,  illaetiam  hadenus  offerri  dici¬ 
tur, quod  nemo  ad  illam  capeflendam  aut  vi,  aut  ne- 
ceflitate  compellitur.  Qiuod  Euangelica  cccna  ,  aut 
nuptiale  conuiuium  meridiana  luce  clarids  indicant: 
nam  plures  fuerant  inuitati ,  qui  varias  excufiationes 
prxtexentes  libere  recufiarunt. 

Addit  ad  extremum  :  In  rcutlatione  lefu  Chrisli,  X I  X. 
Grxce,  quod  nonnulli  ita  accipiunt,qua- 

fi  fignificet  diuinam  gratiam ,  aut  cceleftcm  beatitu-  'v 
dinem  offerri,dum  Chriflus  reuelatur ,  hoceft,  dum 
Chrifti  fides  proponitur.  Qua  de  re  in  Adis  Apofto- 
licis  £  Paulus, &  Barnabas  ita  loquuntur :  robis  opor-  e  cap.i3-4*' 
tebat  primum  loqui  verbum  Dei ,  fed  quoniam  repellitis 
illud, & indignos  vos  iudicatis.aterna  vita, ecce  conuertimur 

ad 


Catholica  Epift.  I.  Petri.  233 


*d  gentes.  Indicant  enim  prius  dodrinaffl  Euangeli¬ 
cam  Iudxis  fuiiTc  propofitam ,  fed  quoniam  eam  illi 
repudiarunt, promulgari  caepifte  omnibus  gentibus. 
Eadem  autem  opera  &C  Chrifti  myfteria  aperiuntur, 
&  diuina  gratia,  cceleftifque  beatitudo ,  tanquam  fi¬ 
dei, bonarumqueaftionu  praemium  proponitur.  Alij 
vero  lefu  Chrifti  reuclationem  interpretantur  illius 
extremum  ad  nos  aduentum,cum  eius  diuina  gloria, 
atque  maieftas  fefe  eundis  mortalibus  fpedandam 
obiiciet,quod  eo  tempore  omnibus  perfpicuum  fiet, 
quanta  fit  cuiufque  gratia ,  &  quod  meritorum  prx- 
mium.Ita  Oecumcnius  Petru  ait  loqui  de  gratia,  feu 
lxtitia,quam  paulo  ante  in  fecundo  Domini  aducn- 
tu  euenturam  efle  dixit  ,vt  videlicet  iignificet  tanti- 
fper  expedandum  efleiquandiu  enim  in  hac  morta¬ 
litate  vitam  traducimus, expedandum  eft:nam,vtait 
4  ad  Colof.  Paulus  a,vita  noslra  abfcondita  efl  cum  Chriflo.Ezb,om- 
1-  i-  nis  creatura  ingemifcit, ac  parturit  vfque  adhuc.  Mox  au- 

8  11  R°m'  tem  addit:iVo»  fotum  autem  illa, fed  &  nos  ipfi primitias 
[piritus  habentes,  &  ipfi  intra  nos  gemimus  adoptionem  fi¬ 
liorum  Dei  expoliantes ,  redemptionem  corporis  noflri. 

X  X.  Tamerfi  enim  fefe  nunc  Chriftus  fidei  beneficio 
prodit  ,&  aliquo  modo  in  lucem  profert ,  videmus 
c  i.ad  Cor.  tamen  nunc,  vr  ait  Paulus  c  ,per  fpeculum  in  migmate , 
U,u*  tunc  autem  facie  ad  faciem, nunc  cognofeimus  ex  parte, tunc 

autem  cdgnofcemus  fient  &  cogniti  fumus.  Quamobrem 
rede  dicitur  dies  ille  extremus  Chrifti  reuelatio, 
quandoquidem  neminem  diuina  eius  maieftas  ,  & 
J  ad  Colof.  &  gloria  latebit ,  acpropterea  dixit  Paulus  d  *,  Cum 
Chriflus  apparuerit  vita  veflra ,  tunc  &  vos  apparebitis 
cum  ipfo  in  gloria.  Merito  ergo  Petrus  eo  ipes  noftras 
c  lib.  dc  te-'  dirigendas  effe  monetmam  vt  ait  Tertullianus  c ;  Fi- 
fur.carn.  ducta  Chriflianorum  refurrellio  efl  mortuorum.  Et  Ioan- 
f  epift.  i.c.  nes  {  Apoftolus,  Nunc,  inquit  ,filij  Dei  fumus,  &non- 
3'1*  dum  apparuit ,  quid  erimus,  fcimus  ,  quoniam  cum  appa¬ 

ruerit  fimiles  ei  erimus  .quoniam  videbimus  eum, ficati  efl, 
&  omnis, qui  habet  hanc  (pem  in  eo  ,  fancfificat  fe  ,ficut  & 
ille  fanllus  efl.  Interim  fpe  alendi, atque  recreandi  fu¬ 
mus, cum  prxfertim  fpes  noftrafirmiflimis  argumen¬ 
tis  nitatur  :  &  plane  certum  ,  minimeque  dubium 
euentum  confequutura  fit,  fi  cum  animi  magnitudi¬ 
ne,  ac  robore, &  cum  fobrietate  ,  vt  in  prxftntia  mo¬ 
net  Petrus ,  coniungatur. 


14.  Quafi filij  obedientid.non  configurati  prioribus  igno¬ 
rantia  veflra  defderus.  ] 

I.  Hxc  neceflavio  cum  fuperioribus  connedenda 
funt ,  &  ab  iis  pendent ;  cum  enim  dixiflet  fidelibus 
neceffariam  efle  animi  firmitatem  ,  &  conftantiam, 
fobnetarem ,  certamque  fpem  vel  gratix,vel  gloris, 
quae  in  extremo  mundi  die  propalanda  fit :  id  ex  eo 
confirmat,quod  oporteat  eos  filios  efteobfequcntcs, 
quippe  qui  filiorum  adbptione  percepta  priftinis 
moribus, atque  impietati  nuntium  remiferinr.Et  fane 
filiorum  appellatio  magnam  vim  habet  ad  obedien- 
tiahi,  atque  obfequium  erga  parentes  perfuadedum. 
Cxterum  quod  ait  interpres  ,  quafi  filij  \  Grxci  codi¬ 
ces  habent ,  Vc  tUvu.  ,  hoc  eft ,  tamquam  filij ,  vt  vox 
quafi,  non  fimilitudinem  ,  fed  ipfam  veritatem  figni- 
ficet ,  &  fideles  ,  vt  veri  Dei  filios  ,  ad  obedientiam 
horretur.  Quanquam  autem  omnes  iufti  iure  ado¬ 
ptionis  ,  priuato  quodam  nomine  Deum  Patrem 
agnofcunt,qui  tamen  in  lege  Euangelica  Chrifti  gra- 
g  Rom.S.ij.  tia,&  caritate  prxditi  funt,  dicuntur  a  Paulo  e  acce- 
pifle  Spiritum  non  feruitutis  iterum  in  timore ,  fed  accc- 
piffe  Spiritum  adoptionis  filiorum  ,  in  quo  clamant  Abba 
h  Matt.tf.j.  pater .  Atque  ita  Chriftus  h  cum  precandi  formam, 
legemque  prxfcriberet ■,  Sic  ergo  ,  ait,  vos  orabitis.  Pa- 
i  verf.  16.  ter  nosler  qui  es  in  codis.  Et  poft  nonnulla  1  :  Respi¬ 
cite,  inquit ,  volatilia  coeli ,  quia  non  ferunt,  neque  me 
Bened.  lufliman.  in  Epifl •  Canon. 


A  tunt,»eque  congregant  in  horrea ,  tfr  Pater  vesfer  ccelefiis 

pafcitilla.  Et  alibi a  :  Et  patrem ,  ait,  nolite  vocare  vobis  a  caP*13-  9 
fuper  terram :  vnus  efl  enim  Pater  ve  fler,  qui  in  codis  efl. 

Denique  fexcentis  locis  Deum  vocat  fidelium,  ac 
iuftorum  Patrem. 

Reda  autem  ratio  poftulat,  vt  patri  filins  obtenr-  I 
peret :  arque  idcirco  Petrus  ait ,  tanquam  filij  obedien- 
tia,  quod ,  vt  arbitror,  Hebrxorum  more  didtfna  eft, 
quafi  filij  obedientes,&  obfequentes:  figilificans,  ca 
qux  partim  dixit ,  partim  didlurus  eft  ,  efle  ccelcftis 
Patris  monita,  quibus  obtemperadum  fitrnam  Chri- 
ftus  ipfe  fuo  nos  exemplo  docuit,  Deo  Patri  omni 
ex  parte  obtemperandum  efle  b.  Defcendi,  mquit,  de  b  Ioan.6.j8. 
coelo,  non  vt  facerem  voluntatem  meam  ,fed  volunt  atetru 
eius, qui  mifit  me.  Er  alibi  c  :  Sicut  mandatum  dedit  rnitn  c  Ioan<14* 

B  T ater, fic facio.  Denique  morti  proximus  d  :  Pater  mi,  i  Macth.t6. 
inquit ,  fi  nonpotefl  hic  calix  tranfire ,  nifi  bibam  illunii,  40.&  41. 
fi #L>  volunt  as  tua.  Vniuerfim  autem  mirifice  in  facris 
literis  obedientia  cOmttaendatur  e.  Melior  efl ,  in-  e  i.Reg.u. 
quir,  obedientia, quam  viftima,&  aufcultare  magis,quam  ll' 
offerre  adipem  arietum  ,  quoniam  quafi  peccatum  ario Iasi¬ 
di  efl  repugnare quafi  fcelus  idololatria  non  acqniefcere.  * 
Quanti  verd  obedientia  facienda  fit ,  Chriftus  ipfe  * 
docuit  ,'qui fkllus  efl bbediensvfque ad  mortem  ,  mortem 
autem  trucis.  Et  ne  aduersus  obedientiam  qiiic- 
quam  faceret,  vitam  profudit.  Et  rede  cum  filio¬ 
rum  appellatione  obedientiam  coniunxit ,  quia  hae- 
reditas  fempiterns  vits  non  aliter  debdur  filiis  ,  nifi 
Dei  patris  prsceptis  obeemperent.  Dixit  enim  apud 
Matthaeum  f  Chriftus  ,  Si  vis  ad  vitam  ingredi  ,ferua  f  cjp.19. 17. 
C  mandata. 

Non  me  tamen  fugit  fuperioris  ,  atque  huius  (x-  H  I. 
culi  haereticos ,  qui  nihil  magis ,  quam  diuinx  legis, 
diuinorumque  prxeeptorum  obferuationem  ode¬ 
runt,  obed  entiam  idem  prorfus  efte  cum  fide  ,  non 
folum  impie  fed  etiam  ftulte  ,  ac  impeiite  affirma¬ 
re.  Fateor  quidem  pertinere  ahquo  pado  fidem  ad 
obfequium  ,  &  obedientiam  qux  diuinx  vocationi 
debetur:  qua  ratione  Paulus  cum  de  fu  a  prxdican- 
di  ratione  loquitur g.  Arma,  inquit,  rniluu  noslra  g  i  ac,Cor* 
non  carnalia  funt ,  fed  potentia  Deo  ad  deflruclinnem  mu-  10 
nitionum  confilia  deflruentes ,  &  omnem  altitudinem  ex¬ 
tollentem  fe  aduersus  fcientiam  Dei,  &  in  captiuitarem  re¬ 
digentes  omnem  intellectum  in  obfequium  Chrijli.  Vbi 
Grxcc  dixit ,  vwanoiiv  ,qux  vox  obedientiam  fignifi- 
D  cat.  obedientia  autem  ,  qux  in  captiuiratem  adducit, 
mentem ,  atque  intelligentiam  ,  proprie  fides  eft,  de 
qua  Hilarius  ,  Fides  habet  .  inquit,  obedientia  meritum. 

Et  alibi  idem  Apoftolus  Philippenfium  fidem  fecrifi- 
cium,&  obfequium  appellat  u :  Sed  &  fi  immolor  ,m-  h  ad  Philip 
quit  fupra  facnficium.CT  obfequium  fidei  veflra  fgaudeo,  I"!7' 

&  congratulor  omnibus  vobis. 

Cxtcrum  prxter  hoc  fidei  obfequium  fexcentis  I  V- 
locis  commendatur  in  facris  literis  obedientia,  qux, 
vt  Theologi  docent ,  in  voluntate  ineft,  cum  fides 
propria  fit  mentis  ,  atque  intelligentix :  quin  etiam 
fides ,  qux  virtus  Theologica  eft,  vnum  Deum  fpe- 
dat  ,  qui  dogmata  ,  qux  fide  credenda  funt ,  fua 
andoritate  finxit.  Obedientia  vero  moralis  virtus 
oft ,  qux  etiam  hominibus  iure  debetur :  nam  &:  filij 
E  parentibus  ,ferui  dominis  ,  fubiedi  principibus  ,  ac 
magiftraribus  ,  eundi  denique  fideles  fuis  Epifcopis , 

&  prxeipue  fupremo  Ecclefix  Antiftiti,  hoc  eft, Ro¬ 
mano  Pontifici, iure  optimo  parent,  atque  obtempe¬ 
rant.  Qux  vero  fide  credenda  funt ,  Symbolo  fere, 
aliifq-ue  Ecclefiafticis  definitionibus  continentur. 

Qux  pertinent  ad  obedientiam ,  Decalogo,  aliifque 
diuinis ,  &  humanis  legibus  comprehenduntur,  lam 
vero  Chriftus  Dominus ,  qui  beata  Dei  contem¬ 
platione, licet  adhuc  mortalis  fruebatur, fidei  penitus 
expers  fuit, ‘obedientiam  tamen  fuo  exemplo  docuit, 

V  3  Facitis 


2.34  Explanatio  Cap.  I. 


f actus. obediens  vfque  ad  mortem.  Et  beata  illae  mentes  A 
qua  perfpicue  Deum  intuentur  ,  cum  fide  caveant, 
obtemperandi  tamen  ftudium  retinent.  Ait  enimDa- 
a  Pf  joi.to.  uid  3 '.Benedicite  Domino  omnes  Angeli  cius,  potentes  vir¬ 
tute  ,  fkcientes  verbum  illius  ad  audiendam  vocem  firmo- 
numeius.  Benedicite  Domino  omnes  virtutes  eius,mirriftrt 
eius, qui  facitis  voluntatem  cius-  Hac  enim  omnia  exi¬ 
miam  quandam  obtemperandi  fedulitatem  ,  ac  dili¬ 
gentiam  indicant. 

V.  Quantopere  autem  fides  ab  obedientia' differat, 
b  Matth.  7.  indicant  verba  Chrifti  b.  Non  omnis, qui  dicit  mihi.Do- 
1  *•  mine.  Domine, intrabit  in  regnum  coelorum :  fed  qui  fecerit 

voluntatem  Patris  mei ,  qui  in  coelis  efl,ipfe  intrabit  in  re¬ 
gnum  coelorum.  Certe  Dominum  inuocare  abfque 
e  ad  Roir.  fide  non  potuerunt :  Vere  enim  d;xit  Paulus c.  Qtio- 
J0.14.  modo  inuocabunt ,  in  quem  non  crediderunt  ?  a  regno  ta-  B 
men  ccelefti  excluduntur ,  quia  non  fecerunt  volun¬ 
tatem  Patris  ,  qui  in  coelis  eft  ,  hoc  eft,  quia  caruerunt 
i  cap.t.it.  obedienria.  Eodem  fpeclant  Iacobi  d  verba  :Efto- 
te ,  inquit ,  factores  verbi ,  er  non  auditores  tantum.  Il¬ 
lud  ad  obedientiam  ,  hoc  vero  ad  fidem  pertinet, 
e  adRom.  ait  enim  Paulus  e  :  Fides  ex  audit u ,  auditus  autem  per 
1047.  verbum  Dei.  Viderint  igitur  Chriftianae  obedien- 
riae  hoftes  ,  quam  bene  lacras  literhs  inteiligant,  & 
interpretentur. 

V  I.  Non  configurati,  ait, prioribus  ignorantia  vestra  defi¬ 
deriis.  Grarce  i>tsuv  '6fo£rv(slcu< :  Prohibet  enim  Petrus, 
interprete  Oecumenio,  conformationem,  &  con- 
fenfionem  ,  qua  quis  rebus  praefentibus  l efe  addicit: 
nam  qui  baptilmo  luftrati  nouam  vita;  rationem  in- 
ftituerunt  ,nouos  etiam  mores  induant  ,necefle eft.  C 
f  ad  Philip,  alios  enim  mores  alia  vira  poftulat.  Ita  Paulus  *,Qjta 
f.ij.  retro,  inquit  ,funt  obliuifctns ,  ad  ea  vero, qua  funt  priora 
extendens  me  ipfum,  ad  destinatum  perfequor  ad  brauium 
fuperna  vocationis.  Neceffe  quippe  eft  priftinis  mori¬ 
bus,  atque  fiagitiis  nuntium  remittere  ,  quod  fubob- 
g  Cant,j.3.  fcure  infinuare  vifaeft  illa,  quae  apud  Salomonem  g 
ait ,Expoliani  me  tunica  mea ,  quomodo  induar  illa  ?  Laui 
pedes  meos, quomodo  inquinabo  illos  ?  Chriftus  autc  Do¬ 
minus,  eos,  quos  in  gratia, atque  amicitiam  admitte¬ 
bat, inter  caetera  monebat,  ne  priftina  icelera  itera- 
h  Ioan.s.14-  rent;Nam  paralyticum  his  verbis  affatur  ’1’ ,  Ecce [anus 
factus  es ,  tam  t/oh  peccare  ,  ne  deterius  tibi  ali quid contin- 
i  Ioan.8.  xx.  gA t,.  Neque  aliter  adulteram  * .  Pade,  ait,  cj  tam  am¬ 
plius  noli  peccare. 

VII.  Quare  eadem  ratione  monet  Petrus  praeterita  vi-  D 
tia  efte  abiicienda.  Idem  frequenter  monet  Paulus. 

k  cap  4. r-.  Nam  ad  Ephcfios  k ,  Deponere, ait,  vos  fecundim prifti- 
nam  conuerfitionem ,  veterem  hominem  ,  qui  corrumpitur 
1  yerf.i*;.  fecundum  aeftdcria  erroris. Et  aliquanto  poft  * ,  Propter 
quod  deponentes  mendacium ,  loquimini  veritatem.  Et  ad 
m  cap. 3. 8.  Coloflenfes  ro  \Nunc  autem  deponite  er  vos  omnia, iram, 
indignationem, malitiam ,  blasfhemiam,  turpem  fermonem 
de  ore  ve ftre, nolite  mentiri  inuicem  .  expoliantes  vosvete- 
d  cap.  1 1.1.  rem  hominem  cum  actibus  futs. Denique  ad  Hebraeos  n ; 

Deponentes  omne  pondus ,  &  arcunstans  nos  peccatum, 
o  cap.ti.ic.  Hocolim  fignificauit  Deus, cum  in  Deuteronomio0 
praecepit  in  haec  verba;  Si  egrejfus  fueris  ad  pugnam  con¬ 
tra  inimicos  tuos ,  er  tradiderit  eos  Dominus  Deus  tuus  in 
manu  tua,captiuofque  duxeris,&  videris  in  numero  capti- 
uorum  mulierem  pulchram, &  adamaueris  eam,  voluerifcf  £ 
habere  vxor em. introduces  eam  in  domum  tuam,  qua  radet 
cafariem,<jr  circuncidct  vngues,&  deponet  veftem ,  in  qua 
capta  efl , fedenfque  in  domo  tua  flebit  patrem,  &  matrem 
fisam  vno  menfe.  Haec  enim  omnia  indicant  ci  ,  qui 
cum  Deo  in  gratiam  redeat,  priftinam  viuendi  con- 
fuetudinem  funditus  deferendam.  Refte  autem  ait 
Petrus,«o«  configurati  prioribus  defideriis ,  indicans  ne 
imaginem  quidem,  aut  vmbram  praeteritorum  vitio- 

VIII.  rum  retfiiendam  efte. 

p  rd  Rom.  Q^od  planius  explicans  Paulus  P  ,  npsair  mor- 

6.1. 


tuos  efle  peccato.  Et  mox  a  .  confepultos  dTec/p»  a  verf.4. 
Chnfto  per  baptifimumin  mortem  ;  vt  vis  omnis  peccati 
funditus  extinguenda  fic.  Defidcria  autem  nominat 
Petras,  vt  eo  magis  a  rebus  ipfis  ,  ac  fiagitiis  auoect.- 
Nam  fi  appetitiones  in  animo  vigeat,,  cum  usluftan 
dum  erit,verendumque-,nc  inter  pugnandum  plagam 
aliquam  quis  accipiat.  Qui  vero  cupiditates  omnes 
aut  coinpreftit,aiit  extinxit ,  is  omni  vitio  facile  caue- 
bit.Quocirca  Chriftus  Domiturs  cos, qui  fe  fequi  ve- 
lint,fe  ipfos  iubet  abnegare,  hoc  ell ,  prauas  cupidi¬ 
tates  iugulare ,  &  quicquid  rationi  reluftatur  mode¬ 
rationis  fraeno  coercere. 

Praeteritum  porro  tempus  ignorantiam  appellat  IX. 
Petrus.  Ignorantia, inquit, vefira  defideriis.  Graece  =*  7« 
dyveia  vpiter  ‘fmiuFuus.  Quali  djcat ,  Nolite  iis  cupi¬ 
ditatibus  obtemperare ,  quibus  olim  in  ignorantia 
veftra  feruiebatis. ignorantiam  vero  vocat  tempus  il¬ 
lud,  quo  nondum  Chrifto  nomina  dederant.  Et  qui¬ 
dem  meritb,vt  enim  multa  quis  fciat ,  rerum  cauflas, 
cffefta, proprietates, affeftionefque  probe  cognofcat, 
fi  Deum  ignorat,  &c  Chriftum  Dominum  non  agno- 
fcir,ignarus,ac  prorfus  imperitus  cenfendus  eft.  V ere 
enim  dixit  Salomon  b;  Vani  funt  omnes  hommes  in  qui-  b  Sap.ij.  t. 
bus  non  fiubeft  fidentia  Dei.  Et  Paulus  e  de  prifcis  philo-  c  ad  R-o™- 
fophis  ait,  Euanuerunt  in  cogitationibus  fisis,  &  obfcura-  l,tl‘ 
tum  eft  infipiens  cor  eorum  ,  dicer  tes  enim  fe  effe  fapientes 
ftulti facli  funt.  Quamobrem  Eulebius  d  fuse  probat  d  lib.4.&  j, 
Gentiles  ,  qui  Deum  ignorabant ,  extrema  quadam  Pr*Pari£4 
cascitate  laboraffe, atque  adeo  belluarum  more  vitam  uaH&' 
traduxiffe.Et  in  eandem  fententiam  Hieronymus, S*- 
ne  notitia  creatoris ,ait,onmis  homo  pecus  eft.  Sic  fiepe  Pe¬ 
trus  iudzis  Chrifti  ignorantiam  tribuit j  eamdemque 
Gentilibus  adferibit. Paulus  in  Areopago  differens  e.  e  Adi,  17.^, 
Quod  ergo  ,  ait,  ignorantes  colitis,  hoc  ego  annuncio  vobis. 

Et  aliquanto  poli  (:Et tempora  quidem  huius  ignorantia  f 
desficiens  Deus, nunc  anmtnciat  hominibus.  Videtur  au¬ 
rem  Petrus  pra:terira  defideria  ignorantias  praetextu 
extenuare:fed  ea  tamen  interim  abiicienda  monet,Sc 
nouam  quandam  viuendi  rationem  inftituendam 
praecipit,  ait  enim 

1 5 .  Sed  fecundum  eum, qui  vocauit  vos ,  Sanctum,  cjr  ipfi 
in  omni  conuerfiatione  fantti  fttis.\ 


R  efte  omnino, ac  fapicnrer.  V t  enim  ait  Dauid  £ ,  I. 

delerenda  prius  mala  funt ,  tum  honefta ,  &  laudabi-  g  F!a''i<'  'l‘ 
lia  aggredienda,  Declina,  inquit,  k  malo  &  fac  bonum. 
Quamobrem,  vt  ait  Oecumenius,  monet  Petrus ,  vt 
vanitatibus  repudiatis  ,  quibus  olim  detinebantur  impli¬ 
citi,  ad  eius  ftmilitudinem,qui  eos  vocauit ,  qui  fantlus  eft, 
fanfli  etiam  ipfi  efficiantur.  Negat  itaque  retinendas 
efte  prauas  cupiditates ,  fed  ad  omnem  fanftitatem 
animum  informandum  illius  exemplo,  qui  eos  voca¬ 
uit  ,  cum  fit  non  modo  fanftus  ,  fed  omnis  fanftita- 
cis  fons, &  origo.  Vtitur  vero  Petrus  argumento  ex 
facris  literis  petito  :  fepe  enim  Deus  fuo  exemplo  ad 
fanftitatem  prouocar :  alicubi  h  enim  ait,  Ego  enim  b  Leuiur. 
fum  Dominus  Deus  vesfer.  fancli  cHote,.quia  ego  fanBus  +4" 
fum.  Et  mox  '  ,SanUi  eritis, quia  eo  [anctus  fum.  Alibik,  i 
Loquere  ad  omnem  cestum,  filiorum  Ifrael ,  qt  dices  ad  ^ 
eos.  Sancti  estote, quia  ego  fifnclus  fum  Dominus  Deus  ve- 
fter.  Rurfus  1 ,  Santtificamini ,  &  eftote  fianpti ,  quia  ego  l» 
fum  Dominus  Deus  vefter.  Sic  etiam  Chriftus  apud  7 
Matthaeum  m  dixit ,  E  fio  te  ergo  vos  perfelli ,  ficut  .&  m 
Pater  vefter  cceleftis perfectus  eft.  Nihil  enim  elfe  poteft 
vel  ad  honeftatem  pulchrius  ,  vel  ad  vtilitatem  com¬ 
modius  ,  vel  ad  commendationem  gloriofius,  quam  * 
fefe  adDeiimitadonem,quoad eius  fieri poftit,com- 
ponere.  Hoc  cnim,vt  arbitror, lignificare  voluit,  qui 
olim  inter  feptem  Gratciae  fapientes  Deum  fequen-  . 
dum  effe  praecepit. 

Tametfi 


rerfUf. 

Leuit.13. 

Lcuit.  w- 

cap 


Catholica  Epift.  I.  Petri. 


235 


1 1.  Tametfi  enim  Ambrofius a  eam  (ententiam  Abra- 
a.  lib.  i.  de  hamo  accotmpodat ,  qui  Deo  vocanri  obtempera- 
Abrab.c.i.  ujt .  eumquj^jUafi  vis  ducgri  fcquurus  eft;  credi- 
b  lib.z.flro-  derim  tamen  cum  Clemente  b  Alexandrino  Dei  po- 
mat'  tius  imitationem,  &  redam  morum  compoiitionem 
indicari.  zJMagnum  enim ,  inquit ,  eft  gaudium  apud 
Patrem  vfio  peccatore  fer  uajo, inquit  Dominus. hac  ratione 
magis  laudandus  eft  Abraham  ,qui  ambulautt  ,ftcut  lo- 
quutus  eft  ei  Dominus.  Cum  hinc  hauftjfet  quidem  ex 
Gr acorum  fttpientibus  illud  ditium  protulit ,  Deum  fe- 
quere :  Id  vero  cum  animaduerteret  datmon ,  plane¬ 
que  intelligeret ,  hanc  Deum  imitandi  cupiditatem 
infitam  eiie  homini ,  hac  primum  ratione  parentes 
noftros  oppugnare  c  <rpit,Eritis,mqmt,ftcut  Di], [cien¬ 
tes  bonum,&  malum.  Itaque  imitationem  eius  fuadet 
Petrus ,  qui  eos  vocauit ,  &  eximia  quadam  fandita- 
te  pratditus  eft.Quo  loco  primum  indicat  eorum  vo¬ 
cationem  non  fuifle  humanam.  Licet  enim  ab  Apo^ 
ftolis  ,  virifque  apoftolicis  Chriftianat  fidei  pratcepta 
didicerant, intus  tamen  eos  Deusiple  vocauerat.Ve- 
c  ad  Cor.  r£  namque  fcripfit  Paulus  c  euangelicos  miniftros, 
3’7'  alios  quidem  plantare, alios  vero  rigare  ,fed  neque  qui 

plantat  eft  aliquid ,  neque  qui  rigat ,  fed  qui  incrementum 
dat  Deus.  Fruftra  verba  funderent,  nifi  intus  ih  ani¬ 
mo  occulta  vi  Deus  ipfe  ageret ,  cordis  duritiam  au- 
ferret,&  voluntatem  ad  fefe  pertraheret. 

Is  igitur,  qui  fideles  vocauit, dicitur  Sandus.Qure 
fit  autem  Dei  fanditas  ,  his  verbis  explicat  Diony- 
nnmin^11»'  fius  ,  Sanctitas  quidem  eft ,vt  nostra  ratione  dicam,  & 
fententia ,  ab  omni  [celere  libera  ,  perfeffaque  ,  ac  omni  ex 
parte  incontaminata  puritas.  Qua  ita  in  Deo  eminet ,  vt 
e  Dan.9.14.  merito  ftwttus  fandorum  e  nuncupetur,  &  celeberrimo 
A  oca?  48*  *^°  h'mno  ttifagio  'a  beatis  mentibus  in  coelo  {  celebretur. 

'  Eandemque  ob  cauflam  ei  fuccinit  Ecclefia  ,  Quo¬ 
niam  tu  [olus  fandus.  Hanc  autem  fanditatem  imi¬ 
tandam  ,  quoad  eius  fieri  poflit  proponit  Petrus  ,  ac 
propterea  prauas  omnes  ,  atque  impuras  cupiditates 
abiiciendas  monet. 

IV.  .  Paulo  aliter  fanditatem  explicat  Bafilius  g ,  indi- 
cat  enim  politam  efle  fanditatem  in  corporearum 
ii/pfal.ji.  cupiditatum  carentia ,  qua  proxime  ad  Deum  acce- 
h  lib.  n, in  dimus.  Neque  aliter  fenfille  videtur  Cyrillus  h, &. 
Ioan.c.iy.  ante  vtrumque  Origenes  i  ,  cuius  haec  funt  verba, 
Leu°tribui-  ^an^ter&°>  Reflate,  dicit  Dominus,  quia  &  ego fandus 
tur  etia  Cy-  fU7n-  Quid  eft,  quia  &  ego  [ancius funt,  ?  Sicut  &  ego,in- 
rillo,  quit,[egrcgatus [um ,  vt  longe  feparatus  ab  omnibus ,  qua 
adoranturjiue  coluntur, Jiue  in  terraftue  in  calo ,  & ftcut 
ego  excedo  omnem  creaturam  ,  atque  ab  vniuerfts ,  qua  a 
mcfkdufunt ,  [e gregor, it  a  &  vos  [egregati  eslote  ab  omni¬ 
bus,  qui  non [unt fandi ,  nec  Deo  dicati ;  [egregari  autem 
dicimur  non  locis ,  fed  adib  us ,  nec  regionibus ,  [ed  conuer - 
[ationibus.  Denique  &  ipfe  fermo  in  Graea  lingua,  quod 
dicitur  aytoe  quaft  extra  terram  effe  ftgnificat :  quicumque 
enim  [e  conftecrauerit  Deo,  merito  extra  terram  ejfe,  ex¬ 
tra  mundum  videbitur . 

‘  Et  ipfi  in  omni  conuerfatione  fandi  J itis .  Non  fatis 
eft  a  vitiis  recedere  ;  fed  conandum  eft  vt  ad  diur¬ 
nam  fanditatem  quam  proxime  accedamus.  Qua 
k  Setm.8.dc  Vero  ratione  fiat  egregie  explicat  Leo  Pontifex  k , 

’  Omnis  dilelliftimi ,  diuinorum  eruditio  praceptorum  hoc 
maxime  agit  apud  corda  credentium  ,  vt  amor  prauus 
redo  amore  [uperetur ,  &  delectatione  iufluia  peccandi 
cupiditas  de ftruatur  dicente  feriptura ,  Poft  concupifcen- 
tias  tuas  non  eas ,  &  d  voluntate  tua  auertere.  Cum  au¬ 
tem  finL,  in  animis  hominum  multa  bona  conctipifcemia, 

,  &  laudabiles  voluntates ,  quid  eft,  quod  iubetur,vt  no- 

ftris  non  conftentiamus  affectibus ,  nifi  quod  ab  illa  con- 
cupifeentia  prohibemur ,  &  ab  illa  voluntate  reuocamur, 
cuius  ortus  ex  nobis  eft ,  &  ideo  mala  pronuntiatur ,  quia 
nosira  effle  conuincitur  ?  Ad  dilhnilionem  igitur  concu- 
piftcen tiaram ,  qua  fuivtv  ex  Deo ,  bene  homini  dic lum  eft. 


A  Poft concupifcentias  tuas  netas ,  vt  quas  cognouent pro¬ 
prias  ,[ciat>e[[e  vitandas.  Alibi  *  j  Ag/}ofca£.,inquit, ho-  *  Sera.y.e- 
mo  fui generis  dignitatem  ,[athimque  (e  ad  imaginem,  &  ,u  lcu  n- 
fimilitudinem  [ui  creatoris  intelligaC,-  nec  ita  de  miferits, 
quas  per  peccatum  illud  maximum  ,  &  commune  incidit , 
expaue[caC,vt  non  [e  ad  mifertcordtam  [ui  reparatoris  at¬ 
tollat.  Ip[e  enim  dicit ,  Sancti  eftote ,  quoniam  ego  [ancius 
[um, hoc  eft,  me  diligit  e, &  ab  iis,  qua  mihi  diff /teent  ,abfti- 
nete.  Facite,  quod  amo,  amate,  quod  facio.  Et  cum  videtur 
effe  difficile ,  quod  iubeo,ad  iubentem  recurrite-, vt  vnde  da¬ 
tur  praceptum,  praftetur  auxilium,  non  negabo  opem ,  qui 
tribui  voluntatem. 

Prudenter  autem  dixit  Petrus ,  nori  yt  (impliciter  V I. 
fandi  fint ,  hoc  enim  vnius  Dei  proprium  eft  ,  .fed 
vt  Dei  fandi  tat  em  in  omni  conuerfatione  imitentur. 

B  quat  imirario  rudem  quamdam  ,  &  inchoatam  limi- 
litudincm  continet  ,  tanrum  abeft ,  vt  ex  atquo  diur¬ 
nam  poflit  fanditatein  exprimere.  Vbi  enim  prauas 
cupiditates  quis  depofuerit,  facile  diuinum  in  fe  fpr- 
riturn  admittet ,  Deique  imaginem  ,  ac  fimilitudi¬ 
nem  concipiet.Sic  enim  ait  Paulus  Purgata  d  probro  b  sP‘r* 
(anima)  quod  eam  per  malitiam  contaminatat ,  &  ad  na-  anc‘c'^' 
tutam  pulchritudinem  reuerfa,  ac  veluti  imagine  regia  ver 
terem  formam  puritate  reddens ,  hoc  vno  demum  modo  po¬ 
te  ft  ad paracletum  appropinquare.  Ille  porro  veluti  fol pu¬ 
rum  naclus  oculum  oftendet  tibi  in  fe  ipfo  imaginem  illius, 
qui  videri  non  poteft. Poft  pauca, ///c.  ( paracletus)e«,^«» 
a  tumultu  cupiditatum  purgati  funt  illucefcens ,  per  com¬ 
munionem, qua  cum  ipfo  habet  Jpirituales  reddit. Et  quem¬ 
admodum  corpora  illuftria,perlt(cidaq7  contacta  radio  [olis 
C  fiunt  ipfa  fupra  modurn  (plendida ,  &  alium  fulgore  ex 
fefe  profundunt,  fic  &  anima  jpiritu  affata,  ac  fpirituillu- - 
ftratafmnt  &  ipfa  ff>irituales,&  in  alios  gratiam  emittunt. 

Sanditas  enim  ,  qu£  in  Deo  naturalis  eft ,  in  na-  VII. 
rura  creata  extrinfeca eft,&  aducntitia,&  a  Deo  po- 
tiflimum  audorc  tribuitur.  Quocirca  Didymus , 

Cum  Deus,  inquit ,  qui  per  euangelium  enocauit  ad  flu¬ 
tem.,  fit  f antius  ,  neceffe  eft  obedientibus  vocationi  omni 
conuerfatione  ,  atque  prudentia  fieri  fanitos  eius ,  praci^ 
pne  dum  is  qui  vocat,  ,■  ad  hac  inuitet ,  &  tribuatjjan- 
llitatem.  cs4it  enim  Quomodo  ego  fons  [anilitatis  [um., 
per  fubftantiam  fanttus  exiftens ,  vas  ftudete  participa¬ 
ri-  Janclitate ,  quos  diligo ,  vt  fitis ,  ftcut  ego.  Et  vide  di- 

Jpenfationem  :  fe  namque  f antium  effe  dixit ;  accedentes 
autem  ad  eum  fieri ,  vel  futuros  fandos  indicat. ,.  Ita  olim 
D  dixit  Deus  c.  Ego  ‘Dominus  ,  qui  fantliftco  vos.  Et  c  I-cuir.  io. 
apud  Ifaiam- d :  Ego  fum ,  ego  fum ,  qui  deleo  iniquitates 
veftras  propter  me.  cap.43.1j. 

Adde,fi  placet ,  landitarem  iuftorum  ita  efle  per-  VIII 
'fedam,vtei  tamen  nonnulla  culpa  adhitreat : ntre 
'enim  fcripfit  Hieronymus  £,  «/wc  iufti  fumus ,  quan-  c  D’aJ-I  C°* 
do  nos  peccatores  fatemur  /  &  iuftitia  noftra  ■  non  ex  pro-  “* 

pno  metito  ,  fed  ex  Dciconfiftit  mijericordia ,  dicente  [cri¬ 
ptura  ,  iuftus  accufator  eft  fui  m  ppneipio  fermonis.  Et  in 
alio  loco  ,  Dic  tu  peccata  tua ,  vt  iuftificeris.  Et  iterum , 

Conclufit  Deus  omnia  fub  peccato,  vt  omnibus  rnifereatuf. 

Hac  igitur  hominis  [anima  iuftitia  eft,quicqttid  poterit  ha¬ 
bere  virtutis, non  fmm  putare  effe,  fed  Domini, qui  largita^ 
e/?. Nec  tamen  propterea  a  fandi  tare  excidunt, qui  k- 
uioribus  culpis  nonnunquam  implicantur.  Itaque 
E  Datiid,qui  alias  fe  peccatis  obnoxium  agnofcit,fuam 

tamen  fanditatem commemorat f,6'^W».iuquit^i-  f  Pfal.Sj.i. 
rnarnmeam  quoniam  fandus  [um.  Iuftorurn  autem  lanr 
ditas  non  vt  olim  exiftimahantludasi  prjefertim  PhsJ- 
rifiei, polita  eft  in  rebus  externis,  qui  propterea, vt  ait 
Chriftus  8, omnia  opera  fua  faciebant,  vt  ab  homini-  8  Match.ij. 
bus  viderentur':  dilatabant  enim  phylaEletia  fua,  &  ma-  5 * 
gnifteabat  fmbrias.-amabant  aut  e  («quod  erat  elati  fuper- 
cilij)pw«t»;  recubitusin  crenis,  &  primas  cathedras  infyna- 
gogis,&  falutationes  in  foro,  &  vocari  ab  hominibus  Rabi. 

Eaob  caufsa  alibi  dnith,Nifi abudauerit  iuftitia  veftra  fi  MatA. 

‘  V  4  plufqnam 


2$6 


Explanatio  Cap.  I. 


plufquam  fer  tb  arum, &  Pharifeorum.non  intrabitis  m  re-  A  Eritis  mihi  fmEH,quia  (anElus  fum  tgo  Dominus,  er  fepa- 


gntim  coelorum.  Mox  autem  multa  fubiicit  praecepta, 
quae  ad  animum  excolendum  referuntur. 

I X»  In  eo  enim  pofita  eft  fanditas ,  &  in  eodem  vitij 
turpitudo  confiftir,vt  Chriftns  Dominus  aperte  do¬ 
cuit,  cum  apud  Matthaeum  negauit ,  quemquam  in¬ 
quinari,  quod  illotis  manibus  cibo  fefereficerettani- 
mum  verdfordefcereimpiiris,ac  nefariis  cogitationi- 
a  Matth.ij.  bus  a.  De  corde  enim,  inquit ,  exeunt  cogitationes  mala , 
1 9'  homicidia,adult ena  fornicationes ,  furta ,  fklfa  teslimoma, 

bla[phemU,hac  funt, qua  coinquinant  homine, non  lotis  au¬ 
tem  manibus  manducare,non  coinquinat  hominem.  Exigit 
autem  Petrus  hanc  Chriftianam  fanditatem  in  omni 
conuerfatione.  Graece  is  «riva  ivag-po^  ,  vt  in  omni 


raui  vos  'a  cateris populis ,  vt  effetis  mei.  Diximus  autem 
'non  ita  multo  ante  fandum  eum  appellari ,  qui  a  re- 
bus  terrenis, atque  impuris  Icgregatus  eft.  cum  igitur  .  - 

Deus  fandos  effie  jubet, fegregare  nos  vult  ab  iis, quae 
vitiofa  funt ,  atque  impura ,  quaeque  nobis  funr  cura 
beftiis  communia, cum  ab  ipfa natura  itafadicopara- 
tique  fimus,vt  coeleftia  bona  fpedada  nobis,atq;  ap- 
pereda  propofitafinr.Vere  naque  dixit  nobilis  Poeta. 
Pronaque  cum  ffeElent  animalia  catera  terram 
Os  homini  fublime  dedit, cceUmque  videre 
lufft,  &  ereElos  ad fidera  tollere  vultus. 

Et  Dauid  a.  Fili)  hominum, ait*  t {que  qito grani  corde, vt  a  pfa4l. 
quid  diligitis  vanitatem, gr  quaritis  mendacium?Et  Ioan- 


vira.omnique  adione  fanditatem  colendam  doceat.  nes  b  ,Nolite  diligere  mundum, neque  ea, qua  in  mado  funt.  b  eP-1-  '• 

dici  B  Si  quis  diligit  m  udum, non  efl.car itas  Patris  in  eo,  quoniam 


X. 

b  Epift.n 


Quemadmodum  enim  nemo  vere  temperans 
poteft  ,  qui  femel,aut  iterum  temperanter  agat ,  fed 
qui  in  omni  vita  voluptates  contemnit ,  &  prauis 
cupiditatibus  ffaenum  iniicit,ita  nemo  fandus  meri¬ 
to  appellabitur, qui  rard  officio  fatisfacit,  frequenter 
autem  labitur,&  offendit. 

Quamobrem  merito  Seneca  b  Fabricium  fufpicit, 
.  &  admiratur, qui  Pyrrhi  Regis  aurum  repulit,  maiufque 
regno  iudicauit  regias  opes poffe  contemnere.  Idem  medico 
Pyrrhi  promittente  venenum  fe  Regi  daturum  ,  monuit 
cPyrrhum  caueret  infidias.  Eiufdem  animi  fuit  auro  non 
vinci,  veneno  non  vincere,  admirati  fumus  ingentem  vi¬ 
rum  ,  quem  non  regis,  non  contra  regem  promiffa  flexijfent, 
boni  exempli  tenacem ,  quod  difficillimum  eft  in  bello  in¬ 
nocentem  ,  qui  aliquod  ejfe  crederet  etiam  in  hoffes  nefas. 


w  „  .  quoniam 

omne,  quod  eft  in  mundo  concupifcentia  carnis  efl ,  &  con¬ 
cupifcentia  oculorum  ,cr  fuperbia  vita.  Ab  his  igirur  om¬ 
nibus, qui  animu  auocat,&  coeleftia  medicatur,  dici¬ 
tur  fandus.  Spedat  enim  ,  vt  de  Abrahamo  feribit  c  ad  Htbr. 
Paulus  c , fundamenta  habentem  ciuitatem,cuiut  artifex,  1  tuo. 

&  coditor  Deus,  hoc  eft  coeleftia,  ac  diuina  bona  fpc- 
rat ,  caduca, &  mortalia  omnia  facile  contemnit/ 

Ira  Petrus  tacite  infinuat,  nihil  fe  noni  praecipere,  1 1- 
nihil  quod  cum  veteri  teftamcnto  non  magnopere 
congruar,hoc  olim  Deum  pnecepifle,  hoc  ad  omnes 
arque  pertinere.  Deum  porro,  cui  fimpjigter  aliquid 
affirmanti,  aut  praecipienti  affienfiis  praebendus  effer, 
cur  id  praecipiat ,  &  tam  fedulo  poftulet ,  rationem 
adhibuit.  Quia  (antius,  inquit, fum  ego  Dommus.  Do- 


.  .  r  ‘  •  r,  .  ,  r  r'  r-  - '  JL/O- 

qm  tnfumma  paupertate, qua  fbi  decus  fecerat,,  non  aliter  G  minum  fenominat,cui  non  homines  modo/ed  etiam 


XI. 


refugit  diuitias,  quam  venenum.  Et  profedo  veriffima 
philofophorum,  theologorumque  fentetia  cenfcnda 
eft',  qui  virtutes  omnes  ita  inter  fefe  nexas  ,  Sc  colli¬ 
gatas  effe  affirmant ,  vt  qui  vnam  perfede  adeptus 
ut,  omnes  poflidear.  Et  qui  vna  careat ,  nullam  ha¬ 
beat.  Et  qui  virtutes  (  quod  veriffimum  eft)  habitus 
effe  affirmant ,  illis  non  modo  facilitatem  ,  fed  con- 
ftantiam  largiuntur,  vt  quoties  opus  fit,  vires  fuas 
exerant,  fibique  confentaneas  adiones  edant. 

Eant  nunc  noui  Euangelij ,  hoc  eft  nefariae  hserc- 
fis  buccinatores, &  folam  fidem  ad  falutem  facis  efte 
vociferentur ,  honeftas ,  ac  laudabiiesadiones,  non 
aliter  ac  nefaria  flagitia  impie  deteftentur.  Mulco 
aliter  nos  cum  Apoftolorum  principe  Petro  fenti- 
mus  ,  qui  affiduum  fanditatis  ftudium  poftulat ,  cui  D 
proculdubio  obtemperandum  magis  eft,  quam  iis, 
qui  non  minus  ftulce  ,  quam  impie  iuftum  in  omni 
honefta  adione  peccare,bona  vero  opera, vt  honefta, 

&  laudabilia  videantur,  nihil  nifi  gehennae  fempiter- 
na  fupplicia  mereri ,  &  filuti  obefle  potius  ,  quam 
prodeflfe ,  non  voce  tantum  proferre,  fed  &  f criptis 
confignare  non  verentur.  Quicquid  autem  perditi 
quidam  veteratores  affirment, hoc  fiue  praeceptu  fiue 
confilium  apoftolicum  non  ad  folos  facerdotes,aut 
facris  initiatos,fedad  omnes  penitus  fideles  pertinet, 
quibus  comparanda, ftudiofeque  retinenda  eft  Chri- 
ftiana  iuftitia ,  &  fanditas ,  a  qua  olim  idcirco  fandi 
vocabantur  ,  quod  eam  &  profiterentur ,  8c  fummo 
ftudio,  conatuque  re  c  nendam  fibi  coledamque  cen¬ 


mentes  illae  folute  corporibus, &  ctetera  omnia  crea¬ 
ta, etiam  quae  fenfu, vitaque  carent, ad  nutum  obtem¬ 
perant.  Er  in  Haffiraeis  quidem  codicibus  ineffabile 
nomen  legitur, quod  a  numero  literarum  Graece,  t«- 
rp ayfifmaiot  nuncupatur  quo  praeter  vnu  Deum  ni¬ 
hil  omnino  creatum  nominari  poteft.  eo  vero  vticur 
Dens,  quoties  aliquid  magnu  praecipit,  aut  imperat, 
vt  qnonia  Rex  Regum, ac  Dominus  dominandu  lo- 
■quitur,omnes  acquiefcat  ,&  expedite  obtemperent.  ‘ 

Qras  enim  Jquaffio  Domino  praecipien  parere recufet? 
at  quales  funt  domini  nnortales,  quibus  tamc,vel  in¬ 
ulti  obfequi  non  raro  cogimur  ?  Quis  autem  rerum 
omnium  creatarum  Domino  imperanti  obfequium 
fubtrahere  audeat? 

Addit  verofquae  eft  altera  rauo) quoniam  ego  finttus  1 1 1 

fum.  Suam  videlicet  fanditatc,&  admirari  nos,&  co¬ 
lere,  &  imitari  cupit. Quo  nihil  poteft  efte  vel  veilius, 
vel  magnificentius :  ftiam  enim  eximia  liberalitatem, 
ac  munificentiam  indicat ,  qua  nobis  fuas  fanditatis 
particula  benigne  impertit,  modo  nos  tam  fingulare 
munus  tanqua  ingrati  non  recufemus.  Illi  autem  hac 
Dei  liberalitatem  negligunt,  aut  contemnunt,  qui  ea 
admittunt ,  quae  Paulus  Apoftolus  inter  fideles  ne  d  adEphef. 
nominanda  quidem  cenCmt.Fornicatio autem, & omnis  5-  3- 
immuditia,aut  auantia  nec  nominetur  in  vobis  ’ fient  decet 
Sanilos,aut  turpitudo,autftulnloquium,aut  fciarilitat  ,qua 
ad  rem  non  pertinent.  Etaliquanr  6  tpofeiNoUtecommu-  e  ™*11- 
meare  operibus  infruiluofis, magis  autem  redarguite.  A  ddit 
ad  exnemum,(quod  tamen  hoc  Joco  ne  attingit  qui- 


ferent.  Ira  &p»Pa«l»S  Apoftolus  fideles  monet ,  vt  £  dem  Petrus.)  Etfeparmivot-a  mm,  popf  “Ii 
ita  lelem  rebus-otambus  cerant,  vt  decet  (intlos .  hnn  »»«  nii*4t«t;,..« _ A  -  ,  ■ 


ita  fefe  in  rebus  omnibus  gerant,  vt  decet fimtios  ,hoc 
eft  verse  fanditatis  ftudiofos, arque  cultores.Iam  vero 
Petrus  ram  falutari  fuie  adhortationi  ex  facris  literis 
fidem, atque  audoritatem  accerfu. Etenim  fubiicit: 


Quoniam  feriptum  eft  , 
[antius  fum.)j 


SanEli  eritis  ,  quoniam  ego 


Hasc  fane  verba ,  vt  paulo 
fictis  literis  iterantur. 


c  cap.  io.i*.  pue  rcfpexiffe  ad  e 


ante  indicaui,fiepius  in 
Videtur  certe  Petrus  praeci- 
verba, quae  leguntur  inLeuiticoc, 


mei  qua:  eft  tertia  ratio, cur  Deus  fanditatem  flagiter. 
Ob  hanc, inquit, cauflam  fegregaui  vos  a  caetcris°gen- 
nbus,&  nationibus,  vt  effietis  mei  ,  pnuato  quodam 
nomine  fili),&  diuini  mei  numinis  cultores. 

Quaob  cauflam  iam  indeab  initionafcetisEccle- 
fix  traditione  Apoftolica,  &  Catholicoru  vfu  receptu 
eft,vt  qut  baptiftno  initiatur,  Chriftoquc  nomina  dat, 
no  modo fatan?. fed  etiamudo,&.p5p«s,acvoluptati- 
bus  cius  nutiu  remittac,&  fe  veros  Ciuifti  difeinulos 
atque  imitatores  profitearur:6cidcirco,vt  obferuauit 
Gregorius 


IV. 


Catholica;  Epifh  I.  Petri.  237 

Gregorius  Nazianzenus  ,  ftare  iubebantur  percepto  A  tione  tradita  eft  in  humana  natura ,  ni/i  vi  vnionis 


baptifmo  ante  magnum  facrarium  ,  vt  futurx  vitx 
gloriam  fignificarent.  Quo  etiam  referebatur  vellis 
alba, qux  indicabat  eos, qui  initiati  efTent.exuifle  ve¬ 
terem  hominem, &  induifle  innocenti*  cafta  velamina , 
a  Dc  Ecclef.  vt  Dionyfius  *  ,  &  Ambrofius  b  loquuntur.  Quo 
Hierar.ea.  1.  etjam  pertinent  ea*  qux  eadem  de  re  fcribunt  Arno- 
b  Ub.de  iis,  bius  c  >  Theodoretus  d ,  &  Socrates  Eodemque 
qui  myfter.  refero,quod  eleganter  fcribunt  Ladbantius  &  Pauli- 
initiantut.  nus,quorum  ille  ita  alicubi  cecinit  f. 
cpfal.x04.1n  gex  ^cer  (cce  tm  rajiat  pars  mag„a  trophd 

d  Lib.  3  .hift.  Cum  puras  animas  facra  lauacra  beant . 

cap.  j .  Candidus  egreditur  nitidis  exercitus  vndis, 

c  lib.ii.tri-  yltqut  vetus  vitium  purgat  in  amne  nono. 

Hic  vero 

Doroin.die.  Jnde  parens  facro  ducit  de  fonte  Sacerdos 

Infantes  niueos  corpore,  corde,  habitu. 

Merito  itaque  fideles  dicuntur  fegregati,  vt  fint  fan¬ 
di  ,  &  diuinam  fan&itatem  ,  quoad  eius  fieri  poflit, 
imitentur.' 

17.  Et  fi  Patrem  inuocatis  eum ,  qui  fine  acceptione  per- 
fonarum  wdicat  fecundum  vniufcumfque  opus  in  timo¬ 
re  incolatus  vefiri  tempore  conuerfamini.'] 

J.  Ad  fuperiora  argumenta  hanc  addit  vrgentifli- 
mam  rationem,  vt  probet,  quod  fuprd  propofuerat, 
fperandam  efle  falutem  ,  &  ad  eam  confequendam 
morum  innocentiam,  &  Candicarem  colendam  effe. 
Si  Patrem  ,  inquit,  appellatis  eum  ,  quem  omnium 


hypoftaricx,  qua  fadum  eft,  vt  Chriftus  homo  idem 
effer,  &  Deus,  eiufdem  cum  Patre,  ac  Spiritu  fando 
fu bftantix,  atque  naturx.  Refpedu  igitur  fuprcmx, 
atque  diuinx  poteftatis  iudicandi  tota  Trinitas  iu- 
dicatura  eft ,  vi  tamen  poteftatis  excellentix  folus 
Chriftus  iudicium  exercebit,  atque  hoc  pado  Tat  er 
non  indicat  quemquam,  fed  omne  iudicium  dedit  Filio. 

Cur  autem  ait  Petrus  nos  Patrem  eum  inuocare,  III. 
qui  fine  acceptione  perfonarum  iudicat  ?  An  Chri- 
ftum  Patrem  vocari  exiftimat  ?  Certe  id  neque  no- 
uum,  neque  abfurdum  videri  debet.  Nam  Chriftus 
non  femel  difcipulos  fuos  filiolos  nominat.  Apud 
Marcum*.  Filioli ,  inquit ,  quam  difficile  efl  confidentes  j*  cap. 10.2.4. 
in  pecuniis  inregnum  Dei  introire.  Et  apud  Ioannern  h:  caP,IJ,*J* 
B  Filioli  adhuc  modicum  vobifeum  fnm.  Et  Paulus  c  de  c  adHeb>c* 
Chrifto explicat  illa  Ifaix  d  verba:  Ecce  ego  ,  &  pueri  d  Cap.8.i8, 
mei  quos  dedit  mihi  Deus.  Et  profedo  ad  Chriftum 
pertinent  illa  omnia  nomina  ,  qux  ab  Ifaia  e  recen-  c  ctP-9  *‘ 
fentur.  Paruulus ,  ait,  natus  eft  nobis ,  &  filius  datus  eft 
nobis  f  alius  eft  principatus  fitper  humerum  eius,&  vo¬ 

cabitur  nomen  eius  admirabilis ,  confi liari  us  ,  Deus  fortis, 

Tater  futuri  fieculi ,  princeps  pacis :  hadenus  enim  fu¬ 
turi  fxculi  Pater  nuncupatur,  quia  reuera  eft,&  dici¬ 
tur  fidelium  Pater. 

At  potius  frater  nofter  dicendus  eft  :  Siquidem  IV. 
apud  Matthxum  f  pauperes  omnes  indigentes, &  !  cap.a.f-4®. 
calamitofos  fratres  nominat,  quandiu,  ait ,  feciftis  vni 
ex  his  fratribus  meis  minimis  ,  mihi  feciftis.  Et  alibi  g  6  Matth.28. 
Apoftolos  fratres  vocat :  Ite ,  nunciate  fratribus  v 


t  patrem  ,  inquit ,  appeuau»  tum,  qutm  mwmum  xtpiuiLuuja  nau.es  vuui:  ue ,  nunciate  pratrivus  meis, 
iquiffimum  iudicem  futurum  non  dubitatis,  qui  (7  vteant  in  GaliUam.  Sic  apud  Ioannem  b:  Vade  autem  h  “P*10*1? 


abfque  vllo  perfonarum  refpedu  cuiufque  merita 
feu  bona,feu  mala  prxmio,  aut  fupplicio  compenfa- 
bit,xquum  profedo  eft,vt  illi  vos  filiorum  beneuo- 
lentiam,  &  obfequium  in  hac  mortali  vita  prxftetis. 
Quod  fi  preces  veftras  non  inanes,  neque  irritas  efle 
cupias,  necefle  eft  ei  vos  gratos ,  &  caros  efTe,  quod 
tum  demum  aflequemini ,  fi  mores ,  vitamque  ve- 
ftram  ad  legis  Euangelicx  prxfcriptum  conforme¬ 
tis.  Denique  ne  xquiflimum ,  integerrimumque  iu¬ 
dicem  in  extremo  illo  mundi  occafu  formidetis, 
danda  vobis  opera  eft,  ne  quidquam  in  vobis  depre¬ 
hendat  ,  quod  merito  reprehendere ,  aut  damnare 
queat.  Et  fi  Patrem  ,  ait ,  inuocatis  eum ,  qui  fine  acce¬ 
ptione  perfonarum  iudicat :  eximiam  quandam ,  ac  fin- 


ad  fratres  meos ,  eV  dic  eis  ,  Vado  ad  Patrem  meum ,  &c. 

Et  Paulus  » :  Non  confunditur ,  inquit ,  fratres  eos  voca -  1  Hcbrj1, 
re  dicens ,  Nunciabo  nomen  tuum  fratribus  meis.  Qux 
funt  verba  a  Dauide  k  fflmpta,  neque  omnino  male  k  pf.1r.13. 
fratris  nomen  Chrifto  tribuitur  ,  qui  eundem  nobif- 
cum  Patrem agnofeit  •.  Vfcendo  ,  inquit  ,ad Patrem  H9an.10.17 
meum,  tfr  Patrem  veflrum ,  Deum  meum  ,  &  Deum  ve - 
ftrurn.  Sed  qui  ratione  humanx  naturx  frater  nofter 
appellatur ,  diuinitatis  refpedu  Pater  cenfendus  eft. 

Quin  etiam  vt  homo  erat,  noftrx  mortalitatis  parti¬ 
ceps  nos  fratres  adoptiuos  agnofeit  5  quia  tamen  nos 
denito  genuit ,  &  gratix  ,  iuftitixque  vitam  largitus 
eft, doloris  fui  filios  eofdemque  dexterx  filios  appel¬ 
lare  poteft  ,  doloris  quidem  ,  quia  in  cruce  moriens 


gularem  Dei  beneuolentiam  indicans,  qua  ,  cum  fit  D  nobis  vitam, &  falutem  attulit ;  dexterx  vero, quod. 


lpfe  omnium  iudex ,  Patris  tamen  nomine  in  hac 
mortalitate  a  fidelibus  voluit  appellari. 

1 1.  Quxrit  autem  hoc  loco  Didymus,cur  Patrem  di¬ 
cat  iudicaturum  ,  cum  Chriftus  apud  Ioannem  di- 
g  cap.j.n.  cat  e:  Pater  non  indicat  quemquam ,  fed  omne  indicium 
dedit  Filio ,  vt  omnes  honorificent  Filium,  fient  honorificant 
Patrem.  Et  refpondet  omnino  Patrem  iudicare  iu- 
dicante  Filio.cum  fit  eadem  Patris, ac  Filij  diuinitas. 
h  vetf.  17.  Sed  vereor  ne  non  collimarit  i  eodem  enim  loco  h 
i  Tra«a.i9.&  Chriftus  Dominus  ait ,  Patrem  dediffe  Filio  iudicadi 
tt.  in  Ioan.  poteftatem  ,  quia  Filius  horninis  eft ,  indicans  Chrifto 
&  l.to.dc  ci-  Domino  tanquam  homini  traditam  efle  poteftatem 
^deTrinit’  quandam  excellentix  exercendi  iudicium  in  omnes 
cap.6, ’  homines  ,  qux  eft  fententia  Auguftini  i ,  Hierony- 
jc  Ifaix  30.  mi  k  ,  Bedx  1  ,  aliorumque  m  multorum.  Maxime 
1  loan.j.  fauct  Tertullianus  n ,  Iudicium  ,  inquit ,  dedit  illifhce- 
m  hUoann  re  m  potefiate.qua  Filius  hominis  per  carnem  fcilicet ,  fient 
D.Tho.  3.p!  &  Filius  Dei  per  Spiritum  eius.  Neque  aliter  fenfifle 
q.}?art.x.  videtur  Vigilius  0  difputans  aduersus  Eutychetem. 
n  li.concr$  gtquxapud  eundem  Ioannem  fubiiciuntur  ,  hanc 
o  IU* contra  fententiam  magnopere  confirmant, &  illuftrant.  Fa- 
Eutycher.  teor  Chryfoftomum  p,&  Cyrillum  <1  exiftimafle  lo- 
p  Hom.38.in  qUi  Chriftum  de  fiiprema,ac  diuina  iudicandi  pote- 
.  ftare, qux  tribus  diuinis  perfonis,  non  aliter  ac  natu- 
1na'n  ’ciaa  ra  diuina  communis  eft.  Sed  ea  Chrifto  non  alia  ra- 


vt  fperamus,  ad  dexteram  fuam  vna  cum  ouibus  fit 
in  extremo  iudicio  collocaturus.  Nam  fi  Paulus, 
quos  docendo ,  prxdicandoque  ad  Chriftum  addu¬ 
xerat  ,  eos  fe  genuifle  gloriatur  m  ,  quis  neget  Chri-  m  i.ad  Cor. 
ftum  vere  genuifle  fideles, quos  &  fua  ccelcfti  do-  &  ad 
<ftrina  imbuit ,  &,  vt  ait  Iacobus  *  ,  voluntarii  genuit  ™,lcm  verf* 
verbo  veritatis  ,  Jk  fuo  fanguine' tanquam  coelefti  n  cap.  1. 18. 
quodam,  ac  diuino  femine  ad  immortalitatem  pro- 
creauit? 

Retfte  vero  monet  Gregorius  Nazianzenus  ,  qux  V. 
a  rebus  corporeis  dudta  ad  animum  ,  ac  fpiritum 
transferuntur,nonnullam  quidem  fimilitudinem  re¬ 
tinere  ,  re  ipfa  tamen  ab  iis  plurimum  differre.  Quis 
enim  ignorat  in  rebus  corporeis  plurimum  interfa- 
£  nem  ,  8c  fitim  inrerefle  ?  At  cum  de  animo  loqui¬ 
mur  ,  iuftitix  appetitio  xque  fames,  ac  fitis  appella¬ 
tur.  Beati ,  inquit  Chriftus  0 ,  qui  efiuriunt ,  &  fitiunt  o  Matt.5  6'. 
iuftitiam ,  quoniam  ipfi  faturabuntur.  Et  apud  Eccle- 
fiafticum  h  hunc  in  modum  loquitur  Sapientia,^«f  pcap.14.1j. 
edunt  me, adhuc  efurient,  &  qui  bibunt  me  ,  adhuc fitient. 

Quid  enim  aliud  eft  efurire ,  ac  fitire  iuftitiam  ,  nifi 
eam  vehementer  appetere  ?  Quid  edere ,  aut  bibere 
fapientiam,  nifi  ea  incredibiliter  oble&ari,  eam  ver& 
adhuc  efurire ,  &  fitire,  quam  eius  incrementum ,  & 
acceffionem  fummis  votis  expetere  ?  Nil  itaque  mi- 

ru  m. 


238 


Explanatio  Gap.  I. 


rum,  fi  eundem  Chriftum  Dominum  alia,  atque  alia  A 
ratione  non  modo  fratrem ,  verum  etiam  Patrem 
nuncupamus  :  Vt  fratri  igitur  amorem, &  caritatem 
debemus,  vt  Patri,  venerationem,  & ,  vt  loquitur  in 
praefentia  Petrus,  timorem,  fed  eum,  quem  Theologi 
filialem  nuncupant. 

y  i.  Sed  quanquam  haec  ita  difputo,  longe  tamen  mi¬ 
hi  verofunilius  videtur,  loqui  Petrum  de  Deo  trino, 

&  vno,  quem  oratione  Dominica  fideles  omnes  Pa¬ 
trem  inuocant :  eius  enim  refpe&u  ,  vt  alibi  copio- 
fius  docui ,  fideles  omnes  adoptiui  filij  vocantur ,  8c 
penes  illum,vt  paulo  ante  dixi, diuina,&  fupremaeft 
iudicandi  poteftas  ,  qua  abfque  perfonarutn  acce¬ 
pi:,,»,  ptione  omnia  iudicat ,  de  quo  Salomon  a:  Cui ,  in¬ 
quit  ,cura  efi  de  omnibus ,  vt  ofiendas ,  quoniam  non  in- 
Fr  'ilinmnrn  n Tr/,  autem 


Interim  etiam  monet  precandi  ftudium  inprimis  IX. 
necefiarium  elTe,quo  diuinum  auxilium  imploratur, 
tum  ad eiiadenda  pericula, quibus  haec  noftramorta-  . 

Iis  vita  obnoxia  efi:, tum  vr  facultas  impetretur  bene, 
laudabiliterquc  viuendi  :  vt  autem  preces  noftrae 
vim  habeant  impetrandi, condiendae  liint  Chriftiana 
pietate,  morum  innocentia  ,  &  cafto  Dei  timore- 
Nam  de  impiis, ac  fceleratis  apudlfaiam  a  ait  Domi-  3  caP->a/. 
nus  ,  Cum  extenderitis  manus  vejlrat ,  auertam  oculos 
meos  .1  vobis  3  er  cum  mulrip/jcaueritis  orationem  ,  non 
exaudiam  :  manus  enim  veftra  [anguine  plena  funt.  Con¬ 
tra  vero  praecipit  Paulus  in  haec  verba  b;  Volo  viros  b  i.adTim. 
orare  in  omni  loco,  leuantes  puras  manus  [me  ira,  &  difee -  lX 
ptatione.  Siquidem  Deus  non  tam  fpe&at  id ,  quod 
agimus, quam  quo  confilio,  demente  quidque  pera- 


b  vcrf.18.  iufte  indicas  indicium.  , Et  aliquanto  poft  b:  Tu  autem  B  gatur.  Sic  olim  fpedaife  dicitur  primum  quidem  ad 


dominator  virtutis  cum  tranquillitate  indicas.  EtPau- 
t  ad  Hcbr.  Ius  c:  Fornicatores  enim,&  adulteros  indicabit  Deus.  Si 
»3.4.  igitur  ait  Petrus  ,  Deum ,  quem  iudicem  expe&atis. 
Patrem  appellatis ,  videte  ne  vos  tanto  parente  indi- 
d  cap.i.i.  gnos  filios  exhibeatis.  Ita  enim  apud  Malachiam  d 
loquitur  Deus •, Filius  honorat  patre, &  femus  dominum 
fuum  ,fi  ergo  Pater  ego  fum ,  vbi  efi  honor  meus  ?  Et  fi 
Dominus  ego  fum ,  vbi  efi  timor  meus  ?  dicit  Dominus 
exercituum.  Videtur  autem  alludere  Petrus  ad  ora¬ 
tionem  Dominicam  ,  quae  initio  nafcentis  Ecclcfix 
inftituto  Apoftolico  frequentiflime  coepit  a  fideli¬ 
bus  vfurpari.  Et  reuera  iudicandi  poteftas  ,  quae  di- 
uinx  naturae  conucnit ,  non  aliter  ac  diuinitas  tribus 
perfonis  communis  eft,vt  funt  omnes  a&ioncs,  quae 
in  rebus  creatis  exercentur. 

y  j  p  Tacite  porro  indicat  Petrus  lingularem  quandam 
Dei  erga  nos  beneuolentiam,  &  caritatem,  qui  cuin 
fit  Dominus,  ac  Iudex  ,  voluit  tamen  Patris  nomine 
inuocari.  Eademque  ope^a  infinuat  tum  demum 
preces  noftras  Deo  probari, fi  quem  Patrem  appella¬ 
mus,  filiorum  veneratione  ,  atque  amore  prolequa- 
mur.  Nam,  vt  ait  Oecumenius,  necelfe  eft  eos  ,  qui 
parentis  opem  implorant ,  &  in  filios  cupiunt  ado¬ 
ptari  ,  fele  tanto  parente  praebere  non  indignos.  Fu¬ 
turi  tamen  iudicij  meminit,  ne  quis  diuina  benigni- 
tate,lenitate,  ac  manfuetudine  abutatur.  Vere  enim 
e  Ecelefia-  dixit  Salomon  e:  Qiiia  non  profertur  cito  contra  malos 
ftes  i.,  fententia,  abfque  timore  vllo  fili]  hominum  perpetrant  ma  - 
f  Ecclei.f.4.  Et  Sapiens { prudenter  monet :  Ne  dixeris,peccaui, 

&  quid  mihi  accidit  trifiel  Alrijfimus  enim  patiens  efi 
g  verf.^.  redditor.  Et  paucis  interie&is  6 :  Ne  dicas ,  mi  fer  at  io 
Domini  magna  efi,  multitudinis  peccatorum  meorum  mi- 
ferebitur :  mifericordia  erum  ,  er  ira  ab  illo  cito  proxi¬ 
mant  ,  (jr  in  peccatores  refpicit  ira  illius.  Ne  tardes  con- 
uerti  ad  Dominum  ,  &  ne  differas  de  die  iit  diem  :  fubito 
enim  veniet  ira  illius ,  &  in  tempore  vindicia  disferdet  te. 
Haec  inquam  omnia ,  atque  id  genus  alia  non  pauca 
infinuat  Petrus  ,  cum  ait :  Oh:  fine  acceptione  perfona- 
rum  iudicat,  fecundum  vniufcuiufque  opus. 

V II Ir  Excludit  autem  perfonarum  rcfpe&um.  Hebraei 
h  cap.8.j  j.  enim ,  vt  teftatur  Ioannes  h , gloriabantur  le  Abrah# 
i  veri.39.  fcmen  elTe  ,  itemque  1  Abrahamum  patrem  fuum 

efte.  Docet  itaque  Petrus  hanc  elfc  inanem  iadran-  ^ 
tiam,  quandoquidem  hic  ipfe  in  A<dis  Apoftolicis 
k  cap.10.34.  magna  alfeueratione  dixit In  ventate  comperi ,  quia 
non  efi  perfonarum  acceptor  Deus  3  fed  in  omni  gente  ,  qui 
timet  tum,  &  operatur  iuflitiam,  acceptus  efi  illi.  Et  Pau¬ 
lus  fuse  docet ,  beneficium  Chrifti  ad  omnes  omni- 
1  cap.j.tf.  no  gentes  pertinere ,  &  ad  Romanos  1  ait:  Non  enim 
omnes ,  qui  ex  /frael  funt ,  ij  funt  Ifraelita ,  neque  qui  fe¬ 
men  funt  Abraha  ,  omnes  filij.,  fed  in  Ifaac  vocabitur  tibi 
femen ,  id  efi ,  non  qui  fili ]  carnis,  hi  filij  Dei  ,fed  qui  filij 
fum  promiffionis  ,  afiimantur  in  femine.  Poft  nonnulla 
n»  retf.14.  vero  m  filios  ait  elle  ,  quos  vocauit  non  folim  ex  Iudais , 
fed  etiam  ex  gentibus. 


Abclem,tum  ad  eius  munera,  vt  ex  offerentis  animo 
de  muneribus  fc  iudicium  facere  indicaret.  Eam  ici¬ 
tur  ob  eauflam  extremi  iudicij  memoriam  reuocat 
in  prxfcntia  Petrus,  qui  fine  acceptione, inquit,  perfona¬ 
rum  iudicat  fecundum  vniufcuiufque  opus.  Etenim  futu¬ 
ri  iudicij  recordatio  eximiam  quandam  vim  habet 
ad  prauas  cupiditates  refixnandas  ,  vitamque  pure, 
&  cafte  tranligendam. 


Quod  luo  exemplo  his  verbis  docet  Hierony-  X. 
mus  c:  Ego, inquit , peccatorum fordtbus  inquinatus  die-  c 
bus ,  &  nottibus  operior ,  cum  timore  reddere  nouiffimum 
quadrantem ,  &  quod  mihi  dicatur ,  Hieronyme  veni  fo¬ 
ras.  Alibi  d  vero  cum  eremi  folitudinem,ieiunia,la-  d  F-Pift-  ^ 
crymafque  fuas  commemoralfet:  Ego,  ait,ob gehen-  Euftoch- 
C  ua  metum  tali  me  carcere  ipfe  damnaueram.  Denique 

Eliodorum  e  veterem  amicum  ad  eremum  inuitans,  Eiiodcfr  - 
omnia, quae  retardare, aut  impedite  pollent, facile  ait 
fuperari,  /?  armor  Dei,  &  gehenna  timor  animum  occupet. 

Hoc  argumento  vtebatur  olim  Dauid  (-.Dixi  iniquis,  f  pf-8+./. 

ait,  nolite  inique  agere,  (f  delinquentibus  ,  nolite  exaltare 
cornu, nolite  extollere  in  altum  cornu  vefirum,  nolite  loqui 
aduersus  Deum  iniquitatem.  Cur  ita  )  Quianufquam 
patebit  effugium,  quia  neque  ab  Oriente, neque  ab  Occi¬ 
dente, neque  a  defertis  montibus,  quoniam  Deus  iudex  efi, 
qui  videlicet  omnia  fuo  intuitu  luftrat ,  fuaqueim- 
menfa  vi  cundfa  peruadir,ac  penetrat. 

Duas  autem  indicat  Petrus  diuini  iudicij  condi-  XI. 
tiones ,  quarum  prima  eft ; fine  acceptione  iudicat.  Non 
enim, x\.  ait  Beda.,mortales  parentes  imitatur, qui  filiis  pec¬ 
cantibus  indulgentius ,  quam  feruis parcere  confueuerunt. 

Sed  Deus  P ater  qt  feruos  obedientes ,  immo  &  hofies  ma¬ 
num  fibi  dantes  in  filios  fibi  adoptat,  &  qui  filiorum  nomi¬ 
ne  videbantur  honorabiliores, pro  inobedientia  hareditatis 
reddit  exfortes  3  vt  fummam  eius  iudicij  aequitatem 
facile  quiuis  agnofeat.  Altera  eius  iudicij  conditio 
his  verbis  continetur ,  fecundum  vniufcuiufque  opus. 

Sic  etiam  Dauid  - ,  Quia  tu  reddes  vnicuique  fecundum  g  pF.  tfi.ij. 
opera  fua.  Et  Paulus  :  Qui  reddet  vnicuique  fecundum  tl  ad  Rom’ 
opera  eius.  Et  alibi 1 :  Omnes  enim  nos  manifefian  oportet  \t3AC0u 
ante  tribunal  Chrifli ,  vt  referat  vnufquifque  propria  cor -  5. 10. 
poris ,  prout  geffit  fiue  bonum  ,  fiue  malum.  Et  ne  cundfca 
pei  curram  ,  Chriftus  ipfe  apud  Matthaeum  k  3  Filius  k  capaM 
emm  hominis,  inquit ,  venturus  efiin gloria  Patris  fui 
cum  Angelis  futs,^r  tunc  reddet  vnicuique  fecundum  ope¬ 
ra  eius.  Et  in  Apocalypfi  1 3  Ecce  venio  cito ,  merces  l  cap.ua» 
mea  mecum  eft ,  reddere  vnicuique  fecundum  opera  fua. 
Quamobrem  viderint  haeretici,  qui  lolitariam  fidem 
fupra  modum  extollunt  3  opera  vero,  ftudiofafque 
acftiones  prorfus  contemnunt ,  quem  iudicem  fine 
habituri.  Nam  nos  quidem  eum  iudicem  expeifta-  . 
mus, qui  ele&is  fuis  di  durus  eft  aliquando  m.  Venite  ra  Match.iS 
bene  ditH  P  atris  mei ,  poff/dete  payamm  vobis  regnum  a  34* 
conftitutione  mundi.  Efuriui  enim ,  &  dediftis  mihi  man¬ 
ducare  ,  &c.  Contra  vero  reprobis  ",  Difcedtte  'a  me  “  vcrf,4'‘ 
maledicti  in  ignem  suemum ,  qui  paratus  eft  diabolo  ,  & 

Angelis 


Catholica?  Epift.  I:  Petri.  239 


Angelis  ems :  efuriuienim,&  non  dedifti*  mihi  manduca¬ 
re,  Sc  quae  deinceps  fequuntur. 

XII.  Ha:c  porro  iudicij  commemoratio  merito  timo¬ 
rem  parit.  atque  ita  addit  Petrus  ,  In  timore  incolatu* 
vefiri  tempore  conuerfamwi.  Bene  autem  hoc  loco  mo¬ 
net  Occmnenius  ,  non  fuaderi  a  Petro  timorem  il¬ 
lum  ,  de  quo  ait  Dauid ,  Initium  fapientia  timor  Domi - 

a  x.  Canop.  ni.  Ille  fiquidem,vt  ait  loannes  a ,  non  ejl  in  caritate, 
cap.418.  Jed  perfeBa  carito*  fori*  mittit  timorem,  ejuoniam  timor 
poenam  habet -,  qui  autem  timet  \  non  efi perfeBji*  in  cari¬ 
tate.  Sed  alium  quendam  timorem  indicat,  qui  per¬ 
fectos,  Sc  fanCtos  femper  comitatur ,  dum  metuunt, 
ne  in  aliquo  deficiant,  Sc,  vt  oportet ,  officio  non  fa¬ 
lx  pf.33.10.  usfaciant.  Hunc  timorem  commendat  Dauid  b :  Ti¬ 
mete  Dominum  omnes  SanBi  eiu*  ,  quoniam  non  efi  ino- 
c  cap.i.n.  piatimemibu*  eum.  Et  Paulus  Philippenfes  c  horta¬ 
tur  ,  vt  cum  metu ,  &  tremore  fuam  falutem  operentur, 
d  pf.  18.10.  Quin  etiam  alicubi  Dauid  *  timorem  Domini  fan¬ 
dum  ait  permanere  in  fieculum  faeculi.  Et  Ecclefia 
ait  etiam  beatas  mentes  terrore  concuti  ,  Tremunt  > 
e  Matth.io.  Inquit ,poteftates.  Dominus  vero  e,  N 'olite,  ait,  timere 
18.  eos, qui  occidunt  corpus, animam  autem  non  pojfunt  occide - 

re,fedpotius  timete  eum,  qui  potefi  &  animam ,  &  corpu* 
perdere  in  gehennam.  Ad  hunc  timore  refpexilfe  vide- 
f  Prouer.18  tur  Salomon,  cum  dixit  f  -.Beatus  efi  homo,  qui  femper 
1  Ecclefiaft  eftpau^M-  Et  Sapiens  S:  Facultates  ,  &  virtutes  exal- 
4o.z6.C  U  '  tant  cor-  Et  fHPer  timor  Domini.  Non  efi  in  timore 

Domini  minoratio  ,  &  non  efi  in  eo  inquirere ■  adiutorimn. 
h  cap.i.  11.  Timor  Domini  ,ftcut  paradifu*  benediBionis.  Et  alibi  h: 

Timor  Domini ,  gloria ,  &  gloriatio  ,&  Utitia  ,  &  corona 
exaltationi*  :  timor  Domini  deleBabit  cor ,  &  dabit  lati - 
tiam,  &  gaudium,  &  longitudinem  dierum.  Timenti  Do - 
minum  bene  erit  in  extremis ,  &  in  die  defunBionis  fua 
benedicetur-,  &  plura  deinceps.  Addit  autem  ,  timor 
Domini  expellit  peccatum.  Nam  qui  fine  timore  efi ,  non^ 
poterit  iuflifcari. 

XIII.  Qme  idcirco  tam  copiose  commemoraui,  ne  quis 
miretur,  cur  Petrus  hoc  loco  timorem  fuadeat ,  Sc 
cunCbi  intelligant  quantopere  miniftri  Caluiniani  Sc 
alios  fallant, &  fallantur  ipfi,dum  iubent, quemlibet 
adeo  certum, ac  fecurum  efte  de  fua  iuftitia,  ele&io- 
nc  ac  falute,vt  nihil  libi  penicus  a  Dei  iudicio,feue- 
raque  iuftitia  metuendum  fit.  Certe  Dauid  non  fe- 

t  pf.37.1.  mei  ait  * ,  Domine  ne  in  furore  tuo  arguo*  me ,  neque  in 
ira  tua  corripio*  me.  Nec  de  fua  iuftitia  fecurus  erat, 
k  pf.  1 8  1 3 .  cum  diceret  k ,  DeliBa  quis  ■intelligit  ?  ab  occulti*  meis 
munda  me ,  &  ab  alienis  parce,  f 'eruo  tuo.  De  fua  falute 
1  pf.ii8.u®.  follicitus  erat :  ait  enim  1 ,  Confige  timore  tuo  carnes 
m  verf.tfi.  meas :  d  iudiciis enim  tui*  timui.  Et  alibi  m:  Et  dverbi * 
tuis  formidauit  cor  meum.  Et  vt  paucis  eunda  com¬ 
ti  pf.1.1 1.  pleCtar  Seruite ,  ait.  Domino  in  timore ,  &  exultate  ei 
cum  tremore.  Hunc  autem  timorem  exigit  Petrus ,  in 
hac  noftra  mortalitate.:  ait  enim  ,  Incolat usvefiri  tem¬ 
pore.  Graece,  ««poma? ^goiav eft  autem  esapoudct 
multorum  incolarum  vicinia  ,  ita  fa&um  eft ,  vt  pa¬ 
roecia  ,  apud  fideles  coetus  fit  eorum  ,  qui  ad  vnam 
eamdemque  Ecclefiam  pertinent. 

Quanquam  in  iure  canonico  Sc  apud  Ecclefiafti- 
cos  hiftoricos  parochia  ,  feu  paroecia  idem  videtur 
efte  cum  dicecefi ,  vt  vulgus  loquitur  ,  cum  alioqui 
dioecefis  plures Epifcopatus  compledatur,refpon- 
deatque  Primatibus, Patriarchis, vel  Archiepifcopis, 
quod  ante  nos  viri  o  do&i  obferuarunt.  Videtur  au- 
le  Cuiac.  ad  tem  hoc  loco  Petrus  napoixta;  -jum  pgovo*.  pofuifle  pro 
11  non^rcfidlt*  temPore  peregrinationis  ,  vt  fignificet ,  quod  aperte 
i-1  capI  °e  '  dixit  Paulus  p,dum  fumus ja  corpore  nos  d  Domi- 
p  t. ad  Cor.  no  peregrinari.  Quod  plurimum  valet  ad  id  perfua  • 
5 ■ 6 •  dendum,  quod  paulo  ante  dixerat,  fpem  nofttam  ad 

^  falutem  futuram  erigendam  efte.  Sic  olim  lacob  d 

/  Pharaone  ALgypti  Rege  interrogatus  ,  quot  eftenc 

f  ^Gen.47  j.  ciies  annorum  vitae  fuae  ,  refpondit  ‘1,  Dies  peregrina - 


U: 

U 

u 

ili  .  ; 

It 

■M  XIV. 


o  lacob. 


A  tionis  mea  centum  triginta  annorum  funt.  Et  Dauid  le 

inquilinum  agnofeit a ,  Incola ,  inquit  ,ego fium  inter-  *  P ‘”8,19 

ra.  Et  alibi  b:  Heu  mihi ,  quia  incolatu*  meus  prolonga-  9  * 

tus  efi ,  habitaui  cum  habitantibus  Sedor ,  multum  incola 

fuit  anima  mea-  Quocirca  vere  dixit  gloriofiffimus 

Martyr  Cyprianus  *,  Patriam  nofiram  pafadfum  com-  *  de 

putamus,  parentes  Patriarchas  iam  habere  coepimus,  quid 

non  properamus, &  currimus,  vt  patriam  nofiram  videre, 

vt  parentes  falutare  pofiimus  ?  Magnus  illic  nos  carorum 

numerus  expeBqt,  parentum ,  fratrum  ,  filiorum  frequens 

nos ,  gr  copiofa  turba  de  fiderat  iam  de  fua  immortalitate  ^  ^  Hcbr 

fecura ,  &  adhuc  de  nofira  falute  follicita.  Et  Paulus  c:  1JI4< 

Non  enim,  ait ,  habemus  hic  manentem  duitatem  ,  fed  fu¬ 
turam  inquirimus,  vt  indicet  vitam  hanc  noftram  per-  r 
petuo  fluere,  &  fluminis  inftar  labi ,  Sc  ad  mortem 
B  properare.  Quotidie , inquit  Hieronymus  d,  morimur,  £j^'or'(  3 
quotidie  commutamur  ,  &  tamen  aternos  nos  effe  credi- 
■  mus.  Hoc  ipfum  quod  diBo  ,  quod  feribitur,  quod  relego, 
quod  emendo,  de  vita  mea  tollitur,  quot  puriBq  notarij,tot 
meorum  damna  funt  temporum. 

Neque  aliter  fenfit  Gregorius  ,  qui  hanc  noftram  XV"» 
vitam  mortem  potius,  Sc  quidem  perpetuam  appel¬ 
landam  cenluit ,  quod  ab  ipfo  ortu  incredibili  qua¬ 
dam  celeritate  ad  obitum  properet.  Videtur  autem 
ad  hunc  Petri  locum  refpexifle  Clemens  Alexandri¬ 
nus,  cum  alicubi  fcripfit  c ,  Scientes  ergo  fuum  cuiufque  e  hb.3.  p*- 
officmm  in  timore  connerfemini  tempore  veflri  incolatus,  dag.cap-1* 
Neque  vero  latuit  philofophos  h;ec  mifera  mortalis 
vita:  conditio.  Ita  enim  quodam  loco  fcripfit  Sene¬ 
ca  f.  Omnia  feres  conflanter, fi  cogitaueri*  nihil  intere ffe^ 

(3  inter  exiguum  tempus,  &  longum-  hora  funt ,  qua*  perdi- 
mus.  puta  dies  effe, puta  menfes,puta  annos. perdidimus  il¬ 
los  nempe  perituros.  Ouid  oro  te  refert,  num  perueniam  ad 
illos  ?  Fluit  tempus,  tfr  auidiffimos  fui  deferit,nec  quodfu- 
turum  eft ,  meum  efi , nec  quod  fuit.  In  punBo  fugienti s 
tempori*  pendeo ,  &  magni  efi  modicum  fuijfe  i  Eleganter 
ille  Lalius  Sapiens  dicenti  cuidam  fexaginta  annos  habeo. 

Hos  inquit ,  dices fexaginta ,  quos  non  habes  ?  Et  alibi  g,  §  Pl  'IC? 
Meliora  pr at  emolant , deterior  a  fuccedunt .quemadmodum 
ex  amphora  primum  quod  eft finceriffimurn  effluit, grauijfi- 
murn  quodque  turbidiffimum  fub fidit :  fic  in  at  at  e  nofira, 
quod  eft  optimum  primum  eft,  id  exhauriri  in  alii*  potius 
patimur,  vt  nobis  facem  referuemus.  Inh&rcat  iftud  ani¬ 
mo,  &  tanquam  mifftm  oraculo  placeat •, 

Optima  quaque  dies  mi  feri*  mortalibus  aui 
D  Prima  fugit.  Plutarchus  b  autem  Homeri  teftimo- 

nio  mortalium  vitamarborum  foliis  comparat  .Folio¬ 
rum  ,  ait ,  alia  quidem  ventus  fiecutit ,  alia  pullulans  fert 
fylua :  verno  autem  nafcuntur  tempore  ;  fic  virorurtt.  genus , 
hoc  quidem  nafeitur ,  hoc  vero  definit. 

Porro  timor,  qui  hunc  decet  incolatum  ,  tarnetfi  XVI. 
oritur  ex  iudicij  diuint  feueritate,non  tamen  fuppli- 
cij  grauitatem,fed  fceleris,ac  vitij  turpitudinem  fpe- 
<ftare  debet, vt  metus  fupplicij,  vitij  nobis, ac  fce-ieris 
foeditatem  indicet,  ipfa  tamen  magis  quam  fuppli- 
cium  abominanda  eft, quippe  illa  nos  infra  homines 
abiicit ,  d  Deo  auocat  ccelefti  gratia  caritate  fpo- 
liar,&:  monftfo  fimilesi  reddit. quod  facete  quondam 
in  Stoicorum  gymnafio  indicare  vifus  eft  Dioge¬ 
nes  '  Cynicus :  cum  enim  retrorfum  incederet  ri-  i  Apud  ^vo* 
g  dentibus  nonnullis ,  Non  vos ,  inquit ,  pudet  viuendi  bxuni  Scrm. 
iter  facere  retrogradum  ,  mihi  vero  deambulando  tantum  -  ™  -  * 

id  facienti  vitio  daret  Etfapienter  Seneca  Epicuri  te-  k  cp.jS. 
ftimonio ,  natura  nos,  ait,  afcelere  abhorrere  ,  quod  nulli 
non  etiam  inter  tuta  timor  eft-, multos  fortuna liberat  poena: 
metu  neminem.  Quare  ?  quia  infixa  nobi*  eius  rei  auer- 
fio  eft ,  quam  natura  damnauit.  Ideo  nunquam  fides  la¬ 
tendi  fit ,  etiam  latentibus ,  quia  coarguit  illos  cohfcientia, 

&  ipfos  ftbi  oflendit ,  proprium  autem  eft  nocentium  tre¬ 
pidare.  Illud  autem  praclare  diBum  fempitern*  me¬ 
moria  conftgnandum  eft  ,  tolerabiliorem  effe  eum  ,  qui 
,  mori 


240 


Explanatio  Cap.  I. 


mori  tabeat,  quam  qui  male  viuere. 

XVII.  Et  in  eandem  fententiam  vere ,  ac  pie  dixit  alicu¬ 
bi  Chryloftomus  ;  nihil  aeque  metuendum  cfle  ac 
aEcclef.ii.t  peccatum.  &  Sapiens  a,  Qttafe  a  facie polubri  fuge,  in¬ 
quit,  peccata ,  &  Ji  accefferis  ad  illa  fufcipient  te.  Demet 
leonis  dentes  eius  interficientes  animas  hominum,  quaji 
romphaa  bis  acuta  omnis  iniquitas. plaga  illius  non  eft ja¬ 
nitos.  Illud  igitur  formidandum  eft ,  &  fceleris  ma¬ 
teria  penitus  amputanda.  Qua  de  re  prudenter  feri- 
b  Epift.  1 1 7.  pfit  Seneca  b  •,  Confcij  nobis  imbecillitatis  nofira  quiesca¬ 
mus  ,  nec  vino  infirmum  animum  committamus ,  nec  for¬ 
macee  adulationi,  nec  vilis  rebus  blande  trahentibus.  Et 
confeftim.  Quantum  pojfumus  a  lubrico  recedamus :  in 
t  Epift.ioj.  ficco  quoque  parum  fortiter  flamus.  Et  alibi  c  malo¬ 
rum  contubernia ,  &  familiaritates  vitandas  monet; 
Incendunt ,  ait ,  libidines  tuas  adulterorum  fodalitia  ;  fi 
velis  vitiis  exui ,  longe  a  vitiorum  exemplis  recedendum 
eft.  Auar us, corruptor,  fenus,  fraudulentus  multum noci¬ 
turi,  fi  prope  te  fmt,  intra  te  funt.  Hic  eft  ille  caftns ,  ac 
filialis  timor,  quem  facrae  1  itera:  tantopere  commen- 
<1  Eeclef.j.7.  dant ,  de  quo  Sapiens  d ;  fi  non  in  timore ,  inquit ,  Do- 
mini  tenueris  te  infanter  ,  cito fubuertetur  domus  tua. 
quamobrem  redte  Petrus  hunc  timorem  exigit,quod 
etiam  facit  non  femel  Paulus  Apoftolus.  Nam  ad 
c  cap.i  i.i®.  Romanos  feribit  e,  tu  autem  fide  fias, noli  altum  (apere, 
f  Epi.i.cap ■  fed  time.  Et  ad  Corinthios  f;  Qui  fo  exiftimat  flare, vi- 
g  Prou.  18.  ^eat  >  ne  ca^ar’  Denique  Salomon  %, Beatus,  inquit, 
1 4.  efi  homo,  qui  femper  efi  pauidus ;  metuens  videlicet,  ne 

alicubi  offendat.  Quoddefeipfo  innocenti ftlmus 
b  cap.  $.ti.  i0b  affirmabat  h ,  Verebar  omnia  opera  mea,fciens  quod 
non  parferes  delinquenti. 

iS.  Scientes  quod  non  corruptibilibus  auro  ,  vel  argento 
redempti  efiis  de  vana  vefira  conuerfatione  paterna 
traditionis .] 

J.  Firmiffimum  argumentum  affert  Apoftolus  fiue 
ad  confirmandam  fuperiorem  fuam  adhortationem, 
qua  monuerat  priftinos  mores  exuendos,  Deique  fi- 
militudinem,quoad  eius  fieri  poffit,vitae  innocentia, 
&  fandtitate  exprimendam  :  fiue  ad  idftabiliendum, 
quod  proxime  dixerat  Dei  timorem  fedulo  retinen¬ 
dum.  Vtrumque  enim  magni  faciendum  eft  ,  cum 
adeam  falutem  aflequendam,  quam  1'perandam ,  at¬ 
que  expe&andam  monuit,  fit inprimis  ne  cellarium: 
t  ea  vero  falus  ipfi  humani  generis  liberatori  magno 
pretio  ftetit, quippe  qui  illa  non  auro,argentove,auc 
vllo  mortali,  caducoque  pretio,  fed  fui  pretiofiffimi, 
diuimffimique  fanguinis  profufione  comparunt. 
Excludit  autem  prius  res  caducas, &  mortales.  Scien¬ 
tes,  inquit,  quod  non  corruptibilibus  auro,  vel  argento  re¬ 
dempti  efiis.  Re  namque  yera  humani  generis  falus, 
vt  Dei  in  nos  immenfa  caritas  appareat ,  diuino  pla¬ 
ne  confilio  vni  Chrifto  Domino  debetur ,  vfquc  eo, 
«  Alexand.  vt  nonnulli ‘  vifi  fint  affirmare  nullam  naturam  crea- 
m  Ta  f  &  i  tam  Potu^e  Deo  Pro  hominum  genere  farisfacere. 
&  Hi.  7.B0-  Audtor  enim  Commentariorum  in  Epiftolas  Pauli, 
nauenr.in  3.  qui  Ambrofij  nomine  circunferuntur  k :  Tantam, ait, 
<1.  to.arr.  1.  fHtffe  peccati  grauitatem  ;  vt  faluari  non  poffemus  fine 
k  ad  Hcb  morte  Chrifii.  Idem  planius  affirmare  videtur  Leo 
1  Serm.i.dc  Pontifex  1 .  Nam  alicubi  ait, opus  fuit  diletliffimi  fecre- 
Nat.  Dum.  ti  diffenfatione  conftlij,vt  incommutabilis  Deus, cuius  vo- 
caf*'P  Sunt  as  non  potefi  fua  benignitate  priuari  ,primam  pietatis 

fua di ffofitionem  Sacramento  occultiore  (hoc  eft  incar¬ 
natione  Chrifti )  compleret ,  &  homo  diabolica  iniqui¬ 
tatis  verfutia  actus  in  culpam u  contra  Deipropofitim  non 
periret. 

I  L  Et  planius  ra.  Ad  auferendum  autem  hoc  ludibrium, 
m  Scr.j.c.j.  quo  captiua  mentes  fuperbienti  diabolo  feruiebant,non  fuf- 
ficiebat  doclrma  legalis, nec  per  folas  cohortationes  propheti¬ 
cas  poterat,  natura  nofira  reparari ,  fed  adjicienda  erat, 


A  veritas  redemptionis  mortalibus  wfiitutis ,  &  corruptam 
ab  initio  originem, nouis  renafei  oportebat,  exordiis.  Offe¬ 
renda  erat  pro  reconciliandis  hofiia, qua  e [fet  nofiri generis 
focia,  &  nofira  contaminationis  aliena.  Et  rurfus  a ;  Ali¬ 
ter  enim  ab  a  terna  mortis  vinculis  non  poffemus  abfolui, 
nifi  in  nofiris  fieret  humilis ,  qui  omnipotens  permanebat 
in  fisis.  Denique  b .  In  totius  igit  ur  humani  generis  ftra- 
ge  communi ,  vnum  folumfuit  remedium  fub  diurna  ratio¬ 
nis  occulto ,  quod  poffet  fubuenire  profiratis  fi  aliquis  filio¬ 
rum  Adam  originalis  prauaricationis  alienus, atque  inno¬ 
cens  nafceretur,qui  cateris  exemplo  prodejfet,&  merito. Sed 
quia  hoc  naturalis  generatio  non  finebat, ,  Qrc.  Dominus 
DauidfaElus  efi  filius  Dauid. 

Nec  multo  aliter  fenfiffe  videtur  Gregorius  f; 
Ipfi  namque ,  inquit ,  Diabolus  in  illa  nos  parentis  primi 
B  radice  fupplantans ,  fub  captimtate  fua ,  quafi  iufie  tenuit 
hominem ,  qui  libero  arbitrio  conditus  ei  miufia  fuadenti 
confenfit.  Ad  vitam  namque  conditus  in  libertate  pro¬ 
pria  voluntatis  fpontefua  fuclus  efi  debitor  mortis.  Delen¬ 
da  ergoerat,  talis  culpa,  fed  nifi  per  facrificium  deleri  non 
poterat, quarendum  erat  facrificium :  fed  quale  facnficium 
poterat  pro  abfoluendis  hominibus  inuemri  ?  Neque  enim 
iufium  fuit ,  vt  pro  rationali  homine,  brutorum  animalium 
sttftima  caderentur  :  vnde  ait  Apoftolus  <1 ,  Neceffe  efi 
ergo  exemplaria  cceltftium  his  mundari ,  ip (a  autem-,  cnele- 
fiia  melioribus  hofiiis,  quam  iftis.  Ergo  fi  bruta  animalia 
propter  rationale  animal,  id  eft,  pro  homine  digna  vtflimst 
non  fuerunt ,  requirendus  erat,  homo ,  qui  pro  hominibus 
offerri  dtbuiffet,  vt  pro  rationali  peccante  rationalis  hofiia 
Q  maciaretur.  Sed  quid  ?  quod  homo  fine  peccato  inuemri 
non  poter  at, &  oblata  pro  nobis  hofiia, quando  nos  a  pecca - 
jo  mundare  potuiffet  ,fi  ipfa  hofiia  peccati  contagione  non_, 
careret  ?  Inquinata  quippe  inquinatos  mundare  non  po¬ 
tuiffet.  Ergo  vt  rationalis  effet  hofiia,  homo  fuerat  offeren¬ 
dus  ,  vt  vero  a  peccatis  mundaret  hominem ,  homo  &  fine 
peccato.  Sed  quis  effet  fine  peccato  homo, fi  ex  peccati  com- 
miftione  defeenderet  ?  Proinde  venit  propter  nos  in  vterum 
Virginis  Filius  Dei,  ibi  pro  nobis  factus  eft  homo  ,fumpta 
eft  ab  illo  natura,  non  culpa, fecit  pro  nobis  facrificium, cor¬ 
pus  fisum  exhibuit  pro  peccatoribus  vitiimam  fine  pecca¬ 
to,  qua  efi-  humanitate  mori ,  £r  iuftitia  mundare  potuiffet. 
Idem  prorfus  indicare  videmur  Anfelmus  « ,  & 
alij  f. 

Haec  aurem  tam  copiose  a  me  commemorata 
j)  funr,non  quod  exiftimem ,  do&iffimos,  &  fan&iffi- 
mos  Patres  fignificare  voluiffe  incarnationis  myfte- 
rium  fuifle  ad  hominum  genus  liberandum  prorfu$ 
neceflarium :  Vt  enim  arbitror,  tantum  infinuant  ad 
perfe&am  abfolutamque  iuftitiam,  quae  Deo  fimpli- 
citer, atque  abfolute  fatisfaceret, illud  myfterium  vi¬ 
deri  omnino  neceflarium.  Id  enim  vtrumqiie  ex  fa¬ 
ctis  literis  deprehenditur:  quod  enim  ait  Iob  e, Non 
eft,  qui  vtrumque  valeat  arguere,(fr  ponere  manum  fiam 
in  ambobus.  Huc  trahitur  a  Gregorio  h  ,  Redemptor 
quippe  humani  generis,  ait,  mediator  Dei,  &  homini.'  per 
carnem  fkelus ,  quia  iuftus  in  hominibus  folus  apparuit,  & 
tamen  ad  poenam  culpa  etiam  fine  culpa  peruenit,&  homi¬ 
nem  redarguit ,  ne  delinqueret  ,  &  Deo  obftnit.ne  feriret, 
exempla  innocentia  prabuit ,  poenam  malitia  fufeepit.  Pa- 
^  tiendo  ergo  vtrumque  arguit,  quia  cr  culpam  hominis  per 
iuftitiam  afpirando  corripuit ,  &  iram  iudicis  moriendo 
temperauit, atque  in  vtrifque  manum  pofuit,quia  &  exem¬ 
pla  hominibus,  qua  imitarentur,  prabuit,  & Deo  in  fe  ope¬ 
ra  quibus  erga  homines  placaretur, oftendit.  Nullus  quip¬ 
pe  ante  hunc  extitit,  qui fiepro  alienis  erratibus  intercede¬ 
ret  ,  vt  propria  non  haberet.  tALterna  igitur  morti  tanto 
quis  in  aliis  obuiare  non  poter  at, quanto  hunc  reatus  de  pro¬ 
priis  adftringebat.  Venit  itaque  nouus  homo  ad  hopnnem, 
contraditi  or  ad  culpam, anneus  ad  poenam  .mira  mefirauit, 
crudelia  pertulit, manum  ergo  fua  in  ambobus  pofuit,  qiiia 
vnde  reum  retia  docuit . 1 vdt  iratum  iudian?  placauit. 


a  Ser.  7.C 


b  Ser.  8.c 


III. 

:  Ii.17.M0t. 
.i8.alii$i; 


e  lib.  1.  eat 
Deathomo. 
c.  11.11.15. 
&  lib.i.c.i;. 
10. 

f  Ricar.  Vi¬ 
ctor.  lib.  de 
mcarn.c.8. 

IV. 


geap.Ml- 


h  lib.j.Mor. 


Catholica  Epift.  I.  Petri. 


241 


V.  Quod  vero  ait  Dauid a,  Frater  non  redimit,  redimet 
a  pr.48.8.  homo :  non  dabit  Deo  placationem  fuam ;  hoc  etiam  mo- 

b  In  eum  pf.  Jq  explicatur  i  Bafilio  b  ;  Omni. ,  inquit ,  captiuo  opus 
efl  pretio  ad  libertatem  recuperandam.  Neque  igitur  fra¬ 
trem  fuum  alita  quinis  frater  redimere  potent  ,  neque 
vnufquiffiam  fe  ipfum ,  quod  redemptor  tanto  ejfe  debet 
captiuo, cr  iam  feruiente  prafiantior.  Sed  rte  &  in  vniuer- 
fum  quidem  homo  erga  Deum  ea  pr aditus  facultate  efl,  vt 
ipfum  placet  pro  peccatore,  cum  &  ipfe  fit  peccati  reus.  Et 
paucis  mtcriedtis:  Neque  enim  fratrem  in  redemptionem 
quaret,fedvnum  aliquem, qui  noflram  exuperet  naturam: 
non  item  hominem  nudum  ,  fed  hominem  Deum  lefum 
Chriflum,qui  folus  pro  nobis  omnibus  Deo  propitiationem 
dare  potefl ,  quod  ipfe  Deus  placationem  in  eius  [anguine 
per  fidem  elegerit.  Et  aliquanto  poQiiQuid  enim  vfquam 
tanti  efl  momenti,  Ifuod  homo  poterit  dare  pro  redemptione 
anima  fua  ?  Inuentum  tamen  vnum  efl  pro  omnibus  fimul 
hominibus  dignum  pretium,  nempe  [antius,  &  omni  pretio 
[uperior  pretiofus  [anguis  Domini  nofiri  lefu  Chrifti, quem 
pro  nobis  omnibus  effudit  -,quamobr em  pretio  [umus  empti. 
Idem  plane  affirmate  videntur  omnes  ferme  Graeci 
Patres;  qui  aducrsus  Neftorium  Chrifti  diuinitatem 
e  lib.  3.0.10  probant.  Irenaeus  c  autem.  Si  enim,  inquit,  homo  non 
viciffet  inimicum  hominis ,  non  iufle  viShts  effet  inimicus. 
Rurfus  autem  ,  Nifi  Deus  donajfet  [alutern  ,  non  firmiter 
d  Dial.i.  haberemus  eam :  &  nifi  homo  contantius  ftttffet  Deo  no- 

e  cap.i  1 .  flro,non  potuiffet  particeps  fieri  incorruptibilitatis. 
cr^ce^onf  V  Qili6  omn^a^  verbu  profert  Thcodoretus  d . 
non” longe  i  hiem  ver®  Irenaeus  paulo  poft  e :  Non  enim  poteramus 
princip.  aliter  incorruptelam, &  immortalitatem  percipere, nifi  ad - 
g  De  Verbi  unitifuijfetnus  incorruptela, &  immortalitati.  Qnemadmo- 
hEufeb  1  etutem  adunari  poffemus  incorruptela,  &  immortali  - 

demfift.c.io  tati, nifi  prius  incorruptela,^  immortalitas  fhElafuijfet  id, 
Greg.  Nazi.  quod  &  nos,  vt  abforberetur,  quod  erat  corruptibile  ab  in- 
Orat.  i.  de  corruptela, &  quod  erat  mortale, ab  immortalitate,- vtfilio- 
{bltHomie  rttm  adoptionem  perciperemus.  Eodem  fpectant ,  quae 
in  Io.Cyrill.  fcribit  Athanafins  f;  Cum  videret, inc\uit,  malitiam  m- 
Alex.  li.i.dc  tolerabilem, neque  mortale  genus  idoneum  ejfe ,  quod  morti 
fid.adTheo.  refifleret ,  neque  pcenam  fluorum  malorum  psrfoluere  pojfe : 
Thef.  c  7  V  ndm  exceffus  m alitia  tranfeendebat  omne  finpp licium ,  &c. 
it.Thcf.c.ii  Alibi  vero  S  fuse  oftendit,  neque  ab  homine ,  neque 
li.de  ineam  ab  Angelo, neque  ab  vlla  natura  creata  humanum  ge- 
vnigen.c.  1 1.  nus  redimi  potuiffe. Et  ne  emufla  percurram.haec  vi- 
fof  caiech°n  ^mu  conftans ,  Sc  communis  omnium  tam  Graeco - 
Damaf.  li.3.  rum  h ,  quam  Latinorum  Patrum  >  fentenda.  Quod 
de  fide  c.15.  igitur  ait  Petrus  ,  non  efle  nos  corruptibilibus  auro, 

1'  vel  argent°  redemptos, ampUflime  explicandum  vi- 
de  Trlri.Au-  detur, quafi  omnem  penitus,  naturam  creatam  ex  clu- 
gurt.  in  En-  dat.  Aurum  autem, &  argentum  nominat, quod  haec 
chir.c.  1x8.1.  magno  in  pretio  fint  apud  homines, 

^  1 1.  Redemptos  autem  ai t  de  vana  conuerfatione 
1 19.  Fulg/t.  Paterna  traditionis.  Quae  verba  ad  Iudaeos  tantum  rc- 

I. de  incar.&  ferunt, qui  ad  eos  modo  hanc epiftolam  feripta  fuifTe 
grar.Chnit.  autumant.  , Et  profctftb  negari  non  potefl;  magnum 
focis*  rd  omn‘u°  beneficium  comme  morari, quod  eflent  fide-  • 
indicatisP&  ^es  *nani  Iudaeorum  fuperftitionc  erepti.  Multas 
prijterea  Ser.  enim  Hebr^orum  traditiones  'commemorat  Epipha- 
i.8c  8.  de  E-  nius  k.  Alibi  vero  ait  1  paulo  ante  captiuitatem  Ba- 
P^a-S,er,8‘  bylonicam  inuentas  fuifTe. Certe  Chriftus  Dominus 
Sero^  ym.  apud  Matthaeum  m  plures  Pharifxorum  fuperftitio- 

II. 13.I4.18  fas,atque  impias  traditiones  reprehendit.  Et  alio  lo- 
19.de  paff.  con  eos  accufat, quod  Dei  praecepta  negligerentpro- 
Anfel  duob  Pter  &as  traditiones, quae  proculdubio  erant  inanes, 
li.  Cur  Deus  &  prorfus  inutiles.  Non  dpbito  tamen,  quod  etiam 
homo.  .alij  ante  nos  monuerunt ,  vanam  etiam  traditionem, 
k  Haer.33.  appellari  pofle  gentiliu  impietatem :  quidquid  enim 

gentiles  in  idolorum  cultu  vfurparet,cum  nefarium, 
totum15  pCI  &  facrilegum  erat,  tum  etiam  vanum  :  Vt  enim  alibi 
b  cap.i  3.3.  dixi,  Hebraei  idola  appellare  folent,  vana  :  atque  ita 
&  7-  Paulus  ad  Corinthios  0  fcnbens  ait .Qtfidergot  Dico, 
o^ep.  i,c.p9r  yUg(q  Molis  immolatum  fit  aliquid  i  Aut  quod  idolumfit 
Bened.  hislinian.  m  Epifi,  Canon. 


A  aliquid  ?  Indicans  idolum  quidpiam rtfib  manef.ac  fi 
£fcum:ac  propterea  merito  idolorum  cultus  vana  tra¬ 
ditio  nuncupatur.Siue  igitur  a  Iudaifmo,fitie  ab  Ido¬ 
lorum  cultu  vocati  eflent  ad  veram  Chrifti  fidem 
compledtendam,iure  dicuntur  a  vana. conuerfatione 
redempti. 

Sed  quomodo  redempti  ?  Nimirum  qui  idola  co--  VIII. 
lebant,miferam  quamdam  feruitutem feruiebant.iu 
enim  loquitur  Scriptura:  NamMoyfes  a;  Delebit,  in-  a  Deut,4.2.7 
quit,  vos  Dominus,  atque  difierget  in  omnes gemes, <$  re¬ 
manebitis  pauci  in  nationibus ,  ad  qtt^v.  VPS  ducturus  efl 
Dominus, ibique  feruietis  diis ,  qui  hominu  manu  fabricati 
funt, ligno, &  lapidi, qui  no  videt,  nec  audi  ut,  nec  comedunt, 
nec  odorantur.  Et  Dauid  b:  Et  commifit  (Unt  inter  genus,  b  pfal.  xoj. 
&  didicerunt  opera  eorum :  &  feruierunt  fculptilibus  eo-  vcr**: 

B  rum :  &  fkelum  efi  illis  in  fcandalum.  Et  immolauerunt 
filios  [uos,rfr  filias  [nas  damoniis. Qui  aurem  pretio  per- 
foluto  in  libertatem  vindicantur  ,  redimi  dicuntur, 
quafi  iterum  empti,quod  pridem  in  feruitutem  ven¬ 
diti  eflenc.Etquidem.qui  viriose,ac  fcelerareviuunc, 
venditi  dicuntur, vt  faciant  mala.  Quin  etia  in  Deu¬ 
teronomio  c  dicitur  Deus  quofdam  Vendidi  fle.  Non-  c.31.30. 
ne  ideo,mquit,quia  Deus [uus  vendidit  eos  i  Et  Dauid  d. 

Vendidi  fi  1  populis  tuu  fine  pretio.  Quos  enim  Deus  per¬ 
mittit  voluptatibus  indulgcre ,  &  omnium  fcclcrum 
maculis  foedari,  vendere  eos  fine  pretio  dicitur,  quia 
quicquidimpij  percipiuut,in  nihilu  plane  euanefeir: 
ipfa  enim  voluptas  punfto  remporis  effliiit,nihilque 
poft  fe  relinquit  prxter  poenitentiam, ac pudorem:vt 
Q  enim  feribir  Seneca, c ,  Voluptas  tum  cum  maxime  dele-  e  hb.de  sita 
liat ,extinguitur, nec  multum  loci  habet. itaque  cito  implet , 
dr  tadio  efi ,  &  pofi primum  impetum  marcet ,  nec  id  vn-  *  ’ 

quam  certum  efi ,  cuius  in  motu  natura  efi  ,'ita  non  potefl  ■ 
quidem  vlla  ejfe  [ubflantia  ,  quod  venit  tranfitiuc ,  celerri¬ 
me  in  ipfo  vfu  fui  periturum  •'  eo  enim  peruenit,vbi  definit, 
cr  d.um  incipit, fpellat  ad  finem. 

Paternam  porro  traditionem  in  malam  partem  ac-  1  X- 
cipit  Petrus ,  humanam  videlicet ,  cuiufmodi  erant 
illas ,  quas  diximus  a  Chrifto  reprehendi ,  vt  hinc 
nihil  habeant  hasretici  aduersus  Apoftolicas,  &  Ec- 
clefiafticas  traditiones  ,  de  quibus  ait  Apoftolus 
Paulus  f,  State^fjr  tenete  traditiones  ,  quas  didicifiis,  fx.adThef- 
fiue  per  fiermonern  ,  fiuc  per  epifiolam.,  noflram.  Vtenim  a  '1'14' 
alibi  docui,  Catholica  Ecclcfia.non  modo  verbo 
D  feripto  ,  fed  etiam  rradito  plurima  fui  dogmata 
confirmat.  Er  praecipuas  quidem  traditiones,  com¬ 
memorant  ,  B.  Dionyfius  ,  Clemens  h  Romanus,  g  toto  li.de 
Ignatius  ', Irenaeus  k,Bafilius  f,  Tertullianus  m, &  «ccfiaft. 
alij.  Sunt  quidem  pleraque  apud  fideles ,  quae  hu- 
manarum  traditionum  fpeciem  quandam  referunt,  fti.Apoli. 
qux  tanquam  hominum ,  &  quidem  impiorum  prae-  i  In  iuis  ep. 
cepta  verae  pietatis  cultoribus  funditus  negligenda,  k  lib.  3.C.3. 
6c  contemnenda  funt.  Quo  fpedlant  illa,  quaele-  |  libde  Spir. 
gunturapud  Ezechielem  11 ,  in  praceptis,  ait,  Patrum  fana.c.19. 
vestrorum  nolite  incedere  ,  nec  iudicia  eorum  ctifiodiatfi,  m  li.de  cor. 
nec  in  idolis  eorum  polluamini,  quis  enim  ferat  legem 
illam  ,  qux  nimium  quantum  omnium  propemo* 
dum  fidelium  animos  pcciipaiiit .  qua  ita  iniuriae  vf- 
cifcendx  praecipiuntur, vt  eas  (quod.Chriftus  Domi- 
^  nus  prxeipit)  aequo, aut  patienti  animo, ferre,  tu't|se, 
arque  indecorum  cehfeatur? 

Eft  quidem  hxc  paterna  tradirio  ab  antiquifliirtts  X. 
dtnfta  temporibus.Tfed  tamen  non  foliim  vana,  vt  ait 
Petrus ,  fed  prorfus  nefaria  ,&  dctVftahda  eft;  PTu-  f  ■ 
ra.  in  eodem  genere  recenferi  poffenrV  fed  capita 
tantum  indicaui.  ea  autem  omnia  ad  vanam , 
ftultam  conuerfationem  pertinent ,  quam  hoclOco 
Petrus  Apoftolus  damnat.  Quid  enim  refert  vtrum 
quis  Iudaicas  traditiones  fequatitr’,  quie  Chrifti 
diuinitati ,  maieftauque  aduerfantur  ,an  iis  fefe  prx- 
pepris  legibufque  fubiiciat ,  quae  legi  Euangelica:, 

X  Clmffique 


Explanatio  Gap.  I. 


242 

Chriftique  dodrina:  ex  aduerfo  repugnant  ?  Illam  A  gauit.  Nihilominus  clara  ,  &  perfpicua  funt ,  quae  ^ 
praecipue  perftringit  in  praefentia  Petrus  ,  qui  nihilo  fcribit  Dauid  *.  &P6g 1  & 

profedo  minus  hanc  reprehenfurus  erat.  Certe  Sed  Chriftus  ipfe  apud  loannem  de  morte  fua,  t  y 

Paulus  ad  Romanos a  dixit:  Nolite  conformari  huic  fi-  eiufque  frudu ,  atque  vtilitate  dixit  a.  Sicut  Moy -  a  Ioan  ^  ^ 

fes  exaltauit  ferpentem  in  deferto  ,  ita  exaltari  oportet 
filium  hominis  ,  vt  omnis  qui  credit  iri_,  ipfum  ,  noru. 

Nec  dubium 


I. 


culo.  Et  aliquanto  poft  b:  Non  vofmetiffos  defendentes 
cariffimi ,  fed  date  locum  in :  feriptum  eft  enim, mihi  vtn- 
ditta:  &  ego  retribuam ,  dicit  Dominus,  fed  fi  efurierk 
inimicus  tuus ,  ciba  illum,  fi fitit,  potum  da  illi ,  hoc  enim 
facietis  carbones  ignis  congeres  fuper  caput  eius :  noli  vinci 
amalf,  fed  vince  in  bono  malum.  Ab  hac  igitur,  aliif- 
que  fimilibus  traditionibus  Chrifti  beneficio  redem¬ 
pti  fumus ,  nifi  fponte  noftra  feruitutis  iugo  iterum 
colla  fubdamus. 

1 9 .  Sedpretiofo  fanguine,  quaft  agni  immaculati  .Chrifti, 
&  incontaminati .] 

A  pretij  magnitudine ,  ac  dignitate  argumentatur 
Petrus.  Quae  enim  magno  pretio  comparantur, 
ea  inprimis  cara  effe  folent.  magnitudinem  igitur 
diuini  beneficij  extollit  ,  quod  tanto  illi  pretio  a 
■vana  conuerfatione  paternae  traditionis  redempti 
effent.  Quamobrem  rede  Beda  ;  Quanto  matus , 
inquit ,  eft  pretium ,  quo  redempti  eftis  a  corruptione  vita 
carnalis ,  tanto  amplius  timere  debetis  ne  reuertendo  ad 
corruptelam  vitiorum  animum  veffri  redemptoris  offen¬ 
datis.  Indicat  enim  hoc  referri  ad  fuperiora  (  quod 
etiam  infinuat  Oecumenius)  cum  caftum  ,  &  filia¬ 
lem  timorem  praecepit.  Neque  aliter  ad  Corinthios 
e  ep  1  c  «’.ie  p fit  Paulus  c;  Empti  enim  eftis  pretio  magno  ,  glo¬ 
rificate  ,  &  portate  Deutru  in  corpore  veftro.  Et  poft 
<3  cap.7.ij.  nonnulla  :  Pretio  empti  eftis  ,  nolite  fieri  ferui  ho¬ 
minum. 

Pretium  autem  ait  fiiifte  preriofum  Chrifti  fan- 
guinem  :Tametfienim  quaelibet  Chrifti adtio, quip¬ 
pe  a  diuina  eius  hypoftafi  profeda  infinita  merendi 
vi  praedita  erat, atque  adeo  poterat  diuinae  iuftitiae 
pro  vniuerfio  hominum  genere  ex  aequo  fatisfacere: 
diuinae  tamen  fapientine  placuit  eiufdem  fanguinis 
effufionem ,  ac  mortem  ,  tanquam  legitimum  re¬ 
demptionis  noftrae  pretium  admittere.  Idque  olim 
diuino  Spiritu  afflati  vaticinati  funt  Prophetae,Deuf- 
que  immortalis  pluribus  figuris,ac  typis  non  obfcu- 
re  fignificauit.  Quin  etiam  prifea  illa  cruenta  facri- 
ficia,vt  alibi  etiam  monui ,  Chrifti  facrificium  in 


II. 


pereat.  ,  fed  habeat,  vitam  aternam. 
eft  exaltationem  illam  Chrifti  cruccm  ,  ac  mortem 
fignificare  ;  cum  enim  alibi  dixillet  b  ,  Et  ego  fihlotn. u,ft 
exaltatus  fuero  a  terra ,  omnia  traham  ad  rne  ipfum, 
fubdit  Euangelifta  ,  hoc  autem  dicebat  ftgnificans  qua 
morte  effit  moriturus.  Paulus  autem  de  Chrifto  hunc 
in  modum  loquitur  c,  /uftificati gratis  per  gratiam  c  aARom.? 
ipfius ,  per  redemptionem  ,  qua  eft  in  Chrifto  lefu  ,  quem  M- 
B  propofuit  Deus  propitiationem  per  fidem  iru  fanguine 
ipfius.  Et  hoc  loco  Petrus  humani  generis  redem¬ 
ptionem  pretiofiffimo  Chrifti  fanguini  merit6 
tribuit. 

Sanguinem  autem  nominat ,  quaft  agni  immacu-  V. 
lati  Chrifti ,  &  incontaminati.  Imitatur  enim  duos  exi¬ 
mios  prophetas,  Ifaiam  ,&  Ieremiam.  Ille  enim  d;  <1  CJP«!3-7- 
Sicut  ouis ,  ait ,  ad  occifionem  ducetur  ,  &  quaft  agnus 
coram  tondente  fe  obmutefeet ,  &  non^  aperiet  os  fuum. 

Hic  vero  <:  Et  ego  quaft  agnus  manfuetus  ,  qui  por-t  cap.ii  :> 
tatur  ad  villimam  ,  &  non l,  cognoui  ,  quia  cogitaue- 
runt  fuper  me  conftlia  dicentes  ,  mittamus  lignum  in_, 
panem  eius ,  eradamus  eum  de  terra  viuentium ,  &  no¬ 
men  eius  non memoremur  amplius.  Verifimile  eftau- 
q  tem  eodem  fgedaffe  loannem  prateurforem ,  qui 
cum  Chriftum  ad  fe  venientem  vidilfet ,  exclama- 
uit  f ,  Ecce  agnus  Dei ,  ecce  qui  tollit  peccatum  mundi,  f  loan.ujJ 
Hi  enim  omnes  refpexiffe  videntur  ad  vetera  facrifi- 
cia  ,  praefertim  illa  quotidiana ,  quae  mane,  &  ve- 
Iperi  Deo  offerri  confueuerant.  Ait  autem  Petrus, 

Qufi 1  agni ,  quia  non  nifi  myfticc  Chriftus  agnus 
dicitur ,  quoefiantiquis  agnis  fuccefTerit,  idque  prae- 
ftiterit  ,  quod  illi  nequaquam  efficere  potuerunt. 

Vere  enim  ,  vt  ait  Ioannes  praecurfor  ,  peccatum 
mundi  aboleuit. 

Quocirca  Ioannes  Euangelifta  g,  cum  de  Chri-  V  I. 
fto  iam  vita  fundo  loqueretur  ,  affitmaretque  non  g  cap.tj.j< 
fuiile  illi  crura  confrada.  Facla  ,  inquit  ,  funt 
hac  ,  vt  Scriptura  impleretur  ,  os  non^  comminuetis 
cx  eo  ,  quae  de  agno  Pafchali  dida  effe  conftat  h.  h  Exod.11. 
Dicitur  autem  agnus  immaculatus  :  alludens  enim  4«.&n.j.n 


crucis  indicabant  quod  praecipue  de  fanguine  D  ad  vidimas,  &  hoftias  veteris  legis  ,  quae  de  illis 


e  ad  Hcb.9.  vitulae  rufae  fignificat  Paulus  e  \  Si  eninu  fanguis  hir- 
IJ*  eorum  ,aic ,  &  taurorum,  &  cinis  vitula  afferfus  in¬ 

quinatos  fimflifcat  ad  emundationem  carnis ,  quanto  ma¬ 
gis  fanguis  Chrifti  ,  qui  per  Spiritum  fandunu  femet- 
tpfurru  obtulit  immaculatum  Deo  ,  emundabit  confiden¬ 
tiam  noflram  ab  operibus  mortuis ,  ad  [er  utendum  Deo 
viuenti. 

III.  Vt  appareat ,  impiaro ,  ac  prorfus  abominandam 
Caluinianorum  blafphemiam  cenfiendam  effe  ,  qui 
aufi  funt  affirmare  mortem  Chrifti  corpoream  nihil 
faluti  noftrae  profuiffe  ,  &  crucifixi  fpcdaculum  nil 
nifi  extremae  defperationis  materiam  exhibere-, Cum  . 
f  cap.  jj.4.  tamen  apertiffime  feribat  Ifaias  f  -,  Verelanguoresno- 
noftros  ipfe  tulit,  &  dolores  noftros  ipfe  portauit.  Et  mox: 
Ipfe  autem  vulneratus  eft  propter  iniquitates  noftras,aitri-  l't 
tus  eft  propter  fceler a  noftra.  Difciplina  pacis  noftra  fit- 
g  verf.s.  pereum,& liuore  cius fanati  fumus. Et  aliquanto  poft  g: 
n  Fcrf.io.  Propter fcelus  populi  mei percuffi eum.  Rurfiis  h:  Sipo- 
fuerit  pro  peccato  animam  fuam  ,  videbit  femen  lon- 
gauum.  Illico  autem  :  In  [cientia  fua  itiftiftcabit  ipfe 
iuftus  feruus  meus  multos,  &  iniquitates  ip forum  ipfe  por¬ 
tabit.  Denique  :  Ideo  differtiam  ei  plurimos  ,  &  for¬ 
tium  diuidet  [polia  pro  eo  ,  quod  tradidit  in  mortem 
animam  fuam  ,  &  cum  [celeratis  reputatus  eft  ,  & 
ipfe  peccata  multorum  tulit ,  &  pro  tranfgrefforibus  ro- 


VII. 


dicuntur  ,  ad  Chriftum  cenfiuit  Petrus  efTc  trans¬ 
ferenda  ,  nifi  quod  ,  qua:  de  vi&imis  dicuntur, 
pertinebant  ad  corpus.  Quod  vero  hic  de  Chrifto 
afferitur  ,  ad  animum  fpedat ,  quia  vt  hic  idem  Pe¬ 
trus  i  affirma t,  peccatum  non fecit  ,  nec  inuentus '  InfraM-t 
eft  dolus  iru,  ore  eius,  quod  iifdem  propemodum 
verbis  dixerat  k  Ifaias  :  Eo  quod  iniquitatem^  nm  K  cap.f j  ?. 
fecerit  •,  neque  dolus  fuerit  in  ore  eius.  Et  de  eodem 
Chrifto  ait  Ioannes  1  :  Et  [citis  ,  quia  ille  appa- 1  ep.i.c.j.f 
ruit  ,  vt  peccata  noflra  tolleret  ,  &  peccatunu  in_,  eo 
non  eft. 

Et  profe&o  Chriftus  Dominus  ab  omni  labe 
purus  ,  atque  integer  fuit ,  qui  neque  originariam 
noxam  contraxit  ,  neque  vllo  vel  leuiffimo  pia¬ 
culo  inquinatus  eft  :  nam  illam  quidem  contra¬ 
here  nequaquam  potuit  ,  fiue  quia  virili  femine 
creterorum  more  mortalium  ,  conceptus  non  eft, 
fiue  quia  in  diurnam  verbi  hypoftafim  ea  peccati 
fordes  cadere  neutiquam  potuit,  propria  veto  adio- 
ne  tam  non  potuit  vllo  piaculo  fcedari  ,  quam 
eft  omnis ,  vel  leuiffima  culpa  ab  immortali  Deo 
aliena.  lute  igitur  optimo  Petrus  Chriftum  Do¬ 
minum  agnum  immaculatum  ,  incontaminatum 
appellat  ,  cuius  pretiofj  fangmne  redempti  fu¬ 
mus  cuius  beneficij  magnitudinem  veteres  Patres 

miris 


Catholica  Epift.  I.  Petri.  243 


miris  laudibus  extollunt,  &  eundis  mortalibus  gra- 
a  Scr.dc  an-  ta  mernorja  recolendam  monent.  ItaEphrem  a  Sy- 
&U  Sc‘tm  .'de  rus,&  Cyri  Ilus  h  Alexandrinus. 

Paff.Dom.  VIII.  Quin  etiam  hinc  colligit  Ambrofius', 
b  hb.  4.  in  debere  nos  Chrifto  Domino  fidelem  feruitutem. 

Ifaiamc.45.  ffltfcu  inquit  quod  redemerit  te  Chrifius,  non  emerit,  non 
c  li.de  I.aac  '  a  7  r  .  ,rr  ■  , 

&  vi  ta  beata  auro>  non  Egento,  Jed  pretiofo J unguine  agni ,  ergo  redem- 
cap.j.  ptus  A  Domino  es,  ferum  es,  qui  creatus  es  ;  ferum  es ,  qui 
redemptus  es,  &  qua.fi  Domino  feruitutem  debes  ,  efr  quafi 
ddib.?.dcfi-  redemptori.  Alibi  d  vero,vt  quantum  Chrifto  Domi- 
dc,cap.  j.  no  fideles  omnes  debeant ,  planum  faciat.  Sapientia 
mea,  mquir  ,  crux  Domini  efl  •,  redemptio  mea  mors  Do¬ 
mini  cft  :f anguine  enim  pretio fo  redempti  fumus ,  vt  Apo- 
Jiolus  Petrus  dixit  i  (anguine  fuo  quafi  homo.  Dominus  nos 
redemit ,  idemque  quafi  Deus  peccata  donfluit.  Eodem 
proculdubio  fpedfcifle  videtur  Paulus,  cum  ad  Gala  ■ 
e  eap.3.13.  tas  e  fcripfit,  Chrifius  nos  redemit  de  male  ditio  legis, fit- 
f  ep.i.c.i.jo  fttfspro  nobis  maledictum.  Et  ad  Corinthios  f ,  Fabius 
efi  nobis  fapientta  a  Deo  ,  tr  iuslitia.,  &  fandificatio ,  & 
redemptio. 

I X.  Pretiofum  autem  fanguinem  merito  appellat  Apo- 
ftolus,  quippe  qui  diuinae  hypoftafis  refpe&u  tantae 
erat  dignitatis,ac  proflantia:, vt  vel  minima  eius  gut¬ 
tula  omnia  eundorum  mortalium  fcel era,  atque  fla- 
gitia  expiare, ac  penitus  delere  pollet ;  Diuinae  tamen 
lapientia: ,  &  caritati  placuit ,  tam  pretiofum  fangui- 
nem  pro  humani  generis  falute  copiose  effundi ,  vt 
g  pf.  1*9.7.  appareat,  quod  olim  dixit  Dauid  apud  Deum  co- 

piofam  efte  redemptionem.  Addo, quod  alicubi  ob¬ 
ii.  ieruauit  Bcrnardus  h  ,  hinc  facile  perlpici  poffe, 

quam  graui ,  quamque  periculofo  morbo  mortale  1 

§enus  laboraret,  quod  tam  pretiofb  {anguine  curan- 
um  fuit.  non  ejfent,  ait  Bcrnardus ,  hac  ad  mortem, 
(•r  mortem  fempiternam,  nunquam  talia  De  i  Filius  pate¬ 
retur.  Et,  nifi  ego  fallor ,  non  obfcure  hoc  olim.fi- 
gnificauit  Ieremias,  cum  Deum  loquentem  facit  in 
i  Thren.  i.  hoc  verba  ‘ ,  Defecerunt  pra  lacrymis  oculi  mei ,  contur- 
s 1  •  bata  funt  vifcera  mea,effufum  efi  in  terra  iecur  meum  fu- 

per  contritione filia  populi  mei,  cum  deficeret  parunlus ,  & 
lallens  in  plateis  oppidi.  Sic  enim  exiftimo  Ieremiam 
diuino  numine  afflatum ,  tanto  ante  praecepiffe  ani¬ 
mo  admirabilem  illam  {anguinis  effufionem  •,  quam 
his  verbis  defcripfit  Lucas  Euangelifta, cum  de  ora¬ 
le  cap.1x.4j.  tione  Chrifti  in  horto  verba  faceret  k  ,Faclus  in  ago¬ 
nia  prolixius  orabat ,  &  fitflus  efi  fudor  eius  quafi  gutta 
fanguinis  decurrentis  in  terram :  nam  vis  amoris, &  di¬ 
uino  caritatis,  quo  Chrifti  cor  incredibiliter  inflam¬ 
mabat,  pretiofum  eius  fanguinem  extenuauit,porof- 
que  dilatauit,adeo  vt  pro  nimio  angore  fradis  ac  de¬ 
bil  itatis  viribus,fanguis  pro  fudore  efflueret. 

X.  Ita.  enim  diuinitus  profinitum  erat,vt  quemad¬ 

modum  olim  ob  violatum  Dei  proceptum  in  paradi- 
fo  voluptatis  exeerationi  terra  obieda  fuerat, vr  nihil 
proter  fpinas  ,  ac  tribulos  germinaret  ,  ita  in  horto 
Chrifti  Domini  obedienria,8c  eximia  caritas  pretio  fi 
fanguinis  effufionc  veterem  illam  exeerationem  ex¬ 
piaret  ,  Ecclefioque ,  cuius  typum  hortus  ille  profe¬ 
rebat,  miram  quandam  facunditatem  tribueret,  vn- 
de  innumerabiles  Martyres  exifterent,  qui  fuo  fan¬ 
guine  diuinam  Chrifti  fanguinis  vim  praeclara  teftifi- 
catione  illuftrarent.  Merito  itaque  Chrifti  fangui¬ 
nem  Petrus  Apoftolus  pretiofum  appellat :  vt  enim 
I  InLuc.c.n  ait  Ambrofius  1 ,  Bene  pretiofus  dicitur  fanguis  Chrifti, 

•  quia  immaculati  corporis  fanguis  efi,  quia  fanguis  efi  Filij 
Dei,  qui  non  folum  de  male  dido  legis  ,fed  etiam  de  impie¬ 
tatis  morte  perpetua  nos  redemit. 

10.  Pracogniti  quidem  ante  mundi  conflitutionetn  ,  ma- 
nife  flati  autem  nouiffimis  temporibus  propter  vos.~} 

I.  Pertinet  hoc  fententiaad  magnitudinem  diuino 
Bened./uftinian.in  Eptfi. Canon. 


l  in  omne  genus  hominum  caritatis  exaggerandam; 
oftendit  enim  iam  inde  ab  oternitate  fiifcepiflc 
Deum  cogitationes  pacti, & non  affii£lionis,Chxi(kiqac. 
necem  ad  humani  generis  falurem  deftinaffe.Ait  igi¬ 
tur  Chriftum  tanquam  agnum  immaculatum  ante 
mundi  conftitutionem  fiiilTe  praecognitum  :  Graece 
enim  fcripfit  Apoftolus  ,  quod  quan 

quam  ad  metis  notionem  refertur,eam  ramen  ficien- 
tiam  indicar, quam,vt  alias  dixi,  Theologi  approba¬ 
tionis  vocant :  liquidem  ante  omnem  oterniratem 
Chrifti  incarnatio  Deo  mirifice  placuit ,  eamque  ad 
humani  generis  falutem  deftinauir.  Vtrum  aurem 
fuerit  primum  diuinoprouidentio  decretum ,  cuius 
refpe&u  cundla  in  lucem  protulerit,  quod  video  pla¬ 
cere  nonnullis ,  alibi  dilputaui :  Vtcunque  autem  fe 
res  habeat,  oternain  omnes  mortales  Dei  caritas  Sc 
beneuolentia  mirum  in  modum  elucet,  qui,vteft 
apud  Prophetam  ■* ,  m  caritate  perpetua  dilexit  nos,  &  a  Ieretr  ji.3 
mifto  ad  nos  Chrifto,  ad  fc  pertraxit. 

Praecognitum  igitur;  ak  Chriftum  ante  mundi  con.-  I E 
ftitutionem,vr  fignificct  aeternum, atque  immutabile 
Dei  decretum  :  fic  enim  fere  loqui  foler.  Scriptura^ 
nam  Paulas  ad  Ephefios  b  ait,  elegit  nos  in  ipfo  ante  b  cap.r.4. 
mundi  conftitutionem.  Et  Chriftus  apud  Matthaeum  C,JC  CaP- 1 5  34 
Penite, i nquit,  benedicti  Patris  mei ,  pofiidcte  paratum  voe 
bis  regnum  d  conflitutione  mundi. Denique  hoc  tam  fim- 
gulare  beneficium  &  agnofeit,  &:  praedicat  Chriftus 
Dominus  apudfoannefn  d:  Pater,  u\(\uh,quos  dediftic^  cap.17.14. 
mihi,  volo,  vt  vbi  fum  ego .  &  illi  fint  mecum,  vt  videant 
claritatem  meam,quarn  dedifii  mihi, quia  dilexijii  me  ante- 
conflitutionem  mundi  :.hoc  enim  eft,quod  hoc  loco  ait' 

Petrus  ,  fuifle  Chriftum  anre  mundi  conftirutfonem 
praecognitum.  Quo fortaffe  fpeclauit  Ioannes  ,  cum' 
in  Apocalypfi  fcripfit  '  :  Quorum  non  funt  [cripta  no-  e  cap.i  j.S. 
mina  in  libro  vita  agni,  qui  occifus  efl  ab  origine  mundi ; 
quia  videlicet  iam  tum  mors  Chrifti  defiinata  erat: 
vtrum  autem  praenotionem  peccati  futuri  pramerce-, 
ret,an  contra,non  fine  fententiaru  varietate  a  Theo¬ 
logis  difputatur  in  fcholis.  Quid  autem  fentienduni 
exiftimem  ,  alibi  indicaui ,  cura  de  prtedeftinationc 
Chnfti  fufius  diflerui.  Obiter  autem  Petrus  diuinam 
caritatem  commendat ,  qui  hominum  generi  tam 
rnulra  bona  vnius  Chrifti  beneficio  largitus  fit ,  8c 
cum  humani  generis  calamitatem  ab  aeternitate  prae- 
nofceret ,  ad  eam  fubleuandam ,  maximeque  ornan¬ 
dam  vnionem  hypoftaticam  Verbi  deftinarir.  Itaque 
merito  lob  ■  hanc  diuinam  prouidentiam  admirans  f  cap.7.17, 
in  haec  verba  exclamauit  j  Quid  efi  homo, quia  magnifi¬ 
cas  eum  ?  slut  quid  apponis  erga  eum  cor  tuum  ?  Et  eo¬ 
dem  fpedtans  Dauid  e ,  Ouid retribuam ,  inquit,  Do -  8  Pf,l!  f-11* 
mina  pro  omnibus  qua  retribuit  mihi  ? 

Adanifefiatt  autem  nouijfmis  temporibus  proptervos.  III. 
quod  ante  aeternitatem  definitum  erat,  non  nifi  poft  • 
multa  faecula  re  ipfa  praeftitum  cft.  idque  nouiffimis 
temporibus ,  hoc  eft  extrema  mundi  aetate ,  quam  feri- 
ptura  horam  nouifIimam,&  nouiilirna  tempora  ap¬ 
pellare  folet.  Oftedit  autem, vr  monet  Oecumenius, 
non  nouum,ac  recens  effe  Chrifti  m,yflerium,id  quod finito¬ 
rum  etiam  animos  turbat, fed  antiquum,  &  antequa  mun¬ 
dus  conderetur, licet  Dei  prouidentia  opportuno  tempori 
fuerit  referuatum,&  antea  prophetis  indicatum,qui  de  his 
inquifierunt,vt  paulo  fuperius  dixit,  &  nunc  apertius  ma- 
nifeftatum  :  quoniam  antequam  mundus  conderetur  cogni¬ 
tum  Deo  videlicet  fuerat, nunc  mamfcfiatufn  cft, id  efl  per- 
fe£lum,&  abfolutum.Hoc  porro  repus  appellat  Paulus 
teporis  plenitudine  h ,  Pbi  venit, inquit, plenitudo  tem-  h  ad  Gal.4.4 
ports  mifit  Deus  Filiu  fuumfaflu  ex  muliere,  fallit  fub  le¬ 
ge.  Alibi  ',Ecce  nunctepus  acceptabile,ecce  nite  dies  flutis:  '  >  ad  Cct. 
interpretatur  enim  Ifaiae  k  verba, qui  de  Chrifto  ven-  £ ^  g 
turo  hunc  in  rnodu  vaticinatur, Inttmpore  placito exau-  caP'+s‘ 

diui  te,<fr  in  die  falutis  auxiliatus  fum  tut,(fr  feruaui  te.c'- 
'X  1  dedi 


244 

dedi  te  in  foedus  populi ,  vtfufcitms  terram,&  pojfideres  A 
h&reditates  dijfipatas,  vt  diceres  his,  qui  vintti funt  Jlxite, 

&  his, qui  in  tenebris,  Reuelamini. 

I V.  Quam  fuerit  autem  tempus  aduentus  Chrifti  op¬ 
portunum,  fuo  loco  docui.Porro  Petrus  Chrifti  my¬ 
fterium  manifeftatum  ait  Grxce  parspwS** t@-  extre¬ 
mis,  aut  nouiflimis  temporibus,  vt  fignificet  latuifte 
quidem  incarnationis  myfterium ,  fed  fuifte  tandem 
aliquando  patefa&um :  ita  enim  ad  Romanos  loqui- 
ca  i  ^  tur  Paulus  a ,  Secundum  rene  lationem  myfterij  tempori- 

3  CS^'1  *  bus  aternis  taciti ,  quod  nunc  patefaBum  eft  perfer  icturas 

Prophetarum  fecundum  praceptum  Aterni  Dei.  Et  ad 
b  cap.j.?.  Ephefxos  b.  Illuminare  omnes,  qiu  fit  differtfatto  Sacra¬ 
menti  abfeonditi  a  faculis  in  Deo.  Et  quidem  apte  hoc 
loco  Petrus  Chrifti  myfterium  ante  omnem  aeterni¬ 
tatem  praecognitum  ,  fuo  vero  congruo  tempore  pa- 
tefa&um  feribit ,  vt  ftoiidas  quorundam  cogitatio¬ 
nes^  inania  quxdam  figmenta  elidat, qui,vt  Cyril- 
c  lib  u  in  ^us  Alexandrinus  c  monet,  tam  infigne  myfterium 
Ioan.cap.t8  recenti  Dei  confilio  excogitatum  arbitrabantur, 
y  Addit  Proptervos :  Sed  cur  ,  inquit  Oecumenius, 

propter  vos  ?  hSt  vos  ipfos  purificantes  in  obedientia  ven¬ 
tatis  per  Spiritum  fidem  veslram  ,  &  fpem  in  Deum  ha¬ 
beatis.  Omnino  vere,  fed  cum  hoc  ad  omnes  morta¬ 
les  pertineat ,  iure  quseras ,  cur  potiflimum  Petrus 
dixerit  i  Propter  vos.  An  fpe&afte  credendus  eft, 
quod  fapienter  in  fcholis  Theologi  docent ,  Chrifti 
aduentum  omnibus  quidem  fiifficienter ,  nonnullis 
vero  efficaciter  prodefle  >  vt  quod  ait  Propter  vos,  in¬ 
dicet  iis  Chrifti  aduentum  rcuera  fuifte  falutarem, 
qui,  vt  mox  fubdit ,  fingulari  quodam  Dei  munere 
Chriftf  fidem  complexi  erant  ?  Et  fane  itaplerun- 
que  Chriftus  Dominus  loquutus  eft  ,  vt  fuas  necis 
frudum  omnibus  quidem  offerri,  non  tamen  omni¬ 
bus  prodefle  fignift caret :  nam  apud  Matthaeum  de 
d  cap.is.i8  fuo  fanguine  hunc  in  modum  loquitur  d.  Hic  eft 
enim  fingitis  meus  noni  teftamcnti ,  qui  pro  multis  effun - 
e  csp.it.io  detur  in  remijfionem  peccatorum.  Et  apud  Lucam  e  ; 

Hic  eft  calix  nonum  t  eft  amentum  in  fanguine  meo  qui  pro 
vobis  fundetur.  Et  in  eandem  fententiam  apud  Ioan- 
i  cap.17 .9.  nem  f  s  Pr0  eis  roK°> non  Pro  mundo  rogo,  fed  pro  his , 

quos  dedifti  mihi,  quia  tui  funt. 

V  I.  Quoniam  igitur  illi ,  ad  quos  feribit  Apoftolus, 
Chrifto  nomina  dederant,  &  Chriftiana  facra  perce¬ 
perant  ,  aliaque  non  pauca  diuina  beneficia  illorum 
caufla,hoc  eft  ad  eorum  vtilitatem  Chrifti  myfte¬ 
rium  patefadum  fuiffie  feribit.  Sic  enim  fere  Chrifti 
merita,  quae  pro  omnibus  oblata  funt  priuatim  qui- 
bufdam  ab  Apoftolis  adferibi  confueuerunt  ,  tum 
quia  Chriftus  priuata  quadam  ratione  pro  elcdis,ac 
praedeftinatis  obiifTe  dicitur, tum  quia  certiflimum 
eft ,  fuifte  quofdam  eximie  praedeftinatos,  vt  de  bea- 
tiftima  Virgine,  de  Ieremia,Ioanne  Baptifta,  Apofto¬ 
lis  ,aliifque  fimilibus  dubitare  non  licet :  Nam  de 
g  cap.  9.1  f.  Paulo  quidem  Chriftus  ipfe  in  Adis  Apoftolicis? 

affirmat, ^  eleBionis  eft  mihi  ifte,vt  portet  nomen  meum 
coram  gentibus ,  &  regibus ,  &  filiis  Ifrael.  Ipfe  vero 
Paulus  de  fe  ipfo  ita  ad  Galatas  feribit ,  Cum  autem 
placuit  ei,  qui  me  figregauit,ex  vtero  matris  me&,&  voca- 
uit  per  gratiam  fuam,  vt  reuelaret  Filium  fuum  in  me,  vt 
euangeliTLarem  illum  in  gentibus ,  continuo  non  acquie- 
ui,  &c  Hac  autem  ratione  fidelium  animos  maxime 
excitat  ad  Dei  amorem ,  &  fidei  conftantiam  ,  cum 
cos  dicat  tam  infigni  beneficio  diuinitus  fuifte  affe- 
dos,qui  in  tanta  hominum  multitudine  eximia  qua¬ 
di  beneuoletia, St  caritate, Chrifto  fuerint  aggregati. 

VII.  Sic  olim  Mofes  Hebraeum  populum  ad  Dei  amo- 
h  Deut.7. 6.  rem,  St  religionem  inflammabat  h ,  7e ,  inquit,  elegit 
Dominus  Deus  tuus,  vt  fis  ei  populus  peculiaris  decunBis 
populis  ,  qui  funt  fuper  terram  :  Non  quia  cunelas  gentes 
numero  vincebatis,  vobis  iunBus  eft  Dominus ,  &  elegit 


vos ,  cum  omnibus  fitis  populis  pauciores  ,fed  quia  dilexit 
vos  Dominus, &  cuftodiuit  iuramentum,quod  iurauit  Pa¬ 
tribus  veftris. Neque  aliter  Dauid  J :  Qut  annunciatver-  a pf.t4?(I? 
bumfuum  lacob,iuftitias,&  indicta  fua  /fruel.  Non  fecit 
taliter  omni  nationi,&  indicia  fua  non  manifefiauit  eis.  Et 
profedo  diuinorum  beneficioru  magnitudo  ingetem 
quanda  vim  habet,  aut  habere  certe  debet  ad  amo¬ 
rem,  St  obfequium  extorquendum :  nam  in  re  longe 
leuiori  folius  naturae  dudu  dixit  quidam: 

- b  Deus  nobis  hac  otia  fecit:  b  Virgf/.I^. 

Namque  erit  ille  mihi  fernper  Deus,  illius  aram  co1, 

Sape  tener  noftris  ab  ouilibus  imbuet  agnus: 

Ille  meas  errare  boues,vt  cernis,  &  ipfum 
Ludere, qua  vellem  calamo  permifit  agrefti. 

Praeclare  autem  Seneca  c  etiam  ob  communia  bene-  c  Epi<L  74. 
ficia ,  quas  intra  naturae  fines  clauduntur,  plurimum 
nos  Deo  debere  affirmat.  Temperanti  annum  Deo,  ait, 
priuatim  obligatus  fum ,  quamitis  non  in  meum  honorem 
fydera  deferipta  fint :  &  ftulta  auaritia  mortalium  poffef- 
ftonem,  proprietatemque  difcernit,nec  quidquam  fuum  cre¬ 
dit  effe,  quod  publicum  eft. 

Adde,  quod  hoc  Dei  beneficium  vitro  his  fideli-  VIII. 
bus  concefliim  eft  prorfus  indignis,atque  immeren¬ 
tibus, &  fcelerum  iordibus  contaminatis.  Vere  enim 
dixit  Paulus  d:  Commendat  autem  caritatem  fuam  Deus  ^  ad  &°m. 
in  nobis,  quoniam  cum  adhuc  peccatores  effemus, fecundum  5 
tempus  Chriftus  pro  nobis  mortuus  eft.  In  hoc  porri  pie¬ 
tatis  ftudio  mirifice  excelluifle  videtur  Paulus  Apo¬ 
ftolus  ,  qui  communia  Chrifti  beneficia  ,  quafi  pro¬ 
pria,  ac  fua  interpretabatur  e;  Infide,  inquit,  vim  Fi-  e  ad  GaU 
C  Dei,  qui  dilexit  me,  &  tradidit  femetipfum  pro  me.  Et  10' 

alibi  {,  Chriftus  lefus  venit  in  hunc  mundum  peccatores  f  1. ad  Tiro. 
faluos  facere ,  quorum  primus  ego  fum.  ■  1.1  p.„' 

U.  Qui  per  ipfum  fideles  efiis  in  Deo  ,  qui  fufeitauit 
eum  d  mortuis ,  &  dedit  ei  gloriam ,  vt  fides  ve- 
ftra ,  &  fpes  ejfet  in  Deo."] 

Explicat  cur  dixerit,  Manifeftati  nouiftlmis  tempori -  I. 
bus  propter  vos  ,  propter  vos  inquit  ,  qui  per  ipfum 
fideles  efiis  in  Deo.  quafi  dicat ,  Chrifti  myfterium 
his  prasfertim  temporibus  prodiit  in  lucem  ,  vt  vos 
diuinam  fidem  perciperetis.  Ita  videas  beneficium 
Chrifti  ,  quod  ad  omnes  morrales  pertinet,  pri¬ 
uatim  his  fidelibus  attribui ,  quo  fpedtans  Beatus 
D  Auguftinus  alicubi  fcripfit  g .  O  tu  bone  omnipotens,  g  li.j.Cotif, 
qui  fic  curas  vnumquemque  noflrum  ,  tamquam  folum  cap.M. 
cures ,  &  fic  omnes  tamquam  fingulos.  Inrerim  vero 
obiter  offendit  fidem  non  humanis  viribus  compa¬ 
rari,  fed  diuinae  beneficentias,  ac  liberalitatis  gratui¬ 
tum  efle  donum  •,  quod  pluribus  locis  Paulus  Apo¬ 
ftolus  aperti ffime  docet h:  Vobis ,  inquit ,  donatum  eft  h  ad  Philip; 
pro  Chrifto  non  folum  vt  in  eum  credatis,  verum  etiam  vt  l  t<>- 
pro  eo  patiamini.  Et  alibi  i :  Qui  prius  blasfhtmus  fui,  i  t.adTim. 
&  perfequutor , & contumeliofus ,fed  mifericordiam  Dei  i  »3- 
confequutus  fum ,  quia  ignorans  feci  in  incredulitate  :  fu- 
perabundauit  autem  gratia  Domini  noftri  cum  fide ,  & 
dileBione,quA  efl  in  Chrifto  /e fu. 

Quocirca  Maflilienfium  error  aperte  refellitur,  II. 
qui,  vt  ad  Auguftinum  feribit  Profper,  exiifimabant 
g  Chrifti  gratiam  ita  omnibus  proponi,  vt  quicunque  ad 
fidem, &  ad  baptifmum  accedere  voluerint, falui  effe  poffmt, 
ideoque  omnem  hominem  ad  credendum  ,  &  ad  operan¬ 
dum  diurnis  inftitutiombus  admoneri ,  vt  de  apprehen-  ' 
denda  vita  aterna,  nemo  defferet,  cum  voluntaria  deuo - 
tioni  rernuneratio  fit  parata  :  Quin  etiam  eo  quidam 
progrefli  erant ,  vt  exiftimarent  per  difemionem  boni, 

&  mali ,  &  ad  cognitionem  Dei  &  ad  obedientiam  man¬ 
datorum  eius,poffe  quemlibet  fuam  dirigere  voluntate ,  at¬ 
que  ad  hanc  gratiam, qua  in  Chrifto  renafcimur,peruenire 
per  naturalem  fciiicet facultate  petendo, quar edo, pulfando, 
vt  ideo 


Explanatio  Cap.  1. 


Catholica?  Epift.  I  Petri.  245 


vt  ideo  accipiat* ,  ideo  inueniat, ,  ideo  introeat. ,  quia  bono 
natura  bene  vfus  ad  iffam  (iduantem  gratiam-,  initialis 
gratia  ope  meruerit  peruenire ,  vt  (fi  qui  voluerint , fiant, 
fili]  Dei, (fi  inexcufdbiles  fint,  qui  fideles  e  fle  noluerint. Em\- 
dem  porro  errore  planius  explicans  Hilarius  ad  eun¬ 
dem  Auguftinum  fcubens,  ait :  §]uod  dicitur, Crede, (fi 
(alnus  eris-.vr.um  horum' exigi  afferunt, aliud  offerri,vt pro - 
pter  id, quod  exigitur,  fi  redditu  fherit,  id, quod  offertur, de¬ 
inceps  tribuatur .vnde  confequens  putant  exhibendam  ab  eo 
fidem ,  cuius  natura  id  voluntate  conditoris  conceffum  efi. 

III.  Aduersus  autem  hunc  errorem  fcripfit  Augufti¬ 
nus  librum  de  praede  fixatione  Sandorum  ,  &  alte¬ 
rum  de  dono  perfeuerantiae :  cumque  ille  idem  ali- 

a'  de  propo-  quand0  » fenfiflet,  id  fua  feripta  recognofcens,hunc 
fit* l?adRjo*  *n  mo^um  correxit  b . hem  disputans, inquam ,quid ele- 
man.  ‘I)e,Hs  in  nondum  nato, cui  dixit  feruiturum  ejfe  maio - 

b  lib.  1.  re-  rem, & quid  in  eodem  maiore  fimiiit  er  nondum  nato  repro- 
traft.c.ij.  baueritje  quibus  propter  hoc  commemoratur  quarnuis  lon- 
c  Malach.i.  g}  poflea  prolatum.  propheticum  tefiimonium  c  Iacob  dile- 
*•  Ki ,  Efitu  autem  odio  habui ,  ad  hoc  perduxi  ratiocinatio¬ 

nem  ,  vt  dicerem ,  Non  ergo  elegit  Deus  opera  cuiufquam 
in  prafeientia ,  qua  ipfe  daturus  efi ,  fed  fidem  elegit  in^ 
pr&fcientia  ,vt  quem  fibi  crediturum  ejfe  prafeiuit ,  ipfum 
elegerit  cui  Spiritum  fanSlum  daret ,  vt  bona  operando 
etiam  suemam  vitam  confequeretur.  Nondum  diligen¬ 
tius  quafiueram ,  nec  adhuc  inueneram  ,  qualis  fit  eleclio 
i  ad  Rom.  gratia, de  qua  idem  dicit  apostolus  d ,  Reliquia  per  elettio- 
*  *•  f  •  nem  gratia  filua  faElst  funt. 

IV.  Et  aliquarito  poft :  Proinde  quod  continuo  dixi,  Dicit 

c  i.adCor.  enim  idem  -Apostolus0, ldcm  Deus, qui  operatur  omniain 
n.(.  omnibus mufquam  autem  dichim  efi, Deus  credit  omnia  in 

omnibus.  Ac  deinde  fubimxi ,  Quod  ergo  credimus  no- 
firum  efi,  quod  autem  bonum  operamur ,  illius  efi,  qui  cre¬ 
dentibus  dat  Spiritum  (anctum, pro  fello  non  diccremfiiam 
fcirem  etiam  tpfam  fidem  inter  Dei  munera  reperiri ,  qua 
dantur  in  eodem  Spiritu.  Vtrumque  ergo  nostrum  efi  pro¬ 
pter  arbitrium  voluntatis ,  efi  vtrumque  tamen  datum  efi 
per  Spiritum  fidei, &  caritatis. Ne  que  enim  fola  carit  as, fed, 

T  ad  Ephef.  ficut  feriptum  eft{, Caritas  cum  fide  a  Deo  Patre, &  D  omi¬ 
ssi.  no  lefu  Chrifto.  Et  quod  paulo  pofi  dixi, noHrum  efi  enim 
credtre,  (fi  velle, illius  autem  dare  credentibus,  efi  volenti¬ 
bus  facultatem  bene  operandi  per  Spiritum  (antium ,  per 
quem  caritas  diffunditur  in  cordibus  nostris  :  Verum  efi 
quidem  fed  eadem  regula,  (fi  vtrumque  ipfius  efi, quia  ipfe 
praparat  voluntatem, (fi  vtrumque  nostrum  ,  quia  non  fit, 
nifi  volent  ibus  nobis.  Ac  per  hoc,  quod  etiam  pofieadixi,  ] 
quia  neque  velle  po (fumus, nifi  vocemur ,  &  cum  pofi  voca¬ 
tionem  voluerimus,  non  fuffeit  voluntas  nofira ,  c fi  curfus 
nofter,nifi  Deus  c fi  vires  currentibus  pr<tbeat,(fi  perducat, 
quo  vocat.  Ac  deinde  fubmnxi: Manifefimn  efi  ergo  non  vo¬ 
lentis  ,  neque  currentis,  fed  miferentis  Dei  ejfe ,  quod  bene 
operamur, omnino  verifihnum  efi.  Sed  parum  de  ipfii  voca¬ 
tione  differui,  qua  fit  fecudhm  propofitu  Dei-.non  enim  om¬ 
nium, qui  vocatur  talis  efi  fed  tatitm  elehorum.  ltnq?  quod 
paulo  p'o(l  dixi: Sicut  enim  in  his ,  quos  elegit  Deus,  no  ope- 
t  a, fed  fides  inchoat  meritum ,  vt  per  munus  Dei  bene  ope¬ 
retur  fic  in  his, quos  damnat, infidelitas, (fi  impietas  inchoat 
poena  meritum, vt  per  ipfam  poenam  etiam  male  operentur, 
veriffime  dixi  fed  fidei  meritum  etiam  ipfum  ejfe  donum 
Deiynecputaui  quarendum  ejfe,  nec  dixi. 

V,  Et  alio  lacotCuius  enim  miferetur  inquam  fiteit  eum  be-  ■ 

ne  operari, (fi  quem  obdurat, relinquit  eum ,  vt  male  opere¬ 
tur. Sed  (fi  illa  mifericordia  pracedenti  merito  fidei  tribui- 
tur,(fi  ifia  obduratio  pracedenti  iniquitati.  Quod  quidem 
verum  efi,  fed  adhuc  quarendtm  erat  vtrurn  (fi  meritum 
fidei  mifericordia  Dei  praueniat, id  efi, vtrurn  ifia  mifericor¬ 
dia  ideo  tantummodo  fiat  in  homine ,  quia  fidelis  efi ,  an 
etiam  fkch  fuerit,  vt  fidelis  effet:  legimtfs  enim ,  dicente 
Apoliolo,  mifericordiam  confeqnutus  fum ,  vt  fidelis  effem. 
Non  ait ,  quia  fidelis  eram :  fideli  ergo  datur  quidem  ,fed 
data  efi  etiam,  vt  effet  fidelis.  ReHiffime  itaque  alio  loco  in 
Bened.  IufUnian.  in  Epifi.  Canon. 


eodem  libro  dixi.  Qupniam  fi  non  ex  operibus  fed  miferi- 
c ordia  Dei  (fi  vocamur ,  vt  credamus ,  (fi  credentibus  pra- 
fiattir ,  vt  bene  operemur :  non  efi  gentibus  iffa  inuidcnda 
mifericordia,  quarnuis  rninus  ibi  diligenter  de  i!la ,  qua  per 
Deipropofitwn  fit, vocatione  trachmerim. 

Ha:c  tam  copiose  ex  Auguftirio  exferibenda  cen-  V  I. 
fui ,  vt  vna  errorem,  &:  confutationem  paucis  indica¬ 
rem  ,  cum  alibi  fufiusde  re  tora  diflerucrim.  Liquet 
autem  veriffime  dictum  efle  a  Petro  ,  .  Oui per  ipfum 
fideles  eftis  in  Deo. 

Indicat  enim  Deum  quidem  efle  primarium  fidei  VII. 
auctorem, ac  largitorem ;  quod  etiam  fignificat  Pau¬ 
lus  ,  cum  ad  Romanos  3  feribit ,  1'nicuique ficut  'Deus  a  caP-11-  3* 
diuifit  me  furam  /zWei.Chriftum  vero  filis  meritis  fidem 
nobis  impetrafle.  Itaque  Chriftus  apud  Ioannem  di¬ 
xit  b: Hoc  efi  opus  Dei,vt  credatis  in  eum,  quem  rnifitille.  ^  caP  6 
Quem  locum  egregie  obferuauit  Auguftinus  c  c  lib.de pra:- 
addit  Apoftoli  verba  ,  qui  ad  E  phellos  ait d  :  Gratia  Sanft* 
enim  eflis  faluati  per  fidem,  c fi  hoc  non  ex  vobis, Dei  enim  d*  tap.i.8. 
donum efi.Nei.]ue  vero  propterea  liberi  arbitrij  cofen- 
fius  excluditur.  Redte  enim  fcripfit  Auguftinus  e :  In-  e  Tra&.itf, 
trare  Ecclefiam  quifque  poteft  nolens, accedere  potefitid  al-  'n  Ioan' 
tare  nolens ,  acciptre  poteft  Sacramentum  nolens ,  credere 
non  potefi  nifi  volens. 

Et  alibi*  fieri  docet  homines  exnoletibus  volctcs;  VIII 
aut  fi  non  faclt,m<\mt,voletes  ex  noletibus  Deus, quid  orat  ^  ^  P'?dcft. 
Ecaefia  fecundum  praccptum  Don.ni  pro  perfe  quiit  oribus  ^3n  'C'8’ 
fu  ut  Nam  fic  etiam  voluit  intel  tigi  S.  Cyprianus ,  quod  di  - 
cimus, fiat  voluntas  tua  ficut  in  calo, (fi  in  terra, ficut  meis, 
qui  iam  crediderunt, (fi  tanqmm  coelum  funt, ita  (fi  in  eis , 

*  qui  non  credunt ,  &  ob  hoc  adhuc  terra  funt.  Quid  er(o 
oramus  pro  nolentibus  credere  ,  nifi  vt  Deus  in  illis  opere¬ 
tur  (fi  vclletEt  aliquanto  poft :  Cum  igitur  Euangelium 
pradicatur,  quidam  credunt,  quidam  non  credunt,  fed  qui 
credunt  pradicatore  forinfecus  infimante, intus  d  Patre  au¬ 
diunt, at  que  difcunt :  qui  autem  non  credunt  foris  audiunt, 
intus  non  audiunt, neque  difcunt,  hoc  efi,  illis  dat ur,vt  cre¬ 
dant,  illis  non  ^rwr.Etpoft  nonnulla  concludit. Fides 
igitur  (fi  inchoat  a, (fipcrfech  donum  Dei  efi,  &  hoc  donum 
quibufdam  dari,  qmb&fila.m  nmfiari  omnino  non  dubitet, 
qui  non  vult  manifeftiffmis  facris  literis  repugnare. 

Denique  nc  longum  faciam  ,  perpetuo  docet  Au-  I X. 
guftinus  Sc  nos  fponte ,  ac  libere  credere ,  Sc  fidem 
tamen  lingulare  Dei  munus  efle.Vtenim  feribit  Eze- 
chiel  S  jDeus  facit, vtnos velimus, &  faciamus,- Dabo,  gcap  jfi  tfi. 
inquit,  vobis  cor  nouum,(fi  (piritum  nouum ponam  in  me¬ 
dio  veftri ,  (fi  auferam  cor  lapideum  de  carne  veflra ,  (fi 
dabo  vobis  cor  carneum ,  (fi  fimum  meum  ponam  in  me¬ 
dio  veftri,  (fi  faciam ,  vt  in  pracepiis  meis  ambuletis ,  (fi 
iudicia  mea  cuflodiatis ,  fir  operemini.  Ita  in  Adis  Apo 
ftolicis  legi  mush  aperui  fle  Dominum  corDydiaiptir-  b  eap.1tf.14. 
purariae  ,  vt  intendo  eS  his ,  qiu  dicebantur  d  Paulo.  Vt 
enim  ait  Auguftinus  hoc  donum  ceeleftis gratia  in  it-  '  lib.de  prae- 
lam  purpurariam  defeenderat.  ,  cui  ficut  Scriptura  dicit  Sanft‘ 
in  zActibus  Apoftolonim  ,  Deus  aperuerat*  [en  fum  eius, 

(fi  intendebat,  iri  ea ,  qu.t  d  Paulo'  dicebantur: fic  eriimL, 
vocabatur  ,  vt  crederet.  Et  paulo  poft  aic ,  Curii  Detis 
vult fieri ,  quod  non  nifi  volentibus  hominibus  oportet  fie¬ 
ri  ,  inclinari  eorum  corda,  vt hoc  velint, ,  eo  fici  licet  in¬ 
clinante  ,  qui  in  nobis  mirabili  modo  ,  c fi  ineffabili  opera¬ 
tur  (fi pelle.  Qu<t  omnia  cum  vmuerfim  veriffime  di¬ 
cuntur  tum  de  fide ,  casterifque  virtutibus ,  ac  donis, 
qu;e  naturam  fuperant,  plane  neceftario  intelligen- 
tia  funt.  Rede  enim  fcripfit  Apoftolus  Paulas  kj  k  i.adCor. 
Hac  autem  omnia  operatur  vnus,  atque  idem  j firhusjitti -  r1, 1  u 
dens' fingulis, prout  vult. 

Cteterum  rede  ait  Petrus  ,  flui  per  ipfum  fideles  eftis  X. 
in  Deo ;  vt  fignificet  Deum  quidem  primarium  efle 
fidei  audorem  ,  Chriftum  vero  eam  nobis  fiuis  meri¬ 
tis  comparafle; quod  egregie  docet  Auguftinus  1  ,qui  1  cPi(l- 103* 
alicubi  ait m  .Poflcafm:  aute  hominis  non  nifi  ad  cratiam  m  'ib  ^ 

x  3  /^r7.pwcu- 


246 


Explanatio  Cap.  I, 


fuam  Deus  voluit  pertinere  ,  vt  homo  accedat  ad  eum, ne¬ 
que  nifi ad  gratiam  fuam  voluit  pertinere,  vt  homo  non  re¬ 
cedat  ab  eo.  Hanc  gratiam  pojuii  in  illo ,  quo  fortem  confe- 
qttuti  fumus  pradeffinati  fecundum  propofiturn  cius ,  qui 
vniuerfa  operatur, ac  per  hoc  ficut  operatur,vt  accedamur, 
ftc  operatur  ne  difcedamus.  Propter  quod  ei  per  prophe- 
t  Pfal.79^8.  fgjfj  dictum  e  fi 1 ,  Fiat,  rnanustua  fuper  virum  dextera 
tua  ,  &  fuper  filium  hominis  ,  quem  confirmasti  tibi ,  & 
non  difcedimus  d  te.  Ille  certi  non  eft  sidam  primus ,  in. _ 
quo  difceffimus  ab  eo:fed  sidam  nouifftmus , fuper  quem 
fit  manus  eius ,  vt  non  difcedamus  ab  eo.  Chnflus  eniiru 
totus  cum  membris  fuis  eft  propter  ecclefam ,  qua  eft  cor¬ 
pus  eius ,  plenitudo  eius.  Cui  confentit  Leo  Pontifex, 
qui  bona  omnia  a  Chrifti  Domini  cruce  tanquam 
b  Scrm.S.de  a  perenni  fonce  ad  nos  profluxiffe  affirmat  b.  Crux 
pa£  tua,  inquit ,  omnium  fons  eft  benedictionum  ,  omnium-, 

eft  cauffa  gratiarum ,  per  quam  credentibus  datur  virtus 
de  infirmitate  ,  gloria  de  opprobrio ,  vita  de  morte.  Et 
c  Serm.f.dc  alibi  c :  Chriftians  igitur  fpei ,  dileElijfimi ,  vera  ratio, & 
paff.  principalis  cauffa  crux  Christi  eft, qua  licet  ludetis  fit  fcan- 
dalum  , gentibus  autem  ftultitia,  nobis  tamen  Dei  virtus 
eft.  Deique  fapienria. 

XI.  Iraque  fides  noftra  fertur  quidem  in  Deutn  Pa- 
’  trem,  Filium,  ac  Spiritum  fandum  ,  fed  eam  mento 

Chrifti  adepti  fumus ,  quem  Deus  voluit  mediato¬ 
rem, atque  inftauratorem  elTc  totius  humani  generis, 
vt  quemadmodum  eundi  mortales  primi  parentis 
vitio  morti  fempiternae  obnoxij  erant ,  ita  beneficio 
Chrifti  eundi  ad  immortalitatem  reuocentur.  Quo- 
d  lib.de  pr*.  circa  Auguftin  us  d  Pauli  Apoftoli  fidem  Chrifto  ac- 
deft.  (and.  cepram  referendam  e  ftc  feribir.  s4uerfus  quippe ,  ait, 
a  fide  quam  vaftabat, ,  eique  vehementer  aduerfus  ,  re¬ 
pente  eft  ad  illam  gratia  potentiore  conueifus ,  comierten- 
e  Pfal.84.  te  illo  cui  hoc  tpfum  facluro  per  Prophetam  diclum  eft  e , 
Tu  conuertens  viuifteabis  nos ;  vt  non  folum-,  ex  nolente 
fieret  volens  credere  ,  verum  etiam  ex  perfequutore  per- 
fiequutionerru  in  eius  fidei ,  quam  perfequebatur ,  defen- 
fione  pateretur.  Donatum  quippe  illi  erats  a  Chrifto  non 
folum  ,  vt  crederet  in  eum-,  ,fed  etiam-,,  vt  pateretur  pro 
eo.  Et  aliquanto  pbft  idem  Apoftoli  teftimonio  con- 
f  cap .g.  ij.  firmat  :ad  Epheiios  f  enim  1'cribit  Paulus \Pax fra¬ 
tribus  ,  &  caritas  cum  fide  a  Deo  Patre  ,  &  Domino  Iefit 
g  cap.  1 .7.  Chrifto.  Et  ad  Romanos  g ;  Gratia  vobis,  er  pax  k  Deo 
Patre  noftro,  &  Domino  Iefu  Chrifto. 

XII.  Qui fufeitauit  eum  a  mortuis..  Quoniam  effulionis 
Chrifti  fanguinis  meminerat ,  atque  adeo  eius  cru¬ 
cem  ,  &  mortem  indicauerat  ,-eius  nunc  anaftafim, 
&  refurredionem  commemorat.  Id  enim  maxime 
pertinet  ,  vt  alibi  docui ,  ad  fidem  noftram  confir¬ 
mandam  ,  &  fpem  roborandam  :  ait  autem  Chri- 
ftum  a  Deo  fulcitatum  ,  vt  primariam  eius  relurre- 
dionis  cauflam  indicet.  Pater  enim,  Filius ,  ac  Spiri¬ 
tus  fandus  vnica,eademque  communi  adione  Chri- 
ftum  ab  inferis  excitarunt ,  vt  appareat  mentiri  Cal- 
uinianos ,  qui  folum  Patrem  Chriftum  fufeitafle  af¬ 
firmant  ,  quod  ille  feipfum  fufeitare  non  potuerit: 
cum  tamen  Chriftus  ipfe  non  fcmel  aperte  docuerit, 
fe  fua  poteftate  ,  ac  vi  ad  fuperos  rediiffe.  Nam  apud 

h  cap.i.  15.  Ioannem  h,  Soluite ,  ait  ,templum  hoc,  &  in  tribus  die¬ 
bus  excitabo  illud.  Subdit  autem  Euangelifta ,  ille  au- 
1  Ioaa.io  17.  tem  dicebat, ,  de  templo  corporis  fui.  Et  alibi  1 Ego  pono 
animam  miam  ,  vt  iterum  f  urnam  eam  :  nemo  tollit  eam-, 
a  me,  fed  ego  potio  eam  a  me  ipfo ,  gr  poteftatem  habeo 
ponendi  eam ,  &  poteftatem  habeo  iterum  [umendi  eam.,. 
kloan.j.ii.  Denique  k  .  Sicut  enim  Pater fufeitat,  mortuos, &  viui- 
l  verf.  1  fi.  ficat,  ffte  &  Filius  quos  vult ,  v'uifieat.  Et  paulo  poft  1 ; 

Sicut  enim  Pater  habet  vitam  in  femetipfo  ,ftc  dedit  er 
Filio  habere  vitam  in  femetipfo. 

XIII.  ^  Quae  fi  de  diuina  Chrifti  perfona  accipiantur,pla- 
ne  conftat,  vt  modo  dixi ,  Chriftum  vna  cum  Patre, 
ac  Spiritu  fando  fe  ipfumab  inferis  re  uo  cade,  me- 


A  ritoque  Paulus  ad  Corinthios  *  fcripfit :  Nam  etft  a  ep  t  c 
crucifixus  eft  cx  infirmitate ,  fed  viuit  ex  virtute  Dei.  Et  4. 
Athanafius  b:  Reutxit  inquit,  per  fuam,  qua  in  ipfo  erat,  b  de  Ineam. 
i7>«tt».ltemque  corpus  Chrifti  ait  icTuncxifli  per  ver-  Verb'  &  cor. 

bum,  quod  in  ipfo  erat.  Et  Leo  Pontifex c,Refurreciio  c'“’  aducn- 
r,  ,  1  ■  ■  r  J  i-  c  iwni.  i.de 

igitur  baluatons  nec  ammam  tn  mferno  nec  carnem  diu  r,.fut  c 

morata  eft  in  ftpulchro,  er  tam  velox  incorrupta  carnis  vi- 
uificatto  ftiit.vt  maior  ibi  effet  foporis  fimi litudo, quam  mor¬ 
tis.  Quoniam  deitas, qua  ab  vtraque  fufccpti  hominis  fub- 
fhmtianon  reccfftt.quod  poteftate  diuifit  .poteftate  cdiunxit. 

Illud  autem  a  Theologis  fubtilius  inuelUgari  folet , 

An  Chrifti  humanitas ,  vt  diuinitatis  inftiu  mentum 
vera,&  phyfica  adione  nonnihil  in  fua  refurredione 
effecerit ;  &  de  integra  quidem  natura,  vt  anima ,  & 
corpore  conftat ,  ftultum  eftet  ambigere ,  cum  ea  re  - 
B  uera  non  effet,  nec  quicquam  agere, aut  efficere  pof- 
fet.  De  fingulis  igitur  humanitatis  partibus  ,  hoc  eft, 
anima,  &  corpore  dubitari  vtcunque  poteft..  Et  qui¬ 
dem  fi  fpedetur  pneparatio ,  atque  aptatio  corppris 
ad  excipiendam  animam  ,  haud  equidem  abnuerim, 
animam  Chrifti  tanquam  Verbi  inftrumennim  ,  vt 
vim  habebat  patrandi  miracula ,  ita  eadem  poteftate 
fuum  coipus  aptafie,  vt  rurfus  animo  conjungere¬ 
tur  ,  &  rediuiuum  ad  fuperos  remearer.  Id  enim  in 
aliis.qui  vna  fecum  ad  vitam  redierunt,  eftecifte  cre- 
ditur.vt  idem  in  fuo  corpore  praeftitifte  dubitandum 
non  lit,cum  id  prxfertim  ad  Chrifti  dignitatem  ma¬ 
ximi  pertineat. 

De  corpore  vero  tametfi  fortafle  non  fine  proba-  XIV. 
bilitate  idc  affirmari  poteft,  cum  alis  partes  in  alias, 

C  aut  eaedem  in  fcipfas  obcdientiali,  vc  aiunt,  facultate 
agere  poftent,  nulla  tamen  apparet  neceflitas  ,  cur  id 
affirmandum  videatur,  cum  animae  vis,ac  poteftasid 
omne  poftet  efficere  ,  quod  refurredlio  flagitabat. 

Quod  fi  vbi  corpus  ad  excipiendam  animam  idonee 
paratu  eft,  nulla  praeterea  extrinfeci  agentis  a£tio,ve! 
efficacia poftuJatur,quae  animam  corpori  coniungat, 
vtviridofti  exiftimarunt ,  fuperuacaneum  erit  pis¬ 
ter  eam,  quam  modo  diximus  ,  aliam  inftrumenti 
adionem  qusrere.  Sin  aurem  ,  quod  magis  placet, 
aptato  corpori  alia  quapiam  adione,eaquc  planq  di¬ 
uina  ,  necefle  eft  animam  coniungi ,  ne  hic  quidem 
abfurdum  erit  aflerere  tam  animam  ,  quam  corpus 
inftrumenti  vim  ,  Sca&ionem  excrcuifl?  ,  quod  for¬ 
tafle  Chrifti  verba,  quae  fupra  allata  funt, indicare  vi- 
D  dentur.  Nec  abhorret  Diuus  Thomas,  qui  alicubi 

ait 0  ,animam,cr  corpus  Chrifti  fefe  mutuo  virtute  dium  a,  d  3-P:q-  51' 
non  autem  fecundum  virtutem  natura  creata  refumpjlffe,  a*+*aa  >• 
quanquamt  vt  verum  fatear,non  tam  de  inftrumen- 
ti  adione ,  quam  de  primariae  cauflie  efficacitate  lo¬ 
qui  creditur. 

Et  dedit  ri  (rimi*i»Jirnmortalitatein  videlicet  corpo-  X  V. 
ris,  csteraque  bona,qus  refurgetium  corpora  comi¬ 
tantur.  Quod  ipfum  fignificauit  Paulus ,  cum  ad  Phi- 
lippenfes  fcripfit e:  Htimiliauit  fe  met  ipfum  fttclus  obe-  c  cap.1.8. 
diensvfque  ad  mortem,  monem  autem  crucis  j  propter 
quod  Cr  Deus  exal^auit  illum,  Cr  donauit  illi  nomen, quod 
eft  fuper  omne  nomen  ,  vt  iri  nomine  lefu  omne  genu  fle- 
ikitur ,  caleslmm ,  terre slrium ,  &  infernorum ,  c -r  om¬ 
nis  lingua  confiteatur ,  quia  Dominus  Iefus  Chriftus  m 
E  gloria  eft  Dei  Patris.  Et  ad  Hebrsos  * ,  Eum  autem ,  f  caPa‘  9‘ 
qui  modico  quam  nAngeli  minoratus  eft ,  videmus  lefum 
propter  pajftonem  mortis  gloria ,  c 7  honore  coronatum-,. 

Ac  propterea  Leo  Pontifex  g  aftumpti  hominis  exal-  g  Sorm.r  dq 
rationem  commendari  ait ,  vt  in  cuius pajfiombus  ma-  Akenf.e.4- 
net  deitas  indiuifibilis  ,  idem  coaternus  fit  in  gloria  dei¬ 
tatis.  Hanc  porro  gloriam  Chriftus  Dominus  fla¬ 
gitabat,  cum  apud  Ioannem.  Patrem  his  verbis  allo¬ 
queretur  h.  Et  nunc  clarifica  me  tu  Pater  apud  temet-  h  cap.  17./. 
ipfum  claritate  ,  quam  habui  priufquarn  mundus  effet, 
apud  te.  Eam  vero  fe  iam  re  ipfa  adeptum  efle  apud 
Matthamm 


Catholica?  Epift.  I.  Petri. 


247 


a  C-ap.  vir.  Matthaeum  te  liatur  *  ,cum  ait,  Data  eft  mihi  omnis  A 
;  S.  patefias  in  calo ,  &  in  terra.  Quam  enim  iplb  ftatim 

incarnationis  initio  acceperat  poteftatcm  ,reuerfus 
ad  fuperos  perfpicuis  documentis  cun&is  morta¬ 
libus  patefecit.  Quamobrem  ipfa  Chrifti  mors,qu® 
externa  fpecie  turpis,&  ignomini®  plena  videbatur, 
re  tamen  vera  infignis  vidboriae ,  atque  triumphi  tro- 
phtemn  erat. 

XVI.  Vere  enim  fcripfit  Leo  Pontifex  b  ,  Cum  ergo  Do  . 

b  Seim.S.de  minus  lignum  portaret  crucis  ,  quod,  infceptrum  fibicon- 
Pa^*  uerteret  pote  flat  is,  erat,  qiddetn  hoc  apud  impiorum  oculos 

grande  ludibrium, fed  manife  flabatur  fidelibus  grande  my 
jleriurn  :  quia  glorioftjfimus  diaboli  vicior ,  &  inimicarum 
virtutum  potentifftmus  debellator  pulchra  fpecie  triumphi 
fui  portabat  trophau ,  &  tnuicla  patientia  humeris  ftgnum 
c  Serm.j.de  falutis  aioradum  regnis  omnibus  inferebat. Et  alibi c  -.Per-  B 
acto  igitur diledifftm,  Saluatoru  tritimpho,&  confumma- 
tis  dispenfationibus ,  quas  omnia  veteris  Teft amenti  eloquia 
nunciarunt,  lugeat  carnalis  ludatis ,  fed  jpiritalts gaudeat 
Chrifhanus,  &fefiiuitas ,  qua  illis  conuerfa  eft  in  no  flem, 
nobis  corufret  in  lucem ,  quoniam  crux  Chrifti  eadem  eft, 

&  crederituttn  gloria  ,  &  non  credentium  poena.  Neque 
enim  haec  Chrifti  gloria  ad  eum  tantum  pertinet,fed 
eius  lingulari  munificentia ,  ac  liberalitate  in  omnes 
d  Ioan.17.  iuftos  redundat,  ait  enim  Chriftusd  :  Et  ego  clarita- 
11,  tem ,  quam  dedifti  mihi ,  dedi  eis ,  vt  Jiirtv  vnum  ,  ftcut 

e  verf.  10.  &  nos  vnum  fumus.  Et  paulo  ante  dixerat e  :  Et  cla- 
rificatus  fum  in  eis.  Ad  hanc  autem  Chrifti  gloriam 
Ipe&ant  omnia ,  qua:  poft  ipfius  mortem  ,  Sc  refur- 
re&ionem  confequuta  funt ,  liue  qu®ad  Chrifti  cor¬ 
pus  ,  liue  ad  nominis  claritudinem,ac  celebritatem,  C 
fiue  denique  ad  fidei,  Sc  Chriftian®  religionis  propa¬ 
gationem  referuntur. 

XVII.  Vt  fides  veflra ,  &  fpes  effet  in  Deo.  Redte  omnino: 
hic  enim  prxeipuus  eft  refurre&ionis  fru&us ;  quan¬ 
doquidem  illa  Chriftus  Dominus  fuam  diuinitatem 
maxime  probauit ,  quod  egregie  fignificare  vilus  eft 

f  Ub.  de  re-  Cyrillus  f  Alexandrinus, dum  ait,Deum  Patrem  vo- 
fla  fide, ad  lujffe  yniucrfo  mundo  oftendere  Chriftum  Domi- 
Reginas.  num,vcrum,atquc  aeternum  efle  Deum,vt  dum  in  il¬ 
lum  credimus ,  fperamufque,  non  in  aliquo  homine, 
aut  lan&ilfimo  quopiam  Propheta ,  fed  in  Deo  vero 
fidem, Ipemque  noftram  collocafle  videamur,  eun- 
demque  Chriftum  vna  cum  Patre,  ac  Spiritu  fando 
non  modo  elfe  fidei  noftrae  audorem ,  fed  fpei  no- 
ftr®  amplifliimum  frudum  ,  quo  videntur  Chrifti  D 
g  cap.j.3 6.  Domini  verba  Ipedare  ,  cum  apud  loannem  8  dixit: 

Qui  credit  in  Eilium  ,  habet  vitam  sternam ;  qui  ante  in - 
credulus  eft  FiJ.io,non  videbit  vitam, fed  ira  Dei  manet  fu~ 
h  cp.r,c.  5.  per  Neque  aliter  accipio  quodfcribit  loannes  11 : 

10.  Qui  credit  in  Filium  Dei,habet  teftimonium  Dei  in  fe:Qui 

non  credit  Filio, mendacem  facit  eum,  quia  non  credit  in  te~ 
ftimonium  ,  quod  teftificatus  eft  Deus  de  Filio  fuo.  Certe 
ad  Chrifti  diuinitatem  afferendam  pertinent  illa 
i  Ioan.i4*i.  eiufdem  Chrifti  verba  ‘  :  Creditis  m  Deum,  &  in  me 
LtiToaf  '67'  cre^lte'  0Ho  1°c0  AuguftinUs  k  :  Confequens  eft  enim, 
w  °  *  a\t,vt  fi  in  Deum  creditu  ,  er  in  me  credere  debeatis , quod 

non  effet  confequens, fi  Chriftus  Deus  non  effit* 

XVIII.  Mirum  igitur  in  modum  Chrifti  relurredio  fi- 
1  ep.i.c.i  j.  dem, &  fpem  noftram  confirmat,  vt  ad  Corinthios  1 
1 u  egregie  probat  Paulus  ;  Si  autem  'Chriftus,  ait,  f  radica-  E 

tur,qu'od  refarrexit  a  mortuis,  quomodo  quidam  dicunt  in 
vobis ,  quoniam  refarreclio  mortuorum  non  eft  f  Si  autem 
refarreUio  mortuorum  non  eft, neque  Chriftus  refarrexit : fi 
autem  Chriftus  non  refarrexit ,  inanis  eft  ergo  pradicatio 
noflra  ,  manis  eft  &  fides  veftra.  Quamobrem  in  eo 
myfterio  confirmando  primum  quidem  Apoftoli, 
deinde  viri  Apoftolici ,  plurimum  laborarunt,  quod 
intelligerent  fidei  firmitatem, &  fpei  noftr®  conftan- 
m  Sernu.de  jiam  illo  potiflimum  niti :  V t  enim  feribit  B.Leo  tu-, 
refur.  Do.*n.  ^  tmtmrn  noyl5  fa$wn  eft  refarreflioms  m  Chrifta, 


ex  quo  in  eo ,  qui  pro  omnibus  mortuus  eft,  tetius  fpei  noftra 
forma  pr ace (fit.  Non  hsfitamus  diffidentia, nec  incerta  ex- 
pefhttone  fafpendimur ,  fed  accepto  promiftioms  exordio, 
fidei  oculis, qua  funt  futura,  iam  cernimus ,  &  natura  pro- 
ueclione gaudentes, quod  credimus,iam  tenemus. 

Rede  autem  ,  quod  attinet  ad  verba ,  obleruauic  XIX. 
Oecui^enius  particulam  Jg-i,  qu®  non  eaullam  ,  fed 
euentum  lignificat, improprie  politam  hoc  loco  elle, 
cum  folum  euentum  lignificet.proprie  autem  dicen¬ 
dum  fuiiTe  'Sa,  qu®  vox  eaullam  ,  Si  finem  indicat: 
vere  enim  refurredio  Chrifti  ad  fidem,  Ipemque  no¬ 
ftram  roborandam  refertur,  quod  indicare  vilus  eft 
Dauid ,  cum  in  perlbna  Chrifti  dixit a ,  Qfta  vtilitas  aPfal.zy.io.’ 
t»  fanguine  meo ,  dum  defeendo  in  corruptionem.  Quod 
vero  idem  Oecumenius  fubdit  hw  politum  elle,  pro 
,  vtfenfusfit,vtfidem  veftram ,  &  Ipem  habea¬ 
tis  in  Deum  purificantes  animas  veftras  :  fenfum 
quidem  magis  perfpicuum  reddit ,  non  videtur  ta¬ 
men  penitus  ncceiurium ,  cum  Apoftoli  ,  vc  alibi 
monili ,  Grammaticorum  leges  plerumque  ncgli- 
gant:  atque  idcirco  videri  polfit  hoc  loco  Petrus  po- 
luilTe  participium  hyrirlus ,  hoc  eft  , purificantes ,  feu 
caftificantes ,  quali  abfolute,  vt  lignificet ,  cum  purifi-  .  >  1 
caueriris.atquc  ab  omni  prorfus  labe  puras, caftafque 
reddideritis  animas  veftras ,  vel  cum  lequenti  verbo 
coninngatutjvr  mox  planius  oftendam. 

ai',  fanimas  veftras  caftificantes  inobedientia  caritatis , in 
fraternitatis  amore ,  fmplici  ex  corde  inuicem  diligi¬ 
te  attentius .] 

Tantum  abeft,vt  Petrus  folam  fidem ,  aut  inanem  I. 
confidentiam  probet,  vt  ad  vtriufque  virtutis  firmi¬ 
tatem  laudabiles, atque  honeftas  adtiones  fedulo  co¬ 
lendas  doceat. Animas, inquit, veftras  caftificantes.  Oe- 
cumenius,qui  h®c  cum  fuperioribus  cojiiungit ,  eo, 
que  modo  dixi/cnlii  Petri  verba explicat.Nec  enim 
putat  participium  byviA-m  ,  aliunde  pendere  -,  quam 
ex  folo  verbo  «va^quod  politum  elle  dixit  pro 
fedli  cui  abfurdum  videatur,quodmod6  dixi ,  parti¬ 
cipium  iryvuoTif,  abfolute  politum  elle,commode  ad 
fequentia  referre  poteft,vt  nouum  praeceptum  conti¬ 
neat, hoc  plane  fenlu,qui  animas  veftras  omni  pror- 
lus  labe  perpurgaftis,diuinaque  legis  obedietia, mu¬ 
tuaque  fraterna  caritate  informaftisdimphcicx  corde 
inuicem  diligite  attentius  ,  hoc  eft ,  date  operam  ,  vt 
veftra  fraterna  caritas  maiora  in  dies  capiat  increme- 
ta:qu®  videtur  limplicillima, atque  expeditilfima  ex¬ 
planatio.  Ait  igitur  Petrus,  eos,  qui  baptifmo  luftrati 
eifent,caftificalTe  animas,  hoc  eft,  eas  ab  omni  forde 
perpurgalfe:mira  eft  enim  vis  aqu®  baprifmalis,qu3:, 
vt  ait  Auguftinus, corpus  tangit,  &  cor  abhut:omnia 
enim  flagitia  penitus  abftergit.  Hanc  autem  animi 
caftitatem  tribuit  Apoftolus  obedienti®  caritatis ,  Sc 
fraternitatis  amori  ,  indicafis  illos  qui  baptifmo  ex¬ 
piati  erant  lponte  fua,ac  libere  diuin®  fele  legi ,  pr®- 
cipueque  caritatis  prscepto  fubiecilfe  ,  atque  adeo 
lan&itatem  colere, quomodo  dixit  loannes  b, Omnis,  b  ep.i.  c.f, 
qui  habet  Iqanc  fpem  in  eo,  fintiificat  fe, fient  dr-ille  fandus  i  • 
«/hlnnoccntiaenim  baptilmo  parta  diuin®  legis-ob- 
feruatia,pr®cipueque  fraterna  caritate, qu®  eft  veluti 
compendium  legis, St.  conferuatur,&  augetur. 

Poliis  etiam  animi  caftitatem  perinde  accipere,  I  I. 
vt  non  folum  fcekra ,  Sc  flagitia  excludat ,  fed  om¬ 
nem  etiam  prauam  affedionem  ita  penitus  rationi 
fubiiciat ,  vt  effr®nat®  cupiditates  ab  cius  imperio  '  * 

nufquam  deflctftant ,  quod  profe&o  ad  fraternam 
caritatem  retinendam  atque  augendam  neceflarium 
cenfetur  in  primis.  Et  quidem  hoc  videtur  fpedalfe 
Chriftus ,  cum  apud  Matth®um  dixit c :  Beati  mun.-  c  csp.r. 
do  corde, quoniam  ipfi  Deum  videbunt.  Eodemque  refe¬ 
ro, quod  ait  Dauid  ll ,  Innocens mafabus,rjr  mudocvrde.  d  Pfal.u.  a. 

X  a  F: 


2a8  Explanatio  Cap.  I. 


a  Pfa!.  j o.  Et  alibi a :  Cor  mundum  crea  M  me  Dem ,  &  Spiritunu 
n.  retium  innou *  in  vifceribus  meis.  Neque  enim  Deus 

Pharifieorum  diligendam  probat, qui  vrceos,&  cali¬ 
ces  ,  &  id  genus  alia ,  quae  fub  afpedunn  cadunt ,  fu- 
perftiriose  potius  ,  quam  religiose  purgabant :  qui 
enim  intimos  animorum  receflus  perluftrat ,  ibi  lan- 
dimoniam,atque  innocentiam  requirit, externa  non 
magni  facit.  Porro  quod  ait  interpres  caslificantes  , 
Graece  dixit  Apoftolus  ,  Ji>rvoTt; ,  quod  eft  praete¬ 
riti  temporis  ,  a  Graeco  verbo  «•>■«£«  ,  quo  vfus  eft 
b  ep.i.c.j.j.  loannes  b,  cum  ait-,  Omnis  qui  habet  hancjpem  in  eo, 
fanctificat  fe ,  Graete  ,  ayvi(et  hunov.  Quo  loco  Augu- 
C  Tra.  in  fljnus  c  legit ,  Caflificat  femetipfum  ,  ficut  &  ipfe  ca- 
epift.Ioan.  Nam  Graece  loannes  dixit ,  uyvifa  iamov,  vt 

modo  ihdicaui.  Obferuat  autem  ibidem  Augufti- 
nus  ,  liberum  arbitrium  commendari :  Videte ,  in¬ 
quit,  quemadmodum  non  absiulit  Uberum  arbttrium  ,  vt 
diceret ,  CaflificaL  femetipfum.  Quis  nos  caflificat ,  nifi 
Deus  rSed  Deus  tt  nolentem  non  caflificat, ergo  quod  ad¬ 
mugis  voluntatem  tuam  Deo,caflificas  te  ipfum.caflificas 
te  non  de  tefed  de  illo, qui  venit, vt  habitet  in  te, tamen  quia 
agis  ibi  aliquid  voluntate, ideo  &  tibi  aliquid  tributum  eft , 
d  Pfal.  is.$.  ^  dtCas, ficut  in  PJalmo  d ,  Adiutormeus  eflo  ,  ne  derelin¬ 
quas  me. Si  dicis,  Adiutor  meus  e  fio, aliquid  agis  :nam, fi  ni¬ 
hil  agis,quomodo  ille  admuatrHxc  autem  eadem  ratio¬ 
ne  his  Petri  verbis  aptari  poflunnfideles  enim  ait  ani¬ 
mas  fuas  caftificafle ,  quia  videlicet  diuinae  fefe  voca¬ 
tioni  praebuerant  obfequentes,ac  prdpterea  fubditj 
III.  In  obedientia  caritatis,  quo  loco  Graeci  codices 
paulo  aliter  habent  ,  i»  t»  •hiru.y.cyj  th<  ahySelcts  J)u 
vrviujxaTcs  y  hoc  eft,  in  obedientia  veritatis  per  Spiritunu. 
quomodo  legit  Syriacus,  vt  argumento  fit ,  vulga¬ 
tum  interpretem  alios  habuifle  Graecos  codices , 
quam  quos  fequutus  eft  Oecumenius,&  qui  nuc  ha¬ 
bentur  in  manibus.  Certe  obedientiae  virtus  magis 
veritati ,  quam  caritati  refpondet :  fic  enim  loquitur 
e  ad  Galat.  paulus  e  ;0  infenfatt  Calata,  quis  vos  fafcmauit  non  obe- 
f  ad  Galat  dire veritati'R.m(as(:Currebati< bene,quts  vos  impediuit 
5.7.  veritati  non  obedireiEt  ad  Theflalonicenfes  %  ,Oui  non 

gep.i.c.i.8.  obediunt  Euangelio  Domini  noflri  /efu  Chrifii.  Nec  ta¬ 
men  abfurdeobedientia  caritati  refpondet.  Diuina 
enim  caritas  eundos  ad  fe  vocat, &  allicit,  vocationi 
autem  obtemperadum  eft.  &-fi  mauis  caritatem  crea¬ 
tam  accipere  ,  is  dicitur  caritati  obedire^qui  eius  im- 
pulfum  {equitur ,  eiufque  praeceptis  obtemperat.  Si¬ 
gnificat  itaque  Petrus  fideles  baptifmo  omni  labe 
purgatos  Euagelicam  legem  coplexos  efle  ,  &  diuinae 
in  fe  caritati  prompto  atque  hilari  animo  refpondif- 
fe ;  Chriftiana  denique  cantate  Deum  bonorum  om¬ 
nium  largitorem  fedulo  profequi,fraternaque  bene- 
uolentia  proximos  compledi 

I V.  Verum  ne  eunda  fibi,  fuifque  viribus  arrogarenr, 
Sc  plus  ajquo  libero  arbitrio  tribuerent, Gfoecd  addi¬ 
dit  Petrus,  t1'*  ,  hoc  eft ,  per  Spiritum  5  quafi 

dicat,  vos  quidem  {ponte  veftta,  ac  libere  &  baptif- 
mum  percepiftis  ,  &  Chnftianam  fidem  amplexi 
eftis,  fed  verumque  diuini  Spiritus  impulfu ,  diuino- 
que  eius  beneficio  adepti  eftis.  nifi  quis  malit  huma¬ 
num  Spiritum  interpretari,  vt  fenfus  fit,  non  externa 
tantum  profeftione  Chriftiana  facra,  fidemque  com¬ 
plexi  eftis,  fed  vere  atque  ex  animo  fidem  concepi- 
ftis,&:diuims  praeceptis  obtemperatis. Sed  prius  illud 
cum  fimplicius  eft ,  ac  verius  ,  tum  ad  Petri  mentem 
accommodatius.  Nam  &  hoc  modo  loquitur  etiam 
h  adEphef.  paulus  h ;  Gratia  enim  effis  faluati  per  fidem,  &  hoc  non 
ex  vobis: Dei  enim  donum  efi,non  ex  operibus,  ne  quisglo- 
rietnr.  Atque  vt  id  magis  explicet,  illico  fobiicit,  Ipfius 
enim  fumus  fkftura, creati  in  Chrifto  lefu  in  operibus  bonis, 
quapraparauit  Deus,vt  in  illis  ambulemus.  Retenta  au¬ 
tem  vulgata  interpretatione  obedientia  caritatis,  ea 
ab  Apoftolo  vocatur  ,  quae  ab  impulfu  caritatis  ori¬ 


tur.  Vere  enim  feri  p  fit  Bernardus  *  ,  Sola  eft  cantas,  a  Serra  id- 
qua  obedkntiam  gratam  facit ,  &  acceptabilem  Deo  com-  i.  Andr. 
mendatu.  Et  alibi  b  :  Bonus  quidem  obedientia  gradus  b  Ub.de  pre- 
e  fi,  fi  propter  metum  gehenna  quispiam  obedierit ,  melior  caP- &  difp, 
tamen  e  fi  cum  ex  Dei  timore  obeditur:  illa  quippe  obedien¬ 
tia  necejfitatis  eft,isfa  caritatis.  Illum  autem  dixerim  obe¬ 
dientia  gradum  optimum ,  cim  eo  animo  opus  miunclmu 
recipitur, quo  &  pracipitur. 

/nfi-aternitatis  amore,  ftmpiki,  Graece ,  ete  (piXuftX-  V. 

$l*v  druszoitpnov.  In  fiaternam  caritatem  a  fimulatione 
alienam.  Oecumenius  hunc  putat  efle  eftedum  puri 
cordis, &  obedientiae.  Quoniam,  inquit,  purificatio  in 
obedientiam,ideft ,prap aratio fieu  exercitatio  ,feu  meditatio 
multos  etiam  alios  adiutores,  &  cooperatores  folet  concilia¬ 
re ,  fi,  Ipiritualis,  &  carens  inuidia  futura  e  fi ,  id  autem 
A  amoris  fraternitatis  opus  eft,vt  bonum, quod  inuentum  fie¬ 
nt  ,  cuipiam  alteri ,  er  proximo  participemus ,  idcirco fub- 
dit  in  amorem  fi-aternitatis  non  difjimulaium.  Et  ali¬ 
quanto  poft  :  Spirituales  autem  homines  fiimmo ftudio 
niti,vt  inuenta  bona  inter  fi  mutuo  communicent , ex  iis  co- 
gnofeere  potens ,  qua  alibi  dicuntur.  Affert  autem  ver¬ 
ba  Pauli c :  Confideremus  inuicem  in  prouocationem  cari-  c  ad  Hcbt. 
tatis ,  &  bonorum  operum.  Qua:  profedo  fententia  I0,l<U 
Apoftolica  audoritate  digniflima  eft :  fraterna  enim 
caritas  adeo  eft  Chriftianorum  propria,vt,quod  alias 
monui ,  eam  Chriftus  Dominus  quafi  tefleram  ad 
fuos  difcipulos  cognofcendos  conftituerit:/»  ^in¬ 
quit  ,  cognofcent  homines ,  quod  difcipuli  mei  eritis  fi  di- 
leUionem  habueritis  ad  inuicem. 

Obeam  cauflam  loannes  tam  frequenter  incul-  VI. 

'  cat,vt  diligamus  alterutrum.  Et  Leo  ll  Pontifex :  Ca-  ^  SerraAi 
ritas,mc[uu,roburfideifidesfortitudo  eft  caritatis,  &  tunc 
verum  nomen, ac  verus  eftfruflus  ambarum  cum  infla¬ 
bilis  vtriufque  manet  connexiowbt  enim  non  fimul  fuerint , 
fimul  de  fiunt, quta  inuicem  fibi  &  iuuamen,&  lumen  fuitL ■, 
donec  defiderium  credulitatis  impleat,  remuneratio  vifio- 
nis,&  ineo  mmutabiliter  videatur ;  &  ametur  y  quod  nunc 
&  fine  fide  non  diligitur ,  &  fine  dilechone  non  creditur. 

Tametfi  enim  haec  de  caritate  dicuntur ,  vt  refpicit 
Deum,veriflime  tamen  didum  eft  a  Ioanne,eum,qui 
proximum  non  diligar, a  Dei  caritate  videri  alienum, 

&  apud  Matthaeum  «  Chriftus  Dominus ,  cum  pri-  e  cap, 11.3$; 
mum,&  maximum  legis  praeceptum  de  dilige  do  Deo 
propofuiflet ,  addidit ,  Secundum  autem  fimileefi  huic. 

Diliges  proximum  tuum,  ficut  te  ipfum.Et  Paulus  f  :Ne-  f  ad  Rom. 
mini  quidquam  debeatis, -ut,  nifi  vt  inuicem  diligatis :  qui  13-8. 
enrm  diligit  proximum  ,  legem  impleuit.  Et  aliquanto 
poft  S  :  Dilecho  proximi  malum  non  operatur , plenitudo  g  verf.10. 
ergo  legis  eft  dileftio. 

Igitur  Petrus  proximi  diledionem  exigit ,  non  VII. 
quidem  prscise, fed  addit, Graece,<WaKp/TOKhoceft, 

vtait  Latinus  intapres  ,fimp!kem,  atque  ab  omni  fi¬ 
mulatione  alienam ,  quod  aliis  verbis  expreflk  Ioan- 
nes  cum  dixit b.  Filioli,  non  diligamus  verbo ,  neque  lin -  ^  cpift.i.e.j, 
gua.fed  opere, &  veritate,  vt  videlicet  fi  opus  fit  rc  ipfa  l8‘ 
proximis  opitulemunnam  alioqui ,  vt  idem  loannes 
ait  •  ,  Qui  habuerit  fubfiantiam  huius  mundi ;  &  viderit  1  epift.  1  .c.3. 
fi-atrem  fuum  nsceftitatem  habere ,  &  clauferit  vifcera  fua  17  • 
ab  eo  ,  quomodo  cantas  Dei  manet  in  eo  ?  Nec  enim  du¬ 
bito  Latinam  vocem ,  fimptici ,  coniungendam  efle 
cum  amore  fraternitatis  ,  vt  exemplaria  Graeca  aper- 
t  i  firme  inen  eant,  quae  ficha-bcnr,  a, *  drwoxpi- 

t  vt  iiulla  ratione  conjungi  poflrt  cum  corderGne- 
ce  parm  ivoTrlxp/rav  clt  qu...  x  -  rifiis,  *«&<>«<  autem  fe¬ 
cundi,  fcmerito  fyncerain,  &  a limuiatione alienam  . 
fraternam  caritatem  exigit  Petrus  ,  quae,vt  mox  ex¬ 
plicat,  cx.puro  corde  psoficifcaturiaddit  enimy 

F,x  corde  inut  e  •;  diligite  attentius.  Grxce  ,  i.%  xa-  VIII. 
Bapxs  KXjsJictc  xMtotvc  dyarginrcnt  «kt«i /«f  ,  hcrceft  ,  ex 
puro  corde,  ita  enim  interpretatur  fimplicem  diledio¬ 
nem  ,  quam  modo  nominauerat.  Purum  autem  cor 

illud 


Catholica!  Epifl  I.  Petri.  249 


illud  profe&o  intelligit ,  quod  neque  voluptatis  cu-  A 
piditate  ,  neque  vtilitatis  relpe&u  amorem  mentia- 
tur.Ha:c  enim  fere  funt,  qua  fynceram  caritatem  in¬ 
quinant^  corrumpunt.  Ita  dixit  ille: 

Tempore  fceliei  multi  numeramur  amici. 

Tempora  fi  fuerint  nubila,  filus  eris, 
i  lib.de  tra-  Contra  vero  fapienter  feripiit  Seneca  a:  Nihilaque 
quil.vit?  e.7  0yieQauent  animum, quam  amicitt  a  fidelis.  Quantum  bo¬ 
num  eft  ,vbt  funt  pr dtp  arat  a  peBora  ,  in  qua  tuto  fecretum 
omne  defcertdat ,  quorum  confidentiam  miniis ,  qukm  tuam 
timeat  quorum  fiermo  fiollicitudinem  leniat,  fententia  confi- 
lium  expediat ,  hilaritas  triftitiam  diffipet ,  conffeBus  ipfe 
deleBet?  Hi  videlicet  amici  funt,  qui  puro  corde  dili- 
b  epift.?.  gunt.  Nam ,  vt  idem  Seneca  alibi  fcribit  b,  Qttifejpe- 

Bat,&  propter  hoc  ad  amicitiam  venit, male  cogitat, quem-  B 
admodum  coepit, fic  deffinet .P arauit  amicum  aditer sus  vin¬ 
cula  laturum  opem-,  cum  primum  crepuerit  catenet ,  difice  - 
det.  Ha  fiunt  amicitia, quas  temporarias  populus  appellat, 
qua  caujfia  vtilitatis ajfiumptaefi,tamdiuplacebit ,  quarndiu 
vtilis  fuerit,  hac  refiorentes  anticorum  turba  circumfiedet, 
circa  euerfios  ingens  fiolitndo  e  fi :  &  inde  amici  fugiunt ,  vbi 
probantur,  ideo  tot  nefitria  exempla  fiunt  aliorum  metu  re¬ 
linquentia, aliorum  metu  prodentium. Nece ffie  cfi,vt  initia 
inter  fi, &  exitus  congruant. qui  amicus  ejfie  coepit, quia  ex¬ 
pedit,  placebit  ei  aliquod  pretium  contra  amicitiam  ,'fi  vl- 
lum  in illaplace*at pretium  prater  ipfam.  Et  paucis  inter- 
ic(kis:/fia,quam  tu  deficribis, negotiatio  efi, no  amicitia, qua 
ad  commodum  accedit, qudi,  quid  confiequutura  fit ,  ferat'. 

J  X.  Hoc  nimirum  Epicuri  dogma  erat ,  qui  nihil  prae- 
ter  propriam  vtilitatemin  amicitia  fpe&abat.Cor  ve¬ 
ro  purum, &  Chriftiana  caritate  proditum  vnam  Dei 
ifnaginem  in  proximo  Ipe&at ,  eumque diligit  tan- 
quam  aliquid  Dei,tanquam  diuinorum  bonorum  ca 
pacem ,  &  ad  cceleftem  beatitudinem  capeiTendam 
c  fer.  10.  de  creatum :  nam ,  vt  ait  Leo  £  Pontifex ,  in fianclo  amore 
Qjjadrag.  confortes  etiamfi  non  eifidem  vtuntur gratia  beneficiis  ,  gau¬ 
dent  tamen  inuicem  bonis  fuis ,  &  non  potefi  ab  eis  extra¬ 
neum  ejfie, quod  diligunt, quia  incremento  dite  fiunt  proprio, 
qui  profiBu  Utantur  alieno.  In  hac  dileBiffmi  vriitate 
SanBorum,vbi  idem  amatur, idem  diligitur ,  idemque  fin- 
titur,nec  fiuperbis  locus  efi,nec  inuidis,nec  auaris,  &  quic- 
quid  efiillud,quo  aut  vanitas  gloriatur  ,  autirafituit ,  aut 
luxuria  lafciuit,non  in  ChriBi findere ,  fied  in  diaboli  parte  # 
cenfieturjongeque  a  fedibus  pietatis  excluditur.  Addit  au¬ 
tem  Petrus  proximos  non  fblum  ex  cordc,fcd  etiam 
attentius  diligendos, Graece,  quali  dicat,  im-  p 

dfera.de  ie-  pense.  Vt  enim  Leo  Pontifex  fapienter  fcripfit  d, 
iun.  10.  mef.  Dedit  nobis  maiores  diligendi  proximum  caufifas  Chrifiia- 
na  gratia  latitudo  ,  quafe  per  omnes  partes  totius  orbis  ex¬ 
tendens  neminem  deffeBat ,  dum  docet  neminem  negligen- 
dum.  Subdit  autem  eam  etiam  ad  inimicos  extendi, 

&  paulo  ante;  ‘Proximi  nomine  non  ij  tantum,  dixit,  in- 
ielligendi  fiunt ,  'qui  nobis  amicitia ,  aut  propinquitate  iun- 
guntur,fed  omnes  prorfius  homines ,  cum  quibus  nobis  na¬ 
tura  communis  efi  ,fiue  illi  hoBcs fint,fiue  fiocij,  fime  liberi, 
fiue  (erui :  Vhus  enim  nos  conditor  finxit  ,vnus  nos  creator 
animauit ,  eodem  cttnBi  coelo,  &  aere  Jifidem  vtimur  die - 
bus,&  noBibus. 

5.3.  Renati  non  ex  femine  corruptibili  ,fed  incorruptibili 
perverbum  Deiviui,  &  permanentis  in  aternum .]  c 

J.  Confirmat ,  quod  paulo  ante  dixerat ,  perpurgan¬ 
dum  efle  animum  ab  omni  labe,reuocatquein  men¬ 
tem  baptifini  percepti  beneficium ,  qui  nouus  qui¬ 
dam  ,  &  fpiritalis ortus  fuit ,  acpropterea  ait.  Renati 
non  ex  femine  corruptibili,  fied  incorruptibili :  nam  &  pau¬ 
lo  ante  dixerat, Rcgenerauit  nos  in  jfemvtuam  :  videtur 
autem  alludere  ad  id,  quod  apud  Ioannem  ait  Chri- 
e  eap.3. 5.  ftus c,  Nifiquis  renatus  fuerit  ex  aqua  ,& Spiritu  fianBo, 
non  potefi  introire  in  regnum  Der,qttodnatum  efi  ex  carne. 


caro  efi,&  quod  natum  efi  ex  Spiritu,  Spiritus  efi.  Indicat 
enim  duos  efle  hominis  ortus ,  alterum  corporeum, 
ex  came,b.ocei\,femine  corruptibili , v r  loquitur  Petrus, 
alterum  vero  Ipiricalem  ex  Spiritu,  hoc  eft,  femine  in¬ 
corruptibili.  Inde  confequens  eft ,  vt  obferuauit  Bali- 
lius  a ,  quemadmodum,  quod  fecundum  carnem  natum  efi  a  Iiom.  de 
ex  aliquo, tale  eft,  quale  id,  exquo  natum  eft ,  ita  &  nos  ex  ^aPc* 

Spiritu  natos, Spiritum  fieri :  Spiritus  autem,  vt  idem  ait, 
efficimur  non  fecundum  immenfam  illam,#  humano  fen- 
fniincomprehenfibilem  Spiritus  fanBi gloriam ,  fed fecun¬ 
dum  eam,  qua  in  diuifione  charifmatum  Dei  per  Chriflttm 
vaicuique  advtilitatem  fisBa  ,  #  in  illorum  omnium  ope¬ 
ratione  per  anigma  confpicitur.  Et  in  eandem  lenten- 
tiam  Cyrillus  Alexandrinus  b.  Natum, inquit,  ex  Spi-  b  II.  i,in  Io. 
ritu  Spiritum  hominis  dicimus  ,  non  quia  ex  eo  fecundum  caP*+3* 
naturam  efi , fied  quia  per  ipfum  ad  Deum  reformati,  ac 
proprio  eius  charaBere  'infigrtiti  ad  fuam ,  vt  fic  dixerim, 
qualitatem  animo  transformamur. 

Eodemque  prorfus  modo  Chryfoftomus  £  ,Nati-  1 1. 
uitatem,ait,boc loco  intelligit  Dominus  non  fecundum  fiub-  chom.15.i1j 
fiantiam,  fed  fecundum  honor  em,  &  gratiam.  Quod  pia-  *oan« 
nius  explicans  Theophyladhis  ait ,  Ouod  ex  Spiritu 
natum  efi,  fpirituale  effici :  neque  enim  ait, Spiritus  diurnus 
fit  baptizat  us,  fed  cum  adoptionem  filiorum  in  Spiritu  ,  #' 
gratiam  :#  hondrem  fuficepem,  fpiritalis  ejfie  meretur.  Hac 
igitur  fpiritalem  nafcendi  rationem  ait  hoc  loco  Pe¬ 
trus,  non  ex  femine  corruptibili ,  fed  incorruptibili  fieri.  Et 
proculdubio  de  baptilino  loquitur,  in  quo  fideles 
quodammodo  denuo  nafcuntur.  Dionylius  enim 
Areopagita  d  fontem  baptiiinatis  matrem  appellat  fi-  <1  dc  Ecdef. 
liationis ,  hoc  eft,  adoptionis  filiorum.  Et  Chryfofto-  hicrar.c.3. 
mus  c,  quod  matrix  efi  embryoni ,  hoc  efi  fideli  aqua ,  fi-  eK0m.15.in 
quidem  in  aqua  fingitur,  &  formatur.  Et  alibi  f :  Spiritu  Ioan-‘ 
fianBo  homo  in  baptifmo fingitur,  &  componitur ,  quemad- 
modum  Chriflus  in  vtero  Uirginis  :  quod  eleganter  ex¬ 
plicat  Leo  Pontifex  g,  FaBus  efi  homo  noBri  generis,  vt  g  ferm.j,  de 
nos  dittina  natura  poffimus  ejfie  confines.  Originem,  quam  nat‘u‘c’ 
fumpfit  in  vtero  Virgin  is ,po fuit  in  fonte  baptifmatis,  dedit 
aqua, quod  dedit  matri.Virtus  enim  slltijfmi,&  obumbra¬ 
tio  Spiritus  fanBi ,  qua  fecit ,  vt  Maria  pareret  Saluato - 
rem, eadem  facit,  vt  regeneret  vnda  credentem. 

Et  reuera  haec  fpiritalis  nafcendi  ratio  Chrifti  Do-  1 1 1. 
mini  conceptui, atque  ortui  eft  valde  fimilis :  vt  enim 
Chriftus  vi  lanifti  Spiritus  in  vtero  Virginis  conce¬ 
ptus  eft ,  fic  fideles  in  baptilino  ex  Spiritu  lan&o  re- 
nafcuntur.Ira  dixit  Ioannes  b  \  Quotquot  autem  recepe-  heap.  x.n. 
runt  eum ,  dedit  eis  poteBatem  filios  Dei  fieri,  his,  qui  cre¬ 
dunt  innomine  cius,  qui  non  ex  fanguinibus ,  neque  ex  vo¬ 
luntate  carnis ,  neque  ex  voluntate  viri  ,fed  ex  Deo  nati 
funt.  Et  hoc  loco  Petrus  :  Renati ,  inquit, nontx fimine 
corruptibili,  fed  incorruptibili.  Quamobrem Optatus 
Mileuitanus  '  baptifmum  vocat  natiuitatem  im-  ili.f.aduerf. 
mortalem.  Chriftus  item  in  vtero  Virginis  momen-  lJarracn* 
to  temporis  conceptus  eft  ,  fic  in  baptifmo  punifto 
temporis  nouam  quandam  viuendi  rationem  adi- 
pilcimur.  Quocirca  Chryfoftomus  k.  Quod  in  ? na-  k  Ko.  tj.in 
tricc  formatur  tempore  indiget ,  quod  in  aqua  minime  ,fed  l0dU' 
omnia  momento  perficiuntur. 

Non  ex  femine  corruptibili  fed  incorruptibili.  E  ft  enim  IV. 

fpiritalis  quidam  ortus  ,  8c  innouatio  ,  dc  qua  Pau¬ 
lus 1 :  Salaos ,  inquit ,  nos  fecit  per  luuacrum  regeneratio-  1  adTit.3.5. 
nis,&  renouationis  Spiritus  fanBi.  Nam,  vt  ait  Chryfo¬ 
ftomus  m,  Deus  prius  euertit  quod  pcjfime  fic  terat. ~Bt  ali-  m  ad  X.t.  3 . 
bi  <> :  Natura  noBra ,  qua  fenio  peccati  inueterauerat ,  re-  nad  Gal 
pente  baptifmi  lauacrorenouata  efi, non  aliter,  quam  fi  de¬ 
nuo  effit  condita,  ^t  Ambrofius  0 :  Per  baptifmi  operatio-  o  ad  eap.L  3, 
nem, ait, moriuntur  homines  culpa  veteri,^  iniquorum  ope-  Numer. 
ribus  ,vt  nouitate  vita  in  confortio  iuBorum  transfigurati 
in  eorum  mores  refurgant.  Alibi  p  vero  alludens  ad  ve-  p  de  iis  qui 
ftem  candidam,  qua  indui  lolent  baptizari.  Vccepifti,  initiant. c.7. 
inquit, veftiment a  candida, vt ejfet  indicium ,  quod  exueris 


250 


Explanatio  Cap.  I. 


inuolucrutfi peccatorum, &  indueris  innocenti £  cafiavela-  A 
atiom.15  in  wt»4.Denique  C.hryfoftomus  a  alludens  ad  id,quod 
Iojn>  eft  in  libro  Genefeos  ,  cum  ex  aquis  procreata  lunt 
b  Gec.  1.  xo,  reptilia.  ‘Trimum,  inquit  b  ,  ditium  e (l.  Producunt  aqua 
reptile  anima  viuenti f.  ex  quo  autem  Iordanis  alneum  m- 
greffus  eft  Chriftus  ,  non  amplius  reptilia  animarum  vi¬ 
ventium  ,  fed  animas  rationales ,  &  jpiritales  aqua  produ¬ 
cit.  Addiderim  ego  nobiliores,praeftantiorefque  aucs 
ex  aqua  baptifrm  effingi ,  hoc  eft  viros  fpiritales  ,  qui 
fidei,  fpei,  caritatis ,  reliquarum  que  virtutum  pennis 
elati  in  ipfum  coelum  euolant,  ibique  nidos  fibi  eon- 
e  Pfal.8j.4-  ftruunt,quo  fortaflerefpidens  Dauid  c .  Etenim  ,  in¬ 
quit  ,  pafer  muenit  f ibi  domum, &  turtur  nidum  ,  vbi  re¬ 
ponat  pullos  [uoi  altaria  tua  Domine  virtutum.  B 

V.  Quamobrem  Optatus  Mileuitanus  ^ .  Eft,  inquit, 

d  lib.j.cocra  y^p^ijmus  virtutum  vita, criminum  mors, nat  initas  immor- 
Parroen.  talis, caele  siis  regni  comparatio,  innocentia  portus,  peccato¬ 

rum  naufragium.  Et  Beda.  Sicut  ex  femine  corruptibili 
caro, qua  corrumpitur ,  nafeitur  ,ftc  per  aquam  verbo  Dei 
confecratam,vita,qua finem  ne fciat, tribuetur. Et  mox.Si- 
cut  incorruptibile  eft  pretium  Dominica  paffionis  ,  quo  re¬ 
dempti fumus  ,  ita  &  incorruptibile  eft  Sacramentum  facri 
fontis, quo  renafeimur.  Que  ita  fibi  inuictm  connecluntur, 
vt  vnum  fine  altero  falutem  conferre  nequeat.  Ita  enim  nos 
Dominus  tempore  incarnationis  fua  fanguine  fuo  omnes  re¬ 
demit  ,  vt  nos  quoque  noflro  tempore  viritimpro  regenera¬ 
tione  baptifmi  adeonfortium  eiufdem  regenerationis  perue-  q 
nire  mereamur. Excludit  igitur  Petrus  femen  corrupti¬ 
bile,  hanc  fpiritalem  generationem  a  corporea  fecer- 
nens  ,  fiue  hominum  ,  aliarumve  animantium  ,  fiue 
etiam  plantarum  ,  atque  arborum  ,  cum  haec  omnia 
corporeo, &  corruptibili  femine  procreentur. 

V I*  At  fidelium  animi  fpiritali ,  ac  diurno  quodam  fe¬ 
mine  in  nouam  quandam  vitam,  gignuntur  ,  ac  pro- 
pterea  fubdit  Petrus ,  per  verbum  Dei  viui permanentis 
in  sternum. Significat  enim  fpiritalc,  &c  incorruptibile 
femen  effe  Dei  verbum  ,  fiue  quod  apoftolica  praedi¬ 
catione  promulgatur  ,  fiue  quod  intus  in  animo  abf- 
que  externo  vocum  fonitu  percipitur ,  fiue  denique 
quo  Sacramenta  perficiuntur.  Haec  enim  omnia  diui- 
na  verba  in  sternum  permanere  dicuntur,  quia  ad 
gratiam  ,  &  gloriam  referuntur ,  quae  luapte  natura 
quodammodo  immortalia, &  fempiterna  funt.  j- 

VII.  Et  quidem  praedicationis  verbum  fidem  in  animo 
e  ad  Rora,  parir.ait  enim  Paulus  e :  Fides  ex  auditu, auditus  autem 
,0*17'  per  verbum  Chrifti.  Fides  autem  coeleftia,  ac  fempiter¬ 
na  bona  fpe6tat.&  qua  ratione  a  Deo  pendet.immor- 
talis  eft,  8c  quodammodo  fempiterna  :  vt  enim  idem 
f  ad  Rom.  y\poftolus  f  ait ,  Sine  poenitentia  funt  dona ,  &  vocatio 
Dei :  nunquam  enim  Deus  concefla  nobis  munera 
reuocat,nifi  nos  ea  fponteabiiciamus.Nec,vtait  Au- 
guftinuSjpmd  eft  vitor, quam  fit  homo  peccator,  nec  quen- 
quamdeferit,  quin  prius  ipfe  deferatur ,  <jr  multos  defirto- 
resad  feconuerttt.  Quod  multo  magis  de  eo  interno 
verbo  accipiendum  eft ,  de  quo  ille  apud  Iob  loqui- 
geap.4.  11,  tur  g  ;  Porro  ad  me  ditium  eft  verbum  abfeonditum  ,  & 
quaft furtiue fufeepit  auris  mea  venas  fufurrieius.&C  Chri- 
h  cap. <. 4;.  ftus  apud  Jdanncm  h;  Efi feriptum  in  Prophetis, & erunt 

omnes  docibiles  Dei.  Omnis  qut  audiuit  a  Patre, &  didicit,  E 
venit  ad  me.  Occulteenim  loquitur  Deus, fuaque,vt 
ait  Auguftinus ,  fccteta  ,&  mirabili  vocatione  duri¬ 
tiam  cordis  aufert ,  &  cor  carneum  ,  hoc  eft ,  obfe- 
quens,  atque  obtemperans  largitur, quaratione  dici¬ 
tur,  dum  verbi  Dei  praecones  vel  plantant, vel  rigant, 
incrementum  occulte  tribuere,  hoc  autem  fi  per  fe 
fpe&etur ,  alienum  eft  ab  interitu  ,  &  immortale  ob 
eam,  quam  modo  dixi,  rationem  /quia  munera  fua 
Deus  ,  quae  liberaliter  largitus  eft  ,  non  repetit ,  fed 
quantum  in  ipfo  eft,  perpetuo  tuetur,  ac  feruat. 

VIII.  Poftremd  verbum  ,  quo  Sacramenta  peraguntur, 
diuina  quadam  vi  corporea  elementa  afficit,  vnaque 


cum  illis  inanimum  bene  praeparatum  gratiam  ,  Sc 
caritatem  inftillat  ,  vt  impie  omnino  vociferentur 
Caluiniani  ,  Spiritum  fdnStum. nudam  vim  conferre  verbo 
Dei ,  aut  Sacramentis ,  cum  tamen  aperte  alia  omnia 
doceat  Paulus,  qui  ad  tphefios  feribit*,  Christus  di-  acaP-?.ij. 
lexit  Eccleftam,&  fe  ipfum. tradidit  pro  'ea,vt  illam  fatuli- 
f ; caret ,  mundans  eam  l. macro  aqua  in  verbo  vita.  Quin  *  ' 
etiam  Chriftus  aptid  loannem  id  non  obfcure  figni- 
ficauit,  cum  dixit  l’  :-Eos  mundiesiis  ,propter  fermonem  b  cap, r  y  ^ 
meum.  Quapropter  iam  inde  ab  initio  nakentisEc- 
clefiae  miro  confenfu  Patres  omnes  docuerunt, verba 
Sacramentalia  habere  vim  efficiendi  id,  quod  fignifi- 
cant ,  quod  praecipue  de  auguftilfimo  Euehariftiae 
Sacramento  omnis  docet  antiquitas  ,  atque  idcirco 
merito  ait  Petrus, fideles  renatos  efle  ,ex  femine  incor¬ 
ruptibili  per  verbum  Dei  viui ,  er  permanentis  in  itternum. 

Deum  porro  viuum  appellar  ,vt  ab  idolis  Gentilium 
diftinguat:funt  enim  illa  vitae  prorfus  expertia, vt  non 
femel  docuit  Dauid  ;  eidem  praeterea  Deo  seternita- 
tem  adfcribit,&  immutabilitatem. Etenim, vt  ait  Da¬ 
uid  c ,  Tu  autem  Domine  maternum  permanes.  Et  ali-  cPf.101.1j. 
quanto  poft  <*:  lpft  (  hoc  eft,cccleftes  orbes)  peribunt,  d  verf  a7* 
tu  autem  permanes  ,  &  omnes  ficut  vestimentum  vetera- 
fcent,  Cr  ficut  opertorium  mutabis  eos,  &  mutabuntur  ;  tu 
autem  idem  ipfe  es. 

At  cur  aeternitatem  Dei  in  praefeiitfa  nominat  Pc-  I  X. 
trus?  Nimirum  vt  inde  colligat,  quod  mox  fubiicit, 
eandem  femper  fuiffe  religionem,  ac  fidem, quae  tan¬ 
tum  ratione  temporis  mutationem  acceperit.  Ira 
enim  alicubi  feribit  Leo  Pontifex  e  ,  Fi  propofetum  e  ^rm- 
Dei, quo  peccatum  mundi  m  Ie fu  Chrifti  placuit  natiuita- 
te,  ac  pajfione  delere,  ad  omnium  generationum  facula  per*- 
tineret,  ne  turbarent  nos  ,fed  potius  confirmarent  myfteria 
pro  temporum  ratione  variata  ,  cum  fides ,  qua  viuirnus, 
nulla  fuerit  at  at  e  diuerfa.  Et  alio  loco  'i\Vna  emm  fides  f  fer.  r4.de 
tuftificat  vniuerforum  temporum  Sanctos ,  &  ad  eandem  Pairc>l- 
fpem  fidelium  pertinet ,  quicquid  per  mediatorem  Dei ,  & 
hominum  Icftum  Chriftum ,  vel  nos  confitemur  facium ,  vel 
Taires  noftri  optauere faciendum.  Itaque  fubdic: 

Z4.  Quia  omnis  caro ,  vtfcemim,  &  omnis  gloria  eius 
tanquam  flos  foeni  :■  exaruit  fenum  ,  (f  flos  eius 
decidit.  • 

z  5 .  Verbum  autem  Domini  manet  in  aternum ,  hoc  eft  au¬ 
tem  verbum,  quod  euangelifitum  eft  in  vos .  ] 

Cum  dixiflet  fideles  renatos  efle  ex  femine  incon-  I. 
ruptibili  per  verbum  Dei :  poifit  autem  verbum  Dei, 
vt  paulo  ante  dixi ,  pluribus  modis  accipi ,  explicat 
nunc  de  quo  poriffimum  verbo  loquatur;  Euangelij 
enim  praedicationem  intelligit,quam  fideles  non  au¬ 
ribus  tantum  ,  fed  animo  perceperant ,  &  propterea 
baptifmo  initiati  nouam  quandam  viuendi  rationem 
inftituerant.  Quoniam  vero  addiderat  diuinum  ver¬ 
bum  in  omnem  teternitatem  permanere,  id  Ifaiae  te- 
ftimonio  confirmat ,  cuius  ipfa  verba  profert ,  Quia, 
inquit,  omnis  caro  fenum ,  &  omnis  gloria  eius  tanquam 
flos  foeni ,  exaruit  fenum ,  Crflos  eius  decidit.  Qme  funt 
ipfa  Prophetae  verba  g.  Et  fane,vt  ait  Hieronymus  h,  S  Ifa'*4°  * 
Si  quis  f  agilitatem  carnis  as ficit,  &  quod  per-  horarum 
momenta  crefcimus, atque  dccrefcimus,  nec  in  eodem  mane¬ 
mus  (latu,  ipfum  quod  loquimur, quod  diilamus,  \ &fcribi - 
mus, de  vitanoftra  parte  prateruolat,  non  dubitabit  carnem 
fanum  dicere  ,Cr  gloriam  eius  quaft  florem fam  fiue  prata 
campo;  nm.Qui  dudum infans,  fubito  puer,  repente  iuue- 
nis ,c fr  vfque  ad  feneclutem  per  fpatia  mutatur  incerta  ,  c -T 
ante  fe  f enem  intelligit ,  quam  tuuenem  amplius  non  effe  fe? 
miratur. Pulchra  mulier, qua  adolefceritum  poft  f  trahebat 
greges,  arata  fonte  contrahitur  ,cr  qm  prius  amori,  pofiea 
faftidio  eft. 


Plura 


Catholica  Epift.  I.  Petri. 


251 


II.  Plura  in  eandem  fententiam  apud  veteres  Patres 
a  lib. }.  in  leguntur.  Ambrofius  a  enim  cum  eadem  Ifaias  verba 
Eiam.c.  7.  yiQxVfofei,Omnu1\ncpix.,c*rof<inuTnsCrvcTe.viHettnim 
gloria  komtnss  1 n  came  ,  quafi  fanum ,  <y  qua  putatur  cffc 
fubltmis, exigua  quafi  herba  t fi. pr amatur  a,  vt  fios ,  caduca 
quaftf aenum. germinat  vita  viriditatem  in  fiecie  .  non  in 
fructu  foliditM  e  Jstlanoris  vita  quafi  flos  pratendens  iucun- 
iv.atcm  ,  breuiori  jpatio  occafura  ,ficut  herba  fani  ,  quod 
priufquam  eue liatur,  arefiit.  Qua  enim  firmitudo  ut  came, 
quafilubntas  pote  fi  e  ifc  diuturna ?  hodie  videat  adolefcen- 
tem  vali-dum.pubefcemis  at  aut, viriditate  florentem ,  grata 
flecte,  fuaui  colore,  crafltna  die  tibi  fheiem,  er  ora  mutatui 
occumt :  <*r  qui  pridie  tibi  Uutvfimiu  decore  ,  firma  vifus 
efi gratia ,  alio  die  miferandui  apparet  agruudinii  alicuius 
infirmitate  refolutut.  Plerofqtie  aut  labor  frangit ,  aut  ino¬ 
pia  macer  at, aut  cruditas  vexat, aut  vina  corrumpunt ,  aut 
fenectus  debilitat, aut  euiratos  delicta  reddunt,  luxuria  de¬ 
colorat  j  nonne  verum  efi  ,  auia  aruit  fiatnum  ,  &  flos  ded- 
Ixam  &  o-  ^  '  ^ura  deinceps  in  eandem  fententiam  eleganril- 
ia:.  14.de  feribie ,  quae  magna  ex  parte  ex  Balilio  0  ex- 

XBorte.  preflit. 

III.  Nec  pauciora  feribir  Sene;a ,  qui  frequenter  bre- 
e  de  confoL  uitacem ,  fragilitatemque  vitx  deferibit.  Alicubi  « 
ad  Mate.  c.  autem . ;  Omnia ,  inquit,  humana  breuia,cr  caduca  fiunt 

infiniti  temporis  nullam  partem  occupantia ,  terram  hanc 
cum  populis, vrbibufque ,  &  fiumwibus ,  gr  ambitu  maris 
pun  fit  loco  ponimus  ad  vniuerfarefirtmes.  minorem  por¬ 
tionem  habet  at  as  noslra ,  quam  punctum,  fi  tempore  com¬ 
paretur  omni, cuius  maior  efi  menfura,quam  mundi, vt  po¬ 
te  cum  die  fe  intra  huius  fi  anum  toties  remetiatur.  Quid 
ergo  interefiid  extendere ,  cuius  quantumnsnque  fuerit  in¬ 
crementum  ,  non  multum  aberit  a  nihilo  i  Uno  modo  mul¬ 
tum  efi, quod  viuimus  ,ji fatis  efi.  Licet  mihi  vaces ,  gr  m 
moram  tardata fineclutis  nomes  denos.centencQjue  percen- 
feas  annos ,  cum  ad  omne  tempus  dtmt feris  animum  ,  nuda 
erit  illa  breuiffinti  longi ffunique  sui  differentia  ,  fi  mfpecto 
quanto  quis  vixerit  fiatio  cotnparaueris,  quanto  non  vixe¬ 
rit.  Et  aliquanto  poft  :  * 4gunt  opus  fuumfkta,  nobis  fin- 
fum  nofira  necis  auferunt, quoque  facilius  obrepat  mors,  fub 
ipfo  vita  nomine  latet  j  infantem  in  fe  pueritia  conucnit, 
puentiam  pubertas  ,  tuuentutem  fine  cius  abstulit ,  incre¬ 
menta  ipfa  fi  bene  computes  ,  damna  fum.  Rurfus  poft 
d  cap.11.  pauca  d  :  Nihil  efi  tam  fallax  ,  quam  vita  humana ,  ni¬ 
hil  tam  infidiofum  ,  non  me  hercule  quifquam  accepiffet, 
mfi  daretur  in fciis.  Itaque  fccltci  ffimum  efi  non  nafei  ma¬ 
ximum  puto ,  bremtate  vita  defundas,  cito  in  integrum  re- 
fiitui. 

I V .  Sed  vt  redeam  ad  noftros ,  optime  Auguftinus  e , 
Ioaa^  7  ^  L*tu'a'  inquit,  fiuuli  vanitas  efi,  cum  magna  expeclatio- 

ne  feratur, vt  ventat, &  non  potefi  teneri,  cum  venerit. /fie 
dies,  qui  latus  efi,  eras  vtique  non  erit.  Tran fiunt  omnia, 
eiulant  omnia, y  (icut fumus  vanefeum.  va  qui  amam  ta¬ 
lia  :  omnes  quippe  caro  f aenum,  &  omnis  gloria  eius  ,  vt  flos 
fani.  Ad  eadem  porro  Ifaiz  verba  refpidens  beati/fi¬ 
mus  Gregorius  Pontifex  :  Iniquorum,  ait,  potentia  fani 
floribus  comparatur  ,quia  camis  gloria  ,  dum  nitet,  cadit, 
dum  extollitur, repente  terminatur.  Sic  in  altumfiipulara- 
pitur,fed  cafu  concito  ad  ima  reuocatur,  jic  nebula  ab  infi¬ 
mis  fe  erigit,  fid  exortus  Solis  radius  hanc  abfiergit ,  aefi 
non  fuerit.  Sic  jpumofit  aquarum  bulla  inchoamur  pluuiis 
incitata ,  fedcelerius  direpta  pereunt. 

V.  Sed  cur  quaefo  humanae  virae  breuitatem  in  prx- 
fentia  commemorat  Petrus  ?  An  vt  fideles  ad  ea  qua 
dixerat ,  retinenda  prouocet  ?  Sic  plane  fentit  Oecu- 
‘  menius  •,  Cum  dixerit ,  inquit ,  regenerati  tx  femine  non 
corruptibili ,  fed  incorruptibili  per  verbum  vtuemis  Det, 
fubiungtt ,cum  contemptu  quam  caduca,  gr  fiagtlu  huma¬ 
na  gloria  fu  ,  quamque ,  vt  ita  dicam  ,  infubfiflens,  vt  hoc 
modo  ad  fequenda  ea, qua  propofuit , auditores  alliciat ^quip¬ 
pe  eum  illa  (iabiUtatem  infe  habeant, y  perpetuitatem,  no¬ 
fira  hScprtus fere  corrumpamur,  ouam  fint.  Certe  ean- 


A  dem  comparationem  fequutusolim  erat  Dauid,eum 

dixit  *  ,  Lnesmei  ficut  vmbra  decimatur-  n: ,  grego  fient *  P..toi.«a 
fanum  arui .  tu  autem  Domine. in  asemum  rrv».t  ••.  .Ad¬ 
dit  praeterea  Oecumenius,  ab  huius  moralis  virae 
breuirape,  imbccillnateque  fumpfifle  Apoftolum  ar¬ 
gumentum, quo  perfuadeat,ea  omnia,  qtior  huius  vi¬ 
ra;  terminis  circunfcnbuntur,faaie  efle  contemnen¬ 
da,  vt  ea  aflequamur,quae immortalia ,  ac  lempiterna  | 

funt.  Nam,&  hoc  modo  argumentatur  Paulus,  cum  ^  ^ 

ad  Corinthios  b  fcnbit :  Non  contemplantibus  nobis,  0  ef-t'c'+" 
qua  videmur  ,  fed  qua  non  videmur  :  qua  enim  videmur, 
temporalia  funt ,  qua  autem  non  videmur  ,aterna  pinu 
Itaait  Petrus  breuem  ,&  caducam  eile  hanc  morta¬ 
lem  vitam,  quae  fccni  inftar  exarefdt ,  &  quafi  flos  iu- 
bico  flaccefdt. 

^  Verbum  autem  Domini .  inquit ,  manet  in  atemtim,  ^ 
tum  quia  dodtrina  ,  &  praedicatio  Chrifti  veritatem 
continet  ptorfus  immutabilem.  Nam  Chriftus  iple 
apud  Matthaeum ,  Cadum ,  inquit ,  cr  terra  tranfibunt, 
verba  autem  mea  non  prateribunt ,  tum  quia  vere  ad  im¬ 
mortalem  ,  ac  fempitemam vitam  perducit,  quod 
idem  Chriftus  apud  Ioannem  fignificauic  his  plane 
verbis  c  -.Spiritus efi,  qmviuificat  caro  nonprodefi  quid-  c  cep.6.6^, 
quam.  Verba  qua  ego  loqutitus  fum  vobis.  Spiritus ,  CT  vi¬ 
ta  fum.  Et  hic  iple  Petrus  idem  aperte  teftatus  eft, 
cum  dixit  l' ;  Domine  ad  quem  ibimus :  Verba  vita  ater-  ^hiiveiC 
na  •’> abes ;  hocclt,  quae  vitam  aeternam  f  olli  centur,& 
afferunt. 

Verum  quoniam  verbi  nomen  in  facris  literis  ara-  V 1 1. 
biguuin  eft,  &  nonnunquam  diurnam  veibi  hvpofta- 
C  lim,alias  Chrilfi  doctrinam  reuelaaam  iignificat;  ex¬ 
plicat  hoc  loco  Petrus,vt  paulo  anre  monui,  le  verbi 
nomine  euangelicam  praedicationem  figniheare.  Ait 
enim ,  hoc  efi  autem  verbum  ,  quod  euangelizattum  efi  in 
vos.  Ita  colligit ,  quod  toto  hoc  capite  fibi  proban¬ 
dum  fumpferat ,  Chrifti  fidem  ,  ac  doctrinam  Euan¬ 
gelicam  non  effe  recentem,autnupernaram,lcd  eius 
ventarem  efle  fempitemam,  fpemque  certam  afferre 
immortalis  vitae,  quam  veteres  quidem  Patres ,  qui 
Chnftum  venturum  expedtabant ,  eiufiiem  Chrifti 
benefido  adeptifunt,  &:  qui  Apoftolicam  doctrinam 
ex  animo  comple<ftuntui,&  conflantiflime  retinent, 

&  ad  eam  vitam,  morelque  accommodant ,  certo  fi¬ 
bi  polliceri  polfunt  hoc  enim  paulo  ante  dixerat, fe¬ 
men  effe  incorrupribile,quo  fideles  ad  nouara,&  fpi- 
D  ritalem  vitam  renafeuntur  ,  ac  propterea  capite  li¬ 
quenti  fideles  quafi  modo  geniros  infantes  alloqui¬ 
tur  ,  &  ad  mores  Chriftiano  dignos  hortatur*  Quo¬ 
circa  pauciflimis  verbis  Chriftian.T  doetnm  digm- 
tatem,ac  pracftantiam  declarat,  qus  vbi  animum  oc- 
cuparit,omniaquamnis  ardua,ac  diflidha  faciievm- 
cir.Sc  contemnit :  quod  elcgantillime  explicans  Leo 
Pontifex  t,  Ham fidem  ,  ait,  ■fretnfione  Dom-m  acutam,  e  ferm  i.dc 
(jr  Spiritus  fancli  munere  roboratam ,  non  vincula,  non  a'r-i.  Dom. 
carceres ,  non  exilia  ,  non  fames ,  non  ignis  ,  non  laniatus  CAF’  ** 
frrarum ,  nec  requifita  pcrfcqaemium  crudelitatibus  fup- 
plicia  terruerunt.  Probae  fide  per  vidue*  fum  mundum  non 
filum  viri,  fed  etiam  f  atra  ina ,  nec  tantum  impuberes  pueri, 
fed  etiam  tenera  Virgines ,  vfque  ad  t  fufionem  fui  fingut- 
nis  decertarunt. Hac  fides  damonta  eiecit  aegritudines  depts- 

E  litjnortuos  fufeitauit. 

Hoc  efifmquit, verbum, quod  etCungelivatum  efi  in  vos.  VIII. 

Hoc  eft,quod  vobis  promulgatum  eft,  quodque  vos 
fponte  complexi  eftis.  Quippe  intellcxiftis  Chrifti 
Domini  myfteria  ,  quar  in  veteri  lege  occulte  late- 
bant,qUrequetypi,&vmbraeobfcure  infinuabant,  Sc 
Prophetarum  oracula  pnenundabanr,  in  Chnfti  ad- 
uentu,eiufque  nece,&  refurrcctione^in  ccelum  deni¬ 
que  alcenfii  fuifTc  patefacta  :vt  enim  feribit  Leo  Pon¬ 
tifex  f  ,  Ideo  facrificiorum  varietates  ,  & purificationum*  !-/•  ^ 

differentia  destiterunt, ideo  mandatum  erreuna  sortis,  cibo  "aUc  1‘ 


25i  Paraphrafis  Cap.  II. 


mm  dtfcretio,  otium  Sabbati, &  Pafchalis  agni  ceffauit  oc-  A 
cifio,quia  lex  per  Mofcn  data  efi,  gratia  autem ,  &  veritas 
per  Iefum  Chriflum  fitcla  efl.Pracejferunt figura, vt  feque- 
retur  efteHm  ,  &  in  aduentu  rerum  nunciatarurn  finita 
funt  officia.  nuntiorum.  Sic  reconciliatione  humani  generis 
temperata,vt  (alus,  qus  in  Chriflo  eft ,  nullis  feculis  fub  ea¬ 
dem  iuslificatione  defuerit  ,  &  ad  hoc  dilationum  profecerit 
ratio, vt  qua  diu  credita  fttnty  antequam  fierent, incuntian- 
ter  honorarentur. 

IX.  Quod  autem  ait  Petrus ;  Euangelit.atumeft  invo$, 

Graece  feriptum  eft,  «c  vua.c,  quam  dicendi  rationem 
fequutuseft  Latinus  interpres ,  negleda  Latini  Ter¬ 
monis  proprietate,  qua  dicendum  fuerat  ,  Euangeli- 
»  eap.  t.io,  natum  eft  vobis.  Ita  enim  apud  Lucam  a  loquitur  An¬ 
gelus,  Euangeliz.0  vobis  gaudium  magnum,  cum  Graece 
lcriptum  fit ,  <£<zyf-xl?ofj.ai  i/filv.  Sufpicor  autem  Pe-  B 
trum  ita  Graece  loquutam  efle,  vt  fignificaret  Euan- 
gelicoru  miniftrorum  motum ,  qui  ad  illas  gentes,  ac 
nationes  profe&i ,  eas  praeceptis  ,  ac  inftitutis  Euan¬ 
gelicis  imbuerunt  jquafi  dicat, Verbum  ,quod  manet 
in  aeternum  ,  quodque  immutabile  perfeuerat,nihil 
aliud  eft  ,  quam  Euangelium  quod  ad  vos  perlatum 
b  eap.  8.  in  eft.Siquidem ,  vt  egregie  feribit  Bafilius  b  ,  Euangelij 
Ifaiam.  doctrina  fulgetra  quauis  pernicior,  ad  extremos  vfque  ter¬ 

minos  terra  habitabilis  peruenit  ,fpolians  principem  faculi 
huius  ,  &  ad  obsdientiam  Chriflo  redhibendam  eos  tradu¬ 
cens,  quos  ille  prado  detinebat  captiuos.  Ita  Petrus  ma-> 
gnitudinem  beneficij ,  &  diuinae  vocationis  extollit, 
quod  Taepe  alias  facit  Apoftolus  Paulus.  Ad  Corin- 
c  epu.c.i.itf  thios  c  enim  Peribit :  Uidete  vocationem  ve flram ,  fra¬ 


tres  ,  quia  non  mulu  lapientes  fecundum  carnem, non  multi 
potentes ,  non  multi  nobiles.  Nihil  enim  horum  ipetfcar 
Deus  immortalis, cum  ad  fidem  ,aut  iulhtiam  vocat. 

Ad  Epheiios  a  autem  :  Obfecro  itaque,  ait,  vos,  vt  digni  a  cap.+u. 
ambuletis  vocatione,  qua  vocatiefiis.  Denique  ad  Tiiei- 
falomcenfes  b :  Oramus  femper  pro  vobis  ,  vi  dignetur  b  ep.i.cj,ii. 
vos 'vocatione  Deus  noster.  Si  quis  enim  huius  diuiui 
beneficij  praeftantiam  ,  dignitatemque  probe  cogno- 
uerit ,  ei  fefe  penirus  aptabit ;  itaque  mores  fuos  vi¬ 
tamque  componet,  vt  diuinte  in  fe  beneuolentiae  ex 
a:quo  reipondeat. 

Quo  videntur  {pedare  Dauidisc  verba :  Hodie  fi  X, 
vocem  eius  audieritis ,  nolite  obdurare  corda  vestra.  Et  c  PPal.  94.5, 
Paulus  d :  Videte  ne  recufetis  loquentem :  fi  enim  illi  non  d 
effugerunt  recufantes  eum, ,  qui  fuper  terram  loquebatur, 
multo  magis  nos ,  qui  de  coelis  loquentem  nobis  auertimus. 

Docet  itaque  Petrus  praedicatione  Euangelica  tan- 
quam  incorruptibili  femine  fideles  elfe  renatos  ,  ac 
proinde  laborandum  illis  efte  ,  ne  fruftra  fidem  con¬ 
ceperint,  vt  deinceps  hac  tota  Epiftola  pluribus  do¬ 
cet,  vt  vel  hinc  appareat, non  modo  temere, ied  pror- 
fus  impie  S c  fentire,  &  loqui  haereticos  ,  qui  ade6  fi¬ 
dem  extollunt,vt  nihil  pneterea  ab  homine  Chriftia- 
no  praedandum  ccnfeant,  cum  tamen  omnis  Euan¬ 
gelica  dodrina,&  inftitutio  Apoftolicaiidem  viuam, 
hoc  eft, caritate  formatam ,  &  ftudiofis ,  ac  laudabili¬ 


bus  adtionibus  ornatam  requirat,  quod  quanquam 
faepe  di&um  eft  ,  non  piget  tamen  idem  frequenter 
iterare, cum  hsrctici  fuam  illam  de  fide  folitaria  can¬ 
tilenam  tertio  quoque  verbo  occinant. 


Secundi  Capitis  Argumentum. 

IA  c  t  o  fuperiori  capite  Christiana  religionis  v  eluti  fundamento ,  quo  perfiuafum  voluit  effe  fidelibus. 
Euangelicam  fidem ,  ad  quam  fingnlari  Dei  beneficio  ante  omnem  atcrnitaiem  eleffi ,  atque  praedestina¬ 
ti  ejfent,olim fuiffie  Prophetarum  oraculis  aperttfiime  indicatam,  qui  plurima  eius  mysteria  tanto  ante  ccelefii 
lumine  illustrati  mente  peneptjfent,(fi  ad pofierorum  vtihtatem  feriptis  mandaffent.  Propofito  item  eius  do- 
cirina,dmna<fi  vocationis  fine,  cuius  gratia ,  vi  diuim  verbi ,  qua/i  denub  b  apti fmo  geniti  effient,  Chriftiana 
vita  officia  deinceps  explicat,  &  qua  vitia  fugienda, quaf  virtutes  complectenda  fint, luculenter  monet, (fi, 
vt  ait  Oecumemus ,rette  inflttuenda  vita  rationem  copiose  docet,  edque pracepta  tradit, qua  Chrtfiiana  pro- 
fefiioni ,  filiorumque  adoptioni  fint  in  primis  confentanea  ,  referamur  que  tum  ad  gentium  exemplum ,  tum 
potifiimum  ad  vmus  Dei  gloriam  ,  atque  honorem.  Itaque  omnibus  ferme  hominum  generibus  viuendi 
leges praferibit,  quidque fratribus  fratre s,prtncipibus fiubtccfi,domtms fierut  debeant,  multis  declarat,  inprt- 
mifique,  pietatem  aduersus  Deum, (fi  malorum  tolerantiam  ,animtqu  e  magnitudinem ,  (fi  confiant  tam  in  re¬ 
bus  aduerfis  commendat. 


C  A  P  V  T  II. 


PARAPHRASIS. 


1  Eponentes  igitur  omnem  ma- 

fdfi&rg  litia,  (fi  omne  dolu*  (fi fimulatio- 
nes,  (fi  inuidias ,(fi  omnes  detreifationes , 
1  Sicut  modo  geniti  infantes ,  rationabile,  fine 
dolo  lac  concupificite ,  vt  in  eo  creficatis  in 
falutem. 

3  Si  tamen gufi filis, quoniam  dulcis  eft  Domi¬ 

nus. 

4  Ad  quem  accedentes  lapidem  viuum  ab  ho¬ 

minibus  quidem  reprobatum,  a  Deo  au¬ 
tem 


IHlll  B  1  e  c  t  a  igitur  omni  malitia  atque  omni 
prorfus  dolo  malo ,  pofitifque  fimulationi- 
bus  ,  inuidentiis  ,  cundifque  obtrefrationibus, 
^  Non  aliter  atque  infantes  recens  in  lucem  edi¬ 
ti  rationale  lac, ac  doli  penitus  expers  appetite ,  vt 
eius  vi, ac  poteftate,  ingens  capiatis  incrementum, 
&  falutem  aliquando  confequamini  fempirer- 
nam.  ^  Id  autem  a  vobis  perinde  accipi  volo, 
quafi  pro  certo  habeam, guftaffe  vos  quam  fit  Do¬ 
minus  benignus,  commodus,  &:  fuauis.  ^  Ad 
quem  quidem accefllftis  vos  ,  fidcique  beneficio 

adiunxi 


Catholica  Epift.  I.  Petri.  253 


adiunxiftis  tanquam  ad  lapidem  viuum  adh^ren- 
tes,ab  hominibus  qqidern  reiedu,  a  Deo  vef6  ele- 
magno,  vt  aequum  eft,  in  prcrio  habitum. 
^  Sic  enim  exiftimo ,  &c  vos  tanquam  viuos  lapi¬ 
des  ad  fpiritalem  domum  extruendam  illi  penitus 
haerere ,  vt  inde  exiftat  Sacerdotium  fandum ad 
fpiritales  hoftias,Deoqutf  immortali  Ghrifti  meri¬ 
to  inprimis  gratas ,  pie  ac  religiose  offerendas. 

Hanc  enim  ob  cauffam  fcripfit  olirri  Ifaias;Ecce 
pono  in  Sibn  lapidem ,  in  fuinrfto  angulo  collo¬ 
candum,  lapidemdnquam,  eledum,  &  pretiofum: 
qui  vero  in  eum  crediderit, non  pudefiet-  ^  Vos 
igitur,qui  fidem  coplexi  eftis, honor, &S  gloria  ma¬ 
net  immortalis, caeterum  iis,  qui  a  fide  fune  alifeni-, 
lapis  quem  architedi  reiecerunt,  in  capite  anguli, 
vel  maxime  mirantibus,  atque  indignantibus  ap¬ 
parebit.  f  Eritque  omnino  lapis  in  que  impingat, 
&  petra  ad  quam  offendant,  nempe  iis,  qui  Euan¬ 
gelica  dodrina  tanquam  aliena,  &  abfurda  animo 
commouentiir,&  offenduntur ,  neque  eam  fidem 
admittunt ,  ad  quam  diuinitus  vocati ,  &  inftituti 
erant.  ^  Vos  autem  (fic  enim  libet  appellare,)  ge¬ 
nus  eftis  eledum, regium  Sacerdotium,  gens  fan¬ 
da,  populus, qui  in  lucrum,vt  ita  dicam^acceffi^vt 
eximias  eius  virtutes  prodicetis ,  qui  vos  admira¬ 
bili  fua  diuinaque  luce  perfudit.  ^  Qui  quondam 
ad  Dei  populum  minime  pertinebatis, rtuc  autem 
in  Chrifti  rep.  tanquam  ciues,ac  domeftici  nume¬ 
ramini  ,  qui  pridem  mifericordias  expertes  cenfe- 
bamini,nunc  amplifiimam  mifericordiam  adepti 
eftis.  ^  Cariffimijobfecro  vos, atque  obteftor ,  vt 
quafi  aduenae,&:  peregrini  cohibeatis  vos  a  prauis, 
atque  impuris  cupiditatibus  quas  aduersus  anima, 
ac  Spiritum  continenter  prasliantur.  Eamque 
vitas  rationem  inter  Gentiles,  ac  Barbaros  ineatis, 
vtqui  vo?tanqua maleficos  exqcrantur,&  tradu¬ 
cunt  ,  bonis ,  atque  honeftis  adionibus  veftris  in- 
fpedis,tamerfi  in  mores  veftros,quam  accuratiffi- 
me  anquirunt, non  modo  nihil  deprehendat, quod 
iure  accufare  queant,  fcd  multa  potius  inueniant, 
quas  ad  Dei  gloriam  fpedent.  C  Quocirca  eftote 
dido  audienres  omnibus  ciuilibus  Principibus, ac 
Magiftrat!bus,idque  vnius  Dei  refpedu ,  fiue  Re¬ 
gi, tanquam  ei,  qui  castcris  prascellat ,  ^  Siue  cae- 
teris  pr^fidibus,qui  eius  audoritate  remp-admini- 
ftrant,vt  nocetium  fcelera  vlcifcantur,&  rede,  ac 
laudabiliter  viuentes  prasmio  atque  honore  affi¬ 
ciant.  ^  Sic  enim  mihi  credite, Dei  voluntati  ob- 
fcquimini,qui  id  maxime  cupit, vtmoru  innocen¬ 
tia, vitaeque  integritate  ftultorum, atque  imperito¬ 
rum  hominum  ora  obftruatis.  ^  Atque  ita  fpon- 
taneum  atque  liberum  obfequium  ,  tanquam 
Dei  ferui  exhibeatis ,  nullo  autem  modo  fpe- 
ciem  libertatis  improbitati  praetexatis.  ^  Om¬ 
nes  porro  iufto  honore  profequimini ,  Chriftia- 
norum  fratrum  coetum  ea  ,  qua  par  eft ,  carita¬ 
te ,  compledimini ,  Deo  denique  timorem, Re¬ 
gi  honorem  exhibete.  ^  Porro  ,  ferui  ( vos  enim 
nominatim  appe  Ilo )  fubiicite  vos  dominis  etiam- 
li  illi  terrore  vos ,  faeuitiaque ,  contra  ius ,  fafque 
Bened,  Infimari.  in  Epift.  Canon.  durius 


autem  eledum, &  honorificatur» . 

5  Et  ipfi  tanquam  lapides  vini  fiupwadtfica- 
mini, domus jjnritualis,  Sacerdotium  fan¬ 
dum, offerre fimtuales  hofiias ■, acceptabV 
ks  Deo  per  iffum  Christum.  ■ 

G  Propter  quod  continet  Scrip  tura :  E ccEpono  in 
'Sio  lapide fummu, angulare, eleciuqrctio- 
su>&  qui  crediderit  in  eu, no  confundetur. 

7  Vobis  igitur  honor  credentibus non  credenti¬ 

bus  autem  lapis,  quem  reprobauemnt  nidi¬ 
ficantes  ,hic fadus  efi  in  caput  anguli. 

8  Et  lapis  offenficnis,& petra  fcdnddihis,  qui 

offendunt  verbo, nec  credunt ,  in  quo  &po~ 
fitifunt.  .  •  ’ 

9  Vos  autem  genus  eleUu ,  regale  Sacerdotum, 

gens fanEta,  populus  acqufmoniswt  vir¬ 
tutes  annuncietis  eius,quide  tenebris  vos 
vocauit  in  admirabile  lumen  fuum. 

1°  Qui  aliquando  non  populus , nunc  autem  po¬ 
pulus  Deliqui  non  confequuti  mifericor¬ 
diam,  nunc  autem  mifericordiam  confe¬ 
quuti. 

1 1  Carifmi,obfecro  vos  tanquam  aduenas ,  & 
peregrinos  abfiinere  vos  a  carnalibus  de- 
fideriis ,  quamilitant  aduersus  animam, 
11  Conuerfationem  vefiram  inter  gentes  ha¬ 
bentes  bonam  :  vt  in  eo\  quod  detrectant 
de  vobis  tanquam  de  m ale f adoribus,  ex 
konis  operibus  vos  confidcr antes ,  glorifi¬ 
cent  Deumin  die  vifitationis. 

1 3  Subiedi  igitur  efiote  omni  humana  creatu¬ 

ra  propter  Deum :  fiue  regi  quafi  pracel- 

lenth 

1 4  Siue  ducibus  tanquam  ab  eo  mifiis,ad  vin- 

didam  malef adorum ,  laudem  vero  bo¬ 
norum. 

1 5  Quia fic  efi  voluntas  Dei ,  vt  benefacientes 

obmutefiere  faciatis  imprudentium  ho¬ 
minum  ignorantiam. 

1 G  Quafi  liberi,dr  non  quafi  velamen  habentes 
malitia  libertatem,  fed ficut  ferui  Dei. 

17  Omnes  honorate  :  fraternitatem  diligite : 

Deum  timete :  Regem  honorificate. 

18  Serui  fubditi  efiote  in  omni  timore  domi¬ 

nis-,  non  tantum  bonis,  &  modeiiis ,  fi* 
etiam  dyfcolis. 

Y  ijm. 


254  Explanatio  Cap.  1 1. 


1 9  Hac  ejl  enim  grattaji profler  Vei  confcien - 
tiam  fuftinet  quit  triBitias , patiens  in- 
tufte. 

io  enim  ejl  gloria,  fi  peccantes ,  &  cola - 

pbizati  fuffertislfedfi  benefacientes  pa¬ 
tienter  fu  fiinetu ,  hac  ejl  gratia  apud 
Veam. 

%i  In  hoc  enim  vocati  ettis t  quia  &  Cbritfus 
pajfus  ejl  pro  nobis,  vobis  relinquens  ex- 
tmplumyvt  fequamini  vcBigia  e  tus. 

%t  £ui  peccatum  non  fecit ,  nec  inuentus  ejl 
dolus  in  ore  eius. 

%  3  Qm  cum  malediceretur ,  non  maledicebat , 
cum  pateretur ,  non  commin ab atur.tr ad e- 
bat  autem  iudi  canti feiniujle. 


>4  <jj)ui  peccata  nojlraipfe  pertulit  in  corpore 
fuo  fuper  lignum :  vt peccatis  mortui  ju - 
Jlitia  viuamus :  cuius  liuore  fanat  i  ejl  is. 

%.  j  Eratis  enim  jicut  oues  errantes  yfed conuerji 
ejlts  nunc  ad  pallorem ,  &  Epifcopum 
animarum  vejlrarum. 


durius  premant,  nullo  habito  difcrimme-,  fiueiili 
mafueti  finc,atq;  humani, fiue  etia  afperi,ac  fcueri. 

Hoc  «nim  ingentem  ab  immortali  Deo  gratiam 
promeretur,  (i  quis ,  Deo  tefte,  dura  atque  afpera 
immerito,  fed  liberi  nedum  arquo  animo  perferat. 
^  Quam  enim  quaefo  laudem  aflequaturis ,  qui 
propter  fua  fcelera  feuere  ple&icuriNimirum  haec 
vera ,  &  legitima  laus  eft,  &  ingens  apud  Deum 
gloria,  fi  quis, cqm  laudabiliter  viuat,  probris , &: 
contumeliis, atque  adeo  fuppliciis  afficiatur.  Sic 
enim  habetote,  hanc  efle  vocationis  veftrae  ratio¬ 
nem, quandoquide  Chriftus  Dominus  noftra  om¬ 
nium  cauda  multa  acerba ,  atque  afpera  pertulit, 
vt  fuo  exemplo  ad  fui  imitationem  cunftos  pro- 
uocaret.  ^  Qui  nullum  omnino  facinus  admifit, 
neque  vilius  doli, ac  fceleris  particeps  fuit.  ^Quin 
potius  cummaledi&is  profeinderetur ,  probris  & 
contumeliis  abftinuic ,  cum  multa  mala  perferrer, 
nulli  comminabatur ,  fed  fefe  vitro  iniquo  iudici 
damnandum  permifie ,  qui  probe  noffet  cau/fam 
fuam  iufto  iudici  Deo  notam ,  &  perfpe&am  cfte. 

Quippe  ille  noftrum  omnium  flagicia  fui  cor¬ 
poris  obiedu  ,in  ligno  crucis  expiauit,  vt  priftinis 
fceleribus  mortui, nouam,vt  ita  dicam,  iuftitix  vi¬ 
tam  inchoaremus ,  qui  eiufdem  vibicibus  falutem 
confequuti  eflemus.  ^  Nam  vos  quidem  fratres, 
non  ita  pridem  quafi  palantes  oues  a  Chrifti  oui- 
li  aberrabatis, fed  nunc  con>ierfi  eftis  ad  paftorem, 
ac  principem, vno  verbo, ad  infpe<ftorem,&:  cura¬ 
torem  animarum  veftrarum. 


IN  CAPVT 

E  X  P  L  A 

I.  Deponentes  igitur  omnem  malitiam ,  &  omnem  dolum, . 
&  fimulationes,&  inuidias,  &  omnes  detrattiones. ] 

J,  Ecte'  omnino  ex fuperioribus  colli- 

SDE  git,quae  ftatim  hoc  initio  capitis  feribit: 
JKj  necefle  eft  enim  eos, qui,vt  fuperiori  ca- 

pite  dixit  Petrus,  ex  iemineincorrupti- 
bili  nati  funt,  hoc  eft  ,  Dei  verbo,  quod 
manet  in  sternum ,  prifeis  moribus  ahic&is ,  nouam 
viuendi  inire  rationem.  Graecasnim  vox  'iyymhiyfjot, 
quae  eft  temporis  indefiniti ,  non  tam  deponendam 
fignificat  malitiam  ,  quam  depofitamefle ,  quafi  di¬ 
cat  ,  depofita  igitur  omni  malitia ,  vel ,  cum  omnem 
malitiam  depofueritis.  Refte  namque  ait  Bafilius 
quamlibet  naturam  ,  propriam ,  ac  fuam  ,  fibique 
confentaneam  aftionem  flagitare.  Fuerint  igitur 
priftinae  vitas  ,  vetufti  mores  vrcunque  congruen¬ 
tes  :  ij  nunc  fufeeptae  vitae  repugnant :  Nam  quae  olim 
pueris  etiam  cum  laude  permittebantur ,  in  viro  fe- 
a  i.  ad  Cor.  reda  nullo  modo  funt.Sic  Paulus a;  Cum  ejfem, inquit, 
parmis , loquebar  vt paruulus,japiebam,vt  paruulu* ,  co¬ 
gitabam  vt  paruulur,  quando  autem  faci  us  jum  vir  ,eua- 
b  adPhil.j  cuaut, quaerant  paruuli.  Et  alibi  b -.Qua  quide  retro  funt, 
oh}iuifcens,ad  ea  vero, qua  funt  prtora,extendens  me  tpfum, 
ad  dejlinatum  perfequor ,  &c.  Certe  noua  vita,  quas  ba- 
ptifmo  inchoatur, cum  fpiritalis  eft  ,  tum  etiam  /piri- 


SECVNDVM 

NATIO. 

.  tales  a&iones  poftulat:ita  enim  loquitur  Paulus  a ;  5*  a  ad  Gal.  (. 
Spiritu  viuimus, Spiritu  &  ambulemus. Et  alibi  b:  Reno-  1 5 • 
uaminiaute  Spiritumentisvejlr&,&  induite nouu homine,  ?  **  c' 
qui  fecitdu  Dei*  creatus  eftin  iuftitia,& fanllirate  ventatis. 

Quoniam  vero  natura  comparatum  eft,  vt  noua  |  j. 
forma  in  fubiedfcam  materiam  inferi  nequaqua  poffit, 
nifi  prior  abiiciatur ,  rette  Petrus  antequam  virtutes 
in  animo  exiftant, contraria  vitia  prius  abolenda  mo- 
net.Siquidem  Paulus  ‘  ait ,Deponere  vos  fecundum  pri-  c  ad  Ephef. 
ftinam  conuerfationem, veter  em  hominem,  qui  corrumpitur  4‘11, 
fecundum  defiderta  erroris. Eta.hbi-.Nunc autem  deponite, 

&  vos  omnia,iram,indignationem,malitiam,bU(pbemiam, 
turpem  fermonem  de  ore  vefiro.  Denique  d;  abnegantes  &  ad  Tit.t. 
impietatem, &  ptcularia  defideriafobrifac  iuft'e,&pic  vi-  II' 
uamut  in  bocftculo. Neq;  alitet  olim  loquuti  funt  Pro- 

(  phetx:ita  enim  fcripfit  Dauid  c:  Decima  a  malo ,  erfiic  e  Pf 
bonum.  Et  I/aias f :  Lauamini,  mundi  e  fote, auferte  malu  ^  caP* l'  l<‘ 
cogitationum  veftrarum  ab  oculis  mcir,quiefcitc  agere  per- 
uerse ,  difeite  benefacere.  Quo  videtur  etiam  ipe&afle 
Chriftiis  DominuSjCum  apud  Marthasu  duit^-.Nemo  g  cap.^M- 
potejl duobus  Dominis  feruire.  Et  mox:ATon  poteftis  Deo 
feruire,cr mammona.  Quas  totidem  ferme  verbisrepe- 
tuntur  apud  Luda  h.  Quod  ipfum  fignificarevifus  eft  I1  cap.ij-1** 
Paulus,  cum  ad  Corinthios  1  dixit :  Qua  enim  partici •  'P-1,C3P' 
patio  iuflitia  cum  iniquitate :  u4ut  qua  factas  luci  ad  te¬ 
nebras?  Qua  aut  em  conuentid  Cbritti  ad  B  diali 


Itaque 


III. 


^  ad  Rotn.T. 
verf.  29.11.4. 

b  lib.  je.ho. 
hoiii.io. 


c  lib. i. cocta 
lul.c.  j. 
d  li.dc  Ifaac 
&  vita  bea¬ 
ta, c.  7- 
c  4.  Tufcul. 


f  lib.j.defi- 
nib. 


gli.7.Ethic. 

IV. 


hPf.  f  I. fa¬ 
tim  inprinc. 


i  Pf.93.13* 


V. 


k  Dan.  13. 
41. 


VI. 


I  lib.  3*offic 


Catholica  Epift.  I.  Petri.  255 


Itaque  Petrus  re&e  monet  abiicienda  prius  vitia,  A 
quam  virtutes  inferendas.  Deponentes  igitur ,  aic ,  om¬ 
nem  malitiam  :  Grxce  ,  -maQv  mniav.  Quid  autem  fit 
nauta,  quoque  modo  a  Tronfut,  diftinguatur ,  alibi  di¬ 
xi  a  .Videtur  autem  hoc  loco  omnem  improbitatem 
fignificare,vt  fit  veluti  vitiorum  omnium  genus. Cer¬ 
te  Auguftinus  h  totum  hunc  locum  ita  interpretatur: 
Qmd  efi  mahtia,nifi  nocendi  amor  ?  quid  dolus,  nifi  aliud 
agere, aliud fiifiularelquid adulatio, nifi  fallaci  laude  fedu- 
ttiol  Quid  inuidia,  nifi  odium  felicitatis  aliena?  quid  de¬ 
tractio  ,n't  fi  mordacior, quam  veracior  reprehenfio?  tQli 'ali¬ 
tia  malo  deleElatur  alieno, dolus  duplicat  cor ,  adulatio  hn- 
gutmjetraclio  vulnerat  famam.  Caeterum  alibi  c  Arn- 
brofij  definitionem  d  probit.  Quid  efi, mcfeix., malitia,  |j 
nifi  boni  indigentia ?  Et  profe&o  ita  videtur  *<**/* v  La¬ 
tine  interpretari  M.Tullius e. Huius  igitur, inquit, vir¬ 
tutis, contraria  efivitioftasfic  enim  malo,  quam  malitiam 
appellare  eam,  quam  Graci  kolkUv  appellant :  nam  malitia 
certi  cuiufdam  vitij  nomen  efi,  vitio  fit  m  omnium .  E  t  ali¬ 
bi  fi  Quas  enim  Grati  ravias  appellant,  vitiamalo,  quam 
malitias  nominare.  Et  aliquanto  poft:,  Sin  ratUv  mali¬ 
tiam  dixiftes  ,  ad  aliud  nos  vnum  certum  vitium  confue- 
tudo  Latina  traduceret,  hoc  omm  virtuti  vitium  contrario 
nomine  opponitur.  Ita  apud  Ariftotelem  g  ka%/cc  oppo¬ 
nitur  7h  cjptTii,  hoc  eft,  malitia  virtuti. 

Malim  tamen  r.at.hv ,  hocfloco  lingulare  aliquod 
vitium  interpretari,  hoc  eft,  vt  dixit  Auguftinus  ,  no- 
cendi  defiderium  ,  quomodo  fxpe  vfurpari  videtur 
apud  Dauide  h  ,6md gloriaris,  inquit,  in  malitia, qui  po¬ 
tes  es  in  iniquitate?Exp\iczns  vero,  quid  malitiae  nomi¬ 
ne  fignifidauerit,confeftim  Cvb6.it, Tot» die  iniuFlitiam 
cogitauit  lingua  tua,ficut  nouacnla  acuta  fecisii  dolum, di- 
lexifli  malitiam  fuper  benignitatem.  Et  alibi  1  :  Reddet 
illis  iniquitatem  ipforum,&  in  malitia  eorum  difierdet  cos. 
Quamobrem  non  male  quidam  malitiam  intelligut 
hoc  loco,nihil  effe  aliud, nifi  improba  aduersus  pro¬ 
ximos  cogitation6  adhuc  in  corde  latentem. Ita  enim 
malo  accipere, quam  vt  fignificetignauiam,  timidita- 
tem,auttxdium:quanquam  haeoomnia  interdu  apud 
Grxcos  indicare  non  iuerim  inficias:hicvero  grauius 
aliquod  vitium  iignificat  ;  praefertim  quod  aduersus 
proximum  aliquo  modo  pugnet-.nec  difplieet,  quod 
quidam  ante  nos  monuerunt,  hoc  vitium  ad  hxreti-  ^ 
eorum  improbitatem  fignificandam  pertinere  polfe, 
qui  infigni  quadam  vitiofitate  deprauati ,  &  corrupti 
Euangelicx  veritati  fefe  opponut,vera  fidei  dogmata 
oppugnant, Catholicos  prxfuleslacerant,vcram  pie¬ 
tatem  contaminant, Apoftolicas  traditiones,vno  ver¬ 
bo  Chriftianos  mores  conuellunt.Sic  olim  idolorum 
cultores,  &  Pfeudoprophetae  fan&iflimos  vates  infe- 
&abantur,&  Simon  magus  aduersus  hunc  Apoftolo- 
rum  Principem, &  Elimas  aduersus  Paulum  Apofto- 
lum  impio  quodam  furore  perciti  pugnarunt. 

Perfimile  malitiae  genus  obferuaripo.teft.in  perdi- 
tiifimis  illis  Iudxorum  iudicibusjqui  aduersus  cartil- 
iimam  Su Sannam  ,  quod  fuis  impuris  cupiditatibus 
morem  gerere  recu  fallet, nefariam  calumniam  ftruxe- 
ranttquocirca  fandi  (lima  illa  fcemina  ita  Deum  allo¬ 
quitur  k , Deus stterne, qui  abfeonditorum  es  cognitor, tu  no-  £ 
fit  omni  a, a\t  equam  fiant,  tu  fcis,  quoniam falfmn  tesfimo- 
nium  tulerunt  contra  me,&  ecce  morior ,  cum  nihil  horum 
fecerim, quaffii  malitiose /compofuerut  aduersum  me.  Mul¬ 
ta  praeteret  in  eodem  genere  collocari  poliunt ,  quae 
leguntutdn  fiacris  literis,  quae  omnia  nomine  malitiae 
abiicienda  docet  Petrus-.funt  enim  omnia  a  Chriftia- 
na  profeftione  maxime  aliena  ,  quam  fimplicitas  ,  & 
candor,  omne  denique  virtutis  genus  maxime  decet. 

Proxime  excludit  omnem  dolum-  Graece 
Xo v.  Simulationem  autem  interpretatur  Auguftinus, 
vt  paulo  antemohuimee  multum  diferepat  M.  Tul- 
,  lius  1 ,  qui  variis  modis  dolo  agi  cum  proximis  aftir- 
Bened.  lufiiman.  in  Epifi.  Canon, 


mar,cum  videlicet  aliud  eft  fimulhtum,  aliud  a&ur». 

Itaolim  Cain  per  dolum,  ac  fraude  fratrem  Abele-m 
interemitjneque  aliter  Ioab  duos  ftrenuos  duces  Ab- 
ner,&  Amafa  de  medio  fuftulit.  Sxpe  autem  Dauid 
fraudulentos, ac  dolofos deteftatnr a ,  dirum,  inquit,  a  Pfal.  5 . 8. 
f  anguinum, &  dolofurn  abominabitur  Dominus.  Alibi  b :  H-vxr* 

Viri  (anguinum, &  dolofinon  dimidiabunt  dies  fuos.Et  ad-  '  \ 

uersus  eos  diuinum  auxilium  implorat c.  Degente, in-  c  Pfat.43- 1* 
epiit, non  fantla, ab  homine  iniquo, &  dolofo  erue  me.Quo- 
rundam  improbitatem  accufat,quod  dolis  proximos 
adorirentur  d.  In  iracundia, aitjerra  loquentes,  dolosco-  d  Pr.}4  *o* 
gitabant.  Alibi e :  Qui  inquirebant  mala  mihi,  loquutt fumf 
vanitates, &  dolos  tota  die  meditabantur.  Rurfiis  f :  Dolo-  a  ’ 3  5’3* 
se  egit  in  confpetlu  eius,vt  inueniatur  iniquitas  eius  ad  odiu, 
verba  oris  eius,  iniquitas, &  dolus.  Denique  » :  Non  de  fi-  S  pf  53-11* 
cit  de  plateis  eius  vfura,&  dolus.  Videtur  autem  dolus 
ad  malitiam  nonnihil  addererquod  enim  male  animo 
concipitur,&  cogitatur,  dolo,  &c  fraude  perpetjratux. 

Fateor  tamen,quod  alibi  h  monui, plerunque  dolum  h  1.  ad  Cor. 
in  bonam  accipi  partem  :  nam  de  dolo  malo  loque-11-^- 
batur  Paulus,  cum  ad  Corinthios  fcripfit  \  Citm  ejfem, 
afiulus,dolo  vos  erepi.  Loquitur  enim  de  fraude  ,.  &  cir- 
cunuentione  ad  extorquendam, &c  corradenda  pecti* 
nia,quanquaalij  de  dolo  bono  accipiunt,  quali  miro 
quopiam  artificio  Corinthios  ad  fidem  adduxiflcc. 

Sed  in  lactis  literis  malam  pene  femper  in  partem  VII. 
accipitur.  Ita  apud  Malachiam  ,-Maledillus  ,  dicitur, 
dolofus  .Certe  feftus  ,Doli-,mqi\'n,vocabulo  nunc  tantum 
in  malis  vtimur ,  antiqui  autem  etiam  in  bonis  rebus  vte- 
batur.vnde  adhuc  dicimus, fine, dolo  m  alo, nimiru, quia  fole- 
but  dici,(jr  bonus. Quoatca apudTercti u  dixit quidai  i  in  Eun.ac. 

lam  tum  erat  fuffdcio  dolo  malo  hac  fieri  omnia. ,  J.fce.9. 
Vlpianus  k  mtem, Dolum  malum  ,ait ,  Serums'quidemkUb‘  f  ffdc 
ita  definit ,  machinationem  quandam  alterius  decipiendi. *Q 
cauffa,  cum  aliud  agitur,  &  aliud  fimulatu'  .Et  aliquanto 
poft :  Labeo  fic  definit.  Dolum  rnaliim  ejfe  omnem  callidi¬ 
tatem,  fillaciam, machinationem  ad  circttnue?uendum,fitl- 
lendum,  decipiendum  alterum  adhibitam.  Labeonis  defini¬ 
tio  vera  efi,malnm  dolum  adiecit,  veteres  enim  bonum  do¬ 
lum  dicebant, &  pro  folertia  hocnomen  Accipiebant,  maxi¬ 
me  fi  aduersus  hofiernjatronemve  cptis  machinetur.  Om¬ 
nem  igitur  dolum  malum  alienum  a  Chriftiana  pro*- 
feftionc  cenfet  hoc  loco  Petrus.  Et  quidem  meri-  ! 

to  ,  cum  ex  lententia  M.  Tullij  1  , dolus  malus  liti  in  Topie. 
bonx  fidei  contrarius.  Et  quidem  viri  do£ti  ®  in-  m  Alciac.  de 
ter  dolum  ac  fraudem  hoc  interefle  putant  ,  quod',^b:  %nif- 
dolus  fit  alterum  circunueniendi  cauffa  ,  fiaus  vero  pro¬ 
prie  dicitur  ,  etiam  fi  decipiendi  confiltum  non  affuerit , 
fed  is ,  qui  deceptus  eft  a  fe  ipfb ,  ve I  ex  euentu  frauda¬ 
tus  cf.  dolum  item  quidam  in  faciendo  fi-audem  in  verbis 
dicunt. 

F.t  fimulationes.  Grxce  vsroxeL-Hc.  Merito  autem  V  1 1 10 
dolo  fi nudationem  adiungit  :.vt  enim  ait  Qecumev 
nius  ,  vtrumque  vitium  procul  eft  a  veritate  ,  quam 
Euangelica  do£lrina  profitetur ,  quippe  cum  dolus  in 
perniciem  eorum  tendat ,  qui  decipiuntur,  &firmlati<r  dr- 
Hcrfum  quid,  abeo  quodefi, fingat , quorum  contrario  mo¬ 
do  falutare  verbumhquod fideles  mflituit, progredi  videtur. 

Sed  Auguftinus  pro  fimulatione  legit  adulationem-, 
quam  definit,  fallaci  laude  fediidionQm.  Sedlafius  ' 
multo  patet  fimulatio,cum  non  in  verbis,  &,  oratio* 
ne  tantum, fed  etiam  in  rebus  con  liftii  t ,  v  c  egregie  au-, 
cubi  docet  Auguftinus;c.um  enim  explanaret  Dauidis 
verba  ",  Narrauernntsvt  abfconderentlaqueps,dtxemnr,  n  Pia..  »1.*, 
Quis  videbit  eos ?  Impia  quadam, ac  nefaria' iimulatid- 
ne  Iudxos  aduersus  Chriftu  Dommu  vlos  efleqafiim 
marrfic  enim  ijli  miocinttbamva^mtiirailAtmpmw^ 
fedper difcipulutmn  occidatur  a  nobis,  fed  a  lndmttmursi 
rtos  fic  faciamus, vt  nihil fecifie  videamur.  Addit  Ai\quiti.- 
nus,  At  verofirmlata  innocentia, noti  efidmacentia»  f\mu- 
iata  aquitas,non  efi  aquilas, fed  difplex  iniquitas-;  CejLe  in 
V  1  Euan 


256 


Explanatio  Cap.  II. 


a  Euanj 


igelio  *  fxpe  Chriftus  Pharifxorum  hypocrifim  A  triticum  repurgare  a  lolio,exercitum  ab  inutili  milite, 
;fat.  Cum  enim  vna  cum  Herodianis  difcipulos  &  arepublica  non  fecernerc  inuidos;  fignifteans  tam 


b  verf.  1 8. 


eMar.ij.13.  gat 


ad  Chriftum  mififlent ,  qui  fimulata ,  &  aflentatoria 
oratione  magiftrum  illum  appellarent,&  quidem  ve¬ 
racem  ,  qui  viam  Dei  in  veritate  doceret ,  nec  cuiui- 
quam  perfonam  refpi ceret,  eorum  nequitia  cogni¬ 
ta  b,  Qnidme,a\t  C\\tifius,tentatis  hypocrita  ?  Eodem- 
que  modo  alias  fx pe  Pharifxorum  hypocrifim  cafti- 
:  Va  vobis  ,  ait ,  Scriba ,  &  Phanfai  hypocrita.  Ea- 


XII. 


demque  deinceps  frequenter  inculcat. 

IX.  Et  profero  Chriftianx  pietati ,  qux  vnum  Deum 
mortalium  omnium  iudicem  fpedat,  maxime  repu¬ 
gnat  hypocrifis.Qux  vt  hominum  oculos  fallat,Deu 
eundi  cernentem  fallere  nulla  ratione  poteft.  prae¬ 
terquam  quod  ne  fapientes  quidem  femper  fimula- 
tio  decipit.Socrates  enim,  vt  eft  apud  Laertium  cum 
vidiflet  Antifthenem  attrita  partem  veftis  femper  in 
confpedum  protendere:f?«f«  de  finis, mcpnt, arrogan¬ 
tius  fuperbum  tua  nobis  prodere  ?  Vidit  enim  lapientif- 
Emus  vir  attrito  amidu  Antifthenem  magis  gloriari, 
quo  laudem  quaerebat, quam  alios.qui  oloferico ,  vel 
auro  argentove  induti  ab  omni  tamen  arrogantia 

d  li-9.de  var.  alieni,  in  publicum  prodirent.  Et  apud  dElianum  d 
Diogenes  cum  vidiflet  Olympiam  ,  Sc  Rhodios 
quoldam  adolefcentes  pretiofis ,  magnificifque  vc- 
ftibus  amidos,cum  rifu  ait ,  hoc  nihil  eft  prater  fartum. 

Deinde  cum  incidi  flet  in  Lacedaemonios  quoldam 
laceris,  fqualentibufque  tunicis  indutos,  Hic,  inquit, 
alius  eft  fartus.  Vidit  enim  non  in  fplendido  tantum 
veftitu ,  fed  etiam  in  fordibus  fuperbum  animum  in- 
efle ,  fi  quis  inde  laudem  ,  &  inanem  gloriolam  au- 
e  apud  Plu-  cupetur.Sapienter  autem  Plato  '  extremae  peruerfita- 
tarc.  in  lib.  tis  e|fe  dixit, cum  prorfus  iuftitia  vaces ,  ad  id  tantum 
*»m  niti,vt  vir  bonus  efle  videare.  Quominus  mirandum 
fopbandu' fit.  eft,  Apoftolos  grauilfimis  verbis  tanquam  religionis, 
ac  pietatis  peftem  hypocrifim  deteftari ,  quam  Pau- 
f  i.ad  Tim.  Ius  f  propriam  ait  efle  haereticorum ,  qui  in  hypocri¬ 
si,  fi  mendacium  loquuntur  ,  &  cauteriatam  conficient iam 

habent. 

X.  Et  inuidias ,Gxxcb,  Qbovur .  Inuidiam  autem ,  vt  di- 

glib.jo.  ho.  ximus ,  definit  Auguftinus  g  odium  foelicicatisalre- 
hom.io.  nx:  alieno  enim  bono  inuidus  cruciatur.  Idem  vero 
h  lib.  de  di-  Auguftinus  alibi h  inuidiam  ait  efle  proprium  diabo- 
fcipl.Chrift.  ^  peccatum.  Merito  aurem  Petrus  Apoftolus  hoc  vi- 
CmddSftrIC  tium  *  Chriftiano  pedore  ablegat :  nam  audor  fer- 
ji<r.de  temp.  trionum  ad  fratres  in  eremo  ,  qui  Auguftini  nomen  D  cinet ,  quod  ait  Salomon 1 ;  Curtodite  vos  a  murmura- 1  Sap.  mi, 
i  ferm.  18.  prxferunt,inuidix  incommoda  deferibens  1 ,  Hac  eft,  tione.qua  nihil  prodeft,&  a  detractione  parate  lingua. 

inquit ,  qua  Angelum  de  coelo  proiecit,  hominem  de  para-  Et  quidem  in  re  graui  tum  detrahere ,  tum  detra-  XIII. 
difio exulauit.Abelem  occidit, contra  lofephft-atres  armauit ,  hentem  audire  ,  fi  prxfertim  quis  aflenfum  prxbcat, 

‘Danielem  in  lacum  leonum mifit,  caput  nortrumcruci  afi-  aut  etiam  detrahentem  prouocet,non  lcuepeccatum 
ficit,  &  ludam  fusfendio  fiurtulit.  fratres  mei  fiuper  terta  eft,  vt  merito  dixerit  Bernardus  m  ,  Detrahere  ,autde-  mli.i.dec4. 
pjradicate,  quod  inuidia  eft  illa  fer  a  pejftma,  qua  fidem  tol-  trahentem  audire, vtrum  horum  det  e  rtabilius  (it , non  facile 

lit, concor diam  diffipat,  iuflitiam  differdit,  &  omniamala  dixerim.  Quam  autem  id  fit  perniciofum  ,  indicauit 

generat,  hac  muros  Hierufdlem  euertit ,  Romam  depopula-  Saloipon  »  his  verbis ,  Si  mordeat  ferpensin  flendo  m-  n  Ecdcf.10. 

uit, Carthaginem  deftruxit,  Troiam  deuartamt.  Porrb  Se-  hilominus  habet  qui  occulte  detrahit.  1  dem  indicare  vifus  1 1 ' 

k  epift.74.  neca  k  inuidiam  vocat ,  perniciofum  optimis  telum  ino-  eft  Seneca  0 .  Ita-enim  fapientem  aduersus  obtreda-  0  lib.de  via 

pinantes, ficuroff  difiecit , procella  more ,  qua  in  ipfafereni  tores  loquentem  inducit ;  Nullam  mihi  iniunam faci-  beata, c.i*» 

fiducia  folet  emergere ,  aut  fulminis  fubitt ,  ad  cuius  irtum  tis ,  cum  mihi  detrahitis :  fed  ne  diis  quidem  hi  ,  qui  aras 

etiam  vicina  tremuerunt.  euertunr,  fed  malum propofitum  apparet ,  maliimque  confi- 

X  f.  Numero  autem  multitudinis  dixit  Petrus,  inuidias:  lium  etiam  vbi  nocere  non  potuit.  Neque  vero  leue  ma- 

tametfi  enim  vna  eft  vitij  forma  ,  plura  tamen  bona  ^  lum  putandum  eft ,  etiamfi  detradori  integra  non 
compledirur.  Plerunque  enim  mortalia ,•&  cadu-  habeatur fidesmam  improbe  quidam  ,  fed  ingeniose 

ca  bona  refpicit,alias  cceleftia,  &  qux  fiunt  fiiprana-  dixit ,  vt  maxime  curetur  vulnus  ,  cicatricem  tamen 

turam.  atque  hoc  quidem  pofteriori  modo  merito  manere*  fentiens  detradocem  ,  etfi  non  perfuadeat. 

Theologi  fraternae  gratiae ,  aut  caritatis  inuidentiam  mali  tamen  fulpicionem  parere.  Hxc  igitur  omnia 

inter  peccata  in  Spiritum  fandum  recenfient.  Omni-  vitia,qux  fraternam  caritatem  maxime  lxdunt,mcri- 

llib.de  odio  no  autem,  vt  ait  Plutarchus1 ,  inuidia  fimilis  eft  ocu-  -i  a  -  -  - 


efte  inuidos  eiuitati inutiles,  quam  lolium  tritico  ,  & 
ignaiium  militem  bello;  idemque dicere  confueue- 
rat,non  alirer  ac  ferrum  rubigine  abfumicur,ita  inui¬ 
dos  fuo  ipforum  vitio  concabefceie :  ferrum  enim, 
etiamfi  nemo  lxdar  ,ex  fe  gignere,  vnde  corrumpa¬ 
tur.  In  eandem  quoque  fenrentiam  prxeipie  Paulus, 
cum  ad  Galatas  feribit a :  Non  efficiamur  inanis  olori a  a  eap.^.zc, 
cupidi  innicem  prouocantes ,  imticem  insidentes.  Ibidem 
autem  qon  ita  mulrb  anrea  b  inuidias  inter  opera  bvcrfir 
carnis  recenfuerat.  Ad  Timotheum  c  autem  cx  ver-  c  e p.i  c.6.4. 
borum  pugna  inuidias  ,  &  contentiones  oriri  aflir- 
mat.  Denique  ad  Titum  ,  infidelibus  ,  Sc  a  Chrifti  deap.  j.5. 
religione  alienis*  cum  extera  vitia ,  tum  etiam  inui- 
B  diam  tribuit, vt  merito  Apoftolus  Petruseam  a  Chri- 
ftianorum  animis  hoc  loco  ablegandam  cenfeat. 

Et  omnes  detralliones.  Grxce ,  orioas  jc«t 
Ex  inuidia  enim  obtredationes  oriri  folent ,  Sc  eam 
pene  femper  comitari :  eam  autem  Auguftinus  ait 
mordaciorem  efle  ,  quam  veraciorem  reprehenfio- 
nem,additque  illam  vulnerare  alterius  famam. Cerre 
Hieronymus  quantopere  detradio  fugienda  fit ,  his 
verbis  docuit  e  :  fJMagis  vitatu  tuam  ordinare  difee,  ccp.adCt. 
quam  alienam  carpere ;  femper  Scriptura  memor  eflo  di-  lant- 
cernis,  Noli  diligere  detralftre,ne  eradiceris. £t  Dauid,  De¬ 
trahentem  proximo  fuo  huneperfequebar.  Et  alibi  1  :  Caue  f  ep.adNe. 
ne  aliis  detrahas  ,  aut  alios  detrahentes  audias  ,  nec  minus  Pot* 
auribus,  quam  lingua  fugias  detrartionem :  nam  detra - 
rtor  dum  te  videt,  non  libenter  audire-,i}on  facile  poteft  de- 
c  trahere.  Auguftinus  vero, vtaudor  eft  Poflidonius  S,  g  lib.de  vita 
aduersus  hoc  genus  hominum  hoc  diftichum  men-  AufiufiC’“* 
fx  fux  adfcriplir: 

Quifquis  amat  dirtis  abfentum  rodere  famam. 

Hanc  mcnfnm  vetitam  nouerit  efte  fibt. 

Eodem  porro  fpedafle  vifus  eft  Salomon  ,  cum  di¬ 
xit  b  :  Remone  a  te  os  prautim ,  &  detrahentia  labia  (int  I1P/011.4.14 
procul  d  te.  Qua  vero  ratione  repellendi  fint  obtre- 
datores, idem  alibi  *  docet, Tentus  Aquilo,  iit,  diffipat  *Prou.ij.ij 
nubes ,  &  facies  tristis  linguam  detrahentem.  Et  alibi  i  pr0u.  14. 
Cum  detrartoribus  ne  commifcearis ,  quoniam  repente  con-  IU 
Jurget  perd’ti>  eorum, &  ruinam  vtriufque  quis  notiit  ?  Et 
in  eandem  fententiam  Sapiens  k  :  Sepi  aures  tuas  ffi-  k  Ecclcf.a*. 
nis,&  linguam  nequam  noli  audire,  &  ori  tuo  fatito  ofita,  l8- 
&  feras  auribus  tuis.  Illud  autem  ad  rem  maxime  per- 


lorum  xgritudini ,  qux  ad  omnem  fplendorem  cali- 
gatiipfos  autem  inuidos  maxime  torquet,  ac  cruciat, 
Sc  non  pauca  parit  incommodarquamobrem,  vt  feri- 
.  bit  Laertius1"  ,  Antifthenes  abfurdum  efle  dicebat 


to  a  Chriftianis  castibus  exterminanda  monet  Pe¬ 
trus.  Apte  vero  fubiicit: 

1.  Sicut  modo  geniti  infantes  ,  rationabile  i  fine  dolo  lac 
concupifctte,vt  ineo  crefcatis  m  falutem.  ] 

Propo 


J. 


a  eap.iS  ). 


«  epift.i.  ca. 

34*10. 

&  cap.4.  »4* 


*  Pfal*7*>. 
f  PIal.i j. «. 

g  ver  Axi. 
b  cap.  »7*  J* 


IL 


i  i.Reg.ij. 


III. 


%  Prouerb. 

3.31. 


!  i-par.paft. 
adra.it. 


m  Ecclefia- 
ftici  t.14.' 

n  Ecelefia- 
itici  3.1*. 

IV. 

e  cap.io.i<f' 


Catholica  Epift.  I.  Petri. 


257 


Propbfito  infantium  exemplo  tum  fuperiora  con¬ 
firmat, tum  .ad  innocetiam,fimplicitate,&  fyncerita- 
tem  hoxtatur.  Eandem  vero  fimilitudinem  maxime 
probauit  Chriftus  Dominus  ,  cum  apud  Matthseum 
dixit a:  Nifi  conuerfi  fueritis ,  efficiamini  ficut  paruuli, 
non  intrabitis  in  regnum  coelorum.  Spedantur  autem 
in  paruulis  non  imbecillitates, &  illius  aetatulae  naeui, 
quos  potius  reiiciendos  facrae  literae  docent.  Ifaias 
enim  b  :  Puer ,  inquit ,  centum  annorum  monetur ,  & 
peccator  centum  annorum  male  ditius  erit.  Stolidum 
enim  fenem ,  atque  amentem  ,  &  rei  bene  gerendae 
prorfus  ignarum ,  puerum  vocat  centum  annorum. 
Et  Paulus  Corinthios c  monet  his  verbi$:2Vo/»f«  pue¬ 
ri  effici  fenjibus  ,fed  malitia  paruuli  eslote ,  fenjibus  au¬ 
tem  perfeth.  Et  ad  Ephefios  d  :  fatam  non  fimus ,  in¬ 
quit  ,  paruuli ,  flutluantes ,  &  circunferamur  omni  ven¬ 
to  doElrina.  Retinenda:  igitur  funt  puerorum  non 
quidem  virtutes  j  fed  virtutum  imagines,  quas  viros 
iuftos  &  imitari ,  &  ad  viuum  exprimere  maxime 
decet.  Elucet  autem  prxfertim  in  infantibus  baptif- 
mivnda  luftratis  infignis  quaedam  innocentia, qua: 
maxime  expetenda  eft ,  &  fummo  ftudio  retinenda. 
Hanc  vtcunque  profitebatur  Dauid  :ait  enim  alicu¬ 
bi e  ,  Judica  me  Domine  fecundum  iufttfiam  meam ,  & 
fecundum  innocentiam  meam  fuperme ,  Et  alibi  f:  Judi¬ 
ca  me  Domine,  quonianu  ego  in  innocentia  mea  ingreffius 
fum.  Et  poft  nonnulla  g  :  Ego  autem  in  innocentia  mea 
ingreffius  fum.  Et  lob  h :  Donec  deficiam,  ait ,  non  rece¬ 
dam  ab  innocentia  mea ,  iuflifcationem  meam  .quam  coepi 
tenere,  non  deferam :  neque  enim  reprehendit  me  cor  meum 
in-omni  vita  mea. 

Tamctfi enim ,  vt  alibi  dixi,  fi  diuinum  priuile- 
gium  excipias ,  nemo  eft  ,  qui  non  aliquando  offen¬ 
dat  ,  aut  labatur  ;  plurimi  tamen  fune ,  qui  inno¬ 
centiam  hadenus  retinent ,  quod  lethifero  crimine 
non  inquinantur.  Et  fortafle  perfimilis  innocentia 
in  Saiile  commendatur  ‘ ,  cum  dicitur ,  Filius  vnius 
anni ,  cum  regnare  ccepiffet ,  6c  duobus  annis  regnafte 
fuper  ifrael.  Cum  enim  iam  tum  filios  haberet,  non 
poteft  id  dc  itate  accipi ,  &  cum  ad  quadraginta  an¬ 
nos  regnum  adminiftrauerit  ,duos  tantummodo  an¬ 
nos  non  ob  aliam  caudam  regnafle  dicitur, nifi quod 
illis  duobus  annis  duntaxat*  Deum  cafte  religiofe- 
que  coluerir,  morumque  integritatem ,  atque  inno¬ 
centiam  retinuerit. 

Abeft  praeterea  ab  infantibus  omnis  verfutia ,  do¬ 
lus  ,  &  ad  fallendum  compofita  improbitas,  fed  po¬ 
tius  contra  miro  candore  ,  ac  fimplicitate  pvaediti 
funt :  non  aliter  aequum  eft  fideles  animi  candorem 
ab  omni  prorfus  fraude  ,  ac  fimulatione  alienos  in 
primis  colere:  hac  enim  fimplicitate  mirifice  con¬ 
ciliatur  Deus.  Vere  namque  fcripfit  Salomon  k, 
Abominatio  Domini  eft  omnis  tllufor ,  &  cum  fmplicibus 
fermocinatio  e««.<.llluforcm  enim  vocat  dolofum,&,vt 
Hebraei  codices  habent ,  peruerfum ,  qui  pro  jtfihilo 
ducit  fraude  ,  &  aftu  alios  decipere,  at  contra, Deum 
ait  familiariter  agere  Cum  fimplicibus,&  iis  tanquam 
amicis  arcana  pedoris  fui  aperire  :  eft  enim  in  He¬ 
braeis  codicibus ,  cum  redis  fecretum  eius.  Itaque 
Beatus  Gregorius  1 ,  Cumfimpticibus,  ait  ,fermocinari 
dicitur ,  quia  de  fupernis  mysteriis  illorum  mentes  radio 
fu<£  viftationis  illuminat,  ,quos  nulla  vmbra  duplicitatis 
ebfcurat.  Contra  vero  exeeratur  Sapiens  verlutos,  & 
callidos ,  quos  duplici  corde  appellat  m .  fa, inquit, 
duplici  corde  ,  &  labiis  fcekHis ,  &  manibiis  malefacien¬ 
tibus  ,  (jr  peccatori  terram  ingredienti  duabus  viis.  Et 
alibi  n  i  Cor  ingrediens  duas  vias ,  non  habebit  fitccejfur, 
&  prauus  corde  in  illis  fcandaliz.abitur. 

Iam  vero  Chriftus  Dominus  apud  Matthaeum  o 
'  fimplicitatem  monet  cum  prudentia  coniungen- 
dam  •,  EfPtte ,  inquit ,  prudentes ,  ficut  ferpentes ,  ejrjim- 
Bened.  lufHnian.  in  Epift •  Canon. 


A  plices  ficut  columba.  Quo  fpe  dans  B.'Gr£gorius  Ad-  a  3.p3:.paft. 
monendi,  inquit , furet,  fmplices,vt  fimplicitatis  bono  adm.11, 
priidentiam  adiungaivt, ,  quatenus fic  fecuritatem  de fim¬ 
plicitate  poffiideanL, ,  vt  circumcellionem  prudentia  non 
amittant Hinc  ad  Romanos  b  dicit  > Volo  vos  fapien-  b  eap.1f.14, 
tes  effeinbono ,fimplices  auteminmalo.  Et  alibi c :  Cirri -  c  lib.i.mor- 
ftjss ,  ait  ,  vtraque  neceffiario  in  admonitione  coniunxit ,  c,z- 
vt  &  fmplicitatenu,  columba  astutia  ferpentis  inflrue - 
ret ,  &  rur fartu  ferpentis  aftutiam -,  columba  fimplicttas 
temperaret.  Hieronymus  d  autem  :  fa  per prudentiam',  d  -Matth.io, 
inquit ,  deuitent  infictias ,  per  fimplicit  atem  non  faciant, 
malum-,.  Et  alio  foco  e  ;  Pruepit ,  ait ,  Dominus ,  vt  e  Ofea:7. 
effiemus fimplices ,  quafi  columba,  &  afiun  quafi  ferpen¬ 
tes  ,  nimirum  vt  nec- aliis  nocere  velimus ,  nec  ab  aliis  pa¬ 
tiamur  infidias. 

B  Is  porro  fimplex  cenfcndus  eft ,  qui  fine  fuco ,  &  V. 
fallaciis ,  vere  atque  ex  animo  loquitur ,  nec  patitur, 
linguam,  aut  orationem  ab  animo  diferepare  •,  quarii 
quidem  fimplicitatem  deferibens  Paulus ,  ait {,  Nam  f  i.  ad  Qor; 
gloria  nostra  hac  eft ,  tefiimonium  conficientia  noftra  ,  quod  l  llm 
in  fimplicitate  cordis  ,  &  finceritate  Dei  ,&  non  in  fa- 
pientia  carnali , fed  in  gratia  Dei  conuer fati  fumus  inz 
hoc  mundo.  Et  alibi  R  Timeo  autem  ,  m  ficut  ferpens  g  a.ad  Cor. 
Euamfeduxit  aftu:  ia  fu  a ;  ita  corrumpantur  fenfus  vefiri,  1 
&  excidant  a  fimplicitate  ,  qua  eft- in  Chrifto.  .Eandem 
vero  fimplicitatem  exigit  a  feruis-,  dum  fuis  domi-, 
nis  obtemperant  b  ;  Serui  obedite  dominis  carnalibus  h  ad  Ephef. 
cum  timore  ,  &  tremore,  in  (implicitate  cordis  vefln, ficut  6-  5*  &  a<1 
Chrifto.  :r,  ColoCj.ii. 

Spiritaliter  fane  paruuli  vocantur  humiles  ,  &  VI. 

C  modefti ,  ita  enim  fignificar  Chriftus ,  cum  ait ! :  Con-  5  t. 

fiteor  tibi  Pater  Domine  coeli,  &  terra ,  quia  abfcqndi- 
fii  hac  a  fapientibus ,  &  prudentibus  ,  &  reuelafti  ea 
paruulis.  Et  alio  loco  k  :  Nifi  conuer  fi  fueritis  effi-  * 

damini  ,  ficut  paruuli ,  non  intrabitis  m  regnum  coelo¬ 
rum  ,  quicunque  humiliauerit  fe ,  ficut  paruulus  ifie ,  hic 
eft  maior  in  regno  coelorum.  Neque  aliter  Hieronymus, 

&  Auguftinus  verba  Dauidis  explicant  ,  fiue  cum 
ait  *  :  Ex  ore  infandum ,  &  laStentium  perfitifti  laudem,  1  Pfal  8. 
fiue ,fapientiam praflans paruulis  m.Itemque  " ;  Intel-  m  Plal*i8  8. 
leilum  dat,  paruulis  .Denique  0  yCufiodiens  paruulos  Do-  n  Pfal,u8* 
minus,  humiliatus  fum,  &  liberauit  me.  His  igitur  aliif-  o°Pfal.H4 
que  fimilibus  nominibus  oprat  Petrus,  vt  fideles  g.  4’ 
modo  genitos  infantes  imitentur. 

Rationabile,  fine  dolo  lac  concupifcitef]  In  eadem  in-  VI  I. 

D  fantium  metaphora  perfiftens,  ladis  alimoniam  pro¬ 
ponit.  Ne  quis  autem  exiftimaret  loqui  Petrum  ,  de 
primis  Chriftianac  dodrinx  initiis ,  vt  loquitur  Pau¬ 
lus  P  ,  cum  ait ,  Tanquam  paruulis  iri  Chrifto  lac  vobis  p  i.ad.Cor. 
potum  dedi ,  non  tficam  :  Non  fimpliciter  lac  nominat,  i  l- 
fed  addit  rationabile ;  ita  enim  omnino  legendum  eft, 
non  rationabiles  :  Grxce  enim  fcripfit  Apoftolus, 

TO  teyuo V  «tifoAov  •}<**«  ,  hoc  eft,  rationabile  ,  &  abfque 
dolo  lac :  nam,  vt  alibi  docui  q  ex  lententia  Clemen-  q  1  ad  Cor. 
tis  Alexandrini  1 ,  lac  pevfcdum  eft  alimentum,  quo  J,l,n*  *• 
maxime  infantes  non  aluntur  folum  ,  fed  augentur,  ^  hb,I-P*' 
&  incrementum  capiunt.  Hoc  porro  ladis  nomen 
rede  Chriftianx  dodrinx  tribuitur :  Vt  enim  lac  a 
candore ,  fuauitate  ,  prxeipuaque  nutriendi  vi  com1- 
mendari  folet ;  ira  iifdem  plane  nominibus  Euange- 

E  lica  dodrina  merito  celebratur :  nam  vt  de  cando¬ 
re  primum  dicam ,  quid  ea  fingi  ,  aut  cogitari  po¬ 
teft  candidius,  qua:  cum  omnia  fcelera ,  atque  fla- 
giria  deteftatur ,  tum  nullam  prorfus  admittit,  vel  f  Pf3l.i8.8_ 
leuiffimam  culpam  f  ?  Lex  Domini ,  ait  Dauid,  im¬ 
maculata  ,conuertens  animas ,  teftimonium  Domini  fide¬ 
le  ,fapientiam  praftans  paruulis  ,  iuftitU  Domini  reEla, 

Utificantes  corda ,  praceptum  Domini  lucidum  ,  illumi¬ 
nans  oculos  ,  timor  Domini  ftnElus  permanens  in  fun¬ 
ium  f&culi  ,  iudicia  Domini  vera  ,  iuftifieata  in  femet- 
ipfa:  haec  enim  omnia  eximiam  quandam  Cfiriflianac 
V  }  dodrina: 


258 


Explanatio  Cap.  1 1. 


do&rinx  fan&itatem  indicant ,  quam  nufquam  alibi 
reperire  queas. 

VIII.  Quid  vero  de  huius  do&rina:  dulcedine ,  ac  fua- 
a  verf.11.  uitate  dicam  ?  cerre  Dauid  eodem  loco  *  Dei  prae- 
b  Pfal.  118.  cepta  dulciora,  ait  cftcfuper  ihcl ,  erfauum.  Et  alibi  b 
103.  Quam  dulcia  faucibus  meis  eloquia  tua,  fuper  mei  or 

meo.  Eodemque  omnino  refero  ,  quod  illa  dixic  in 
e  cap.i.j.  Canticis  c  ,  Introduxit  me  Rex  in  cellaria  fua ,  exalta¬ 
bimus,  &  latabimur  in  te ,  memores  vberum  tuorum  fuper 
u  Cant.j.i.  vinum.  Itemqueilla  ll :  Comedi  fanum  cum  meile  meo, 
bibi  vinum  meum  cum  laEle  meo:comedite  amici  &  bibite , 
(fr  inebriamini, cariffmi. Quanta  autem  vis  fit  nutrien¬ 
di,  augendique  fpiritalem  vitam  m  Chrifti  do&rina, 
e  lib.r.  pz-  indicat  Clemens  Alexandrinus  e  cum  air.  Si  in  Chri- 
dag.c.tf-  fio  fumus  regenerati ,  qui  nos  regenerauit ,  proprio  laEle 

nutrit ,  nempe  verbo :  quicquidemm  generauit  ei, quod  ge¬ 
neratur  ,  alimentum  protinus  proh  ere  efi  confentaneunu. 
Re&e  igitur  Petrus  hoc  fuaue,  perfe&umque  lac  ap¬ 
petendum  monet  :vt  autem  appareat  lattis  nomen 
non  vfurpari  hoc  loco  pro  rudi ,  atque  inchoata  rc- 
t  cap./.n.  rum  diuinarum  fcicntia,quam  Paulus  ad  Hebrajosf, 
propriam  ait  elTe  imperfedforum  ,  rationabile ,  &  fne 
dolo  lac  appetendum  docet :  non  enim  folum  hoc 
'  fpiritale  lac, a  corporeo, &  corruptibili  diftinguit,fed 

illud  praeterea  infinuat  ,  ad  animum  ita  pertinere  , 
eumque  mirum  in  modum  perficere  ,  &  ad  viri¬ 
lem  quandam  aetatem ,  &  maturitatem  perducere. 
Subobfcure  autem  innuit,quae  lege  Euangelica  prae¬ 
cipiuntur,  maxime  efle  redae  rationi  confentanea, 
tantum  abeft,  vt  cum  illa  aliqua  ratione  pugnent. 

IX,  At  cur  addidit  fine  dolo  ?  Graece ,  ifoXtv.  An  vt 
oftendat  Chtiftianae  dodrinae  nullam  fubefle  frau¬ 
dem,  nullum  dolum  ,  vt  hac  ratione  eam  a  Philofo- 
■  phorum,Poetarum,  haereticorumque  inuentis  dilfin- 
guat  ?  Sane  ita  indicare  vifus  eft  Bedamam  de  Philo- 
g  ad  Rom,  fophis  quidem  ait  Paulus  g ,  EuanueruivL,  in  cogitatio- 
nibusjuis  i  er  obfcuratum  efi  infipiens  cor  eorum :  dicentes 
enim  fe  effe  faptentes ,  fiulti  facti  fiunt.  Poetae  vero  du  m 
fabularum  figmenta  fuaui  quadam  carminum  mo¬ 
dulatione  ,  veluti  meile  obliniunt ,  lethale  venenum 
propinant  ,  &  adolefcentum  mores  incredibiliter 
corrumpunt;  HQuid  vero  de  haereticis  dicam  ?  Eos, 
hProB.1.10.  vt  arbitror,  taciti  perftringit  Salomon,  cum  ait  h. 
Fili  mi  fi  te  laciauermt  peccatores,  ne  acquiefcas  eis :  Vere 
i  lib.j.c.i 9’  namque  de  iis  fetibit  Irenaeus  ',  eos  ,  vt  eft  in  vCteri 
prouerbio ,  lade  gypfum  mifccre.  gypfum  autem 
Jethalis  veneni  vim  habere  ,  audor  eft  Plinius, 
k  lib.aduerf.  Nec  multum  abeft  ,  quod  Vincendus  k  Lyrinenfis, 
profan.  00-  de  iildem  affirmat :  ait  enim  illos  fimiles  efle  venefi- 
nuat'  cis,qui  mortifera  aconita,pretiofis  dapibus  mifcent, 
vel  mellis  dulcedine  liniunt. 

X-  Simile  quiddam  addit  T ertullianus 1 ,  qui  haereti- 

1  lib.aauerC  cos, cum  exoletis  meretricibus  confert,  quae  formam 
va  ent,  fucis ,  ac  pigmentis  mentiuntur.  Sufpicor  alludere 
voluifle  Petrum  ad  id ,  quod  frequenter  contingere 
folet,  vt  ladi  venenum  admifeeatur ,  quo  fortafle 
m  lib.ie.  in  fadum  eft,  quod  Sextus  m  Pompeius ,  Sc  Nonnius  “ 
n^b^c*^0"  Marcellus  obferuarunt ,  vt  ladand i- verbum  decipe- 
priet.fcimr  re>&  in  fraudem  inducere  fignificet ,  cum  deducatur 
ab  antiquo  verbo,  Lacio,  quod  fignificar,decipio  ,  a 
quo  deducuntur  etiam  allicio  ,  laceflo,  llledo,  dele¬ 
ti  inAndria.  do,  obledo;  Quocirca  apud  Terentium  o  dixic 
quidam. 

Nonne  tibi: fiam  efifie  hoc  vifium  folidum  gaudium, 

Nifi me  laElaJfes  amantem, & falfia Jpe produceres? 
Eprurfus: 

Sollicitando, (jr  pollicitando.eorum  animos  lacias. 
p  Prou.  16.  Eodem  modo  apud  Salomonem  P  loquitur  Latinus 
l9‘  interpres.  Vir  iniquus  lackit  amicum  fitium,  &  ducit  eum 

per  viam  non  bonam  ■,  quafi  dicar ,  Blanda  oratione, & 
fpeciofis  promilfis  Audendo  decipit.  Quod  ad  Ro- 


A  manos  expreflit  Paulus, cum  dixft:  Per  dulces  fer  mones, 

&  benedictiones, feducunt  corda  innocentium*. Neque  ali¬ 
ter  accipiendum  cenfeo,  quod  legitur  in  libralob  :  >  «p  ji 
Si  vidi  fiolem,cim  fulgeret,  &  lunam  incedentem  clare,  &  l7‘ 
lactatum  efi  in  abficondito  cor  meum ,  &  ofculatusfum  ma¬ 
num  meam  ore  meo. 

Tametfi  enim  omnes  fcrmcLatini  codices  habet,  XI. 
Latatum  efi,  Hebraea  tamen  vox  eadem  eft  hoc  loco* 
cum  ea,quae  paulo  ante  habetur  eodem  capite  b  ,vbi  b  verf.  j. 
Latinus  interpres  legit ,  Si  deceptum  efi  cor  meum.  Et 
Septuaginta  habent, Si  deceptum  efi  cor  meum ,  vt  plane 
appareat  ,  Latinum  interpretem  omnino  verti fle, 
laflnt #7»;librariorum  deinde  errore,irrepfifle  vocem,  •  -» 

latatum-, Cmc  enim  loquatur  Iob  de  idololatria, vt  fer- 
me  omnes  Latini  explanatores'fentiunt,fiue,vt  Grae- 
B  ci  malunt, de  diuitiarum  amore,  quod  eft  veluti  ido¬ 
lolatriae  genus  ,  inulto  redius  dicit  Iob  ,  neutra  im¬ 
pietate  fe  fuifle  fedudum ,  quam  fuifle  laetatum.  Ita¬ 
que  vt  redeam  ad  Petrum, rede  dixit, lac  diufni  verbi 
efle  doli  expers  ,  quia  neminem  fallit ,  neminem  in 
fraudem,  auc  errorem  inducit,  fed  potius  quod  mox 
fubiicit,veram  affert  falutem.  Atqui  apud  Ofeam  c  c  cap.t.14. 
Deus  immortalis,  LaEktbo,in<\mt,eam ,  &  ducam  in  fio- 
litudinem ,  &  ibi  loquar  ad  cor  eius.  Quae  pertinere  ad 
legem  Euangelicam, &  gentium  conuerfionem,  Hie¬ 
ronymus  ,  &  Cyrillus  ,  aliique  non  pauci  aperte  do¬ 
cent.  Et  tamen  ladandi  verbum  plane  fignificatfe- 
ducere,&  decipere. Septuaginta  enim  eo  loco  habervt 
7 T\eeru  a  c/T»K,hoc  eft,feducam  ipfatn  3  aut  verbis  pelli¬ 
ciam.  Sed  nimirum  bonum  fignificat  dolum  ,  hoc 
C  eft ,  blandam  ,  fuauemque  perfuafionem  ,  qua  folec 

Deus  incredibili  quadam  fuauitare  ab  infidelitate  ad  "  ' 
fidem  ,  &  a  flagitiis  ad  poenitentiam  traducere.  Ad¬ 
do  etiam  fpedafle  Deum  vulgi  fenfum  ,  nam  qui 
olim  Chrifto  nomina  dabant ,  proque  eo  acerbiffi- 
mos  cruciatus  perferebant ,  delirare ,  atque  infanire 
cenfebantur  ,  vr  fedudi  ,  ac  decepti  videri  poflenr, 
cum  re  vera  diuina  quadam  fapientia  praediti  eflent. 

Ad  imperitorum  igitur  fenfum  ,  ac  mentem  dixic 
Dominus  ;  fe  gentes  la&are  ,  hoc  eft  ,  feducere 
velle,cum  re  vera  ad  immortalem  ,  ac  beatam  vitam  v 

adduceret. 

Non  facili  autem  dixerim  fpe&aruue  Petrus  pri-  XII. 
fcam  illam  Ecclefiae  confuetudinem  ,  cuius  memi¬ 
nit  Tertullianus  d ,  cum  baptizari  lac  ,&  mei  praegu-  d  1'b-iccoe. 
D  ftabant.  Inde ,  inquit ,  Tertullianus  ,  fufeepti  laciis ,  &  mllic' 
mellis  concordiam  pragiiHabant.  Quod  ipfum  affirmat 
Hieronymus  Deinde ,  ait  yegrejfios ,  laciis  ,  ac  mellis 
praguslare  concordiam  ad  infantia  figriificationem*  idem 
verb  alibi  f  reftatur  ad  fua  vfque  tempora  in  Oeci-;  f  in  Efaiani 
dentis  Ecclefiis  confueuifle  baptifmo  expiatis  prae-  c,5** 
beri  vinum  ,  &  lac.  Quod  enim  mox  fubiicit  Pe¬ 
trus  ,  Si  tamen  guflaflis ,  quoniam  dulcis  efi  Dominus. 
hoc  videtur  vtrumque  indicare,  ad  hanc  ei^im  Chri-  •- ;  t 
ftiane  reiigionis  fuauitatem  declarandam  ,  ladtis ,  ac 
meilis  dulcedo  referebatur.  Sed  quoniam  non  in  eo 
folummodo  guftu  perfiftendum  eft, addit  Petrus ,  vt 
m  eo  crcfcatis  m  falutem. 

Spedare  vifus  eft  vim",  &  facultatem  la<ftis:.vt  XIII. 
enim  ait  Clemens  g  Alexandirinus  ,  lac  non  alit,  io-  g  lib.i.  Vf- 
E  lum ,  ac  nutrit ,  fed  vim  habet  augendi  ita  apparet  dag<e-<f- 
infances ,  dum  lacfte  aluntur  mirum  in  modum  cre* 
fcere  ,  atque  augeri.  Pertinec  autem  ad  Chriftianam 
virtutem  ,  vt  quotidie  maiora  capiat  incrementa: 

Vt  enim  ait  Bernardus  h  ,  Vera  virtus  finem  'nefit,  &  h 
tempore  non  clauditur.  Et  Leo.  i  Pontifex,  Omnes,  in-  *  SertnJ.de 
quit ,  de  die  in  diem  proficiendo  per  pietatis  augmenta  re-  Pa^*cloip*  , 
nouentur.  Quantumlibet  enim  quifque  iutllfi catus  fit  \ 
habet  tamen  ,  diem  in  hac  v  ta  efl ,  quo  probatior  ejfie  pof- 
fit ,  er  melior,  qui  amem  non  proficit  ,  deficit  .,  fir  qui  ni- 
hil  acquirit nonnihil  perdit.  Atque  haud  fcio  an  eo- 

dc  m 


Catholica  Epift.  I.  Petri. 


-59 


a  eap. 35.  i, 


b  Orat,  in 
(and.  lauac. 


c  Cant.j.i 


d  epift.  153, 


XIV. 

c  capj.  6. 


f  ad  Philip. 
J.«3- 


2  Ervchir.  c. 
1 4.  'in  Plal. 

'■/  r.lit' 
98.  m  loin. 

&  tu  A.  j. 
in  epilt.Ioj. 


h  Pfal.33.?. 


i  in  Apolcg. 
c.3. 


dem  referenda  fint ,  quae  feribit  Ifaias  a :  Omnes  fitien- 
tes  venite  ad  aquas  ,  &  qui  non  habetis  argentum  prope¬ 
rate  ,  emite  ,'&  comedite.  Venite, emite  abfque  argento ,  & 
abfque  vlla  commutatione  vinum ,  &  lac.  Certe  Grego- 
rius  6  Nazianzenus  aquas  baptifmi  interpretatur  ,  & 
Hieronymus  in  eum  locum ,  vt  paulo  ante  monui, 
vinum ,  Sc  lac  ad  baptifmi  confuetudinem  refert. 
Quin  etiam  facile  crediderim  eodem  {pe&aife  Salo¬ 
monem, cum  fponfam  ita  loquentem  facit c:  Comedi 
fkuurn  cum  meile  meo  ;  bibi  vinum  meum  cum  latle  meo. 
comedite  amici  ,  &  bibite  ,  &  inebriamini  carifftrni. 
Ebrietatis  enim  nomen  ftudium  fignificat  proficien¬ 
di :  V  t  enim  ait  Bernardus  d  :  Nunquam  iuflus  arbi¬ 
tratur  fe  comprehendiffe ,  nunquam  dicit, fatis  ejl ,  fed  fem- 
perefurit,Jititque  iuHitiam,ita  vt  ftfemper  vineret ,  fem - 
per  iufliorejfe  contenderet  ,femper  de  bono  in  melius  pro¬ 
jicere  conaretur.  Indefejfum  proficiendi  Jludium  ,  tfr  itt - 
gis  conatus  ad  perfeElionem  ,  perfeSiio  reputatur.  Quod  fi 
findere  perfectioni ,  effe  perfettum  eft  .profe&o  nolle  pro¬ 
ficere  ,  deficere  eft.  In  [cala  lacob  nudus  Angelorum  refi- 
det ,  fed  vel  afeendere ,vel  defeendere  vidibantur  vniuerfi, 
vt  palam  daretur  intedigi,  inter  proftttum  ,&  defeci um 
nihil  medium  inueniri. 

Hanc  ob  caufTam,  vt  arbitror ,  Chriftus  Dominus 
apud  Matthxum  e  Beatos  illos  praedicauir ,  qui  efu- 
nunt, ,  £r  fitiunt-  iufhtiam  ,  hoc  eft  ,  qui  nullis  certis 
finibus  Chriftianam  virtutem  etreunferibunt ,  qui 
nunquam  fc  fatis  profecilfe  arbitrantur,  qui  vnd  cum 
Paulo  1  quas  retro  funt  obliuifcuntur,  &  ad  ea,  quae 
funt  priora  ,  fefe  extendunt.  Hoc  enim  eft ,  quod 
ait  Petrus  ,  crefcere  m  falutem.  Qui  enim  quotidie 
ad  priftinam  virtutem  nouas  addunt  acceffiones  ,  ij 
proculdubio  falutem  aflequuntur  fempiternam.  Ni¬ 
hil  igitur  neceffe  eft,  quod  paulo  ante  monui ,  ladis 
nomine  initia,  &  Chriftians  do&rinx  rudimenta  in¬ 
terpretari  :  tametfi  enim  baptifmo  luftratis  prima 
Chriftianas  fidei  rudimenta  traduntur,  vt  Chriftianx 
militiae  quafi  tyrocinia  ponant :  dum  tam  e  fideles  ad 
perfe&ionem  hortatur ,  verofimilius  eft,  vniuerlam 
Chrifti  do<ftrifaam  ladis  nomine  indicari ,  cum  pra> 
fertim  addatur  mov  afobov ,  rationale  ■,  &  abfque 
dolo.  Crefcere  autem  in  falutem  dixit,  hoc  eft, in 
virtutis  Chriftianae  ftudio  proficere, quo  falus  fempi- 
terna  comparatur.  Re&e  autem  non  vno  loco  mo¬ 
net  Auguftinus  s  eundem  fidei  articulum  tum  lac, 
tum  etiam  folidum  cibum  appellari  polfe.  Lac  qui¬ 
dem, cum  proponitur  iis,  qui  vel  non  credut,vel  non 
plane  vim  eius  percipiunt :  folidum  verb  cibum  iis, 
qui  in  Chnftiana  fcicntia  ,  rerumque  diuinarum  co¬ 
gnitione, maiores  fecere  progrelfus  i  fed ,  vt  apparet, 
lpedauit  Aueuftinus  infantium  naturam ,  &  Condi¬ 
tionem,  qu;e  leuiori  cibo, hoc  eft, lacie  alenda  eft. 

3.  Si  tamen  guflaftis, quoniam  dulcis  efl  Dominus.'} 

Ipfa  propemodum  Dauidis  verba  vfurpat  ,  qui 
alicubi  zit,Guflate,&  videte,quoniam  frnuis  efi  Do¬ 
minus.  Nam  quod  interpres  hoc  loco  ait :  Dulcis ,  &: 
apud  Dauidem, fuauis,  vtrobique  Graece  legitur,  ^ph- 
?rcf ,  hoc  eft, commodus, facilis  ,  benignus,  beneficus.  Non 
facile  autem  admiferim  ,  quod  tamen  exiftimauit 
nonnemo  ,  allufifle  Petrum  ad  Chrifti  Domini  no¬ 
men  ,  cum  longe  alia  fit  vtrfufque  vocis,  &  feribendi 
ratio, &  fignificatio.  Certe  olim  Gentiles  feu  vocis 
ignoratione ,  feu  irridendi  ftudio-,  Chriftum  ,Chre- 
ftum ,  &  Chriftianos  ,  Chreftianos  per  contemptum 
appellabant.  Viri  autem  dodiflimi  vim  nominis  ex¬ 
pendentes,  vitro  admittebat, fequeeommodiffimos, 
ac  benigniflimos  efle  fatebantur.  Itaque  Tertullia¬ 
nus  * .  Si  nomini;  odium  efl,  quis  nominum  reatus  ?  Qua 
accttfatio  vocabulorum,  nififi  am  barbarum  fonat ,  aliqua 


A  vox  nominis, aut  infauffurn,  Aiit  rtidkdituM  ,'sCutimgudt- 

cumtChriflianus  vero  quantum  interpretatio  eft  de  vnlliti-  1  '  '  * 

ne,deducitur.  Sed  &  cum  perperam  Chrifti tnus  promitt¬ 
emur  a  vobis  {nam  nec  nominis  certa  eft  notitia  penes  vos) 

defuauitate,  vel  benignitate  compoftturn  eft. . Oditur  ergo  ‘f 

in  hominibus  innocuis  etiam  nomen  innocuum.  Et  paitlA 
poft:  Ante  odium  nominis  competebat  prius  de  duchre  fi¬ 
liam  rccognofcere,vel  auElorem  de  fecla.  At  nuc  vtntifqm 
inquifiiioue,&  agnitione  neglefhi, nomen  detinetur,  noriteh 
expugnatur, &  ignotam  fi/tdm  ,  ignotum &  ~dullorem'  V'o% 
fila  pradamnat,  quia  nominantur ,  non  quia  reuincuntur. 

Eoaem  modo  loquitur  Ladantius  *  :  Ignari ,  inquit,  *  lib.4.07. 
rerum  noftrarum  Chriftum ,  Chreftum,  &  Chliftianos,Chre - 
ftianos  vocabant. xpn?o(  autem  bonus,  &  commodus  dici¬ 
tur. Neque  aliter  Iuftinus  Martyr  b :  Nominis  fane  qui- 
B  dem  appellatione  neque  bonum  quicquam. neque  malum fi1- 
nefkSlis  fub  nomen  ipfum  cadentibus  indicatur.  Et  quan¬ 
tum  ad  nomen  ipfum  pertinet , quod  crimiriis  loco  fiobisob  li¬ 
citar  ,  optimi  certe  xpurbranoi  fumus. 

Et  in  eandem  fententiam  Theophilus c  Antioche-  }  I* 
nus  :  Mihi,  ait ,  crimen  vertis  ,  quod  fini  Chreslianus 
(ita  enim  Latine  Graeca  vox  redditur )  &  inftgne, 
pr sciar umque  hoc  nomen  geram.  At  libere  confiteor  me 
effe  ChrefHanum  ■,  •&  nihil  magis  iri  -dotis  habeo,  quam 
vtftm  ivxpn<To< ,  id  efl ,  bonus  erga  Deum  :  non  enirro 
mihi  moleflum ,  aut  odiofttm  illud  nomen  eft.  Certe  Sue¬ 
tonius  d  Iudaos ,  ait ,  impulfore  Chrefto  aftidue  tumui-  d  ,n  Claud. 
tuantes  Roma  expulit.  Et  mihi  valde  verifimile  fit  c'1*’ 
apud  Tacitum  e  ,  legendum  elfc  Chreftianos  ,&  e  3. 
Chreftum  :  Vulgus,  inquit ,  Chreftianos  appelldbat,  au- 
C  Slor  nominis  eius  Chreftus ,  qui  Tiberio  -imperitante  per 
procuratorem  Pontium  Pilatum-  fupplicio  affectus  eratis 
Vtcunque  fit.  Graeca  vox  s-i< ,  dulcem  ac  fuauem  fi-i 
gnificat.  Vere  autem  dulcis  eft  Dominus,  ac  fuauis, 
veraeque  dulcedinis, Ac  fuauitatis  fons.Ita  dixit  Salo¬ 
mon  f  :  O  quam  bonus ,  &  fuauis  eft  Domine  Spiritus  f  Sap.n.  r.' 
tuus  in  omnibus,  quanquam  noh  ignoro  ,  Grxcos  co¬ 
dices  paulo  aliter  habere.eius  pono'  dulcedinem  gu- 
ftauerat  illa,quaeloquitur  in  CanticisS:  Sub  vmbra  il-  g  cap.i;j. 
Uus,quem  deftderaueramfedi,&ftudus  eiw  dulcis guttu- 
riwjeo.Et  Dauid*1 :  Qufam  dulcia,  inquit, faucibus  meis  h  nS. 
eloquia  tua  fupermelori  meo. Et  alibi  <• :  Indicia  Domini,  i  Pfal.ig ,it. 
ait ,  dulciora  effe  fuper  mei ,  &  fauum .  Et  Sapiens  fc  e  k  Ee elefiaft. 
Nihil  dulcius ,  quam  r  effice  re  in  mandatis  Domini.  De-  1  *  *  5‘7‘' 
nique  Ifaias  ad  hanc  dulqedinerri  cdndos  prouocat,  ;1 
D  cum  ait  1 ,  Vt  fugatis,  &  repleamini  ab  vbere  confolatio -  1  c.xp  06.\  i. 
nis  eius ,  vt  mulgeatis ,  &  deliciis  affluatis  ab  omnimoda 
gloria  eius.  ."  .'.ifcsit;,'.: 

Non  me  quidem  praeterit-,  totun^hunc  locum  de  H  E 
Sacramento  Euchariftiar inonnnilis  explicari,  cum 
prxfertim  olim  baptifmo  expiatis  etiam  infantibus 
Euchariftia  tribui  conlueuiOct.  Etenim-  Dionylma 
Areopagita  m  :  Tribuit ,  inquit ,  Sacerdos'  Sacramcn-  m  deEcclef. 
tum  infanti  ,  vt  in  eo  nutriatur  ,  &  cnfitfiS  fams  auq  hterarch.c.j. 
gmentis.  Quibus  fane  verbis  ad  Itftnc  Petri  locum 
alludere  videtur  ,  quad’'&  planius^acit  ,V  fub 
finem  addit ,  Guftate,  inquit  S cripturafattcBiv.&sotdete: 
diurnorum  enim  furorum  mitia ,  magndfonori benefient, 
qui  initiantur ,  agnofeent ,  diuindmque  eorum-maieflatem, 
ac  magnitudinem  in  communione  fantle  conftderantes 
E  grata  voluntate ,  plus  quam  cceleftia  dmmitam  beneficia 
laudabunt j. 

Certe  verba  haec  ,  quibus  Petrus  Dei  fuauita-  I V . 
tem  ,  ac  dulcedinem  laudat  ad  Euchariftlae  Sacra¬ 
mentum  retulifle  videntur  B,  Iacobus  Apoftolus  n ,  n  in  Liturg. 
Cyrillus  Alexandrinus  GaudetiusBrixienlis  Epi- 
fcopus  P. Et profe&o  locus  ille  Dauidis,  quem  vi-  0  Hom.  de 
detur  fpe&aflc  Petrus  ,  totufque  ille  Plalmils  de 
facio  fando  Euchariftix  Sacramento  a  plerifque-,  pedum. 
prxfertim  Auguftirio  ,  explicatur.  Titulus  enim  it  p  Setm.i.do 
lius  Pfalmi  -aperte  indicat  Dairidem  .refpexifte '1afch- 
Y  4  af 


26  o 

ad  id,quod  ipfe  olim  coram  . 


Explanatio  Gap.  I  I. 


Abimelec  fecerat ,  cum  A  vim  habeat  fidelium  animos  confirmandi.  Quo  fpe- 


a  lib.i.e.ix.  videlicet,  vtlcriptum  eft  in  libris  Regum a  ,imrnutuuit 
ly  os  fuum  eorum  eis ,  &  colUbebatiir  inter  munus  torum,  & 

imptngeb.it,  in  ottia  portu  ,  defluebantque  faliux.  eius  in 
b  inPfsl  jj.  barbam. Quam  hiftoriam  Auguftinus  b  adauguftim- 
eonc  i.  mum  Euchariftiae  Sacramentum  pertinere  non  dubi¬ 
tat.  Quod  enim  in  libris  Regum  dicitur,  collabebatttr 
inter  manus ,  legit  ipfe  ferebatur  manibus  futs.  Idque 
ait  de  Chrifto  intelligendum  efte  ,  qui  commendans 
corpus  fuum,  dixit j  hoc  e  fi  corpus  meum :  ferebat,  enim 
illud  corpus  in  manibus  fuis.  Cum  igitur  Pfalmus  ille 
Euchariftiae  Sacramentum  indicet ,  haec  quoque  Pe¬ 
tri  verba ,  quae  ad  eum  Pfalmum  alludunt ,  eodem 
videntur  referenda.  Et  quidem  ladtis  nomen  ad  Eu- 

chariftiam  aliquo  pa&o  fpe&are  indicat  Hierony-  ...  _  „  & 

e  If»i*5J-  mus  e  :  explicans  enim  Efaiz  verba.  Emite  abfque  B  vere  dici,  plane  nnentiar,fed  vereor  ne  nimis  angufte 
argento  ,  &  abfqut  vlla  commutatione  vinum  ,  &  lac.  Petri  verba  explicentur. 

,  illo  argento ,  &  pecuniis ,  quibus  aquas 


(Stare  putant,  quod  ait  Dauid  a.  Et  panis  cor  hominis  a  Pfal.  io$, 
confirmet.  Certe  hoc  indicare  vifus  eft  Fulgentius  b,  * *  • 
cuius  haec  funt  verba  :  Hac  itaejue  fpiritalis  adtficatio  ^oni^ ad 
corporis  Chrifti, qua fit  in  caritate ,  cimi  mxtn  B  .T(tn  fer- 
monem  lapides  viui  adifteantur  in  domum  (ptritualem ,  in 
Sacerdotium  fanllurn,  offerentes  Jpiritalcs  hottias ,  &  acce- 
ptabiles  Deo  per  lefum  Clmtttim.  Hac,  inspuam ,  adifica- 
tio  fpiritalis  nunepuarn  opportunius  petitur ,  quam  cum  ab 
ipfo  Chrttti  corpore,  quod  eft  Ecclefia,m  Sacramento  panis . 

&  calicu  ipfurn  Chrifii  corpus ,  &  [anguis  o fenur.  Calix 
enim, quem  bibimus  communicatio  fangumis  Chritti  eft,(fr 
panis  ,  quem  frangimus , participatio  corporis  Domini  eft- 
Quoniam  vnus  panis, vnttm  corpus  multi  furnus-,  omnefq? 
de  vno  pane  participamus,  Quae  fi  negem  ingeniose,ac 


Spreto  igitur,  ait  ^ 

Domini  emere  non  po fumus, pergamus  ad  eum, qui  tenens 
calicem  Sacramenti  Difciptths  loquebatur ,  Accipite ,  & 
bibit  e,  hic  e(l  fanguis  meus  ,  qui  pro  vobis  efundeturtn 
remiffionem  peccatorum. 

Neque  aliter  locum  explicat  Cyrillus  Alexandri¬ 
nus  ,  nifi  quod  cum  Septuaginta  ,  pro  la£te  ,  legit 
,  hoc  eft,  adipem ,  interpretatur  autem  ,  adipem 
frumenti, idque  ait  non  efte  alienum  a  myftctio  cor¬ 
poris  Chrifti.  Certe  quod  addit  Petrus ,  Lac  rationa¬ 
bile, &  fine  dolo,  mirum  in  modum  Euchariftiae  aptari 
jaoteft.  Veritas  enim  auguftiftimi  Sacramenti  nullo 
poteft  fenfii  percipi ,  fed  rationis  tantum  mentilque 


It 


Videtur  enim  Apoftolus  vniuerfim  proponere 
fummam  quandam  coniun&ionern  cum  Chrifto,  vt 
ci  tanquam  membra  fuo  capiti  adhi>refcant ,  &  tan- 
quam  eius  ftru&urae  lapides,  ipfi  veluti  fundamento 
innitantur. Quam  proculdubio  exigit  apud  Ioannem 
Chriftus  c  ,cum  ait ,A4anete  in  me,  &  ego  invobisficut  c  cap.xy.  4. 
palmes  non  poteft  ferre  fultum  a  femetipfo,  nifi  manferit  in 
vttefic  cr  vos  ,mfi in  me  manfentis.  Et  quae  deinceps 
fequuntur  in  eandem  fententiam.  Additur  enim  fe- 
ueriilima  comminatio  ;  Si  quis  ,  inquit ,  in  me  non^ 
manferit, mittetur  foras, ficut  palmes,  er  arefcet,&  colligent 
eum,  &  in  ignem  mittent ,  &  ardet.  Non  iuerim  tamen 

_  4  inficias,  quod  video  multis  d  placere, hanc  coniun-  «1  Hilario 

opificio  creditur.Iure  autem  optimo  dicitur  fine  dolo,  C  dtionem  cum  Chrifto  maxime  fieri  perceptione  Eu-  f  *• 
tametfi  fub  fenfum  non  cadit*  veriffimis  tamen  chariftiae,  qua  Chrifto  mirifice  coniungimur,&  quo-  ttnt  Dionyf 

dammodo  cum  illo  commifcemur ,  &,  vt  ait  Augu-  Alcxand/  * 
ftinus  ,  in  eum  commutamur.  Sed  primum  quidem 
ad  eum  accedimus  beneficio  fidei ,  quo  videtur  {pe¬ 
dare  vocatio  illa  Chrifti ,  cum  apud  Matthaeum  e  ccap.n.iS, 
ait  ,Venite  ad  me  omnes,qui  laboratis, onerati  ettis  ,  &  ego 
reficia  vos. Accedimus, cum  peccata  deteftamur ,  eiuf- 
que  diuinam  mifericordiam  imploramus.  Quomo¬ 
do  ait  Paulusf, Adeamus  ergo  cum fiducia  ad  thronugra-  f  ad  Hebr. 
tU  eius,vt  mifericordiam  confequamur,&  gratia  inuenia-  41  <f' 
mus  in  auxilio  opportuno. Et  alibi  8 :  Accedamus  cum  ve-  g  «d  Hebr. 
ro  corde  in  plenitudine  fidet, afperft  corda  d  confciemia  ma-  IO* ll’ 
la,(jf  abluti  corpus  aqua  munda. 

Accedunt  denique  ,  qui  Deo  penitus  adhaerent,  IU. 


quia  t; 

Chrifti  verbis  nititur, qui  nec  fallere, nec  mentiri  po¬ 
teft.  Tametfi  autem  haec  omnia  veriflime  dicuntur; 
malim  tamen  haec  Petri  verba  latius  patere ,  atque 
vniuerfim  fignificare  incredibilem  Domini  fuauita- 
tem,quam  fexcentis  locis  praedicat  Dauid.lllius  enim 
4Pfal.jo.to  haec  funt  verba  d  :  Quam  magna  multitudo  dulcedinis 
e  Pial.jM’  tua  Domtne\ Rurfus  &  haec e :  Delelhre  in  Domino,  & 
dabit  tibi  petitiones  cordis  r«». Denique  ne  cuncfta  recen- 
fpfal.5j.19.  feam  f:  Secundum  multitudinem  dolorum  meorum ,  i n^, 
corde  meo  confolationes  tua  Utifcauerunt  animam  meam. 

fep.adCte-  Quocirca  Hieronymus  8 :  Omne ,  qwtd  habemus ,  bo- 
phont.  num,  ait,  guttus  eft  Domini ;  quanto  plus  bibo, tanto  plus 

h  Serm.  it»  fitio  fontem  vita.  Et  Leo  Pontifex  b :  Habet  ergo, ait, po- 


deQuadrag.  j)ei  (piritales  epulas, cattafque  delicias , quas  falubri-  D  &  in  eum  {pes  omnes  fuas  locatas  habent ,  qui  vere 


Serm.'*.  dc”  ter  exPetft>  &  laudabiliter  concupifcit,  quoniam  laudante, 
Quadrag.  &  dicente  Propheta, Guttate,  &  videte  quoniam  fuauis  eft 
Dominus.  Qtsifquis  dulcedinem  iutttna  ,&  mifericordia 
Dei, quibus  omnis  prouidentia  eius  diffen fatur, guttu  cor¬ 
dis  attigerit  ,  &  nullo  vnquam  minuenda  fitttidio  experi- 
mcntafupernorum  hauferit  gaudiorum  ,  corruptibilia  ,  ex¬ 
temporalia  bona  suemorum  admiratione  defficie in  illo 
igne, quem  D  ei  accendit  caritas  concale fcet,vt  algor  e  in  fer¬ 
tiorem  conuerfo  ,  &  in  lucem  nolle  mutata ,  vno  opere  tn^ 
animis  fidelium  Spiritus  fanllus  &  tenebras  abigat ,  & 
peccata  confumat.  Haec  enim  omnia  indicant ,  quid  fi- 
gnificet  Petrus,  cum  paulo  ante  dixit  \Ftineo  cre fia¬ 
tis  in  falutem. 


atque  ex  animo  cum  Propheta  dicunt b:  Mtht  au-  kPJaI-7t.t* 
ternadharere  Deo  bonum  eft, ponerem  Domino  Deo  fpem 
meam.  Quae  verba  eleganter  explicans  Bernardus  »,  »  Serm.dc 
tria  docet  efle  veluci  vincula  ,  quibus  ei  adftringi-  triPlici 
mur  xSc colligamur.  Et  primum  quidem,  ait ,  accipite  COl°‘ 
funes  j  fecundum  clauos  ligneos ,  vel  ferreos ,  tertium  glu¬ 
ten. primum  adttringit  fortiter  ,&  dure  fecundum  for¬ 
tius  ,er  durius  tertium  fuauiter  ,  &  fecure.  Fune  quo¬ 
dammodo  alligatus  eft  Redemptori  ,fi  quis  forte  dum 
vehementtori  tentatione  turbatur  ,  proponit  fibi  honetta- 
tis  intuitum  ,  memoriam  promifionis  ,  &  hoc  interinu 
fefune  retinet,  ne propofitum  penitus  abrumpatur.  Du¬ 
rum  profelio  vinculum  ,  &  molettum  ,  fed  &  periculo- 
furn  nimis ,  d  ■  quod  diu  tenere  non  pofit :  fiquider, 


j  ,  pu- 

Ad  quem  accedentes  lapidem  vitium  ab  hominibus  E  trefeunt  funes  ,&  pudoris  vinculum  aut  obliutfcimur ,  aut 
quidem  reprobatum ,  a  Deo  autem  electum ,  &  ho-  abrumpimus  cito.  Eft  autem  qui  clauis  configitur  Demi * 

no  maieftatis ,  quem  timor  Dei  ligat > ,  qui  non  expauefeit 
ad  vultus  hominum  fed  ad  memoriam  gehennalium  tor¬ 
mentorum  j  &  hic  quidem  peccare  non  metuit  fed  ardere. 
Durius  tamen ,  &  fornus  primo  imprimitur ,  quia  cum 
ille  vacillet  in  propofito/fk  propofitum  non  amittit.  Tertius 
vero  glutine  ei  conglutinatur  ,id  eft,  caritate ,  qui  tam  fua¬ 
uiter,  quam  fecure  ligatus  adherens  Deo ,  vnus  Spirttus 
eft  cum  eo.  Multa  deinceps  addit ,  quibus  hqnc  cari¬ 
tatis  nexum  mirifice  extollit. 


norificatim. 

Et  ipfi  tanquam  lapides  viui  fuperadiftcamim  domus 
fyiritualis  facerdotiu  fandum,  offerre  frirituales  ha- 
ftias  acceptabiles  Deo  per  lefum  Chrittum.) 


Qui  fuperiora  ad  Euchariftiae  Sacramentum  re¬ 
ferunt,  haec  quoque  eodem  pertinere  non  dubitant: 
Euchariftiam  enim  i  robore  ,  &  firmitate  lapidem 
appellari  pofle  contendunt,cum  mirificam  quandam 


Et 


Catholica;  Epift.  I.  Petri.  261 

IV.  Kt  reuc'ra,vt  alibi  ait  Auguftinus,  non  pedum  A  terquam  quod  magno  confenfu  Patres  locum  illum 


greflxbus,fed  mentis  nifu, conatuque  ad  Deum  acce- 
aAd.17.x7,  dimuSjCum  alioqui,vt  ait  Apoftolus  a ,  non  longe  abfit 
ab  vnoquoque  noflrum  :  in  ipfo  enim  monemur ,  &  fumus. 
b  Hom.  in  Re&e  autem  ait  ChtyCoftomus  b,  nihil  etfe ,  quod pro- 


pf4. 


hibeat,  quominus  prope  Deurru' fimus :  Dem  enim  appro¬ 
pinquans  ego  fum,  ait,  &  non  Dem  procul :  non  longe  eft 
ab  vnoquoque  nofirum  ,  non  affifttt  miles,  qui  expellat,  non 
fitelles,qui  tempus  interrumpat ,  non  eft,  qui  dicat ,  ntfn  efi 
tempus  accedendi ,  veni  pofiea :  Sed  quando  veneris ,  ftatj 
audiens ,  etiamfi  tempore  prandij  ,  etiamfi  tempore  caena, 
ettamfi  nolle  intempefta ,  etiamfi  inforo  ,  etiamfi  in  via , 
etiam  fi  in  cubili  fueris ,  &  eum  vocaueris ,  nihil  vetat  quo¬ 
minus  tuam  petitionem  audiat.  In  primis  autem  acce- 


proprie,&  ad  literam  de  Chrifto  accipiunr,quem  Iti- 
dari  reiecerunt,  &  reuera  tamen  Ecclefia:  fuit  prima¬ 
rium  fundamentum.  Chriftus  ipfe  loco  indicato 
hanc  explanationem  diuinafua  auiftoritate  firmat, & 
hic  ipfe  Apoftolus ,  cum  apud  fudsos  condonare¬ 
tur,  loquitur  in  hsec  verba  a,  Hic  efi  lapis  ( de  Chrifto  3  Adt.4.1  z. 
loquitur)  qui  reprobat m  efi  a  vobis  aedificantibus ,  qui  fa¬ 
tim  efi  in  caput  anguli, dr  non  efi  in  alio  aliquo  falus.  Eo- 
demque  omnino  referenda  funt  Ifiiiae  verba  ,  qua? 
paulo  ante  produxi.  Eodemque  modo  ea  inrerprc- ad  Rom.j 
tatur  Paulus  b.  «  33* 

Dicitur  itaque  Chriftus  lapis  angularis,fcd,vt  hoc  VII. 
loco  ait  Petrus,  ab  hominibus  reprobatus.  In  credi - 


denti  ad  Deum  fidem  eile  neccflariam ,  docuit  Pau-  ®  bile  enim  diftu  eft,  quam  multis  modis  Chriftum 


c  ad  Hebr,  Jus  c?  Credere  enim,in(\mt,oportet  accedentem  ad  Deum , 

I  ut'  quia  efi .  &  inquirentibus  fe  remunerator  efl.<  Significat 

autem  Petrus  hos  fuos  difcipulos ,  quos  erudiendos 
fufeepit ,  fidei  beneficio  ad  Deum  acceflifle  ,  &  ba- 
prifmo  percepto  Chrifto  nomina  dediffe.  Vocat  au¬ 
tem  Chriftum  lapidem  viuum  ,  metaphora  in  facris 
literis  admodum  frequenti.  Quorfum  autem  ea  per- 
d  adEphef.  tineat ,  alibi d  copiofius  docui ,  hoc  loco  autem  ad 
-.20.  ftrucfturam,&  aedificium  pertinet,vt  ipfe  Petrus  pau¬ 
lo  poftaperte  indicat, cftm  ait ,  Etipfi  tamquam  lapi¬ 
des  viui  fuper adificamini. 

V.  Quocirca  idem  videtur  Apoftolus  fignificare , 

c  i.ad-Cor  j  quod  fcnbit  Paulus  his  verbis  c  *,  Fundamentum  aliud 

I I  •  nemo  potefi  ponere  p>  aer  id, quod  pofitum  efi, quod  efi  Chri- 
f  adEphef.  fim  lefm.  Et  alio  loco  f.  Super  adificati  fuper  funda  - 
2.20.  mentum  Apofiolorum  ,  &  Prophetarum  ipfofummo  an¬ 
gulari  lapide  Chriflo  Iefu.  Neque  aliud  fignificare  vo  - 

g  cap.28.ns  luit  Ifaias  S ,  cum  ait ,  Fece  ego  mittam  in  fundamentis 
Sion  lapidem,  lapidem  probatum,  angularem  ,  pretiofum, 
in  fundamento  fundatum  ,  qui  crediderit  ,  non  feflinet. 
Quinetiam  Ioannes  in  Apocalypfi  deferibens  h  ci- 
uitatem  Tcrufalem,in  eiui  ftnnftura  lapides  pretiofos 
collocat, &c  in  fundamentis  duodecim  gemmas, quas 
referunt  ad  Apoftolos  duodecim  ,vt  idem  Apofto¬ 
lus  indicat  ,  cum  ait  * ,  Et  murus  duitatis  habens  fun¬ 
damenta  duodecim,  &  in  ipfis  duodecim  nomina  duodecim 
udpofiotorum  agni.  Vt  facile  intdligamus  eledtos  ,  ac 
prjedefti  natos  ad  coeleftis  Iernfalemftru£l:uram,qua- 
fi  lapides  viuos  ,  vt  mox  loquitur  Petrus ,  pertinere, 
k  pf.  50.20.  Qupd  eleganter  indicare  videtur  Dauid ,  cum  ait  k: 


b  cap.i 


i  verf.14» 


Iuda?i  reiccerint,  ac  repudiarint :  nam  apud  Ioan-  ; 
nem  c  illi  blalphemiam  obi\c.\imt,de  bono,  inquiunt,  c  caP‘IO,3  i 
opere  non  lapidamus  te ,  fed  de  blasfhemia  ,  quia  tu  homo 
cum  fis,  facis. te  ipfum  Deum.  Et  princeps  Sacerdotum 
apud  Matthaum  d  fcidit  veftimenta  fu  a  dicens,  Bla-  d  caP  ^ 
Iphemauit.  Eius  porro  do&rinam  abfurdam ,  atque 
alienam,  ac  prorlus  indignam  exiftimabant  e.  Durus,  c 
aiunt, efi  hic  fiermo  j  quis  potefi  eum  audire  ?  Alibi  Chri¬ 
ftum  vocant  fed u dotem  *  \  Recordati ,  inquiunt,/»-  £  MattIl-27. 
mus,  quia  feduttor  ille  dixit.  Et  apud  Lucam  £ :  Hunc  g?cap.  23.2 
inuemmus  fubttertentem  gentem  noflrarn.  Et  apud  Ioan- 
nem  h :  Sinon  effet,  aiunt,  hic  male fallor,  non  tibi  tradi -  h  caP- lS'  P 
differam  eum.  Eius  miracula  daemonum  pueftigiis  tri- 
q  buebant  1 ;  Hic,  inquiunt  ,non  dicit  dsmones  ,  mfi  in  i  Mart.11.a4 
Belz.cbub  principe  dam  miorum.  Alibi  k:  In  principe  da-  K  Mact'^.34 
moniorum  dicit  damones.  Frequentet  appellabant  eum 
voratorem,  potatorem  vini, amicum  publicanorum, 
Samaritanum ,  a  daemone  agitatum,  Sabbathi  viola¬ 
torem  ,  legis  denicjue  Molaicac  contemptorem.  Ad 
extremum  reiecerunt  illum  ,  cum  dixerunt  1  ,Nolu-  1  Euc.w  14. 
mus  hunc  regnare  fuper  nos.  Itemque  m  ,  Non  habemus  m  Ioan‘ 
regem  mfi  Cafarem.  quae  omnia  breuiter  indicafte  vi-  ^ 
fus  eft  Ioannes  cum  dixit  " :  In  mundo  erat,&  mundus  n  cap.i. xo 
per  ipfum  faElus  efi,  <jr  mundus  eu  non  cognouit  ,ih  propria 
venit ,  &  fui  eum  non  receperunt.  Reiedus  etiam  dici 
potefi:  Chriftus  a  Barbaris  ,  &  Gentilibus  ,  quibus 
Chriftiana  dodrina  videri  foler  ftultitia.  Nos  autem, 
ait  Paulus  °,  pradicamtts  Chrifium  crucifixum  ,  ludais  0  1  ad  Cor. 
quidem  fcandalum.  Gentibus  autem  ftultitiam.  His  adde  I*1*‘ 
haereticos  ,  qui  partim  cius  diuinitatem  inficiantur. 


Benirne fac' Domine  in  bona  voluntate  tua  Sion,  vt  adifi-  £>  partim  incarnationis  myfterium  oppugnant,  partim 

_ _ 1  I  1  M  /hfirnvtc  1  tvejC/t-.  nrvrmin  PhriD-mn/»  A  J  ^ : ;  h  C  I 


I  pf.145.1.  centur  muri  lerufalem.  Et  alibi  1 ,  v&dificans  lerufa- 
lem  Dominus ,  difperfiones  Ifrarlin  congregabit.  Vocat 
igitur  Petrus  Chriftum  lapidem  viuum,  vtfignificet 
lapidis  nomen  improprie, ac  metaphorice  fumi:  Vt 
m  Traa.80  enim  feribit  Auguftinus  m  ,  Chrifius  Dominus  per  fi- 
in  Ioan.  militudinem  ,  non  proprietatem  dicitur  vitis ,  quemadmo¬ 
dum  dicitur  ouis, agnus, leo, petra,  lapis  angularis ,  &  cate- 
ra  huinfmodi,qm  magis  ipfa  funt  vera,  ex  quibus  ducun¬ 
tur  ifia  fimilttudincs  :  Eandem  que  ob  caufTam  mox 
fubiiciet,  Et  ipfi  tanquam  lapides  viui  fuperadificamini. 

VI.  Addit,  ^b  hominibus  quidem  reprobatum.  Videtur 

enim  aperte  alludere  ( vt  apertius  fubiiciet  non  ita 
o  pf.17.  it.  1Tluho  poft)  ad  id ,  quod  legitur  apud  Dauidem  ”, 
Lapidem  ,  quem  reprobauerunt  adif  cantes ,  hic  fhclus  eft 
in  caput  anguli.  Quo  fpedauit  etiam  Chriftus  Donii- 
o  cap  11 41  nus  >  c“m  aPu<^  Matthaeum  dixit  °,  Nunquam  legiflis 
in  Scripturis ,  lapidem  quem  reprobauerunt  adificantes,  hic 
eftfaclus  in  taput  anguli.  Non  fatis  autem  apparet, 
■  quid  eo  loco  fignificare  voluerit  Dauid.  Neque 
enim  de  hiftoria  praeterita  loqui  poteft  ,  cum  nuf- 
quam  legatur  lapidem  vllum  fuifte  aut  ab  archite- 
dis,aut  fabris  murariis  reiedum,qui  deinceps  in  ca¬ 
pite  anguli  fuerit  collocatus.  Itaque  qui  verba  illa 
referunt  ad  Dauidis  regnum, parum  (vtleuiftimc  di¬ 
cam)  commode  Dauidis  Verba  explicant:  nam  prae- 


pnecipua  Chriftianae  fidei  dogmata  impie  ,  nefarie¬ 
que  conuellunr. 

A  Deo  autem  elettttm,& glorificatum.  Hoc  nimirum  V 1 1  L 
eft, quod  ait  Dauid,  hic  f  altus  efi  in  caput  anguli  :  cum 
enim  regnum  Cluifti,  hoc  eft, Ecclefia.analogia  qua¬ 
dam  aedificium  nuncupetur,  yegia  dignitas  angulus, 
feu  caput  anguli  vocatur.  Chriftus  igitur ,  vt  iplemet 
apud  Dauidem  ait  p,  Confiituttis  Lex  fuper  Sion  mon -  p  pf.i.tf. 
tem  fandum  eius  ,  apte  dicitur  a  Dauide  ,faclus  in  ca¬ 
put  anguli ;  &  a  Petro ,  elccftus ,  &  honoratus  a  Deo. 
quippe  Chriftus  populum  Judaicum ,  &  Gentilem 
in  vnam  ,  atque  eandem  Ecclefiam  ,  ac  fpiritale  re¬ 
gnum  coegit ,  cui  ipfe  tanquam  caput  *  &  princeps 
pra?eft,in  eoque  fi  ftrudruraE  metaphora  retinenda  fit, 
fundamentum  appellari  poteft, in  quo  fideles  omnes 
fiue  ex  Iudteis ,  flue  ex  Gentilibus  orti ,  quafi  lapides 
viui  alij  aliis  fuperftniuntur.  EleChis  autem  dicitur 
Chriftus,  eo  ,  quem  alibi  q  explicui ,  modo :  praefini-  <j  ad  Rom.r 
uit  enim  Deus  immortalisavt  Chriftus  Dominus  ho¬ 
minum  redemptor  ,  Ecclefiae  tum  militantis  ,  tum 
triumphantis  caput ,  omnium  denique  iudex  effet. 

Docet  autem  Auguftinus  '  hanc  Chrifti  ele&ionem,  r  Dc  pr^de 
prsdeftinarionemquc,clfe  veluti  exemplar  praedefti-  Sanft^j*^ 
nationis  noftrse.  Eft  etiam  pr&clariffimurn  lumen  prade- 
ftinationis gratia  ipfe  Saluator ,  ipfe  mediator  Dei ,  & 
hominum 


-  262 


homimim  homo  Chriftus  hfm,qui  hoc  vt  e j[et,<jHihiu  tan¬ 
dem  fuU  vel  operum,  vel  fidei  pncedemibus  meritu  natu¬ 
ra  humanamus,  in  illo  eft,cornparauu  ?  Rcfpondeatur  qua- 
fo  ille  homo,  vt  d  Cerbo  Patri  coiterno  mvnit  at  em  per  fi¬ 
ni  affumpius  filius  Dei  vnigenituseffet  ,vnde  hoc  meruit  f 
Quod,  eius  bonum  quale  cumque  pncefit  ?  quid  egit  ante , 
quid  credidit, quid  petiuit,vt  ad  hanc  ineffabilem  excellen¬ 
tiam  perv.ertiret  ?  Ita  docet  fuide  illum  gratuito  ,  ac  li- 
beraliter  ele<ftum,vt  idem  deele£torum  praedeftina- 
tione  fentiendum  probet, 

X  X"  Addit  Petrus ,  &  honorificatum.  Fuit  enim  diuina 

Chrifti  ele<5tio,ac  prxdeftinatio  eximia ;  quippe  eius 
humanitas  plurimis  maximifque  diuinis  muneribus 
decorata  eft,  &  ad  humani  generis  falutem  tanquam 
praeclarum  inftrumentum  adhibita ;  quod  Deus  ipfe 
»  eap.  41.1.  apud  Ifaiam  *  his  verbis  teftatus  e^Ecce feruusmeus, 
fufeipram  eum  \  eleclus  metu,  complacuit  fibi  in  illo  anima 
mea.  Dedi  fpirimm  meum  fuper  etm ,  indictum  gentibus 
b  verf.6.  proferet.  Et  aliquanto  poft  h :  Et  dedi  te  in  foedus  popu¬ 
li,  in  lucem  genuum ,  vt  aperires  oculos  acorum ,  cr  edu¬ 
ceres  de  conclufione  vinctum ,  de  domo  carceris [edentes  in 
e  cap.49  6.  tenebris.  Etrurfus  f:  Ecce  dedite  in  lucem  Gentium  ,vt 
jis  faltu  mea  vfque  ad  extremum  terra.  Maximo  autem 
honore  affe&us  eft  Chriftns,  cum  ab  inferis  reuoca- 
tus  ,  atque  in  cae’ um  euedhis,  ad  Patris  dexteram 
<1  pf  109. 1.  oonfcdit.  qua  de  re  ita  vaticinatus  eft  Dauid  Dixit 
f.  ad  Eph.i.  jygmintif  Domino  meo, Sede  d  dextris  meis.  Et  Paulus  c : 

Sufcitans, inquit,  illum  d  mortuis,  &  constituens  ad  dex¬ 
teram  fuam  in  coelejhbtu  fupra  omnem  principatum  ,  & 
poteshuem,  &  virtutem,  dominationem  ;  (fr  omne  nomen , 
quod  nominatur  non  filum  in  hoc  foculo  ,  fed  etiam  in  fo¬ 
turo  ■,  rfr  omnia  fubiccit  fub  pedibus  eius. 

X-  Eodemque  modo  alibi  f  loquitur  •,  praecipue  ve- 
f  a<*  PdhcP‘  Chrifti  honorem  pertinet ,  quod  humana  eius 
lof.  1.  9^ad  natura  eo  dignitatis  proue&a  eft,  vt  in  vna,  eadem- 
Htbr.r.&  1.  que  Verbi  perfona  mirabiliter  fubfiftat,  atque  vnus, 
percotam.  idemque  Chriftus  vere  Deus,&  homo  fit.  Quo  fpe- 
ad  Col  j-  dans  Paulus  ",  In  ipfo ,  inquit ,  inhabitat  omrm pleni- 
f.9.  tudo  dikimtatis  corporaliter.  Itaque  egregie  LeoPon- 

h  Sem  7.  Je  tifex  h  ,  hi  vtraque  ergo ,  ait,  natura  idem eft  Dei  Filius 
Nat.Oom.  noftra  foftipiens,  &  propria  non  amittens,  in  homine  ,  ho¬ 
minem  renouans ,  in  fe  incommutabilis  perfeuerans.  Dei - 
tas  enim  ,  qua  illi  cum  Patre  communis  eft , nullum  detri¬ 
mentum  omnipotentia  fubnt ,  nec  Det  formam  ferui  forma 
violauit ,  quia  fumrna  ,  clr  femviterna  effentia ,  qtu  fe  ad 
humani  generi *  inclinauit  falutem  ,  nos  quidem  in  fuam 
glociam  tranfhilit  ,fed  quod  erat ,  effe  non  deftitit. 

X  I*  Honoris  autem, aut  maieftatis  Chrifti  dignitatem 

idcirco  commemorat  Petrus,ne  qui  Chriftiana  Iaera 
fufccperant.  Se  Chrifto  nomina  dederant.id  fibi  tur- 
pe,aut  inhoneftum  ducerent.  Nam  olim  quidem  Iu  - 
dxi  humilitatem, atque  abiedionem  Chrifto  Dorni- 
mo  obiiciebant  ,  quem  per  contemptum  fabri  fi- 
t  Bylatr.ij  55  ]ium  1  appellabant.  Et  apud  loannem  k  Pharifxi 
k  cap.7,4»,  ],unc  jn  modum  loquuntur  :  Nunquid  ex  principibus 
aliquis  credidit  in  eam,  aut  ex  Phari  fetis  ?  Sed  turba  hac, 
qua  non  nouit  legem ,  maledifli  Eunt.  Et  deinceps  Gen¬ 
tiles  adeo  Chriftianos  delpiciebant,vt  hominum  fae¬ 
ces. &  quifquilias  appellarent ;  quin  etiam  Quintia¬ 
nus  Siciliae  praefes  Agatham  nobilifllmam  virginem 
his  verbis  affatus  eft  ,  Non  te  pudet  nobili  genere  natam 
humilem, &. fer uilem  Chriflianorum  vitam  ageret  At  illa. 
Multo,  ait,  pnftantior  eft  Chriftiana  humilitas  ,  &  feryi- 
^b.;  j.An  tM  opibus^ac  fuperbia.  Mitto  conuicia,  cC  con¬ 

tumelias  ,  quibus^oiim  Chriftiani  vulgo  profeinde- 
bantur.  Nam  Cornelius  Tacitus  eos  per  flagida 
luide  inuifbs  mentitur, &  de  tota  Chriftiana  religio¬ 
ne  non  modo  falso  ,  fed  etiam  impie  fubiicit :  Re- 
•  •  0  prejfdque  m  prafons ,  exitiabilis  fuperftitio  ,  rurfus  erum¬ 
pebat  ,  non  modo  per  ludiam  originem  eius  mali,  fed  per 
yrbem  etiam ',  quo  cunela  vndiqu:  atrocia  ,  aut  pudenda 


Explanatio  Cap.  1 1. 


A  confluunt ,  celebrant  urque .  Igitur  primo  correpti,  qui  fa¬ 
tebantur  ,  deinde  indicio  eorum  multitudo  ingens  ,  haud 
perinde  in  crimine  incendij ,  quam  odio  humani  genens 
contudi  fuJtr. 

Merito  igitur  Petrus, ne  fideles  vocationis  fux  pu-  %  1 1. 
deret,  pigeret  ve  ,  amplitudinem  Chrifti  in  mentem 
reuocat,  eadem  que  opera  iniinuat,  quo  culru,ac  ve¬ 
neratione  profequi  debeant  ciim  ,  a  quo  lingulare 
vocationis  munus  adepti  edent.  Denique  indicat,  a  cap.fj.s. 
quam  vere  di&um  fit  ab  Ifaia  Propheta  ,  Non  enim 
cogitationes  mea,  cogitationes  veflra ,  neque  via  ve  fora,  via 
mei  ,  dicit  Dominus ;  Quiaflcut  exaltamur  coeli  d  terra , 
fic  exaltati  funt  vii  mei  a  viis  veftris ,  &  cogitationes  mei 
a  cogitationibus  veftris.  Quod  apertius  fignificat  Pau¬ 
lus  cum  ad  Corinthios  b  feribit,  Qua  fluita  funt  mun-  b  ep.i.cap.i, 
B  di  elegit  Deus ,  vt  confundat  fopientes ,  &  infirma  mundi  z7- 
elegit  Deus ,  vt  confundat  fortia ,  &  ignobilia  mundi ,  cr 
contemptibilia  elegit  Deus,ty  ea,  qui  non  funt ,  vt  ea,  qui 
funt  deflrueret ,  vt  non  glorietur  omnis  ca'o  in  consleclu 
eius.  Ita  hoc  loco  ait  Petrus  fuifte  Chriftum  Domi¬ 
num  ab  hominibus  reie<£tum,ac  reprobarum,  fed  ab 
immortali  Deo  eximio  quodam  honore  decoratum. 

Id  ipfum  feftatoribus  fuis  vaticinatur  Chriftus  c ;  c  Ioan.if.te 
Arnen,  arnen  Mt,dico  vobis, quia  plorabitis,  efflebitis  vos, 
mundus  autem  gaudebit ,  vos  autem  contriftabimim  ,  fed 
triflitia  veflra  vertetur  in  gaudium.  Alibi  d  vero  eos  d  Ioan.ij.ii 
mirifice  recreat,  &  (olatur  ,  Si  mundus  vos  odit,fcitote, 
quia  me  priorem  vobis  odio  habuit :  Si  de  mundo  fui  fetis, 
mundus ,  quodfuum  erat ,  diligeret  •,  quia  vero  de  mundo 
C  non  >  fld  ego  elegi  vos  de  mundo ,  propter  e  a  odit  vos 

mundus.  Mementote  formonis  mei ,  quem  ego  dixi  vobis , 
non  eft  feruus  maior  domino  fuo,  fi  me  perfeqnuti  funt ,  & 
vos  perfequentur :  fi  [er monent  meum  feruauerunt ,  cr  ve- 
ftrum  feruabunt. 

^  Quamobrem  refte  obferuar  Auguftinus e  verba  XIII. 
illa  Iudxorum  ,  quae  funt  apud  Matthaeum  f,  Sedu •  e  In  pftfj. 
Bor  ille  dixit ;  Hoc,  inquit,  appellabatur  nomine  Domi-  f  cap.iy.^j. 
nus  lefus  Chriftus  ad  folatiurn  fuorum  ftruorttm  ,  quando 
dicuntur  fiduciares.  Imitantur  enim  ducem ,  ac  magi- 
fttum  fuum,  eiufque  veftigia  fed  vavac,  qui  ciim  male¬ 
diceretur  ,  non  maledicebat ,  cum  pateretur,  non  commi¬ 
nabatur. 

Quocirca  apte  fubdir.  Et  ipft  tanquam  lapides  vini  X I V. 
fuper idifleamin:-,  v r  in  metaphora  fufeepta  perliftat.at- 
D  cIue  °b  eam  caudam  quemadmodum  dixerat  C I iri- 
ftum  ede  lapidem  viuum,perfimili  ratione  fideles  la¬ 
pides  viuos  nunqupar.  Hunc  locum  expredit  Augu¬ 
ftinus  P  :  Sic  enim  ait,  Deus ,  qui  vbique  pnfens  effer  g  cp.  57- 
vbique  totus,  non  m  omnibus  habitat  fed  in  eis  tamam, 
quos  efficit  templum  fuum  ,  eruens  eos  a  poteftate  tenebra- 
jum.Ei  quidem  hi  merito  lapides  viui  dici  podunt, 
qui  vita  gratiae ,  &c  caritatis  praediti  funt :  poruit  au¬ 
tem, vt  quidam  aiunt,  lapides  viuos  appellare,  du&a 
dmilitudine  a  filicibus,qui  vulgo  lapides  viui  dicun¬ 
tur,  quod  percudi  ignis  fcintillas  emittant ,  quali  d- 
gnificet  iudos  ede  veluti  fpirkales  filices ,  vnde  ignis 
caritatis  emicet,vt  prxeer  firmitatem, &  conftantiam 
exigat  a  fidelibus  ardorem  caritatis  :  vt  interim 
omittam  caritatem  ede  veluti  calccm  ,  qua  fideles 
£  tanquam  viui  lapides  interlcle  coniunguntur, vnde 
vnum  exiftat  xdificium  :  quo  fpedtant  illa  ,  qua:  in 
A£tis  Apodolicis  feribit  Lucas  h  :  Multitudinis  autem  h  cap.4-5** 
credentium  erat  cor  vnum  ,  &  anima  vna  ,  nec  quifqu.im 
eorum,  qua  po fidebat,  aliquid  fuum  efie  dicebat ,  fed  eram 
illis  omnia  communia. 

Et  in  eandem  fertae  fentendam  Tertullianus  ait  *  x  V- 
Chridianorum  caritatem  fuide  ab  ethnicis  obferua-  iInAPolog' 
tam.  Dilcclionis,  inquit ,  operatio  nof api  nobis  inurit  pe¬ 
nes  quofdam.  ridete ,  inquiunt  ,  vt  inutcem  'fe  diligant, 

&  vt  pro  alterutro  mon  ftnt  para, i.  Ibidem.addit  ,  fiar 
tris  nomen  male  apud  ethnicos  audire. Qtfod  fratres. 


Catholica  Epift.  I.  Petri. 


263 


ait ,  nos  vocatum  ,  infamant :  fratres  autem  vcftri  fumus  A 
ture  natura  matris  vinus.  At  quanto  dignius  fratres  & 
dicuntur,  er  habentur ,  qui  vnum  Deum  Patrem  agnoue- 
runt ,  quivnum  Spiritum  biberunt  fanttitatii ,  qui  devno 
vtero  ignoramia,eiufdem  advnam  lucerruexpauennt  ve¬ 
ritatis  i  Rurfus.  Ex  fubfiantia  familiari  fratres  fumus, 
quapenes  vos  dirimit  fraternitatem.  Itaque  quia  animo, 
animaque  mifcemur,  nihil  de  rei  (ommunteatione  dubita¬ 
mus  yomnia  indtfcreta  funt  apud  nosprattr,  vxores.  Addit 
Beda;  Sicut  ordines  hpidum  in  pariete  portantur  ali)  ab 
aliis ;  ita  portantur  fideles  quique  a  pracedentibus  in  Ec- 
clcfia  iufiis.  Portant  &  ipfi fequentes  iufios  per  doflrinam, 
efr  tolerantiam  vfque  adzdttmum  iufium,qui  cum  a  prio¬ 
ribus  portetur  ,  quem  portare  debeat .  ipfi  fcqutntem  notu 
t  ad  Calat.  habebit .  Ve  his  dicitur  » ,  Alter  alterius  onera  portate,  & 

а. t.  fic  adimplebitis  legem  Chrifli.  Chriflus  aut  em  ipfe  omnes  B 

portat ,  &  fuflinet,  &  a  nemine  fuftinetur ,  quia  vi  infinita 
proditus  nullius  ope  indigebat :  reliqui  omnes  &  portari 
indigent,  &  portare  alios  debent. 

X  V I.  Crediderim  porrd  refpexiflc  Petrum  ad  Ifais  va- 
%  Mp.14.11.  ticinium  b  ,  quo  tanquam  vrbs  munita  fidelium  E$> 
clefia  deferibitur ,  Ecce ,  inquit ,  ego  fternanu per  ordi¬ 
nem  lapides  tuos,  &  fundabo  te  in  ftphiris,  &  ponam  ia - 
fpidem  propugnacula  tua ,  &  portas  tuas  in  lapides  fcul- 
ptos ,  &  omnes  terminos  tuos  in  lapides  defiderabilcs ,  vni - 
uerfos filios  tuos  doflos  a  Domino.  Quin  etiam  allufiflc 
videtur  ad  Chrifti  verba  ,  quibus  libi  pollicitus  eft 
c  Mittfc.i*.  fummum  Pontificatum  f :  Et  ego ,  inquit,  dico  tibi , 
quia  tu  es  Petrus ,  c fr  fuper  hanc  petram  adificabo  Eccle- 
fiammeam,& porto  inferi  non  praualebum  aduersits  eam. 

In  hac  enim  Ecclefiae  fubftru£bionc  fideles  omnes  C 
d  ad  Ephcf.  locum  fiium  occupant  ,  fuper adificati,  vt  ait  Paulus  d, 
x.io.  fuper  fundamentum  /Ipoftolorum  ,  &  ‘Prophetarum  ipfi 
fummo  angulari  lapide  .Chrifto  /efu  •,  in  quo  omnis  adifi- 
catio  conftrufla  crefcit  in  templum  [antium  in  Domino ,  in 
quo  &  vos  coedificamini  in  habitaculum  Dei  in  Spiritu. ' 
Quamobrem  fubdit  Petrus ,  Domus  fpiritualis.  Eft 
enim  Ecclefia,  &  fidelium  colle&io  ,  domus  illa, 
e  c*p.7.t4.  cuius  meminit  Chriftus  Dominus  apud  Matthxu  e, 
quam  vir  fapiens ,  odificauit  fispra  petram ,  &  defeendit 
pluma,  &  venerum  flumina,  Crfiauerunt  venti, &  irrue¬ 
runt  in  domum  illam ,  &  non  cecidit :  fundata  enim  erat 
fupra  petram. 

XVI T  Eandem  metaphoram  retinuit  Paulus  ,  cum  ad 
f  f  p.ncap.  j  Corinthios  fcripfit  i ,  Nefcitis,  quia  templum  Dei  efiis , 

14.  &  Spiritus  Dei  habitat  in  vobis  ?  Si  quis  autem  templum 

Dei  violauent,  diffierdet  illum  Deu* :  templum  entm  Dei 
g  i.  ad  Cot.fanBum  eft ,  quod  efiis  vos.  Ec  ajibi  g :  An  nefcitis ,  quo- 
4.19,  niam  membra  veflra  templum  funt  Spiritus fanfli,  qui  in 
b  1.  ad  Cor.  vobis  eft  ?  Rurfus  h :  Vos  enim  efiis  templum  Dei  viuifi- 

б. 1«.  cut  dicit  Deus ,  quoniam  inhabitabo  in  illis,  &  inambula- 

$  ep.i.c.3.14  bo  inter  eos.  Rurfus  ad  Timotheum  ' :  Hoc  tibi feribo , 

fperans  me  ad  te  venire  cito  :  fi  autem  tardauero,  vt  fcias, 
quomodo  oporteat  te  in  domo  Dei  conuerfari,  quo  eft  Eccle¬ 
fia  Dei  viui,  columna,  &  firmamentum^  veritatis.  Deni- 
e  cip.j.6»  que  ad  Hebraeos  k ,  Chriflus  viro  tanquam  filius  in  do¬ 
mo  fua,  quo  domus  fumus  nos,  fi  fiduciam,  &  gloriam  fpei 
vfque  ad  finem  firmam  retineamus.  De  hac  autem  rac- 
!  eP*  J7*  taphora  ita  alicubi  feribit  Auguftinus  1 ,  aliter  autem  ^ 
dicitur  templum  eius  in  fignificatione  3  cum  fit  per  manus 
hominum  de  rebus  inanimis  ,  ficut  tabernaculum  lignis, 
velis, pellibus,  atque  huiufmodi  mobilibus:  ficut  etiamper 
Salomonem  regem  templum  lapidibus,  lignis,  metallis  con- 
ftruflum  :  aliter  vero  re  ipfa  vera ,  quo  illis  f ignificationi - 
bus figurata  eft :  vnde  dicitur  tanquam  lapides  viui ,  adi- 
ficamini  domus  fpiritualis ,&  vnde  item  feriptum  eft.  Nos 
enim  templa  Dei  viui  fumus ,  ficut  Deus  dicit ,  Qtioniam 

XVIII.  inhabitabo  in  illis, &  inambulabo, 
m  Leo  Pon-  Caeterum  quod  fpe&at  ad  verba,  funt  qui  legant 
tif.  Ser. 3. in  numero  multitudinis ,  Domos  fpirituales  3  nec  defunt 
aflump!*  UX  flnSl,lari  numero  legant,/»  domum  fpiritualem  111 . 


Sed  Graeci  codices ,  qui  nunc  habentur  in  manibus, 
habent  ou@-  •jtvdj^o.nnh ,  hoc  eft ,  domus  fpiritualis. 
Spiritualem  autem  domum  appellat  Petrus, domum 
myfticam ,  quomodo  Paulus  a  eleam  fpiriralcm  ,  &  a  1.  ad  Cor. 
petram fpiriralcm,hoc eft, myfticam nominat.Quan-  ^-j. 
quam  potuit  Petrus  nomine  domus  fpiritalis  fignifi- 
carc  templum, cum  illico  Sacerdotium  fandum  no¬ 
minat,  quali  dicat,  vos  tanquam  viui  lapides  fu  perae¬ 
dificamini,  vt  fitis  Dei  templum,  ac  Sacerdotium,  vt 
videlicet  in  myftico  Dei  templo  vos  myftici  Sacer¬ 
dotes  myfticas  hoftias  immoletis. Simile  enim  quid¬ 
dam  in  Apocalypfi  :  fignificant  vigintiquatuor  fe-  b  caPd10* 
niores,cum  aiunt,  Fecifli  nos  Deo  noftro  regnum, &  Sa¬ 
cerdotes.  Sed  myfticum  quidem  ,  vt  dixi,  templum, 
myfticos  Sacerdotes, &  myftica  item  lacrificia  intel- 
ligit.  qua  ratione  dixit  Paulus  c ,  Obfecro  itaque  vos,  c  ad  Rora. 
fratres ,  per  mifericor diam  Dei,  vt  exhibeatis  corpora  ve-  Il,u 
ftra  hoftiam  viuentem,  fanftam,  Deo  placentem,  rationa¬ 
bile  obfequium  ve flrum.  Et  alibi  d  clecmofynam  vo-  ^  ^  Philip, 
cat,  hofliam  acceptam  placentem  Dro.Poftremo  ad  He-  ^*l 
brxos  c  ,  Beneficentia  autem ,  ait,  &  communionis  nolite  c  cap.x3.16. 
obliuifci :  talibus  enim  hoflii*  promeretur  Deus. 

Quanquam  autem  lapides  yiiios  ad  ftruduram  XIX. 
potiflimum,atqite  aedificium  retulit  3  non  abnuerim 
tamen  ,  quod  video  placere  Ambrofio  f,  iuftos  pro-  roah0-rna,£p 
pter  eorum  firmitatem ,  foliditatem ,  &  conftantiam  }gi 
lapides  appellari.  Mutuantur  enim,vt  ait  Bernar- 
dus  s ,  a  Chrifto  tamquam  myftica  petra  robur  ,  Sc  g  Ser.ifi.ia 
fortitudinem.  Vere  enim  vfurpare  poliunt,  quod  ait  6 

D  auid  h ,  In  petra  exaltauit  me,  cr  nunc  exaltauit  caput  P 
meunu  fuper  inimicos  meos  itemque  '  .  Et  ftatuit  fupra  1  pl-JJ-J» 
petram  pedes  meos,  cf  direxit  grejfiss  meos.  Vir  fapiens, 
ait  Bcrnardus  k,  adificat  domum  fisam  fupra  petram,  k  Scr.6i.ia 
quod  ibi  nec  ventorum  formidet  iniurias ,  nec  inundatio-  ^ant. 
nem  3  quid  non  bom  in  petra  ?  In  petra  exaltatus ,  in  pe¬ 
tra  fecurus,  in  petra  firmiter  fio  ,  fecurus  ab  hosle,  tutus  d 
cafii.  Et  aliquanto  poft.  Fremit  mundus ,  premit  corpus, 
diabolus  infidiatur  ,  non  cado :  fundatus  enim  fum  fupra 
firmam  petram.  Poftmodum  vero  eleganter  docet 
martyrum  fortitudinem  a  Chrifti  vulneribus ,  hoc 
eft  foraminibus  petrae  tamquam  a  fonte  profluere. 

Stat,  inquit,  Martyr  tripudians,  &  triumphans  toto  luet 
lacero  corpore ,  &  rimante  latera  ferro  non  modo  fortiter, 
fed  &  alacriter  f  aerum  e  carne  fua  circunffncit  ebullire 
cruorem.  I^bi  ergo  tunc  anima  Martyris  ?  Nempe  in  tu¬ 
to,  nempe  in  petra, nempe  in  vifceribus  Iefu,  vulneribus  ni¬ 
mirum  patentibus  ad  introeundum.  Si  in  fuis  effet  vifce¬ 
ribus  fer utam  ea  ,  ferrum  profetio  fentiret ,  dolorem  non 
ferret ,  fuccumberet ,  &  negaret.  Nunc  autem  in  petra 
habitans ,  quid  mirum  fi  in  modum  petra  duruerit  ?  Sed 
neque  hoc  mirum  ,  fi  exui  a  corpore  dolores  non  fentiat 
corporis.  Neque  hoc  facit  (lupor  ,fed  amor :  fubmitntur 
enim  fenfus ,  notu,  amittitur,  nec  dee  fi  dolor ,  fed  funera¬ 
tur  ,ftd  contemnitur,  ergo  ex  petra  martyris  fortitudo. 

Et  profc&a  qui  Chrifto  ex  toro  adhaeret  animo,  XX. 
tanquam  lapidi  viuo  lapidcfcat,  &  ipfe  necclle  eft, 

&  plufquam  humanam  fortitudinem  induat ,  &  fiat 
&  iple  lapis  viuus  ,  qui ,  vt  ait  Ambrofius  1  ,  a  terra  1  I'»  Euc.  p; 
in  ccclum  transferendus  Ixt :  potens  eft  enim  Deus  *  8’ 
dc  lapidibus  fufeitare  filios  Abrahae.  Quamobrem 
BeatilT.  Leo  m,his  Petri  verbis  fideles  ad  fidei  con-  £jatjer’pon^ 
ftantiam  hortatur.  Sed  vos ,  inquit ,  dikEHJfmi ,  quos  cap 
nullis  dignius,  quam  B.  Petri  Apofioli  alloquor  verbis, 

Genus  eleSfum ,  regale  Sacerdotium  ,  gens  fantta ,  populus 
acquifitionis ,  adfficati  fuper  inuiolabilem  petram  Chri- 
fium,ipslque  Domino  Saluatof i  noftro  per  veram  fufeeptio- 
nem  noslra  carnis  inferti  ,  permanete  fiabdes  in  ea  fide 
quarn  confefft  efiis  coram  multis  tefhbus,  &m  qua  rena¬ 
ti  per  aquam  ,  &  Spiritum  [antium ,  accepiftis  chrifma 
[alutis,  crfignaculum  vita  aterna.  Merito  autem  lapi¬ 
dis  ,  feu  petrae  firmitatem  ,  ac  foliditatem  requirit 
Deus, 


264  Explanatio  Cap.  1 1 


*  Serm.T.ds  Dcus,quia,vt  ait  idem  Leo  Pontifex  a ,  natuM  muta* 
ieiu.  decimi  yifa  }  de  peccati  labe  mortalis ,  licet  etiarrU  'tam  redem - 
gnef.m  prin.  &  j"4OT  baptifmate  fit  renata,  in  quantum  efi  pajfibi- 

lis,  in  tantum  efi  ad  deteriora  proditiis ,  corrumperetur  que 
carnali  defiderio,  nififpirit ali  muniretur  auxilio. 

XXI.  Sacerdotium,  inquit,  fianflum  offerre  "fpiritales  ho- 
fHas,  Graece  ,  hpttrdLtA*  dyuv  dvvtyrjs  ,  ■mvdtu&niKVi  %v- 
eide  vt  apparear,  qaod  modb  dixerat ,  Sacerdotium 
fandum  non  de  externo  ,  fed  de  myftico,  &  fpiritali 
Sacerdotio  accipiendum  efle,  &  prorfus  inepte  non 
minus  ,  quam  impie  haereticos  contendere  :  omnes 
etiam  laicos  veros  efle  noui  Teftamenti  Sacerdotes, 
vt  externum  facrificium  ,  &c  Sacerdotium  ab  Euan¬ 
gelica  lege  alienum  efle  confirment.  Vrroque  autem 
nomine  omnibus  ferme  humanis  legibus  aduerfan- 
tur,  vt  nihil  dicam  de  Euangelica  lege,  quam  illi  ver¬ 
bo  quidem, fupra  quam  dici  poteft,extollunt ;  re  au¬ 
tem  vera  penitus  euertunt.NeceiTe  eft  autem  duplex 
conftituere  Sacerdotium  ,  &  facrificium  ;  alterum 
quidem  verum ,  ac  propriqm ;  alterum  fpiritale,  & 
myfticum.  prius  illud  Sacerdotium, adeo  proprium, 
&  peculiare  eft  initiatorum  ,  vt  prophanis  permitti 
nulla  ratione  queat.  Quiiniobrem  olim  plurimas  hae- 

b  lib.i.e.?.  reticorum  peftes,  vt  ex  frenaro  b ,  Epiphanio  c ,  Au- 
c  H2r.49,&  guftino  d,  Arlfidoro  *,  facile  quiuis  intelligat,iura 
dDeHxicf  Sacerdoti j  etiam  foeminis  permittebant.  Adeo  au- 
e  De  Hxtc(.  tem  facrificium  externum  certos  quofdam  Sacerdo¬ 
tes  poftulat,  vr  etiam  Gentiles,  qui  nefarie  idola  co¬ 
lerent  ,  plurima  Sacerdotum  genera  confticue- 
rent ,  qus  fua ,  ac  propria  curarent  lacra,  &  vidimas 
jugularent. 

XXII.  De  Haebrarorum  vero  gente  nihir  attinet  dicere, 
cum  etiam  ipfi  Chriftianae  religionis  hoftes  non  ad¬ 
mittant  folum  externa  apud  illos  fu  i  fle  facrificia, 
propriofque  Sacerdotes  ,  fed  id  praeterea  conten¬ 
dant, ita  fuifle  illius  legis  proprium,vt  nefas  fit  quid¬ 
quam  fimile  in  lege  Euangelica  vfurpari,  quod  vide¬ 
licet  Chriftus  Dominus  vna  oblatione  pro  humano 
genere  abunde  copioseque  lirauit,  &,  v  t  ait  Apofto- 
lus  Paulus,  confiummauit  vniuerfia  :  hoc  eft  ,  priftina 
vaticinia ,  &  fymbola  explcuit ,  &  externa  facrificia 
penitus  aboleuit.  Sed  non  animaduertunt  miferi 
nullam  efle  religionem, ac  ne  concipi  quidem  pofle, 
quae  Sacerdotio ,  &  facrificio  careat :  haec  enim  duo 
&  in  ter  (e  retro  commeant, &  cum  religione, hoc  eft. 
Dei  cultu , neceflario  coniunguntur.  Itaque  iam  in¬ 
de  ab  initio  nafcentis  mundi  Caim  ,  &  Abel  Deo  fa¬ 
crificia  obtulerunt ;  deinde ,  vt  alibi  docui,  ius  facro- 
rum  penes  primogenitos  erat :  ita  plerunque  fadum 
eft,vt  quod  cernitur  in  Melchifedecho,  iidem  eflent 
&  Reges  ,&  Sacerdotes.  Neque  exiftimandum  eft, 
legem  Euangelicam,  quae  eft  omnium  perfedifllma, 
abfolutiflimaque  facrificio,  &  Sacerdotio  carere. 

XXI 1 1.  Quamobrem  Clemens  f  Romanus  offendit, Chri- 
( Iib.if.C6ft.  ftum  Dominum  non  mutafle  naturae  legem, fed  eam 
caP-t3-  potius  confirmafle.  &  fubdit;  Baptifmum,  Sacrificium, 
Sacerdotium,  localem  adorationem,  alio  modo  mutauit.  Sc 
paucis  interiedis.  Pro  fiacrificio  cruento,  rationale, &  in¬ 
cruentum,  ac  myfiteum  fiacrificium  inftituit ,  quod  in  mor- 
tem  Domini  per  fymbola  corporis,  (fi-  fianguinis  fui  celebra- 
glib.4.c.j4.  batur.  Eodemque  modo  Irenaeus  8,  Non  genus  obla¬ 
tionum,  ait,  reprobatum  efl :  oblationes  enim  (fi-  illic,  obla¬ 
tiones  autem  (fi-  hic,  facrificia  in  populo  ,  facrificia  (fi- 
Ecclefia,  fed  fpecies  immutata  efi  tantum,  quippe  ciim  iam 
non  a  [eruis ,  fed  a  libens  offeratur.  Sed  quoniam  non 
eft  nob  sin  praefentia  cum  haereticis  fufceptadifpu- 
Pcnob°ntra  tar'0,a<^am  tantum  Petri11  Cluniacenfis  verba: 

ab  Ecclefia ,  inquit,  facrificium  tollunt ,  hoc  tentant  damo- 
/aggerente  ,  vt  gens  illa  ,  qua  pluribus  efi  a  Deo  cumu¬ 
lata  beneficiis,  minus  grata  illi  fit,  mmoremque  cultum, & 
honorem  illi  exhibeat. 


A  Caeterum  hoc  loco  Apoftolus  myfticum;ac  fp;n-  X X I  Vr 
tale  Sacerdotium  cundfis  fidelibus  tribuit, vt  paulo 
poft  planius  docebit  :  Vtenim  alibi  docui ,  omnes 
ferme  honeftae  ac  laudabilesadfiones ,  vim  quandam 
facrifici),  atque  appellationem  fortiuntur:  freqaen- 
ter  enim  Dauid  4  laudis  facrificium  commemorat;  4  PC49.14. 
Immola  Deo  facrificium  laudis  ,  efi  redde  idltiffimo  'Vota 
tua. Et  alibi  b;  Sacrificium  laudis  honorificabit  me.  Rur-  b  P^49.ij. 
fus  c :  ‘Tibi  facrificabo  hofiiartt ■  laudis  ,  &  nomen ’  Domini  c  pf.n5-.t7, 
inuocabo:  Quo  etiam  fpedfant  illa  <1 :  Circuitei ,  d  pCw.tf. 

molam  in  tabernaculo  eiusho H tam  vociferationis  ycanta * 
bo,(fi-  Pfalmum  dicam  Dowwo.Quinetiam  non  obfen- 
re  idem  videtur  indicare  Ofeas  c ,  cum  dixit,  Redde-  e  cap.i^j, 
mm  vitulos  labiorum  nofirorum.  Licet  enim  vituli  ia- 
B  biorum  fignificare  poflint,  vitulos  olim  promiiTos,  .  .•  . 

placet  tamen  Cyrilli,  Hieronymi  ,&  Gregorij  f  ex-  f  lib.t,iar4 
planario, qui  facrificium  laudis  &  gratiarum  adHonis 
interpreuntur;  cui  explanationi  maxime fauent  Se¬ 
ptuaginta,  qui  reddemus ,  inquiunt ,  fructum  labiorum 
nofirorum.  nec  diferepat  Chaldceus  paraphraftes y &  ;TVX 
fint ,  inquit  ,  eloquia  labiorum  nofirorum  penes  te  acce¬ 
pta,  tanquam  boues  in  beneplaciturru  Cuper  altare  tuum. 

Apertiflime  verb  laudis  facrificium  nominat  Pau-  XXV. 
Ius  ,  cfitn  ad  Hebraeos  g  feribit ,  Peripfium  ergo  offie?  g  «P-MUf. 
ramus  hofiiam  laudis  fiemper  Deo, id  eftffruclum  Ubiorum, 
confitentium  nomini  eius.  Contritio  quoqae,&  admif- 
forum  fcelerum  deteftatio  facrificium  a  Dauide  h  pfi  ;o.i», 
nuncupatur.  Sacrificium  Deo  fipiritus  contribulatus, cor  •  ' '  > 

_  contritum ,  &  humiliatum  Deus  non  defiicies.  Idemque 
^  indicat  paulo  poft  ,  cum  ait ;  Tunc  acceptabis  fiacrifi¬ 
cium  iuftitu,  oblationes, &  holocau(la,tunc  imponent  fiuper 
altare  tuum  vitulos.  Certe  alicubi  dixit  1 :  Sacrificate  *  pf  4-^. 
fiacrificium  iuftitia,&  fperatein  Domino.Vrxterea.  fpon-  ; 

taneae  vexationes, &  corporis  feuerior  atque  afpetior 
cultus  a  Paulo  k  Apoftolo  bofiiaviua,  (fi-  (ancta,  Deo-  k  ad  Rom. 
que  placens,  (fi-  rationabile  obfieqitium  appellatur.  Quin  II*1* 

&  Martyrum  fupplicia  myftica  facrificia  funt,  quod 
indicare  vifus  eft  Paulus,cum  ad  Philippenfes  1  feri-  l  cap.M;, 
pfit ,  Sed ,  &  fi  immolor  fupra  facrificium  ,  (fi-  obfiequium 
fidei  veftra, gaudeo ,  (fi-  congratulor  omnibus  vobis.  De¬ 
nique  ,  ne  cunfta  fingillatim  percurram ,  beneficen¬ 
tiam  ,  liberalitatem ,  omnia  denique  caritatis  officia 
inter  facrificia  recenfet  Paulus  m  ,  Beneficentia  autem,  m  adHebr. 
ait ,  (fi-  communionis  nolite  obliuifici  :  talibus  enimhofitis  , 
promeretur  Deus. 

Ita  Ambrofius  ,  Auguftinus ,  Leo  Pontifex  ,  alii-  XXVI. 
que  non  pauci  non  dubitant  omnes  Chriftianos  Sa¬ 
cerdotes  appellare.  Omnes  ,  aic  Ambrofius  n,filij  n  cap.  «.ia 
Ecclefia  Sacerdotes  fiunt :  vngimur  enim  in  Sacerdotium  ^ucara‘- 
(anclum  offerentes  nofmetipjos  Deo  hoftias  fpiritales.  Au- 
guftinus  0  autem  ,  Immolamus ,  inquit ,  hofiiam  iubi-  o  Inpf.tf. 
lationis, hofiiam  latitia , hofiiam  gratulationis  ,hoflianu 
gratiarum  aflionis  in  fiantla  Ecclefia.  Et-alibi  P. ,  Sicut  P. 
omnes  Chriflianos  dicimus  propter  myflicum  chrifma,  fic  clult,c''0' 
omnes  Sacerdotes ,  quoniam  fiunt  mebra  vnius  Sacerdotis. 
Elegantiffime  vero  Leo  s.  Omnes  enim,ait,  in  Chriflo  q  Setm  j.de 
regeneratos  crucis  fignu  efficit  Reges  ,fianUi  vero  Spiritus  ul 

vnflio  confiecrat  Sacerdotes ,  vt  prater  ifiam  J pedalem  no -  3  U 
firimyfterij  fieruitutem  vniuerfi  fpiritales ,  (fi-  rationales 
k  Chrifliani  agno  fic  an  t  fie  r egi j  generis,  (fi-  Sacerdotalis  officij 
effe  confortes.  Quid  enim  tam  regium ,  quam  fiubdituiru 
Deo  animum  corporis  fui  effe  reflorem  ?  Et  quid  tam  Sa¬ 
cerdotale  ,  quam  vouere  Domino  confidentiam  puram 
immaculatas  pietatis  hofiias  de  altari  cordis  offerre  ?  Has 
itaque  fpiritales  hoftias  hoc  loco  requirit  Petrus,  eas 
tamen  ait  acceptabiles  effe  Deo  per  Iefium  Chriftum. 

Non  me  fugit ,  exiftimaflc  nonnullos  verba  illa,  XXVII- 
Per  Iefium  Chrijhtm  ,#ad  omnia  fupeviora  referenda 
efle,vt  per  Chriftum  fideles  omnes  ad  myfticurti  fpi- 
ritalis  domus, tanquam  viui  lapides, pertineant  aedifi¬ 
cium  ,  &c  fandtum  Sacerdotium  adepti  fpiritales  ho¬ 
ftias. 


Catholica  Epift.  I.  Petri. 


265 


ftias,&  quidem  Deo  gratas  offerant ;  nec  dubito  ve¬ 
ri  ilime  haec  omnia  afhrmarirquicquid  enim  fidelibus 
diuinitus  conccfTum  eft, Chrifto  liberatori, hnmanae- 
que  falutis  au&ori  acceptum  referendum  efbpropius 
tamen  ad  mentem  Petri  cxiftimarim  proxime  cum 
antecedentibus  coniungenda  effe,vt  fenfus  fit,  offe¬ 
rendas  hoftias  acceptabiles.  Graece,  herus,  per 

Fefum  Chriftum.  Chrifti  enim  merito  bona  omnia 
opera  Deo  grata  funt ,  &  accepta ,  quippe  ille ,  vt  ait 
a  ad  Htb.7.  Apoftolus  jfemper  Deo  a.CCi{fit,adinterpellandum  pro 
^  nobis.  Et  in  eandem  fententiam  dixit  Ioannes  b, 

'  aduocatu  habemus  apud  Patrem  lefum  Chriftum  iuftum. 
Qupcirca  Didymus  offerri  ait ,  hoftias  non  per  figura¬ 
tum  ‘Pontificem  ,fed per  Sacerdotem  ,  qui  fecundum  ordi¬ 
nem  Adelchifedech  permanet  in  aiernum.  Hic  enim  eft  le- 
fus  fummus  Pontifex  pertranfiens  omnes  coelos.  Illius  ergo 
perfonam  gerit, homo  affumptus  a  Dei  Verbo ,  vnde  non  ei, 
fedper  eum  Deo  hoflia  dicuntur  0 ferri,  cum  dimnitas  vna 
fit  Patris ,  &  Fili]  ,  &  qua  Deo  Patri  facrificantur ,  offe¬ 
rantur  &  Filio. 

XXVIII.  Hinc  opinor  Ecclefia  diuinitus  cdodta preces  om¬ 
nes  fuas  ira  concludit ,  vt  Chriftum  deprecatorem 
adhibeat.  Probe  enim  intelligit ,  quicquid  nos  nita¬ 
mur^  propriis  viribus  laboremus, inane  prorfus  fer¬ 
re,  atque  vtilitatis  penitus  expers  ,nifi  Chrifti  meri¬ 
tis  &  inchoetur, &  abfoluarur.Quippe  Chrifti  meri¬ 
ta  adeo  funt  per  fe  fnagna,  Deoque  immortali  grata, 
vt,quod  alias  faepe  monui, omnibus  mortalibus  pro- 
ddfe  queant ;  necefTe  tamen  eft,vt  ptiuatim  fingulis 
applicentur, idque  fuis  precibus  aflidue  Ecclefia  fla- 
cadHcb.5  9  g‘cat-  Quamobrem  dixit  Paulus  c :  Confummatus  fa¬ 
ti  us  eft  omnibus  obtemperantibus  fibi  caujfa  (alutis  aierna, 
Chrifti  enim  beneficio  cum  Deo  redimus  in  gra¬ 
tiam,  vt  tuto  ad  eum  poflimus  accedere ,  Peripfum 
d  ad  Rom.  enim  ( vt  ait  Apoftolus  d  )  habemus acceffum per fidem, 
5.1.  quod  Chriftus  ipfe  apud  Ioannem  c  fignificauit,cum 

c  cap.io.j.  oftium  appcllauit.  Ego,mqmt,fumofUum:perme 
'9'  fi  ejuis  introierit,  fatuabitur,  &  ingredietur,  &  egredietur , 

&  pafcua  inueniet.  Quamobrem  necefTe  eft  Chrifto, 
vt  fupra  diximus, adhaerere, vt  illius  patrocinio  tedfci, 
&  vcluti  cius  meritis  locupletati ,  Deum  nobis  con¬ 
ciliare  poftimus.  Eam  ob  cauftam  paulo  ante  dixit 
Petrus,ad  Chriftum  accedendum  effe, vt  ei  tan  quam 
primario  lapidi ,  nos  etiam  quafi  lapides  viui  haerea¬ 
mus  :  quod  olim  diuino  afflatus  numine  praedixerat 
f  cap.9.16.  Zacharias  ,  cum  dixit  :  Et  faluabit  eos  Dominus  Deus 
eorum  in  die  illa,  vt  gregem  populi  fui,  quia  lapides  fantli 
eleuabuntur  fuper  terram  eius.  Significat  enim  iuftos 
Chrifti  merito  feruandos  effe,&:  ab  omnibus  pericu¬ 
lis  ernendos,cum  fint  lapides  viui,  &  fandi,  Chrifto 
lapidi  viuo  haerentes, vt  Hieronymus  interpretatur. 

6 .  Propter  quod  continet  Scriptura,  Ecce  pono  m  Sion  la¬ 
pidem  fummum  angularem,  eldlum,  pretiofurn :  & 
qui  crediderit  in  eum,  non  confundetur-. ] 

I,  Verba  funt  Ifaiae  S,  qui  de  Chrifto  vaticinatur ,  &C 
gc.1p.18 .16.  pene  idem  dicit, quod  de  lapide  angulari  dixerat  Da- 
uid.  Petrus  autem  non  ipfa  Ifaiae  verba ,  fed  verbo¬ 
rum  fententiam  expreffit,  paucis  additis  ,mutatifve, 
integro  tamen  fenfu  retento.  Ecce,  inquit  Petrus, po¬ 
no  in  Sion.  Ifaias  autem  ait ,  in  fundamentis  Sion  ,  vrfi- 
gnificet  Chriftum  effe  fundamentum  ,  vtnon  femel 
loquitur  Paulus.  NecefTe  eft  autem  Sionis  nomine 
indicari  Ecclefia,  cuius  Sion  erat  typus, &:  vmbra.  Ita 
enim  faepe  non  Ifaias  modo, fed  alij  quoque  Prophe¬ 
tae  loquutur,vt  figura, aut  typi  nomen  reifignificara 
tribuant, quomodo  etiam  loquitur  interdu  Paulus  h : 
h  i.ad  Cor.  Bil;ebant,mqmt,de  confequenti  eos  petra, petra  autem  erat 
fplri17.11.  Chriftus.  Et  Chriftus  ipfe  alludes  ad  Dauidis  verba ' , 
k  Mar.11.4}  fe  lapidem  effe  figniheat  k .  / deo ,  inquit ,  dico  vobis , 


Bened.  ItiFlinian.  in  Epift.  Canon, 
/ 


A  auferetur  d  vobis  regnu,  Dei.rfr  dabitur  genti  facienti  fru- 
tlus  eius,  &  qui  ceciderit  fuper  lapidem  iftum  ,  confringe¬ 
tur, fuper  que  vero  ceciderit ,  conteret  eum.  Cerre  Damel  3  a  cap.1^4. 
Chriftum  vocat  lapidem  abfeiffum  de  mote  fifte  ma¬ 
nibus, qui  mirum  in  modum  excreuit  in  monte, cum 
lfatuam  illam  ingentem  euertiffet ;  quo  indicabatur 
Chrifti  regnum  fua  tum  amplitudine, tum  poteftatej 
omnia  regna, atque  imperia  fuperaturu.Quod  etiam 
infinuafTe  videtur  Dauid,  cum  dixit ,  lapidem  ab  ar- 
ehitedfcis  reiecftum  ,  facium  effe  in  caput  anguli ;  quali 
dicat ,  in  fummo  imperij  faftigio.  Hebraeorum  enim 
idiomate, anguli  Principes,  &  Magiffratiisfignificari 
Nam  in  libro  Iudicum  b:  Omnes,z\t,angnU  populorum,  b  cap.io  i.' 
hoc  eft,  omnes  primores  populi.  Et  Ifaias  c :  Decepe-  c 
runt  ts£gyptum  angulum  populorum  eius, videlicet  Prin- 
B  cipem.  Et  Saiil  in  libris  Regum  d:  Apphcdte ,  inquit,-  °  hb.i.c.14. 
huc  vniiierfos  angulos  populi,  id  eft, Principes.  Obeam  5 
cauflam  ,  quod  in  prae  (entia  dixit  interpres  ,  la¬ 
pidem  fummum  angularem-,  Graece  fer  ip  fit  Petrus,  A/- 
6oy  dnfoyuiiuuop ,  cMXikrcv-,  -qua  Voce  vfus  eft  etiam 
Paulus  in  Epift.  ad  Ephefios  e ,  &  Septuaginta  in  lo  -  c  “F*1* 
eo  Ifaiae. 

Quid  autem  fit  lapis  angularis ,  &  qua  ratione  ad  I 1* 
aedificia  adhibeatur,  Sc  metaphorice  transferatur  ad 
principatum, alibi f  dixi.  Itaque  quod  Latinus  inter-  f  adEph.ea. 
pres  dixiifummum  angularem  ynicz  Graeca  voce  aSe-  l-1&- 
ptuaginta ,  8c  ab  Apoftolis  exprimitur.  Apud  Ifaiam  - 
autem  pofiiit  interpres  vnicam  tantum  vocem, angu- 
,  larem,  hoc  autem  I0C0  Petrus  addit,  Elellum.  Graece;  ‘‘ 
q  h.XiKilv ,  qua  voce  Vfi  funt  etiam  Septuaginta  apud 
lfaiam,vbitamenLatinus  interpres  rranftulit^ro^- 
tutn ,  quod  re  ipfa  idem  valet, quod,  Elellum.  fubiicit 
Petrus, Pretiofurn, quod  etiam  fecit  ifaias, Grxce,«»T«- 
fsev.  Itaque  indicat  Petrus  eundem  effe  Deum  vtriuf- 
que  Teftamenti  auctorem, quandoquidem  ea,qu£in 
veteri  praedicuntur ,  in  nouo  ad  exitum  perdu&a 
funt.  Quo  argumento, vt  alias  monui, Vtiturluftinus 
Martyr, difputans  aduersus  ?Iuda:os. Quo  pertinent  S  Dial.cum 
etiam  qua;  aduersus  Marcionem  feribit  Tertu Ilia-  TlJ'pbonc. 
nus  h:Vnde,  inquit , accepit  Apofiolus,  fummum  lapidem'  h  lib.;.c.i7. 
angularem  dicere  Chriflum  ,  nifi  de  Pfalmi  fignificatione, 
lapis, quem  reprobauere  adificantes  ?  Certe  ad  hunc  Pe¬ 
tri  locum  refpexiffe  videtur  Cynllus  1  Alexandrinus:  i  lib.  4,  in 
ait  enim,vtique  de  Clmftoffundamt  F.cAefiam ipfeque  I‘aiamc  49. 
p  eft  fundamen  tum, in  quo  &  nos  tanquam  lapides  fumptuo- 
ft  extruimur.  Verum  quoniam  de  hoc  Ifaiae  vaticinio 
alibi  differui,  non  addam  in  praefentia  plura,  tantum 
moneo  bene  Sion  nominari,  vt  fignificetur  Ecclefia. 

Nam,  vt  ait  Bafilius  k ,  Illic  Chriftus  &  legem  dedit,  &  ■  k  1°  pf 1  °9* 
miracula  operatus  eft:  illinc pradteatio  fumptis  initiis  vni- 
uerfum  orbem  obtinuit. Eodem  porro  modo  idc  Ifaias  1  1  cap.i  $. 
alibi  loquitur  :  De  Sion  exibit  lex  ,  verbum Do¬ 
mini  de  lerufalem.  Er  Dauid  m :  Ego  amem  conftitutus  m  pf.i.6. 
fum  Rex  ab  eo  fuper  Sion  montem  fandum  eius,pradicans 
praceptum  cius.  Etrurfus  n  :  Virgam  virtutis  tua  emittet  n  pf.109.1. 
Dominus  ex  Sion. 

Itaque  cur  Chriftus  di£tus  fit  lapis  angularis  ,  &  1 1  j. 

fummus  ,  vtrumque  explicatum  eft.  Sed  etir  quae- 
fo  dicitur  ,  eleftus  ?  cur  item  pretiofus  ?  Certe  de 
Chrifto  ita  loquitur  ifaias  °,  Eccc fertius  meus ,  fufei-' o  cap.4i.i. 
piam  eum.,,  eidius  meus ,  complacuit  fibi  in  illo  anima  . 
mea.  totam  enim  orationem  illam  pertinere  ad’> 

Chriftum ,  praeter  Hieronymum  ,  Cyrillum ,  Thco- 
doretum  ,  Theophyladtum,  tcftanturEufebius  &?p  lib.  ?•  dt- 
Auguftinus  <i.Et  his  omnibus  tacentibusbd  aperriffi-lm°ft‘  EuaS- 
me  docet  Matthaeus  1  qui  totum  eum  locum  acT 
Chriftum  rcfea,rt adimpleretur, 'mqun,quoddiclum eft  cftit.cap.30 
per  Efaiarn  Prophnam:dicemem,Ecce puer  meus, que  ele-  t  tap.ii.i8. 
giydildlus  meus ,  in  quo  bene  complacuit  anima  mea.  Ele- 
<ftus  autem  dicitur  Chriftus  eo  ,  quem  fupra  expli 
cui ,  modo ,  ob  eafclem  rationes :  pretiofus  autem 

Z  appe\W 


a  eap  +r.i. 
b  c3p.11.18 


III. 


c  ad  Rom  5 
!}• 

d  Loco  cita 
to  in  ep.  a< 
Roman. 


e  eap.  1,3. 


£  pr.149.3. 


g  P^47-S>- 


l 


h  e»p  1.34, 


266  Explanatio  Gap.  II. 


appellitur  a  Petro,  vt  Ifaix  locum  exprimat,  in  quo 
eadem  vox  legitur.  Ea  vero, nili  mea  me  comesura 
fallit, valet  ad  id  explicandum, quod  idem  liaias.alio 
loco  %al'jlquc  verbis  expreirit,/«f/i|o,inqait,£-ow/7/«»- 
cttit  animamea.Qu^d.  paulo  aliter  extulit  Matth^us  b, 
eadem  tamen  retenca  fententia ;  In  quo,  ait fioene  com¬ 
placuit  animi,  mea.  Etenim  fi  vis  Hebraea:,  &  Graece 
loquutionis  fpeffcetur  ,  non  fignificat,  vt  non  pauci 
exiftimarunt,  quem  vnice  diligo,  aut  quo  vehemen¬ 
ter  oble&6r,aut  denique  in  quo  penitus  conquiefco: 
fed  in  quo, aut  potius  Hebraea  phrafi.per  que, huma¬ 
no  generi  placatus,aut  reconciliatus  fum,vel placari, 
vel  reconciliari  decreui:nam,vt  alias  monui, Hebrxa 
vox.itemque  Grxca, a  Septuaginta  inuctahunc  fen- 
fum  necefTario  poftulant.  Idcirco  autem  placatus  cfl 
Deus,  quia  Chrifti  merita,  atque  ipfe  adeo.  Chriftus 
magno  xftimantur  pretio ,  adeo  vt ,  quod  doftiores 
Theologi  in  fcholis  probam,  pro  totius  humani  ge¬ 
neris  noxis  Deo  Patri  ex  iuftbia  Chriftus  Dominus 
cumulatifllme  fatisfecerit ,  atque  adeo  illum  placa¬ 
tum  mortalibus  conciliarit. 

Quod  fequitur  apud  Ifaiam,<j«t  crediderit, non  fiefti- 
net, paulo ,aliter,li  verba  fpe<ftes,expreflit  Petrus.  Qui 
crediderit ,  inquit,  in  eum, non  confundetur,  hoc  eft,  non 
»  pudefict.  quomodo  etialoquutus  eft  Paulus  c:  Vter- 
que  enim  Apoftolus  interpretationem  Septuaginta 
,  fequlitus  eft,fed,vt  alibi d  docui,  Prophetx  fententia 
l  optime  conftat.  qui  enim  de  rerum  euentu  fum  folli- 
ciri,&  ruborem,ac  dedecus  metuunt, feftinare  folet, 
&  tanquam  dubij, atque  anxij, nullam  partem  capiuc 
quietis :  Apoftoli  negant  ignominiam  formidandam 
elTe, ac  propterea  nihil  efte,cur  feftinandum  fit.  Vide¬ 
tur  autem  hxc  fententia  cos  potiflimum  perftringe- 
re.qui  caeleftia  futurx  vitae  bona  tamdiu  differri, pe¬ 
ne  ferunt impatientenqinnquam  Propheta  proxime 
de  Chrifti  aduentu  loqui  videtunfuadct  enim,vt  Iu- 
dxi  patienter  expedient, neque  de  euentu  vlla ratio¬ 
ne  dubitent,  quomodo  etiam  loquitur  Abacuc  c : 
udpparebit,  inquit,  in  finem,  &  non  mentietur  3  fi  moram 
fecerit, expecla  illum, quia  veniens  ventet, &  non  tardabit. 
Cxterum  Apoftoli  iifdem  verbis  monent,  vt  fideles 
perceptam  fidem  conftanter  retineant,  deque  futura 
roelicitate  nihil  dubitent, fed  forti  coftantlqueanimo 
quicquid  tolerandum  erit,perferant,certi  fua  cuique 
praemia  a  iufto  iudice  reddenda:veriflime  enim  dixit 
Dauid  f:Exultabunt  Sancit  in  gloria, Utabuntur  in  cubi¬ 
libus  fiuis.  Exaltationes  Dei  in  faucibus  eorum.  Quippe 
tunc  merito  vfurpabunt  illa  eiufdem  Dauidis  ver¬ 
ba  g :  Sicut  audiuimus ,  fic  vidimus  in  duitate  Domini 
virtutum, m  duitate  Deinoftri. 

7.  Vobis  igitur  honor  credentibus, non  credentibus  autem 
lapis,  quem  reprobauerunt  adificantes,  hicfatlus  eft  in 
caput  anguh.~\ 

Re&e  hoc  loco  Didymus, S«*tf  Iefus,a\t,cum  fit  lu¬ 
men, it  erum  ad  iudicium  venit  tn  mundum,  vt  illuminaret 
eos, qui  caci  erane, ante  eius  aduetum,gr  excacaret,qui  ma¬ 
li  videbanf.Sic  etiam  pofitui  e  fi  ad  ruinam, &  refurreclto- 
nem  multorum  in  Ifrael,exdtans  eos.qui  peccato  corruerat, 
&  corruere  faciens, qui  in  peccatis  flatum  firmiffimum  pof- 
fldebant.  Siccum  lapis  eletlus,  &  honoratus  fit,  honorem 
proflat  eis  qui  per  fidem  fuperadificantur  in  eo  fundamen¬ 
tum  eorum  robufliffmum  vehementer  exiftens.  u4pud  eos, 
qui  non  credunt, non  honorabilis,  fed  offenfionis  eft  lapis, & 
petra  fcandali,  cumfimiles  exiftant  adificatoribus  ,  qui  de¬ 
flexerunt  eum.  Et  prpfe&o  quemadmodum  lux  miri¬ 
fice  recreat  eos,qui  fanis  oculis  eam  poliunt  intueri, 
at  contra  lippis  ,  atque  aegris  non  leuiter  obeft ;  ita 
Chriftus  lux  mundi  nonnullis  quidem  honorem ,  & 
gloriam, aliis  autem  perniciem,  atque  interitu  affert, 
quocirca  apud  Lueam  b  dicirur  i  Simeone  pofitui  in 


A  ruinam, &  refurreclionem  multorum  in  IJrael.  Alludit  au¬ 
tem  ad  vaticinium  Ifaiae  a  y  in  laqueum,  inquit  ,tfrina  Cap.8  ifl 
ruinam  habitantibus  lerufalem.  quem  locum  mox  Pe¬ 
trus  indicat.  Porro  non  me  latet  verborum  fiufc  ifaiae, 

>  fiue  Simeonis  plures  explicationes  legi  apud  Orige- 
nem,<Sc  Theophyladluuij  argutas  illas  quidem,&  m- 
geniofas,fed  parum,vt  arbitror.ad  Lucae  aut  Spiritus 
fandti  mentem, cum  fenfus  fimplex,facilis,  atque  ex¬ 
peditus  fit ,  fore  vt  in  aduentu  Chrifti  alij  credentes 
falui  fiant, quod  eft  refurgerc,  alij  non  credentes  per¬ 
eant, &  ad  interitum  ruant  fempiternum.qux  eftfen- 
tentia Gregorij  b  Nazianzeni,Chryfoftomi 1  ,Bed?d,  b  °»u?. 
Theophyladti  d,  Euthymij  d.  Jndicauit  Paulus  ad  occurDo^' 
Romanos  c,  qui  alibi  ffimile  quiddam  dixit, Chrifli,  d  iuc.,°fn’ 
B  inquit,  bonus  odor  fumus  Deo  in  iis, qui  falui fiunt, &  in e  «p.j.33. 
iis,  qui  pereunt ;  aliis  quidem  odor  mortis  in  mortem, aliis  f  l,8<^ Cot 
autem  odor  vita  in  vitam.  Quo  loco  plura  attulimus 
cx  Chryfoftomo,&  Hieronymo. 

Re<5te  autem  hoc  loco  Didymus,  Nemo  in^ fe  qui-  1 1* 

dem  ,  ait ,  miretur  audiens ,  quoniam ^  vna  res  aliis  fit  ad 
vtilitatem ,  aliis  ad  Ufionem  :  videmus  enim  eundem^  ci¬ 
bum  aliis  quidem  faluierh ,  aliis  afferre  necem.  Idem  odor 
vnguenti  aliis  quidem  nocet, atque  mortificat, aliis  prodeft: 
fic  &  fipiritualiter  accipiendum  eft ,  quonianu  slpofloli, 

Chrifti  bonus" odor  funt ,  aliis  odor  ex  vita  in  vitam  ,  aliis 
ex  morte  in  mortem.  Vt  autem  femel  dicam,  fic  etiam 
accipio  ,  quod  ait  Chriftus  £ ,  In  iudicium  ego  m  hunc  g  Ioan.j.jj 
mundum  veni,  vt  qui  non  vident,  videant, & qui  vident, 

^  c<tci  fiant.  Siue  enim  de  fpiritali  vifu ,  ac  excitate  lo¬ 
quatur, fiue  de  corporeo  intuitu,  8c  excitate  differar, 
vt  Lcontius.  Chryfoftomus,&  Theophylaftus  mo¬ 
nent  ,  cuentum  duntaxat ,  &  eonfequutionem  ,  non 
cauflam  indicatrnam  reuera  Chriftus  fi  per  fe  fpedte- 
tur  ,  vera  lux  erat ,  illuminans  omnem  hominem  venien¬ 
tem  in  hunc  mundum :  multorum  tamen  vitio  fa&um 
eft,  vt  quod  falutem  afferre  poterat,  ruinx  atque  in¬ 
teritus  occafionem  prxberct.  Ita  hoc  loco  Petrus  ait: 

Vobis  igitur  honor  credentibus. Pro  honore  autem  Grx- 
ce  dixit  r/jU», qux  vox  no.folum  honorem,  fed  etiam 
pretium  fignificat.  Interpres  autem  priorem  fignifi- 
cationem,  tanquam  magis  communem  fequutus  eft, 
quam  etiam  probafle  videtur  Didymus,  fi  fides  in¬ 
terpreti  habenda  fit.  Innuit  autem  Chriftum  attu- 
lifte  credentibus  honorem,quia  ipfius  merito  in  Dei 
gratiam, atque  amicitiam  admifli  funt,  de  quibus  ait 
J)  Dauid  h.  Mihi  autem  nimis  honorificat  i  funt  amici  tui  h  pf.38.17. 
Deus  ,  mmis  confortatus  eft  principatus  eorum  :  nam  in 
hac  quidem  mortali  vita  ad  filiorum  adoptionem 
vocatur,qHanihil  maius, nihil  honorificetius  concipi, 
aut  optari  potzft.Videte, enim, ait  Ioanes  ', quale  cari-  *  cP-I'fll!> 
tat  em  dedit  nobis  Pater,vt  Fili j  Dei  nominemur, & fimus. 
in  futura  aure  beatam  immortalitate  confequcntur. 

Quocirca  merito  illi  apud  Salomonem  ftupo-  III. 
rem  fuum,&  tarditate  accusat,  quod  iuftos  aliquan-  k  Sap-H- 
do  iriiferint,&  contempferint;  Nos,  inquiunt,  infien- 
fitti  vitam  illorum  infimabamus  infamam, & finem  illorum 
fine  honore.  Ecce  quomodo  computati  funt  inter filios  Dei, 

&  inter  Sanclos  fors  illorum  r/.Non  inepte  autem  pof- 
fet  quifpiam  pro  honore  pretium  interpretari.  Nam 
£  quoniam  paulo  ante  dixerat,  Chriftum  effe  lapidem 
pretiofum,Grxce  tvTi/acv ,  nunc  ait.  Vobis  credenti¬ 
bus  ,  fuiffe  pretium  ,  quo  videlicet  redempti  eftis  ,  vt 
capite  fuperiori  dixerat ,  De  vana  veHra  conuerfatio- 
ne  paterna  traditionis.  Nec  enim  dubium  eft  ,  fidem, 

&  gratiam  iuftificantem  merito  Chrifti  concedi ,  at¬ 
que  ita  capite  fuperiori  dixerat ,  P retiofo  Chrifti  [an¬ 
guine  quafi  agni  immaculati ,  fuifle  redemptos :  hanc 
porro  explanati  rnem  non  obfcurc  indicauit  Oecu- 
menius:  ait  enim  cum  de  Chrifto  ageret.  Qui  qui¬ 
dem..  credentibus  vobis pret tofus  eft,  non  credentibus  lapis 
offenftonis  efficitur. 

Non 


Catholica  Epift.  I.  Petri. 


L  67 


I V.  Non  credentibus  autem  lapis, quem  reprobauerunt  Adi-  A  auriculis, ac  rebellionis figno  iinpreffo  corpori  t lior u, per  om  - 


nia  loca  circunferebat  illos,  ceu  fugitiua  mancipia,  &  ver¬ 
berones  corporibus  mutilatis ,  conspicuos  illos  faciens  omni  - 
bus,ac  eos, qui  per  omnes  regiones  erant  far  fi,  erudiens ,  ne 
in  poflerum  eadem  conarentur.  , 

Certe  Origenes  a  tertis  eftjudxos  initib  nafcentis  VII. 
Chriftianx  religionis,^  noftra  doctrina  notam, cfr  infh-  aIih.tf.cont. 
miam  diffeminaffie,  Chriftianis puerum  aliquem  imrnolan-  Ce*lam' 
di  morem  effie,cuiut  &  carnem  fitiguli  deguftarem.  /nfitper 
&  id  mendacio  effinxi ffie, quemadmodum  qui  ex  Chrijfiana 
ejfent  hac  difciplina, ciini  ea,qu&  in  operto  fiunt,  facere  vel¬ 
lent  ;  extinBis  luminibus  ei ,  quem  quifque  naBus  ejfet  ad- 
mificerentur.Qua  infamia  olim  temere  edita  plurimos  occu¬ 
pabat-, qui  ejfent  ab  hac  fide  alieni, perfuafumque  haberent 

. . | _  ifliufmodi  iam  ejfe  Chriftianos ,  &  ad  id  temporis  fic  fallit 

tibus  licet,  atque  indignantibus  Iudxis,  fa<5tus  eft  in  B  nonnullos  prafumpta  hac ,  & praua  opinio, vi  ea  de  cauffit 
caput  anguli ,  quia  in  fpiritali  Ecclefix  aedificio  pri-  Chriftianos  auerfentur,ne  vel  fimplicia  cum  eis  ineant  ver¬ 
mes  tenet, &fuprcmu  quendam  principatu  ipfo  fta-  ba.  Pene  eadem  commemorat  Eufebius  b.  quamob-  b  lib.4.hift. 

timfui  conceptus  initio  adeptus  eft:de  quo  ipfe apud  rem  egregie  Petrus ,  Non  credentibus ,  qui  tanquam  caP-7- 

Dauide  c-,E<ro  ante conflimus  fum  Rex  ab  eo, fuper  monte  aedificantes  lapidem  reiecerunt,fa£fcum  efie  ait  in  ca- 

fanBu  Sio.Dixit  aure  Petrus  Graece, de  yayU<,  put  anguli,  quod  eos  male  habeat. 

explicans  quod  paulo  ante  dixerat  dv.poyr.v.  tcuov ;  quo  -  Certe  enim  hoc  ipfum  Chriftus  Dominus  apud  VIII. 
cunque  tandem  modo  lapis  angularis  accipiatur.  Matthxu  fignificare  vifus  eft,cum  dixit  c -.Nunquam  c  cap.11.41 

At  quanam  ratione  Chriftus  non  credentibus,  fa-  legiftis  in  Scripturis, lapidem,qae  reprobauerunt  adifieates, 

J  5  hic  fitclus  ejl  in  caput  anguli ?  Confeftim  autem  fubii- 

c\r.,A  Domino  facium  eft  iftud,  &eft  mirabile  in  oculis  no - 
firis-.ideo  dico  vobis, quia  auferetur  a  vobis  regnum  Dei,& 
dabitur genti  facienti  fruBus  cius,- &  qui  ceciderit  fuper  la¬ 
pidem  tfturn, confringetur,  fuper  quem  vero  ceciderit, conte¬ 
ret  eww.Perftringit  enim  Iudxoru  perfidiam, 8c  metis 


ficantes,hic  fhBus  eft  in  caput  anguli. Quippe  in  aedificio 
fpiritali  Ecclefix  Dei  ,  duos  populos,  quali  duos  pa¬ 
rietes  coniunxit.  Videtur  aurem  Petrus, vt  Beda,alii- 
que  exiftimantjudaeos  potiftimum  perftringere,  qui 
Chriftum  Dominum  infigni  quadam  perfidia  perpu¬ 
lerunt,  qrios  Paulus  ,  &  Barnabas  in  A&is  Apoftoli- 
a  caph  J.4tf.  cis  a  hjs  vcrbjs  affantur ,  Vobis  oportebat  primum  loqui 
verbum  Dei, fed  quoniam  repellitis  illud ,  &  indignos  vos 
iudicatis  aterna  vita,  ecce  conuertimur  ad  gentes :  fic  enim 
pracepit  nobis  Dominus :  Id  olim  vtrumque  in  filiis  Ia- 
bGen.57.18  cob  b  indicatum  eft ,  qui  Iofephum  fratrem  capitali 
odio  profequebantur,nec  ferre  poterant  eius  princi¬ 
patus  omina,  qui  tamen  deinceps  vere  fuit  ipforum 
Dominus, ac  Seruator.  Non  aliter  Chriftus  femen- 


e  pf.i.tf. 


«ftws  eft  in  caput  anguli, fi  illi  neque  pertinent  ad  xdi- 
ficiu, neque  ipfius  imperio  fubiiciutur?  Oecumenius 
certe  Petri  verba  ad  hunc  ordine, ac  fenfum  reuocat. 
Ecce,  inquit ,  pono  in  Sion  lapidem  fummi  anguli  pretio - 
fum,eleBum,&  qui  credit  in  ipfum,non  erubefvet,qui  qui¬ 
dem  credentibus  vobis  pretiofus  eft ,  non  credentibus  offer 


fionis  lapis  efficitur,  quem  reprobauerunt  quidem  adifican -  C  excitate, de  qua  apud  Ioannem  d  dixerat,  hoc  eft  autem  cap.3.19. 


tes,ipfe autem  in  caput  anguli  euafit  inter  fefie  credetes  con- 
neBens.  Nec  multo  aliter  Didymus,  qui  addit  hxc  ab 
Apoftolo  di&aeffe  propter  Scribas, 8cPharifxos, qui 
Chriftum  oppugnabant. Oecumenius  vero  ait, Chri- 
ftum  fa£lum  effe  fummi  anguli  lapidem, eo  quod  duos  pa- 
rietes,qui  paternam  domum  abfoluunt  ,hoc  eft,  Gentiles,& 
Judaos,fuo  contaBu  conneBit,&  invnarn  iunBuram  con¬ 
fringit, dum  &  inutiles  horum  immolationes  tollit, &  Gen¬ 
tilium  damoniacam  fuperftitionem  ad  pietatem  traducit. 
Hoc  porro  ipfum  male  habebat  Iudxos,  quod  vide¬ 
rent  Chrifti  regnu  in  dies  magis  efflorefcerc:na  ipfo 
etiam  Chrifto  viuente,cius  gloriam  ac  nominis  cele- 
d  cap.n»47‘  britatem  ferre  non  poterant.  Nam  apud  Ioannem  d: 


indicium, quia  lux  venit  in  mundum ,  &  dilexerunt  homi¬ 
nes  magis  tenebras  ,quarn  lucem.erant  enim  eoru  mala ope- 
ra.Quo  etia  fpe&ant  illa  apud  Matthxu lerufiilem,  c  cap.z3.37. 
lerufalem,  qua  occidis  Prophetas ,  &  lapidas  eos  qui  ad  te 
mifftfunt, quoties  volui  congregare  filios  tuos, que admodum 
gallina  congreg  at  pullos  fisos  fub  alas,&  nolui fti  ?  Ecce  relin¬ 
quetur  vobis  domus  vefira  deferta.  Fuit  quidem  hxc  Iu¬ 
dxoru  impietas  no  paucis  Prophetatu  oraculis  prx- 
nunciata-.nulla  tamen  aut  diuina  prxnotio,aut  vatum 
prxdi&io  futuri  euentus  neceflirate  attulit, quicquid 
olim  Simon  Magus, Marcion,&  Manichxi,  fuperio- 
ris  denique  fxculi  hxreticr  callide  excogitarint. 

Rede  enim  ait  Hieronymus  loqui  plerunque  I X. 


Quid  facimus, in<\m\fnt,quia  hic  homo  multa  fignafttcit}  D  Deum ambigentis  affieBu  ,vt  cum  apud  Ieremiam  g  ait  fi  Ezech.i. 


fi  dimittimus  eumfic,omnes  credent  in  eum,rjr  venient  Ro- 
mani,&  tollent  hoftrit  locum, & gentem.Vob  Chrifti  ve¬ 
ro  in  ccelu  afcenfum  cum  figna  ab  Apoftolis  perpe- 
t  Aftor.4.16  trata  vidiffent,  Quid  faciemus ,  aiunt e,  hominibus  iftisl 
Qupniamquide  notum  figntm  faBum  eft  per  eos  omnibus 
habitantibus  Ierufalem.manifeftum  eft,&  nopoffiumus  ne¬ 
gare. Sed  ne  amplius  diuulgetur  in  populum,  comminemur 
eis, ne  vitra  loquantur  in  nomine  hoc  vili  hominum. Et  vo¬ 
cantes  eos  dcnunciauerunt ,  ne  omnino  loquerentur  ,  neque 
docerent  in  nomine  lefu. 

V  l.  Cum  deinceps  Conftatinus  Imperator  Chriftianis 
facris  initiatus  religione  amplificaret ,  arque  illuftra- 
ret ,  multique  ex  Iudxis  Chrifto  nomina  darent,  illi 
indignantes  omni  crudelitatis  genere  cos  infecta¬ 
bantur, vt  propterea  Conftantin.lcgem  tulerit  in  h<jc 
( li.i.de  lud.  verba  f :  lud&is,&  maioribus  eorurn,fr  Patriarchis  vo- 
C.Thcodof.  lumm  mtimari,  quod  fi  quis  poft  hanc  legem,  aliquem,qui 
eorum  feralem  fugerit  fcBam,&  ad  Dei  cultum  re  (pexerit, 
.  faxis,aut  alio  furoris  genere  ( quod  nunc  fieri  cognouimus ) 

aufus  fuerit  attentare ,  mox  flammis  dedendus  eft ,  &  cum 
omnibus  fuis  participibus  cocremandus. Quantopere,  au¬ 
rem  Chriftianorum  felicitas  Iudxorum  animos  per¬ 
culerit, concitata  feditio  indicar, qux  ad  apertam  de- 
feCtionem  fpeCtarct,de  qua  ita  plane  feribit  Chryfo- 
g  Hom.i.ad  ftomus  £-,  Poft  hunc  (  Adrianum  intelligit)  fub  Con- 
uerf.Iud.to.5  fiantino  rurfus  eade  aggreffit  funt.  At  ille  amputatis  tlloris 
Bened. luftinian.in  Epift. Canon . 

/• 


Si  forte  audiant,& agant  poenitentiam.  Et  apud  Ezxchie-  ScaP-t6-b 
lem  b ,  Si forte  vel  ipfi  audiat,  &  fi forte  quiefeant.  Et  apud  h  cap.i.p 
Lucam  1  ,Forfitan  filium  meum  verebuntur :tdque  vt  'libe-  i  c3p.10.1j 
rum  hominis  monfiret  arbitrium, ne  prfficientia futurorum 
mali, vel  boni  immutabile  faciat, quod  Deus  futurum  noue- 
rit .non  enim  quia  ille  ventura  cognofcit,neceffie  efl  nos  face¬ 
re, quod  ille  prafeiuit,  fed  quod  nos  propria  voluntate  fumus 
faBuri,ille  nouit  futuru,quafi  Deus.  Et  Leo  Pontifex  k,  k  Ser.  nS.de 
Nunquid,  ait  ,  iniquitas  perfequentium  Chriftum  ex  Dei  Palile. i.&  3. 
eft  orta  confilio  ?  &  illud  facinus,  quod  omni  maius  eft  cri¬ 
mine, man  us  diuina  prap arationis  armauit  i  Non  hoc  pla¬ 
ne  de  fumma  iuftitia  fentiendum  eft ,  quia  multu  diuerfum , 
multum  f  contrarium  eft  id,  quod  in  malignitate  ludaorum 
E  eft  pracognitum ,  &  quod  in  Chrifti  eft  paffione  difpofiturn. 

Non  inde  proceffit  voluntas  interficiendi ,  vnde  moriendi, 
nec  de  vno  extitit  fpiritu  atrocitas  [celeris, &  tolerantia  re¬ 
demptoris.  Non  enim  impias  furentium  manus  immifit  in 
fe  Dominus,  fed  admifit ,  nec  prafeiendo  ,  quod  faciendum 
effiet, coegit,  vt  fieret ,  cum  tamen  ad  hoc  carnem  fiufcepiffief, 
vt  fieret.  Plura  in  hanc  fententiam  acute,  vt  folet,ad- 
uerfus  M.Tullium  feribit  Auguftinus  1  .rem  vero  to-  i  lib.j  de  ci¬ 
tam  copiose  explicant  Theologi ,  de  qua  nos  alibi  ait.decepr:- 
nonnulla  diximus.  Subdit  aurem  Petrus,-  rois  caPP- 

8 .  Et  lapis  ojfenfionis,(fr  petra  fcandali  his, qui  offendunt 
verbo,  nec  credunt,  in  quo  & pofiti  fumi] 

2  1  -Hxc 


268 


Explanatio  Cap.  1 1. 


I  Haec  ex  vaticinio  Ifaix  *  defumpta  funt.  Et  erit , 

*  eap.8. 14.  inquit, -vobis  in  faniliftcationem,  in  lapidem  autem  offen¬ 

fionis  ,  &  in  petram  fcandalt  duab us  domibus  IftaeL :  in-> 
laqueum ,  &  in  ruinam  habitantibus  leru(alem:&  offen¬ 
dent  ex  eis  plurimi,  &  cadent,  &  conterentur,  c -7  irretien¬ 
tur  ,  &  capientur.  Quo  tcftimonio  Iudaeorum  perfi- 
h  eap.9.35.  diam  perftringit  Paulus,  cum  ad  Romanos  fcribit  “  , 
Offenderunt  enim  in  lapidem  offenfionis,  ficu  tfcrip  tum  efl, 
Ecce  pono  in  Sion  lapidem  offenfonu  ,  &  petram  fcandalt. 
Quanquam  eo  loco  Paulus  refpexiflc  etiam  videtur 
c  csp.ig.nr  ad  alium  Ifaiae c  locum,vbi  de  angulari  lapide  loqui¬ 
tur  Propheta,  vt  fignificet  quod  hoc  loco  ait  Petrus, 
eundem  efle  angularem  lapidem, &  petram  fcandali, 
&  lapidem  offenfionis.  Igitur ,  interprete  Oecume- 
nio, lapidem  offenfionis,  &  petram  fcadali  Petrus  ait 
fuiffe  Chriftum  eorum  refpedku,  qui  offendunt,  &  im¬ 
pingunt  in  verbum  Eudngelij  ,  dum  ei  non  credunt.  Hoc 
enim  indicant  Petri  verba,  /A*,  ait,  qui  offendunt  ver¬ 
bo, nec  credunt. 

j  Redle  autem  duo  Iudaeis  tribuit :  fiquidem  ait  eos 

in  verbum, hoc  eft  Euangelium  impingere,quod  aliis 
4t.Coru.i3  verbis  explicuit  Paulus  d,cum  dixit, Chriftum  cruci¬ 
fixum  Iudaeis  effe  fcandalum.  Deinde  addit, eos  non 
credere, quod  plurimis  etia  Gentilibus  comune  erat. 
Patiebantur  aute  Iudaei  fcandalum, ac  propterea  im¬ 
pingere  dicebantur  in  Euangelium1,  quod  falso  fibi 
peruiaderent  priore  Chrifti  aduentum  fore  confpi- 
cuum,  atque  externis  bonis,  ac  diuitiis  cumulatum: 
cumque  alia  omnia  in  Chrifto  cerneret,  fuofque  im¬ 
probos  mores  acriter  perftringi  animaduerterent, 
odio  ,  atque  inuidia  in  illum  exarferunt :  quod  olim 

*  e3p.r  1,19  Ieremias e  his  verbis  exprcffit.  Et  ego, ait,  quafi agnus 

manfuetus,qui  portatur  ad  victimam, &  non  cognoui, quia 
cogitauerunt  fuper  me  conf  lia  dicentes.  Mittamus  lignum 
in  panem  eius,&  eradamus  eu  de  terra  viuentium ,  &  no¬ 
men  eius  non  memoretur  amplius. Eorum  aute  perfidiam 
f  c2p.1y.11.  Chriftus  ipfe  apud  Ioannem  f  grauiflimis  verbis  ca- 
ftigat.S/  non  vemffem,  &  loquutusfuiffem  eis ,  peccatis  non 
haberent,  nunc  autem  exc/sfationcm  non  habent  de  peccato 
fuo.Et  mox:Si  opera  nonfteiffem  ineis,quanemo  alius  fe¬ 
cit  ,  peccatum  non  haberent:  nunc  autem  &  viderunt  ,  & 
oderunt  &  me,&  Patrem  meum.V troque  ergo  nomine 
grauiter  peccant  Iudaei ,  &  quia  impingunt  in  legem 
Euangelicam, eamque  taquam  legi  Mofis  repugnan¬ 
tem  magnopere  deteftantur ;  &  quia  tam  multis  fi- 
gnis,  atque  prodigiis  ad  fidem  prouocati  neutiquam 
credunt.  Et  alterum  quidem  ab  altero  proficifatur: 
nam  quia  impingut,fidcm  abnegant, atque  ita  eorum 
perfidia  hoc  eft  deteftabilior,  quod  prauo,&  contra¬ 
rio  errore  imbuti  Euangelicam  dodhinam  afpernan- 
tur,cum  Gentiles,  quod  fidei  dogmatibus  affenfum 
non  praebeant, aliqua  ex  parte  rerum  ignoratione  ex- 
cufari  queant. 

III.  Quocirca  redle  dixit  Chriftus  z , tolerabilius  erit  ter- 
g  Matth.io  ra  Sodomoru,&  Gomorrhaoruin  die  iudicij, quam  illiciui- 
Mn, loquitur  autem  de  Tudaeorum  vrbe.qux  Euange¬ 
licam  praedicationem  no  tecepcrit,Tolerabilius  autem, 
ait  Hieronymus,era  ferae  Sodomoru,&  Gomorrhaorum, 
quia  Sodomis, &  Gomorrhis  non  fuit  pradicatumthuic  au¬ 
tem  duitati, qua  no  receperit  Euangelium,  pradicatum  [it, 
&  tamen  non  receperit  Euangebu. Nec  multo  aliter  Eu- 
thymius.  Sodoma, inquit,cjr  Gomorrha ,  neque  miracula 
viderant,  (icut  ifti  innumera,  neque  ad  terra  illorum  difei- 
pulimHfi  funt.lta.qvte  B.Thom.  negat  peccatu  cu  pec¬ 
cato  conferri,  fed  hocadiundlu  diligenter  expendi, 
quod  videlicet  ifti  propofitam  fibi  legem  Euangeli¬ 
ca  refpucrint.  Nam  paulo  ante  dixerat  ide  Chriftus, 
etiam  puluere  de  pedibus  excutiendum, ne  quid  for- 
h  Hora. 4. in  te,  vt  ait  Origenes  h,  putueris  re  fideret,  quod  ad  teflimo- 
Genef.  nmm  incredulitatis  excuffum  poffet  in  die  iudicij  referuari. 

I  Et  in  eandem  fententia  Hilarius,/»  eos,inqt\it,qui 


A  audita  ccelefi is  regni  pradicatione ,  Apoftoloru  pracepta  re-  1  ' 

l fuerint ,  egreffu  ,&ftgno  pulueris  pedibus  excuffis  at  er  na 
maledictio  relinquitur. Nefcio, qua  enim,  inf flenti  loco, cum 
eo, in  quo  in  siit  erit  loco,  videtur  communio ,  &  fit  inter  eos 
quada  corporis, foltque  coniundio. Ergo  omne  domus  illius, 
habitatiomfcf  peccatum  intra  ipsa  excuffo  puluere  pedum 
relinquitur ,  nihllque f  anilitatis  de  infiflentium  A pofiolo - 
rum  vefligiis  mutuatur, vt  quoru  aditu, tngreffuque  delicia 
terrena  originis  auferuntur ,  eorum  teflimonio  infidelitas, 
cum  omni  terra  fua  puluere  indicetur.  Ita  videas  Iudaeo- 
rum perfidiam  mirum  in  modum  exaggerari. 

Addit  aucem  Petrus,/»  quo  &  pofiti funt.  An  perfi-  V. 

diam  intelligir?  Ita  videtur  fenfiffeDidymus.^A/iW 
enim, ait,  hoc  efl,ad  non  credendum,  &  offendendum, in  eo 
pofitos  dicit  eos,qui  ab  eius  doElrina  diffentiut. Eodemque 
B  modo  loquitur  Oecumenius.£/?  vero, inquit, lapis  of¬ 
fenfionis  iis, qui  offendunt, &  impingunt  in  verbum  Euan- 
geU],dum  ei  non  credunt, in  quod  &  pofiti  funt.  Ne  quis 
autem  exiftimet  Deum  efle  perfidia  audlorem,  con¬ 
tinuo  fubdit :  Non  quod  d  Deo  in  hoc fegregati  fuerint: 
nulla  enim  cauffa perditionis  ab  eo  exhibetur, qui  omnes  ho¬ 
mines  fieri  faluos  vult -fed  quod  ip fi  fe  ipfos  ira  vafk  confli- 
tuerint,ita  vt  incredulitas  fubfequuta  fit,&  in  eo  ordine, & 
flatu, in  quem  feipfi  praparauerant,  pofiti  fuerint.  Nam  fi 
liberi  arbitrij  eft  homo  ,  vt  vim  inferre  voluntati  eius  non 
liceat,  non  merito  conqueri  quifpiam  potefl ,  quod  eo  flatu  d 
Deo  fuerit  dignatus ,  quem  fibifuis  operibus  conciliauit. 

Idemque  fufius  explicans  Didymus.  Eft  autem  ,  air, 
pofitio ,  qua  pofiti  funt  voluntaria  initium  non  credendi 
(2  gerent-  Sicut  enim  mundus,  qui  in  maligno  pofitus  eft, non 
ex  natura  fed  ex  paffione  propria  pofitione  habuit  in  mali- 
gno\ita  &  de  quibus  fermo  efl, ad  non  credendum  a  femet- 
ipfis  funtpofiti,cognati  exiftentes  eorum, qui  traditi  funt  ad 
contumelias  paffionum,  &  reprobum  fenfum.  Quia  enim 
peccantes  in  multa  patientia,eos  portabat  Deus,  cotemnen- 
tes  benignitatem,^  longanimitatem  eius,poft  multam  in- 
uitationem ,  monitionem  , doflrindmque  reliquit  eos  fecun¬ 
dum  propriam  pergere  voluntatem  ,  quando  alios  quidem 
tradidit  coelefli  militia  deferuire ,  alios  autem  diuerfis  con- 
cupifcentiis  cordis  fui  ad  impudicitiam. 

Itaque  videntur  hi  duo  au&ores  exiftimafle  Iu-  VI, 
datos  pofitos  dici  ad  non  credendum,  hoc  eft,  exc?e- 
catos ,  atque  obduratos  fuifle,  &  in  auerfam  ,  ac  re¬ 
probam  mentem  traditos,ac  propterea  Euangelio  fi- 
p  dem  non  habuifle.  Quae  fi  probanda  fit  fententia, 
plane  intelligimus ,  quod  alibi  copiofius  docui ,  ira 
dici  Deum  excaecare,  obdurare ,  &  tradere  in  repro¬ 
bum  fenfum,vt  nullo  modo  fcelcris,aut  peccati  au¬ 
dior,  vel  caufla  dici  queat.  Vt  enim  vere  docuit  Au- 
guftinus,audtore  prafiertim  Paulo  Apoftolo,pr£ecur- 
rit  aliquid  in  humana  voluntate,  vnde  merito  coele- 
fti  luce  deftituatur.  Erant  igitur  Iudaei  ad  fidem  diui- 
nitus  vocati, mirifque  modis  legis,  vr  ira  dicam  ,  px- 
dagogia,  Prophetarum  oraculis ,  Chrifti  praedicatio¬ 
ne,  ac  miraculorum  magnitudine,  Apoftolorum  de¬ 
nique  opera, ac  ftudio,  ad  eam  compledtendam  pro- 
uocarijfed  ipfi,vt  feriptum  eft  in  libro  Iob  a.  Fuerunt  a  cap.  14.13 
rebelles  lumini ;  ac  propterea  in  impietate ,  ac  perfidia 
fua  pofiti  dicuntur.  Nam,vt  ait  Paulus  b,Efquein  ho-  b  ePift.t.ad 
diernum  diem ,  cum  legitur  Moyfes ,  velamen  pofitum  eft  Coi.3.1  j. 

"  fuper  cor  eorum. 

Verum  rametfi  hxc  veriflxme  dicuntur, malim  ta-  VII. 
men  Petri  verba  aliter  accipere ,  vt  participium  Grae¬ 
cum  «'®«3'fi>Tef,qiiod  Latinus  interpres  Latine  tran- 
ftulit.  Nec  credunt,  cum  fequentibus  hoc  modo  con- 
iungatur  ,  vt  fit  fenfus ,  Neque  credunt  Euangelio ,  in 
quod  &  pofiti  funt, q  1.  fi  dicat,ad  quod  percipiendu 
inftituti,  8c  informati  erant,  omnis  enim  lex  Molis, 
omnes  Prophetae  Iudaeorum  animos  ad  fidem  Chri¬ 
fti  quodammodo  praeparabant.  Ita  enim  ait  Petrus 
in  A  diis  Apoftolicis  c,  Deus  autem,  qua  pranunciauit 

per 


Catholica  Epift.  I.  Petri. 


>69 


piros  omnium  prophetarum  pati  Chrtftumfuum  ,ftc  im-  A  Hebraos  regnabat  ,&  alter  Sacerdotium  obtinebat.  Paft 


a  Ador.  10. p[euit.  Et  alibi  *.  Huic  omnes  Propheta  teftimonium  pe; 

bibent ,  remijfionem  peccatorum  accipere  per  nomen  eius 
omnes,  cjui  credunt  in  exwi.Eam  ob  cauilam  Paulus  ble- 
b  ad  Gaiat.  gem  ait  fuifle  paedagogum  in  Chrifto,vt  ex  fide  iufti- 
J  i4‘  ficemur.  Quoniam  igitur  Iudaei  legis  paedagogia  in- 
ftituri,atque  eruditi  erant, pofiti  dicuntur  ad  creden- 
dum,vt  videlicet  Chriftum  liberatorem,  Sc  humanae 
Salutis  auftorem  agnofcerent ,  ac  venerarentur ,  illi 
tamen  in  Euangelicam  do&rinam  impingentes ,  in 
perfidia  perftiterunt. 

5> .  Vos  autem  genus  elettum, regale  facer dotium, gens  fan- 
fkt,  populus  acquifitionis ,  vt  virtutes  annuntietis 
eius  ,  qui  de  tenebris  vos  vocauit  in  admirabile  lu¬ 
men  fisum.] 


I. 


Vbi  Petrus  fideles  a  perfidis  ludads  feiunxit ,  & 
illis  quidem  honorem  pollicitus  eft,  his  vero  fuppli- 
cium,atque  interitum  comminatus  ,  redit  ad  fideles, 
eofque  miris  laudibus  extollit ,  quod  tanquam  lapi¬ 
des  viui  Chrifto  angulari  lapidi  fidei ,  &  caritatis  be¬ 
neficio  adhaeferint.  Vos  autem ,  inquit  ,  genus  eleBum: 
x  eap.tf.7. !  alludit  enim, vt  opinor,ad  verba  Dcuteronomij c  ,Te, 
inquit, elegit  Dominus  Deus  tuus ,  zt  fis  ei  populus  pecu¬ 
liaris  de  cunflis populis, qui  funt  fuper  terram.  Et  in  Exo- 
d  cap.i  9.  f •  dod  j  Si  ergo  audieritis  vocem  meam ,  <ffr  cuflodieritis pa- 
Bum  meum ,  eritis  mihi  in  peculium,  de  cunelis  populis. 
e  lib.i.Con-  Quocirca  Clemens  Romanus  e:  Audite  hac,  inquit, 0 
ftit.c.i*.  iata  j  &  Ecclefta  Dei  elefh.L kdhim  autem  genus  vo¬ 
cat, non  eledlione  illa, 
rum, quaeque  refertur ; 
dam  ele£tione,quajpoteft  e(Te,&  revera  eft, non  pau 
cis  reprobis  communis ,  qua  eliguntur ,  &  vocantur 
ad  fidem. 

Tametfi  enim  multi  audiunt  do&rinam  ,  &  prae¬ 
dicationem  Euangelicam, non  omnes  tamen  credut, 
quia  non  omnes  eliguntur  ad  fidem.  Multi,  inquit 
s  Auguftinus  f , audiunt  verbum  veritatis,  fed  atij  credunt, 

aD  ,C*  alij  contradicunt.  Volunt  ergo  i ffi  credere ,  nolunt  autem 
illi. quis  hoc  ignoret? quis  hoc  neget*  fed  cum  aliis prapare- 
tur, aliis  nonpraparetur  volunttts  a  Domino, di fcernendum 
eft  vtique, quid  veniat  de  mifericor dia  eius, quid  de  indicio. 
g  cap.j.  Et  paulo  ante  "  dixerat, non  quia  credere, vel, non  crede¬ 
re  non  efl  in  arbitrio  voluntatis  humana, fed  in  elellis  pi 

»  v  _  r  y  _ -  jtl:  _  •  J. 


illam  itaque  conflitutionem  fucceffit  Euangelium ,  vnum 
&  eundem  Sacerdotem  ,  Regemque  constituens:  Christus 
namque  vtrumqueefl  :  ad  eum  namque  ditium  eft  3 ;  Tu  es  *  Pk!.  1 09. 
Sacerdos  in  aternum.  Et  iterum  b,  Ego  fuftitauieum  Re-  ^ 

gem  cum  iuftitia.Sed  &  ipfede fe  dicit c:  Ego  autem  confli-  ( }  _ 
tutus  fum  rex  ab  eo, hoc  eft,  a  Deo.  Eodem  plane  modo  c  Pfal.i.tf. 
loquitur  Oecumenius :  Non  enim,  inquit, ob  ^ibraham 
in  regale  Sacerdotium  fuiflis  electi,  qui  enim  exipfo  pro- 
grefft  funt, Sacer  dotium  a  rege  diftinclurn  habuerunt.  Ndn 
eflis  igitur  per  AbrjthZgons  fancb,& genus  eledum,&in 
regale  Sacerdotiis,  fegregatfnihil  enim  horum  slbraha  di- 
Bu  eft  fed  per  Chriftum  eflis, qui  &  Sacerdos  iuxta  ordine 
Melchifedech,efr  rex  mafuetus,iu(lus,& falutem  affer  es, & 
fuper  pullis  afina  infcedens  appellat tss  eft. Exipfo  igitur, qui 
vtracp  hac  habuit, per  fanclum  baptifma  regenerati, merito  >  ^ 

&  genus  tlefhsm  appellamini, &  regale  Sacerdotium. 

Videtur  autem  Petrus  allufifle  ad  Iaeram  vn£Ho- 
nem,  qua  in  baptifmo  inungimur ,  eum  olim  vmftio 
regibus,  &  Sacerdotibus  adhiberetur.  Regale  autem 
Sacerdotium  appellat ;  Graece  ,  &<t<n\eiov 
quafi  dicat  Sacerdotium  regia  dignitate  conlpicuumj  ' 
cum  Chriftus,^  Rex  efFet,&  Sacerdos,vcriufque  di¬ 
gnitatis  participes  efficit.  Itaque  redte  ait  Leo  Ponti¬ 
fex  d  ,  Omnes  enim  inChriflo  regeneratos  crucis  fignum  d  Serm.j.de 
efficit  reges,  fan fli  vero  Spiritus  vnf lio  confecrat  Sacerdo- 
tes ,  vt  prater  iftam  fpetialem  noftri  minifterij  feruitutem,  * 
vniuerfi  fpiritales ,  &  rationales  Chriftiani  agnofeant  fe  re¬ 
gi j  generis, &  Sacerdotalis  officij  ejfe  confortes.  Quid  enim 

_  tam  regium, quam  fubditum  Deo  animum,  corporis  fui  effe 

propria  eft  praedeftinato-  C  reBorcm? Et  quid  tatn  Sacerdotale,  quam  vouere  Domino 
beatam  vitam,fed  alia  qua-  conftientiam  puram, &  immaculatas  pietatis  hoflias  de  al¬ 
tari  cordis  afferre  ?  Et  revera  regiam  dignitatem  illi 
maxime  imitantur, qui  fibi  nouerint  imperare  :  acute 
enim, ac  vere  dixit  quidam  e;  *  e  Claudian. 

Si  metuis, fi  praua  cupis, fi  duceris  ha, 

Seruitij  patiere  iugum, tolerabis  iniquas 
1 merius  leges \tunc  omnia  iurc  tenebis, 

Si  poteris  Rex  effe  tui. 

Eam  ob  cauflam  Agefilaus  Lacedaemoniorum  Rex,  * 

vt  audfcor  eft  Plutarchus  f  ,  illud  /ibicum  primis  gloria  f  in  A?°Ph' 
ducere /olebat,  quod  Rex  curti  effet,C£terifqs  confilto  profffi-  ^aC0Dlc* 
ceret ,  nihilo  fetius  in  laboribus  obeundis  nemini  cederet, 
quodtfe  fibi  imperaret, fibiqftvt  ita  loquar)  Rex  e/fet, id  pul¬ 
chrius  effe  iudicabat,quam  quod  regnum  obtineret  in  alios. 


paratur  voluntas  q  Domino.  Haec  autem  eledlio,vt  idem  D  Etfapienter  Seneca  8:  Sivis,incpin,tibi  omnia  fubiicere,  S  cpifL  3.7. 


Auguftinus  affirmat,  ele&io  gratiae  nuncupatur,  tum 
quia  liberalis  eft,&  gratuita,  omnia  prorfus  humana 
meriti  anteuertens,tum  quia  gratiam  tribuit, &  iufti- 
ficationem.Redfce  itaque  Petrus  fideles  ait  genus  efle 
eledtum ,  quod  ad  fpiritalem  Abrahae  pofteritatem 
pertineant,quod  non  folum  ad  Iudsos,  qui  Chrifti 
h  ad  Rom.  fidem  complexi  eflent,fed  etiam,  vt  docet  Paulus  b , 
9'7'  ad  Gentiles, referendum  effquia  non filij  carnis,  hifilij 

Dei, fed  qui  filij  funt  promiffionis  sftimantur  in  femine.  Et 
i  verf.i4.  aliquanto  poft  ‘  :  Ouos  &  vocauit, non  folitrn  ex  lud&is, 
fed  etiam  ex  Gentibus. Vt  enim  feribit  Clemes  Alexan¬ 
drinus, ex  lapidibus, hoc  eft,idoloru  cultoribus, Deus 
iimmortalis  genuinos  Abrahae  filios  fecit.  Interim 
autem  eximium  Dei  beneficium  commedat  Apofto- 


nice  rationfmultos  reges  ,ft  ratio  te  rexerit. 

Sacerdotium  porro  non  perinde  accipit  Petrus,  vt  V. 
reccntiores  haeretici  falso  comminifcuntur  ,  quafi 
vulgo  omnibus  liceat  vero  Sacerdotio  fungi.ciim  vt 
ex  Leone  Potifice  paulo  ante  docuimus,  myfticum, 

&  fpiritale  Sacerdotium  fidelibus  tribuat  j  de  quo 

Origenes  h :  Omnes  entmmapxk,  vos  Sacerdotes  Domini  h  Hom'4->n 

eritis, ad  te  enim  dicitur, Gens  elefln, regale  Sacerdotium,  Lcu,C* 

populus  in  acquifitione.Si  ergo  vis  Sacer dotiu  agere  anima 

tua, nunquam  recedat  ignis  de  altari  tuo.  hoc  efl ,  quod  er 

Dominus  in  Euangeliis pratipit,  vtfint  lumbi  veftripra- 

cinfli,  &  lucernaveftra  ardentes,  femper  ergo  tibi  ignis fi- 

dei,&  lucerna  ftientia  accenfa fit.  Et  plura  deinceps.  Et 

alibi 1  planius; Omnes  enim, ait,  quicunque  vnguento /a-  »  Hora.j».in 


Ius, quod  hos  dicat  a  Deo  fuifle  eledtos,qui,vt  ait  Au-  E  m  chnfmatis  delibuti  funt, Sacerdotes  effeth  funt,ftcut  &  Lcuit* 


guftinus,non  eligit  dignos,fed  eligendo  dignos  facit. 

III.  Addit ,Regale facerdotiu,a\hidens  ad  Mofis  verba k , 

k  Exodi.  19.  Et  vos, inquit,  eritis  mihi  in  regnum  facerdotale  •,  Sequu- 
*  tus  eft  autem  Petrus  interpretationem  Septuaginta, 
vt  alias  pene  femper.Monet  vero  hoc  loco  Didymus 
multo  aliter  fidelibus  regale  facerdotiu  tribui,  quam 
olim  populo  Iudaico  regnum  facerdotale.  Secundum 
enim  veterem  difffofttionem  legis  aliud,  inquit ,  erat  re¬ 
gnum  ,  &  aliud  facerdotale  genus.  Sacerdotale  namque  a 
Leni, Regale  ex  /uda  genere  fuccedebat.  4 Iter  enim  apud 
Bened.  luftinian.  in  Epift.  Canon. 


Petrus  ad  omnem  dicit  Eccleftam,vos  autem  genus  eleflum, 
&  regale  Sacer  dotium, gens fanfln.Eftis  ergo  genus  Sacer¬ 
dotale,  &  ideo  acceditis  ad  fan  fla :  fed  &  vnufquifque  no- 
ftrum  habet  in  fe  holocauftum  fuum ,  &  holocauftifui  ipfe 
fuccendit  altqre,vt  femper  ardeat. 

Deinceps  autem  plura  recenfet  myftici  holocaufti 
genera:£^o,mquit,y? renuntiem  omnibus,, tju*po/ftdeo,& 
tollam  crucem  meam,&  fequar  Chriftum,  holocauftum  ob¬ 
tuli  ad  altare  Dei, aut ft  tradidero  corpus  meum.vt  ardeam 
habens  caritatem,  &  gloriam  martyrij  con fequar  ,holocau- 
Z  }  flum 


270  Explanatio  Cap.  1 1. 


ftum  me  ipfum  obtuli  ad  altare  Dei.  Si  diliga  fratres  meos, 
ita  vt  animam  meam  v  orta  pro fratribus  meis,ftproi’ftitia, 
pro  veritate  vfq3  ad  mortem  certatiero ,  holocauftum  obtuli 
ad  altare  Der, St  membra  mea  ab  omni  concupifccntia  car¬ 
nis  mortificauero.fi  mundus  mihi  crucifixus fit, fi  ego  mun- 
do,holocaufitim  obtuli  ad  altare  Dei,fiipfe  meahoflia  Sa¬ 
cerdos  efficior :hoc  ergo  modo  Sacerdotium  geritur  Eadem 
i  Orte. ad  ratione  fpiritale  Sacerdotium  interpretatur  Clcmcs1 
Pw  Alexandrinus, Athanafius  b, Hilarius c,Ambrofiusd, 

femen?1  '  Proiper aliique  non  pauci. Ab  hoc  autem  Sacerdo- 
e  in  pfal.  tio  nulla  astas, nullus  fexus  excluditur.  Nec  dubitan- 
ti8.  dum  eft  eodem  modo  &  regnum  ,  Sc  Sacerdotium 
ofton  l8'  acciPere  Ioanncm,cum  in  Apocalypfi  dixitf,Fmr  nos 
e  |ib.de  vo-  regnum->fi  Sacerdotes  Deo,  fi  Patrifuo.  Et  in  eodem  g 
cat  get.  c .6.  libro  vigintiquatuor  feniores ,  &  quatuor  animalia, 
f  cip.s.s.  Eeei0i,i ncjuiunt,  nos  Deo noslro  regnum  ,  fi  Sacerdotes, 
|  &  regnabimus  fuper  terrd.Dzmqne  debeatish,£r#f,ait, 

P  ’  ’  Sacerdotes  Dei,  fi  Chrifti,  fi  regnabat  cum  illo  mille  annis. 

VII.  Itaque  Petrus  paulo  ante  aperte  dixerat ,  Sacerdo¬ 
tium  [antium  ad  offerendas  [jnrttuales  hoflias.Ht  Augufti- 
1  J'b.  io.  de  nus  ‘  explicans  Ioannis  verba  modo  allata.  Non  vti- 
ci«it,c.  io.  que, 2.iz ,de [olis  Eptfcopis.fi presbyteris  diclttm  efl,qui  pro¬ 
prie  iam  vocantur  in  Ecclefia,  Sacerdotes ,  fed  fient  omnes 
Chnslianos  dicimus ,  propter  myfticum  chrifmafic  omnes 
Sacerdotes, quoniam  membra  fiunt  vnius  Sacer  dotis, de  qui¬ 
bus  sipo  flo  lus  Petrus,  Plebs, inquit,  fanda ,  regale  Sacer¬ 
dotium.  Et  in  eadem  lentendam  Eucherius.Srfcer^w.in- 
quit,^  eo  nomen  accipit, quod fiacrum  prabere  ducatu  mi¬ 
noribus  debeat, Quo  nomine  vtiq}cenfientur  omnes , qui  alti¬ 
tudine  refla  conuerfiationis  ,  acdoflrina  falutaris  eminent-, 
nec fibimetipfis  tantummodo,  fed  pluribus  profunt.  Omnes 
fumus  membra  fiummi  Sacerdotis  leju  Chrifti. 

VIII.  Et  ante  vtrumque  Tertullianus  k;  Christus, aitySa- 
k  m  E*bor.  cerdotes  nos  Deo ,  fi  Patri  fecit :  alludit  enim  ad  verba 

ca  •  e.  7.  Joanis  in  Apocalypfi, ait  autem,»o«»e  fi  laici  Sacerdo¬ 
tes  fumus  ?  Scriptum  efi  regnum  quoq i?  nos ,  fi  Sacerdotes 
1  lib.de  mo-  Deo,  fi  Patrifuo  fecit.  Et  alibi  1 ,  Sed  cum  extollimur, i»- 
nogam.c.n.  flammamur  adutrsits  clerum ,  tunc  vnum  omnes  fumus, 
tunc  omnes  Sacerdotes,  quia  Sacerdotes  nos  Deo ,  fi  Patri 
fc  Ludicrus. .Sed  perperam  haereticoru  princeps  m  hunclocu 
Petri  aliofque  perfimiles  ,  dc  vero  Sacerdotio  expli¬ 
cat  ,  vt  eundis  abfque  vllo  diferimine  facrorum  tri¬ 
buat  poteftatem  :  cui  tamen  ex  aduerfo  obludantur 
Caluiniani ,  qui  nullo  vnquam  tempore  laicis  Sacra¬ 
menti  vilius  adminiftrationem  permittunt.ita  videas 
veriffime  a  Poeta  didum  efle: 

Dum  vitant  ftulti  vitia  in  contraria  currunt. 

Vtrique  enim  casco  errore  delufi  magnopere  fallun¬ 
tur.  Nam&  baptifmum,fi  res  neceflario  poftulet, 
etiam  laici, atque  adeo  fceminas  rede  adminiftrant,& 
nemo,qui  non  fit  rite  initiatus  ius  facrorum,  auc  Sa- 
cerdotij  poteftatem  fibi  poteft  arrogare. 

I X.  Neque  vero  ferenda  eft  aliorum  quorundam  ha:- 
reticorum  improbitas, qui  cum  non  negent  hoc  loco 
agi  de  myftico,ac  fpiritali  Sacerdotio  ,  impie  tamen 
mentiutur  Romanos  Pontifices,  ac  casteros  Ecclefise 
Sacerdotes,  id  fibi  per  fummam  arrogantiam  priua- 
tjm  vfurpare,quod  eft  omnibus  fidelibus  commune: 
nam  cum  nemo  Catholicus  inficietur, fideles  omnes, 
praefer tim  iuftos.efle  myfticos,  ac  fpiritales  Sacerdo- 
tesjfatentur  tainen  vere,  ac  proprie  initiatos,  &  hoc 
nomine  appellari ,  &  (aero  munere  fungi.  Ita  Leo 

annluerLfue  Pontifex  vtrumque  expreffit  n ,  cum  dixit ,  rtprater 
AiTump.  diam  jpecialem  noftri  minifierij  feruitutem  ,  vmuerfi ffiri- 

tales,fi  rationales  Chrtfiiani  agnofeant  feregij  reneris,  fi 
Sacerdotalis  officij  effe  confortes.  Seruitutem  enim  officij 
fui  vocat  verum, ac  proprium  Sacerdotium,  eundos 
vero  myftici  Sacerdotij  ,  &  regni  participes  efte 
affirmat. 

X,  Gens  fanda.  Hic  etiam  titulus  merito  fidelibus  tri- 
buitur.Ea  enim  eft  baptilmi  vis,  ac  potcftas,vc  auatv- 


A  turainipfo  eft,  veram  initiatis  tribuat  fanditatem' 
Quatnobrem  Paulus  Apoftolus  cum  prasrema  infi¬ 
delium  vitia  recenfuifict  ■*, Sed  hac,  inquit,  aliquando  a  ».  Cor. 
fuiftis,fed  abluti eflis  ,fed  findificati  cfUs,fed  iuflificati  6,ll‘ 
eslis  in  nomine  Domini  noftri  fefu  ChrifH  ,  fi  in  Spiritu 
Dei  nofiri.  Sspe  autem  alias  baptifmo  lufttatos  San- 
dos  appellat ,  fiue  quia  vera  fanditate  prxditi  fune, 
fiue  quia  ad  compledendam  fan ditarem  inuitan- 
tur,fiue  denique  quia  Deo  quodam  modo  dicantur, 
eiufquediuino  cultui  mhneipantur.  Addit"  Didymus, 

Sandos  merito  appellari  Chriftianos,<3«/<*  ab  eo  voca¬ 
ti  fiunt  ,  qui  vere  fandus  eft ,  vt  fi  ipfi  fandi  fint.  Porro 
hasc  verba  ex  libro  Exodi  b  defumpta  lunt,Ef  vos  eri -  b  cap.ij.*, 
tis  mihi, ai  t  ,in  regnum  Sacerdotale ,  figens  fanda. 

Subdit  praeterea  Petrus ,  Populus  acquifitionis-,Gix-  I X. 

B  ce,  *«o<  hi  atpi^oiumv,  quafi  dicat,  Populus , qui  in  lu¬ 
crum  accejfit,  vel,  qui  lucro  appofitiu  efi.  Nam,vt  ait  Di¬ 
dymus,  acquiftio  ex  iis  fit,  qu<t,fufcipiuntur,tton  qua  pro- 
iiciuntur.  Syriacus  tranftulit.  Congregatio  redempta ,  vt 
videatur  Petrus  ad  eundem  Exodi  locum  allufiile. 

Air  enim  Dominus ,  Si  ergo  audieritis  vocem  meam ,  & 
cuftodieritis  padum  meum  ,  tritis  mihi  in  peculium  de 
eundis  populis. 

Quaerit  autem  hoc  loco  Didymus  ,  quo  modo,  XII.  ’ 
dum  ex  omnibus  gentibus  fint  vocati  fideles,  vnam  gentem 
fandam  eos  ejfe  dixerit. Et  dicendum ,  inquit,  quia fiorfan, 
licet  ex  diuerfis  gentibus  fint  vocati,  tamtneo  quod  re  [fue¬ 
rint  omnem  vanitatem  propter  quam  gentes  disperfie  vide¬ 
bantur, &  fufeeperim  voluntatem  vnam,  candemque  men- 
tem  vnam  reffkientes.vtique  difciplinam,  &  fidem  vnam, 

J  quando  anima  c,&  cor  vnum  fit  omnium  credentium,  ideo  c  A^or.4. 
vnagens  didi  ejfe  nofcuntur.  Poliis  etiam  populum  ac-  J1* 
quifitionis  interpretari ,  populum  acquifitum  ,  aut 
comparatum  ,  ita  enim  Hebraei  loquuntur,  vt  alibi 
monui.  Ita  Paulus  in  Adis  Apoftoli.  is  J,  Attendite,  cap.to.it: 
inquit,  vobis,  &  vniuerfo  gregi,  in  quo  vos  Spiritus  [an¬ 
cius  po  fuit  Epifcopos  regere  Eclefiam  Dei ,  quam  acqui- 
fiuit  [anguine  fuo  ,  vt  racite  indicare  velit  Petrus  , 
quod  fuperiori  capite  dixerat ,  fuifte  fideles  pretiofo 
Chrifti  fanguine-redemptos  ,  &c  in  vnam  Ecclefiam 
conuocatos. 

Rede  porro  docet  Oecumenius  ,  acquifitionem  XIII. 
hoc  loco  idem  valere,  quod  pofleffionem.atque  hae- 
reditatem :  Omnes  enim,  ait  initfxa.  hoc  eft,  creatura  Det 
funt-yK  t»u«  verojd  eft,pojfeJfto,foli  illi, qui  per  bonam  fuam 
>  operationem  dignati  ea  re  fuerint.  Prapterea  inquit ,  eledi 
fuiftis ,  vt  per  obedientiam  ,  (fi  bona  veftra  opera  pracones 
virtutis  eius, qui  vos  vocauit,  dicamini.  Quocirca  rede 
monet  hoc  loco  Didymus ,  hoc  eledionis ,  &  voca¬ 
tionis  beneficium  ,  n©n  naturae  bonitate  niti :  quod 
autem  fubdir,  quod  eligitur ,  virtutis  munere  poffidau)-, 
non  perinde  accipio  ,, quafi  Deus  cuiufquam  virtu¬ 
tem, aut  merita  fpedarit,  dum  quofdam  ad  fidem, Sc 
gratiam  elegit ;  fed  tatum  indicat  non  habitam  fuille 
rationem  naturalis  conditionis  ,  aut  bonitatis  ,  fed 
poffidcri,hoc  eft,  probari  virtutis  munus,non  quod 
quifquam  propriis  viribus  praeftet,  led  quod  diurna 
munificentia,  ac  libcralitate  adeptus  firmifi  quis  ma¬ 
lit  ,  quod  video  placere  nonnullis ,  eledionem  a  Di- 
dymo  referri  ad  gloriam, qiue  profedo  meritis  defti- 
natur :  fed  ipfa  merita  gratia:  beneficio  tribuuntur, 
idcirco  vere  dantur ,  quia  complacuit  coelcfti  Patri 
prjedcftinatis  regnum  largiri:ita  enim  loquitur  Chri- 
ftus  e:  A' olite  timere  ,puftllus grex, quia  complacuit  Patri  e  Lucxu. 
veftro  dare  vobis  regnum.  Hinc  rede  colligas,  fideles 
priuato  quodam  i  ure  ad  Deum  pertinere  :  ita  enim 
Icribit  Paulus  f ,  Omnia  veftra  funt ,  vos  autem  Chrifti,  f  '* a<1  Cof' 
Chriftus  autem  Det.  Et  alibi  8 :  Non  eftis  veftri :  empti  Cor. 
enim  eftis prettomagno.  „  1?. 

V f  virtutes  annuncietis  eius ,  qui  de  tenebris  vos  voca-  XIV- 
uitin  admirabile  lumen  fmm.  Gxaccc  autem  dixit  Apo¬ 
ftolus, 


Catholicae  Epift.  I.  Petri. 


-71 


ftolus,  TseV  «psTatf,  qu6  nomine  fignificantur  virtutes, 
quae  vel  mentem, atque  intelligenriam  ornant, vel  ad 
mores  referuntur :  vtitur  autem  hac  voce  Petrus  fe- 
a  eap.i.Sr  1.  mei ,  atque  iterum  in  pofteriori  Epiftola  a.  Et  Pau- 
bcap.  vit.8.  lusfemelin  Epiftola  ad  Philippentes  b.  Si  qua  vir¬ 
tus,  ait,  fi  qua  laus  difciplina ,  Scc.  Vbi  Graece  eft  vox 
chb.4.de  ci-  apsT»,  a  qua  putat  Auguftinus  e  apud  Latinos  du- 
uit.e.  11.  <aum  ede  nomen  artis,  quod  ante  illum  dixerat  Do- 
d  in  Andr.  natus  d.  Non  latis  autem  liquet,  quas  hoc  loco  vir- 
Tcrcn.  tutes  intelligat  Petrus.  An  Dei  virtutes  fignificat, 
quae  in  ipfo  Deo  infunt  ?  Sapientiam  videlicet ,  bo¬ 
nitatem  ,  iuftitiam,  mifericordiam,libcralitatem  ,  & 
id  genus  alia  fexcenta ,  quae  Theologi  in  fcholis  at¬ 
tributa  ,  &  perfe&iones  appellant  ?  vix  credo  haec 
quifquam  virtutis  nomine  cenfeat.  Sunt  enim  quid¬ 
dam  diuinius  ,  ac  praeftantius  ,  quam  vt  choro  vir¬ 
tutum  includi  queant  :  virtutem  enim  fere  defi¬ 
niunt  Philofophi ,  honeftum  ,ac  laudabilem  habi¬ 
tum  ,  vfu ,  &  confuetudine  partum  :  quicquid  au¬ 
tem  ineft  in  Deo  ,  non  ei  acceflit  ex  tempore  ,  fed 
penitus  a  natura  infitum  eft  illi ,  &  ,  vt  verius  lo¬ 
quar  ,  idem  prorfus  cum  ipfo  eft.  An  Dei  virtutes 
nominat  ,  quas  ille  iuftis  diuinitus  impertit  ?  Sic 
prorlus  opinor :  eas  enim  virtutes  non  tam  voce  & 
oratione ,  quam  vita,  &  moribus  celebrare ,  atque 
exprimere  necefle  eft.  Quod  dum  facimus  ,  Deum 
noftris  quodammodo  laudibus  mirifice  nobis  con¬ 
ciliamus.  Quod ,  ni  fallor, indicauitDauid,  cum  di- 
ePfal.1i.3x.  xite  ,  ^Annunciabitur  Domino  generatio  ventura,  er 
annunciabmt  caeli  iuftitiam  eius  populo, qui  nafcetur,quem 
f  Pfal  101.  fecit  Dominus .  Et  alibi  f :  Populus  ,  qui  creabitur,  lau- 
1 9'  dabit  Dominum.  Et  Ilaiasg  :  Populum  iftum  formaui 

g  cap.43.11.  laudem  meam  narrabit. 

^  V-  Nihil  enim  honorificentius  ,  aut  gloriofius  de  di- 
diuina  bonitate  ,  Lapientia,  potentiaque  ,  praedicari 
poteft,  quam  quod  hominum  mentes, ac  voluntates 
immutet ,  &  omnibus  fceleribus  coopeftos  omne 
penitus  labe  cceleftis  (ux  gratiae  beneficio  purgatos, 
Chriftianis  virtutibus  perpoliat,  atque  perficiat. Nec 
dubito  hoc  voluifle  myftice  fignificare  Ifaiam  ,  cum 
h  Ifiia: c.35.  futura  Ecclefia  vaticinans  dixit  h  ,Qua  erat,  arida, 

erit  in  ftagnum ,  &  fitiens  in  fontes  aquarum,  in  cubili¬ 
bus  ,  in  quibus  prius  dracones  habitabant,  ,  orietur  viror 
calami,&  innci,<jr  erit  ibi  (emit a, &  via,&  via  fanch  vo¬ 
cabitur.  non  tranfbit  per  eam  pollutus ,  &  hac  erit  vobis 
direckt  via ,  ita  vt  finiti  non  errent  per  eam.  Ita  enim 
locum  explicat  Hieronymus,/»  cubilibus, {ani¬ 
marum  Gentilium ,  in  quibus  prius  dracones  habitabant, 
erunt  calamus  &  iuncus, quibus  feribatur fides  Domini. 

XVI.  Et  eleganter  Cyrillus  Alexandrinus  fequutus  Se¬ 
ptuaginta  ,  qui  pro  eo  ,  quod  Latinus  interpres  di¬ 
xit,  Oritur  viror  calami,  er  *#»«,tranftu.lerunt,  Erit  ibi 
latitia  auium  ,  &  caula  gregum.  Aues ,  inquit ,  hic  dicit 
eos ,  qui  vitra  res  terrenas  enotant, ,  &  qui  alti  fiunt,  pro¬ 
pter  virtutem  ,  &  ,  qm  fupra  fiunt,  ,  fapiunt , ,  hi  gau¬ 
dent,  Chrifto  tanquam  fonte  ,  qui  effecit  defertum  cau- 
lam  arundinis ,  er  paludes.  Semper  namque  aquofia  loca 
paludibus  quafi  ornari  filent, ,  er  Ecclefia  gentium  coele - 
fit  riuo  ditata ,  er  diuinis  charifimatis  rigata  ,&  doSlrina 
SanHorum  affluens ,  &  quafi  luxurians,  nutrix  eft  palu¬ 
dum  ,  id  eft ,  in  Chrifto  florentium  ad  vitam  aternam  per 
fanchficat tonem .  Et  aliquanto  poft:  Olim  fiquidemMt , 
gentes  errabant, , lignis ,  &  lapidibus  feruientes ,  ef  obli¬ 
quis  viis  infiftentes :  nunc  autem  difeent  reElam  viam ,  er 
puram  ad  fanttam  vitam  adducentem.  Et  paucis  inter- 
iedtisjfubdit :  In  hac  ergo  via  pura, per  Chnftum  redem¬ 
pti  ,  &  congregati  per  fidem  in  vnam  animorum  confinfto- 
nem  coibunt ,  er  via  veteri  omiffa  conuertentur  ,  &  ve¬ 
nient  in  Sion ,  id  eft,  Eccleftam  ,habentes  &  in  terra  ,  & 
in  caelo  iugem  Utitiam.  Laudibus  igiturvehent  cDeum, 
qui  feruauit.  Et  multadelnceps.  Itaque  Perrus  Dei 


A  virtutes  celebrari  vulr ,  quas  videlicet  ille  diuinitus 
in  fuofum  ele&orum  animos  inferit,  &  inj(eVras  ex¬ 
colit,  &  conferuat.  ... ...  . 

Qui de  tenebris ,  ait ,  vos  vocauii  in  admirabile  lumen  X  V  i  L- 
fiuum.  Tenebras  fine  priftinam  caecitatem, 'atque  in 
fcientiam  ,  addo  etiam  impuros  ,  &  flagir iofos  mo¬ 
res, vocat  :  Ita  enim  loquitur  Ifaias  J:  Ecce  tenebra  ope-  a  u 

rient  terram,  &  caligo  populos: fuper  te  autem  orietur  Do¬ 
minus  gloria  eius  in  te  videbitur ,  er  ambulabunt  gen¬ 

tes  in  lumine  tuo ,  &  Reges  in  (plendore  onus  tui.  Quod 
quidem  ,  vt  ait  Hieronymus ,  fpiritualiter  itppletur  , er 
carhaliter,  vt  Reges, quorum  cor  in  manu  Domini  eft ,  er 
quibus  non  regnat  peccatum  in  mortali  corpore, ambulet  in 
fflendore  nafcentis  Ecckfiafiiue  tn  eo, qui  ortus  eft' in  Eccle- 
fia,&  veri  Regis  Chrifti  fidei  colla  fubmittant,  quod  quoti- 
B  die  videmus  expleri,  quando  idololatria  errore  fiublato 
perfequutionis  rabie  ad  fidem  ,  ac  tranquillitatem  Chrifti 
Romani  Principes  tranfeunt.  Eodemque  mo'do  locum 
explicat  Cyrillus. 

Obferuat  autem  Oecumenius  honorificas appel-  XVIII. 
lationes,quas  paulo  ante  indicauerat,inde  ortas  efle, 
quod  Deus  immortalis  fua  benignitate, &:  mifericor-  . , , 
dia  fideles  complexus,  eos  a  tenebris  in  admirabile 
fuum  lumen  vocauit,vr  ipfi  eandem  lucem  casteris 
praeferentes, diuinas  laudes  celebrenr.quod ,  vt  idem 
Oecumenius  fubdit ,  tum  demum  fit ,  cum  id  re  ipfa 
praeftatur,quod  Chriftus  apud  Mattha:um,his  verbis 
expreffit  b :  Sic  luceat  lux  veftra  coram  hominibus ,  vt  vi-  b  cap.j.if. 
deant  opera  veftra  bona  ,  &  glorificent  Patrem  veftru,qui 
in  coelis  eft. Ex.  Petrus  ipfe  non  ita  multo  poft  infinuat, 

C  cum  ai v,Conuerfiationem  veftraminter gentes  habentes  bo - 
nam,vtin  eo, quod  detretfantde  vobis  tanquam  de  malefia- 
tloribus ,  ex  bonis  operibus  vos  confiider antes  glorificent, 

Deum  in  die  vifitationis . 

Hocip(um,ni  fallor, fignificat  Paulus, cum  ad  Ro-  XIX. 
manos  feribit c  ,N oxpraceffit ,  dies  aute  appropinquauit:  c  cap.ij.xt, 
abiiciamus  ergo  opera  tenebrarum,  &  induamur  arma  ln- 
cis-yficut  in  die  honefie  ambulemus :  non  in  cotn effationibus, 

&  ebrietalibtis,non  in  cubilibus, &  impudicitiis, non  in  con- 
ternione, & amulationeffedinduimini  Dominu  Iefum  Chri- 
ffum. Et  ad  Ephcfios  11  :  Eratis  enim  aliquando  tenebra,  d  cap.j.8. 
nunc  aiuem  lux  in  Domino. Vt  filij  lucis  ambulate.  Mira¬ 
bile  porro  lumen  vocat,  vt  ego  quidem  interpretor, 
fidem, qua:  omnium  errorum  renebris  difcuftis  ccele- 
ftia  myfteria  aperit ,  oftenditque  ,  quam  honefta ,  Sc 
D  laudabilia  fint  Chriftiana:  virtutis,  ac  pietatis  ftudia, 
qu£e  olim  aipera, difficilia, atque  horrida  videbantur. 

Id  fuo exemplo  confirmat  Auguftinus  c.  Cum  enim  elib.s.Con* 
aduersus  priftinam  confuetudinem  ,  &  voluptatum 
illecebras  ftrenue  ludtaretur ,  fubiro  ait ,  aperiebatur 
enim  ab  ea  parte ,  qua  intenderam  faciem ,  &  quo  iranfire 
trepidabam ,  cafta  dignitas  continentia  ,  ferena  ,  0 'r  non 
diffolute  hilaris, honefie  blandiens,  vt  venirem  neque  dubi¬ 
tarem,^-  extendens  ad  me  fufcipiendum,&  amplcflendum 
pias  manus  plenas  gregibus  bonorum  exemplorum.  Et 
multa  deinceps. 

Quamobrem  Baptifinus ,  quod  eft  Sacramentum  X  X. 
fidei,  illuminatio  a  ian&is  Patribus  nucupatur;&  Ba- 
prifino  luftrati  eandem  ob  cauflam  dicuntur  illumi¬ 
nati  ,  eandemque  metaphoram  fequutus  Dionyfius 
E  Areopagita,  multa  praeclare  de  Baptifmo  diflerit ;  St 
quidem  Baptifmu  alicubi  vocat  lucis  principium,  Sc 
largitorem meque  aliter  loquitiir  Gregorius  Nazian- 
zenus,vt  alias  monui. 

x  o .  Oui  aliquando  non  populus, nunc  autem  populus  Dei: 
qui  non  confequuti  nnfericordiam  ,  mine  autem  mi - 
fericordiam  confequuti.] 

Teftimonio  Ofearconfirmat  eos,  ad  quos  feribit,  I, 
fuiffie  cledtos  a  Deo  ,  curq  aliquando  ab  eo  fuifteiit 
Z  4  alieni. 


272, 


Explanatio  Cap.  1 1. 


*  cap.uij.  alieni.  Vaticinium  porro  Ofeae  a  in  vulgatis  codici-  / 
bus  ita  habet :  Afiferebor  eius  qui  fuit  ab  [que  mifericor- 
dia.cfr  dicam  non  populo  tneo,  populus  inefts  es  tu*  Certe 
b  ad  Rom.  paulus'-  hse  verba  dc  Gentilium  conuerfione  aperte 
5'15'  accipit.Nam  cum  dixiflet ,  vocafle  Deum  plurimos, 
tum  cx  ludaris, tum  ptiarn  ex  Gentilibus  ,  hoc  pofte- 
rius,quod  difficilius,  minufque  credibile  videbatur, 
Ofeae  fuffragio  firmat.  S/n<r, inquit,  in  Ofee  dicit,  joca¬ 
bo  non  plibem  meam, plebem  meam,&  non  dilechm ,  dile- 
£hm,&  non  mifericordiam  conftqmtam ,  mifericordiam^ 

_  •  -confequutam.  Et  erit  in  loco, vbi  diclumeft  eis ,  Non  plebs 

Ium  locum ,  mea  vos. it  i  vocabuntur  fili)  Dei. Sic  autem  Paulum  ex- 
rum  inPfal.  plicant  Chryfoftomus c  ,Ambrofius,Theophyla&us, 
11.&  ii  6.  Oecumenius, Theodorus,  Anfelmus,  quin  etiam  Hie- 
dibP’ ioHC  ronymns  d,Profper  c  ,  &  Auguftinus f.  Qua  igitur  ra- 
c  l?b.  r.  de  tione  Petrus  eundem  Prophetae  locum  ad  ludxos  1 
vocat,  gent.  transfertpCaeterum  quanquam Eufebius s ,Didymus, 
*j8-  ad  ^ecumen’us  >  aliique  non  pauci  hanc  Epiftolam  ad 
Simp.Vub  fi-  Hebraeos  feriptatn  efle  contendunt,fupra  tamen  do¬ 
nem lib  ii.  cui  non  excludi  Gentiles, fiue  qui  indigenae  effient, fi- 
c6tta  Fauft.  uc  qUj  in  jjs  regionibus  peregrinarentur, ac  veluti  ex- 
d 8?iu  c>*i8*-torres  ‘n  ex'^°  v*ucrent  i  vt  affirmant  Auguftinus  h, 
KCl?b?jC.hift‘.  Beda,&alij.  Et  profe&o  Prophette  verba  ludxis  ne- 
c.4,.  quaquam  congruunt:neque  enim  illi  ante  Chriftiad- 

h  lib.ti.co  uentum  vllo  vnquam  tepore  di&i  funt  non  populus 
$9  &  8  1  C^m  ^emPer  ct*am  111  Babylonica  feruitute  ,  ad 

deciui  c.i8,  eandem  remp.  &Dei  populum  pertinerent. 

I I,  Fateor  quidem  Iudaeos,  qui  Euangelicae  praedica¬ 
tioni  acriter  obftiterunt,  potuifle  non  populum  Dei 
appellari :  &  fi  de  illis  loquatur  Petrus ,  non  male 
Prophetae  verba  per  accommodationem  vfurpat. 
Quanquam  verofirailius  eft ,  eum  non  aliter  ac  Pau¬ 
lum, Gentiles  potiffimum  alloqui,  vt  quod  locis  indi¬ 
catis  a  (Terit  Auguftinus, vrerque  Apoftolus  Oleae  va¬ 
ticinium  de  Gentilium  couerfione  interpretetur.Hoc, 
inqui  x,tefhmonium  ‘Propheticum  de  vocatione  populi  gen¬ 
tium  ,  qui  priies  non  pertinebat  ad  Deum  ,  etiam  yfpoftoli 
intellexerunt .  numero  autem  multitudinis, cum  Apo- 
ftolos  nominet, procuidubio  Petrum ,  &  Paulum  fi- 
gnificat,quos  ait  eadem  mente  Prophetae  locum  ex- 
plicuifle.  Etprofe&o  Gentiles  ,  qui  vera  Dei  cogni¬ 
tione, cultuque  carebant,re<fte  dicuntur  efle  non  po- 

I  lib.  19.  dc  pulus.  Vt  enim  obleruauit  Auguftinus  1  ,  populum 
eiuit, e,1I>  definiuit  M.  Tullius  coetum  multitudinis  iuris  con- 
fenfu,&  vdlitatis  communione  fociatum.  Vnde  col¬ 
ligit  Auguftinus  ,  non  pofle  fine  iuftitia  remp.  geri , 
tum  fubdit  ,  Vbi  ergo  iuflitia  vera  non  efi,  nteius  potejl 
ejfe :  quod  enim  iwe  fit ,  profecto  inile  fit :  quod  autem  fit 
iniusie ,  nec  ittre  fieri  potejl :  non  enim  tura  dicenda  funt, 
vel  putanda  iniqua  hominum  conflit  ut  a  ,  ctim  illud  etiam 
ipfi  ius  ejfe  dicat,  quod  de  iustiti*  fonte  mcmautrit,fhlfum<fi 
u.  Trafimac.  effe,quod  'a  quibufdam  k  non  retie  fentientibus  dici  folet, 
lfbldeJc6’  tdefc  hts ,  quod  ei, qui  plus  potejl ,  vtile  eft.  Oupctrca  vbi 
^  non  ejl  vera  iuflitia, iuris  confenfu fociatus  coetus  hominum 
non  potejl  ejfe  &  ideo  nec  populus  iuxta  illam  Scipionis, vel 
Ciceronis  definitionem. 

III.  Qu-t  quanquam  acute, atque  ii  geniose  a  fan&if- 
fimo  ,  dochflirnoque  viro  difputantur  ,  crediderim 
tamen  Prophetim  ,  &  Apoftolos  fignificaflc  tantum 
Gentiles  a  populo  Dei  fuil|e  alienos:  ac  proinde  di- 
cuntur,non  populus ,  vt  fubaudiatur  vox  ,  Dei ,  quae 
mox  fubiicitur,  cum  fubdit  Petrus  ,nunc  autem  populus 
Dei.  Fateor  tamen  non  rato  in  Scripturis  infideles 
perinde  deferibi  ,  quafi  non  fint.  Ecct  Gentes ,  inquit 

1  c1p.40.ij.  ifaias  1 .  quafi jhlla  fistula,  &  quafi  momentum  flat  era  re¬ 
putata  funt.  Ecce  infula ,  quafi  puluis  exiguus.  Paucis 
m  verf.17.  atJtern  interie&is  m ,  omnes  gentes  quafi,  non  fiivt, ,  fiic 
funt,  coram  eo  ,  <$•  quaji  nihilum  &  inane  reputata  fuivt, 
n  eap.!4ii.  g-  £t  pjanj^s  jn  ijbro  1,  hunc  in  modum 

.lan&iffima  fcemina  orat ,  Ne  tradas  Domine  fceptrum 
tuum  his ,  qui  non  funt,,  ne  ride  arce,  ad  ruinam  noslram. 


l  Intelligit  autem  Amanum  ,  caeterofque  barbaros, qui 
Iudaeorum  internecionem  meditabantur.  Itaque 
Gentiles  vbi  Chrifto  nomina  dederint,  &  Chriftia- 
nam  religionem  complexi  fuerint ,  &  ad  populum 
Dei  pertinent ,  &  in  Ecciefia  Dei  recenlentur  ,  & 
incipiunt  quodammodo  efle  ,  &:  inter  Dei  filios 
numerari. 

Porro  Didymus  cum  Petri  verba  de  Gentium  TV 
conuerfione  aperte  explicat ,  tum  addit ,  nullo  modo  1 
po  jfe  eorum  errori  accommodari ,  qui  naturarum  diuerfita- 
tern  adslruunt ,  quandoquidem  qui  erant  a  Dei  populo 
alieni,  diuinst,  reipublica  iura  ajfequuntur,  nec  potejl  natu¬ 
ra  per  fe  mala  vllam  aliquando  ajfequi  bonitatem,  hic 
vero  ,  qui  aliquando  finit  non  populus ,  vere  Dei  populus 
nominatur  ,&efi  :  ac  proinde  ex  eoddm  Propheta 
^  addit  Petrus,  qui  non  confequuti  mifericordiam,  nunc  au¬ 
tem  mifericordiam  confequuti .  Gentiles  enim  tametfi 
diuinas  beneficentia,  ac  liberalitatis  non  erant  peni¬ 
tus  expertes  ,  ab  ea  tamen  mifericordia  erant  alieni, 
de  qua  Paulus  *, Secundum  fuam  mijtricor diam,, ait, fal-  a  ad  Tlt.j 
uos  nos  fecit  per  lauacrum  regenerationis ,  &  renouat  tonis 
Spiritus  fantli,  que  effudit  in  nos  abunde  per  Iefum  Chri- 
Jlum  Saluatorc  noftrum.  Nam,vt  feribit  Leo  Potifex  b,  b 
inter  omnia  opera  mifericordia  Dei, qua  ab  initio  faluti  funt 
impenfa  mortalium ,  nihil  eft  mirabilius,  nihiltfi  fublimius, 
quam  quod  pro  mundo  crucifixus  efi  Chrifius.  Et  alibi  c :  c  Simi  i* 
Caujfa  autem  reparationis  nofira  non  eji  nifi mifericordia  ieiun* 

Dei, quem  non  diligeremus,  nifi  prius  nos  ipfe  dilideret ,  cr  men' 
tenebras  ignorantia  nofira  fu*  veritatis  luce  difcuteret. 

Hanc  credo  magnam  mifeticordiam  appellat  Da-  V. 
uid ,  cum  ait  d  ,  Miferere  mei  Deus  fecundum  magnam  d  Pfal.jo.L 
mifericordiam  tuam.  Neque  alio  fpecftaffe  videtur  le- 
remias, cum  dixit  e  ,Adtfericordia  Domini ,  quia  non  fu-  e  Thro.j! 
mus  confimpti ,  quia  non  defecerunt  miferationes  eius.  11‘ 

Cum  igitur  Gentiles  verum  Dei  cultum  ignorarent, 

&  ludaei  poft  Chrifti  in  coelum  afcenfum,  fidem,  re¬ 
ligionemque  Chriftianam  miris  modis  oppugna¬ 
rent,  vtrique  hac  Dei  mifericordia  carebant.  CKri- 
ftianis  autem  facris  initiati,  vtrique  amphfllmam  mi¬ 
fericordiam  confequuti  funt.  Nititur  aurem  hac  ra¬ 
tione  Petrus  fidelibus  perfuadere  ,  vt  tam  fingulari, 
diuinoque  beneficio  ea ,  qua  par  eft  ,  grati  animi  fi- 
gnificatione  refpondeant  :  eademque  opera  eorum 
animos  ad  fubfequentem  adhortationem  pneparar. 

Ait  autem 

1  1 .  Carijfmfobfecro  vostanquam  aduenas ,  &  peregri¬ 
nos  abfhmre  vos  a  carnalibus  defideriis  ,  qu*  mili¬ 
tant  aduersus  animam.’] 

Inculcat ,  quod  fuperiori  capite ,  &  huius  fecundi  I. 
initio  indicauerat.  Iniiciendum  videlicet  efle  prauis, 
atque  impuris  cupiditatibusframum,  quod  ea  res  fit 
inprimis  ad  Chriftianx  virtutis  faftigium  aflequen- 
dum  non  opportuna  modo,  fed  ena  neceflariarquod 
vfque  adeo  verum  eft  ,  vt  ne  ipfi  quidem  philofophi 
Gentiles  id  ignorarint  :  conftat  enim  apud  Plutar- 
chum  \,ad  exercendam  iuflitia  vtile  plerumque  ejfe, et  iam  f  lib.  de  eu* 
ab  honefiis,  atque  alias  permiffis  abshnercNx  autem  \\zc  tiofiti 
oratio  blandius  accipiatur,cariflimos  appellat,&  ad¬ 
dit  obfecrandi  verbum :  nam  ,  vt  ait  Didymus  ,p.ro- 
p'.er  diuinarn  pietatem  digni  funt,  vt  amentur ;  itaque  .ait 
Petrus, quoniam  pracipuo  circa  vos  affectu  conjlringor  ,ob  - 
fecro,ac  inuito,  vt  abstineatis  a  carnalibus  defideriis  ,  que 
militant  aduersus  animam ,  &  inimicitias  habent  aduer- 
sum  eam.  Obferuat  aurem  Oecumenius  Gnece  di- 
xifle  Petrum  dyetmnovs ,  quod  fignificat  proprie  di¬ 
ligibiles, amabiles,  rfr  ca  -os,  non  autem  dyorrn/Ltiioot ,  id 
eft , proprie  dileSlos,  vt  oftendar  eos  plurimis  efle  bo¬ 
nis  proditos,  &  amore,  ac  beneuolentia  dignos, cum 
alioquin  amari  poflint  quidem,  qui  fint  amore,  & 
caritate  indigni. 


Prudenter 


Catholica  Epiffc.  I.  Petri.  273 


1 1.  Prudenter  autem  vocat  illos  Petrus  aduenas ,  & 
peregrinos, vt  infinuet  hocipfo  oportere  illos  a  rebus 
caducis,  ac  mortalibus  abftinere  :  neque  enim  adue- 
ns,&  peregrini  in  alieno  folo  ,  cum  ad  patriam  fefli- 
nent, deliciis, ac  voluptatibus  indulgent.Diximus  au- 
acap.  i.x.  tem  fupra  *  eundos  mortales  aduenas  efle,  &  pere¬ 
grinos,  cum  reuera  eundi  quali  in  aliena  regione  tan- 
tilper  detineamur,  quoad  migrandum  nobis  lit.  Ve- 
b  lib.  i.nat.  re  enim  dixit  alicubi  Seneca  b  ,  Omnes  referuamur  ad 
quaeft.  c.f$.  mortem-.totumhunc , quem  videmus populum, quoufque  co¬ 
gitas  efiel  cito  natura  remeabit,  &  condet ,  nec  de  re,  fed  de 
die  qu&ritur. \  eodem  citiufve,  tardittjve  veniendum  eft.  Et 
s  epift.9*.  alibi c  acute  cos  deridet ,  qui  ita  rebus  creatis  adhs- 
refeunt ,  quali  iis  perpetuo  perfrui  queant.  C&terum, 
zit, tam  improbi  funt,  tdmque  obliti ,  quo  eant ,  vt  mirentur 
aliquid  ipfos  amittere  amijfuri  vno  die  omnia,  quicquid  efi 
cui  Dominus  inferiberis  ,  apud  te  efi,  tuum  non  efi.  nihil 
firmum  infirmo ,  nihil  f 'agili  suemum  inuiflum  efi. 

III.  Abftinendu  autem  monet  a  carnalibus  delideriis, 
Gpv.iKtiv  &fadv(siuv.  Carnalia  porro  delideria  amplifli- 
me  vocat  ea ,  qus  ab  innata  praua  cupiditate  oriun¬ 
tur  ,quae rationis  imperium  anteuertunt,  eique  lumi¬ 
nibus  obftruut,fiue  honores,ac  dignitates,  liue  opes, 
ac  diuitias,liue  denique  delicias, ac  voluptates  appe¬ 
tant.  Haec  enim  omnia  carnalibus  delideriis  quaerun- 

d  ad  Gal.  j.  tur,  &,  vt  ait  Apoftolus  Paulus  d ,  inter  opera  carnis 
1  recenlentur;idemque  paulo  ante e  vniuerlim  zn,caro 

c  ver  .17.  COttCupifot  aduersus  fp tritum  ,  (jr  fpirituf  aduersits  car¬ 
nem.  Syriacus  hoc  loco  tranftulit,  slbttinere  vos  a  con- 
eupifeentiis  corporis  :  Sed  nimis  ,  vt  arbitror,  angufte: 
multo  enim  latius  in  facris  literis  patet  caro  ,  quam 
corpus.  Et  ille  ipfe  locus  Pauli ,  quem  modo  indica- 
ui  hoc  aperte  docet  :  inter  opera  enim  carnis  recen- 
fentur,  idolorum  feruitus, inimicitia,  contentiones  ,  amula- 
tiones,ira,rixa,diffenfiones,fe£la,inuidia,  quae  proculdu- 
bio  ortum  habent  ab  animo  prauc  affedo ,  vt  videa¬ 
tur  Petrus  carnis  nomine fignificalTe fomitem,  qui  in 
f  cap .g.j.Sc  libro  Genefeos  f  his  fere  verbis  delcribitur :  Senfus, 
cap.8.u.  &  cogitatio  humani  cordis  in  malum  prona  funt  ab  adole - 
fcentia  fua. Perinde  igitur  eft, ac  fi  dicat  Petrus,  prauas 
omnes  cupiditates  fcdulo  comprimendas, ac  frenan¬ 
das  elTe,vt  quamuis  plerunque  nobis  inuitis  exciten¬ 
tur  ,  illico  tamen  ad  lineas  reuocentur,  &  rationis 
imperio  repugnantes  licet,  &  contra  nitentes  ,  fubii- 
ciantur. 

I V.  Cum  autem  polTet  Apoftolus  iure  fuo,proque  fui  ^ 
muneris  ratione  praecipere  ,  atque  imperare  ,  maluit 
tamen  (  quod  eft  Apoftolicac  modeftjae  )  obfecrare. 

g  verf.  s-  Sic  Paulus  ad  Philemonem  g  ait ,Fiduciam  habensim- 
I.  ht.  ad  Cor.  perandi  tibi, quod  ad  rem  pertinet , magis  obfecro.  Et  alibi h : 
i  'ad  E  hef  O^fecrarhus  pro  Chrifto  reconciliamini  Deo.  Rurfus  1  : 
4.1.  Obfecro  itaqtievosego  vinctus  in  Domino,  vt  digne  ambu¬ 

letis  vocatione,  quavocatiettis.  Intelligebant  enim  viri 
fandiflimi ,  plus  pofle  modeftam  adhortationem  in 
animis  fidelium  proficere1,  quam  infolens  imperium. 
Sic  enim  natura  comparaturh  eft,  vt  facilius  homi- 
flfo  num  animi  blanda  prece  fledi  fe ,  ac  vinci  patiantur, 

oofc  quam  duris,ac  feueris  imperiis. 

V.  Tametfi  autem  non  precipit,  aut  imperat,  fed  ob- 
fecrat;  duplici  tamen  argumento  perfuadere  nititur 
effrenatas  cupiditates  domandas  efle:  E  orum  alterum 
a  communi  hominum  conditione  defumitur  :  funt 
enim  eundi  mortales  aduensc ,  Sc  peregrini ,  vt  pro- 
p*terea  necefle  lit  eos  caducis  ,  mortalibufque  bonis 
negledis ,  cceleftia  ,  atque  diuina  ardenter  appetere. 
Alterum  vero  abiplarum  cupiditatum  natura, &  con¬ 
ditione  petitur, atque  idcirco  (ubdit, Qua  militant  ad¬ 
uersus  rfwtwzdTw.  Nam, vt  paulo  ante  dixi, ex  Pauli  Apo- 
ftoli  fententia  ,  caro  concupifcit  aduersus  fpiritum  ,  gr 
fpiritus  aduersus  carnemihac  enim  ftbi  inuicem  aduerfan- 
tur.  Nam,vt  feribit  Didymus,<a/w  anima, &  alia  carnis 


i  fub  flantia  eft ,  illa  fiquidem  incorrupta,  '&  'immortalis,  tn-  ■  ■ 
corrupta,  immortalidque  defiderat ,  hac  autem  cum  fit  cor¬ 
rupta, at  que  diffufd,  turpia,  &  languentia  concupifcit  .  Hac 
igitur  differentia  confiflente  circa  carnem,  &  animam  hd- 
yiinum  ,  neceffe  eft &  ftudia  vniufcuiufque  fubftantia  ejfe 
contraria.  Militare  igitur  aduersus  animam  dicuntur, 
quia  rationi  obludantur, &,vt  feribit  Leo  •->  Pontifex,  * 
diabolo  militant, qui  animas  ad  fuperna  tendentes  corrupti-  mjn.c.\, 
bilium  bonorum  delegationibus  obligare, &  ab  illis  fedibus, 
de  quibus  ipfe  excidit, gaudet  abducere.  Iure  autem  opti¬ 
mo  fubiicit ,  contra  cuius  infidias  fapienter  debet  fdelis 
quifque  vigilare,  vt  inimicum  fisum  de  eo ,  quod  tentatur, 
pojfit  elidere. 

Hanc  porro  pugnam  mirifice  deferibit  Augufti-  V  I. 
nus  '  ,  obferuatque  in  ipfa  hominis  anima  duas  velu-bh*8.Conf. 
ti  voluntates  inter  fe  quodammodo  preliari.fWf, in-  c'9* 
quit ,  hoc monfirum,  gr  quare  ittud  ?  Imperat  animus  cor-  '  * 

pori,&  paretur ftatim ,  imperat  animus  fibi ,  &  refiflitur , 
imperat  animus, vt  moneatur  manus, &  tanta  efi  facilitas, 
vt  vix  a  feruitio  dificernatur  imperium,  &  animus  animus 
e  fi, manus  autem  corpus  efi.  Imperat  animus ,  vt  velit  ani¬ 
mus, nec  alter  efi, nec  facit  tamen.  Vnde  hoc  monfirum  ,  & 
quare  iftud?  Imperat, inquam,  vt  velit,  qui  non  imperaret, 
nifi  vellet ,  &  non  fit  quod  imperat.  Sed  non  ex  toto  vult: 
non  ergo  ex  toto  imperat.  Er  poft  nonnulla ,  Non  igitur 
monfirum  partim  velle  ,partirn  nolle  :  fed  agritudo  animi 
efi, quia  non  totus  ajfurgit  veritate  fubleuatus  ,  confuetudi-  , 
ne  pr&grauatusicff  ideo  non  funt  dua  voluntates ,  quiavna 
earum  tota  non  efi, &  hoc  adefi  alteri  quod deeft alteri.  De- 
-  inceps  c  luculenter  docet,  hac  voluntatum  pugnam,5  c3P,Ia 
nullo  pado  fauere  Manichaeis,  qui  naturarum  diuer- 
fitatem  in  vno, eodemque  homine  confingebanr:vna 
fiquidem,atque  eadem  voluntas,  voluptatum  illece¬ 
bris  delinita, earum  dulcedine  capitur,  &  caduca,  & 
mortalia  bona  fedatur  :  vbi  vero  lux  rationis  alful- 
fetit ,  alia  omnia  appetit ,  atque  ita  fecum  ipfa  pu¬ 
gnat. 

Dicuntur  autem  defideria  carnalia  aduersus  ani-  VI  L 
mam  militare,hoc  eft,  aduersus  rationem ,  vnde  ani¬ 
mae  falus  pendet.  Rcde  enim  ex  Chryfoftomo  ait 
Damafcenus  d  ,  nihil  prodefle  rationem  ,  fi  quis  im-^  hb.  1*  P*- 
proba  cupiditate  denniri  fe ,  &  tanquam  laqueo  im-  ralcll,c,X7‘ 
plicari  patiatur,  quemadmodum  paflerem  pemre  ni¬ 
hil  iuuant ,  cum  laqueo eftaftridus.  itaque  rede  Sa¬ 
piens  c  iPoflconcupifcentias  tuas, ait,  non  eas,  &  a  volun-  e  Eeclcf.i8. 
tate  tua  auertere.  illico  autem  fubdit  :  Si  prafles  anima  *a 
tua  concupifcentias  eius,  faciet  te  in  gaudium  inimicis  tuis. 

Monet  autem  Leo  Pontifex  f  ab  his  noxiis  cupidita-  f  fcrm.11.de 
tibus plurima,  grauiflimaque  pericula  eundis  morta-  QjJadr-c* 
libus  imminere.  Circunfiant ,  inquit  ,vndique  pericula 
innumerabilium  delitiorum  ,  &  per  licitos  vfus  ad  immo¬ 
deratos  tranfitur  excejfus ,  dum  ver  curam  [alutis  irrepit 
deleti  at  10  voluptatis ,  &  non  fujfcit  concupifcentia  ,  quod 
potefl  fatis  ejfe  natura.  Hinc  habendi  amor  nunquam  fa~ 
liandus  exoritur ,  hinc  cupiditas  eminendi  ,  qua  vel  fiirpi 
fua  innexa  ,  vel  foboli  nunc  prolem  habet  fuperbiam  ,nunc 
parentem. 

Mox  vero  fubdit,continent:'as,veluti  freno  animi,  VIII. 
corporlfque  bonaSc  retineri,  &  augeri.  Et  aliquanto 
poft  addir.  Spiritales  epulas  ,  caftaff  delictas  falubriter 
expeti ,  er  laudabiliter  concupifci. Quoniam,  inquit,  lau¬ 
dant  e, &  dicente  Propheta  o.  Guttate  ,  &  videte  quoniam  g  Pfal.33.9. 
fuauis  efi  Dominus, quifquis  dulcedinem  iuftitia,& miferi- 
cordia  Dei,quibus  omnis  prouidentia  eius  di fferi fatur ,gu - 
ftu  cordis  attigerit, &  nullo  vnquam  minuenda  fafhdio  ex¬ 
perimenta fupernorum  hauferit  gaudiorum  ,  corruptibilia, 

&  temporalia  bonaaternorum  admiratione  defficiet,  &  in 
illo  igne, quem  Dei  accendit  caritas, concale  fiet,  vt  algore  in 
feruorem  conuerfo,  &  in  lucem.  noEle  mutata ,  vno  opere  in 
animis  fidelium  Spiritus  fiwttus,<jr  tenebras  abigat, & pec¬ 
cata  con fumat. 


Perti 


274  Explanatio  Cap.  1 1. 


IX.  Pertinet  autem  hoc  Apoftolicum  confilium  ad  A  bus  ,ex  bonis  operibus  vos  confiderantes  glorificent  Deum. 
eam  ia ft itis  partem, qux  recedit  d  crimine,  confeftim  Nam  ,  vt  alibi  docui ,  multa  olim  Gentiles  fiue  odio 


autem  fubiiciet  alteram  partem  ,  qus  ad  virtutem 
compledendam  refertur ,  dum  bonam  inter  gentes 
conucrfationcm  fuadet,vt  enim  redde  monet  in  prs- 
fentiaDidymus, hominis  animus  m  medio  quodam¬ 
modo  pofitus  ,  nunc  in  hanc  ,  nunc  in  illam  partem 
fleditur:  nam  fi  corporeis  voluptatibus  nuntium  re¬ 
mittat,  ccelefti  quadam  luce  perfufus  diuinumamo- 
-  rem  concipit, honefte,  ac  laudabiliter  vitam  traducit, 

&  cmleftia  bona  aifidue  meditatur  :  at  contra  fi  fefe 
voluptatibus  conftringendum  prsbeat.contra  quam 
refla  ratio  poftulet,  quafi  corporis  mancipium  mife- 
ram  feruit  feruitutem.  Cumque  animus  fpiritali  na¬ 
tura  prxditus  fit,dumcorp'oriindulget  ;  fic  quodam¬ 
modo  corporeus,  &  carneus.  Dixit  enim  aliquando 
$  Gen.  6. 3.  Deus  *,Non  permanebit  fpiritus  me  us  in  homine  m 
aternum.quiacaroefi.  Nimirum,  vt  ait  Didymus ,  caro 
appellatur  homo,  cum  ea  expetit ,  quae  redae  rationi 
nonfunt  confentanea,&  cum  virtute,  Chriftianaque 
pietate  pugnant.  Siquidem  illa ,  vt  ait  Oecumenius, 
rationem  ,confiliumquc perturbant, &  animum  in 
abiedam  quandam,&:  fcedam  feruitutem  abducunt. 

H.  Comer [itionem  vestram  inter  gentes  habentes  bonam , 
vt  in  eo  quod  detrectant  de  vobis, tanquam  de  male¬ 
factoribus, ex  bonis  operibus  vos  conji  der  antes, glo¬ 
rificent  Deum  in  die  vifuationis. ] 

Hxceft,vtdixi,  altera  iuftitix  pars  quae  refertur  ad 


amorem  virtutis,  &  laudabilium  adionum  ftudium:  q  tur  mimfiterium nostrum.  Quod  fe  reipfa  fedulo  prtefti- 


religionisaccenfi.fiuefalfaopinione  delufi, impia,  ac 
nefaria  crimina  Chriftianisobiiciebant.  quos  imthro- 
pophagos,&  haematopotas  vocare  confucuerant,quo 
nihil  excogitari,  aut  fingi  poteft  improbius.  Impuras 
irem,  atque  incertas  libidines  obiiciebantjquin  etiam 
Tertullianus2  teftatureos accufationi fusprxtexere  ainApofog. 
confueuifle,  illam  quoque  vanitatem ,  quod  exiftimarent  caP'  4°' 
omnis  publica  cladis, omnis  popularis  incommodi  CbrisHa-  ■  ? 

nos  effe  cauJfam.Si  Tyberis  afeendit  in  moenia,  fi  Nilus  non 
afeendit  in  arua,  fi  coelum  fietit, fi  terra  mouit,fi  fames ,  fi 
lues,  fiatim  Chriftianos  ad  Leonem.  »  . 

Et  in  eandem  fententiam  Arnobius  b  :  Quid  efl  I  y 
ifiud,  ait,  quod  dicitur  innectam  ejfe  labem  terris .poflquam  b  luidiiaf. 
religio  Chriftiana  intulit  fe  mundo,  &  veritatis  abficondit a  gfnt.  m 
[aeramenta  patefiat  ?  Sed  pe  ftilentias,  inquiunt,  &  ficcita-  16£“Pmc> 
tes,bella,  frugum  inopiam  Jocufias, mures, Qp  grandine  s, re f- 
que  alias  noxias,  quibus  negotia  incurfintur  humana  ,  dij 
nobis  important, iniuriis  vcflns,  atque  offenfionibus  exafpe- 
rati.  Quam  calumniam  non  illi  folum,fcd  etiam  Au- 
guftinus,&  Orofius  luculenter  confutant.  Elegantif- 
fime  vero  Cyprianus  Demetriani  Africa:  Proconfulis 
eiufdem  plane  fententix  criminationem  refellit. 
Quamobrem  non  modo  Petrus, fed  faepe  etiam  Pau¬ 
lus,  Chriftianos  monet ,  vt  omnem  fiue  Gentilium, 
fiue  Iudxorum  offenfionem,  quam  diligentiftime  vi- 
tent:ficenimad  Corinthios  feribit  Paulus  1  : Sineof-  cep.i.c.10. 
finfione  estote  ludais,&  Gentibus, &  Ecclefia  Dei.  Et  ali- 
bi  d :  Nemini  dantes  vllam  offenfionem  ,  vt  non  vitupere-  d  l-ad  Cor' 


fe  Pf.3<r.i7,  ita  enim  dixit  Dauid b:  Declina  a  malo  ,  &  fac  bonum. 

Et  quidem  ,  vt  monet  Cyiillus  Alexandrinus ,  rede 
dixit  Petrus, non  folum  a  prauis  adionibus,fed  etiam 
ab  impuris  cupiditatibus  abftinendum  effe.  Iam  vero 
omnes  vit$  adiones  ita  moderandas  prxcipit,vt  om¬ 
nem  etiam  Getilium  reprehenfionem  effugiant.  Ver- 
fabantur  enim  tunc  fideles  inter  cos, qui  afide,&  re- 
Jigione  Chriftiana  maxime  abhorrebant,  quiq;  Chri- 
ftianorum  mores  iniquo  animo  obferuabanr,quocir- 
eeap ca  Chriftus  Dominus  apud  Matthxum  c  vniuerfim 
praecepit  ita  vitam  inftituendam,  vt  eundi  mortales, 
laudandi  potius  ,  quam  obtredandi  materiam  ha¬ 
beant.  Eodemque  fpedans  Paulus  ad  Romanos  feri- 
d  cap.u.17.  bit  :  Prouidentes  bona  non  tantum  coram  Deo,  fed  etiam 


cille  coram  Prxfide  Romano  his  verbis  teftatur  e :  /«  e  Aftjfll 
hoc  dripfe  fiudeo  fine  offendiculo  confidentiam  habere  ad 
Deum,&  ad  homines  femper. 

£x  bonis  operib us vos confiderantes. Cognitis  ,  ait,  ho-  V. 

neftis,ac  laudabilibus  adionibus  veftris,  plane  inrel- 
ligant  fe  fuiffie  deceptos,&  falso  Chriftianos  in  odiu, 
atque  inuidiam  vocari:Eft  enim  virtutis,  incredibilis 
quxdam  vis ,  qua  etiam  improborum  animos  ad  fefe 
rapit  vfque  eo,vt  etiam  in  inimiciffimis  probari ,  lau- 
darique  foleat.  Itaque  Ariftippus  f  olim  interroga-  f  apud Stob. 
tus,  quid  effiet  admirandum  in  vita ,  Vir,  inquit,  pro-  fctra,}i’ 
bus,  &  moderatus  :  quoniam  etfi  inter  multos  impios  agit, 
non  tamen  peruertitur.  Et  fapienter ,  vt  audor  eft  La- 
dantius  S ,  dixit  olim  M.Tullius,  male  mecum  agitur,  g  lib.j.cjp. 


coram  omnibus  hominibus.  Et  id  ipfum  fe  re  ipfa  prx-  J)  fime  oratio  magis, quam  vitapurgat.  Senfitvir  lapiens, 
ftarpnmfircriir  n»m  (^nrinrbinc  (rribens  ait r .  plus  in  vita  quam  in  oratione  prxfidij  fitum  efle:ora- 

tio  enimauribus  excipitur,animoplerumquc  alieno: 
virtus  vero  itaoculos  ferit,  vt  etiam  ad  animum  per¬ 
tingat^  vere  dixit  ille  *' :  h  Horatio 

Segnius  irritant  animos  demiffa per  aures.  Poetica. 

Qiiam  qua  fiunt  oculis  fubiecla  fidelibus. 

Et  Petrus  ipfe  aliquanto  poft  :  benefacientes  ,  ait, 
obmutefeere  faciatis  imprudentium  hominum  ignoran - 


e  ep.t«c.8.ii  ftare  profitetur  ,  cum  ad  Corinthios  feribens  ait 

Prouidemuc  enim  bona  non  folum  coram  D  eo, fiea  etiam  co - 
fColof.4.j.  ram  hominibus.  Denique  f  ,infiapientiaffsz,ambulate  ad 
eos,  qui  foris  fiunt. 

1 1,  Erat  autem  tunc  temporis  confilium  plane  necef- 
farium, cum  effient  Gentiles  Chriftianxdifciplinxcu- 
riofiflimi  inueftigatores  :  vt  enim  ex  I renato  narrat 
Oecumenius  ,  &  ex  Epiftola  Ecclefia:  Lugdunenfis 
glib.  j.hift.  Eufebius  g,cum  ethnici  quidam  Catechumenorum, 
C,J*  &  Chriftianorum  ferui  capti eftlnc,&  Martyrum  fup- 

plicia  reformidarent, vt  impiis  gratificarentur  ,  quod 
a  Dominis  inaudierant ,  corpore,  &:  fanguine  Chrifti 
'illos  vefei  ,  detulerunt.  Id  illi  perperam  interpretan¬ 
tes  thyeftatas  ccenas  ,  &c  Oedipodis  incertus  falso 
commenti  funt,  cumque  id  fama,  pmniumque  ler-  ^ 
mone  vulgatum  effiet, tanquam  immanes  bellu^  con¬ 
tra  nos  furere  coeperunt.  Cum  itaque  apud  Gentiles 
male  tunc  Chriftiani audirent ,  iure  optimohortarur 
Petrus, vt  fideles  ita  mores  fuos  componant,  vt  om¬ 
nem  obtredandi  materiam  fubmoueant. 

HI.  Conuerfationem  autem  bonam  dixit;  Grxce,  «•'«- 
? -potfhv ,  quia  neceflario  cogebamur  tunc  Chriftiani 
cum  ethnicis  verfari,atque  idcirco  monet  Petrus  ,  vt 
inter  illos  honefte,atque  laudabiliter  viuant.J^  in  eo, 
inquit,  quod  detreclant  de  vobis ,  tanquam  de  malefiaclqri- 


Qip  mobrem  Iuftinus  i  Martyr  ,  Adriani  Princi-  VI. 
pis  epiftolam  recenfet ,  qua  iubc-t  in  mores  ,  Sc  vitam  i  in  Apol. 
Chriftianorum  inquiri, ita  tamen,  vt  nifi  crimen  pro-  ad  Aat0B' 
betur,ipfiafupplicio  immunes,calumniatores  autem 
pro  criminis  grauitate  poenas  luant.  Ante  Adrianum 
Traianus  ad  Plinium  k ,  Conquirendi,  inquit,  non  fiunt,  k  PlinJ^1 
fi  deferantur ,  &  arguantur,  puniendi  fiunt.  Quinetiam  10-eP9*' 
Nerua  vetuiffie  dicitur  ,  ne  Chriftiana:  religionis, 
aut  Iudaicx  fedx  nomine  quifquam  infimulati 
poffier. 

Extat  vero  apud  Eufcbium  1  Antonini  Imperato-  Vl1, 
iis  epiftola  in  hanc  fi-i.tcnriam :  Notii  equidem  diis  cu- 1  llb,3,c,“‘ 
raeffe ,  ne  tales  homines  impuniti  in  obfcuro  lateant.  Nam 
illi  ipfi  fiat  fcio  de  iis, qui  cultum  ipfiis  tribuere  recufiant, fiunt 
multo  acerbius  fiuppheium  fiumpturi ,  quarnvos.  At  qui¬ 
bus  hominibus  iam  ipfi grauem  exhibetis  molefliam,& 
tanquam 


tanquam  impios,  atque  a  deorum  cultu  auerfos  infimulatis, 
eorum  plane  quam  habent,  magnopere  confirmatus  religio¬ 
nem.  Illis  enim  magis  in  optatis  eft ,  vt  in  crimen  addidit, 
mortem  pro  Deo  fuo  oppetant,  quam  vt  v  it  (iduantur.  Vn- 
de  fua  ipfarum  vita  hoc  patio  prodita  multo  maiorem ,  cla¬ 
rior  emque  reportant  vitior iam„ quam  fi  imperat  a  ,  qua  vos 
ab  ipfis feri poSiulatis ,  obirent.  C at  erum  de  terr amoribus, 
qui  vel  praterierunt ,  vel  iam  funt ,  non  alienum  d  ratione 
Videtur  vos  commonefacere, quandoquidem  &  cum  adfmt, 
animos  demittitis ,  &  infoe lices  veftri  omnium  cafusin  illo¬ 
rum  religionem  tanquam  eorundem  cauffam  transfertis.  At 
illi  cum  tale  quid  eueniat  constantius  firmiufque  Deo  fi¬ 
dunt.  Fos  autem  toto  illo  tempore  Deum  penitus  ignorare, 
refque  facras  penitus  contemnere,  gr  non  foliim  cultus  ,  qui 
foli  Deo  debetur  yinfcij  effe ,  &  expertes,  verum  etiam  eos, 
qui  illum  obferuant,&  venerantur,  grauiter  exagitare ,  & 
admortemvfque  infeStarividemini.Pro  quibus  hominibus 
multi,qui  nostris  pr afuere  proumciis ,iam  ante  diuiniffimo, 
fantttffimoque  nostro  patri  liter  as  fcrip ferunt,  ad  quos  qui¬ 
dem  ille  refcrip fit  nihil  eiufmodi  viris  negotium  faceffen- 
dum ,  nifi  forte  aliquid  maleficij  contra  Romanum  impe¬ 
rium  defignare  moliantur.  Ad  me  etiam  ipforum  cauffa 
fcrip  sere  multi,  quibus  per  liter  as  patris  mei  fient  entia  ,  & 
voluntati  affentiens  ,reSfonfum  dedi.  Quod fi  quis  fiam  igi¬ 
tur  cuiquam  Christiano, quia  ChriHianus  fit, pergat  mole- 
flia  quidquam  aut  criminis  inferre ,  ille  cui  crimen  illatum 
fuerit,  etiamfi  reipfa  Chriftianus  deprehenfus  fit,abfolua- 
tur,qui  autem  illum  accufauerit,  iustum,  dtbitumque  fup- 
plicium  fubeat.  Meminit  huius  epiftolaetiam  Nice- 
a  lib.j.c.ts.  phorus  a,qui  alibi b  alteram  epiftolamreccnfet,quam 
b  lib-4-c.il*  non  femel  indicat  Tertullianus  c,in  ea  enim  Chriftia- 
c  m  P^ogj  norum  militum  legio,  qua  fulminatrix  didta  eft,  mi- 
S caput. c. 4.  ris  laudibus  celebratur.  Ira  videas  vere  ab  Apoftolo 
di&umefle  ,Fr  m  eo,quod  detrtllant  de  vobis ,  tanquam 
de  malef altoribus  ex  bonis  operibus  vos  confiderantes glo¬ 
rificent  Deum. 

VIII.  Sed  quorfum  addit.  In  die  vifitationis  ?  Grace 
iifstfct  ‘Osmeomie,  quali  dicat,  insfettionis,c um  videlicet 
Gentiles  in  mores  vitamque  veftram  anquirent-  ld- 
que  Plinij  illuftri  teftimonio  firmari  poteft.  Is  enim 

d  lib.io.ep.  adTraianumfcribens  d ,  diferte  affirmat  fe  nihil  in 
97  •  Chriftianorumvita  depr<JhcndifIe,pr£tcrfiuperftitio- 

nem  prauam  ,  &  immodicam  :  ira  enim  verum  Dei 
cultum  homo  impius  appellabat.Traianus  autem  eos 
conquirendos  efle  negat. 

IX.  Huius  rei  meminit  in  Apologetico  e  Tertullianus, 
c  cap.i,  Tunc,inqmt,Traianus  refcripfit  hoc  genus ,  inquirendos, 

quidem  non  effe  ,  oblatos  vero  puniri  oportere.  O  fen- 
tentiam  neceffitate  confifam  !  negat  inquirendos ,  vt  in¬ 
nocentes  ,  &  mandat  puniendos,  vt  nocentes. parcit, &  fa- 
uif,  diffimulat,&  animaduertit .  Quid  temetipfum  cenfura 
circumuenisYSi  damnas,  cur  non  inquiris  ?  fi  non  inquiris, 
cur  non  &  abfoluis  ?  Latronibus  veftigandis  pervniuer- 
fas  prouincias  militaris  fiatio  fortitnr,in  reos  maieftatis,  & 
publicos  hoftes  omnis  homo  miles  eft.  Ad  focios,  ad  confcios 
vfque  inquifitio  extenditur.  Solum  Christianum  inquiri 
no  licet, offerri  licet, quafi aliud  effetaJlura  inquifitio,quam 
oblatio. Damnatis  ergo  oblatum,qucm  nemo  voluit  requi - 
(itum ,  qui  puto.  Tam  non  ideo  meruit  poenam  ,quia  nocens 
efi,fed  quia  non  requirendus  inuentus  eft. 

X.  Sed  hac  quidem  multo poft  Apoftolica  tempora. 
Cum  enim  hac  Petrus  feriberet ,  in  omnes  Chriftia- 
nos  vbique  pene  inquirebatur,  ita  monet  ille  cam  vi¬ 
tat  rationem  retinendam  ,vt  folcrtilfimi  ferutatores, 
cognita  fidelium  innocentia ,  cogantur  Chriftiana 
innocentiae  teftimonium  reddere.  Certe  Iuftinus,  vt 
alias  monui ,  &  diligenter  obferuatum  eft  ab  Eufe- 

(  libi4.hift.  bio  f,  palam  profitetur  Chnftianos  ignominiis  appe- 
c.8.  titos  ad  r^uiffima  quaque  fupplicia,& mortem  i  piam 

pro  religione  non  fponte  fo!um,fed  etiam  alacriter 


.  275 

tanquam  ad  epulas  feftinarc  conkieuiftc  ,  indeque 
colligit, fieri  non  pofte,  vt  tales  vel  vitiorum  maculis 
fe  contaminarent  ,  vel  voluptatum  illecebris  vlla  e* 
pafte  caperentur. Namquis, inquit, voluptatis  blandi¬ 
tiis  deditus  ,  quis  in  omnem  intemperantiam  effiifuslquis 
humana  carnis  come ft uram  deliciarum  Joco  ftatuens  pote¬ 
rit  mortem  amplexari, quo  illis  quibus  fe  obffrinxit  cupidi¬ 
tatibus  ,  omnino  priuetur  ?  An  non  potius  omni  conatu  la-  . 
borauerit,  vt  vitam,  qua  hic  finitur ,  perpetuo-degat  ?  An 
non  magiStratus ,  fi  quid  forte  admi ferit  fce Ieris  ,  cclaue- 
rit  nedum  fe  ipfum  tam  crudeliter  interficiendum  prodi - 
derirt 

Hac  vtique  ratione  permotus  abie&a  idololatriae  A  x' 
impierate,Ghriftianam  religionem  complexus  eft,&, 
vr  ait  Petrum,  iri  die  vifitationis  Deum  glOrificauit.  Eb- 
B  dem  pertinet  quod  e*  Clemente  Alexandrino  idem 

Eufebius a  commemorat.Cum  enim  ille  ipfe,  qui  Ia-  » Iib.i.hftt. 
cobum  Apoftolum  Zebedai  filium  in  iudicium  ad-c  8" 
duxerat ,  eius  animi  robur ,  &  conftantiam  animad- 
uerteret,fe  continuo  Chriftianum  pro&llus  eft.Simi- 
le  quiddam  alicubi  feribit  Bcda  b.  Tertullianus  au*  b  lib.i.hift. 
tem  elegantiftime  non  vno  loco  docet  Chriftianatti  Angl-c.7. 
fidem- ,  ac  religionem  ,  atque  adeo  Dei  gloriam  ma¬ 
gnam  capere acceffionem,tum  maxime,  cum  oppu¬ 
gnari  videtur.  Er  quidem  alicubi  c  ait :  Cruciate ,  tor -  c  in  'Apolog. 
quete  ,  damnate ,  atterite  nos  .-probatio  eft  enim  innocentia  c-v*c- 
nostra  iniquitas  veflra.exqiiifitior  quaque  iniquitas  veStra 
illecebra  eft  magis  fecla.  Plnres  efficimur,  quoties  metimur 
a  vobis,  femen  eft  f anguis  Christianorum.  Et  alibi d :  Non  ^  ScaP‘ 

deficiet  hac  fecla, quam  tunc  magis  adificarifcias .  cum  cadi 
C  videtur. 

Poliis  etiam  vifitationis  diem  fimpliciter  interpre-  X 1 1. 

tari  rerum  aduerfarum  tolerantiam  :  cum  enim  nos  c 

Deus  moleftia, aut  acerbitate  quapiam  explorat,  vifi- 
tare  quodammodo  dicitur  ,  non  vt  ipfe  aliquid  co- 
gnofcat,quod  ignoret, fed  vel  vt  vlcifcatur  noftra  fla- 
gitia,  velnoftram  conftantiam ,  animique  robur  illii- 
ftret.  Cum  igitur  Deus  vel  altero  ,  vel  vtroque  modo 
vifitat ,  fi  vel  peccata  deteftemur  ,  &  cum  eo  in  gra¬ 
tiam  redeamus,  vel  atquo,  patientique  animo  aduer- 
fa  omnia  perferamus ,  id  plane  confequitur  ,  vt  qux 
alieniftlmo  animo  funt ,  pudore  quodammodo  cor¬ 
repti  diuinaemifericordia:  magnitudinem  extollant, 

&  bonorum  omnium  largitori  immortales  gratias  ' 
agant.  Ira  quod  ait  Petrus  , glorificant  Deum  in  die  vi- 
D  fitationis. 

Redte  autem  Petrus  Grarca  voce  Vfory.cmr; U  vfus,  XIII. 
diuinamprouidentiam  tacite  quodammodo  indicar, 
quafi  fignificet ,  quacunque  acerba ,  Sc  molefta  accir 
dunt  in  vira,  ad  diuinam  ptouidentiam  referenda  ef¬ 
fe,  qua aque  bonis ,  ac  malis  admirabili  quadam  ra¬ 
tione  profpiciat :  malis  quidem  ,  dum  eos  bonofum 
exemplo  ad  faniorem  mentem  traducit  •,  bonis  vero, 
quod  fuo  illos  peculiari  parrocinio  non  ruearur  mo¬ 
do  ,acferuet ,  fed  etiam  ad  optima  quaque  prorno- 
ueat.  ita olim  benedixifTe dicitur  c  Dominus nouiffimis  dobvlt.n. 
Iob  magis  quam  principio  eius :  quod  ego  non  tani  de 
caducis, mortalibufque  bonis  accipio  ,  quam  de  cce- 
lcftibus,diuimfque  muneribus  ,  qua:  vbertim  in  eos 
redundant  ,  qui  rebus  aduerfis ,  vr  ali  ubi  feribit 
E  Chryfbftomus  f  ,  quafi  cceleftibus  imbribus  irri-  f  hoxn-  4.ad 
gantur.  1  pop.Aiuioc. 

Quocirca  vere  ac  fapienter  dixit  Iefus  8  Syrach, 

Timenti  Dominum  bene  erit,  &  iri  diebus  cbnfummationis  S 
illius  benedicetur,  plenitudo  fapientia  eft ,  timere  Dcum,& 
plenitudo  d  fuclibus  illius,  omnem  domum  illius  implebit 
d  generationibus ,  &  receptacula  d  thefauris  illius .  corona 
fapientia  timor  Domini  replens  pacent ,  &  f  alutis  fidium. 

Et  aliquanto  poft  b :  Tffque  m  tempus fuSlinebit  patieris,  h  vtr-  15- 
&  poftea  redditio  iucundittttis. 


Catholica  Epift.  I.  Petri. 

A 


15.  Subi 9 


iy6 


Explanatio  Cap.  1 1. 


15.  Subietti  igitur  efiote  omni  humant  creaturi,  propter 
Deumftue  Regi  tanquam  prstcellenti.] 

j.  Vtile,ac  falutare ,  omnipoque  neceflariura  praece¬ 
ptum  :  vt  enim  alias  monui ,  olim  obfevuarunt 
a  ad  Tir.j-  Hieronymus  11 ,  Chryfoftomus  b  ,  Auguftinus  c,  Oe- 
balR’  ij  cumenius  ‘i ,  male  audiebant  Apoftoli,cstertque  di- 
c  cpiltj.  ujnj  verbi  praecones  ,  quod  cum  Gentilium  iuperfti- 
locum.UtlC  .tionem,#  Iudaeorum  legem  antiquarent ,  eadem  ra¬ 
tione  viderentur  omnes  leges  politicas  peruertere, 
aut  etiam  abolere.  Hanc  calumniam  ,vt  refellerent, 
Petrus  pisfertim,ac  Paulus  Apoftolfinon  femel  gra- 
uifllmis  verbis  docent,  ciuilibus  Magiftratibus  eo- 
rumque  legibus  parendum  efle,modo  cum  fide.,  ve- 
raque  religione  non  pugnent.  Eam  porro  eleganter 
e  ad  Scapu!.. confutat  Tertullianus c.  Sic  &  circa  mai; flatem  Impe- 
c>  i.  ratoris , ait, infamamur , tamen  nunquam  Albiani,  nec  N i- 

griani.ve.lCafftani  inueniri  potuerunt  Chriftiani :  quafi 
dicat  Chriftianos  nunquam  feditiofos,  &  perduelles 
imitatos  efte.Et  mox,  Chriftianus,in(\uit,nullius  eftho- 
ftis ,  nedum.  Imperatoris  ,  quem  fciensa  Deofuo  constitui, 
neceffe  eft,vt  &  ipfum  diligat ,£r  reuereatur, &  honoret, & 
(alnum  velit  cum  toto  Romano  imperio  ,  quoufquc  foculum 
flabit :  tandiu  enim  flabit. 

1 1,  Quamobrem  in  hanc  fententiam  dixit  Paulus  E 
f  adko..i  $.  Omnis  anima  pote  flatibus  fublimioribus  fubdtta  fit:  non 
in  prine.  enim  ejl poteflas  ,nifid  Deo.  Itaque  qui  poteftatirefifltt, 

Dei  ordinationi  reftflit.  Quibus  confentanea  funt, 
g  1. ad  Tim.  quae  alibi  ?  feribit.  Non  eftautem  dubium  humans 
a.in  princ.&  crcaturs  nomine  fignificari  Principes  ,  ac  Magiftra- 
princDeni-  tus» vr  hoc  loco  monent  Didymus,  &  Oecumenius. 
que  ad  Tit.  Humanam,  inquit  Oecumenius  ,  creaturam  hic  Magi- 
f  ■  t-  Jlratus  vocat, qui  d  Regibus  credtur,quinetiam  ipfos  Reges, 

propterea  quod  ipfi  quoque  ab  hominibus  constituuntur: 
folet  enim  Scriptura  conflit utionem  ,  & pofmonem,  creatu¬ 
ram  etiam  quandoque  appellare  ,  vt  cum  inquit ,  vt  duos 
creet  in  vnum  nouum  hominem  ,  id  e(l  ponat,  &  conflit udt. 
Adde,  humanam  creaturam  appellari ,  quod  homi¬ 
num  proprium  fit  aliorum  imperio  fponte  ,  ac  libe¬ 
re  parere, &  prsceptis,ac  legibus  obtemperare. 

III,  Neque  vero  excludit  Petrus  diuinam  prouiden- 
tiam,ac  voluntatem, qus  in  Regibus, Principibus ,  ac 
Magiftratibus  creandis  femper  primas  tenet. Sic  enim 
hProu.8. 15  apud  Salomonem  loquitur  Sapientia  h  \Perme  Re¬ 
ges  regnant ,  &  legum  conditores  iufla  decernunt per  me 
Principes  imperant,  &  potentes  decernunt  iuflitiam.  Alibi 
i  Sap.  6.4.  vero  Reges  his  verbis  monet ' :  Data  eft  a  Domino  po¬ 
teflas  vobis,  fr  virtus  ab  Altiffimo ,  qui  interrogabit  opera 
veflra,&  cogitationes ferutabitur. 

I  V.  Redta  quippe  ratio  ,  qus  diuins  fapientis  deliba¬ 
tio  qusdam  eft ,  perfpicue  docet  hominum  multitu¬ 
dinem  non  folum  legibus ,  &  prsceptis  ,  fcd  etiam 
Prmcipum  ac  Magiftratuum  prudentia, atque  au&o- 
ritate  regendam  ,  ac  moderandam  efle.  Reipublics 
vero  formas, ac  leges  inuentas,ipsofque  adeo  Princi¬ 
pes  ,  ac  Magiftratus  humano  confilio,  &  voluntate 
fuifle  conftitutos  nemo  in  dubium  reuocauerit,  qui 
veterum  Scriptorum  monumenta  vel  leuiter  attige¬ 
rit.  Dicuntur  autem  Reges  a  Deo  inftituti ,  ab  eoque. 
accepifte  poreftarem,  tum  ob  eam ,  quam  modo  dixi 
rationem,quia  id  reparatio  poftulat ,  quod  eft  exi¬ 
mium  Dei  munus,tumquia  bocipfo,  quodReipub. 
prsficiuntur,  eadem  refta  ratio  monet  aliquam  illis 
poteftatem*atque  au&oritatem  iure  deberi,vtfubie- 
<ftos  omnes  in  officio  contineant. 

V.  Merito  autem  addit  Petrus,  Propter  Deum,  Vt 
enim  ait  Didymus  ,  ftcut  alia  f.unt  propter  Deum 
frequenter  ,  &  propter  aliud.  Similiter  &  fubiici  Prin¬ 
cipibus  ,  ©-■  potejlatibm  humanis  ,  aliquando  propter 
Deum  ,  aliquando  propter  aliud  quidpiam  fit.  Quid 


A  autem  fit fubefle propter  Deum, explicat  Oecumenius: 

Subditi ,  inquit ,  efiote  mundanis  Principibus , ac  fubdui 
quidem  propter  Dominum  ,  id  efh,  eo  modo  ,quo  Dominus 
pracipit.  Nam  Chriftus  ipfe  quatenus  Principibus 
obtemperandum  lit,  apud  Matthaeum  docuit ,  cum 
dixit».  Reddite  ergo  qua  funt  C&f aris  ,Caf ari,  &  qua  funt*  C3P-  u-i/. 
Dei,  Deo.  Oftendit  enim  qusdam  Regibus  ,  ac  Ma¬ 
giftratibus,  nonnulla  vero  Regum  Regi  atque  Impe¬ 
ratori  fummo,id  eft, Deo  immortali, deberi. Et  Regi- 
busquidem  debetur  obedientia  ,  atque  obfequium: 
ait  enim  Paulus  b  ,Adrhone  illos  Principibus, (fr  potefia-  b  1(lTiq., 
tibus  fubditos  effe, dicio  obedire,ad  omne  opus  bonum  para¬ 
tos  effe.  . 

Hoc  autem  obfequendi,  atque  obtemperandi  ftu-  V I. 

®  dium  hadtenus  probandum  eft, vt  nihil  concra  legem 
diuinam  admittatur  :  nam  alioqui  vere  omnino  ,  ac 
fapienter  dixit  ille  c  ,Non  obedio  pracepto  Regis, ftdpra- c  l'b-  i-Ma- 
cepto  legis.  Et  Apoftoli  d,  Siiufhtmeft  ,  inquiunt, 
coni  feciuDei , vos  potius  audire, quam  Deurn,mdicate.  Et  '4' IJ' 
poft  nonnulla  c ,  Obedire  oportet  Deo  magis ,  quiim  ho-  e  cap.j.ij. 
minibus.  Quocirca  re<ft£  monet  Didymus,  qui  propter 
Dominum,  zit,  fubditur  eis  qui  adprincipandum  funt  con- 
fiituti,tum  folummodo  eis  fubiechu  non  eft,  quando  contra¬ 
ria  voluntati  Dei  pracipiunt.  Quapropter  etiam  reluctan¬ 
dum  eft  vfque  ad  mortem  ,ft  quando  voluerint  extra  Chri- 
ftum  nos  facere  aliquid, dicere, vel  agere  prater  fenfurn,  aut 
functiones  Eccleftafticas . 

Neque  aliter  Oecumenius :  Si  quid  ,  inquit,  contra  VII. 
Det  inflitutionem  mandarint  ,  obediendum  eis  non  fit.  In 
C  eandem  porro  fententiam  loquitur  Chryfoftomus  f>^°h7I,lQ 
Tu,  inqui  t,  cum  audis  reddenda  effe  Cafari ,  qua  fua  funt, 
illa  folum  diti  non  dubita, qua  pietati,  ac  religioni  nihil  offi¬ 
ciunt.  Nam  quod  fidei ,  aut  virtuti  obeft,  non  Ca  faris  ,  fed 
diaboli  tributum  ,  ac vefligal  efl.  Huc  etiam  fpedant, 
qus  fapienter  non  vno  loco  feribie  Auguftinus  ,  qui 
alicubi  g  hunc  in  modum  argumentatur.  Si  aliquid  g  ferm.ir.de 
iubeat  ‘proconful ,  &  aliud  iubeat  Imperator,  nunquid  du-  vcrb.Dom. 
bitatur ,  illo  contempto ,  huic  effe  fentienium  ?  ergo  fi  aliud 
iubeat  Imperator, aliud  Deus,  quid  iudicatis  ?  Et  alibi  h:h  epift.jo. 
Quando  Imperatores  pro  falfttate  contra  veritatem consii- 
titunt  malas  leges ,  probantur  bene  credentes ,  &  coronantur 
perfeuerantes.  Quicunque  ergo  legibus  Imperatorum ,  qua 
contra  veritatem  Dei  feruntur,  obtemperare  non  vult ,  ac¬ 
quirit  grande  prsmium.  Rurfus  ‘  :  Terror  poteflatum ; 
temporalium ,  quando  veritatem  oppugnat,  iit  siis  fortibus  k  iib.  j.coa- 
•  gloriofa  probatio  eft.  Denique  k ,  Legibus  malts  proban- in  Creicoa. 
tnrboni.  c.  ji. 

Teftis  eft  gloriofiflimus  Martyr  Thomas  Cantua-  VIII. 
rienfis  Epifcopus,  qui  Regis  iniquis  legibus  dum  for¬ 
titer  ftrenueque  oblu6Iatur,nobiliflImi  martyrij  pa!- 
mam  adeptus  eft.  Alioqui  fi  Principes,  ac  Reges  iufta 
prscipiant, optime  ait  Paulus  1 ,  Omnis  anima potefta- 1  3d  r0.ij.i 
tibus  fublimioribus  fubdita  fit.  a  qua  lege,  vtredle  mo¬ 
net  Chryfoftomus ,  nemo  prorfiis  excipitur ,  fed  fuis 
cuique  maioribus  obtemperandum  eft  :  fateor  ta¬ 
men, vthocloco  monet  Oecumenius, hsc  Apoftoli- 
ca  prscepta  ad  Gentilium  calumniam  refellendam 
referri,  qua  Chriftiani quafi  reip.  perturbatores  ,  hu- 
E  manarum  legum  violatores ,  ac  Principum  denique 
contemptores  in  inuidiam  ,  atque  odium  vocaban¬ 
tur.  Hoc  enim  ,  ait  Oecumenius  ,prorfus  &  Dominus, 

&  eius  difcipulus  pracipit  ea  cauffa.ne  dicere  G  retet  pofftnt 
Chriftiani fmum  fubuerfionem  vita  afferre,  turbationefque, 

&  confuftonis  cauffam  effe.  Addit  autem  Petrus ,  'Tro- 
pter  Deum  ,  vt  fignificet  Reges  fummo  Imperatori 
Deo  fubefle ,  quod  ipfi  etiam  Gentiles  agnouerunt. 

Dixit  enim  alicubi  Lyricus  Poeta  m  :  m  Horat.li. 

Regum  timendorum  in  proprios  greges,  j.carm.o 

Reges  in  ipfos  imperium  efl  /ouis. 

Qu.jnetiam,vt  ait  Oecumenius, fidelium  cauffa,  ad-  I X. 

ditum 


Catholica;  JEpift.  I  Petri. 


2  77 

ditum  videtur,  quippe  eum,  ait,  verifimtle  fit  aliquos  fu-  A  te,  atque  ex  Animo  fiat,  exeeratio  efi: ,  cum  homines  profert- 
uros, qui  dicerent ,  cum  nos  coelorum  regno  dignos  effeceris,  ptione,iniuriis  careere, tormentis  adaUt  faciunt.  E  t  plura 


ali.j.de  be- 
nef.  c.io. 


magndmque  hanc  dignitatem  nobis  attribueris ,  quid  rur- 
fusita  viles  reddis, vt  nos  Principibus  mundanis  effe  fubdi- 
tos  velis ?  Unde  fi  quis  hac  dicat, Sciat,  inquit, is  non  meum 
effe  mandatum  ,fed  Domini  pr a  fer tim ,  cum  ipfi  etiam  Pe- 
trus, quibus, &  qualibus  Principibus  fubiici  de  beant, offen¬ 
dat. qui  ittffe  videlicet  fe  gerunt, 

Eft  quippe  Regum  audoritas  certis  quibufdam 
finibus, ac  veluti  cancellis  circumlcripta ,  quos  egre¬ 
di,  aut  tranfilire  nefas  eft'.  Non  folumquia  diainas 
legifubiiciuntur,fed  etiam  quia  internas  animi  adio- 
nes  ne  attingere  quidem  vlla  ratione  queunt.  Quod 
eleganter  his  plane  verbis  expreflit  Seneca  a:  Er¬ 
rat  fi  quis  exiflimat  feruiiutem  in  totum  hominem  de- 
fcendere.  pars  melior  eius  excepta  eft.  Corpora  obno¬ 
xia  funt  ,  &  adferipta  dominis.  Cliens  quidem ■  fui 
iuris  ,  qua  adeo  libera ,  &  vaga  eft,  vt  ne  ab  hoc  qui¬ 
dem  carcete  ,  cui  inclufa  eft ,  teneri  queat  ,  quominus 
impetu  fuo  vtatur ,  &  ingentia  agat  ,  er  in  infinitum 
comes  coele  flibus  exeat.  Corpus  itaque  eft ,  quod  domino 
fortuna  tradidit,  hoc  emitur ,  hoc  venditur .  interior  illa 
pars  mancipio  dari  non  poteft.  Ab  hac  quicquid  venit, 
liberum  eft  :  non  enim  aut  nos  omnia  iubere  poffumus , 
aut  in  omnia  ferui  parere  coguntur.  Et  confeftim.  Qua¬ 
dam  funt ,  inquit,  qua  leges  nec  iubent ,  nec  vetant  face¬ 
re.  Quatenus  autem  interdum  in  adiones  internas 
lex  humana  vim  ,  atque  audoritatem  habeat ,  mitto 
quaerere,  id  fufius  fubtiliufque  in  fcholis  Theologi 
inueftigant. 


xnr: 


deinceps.  Mitto,  quod  fcribitIo{ephus*,fiio  quem-  alib.de  vita 
que  arbitratu  Deum  colere  oporrere.  Denique  Ber- 
nardus  b,  Fides  fuadenda  efi  non  imponenda.  Quaeom-  cantic! 
nia  eo  fpedanr  ,  vr  appareat  veriffimum  effe ;  quod 
docent  in  fcholis  Theologi  non  pofle  Judaeos ,  aut 
Gentiles  ad  fidem  compelli. 

Nam  alioqui  quicquid  nouatores  pro  religionis 
libertate  ftulte  ,  atque  impie  contendanttipfe  edant 
Tertullianus  c Ad  officium  .  ait ,  harencofcompelli  non  c  io  Scorpia. 
inlici  dignum  efi ;  duritia  vincenda  efi ,  non  fuadenda,  &  co  c*. 
wique  fatis  optimum  prUiudicabitur .  quod  probabitur  a 
Deo  constitutum,  atque  praceptum.  Tertulliano  omnis 
antiquorum  Patrum  ,  &  Theologorum  fenarr.s  afti-: 
pulatur, haereri  cos  tanquam  perduelles,  transfugas 
ad  Ecclefi?  caftraiurecompelli,&adprodiram,acde- 
fertam  religionem  reuocari. 

Sed  vt  tfcdeam  ad  Petrum  ,  rede  ille  monet  omni  t  XI V. 
humanas  creaturas  obtemperandum  effe  ,  propter 
Dcum,quatenus  videlicet  Principum  imperia  diuin? 
legi  confentiunt.  quanquam  autem  alloquitur  Apo* 
ftolus  vniuerfim  omnes  fideles  ,  nihil  tamen  prohi¬ 
bet, quominus  excipiendi  fint  Ecclefiaflici,qui  ciuili- 
bus  Principum  legibus  praecise  no  tenentur,nifi  qua¬ 
tenus  reda  ratio  poftulare  videtur,  vt  fiilua  Ecclefia- 
ftica  libertate, qua  ciues  funt,  &  eiufdcm  reipublicas 
membra  iuftis  alioqui  comunibus  legibus  obtempe- 
rent;non  quidem  ipfarum  legum  vi, Jcd  red?  rationis 
dudu.cum  praeferri  m  de  Communi  reip.  vtilitare  agi- 


Certe  aduersus  pietatem,  ac  religionem  huma-  C  tur,  fi  quod  aequiflimum  eft,  Ecclefiaftica  audoritas 


na  audoritas  qualis ,  aut  quanta  illa  fit ,  nihil  om- 
b  in  Apolo-  nino  poteft.  Itaque  rede  ait  Tertullianus  b  :Faci- 
get.c.18.  p(  ifjiquutn  videtur  ,  liberos  homines  inultos  vrgeri  ad 
pcrificandum  :  nam  &  alias  diuina  rei  faciunda  li - 
bens  animus  indicitur.  Certe  ineptum  existimaretur , fi 
quis  ab  alio  cogeretur  ad  honorem  deorum ,  quos  vitra 
fui  cauffa  placare  deberet  ,  ne  pra  manu  effet  ture  li¬ 
bertatis  dicere  Nolo  mihi  louem  propitium.  Tu  qui  est 
Me  conueniat  /anus  iratus ,  ex  qua  velit  fonte.  Quid 
c  adScapul.  ^ 

mecum  eft  ?  Et  alibi  c  planius  :  Tamen ,  inquit, 
humani  iuris  ,  &  naturalis  potefiatis  eft  vnteuique  quod 
putauerit  colere  ,  nec  alij  obeft  ,  aut  prodeft  alterius  re¬ 
ligio  ,  fed  nec  religionis  eft  cogere  religionem ,  qua  fpon- 
te  fufeipi  debeat ,  non  vi ,  cum  er  hostis  ab  animo  liben¬ 
ti  expostulentur  ;  im  etfi  nos  compuleritis  ad  facrifi-  D 
candum ,  nihil  pra /t abitis  diis  vestris :  ab  inultis  enim 
facrificia  non  deftderabunt  ,  nift  contentioft  fint.  Deni¬ 
que  d  :  Videte  enim ,  ne  &  hoc  ad  irreligiofitatis  elo¬ 
gium  concurrat ,  adimere  libertatem  religionis  ,  &  in¬ 
terdicere  optionem  d minitatis ,  vt  non  liceat  mihi  cole¬ 
re  quem  velim  ,fed  cogar  colere  ,  quem  nolim.  Nemo 
fi  ab fnuito  coli  vellet  ,  ne  homo  quidem.  Et  in  ean¬ 
dem  fententiam  Theodoricus  apud  Cafftodorum  e. 
Religionem ,  inquit,  imperare  non  poffumus,quia  nemo  co¬ 
gitur,  vt  credat  inuitus. 

Neque  aliter  Theodahadus  apud  eundem  f ,  Cum 
diuinitas ,  ait ,  patiatur ,  multas  religiones  effe ,  nos  vnam 
non  audemus  imponere :  retinemus  enim  legiffe  volunta¬ 
rie  facrificandum  effe  Domino  ,  non  cuiufquam  cogentis 
imperio  ,  quod  qui  aliter  facere  tentauerit ,  euidenter  coe-  E 
lesiibus  iuffionibus  obuiabit.  Fauet  Sc  Ladantius  S,  ait 
enim  :  Libet  igitur  ex  his  quarere  ,cui  potifftmum  pra  fla¬ 
re  fe  putent ,  cogendo  inuitos  ad  ficrificium.  ipfis  ne  quos 
cogunt  ?  at  non  ef  beneficium  ,  quod  ingeritur  recufanti, 
fed  confulendum  eft  etiam  nolentibtss ,  quando  quid  fit  bo¬ 
num  nefeiunt.  cur  ergo  tam  crudeliter  vexant ,  cruciant, de¬ 
bilitant ,  fi fialuos  volunt  ?  aut  vnde  pietas  tam  impia ,  vt 
eos  mi  feris  modis ,  aut  perdant ,  aut  inutiles  faciantgqm- 
bus  velint  effe  con fultum  ?  an  vero  diis  prafhmt  ?  at  non 
eft  (acrificium ,  quod  exprimitur  ab  inuito ,  nift  knm  ffon- 
liened.  lufiinmn.  itt  Epift.  Canon. 


d  Apologet. 


eli.t.variar. 
ep. 


XII. 

fli.10.cp.il 


g  lib.  j.c.10. 

&ti. 


accedat.Quatenus  autem  Ecclefiaftica  libertasporri- 
gatur  ,  &  quo  potifiimum  iure ,  &  inftituta  primum 
fit,5c  deinceps  propagata ,  non  eft  inpnefentia  diffe¬ 
rendum. Illud  potius  addiderim,fubiedos  prasterob- 
fequium,&obedientiam  debere  Principibus  tributa, 

&  vedigalia.  Quod  Chriftus  eodem  loco  d  docuit,  Matt.  tt. 
cum  .de  cenfu  perfoluendo  interrogatus ,  reddenda 
effe  dixit  Calari, quae  fune  Casfaris ,  &  q«as  Dei  funt, 

Deo.  Et  Paulus  e  ad  Romanos  fcripfic :  Reddite  ergo  ecap.ij.7. 
omnibus  debita  :cui  tributum  tributum, cui  veSHgalvefli - 
gal,cui  timorem  timorem, cui  honorem  honorem  Eft.  au  tsem 
tributum,&  vedigal  fubiedionis  indicium.Qupdr- 
ca  id  etiam  propter  Deum  perfoluendum  eft,cum  iu¬ 
re  debeatur  tanquam  principatus  ftipendium. 

Ea  tamen  in  re  fapienter  apud  Plutarchum  ( dixit  X  V. 
Alcamenes  Telechi  filius  cuidam  percontanti  quo pa/lo  quis  finLaconic.. 
optime  regnet.  Si  lucrum  non  magni  fecerit-,  plurimum  dif- 
fentiens  a  vulgo  Principum  ,  qui  non  alia  magis  ratione 
principatum  ftabilire ftudent  .qnkrn  attenuandis  ciuiiim,& 
fuis  augendis  opibus, cum  iufiitia,  &  aquitas  maxime  im¬ 
periti  reddere  joleat  diuturnu.  Neq;  aliter  Tiberius,  qui 
luadentibus,tributo  onerandas  effe  prouincias,boni 
paftoris  effe  refpondit,rondercpecus,  no  deglubere.  / 

Praeclare  vero  illud  ab  Alphonfo  Aragonix  Rege  * 
didum  accepimus  g .  Regum  inprimis  ftulium ,  &  off-  XVI. 
cium  effe  populares  fuos  locupletes  efficere:  popularibus  enim  g  Panortn. 
ditioribus  fatti*  ,necvtique  Reges  futuros  pauperes :  quo-  bb4.de  reb. 
niam  fubdit  orum  amor ,  ac  beneuolentia  veri  funt  Princi- 
pum  thefauri.acdiuitia  non  pecunia  imperata. Quo  magis 
videndam  eft  Chriftianis  Principibus ,  nc  fubiedo- 
rum  facultates  tributis,ac  vedigalibus  exhauriant, &: 
quod  vulgo  queri  folent ,  ipfum  propemodum  fan- 
guinem  exfugant,ne  vere  in  illos  fledatur,  quod  ele¬ 
ganter  dixit  Polita  b ;  ^  pjorat 

Non  miffiura  cutim,  nift  plena  cruoris  hirudo. 

Caeterum ,  quod  vniuerfim  praeceperat  in  fua  veluti 
meipbra  partitur. 

Sine  tfegi, inquit,  quafi procellenti .  Supremam  quan- 
daraRegi  audoriratem  tribuit  Apoftolus,quod  exi¬ 
mia  quadam  dignitate  praeditus  fit ,  quo  nomine  eos 

A  a  omnes 


xv  it: 


278 


Explanatio  Gap.  1 1. 


omnes  intelligit ,  qui  lumma  cum  poteftate  reipu-  A 
blicat  prtefunt ,  quique  ,  vt  ait  Didymus  ,  in  fummo 
quodam  faftigio  pofiti  fuperiorem  non  agnofeunt, 
cui  in  ciuiiireip.adminiftratione  humano  iureiubii- 
ciajrtur.  Itaque  Grace  dixit ,  do  W.  foom ,  qua/i  di¬ 
cat  ,excelfo,  aut.  eminenti ,  qui  egregium  ,  ac  principem 
*li.J.er*i4.  locum  obtinet,  quod,  vtcunqiie  apudCafliodorum,* 
agnouifle  videtur  Athalaricus  Rex  ,  cuius  haec  funt 
verba; Tanto diuinitati plurima  debemus, qttnnto  dc&ttris 
mortalibus  maiora  fufcepimus :  nam  quid  fimiie  rependa 
Deo, qui  potitur  Imperio'*.  Sed  licet  pro  tanto  munere  nihil 
compenfan  poffit  idonee ,  ipfi  tamen  gratia  redditur, dum  m 
ferutentibus  honoratur. Sed  in  eo  tamen  culmine  digni¬ 
tatis  agnofeat  nece, fle  cft  diuino  fe  iudicio  obnoxium 
efle,  ftia2que:adminiftrationisfibi  aliquando  redden¬ 
dam  cfle  rationem. : .  .  ;  ....  :  •  I 

Quamobrem  A uguftinus  b ,Neceffi,2\z, RegeS  ador¬ 
sus  Ecclefid  dijfipatores  commoucrunam  fi  non  monerentur, 
inquit }  quomodo  redderent  rationem  de  imperto  fitp.-Beo'! 
Intendat  caritas  ztfftra,  quid,  dicam ,  quia  hoc  pertinet  ad 
Reges  ficculi  Chri(lianos,vt  temporibus  fuis  pacatam  velint 
matrem  fisam  Ecclefiam  habere  ,  vndejpiritaliter  nati  funt. 

Et  alibi '  ,de  Regibus  hunq  in  modum  loquitur, Curto 
illi  plerttnque  orddndtifftmapouflate  homines  fibifubdit&s 
per  terrores  lenium  poenarum  a  grauioribus  malis  prohh 
beant, ar que  (owpefcam  ,plerunqm  autem  d  bona  vita  ,  ©- 
a  bonis  fafl is  minando,  &  finiendo  deterreant :  Sed  cum  a 
malo, &  illicito  prohibent ,  comtiores ,  &  confult ores  funt, 
cum  autem  d  bono, &.  licito  perfeq /sutores, &  oppreffores  sut. 
Culpantur  etiam  ,  qui  prohibent  d  malo ,  fi  modum  peccati 
modus  coercitionis  excedat  ■  F ujgen  t 1  iis  daut£, Clementi  f-  ( 
fimus >\nqn\t, Imperator  non  ideo.eflvas  praparatu  inglo- 
riam,quta  apicem  terreni  principatiu  decepit,  fed fi  in  im¬ 
periali  culmine  refla  fide  vitiat.,  gr  vera  cordis  humilitate 
pr aditus,  culmen  reqfi  dignuatisfitncla  religioni  fubiiciat. 

Et  odiopnmo  poQi.Siiufiitid fic  teneat ,vt  mifiericordia  no 
relinquat,  fi  prsc  'omnibus  ita  fe  (ancla  matris  Ecclefis  Ca¬ 
tholica rhemincrit  fiiium ,  -ut  eius  paci,  atque  tranquillitati 
pervmuerfummtundurn  prodejfe  fuum  faciat  principatum. 

Denique  ne  eunda  recenleam  ,  quae  virtutes  re¬ 
giam  dignitatem  maxime  deceant, copiose  docet au- 
dor  "de  duodecim  abufionibus  latculi  apud  Cypria¬ 
num,^  Auguftinum,  cum  tamen  opus  vtrique  falso 
tjribuatur;V erum  Regi  legitime  imperanti  obtempe¬ 
randum  eft, idque  propter  Deum  iquocircafcripfit  Sa¬ 
pieris.  r ,  Noli  trelislere  contra  faciem  potentis ,  necconeris  I 
contra  -illum  futui).  Regium  porro  nomen  ,  vt  paulo 
ante  indicaui,  hoc  potiflimum  loco  latiflime  patens, 
omnes  Monarchas  compieditur.Nefcio  aute  vtrum 
g  lib„7.c.j<s'.  verum  lit  quod  alicubi  feribie  Plinius  §,  regiam  di¬ 
gnitatem  primos  inftitmfle  Aegyptios,  &  popularem 
adminiftratidnem  Atticos.  Sed  vtcunque  flt  egregia 
quaedam  dignitas  eft  ,  &  Angulatis  dominandi  ratio, 
h  cap.n.  de  qua‘Ghnftus  apud  Lucam  h  ,  Reges  gentium  do- 
‘mtnahtur  eorum ,  &  qtti  potefiatem  habent  in  eos  benefici 
j  7  vocantur. 

14.  Siue  ducibus  tanquam  ab  eo  mi/fis  ad  vindiciam  ma- 
■  kf aci  oram, laudem  vero  bonorum .] 

I.  Graece  ,  pro  du  :ibus  dixit  Petrus  ,  iytptom ,  Prae-  £ 
fides ,  ac  Magiftratus  fignificans,  qui  Regum  audo- 
ritate  remp.  adminiftranc  ,  ab  eo,  ait  ,  miffis.. Incer¬ 
tum  an  a  Deo  ,  an  vero  a  Rege ;  vtrunque  enim  vere 
dicipoteft.  nam  in  ariftocratia,  aut  oligarchia  Prae- 
fides,  ac  Magiftratus  diuina  quodammodo  audo- 
ritate  imperant  ,  non  aliter,  ac  Reges  in  monar¬ 
chia  ;  quin  etiam  in  ipfa  monarchia  inferiores  Ma¬ 
giftratus  ,  qui  Regi  fiibfunt  ,  diuina  audoritare 
i  cap.18.  remp.  admimftvant.  Nam  in  Exodo  1  Mofesaudi-. 

to  confilio  ibeeri  firi  ,  tribunos  7  centuriones ,  quin- 


XVIII. 

b  Tradi.  11. 
in  Ioan.  . 


c  h"  de  vnit. 
eul.  c.17. 


d  de  pt^deft. 
&  grac. 
Chrifti. 


XIX. 
e  cap.  9. 


f  Ecclef.4. 


quagenarios,^  decanos  conftituit,  quod  ipfe  Mplcs 
diuino  confilio  fadum  efle  teftarur  -1  quinepam  in  a  De«t.i. 
Iibr6  Numerorum.  9  cuin  lc  Moles  tanto  oneri  ira-  b  ca^ 1 1,u 
parem  efle  fateretur  ,  iulflt  Dym  inu$  feptuagmta  le¬ 
nes  ad  oftium  tabernaculi  adftate  ,vfeos  diuino  nu¬ 
mine  ccelitus  afflaret,  quo  vna  cum  Mofe'  iudaicx 
reip.admintftrationem  ltflciperent. 

Quod  fi  libeat  relatiuum ,  eo ,  ad  Regem  referte,  j  f 
nihilo  minori  diligentia,  ac folflcirucli ne  Magiftniti-  v 

busobsemperandum  erit,  cum  hac  etiam  ratione  ea¬ 
rum  dudoritasid  Deo  'pendeat  s  cum  hmm  •  PflatUs 
Romani  Jmperatoris  aqdoritate  1  ud»»  proiuino^ 
prseflet, fatetur  tam.eo  Chriftus  h  indicandi  potefta-  c  Io>IJ.H| 
tem  diuinitus illifuifle^bp^flam;  Non  haberes, mquit, 
potefiatem- aduersum  me  vllam ,  riifitibi  datum  effit  de  fu-  ■ ! 
per.Siue  igitur  Magiftratus  a  , Deo  proxime, fiue  a  Re> 
gibus,&  PriucipibuSjfiuea  Rsge  creentur, legitimam 
habcnt  praapiendi  audori ratem  ,  cptuinque  impe¬ 
riis  citra  culpam  nefas  eft  tefragarfi. 

Cur  autem  inftitutiflrit  Magi ftr^tus,sxphcat, cum  1 1 1. 
fubdit ,  Ad  vindiciam  makfaliorumylaudem  >vefo  bono- 
rum. indicans  opinor  ,'quo.d  fapien ter'  dixit  quidam 
praemio,  &  poena  Rempublicam  rede.admimftrari, 

&  ob  eam  eauflam,qui  Remp.gerendam  fufeipitjvit? 
necifque  potedatem  habere  dicitur.  &  quidem  ma¬ 
lorum  vindidam  non  nifi  neceflitas  exprimit.  Lau¬ 
dem  bonorum  ,&  virtutis  praemium  regia  lmmifi- 
centia  .vitro  impendit  :  vt  enim  ait  Plato,  nemo  pru¬ 
dens  punit ,  -quia  peccatum;  eft ,  fed  ne  peccetur. 
Quamobrem  lapienter  Seneca  d  Principi  clemen-  dli.declcm. 

;  tiam  inpnmis  neceflariam  docet ,  iflque  exemplo  Pcr  totim, 
apum  confirmat  e .  Iracttndijfins<t,inq\ih,ac  pro  corporis  c  caP*!>> 
caput  pugnaci fftrAa  fani  apes ,  &  aculeos  in  vulnere  relin¬ 
quunt, Rex  ipfe  fine  aculeo  efi.  noluit  illimatura  nec  ficuum 
effe,nec  vltionem  ma<pno  conflaturam  petere,  telumque  de¬ 
traxit, &  iram  eius  inermem  reliquit, exemplar  hoc  magnis 
Regibus  ingens. 

Vindidam  porro  malorum  fic  accipio  ,  vt  quae  in  I V. 
Remp.velinciCies  peccantur, iuftofupplicio  pleden- 
da  fint :  nam  priuatas  imurias  Regem,  aut  Principem 
vlcifci  nequaquam  decet;Quamobrerp'fapientcr  Se¬ 
neca  f-  Principem  hortatur ,  himanifefie  Ufits  animum  f  Hb. 
in  pete  flate  habeat, &  poenam,  fi  tuto  poterit, donet  y (in  mi-  c^ei9,c*1** 
nus  temperet,  longeque  fit  in  fuis  ,qudm  in  alienis  exorabi¬ 
lior  iniuriis.  Nam  quemadmodum  non  e fl  magni  animi, 

\  qui  de  alieno  I  beralis  efi, fed  ille,  qui  quodaheri  donat,  fi- 
bi  detrahit ;  ita  clementem  vocabo ,  non  in  alieno  dolore  fa¬ 
cilem  ',  fed  eum,  qui  cum  fuis (limulis  exagitetur,  non  profi- 
lit,qui  intelligit  magni  effe  animi  iniurias  in  fumma  poten¬ 
tia  pati, nec  quidquam  effegloriofius  Principe  impune  Ufo. 

Et  multa  deinceps.  In  alienis  porro  iniuriis  vindi- 
candiSjhaec  tria  idem  Seneca  ait  g  ,Lex  fequutaefi,  g 
qua.  princeps  quoque  fequi  debet  5  aut  eurn  quem  punit,  * 

emendet, aut  vt  poena  eius  c  ater  os  meliores  reddat ,  aut  vt  AcciCar.c.i* 
fublatis  pialis  fecuriores  eat  eri  viuant.  Hoc  ipfum  {pe¬ 
dare  vifus  eft  Paulus, cum  ad  Romanos  ll  dixitrA^.fw  h  cap .ij-j. 
Principes  non  funt  timori  boni  operis ,  fed  mali.  E  t  confe  - 
ftim ;  Si  autem  malum  feceris  ,  time :  non  enim  fne  caujfa 
gladium  portat:  Dei  enim  minifler  efi  vindex  in  iram  ei, 
qui  malum  agit.  Et  de  bonorum  laude  ibidem  ait 
,  Paulus- ,  Vis  autem  non  timere  potefiatem  ?  Bonum  fac, 

&  habebis  laudem  ex  illa  :  Dei  enim  minifler  efi  tibi  in 
bonum. 

Quod  verh  interpres  ait ,  Ad  vindiciam  malefaflo-  V. 
rum,laudemverb  bonorum,  elegantius  Graece  legimus, 
ei  c  fuIUuoiy  /uiv'xctK0-&  .f  vfineuvov  S\  dyaSoiro/?v  hoc  eft, 
ad  vltionem  eorum ,  qui  male  agunt ,  laudem  vero  recte 
agentium.  Quafi  dicat  ,  vt  improbos  fupplicio  af-  ;  ii  i.Biblio. 
ficianr,  &  honefte  ,  ac  laudabiliter  viuenrihns  prae-  tfmilcquid* 
mia  largiantur.  lure  aurem  optimo  ALgyptiorum  5*^^ 
Pontifex ,  vt  audor  eft  Diodorus  » j  cum  publici  ieirari49. 

pio 


Catholica;  Epift.  I.  Petri. 


-79 


VI. 

b  in  Laco- 
nic. 


c  in  Rom. 
apopht. 


pro  Rege  vota  faceret ,  inter  extera  praedicare  con-  A 
fueuerat,  leniores  infkttas  poenas, &  maiores  repofitas  gra¬ 
tias  ,  quam  pro  deliciorum  ,  aut  beneficiorum  meritis. 
His  autem  non  multis  verbis  Principum  ,  Magi- 
ftratuum  munus  deferibit ,  neceffe  eft  enim  eos  ,  vt 
*  lib.j.Rhc-  Architas  dixit  olim  apud  Ariftotelem  a  ,  efte  arae 
cor'  fimiles  ,  vt  ad  eos  qui  iniuria  affedi  funt  ,  tuto 
confugerent.  Senfit  enim  vir  fapiens  oportere 
Magiftratus  oppreffis  opitulari  ,  quo  pertinet  id. 
quod  ait  Petrus  ,  vt  improbos  vlcifcantur  ,  ac  pu¬ 
niant. 

Eodemque  lpedat  quod  apud  Plutarchum  b  ait 
Cleomenes :  cum  enim  ex  quodam  audiflet  bonum 
Magiftratum  omnino  erga  omnes  mitem ,  ac  placi-  g 
dum  efte  oportere  ,  'Bene  cjuidem ,  refpondit ,  ita  ta¬ 
men,  ne  fit  contemptui,  fignificans  nimiam  clemen¬ 
tiam  Reip.  perniciofam  efte.  Cato  vero  fenior  ,  vt 
audor  eft  Plurarchus  c ,  dicere  folebat ,  Malle  fie  pro 
collato  beneficio  nullam  gratiam  ajfequi ,  quam  pro  malefi¬ 
cio  perpetrato  non  dare  poenas  \  indicans  nihil  efleper- 
niciofius ,  quam  fi  improborum  mores  poena  non 
coerceantur. Idem  vero  aiebat,  eos  oJMagiffratus ,  qui 
fceletfos  inultos  effe  paterentur ,  non  modo  non  ferendos, 
fcd  lapidibus  obruendos  effe,  ne  poena  negleclus  rernp.  la¬ 
befactaret. 

ij.  Quia  ffc  e  fi  voluntas  Dei,vt  benefacientes, obmutefee-  ^ 
re  factatis  imprudentium  hominum  ignorantiam 

I.  Haec  eft,inquit  Oecumenius, praecipua caufta  ,  cur 

prxeipiat  Petrus  ,  vt  fideles  Magiftratibus  fubiician- 
tUr  :  id  cninxDeo  eftinprimis  gratum, qui  vtait  Pau¬ 
lus  Apoftolus  ,  miro  quodam  ordine  eunda  inter 
mortales  conftituit ,  idque  reda  ratio  perfpicue  do¬ 
cet, cum  alioqui  rerum  omnium  perturbatio,  atque 
confufio  confequatur.  Neque  vero,  vt  manet  Didy- 
mus, mirandum  eft, fi  quando  contingat  Principes, ac 
Magiftratus  multo  aliter  Remp.  adminiftrare ,  quam 
lex  diuina  prxcipiat:ea  eft  enim  huius  rioftrx  morta¬ 
litatis  mifera  conditio ,  vt  vix  quifquam  reperiatur, 
qui  omni  ex  parte  officio  fiuisfaciat.  Itaque  in  omni 
ferme  hominum  genere  aliquid  obferuari licet, quod 
cum  virtute  non  fatis  cohxreat.  Si  quando  igitur 
Principes,  aut  Magiftratus  perperam  Remp.  admini- 
ftrant,.  in  bonos  quidem  fxuiunt, improbos  autem, 
ac  fceleftos  foucnt,ac  promouent,non  diuina  proui- 
dentia,fcd  eofiim  iniquitas  accufanda  eft.  nam  &  ho¬ 
minibus  mentis  ,  atque  intelligentix  vim  largitus  eft 
Deus,  vt  virtutem  colant ,  vitia  deteftentur.  at  quam 
multi  alia  omnia  fedantur,  &  ingenij  magnitudine 
ad  omnem  turpitudinem  nefarie  abutuntur?  Quis 
vero  ade  o  impie  defipiat ,  vt  fcelerum  audorem 
Deum  efte  contendat? 

1 1.  Quamobrem  ,  vt  paulo  poft  fubiiciet  Petrus, 
etiam  improbis  modo  reda ,  &  honefta  imperent, 
obtemperandum  eft ,  Quia  fi:  ef voluntas  Dei ,  vt  ap¬ 
pareat  cos  longiflime  a  Chriftianx  vitx  prxeeptis 
abeffc ,  qui  aduersus  Principes  ,  ac  Magiftratus  aut 
apertearma  capiunt  ,autpcrcuflbres  immittunt ,  aut  £ 
infidias  ftruunc,  aut  veneficia  comparant.  Rede  ita¬ 
que  ait  Petrus  ,  Sic  efi  voluntas  Dei ,  hoc  eft  ,ita  Deus 
prxeipit,  &  fuo  iure  a  vobis  exigit.  Quo  autem  Dei 
voluntas  referatur, quidque  potiflimum  fpedet,mox 
explicat,  fubdens  ,  Ft  benefacientes  obrnutefcere  faciatis 
'  imprudentium  hominum  ignorantiam  ,  Gentilium  vide¬ 
licet, qui  Chriftianos  quafi  legum, Principum, ac  Ma- 
ftratuum  contemptores, vt  ex  T ertulliano  docuimus, 
falso  criminabantur,  &  lxfx  maieftatis  reos  accufa- 
bant.  Adde  etiam  hxreticos  ,  qui  quod  alibi  mo¬ 
nui  ,  Chriftianam  libertatem  perperam  interpreta¬ 
bantur  ,  quafi  Chriftiani  humanis  legibus  folutivni 
Bened.  lufiinian.  in  Epift.  Canon. 


tantum  Deo,  nullo  autem  modo  Principibus,  ac 
Magiftratibusobtemperare  deberent.  Vt  igitur  om¬ 
nium  horum  ora  obftruantur  ,  atque  omnis  ca 
lumniandi  materia  refecetur ,  voluit  Deus,  vt  fi¬ 
deles  iuftis  alioqui  politicis  legibus  parerent ,  &: 
Principibus ,  ac  Magiftratibus  dido  effient  audien 
tes.  Modefte  autem  dixit  Apoftolus  ,  imprudentium 
hominum  ignorantiam  ,  Grxce  ,  tuv  dapovaw  ctvftdwv 
dyvuoiav  ,Jh©c  eft,  fultorum  ,  aut  "‘amentium  inficit  i  am, 
cum  vere  dicere  potuiflet  ,  improborum  hominum 
calumniam  ,  aut  etiam  impietatem.  Sed  maluit  ca¬ 
rnea  quicquid  fiue  Gentiles  ,  fiue  hxretici  fals6 
Chriftianis  obiicerent,  infeitix  potius  ,  quam  im¬ 
pietati  tribuere  :  hoc  enim  Chrifti  Domini  exem¬ 
plo  didicerat.  Siquidem  moriens  Iudxorum  cauf- 
fam  apud  Patrem  agit  ,  &  vt  audoreft  Lucas  a  ,  a  cap. 23.34.' 
ait  ,  'Pater  ,  dimitte  illis  ,  non  enim  fidunt  quid  fa¬ 
ciunt.  , 

Quanquam  enim  ,  vt  obferuauit  au  dor  quxftio-  I  I  I*' 

num  ex  nouo  Teftamenro  ,  qux  falso  adferibuntur 
Auguftino  h,non  omnis  ignorans  culpa  vacat. Certu  b  quaeft.<f7, 
tamen  eft  culpx  grauitatem  ignoratione  non  leuitcr 
mintii,fi prxfertim  nequeat  infeitia  facile  tolli. Quam 
ob  caudam  dixit  olim  Abimelcc  c  ,  Nunquid  gentem  c  Gen.  2.0.4. 
ignorantem  perdes  ?  Itaque  Petrus  ad  extenuandam  ca¬ 
lumnia»  timn  culpam  ,  imprudentiam  ,&  infriciam, 
quam  impietatem  maluit  accufiire.  Eam  vero  ait 
Chriftianorum  obfequio  ,  atque  obedientia  refelli, 
qux,vt  ait  Oecumenius,  vt  eft  probitatis ,  atque  vir-  ■  < 
tutis  indicium  ,  ita  etiam  infidelibus  pudorem  infi¬ 
cit.  Cum  enim,  inquit,  de  nobis,  quafi  arrogantes ,&  in- 
filentes ,  &inobedientes  fimus,  obloquantur,  fi  &  humiles , 

&  obedientes,  in  quibus  oportet  nos  effe  videant , magis  eru- 
befcunt , atque  obmutefeunt. 

Rede  autem  dixit  Petrus, Grxce,  ni/aQv ,  quafi  di-  *  V. 
cat,  vt  obftruatis ,  aut  obligetis  os ,  ac  vcluti  frxno ,  feu 
chamo  conftringatis.  Et  profedo  nihil  eft,  quod  ma - 
gis  obtredatoris  os  obftruat,atque  obturet, quam  re¬ 
da, honefta, atque  laudabilis  vita.  Fateor  tamen  non¬ 
nullorum  improbitatem  eo  interdum  progredi,  vt 
ipfam  etiam  virtutem  carpat ,  ac  maledidis  inceffat. 

Nam  ,  quemadmodum  Plutarcho  d  audore  vitia 
plerunque  virtutum  nomine  prxtexunrur ,  ita  etiam  co  digno- 
virtus  vitij  veluti  velo  obuoluitilr.  Qua  de  repul-  fecndo. 
chre  Sidonius  e  :  Sed  quis,  inquit,  non  exacerbaficat,  e 
cum  videat  fordidari  virtutum  fynceritatem  crimina-  concionc* 
tione  vitiorum  ?  Si  eligimus  humilem ,  vocatur  abieti us. 

Si  proferimus  eredum  ,fiiperbire  cenfetur ; fi  minus  m [li¬ 
tatum  ,  propter  imperitiam  creditur  irridendus  :  fi  ali¬ 
quatenus  dotium ,  propter  fidentiam  clamatur  inflatus  : 
fi  feucrum ,  tanquam  crudelis  horretur,  fi  indulgentem, 
facile  culpatur,  fi  fimpliccm  ,  de sf icitur  vt  brutus,  fi 
acrem,  vitatur  vt  callidus,  fi  diligentem ,  fuperfiitiofus 
decernitur,  fi  remiffum  ,  ntgligens  indicatur,  fi  folertem , 
cupidus.fi  quietum  ,  pronunciatur  ignauus.  fi  abfle- 
mium  producimus ,  auarus  accipitur,  fi ,  eum,  qui  pran¬ 
dendo  pafcat  ,  edacitatis  impetitur,  fi  eum  qui  paficen- 
,do  ieninet ,  vanitatis  arguitur.  Libertatem  pro  improbi¬ 
tate  condemnant.  Verecundiam  prorufticitate  fafiidiunt. 

Rigidos  ab  aufteritate  non  habent  caros.  Blandi  apud 
eos  communione  vileficunr.  At  fi  vtrolibet  genere  vi- 
uatur ,  femper  hic  tamen  bonarum  partium  mores  pun¬ 
gentibus  linguis  maledicorum  ,  veluti  bicipitibus  hamis 
inuncabuntur. 

Et  in  eandem  fententiam  Zeno  f  Veronenfis  in-  V. 
uidorum  mores  deferibeni  :  Omittere  ,  inquit  ,  &  f  fer-de  lj- 
reticere  ea,  qua  laude  digna  fiunt ,  rimari  ver'o,ficubi  quid  ^°je  ’ & 
inueniat ,  quo  opus  virtutis  ex  accidentis  culpa  occafioni -  ~  ' 
bus  criminetur.  Denique  ifii  tales  magnanimum  quemque 
virum ,  protensum  vocant ,  conflantem  vero  &  patientem, 
fine fienfu  doloris  appellant  .Sobrium  acerbum  dicunt, iuflum 
A  a  2  crude 


280  Explanatio 

crudelem  ,  prudentem  callidum  vocant ,  liberum  arrogan-  A 
tem  criminamur ,  liberalem  vero  luxurio  fum  vocant ,  par¬ 
cum  Auarum  nominant  ,&  omnes  prorf  us  virtutum  {pectes 
decolorare  contrariis ,  &  a  militia  ftmptis  appellationibus 
gefliunt. 

VI.  Et  reueranegari  non  poreft,  quaedam  efle  vitia  vir¬ 
tutibus  quam  (imillima  ,  quae  plerunque  imperito¬ 
rum  animos  falfi  fpecie  decipiant.  Nam  aftutuvpro 
fapiente  habetur,  pro  confidente  fortis;  pro  illiberali 
diligens  rei  familiaris  cuftos  ,  pro  maleuolo  feuerus. 
Verum  quod  attinet  ad  inftitutum  ,  qui  fideles  ran- 
quam  perduelles accufant,  nullam  obtredhndi  cri- 
minandive  materiam  habent,  fi  eos  videant  Regum, 

&  Magiftratuum  prxceptis,ac  legibus  obtemperare, 
atque  ita  vere  dixit  Petrus  ipforum  obedientiam, lin- 
gux petulantiam  veluti  frxno  coercere  ,  iramo  vero,  ] 
vt  fupra  monui,  etiam  ab  inuitis  approbationem  , 
laudem  exprynere. 

V  I'I>  Quamquam  non  nego  tantam  quorundam  fui  fle 
excitarem, vt  in  clariflima  veritatis  luce  nepoflent 
uidem  veram  religionem  agnofeere.  quo  procul- 
ubio  ea  Chrifti  oratio  fpedtabat,  qua  Apoftolus 
aloan.»*.*.  imminentia  mala  prxdixit  a  ;  Hbfque  Synagogis ,  in¬ 
quit  ,  facient  vos  ;  fed  vemt  hora  ,  vt  omnis  qui  inter¬ 
ficit  vos ,  arbitretur  ,  obftquium  (e  praflare  Deo.  Et 
hac  facient  vobis  ,  quia  non  nouerunt  Patrem  ,  neque 
b  Sapien.ij.i  §ed  vere  dixit  Salomon  b  ,  vanos  efle  homi¬ 
nes,  in  quibus  non  fubefi  [cientia  Dei.  Et  acute  Hie- 
c  inepitaph.  ronymus  c ,  Sine  notitia ,  ait.  Creatoris ,  omnis  horno  pe~ 
Nepot-  cusefi. 

1 6.  Quafi  liberi ,  &  non  quafi  velamen  habentes ,  malitia 
Ubertatem,  fed  ficut  [erui  Dei.'] 

jt  Poflis  haec  verba  cum  fuperioribus  coniungere, 
vbi  Regibus ,  ac  Magiftratibus  parendum  efle  mo¬ 
net  ;  vtfenfus  fit  ,  vos  quidem  liberi  eftis  ea  liberta¬ 
te  ,  quam  fuo  merito  peperit  Chriftus  ,  fed  ea  tamen 
libertas, cum  ea  obedientia, quae  Principibus  de¬ 
betur,  nulla  ratione  pugnat:  Sic  enim  perfuafum 
vobis  efle  debet  ,  Chriftianam  libertatem  non  efle 
velamentum  malitiae.  Itaque  tanquam  Dei  feruis 
vobis  eft  inpvimis  obedientia  neceflaria ,  quae  Regi¬ 
bus  ,  cxterifque  debetur ,  qui  diuina au&oritate  im¬ 
perant.  Quod  fi  libeat  cum  iis  quae  proxime  didfca 
lunt  coniungere  ,  non  magaopere  repugnarim,  per¬ 
inde  autem  erit  ,  ac  fi  dicat  Petrus ,  voluntas  Dei 
eft ,  vt  benefacientes  obmutefeere  faciatis  imprudentium 
hominum  ignorantiam  ,  idque  fponte  veftra  ,  ac  li¬ 
bere  ,  vt  Dei  feruos  maxime  decet  ,non  quafi  Chri¬ 
ftianam  libertatem  veluti  velum  contumacis  veftrae 
praetexatis. 

|I.  Priorem  explanationem  fequitur  Occumenius, 
eandemque  tribuit  Chryfoftomo  ,  cuius  haec  funt 
verba  ,  Ne  dicant ,  inquit  ,  liberati  'a  mundo  fumus 
ctues  cotle fles  effefH,  &  tu  rurfus  principibus  nos  fubii- 
cis ,  &  vt  'obediamus  ipfis  ,  hortaris  ?  Huius  caujfa 
ita  obedite  ,  inquit  ,  tanquam  liberi ,  id  eft ,  tanquam 
qui  credideritis  ei  ,  qui  vos  hberamt  ,  &  vt  hoc  fa¬ 
ceretis  ,  mandauit.  Ita  enim  non  videbimini  malitia 
animi  ,  id  eft  contumacia  ,  &  inobedientia  pratex- 
tum  habere  libertatem  qua  obedientiam  recufdtis.  Ita 
videtur  Apoftolus  eos  perftringere  ,  qui  Chriftia¬ 
nam  libertatem  perperam  interpretantes  Princi¬ 
pibus  ,  ac  Magiftratibus  fubefle  ,  ac  parere  recu- 
labant  ,  quos  fuperioris  fieculi  haeretici  innitan¬ 
tur  ,  qui  dum  Chriftianam  libertatem  lupra 
modum  extollunt  ,  politicam  ,  &  Ecclcfiafti- 
cam  adminiftrationem  euertunt ,  vnde  rerum  om¬ 
nium  ingens  fequitur  perturbatio  ,  atque  con- 
fufio.  1 


Cap.  1 1. 

Eofdem  ,  vt  arbitror  ,  tacite  indicaflc  videtiit  1 1  [. 
Paulus  ,  cum  ad  Galatas  fcripfic  *  .  Vos  enim  in  liber-  a  cap.^.ij. 
tatem  vocati  effis  fratres ,  tantum  ne  libertatem  in  occafio- 
nem  detis  carnis.  Et  Petrus  alibi  b  :  Libertatem  illis  pro-  b  epi. 
mittentes  yCtim  ipfi  ferttiftnt  corruptionis.  Certe  Chri-  I9, 
ftiana  libertas  in  eo  poriflimum  lita  eft ,  vt  ab  omni 
fcelcre  ,  atque  improbitate  alieni  fimus :  ita  enim  ait 
Oecumenius,eum  liberum  efle  in  Domino, qui  nulli 
turpi ,  &inhoneftx  rei  Icruir.  Et  in  eandem  fenten- 
tiam  Beda ;  Liberi,  ait,  rede  vocamur ,  qui  per  baptifma 
peccatorum  fumus  nexibus  abfolutt ;  qui  d  damontaca  fer- 
uiture  redempti,  quifilij  Dei  effefli  non  tanto  dono  liberta¬ 
tis  potiorem  peccandi  facultatem ,  vel  licentiam  accepimus. 

Quinimmo  f  peccamus,  mox  Ubertate  perdita  ,  ferui  effici¬ 
mur  peccati. 

Iubet  itaque Petrus,vt  monet  Occumenius,  veris,  [y 
ac  fynceris  moribus  Principibus  fubiici,  ne  videlicet 
alieno  ,  aut  infenfo  animo  coadtam  quodammodo 
obedientiam  eis  prxftemus.  Id  enim  pertinet  ad  hy- 
pocrifim,&  fimulationem,quxeft  libero  homine  in¬ 
digna,  quin  potius  eorum  propria  eft ,  qui  perturba¬ 
tionibus  animi  obnoxij,  viriis,  ac  turpibus  voluptati¬ 
bus  feruiunt.  Illi  enim  nihil  magis  metuunt,  ne  ta¬ 
les  appareant,  quales  reuera  funt ,  fed  ad  aliorum 
mores ,  voluntatemque  fe  callide  componunt  ,  ac 
fingant,  quod  eft  a  Dei  feruis  alienum.  Vult  igi¬ 
tur  Petrus ,  nos  ex  animo  Principibus  ,  ac  Magiftra¬ 
tibus  fubefle  ,  quod  aliis  verbis  exprcffic  Pau¬ 
lus  ,  cum  ad  Coloflenfes  e  fcripfit ,  obediendum  c  cap,  j.x. 
efle  dominis  carnalibus.  Non  quafi  ad  oculum  fer- 
;  uientes ,  c T  hominibus  placentes ,  fed  in  fimplicitate  cor¬ 
dis  timentes  Deum.  Ita  enim  idem  Apoftolus  Chri¬ 
ftianam  libertatem  alibi  lt  definit,  Nunc  vero ,  ait  ,/<-  daJRom. 
berati  a  peccato,  ferui  autem  faSti  Deo ,  habetis  fuflum  6'iU 
veflrum  in  fanflificationem ,  finem  vero  vitam  aternam. 

Quo  fpedtans  beatus  Auguftinus  =  ,  Hac  eft,  inquit,  e  !i 
Ubertas  noslra ,  cum  fubdimur  veritati ,&  ipfe  eft  Deus  arb,c,,b 
no  fler ,  qui  nos  Uberat  d  morte, id  eft,  d  conditione  pec¬ 
cati.  Ipfd  enim  Veritas  ait ,  Si  rnanferitis  in  verbo 
meo  ,  vere  difcipuli  mei  eftis  ,  &  cognofcetis  veritatem , 

&  veritas  Uberabit  vos.  Et  alibi  F :  Ille  (hoc  eft,  Deus)  f  li.de qoac. 
ab  omnibus  Uberat  ,  cui  feruire  omnibus  vtilijftmum  animae,)* 
eft ,  &  in  cuius  feruitio  placere  per  f  fle  ,  fola  Ubertas 
eft. 

Quamobrem  Chriftiana  libertas  morum  inno-  V. 

)  centiam  ,  &  fandritatem  omnino  poftulat ,  vt  e- 
nim  idem  Auguftinus  £  ait  :  Bonus  etiamft  feruiat ,  gli.+.deci- 
Uber  eft,  malus  autem  etiamft  regnet  ,  feruus  eft  ,  nec  uit.c.j. 
vnius  hominis  ,  fed, quod  eft  grauius ,  tot  dominorum, 
quot  vitiorum  ,  de  quibus  vitiis  cum  ageret  Scriptu¬ 
ra  diuina  ,  d  quo  enim  quis  inquit  deuiclus  eft  ,  huic 
&  feruus  addiflus  eft.  Tametfi  enim  hoc  Stoi¬ 
cum  paradoxum  erat  ,  vt  non  femel  docuit 
M.  Tullius  h,  tamen  illi  multo  aliter,  &  h  in  para- 
fentiebant  ,  &  loquebantur  ,  quam  Augufti-  dox.&ino- 
nus  ,  &  exteri  Chriftianx  fcholx  Magiftn  :  fi-  rac.proMur. 
quidem  ifti  a  Chrifto  Domino  didicerunt  *  i  ioan.8.34. 
eum,  qui  facit  peccatum  ,  feruum  effe  peccati.  Item- 
•  que  eos  vere  liberos  efle  ,  quos  Filius  libera- 
uerir. 

Quamobrem  de  Chriftiana  libertate  &  acute,  VI. 

&  copiose  diflerens  Auguftinus  k .  Hac  ,  inquit,  k  Trad.  tu 
fpes  noslra  eft  fratres ,  vt  a  Ubero  Uberemur  ,  gr  libe- in  loa0, 
rando  feruos  nos  faciat.  Serui  enim  eramus  cupidita-  . 
tis  ,  Uberati ,  ferui  efficimur  cantatis.  Hoc  &  sipofto- 
lus  dicit :  Vos  autem ,  f  aeres ,  in  Ubertatem  vocati  eftis, 
tantum  ,  ne  libertatem  in  occaftonem  carnis  detis  ,fed 
per  caritatem  [eruite  inuicem.  Non  ergo  dicat  Chri- 
ftianus  ,  Uber  fum  ,  in  Ubertatem  vocatus  fum  ,  feruus 
eram  ,  fed  redemptus  fum  ,  &  ipfa  redemptione  Uber 
effeflus  fum  ,  faciam  quid  volo  ,  nemo  me  prohibeat  d 
volunt* 


i8i 


Catholica;  Epift.  I.  Petri. 


voluntate  mea  ,fi  liber  fum.  Sed  fi  i  fla  valunta.e  pecca¬ 
tum  facit  ,  ferum  es  peccati.  Noli  ergo  libertate  abuti  ad 
Ubere  peccandum  ,fed  vtere  ad  non  peccandum  :  erit  enim 
voluntas  tua  libera  ,ft  fuerit  pia  ;  ens  liber ,  ji  fueris  fer¬ 
tius  ,  liber  peccati  feruus  iuliitia.  Et  multa  deinceps. 
Additque  primam  libertatem  efle  carere  criminibus, 
cum  alioqui  leuioribus  noxis  nemo  in  hac  mortali 
vita  penitus  careat. 

VII.  Non  eft  igitur  Chriftiana  libertas  effrenis  quaedam 
ad  quidlibet  audendum  ,  patrandumve  licentia  ,  fed 
eft ,  libertas  a  feruitute  peccati ,  & ,  fi  placeat ,  etiam 
a  tugo  veteris  legis  ,  vt  litus ,  &  caeremonias  Iudaicas 
Compledebatur ,  atque  idcirco  cum  Dei  feruitute 
nequaquam  pugnat,  ac  propterea  fubdit  hoc  loco 
Petrus  ,fed  vt  ferui  Dei.  Quae  verba  tametfi  a  Didy- 
mo  ,  &  Oecumenio  cum  fequentibus  coniungun- 
tur  ,  vulgatus  tamen  interpres  ,  quod  fecutUs  eft 
etiam  Syriacus  ,  fuperioribus  attexit  ,  vt  figmficet 
Petrus  ,  fidelibus  eam  retinendam ,  colendamque 
libertatem  ,  quam  modo  ex  Auguftini  fenrentia  de- 
fcripfi ,  qux  reuera  nihil  eft  aliud  quam  Dei,&  iufti- 
tiae  feruitus ,  vt  paulo  ante  ex  Apoftolo  docui.Ita  fi- 

fnificat  Petrus ,  Principum  ac  Magiftratuunn  obe- 
ientiam  ideo  prxcipi ,  quia  pertinet  ad  Dei  fer- 
uitutem  :  ob  id  enim  paulo  ante  dixit  Petrus ,  Dei 
efle  voluntatem ,  vt  Regibus  ,  &  Magiftratibus  pa¬ 
reamus. 

J7.  Omnes  honor ate,faternitatem  diligite  ,  Deum  time¬ 
te ,  Regem  honorificat  e.  ] 

h  Pauciflimis  verbis  multa  praecepta  compleditnr, 
quibus  omnia  propemodum  Chriftianx  vitae  officia 
comprehenduntur.  Principio  igitur  omnes,  ait ,  hono¬ 
rate.  vt  neque  Iudaeos-,  neque  Gentiles, nullius  de¬ 
nique  ordinis  homines  excludat;  quanquam  enim 
non  eodem  omnes  honore  digni  funt,  nemo  tamen 
defpiciendus,aut  contemnendus  eft.  Honor  autem, 
vt  alibi  dixi, non  tantum  externam  obferuantiam,& 
reuercntiam  fjgnificat  ,  fed  interdum  ea  continet, 
quae  funt  ad  vitam  tolerandam  neceflaria :  De  exter- 
acap.n.io.  na  quidem  obferuantia  dixit  ad  Romanos  “Paulus, 
honore  inuicem  pr&uenientes.  De  vitae  fubfidiis  idem 
bepift.i.c.j.  ad  Timotheum  b  dixit  :  Qui  bene  prafunt  presbyteri 
17-  duplici  honore  digni  habe'antur ,  maxime  qui  laborant  in 

verbo ,  &  doctrina. 

1 1.  Vtro  autem  modo  honoris  nomen  hoc  loco  vfur- 
pet  Petrus, non  plane  liquet,fufpicortameneum  ho¬ 
noris  nomine  ampliflime  vfum  ea  compledi ,  quae 
Chriftiana  caritas  proximis  fuadet  exhiberi.  Itaque 
quia  omnes  mortales  eiufdem  funt  naturae  partici¬ 
pes  ,  eorundem  bonorum  capaces ,  iifdemque  malis 
obnoxij ,  ad  Chriftianam  caritatem  pertinet  omni¬ 
bus, quoad  eius  fieri  poffit,profpicere,vt  idem  plane 
docere  videatur  Petrus  ,  quod  ajiis  verbis  prxeepit 
e  cap.  t.  in  Iacobus  c  ,  cum  negat  perfonarum  habendam  efle 
principio,  rationem  ,  ita  vt  externarum  tantum  rerum  refpedu 
diues  pauperi ,  aut  nobilis  ignobili  praeferatur.  Quo 
i  ad  ROm.  etiam  fpedafle  videtur  Paulus  ,  cum  dixit  d ,  nemini 
JJ'8'  quidquam  debeatis ,  ni/i  vt  inuicem  diligatis.  Qui  enim, 

fubdit ,  diligit  proximum ,  legem  impleuit.  Hoc  autem 
primum  Petri  praeceptum  multo  latius  patet ,  quam 
quod  mox  fubiicit ,  cum  ait ,  Fraternitatem  diligite: 

•  hoc  enim  ad  omnes  omnino  mortales  pertinet,quod 
fequitur  ad  fideles  tantum  refertur. 

III.  Fraternitatem  diligite.  Propius  accedit  Apoftolus 
ad  Chriftianae  vitae  .officia :  quod  enim  modo  dixerat 
ad  humanitatem  fpedat  ;  quod  fequitur  Chriftia¬ 
nae  pietatis  eft  proprium.  Fraternitatem,  inquit, dili- 
Bened.  IuHinian .  in  Epift •  Canon. 


gite.  Fideles  enim  omnes  ,  vtfxpe  dixi ,  priuato  quo¬ 
dam  iure,  fratres  olim  appellabantur.  V idetur  autem 
Petrus,  quod  vniuerfim  praeceperat,  peculiari  qua¬ 
dam  ratione  de  fidelibus  praTcribcre  ,  vt  idem  figni- 
ficet ,  quod  traditum  eft  a  Paulo  a  ,  cum  ait ,  Opere¬ 
mur  bonum  ad  omnes,  maxime  autem  ad  domeflicos  fidei,  a  ad  Gal.  6. 
vt,  quod  monet  Auguftinus,cceleftia  bona  omnibus  10. 
optanda  fint ,  non  omnibus  tamen  eadetn  caritatis 
officia  exhibenda'  Nam  &:  Chryfoftomus  docet , 

Chriftianis  ranquam  Dei  domefticis  nihil  non  debe¬ 
ri  ,  Chriftianam  tamen  pietatem  id  etiam  poftulare, 
vt  exteris  omnibus, quacunque  ratione  poliis  bene¬ 
facias.  Quo  fpedarit  illa,  qux  eleganter  feribit  Hie¬ 
ronymus  ti,Ne  quis  in  largiedo  dicat, ille  amicus  eft, hunc  b  ad  Gal.tf. 
nefeio.  hic  debet  accipere, ifte  contemni.  Imitemur  Patrem 
B  ncftrum.qui  folem  fuum  oriri  facit  fuper  bonos, &  malos,dr 
pluit  fuper  iuflos,  &  fuper  iniuffos.  Fons  bonitatis  omni¬ 
bus  patet.  Seruus,&  liber, plebei us,&  rex  .diues, & pauper 
ex  eo  fimiliter  bibunt.  Lucerna  cum  accenfa  fuerit  in  do  - 
mo, omnibus  lucet  aqualiter.  Quod  fi  in  cunttos  indiffe¬ 
renter  liberalitatis ftana  laxantur,qnant'o  magis  in  dorne - 
fticos fidei ,  &  in  Chrislianos ,qui  eundem  habent  Patrem, 
eiufdem  maoiUri  appellatione  cenfenturi 

Porro  fraternitatis  diledio, peculiaria  quxdam  ca-  I V. 
ritatis  officia  exigit ,  de  quibus  hunc  iit  modum  feri¬ 
bit  Auguftinus  c  :  Omnes  autem  homines  aque  diligen-  c  lib.  r.  dc 
di  funt  fed  cum  omnibus  prodejfe  non  pojfts,  his  poti/fimum  doftr.Chrif. 
confuledum  eft.qui  pro  locorum, &  temporum, %>tl quarum-  C<1 
libet  rerum  opportunitatibus  conflricliiis  tibi  fieafi  qua¬ 
dam  forte  iunguntur:  Sicut  enim  fi  tibi  abundaret  aliquid, 

C  quod  dari  oporteret  ei, qui  non  haberet, nec  duobus  dari  pof- 
fet,  fi  tibi  occurrerent  duo  ,  quorum  neuter  vel  indigentia, 
vel  erga  te  aliqua  necejfitudine  fuperaret ,  nihil  iumus  fa¬ 
ceres,  quam  vt  forte  eligeres,  cui  dandum  eftet ,  quod  dari 
vtrique  non  pojfet :  fic  in  hdmtnibus,  quibus  omnibus  con¬ 
fidere  nequeas  ,pto forte  habendum  eft ,  prout  quifque  tibi 
colligatius  temporaliter  adharere  potuerit.  Qm  autem 
eiufdem  fumpfidei ,  ac  religionis  ardiflimo  quodam 
fraternitatis  vinculo  conftringuntur  ,  cuius  refpedu 
rede  ait  Petrus  fraternitatem  efle  diligendam ,  vt 
videlicet  mutua  pax ,  &  concordia  retineatur ,  qua¬ 
lis  olim  erat  initio  nafcentis  Ecclefix  ,  cum  ,  vt  ait 
Lucas  ^,  multitudinis  credentium  erat,  cor  vnunu ,  &  d  A&  4.  3*. 
aniwia  vna.  Eam  ob  cauffam  prxeipit  Paulus  e  ,  vt  e  *• ac*  Cor, 
idipfum  omnes  dicantv  ,  &  non  ftnt>  inter  fideles  fchifma-  1‘ I0' 

D  taffed fint  omnes  perfetli  in  eodem  fienfu,  &  in  eadem  /bi¬ 
tentia  :  hoc  enim  eft  frarernitarem  diligere. 

Deum  timete.  Mirum  ,  cur  Dei  timorem  terrio  V. 
loco  prxeipiat ,  cum  fit  rimor  Dei  fons  Sc  origo  vir¬ 
tutum  omnium  ,  ex  quo  Chriftianx  vicx  officia 
ducuntur.  Itaque  fxpe  legimus  in  facris  lireris , 

Initium  fapientia  timor  Domini.  An  qux  prius  dixe¬ 
rat  Petrus  ,  magis  cum  fuperioribus  connexa  eranr, 
in  quibus  de  obferuantia  erga  maiores  egerat?  An 
ea,  qux  ad  proximos  fpedant,  prius  ftatuenda  cen- 
fuit ,  vt  mox  fubiiciat  Dei  timorem  ,  a  quo  vim 
omnem  hauriunt  ,  &  firmitatem  ?  Nam  reuera 
quifquis  Deum  timet ,  eundos  mortales  ,  &  prxei- 
pue  eiufdem  religionis  focios  eximia  quadam  cari¬ 
tate  compleditur  ,  itaque  virx  fux  rationes  om- 
E  nes  componit,  vt  rebus  in  omnibus  officio  fatisfa- 
ciar.  Quamobrem  rede  Didymus  omnium ,  air ,  qui 
laudabiliter  agunto  ,  Deus  ,  eiufque  timor  initium ,  ac 
fundamentum^ eft.  Idem  vero  ait  rede  Dei  timorem 
prxeipi  iis ,  quos  modo  Dei  feruos  appellarer  :  vt 
enim  fupra  indicaui  ,  Didymus  non  aliter ,  arque 
Oecumenius  verba  illa ,  ficut  ferui  Dei ,  rura  fcquen- 
tibus  coniungit  hoc  fenfu  ,  ranquam  Dei  ferui  fuo 
omnes  honore  profequimrni.  Fraternitatem  diligite , 

Deum  timete, regem  honorificate. 

A  a  3  Sed, 


x8i- 


Explanatio  Cap.  1 1. 


V I.  Sed  ,  vt  vt  fit,  Deo  debetur  timor.  Ita  enim  apud 
cap.io.i8.  Matthaeum  a  dixit  Chriftus ,  Nolite  timere  eos ,  qui  oc¬ 
cidunt  corpus ,  ar  imam  autem  non  pojfftnt  occidere  ;  Jed 
potitis  time' e  eum  ,*qui  potefl .  eft  animam ,  eft  corpusper- 

b  Pfal.t.n.  derein  gehennam.  Et  Dauid  b  :  Sentite ,  ait.  Domino 
in  timore ,  eft  extthate  ei  cum  tremore.  Et  apud  Mala- 
e  cap  i.tf.  chiam  *  Deus  ipfe  ait ,  Si  Dominus  ego  fum  ,  vbi  eft 
timor  meus  >  Rede  autem  monet  Oecumenius  ,  Dei 
timorem  iubfcquenti  praecepto  prxferri  ,  quo  Regi 
honor  deferendus  praecipitur.  Nam  fi‘Deus,  inquit, 
timendus  eft ,  qui  perdere  eft  animam ,  eft  corpus  poteft , 
nullo  modo  parendum  Regibus  eft ,  fi  ad  malum  aliquod 
nos  inducant ,  quippe  cum  timor  erga  Deum  ,  honorem  in 
Reges  longe  fuperet. 

VII.  Crediderim  autem  proculdubio ,  Petrum  inge¬ 
nuum  ilium  ,  ac  liberalem  timorem  fuadere  ,  de 

d  Pfal.  5 }.  quo  Dauid  d ,  Timete  Dominum  omnes  Sandi  eius,quo~ 
I0^  j  f  niam  non  eft  inopia  timentibus  eum.  Et  alibi  e :  Ti- 
’  '  mor  Domini  f ancius  permanens  itu  fttculurru  ftculi. 

f  Pfal.  117.  Denique  f  :  Beati  omnes  ,  qui  timent.  Dominum ,  qui 

i*  ambulant.,  in' viis  eius.  Ad  extremum  addjt  ,  Re¬ 

gem  honorificate  quod  ,  vt  obferuant  Didymus  ,  8c 
Oecumenius  ,  re&e  fuperiori  praecepto  fubiicitur. 
hadenus  enim  Regibus  ,  ac  Principibus  debetur 
honor  ,  vt  timori  Dei  ,  diuinoque  cultui  nihil  re- 
glib.adSca- pugnet.  Qua  de  re  apte  feribit  Tertullianus  S: 
pul.  c.a.  Chriflianus  nullius  eft  hoftis  ,  ne  dum  Imperatoris , 

quem  fciens  d  Deo  fuo  constitui  ,  neceffe  eft  ,  vt  eft" 

ipfunt  diligat.  ,  &  reuereatur ,  eft  honoret  ,  eft  falmm 
*  velit  cum  toto  Romano  Imperio  ,  quoufque  feculum 
ftabit  ,  tam  diu  enim  ftabit.  Colimus  ergo  eft  Impera¬ 
torem  ,  ftc  quomodo  eft  nobis  licet ,  eft  ipft  expedit  ,  vt 
hominem  a  Deo  fecundum  ,  eft  quicquid  eft  a  Deo 
confcquutum  ,  eft  folo  Deo  minorem.  Hoc  eft  ipfe  vo¬ 
let  ,  ftc  enim  omnibus  maior  eft  ,  dum  folo  vero  Deo 
minor  eft. 

V  1 1  L  Eodem  ferme  modo  loquitur  Ignarius  h  ad  hunc 
h  cpift,  ad  iplum  Petri  logum  alludens.  Honora ^  inquit  ,fili, 
Smyrnenf.  jyeum ,  Regem.  F.go  autem  dico Honorate  quidem 
Deum  ,  vt  audorem  omnium  ,  rft  Dominum  ,  Epifcopum 
atetem  t  an  quam  Principem  Sacerdotum  ,  imaginem  Dei 
ferentem  ,  principatum  quidem  fecundum  Deum  ,  Sacer¬ 
dotium  vero  fecundum  Cbriffum  ,  <ft  poft  hunc  honora¬ 
re  oportet  etiam  Regem.  Quod  libenter  ad  verbum 
exfcripfi  ,vt  appareat,  quid  olim  viri  landiffimide 
Regia,&  Epilcopali  dignitate  fenferint  -.fubdit  enim 
ibidem  ignatius:  nemo  enim  potior  e(l  Deo, neque fimilis 
e  i ,  neque  Epifcopo  honorabilior  in  Ecclefia  Sacerdotium 
Deo  gerente  pro  mundi  falute.  Et  aliquanto  poft  :  Sa¬ 
cerdotium  enim  fumma  eft  omnium  bonorum  ,  qua  in  ho¬ 
minibus  confidunt.  Ita  videas  etiam  Regi  praeferen¬ 
dum  effe  Epifcopum  ,  tantum  abeft  ,  vt  inferioribus 
Principibus, &  Magiftratibus,  Epifcopalis  ordo  fub- 
iiciendus  fit.  Neque  obeft  ,  quod  Tertullianus  ait. 
Imperatorem  folo  Deo  effe  minoremdoquitijr  enim 
de  Imperarore  adhuc  Gentili ,  &  a  Chrifti  religione 
alieno  :  ille  enim  cum  nondum  Chriftianis  facris 
initiatus  eftet  ,  rcuera  nullum  praeter  Deum  fupe- 
riorem  agnofccbat ,  cum,  vt  ibidem  Tertullianus 
fubiicit ,  iis  diis  maior  eftet ,  qui  in  ipfius  poteftate 
eflent. 

I  X.  Pertinet  autem  ad  honorem  Regium  ,  vt  idem 
Tertullianus  affirmat ,  ftudium  precandi  pro  Rege, 
proque  eius  ,  &  Reip.  incolumitate.  Ita  enim  Ter- 
i  hb.ad  Sca.  tullianus  loquitur  1  ,  Itaque  eft  facrificarnus  pro  falute 
k  iii  Apolo  ^mPerator^  >  ftd-  noflro  ,  eft  ipfius.  Et  alibi  k  : 
c.  j0t  '  Nos  enim  pro  falute  Imperatoris  Deum  inuocamus  ater- 
num  ,  Deum  verum  ,  Deum  viiturn.  Et  aliquanto 
m  1  ad  T  m  m  vei'ba  profert  pra:cipientis  pro  om- 

i.i.  '  nibus  quidem  hominibus  orandum  efle^fedpoiiu- 


A  narim  pro  Regibus,^  omnibus , qui infub limitate  funt, 
vt  quietam ,  eft  tranquillam  vitam  agamus. 

Mirum  autem  videri  poteft ,  ne  quod  alij  cenfent,  X. 
dicam  etiam  abfurdum  ,  quod  idem  Tertullianus 
cauflam*  quandam  attulerit ,  cur  pro  Imperatoribus 
oradum  ftt,qux  videri  poflet  aliena, ac  fortafte  etiam 
falfa.  Sic  enim  ait,  Eft  eft  alia  maior  neceftitas  nobis 
orandi  pro  Imperatoribus  ,  etiam  pro  omni  flatu  imperij, 
rebftfque  Romanis  ,  quod  vim  maximam  vniuerfo  orbi 
imminentem ,  ipsdmque  claufulam  facuii  acerbitates  hor¬ 
rendas  comminantem  Romam  Impedq  commeatu  fci- 
mus  retardari.  Itaque  nolumus  experiri  ,  eft  dum-, 
precamur  differri ,  Romana  diuturnitati  fanemus :  Alibi 
vero  dixit  a  ,  Romanum  Imperium  perfeueratu-  a  ad  Scap, 
rum  ,  quoufque  ftculuiru  ftabit  :  tamdiu  enirru  ,  ait,  c,1‘ 

B  ftabit.,  ,  . 

Et  in  eandem  fententiam  loquitur  La&antius  b,  XI. 
Incolumi ,  ait ,  Roma  nihil  videtur  metuendum.  At  vero  a  Iib.7j.1y 
cum  caput  illud  orbis  occiderit  ,  eft  effe  coeperit , 

quod..  Sibylla  fore  aiunt.  ,  quis  dubitet  ,  veniffe  iairu 
finerru  rebus  humanis  ,  orbique  terrarum  ?  illa  eft  enim 
ciuitas ,  qua  adhuc  fufientat  omnia  \  precandufque  no¬ 
bis,  eft  adorandus  eft  Deus  coeli  ,fi  tamen  ftatuta  eius ,  eft 
placita  differri  poffunt ,  ne  citius ,  q nam  .putemus ,  tyran¬ 
nus  ille  abominandus  veni.it, ,  qui  tantum  facinus  mo¬ 
liatur  ,  ac  lumen  illud  effodiat, ,  cuius  interitu  mundus 
ipfe  lapfurus  eft.  Sed  ,  vt  opinor  ,  alludunt  hi  au- 
dtores  ad  Pauli  verba ,  quae  leguntur  in  pofteriorf 
epiftola  ad  Theflalonicenles  c.  Et  nunc ,  ait ,  quid  de-  c  c»p.i.< 
tineat,  ,fcitis ,  vt  reueletur  in  fuo  tempore :  vt  enim  fuo 
c  loco  dixi  ,  nonnulli  putant  loqui  Apoftolum  de 
Romano  imperio  ,  quo  perfeuerante  ,  Antichriftus 
nequaquam  metuendus  ftt ,  qua:  eft  apertiflima  fen- 
tentia  Hieronymi.  Nift ,  inquit  afuerit  Romanum  Im¬ 
perium  ante  defolatum  ,  eft  Antichriftus  pracefferit , 

Chriftus  non  veniet ,  qui  ideo  ita  venturus  eft ,  vt  Anti- 
chriftum  deftruat,. 

Auguftinus  etiam  teftatur  idem  ,  quofdam  fen-  XII. 
fffle  Pauli  verba  de  Imperio  Romano  accipienda 
effe  .  Qufdam  ,  inquit ,  putant  h’ocde  Imperio  dtclum 
fuiffe  Romano  ,  eft  propterea  Paulum  Apoftolum  non 
id  aperte  feribere  voluiffe  ,  ne  calumniam  videlicet  incur¬ 
reret  ,  quod  Romano  Imperio  male  optauerit ,  cum  {pera¬ 
retur  aternum.  Itaque  tam  Tertullianus  ,  quam  La¬ 
ctantius  ,  non  de  vrbe  Roma ,  fed  de  Romano  Im- 
D  perio  loquuntur.  Quod  non  aeternum  ,  vt  opina¬ 
bantur  Gentiles  ,fed  vtrumque  diuturnum  futurum 
creditur,  &  vfque  ad  imminentem  mundi  interitum 
perfeueraturum  ,  atque  ita  vt  calumniam  Gentilium 
depellerent ,  qua  Chriftianos  Imperatorum  hoftes, 
ac  perduelles  effe  clamitabant ,  affirmant  fe  pro  Im¬ 
peratore  ,  Romanoque  Imperio ,  atque  adeo  pro  or¬ 
bis  terrae  lalute,  &  incolumitate  vota  facere. 

Id  autem  pertinet  ad  honorem  „  qui  Regibus  de-  XIII. 
betur.  Nam  Clemens  Romanus  c1 :  Orandum ,ait,^ro  d  lib.t.Con- 
cunfta  Ecclefia,&  vnfperfo  mundo  ,  eft  eius  partibus ,  pro  fbt.Apoftof. 
fert  il  it  at  e, pro  Sacerdotibus, pro  Magiftratibus, pro  Pontifi- 
ce,pro  Rege,  eft  pfo pace  omnium. Fi  Chryfoftotnus  e,/«  e  1  adTim. 
obfcquio, ait ,  quotidiano  oblationis  Sacramentorum  oran-  *• 
dum ,  vt  ibi  pracipit  tApoftolus ,  pro  Regibus  y  eft  his ,  qui 
E  in  fublimitate  poftti  funt.  Idemque  in  Liturgia :  Obtu¬ 
limus, inepaiz,  tibi  hanc  rationalem  hoftiam  pro  orbe ,  pro 
fanda  Ecclefia.  Et  aliquanto  poft ,  pro fidelijfirnis ,  eft 
Deodiledis  Imperatoribus.  Idemque  ante  ipfum  in  fua 
Liturgia  pofuerat  Bafilius ,  Memento ,  inquit ,  Domi¬ 
ne ,  pttffimi ,  eft  ftdelifftmi  Imperatoris,  idque  rece- 
ptiftimum  fuiffe  oftjdit  Cyrillus  Ierofolymitanus  f,  f  Carechefi 
dum  ait ,  Demit  ,pof quam  confectum  eft  illud  fpirita-  myftag.f. 
le  facriftcium  ,  eft  Me  cultus  incruentus  fuper  ipfa  pro¬ 
pitiationis  hoftia  obfecramus  Deum  pro  communi  Ec- 
clefiarum 


Catholica?  Epift.  I.  Petri.  283 


cleftarum  pace ,  pro  tranquillitate  mundi ,  pro  Regibus. 
His  addo  Theophyla&um  ,  8c  Oecumcnium  ,  qui 
dum  Pauli  verba  explanant ,  huic  communi  confue- 
tudini  apertilfime  fauent. 

XIV.  Inter  Latinos  auterri  hoc  non  obfcureindicafle 
a  lib.  4.  ad-  videtur  Arnobius  a  :  Nam  noftra  quidem  ,  inquit , 
ucrf.  gcnt.  fcripta  cur  ignibus  meruerint  dari  ?  Cur  immaniter  con- 
i  fine.  uenticula  dirui  ?  In  quibus  fummus  oratur  Deus  ,  pax 
cunelis ,  &  venia  po  flulatur ,  Magiftratibus ,  exerciti¬ 
bus  ,  Regibus ,  familiaribus ,  inimicis  adhuc  vitam  de¬ 
gentibus,  &  refolutis  corporum  vinclione .  Et  Ambro- 
b  lib.  4.  de  fius  b ,  Confecratio  igitur ,  ait ,  cuius  verbis  eft ,  &  cuius 
Sacram,  c.4.  fermonibus  ?  Domini  lefii  :  nam  reliqua  omnia  ,  qua 
dicuntur  ,  laus  Deo  defertur  oratio  pramittitur  pro 
populo, pro  Regibus  ,  pro  ceteris.  Et  ne  eunda  per- 
c  ep.  j 9.  ad  curram  ,  idipfum  colligi  poteft  ex  AuguftinO  c  1 
Paulin.q.5.  Bonifacio  d  Pontifice  ,  Concilio  «  Rhemenfi  ,  & 

no7;adHo' aliis- 
e  cap.40. 

18.  Serui  fubditi  e  flo  te  in  omni  timore  dominis  non  tan¬ 
tum  bonis  &  modeftisjed  etiam  dif colis. 

I.  Superiora  vniuerfim  ad  omnes  fideles  perti¬ 

nent  ,  Sc  quorundam  infaniam  refellunt ,  quos  Hic- 
f  ad  Ephef,  ronymus  alicubi  ( indicat.  Iam  hoc  loco  feruis  prx- 
6.  cepta  tradit :  nam  ,  vt  ibidem  Hieronymus  monet, 

initio  nafcentis  Ecclefia!  fuerunt ,  qui  exiftimarent 
nefis  elle  Chriftianis  dominis  Gentilibus  inferui- 
re  ,  quam  ob  cauflam  Apoftoli  Petras  ,  &  Pau¬ 
lus  frequenter  feruos  monent, vt  fua  vocatione  con-  ( 
tenti  fint ,  &  dominis  fuis  ex  animo  obtemperent, 
g  i.ep.  c.  7,  Nam  Paulus  ad  Corinthios  8  ait ,  Nnufquifque  in^, 
a0*  qua  vocatione  vocatus  eft  ,  in  ea  permanet.  Sermts 

vocatus  est  Non  fit  tibi  cura  ,  fed  fi  potes  fieri  Uber, 
magis  vtere.  Qui  enim  in  Domino  vocatus  eft  feruus , 
h  cap.  j.  1".  libertus  eft  Domini.  Et  ad  Galatas  >'  :  Non  eft:  feruus, 
i  cap.6. 5.  neque  liber.  Apertius  autem  ad  Hphefibs  * :  Serui  Obe¬ 
dite  dominis  carnalibus  cum  timore  &  tremore  in  fimpli- 
citate  cordis  veftri  ,  ficut  Chrifto  ;  non  ad  oculum  fer- 
uientts ,  quafi  hotninibus  placentes  ,  fed  vt  ferui  Chri- 
fti  facientes  voluntatem  Dei  ex  animo  ,  cum  bona  vo¬ 
luntate  fermentes  fcut  Domino  ,  &  non  hominibus, 
k  cap.3.11.  Eadem  propemodum  iterat  ad  Coloflcnfes  k.  De- 
1  ep.i.c.6.1.  niqtie  ad  Timotheum  1 .  Quicunque  funt,  fub  iugo 
ferui ,  dominos  fuos  omni  honore  dignos  arbitrentur  q  ne  I 
nomen  Demini  ,  er  dotlrina  blafphcmetur  ,  qui  autem 
fideles  habent  dominos ,  non  contemnant, quia  fratres  fiunt, 
fed  magis  ferui ant ,  quia fideles  fiunt ,  &  dilecli ,  qui  bene¬ 
fici']  participes  funt. 

1 1-  His  magnopere  confentiunt,  quae  hoc  loco  pra> 
cipit  Petrus  •,  iubet  namque  feruos  fubditos  efle  do¬ 
minis  in  dmni  timore.  Neque  enim  Ierimus  ipfa  per 
fe  Chriftianas  legi  repugnat  ,  fed  potius  ea  feruitus 
fugienda  eft  quae  vitiis  ,  &  voluptatibus  feruit.  Sa¬ 
ni  lib.6.  pienter  enim  apud  Laertium  m  aiebat  Diogenes , 
Inter  feruos  ,  ac  dominos  malos  praeter  vocabula, 
nihil  aliud  intereffe  ,  nifi  quod  mancipia  feruire  ntL  do¬ 
minis  ,  domini  cupiditatibus  :  fignificans  vtrofque  effe 
feruos,  miferiorenu  tamen  feruire  feruit  utenti  dominos, 
fi  improbi  fint,.  Nam  qui  cupiditatum  arbitrio  du-  1 
citur  ,  &  multos  habet  dominos ,  &  turpes  ,  &  incle - 
n  lib.  j.na-  mentes.  Et  Seneca  n  :  Quid  eft,  inquit  ,  pracipuum ? 
tur.quzft.in  Inprimis  liberum  animum  habere.  Hac  res  efficit  nonu 
1  ’  ture  Quiritium  ,  vtfis  liber ,  fed  a  iure  nature.  Liber 

autem  eft  ,  qui  feruitutem  effugit  fuam.  Hac  eft  affidua 
feruitus  ,  &  ineluihibdis ,  &  per  diem  ,  ac  nodem  ecqua¬ 
li  ter  premens  ,fine  interuallis  fifine  commeatu  fibi  feruire 
grauiffima  feruitus  eft. 

Haec  nimirum  feruitus  mifera  eft&  deteftanda. 


A  Seruilis  autem  conditio  libero  animo  nihil  obeft. 

Itaque  *  affuefeendum  eft  conditioni  fua ,  &  quam  mi-  a  Seneca  /ib. 
nimurri  de  illa'  querendum  ;  ei r  quicquid  habet  arca  fe 
commodi ,  apprehendendum  eft. nihil  tam  accdmtn  eft ,  i  st,  ‘ 

quononaquus  animu:  folatium  inueniat.  Tamerfi  au¬ 
tem  Dei  relpedu  nullum  eft  diferimen  inter  Chri- 
ftianos  ,  cum  aeque  Deus  feruis  ,  ac  liberis  pro  fua: 
prouidentia:  ratione  cccleftia  bona  largiatur  5  in  ci- 
uili  tamen  repub.  quam  fides  ,  ac  religio  Chriftiana 
non  euertit  ,  fed  potius  perficit  ,  atque  abloltut, 

&c  ad  immortalem  ,  beatamque  vitam  dirigit ,  plu- 
res  funt  hominum  gradus  ,  &  conditiones ,  8c  al ij 
quidem  praefunt ,  ahj  fubfunt,quidam  dominantur; 
nonnulli  feruiunt :  omnibus  autem  Chriftiana  re¬ 
ligio  fua  priuatim  praecepta  eradit :  vt  fuo  quifque 
muneri  fatisfaciat. 

Atque  idcirco  minime  mirandum  eft  ,  tam  ac- 
curare  omnium  ferme  ordinum  prxeepta  fuis  in 
Epiftolis  fuifte  ab  Apoftolo  Paulo  pr^feripta ,  qui¬ 
bus  hsc  conferitartea  funt  ,  quae:  hoc  loco  feruis 
prtecipit  Perrus.  Vult  enim  illos  fubditos  cfte  d6’i 
minis.  Grtece  dixit ,  ii  .otutteq  ■iusordoilixivoi  it  7rav7t 

qlfdti  ro/f  &ia<ns<yron. 

Addit  veto  ,  Iri  omni  timore,.  Quo  loco  Oectime- 
nius  plura  timoris  genera  recenfcf  ,  &  addit  ,  Cttftt, 
tot  modis  fumatur  timor  ,  an_,  per  omnes  modos  timere 
proprios  heros  ferui  debeant^  ,  non  negaret  fime  hic ,  qui 
in  omni  timore  fubietlos  'effe  heris  feruos'  fnonet  :  nam 
CT  initiat  orius ,  &  perfecimus  ,  fi  adfit ,  optime  eos  affi¬ 
ciet  :  alter  vt  caueanp,  ,  ne  ob  peccatum  in_,  poenam 
aliquam  gratiorem  incidant, ,  alter  ne  quicqudm ,  quod 
hero  fuo  fit  iniucundum ,  agere  ne  in  animum  quidem  in¬ 
ducant  fimm. 

Significat  tamen  timorem  hoc’  loco  ,  quod  IV. 
apertius  docet  Didyrnus  ,  pro  faeuitia  ,  aut  domi¬ 
norum  feueritate  accipi  ,  ac  projjferea  fubiicit. 

Hunc  tamen_,  timorem  propter  confimrhidtn  ,  id  eft , 
eum,  qui  cum  fidem  ia  refla  rationis -euertit ,  eum  appt\- 
lat,  ,  qui  dum  nihil  peccant,  ferui  ,  d  peruerfis  , 
prauis  heris  infertur.  Hunc  laude  dignum  effe  ,  inquit , 

(2r.  ,  vt  cum  tolerantia  admutatur ,  pracipit.  Et  poft 
nonnulla  ;  Laudabilem  hunc  timorem  ejfe  ftatuit 
vult  tamerv,  nihilominus  ,  vt  omnibus  aliis  timoribus 
inflrucii  ferui  fint, ,  dum  inquit  in  omni  timore ,  fu  fer 
omnes  tamen  alios  hunc  propter  confidentiam  collocat , 
er  folum  hunc  laude  dignum  effe  dtmondrat, ,  eo  quod 
alij  ad  dominorum  "iram  deprecandam,  epffant ;  hic  nul- 
Iqm  omnino  huiufmodi  cauffarn  habeat. 

Licet  autem  lisc  omnia  ver£  dicantur ,  credi-  V. 
derim  tamen  timorem  hoc  loco  poni  ab  Apo- 
ftolo  ‘pro,  fupplicio  ,  quod  timendum  eft  ;  vt 
moneat  leriios  etiam  fi  alpera  qua-dam  ac  dura 
ob  dominorum  feuitiam  tolerare  cogantur  ,  nihilo 
tamen  minus  iis  fefe  fubie&os  ,  &  oblequentes  prg:- 
beaiic.  ira  illis  rerum  iduerfarum  patientiam  ,  ac 
tolerantiam  fuadet  ,  fi  tamen  pura, atque  integra 
conficientia  fuftenteritur  nullius  fibi  fceleris  confdj. 

Quam  ob  cauflam  nVpx  fnbiicit ,  FUc  eft  emm  gra¬ 
tia  ,  fi  propter  Dei  confcientiarn  fuftinet  quis  triftitias 
patiens  inhifte.  In  omni  igitur  timore,’ ait,  quafi  dicat 
etfamfi  accrbiflima  quasque ,  maximeque  timendi 
perferenda  fint ,  modo  ferui  nihil  mali ,  aut  poena 
dignum  admittant. 

Neque  vero  ea  timoris  fignificatio  a  factis  lite-  V  fr 
ris  videtur  aliena.  Sic  enim  loquitur  Iob  b  ,  Timor,  b  Iob.3.15. 
quem  timebam  ,  euentt  mihi  ,  &  quod  verebar ,  acci¬ 
dit.  Et  Iacob  in  libro  Genefeos  ita  Laban  alloqui¬ 
tur  c  :  Nifi  Deus  patris  mei  slbraham,  &  timor  Ifaac  c  Gen.j1.4t.. 
affuiffet  mihi  ,  farfitan  modo  nudum  me  dimififfes. 

Et  poft  nonnulla  d  :  Iurauit  ergo  laedo  per  timorem  ver.>?; 

■  A a  4  patri» 


284  Explanatio  Cap.  1 1. 


patris  fui  Ifaac.  Deum  videlicet  intelligit ,  quem  pa-  J 
ter  Ifaac  metuebat.  Sic  etiam  accipio  quod  ait  Da- 
a  pral.9o.j.  uid  a  :  Non  timebis  dtimtr  e  nocturno ,  hoc  eft,  nihil 
ea  formidabis  ,  qux  no&urno  tempore  perterrefa¬ 
cere,  &  timorem  incutere  folent  ,  neque  aliter  lo- 
b  cap. 8.  it.  quitur  Ifaias,cum ait  b :Timorem  eius  ne  timeatis, neque 
paueatt >.  _ 

VII»  Itaque  Petrus  in  omni  timore  dixit,  ac  fi  dixiflet, 

in  omni  feueritate  ,  aut  in  omni  fupplicio  modo 
ipfi  nihil  admiferint  contra  diuinam  legein  ,  aut 
quod  iure  ple&endum  videatur.  Quod  paulo  poft 
fignificat ,  cum  ait  :  Si  propter  Dei  confcientiam  fu- 
fttnet  quis  triftitias.  Mihi  autem  fit  valde  verifimile, 
r  voluiffe  Petrum  Chriftianos  feruos  in  fide  confir¬ 

mare  ,  feduloque  monere  ,  vt  etiam  fi  ab  heris  fuis 
propter  Chriftianam  religionem  ,afpera  quaedam,  & 
dura  perpeti  cog?ntur,non  propterea  tamen ,  aut 
religionem  ,  aut  officium  ,  deferant ,  fed  prxclara 
confciemia  fuftententur ,  fibique  perfuadeant^  ma¬ 
lorum  tolerantia  plurimum  fe  a  Deo  immortali  pro¬ 
mereri. 

VIII.  Non_,  tantum., ,  ait ,  bonis  &  modcftis  ,  fed  etiam, 
difcolis.  Rc&e  hoc  etiam  addit  Petrus.  Facile  enim 
a  probis ,  ac  modeftis  heris  ,  fi  interdum  aut  irafcan- 
tur ,  aut  fxuiant  ,  in  bonam  id  partem  accipitur , 
cum  alias  humanitate  ,  ac  beneficentia  irae, auc  in¬ 
dignationis  mala  compenfent.  At  vero  morofos, 
importunos  ,  &  faeuos  ,  atque  immanes  dominos , 
qui  leuiffimam  quamque  ob  cauffam  excandefcunt, 
&  vitra  modum  fxuiunt  ,  aequo  animo  ferre  dif¬ 
ficillimum  eft.  Atque  ita  Petrus  vnius  Dei  re- 
fpeftu  iubet  feruos  dominis  fubeffe  ,  fiue  illi  fi¬ 
deles  fint ,  fiue  a  fide  alieni  ,  fiue  modeftia  ,  & 
humanitate  praediti ,  fiue  contra  agreftes ,  &  inhu¬ 
mani. 

IX.  Pro  eo  autem  quod  ait  interpres  ,  Et  modeftis, 
Grxce  dixit  Petrus  ,  'ftiuAnv  :  is  autem  Graece  dici¬ 
tur  'rbfSKt i< ,  qui  xquum  bonum  amat ,  qui  clemens, 
lenis ,  mitis  ,  modeftus ,  ac  probis  moribus  praedi¬ 
tus  eft.  Non  folum  autem  eo  nomine  comprehen¬ 
dit  Petrus  fideles  ,  qui  vtplurimum  neminem  ,  ne 
feruos  quidem  praeter ,  aut  contra  ius  vexant ,  fed 
etiam  infideles  ,  inter  quos  non  repugnat  plures 
cffc  fiue  natura  ad  lenitatem  ,  ac  manfuetudinem 
propenfos  ,  fiue  ftudio  ac  diligentia  ad  omnem  hu¬ 
manitatem  compofitos.  Qujbus  obtemperare  ,  at¬ 
que  obfequi  difficile  non  fit.  His  autem  cx  aduerfo 
opponit  Apoftolus  difcolos.  Graeci  autem  codices, 
qui  nunc  habentur  in  manibus  ,  pro  difcolis  ha¬ 
bent  ,  ttHohloSi. 

x.  Eft  autem  no\ioe  ,  tortuofus  ,  intortus  ,  obliquus, 

inflexus ,  metaphorice  prauus ,  &  affer.  Latinus  au¬ 
tem  interpres  legiffc  videtur  ,  JutioIoic  ,  vt  iignifi- 
cet  morofos ,  difficiles  ,  quibus  omnia  facile  ftoma- 
chum  mouent  ,  qui  leuiflima  de  caufla  indignan¬ 
tur.  His  enim  Petrus  ait ,  in  omni  timore  feruien- 
dum  ,  hoc  eft ,  quamuis  arroganter  imperent,  &  vi¬ 
tra  modum  faeuiant.  Beda  interpretatur  ,  indifcipli- 
natos  ,  qui  videlicet  afperi  funt  ,  &  agreftis  mori- 
btis  ,  vno  verbo  ab  omni  humanitate  alienis.  Vi¬ 
detur  porro  interpres  ex  induftria  Graecam  vocem  ] 
retinuiffe ,  vt  morofos  ,  ac  moleftos  dominos  fi- 
griificet. 

XI.  Ridicule  autem  quidam  eam  vocem  a  Schola 
deducunt ,  quafi  difcoli  indofti  fint ,  atque  ignari; 
quippe  qui  Scholas  minime  frequentarim ,  aut  in 
iis  parum  ,  vel  nihil  profecerint ,  cum  reuera  dedu- 
&avoxfit^OT  tvj  3‘koXo'j , hoc  eft, cibo,  vt  JionoXos, 
fit  difficilis  in  fumendo  cibo  ,  vt  ex  Athenaeo  in- 
telligi  facile  poteft ,  &  metaphorice  morofum  ,  ac 


difficilem  fignificat  :  cui  opponitur  tumoXoc  ,  qui 
facile  quemlibet  cibum  aflumit ,  qui  nihil  faftidit. 

Non  me  interim  fugit ,  quid  ex  hoc  loco  perditif- 
fime  quidam  *  mortalium  aduersus  Catholicos  a  Matiora. 
Theologos  non  minus  ftulte  ,  quam  impie  colli-  tus* 
gant.  Sed  quis  vnquam  ira  amens  inter  Theologos 
fuit ,  qui  ex  hoc  Apoftoli  loco  quafi  fidei  articulum 
aftruat,  Romanorum  Pontificum  tyrannidem  xquo 
animo  ferendam  cffc? 

Certe  Catholici  omnes  hoc  Apoftolicum  prx-  XII. 
ceptum  ad  feruos  pertinere  non  negant,  atque  adeo 
obfequium  8c  obedientiam  ,  qux  debetur  heris  ,  ac 
dominis  ,  continere.  De  Ecclefiafticis  vero  Princi¬ 
pibus,  quibus  fideles  fubiiciuntur ,  ne  verbum  qui¬ 
dem  in  pnefentia  facit  Apoftolus.  Quis  vero  nifi 
ftolidus  ,  ac  furiofus  ,  &  prorfus  impius  Ecclefiafti- 
cam  adminiftrationem  tyrannidem  appellet  ?  Certe 
Chriftus  Apoftolis  ,  eorumque  fucceffbribus  impe¬ 
randi  ,  condendique  leges  au&oriratem  conceflit, 
cum  dixit  b  ,  Quq  vos  audit  me  aud.t ,  qui  vos  (pernis,  b  Luc*  io, 
me  Ifernit.  Et  ne  fideles  morum  improbitatem  fux  16 • 
contumaciae  prxtexerent ,  alibi  dixit  c  :  Super cathe-  cMattluij. 
dram  Moyfi [ederunt  Scriba,  &  Pharifai.  omnia  qitacun -  l* 
que  dixerint  vobis, feruate,  &■  facite,  fecundum  vero  opera 
eorum  nolite  facere. 

19.  Hac  eft  enim  gratia, ft propter  Dei  confcientiam  fu- 
ftinet  triftitias, patiens  tniufte.  ] 

Superioris  fententix  rationem  reddit.  Cur  enim  E 
"  in  omni  timore  feruiendum  eft  dominis  ?  quia  ,  in¬ 
quit  ,  etiamfi  illi  prauis  ac  diftortis  moribus  im¬ 
buti  ,  contra  ius  ,  fafque  indignentur ,  &  fxuiant, 
inde  ad  innocentes  ingens  laus  ,  &  gloria  redundat: 
fententia  tamen  fi  per  fe  fpe&etur  ,  multo  latius 
patet ,  atque  ad  eorum  omnium  tolerantiam  com¬ 
mendandam  pertinet  ,  qui  cum  nullius  fceleris  fi- 
bi  confcij  fint ,  acerbifliinis  tamen  cruciatibus  ffub- 
iiciuntur.  Hac  eft  enim ,  inquit  ,  gratia  ,  hoc  eft , 
id  maxime  Chriftianx  perfectionis  proprium  eft, 
hoc  praeclarum  difcipulorum  Chrifti  officium ; 
hxc  demum  folida  ,  atque  eximia  gloria  cenfen- 
da  eft ;  fi  quis  innocentix  fuae  teftimonio  fretus 
triftia  multa  ,  atque  acerba  perpeti  compella¬ 
tur.  Hac  eft  eniiru ,  inquit  ,gratia. Gtxce ,  ydet  < ;  qua- 
)  fi  dicat ,  hoc  eft  Deo  immortali  inprimis  gratum, 
ft  propter  Dei  confcientiam. ,  fuftinet  quis  triftitias. 

Dei  porro  confcientiam  eam  appellat ,  quae  Deo 
maxime  probetur,  eique  omni  cx  parte  placeat, 
vel  qux  Deum  potiflimum  fpedtet ,  quxque  illius 
duntaxat  honorem  ,  &  gloriam  quaerat ;  qux  deni¬ 
que  omni  culpa  vacans  fefe  penitus  Deo  manci¬ 
pet.  Addo  Dei  confcientiam  bonam  fimpliciter  ap¬ 
pellari  ,qux  vni  Deo  patet,  cui,vt  ait  Seneca  d,  d  «P&!<* 
nihil  claufum  eft.  Intertft  enim  animis  noftris ,  er  cogi¬ 
tationibus  mediis  interutnit.  Ita  Chriftus  apud  Mat- 
thxum  e  dixit  :  Beati  qui  perfequutionem  patiufitur  e  cap. j.  t** 
propter  iuftitiam  ;  qui  videlicet  cum  iufte  ,  ac  lauda¬ 
biliter  viuant,  hoc  ipfo  nomine  in  improborum  in- 
uidiam ,  atque  odium  vocantur ,  ac  propterea  addit 
i  Petrus;  Patiens  iniufte. 

Nam  ,  vt  ait  Auguftinus  f  ,  non  qui  propter  iniqui -  IIP 
tat  em ,  &  propter  Chriftiana  vnitzttis  impiam  diuiftonem,  f  eP^'^ 
fed  qui  propter  iuftitiam,  perfequutionem  patiuntur ,  hi 
^ Martyres  veri  funt,.  Nam  er  Agar  paffia  eft  perfe¬ 
quutionem  a  Sara ,  &  illa  erat,  ftancta ,  qua  faciebat,, 
illa  iniqua  ,  qua  patiebatur.  Nunquid  &  huic  per- 
fequurioni ,  quam  paffia  eft  Agar  ,  comparandus  eft  fantlus 
Dauid ,  quem  perfequutus  eft  iniquus  Sxult  Valde  vtique 
diftat ..  non  quia  patiebatur  ,  fed  quia  propter  iuftitiam 

patieba 


Catholica  Epift.  I.  Petri. 


285 


patiebatur,  eft  tpfe  Dominus  cum  latronibus  crucifixu*  eft,  A  gft  pulfant  es ,  ac  laniantes  vngtilas  ,piilfata  ac  laniata 


IV. 

»  cp-.6i. 


fed  quos  pajfio  iungebat.,  caujfa  feparab.it..  Et  poft  non¬ 
nulla  :  Si  ergo,  ait,  verum  dicere ,  vel  agnofcer e  volumus, 
eft ptrfequutio  iniujla,quamfaciunfimpij  Ecclefta  Chrifti , 
eft  eft  utfta  p er fequutio , quam  faciunt  impiis  E  ede  fis.  Chri- 
fti.  /da  itaque  beata  eft ,  qua  perfequutionem  patitur  pro¬ 
pter  mftitiam  illi  vero  miferi ,  qui  perfequutionem  pa¬ 
tiuntur  propter  ininftitiam.  Proinde  ifta  perfequitur  di¬ 
ligendo, illi  finiendo ifta  vt  corrigat,  illi  vt  euertant  5  ifta 
vt  reuocet  ab  errore, illi  vt  pracipitent  in  errorem. 

Et  in  eandem  fententiam  alibi a  quid  inter  veros, 
ac  falfos  Martyres  interfit ,  quamuis  eadem  patian¬ 
tur  ,Jbis  verbis  oftendit.  lam  enim  nefeio  quoties  difpu- 
tando  ,  eft  feribendo  monfbrauimus  non  eos  poffe  habere 


membra  vicerunt.  Et  plura  in  eandem  fententiam  vir 
fandiflimus  feribit ,  quas  apertiflime  docent ,  quam 
gloriolam  fir,acerbiffima  quaeque  pro  iuftitia  pati. 

10  •  Qua  eft  enim  gloria ,  ft  peccantes  ,  eft  colaphizat  i, 
fujfertis  ?  Sed  fi  benefacientes,  patienter  festinetis, 
hac  eft  gratia  apud  Deum i] 

A  contrariis  confirmat  quod  modo  dixerat :  ait 
enim  vel  nullam ,  vel  non  magnam  certe  fore  lau¬ 
dem, fi  quis,  qua:  propter  fcelera  commeritus  eft  fup- 
plicia  patienti,  aut  etiam  aequo  animo  ferat.  Non  eft 
autem  exiftimandum,eos,  qui  filorum  fcelerum  poe- 


Martyrum  morterru,  quia  Chriftianorum  non  habent  vi-  ®  nas  luunt,  fiue  fponte  fiifceptas  ,  fine  diuinitus  iri  Hi 


tam ,  curru  Martyrem  non  faciat,  poena,  fed  caujfa.  Deni- 
b  Serra.  jo.  que  b :  H*retici,in<\mx.,qui  propter  iniquitates, errores, fe- 
deverb.  Do.  ditiones,  facrilegia  ,moleftias  patiuntur, nomine  Martyri) 
fe  iattant ,  vt  hoc  pallio  dealbati ,  facilius  ferantur  ,  quia 
lupi  funt. 

V.  Magnopere  igitur  falluntur  ij  ,  &  toto  ,  quod 
aiunt,  errant  coelo ,  qui  cum  aliquid  iniufte  patiun¬ 
tur  ,  iniquo  id  animo  ferunt ,  ac  fupra  modum  indi¬ 
gnantur,  quod  fe  innocentes,  atque  omni  fcelere  va¬ 
cuos  ,  Sc  integros  prodicent ,  atque  adeo  contra  ius 
fafque  fuppliciis  affici;  a:  qui  ori  fe  animo  cundta  latu¬ 
ros,  fi  aliquam  culpam  agnofeerent ,  cum  potius  lae¬ 
tandum  illis,  gloriandumque  fit ,  quod  citra  noxam 


dias  omni  prorfiis  ‘merito, &  laude  carere.  Neqtidve- 
ro  iis  aflentior ,  qui  putant  huius  vita:  fupplicia  im¬ 
probis  adedi  ptodefle  ,  vt  eos  a  fempiterno  interitu 
liberent.  ' 

Vifus  eft  id  indicare  Clemens  3  Alexandrinus, qui  1E 

Platonis  teftimonio  probat,  vtile  efle  improbis  fuo-  a  lib-r.Pa:- 
rum  facinorum  poenas  darei  Planius  autem  Orige-  dag,cap8, 
nes  t>:  allato  enim  teftimonio  Abacuc ,  Non  vindi-  b  Hom.  n. 
cabit  Dominus  bis  in  idipfum *,  eos  ait ,  qui  poenas  lege  ‘n  Eeuic» 
impofiras  perfoluerunr,ab  omni  alio  fupplicio  libe¬ 
ros  fu  i  fle  ,  atque  immunes.  Denique  Hieronymus  c  c  Nahum  r. 
ad  illa  verba,  N dn  confurget  duplex  tribulatio ,•  indicare 
videtur  eos, quos  Deus  in  hac  vita  vlcifcitur,xtemos 


iniufte  patiamur.  Ita  enim  apud  Matthxum  dixit  ^  cruciatus  cmdei-e.  Quod  fi  vobis, inquk,videturcrude- 


•  Chriftus  c  :  Beati  eftis, cum  maledixerint  vobis,  &  perje- 
quuti  vos  fiierint »,  eft  dixerint  omne  malum  adutrsum 
vos ,  mentientes  propter  me.  Gaudete ,  eft  exultate ,  quo¬ 
niam  merces  veftra  copiofi  eft  it»  coelis.  Eleganter  enim 
d  De  laude  dixit  alicubi  Cyprianus  a:  S anguini  noftro  patet  coelum. 
Martyr.  fanguini  gehenna  cedit  habitaculum,  eft  inferiorum  homi¬ 
num  gloria  pulchrior  f anguinis  titulus, &  integrior  corona 
ftgnatur.  Sic  quoties  de  hofte  triumphalibus  foliis  onu- 
ftus  miles  ingreditur ,  vulneribus  fuis  gaudet ftc  quoties 
tempeftatibus  diu  nauta  fatigatus ,  littora  tuta  contigerit, 
faelicitatem  fuam  de  perpeffo  periculo  ducit :  eft  enim  profe- 
Slo,  nifi  fallor, labor  latus,  per  quem  fecuritas  inuenitur.  Et 
plura  deinceps,  propofito  prxfcrtim  exemplo  Chri¬ 
fti,  qui  cum  eflet  ab  omni  prorfus  labe  purus,  &  in- 
c  ad  Hebr.  teger , propofito  tamen fibi gaudio, xt  ait  Paulus e,  fufti- 
llit'  nuit  crucem  confufione  contempta.  Pro  magno  itaque 


lis, rigidus, & cruentus,  quod  in  diluuio  genus  delenit  hu¬ 
manum  ,  fuper  Sodomam ,  eft  Gomorrham  ignem ,  eft  futi- 
phnrem  pluit, <sAEgyptios  fubmerfit  ftuEtibus,  /praelitarum 
cadaueraproftrautt  in  eremo  ,-  fcitote  eum  ideo  ad  prafens 
reddidtjfe  fupplicia,  ne  in  sternum  puniret.  Certe  aut  ve¬ 
ra  funt,  qua  Propheta  loquuntur  ,  autfalfa  fi  vera  funt, 
qua  de  feueritate  eius  videntur  dicere ,  ipft  dixerunt,  Non 
vindicabit  Domi  nus  bis  in  idipfum  in  tribulatione :  Si  au¬ 
tem  falfiz  funt,  eft  falfum  eft,  quod  dicitur ,  Non  confurget 
duplex  tribulatio.  Falfa  eft  ergo  eft  crudelitas ,  qua  in  lege 
deferipta  eft.  Quod  fi  verum  eft ,  vt  negare  non  poterunt 
dicente  Propheta ,  Non  vindicabit  Dominus  bis  in  id¬ 
ipfum  in  tribulatione.  Ergo  qui  puniti  funt ,  poffea  non 
punientur.  Si  autem  illi  po  ftea  punientur,  Scriptura  men¬ 
titur,  quod  dicere  nefas  eft.  Receperunt  ergo  eft  qui  in  dilu¬ 
uio  perierant,  eft  Sodomita,  eft  zAEgyptij.eft  lfr delita  iru 


beneficio  habenda  funt  incommoda, &  aduerfa  oin-  p  folitudine  mala  fua  in  vita  fua. 


nia, quibus  iufti,&  innocentes  premuntur. 

V I .  Quam  ob  cauflkm  Paulus  Apoftolus  f  ,  Gloria- 

f  ad  Rora.  mur,d\x.,in  tribulationibus  fcient es, quod  tribulatio  patien- 
H’  tiam  operatur,  patientia  autem  probationem,  probatio  ve- 

g  ad  Cor.n  ro  fpem<  fpes  autem  non  confindit.  Et  alibi  6  plus  ait  fe 
13.  incommodorum  pcrculifte,  quam  catteros,  qui  apud 

Corinthios  magno  in  pretio  erant.  In  laboribus  ,  in¬ 
quit,  plurimis,  in  carceribus  abundantius,  in  plagis  fupra 
modum ,  in  mortibus  frequenter ,  a  Induis  quinquies  qua¬ 
dragenas  vna  minus  accepi,  ter  virgis  cafus  fum,femel  la¬ 
pidatus  fum . 

VII.  Quamobrem  merito  Martyrum  laudes  celebrat 
h  ep.nona.  Cyprianus  h.  Quibus  ergo,  ait,  vos  laudibus  pradicem, 

fortiffmi  fratres  ?  Robur  pedoris  veftri  ,  &  perfeueran- 
tiam fidei, quo  praconio  vocis  exornem  ?  Toleraftis  vfque  ad 
confummationem  gloria  durifftmam  quaftionem  •,  nec  ceffi- 
Jtis  fuppliciis ,  fed  vobis  potius  fupplicia  cejferunt.  finem 
dolorum, quem  tormenta  non  dabant, corona  dederunt.  La¬ 
niena gr artior  ad  hoc  diu  perfeuerauit ,  non  vt  flantem  fi¬ 
dem  deiiceret ,  fed  vt  homines  Dei  ad  Dominum  velocius 
mitteret.  Vidit  admiratfs  prafentittm  multitudo  coclefte 
certamen, certamen  Dei,fpiritale  certamen  ,pr alium  Chri¬ 
fti.  Stetijfe  feruoseius  voce  liber a,mente  incorrupta,  virtu¬ 
te  ditiina ,  telis  quidem  facularibus  nudos ,  fed  armis  fidei 
•  credentes  armatos.  Steterunt  torti  torquentibus  fortiores , 


Sed  proculdubio  Hieronymus,  &  alij  fi  affirment  III. 
ipfaper  fe  fupplicia  diuinitus  im  mi  flat  futura:  vita: 
poenas  compcnfarc,audiendi  nullo  modo  funt,  cum 
ccrtiffimu  fit ,  plurimos  in  hac  mortali  vita  acerbifll- 
mc  fuifle  cruciatos ,  quos  tamen  poft  mortem  xter- 
nis  fuppliciis  fuifle  addidos  ,  nemo  dubicat,vt  de 
Pharaone  indicat  au  dor  d  de  pt^deftinatione.&gra-  ^  aPu<l  ^u- 
tia,  &  de  Herode  fignificat  Lucas  in  Adis  Apoftoli-  tom-7- 
cise.  Quamobrem  deiis  videntur  loqui,  qui  in  ipfis  e  cap  n. 
fuppliciis  refipuerunr ,  8c  poenitentiae  beneficio  diui- 
nam  fibi  gratiam,ac  beneuolentiam  conciliarunt. 

Quod  eodem  loco  paulo  poft  non  obfcure  ligni-  I V, 
fleat  idem  Hieronymus ;  fic  enim  fubdit :  Quarat. 

£  bfC  aliquis ,  fi  f  detis  deprehenfus  in^  adulterio  decoletur, 
quid  de  eo  poftea  fiat.,aut  enim  punietur, eft  falfum  eft  hoc, 
quod  dicitur,  N on  vindicabit  Dominus  bis  in  idipfum  in 
tribulatione-, aut  non  punietur ,  eft  optandum  efi  adulte¬ 
ris,  vt  in  prafentiarum  breui ,  eft  cita  poena  cruciatus  fru- 
ftrentur  aternos.  Ad  quod  reftondebimus ,  Deum  vt  om¬ 
nium  rerum, na  eft  fuppliciorum  quoque  fcire  menfuras,  eft 
non  praueniri  fent  entia  indicis ,  nec  illi  in  peccatorem  exer¬ 
cenda  dehinc  poena  auferri  poteftatem ,  eft  magnum  pec¬ 
catum  magnis ,  diuturnlfque  elui  cruciatibus.  Si  quis  au¬ 
tem  punitus  fit ,  vt  ille  in  lege  qui  Jfraeliticis  maledixe¬ 
rat^  ,  eft  qui  in  Sabbato  ligna  collegerat  ,  tales  poslea 


2^86 


Explanatio  Cap.  II. 


non  puniri ,  quia,  culpa  lenii  prafienti  fuppltrio  compen- 
fata  eft. 

V.  Infinuat  enim  quofdam  in  hac  mortali  vita  ple- 
<fti,quos  tamen  adhuc  inferorum  fupplicia  maneant, 
quamuis  non  pauci  xternos  cruciatus  praefenti ,  & 
non  grauiffima  poena  redimant. Quod  igitur  hoc  lo¬ 
co  ait  Petrus,  non  magnam  gloriam  effe,  fi  quis  pro¬ 
pter  fcelera  perpetrata  poenas  luat ,  innocentia:  &c 
fortitudinis  laudem  excludit ,  qua  vitro  pro  iuftitia 
ftrenue  tolerantur  aduerfa  ,  atque  idcirco  ait ,  qua  ejl 
enim  glona, fi  peccantes  &  colapbtz.au  [affertis? 

V I .  Porro  quod  ait  interpres  Gloria  ,  Graece  feriptum 

eft  quali  dicat,  qua:  inde  laus,  aut  praedicatio, 

aut  fama, aut  denique  nominis  celebritas  exiftet  ?  Vt 
quod  paulo  ante  dixit ,  patientiae  laudem  extenuari, 
atque  obfcurari  ab  admifla  culpa  fignificet.  Quod 
vero  idem  ait ,  Colaphizat  i ,  Graece,  eft, 

t  t.Cor.u,  Quid  autem  fit  eolaphizare  a  ,  alibi ,  Chryfoftomi 
praefertim  au&oritate,  docui ;  breuiteridem  videtur 
eile, quod  pugnis  faciem  cedere.  Itaque  ad  molc- 
ftiam,&  vexationem  refertur,  &  ad  quamlibet  deie- 
ftionem ,  cum  videlicet  quis  aut  carcere  includitur, 
aut  fame ,  fitive  torquetur,  aut  alio  quopiam  luppli- 
cio  afficitur.  Hac  vt  arbitror  ratione  datum  fibi  ait 
b  t.Cor.i».  Paulus  b  angelum  Satanae  ,  quife  colaphizet,  nam 
7.  quamuis  flimulum  carnis  nominet, non  propterea,vt 

fuo  loco  dixi,  fcedam  impurae  libidinis  cupiditatem 
fignificat ,  fed  molellias  quas  a  Iudafis  perferre  co¬ 
gebatur. 

VII.  Quanquam  autem  Auguffinus  creditur  aliter  fen- 
t  Conc.i.in,tire  c,  re  tamen  vera  id  tantum  affirmat,quod  Apo- 
pf.;8.  ftolus  fcribit,nc-c  quid  fignificet  ftimulus  carnis,aut 

angelus  Satanae  ,  planius  explicat.  Sic  autem  feri- 
bit :  Nam  hoc  vitio  ne  ipfe  tent  aretur ,  quale  fibi  medica- 
mentum  dicit  appofitum  a  medico,  qui  fciret,  quid  curaret. 
Ne  magnitudine  inquit  reuelationum  extollar ,  dau*i  e  fi 
mihi  ftimulus  carnis  mea  angelus  Satana,  qui  me  colaphi¬ 
zet:  propter  quod  ter  Dominum  rogani,&  dixit  mihi  ,fuf- 
fict:  tibi  gratia  mea  :  nam  virtus  in  infirmitate  perficitur. 
Nidete  qua  fiunt  confitmmationes .  Npoftulus  Do:lor  gen¬ 
tium  ,  Pater  fidelium  per  Euangelium  ,  accepit  fiimtditm 
camis,  a  quo  colaphizaretur,  quis  nofirum  hoc  dicere  au¬ 
deret  ,  niji  ille  ipfe  confiteri  non  erubefeeret?  Si  enim  di¬ 
xerimus  hocnonpdfifiumfuififie  Paulum, cian  ei  quafii  hono¬ 
rem  deferimus, mendacem  facimus :  fed  quia  verax  efi,  & 
verum  dixit ,  oportet,  vt  credamus  datum  illi  efife  angelum 
Satana,  ne  magnitudine  reuelationum  extolleretur .  Nihil 
igitur  plus  dicit, quam  digat  Paulus. 

VIII.  Si  ergo,  vt  redeam  ad  Petrum,  quis  lua  culpa  cru- 
ciatur,non  magna  quidem  laude  dignus  videtur,  po- 
teft  tamen  nonnihil  a  Deo  promereri,  fi  interno  ani¬ 
mi  motu  ,  &  culpam  agnofeat,  &  diuino  amore  in- 
cenfus  deteftetur.  At  contra  •,  Si  bene,  inquit,  facien¬ 
tes  patienter  fufiinetis ,  hac  eft  gratia  apud  Deum.  Hos 
enim ,  vt  dixi ,  Chriftus  beatos  praedicat ,  qui  propter 
iuftitiam  perfequmionern  patiuntur.  Hac ,  inquit,  eft  gra¬ 
tia  apud  Deum,  horum  videlicet  conftantiam,  atque 
animi  magnitudinem  immortali  glorias  corona  in 
beata  vita  remunerabitur. 

IX.  Ita  apud  Ifaiam  d,Nt  con filarer ,  inquit,  omnes  lu¬ 
ti  cap.6 1.3.  gentes,  vt  ponerem  lugentibus  Sion,  vt  darem  eis  coronam 

pro  cinere toleimgaudij  pro  luclu,  pallium  laudis  pro  fipiri- 
tu  moeroris  ,  &  vocabuntur  m  ca  fortes  iuftitia  ,  plantatio 
e.  cap. 3 11.  Domini  ad  glorificandum.  Et  in  Apocalypfi  c  ,Qug  vi¬ 
cerit,  dabo  ei  federe  rnecum  in  throno  meo,ficut  &  ego  vi- 
£  Apoc.tt.6  ci,  &  fed  1  cum  Patre  meo  in  throno  cius.  Et  alibi Ego  fi- 
tienti  dabo  de  fonte  aqua  vita  gratis  ■,  qui  vicerit ,  pojfiide- 
bit  hac.  Hanc  ob  caufiam  miris  laudibus  extolluntur 
g  Apoc.7.14  Martyres ,  &  dicuntur  g  venifle  de  tribulatione  ma¬ 
gna^  jauific  ftolas  fiias, eafque  dealbalfe  in  {angui¬ 
ne  Agni,  &  mox  fubiicitur.  Non  efurient,  neque fitient 


A  amplius, neque  cadet  fu  per  illos  Sofnejue  vllus  ajtui,  Quo¬ 
niam  jignu*  ,  qui  in  medio  throni  efi, reget  illos  ,-qt  dedu¬ 
cet  eos  ad  vita  fomes  aquarum ,  &  abfierget  Deu,  omnarre 
lacrymam  ab  oculis  eorum. 

Gratiam  porro  vocat  Petrus  ,  tum  quia  eximium  X. 
Dei  beneficium  eft,  cum  quis  propter  militiam  pati¬ 
tur.  Nam  Paulus  ad  Philippenfes  feribit:  Vobis  do¬ 
natum  efi  pro  Chrijfa  non  fojiiwi.vt  in  eum  credatis,  fed  vt 
etiam  pro  illo  patiamini.  Et  hic  ipfe  Petrus  a  ,fied  &  fi  a  Infra  c; 
quid  patimini  propter  lufilitiam  ,  beati,  tum  etiam  quia  *,l4> 
eft  veluti  radix ,  aut  femen  innumerabilium  prope - 
modum  bonorum,  quae  m  illo  beatorum  castu  afie- 
quentur  illi  qui  forti, &  conftanti  animo  acerbiffima 
quaeque  pro  Chrifto  tolerauerint. 

Idque  elegantiffime  docet  Cyprianus  b,qiu  Mar-  XI. 

B  tyres  quofda  his  verbis  affatur,  Sed  vobis  rofi'a,cfir  filores  b  W&U, 
de  paradifi  deliciis  aderant ,  &  caput  veftrum  ferta  coele-  ' 
filia  coronabant,  afias  ecce  meffiurn  fertilitate  fce eunda  eft , 

&  area  frugibus  plena  eft,  fed  vos,  qui  gloriam  feminaftis, 
frugem  gloria  metitis.  Et  aliquanto  poift :  Nos  de  Domi¬ 
ni  vinea  pingues  racemi ,  q?  iam  maturis  fructibus  botri 
prefifura  facularis  infrftatione  calcati ,  torcular  veUrum 
carcere  torquente  fentitis  :  vini  vice  fangttinem  funditis ; 
adpafifionis  tolerantiam  fortes  Martyri]  poculum  liben¬ 
ter  hauritis.  Et  multa  deinceps  adiioit ,  quibus  non 
modo  Martyrum  robur  laudibus  extollit ,  fed  prse- 
mij  magnitudinem  ,  atque  praeftantiam  ob  oculos 
ponit. 

21.  In  hoc  enim  vocati  eft  is  ,  quia  &  Christus  pafifus 
C  eft  pro  nobis ,  vobis  relinquens  exemplum  ,  vt  fie- 

quamini  veftigia  eius. ] 

Duplici  argumento  fuperiorem  adhortationem  I. 
confirmat.  Et  prius  quidem  ab  ipfa  vocatione  argu¬ 
mentatur,  deinde  a  Chrifti  Domini  exemplo.  Priori 
igirur  loco  ait ,  In  hoc  enim  vocati  effis ;  hoc  eft,  ipfa 
vos  cceleftis  vocatio  fuapte  natura  monet ,  vt  quae¬ 
cunque  accidant  aduerfa, magno  forrique  animo  ex¬ 
cipiatis  :  hoc  enim  fignificat  Chriftus ,  cum  apud 
Matthaeum  c  dicit,  Si  quis  vult pofii  me  venire ,  abneget  c  cap.n5.j4 
fernetipfurn ,  &  tollat  crucem  fium  ,  cfir  fequatur  me.  Et 
apud  Ioannem  d,  Ntbfquc  fynagogis  facient  vos ,  fed  ve-  ^  caP•^•l• 
nit  hora,  vt  omnis ,  qui  interficit  vos, arbitretur  obfequium 
D  fipraftare  Deo.  Ec.aliquanto  poft  e :  Plorabitis  fle-  e  ver,:w' 
bitis  vos,mundus  autem  gaudebit ;  vos  autem  contriflabi- 
nnm,  fed  crisi  it  ia  veftra  vertetur  in  gaudium. D  eni  q  u  e  f:  f 
In  mundo  prefifuram  habebitis. 

Hoc  agnoucrunt  Apoftoli ,  quorum  ea  vox  eft  * ,  I f 

Per  multas  tribulationes  oportet  nos  intrate  in  regnum  8 
l\i.  Et  Paulus  11  Hebraeos  nominarim  ad  patien-  £°jd  Hcbi. 
tiam  hortatur  :  Patientia  enim,  inquit ,  vobis  necefifaria  cap.ic.js. 
eft,  vt  voluntatem  Dei  fkcientes  reportetis  repromijftonem. 

Iacobus  1  autem  patientiam  adeo  extollit ,  vt  in  ea  i  cap  i  * 
propemodum  Chriftiana:  vitae  perfe&ionem  fitara 
efle  affirmet.  Patientia  autem ,  ait ,  opus  perfeclum  ha- 
bet,vt fitis perfefti,&  integriftn  nullo,  deficientes.  Neque 
aliter  de  Chriftiana  vocatione  fenfic  hic  idem  Pe¬ 
trus  k ,  A  on  reddentes,  ait,  malum  pro  malo, nec  maledi-  k  Infra  wf 
tium  pio  rnalediUo. ,  fed  e  contrario  benedicentes  ,  quia  }•!>• 
in  hoc  vocati  efiis  ,  vt  benedictionem  hareditate  pof- 
fideatis, 

Ipfa  enim  huius  vitae  conditio  multa  obiicir,qui-  1 1 1. 
bus  iuftorum  patienria-exercetur,&  exploratur, quoT 
rum  magnam  partem  recenfet  Auguftmus  1 .  Et  qua-  1 1“  p4* 
dam  fiunt,  inquit,  fratres, tribulationes  omnibus  nota. Ecce 
ifia  ,  qua  abundant  in  genere  htmano ,  alius  damno  afifie- 
ftus  plangit ,  alius  orbitate  percufifus  luget ,  alius  patria 
exulatus  moere  t ,  &  redire  cupit  intolerabilem  peregrina¬ 
tionem  deputans. alteri  vinea grandinat  a  eft ,  attendit  ad 
labores  fuos ,  &  confumptam  omnem  operam  incafifum. 

Otiando 


CatholiCcB  Epift.  I.  Petri. 


287 


4  t.ad  Tim, 
j.n. 

IV. 

b  lib.  <8. de 
ciaic.cap.51. 


e  pf.68.5. 


i  cap.53.8. 
c  vcrf.j. 


VI, 

f  Ioan.13. 


g  1.  ad  Coa. 
4.16. 

h  adEphef. 
f.r. 

i  De  bono 
pacien. 


k  ep.i.cap.: 


Quando  nonpoteft  cotriftari  qui  inimicum  patitur  ex  ami¬ 
co  ?  Qua  maior  miferia  in  genere  humano ?  Plangunt  loac 
omnes  dolent tribulationes  funt  ifta.  fient  autem  alia 
iuftorum  propria  molejlia  ,  de  quibus  loquitur  Paulus  3 , 
Et  omnes  qui  pie  volunt  viucre  in  Chrifto  Iefu  ,  perfequu - 
tionem  patientur. 

Hoc ,  inquit  idem  Auguftinus  b,  nullis  putandum 
eft  deeffe  poffe  temporibus ,,  quia  &  cienu  ab  eis  qui  foris 
funt ,  non  f  amentibus  videtur  effe  tranquillitas ,  &  reuerd 
eft-plurimmnque  confolaitonis  affert  maxime  infirmis, non 
tamen  defunt,  immo  multi  funt  intus ,qui  corda  pie  viuen- 
tium  fuis  perditis  moribus  cruciant ,  quoniam  per  eos •  bla- 
fthematur  Chnjhanum,  &  Catholicum  nomen  Ex  paucis 
interieris.  Ipfi  quoque  haretici  cum  Chriflianum  cogi¬ 
tantur  habere  nomen ,  &  Scripturas,  &  profeffonem  ma- 
gnuifu,  dolorem  faciunt  in  cordibus  piormu ,  quia  &  mul¬ 
ti  volent esiefft  Chriftiam,  propter  eorum  dijfenfiones  hafi- 
tare  coguntur ,  &  multi  maledici  etiam  in  his  inueniunt 
materiam  blaffhemandi  Chriflianum  nomen,  quia  &  ipfi 
quoquo  modo  Chrifliani  appellantur.  His  itaque  huiuf- 
modiprauis  moribus ,  &  erroribus  hominum  perfequutio- 
nem  patiuntur, qui  vdlunt  in  Chrifto  pie  viuere  etiam. nul¬ 
lo  infe  flante  ,  neque  vexante  corpus  illorum  ,  patiuntur 
quippe  hanc  perfequutionem  non  in  corporibus,  fed  in  cor¬ 
dibus.  Et  aliquanto  poft  hunc  in  modum  concludit: 
Sic  in  hoc  feculo  in  his  diebus  malis  non  foliim  a  tempore 
corporalis  prafentia  Chrifli ,  er  sipoftolorum  eius  ,  fed 
ab  ipfi  sibel ,  querru  primum  iuflum  impius  frater  occi¬ 
dit  ,  &  deinceps  vfqtte  ad  huius  fiecult  finem  inter  perfe- 
quutiones  mundi,  &  conflationes  Dei ,  peregrinando  pro¬ 
currit  Ecclefia. 

Subdit  eiufmodi  vocatignis  rationem./»  hoc  enim, 
ait ,  vocati  eflis,  hoc  eft,  ad  toleranda  aduerfa ,  &:  pa¬ 
tientiam  exercendam, quia  &  Chriftus  pafliis  eft  pro 
nobfs.  Eftque  alterum ,  &c  quidem  efficax  argumen¬ 
tum  ad  fuperiorem  adhortationem  ftabiiiendam,  & 
corroborandam.  Nam,  vt  ait  Oecumenius,  aduerfa 
aequo  animo  tolerare ,  cum  iis  prorius  innocens  ,  & 
culpa  vacans,  magnum  omnino  eft,  tk  a  paucis  prae- 
ftatur.hoc  Deo  eft  acceptum  cum  Chrifti  patientiam 
.Tmulari  videatur, qui,  vt  mox  dicet  Petrus,  non  pro 
propriis  peccatis, cum  nihil  vnquam  mali  admiferit, 
fed  noftra  cauflaproque  noftris  flagitiis  acerbiffimos 
cruciatus  pertulerit.  Chriflus  ergo  paffus  eft  pro  nobis. 
ea  videlicet  fupplicia  fubiuit ,  qua:  nobis ,  ac  noftris 
fcelcribus  debebantur.  Itaque  Dauid  Chriftum  ita 
loquentem  inducit  c,  Confortati  funt ,  qui  perfequuti 
funt  me  inimici  mei  iniufle.  qua  non  rapui ,  tunc  exfol- 
uebarn.  Et  Ifaias  d :  Propter  fcelus  populi  mei  percufli 
eum  Et  paulo  ante  e  5  Ipfe  autem  vulneratus  eft  pro¬ 
pter  iniquitates  noftras ,  attritus  eft  propter  fcelera  noftra. 
Difciplina  pacis  noftra  fuper  eum  ,  &  huore  eius fanati  fu¬ 
mus.  Et  poft  pauca :  Pofuit  Dominus  in  eo  iniquitatem 
omnium  noftrum. 

Exigit  autem  hoc  exemplum  Chcifti ,  non  modo 
gratam,  ac  memorem  voluratem,&  gratiarum  arftio- 
nem,fed  etiam,  &  quidem  potiffimum  imitandi  ftu- 
dium.  Quod  enim  alicubi  Chriftus  dixit  f ,  Exem¬ 
plum  dedi  vobis ,  vt  quemadmodum  ego  feci  vobis ,  ita  & 
vos  faciatis  3  vniuerbm  ad  omnes  Chrifti  adfciones 
merito  referendum  eft,  cum  vere,  ac  fapienter  dixe¬ 
rit  Gregorius ,  Omnis  Chrifti  aclio  noftra  eft  inftruiho. 
Ob  eatn  caullam  Paulus  Corinthios  8  rogat,  vtfui 
imitatores  bnt,non  aliter, atque  ipfedhriftum  imi¬ 
tabatur.  Ephebos  vero  monet  •' :  EJlote,  inquit,  imi¬ 
tatores  Dei,  ftcutfilij  carijftmi.  Et  in  eandem  fenten- 
tiam  Cyprianus  ' :  Quod  fi,  inquit,  &  nos ,  fratres  di- 
lefliffimi  in  Chrifto  fumus ,  fi  ipfum  induimus ,  fi  ipfi  eft 
filutis  noftra  via ,  qui  Chriftum  veftigiis  falutaribus- fe- 
quimur ,  per  Chrifti  exempla  gradiamur.  Sicut  loannes 
Slpoftolus  inftruit  dicens  k:  Qui  dicit  fe  in  Chrifto  mant- 


VII. 


IX. 

:  De  zelo, 
&  liuoic. 


A  re,  debet,, quomodo  ille- ambuUuit,&  ipfe 'ambulare.  Cos- 
feftim  autem  hascipfa  Petri  verba profm,&  fubiicit, 

Inuenimus  denique  &  Patriarchas,  gr  Prophetas ,  &  iu- 
ftos  omnes ,  qui  figuram  Chrifli  imagine  praeunte  porta¬ 
bant  ,  nihil  magis  cuftodiffe  in  laude  virtutum  fisarum, 
quam  quod  patientiam  forti ,  &  flabili  aquanimitate  te¬ 
nuerunt. 

Allatis  autem  plurimorum  Veterum  Patrum  exem¬ 
plis, patientias  neceifiratem  ex  veteri  Domini  feriteh- 
tia  colligit,  qua  olirn  dixit a,  Maledicfa  terra  in  opere  a  Gcn.3-.17. 
tuo, in  laboribus  comedes  ex  ea  cunilis  diebus  vita  tua.  jpi- 
nas  &  tribulos  germinabit  tibi ,  &  comedes' herbam  terra 
in  fudore  vultus  tui  ,*vefcer'is  pane  donec  reitertaris  in_, 
terram  de  qua  fumptus  es.  Huius ,  inquit ,  [ementia  vin- 
B  culo  colligati  omnes,  gr  coii ftrift i  fumus,  donec expunfla 
morte  de  iflo  feculo  recedamus. 

Velimus  ergo,  nolimus  multa  ndbis  deuoranda  VIII. 
funt ,  multa  fubeilnda  pericula ,  multa  incommoda, 

&  mala  toleranda';,  qua:  leuius,faciliufque  perfere¬ 
mus,  b  quod  monet  Apoftolus  b  afpiciamus  in  au-  b  ad  Hebr. 
florem  fidei ,  &  eonfummatorem  lefum ,  quipropofno  fibi  li,l> 
gaudio  fuflinuit  crucem  confuftone  contempra.  Paulo  au¬ 
tem  antea  monuerat  deponendum  omne  pondus, 

&  circunftansnos  peeeatum,  vt  per  patientiam  curra¬ 
mus  ad  propofitum  nobis  certamen.  Itaque  merito  ad¬ 
dit  Petrus. 

Eobis  relinquens  exemplum,  vt  fequamini  vefligia 
eius.  Chrifti  porro  vcftigia,  audtorc  Cypriano  c,  fe-  ' 

'  quirur,  qui prscepiu  eius  infiflit ,  qui  per  magiflerij  eius  ° 

V  viam  graditur,  qui  vefligia  eius.atque  itinera  fe  flatur, qui 
id ,  quod  fhnflus  fi  fecit ,  &  docuit ,  imitatur ,  fecundum 
quod  P etrus  quoque  hortatur ,  &  monet  dicens ,  Chriflus 
paffus  eflpro  nobis.,  relinquens  vobis  exemplum ,  vt  fequa- 
7/nni  vcftigia  eius.  Paucis  autem  intericdlis  :  Chrifli 
nomen,  inquit ,  induere non  per  Chrifli  viam  perdere, 
quid  aliud ,  quam  prauaricatio  eft  diuini  nominis  ,  quam 
defertio  itineris  flutaris  ?  Vult  autem  Petrus  nos  po¬ 
tiffimum  imitari  exempla  patientiae  Chrifti  :  quo 
fpe&ans  B.  Athanabus  d  viro  Chriftiano  hsc  praece-  ^Devifg:f’j 
pca  tradit ,  Manfiietus ,  &  quietus  fit ,  &  tolerans  malo¬ 
rum  ,  nulli  malum  pro  malo  reddens ,  multas  contumelias 
fuflinens ,  quemadmodum  ipfe  (id  eft  Chriftus)  a  ludf  is 
contumeliis  affeflus  eft ,  &  fuflinuit,  verberat,  &  torturas 
ferax.  Nam  &  ipfe  quoqtie  hac  paffus  eft ;  colaphis  enim 
a  minifiro  Pontificis  cafus ,  nihil  contra  fteit ,  fed  tantum 
dixit ,  Si  male  lequutus  fum ,  doce  teflimoniis ,  quid  male 
dixerim:  (in  contra  bene ,  quid  me  cadis  ?  Nonne  potuit, 
qui  terra  irnperauit ,  vt  Datan,  &  Chiron  viuoi  degluti - 
ret,rurfim  imperare,  vt  eum  qui  verberabat,  futim  condi¬ 
torem  ,  vitium  deglutiret  ?  fed  fuflinuit  nebis  relinquens 
exemplum  ,  vt  nos  per  eius  vefligia  incedamus.  Eu  au¬ 
tem  homo  nort^  fufltncs  ab  homine  tecum  eiufdem  natu¬ 
ra  contumeliis  affici  ?  Imitare  dominum  tuum. 

Pono  Chriftus  imitatoribus  fuis  fcelicem  exitum  X. 
pollicetur  1  :  Ego ,  inquit ,  (tim  lux  mundi ,  qui  fequi-  e  Icari. 8.jz. 
tur  me,  non  ambulvt,  in  tenebris ,  fed  habebit  lumen  vita. 

Longiffime  autem  abfunta  vera  Chrifti  imitatione, 
qui  caduca, &  mortalia  bona  confe<ftanti:r,quiguls, 
genioque  indulgent ,  qui  corporeas  voluptates  ex- 
quirunt,qui  denique  ita  vitam  inftituunt,  vt  de  fem- 
E  piterna  ne  cogitare  quidem  videantur.  Certe  Chri¬ 
ftus  apud  Lucam  f  :  Fa  vobis ,  inquit ,  diuittbus ,  quia  f  Cap.  6.14. 
habetis  conflationem  veflram:  Va  vobis  qui  fatur  atieftu, 
quia  e  furietis  :  V e  vobis,  qui  ridetis  nunc ,  quia  lugebi¬ 
tis  ,&  flebitis.  n  r. 

Certe  alia  omnia  complexus  eft  Chriftus  ,  cuius 
exemplum  nobis  ad  imitandum  proponit  Petrus  ,  8c. 
quidem  merito.  Vt  enim  fertbit  B.  Cyprianus  g  ,qui  ^  D;  ze|0> 
in  baplifmo  fecundum  hominis  antiqui  peccata  cdrmlia,  &  iiu.  non 
&  mortui ,  &  fepulli  fumus  ,  'qui  regeneratione  ccclefli  afice 
Chrifto  confurr eximus  ,  qua  funt  Chrifti  gr  cogitemus , 


XI. 


i88  Explanatio  Gap.  II 


a  ad  ColofT.  oportet  pariter  &  geram  tu.  Ita  enim  ait  Paulus.  * ,  St, 
}•  i.  confurrexislis  cum  Chrifto,qu<e  furfumfunt ,  qiurite  ,q%£ 

furfur»  futit  ,fipite  ,  non  qua  fupsr  terram.  Mortui  enim 
e  siis ,  &  vita  vcftra  abfcotidita  eft , cum  Cbrifto.  in  Deo. 
Cum  autem  Chriftus  apparuerit  vita  vefira  ,  tunc  &  vos 
Apparebitis  cum  ipfo  ingloria. 

XII.  Et  alibi b  ad  hanc  ipfam  Chrifti  imitationem  illu- 
b  i. ad  Cor.  ftriori  adhibita  metaphora  magnificentiffimis  verbis 
hortatur.  Primus , inquit, homo  de  terra  terrenusfecudus 
homo  de  coelo  coeleflis :  ejualis  terrenus,  tales  &  terreni ,  & 
cjualif  coelejlis ,  tales  &  cceleftes.  Igitur  ficut  portauimus 
,  imagine  terreni,  portemus  &  imagine  cceleftis.  Imaginem 
C«o!°  m  '  autem  coelefem  t  ait  Cyprianus  c ,  portare  nonpofu- 
mus,  nifi  iri  eo  quod  effe  nunc  coepimus ,  Chrifii fimilitudi- 
nem  pr  abeamus.  Hoc  eft  enim  mutafte ,  quod  fueras  ,  & 
coepife  effe ,  quod  non  eras  j  vt  in  te  diuina  natiuitas  lu¬ 
ceat.  ,  vt  ad  Patrem  Deum  deifica  difciplina  reftondeat., 
vt  honore ,  &  laude  viuendi  Deus  in  homine  clarefcevt,. 
Quanqua  autem  vniuerfim  Paulus  Apoftolus  Chri¬ 
fti  imitationem  fuadet, Petrus  tamen  hoc  loco  Chri¬ 
fti  patientiam  potiffimum  imitandam  proponit :  ac 
proptereafubdit: 

j.z.  Qui  peccatum  non  fecit ,  nec  inuentus  eft  dolus  itu, 
ore  eius. 

ij.  Qui  curru  malediceretur ,  non.,  maledicebat.,  cum 
pateretur ,  non  comminabatur  ■,  tradebat  autem  in¬ 
dicanti  fe  iniufte. j 

!.  Chrifti  innocentiam  cum  admirabili  patientia 

coniunftam  paucis  defcribit,vt  quod  modo  dixerat, 
Chriftum  nobis  tolerantis  exemplum reliquifle, ma¬ 
gis  confirmet.  Ad  innocentiam  quidem  pertinent  il¬ 
la  ;  Qui  peccatum  non  fecit,  necinuentus  eft  dolus  inore 
dea mj.9.  eius.  Quae  verba  defumprafunt  ex  vaticinio  Ifaiae  d. 
Et  dabit, inquit, impios  pro  fepultura,&  diuitem  pro  mor¬ 
te  fua,  eo  quod  iniquitatem  non  fecerit ,  neque  dolus  fiierit 
in  ore  eius.  Ad  quem  locum  videtur  etiam  refpexiffe 
e  ep.i.c.3.5.  l03nnes  e  5  cum  dixit.  Et  fcitis  ,  quia  ille  apparuit ,  vt 
peccata  noftra  tolleret ,  &  peccatum  in  eo  non  eft.  Ex  hoc 
porro  loco  colligit  Auguftinus ,  Chriftum  vere  ori- 
f  lib.j.  eoa-  ginaria  labe  non  fuiffe  infedlum  :  ita  enim  feribit  f , 
Illud  fine  magnum,  vernmque  dtxifti  ,  cum  poftifti  te  ili- 
monium  Apoftoli  Petri  dicentis ,  qui  peccatum  non  ficit, 
notandum  effe  ,  quod  iudicauerit  Apoftolus  fufficere  ad 
oftendendum  in  Chrifto  non  fuiffe  peccatum ,  vt  doceret, 
inquit, quia  qui  non  fecit, habere  non  potuit. omnino  venfft- 
mum  eft :  profecto  enim  peccatum  etiam  maior  feci fet ,  fi 
paruulus  habutffet  :  nam  propterea  nullus  eft  hominum 
prater  ipfum  ,  qui  peccatum  non  fecerit  grandioris  at  at  is 
accejfu,  quia  nullus  eft  hominum  prater  ipfum ,  qui  pecca¬ 
tum  non  fecerit  infantilis  at  at  is  exortu. 

I  L  Quanquam  enim  Petri  Apoftoli  verba  ,  vt  etiam 
Ifaiae  locus, indicare  videntur,  Chriftum  Dominum, 
neque  re  ipfa, neque  verbo  vllo  modo  peccaffe,pro- 
bat  tamen  Auguftinus  Iuliani,aduersus  quem  difpu- 
tar, explanationem, qui  ex  hoc  loco  colligit,non  po- 
tuifle  Chriftum  habere  peccatum  ,  quia  non  fecerit-, 
quafi  habere  peccatum  retulerit  ad  labem  originis, 
facere  autem  ad  ea  peccata, qu$  propria  cuiufque  vo¬ 
luntate  libere  perperrantur  :  atque  ita  hanc  veluti  le¬ 
gem  conftitui.t  Auguftinus  ,  vt  quicunque  m  vita 
omni  labe  careat,is  etiam  in  ortu  fuo, originaria  labe 
caruetit.  Qua  admiffa  fententia,cuin  certiflime  con- 
ftet,bcati{fimam  Virginem  matrem, nullam  in  om¬ 
ni  vita ,  vel  leuilfimam  contraxifle  noxam,  fateri  ne- 
cefle  eft ,  fuiffe  ibam  ab  originaria  labe  prorfus  im- 
munem. 

III.  Caeterum  quod  attinet  ad  Petri  verba,  illa  miram 
quandam  Chrifti  innocentiam  praedicantjqui  rcuera 


A  vt  originaria  labe  fiue  diurnae  naturae,  atque  hypofta- 
fis  refpechi,  fiue  ratione  diuini  conceptus,  frne  vtro- 
que  nomine  omnino  caruit ;  ita  nulla  vnquam  ma¬ 
cula  foedatus  eft  ,  ac  ne  foedari  quidem  potuit.  Nc- 
que,vt  arbitror,  eo  fpedf at  Chrifti  exemplum,  vt  hac 

eius  eximiam  innocentiam  imitemur  ,  quam  ,  vt  ait 
Auguftinus3,  quantum  ad  vitam pertinet,  qua  Chriftum  a  lib.j,  con- 
debemus  mutari, hoc  quoque  ad diftanriam  plurimum  va-  tra  Iu,'ian. 
let ,  quod  vnufquifqne  noftrum  homo  eft .  ille  autem  etiam  cah'/- 
Deus :  neque  enim  tantum  poteft  iuftus  homo  e  fe, qui  horna 
eft, quantum  homo, qui  &  Deus  eft. 

Qu6  magis  mirandum  eft,  tantam  effe  harretici  IV. 
hominis  impudentiam,  qui  aflerere  aufus  fit ,  Chri-  b  Ca/uin.aJ 
ftum  Dominu  in afTumptahominis natura, vere  pec-  Ni¬ 
catorem  ,  ac  reum  fuiffe  diurnae  maledidtionis ,  eun- 
B  demque  c  animi  mollitie  mortem  refugiffe,  votaque  c  Ioa,u, 
inconfiderata  emiffe,qu£e  rerradtanda ,  &  reuocanda 
fuerint ,  mediatoris  officio  fungi  derredtafle  ,  &  vo¬ 
ces  d  defperationis  plenas  fudifle.  Denique  e  Chri-  <f  Matt.tj. 
ftum  fimpliciter,&:  per  fe,iudicio Dei  obie&um  nui- 
lius  fuiffe  meriri,nullamque  in  eo  repertam  fuiffe  di-  p‘‘7‘ -I' 
gnitatem,  qua  Deum  poffet  promereri.  Quaefane 
omnia  non  modo  aduersus  hanc  Apoftoli  fenten- 
tiam  apertiflime  pugnant,  fed  ipfa  Euangelicae  do- 
dtrinae  fundamenta  prorfus  eucrtunt,&  omnem  hu¬ 
mani  generis  falutem,  quae  vnius  Chrifti  merito  ni¬ 
titur,  labefadanr. 

Certe  alia  omnia  exiftimarunr  veteres  Patres  do-  V . 
ttrina  ,  &  fandtirare  eximij.  Irensus  f  enim  alicubi  ^  Hb.4-c.j7, 
£  Chriftum  vocat  coelcftium,  terrcftrium ,  &  inferno¬ 
rum  Principem  ,  quoniam  homo  iuftus  erat ,  qui  pecca¬ 
tum  non  fecit.  Alibi  6  Chrifti  carnem  eiuldem  qui-  S  li-5.cap.14 
dem  fpeciei ,  cum  noftra  fuiffe  affirmat  rametfi  in  ea 
nullum  admifit  peccatum.  Eodemqtie  modo  loqui¬ 
tur  Athanafius  h.  Chriftum  enim  verum  corpus  hu-  h  Defilur. 
manum  geftaffe  dicit,  peccatum  autem  nullum  in  eo 
contraxiffe.  ficut  &  ipfe  alibi  dicit  '.  Venit  enim  p0|l“Jr> 
Princeps  mundi  huius,  &  in  me  non  habet  quidquam.  i  loan.14.jo 

Neque  aliter  loquitur  Cyrillus  k  Hierofolymita-  V I . 
nus  :  Multi  enim ,  inquit ,  per  orbem  crucifixi  funt ,  fed  k  Catcch.ij 
nullum  prater  Chriftum  exhorrent  damones ,  quoniam  illi 
quidem  propter  peccata  fua  mortui  funt, hic  autem  pro  alie¬ 
nis  :  peccatum  enim  ipfe  non  fecit,  nec  inuentus  eft  dolus  in 
ore  eius. Non  Petrus  erat, qui  hoc  dicebat, ne  quis  fuff  icetur 
j-j  adulari  illum  magiftro  ,  fed  lfaias  id  dixit ,  Qui  corpore 
quidem  non  aderat ,  furit u  tamen  aduentum  eius  in  came 
prauidebat.  Mox  vero  Pilati  ac  latronis  teftimonia 
profert  ad  Chrifti  innocentiam  ftabiliendam.Er  quid 
eft, incpiit, quod  teftem  adducam  folum  Prophetam  ?  Acci¬ 
pe  &  illum  teftem,qui  eum  condemnauit,  dicentem  * ,  Ni-  1  Luc.134. 
hil  inuenio  cauffe  in  hoc  homine.  Et  cum  morti  illum  ad¬ 
diceret,, Luatis  manibus, Innocens, inquit, ego  fttm  a  (angui¬ 
ne  iufti  huius.  Eft&  alius  teftis  innocentia  lefit  vnus  la¬ 
tronum  ,  qui  cum  illo  erant  crucifixi ,  reprehendens  alte¬ 
rum,  atque  dicens  m,  Nos  digna fallis  ferimus ,  hic  autem  m  Luc.i3.4i 
nihil  mali  fecit. 

Inter  Latinos  aurem  hsc  ipfa  Petri  verba  expen-  VII. 
dens  Tertullianus  n  ,  negat,  Chriftum  ,etiamfiin  li-  n  lib.aduetf. 
gno  pependerit ,  fuiffe  maledidhim.  Igitur ,  inquit,  lud.cap.ia. 

£  non  in  hanc  pafionem  Chrislum  maledixit,  fed diftintiio- 
nem  fecit ,  vt  qui  in  aliquo  delicio  iudicium  mortis  habuif- 
fet,  &  moreretur fusfenfus  in  ligno ,  hic  maledicius  a  Deo 
efet,  quia  propter  merita  delitiorum  fuorum  fuifenderetur  , 
in  ligno.  Alioquin  Chriftus ,  qui  dolum  de  ore  fuo  loquu- 
tus  non  eft.  quique  omnem  iuftitiam,  &  humilitatem  exhi¬ 
buit,  crc.  Hilarius  0  autem  ad  hunc  Petri  locum  allu-  o  Can.  i.  « 
dens,  Ipfe  quidem, inquit, egens  non  erat,  quia  de 
eo  diclum  eft-.  Peccatum  non  ficit, &  vbi  peccatum  non  eft, 
remtfio  quoque  eius  eft  otio ft,  fed  afumptmn  ab  eo  creatio¬ 
nis  noftra  fuerat  &  corpus ,  &  nomen ,  atque  ita  non  ille 
necefftatem  habuit  abluendi  ,  fed  per  illum  in  aquis 
ablutionis 


Catholica  Epift.I.  Petri. 


289 


ablutionis  nofin  erat  fanclificanda  purgatio.  Denique 
a  Ifaise  4j.  Hieronymus  a  Deum  Patrem  ita  loquencem  indu¬ 
cit:  Quid,  mirurrL, ,  Ji  Filium  meum  iufium  Regem  mi- 
ferim  mundo, flue  ab  inferis  fufcitauerim,  cuius  omnes  via 
retia  funt  ?  peccatum  enim  non  fecit,  nec  dolus  inuentus  efi 
in  ore  eiifs. 

Vlllt  Superiora  Chrifti  innocentiam  morumque  inte¬ 
gritatem  probant:  quae  fequuntur, animi  moderatio¬ 
nem,  ac  patientiam  indicant.  Qui  cum ?nale di ceretur, 
inquit ,  non  maledicebat,  re  namque  vera  multa  pro¬ 
bra  ,  &  conuicia  non  modo  patienti ,  fed  asquiffimo 
b  cap.j.14.  an:mo  pcvtulit.Apud  Ioannem  benim  ita  de  illo  lo¬ 
quuntur  Judaei  ,  Nes  f cimus ,  quia  hic  homo  peccator  efi. 
c  cap.n.19.  Apud  Matthaeum  c,Ecce  homo  vorax, & potator  vini, 
publicanorum ,  &  peccatorii  amicus.  Rurfus  apud  loan- 
d  cap.8.48.  nem  <i.  Nonne, ineptiunt, bene  dicimus  nos,  quia  Sama¬ 
ritanus  es  tu ,  dr  damonium  habes  ?  Denique  cum  cum 
c  apud  Luc.  Romano  praefidi  necandum  tradiderunt c ,  huncin- 
cap.ij.i.  ucnimus ,  aiunt  Qubuertentern gentem nofiram.dr prohi¬ 
bentem  tributa  dari  Cafari,&  dicentem  fe  Chrifiurru  Re¬ 
gem  effe.  Saepe  illum  blafphemia:  &  impietatis  infi- 
mularunt,  fiue  cum  peccata  condonaret,  fiue  cum  fe 
Dei  Filium  diceret.  Alias  legis  contemptorem ,  ac 
Sabbati  violatorem  appellabant, quae  omnia  ille  mi¬ 
ra  quadam  patientia  tolerauit ,  nunquam  propterea 
ingemuit ,  nunquam  queftus  eft  ;  fed  femper  placi¬ 
dus, ac  lenis, &  rebus  omnibus  aequus  fuit.  Hancani- 
mi  magnitudinem  imitandam  proponit  Petrus  -,8c 
ob  eam  caudam  capite  fequenti  tat, non  reddentes  ma¬ 
lum  pro  malo, nec  malediSlum  pro  maleditlo. 

I X.  Quo  etiam  fpe&ans  Paulus  f ,  nulli ,  ait ,  malum 
f  ad  Rom.  pr0  malo  reddentes.  Et  alibi  8:  Videte,  ne  quis  malum  pro 
^iadThef-  malo  reddat.  Quin  etiam  Salomon  h  ei.qui  fecus  fe- 

cerit ,  fupplicium  minatur ,  Qui  reddit  mala  pro  bonis, 
h  Prou.17.13  non  recedet  malum  de  domo  eius.  Tantum  vero  abeft, 
vt  iniurias  libi  illatas  vltus  fit, aut  nouis  iniuriis  com- 
penfauerit ,  vt  potius  Iudaeorum  caufiam  ,  qui  fibi 
mortem  inferebant,  apud  Deum  Patrem  in  ipfa  cru¬ 
ce  ageret.  Nec  pugnat,  quod  aliquando  Iudteos  ap- 
pellaucrit  mendaces, filios  diaboli  ,&  gehenna: ,  hy¬ 
pocritas,  caecos,  duces  caecorum,  Prophetarum  occi- 
fores ,  Dei  ofbres  ,  fepulcra  dealbata ,  generationem 
prauam ,  &  adulteram.  Pertinent  enim  hsc ,  vt  alias 
dixi,  ad  iufiam  increpationem,  reprehenfionemque, 
qua  pro  fuo  munere ,  atque  au&oritatc  publica  eo¬ 
rum  fcelcra  iure  poterat  caftigare.  Cum  patemur,snt , 
non  comminabatur,  quib.potius  miro  quodam  filentio 
etiam  Prae  fi  dem  Romanum  in  admirationem  rapuit. 

X.  Hanc  itaque  Chrifti  patientiam  imitandam  pro- 
c  Inpf37.  ponit  Petrus, &  quidem, vt  ait  Ambrofius  ‘ ,  Ille  vere 

beatus  recenfcndus  efi,  qui  potefi  tantam  habere  virtutem, 
vt  laccfiit  us,  non  irafeatur,  commotus  fe  nolit  vlcifci. mimi¬ 
ci  hoc  agunt ,  vt  prouocent  ad  iracundiam,  maledicunt ,  vt 
maledicamus  :  criminantur ,  vt  crimen  retorqueamus ; 
conuiciantur ,  vt  excitent  nas  ad  vicifiitudinem  contume¬ 
lia.  Mox  autem  allatis  his  verbis  Petri ,  fubdit ,  Ad 
eius  ergo  fimilitudinem ,  atque  imaginem  iushts  fiu  vita 
cupiens  infiituta  formare ,  accnfitus  tacet ,  Ufus  remittit, 
dijfimulat  lacefiitus ,  &  non  aperit  os  fuum  ,vt  illum  imi¬ 
tetur  ,  qui  ficut  agnus  ad  victimam  dubius  ,  non  aperuit 
os  fuum,  (fi  cum  poffu  habere  quod  referat,  magis  vult  fi- 
lere ,  quam  dicere  j  ipfi  enim  Dominus  Iefus  cum  accufi- 
ryur ,  tacebat ,  &  cum  percuteretur,  non. _  repercutiebat 
denique  percnffus  refpondit ,  Si  male  loq nutus  fum,  tefii- 
rnonium  perhibe  de  malo-,  fi  bene,  quid  me  cadis?  Vide 
quemadmodum  quafi  vere  infirmus  ,  &  quafi  is  t  qui  fe 
vindicare  non  poffet  ,  puerili  quodam  loquebatur  afieclu,. 
ita  ergo  &  tu  fi  habeas,  quo  redarguas  arguentem ,  melius 
tacebis ,  ne  redarguendi  viciffitudine  commotionem  tuam 
prodas.  Melius  efi  enim  diffimulare  iniuriam ,  quam  ciu» 
redarguis  ,  vindicare.  Poft  nonnulla  verp  ,  Sufanu* 
Bened.  luHinian.  m  Epifi.  Canon. 


A  exemplum  profert ,  quae  nec  fexus  infimitate  turbata, 
cum  fe  ad  periculum  mortis  cognouit  additlam ,  ne  vocem 
quidern  emiferit.  Accit  fabatur ,  inquit ,  &  tacebat,  clu  - 
cebatur  ad  mortem ,  &  filentio  fe  tegebat  ,  ne  nudant 
pudorem. 

Non  comminabatur ,  inquit,  atqui  apud  Lucam 
Fece ,  inquit  ,  venient  dies,  in  quibus  dicem.  Beata  fte-  a  caF,1J‘1 
riles ,  &  ventres  qui  non  genuerunt ,  er  vbera  ,  qua  non 
laElauerunt.  Tunc  incipient  dicere  montibus ,  Cadite  fu. - 
per  nos ,  &  collibus ;  Operite  nos .  quia  f  in^  viridi  ligno 
hac  faciunt ,  in  arido  quid  fiet  ?  verum  non  tam  fuit 
comminatio,  quam  vaticinium,  nihil  enim  erat,  cur 
piis  fceminis  collacrymantibus  minas  intentaret;  fed 
imminentia  mala  tanquam  rerum  omnium  gnarus 
praenunciauit. 

B  Tradebat  autem  indicanti  fe  iniufte.  Paulo  aliter  XII. 
habent  Grasci  codices ,  srapidi^H  Fe  rcS  rglvom  Firtumr 
hoc  eft,  tradidit  autem  indicanti  iufie.  quomodo  etiam 
legifle  videtur  Syriacus :  fic  enim  habet  •,  Sed  trade¬ 
bat  ludicium  fuum  indici  iufiitia.  Eodem  ptorfus  mo¬ 
do  legerunt  Didymus,  &  Occumenius  ,&  ille  qui¬ 
dem  ait,  Tradens  eos,  qui  infurgebant  aduersiis  eum  iufie 
indicanti  Deo  Verbo  inhabitanti  in  femetipfo.  hic  vero; 

Tradebat  Deo,  qui  iufie  indicat,  qui  reddet  videlicet  vni- 
cuique  fecundum  opera  fua :  id  enim  iuflum  efi.  Ita  fen- 
fus  erit,Chriftum  Dominum  caufiam  fuam  diuino 
Iudicio  permiflifle ,  quod  ad  Romano^ feribens  di- 
uina  audloritate  confirmat  Paulus  b,  Ndn  vofmet -  b  ad  Rom. 
ipfos  defindentes ,  carijfimt  ,  fed  date  locuiru  ira ,  feri- 
q  ptum  efi  enim  ,  Mihi  vindicia  ,  ego  retribuam  ,  dicit 
Dominus. 

Sed  Didymus  quidem,vt  modo  indicaui,cum,qui  Xm* 
iufie  iudicatjipfum  Verbum  intelligit;  Auguftinus  c  jo3n’tX* 
autem  Patrem. Explicans  enim  verba  illa  Chrifti, Ne¬ 
que  enim  Pater  iudicat  quemquam, fed  omne  indicium  de¬ 
dit  Filio ,  obiicit  ex  aduerfo  ciufdem  Chrifti  verba  ^  ^  Ioan’ 

Ega  non  iudico  quemquam, efi  qui  quarat,&  indicet. T urn 
fubdit.  De  quo  dicis, efi  qui  qu<trat,&  indicet, nifi  de  Pa¬ 
tre  ?  Ille  quarit  iniurias  tuas  ille  iudicat  de  iniuriis  tuis. 

Quomodo  hic  Pater  non  iudicat  quemquam,  fed  omne  in¬ 
dictum  dedit  Filio  ?  Interrogemus  &  Tetrurn ,  audiamus 
eum  loquentem  in  Epifiola  fua.  Chriflus  ■ pro  nobis  pajfus 
e  fi, inquit, relinquens  nobis  exemplum, vt  fequamur  vefiigia 
eius ,  qui  peccatum  non  fecit ,  nec  dolus  inuentus  efi  m  ore 
jy  eius,  qui  cnrn  malediceretur  non  remaledicebat, cum  mu¬ 
riam  acciperet,  non  minabatur,  fed  commendabat  illi,  qui 
iufie  iudicat.  Quomodo  verum  efi, quia  Pater  non  iudicat 
quemquarn ,  fed  omne  indicium  dedit  Filio  ? 

Ita  videas  omnino  de  Deo  Patre  explicuifle  Au-  XI  V. 
guftinum  haec  Petri  verba ,  quo  modo  etiam  ea  vide¬ 
tur  accepifie  Fulgentius  e.  Et  piofe<fto.verofimilius  e  lib.  1.  ad 
eft  de  Patre  loqui  Petrum  ,  cui  Chriftus  fuam  cauf-  Trafimund. 
lam  commendabat.  Ica  enim  non  lemel  Ipquitur  ^ 
apudDauidem  f;  Quoniam.,  inquit  ,fecifii  itidicinnu. t  p 
meum  ,  &  caufiam  meam  >  fedifii  fuper  thronum  ,  qui 
mdicM  iuflitiam.  Alibi  8  ,  Exurge ,  &  intende  iudicio  8  P^-34-1  J- 
?neo  ,  Deus  meus ,  &  Dominus  meus  in  cauffam  meam, 
ludica  me  fecundum  iuflitiam  tuam.,  Domine  Deus  ,cir 
non  fupergaudeant  mihi.  Rurfus  ^ :  ludica  me,  Deus,  h  pr,4*-T- 
^  Cr  difeerne  caufiam  meam.  Denique  > :  Exurge,  Deus,  ‘  z2" 

iudica  caufiam  tuam  ,  memor  efio  improperiorum  tuo¬ 
rum,  eorum}quA  ab  infipiente  funt  tota  die ,  ne  oblinifcaris 
voces  inimicorum  tuorum. 

Qupcirca  videtur  fignificare  Petrus  Chriftum  Db-  X  V. 
minum  fuam  Deo  Patri  caufiam.  comm.  ndafle  ,  fiue 
vt  fuam  innocetiam  aliqua  ratione  declararet,  atque 
impios  iufto  fupplicio  afficeret, fiue,quodalij  malut, 
mihique  magis  probatur  ,  fe  ipfum  Deo  Patri  fcelera 
humani  generis  iufte  vlcifcenti  vexandum  ,  &  fup- 
plicfis  afficiendum  offerebat ,  vt  alludere  videatur 
ad  Ifaix  verba  k,  Ideo  diffiniam^  ei  plurimos  ,  &  K  !l 

Bb  fortium 


290 


Explanatio  Cap.  II. 


fortium  diuidct  /folia ,  pro  eo  quod  tradidit  in  mortem 
animam  fttam  ,  &  curru  [celeratis  reputatus  e(l  ,  & 
ipfe  peccata  multorum  tulit.  Vt  apparear  non  mo¬ 
do  Chriftum  aequo ,  fed  etiam  libenti  animo  ,  pro 
communi  Humani  generis  faluce  acerbiflima  fuppli- 
cia  toleraffe. 

XVIII.  Verum  quoniam  vulgata  lettio  retinenda  nobis 
eft ,  vt  dicat  Petrus  tradebat  autem  iudicanti  fe  iniu- 
fie 3  fenfus  erit ,  Chriftum  fefe  vitro  ,  ac  fponte  ini- 
quiftimo  Pilati  iudicio  fubdidilTe,  cdm  proculdubio 
facile  pollet  euadere  ,  &  fefe  ab  omni  periculo  libe¬ 
rare.  Merito  autem  dicit,  iudicanti  fe  iniufle :  pluribus 
enim  nominibus  ,  Pilati  fententia  fuit  iniufta.  Nam 
primum  quidem  nullum  iuris  ordinem  fequutus  eft, 
led  fubitam  ac  temerariam  ludaeorum  accufationem 
admilit,  nullaque  adhibita  confultatione,  Chriftum 
facniflimae  morti  addixit,  cum  tamen  etiam  Gentiles 
magnam  in  ferendis  fententiis ,  reifque  damnandis 
diligentiam  adhiberent. 

XIX.  Itaque  Clemens  3  Romanus ,  Contemplamini,  ait, 
a  lib.i.CS-  iudicia  faculari a,  quorum poteflate  videmus  trahi  parri- 
ftit.Apoft.c,  gjfa,  adulteros,  veneficos,  fepulchronm  violatores,  latro- 
* *"  nes.  Hi  enim  fiatim  vt  ab  iis ,  qui  reos  in  iudicio  fifiunt , 

qnafliones  de  eis  habitas  acceperunt ,  qiurunt  ex  malefico 
ipfi  an  ita  fe  res  habeat,  ille  vero  fi  ait, non  fiatim  mittitur 
ad  fiupplicitm.immb  pluribus  diebus  ,  cum  multa  delibe¬ 
ratione  ,  ac  confultatione  ,&  interieclo  velo  inquiritur  irt-j 
eum.  &  alia  deinceps.  Eodem  Ipcffcant  Sc  illa ,  quae 
h  ep.79.  feribit  alicubi  Bafilius  b  ,  Qui  rerum  ,  inquit ,  in  hoc 
mundo  potiuntur  ,  quando  facinorofum  aliquem  morti 
fiunt  adiudteaturi  ,  cortinas  obducunt ,  &  expertiffimos 
quofque  ad  cauffie  traVtationem  aduocant  ,  multumque 
temporis  infimant, nunc  legis  rigorem  contuentes, nunc  na¬ 
tur  a  communionem  fifpickntes,  multumque  ingemifeentes, 
ac  iu dicandi  ne  ce  (fi tat  em  deplorantes  nemini  non  manife- 
fium  faciunt ,  quod  non  ex  propria  libidine ,  fed  ex  nc- 
cejfario  legis  minislerio  condemnationis  inferant  fen- 
tentiam. 

XX.  Caeterum  quod  Bafilius ,  Cortinas  ,  Clemens  Ve¬ 
ro,  Velum,  nominat,  veterem  Magiftratuum  ,  &  Iu- 
dicum  confuetudinem  indicat, qui  cum  ius  dicerent, 
velis  quibulclam  vtebantur, quibus  tum  ipli,  tum  ij, 
qui  iis  a  conliliis  allidebant ,  ab  iis  ,  qui  cauflas  age¬ 
bant,  feiungebantur. Qupjrii  fallor ,  refpiciunt  Ho- 
e  In  Cod.  norius.  &  Theodolius  Augufti  c ,  cuna  in  haec  verba 
Theod.l1.13.  legem  rulerunr .De fubmerfisnauibus  decernimus, vt  le- 
&in  luftinf  Uat0  cafiJfA  cognofcantnr ,  &  fi  quifquam  de  tali- 

lib.  u.tir.f.  bus negotiis  aliquid  accepiffe  detegitur  ,  index  apud  quem 
Conftic.  y  conflit  erit,  his  conquerentib  us  ,qui  nudantur  pro  qualitati¬ 
bus perfimarum  multlandi;remouehdi,profcribmdeqtie  ha¬ 
beat  poteflatem;  Leuaro,  inquiunt,velo. quali  dieat,re- 
moto  'vclb',&  non  adhibitis  iuris  folcmnitatibus,qu£ 
in  aliis  iudiefis  religiose  retinendae  erant  ^quando¬ 
quidem  in  eo  iudicio  ,  fubito  ,  ac  vclnti  ex  tempore 
iudicandum  eftet.atque  haud  fcio  an  hoc  idem  ligni- 
d  apudGra-  ficare  velit  Syluerius  d  Pontifex :  lic  enim  ait ,  Guilli- 
t  i  anum  13.  prius,  ficu,  quod  malim,  Bellifarius ,  patritius  nofier  man- 
hiarius^"*'  ^auit  me  ad  fe  venire  pacifice  pro  qutbufdam  Ecclefiafticis 
difpofitiombus  in  palatium  pineis, &  ad  primum, &fidun- 
durn  velum  retinuit  omnem  clerum  ,  &  populum,  qui  me- 
cum  vemefiar  nullum  permifit  introire,  nift  me  filum, & 

Vigilium  diaconum  no  (Irum.  Sufpicor  enim  velum  ap¬ 
pellari  ,  quod  ante  ianuam  nobilium  praefertim  pen¬ 
dere  folet,quod  ni  fallor,  fighificat  Clemes:  Alexan¬ 
drinus  [hb.y.Strom.  ]  cimt  de  haereticis  ait.-  Sed  nec 
ipfi  ingrcjfie  clauem  habentes  j  fedfalfim  quahdam  <&  vt 
dicit  confuetudo  *VTii>i£S‘ </. ,  idlefi aditer [arn  clauem  ?  per 
quam  non  relaxato  velo  ,  vt  nos  ingredimur  per  Domini 
'traditionem  3  fed  excifio  ofiio  y&mttro  Ecclefia  clam  per- 
fojfio  ventdtern  tfanfgredienies,  efficiuntur  principryac  du¬ 
ces  myfirr/orum  anima  impiorum. 


A  Vt  igitur  redeam  ad  inditurum,  quamuis  Laftan- 
tius  a  neget  Pilatum  tulifle  fentenriam ,  fed  permi- 
fifle  tantum  Chriftum  dominum  ludaeorum  volun¬ 
tati,  fcu  potius  furori ,  vero  ramen  limilius  eft  ,  cum 
re  vera  lentenriam  protulilTe,vt  non  obfcnre  fignifi- 
cat  Lucas  b ,  cum  ait ,  Et  Pilatus  adiudicauit  fieri  peti¬ 
tionem  eerumJffum  autem  tradidit  voluntati  eorum.cpab 
etiam  refero  quod  Matthaeus  Ioannes  dicunt, 
fedilfc  pro  tribunali ,  quod  ad  ferendam  fentenriam 
fieri  confueuit.  Fuit  autem  ea  fenrentia  iniuftiftima, 
ob  hanc  poriilimum  cauflam  ,  quam  habtenus  ex¬ 
plicui. 

Sed  praeterea  magnam  continet  iniuftitiam,quod 
ipfius  Pilati  iudicio  Chriftus  &c  iuftus ,  &c  innocens 
E  erat, ac  propterea,vt  ait  Ioannes  «*,  quarebat  dimittere 
eum,  quocirca  lotis  manibus  proteftatus  eft  fe  inno¬ 
centem  a  fanguine  iufti ,  fed  ,  vt  ait  Leo  f  Pontifex, 
Lotis  manibus,  &  ore  polluto  tifdem  labiis  1 efum  mifit  ad 
crucem, quibus  eum  pronunciauerat  innocentem.Sed  nihil 
eum  ablutio  manuum  iuuat:  nam, vt  idem  ait  Leo  8, 
non  purgant  contaminatum  animum  man us  lota, nec  ajper- 
fis  aqua  digitis  expiatur ,  quod  famulante  impia  mente 
committitur. Ex  in  eandem  fentenriam  Ambrofius,Pz- 
latus,  ait ,  lauit  manus  ,fidfaEla  non  diluit :  tudex  enim 
neque  inuidia, neque  timori  cedere  debet. 

Ille  vero  taqnam  mollis, ac  timidus  Iudex  ludceo- 
rum  vocibus  perterritus  illorum  furori  tradidic  in¬ 
nocentem:  nam,vt  ait  Auguftinus  h,  apertiffime  contra 
£  C&farem  venire  videret  ur,fi  alium  Regem  vellet  ingerere 
profirentibus  fi  Regem  non  habere,  nifi  Cafarem,8c,v t  ad¬ 
dit  Theophyla&us ,  calumniam  metuebat,  ne  accufare- 
tur,quod  rebellem  abfoluiffit .Quo  quide  fcelere  quam¬ 
uis  grauilfimo  ,  longe  tamen  grauius  videtur  crimen 
ludaeorum, qui  illum, vt  ait  Leo  Pontifex  ‘  ,nomine  Ca¬ 
pris  territum,  &  vocibus  inuidio [is  increpatur n  ad  effeclum 
fui ficeleris  impulerunt. Idque  fignificafle  viderur  Chri¬ 
ftus  Dominus,cum  Pilato  dixit  k ,  Oui  me  tradidit  ti¬ 
bi,  maius  peccatum  habet,  vt  enim  Chryloftomus,  Cy- 
rillus,  Euchymius,&  Auguftinus  explicant, Pilati  fa¬ 
cinus  ,  cum  ludaeorum  fcelere  confertur,  &  hoc  illo 
grauius,  ac  deteftabilius  pronunciatur. 

Qrumobrem  Bafilius  1  ex  Domini  verbis  colli¬ 
git  ,  Pilatum  quoque  csnfintientem  iis,  qui  illum  tradide¬ 
rant, peccatum  habuiffi,  licet  non  itagraue.  Et  Augufti- 
nus  m ,  Quod  fecit  Pilatus  in  eo  ipfi  ,  quod  fecit  altquan- 
D  tum  particeps  fuit  ,  fed  in  comparatione  illorum  multo 
ipfi  innocentior.  Et  aliquanto  poft  Nostis,  inquit, illum 
lauifie  manus ,  &  dixiffi  ,quod  ipfi  nonfecifiet,  mundum 
fi  e  (fe  a  morte  illius.  Fecit  tamen  ,  fed  fi  reus ,  quia  fe¬ 
cit  vel  innitus  ,  illi  innocentes  qui  coegerunt  ,  vt  faceret  i 
nullo  modo  ;  fed  ille  dixit  in  eum fintentiam ,  &  iuf  - 
fit  euvu  crucifigi ,  &  quafi  ipfi  occidit ,  &  vos  0  ludai, 
oeddiftis.  Vnde  occidiflis  ?  gladio  lingua,  acuifiis  enim 
linguas  vefiras,  &  quando  percujfiflis ,  nifi  quando  clama- 
flis,  Crucifige,  crucifiget 

Et  apertiflime  Leo  Pontifex  n  ,  Exceffit  quidem  Pi¬ 
lati  culpam  facinus  1 udaorum.Et  paucis  interiedtis.Se^ 
nec  ipfe  euafit  reatum ,  qui  cooperatus  fiditiofis  reliqun  in¬ 
dicium  proprium ,  &  iri  crimen  'iranfiuit  alienum.  Q_iue 
quanquam  veriftim^  dicuntur ,  aliunde  tamen  Pilati 
^  peccatum  non  mediocriter  augetur, quod  non  folum 
contra  iufti tiam  ,  innocentem  morti  addixerit  3  led 
etiam  contra  fui  muneris  rationem  grauiter  pecca¬ 
ret  :  magiftratus  enim,  ac  iudicis  proprium  eft  ius 
dicere  ,  &  iuftitiae  patrocinium  fulcipere.  Qua”1" 
obrem  Salomon  infer  extera  mala  ,  atque  in¬ 
commoda  ,  qua:  vfu  Compererat  ,  hoc  etiam  rc- 
cenfet  0  ,  quod  viderit,  fub  file  in_,  loco  tudlci]  im¬ 
pie  tat  erru  ,  <;’r  in^,  loco  iusfitia  iniquitatem Et  ob 
eam  cauftam  '  dixit  Sapiens  p .  Noli  quarere  fieri 
iudex ,  nifi  valeas  virtute  irrumpere  iniquitates ,  ne  forte 
extimefias 


XXI. 

a  lib.4.c  1«, 


■  &  Mp.i3.14 

c  cap.i7.,9 
d  caP- 1913 


XXII. 


e<ap.iMz. 

f  SetOMie 
PaiT. 


g  Setm.8.de 
Paif. 


XXIII. 


h  T  ra&  u 
Ioan. 


i  Serw.  t.h 
P iff, 


k  loaQ.19.1t 


XIV. 

I  Regg.brcu. 
Rcg.4«. 

m  pUj. 


xxv. 

n  Sermlrif 
Paif. 


o  Eecltlii- 
ftes  }.i4' 

p  Ecdefii- 
ftici 


Catholica;  Epift.  I.  Petri. 


291 


ex timfcas  faciem  potentis ponas  fcattdalum  in  aquitzt-  A  Finem  explicat  mortis  Chrifti ,  eiufque  frudturft  XXX. 

declarat.  Quorfum  enim  Chriftus  tam  multa,  tam- 


XXVI.  Illud  ambigi  folet  a  multis,  an  Pilati  lententia  ex 
eo  etiam  capite  fuerit  iniufta,  quod  fua  abufus  pote- 
ftate  ,  eum  neci  addixerit ,  qui  nullo  libi  itire  fubie- 
<ftus  eftet.  Et  profedto  fi  quod  alicubi  affirmat  Atha- 
a  De  PafT&  nafius  J,cognouit  Pilatus  Chrifti diuinitatem, impie, 
cruce  Dom.  ac  prorfus  nefarie  contra  Deum, fuam  exercuit  pote¬ 
ftatem-,  quod  fi  id  minus  probabile  videtur ,  non¬ 
nullam  dubitationem  patiunt  Chrifti  verba  apud, 
fa  cap.  19.1 1 .  Ioannem  b ,  Non  haberes  in  me  poteftatem  vllam ,  nifi  ti¬ 
bi  datum  ejfet  defuper.  indicare  enim  videtur ,  Pilatum 
habuifie  in  Chriftum  poteftatem. 

X  X  V 1 1  Caetcrum  fi  nomine  poteftatis  intelligamus  vim, 
&  facultatem  inferendi  necem, fi  folum  humante  na¬ 


que  indigna  perpeti  voluit  ?  nimirum  vt  noftra  om¬ 
nium  flagitia  deleret,  proque  iis  Deo  Patri  fiitisface- 
ret,  cundtos  denique  mortales  Deo  conciliaret.  Ita¬ 
que  ait  :  Qui  peccata  noflra  ipfe  pertulit  in  corpore  (ito  fit- 
per  lignum :  hoc  enim  dixit  etiam  Ioanncs  a ,  Ftfcitis-,  a  eP-  I,c*3 
ait ,  quia  ille  apparat ,  vt  peccata  noflra  tolleret.  &  ante 
vtrumque  dixerat  Ifaias  b,  Et  ipfe  peccata  multorum  tu- caPO-i2* 
Ut, &  pro  tranfgreffonb ussrogauir.Qup  fpedtas  Paulus  *  °}  3  um'8, 

Apoftolus,  De  peccato, fit,  damnauit  peccatum  in  carne , 
vt  laftijicatio  legis  impleretur  in  nobis.  F dem  que  omni¬ 
no,  fi  Origeni,ac  Theodoreto  credimus,fignificauit, 
cum  ad  Coloflenfes  fcripfit  d:  Delens  quod  aduersits  d  cap.2.14. 
nos  erat,  chirographum  decreti,  quod  erat  contrarium  no- 


tura:  vires  fpedfcemus ,  vtique  Pilatus  vitx  ,  necifque  B  bis\&  ipfurn  tulit  de  medio ,  affigens  illud  cruci.  Scribit 

poteftatem  habuit :  nam  alioqui  fi  libuiflet  Chrifto  pnim  Ono^npo  e  - - 1 —  r>. 

vi  miraculorum  effedtiuc  vti,  nulla  ea  Pilati  potcftas 
fututa  erat :  vt  enim  morbos  curabat ,  caecis  vifum, 
claudis  gteflum/urdis  auditum, mortuis  vitam  refti- 
tuebat,  ita  facile  potui fler  omnem'  fibi  vim  extrinle- 
cus  illatam  prohibere,  multoque  id  magis  diuina  fa¬ 
cultate  efficere  potuiflet ,  qui  in  fornace  Babylonica 
ignea  vrendi  vim  non  cohibuerat  folum  j  fed  in  fua- 
uem  quandam  auram  comutaraf, quique  in  lacu  leo¬ 
num  ferarum  rabiem  comprefl'erat,ne  Daniclem  in- 
nocentc  lsderet ;  qui  denique  millies,fuos  Martyres 
immaniffimis  fuppliciis  Sc  cruciatibus  affedtos,  inte¬ 
gros, atque  illxfos  conferuauit :  Sin  autem  poteftatis 


XXVIII. 


enim  Origenes  e  hunc  plane  in  modum ,  Peccati  lite-  eHomij.ia 
ros  nos  ficribimus.  Gcncf. 

Et  mox  ;  Illud  quidem  ,  quod  dicit ,  Chirographum  » 
peccatorum  nofirorum  cautio  fuit :  vnufquifque  enim  no- 
ftrum  in  his  ,  qua  delinquit ,  efficitur  debitor,  &  peccati 
fui  liter  as  feribit.  Et  Theodoretus  f:  Dem  ergo  Ver-  f  ad  CoIofT. 
bum,  noflra  fufeepta  natura,  eam  ab  omni  peccato  liberam  z' 
cuflodiuit  ,  &  delenit ,  qua  male  a,  nobis  fati  a  funt  feripta 
debitorum.  Pertulifle  igitur  dicitur  in  corpore  fuo 
peccata  noftra, quia, vt  ait  Ifaias  g ,  Poftit  Dominus  in  g  cap.53.  6, 
eo  iniquitatem  omnium  noflrum  ,&  propter  fcelm  populi, 
eum  percuffit.  Et  idcirco  ait  Petrus  :  In  corpore  fuo .  Suis 
^  .  enim  vulneribus  Chriftus  animi  noftri  vulnera  cura- 

nomineius dicendi audloritatem intellignmus.tamet-  uir,vtidem  Ifaias  b  fignifieat, 'Ipfe autem  vulnera-  \ 
fi  non  defunt ,  qui  exiftiment  eam  poteftatem  Pilato  C  tus  eft,  propter  iniquitates  noftras,  attritus  eft  propter  fce- 
ctiam  in  Chriftum  Dominum  non  folum  fu  i  fle  per-  lera  noflra ,  difctplina  pacis  noflra  fuper  eum  ,  &  l  tuore 

eim  fanat  i  fumus. 

Addit  Petrus ,  Super  lignum.  Tamerfi  enim  crux  X  X  X  L 
Chrifti  ludaris  fcandalum  ,  Gentibus  autem  ftulti- 
tia  videtur  ,  rc  tamen  vera  fuit  vidtorix  fignum  ,  vt 
ait  Chryfoftomus  * ,  Sc,  vt  ait  Ifaias,  Regium  quo-  i  Hom.84. 
dammodo  fccptrum  :  Factus  enhn  ,  ait  ,  principatus  Match. 
fuper  humerum  eius  :  Nam  ,  vt  ait  Theophylactus  k,  k  Luca;  13. 
principatus  Domini ,  rfr  regnum  eim  efl  crux ,  quia  vi¬ 
delicet  firit  crux  ,  vt  obferuat  Euthymius  ,  veluti 
lancea ,  qua  aduerfarium  deiecit  ,  Sc  ampliflimum 
quendam  principatum  adeptus  eft.  .  ’  . 

Quue  Tertullianus  1 :  Chriflqu  ,  inquit ,  pote  fla-  XXXII. 


e  Hom.  83,  mifTam,quod  videtur  fignificarc  Chryfoftomus c, fed 
inloan.  legitime  tanquam  Romano  Prrefidi  conceflam; 

Longe  tamen  probabilius  cenfeo,ntjllo  iure  Chri¬ 
ftum  Dominum  Romano  Praefidi ,  aut  vili  omnino 
mortalium  fuifte  fubiedtum  :nam  de  diuina  quidem 
hypoftafi  quis  ambigat  ?  Vt  ver6  cum  humana  natu¬ 
ra  connexa  erat,vt  alia  mulca  coeleftiabona  humanae 
Chrifti  natura:  largiebatur  ,  ita  etiam  vi  vtlionis  exi¬ 
mium  quoddam,ac  iupranaturale  dominium  tribue¬ 
bat  ,  quo  rebus  omnibus  acatis  fuo  iure  poflet  im¬ 
perare,  quippe  Chriftus  homo, etiam  fupremis  An¬ 
gelis, nedum  cuneftis  mortalibus  maior  erat,&  fiipre 


nia  quadam  potcftate  praeditus  cumftis  poterat, pro  Q  tem, ,  cr  fublimuatem  fuam  in  humeros  extulit ,  crucem  1  lib  contra 


imperio  dominari.Nequc  vero  facile  credendum  eft, 
Sponte  fua  Chriftum  ita  fefe  Pilato  fubiecifle  ,  ^t  ius 
aliquod  ei  in  fe  ,  fuamque  vitam  permitteret.  Itaque 
hoc  etiam  nomine  iniufta  ,  atque  iniqua  fuit  Pilati 
lententia  ,  quod  eum  damnant ,  qui  nullo  fibi  iure 
fubiedus  eflct,nifi  forte  Pilatum  ignorantia  excufa- 
ret',quae  tamen  pofitis  iis ,  quae  ab  Euangeliftis  com¬ 
memorantur-,  vix  potuit  efle  eiufmodi,qux  illum  ab 
omni  culpa  purgaret. 

XXIX.  Audiueratcnim  ab  ipfius  Chrifti  ore,eum  efle  Re¬ 
gem  ,  ipfius  tamen  regnum  non  huius  mundi  efte, 
quinetiam  a  Iudaeis  cognoucrat, Chriftum  fe  Dei  Fi¬ 
lium  praedicafle :  qux  quidem ,  fk  id  genus  alia  non 


fciiicet.  qua  de  re  ita  alicubi  Auguftinus  m  .  Grande,  Iudigos- 
inquit ,  fpcciaculmn,  fed  fi.fpetier  impietas , grande  In -  foaif  ^ 
dibrium  ,fl  fpeflet  pietas , grande  mysterium'  Si  fpeElet 
impietas  videt  Regem  pro  virga  regni  lignum  fui  Portare 
fupplicij ,  fi  pietas  fpeclet ,  videt  Regern  baiulantem  li¬ 
gnum  ,  quod  fixurm  erat  etiam  infrontibus  Regum ,  in  eo 
pernendus  oculis  impiorum,  in  quo  eram  gloriatura  corda 
Sanilorum.  \ 

Nec  multo  aliter  Leo  Pontifex  n,Chm,  inquit,  XXXIII. 
lignum  crucis  portaret  Dominus  quod  in  fccptrum  fi-  n  de 

bi  conucrterct  poteftatis  ,  erat  quidem  hoc  apud  im-  2 
piorum  oculos  grande  ludibrium  ,  fed  manifestabatur 
fidelibus  grande  myfterium  ,  quia  glorioflffmus  dia- 


pauca,  merito  poterant,  atque  adeo  etiam  debebant  ^  boli  vittor  pulchra  fipecie  triumphi  fui  portabat 


Pilati  mentem  commouere,  vt  aliquid  fupra  huma¬ 
nam  naturam  in  Chrifto  fufpicaretur.  cum  igitur 
omni  ex  parte  Pilati  fententia  iniqua  fuerit ,  redte 
dicit  Petrus  :  Tradebat,  autem  indicanti  fe  iniuste. 
Permifit  enim ,  vt  Pilatus  fua  in  fe  poteftate  abu¬ 
teretur  ,  non  aliter  atque  olim  pafluseft,  fe  ddx- 
mone  tentari ,  Sc  in  pinnam  templi ,  atque  excelfum 
montem  perduci. 

14.  Qui,  peccata  noflra  ipfe  yertulit ,  in  corpore  fuo  fuper 
lignum,  vt  peccatis  mortui,  institio,  viuamm :  cuius 
liuorefanati  eftis. ] 

Bencd.  luflinian.in  Epifl. Canon. 


’  imiBo  patientia  humeris  flgnurn  falli¬ 
tis  adorandum  regnis  omnibus  inferebat  .  In  eo  igi¬ 
tur  crucis  ligno  tanquam  in  ara  Chriftus  fefe  Deo 
obtulit ,  cum  vnus  ,  atque  idem,  Sc  victima  efiet,  Sc 
Sacerdos. 

Quamobrem  Leo  °  Pontifex  ,  nouim  ,  inquit,  &  XXXIV. 
verum  reconciliationis  facrificium  offerens  Patri  non  m  0  Scnn. 8.dc 
templo  cuius  iam  erat  finita  reuerentia  ,  nec  intra  fiepta  1 
duitates  ,  ob  meritum  fui  fceleris  diruenda  ,  fed  fo¬ 
ris  ,  &  extra  caftra  crucifixus  eft,  vt  veterum  victima - 
rurn  cejfante  my ferio, noua  hoftia,  nono  imponeretur  altari, 

&  crux  Chrifti  non  templi  efiet-  ara  ,  fed  mundi.  Ita 
B  b  2  enim 


,  Pafl. 


'91 


Explanatio  Cap.  II. 


ca  914.  cnuT1  Hebraeos  fcripfit  Paulas  a,  Qui  per  Spiri-  A 
?  ?  twm  fanflum  ftmetipfunu  obtulit  immaculatum  Deo.  &C 
b  ad  Hcbr.  cq  oblarione  ,  vt  idemmet  affirmat  b,  confiummauit  in 
10.14.  atermm  lanthficatos . 

XXXV.  Cur  autem  Chriftus1-  Dominus  peccata  noftra 
pertulit  in  corpore  fuo  fuper  lignum  ?  Nimirum  ,  vt 
qui  in  ligno  vincebat ,  in  ligno  quoque  vincere- 
c  Eftherca.  tur.  Sic  olim  Aman  «  in  ea  fufpenfus  eft  cruce, 
7.10.  quam  ipfe  Mardochaeo  parauerat.  Tulifle  autem 

peccata  noftra  dicitur  fuper  lignum  ,  vt  figmficet 
d  lib.  ,.P«-  fuifte  crucem  ,  quod  ait  Clemens  d  Alexandrinus, 
dag.cap.it.  limitem  ,  &*  quafi  finem  peccandi.  Limitem.,  ,  in¬ 
quit  ,  habemus  crucem  Domini ,  cui  crucifigimur  ,  Cr 
a  prioribus  peccatis  reprimimur.  Et  ob  eam  cauflam 
c  ad  Roro.  Paulus  nos  ait  mortuos  efle  peccato  e  ,  Qui  enim ,  B 
6il  ait ,  mortui  fumus  peccato  quomodo  adhuc  viuemus  itu 

{  verf.8.  illo  j  Ht  aliquanto  poft  f.  Mortui  fumus  cum  Chrifio. 

verf.11  Et  rur^um  §  j  Exiflimate  vos  quidem  mortuos  efiepec- 
^  VCr  cato  ,  viuentes  auterru  Deo  iru  Chrifio  1 efu  Domino 
noflro. 

XXXVI.  Eademque  ratione  fuo  exemplo  docuit  Chriftus, 
quod  olim  verbis  docuerat,fuam  cuique  crucem  fe¬ 
li  Hom  8  in  rcn<^am  e^e'  In  ea  Pon°  cruce  ’  vt  ait  °rigenes  h> 
lofue.  ipfum  etiam  peccati  au&orcm  ,hoc  eft  ,  daemonem 
confixit.  Duos  enim  ait 'e  cruce  pendere  ,  alterum 
quidem,  qui  fub  afpe£him  cadit,  hoc  eft,  Chriftum 
Dominum,alterum  vero  inafpe<5fcabilem,hoc  eft,dae- 
monem.  frux,  inquit,  Domini  noftri  Iefu  Chrifii gemi¬ 
na  fuit.  mirus  tibi  fermofortaffe ,  &  nouus  videtur ,  quod 
dico,  crux  gemina  finit,  hoc  e  fi ,  gemina  ratione  confiat ,  &  ^ 
duplici,  quia  vifibiliter  quidem  Filius  Dei  in  carne  cruci¬ 
fixus  eft ,  inuifibiliter  vero  in  ea  cruce  diabolus  cum  prin¬ 
cipatibus  fitis ,  &  potefiatibnt  affixus  eft  cruci,  mox  Pau- 
.  a(1Coj  li  *  teftimonium  afferens,  Ouod  era  f,  inquit , 

14.  rium  nobis ,  tulit  illud  de  medio  affigens  cruci  fua  exuens 

principatus,  &  poteftates  traduxit ,  libere  triumphans  eas 
in  ligno  crucis, licet  in  aliis  exemplaribus  habeatur,trinm- 
phavs  ea  in  femetipfo.  Sed  apud  Gracos  habetur,  in  ligno. 
Tumfubdit.  Ergo  duplex  ratio  Dominica  crucis  ,vna 
illa ,  qua  dicit  Apostolus  Petrus  ,  quod  Chriftus  cru¬ 
cifixus  nobis  reliquit  exemplum ,  &  hac  fecunda  ,  qua 
crux  illa  trophaum  diaboli  fuit ,  is z_,  quo  &  crucifixus 
eft ,  Cr  triumphatus.  Confeftim  autem  aliud  pro¬ 
le  ad  Galat.  fert  Pauli  k  teftimonium  :  Mihi  autem  ab  fit  gloriari , 
6,t*'  nifi  in  cruce  Domini  mei  /efu  Chrifii',  per  quem  mihi  mun¬ 

dus  crucifixus  eft, &  ego  mundo.  Et  addit:  Fides,  quta  Cr  ^ 
hic  Paulus  duplicem  crucis  prodidit  rationem  :  duo  enim 
fibi  contraria  dicit  effe  crucifixa  ,  fe  fanclum ,  &  peccato¬ 
rem  mundum,  ad  illam  formam  fine  dubio,  quam  fuperius 
diximus  Chrifii,  &  diaboli. 

XXXVII.  Quapropter  merito  fubdit  Petrus, Ft  peccatis  mor¬ 
tui  ,  iuftitia  viuamus.  Loquitur  enim  eo  plane  modo, 
quo  Paulus  Apoftolus ,  cuius  verba  paulo  ance  pro¬ 
tulimus.  vrerque  autem  affirmat  fideles  mortuos 
efle  peccato  ,quia  vi  baptifmi  delentur  peccata  prae¬ 
terita  ,  tribuiturque  gratia  ad  futura  vitanda  :  atque 
1  ad  Rora. 6. lta  aic  Paulus  1 ,  An  ignoratis  ,  quia  quicunque  bapti- 
3.  zatti  fumus  inChrifto  /efu,  in  morte  ipfius  baptizat  i  fu¬ 

mus  ?  Id  vero  planius  explicans  fubdit  ,  Confipul - 
ti  enim  fumus  cum  illo  per  bapttfmum  in  mortem  ,  vt 
quomodo  Chrifius  furrexit  a  mortuis  per  gloriam  Pa-  E 
tris  -,  ita  f-r  nos  in  nouitate  vita  ambulemus :  paucis  au- 
m  yerf  6.  tem  interietftis  m ,  Hoc,  ait ,fcientes ,  quia  vetus  homo  no- 
fterfimul  crucifixus  eft,  vt  defiruatur  corpus  peccati  ,& 
vitra  non  feruiamus  peccato,  quod  aliis  verbis  ait  Pe¬ 
trus  ,  vt  peccatis  mortui  iuftitia  viuamus.  hanc  enim 
vitae  nouitatem  appellauerat  Paulus,  qui  alibi  dixe- 
n  ad  Rom.  rat  n  :  Humanum  dico  propter  infirmitatem  carnis  ve- 
'l9'  ftra  :  ficut  enim  exhibuifiis  membra  veftra  femire  im¬ 
munditia,  &  iniquitati  ad  iniquitatem,  ita  &  nunc  exhi¬ 
bete  membra  veflra  feruire  iuslitia  in^  fanclificationem. 


Merito  itaque  exclamat  Ambrofius  :  0  diitimim  cru¬ 
cis  illius  Sacramentum ,  in  qua  haret  infirmitas  ,  virtus 
libera  eft ,  affiguntur  vitia,  eriguntur  trophaa. 

Et  poft  nonnulla :  Ergo  Cr  tu  crucifige  peccatum,  XXXVIif 
vt  moriare  peccato  :  qui  enim  peccato  moritur  ,  Deo 
viuit.  viuamus  ei  qui  Filio  preprto  non  pepercit ,  vt  in 
illius  corpore  nofiras  crucifigeret  pajfiones.  Pro  nobis 
enim  mortuus  eft  Chriftus  ,  vt  nos  in  illitis  rediuiuo 
corpore  viueremus.  Mortua  eft  ergo  in  illo  non^  vita 
noslra  ,  fed  culpa.  Cumque  haec  ipfa  Petri  verba 
reciraflet,  fubdit  :  Lignum-,  igitur  illud  crucis  pe¬ 
llit  quadam noslra  nauis [alutis  ,vetlura  noslra, non 
poena  eft. 

Er  profe&o  vis  omnis,  acporeftas  honefte, lauda-  XXXlX 
biliterque  viuendi  a  Chrifti  cruce  promanat.  Rc&e 
enim  feribit  Leo  Pontifex  a  ,Pia  vita  SanElorum  mtn- 1  Scrm.s.d: 
quam  aliena  eft  crucis  Chrifii  ,  dum  continentia  clauis  Q»4m4. 
defideria  carnis  configit ,  &  corporeas  cupiditates  virtu¬ 
te  Spiritus  in  fe  habitantis  interficit.  Et  planius  alibi  b:  Setro-Ut 
Crux  tua ,  inquit ,  omnium  fims  benedilltonum ,  omnium  ^ 
efi  cauffa  gratiarum, per  quam  credentibus  datur  vir¬ 
tus  de  infirmitate ,  gloria  de  opprobrio  ,  vita  de  morte  i  vt 
pudeat  Chriftianae  fidei  hoftes,recentiores  haereticos 
dico,  qui  nihil  reperiunt  in  Crucifixi  contemplatio- 
ne,quofe  Chriftiana  fides  fuftenter,  cum  tamen  alia 
omnia  veteres  Patres  miro  confenfu  pnedicenr.Nam 
idem  Leo  Pontifex  c:  Siue  ergo, ait,  contra  ambitionem  c  Scrm.i  de 
faculi , fiue  contra concupifcentias  carnis ,fiue  contra  hare-  rc,ur-  Dom' 
ticorum  iacula  dimicemus ,  Dominica  cruce  fiemper  arme-  “P'4* 
mur.  Idemque  alibi  d:  Crux  ergo  Chrifii  Sacramentum  d  Serm.fdc 
veri,  Cr  pranunciati  habet  altaris ,  vbi  per  hoftiam  fitluta-  Pa^c  J« 
rem  natura  humana  celebraretur  oblatio ,  ibi  [anguis  im¬ 
maculati  agni  antiqua  prauaricationis  pafla  delebat ,  ibi 
tota  diabolica  dominationis  conterebatur  aduerfitas  ,  gr 
de  elatione  fuperbia  viflrix  humilitas  triumphabat.  De¬ 
nique  e  :  Crux  enim  Chrifii,  qua  fialuandis  efi  irnpen-  e  Setmi.fo 
fi  mortalibus ,  <jr  Sacramentum  efi ,  &  exemplum ;  Sa-  rcfut- 
cr amentum  ,  quo  virtus  impletur  diuina  exemplum, 
quo  deuotio  incitatur  humana  ■  quoniam  captiuitatis  iugo. 
erutis  etiam  hoc  prafiat  redemptio ,  vt  eam  fequi  poffit  • 
imitatio. 

Quemadmodum  igitur  Chriftus  in  cruce  moriens,  X  L. 
mortalitatem  exuit.&refurgens  induit  immortalita¬ 
tem  :  ita  ,  Paulo  Apoftolo  interprete ,  cum  eo  mori- 
mur,&  cum  eo  quodammodo  refurgimus,  vt  quomo¬ 
do  ,  inquit  f,  Chriftus  furrexit  d  mortuis  per  gloriam  Pa-  f  ^ 
tris  ,  ita  &  nos  in  nouitate  vita  ambulemus :  fi  enim  com  *  <f'4‘ 
plantati  fttfli  furnus  fimilitudini  mortis  eius  -,fimul  & 
rcfurreflionis erimus.  Et  paulo  poft  re&e  colligit ,  Ex¬ 
hibete  vos  Deo  tanquam  ex  mortuis  viuentes  •,  er  membra 
veftra  arma  iuftitia  Deo.  Denique  ait ,  Uberati  autem 
a  peccato  feruifaBi  eftis  iuftitia.  Quod  enim  hoc  loco 
Petrus  ait,  vt  iuftitia  viuamus.  aliis  quidem  verbis,fed 
eadem  prorfus  mente  dixit  Paulus ,  viuendum  Deo, 

&  iuftitia:  feruiendum. 

Cuius  liuore [anati  eftis.  A  pte  omnino  haec  addita  X L I. 
funt  a  Petro  ,  ne  videlicet  fideles  humana:  natur® 
infirmitatem  pratexerent.  Sunt  autem  verba  cx 
Ilaiae  S  vaticinio defumpea,  Difciplina  ,  inquit  ,pacis  g  ca?-S3- S* 
noftra  fuper  eum,&  liuore  eius  J, anati  fumus.  Quis  eft  igi -  . 
tur,  inquit  Ambrofius  h ,  cuius  vulnere  plagarum  fana-  h  li.de  Spir. 
ti  fumus ,  nifi  Chrifius  Dominus  ?  de  quo  idem  prophe-  rinri.c.8. 
tauit  I fatas ,  quia  plaga  eius  noftra  medicina  efi.  Et  ali¬ 
bi  1 ;  Doles  ergo  Domine ,  non  tua ,  fed  mea  vulnera  ,  j  Jn  Lucam 
non  tuam  mortem ,  fed  noftram  infirmitatem ,  Cr  nos  afii-  cap.i: . 
mammus  te  effe  in  doloribus, cum  tu  non  pro  te,  fed  pro  me 
doleres.  Infirmatus  enim  es  fed  propter  peccata  noftra, 
non  quia  illa  tibi  infirmitas  erat,  efc  Patre  ajfumpta, 
fed  pro  me  fufccpta  ,  quia  mihi  proderat ,  vt  eruditio  pa¬ 
cis  nofira  effet  in  te  ,  C  liuore  tuo  vulnera  noslra  fa¬ 
nares.  Rufius  alio  loco  k.  Pro  nobis,  non  profie  dolebat,  cr  k  pfal  m.^-»  j 
infirmatus 


Catholicae  Epift.  I.  Petri. 


'93 


in  firmat  meji  non  propter  fua ,  fed  propter  noftra  peccata, 
x it  nos  fuo  iiuore  fanaret.  §ftfid  utique  e  Ii  homo  in  plaga, 
&  [ciens  ferre  infimitattm,nifi  quia  plaga  nofira  habebat 
compaffionem? 

XIII.  Ad  eandem  porro  locum refpiciens Cyrillus  Ale- 
a  lib.  4-  <n  xandrinus  a,  Nam  quoniam, ait,  taurorum  hircorumque 
loan.  c.u.  >  iufie„carum  cinis  ad  peccatorum  ablutionem 

non  fuffciebat, ,  nec  brutorum  unquam  animalium  cades 
mortem  pott&fdeiicere ,  ipfe  Chrifius ,  ipfe  inquam  vnm 
poenas  pro  omnibus  luit ,  Iiuore  namque  ipfim [anati  fu¬ 
mus,  cjr  delitfn  noftra  ipfe  corpore  [no  in  lignum  tulit. 
Caetetum  quod  ait  Ifaias  ,  &  hoc  loco  repetit  Pe¬ 
trus  ,  (mus  Iiuore  [anati  eflis ,  referendum  videtur  ad 
vibices  verberum  ,  &  flagellorum ,  quafi  fignificet 
verberum ,  ac  flagellorum  reliquias  ,  aut  vulnerum 
cicatrices  vim  falutarem  habere.  Eorum  namque  pia 
meditatio  magnam  vim  habet  ad  animi  vulnera  cu¬ 
randa.  Eft  autem  hic  Gratce  vox,  ,  qua?  etiam 
habetur  apud  Septuaginta, &  quidem  tam  Propheta, 
quam  Petrus  egregium  praedicant  vulnerum  ,  ac 
mortis  Chrifti  frudum  ,  hoc  eft ,  perfedam  morbo- 
rttm, ac  vulnerum  animi  curationem. 

XIV.  Quamobrem  paffio  tua ,  ait  Bernardus  b ,  ultimum 
b  Scrm.  n.  refugium, fmgulare remedium,  alibi  vero  c  in  medita- 
Cantie‘  tione  dolorum  ac  vulnerum  Chrifti  omnia  pen£  fpi- 
Cmic' 45  ritalia  bona  Pofita  affirmat- Hac’  incluit » 

ri  dixi  fapientiam  ,  in  his  infiitia  mihi  perfectionem  con- 
(littti ,  in  his  plenitudinem  f< cientia  ,  in  his  diuitias  f alutis , 
in  his  copias  meritorum.  Ex  his  mihi  interdum  potus  fa- 
lutaris  amaritudinis ,  e»,  his rurfttm  [nanis  vntho  conf¬ 
lationis  :  hac  me  erigunt  sn  aduerfis ,  tn  prosferis  repri¬ 
munto, &  inter  lata ,  trifiiaque  vita  prafentis  via  regia  in¬ 
cedenti  tutum  prabent,  vtrobique  ducatum,  hinc  inde  ma¬ 
la  imminentia  propul fando.  Hac  mihi  concilianto  mun¬ 
di  iudicem, dum  tremendum  potefiatibus,  mitem, humilem- 
•  que  figuranto,  dum  non  folurn  placabilem ,  fed  &  imita¬ 
bilem  prafentanto  tum ,  quiinacceffabilis  efl  principatibus, 
terribilis  apud  Reges  terra.  Nec  multo  aliter  loqui¬ 
tur  audor  Manualis ,  qui  falso  ,  vt  arbirror ,  credi- 
a  Tomo  ?.  tur  Auguftinus  <* .  luta ,  inquit ,  &  firma  requies  efi 
infirmis  ,  cjr  peccatoribus  in  vulneribus  Saluatoris.  fecu- 
rus  illic  habito. patento  mihi  vifcera  per  vulnera,  quic- 
quid  ex  me  mihi  deefi  ,  vfurpo  mihi  ex  vifcenbus  Do¬ 
mini  mei.  Et  multa  deinceps  ,  qux  plane  oftcnduur, 
veriflime  didum  efle  a  Propheta  ,  nos  ipfms  Iiuore 
curatos  efle. 

15 .  Eratis  enim  fient  oues  errant  es, fed  conuerfi  cfiis  nunc 
ad  pafiorem,&  Epifcopum  animarum  vefirarum.  ] 

I.  Claudit  Apoftolus  hoc  caput  admodiun  pia  ,  Sc 
graui  admonitione, qua  non  folum  fuperiora  confir¬ 
mat,  &  quo  modo  vibicibus  Chrifti  curati  fint,  ex¬ 
plicat  ,  fed  praeterea  docet ,  quam  multum  Deo  de¬ 
beant,  cuius  lingulari ,  planeque  diuino  beneficio  a 
priftina  viuendi  confuetudine  abdudi ,  &  ad  nouam 
quandam  lalutarcm  virae  rationem  tradudi  fint.Vti- 
tur  autem  eleganti  metaphora  duda  ab  ouibus ,  & 
paftore.  Ait  autem, Eratis  enim  ficut  oues  errantes. Hanc 
porro  ouium  firnilitudinem  Cluiftus  Dominus  non 
e  Matth.  9.  femel  in  Euangelio  probauit:alicubi  e  enim  ait  cum 
js.  '  ‘  turbas  multas  vidiflet,&  plurimos  languoribus  vexa- 
tQS  ,  fuifle  illos  ficut  oues  non  habentes  pafiorem.  Alibi 
Apoftolos  monet ,  vt  eant  ad  oues ,  qua  perierua to  do- 
f  Matth.i;.  mus  Ifrael ,  &  ad  eas  fe  milium  ait/  :  alio  vero  loco  B 
*  a4,  profert  parabolam  cius  ,  qui  relidis  nonagintano- 

g  Matth.18.  uem  oujj^us  ^  centefimam  errantem  quaerit.  Et  ne 
^cap.  10.  lingula  curiose  perquiram  ,  apud  Ioannem  h  fe  qui¬ 
dem  pallorem  ,  eundos  vero  mortales  oues  nomi¬ 
nat.  In  praefentia  igitur  ait  Petrus  fideles  fuifle  ali¬ 
quando  oues  errantes ,  liue  Gentiles  idolorum  impie- 
Bened.  luflinian.  in  Epift,  Canon, 


A  tatem  fequerentur ,  liue  Tudxi  Molaica  fupcrftitione 
tenerentur  impliciti ,  liue  denique  graui  aliquo  fcc- 
lere  contaminati  eflent.  Verofimillimum  autem 
videtur  refpexifle  Petrum  -ad  eundem  iCiix  locum, 
quem  paulo  ante  indicauerat :  ibi  enim  ita  loquitur 
Propheta *, Omnes  nos  quafi  oues  errauimus,  vbufquifque  3  ^alT  M-6' 
tn  viam  fuam  declinauit.  Simile  quiddam  de  fe  ipfo 
dixit  Dauid  b :  Erraui ,  ficut  otiis ,  qua  periit ,  quare  fer-  1 8* 

uum  tuum  Domine. 

Quibus  lane  verbis, vt  egregie  obferuauit  Bernar-  *  a‘ 
dus  c ,  indicat  Propheta ,  oues  errantes  non  nili  di-  Cantico/4* 
uinx  gratiae  beneficio  ad  caulas  ,  &  ouile  Chrifti  ie- 
dhc.s4lioquijnquh,femel  a  facie  verbi  egrejfa  (anima) 
vel  ciecki  non  reuerteiur  oculus  eius ,  vt  vide  odo  bona ,  fi 
non  requiratur  a  verbo ;  quafi  vero  aliud  anima  noftra  fit, 

B  quam  fpiritus  vadens,&  non  rediens, fi fibi  fuerit  derslicki, 
audi  profugam deuiam, quid  dole  at,, &  quidpetato.Er- 
raui,ait, ficut  ouis, qua  periit,  quare  fieruum  tuum.  Ohomo, 
redire  vis?  fed  fi  in  voluntate  res  eft, quid  opem  flagitas? 

Quid  aliunde  mendicas, in  quo  abundas  tibiil&cpit  aper- 
timme  fignificauit  apud  Ioannem  d  Chriftus.  Nemo,  d  cap.tf.44. 
inquit, potefi venire  ad  me  nifi  Pater ,  qui  mifit  me, traxe¬ 
rit  eum.  Nccefle  eft  autem  ad  ouile  Chrifti  redire, 
ipfumqUe  adeo  Chriftum  fide,&  carirate  compledi:' 
vt  enim  ait  Leo  Pontifex  e  ,  dicente  difcipulis  fuis  Do-  c  Scrm-8-de 
mino  f,Sine  me  nihil  poteftis facere-, dubium  no  eft  hominem  f  lo^nV'  ** 
bona  agentem  a  Deo  habere  &  effeihtm  operis,  cir  initium 
voltintatistvnde  &  jdpoftolus  copiofiffimus  fidelium  cohor¬ 
tator, cum  timore, inquit,  cjr  tremore  vefiram  falutem  opera - 
mini.Dcus  eft  enim, qui  operatur  in  vobis,  &  velle, &  ope- 
C  rari  pro  bona  voluntate.  Et  hacfanilis  caujfd  eft  t rem.-ndi, 
atque  metuendi  ne  ipfis  operibus  pietatis  elati ,  deferantur 
ope  gratia,  &  remaneant  in  infirmitate  natura. 

Quamuis  autem  erre'nt  aliquando  oues  ,  quia  vel  HI- 
fidem  delerunt ,  vel  a  Chrifti  caritate  recedunt ,  non 
tamen  penitus  a  fummo  paftore  deferuntur.  De  his 
enim  ait  Chriftus  apud  Ioannem  B,EY  alias  oues  habeo,  S  caP-I0<t<y* 
qua  non  fum  ex  hocouih,  &  illas  oportet  me  adducere ,  & 
f  et  unum  ouile,  &  vnus  pailor.  quinetiam  ea  eft  dlui- 
nae gratiae  vis ,  &  efficacitas,  vt  etiam  lupos  ,  leones, 
viros, ac  tigrides, aliafque  immanes  feras  ad  manfue- 
tudinem,ac  lenitatem  traducar,  &  in  manfuctas  ,  ac 
mices  oues  conuertat. Erat  olim  Paulus  Benjamin  lu¬ 
pus  rapax,  fed,  vt  ait  Auguftinus  oollolus  Paulus  h  Scrm.  14. 
experfequutore  ChrijHanorum, annuntiator  fattus  efi  Chri-  San&* 

D  fti,proftrauit  enim  Chriftus  perfequutorem  ,  vt  faceret  Ec- 
clefia  doclorem,peuutiens  eum, et  fanans, occidens, cjr  viui- 
ficans,occif  ut  agnus  a  lupis, cjr  faciens  agnos  de  lupis. 

Rede  autem  ait  Petrus  fuilfe  ram  Judaeos  ’  quam  I V. 
Gentiles  oues  errantes  ,  quia  proculdnbio  ,  quicun¬ 
que  Chriftum  aut  ignorat ,  aut  abnegat ,  toto  errat 
caelo.  Illa;  enim  de  fe  ipfo  apud  Ioannem  >  Aidv.OiH  ‘  cap.io.i. 
non  intrat  per  oftium  in  ouile  ouium  ,fed  afeendit  aliunde, 
ille  fur  eft, cjr  latro. Et  paulo  poft  k  :  Ego  fum  oftium ;  per  k  yclf-s’ 
me  fi  quis  introierit, [alitabitur, cjr  ingredietur,  cjr  rgredie- 
tur,cjrpafcua  inueniet.  Ingredietur ,  ait  Auguftinus  ,per 
oftium  [ dei  in  Ecclefiam,  cjr  egredietur  per  idem  oftium  fi¬ 
dei  viuentis  in  vitam  aternarn  ,  z-bi  pafcua  imicniet.  Nec 
multo  aliter  Gregorius 1 ,  Ingredietur, ait, adfidem,egre-  l  Hom.  1  j. 
dietur  autem  ad  fpeciem  ,  pafcua  vero  imteniet  in  aterna  'n  ^zec^* 

E  fatietate:  Rurliis  Auguftinus  ;  Ingredietur ,  inquit ,  ad 
internam  meditationem .,  cjr  egredietur  ad  externam  aclio- 
nem.  Audor  de  Spiritu,  &  aninaa  m ,  Ingredietur ,  in-  m  cap, .9.  a- 
quit ,ad  diuinitate  meam,cjr  egredietur  ad  humanitate, cjr  pu<1  AuSufl* 
in  vtriufque  cotemplatione  mira  pafcua  inueniet. Denique  t0U1° J’ 
alio  loco  Gregorius  n : Ingredientur, iit, &  egredietur, &  n  in 
pafcua  inuementtintus  quippe  habent  pafcuacontemplatic-  c  U' 
ms, foris  pafcua  boni  operis-, intus  mentem  deuotionibus  im- 
pinguant  foris  fe  piis  operibus  fatiant.  Denique  Theo- 
phyladus,/»^re^ef»r,ait,^«j  cura  egerit  interioris  homi¬ 
nis-, egredietur, qui  mertificauerit  membrafua  fuper  terram, 

B  b  j  ‘Simpli 


294 


Explanatio  Cap.  1 1. 


V.  Simpliciter  autem  exire, &  intrare, fcu  ingredi , & 
egrcdifHebraifmo  in  Scripturis  admodum  frequen¬ 
ti,  fignificat  libere  conuerlari ,  &c  luo  munere  fungi, 
quod  Chryfoftomus ,  &  Euthymius  non  obfcuii  li- 
gnificant.  Qui  igitur  per  Chriftum ,  tanquam  per 
oftium, intrat ,  falutem  aflequitur  fempiternam ,  fuo- 
que  munere  rite  fungitur.Cundi  autem  mortales, vc 
a  lib.  6.  in  ait  Auguftinus a,  originariae  labis  merito  mifere  erra- 
!  ulian.  c.it.  bant, nec  fine Chrifto  quifquam  poteft  in  viam  redi- 
b  cap.  14.  6.  i'e :  ille  enim  apud  Ioannem  ait  b ,  Ego  fum  via, verita,', 
&  vita.dr  fi  vos  Filius  liberanerit  ,vere  liberi  eritis.  Non 
enim  Ait  Auguftinus,  k  vanitate  nfii  veritas  liberat, fed  fe¬ 
cundum  gratiam, nonfecudum  debitum, per  mifericordiam, 
non  per  meritum  :ficut  enim  iudicij  fuit,  vt  vanitati  fubii- 
ceremur ,  ita  mifericordu  cfi,vt  veritate  liberemur.  Qui 
c  lib.  i.  de  alibic,quicquid  aliter  nouatorcs  fentiant ,Sinefide  er - 
peccato  ori-  g0,zit,incarnanonis,cr  mortis, grrcfurreclonis .Chrish.nec 
fdae&Ce!  anfiquos  Iu#os,vt  iutli  ejfent  a  peccatis,potuifle  mundari, 
left.c.14.  &  Dei  gratia  ludificari  veritas  Chrisliana  non  dubitat ., 
fiue  in  eis  tufis, quos  fanek  Scriptura  commemorat., fime  m 
eis  iuftis ,  tjuos  quidem  illa  non  commemorat, ,  fed  tamen. l, 
fuiffe  credendi  funt,  ,  vel  ante  diluuium  ,  vel  inde  vfaue 
ad  datam  legem,  vel  ipfius  legis  tempore  non  folum  in  filiis 
Ifrae-l ,  ficut  fuerunt,  Propheta ,  fed  extra  eundem  popu¬ 
lum,  ficut  fiiit  Iob. 

V  I.  Omnes  igitur, qui  fine  Chrifto  vixeriit,  quafi  oues 

palantes  errauerunt,&  merito  vfurparc  poliunt  Sa- 
£  Sap.  5^.  lomonis  verba  d  :  Errauimus  a  via  veritatis ,  &  tudi¬ 
ti*  lumen  non  luxit  nobis ,  &  fol  intelligentia  non  efl  ortus 
nobis.  Eft  enim  Chriftus  ,  vt  paulo  ante  dixi ,  via,  & 
e  Serm.  18.  vtri}as ,  &  vita  ,  via  fciltcet ,  vt  ait  Leo  Pontifex  e ,  in 
dc  pafl-.c.  j.  fgrma  comierfatioms  i  uda  ,  veritas  in  expechuione  rei  cer¬ 
ta, vita  in  perceptione  foriicitatis  sterna.  Huc  nimirum 
f  Pfal.57. 4.  refero  illa,  quar  alicubi  feribit  Dauid  f :  Alienati  fum, 
inquit ,  peccatores  a  vulua  ,  errauerunt,  ab  utero, loquuti 
funt,  falfa  :  originaria  enim  labe  inquinati  alienati 
funt ,  vt  ait  Auguftinus  ,  ab  ipfa  veritate,  a  patria  bea¬ 
ta, a  vita  beata-,  aut, fi  mauis, a  quadam  vulua  aliena¬ 
ti  funt  peccatores ,  in  qua  dolores  patiebatur  caritas  per 
g  ad  Gal.  4.  Apodolum  dicens  S  ,Qnps  iterum  parturio , donec  Chnflus 
l?‘  formetur  in  vobis. 

VII.  Eodemque  modo  errauerunt  a  ventre :  in  ventre 
quippe  EcclefirCjVt ait  Auguftinus, veritas  manet,  at¬ 
que  idcirco  loquuti  funt,  falfa  :  nam  quifquis  ab  hoc  ven¬ 
tre  Ecclefia  feparatus  fuerit ,  neceffe  efl,  ut  falfa  loquatur. 
Alienantur  autem  a  vulua  ,  &  ab  vtero  ,  feu  ventre 
errant,  fiue  Gentiles ,  fiue  Iudaei,qui  concipi  nolunt, 
fiue  haeretici  ,  qui  tanquam  partus  immaturi  ,  ab 
Ecclefia  matre  abiguntur,  vtrique  autem  falfa  lo¬ 
quuntur  ,  quia  longe  abfunt  a  Chrifto  ,  id  eft ,  veri- 
rate.  Errant  denique  omnes  ,  qui  priorem  Adamum 
imitantur  ,  in  quo  omnes  moriuntur  ,  atque  adeo  a 
f»  i.ad  Cor.  pofteriore  Adamo  recedunt, in  quo,  vt  ait  Paulus  h , 
omne?  viuificabunmr. 

VIII.  Ille  quippe  ,  vt  ait  Leo  Pontifex  ’  ,perfuperbia  cu- 
i  Serra.  18.  piditatem  iter fecit  ad  miferiam ,htc  per  humilitatis  for ti- 
df  palle.),  tudinem, viam  parauit  ad  gloriam.  Itaque  Petrus  prio¬ 
rem  vicam  fidelibus  in  memoriam  reuocat,  vt  intel- 
ligan't,quantum.diuina:  liberalitati ,  ac  munificentia 
debeant.  Qui  non  folum  eos  errantes  patienter  tulit, 
6c  diijina  quadam  manfuetudine  diu  expedauit ,  vt 
refipifeerent ,  fed  praeterita  ffagitia  diuinte  fua:  gratiae 
beneficio  funditus  dcleuit ,  eademque  opera  docet, 
quid  per  fe  humanum  arbitrium  polfic ,  quod  gra¬ 
tia:  praefidio  deftitutum  ad  interitum  ruit  fempi  ter¬ 
num,  quid  item  contra  diuina:  gratiae  vis  ,  Si  pote- 
ftas  efficiat. 

I  X.  Nam  ,  vt  ex  Auguftino  Concilij  k  Arauficani  Pa- 
*  cap.ii.  tresdoccnr, ,ZV«»o  habet  de  fuo.nifi  mendacium ,  dr  pec¬ 
catum  :  fi  quis  autem  habet  homo  veritatem ,  atque  iudi- 
fiam  fab  illo  fonte  efl,  quem  debemus  fitire  m  hac  eremo. 


A  vt  ex  eo, quafi  guttis  quibufdam  irrorati fion  deficiamus  in 
via.  Ita  tacite  luadet ,  vt  grata,  ac  memori  voluntate 
diurnum  beneficium  quod  aftcquuti  efient,  dein¬ 
ceps  complectantur  ,  &  Deo  bonorum  omnium  lar¬ 
gitori  gratias  agant  immortales :  nihil  enim  Deo  gra¬ 
tius  concipi  poteft, quam  gratiarum  adio  ;  ac  proin¬ 
de  recte  monet  Bernardus  ■>  ,  Tkifce  in  referendo gra-  a  Serm. 
tiamnon  efle  tardus , aut  fegnis,difce  ad fingula  dona gra-  Cantic. 
tias  agere.  Diligenter ,. inquit ,  confidera  qua.jj.bi  apponun¬ 
tur  ,  ut  nulla  videlicet  Dei  dona  debita  gramrum  adime 
frustrentur-, non  grandia,  non  mediocria ,  non  pufiila.  De¬ 
nique  tubemiir  colligere  fragmenta ,  ne  pereant ,  id  efl ,  nec 
minima  beneficia  obliuifci.  Nunquid  non  perit ,  quod  do¬ 
natur  ingrato  }  ingratitudo  inimica  eft  anima ,  exinanitio 
meritorum ,  virtutum  disferfio ,  beneficiorum  perditio.  ln- 
B  gratitudo  ventus  vxens  ficcqns  fibi  fontem  pietatis ,  rorem 
mifericordia.f.uenta  gratia. 

Et  in  eandem  lentendam  feribit  Leo  b  ,  Non  per  X. 
omnia  illi  gratias  agere  ,quid  eft  aliud ,  quam  ex  quadam  !*  s<mdc 
eum  parte  reprehendere  <  Et  aliquanto  poft ,  Fideles,  in-  t0’ 
quit  ,  &  pios  difctpulos  veritatis  nihil  magis  commendat, 

&  munit ,  quam  perfeuerans  in  Deum  indefefld  laudatio, 
dicente  Apoilolo  c:  Semper  gaude  te, fine  inter  mi fione  ora-  c  nadTheC 
te, in  omnibus  gratias  agite  :  hac  enim  voluntas  Dei  eft,  in 
Chrifto  lefu  in  omnibus  nobis.  Itaque  benefici  j  magni¬ 
tudinem  declarans  Petrus,  fubdit: 

Sed  conuerfi  efiis  nunc.  Eadem  loquendi  ratione  XI. 
vtitur  etiam  Paulus:  nam  ad  Romanos  d  cum  prae-  <1  cap.6.u 
terito:  vita:  flagiria  commemoraflet ,  nunc  vero  ,  m, li¬ 
berati  k  peccato  ,ferui  autem  faSli  T)eo ,  habetis  fuci  um 
C  veftrum  in  fanSlificat tonem  fittem  vero  vitam  atemam.  Et 

alibi  e: ficut  enirn  aliquando  ,&  vos  non  credidi  siis  Deo,  e  ad  Rora, 
nunc  autem  mifericordiam  confequuti  efiis.  Er  ad  Ephe- 
Cios  f  -.Eratis  enim  aliquando  tenebra ,  nunc  autem  lux  1 MP5-8’ 
in  Domino.  Denique  ad  Coloflenfcs  8  :  Et  vos  citm  S  C!P'l  u' 
effetis  aliquando  alienati ,  &  inimici  fenju  in  operibus  ma¬ 
lis, nunc  autem  reconciliauit  corpore  carnis  eius  per  mortem 
exhibere  vos  fanclos ,  &  immaculatos ,  gr  irreprehenfibiles 
coram  ipfe.  Ita  Petrus  air  fideles  efle  conuerfos  ,  cum 
olim  quafi  oues  errantes  extra  paftoris  caulas  va- 
garentur. 

Redte  aurem  ait,  Conuerfi  efiis,  quod  retroa&is  vc-  A1 
ftigiis  ad  Chriftum  vitae  audtorem  redierim.  Neque 
vero  id  fponte  fua  facere  potuerunt,  fed  prareunte 
gratia  illuftrati, errorum  tenebris  di fcufiis, veram  ali- 
D  quando  lucem  afpexerunt :  vtenimvere,aclapienter  ^ 
Concilij  b  Tridentini  Pacres  docuerunr;  ipfius  iufti- 
fleationis  exordium  in  adultis  d  Dei  per  Chriftum  Iefum 
praueniente gratia  fumendsm  efl  \  hoc  eft ,  ab  cius  vocatio- 
ne,qua  nullis  eorum  exiftentibus  meritis  vocantur ,  ut 
qui  per  peccata  k  Deo  auerfi  erant, ,  per  eius  excitantem 
atque  adimantem  gratiam  ad  conuer lendum  fe  ad  fisam 
ip forum  iufiiflcationem  eidem  gratia  libere  affentiendo 
cooperando  diffonantur  ;  ita  ut  tangente  Deo  cor  homi¬ 
nis  per  Spiritus  fancli  illuminationem  ,  neque  homo  ipfe 
nihil  omnino  agat,  infflrationem  illam  recipiens ,  quip¬ 
pe  qui  illam  er  obticere  poteft ,  neque  tamen fine  gra¬ 
tia  Dei  monere  fe  ad  iufiiriam  coram  illo  libera  fua  vo¬ 
luntate  pofflt.  j 

Nec  dubium  eft  ,  quicquid  aliter  recentiores  qui-  A 
E  dam  opinentur ,  loqui  Conciliutn  de  ca  gratia  pra4 
uenicnte,&  excitante,  quae  re  ipfa  iuftificationem  in¬ 
choat,  quaeque  a  Theologis  efficax  dicitur  in  Scho¬ 
lis,  cum  gratia  fufficiens  licet  eam  p.er  fe,  fuaque  na¬ 
tura  inchoare  queat ;  nunquam  tamen  re  ipfa  illam 
inchoet ,  atque  idcirco  initium  iuftificarionis  appel¬ 
lari  nequaquam  poteft.  Hanc  porro  gratiam  voca¬ 
tionem  ,  Spiritus  fandi  illuminationem  ,  &  infpira- 
lionem  vocat  ,vt- minime  audiendi  videantur  illi, 
qui  praeter  hanc  gratiam  ,  quam  Concilium  his  no¬ 
minibus  defcribic  ,  aliam  quandam  excogitarunt 
alterius 


XIV. 

i  Pfal.  10.4. 
b  Pfal.  58. 
11. 


c  lib.de  prx. 
San&.cao. 


XV. 

d  seU.c.1). 
e  cap.i.j. 


f  Loco  cita¬ 
to. 

g  Pfal.  11 8. 
h  Pf.)  6. 13. 

i  Prouerb.8. 
apud  70. 
x  3.Reg.8. 

1  Baruc  t. 
m  Ezech.u. 
n  Ezcch.3^. 

o  Ptou.  i®. 

p  Prou.  11. 

XVI. 
q  cap.4.  *• 


r  lib.de  prae- 
deft.  Sanft. 
c.10. 


f  Pfal. 18.  8. 
t  cap.14. 


U  cap.?. 


XVII. 


x  Serm.j.c 
,  Quadgjg. 


Catholica  Epilt  I.  Petri. 


295 


alterius  cuiufdam  rationis,  qux  fi  neceflaria  eft, male  A 
omnino  a  Concilij  Patribus  praetermittitur  ,  neque 
illi  verum,  ac  proprium  iuftificationis  initium  tradi¬ 
derunt  :  quod  fi  neceflaria  non  eft  ,  fruftra  omnino 
videtur  excogitata. 

Eandem  porro  gratiam  indicauit  Dauid,  cum  di¬ 
xit*,  Vraucnifti  eum  in  benedictionibus  dulcedinis.  Et 
alibi  b :  Mifericordia  eius  praueniet  me.  Benedictionis 
quippe  dulcedinem ,  &  mifericordiam  appellat  Da¬ 
uid  vocationem  illam  efficacem  quidem,  fed  fua- 
uem,qux  occultis  ,  ac  miris  modis  afficit ,  &c  mouct 
voluntatem:  vt  enim  feribit  Auguftinus  c.  Cum  Deus 
vult  fieri,  quod  non  ni/i  volentibus  hominibus  oportet  fie¬ 
ri  ( inclinantur )  eorum  corda ,  vt  hoc  velittL > ,  eo  fcilicet 
inclinante ,  qui  in  nobis  mirabili,  modo  ,  &  ineffabili  ope¬ 
ratur  &  velle.  B 

Quamobrem  rcCte  iidem  Concilij  Patres  monue¬ 
runt  d  ,  interdum  nos  in  factis  literis  libertatis  no- 
ftrae  commonefieri ,  vt  cum  apud  Zachariam  e  ait 
Dominus  :  Convertimini  ad  me,  &  eno  convertar  ad  vos\ 
alias  prxuenientem  gratiam  indicari  ,vt  cum  Iere- 
mias  ait ,  Converte  nos  Domine  ad  te  ,  &  convertemur. 

Et  profeCto  diuinx  prxuenientis  gratix  necefiita- 
tem  indicant  illa  omnia  ,  qua:  ex  facris  literis  con¬ 
geruntur  ab  Auguftino  f  ,  cuiutmodi  fiunt  8  ,  Incli¬ 
na  cor  meum  in  tefiimonia  tua.  h  A  Domino  greffius  ho¬ 
minis  diriguntur, viam  eius  volet.  1  Paratur  volun¬ 
tas  a  Domino,  k  Fitfj  Dominus  nofler  nobifeum  ,  ficut 
erat,  cum  patribus  nofiris  :  non,  derelinquat,  nes ,  nec 
avertat  nos  'a  fe.  inclinet  corda  nofira  ad  fe ,  vt  eamus 
in  omnibus  viis  eius.  1  Dabo  eis  cor  cognofcendi  me  ,<&  C 
aures  audientes.  m  Dabo  us  cor  \aliud  ,  &  Spiritum 
novum,  dabo  eis.  n  Spiritum  meum  dabo  in  vobis  ,  & 
faciam  vt  in  iufhficationibus  meis  ambuletis  ,  &  indicia 
mea  obferustis  ,  &  faciatis.  0  A  Domino  diriguntur 
grejfus  viri ,  mortalis  autem  quomodo  intelligit.vias  fuas  ? 

P  Omnis  vir  videtur  /ibtmetipfi  iufius, dirigit  autem  corda 
Dominus. 

Quamobrem  Paulus  Apoftolus  Coloflenfcs  his 
verbis  monet  :  Orationi  inflate  vigilantes  in  ea  in 
gratiarum  allione ,  orantes  fimul  &  pro  nobis ,  vt  Deus 
aperiat  nobis  oflium  fermonis ad  loquendum  myflerium 
Chrifti ,  propter  quod  etiam  vinctus  fum ,  vt  manifeflem 
illud  ita  vt  oportet  me  loqui.  Quomodo  autem.,  ait  Au- 
.  giiflinus  r ;  aperitur  oflium  verbi,  nificum  fenfus  ape¬ 
ritur  audientis, vt  credat, ,  &  initio  fidei  fallo  ea,  qua  ad  D 
adificandam  falvbrem  dottrinam  pradicantur ,  &  difpu- 
tantvr,  admittat cne per infidelitatem ,  corde  claufo ,  ea, qua 
dicuntur  improbet,  ac  repellat  ? 

Conuerfi  igitur  dicuntur  illi  mifericordia  quam 
Dauid  expetebat ,  cum  diceret  f ,  Cito  anticipet  nos 
mifericordia  tua  "Domine.  Neque  enim,  vt  Conci- 
fij  Arauficani  c  Patres  affirmant,  quis  fiam  rnifer  de 
quantacunque  miferia  liberatu?  ,  mfi  qui  Dei  miferi¬ 
cordia  prauenitur.  Divini  quippe  muneris  eft ,  vt  iidem 
affirmant  «  ,  cum  reite  cogitamus  ,  &  pedes  noftroSa 
falfitate  ,  &  iniufiitia  tenemus.  Quoties  enim  bona  agi¬ 
mus  ,  Deus  in  nobis ,  atque  nobifeum ,  vt  operemur ,  ope¬ 
ratur. 

Neque  taruen  propterea  nos  otiofos  ,  atque  ofei- 
tantes  ad  conuerfionem  impellit, aut  quafi  ftolida,  &  E 
muta  inftrumenta  mouet, atque  agitat, fed  noftrx  vo¬ 
luntatis  fpontaneus.ac  liber  confenfus  exigitur,  quo 
Deo  vocanti ,  atque  excitanti, praebeamus  affenflum. 

:  Qua  de  re  eleganter  Leo  Pontifex  x :  Quamuis  enim , 
ait ,  aedificium  noftrtsm  fine  opere  fui  non  fubftflat  artifi¬ 
cis  ,  nec  fabrica  nofira  poffit  ej fe  incolumis ,  nifi  eipyotettio 
fuerit  conditoris  ■,  tamen  quia  rationales  lapides  fumus, 

&  viua  materies :  fic  nos  auctoris  nofiri  extruit  manus ,  vt 
cum  opifice fuo  etiam  is  ,  qui  reparatur ,  operetur..  Gra¬ 
tia  igitur  Dei  obedientia  fe  humana  non  fubtrahai  ,  n*c  ab 


illo  bono  ,  fine  quo  non  poteft  bona  effe  ,  deficiat,  at  Jt 
quid  J ibi  impoffibile ,  aut  arduum  in  mandatorum  effe- 
liibus  experitur ,  non  in  fe  remaneat ,  fed  ad  i  libentem 
recurrat  ,  qui  ideo  dat  prsceptum  ,  vt  excitet  defide- 
rium  ,  &  prsflet  auxilium,  dicente  Propheta 3 :  laciam  a  Pfal. 541 
Deum  cogitatum  tuum.gr  ipfe  te  enutriet.  Plura  in  ean¬ 
dem  fententiam  alibi  attulimus  ,  qux  non  funt  in 
prxfenria  iteranda. 

Conuerfos  autem  ait  ad  Clui  (tum  Dominum,  XVIII- 
quem  pallorem  tk  Epifcopum  animarum  appellat. 

Conuerfi ,  inquit ,  eftis  nunc  ad  paflortm ,  &  Epifcopum 
animarum  vefir arum.  Metito  autem  Petrus  Chriflum 
pallorem  appellat :  hoc  enim  libi  nomen  Chriftns 
ipfe  apud  loannem  vendicat  b.  Ego  .^inquit,-  fum.p#-  bloa.to.n. 
flor  bonus.  Eodemque  nomine  eum  llaias  deferibit  c,  c  caP-4°-n- 
Sicut  paftor,zit,gregem  fuumpafcet,  in  brachio  fuo  congre¬ 
gabit  agnos  ,  Cr  in  finn  juo  le  uabit  fetas  ipfe  portabit.  Et 
Ezechiel  J  ;  Et  fufeitabo  fuper  eas  pallorem  vnurn ,  qui  ^  caP'34,*J» 
pafcat  eas  ,  [eruunt,  meum,  Dauid ,  ipfe  pafcet  eas ,  tfr 
ipfe  erit  eis  in,  paflortm,..  Et  poil  multa  f  :  Et  fer-  ecap.3f.14 
uvs  meus  Dauid  Rex  fuper  eos ,  gr  pafior  vnus  erit  om¬ 
nium  eorum. 

Indicat  autem  hoc  nomen  Regiam  Chrifti, digni-  XIX. 
tatem  ,  &  mitem  ,  ac  manfaetam  regnandi  ratio¬ 
nem.  Nam  de  regno  Chrifti  hunc  in  modum  lo¬ 
quitur  Irenxus  f.  Explicans  enim  Elix  yifum  ,  &c  f  1&-4  17- 
ad  Chrifti  regnum  acconnodans.  Oslendebatur  autem, 
ait ,  kr  regni  eius  initis ,  er  pacifica  requietio,  pofl  enim, 
fpiritum  ,  qui  conterit  montes ,  dr  pofl  terra  motum  ,  cr 
ignem, tranquilla,^  pacifica  regni  eius  adveniunt,  tempo¬ 
ra  ,  ifz,  quibus  cum  omni  tranquillitate  Spiritus  Dei  vi¬ 
vificat,  dr  avget  hominem.  Eufcbius  vero  Cxfarien- 
fis  g  de  regno  Chrifti  ita  feribit  j  Abi  vero  Dominus,  g  hb-7- dc* 
dr  Salvator  nofler  Icfus  Chriftvs  ,  qui  de  femine  Dauid  mom*  Ul,2* 
ortus  eft ,  in  totum  orbem  Rex  dcnunciatus  eft,  tanqKuam 
ea  qua  de  terra,  dr  ruina  inflavrata  fit  ipfa  illa  fedes  Da¬ 
uid  per  divinum  Salvatoris  nofiri  regnum  erecta  eft  „  dr 
permanebit  in  aternum  veluti  fol  in  conspectu  ‘Dei  illius 
lucis  radiis ,  quarn  doctrina  illius  prafefert  totum  orbem 
terrarum  illufirans. 

Epiphanius  h  autem  ■, Thronus  igitur ,  ait,  Dauid, dr  ^  X* 

regia  fedes  eius  eft  Sacerdotium  in  fanda  Ecclcffi,  qttagn  fi 
dignitatem  regiam  ,  fimulque ,  Pontificiam  figwl,  cortiun- 
chm  ,  largitus  efl  Dominus  fanfla  Ecxlefia  ,  tyanfiuio 
in  ipfam  throno  Dauid  non  deficiente  in  aternum.  CJiry- 
foftomus  '  veto.  An  non  efl, inquit  ,  mundi  htdusCfri-  j  Hom.8%. 
fli  regnum  ? Quidni }  Quomodo  dicit  noneffc  INon  qypd  'n  loan* 
hoc  etiam  non  poffi.ieat ,fed  quod  in  coelo  habeat  imperium 
non  humanum  ,  fed  longe  mdius  atque  .praflantius.  fit 
paulo  pofl ;  ?egnum  fnum  dicit  nofi  cjfe  hinc,  non  quod 
mundum  providentia  fua ,  &  profeci ione  ipriftet  ,fed ,  vt 
dixi,vt  neque  humanum  ,  neque  caducum  effe  demonfirct. 

Sic  etiam  Cyrillus  k  Alexandrinus ,  Chriftvs ,  inquit ,  £  Hb.  it.  m 
Pilato  reffondens ,  regem  fe  «ffi  mn  negat, :  mentiri  enim  ‘f 
non  poterat, fed  regno  Cafaris  non  effe  hofiem  oftcnd)t,quia  u< 
principattis  fisus  mundanus  non  eft,  fed  coeli,  t  erra, est  era- 
rumque  orpnium  rerum. 

Et  Damafcenus  1 .  Vt  autem  Rex  pacis,  ac  Princeps,  X  X I. 
&  dux  in  Ifiaelnon partts  in  oculorum  fenfum  cadentis  I  O rdt.i .de 
ratione,  in  Dauid  patris  fui  folio  fidere  ojlenditur  ?vemn  “c‘ 
(piritualiter  in  domo  Iacob  in  sternum  regnaffe  ,  • nec  rwyi 
finem  ynqiiam  accepiffe.  Neque  aliter  de  regno  Chri- 
fti  loquuntur  Latini  Patres. Tertullianus  ni  cniiu.j  In  mlib.contja 
omnibus  locis, ,  ait,  Chrifti  nomen  regnat,  vtpote  ante  qtfetn 
omnium  duitatum  porta  fiunt  aperta ,  cui  muUfiatf,  fUTiilia  c  ip. 

claufa ,  ante  quem  fera  ferrea  fittit,  comminuta  ,  &  valua.  fcqucnti. 
cerea  funt,  aperta,  quanquam  d1  ifia  funt  ffiritualiser  i n- 
telligenda  ,  quopracordta  fingulorum  ycuriis  modis  a  dia¬ 
bolo  obfeffafide  Chrifti  funt  referatd,att,xme  perfficuc  fiunt 
adimpleta,  vtpote  in  quibus  ornni/us  locjs  populus  nominis  - 
Chrifti  inhabitet,.  Quis  enim  omnibus  regnare  potuiffit  .mf 
Bb  4  Chrifius 


296 


Explanatio  Cap.  1 1. 


Chnflu*  Det  Filius ,  qui  omnibus  in  dternum  gentibus 
regnaturus  nunciabatur ? 

?£Xn.  Tertullianum  fequitur  Cyprianus3, qui  Chrifti  re- 

x  cap.itf.  &  gnum  «ternum  vocat ,  quod  nunquam  interiturum 
48  pial  1  eft-  Hilarius  baut.em  ad  illa  verba ,  Ego  autem  consh- 
b  m  a  .  z.  £gx  ay  co ^ er  $jp„  mnntein  fanclum  eittr> 

Non ,  ait ,  fuper  illum  vtiqtu  terrena  duitatis  montem 
complorata  fcilicet ,  gr  homicida ,  &  patricida  l&ru  filem, 
fed  lerufalem  ttw ,  qm  in  coelis  eft ,  qua  eft  mater  noflra, 
f  lib.j.  in  qtta  duitas  magni  Regis  eft.  Ambrofius'  quaerit ,  quo- 
Luc.no  pio-  nam  modo  apud  Lucam  dicatut  Chriftus  regnatu - 
eulafinc.  fus  (jomo  £)auj<i  ,  Cum  apud  Ieremiam  nemo 
dicatur  ex  Dauid  pofterirate ,  poft  Ieconiam  in  Re¬ 
gio  throno  fefliirus ,  &  refpondit  Prophetam  de  ca¬ 
duco  mortalique  regno  loqui ,  Euangeliftam  vdro 
de  regno  fpinrali.  I 'pfitm  ,  inquit ,  Regem  fecundum 
honorem  faculi  non  accipimus  Chriffum.  Et  infra:  Quo  i 
regnauit  Chnftus  non  contra  ‘Prophetam  eft :  non  enim 
faculi  honore  regnauit, nec  leconia  fedibus  fidit,  gr  ibidem 
regnare  fe  dixit, qui  non  regnauit  in  terris. 

XX III.  Neque  alio  modo  quasftionem  expedit  Hierony- 

d  iib.  4.  in  mus  d  :  Non  fedebit ,  inquit ,fiupcr  thronum  Dauid  vir, 
Iciem.c.zz.  gr  homo ,  fed fidebit  Deus,  regnumque  eius  non  erit  terre¬ 
num, &  breue ,  vt  fisit  Dauid  .fed  perpetuum  ,  gr  caele  fle 
dicente  Scriptura ,  Regnabit  fuper  domum  lacob  in  ater - 
c  Tra£tnj.  ?ium ,  gr  regni  eius  non  erit  finis.  Porro  Auguftinus  e 
in  Ioan.  explicans  verba  illa  ,  Regnum  meunm  non  eft  de  hoc 
mundo ,  Audite,  inquit,  ludat,  &  gentes, audi  circuncifto, 
audi  praputium ,  audite  omnia  regna  terrena, nolite  timere 
timore  vaniffimo. 

XXIV.  Et  paulo  poft:  Venite  ad  regnum  ,  quod  non  eft  de 
hoc  mundo  ,  venite  credendo  ,  &  nolite  feruire  metuendo. 
Dicit  quidam  Propheta  de  Deo  Patre ,  Ego  autem  confti- 
tutus  fum  Rex  ab  eo  fttper  Sion  montem  fanElum  eius,  fed 
Sion  ille ,  &  mons  ille  non  eft  de  hoc  mundo.  Quod  eft 

f  lib.  17.  de  enim  regnum  nift  credentes  in  eum  ?  Et  alibi f  explanans 
ciuit.c.7.  verba  illa  g  ,  Difrumpet  Dominus  regnum  Ifrael  de 
g  3-Reg.io.  man{l  tHa  ^ 

Populi  ergo  Ifrael,  ait , perfonam  figurate 
gerebat,  homo  i  fle ,  qui  populus  regnum  fuerat,  arhiffu- 
rus ,  Chrifio  leftl  Domino  noflro  per  nouum  Pe  fl amen¬ 
tum  non  carnaliter  regnaturo.  Denique  alibi 11 :  Rex 
h  Traft.50.  Ifrael  Chriftus  eft ,  quod  mentes  regat, :  quod  in  suemum 
in  Ioan.  conful.vt, ,  quod  in  regnum  coelorum  credentes ,  fferantes, 
amant efqise  perducat. 

XXV.  Hxc  ita  copiose  commemoraui,vt  paftoris  nomi¬ 
ne  Regiam  dignitatem  Chrifti  indicari  fignificem: 
cum  enim  mox  fubiiciat  nomen  Epifcopi ,  quo  ad- 
miniftratio  fpiriralis  concinetur,  vox  paftoris  apte  ad 
Regiam  poreftatem  refertur.Nequeenim  folum  pro¬ 
phani  fcriptores,fed  etiam  facras  literae  pafcendi  ver- 

s  Pfal.  77.  bo  Regiam  dignitatem  non  raro  defcribimt.Dauid  1 
7 o.  enim  cum  de  fua  prouedionc  ad  regnum  loquere¬ 

tur  :  Et  elegit ,  inquit ,  Dauid  fertium  fuum  ,  gr  fnflu- 
lit  eum  d :  gregibus  ornum  ,  gr  de  poft  fetantes  accepit 
eum  pafcere  lacob  feruum  fuum ,  gr  Ifrael  hereditatem 
fuam. 

XXVI.  Paftorem  iraque  Petrus  vocat  Chriftum  Domi¬ 
num, hoc  eft;Regem,fed  Regem  animarum :  regnum 
enim  Chrifti  plurimum  a  corporeo, &  mortali  regno 
diftatdiquidem  Regia  poreftas,  qualis  inter  homines 
eiTe  poteft  ,  certo  temporis  fpatio  clauditur ,  nec  la¬ 
tius  paret ,  quam  imperantis ,  aut  parentis  vita.  Ne¬ 
que  mortalitatis  fines  vllo  modo  excedit :  At  Chrifti 
regnum  fempiternum  eft, nulloque  fine  clauditur, vc 
in  Symbolo  Niceno  quotidie  teftamr  Ecclefia.  Huc 
accedit  quod  Regia  poteftas  humana  aniifuim  non 
attingit:Chrifti  vero  regnum, vt  paulo  ante  ex  Augu- 
ftino  docuimus, ad  animum  potiflimum  refertur,  cui 
vitam  immortalem, ac  beatam  pollicetur. 

XXVII.  Itaque  tametfi  video  difputari  a  multis ,  tribuen- 
dumne  fit  Chrifto  Domino  regnum  aliquod  morta- 


A  ie, caducoque  regno  perfimile ,  &  bona  Theologo- 
rum  a  pars  id  aperte  negat  fic  tamen  brcuiter  llatub.  \ 
Ratione  vnionis  hypoftaticx  habuifle  Chriftum  re-  girivprincip* 
gnum  quoddam  ex  mium  ,  atque  excellens,  quo  «M&14. 
omnia  creata  fibi  merito  fubieda  poflidei  et ,  atque  ^ou1,  ‘Vlatt- 
adeo  merito  illum  Principem  Regum  terrae ,  &  Re  Voald^T Iib* 
gum  Regem  ,  &  Dominorum  Dominum  appellari:  z.doatin.fi. 
prxterea  vero  hominum  animis,atque  ipfis  etia  boa-  antiS  c-?*. 
ris  mentibus  eadem  audoritate  Regia  prxfuifle  ,  ac  *77,Vi<a°* 
prxefle,  vt  quicquid  infra  Deum  concipi  poteft’  ad  poccVecc' 
hoc  ampliflimum  Chrifti  regnum  pertineat.  n  is.&  I7‘ 

XXV1I1.  Quamobrem  apud  Matthaeum  dixit  b ,  Soc-Iib.^.  fe 
Data  eft  mihi  omnis  poteftas  in  coelo,  &  in  terra.  Et  Da- 
uid  = , Domini  eft  regnum, &  ipfe  dominabitur  gentium.  Et  4*d.*zj.q,t! 
alibia:  Dominus  ,inquu,in  coelo  paramt  fe  dem  fuam, &  re-  aa-  BartboL 
B  gnum  ipfius  omnibus  dominabitur.  Denique  alibi f:  Re-  Mct,}.p  q. 
gnabit  Deus fuper gentes ;  Deus fedetfuper  fedem  fanfhm 
fuam.  Et  Ioannes  in  Apocalypfi f  feriptum  ait  efle  in  de  Rom.P5. 

femore  eius,  hoc  eft,vtfermeomnes  interpretatur  in  ti,r.  C  4  &  (. 
humana  Chrifti  natura, Rex  Regum, &  Dominus  Domi-  ToIet  inIo. 
nantium. Quae  omnia  parrim  ad  ghrifti  regnum  fpiri-  J  jjj 
tale,parrim  ad  hoc  ampliflimum  referuntur.  nedia.Pctf'. 

XXIX.  Quoniam  enim  hoc  ampliflimum  Chrifti  lib.8.  in  Da’ 
regnum, vt  paulo  ante  dixi,  omnia  creata  compledi-  fi«1-Do|oge 
tur,  nunc  Chrifti  regnum  fpiritale  alias  corporeum,  vaientT^ 
&  mundanum  nuncupatur  :  Sapienter  enim  fcripfit  cj.iz.ditp.i’ 
Chryfoftomus  8  duplex  efle  Chrifti  regnum  ,  vnum  punc.f.Coi. 
quidem  ex  creatione, alterum  vero  ex  coniundioner  .ne1,  IanfeB> 
feu,vt  ille  Grxce  loquirur y^iovfyia.  Et  priori  qui-  fu^n°“e®^ 
dem  regno  omnes  ram  Gr«cos,  quam  Iudxos,  quin-  Maldon.  i« 
C  etiam  dxmones  ait  efle  fubiedos  ,  pofterioti  aurem  Maith.c.z* 
eos  tantum  comprehendit ,  qui  Chrifti  fidem,  ac  re-  n  i1, 
ligionem  complexi  funr.  De  priori  regno  explicat  J 
verba  illa  apud  Matthxum  ,  Data  eft  mihi  omnis  pote-  d  Pial.  10 1 
ftas  in  coelo,  &  in  terra.  De  pofteriori  vero  accipit  ea,  '9- 
quas  funt  apud  Dauidem  b  :  Poflula  *me,&dabo)™f!; 
ubi  gentes  hareduatertu  tuam,,  &  pofeffionem,  tu  anu  gHom.J,! 
terminos  terra.  fn  ,.ac|  c’r' 

Certe,  Petrus  de  pofteriori  regno  loqui  videtur:  h  Plal- 
de  quo  item  loquitur  Gregorius  Pontifex  '  :  expli-  XXX- 
cans  enim  verba  illa ,  Subltmauit  cornu  Chrifli  fui:  per  ,Rl,b'I‘ in  l' 
cornu,  ait,  intelligit  regnum  Chrifli :  porro  regnum  Chri-  'S  C'U 
fti  fanch  Ecclefia  defignatur.quod  profeSlb  cornu  fublima- 
bitur,quia  ima  noflra  ad  Angelorum  aqualitatem  perdu¬ 
centur.  Et  infra ,  Sublimabitur  ergo  cornu  Chrifli,  quia 
D  (ancla  Ecclefia  in  dtterna  contemplatione  fui  Redemptoris 

extollitur.  Et  Ifidorus  1  de  regno  Chrifti  exemplo  k  Gca-Cu. 
Melchifedech  hunc  in  modum  loquirur :  Norneru, 
ojdielchifedech  Rex  pacis  ,  vel  Rex  mflitta  interpretatur, 
quod  bene  refertur  ad  Chriffum :  ipfe  enim  eft  Rex  pacis, 
quia  per  ipfum  reconciliamur  Deo  .-ipfe  eft  Rex  iuftitict, 
quia  ipfe  venit, vt  difeerneret  iuflos  ab  impiis. 

Neque  aliter  Beda  '  :  Chriflus  ,air ,. Deus  nofbrXXX  I. 
Rex  fecundum. ,  humanitatem ,  fecundum,  quam -  nos  l  in  Pial.  f. 
doclnna  ,  &  vita  exemplo  rexit.  Alibi  vero  m  ;  Non  mLucsI-ad 
dixit ,  inquit ,  in  acqnifuicne  gloria ,  gaz.arurr.que  terre- 
narum ,  non  m  acquifitione gentium  plurimarum, vrbiitm-  /S»i*cib , 
que  debellatione  fuperbarum  :  fed  in  tudicio ,  &  iufiitia:  »»  stemm. 
per  hac  enim  regnum  Chrifli,  &  in  fingulis  quibttfque 
fidelibus  ,6' in  vmuerfa  pariter  multiplicatur ,  &  confir- 
E  matur  Ecclefia. 

Porro  Bernardus  " -Quaro,mc\mi,quomodo  dederit  ei  XXXII. 
Dominus fedem  Dauid, cum  ipfe  in  lerufalem  non  regnaue-  *  HomiU.- 
rit',quinimo  turbis  volentibus  eum  conftituere  Reoem ,  non  fuPer  M^u* 
acquieuerir  fed  &ame facie  Pilati proteftatus fit,  Rennum  dt\t 
meum  non  eft  de  hoc  mundo.  Denique  quid  magnum  pro¬ 
mittitur  ei, qui  [edet  fuper  C! erubim,  quem  Propheta  vidit 
fedentem  fuper  folium  cxcelfum.gr  eleuatumfedere  m  thro¬ 
no  Dauid  patris  fui?  Sed  nouimus  quadam  alia  lerufalem 
multo  ifteincbiHo-em.  multo  ditiorem:  hanc  igitur  puto  hic 
figfiificatam.Et  paulo  pod:  Dabit  ergo  ei  Dominus  fidem 

Dauid 


Catholica?  Epift.  L  Petri.  2  97 


Dauid  p  Atru  eius  ■,  non  typicam  ,fed  veram, non  tempora¬ 
lem,  fed  aternam,non  terrenam,  fed coelestem. 

XXXIII.  Poftremo  B.Thomas a :  Sciendum  eft ,  inquit,  quod 

a  Ioan.  1 8.  Dominus  ad  qttaflionem  reffondens  de  regno ,  ita  reffion- 
fionern  temperauit ,  vtnec  manifefie  confiteretur  fe  effe  Re¬ 
gem,  cum  Rex  non  ejfet  eo  modo,  quo  intelligebat  'Pilat tu, 
nec  negaret ,  cum  [piritualiter  ejfet  Rex  Regum :  dicit  ergo, 
Th  dicis ,  Quia  Rex  fum  ego  ffcilicet  camaliter,  fecundum 
quem  modum  Rex  non  fum,  fed  alio  modo,  Rex  fum  ego. 

XXXIV.  Ex  quibus  omnibus  plane  intelligimus ,  nullo  hu¬ 
mano  titulo  Chrifto  Domino  regnum  deberfltamet- 
fi,vt  didam  eft ,  nihil  omnino  in  rebus  creatis  repe- 
ritur,quod  ipfius  regno  non  fubiiciaturrmerito  enim 
b  li.j.ad  Ea-  de  Chrifto  dixit  Bernardus  baccipienda  efle  verba  illa 
c  Pl’ 49T  i  Druidis  c :  Metu  eft  orbis  terra, &  plenitudo  eius.  Item- 
d  Pial.i.8.'  que  illa  d:  Et  erit  omnis  terra  pojfejfio  eius.  Chriftus,  in¬ 
quit,  hic  eft, qui  pvjfefftbnem  fibi  vendicat ,  &  iure  creatio¬ 
ni*, &  merito  redemptionis ,er  dono  Patris :  cui  enim  alteri 
ditium  eft,  Poftula  'a  me  ,&  dabo  tibi  gentes  hsreditatem 
tuam,& pojfeffionem  tuam  terminos  terra  ?  PojfeJfionem,& 
dominium  cede  huic,tu  curam  illius  habe. 

XXX  V.  At  creatio  quidem  non  modo  diuinam  perfonam, 
fed  etiam  naturam  refpicit.  Redemptionis  vero  me¬ 
ritum  ad  vnionem  refertur,  vt  egregie  explicat  Cy- 
e  lib.j.in  Io.  rillus  e :  cum  enim  attuliflet  Dauidis  verba  ,  Ego  au- 
c tem  conslitutus fum  Rex  ab  eo,&c-  fubdii?,  Nam  qui  cum 
Deo  Patre  femper  regnat, Regem  fe  conftitutum  fatetur:  ho¬ 
mo  enim  fati us, cui  regnare  naturaliter  non  eft, regnum  ac¬ 
cipere  dicitur, quod  naturaliter  vt  Deus ,  femper  habet.  Et 
flib.iijnlo.  alibi  f \Ciim (pote  obfeqmtus  P atri  homo fati us fit,. qui om- 
ciy.  niapojfidet,vt  Deus-, omnia  recipit  vt  homo, cui  regnare  ad- 
nentitiumeft,ideft,non  naturale. Et  aliquanto  poE-, Igitur 
vt  homo  Princeps  no  sler  conflimus  omnis  carnis potefta- 
tem  accepijfe  dicitur. 

XXXVI.  Eodem  refero  ius  haereditatis  ,  dc  quo  loquitur 
gadHebr.i.  Paulus  g  i  Quem  conflituit ,  inquit ,  haredem  vntuerfo- 
rum.  Et  ad  Romanos  h,Sifili],if’ haredes,  hrredes  qui- 
eap.  .  17-  Dei,  coharedes  autem  Chrifti.  Patris  porro  donum 

j  cap.  13.3.  indicat  Ioannes,  cum  de  Chrifto  '  feribit ,  Sciens  quia 
omnia  dedit  ei  fP ater  in  manus.  Et  Chriftus  ipfe  hoc 
klohn.17  1.  Patris  munus  agnofcit,cum  ait  k ,  Sicut  dedifii  ei pote- 
fiatem  omnis  camis. 

XXXVII.  Tametft  igitur  Chrifti  regnum  ampliftimum  eft, 
Iatilfimeque  patens, hoc  tamen  loco  Petrus,  vtfupra 
dixi, de  Ijpirirali  regno  loquitur ,  quo  pafeit  fidelium 
animos ,  &  fuisdiuinis  muneribus  ornat ,  &ad  bea¬ 
tam  vitam  pradeftinatos  perdiicitjait  itaque  eos  ,  ad 
quos  feribit, longe  aliquando  aberrafle  ab  ouili ,  hoc 
eft,a  regno  fpiritah  Chrifti fuifle  alienos,  fed  lingula¬ 
ri  Dei  beneficio  verum  fuum  pallorem ,  ac  Regem 
agnouifte.Et  profedlo  de  Chrifti  regno,  deque  diui- 
l  pfal.ii.  1.  no  ipfius  pafcendi  munere  loquebatur  Dauid  ,  cum 
dixit  1 ,  Dominus  regit  me ,  vel ,  vt  habent  Hebrari ,  & 
Graeci  codices,  pafeit  me  ,dr  nihil  mihi  deerit ;  in  loco  pa- 
fcua,ibi  mecollocauit,fuper  aquam  refitlionis  educauitmc: 
animam  meam  conuertit.  Indicat  enim  fe  ab  optimo 
pallore, &,  cum  erraret ,  quaefitum  effe  ,  &:  ad  caulas 
reuocatum ,  &  vberrimis  pafcuis  fuifle  recreatum, 
quod  iplum  vnico  verbo  indicat  hoc  loco  Petrus. 
XXXVIII  Addit,  St  Epifcopum  animarum  veftrarum  ,  vt  magis 
explicet  vim,ac  pateftatem  regni  Chriftflquali  dicat. 
Rex  quidem  yeller  eft  Chriftus,  fed  eius  prouidentia 


A  animas  porifthnum  Ipedat ,  earumque  ialuti ,  quam 
accuratiflime  confidit, eadenique  opera  dr  cet,  quid 
Ipedlandum  fit  iis ,  qui  in  Eccleiia  Dei  Epifcopi  nuh- 
cupantur,&  in  animarum  cura,  &c  prouidentia  Chri- 
fli  Domini miniftri  funt.Neque  enim, quod  pleriquc 
faciunt,  mortalia,  &  caduca  bona  Ipcdare  debent, 
qui,  vt  aitleremias  *,  politi  furit ,  vtcnellanf,  <3$:  de-  a  cap.  1. 
ftruant  ,8c  dilperdant,  8c  dilfipent,  &  xdificent,^&: 
plantent. 

Quamobrem  re<fte  Bernardus  b  vigilandum  dtit  XXXIX. 
ad  curam,  non  otio  torpendum ,  enitendumque  eft,  b  lib.  i  ad 
ne  deliciis  relolutus  ,  aut  pompis  refupinus  inEccle-  Eugen.c.<?. 
fia  quilquam  deprehendatur.  Blanditur, infidit,  cathe- 
B  dra?  fpecitla  eft.mde  denique  fuperintendis  fonans  tibi  Epi¬ 
fcopi  nomine  non  dominium,  fed  officium.  N cc  temefe  Pe¬ 
trus  Epifcopi  nomen,  palloris  nomini  lubiicit:Signi- 
ficare  enim  voluit  efle  in  Eccleiia  Regiam  quidem 
dignitatemjfed  qua:  potilfimum  referatur  ad  animo¬ 
rum  lalutem  procurandam  ,  quod  proprium  eft  Epi- 
fcoporum  munus.  Quinetiam  Chriftus  8c  pallor ,  Sc 
Epifcopus  dicitur  ,qui ,  vtaitEpiphanius  c , pro  toto  c  Ha:r  yy. 
mundo  obtulit  fe  ipfe  viti  ima, ipfe  facrificium  ■  ipfe  Sacer¬ 
dos, ipfe  altare, ipfe  Deus,  ipfe  homo,  ipfe  Rex ,  ipfe  fPonti- 
fex,ipfe  ouis,ipfe  agnus, omnia  in  omnibus  pro  nobis  fatlus, 
vt  nobis  vita  omn ibus  modis fieret, &  Sacerdoti]  fui  immu¬ 
tabile  firmamentum  in  facula  efficeret.  Alibi  vero  d  ,Thre-  i  Hxr.ij. 

^  nus  igitur, ait,  Dauid regrdfedes  eft  Sacerdotium  in  fian- 
tla  Ecclefia,quam  dignitatem  Regiam  fimulfi  Pontificiam 
fimul  coniimdim  largitus  eft  Dominus  fanlta  Ecclefia  fua 
tranfiato  in  ipfam  throno  Dauid  non  deficiente  in  sternum. 

Quod  eo  fpe&atjVt  fignificem  in  Ecclefia  Dei  am-  X  L. 

pliftimam  quandam  Chrifti  Vicario  conceflam  efle 
potellatem ,  qua  animas  quidem  potilfimum  faluta- 
ribus  praeceptis  informare, &  ad  beatam,ac  lempiter- 
nam  vitam  promouere  queat:  &  quatenus  opus  fit, 
etiam  rebus  humanis  prolpiciat ,  atque  opportune 
confulat.  Qua  in  rc  contraria  extrema  non  pauci  fe- 
quuntur  ,  dum  alij  Romani  Pontificis  au&oritatem 
anguftis  finibus  circumfcribunt ,  qui  negant  polle  il¬ 
lum  ea  attingere,qua:ad  ciuilem  vitam,  &  politicam 
adminiftrationem  pertinent;  alij  contra  rerum  om- 
^  nium  dominium, &:  amplilfimum  imperium  largiun¬ 
tur.  Vtrique  lineas  videntur  tranfilire  :  veritas  enir» 

Catholica  extrema  vt  plurimum  vitare  folet,&  qui  in 
re  propofita  prudenter  iudicarunt, mediani  quandam 
fententiam  complexi  funt,quam  egregie  explicat  In¬ 
nocentius  c:  Non  folum enim, ait,  in  Ecclefia  patrimonio, 
fuperqito  plenam  in  temporalibus gerirnus  poteflatem,ve-  (jui  gnE’ 
rum  etiam  in  aliis  regionibus  certis  cauffis  infpeflis  tempo  legit. 
ralem  iurifdittionem  cafualit er  exercemus . 

Quqd ex  aliis  etiam facris  canonibus  f  non  obfcu-  XLI. 
re  intelligitur.MuIta  enim  proculdubio  in  rebus  hu-  fc.licet.c.c* 
manis  iure  fuo  poteft  Romanus  Pontifex  praecipere, tcnorc  c  cx 
mutare,& abrogare, li  animarum  lalus,&  bona  Eccle-  l0  conip) 
fiaeadminiftratio  id  aliquando  poftnlet, modo  memi¬ 
nerit,  le  Chrifti  Vicarium  efle, quem  in  prasfentia  Pe- 
^  trus  pallorem, atque  Epifcopum  animarum  appellat. 

Ipfienim  ,  caeterifque  omnibus  Ecclefiallicis  Prsfu- 
libus  perfuafum  efle  debet ,  animarum  falutem  fibi  . 
potilfimum  efle  a  Chrifto  Domino  commendaram, 
dum  fibiEcclcfiam  pafcenda,atque  adminillrandam 
fiimpferunt.Neque  de  hoc  capite  plura  dicenda  fluit. 


298  Paraphrafis  Cap.  III. 


Tertij  Capitis  Argumentum. 


MOrvM  difciplinam,quamfuperiori  capite  tradere  coeperat, diligent  er  profequitur-,  (fi  primum  qui¬ 
dem  feminat  Chrifitanis  virtutibus  informat, eat  prafertim ,  qua  nuptiarum  foedere,  viris  etiamnum 
Gentilibus  copulata  ejfentiinterim  coniugum  concordiam, &  domeJHcam pacem  fuadet ,  exemplis  ex facris  li¬ 
teris  petitu  virorum  etiam  tn  mulieres  officia  explicat-,  omnia  denique  Chrisiiana  vita  pracepta  bremter  per¬ 
fringit,  deinde  vniuerfim  omnibus  hominum  generibus  leges  prafcnbit ;  p  fremo  de  Chrifti  morte ,  emfque 
fruciu,& pracipua  vtilitate,qua  vi  Baptifmi percipitur,  luculenter  difent. 


C  A  P  V  T  III. 

I  Imiliter  &  mulieres  fubdita 

§1^5^  fint  vtr^  fu^ :vt  &  fi  qui  non 

credunt  verbo  ,  per  mulierum 
conuerfationem fine  verbp  lucrifiant . 

%  Confiderantes  in  timore  cafiam  conuerfatio¬ 
nem  veftram. 

3  Quarum  non  fit  extrinfecits  capillatura ,  aut 
circundatio  auri  aut  indumenti  vefti- 
mentorum  cultus-. 


4  Sed  qui  abfconditus  efi  cordis  homo, in  incor¬ 

ruptibilitate  quieti ,  (fi  modefii  Spiritus , 
qui  efi  in  confietfu  Dei  locuples. 

5  Sic  enim  aliquando  (fi  fanfia  mulieres  fe¬ 

tantes  in  Deo  ornabant  fe  fubiecia  pro¬ 
priis  viris. 

6  Sicut  Sara  obediebat  Arrabo. ,  dominum 

eum  vocans ,  cuius  efiis filia  benefacien¬ 
tes  ,  (fi  non  pertimentes  vllam  perturba¬ 
tionem. 


7  Viri  fimiliter  cohabitantes  fecundum  fcien- 
tiam ,  quafi  infirmiori  vafculo  muliebri 
impatientes  honorem ,  tanquam  (fi  coha- 
redtbus  gratia  vita,  vt  non  impediantur 
orattones  vefira. 


8  Jn  fine  autem  omnes  vnanimes ,  compatien- 

tes, fraternitatis  amatores ,  mifr icor  des, 
modefitjoumiles. 

9  Non  reddentes  malum  pro  malo, nec  maledi - 

6lum  pro  maledi  fio,  fed  e  contrario  bene¬ 
dicentes, qui  a  in  hoc  vocati  efiis, vt  bene- 
dicitonern  hareditate  pofiideatis . 

10  Qui 


PARAPHRASIS. 

Ersimili  ratione  vxores  viris  Tuis ,  & 
jfjpil  omnino  fceminae  maribus  fubiedx  funto: 

id  enim  natura  poftulat,  &  fieri  praeterea 
interdum  poteft  ,  vt  viri ,  qui  a  fide  Chrifti  alieni 
funt ,  vxorum  probitate ,  ac  morum  innocentia 
perfpeda  Ecclefiae  Chrifti  aggrcgenturi&  fpirita- 
li  animarum  lucro  apponantur.  T anti  nimirum 
cft  cafta,  atque  integra  vita:  veftrx  ratio,  quam  illi 
non  fine  aliquo  timore,  dum  contemplantur ,  co¬ 
lere  quodammodo  ac  venerari  coguntur.  ^  Sit 
igitur  muliebris  ornatqs,non  externus, qui  ili  cin¬ 
cinnis, &  vario, ac  multiplici  capillorum  plexu, aut 
aurj,  gemmarumve  peregrino  ex  litore  aduedaru 
pompa,  atque  inani  oftentatiOne  aut  denique  ve- 
ftium  cultu  pofitus  eft:  ^  Sed  potius  abditus  at¬ 
que  occultus  in  animo  fitus ,  qui  omni  funditus 
corruptela careat ,  ita  vt  Spiritus  placidus  fit,  & 
quietus, quo  nihil  eft  ante  Deum  magnificentius, 
fpeciofius,denique  fumptuofius.  ^  Sic  enim  olim 
mulieres  landae,  quae  fpes  omnes  fuas  in  Deo  fi- 
tas  habebant,  fefe  comere,  atque  ornare  folebanr, 
cum  viris  fuis  inprimis  fubditae  atque  obfcquen- 
tes  eftenr.  ^  Quo  plane  modo  Sara  viro  fuo  A- 
brahx obtemperabat,  quem  dominum  fuum  ap¬ 
pellabat, cuius  vos  vere  filix  atque  imitatrices  eri¬ 
tis, fi  ita  mores,  vitamque  veftram  inftitueritis ,  vt 
re&e  ,  honefteque  viuentes,  nullo  pauore  terrea¬ 
mini  ,  nullaque  virorum  improbitate  ab  inftituto 
Chriftianae  vitae  curfu  reuocemini.  ^  Neque  ali¬ 
ter  viris  praecipiendum  cenfeo,  qui  tanquam  ma¬ 
iori  fcientia  praediri  ,  quo  par  eft  honore  mulie¬ 
brem  imbecillitatem  fubleuent, atque  ita  fefe  cum 
illis  tanquam  cumeiufdern  vitalis  gratiae  cohae- 
redibus  gerant ,  itaque  coniugij  munere  fungan¬ 
tur  ,  ne  precandi  ftudium vel  intermittatur,  vel 
interrumpatur,  f  Ad  extremum  ,  id  eundis 
magnopere  fuadeo,  vt, quoad  eius  fieri  poftit, 
vnius  omnes  mentis  ,  &  confilij  litis ,  fimiliter 
inter  vos  affedi ,  caritate  praediti ,  mifericordiae, 
modeftix, humanitatis,  atque  humilitaris  fedato- 
res.  ^  Non  malo  malum  rependentes  , aut  eon- 
uitium  conuitio  compcnfantes,  fed  contra' potius 
bene  precantes ,  cerri  hanc  cffie  vocationis  veftrx 
rationem,  vt  benedidione  haeredicate  pofiideatis. 

^  Sapien 


V 


Catholica  Epift.  I.  Petri.  299 


^  Sapienter  enim  feripeum  eft  a  Dauide,qui  vulc 
vitam  diligere, &  videre  dies  bonos,  coerceat  lin¬ 
guam  fuam  a  malo  ,  &  os  fuum  a  dolo  cohibeat. 
^  Declinet  a  malo ,  &  faciat  bonum ,  quaerat  pa¬ 
cem, &  perfequatur  eam.  ^  Siquidem  oculi  Do¬ 
mini  iuftos  benigne  afpiciunt,ac  protegunt, &  au¬ 
res  eius  ad  eorum  preces  prona:  funt :  contra  vero 
truculentus  Dei  afpcdus  fceleftis ,  ac  facinorofis 
indignationem, atque  iram  minatur.  ^  Quis  ve¬ 
ro  eft,  qui  laedere  vos  aliqua  ratione  queat ,  fi  ho- 
neftas, atque  laudabiles  adionesfedemini?  ^  Im- 
mo  vero  fi  contingat, vos  propter  iuftitiam  aliquid 
incommodi  perpeti,  nte  vos  hanc  ipfamobcauf- 
fam  fcclices,ac  beati  cenfendi  eftis.  caeterum  illo¬ 
rum  terriculamenta  nullo  modo  paucatis,  aut  eo¬ 
rum  minis  perturbemini.  ^  Sed  potius  Deum 
ac  Dominum  toto  pedore  religiose  veneramini, 
vofqueaduersus  impios  ita  comparate  ,vt  quo¬ 
ties  res  poftulet,  facile  poflitis  fidei ,  ac  fpei  veftrae 
rationem  reddere, atque  explicare.  ^  idquc  cum 
manfuetndine,  &c  reuerentia  praeclara  confcientia 
nixi,  vt  hoc  ipfo,  quod  vos  tanquam  facinorofos 
traducunt, &  veftram  bonam, honeftam,  &c  Chri- 
ftiano  dignam  vitam  carpunt, pudore  fuffundan- 
tur.  ^  Praeftat  enim  vt  honefte ,  laudabiliterque 
viuentes.quam  turpiter,  fcelefteque  peccantes ,  fi 
ita  Deo  libuerit ,  malis  afficiamini.  ^  Quando¬ 
quidem  &c  Chriftus  femel  pro  noftris  omnium 
fceleribus  paffus  cft;&  quidem  iuftus  pro  iniuftis, 
vc  nos  Deo  conciliaret, cum  ipfe  quidem  corpore 
mortem  obierit,  fed  animo  immortali  rurfus  ad 
fuperos  remearit.  ^  Interim  vero  ad  parentum 
noftrorum  animos, qui  in  limbo,  tanquam  in  car- 
cere, detinebantur,  penetrauir,  vtiis  quoque  prae- 
fentiae  fine,  atque  dodrinx  frudum  aliquem  im¬ 
pertiret.  ^  Iis  prxfertim,qui  olim  diiainis  moni¬ 
tis  minime  obtemperauerant,cum  Dei  Opt.Max. 
lenitas  Noe  internutio,  atque  interprete  fatis  am¬ 
plum  ad  poenitentiam  fpatium  praefixerit,  appara¬ 
ta  ad  extremum  arca ,  in  qua  pauci ,  hoc  eft  ,  odo 
tantummodo  mortales,  ab eluuione  aquarum  fal- 
uae, atque  incolumes  euaferunt.  ^  Cui  tanquam 
typo  ex  altera  parte  refpondens  Baptifmus,  nobis 
quoque falutem  affert;  quippe  illo  non  corporis 
externae  fordes  abluuntur,  fed  intus  animus  omni 
labe  purgatur :  adeo,  vt  bona  confcientia  Deo  fa- 
tisfaciat,&  rite  quodammodo  ftipuletur,  cum 
Chrifti  refurredio  myftica  quadam  ratione  ex¬ 
primatur.  Qui  cum  ad  viuos  rediiffetjVi  fuain 
coelum  confcendit,  &  ad  Patris  dexteram  amplif- 
fimam  honoris,  ac  dignitatis  fedem  adeptus,  cum 
mortem  funditus  extinxiffet,  beatarum  mentium 
innumerabiles  coetus  fibi  penitus  fubiedos  ,& 
obfequentes  habet. 


1  o  Qui  enim  vult  vitam  diligere dies  vi¬ 
dere  bonos  ,co'eneat  Unguam fisam  a  ma¬ 
lo ,&  labia  eius,ne  loquantur  dotum. 

1  r  Declinet  a  malo ,  &  faciat  bonum ,  inquirat 
pacem, &  ftquatnrcam. 

12.  Qgja  oculi  Dommi  piper  iustos ,  &  aures 
eius  in  preces  eorum  :  Fultus  autem  Do¬ 
mini  fuper  facientes  mala. 

13  Et  quis  eft,  qui  vobis  noceat  ,ft  boni  amula- 

tores  fueritis? 

14  Sed  etft  quid  patimini  propter  iusdittam, 

beati.  Timorem  autem  eorum  ne  timueri- 
tu,&  non  conturbemini. 

1 5  Dominum  autem  Christum fandtificate  in 

cordibus  veftris ,  parati  femper  ad  fatis- 
fidtionem  omni  pofcenti  vos  ad  ratio¬ 
nem  de  ea, qua  in  vobis  eft,  Jpe. 

%6  Sed  cum  modeftia,  &  timore,  confcientiam 
habentes  bonam, vt  in  eo, quod  detrahunt 
vobis ,  confundantur,  qui  calumniantur 
vestram  bona  in  Chrfto  conuerfationem . 

17  dtelius  eft  enim  benefacientes  ( fi  voluntas 

Dei  velit )  pati, quam  malefacientes. 

18  Quia  eft  Chriftus  femel  pro  peccatis  mitris 

mortuus  eft,iuftus  pro  intuitis, vt  nos  of¬ 
ferret  Deo  ,  mortifteatus  quidem  carne, 
viuificatus  autem  Spiritu. 

D  in  quo  &  his, qui  in  c arcere  erant ,  ftiriti- 


2  o  Qui  increduli  fuerant  aliquando ,  qu  arido 
expedtabant  Dei  patientiam  in  diebus 
Noe, cum  fabricaretur  arca ,  in  qua  pauci , 
id  eft ,  odio  anima  falua  facta  funt  per 
aquam. 

zi  Quod  &  vos  nunc fimilis  forma  faluos  fa¬ 
cit  Baptifma,non  carnis  depoftuo  fordiu, 
fed  confcientia  bona  interrogatio  in 
Deum  per  refurredtionem  Iefu  chnfti. 


z  i  Qui  eft  in  dextera  Du,  deglutiens  mortem , 
vt  vita  aierna  haredes  efftceremur.pro- 
fedtus  tn  coelum  fubiediis  fibi  Angelis,  & 
poteftatibus,&  virtutibus . 


IN 


3°° 


Explanatio  Cap.  1 1 1 


IN  CAPVT  TERTi.VM 


EXPLAN  ATIO. 


j.  Similiter  &  mulieres  fubdita  frnt  viris  fuis :  vt  &  fi  qui  A  cunque  dimiferit  vxorem  fuam  ,  nifi  ob  fornicationem ,  & 
non  credunt  verbo ,  per  mulierum  conuerfationem  fi-  alium  duxerit ,  moechatur ,  &  qui  dimijfam  duxerit ,  moe¬ 
ne  verbo  lucrifiant.]  chatur.  Quod  alibi  totidem  plane  verbis  dixerat  * .  a  ^at  . 

Quod  vero  attinet  ad  hxc  Petri  verba,  qui  foemi-  j  yj,u 
%  .  O  c  primum  Apoftoli  prxceptum  non  nas  viris  praecipit  ellc  fubie&as  ,  idem  prorfusvnico 
K]  femel  etiam  iteratur  a  Paulo  ,  qui  ad  verbo  expreffifle  videtur  Paulus  ,  cum  ad  Romanos 
^  Ephefios  a  fcripfit ,  Mulieres  viris  fuis  fcripfit  b;  Qua  fub  viroe/l  mulier ,  Graece  ,  u  vario©-,  cap.  7.1, 
i  fubditA  fint  ,  ficut  Domino.  Et  aliquanto  hoc  eft,  qua  fub  viri  pote  flate  efl,  eiufque  imperio  fub- 
^  poft : b  Sicut  Ecclefia  fubietla  eft  Chrifto,  ie£ta.  Quo  idem  Petrus  fpedlafte  vifus  eft,  cum  af- 
e  cap.}.  18.  -(a  &  mHnercs  viru  in  amnibus.  Ad  Coloflenfes  c  fert c  exemplum  Sarx ,  quae  virum  fuum  Dominum  c  infr.  vcr.5* 
autem :  Mulieres  fubditA  eflote  viris, ficut  oportet, in  Do-  appellabat. 

mmo.  Videtur  autem  praeceptum  ab  ipfa  natura  de-  Ad  hoc  porro  mulierum  officium  pertinet ,  pri-  V. 
promptum:initio  enim  nafcentis  mundi  ita  fceminam  mum  quidem  thori,&  coniugij  fides,  cui  ex  aduerfo 
d  Gen.j.nf.  alloquutus  eft  Deus  ,Sub  viri  poteftate  eris,&  ipfe  do -  refpondet  adulterium, quod  cum  per  fegrauirtimum 
minabitur  tui.  Quo  videtur  refpexiile  Paulus,  cum  ad  ®  crimen  cenfetur ,  tum  apud  omnes  gentes  feueriffi- 
e  ep.i.c.14.  Corinthios  e  fcripfit :  Mulieres  in  Ecclefiis  taceant-.non  mo  fupplicio  dignum  habitum  eft  d.  Deinde  obfe-  d  Mtooch. 
*4’  enim  permittitur  eis  loqui ,  fed  fubditas  ejfe, ficut  &  lex  quium  &  obtemperandi  ftudium  cum,vt  docet  Pau-  ,:b-  dc  at. 

dicit.  '  lus  ,  vir  fit  faminae  caput,  Cxterum  coniugij  fides,  ^ 

J  I.  Merito  enim  viri  do&i  f  hanc  naturae  legem  ap-  .  tam  viro,  quam  focminae  praecipitur.  Redte  namque  Couarrn4!1!' 
f  Rupert.  pellant ,  quam  Romani  imitati  funt ,  apud  quos  fub  fcripfit  Seneca  e,  Improbum  ejfe  qui  abvxore  pudicitiam  p.dectct.c.7, 
Ab,lib.  3 .de  V}ri  poteftate  eft  mulier  ,  antequam  in  manum  viri  exigit,  ipfe  alienarum  corruptor.  Et  in  eandem  fenten-  §*7-n- lS- 
Txmit.c.i  1.  conuen;at  Sub  poteftate  inquam  viri ,  veruntamen  tiam  Ladlantius  f,  Seruanda  igitur  ,  inquit,^  vtroque  f 

non  tanquam  domini ,  fed  tanquam  tutorisiqux  au-  fides  alteri  eft,imm'o  exemplo  continentia  docenda  vxor,  vt  inft.c.zj, 
tem  in  manum  viri  conuenit ,  capite  diminuta  dici-  fecaft e  gerat.  Iniquum  eftenim.vt  id  exigas,  quod  pr a  flare 
tur,&  virum  tanquam  dominum  agnofcit.  Nec  fru-  ipfe  non  poftis.  Confeftim  autem.  Canendum  igitur,  ait, 
ftra  Apoftoli  hoc  ,  vt  ita  dicam  ,  connubiale  prxce-  ne  occafiontm  vitiis  noflra  intemperantia  demus ,  fed  af- 
ptum  tam  fedulo  ,  ftudioseque  commendant.  Nam  fuefcant  inuicem  mores  duorum, &  iugum  ferant.  Hoc  ve* 
cum  olim  Gentiles  falso  Chriftianis  obiicerent,defe-  ro  pofterius  fceminarum  proprium  eft,quod  olim  fi-  * 
dtionem  a  Principibus  ,  illud  prxterea  addebant,  gnificauit  Deus,  cum  mulieri  dixit  §:  /p/e(hoceft,vir)  gGcn.j.  16. 
coniugum  diuortiaChriftianorumfuafu, atque  cxem-C  dominabitur  tui.  Idque  infinuant  verba  fuperiora, 
g  Apolog.ad  P^°)  contra  ius^afque  frequetariivt  enim  ex  luftino  8  Sub  viri  poteftate  eris :  quo  loco  Hcbrxi  codices  ha- 
Senac.  narrant  Eufebius  ,  h  &  Nicephorus  ,  1  mulier  qux-  bent,  Et  ad  virum  tuum,  quali  dicat,Defiderium  tuu, 
h  hb.4.  hirt.  dam  Chriftianam  religionem  complexa,  impudicum  concupifcentia  tua,conuerfio  tua,  prompta  voluntas 
i  lib*.  j.c. 3 3 .  v*rLirn  >  ne  e^us  impudicitiae ,  nnpurxque  voluptatis  tua  ad  nutum  illi  obfequendi.  quod  apertius  fignifi- 
particeps  aliqua  ratione  fieret ,  libellum  repudij  mi-  caffe  videntur  Chaldxus  Paraphraftes,6c  Septuagin- 
k  Linus  in  fifle  dicitur.  Alix  vero  nonpaucx  commemoratur k,  ta ,  qui  tranftulerunt ,  4d  virum  tuum  conuerfio  tua. 

AtaftPl'tri  ^U3:  ne^ar’os  »  atclue  inceftos  virorum  concubitus  Quanquam  Aquila,vt  affirmat  Hieronymus  h  ,  pro  b  in  tradi- 
Srmconrne-  Chriftiana  conflantia,  atque  integritate  recufarunt.  conuerfione  focietatem ,  Symmachus  vero  appeti-  c*0>Hcl>nic. 
taphraf.  in  Chryfoftomus  1  autem  de  Paulo  Apoftolo  hxc  ali-  tum,  vel  impetunt  tranftulit.  Perfimilis  eft  enim  lo- 
vitaApoft.  cubi  commemorat.  Pellicem  ,  inquit,  eh«(hoceft,  quendi  ratio  ei, qua  vfus  eft  Dauid  >,  Sicut  oculi  ferito,-  ‘  Ptu***« 
nTi  aduerf  ^fCronis  1  t]UAm  dic  deperibat ,  atque  in  delicus  uabebat,  rum  sn  manibus  dominorum  fuorum  ,  ficut  oculi  ancilla  in 
vitupcr.vits  curn  tnduxijfetfidei.ac  religionis  Sacramenta  fufeipere, per-  manibus  domina  fua.  Spedlare  enim  folent  ferui  do- 
tnonalt.  fuaferat  Vna  inceftum  illum  impurumque  congrtffum  de-  minorum  fuorum  ,  ancillx  vero  dominarum  etiam 
clinare.  nutus, vt  illis  placeant,&:  morem  gerant. 

III.  Hxc  igitur,  atque  alia  eiufdem  generis  exempla  Atque  haud  fio  an  huc  etiam  fpedhrit  Homerus,  VI. 
Gentiles  impulerant ,  vt  Chriftianos  quafi  connubij  D  apud  quem  vxor  maritum  vocat  visiv,  hoc  ett.,defidc- 
hoftes,  atque  adeo  humani  generis ,  eius  propagatio-  rium.  Ita  enim  fefe  vxor  viiro  fuo  fubdere  debet ,  vt 
nis  aduerfarios  criminarentur,  eam  ob  cauftam  tum  nihil  appetat,  aut  concupifcat,  prxter  id ,  quod  viro 
Paulus,  tum  etiam  Petrus  connubialia  prxeepta  tra-  fuo  placere  inrelligit.  Quod  non  obfcure  fignificauit 
dunt,&  foeminas  monent,  ne  viros  fuos  quamuis  in-  Damafcenus ,  qui  ex  hoc  Geneftos  ioco  probat  vxo-  kli  r.paralL 
fideles  deferant,  neque  coniugij  iura  vlla  ratione  vio-  res  adeo  viris  fuis  fubie&as  eflqaportere,  vt  citra  eo-  0.11. 
a!^  Cor.  lent.itaque  Paulus  m,  Si  qua  mulier, ait, fidelis  habet " 


p  verf.3. 


ua  mulier, zn,  fidelis  habet  vi-  rum  audloruatem  nihil  prorlus  agere  audeant.  Pqr- 
rum  infidelem ,  &  hi(  coaCtntit  habitare  cum  illa  ,  non  di-  ro  quod  interpres  dixit.  Mulieres ,  Grxce  fcripfit  P?- 
mittat  virurn.  tt  paulo  ante  dixerat  '• ,  Vxori  vir  debi-  trus  ywouKic,  qux  vox,  vt  alias  monui,  etiam  vxores 
tum  red.dat ,  fimiliter  autem  vxor  viro,  intelligcbant  fignificat  ,  vtpoffis  hoc  prxeeptum  proprii  ad  eas  re- 
emm  Apoftoli  connubium  legitime  initum  ,  &  ne-  ferte  ,  qux  connubio  adftri&x  funt :  quod  etiam  in- 
xum  indiffolubilem  parere  ,  &  foeminam  viro  peni-  dicant  verba ,  qux  fequuntur ,  viris  fuis.  Non  ne- 
tus  fubdere,  quod  Chrifto  magiftro  didicerant ,  qui  garim  tamen  fexum  fcemineum  virili  fubie<5tum 
fPlJ.  ^atthsum  connubij  legem  ad  primxuam  fui  E  elfe.  Nec  racile  fceminx  imperium  cfle  permitten- 
yiftitutionerii  reuocar,additque,  Quod  ergo  Deuscon-  dum  ,  nifi  quod  barbarx  nonnullae  nationes  foemi- 
lunxit,  homo  nopfep aret.  Et  confeftim  de  libello  repu-  neum  impeti  .im  quo  iure,quave  iniuria  pertulerunt; 

2,1  j  aib  initio  non  fuit  fic.  Dica  autem  vobis,  quia  qui-  fig  enim  apud  Lucanum  1  loquitur  foemiq.v,  1 


Catholicae  Epift.  I.  Petri. 


301 


- — Non  vrbes  prima  tenebo 

Foemin‘a  Niliaca*, nullo  difcrirnine fexus 
Reginam  frit  ferre  Pharos. 

VII.  Verum  hoc, vt  ait  quidam a ,  non  tam  ius,  aut  lex, 
aRupert.  11.  quam  vfurpario  cenfenda  eft:  Omnino  autem  haec 
j.de  Trin.&  petrj  difputatio  ad  foeminas.coniugio  adftri&as  per- 
eiusoper.  c.  tjnctj  qUibus  commode  Petrus  Chriftiana  praecepta 

tradit,  vt  fi  forte  viros  habeant  aChrifti  fide  alienos, 
fuorum  morum  innocentia  Chrifto  concilient.  Ita 
b  1.  ad  Cor.  enim  ad  Corinthios  praecipit  Paulus  b  ,  Si  quamulier 
7- 1 J  •  fidelis  habet  virum  infidelem,  &  hic  confentit  habitare  cum 

illa, non  dimittat,  virum  :  Sanriiftcatus  eft  enim  vir  infide¬ 
lis  per  mulierem  fidelem.  Eamob  caullam  fitbdit  Pe¬ 
trus: 

VIII. 


Et  fi  qui  non  credunt  verbo  per  mulierum  conuerfatio¬ 
nem  fine  verbo  lucrifiant .  Qui  non  credunt,  inquit ,  ver¬ 
bo  ,  hoc  eft,  qui  Euangelicae  dodiinae  non  aflentiun- 
tur,  qui  iis ,  quae  audierunt ,  fidem  non  habent :  per 
mulierum  conuerfationem  fine  verbo  lucrifiant ,  vt  quod 
Apoftolorum  voces  efficere  non  potuerunt,feemina- 
rum  vita,&  mores  mira  quadam  vi  peragant,  vt  enim 
alias  dixi  validiora  fimt  exempla  ,  quam  verba.  Et, 
cli.i.de  tra-  vt  alicubi  ait  Seneca  c ,  Vt  falutaria,  qua  citra  gujhm, 
qiiil.vit£,c.3  tarilimque  ,oc(ore  proficiunt ,  ita  virtus  vtilitatem  etiam 
ex  longinquo,  dr  latens  fundit  ,fiue  expatiatur ,  &  vti- 
tur  fuo  ture',  fiue  precarios  habet  acceffus ,  cogitur  que 
vela  contrahere  ,  fiue  otiofa ,  mtetdque  e  fi ,  rjr  angufto 
rircunfcripta  ,  fiue  ad  aperta  in  quocumque  habitu  eft, 
pro  de  fi.  Quid  tu  ?  parum  vhle  putas  exemplum  bene 
d  li.15.mor.  quiefeentis  ?  Et  Gregorius  d  Pontifex  magnam  ait 
c,7>  efle  exemplorum  vim  :  Ad  hac ,  inquit  ,agenda  val¬ 

de  exempla 'Patrum ,  &  facri  eloquij  pracepta ,  nos  ad- 
iuuant  :  fi  enim  Sanriontm  opera  infficimu*  ,  &  diurnis 
iufftonibus  aurem  prabemus ,  alia  nos  contemplata ,  alia 
audita  fuccendunt ,  &  cor  noflrum  torpore  nonconftrin- 
gitur  ,  dum  imitatione  prouocatur.  Et  alia  pleraque 
in  eandem  lentendam  fubiicit.  Inter  caetera  au¬ 
tem  ,  Antiquorum, inquit ,  nos  exempla  confortant,  & 
ex  eorum  comparatione  fticere  nos  poffe  prafumirnus  > 
e  Iib.i.mor.  gx  noftra  infirmitate  formidamus.  Alibi  vero  c , 
Narrat  autem  .inquit  ,gefta  Sanriorum  ,  &  ad  imi¬ 
tationem  corda  proudeat  infirmorum  ,  dumque  illorum  vi-  D 
riricia  faria  commemorat ,  contra  vitiorum  prstlia  debilia 
f  lib,4.e.8.  noffra  confirmat.  Et  praeclare.  Valerius  f  Maximus: 

Omne ,  ait ,  praclari  farii  decies  crebra  memoria  in  fe- 
ipfio  reuirefeit. 

IX.  Sic  olim  Conftantinus  Imperator  ,vt  au £tor  eft 
g  li  i.de  vi-  Eufebius  S  ,dum  eorum  exempla  ,  qui  'idola  cole- 
ta^Coftant.  rent  ^  cuni  patre  fuo  confelt ,  qui  eam  impietatem 
ab  animo  abiecerat ,  Chriftianam  religionem, ac  ve¬ 
ram  Dei  fidem  complexus  eft.  Nam  rcuera  fapien- 
b  ho.3.  in  1.  ter  omnino  fcdpfit  Chryfoftomus h  ,fadis  potius, 
quam  verbis  Gentilium  impietatem  refellendam 
effe.  Sic  ergo ,  ait ,  eos  prosternamus  ,  dr  aduersus  il¬ 
los  pugnemus  ,  dr  ante  verba  per  vitam  eos  perterre  a-, 
mus.  Hac  eft  enim  magna  pugna  ,  hac  eft  ratiocinatio  , 
aduersus  quam  contradici  non  poteft  ,  qua  fit  per  fa¬ 
ria.  Nam  etfi  per  verba  millies  philofophemur  ,  non 
exhibeamus  autefn  vitam  illis  melior  em, nullum  eft  lucrum: 
non  enim  attendunt  ea  ,  qua  dicuntur  ,  fied  examinant 
ea,  qua  gerimus  ,dr  dicunt ,  tu  prior  pare  tuis  verbis , 
dr  tunc  hortare  alios :  fi  autem  dicis  in  futuro  quidem 
ejfe  bona  innumerabilia ,  tanquam  autem  non  ftnt  ,  fic 
vidClark  affixus  prafentibu * ,  fati  a  tua  funi  verbis  mi¬ 
hi  credibiliora.  Mox  autem  addit  ,  infidelium  con- 
uerfioni  nihil  magis  obefle  ,  quam*  fi  ab  inftitu- 
tis,  prasceptifque  legis  Euangelio®  Chriftianorum 
vita  diffideat.  Eos  ergo,  ait,  erigamus  ,  dr  inducamus 
per  nostram  vitam,  pauci ,  iliique  illitsrati  ita  perter¬ 
ruerunt  mentem  Philofophorum  ,  vt  ,  qui  dr  f  atriorum 
liened.  lufiintan.  in  Epift.  Canon. 


A  offenderint  philofophiam  ,  vt  per  reflant  vita  inflitu- 
tionem ,  ac  philofophiam  ,  emiferint  vocem  tuba  clario¬ 
rem  :  ea  eft  enim  lingua  fortior.  Denique  alibi  ',:Fa-  a  hom.  19  ia 
cereenim,  inquit,  maiorem  vfin  habet  ad  docendum,  ep. adHebr. 
quam  dicere. 

In  eandem  vero  fententiam  Ambrofius  b  Dauidis  X, 
poenitentiam  commendat ,  quod  peccatum  fiium  b  U.depoea. 
non  verbis  folum  ,  fed  fa&is  etiafn  iit  decertatus. 

Hoc  non  folum ,  ait ,  verbis  docuit  ,fied  &  fiariis  imple -  qU0<j  viris 
ttit ,  quia  non  fiujfirit  ad  confummationern  fiapiemia  i  fi-  docta  non 
ritalis  ,  verbis  prafierre  virtutem  ,  nifi  doclrina  orne- 
tur  ex  rebus  :  tunc  enim  demum  tribuitur  competens 
aurioritas  magiftro  ,  fi  proprio  innititur  exemplo.  De- 
g  nique  Dominus  in  Euangelio  :  Qui  ftcerit ,  inquit ,  dr 


fic  docuerit ,  maximus  vocabitur  in  regno  coelorum,  vt 
&  fiario  doririna  firmetur  ,dr  fariorum  fides  ex  doriri- 
na  accipiat  teftimonium.  alioquin  non  erit  nixis  viri¬ 
bus  fundata  doririna  ,  qua  verborum  phaleris  gloria 
virtutis  abutitur,  erit  enim  facundia  locuples  lingua , 
non  erit  plena  operum  diuitiis  conficientia,  dr  priuabi- 
tur  merito  fuo  ,  qui  priuilegio  fiuitur  alieno.  Denique 
alibi  c  totius  huius  fententiae  vim  eleganter  cx-  c  li.^.deSa- 
prefiit :  Sed  (ft.Apofto/us  'Petrus  mulieris  inquit gra-  cram,c*S‘ 
tia  plurimum  valet ,  vt  viri  eius  conuertatUr  afferius 
per  vxoris  fua  bonam  conuerfationem  ,  &  incredulus  fc  _ 
conuertat  ad  gratiam  Chrifti.  Hoc  valet  mulieris  gra- 
uitas  ,  di"  pudicitia  ,  &  tius  bona  conuerfatio  ,  vi  vi¬ 
rum  fuum  vocet  ad  fidem ,  &  deuotionem  ,quod  pruden¬ 
tis  viri  firmo  fiequenter  operatur.  Nec  minorem  vim 
habent  exempla  vitiorum  ad  corrumpendos,  ae  de- 
prauandos  mortalium  mores,  vt  egregie  alicubi  do¬ 
cet  Gregorius  Nazianzenus,  quod  vlque  adeo  ve¬ 
rum  eft,  vt  alicubi  fcripferit  Auguftinus  ,  malignos 
datmones  multa  crimina  de  numinibus  fingi  iibcn- 
ter  accipere ,  Fi  ad  fcelefta ,  ac  turpia  perpetranda  ve- 
lut  ab  ipfo  coelo  traduci  in  terram  fatis  idonea  videatur 
aurioritas. \dftaz  Terentiani  exemplo  non  vno  loco  d  dli.t.deci- 
confirmat.  uit.e.7.&  li. 

1  corcf.c.i*. 

z.  Confiderantes  in  timore  caftam  conuerfationem  ve-' 
ftram.] 


Vxorum  continentiam  inprimis  commendat, qua:  I. 
connubio  iun&is  eft  penitus  neceflaria.  Dixit  enim 
quidam  :  'Cafta  ad  virum  matrona  parendo  imperat. 
Plutarchus  autem  in  Problematibus ,  queerit  cur  po- 
uae  nuptae  ,  cum  ad  virum  ducitur ,  praecipi  olim 
confueuiffet ,  vt  igaem,  &  aquam  attingeret, reipon- 
detque  ignem  fuapte  natura  purgare  ,  aquam  vero 
circunferre,acluftrare ,  quo fignificabatur ,  vxorem 
puram, 8c  caftam.  effe  oportere.  Quod  autem  ait  Pe¬ 
trus,  Confiderantes  in  timore-, vxoris  m  o  d  e  ft  i  a  m ,  a  c  re  u  q.- 
rentiam  indicat,  quam  neccfle  eft  cum  caftitate  ,  pu¬ 
dicitiaque  coniungiilolet  enim  plerumque  mentis, Sc 
cof  oris  integritas  magnos  foeminis  addere  fpirirus, 
k  atque  idcirco  Petrus  merito  praecipit ,  vt  vxores  cor¬ 
poris  integritatem modeftia,&  Chriftianahumilitate 
condiant ,  tum  quia  vtrumque  ad  vitam  cum  coniu- 
gepacificc  traducendam  plurimum  valet ;  tum  quia 
animi  tumorem  impura  plerumque  libido,  iufto  Dei  t 
iudicioiconfequitur. 

Ita  enim  alicubi  feribit  Gregorius  e  :  Culpa,  1 1. 
qua  per  elationem  mentis  in  occulto  latuit  per  car -  e  li  xtf.Mor. 
nis  luxuriam  in  aperto  resfondit.  proinde  per  humi-  c* 1 3 -alias  is. 
litatis  cuftodiam  feruanda  eft  munditia  caflitaxis  ;  ft 
enim  pie  fpiritus  fub  Deo  premitur  ,  caro  illicite 
fuper  fpiritum  non  le natur.  Habet  quippe  fpiri¬ 
tus  commiffurn  ftbi  dominium  carnis  ,  ft  tamen  fub  ‘ 

Deo  recognofcit  iura  legitima  feruitutis  :  nam  ' 'ft 
C  c  (turio 


m- 


502,  Explanatio  Cap.  1 1 1.  . 

(tutiorem  fuum  fuperbiendo  contemnfi ,  ture  &  afubtetia  A  cipuequc  externi  cultus,  atque  ornatus  lationem 

carne  pralium  fhfiipit.  E t  paul6  antiTdixerat :  ““ f“Lii  - - 

tis  fiepe  fuperbia  luxuria  fimmartum  fisu  *  quia  dum  eos 
fp  tritus  quafi  in  altum  erexit ,  caro  in  infirma  merfif  :  hi 
enim  prius  fecretb  eleuanifedpofimodum  publice  corruunt, 
quia  dum  occulta  i tt tumefiunt  motibus  corda ,  apertis  ca¬ 
dunt  lapfibus  corporis.  ... 

Videtur  itaque  Petrus  taciti  monere  fceminas, 
yt  ab  hoc  periculo  caueant ,  ne  dum  per  animi  tu¬ 
morem  fefe  tacite  extollunt,  ab  ea  ,  quam  plus  sequo 
iadhnt  ,  corporis  integritate  excidant..  Accedit , 
quod  mocRftia ,  &  Chriftiana  humilitas  ,  cum  pudi¬ 
citia  prxfertim  conjundra  ,  incredibilem  quandanj 
vim  habet  ad  infidelium  animos  commouendos ,  vt 
Chri.ftianorum  difcip  linam  mirentur ,  £<c  citra  yllam 
verborum  adhortationem  Chriftiana  facra  perci-  3  nium  multis  modis,  laborare.  Quocirca  Tertullia- 


prxfcribit,  quem  modeftum  ,  fobrium,  ac  tempera¬ 
tum  laudat  ;  dum  multa  inania  ,&c  (ijperiiaeanca  re¬ 
prehendit.  De  ornatu  autem  familiarum  dillerir, 
de  quo  Tertullianus  1  ,H abitus  ,  inquit , foemina dur  ajr.aetit, 
plicam  fiecitm  circunjert cultum,  &  ornatum  : culmmdi -  mui.c.4, 
cimus,  quem  mundum  muliebrem  vocant ,  ornattim ,  quem 
immundum  muliebrem  conucmt  dici.  1  Ue  in  auro ,  &  ar¬ 
gento  ,& gemmis ,  &  veflibus  deputatur  ifiein  cura  ca¬ 
pilli  er  cutis ,  er,  earum  ■  partium  corporis ,  qua  oculos  tra¬ 
hunt..  Alteri  ambitionis  crimeh  intendimus ,  alteri  proftc- 
intima.  Orditur  Eetrus  a  capite*,  dum  ait, 

Quxriiw.npnfit'  extrfnfeCju  capillatura,  Grxce ,  t;u- 
6-.v  i wwAouhj  7&cx'rv ,  quafi  dicat ,  crinium  plicatur^, 
feu  circumplicat  io :  Solent  enim  foeminx  in  cultu  eri¬ 


piant  :hoc  enim  eft,  vt  ait  Oecumenius,  fine  verbo 
lucrifieri  •,  Quia  demontiratio ,  qtu  per  opera fic  cernor 
omni  verborum  curiofitate  habetur:  opus  emm tactum, dr. 
carens  verbo ,  verbo,  quod  opere  careat ,  longi pr astantia* 


Ita  olim  Cxcilia  virgo  &  Martyr  ,  Valerium  qua- 
,  fi  ferocientem  leonem, vt  agnum  rtliti ffimum  ad  oui- 
a  Au^.Iib.9.  le  Domini  perduxit.  Et  Monica  a  ,  Eeati  Auguftim 
ponfef.c.?.  jnajer, virum  alioqui  infidelem,  ad-Chrifli  fidem 
'  traduxit ,  &  Clotildis  Regina  Clodouxum  Chrifto 
conciliauit,  &  non  paucae  fideles  mulieres  viros  fuos. 
ab  Ariana  impietate  reupcarunc.  Caftam  porro  con- 
uerfationem  ,  Grxce ,  dyvh  ,  hoc  eft,  puram ,  atque 
innocentem, fcu  incontaminatam,  nullaque  prorfus 


nusE-inter  extera  muliebria  ftudia  hjocetfam  .com-  b Ilb.detj) 
memorat,  comamftru^e.  Et  aliti  i  ait,  Ii0,c,4. 

tanta  ornandi  capitis  onerojitas  [alnum  Jiibminishat  ?  c  lib.dccu’. 
Plura  autem  ornando  capillo  quafi  artificia  adhibe- 
ri  confyeuifle,  mox  idem  T  cr  t  ul  liqn  usf  1  f  1  dic  it,  Quid, 
inquit  ,  crinibus  've  siris  quicficeretioj}.. licet  ptodofiib- 
jtriclis  ,  modo  relaxatis  ,  modo  fiifiita/^s-^  modo  elifnl 
$silia  gestiunt,  in  cincinnis  coercere  ,  alia  vt  vagi ,  dr 
volucres  elabantur  nptf  bona: [implicitate  y  affigitis  prater- 
e.i  nefiioqUiU  enormitates ,  futilium  ,  atque  textilium  ca¬ 
pillamentorum  ,  nunc  in  galeri  modum  ,  quafi  vaginam 
capitis,dr  operculum  verticis  ,  nunc  in  cernuem  retro  fitg- 
geftum.  zJMirum ,  quod  contra  Domini practpta  conten¬ 
ditur,  ad  menfurarn  neminem fibi  adticere  poffie promtneia- 


labe  foedatam  requirit.  Timor  autem  feureuetentia,  q  tum  efi ,  vos  plane  aducitts  ad  pondus.  co(lyjrid,is  quaf- 


fiue  virum  refpiciat  ,  flue  etiam  Deum  ,  morum  in¬ 
nocentiam  maxime  parit ;  timor  enim  Domini ,  vt  ait 
b  Eedi  147.  Sapiens  b,  expellit  pe f  catum, nam  qui  fine  timore  efi ,  non 
poterit  iutfificari.  Qiix  vero  mulier  virum  honore 
profequitur,  l$c  quo  par  eft,  amore  comple&icur,  ni¬ 
hil  admiferit  vnquam  ,  quo  iuftam  eius  iram  prouo- 
care  queat..Extant  non  pauca  etiam  contraria  exem¬ 
pla  :  natp  vt  omittam  Euam  ,  qux  virum  ad  criminis 
focietatem  pertraxit  j  infideles  vxores  Salomonem 
Alioqui  fapientiflirftum  nefario  idolorum  cultu 
foedarunt.  Iezabel  A  cabum  iufti  Nabothi  exde 
plurimifque  aliis ,  grauiflimifque  fccleribus  inqui- 
nauit. 

V.  Quamobrem  fceleftiflimus  Balaam  ;  vt  auEtor 

^hom.io.  Origenes  c  ,  nefario  planie  confilio  Regi  Balac  D  ne foemina tonis  crinibus  vtatur;  Grxce  ,40  cr  -s-A?)- 
-  perftfafit ,  vt  foeminarum  procacitate.,  &  petulam 


II. 


dam  ,  fciitorum  vmbilicos  ceruicibus  allr nendo.  Si  non 
pudet  enormitatis  ,  pudeat  inquinamenti  ,  nec  eximias 
alieni  capitis  firfitan  immundi  ,  forfan  nocentis  ,  & 
gehenna  deslmati  Sancio  ,  cr  Cbrifliano  capiti  [ap¬ 
pares. 

Principio  autem ,  vt  hoc  loco  indicat  Petrus ,  ar¬ 
tificiose  plicari  folent  crines,  quod  fortafle  fan&iili* 
ma  olim  foemina  Iudithfecilfe  indicatur , de  quaferi- 
ptum  eft  d  ,  difcnminauit  capillos  ' capitis  fui.  Certo  d  ludith 
enim  ordine  capillum  digefferat.  Quam  ob  cauf- 
fam' acute  dixit  Tertullianus  ,  Non  licere  cmibus 
quiefeere ,  modo- fubslritiis ,  modo  nlaxatis ,Sc  qux  fe- 
quuntur :  neque  aliud  fignificare  voluit  Paulus, ad 
Timotheum  e  feribens  ,cum  inter  extera prxeipit,  ecpi-ci>. 


tia  Hebrxorum  continentiam  oppugnaret ,  Si  vis , 
inqUiit, vincere,  primum  eorum  pudicitiam  deiice,dr  [pon¬ 
te  vincentur :  fed  aduersiim  hos  non  virtute  militum  ,  fcd 
mulierum  decore  pugnandum  e (l  \  nec  armatorum  vigore, 
fed  mollitie  foeminanm.  procul  fine ,  procul  amoue  arma¬ 
torum  manam ,  er  eletiam  congrega  jpeciem  puellarum. 
Ludentes  pedibus  eant ,  manibufqtse  plaudentes,  forma 
vincit  armatos ,  fenum  pulchritudo  captiuat ,  vincentur 
jpecie  ,  qui  non  vincuntur  praho.  Uerum  vbi  finfirint  f  os 
mulieres  Moabita ,  vel  Maiianita  manus  dediffi  libidini, 

&  peccato  inclinajfi  ceruices,  non  prius  fimetipfts  cupienti-  ‘ 
bus  pr abeant ,  quam  de  facrificiis  idolorum  acquieuerint 
degustare ,  vt  cogente  libidine  confiliu  obtemperent  foemi¬ 
narum  ,  efi  conficrentur  prius  Beelphegor ,  quod  efi  idolutn  p 
'  turpitudinis. 

3.  Quarum  non  fit  extrinficits  capillatura  ,  aut  cir- 
cundatio  auri  ,  aut  indumenti  vestimentorum 
ctiltus‘.~\ 

Qux  vniuerflm  praeceperat  ,  cum  caftam  con- 
uerfationem  prppofuit ,  lingillarim  explicat  ,  prx- 


/ sa<nv  ,  vtidem  piane  fignificet.,. quod  hoc.  loco  Pe¬ 
trus.  Olim^ero  Ifaias  1  inter  muliebria  initrumenta  £  eap.j.u. 
diferiminaiia  recenfet,  quibus,vt  arbitror,inftt  umen¬ 
tis  ,  crines  in  fronte  pendentes  fegregare  confueue- 
rant.  Ad  hxc  peregrino  colore  capillum  inficiebant, 
atque  adeo  nuncplurimx  etiam  inficiunt,  Etalicubi 
quidem  flauus  ,  lcu  rufus ,  aureufve  capillorum  co¬ 
lor  in  pretio  erat.  Quocirca  dixit  non  ineleganter 
quidam  g:  gX)oH.is 

lib.i.Fifter. 

Forma  placet, niutufife  color,  flauif  capilli, 

Quiifi  aderat  nulla  fati us  ab  arte  decor. 

Sic fidit, fic  culta fuit, fiefiamina  neuit, 

N egletia  collo fic  iacuere  coma. 

Et  Tertullianus  h:  Video,  inquit,  quafdam  &  capil - 
lum  croco  vertere  ■,  pudet  eas  etiam  nationis  fua ,  quod  non  ' 

Germana  ,  aut  Galla  fint  procreata  :  ita  patriam  capillo 
transferunt  mal'e,acpcjfm'e.  Sibi  auspicantur  fiajnmeo^a- 
pite,&  decorum p ut anty quod  inquinant, atque  &  detrimen¬ 
tum  crinibus  medicaminumpvisinunt,  &  cerebro  perniciem 
etiam  cuiuflibet  fynfen.  umoris  affiduit as  refiruat,  tum  fi¬ 
lis  animando  fim  d, &  ficcando.capillo  ,  exoptabilis  ardor: 

Quis  dicor  cum  iniuri  i  ?  Qua  cum  immunditiis  pulchri¬ 
tudo  ?  Crocum  capiti  fuo  multer  Christiana  ingerit ,  vt 


Catholica  Epift.  T.  Petri. 


3°3 


in  arant.  Confcftimvero  allatis  Domini  verbis,  Quis 
vefiruni  pote  fi  capillum atrum  ex  albo  facere ,  aut  album 
ex  atro?  fubdit,ta  qua  reuincunt  Deum  ,  Ecce,  inquiunt, 
pro  albo  ,  vel  atro  flaunm  facimus  gratia  faciliorem. 
Quamuis  &  atrum  ex  albo  conantur  facere  ,  quas  posm- 
tuit  ad  fenellam  vfque  vixijfe.  Tertullianum  imitatus 
a  lib.de  <3i-  efl;  Cyprianus  3.  Quod  enim  dixit  Tertullianus, 
fcip.  &  hab.  Ma[s 

,  ac  peflime  fbi  au ff icantur  flammeo  capite,  eo- 
Tlrg,n‘  dem  fpe&ans  Cyprianus  ait ,  audaciconatu,  &  (acrile- 
go  contemptu  crines  tuos  inficis  malo  prafigio  futurorum. 
Et  Hieronymus  b  :  Nec  caput,  inquit ,  gemmis  oneres, 
^ein  ‘  nec  capillum  irrufts  ei  aliquid  de  gehenna  ignibus  au- 

Jpiceri*. 

I V-  IlUtd  praeterea  a  Tertulliano  reprehenditur,  quod 

calamiftris  intorquere  (oleant  capillos  ,  &  cincin- 
nosgedare.  Alia ,  inquit ,  geflmnt  in  cincinnis  coerce¬ 
re  ;  cum  aliae  contra  ,  vagos  &  volucres  capillos,non 
bona  (implicitate  elabi  patiantur.  Neque  his  con¬ 
tentae  capillamentum  nonnullae  conquirunt,  hoced, 
adulterinam  comam  ,  de  quibus  loquitur  Hicrony- 
*ep.ad  Mar*  mus*  ,qua  capillis  alienis  verticem  flrrnnt :  viu  enim 
ccl-  olim  recepto,  crinem  aggeftuin  turrim  quodammo¬ 

do  primore  in  capitis  parte  extruunt ,  ac  fadigiant. 
Galerum,  vaginam  capitis, &  operculum  verticis  ap- 
e  in  Calig.  pellat  Tertullianus.  Suetonius  c  capillamentum ;  tu¬ 
tulum  Feftus,&  Varro.  Ab  eo,  hic  inquit ,  quod  matres 
familias  crines  conuolutos  ad  verticem  capitis ,  quos  habent 
vti  velatos ,  dicunt ,  ttpulos.  Quo  (pedans  Gregorius 
Nazianzenus  dixit : 

Ne  caput  adifices  ajfuto  foemina  crine. 

Et  Lucanus  : 

Turrita  figerem  fontem  matrona  corona • 
i  Sat.ff.  Et  Iuuenalis  d : 

- Tot  adhuc  compagibus  altum 

*AEdificat  caput. 
cinEpitba-  Denique  Papinius  e: 

Um.  Violat.  - - Celfos  procul  affice  fontis  honores, 

Suggeflumfi  coma. 

Apud  Arhenientes  x.o  t dicebatur, apud  Cyprios 
jrtpJVM,  denique  apud  Perfas>/ ov. 

;  V.  Quoniam  vero  haec  omnia  ftudio,atquc  arte  com¬ 

parantur  ,  Petrus  dixit ,  «|&  9ee  e,u< rsrXoLUf  t&Xm  >  quafi 
dicat ,  extnnfccu:  comparata  ,  aut  accerflta  crinium  com¬ 
plicatio.  Quod  vero  Tertullianus  addit  collyridas 
1  quafdam  (catorum  vmbilicos  ceruicibus  adrui ,  eo  - 

,!  dem  refero,  hoc  ed  ,  ad  alienos  capillos  capiti  aptan¬ 

dos  :  mox  enim  exuuias  alieni  capitis  appellat ,  quod 
collyridarum  in  morem  inflexi ,  quafi  coronam  effi- 
ij;  cerent.  Quod  vero  fcutbrum  vmbilicos  nominat, 

gemmay  nonnulli  interpretantur ,  quae  in  collyrida¬ 
rum  medio  collocarentur.  Ipfas  enim  collyridas  fcu- 
•’  torum  quandam  fpeciem  prfxfeferre  :  quanquam  alfj 

fputorum  vnSbilicos  legendum  putant :  id  enim  po- 
fitum  volunt  pio prargudatis, ac manfis offulis, quas 
£  mulieres  capillis  illudrandis  ,  &  faciei  detergendae 

-  adhibebant :  quod  probarem  ,  fi  cur  fputorum  vm- 
.  bilici  offula:  illae  appellandae  fint ,  planius  explica¬ 
rent. 

Sed  vt  vt  fit  omnem  idum  capillorum  ornatum 
prohibethoc  loco  Petrus.Quinetiarfi  Gentiles  Pol3 
'tae  hunc  nimium  ornatum  reprehendunt.  Propertius 
enim  ( : 

Quid  iuuat  ornato  procedere  vitta  capillo? 
i  Et  tenues  Eoa  ve  fi  e  mouere  finus} 

•  •  Aut  quid  Orontea  crines  perfundere  myrrhai 

•  !  Tefiperegrinis vendere  muneribus} 

Natura  fi  decus  mercato  perdere  cultui 

*  Nec finere  in  propriis  membra  nitere  bonis}- 

..eleiij».  Idemque  alibi  8  : 

Nunc  etiam  infeclos  demens  imitare  Britannos 
liened.  Iufiinian.  in  Epifi.  Canon. 


VI. 


„/.  flib.i.eleg. 


A  Ludis  er  externo  tinfla  colore  caput. 

Et  confedim  : 

Ft  natura  dedit,  fle  omnis  r di q  figura 
Turpis  Romano  ‘Belgicus  ore  color. 

Illi fub  terris  fiant  rna.la  multapuelU 
Qua  mentita  fuas  vertit  inepta  comas. 

Allue  lit  enim  ad  id ,  quod  feribit  Caefar  ?  ,  omnes  V  i  I. 
Britannos  glado  infici,  quod  catruleum  efficit  co-j^'^'*2 
lorem.  Et  Plinius  11  :  Simile ,  inquit ,  plantagini  ,gla-  5  Hb.n.c.j. 
ftum  in  Gallia  vocatur ,  quo  Britannorum  coniuges ,  mt- 
rtifque  toto  corpore  oblita  quibufdam  in  (acris  nuda  ince¬ 
dunt.  Neque  vero  feeminae  folum  ,  fed  etiam  viri, 
plus  aequo  in  excolendaforma,& capillo  curando  la¬ 
borabant  olim,  ac  nurte  etiam  laborant.  Vere  enim 
alicubi  fcriplit  Seneca  c  ,  Quid  capillum  ingenti  dili-  c  CP,I44‘ 

“  gentia  comis ?  cum  illum  vel  effuderis  more  Parthorum, vel 
Germanorum  modo  vinxeris ,  vel ,  vt  Scytha  folent, (farfe¬ 
ris  ,in  quolibet  equo  denfior  iaflabitur  iuba,  horrebit  in  leo¬ 
num  ceruice formoflor.  Et  alibi  ' :  Tunc  quoque  cum  an-  A 1,1 I,natut* 
tiqui  illi  viri  incondite  viuerent, fatis  nitidi fi  fqualorem  ope- Ca^'V  C‘ 
re  colleclurn  aduerfo  flumine  eluerent ;  cura  comere  capil¬ 
lum  fuit  ,  ac  prominentem  barbam  depellere,  &  in  hae  re 
quijqne  fibi ,  alterlque  operam  dabat  inuicem  :  coniugum 
quidem  manu  crinis  ille ,  quem  effundere  olim ,  mos ‘viris 
fuit ,  attrectabatur  ,fed  illum  fbi  fine  vllo  artifice  farmofi 
quatiebant, non  aliter  quam  iub  tm  genero  Q  animalia  XAxc 
vero  tempedate  videas  quofiiam  muliercularum  mo¬ 
re  calamidratos  ,  8c  cincinnatos  alios  protenfam  co¬ 
mam  alere;  &  quidem  contortam,  &  cri(patam,  qui¬ 
bus  illud  Perfij  congruat: 

C  - Aiatutini  cirrata  caterua  magiffri. 

Aut  circundatio  auri.  An  capiti  Se  crinibus?  Certe  VIII. 
Homerus  e  aurum, atque5 argentum  virorum  crinibus  £  f' 
implexum  fcribit,idque obferuaiiit Plinius  Equita- 
menambigit,an  pridr  vfus  a  foeminis  cceperit.  Cerre 
enim  foeminis  purpureas  vedes ,  aureaque  (egmenta 
foeminis  fuifle  permifla ,  au&or  ed  Valerius  Maxi¬ 
mus  g .Addit  Petrus, Aut  indumenti  veflimentornm  cui-  g  Ii.  *•  cir.  1 
tus,Gtxce,u  afSSttutiftartim  «  quafi  dicat,?» pal¬ 
liorum  amiclu :  hoc  enim  morbo  etiam  feeminae  labo¬ 
rant,  quippe,  vt  ait  Hieronymus  h  gcnus[xeP  Gau* 

fcemincum  efl,  multafquc  etiam  infignis  pudicitia  quamuis  dent’ 
nulli  virorum,tamenfl.bi  fleimus  libenter  ornari.  Quocirca 
etiam  Paulus  ’  aurum, margaritas,  &  vedem  pretio-  i  i.adTim.i 
(aiU  foeminis  interdicit.  Edher  k  quidemcertealie-kcaP-!4-IS- 
D  nam  fc  ab  hoc  fuperuacanco  brnitn,his  verbis  decla¬ 
rat,  Tu  fcis  neceffltatem  meam ,  quod ‘abominer figmtm f%- 
perbia,cr gloria  mea, quod  eft  ftiper  caput  meum ,  \n  diebus 
ofaentationis  mU,<Sr  'det  e  fler  illudflmfipdnmtfn  meflflPud- 
ta,&  non  portem  in  diebus filent  i]  mei.  :  ' 

Porro  Hieronymus  1  ad  hunc  PetriTobum  allii-  IX. 
dcnStNbniubetjncpiiiifqualorfyfordibissyzrhorrentibits  1  ep.  ad  Ce- 
p annorum  affumentts  tegi,  fed  immoderato  cultui, cf  nimis  ‘ant’ 
exquifito  interdicit  ornatui ,  fimplicernque  commendat  or¬ 
natum  ,  atque  habitum  :  alibi  vero  m  :  Solent  quadam,  mepift.  ad 
air  ,  cum  futuram  virginem  floponderim  ,  pulla  tunica Gatidcnr. 
eam  induere ,  &  furuo  operire  pallio ,  auferre  lihledmna , 
nihil  in  collo,  nihil  in  capite  auri finere  ,  reuera  bono  conft- 
lio,  ne  habere  difaat  in  tenero,  quod  poflea  ponere  compel¬ 
latur.  Obferuar  autem  Ambrofius  ”  ,  apud  Ifaiam  0  n  in  exhort. 
E  filias  Sion  reprehendi  ,quod  alta  ceruice  procederem, ac*  virgin* 
nutibus  oculorum,  &  it  inere  pedum  trahentes ,  fimis l  tuni-  0  caP  3  • 
cas,&  ludentes  pedibus,  &  ideo  gldriam  veffis  earum  ,  ifr 
ornatus  earum  cincinnos  Dornin  us .  ablaturum  fe  effle 
dicit.  Et  aliquanto  pod  :  Fhde  &  Apdfioli.  dixerunt, 
non  in  plicatu  capill6runi,ficut  Petrus  docuit, neque  in  tor¬ 
tis  crinibus, aut  auro,  &  margaritis  ,  vel  vefte  pretio (a  flvt 
Paulus  afleruit  ,fed  magis  interioris  hominis  ornamenta 
foeminis  requirenda.  Et  alibi  P:  C.um  Petri  Apofloli  Epi-  P  epiffi  10. 
ftolam  legerem, aduerti,qubd  omnis  fapiehs  etiam  diues, nec 
C  c  1  flexum 


3°4 


Explanatio  Cap.  III. 


r  accepfit  fimituu  ornatum  omnem  non  in  A  frontem  limbis ,  fuligine  oculos  obumbrarent ,  nec  infr 
pretiofis  monilAu*  ,  fid  in  bonis  moribus  habere  fieri-  mas  rubefierent  mafculorum calamiflris  vibrare  cafit. 
pferit. 


v  Mitto  ,  quae  non  vnoloco  fcribit  Tertullianus 3 , 

,  iib.dc  pal.  quem  imitatur  Cyprianus  >»  i  pmereo  bene  longam 
lib.  de  hab.  orationem  aducrsus  mulierum  ornatum,  curri  pras- 
muUib.  de  pemm  ad  £cclefiam  pergunt ,  qux  eft  apud  Chryio- 
hUSiieio’  Hornum  Sapienter  omnino  Icripht  Auguftinus  d, 

&  hab.virg.’  Nolo, inquM*  ornamentis  auri,  velvefh s  praproperam 
&  iib.  j  ad  habeas  in  prohibendo  fntentiam ,  niftin  eos,  qui  neque  con- 
Q3'r.e.  5 6-  jurati, neque  contutari  cupientes, cogit  are  debeant, quomodo 
t  ad°Tirnor!  Pleant  Deo.  Illi  autem  cogitant  ,qua funt  mundi ,  quo- 

d  epift.  71.  modo  placeant  vel  viri  vxoribus,vel  mulieres  maritis  ,mfi  „ 

quod  capillos  nudare  faminas  ,  quas  etiam  caput  velare  B  quod  depinxerit  oculos  fuos  ftibit 
JipoHolus  iubet,  nec  maritas  decet.  Fucari  autem  pi-  fuum. 
gruentis  ,  quo  vel  rubicundior  vel  candidior  appareat, 
adulterina  fillacia  efl,  qua  non  dubito  etiam  ipfos  ma¬ 
ritos  fe  nolle  decipi  ,  quibus  folis  permittenda  funt  fe¬ 
mina  ornari  fecundum  veniam  ,  non  fecundum  impe¬ 
rium.  Nam  verus  ornatus  maxime  Chnsli anorum , 
jr  Christianarum,  non  tantum  nullus  fucus  mendax, 
verum  ne  auri  quidem  ,vefli(quc  pompa  ,fed  mores  bo- 


riem,  cutem  corporis  lauigare-,  &  qux  deinceps  fequun- 
tur. 

Mitto  alia  multa,  qux,  ex  prophanis  auftoribus 
tam  Graecis  quam  Latinis  dodfi  viri  4  collegerunt.  a  fi'. 
Certe  in  facris  literis  male  audiunt  feminae ,  qux  !eg. ccmouf 
nimium  ornatum  ftudiosefedtantur.  Dauid  b enim  >.  j. 
defeeminis  Gentilibus  ,  Filia, i nquit,  eorum  compofitt, 
circumornata  ,  vt  fmilitudo  templi.  Et  Ifaias  c  :  Or- 
nafU ,  inquit ,  te  Regi  vnguento  ,  jr  multiplicafii  pi -  P' f7'9 

gmenta  tua  ,  cum  mores  meretricios  reprehende¬ 
rer.  In  libris  autem  Regum  infimulatur  Iezabel, 

&  ornauent  caput 


ni  funt . 

X  I.  Redte  autem  Chriftianotum  ornatum  m  virtu¬ 

tibus  ,  bomfque  moribus  litum  efle  docet  ,  cum 
eli.7.debe-  etiam  Seneca  e  mulierum  infaniam  grauilTImis  ver 7 
nef.c.j.  bis  caftiger.  Video  vniones  non  fingulos  ftngulis  auri- 
bus  comparatos.  Iam  enim  exercitata  aures  oneri  fren¬ 
do  funt.  I unguntur  inter  fe  ,  &  infuper  alij  binis  fu- 
perponumur.  Non  fatis  muliebris  infania  viros  fubiece- 
rat,nifbma,  ac  terna  patrimonia  auribus  fngulis  perpen- 
dtjfent.  rideo  fricas  vefes  ,ft  ve  fles  vocanda  funt,  m  qui¬ 
bus  nihil  efl, quo  defendi  aut  corpus, aut  denique  pudor pof 
fit. Quibus  fimptis  mulierparum  liquido  nudam  fenonef- 
fe  iurabit.Hac  ingenti  furnma  ab  ignotis  etiam  ad  commer¬ 
cium  gentibus  accerfuntur  ,  vt  matrona  'noflra  ne  adul¬ 
teris  quidem  plus  fui  in  cubiculo ,  quitrn  in  publico  oflen- 
dant. 

XII  Quantus  autem  fuerit ,  apud  Gentiles  praefertim, 
infoeminis  ornamentorum  luxus,  vnius  Lolliae  Pau- 
f  lib, 9  c.3f.  linxexemplo  docet  Plinius  Lolliam,  inquit,  Pau  -  y 

linam,  qua  fuit  Cai]  ‘Principis  matrona ,  ne  ferio quidem,  D  pareret, 
aut  folemni  ceremoniarum  aliquo  apparatu,  fid  medio¬ 
crium  etiam  (ponfalium  ccena  vidi  fnaragdis  ,  m‘argaritif- 
que  opertam  alterno  textu  fit  Igent  ibus  toto  capite  crinibus, 
fpiris,  auribus, collo .  munibus,  digitifqiie,  qua  fumrna  qua¬ 
dringenties  fis  lenium  colligebat,  ipfam  coti fflim  paratam 
nuncupationem  tabulis  probare.  Ea  porro  fumma  fub- 
du£Hs  rationibus  ad  decies  centena  aureorum  millia 
afccndit. 

X  j[  j.  Haec  porro  ornatum  in  Chriftianis  fceminis 
grauiflimis  verbis  faeci  Scriptores  reprehendunt, 
g  de  h ab. vir.  Nam  Cyprianus  g,  (Ornamentorum  ,  inquit ,  ac  ve- 
ftium  infgnia  ,  jr  lenocinia  formarum  non  nife  profti- 
h  lib.de  cui  ^  ^  impujhcti  feminis  coilgruunt  ,  jr  nullarum 
j  lLi.dc  virg.  fire  p^tiofior  cultus  efl',  quim  quarum  pudor  vilis  eft. 
k  ep.ad  Fur.  Mox  autem  allatis  Ioannis  verbis  deferibentis  in 
1  hom.i8 1*.  Apocilypfi  purpuratam  meretricem  concludit,  Seri- 
rie/ho*  8* in  cmn  >  &  perpuram  induta  Christum  induere  non.  pof- 
Matt.ho.6o.  funt  -,auro  ,  (jr  margaritis  ,  jr  monilibus  adornata  or- 
i  .iloa.ho.  8.  namenta  cordis  ,  ac  pectoris  perdiderunt.  Idem  ante 
&  ji.m  i.ad  ipfum  infmuauerat  Tertullianus  h .  Nec  paucio- 
inTpift  ad*'  ra  Icfibunt  Ambrofius  ‘l  ,  Hieronymus  k  ,  Chryfo- 
Hsbr  ftomus1. 

XIV.  Certe  Arnobius  m  acriter  hunc  luxum  fiue  in  fe- 
m  lib.  i.  ad-  minis  ,  fiue  in.viris ,  his  verbis  accufat ,  Idcirco  ani- 

tf.  Gent.  ma$  mtj;t ,  vt  di, ;ini  ponderis  ,  jr  grauitatts  oblita^, gem¬ 
mas  ,  lapillos ^.margaritas  castitatis  disfendio  compara¬ 
rent  .conspiciendis  quarerent  corporibus  fucos  mneflerent 
his  colla  laminas  pertunderent  aunura  imminuerent, 


Fateor  tamen  re&e  a  Hieronymo  Pelagium  ca-  y,r. 
ftigari ,  qui  omnem  penitus  ornatum  damnabat  d :  d  dui  /  - 
yfdiungis ,  inquit ,  gloriam  veflium,  jr.  •rnamentorum  trapeiij, 
Deo  ej (fe  contrariam  :  qua  funt  ,  rogo  ,  inimicitia  contra 
Deum ,  fi  tunicam  habuero  mundiorem  :  fi  Epifcopus , 

‘ Presbyter  ,  jr  Diaconsts  ,  jr  reliquus  ordo  Ecclefiafti- 
cus  in  adminiflratione  facrificiorum  cum  candida  ve- 
fte  procejferint.  Canete  clerici  ,  canete  monachi ,  vi¬ 
dua  ,  jr  virgines :  periclitamini ,  nifi  fordidas  vos ,  at¬ 
que  pannofas  vulgus  affexerit.  Taceo  de  hominibus 
faculi  •,  quibus  aperte  bellum  indicitur  ,  jr  inimicitia 
contra,  Deum,  fi  pretiofis ,  atque  nitentibus  vtanturexu- 


Certe  in  libro  Genefcos  e  AbrahamiferuusRe- 
bccca: ,  qux  Ilaaci  fponfa  futura  erat ,  dedit  inaures  c  M  ' 
aureas  appendentes  ficlos  duos ,  jr  armillas  totidem  pon¬ 
do  ficlorum  decem.  Nec  reprehenditur  Iudith 1  ot-  f 
natus  ,  qua  diferiminauit  crinem  capitis  fui ,  jr  im- 
pofmt  mitram  fuper  caput  fuum  ,  &  induit  fe  velli* 
mentis  iucunditatis  fua,  induitque  fandalia  pedibus  futs, 
affumpsitque  dextrariola ,  jr  lilia ,  jr  inaures ,  jr  anulos, 
jr  omnibus  ornamentis  fuis  ornauit  fi.  Mox  autem  ad¬ 
ditur  ,  Cui  etiam  Dominus  contulit  fflendorem  ,  quo¬ 
niam  omnis  isla  compofiuo  non  ex  libidine ,  fid  ex  vir¬ 
tute  pendebat  :  jr  ideo  Dominus  hanc  in  illa  pulchritudi¬ 
nem  ampliatiit ,  vt  incomparabili  decore  omnium  oculis  ap- 


4 .  Sed  qui  abfeonditus  eft  cordis  homo, in  incorruptibilitate 
quieti ,  jr  modefii  f  intus ,  qui  eft  in  consfeclu  Dei 
locuples.  J 

Internum  animi  ornatum  commendat ,  hoc  eft,  [ 
Chriftianarum  virtutum  ftudium ,  quibus  animus 
mirum  in  modum  ornatur :  nec  metuendum  eft, nc 
quis  in  ea  re  modum  excedat ,  cum  in  corporis  or¬ 
natu  id  maxime  cauendum  videatur-  Quocirca  Au- 
guftinus  ,  vt  paulo  ante  monui ,  modum  quendam 
prxfcripfit,quod  etiam  non  vno  loco  facit  Balrliusfi.  ginrtjp 
Mirandum  vt  lit,cur  magnis  Theologis  h  in  mentem  monH 
venerit  affirmare hxc  Apoftolica,  fancfcorumque  ftr- 
tru  prgeepta  primis  illis  nafcentis  Ecdefix  teporibiu  h  Cii«- 
fiiilTe  accomodata ;  ad  hxc  autem  noftra  temporane- 
quaquam  pertinere  ,  cum  proculdubio  in  curando, 
ornandoque  corpore,  Chnftianx.uro,defti*:  ratio  ha¬ 
benda  fit,  maxirreque  aliorum offeufio ,,&fcand^- 
lum  vitanda  lint,  humanis  denique  legibus ,  Sc  con- 
fuetudinibus  feruieirdum  videatur* 

Cxterum  animi  ornatus  ,  quam  diligenti ffime  U 
comparandus  eft:  Sed  qui  abfeonditus  eft,  ait  Petrus, 
cordis  homo :  Etenim  Paulus  duos  in  nobis  homines 
diftinguit  ,  cum  ad  Romanos  ,  i  fcribit  ,  Condele- '  caP'7'i: 
dor  enim  legi  Dei ,  fecundum  interiorem  hominem.  Et 
alibi  k  ,  Licet  is  ,  qtti  foris- eft  ,  no  fler  homo  corrum. - 
patur ,  tamen  is.,  qui  intus  eft ,  renouatur  de  die  in  diem.  4  '  ‘ 

Quo 


Catholica?  Epill:.  I.  Petri. 


PS 


«  CarmAde 
virt.hum. 
b  ad  Gal.  5. 


A  ad  Gal.  5. 
16. 

III. 


e  Hom.  74, 
sn  Matth. 


IV. 

Fcap.13.13' 
gcap.  15.13* 

V. 

b  cpift.«7* 
i  lib.de  con- 
fol.  ad  Mar¬ 
ciam,  ca.  14. 
fimilia  ep. 


VI. 


kcap.s7.10. 


I  ep  .38. 


VII. 


Qup  fpedans  Gi£gotius  Nazianzenus  *,  elegan¬ 
ter  pugnam  deferibit ,  qu*  eft  inter  carnem ,  &  fpi- 
ritum  ,  de  qua  multo  antea  dixerat  Paulus  b  ,  Caro 
concupifcit  aduersus  fpiritum  j.  &  jp intus  aduersus  car¬ 
nem.  Et  alibi  c  :  Si  fecundum  carnem  vixeritis  ,  morie¬ 
mini  •,  fi  amm  fpirittt  fitckt  carnis  mortificaueritis ,  vine¬ 
tis.  Denique  ‘h: Spiritu  ambulat?, &defideria  carnis  non 
perficietis.  ...  ..  . 

Negledo  igitur  fuperuacaneo  corporis  cultu  ,  ad 
internum  animi  ornatum  fideles  rcuocat  Petrus.  Pla¬ 
cet  in  prafentia  verba  Chryfoftomi  adfcriberee,A/#/- 
ta,au,via  exterioris  ornatus  exhibentur ,  magna  cura,  & 
vigilia  eius  rei  multos  exagitat,, anima  vero  decus, &  pur¬ 
gatio,  penitus  negligitur  :  nam  fi  confcientiam  fmgitlo- 
rnm  cernere  poffemus,  multos  ibi  vermes ,  multam  faniem, 
atque  incomparabilem  reperiremus  foetorem ,  cupiditates 
dico  improbas ,  qua  vermes  fpurcitia  mirum  in  modum 
excedunt.  Hominem  autem  abfconditum  vocat ,  optima 
enim  pars  noftri,hoc  eft,  animus  latet,  neque  fub 
afpedum  vllo  modo  cadere  poteft.  Addit, cordis  homo; 
non  quod  fir,vt  quidam  exiftimarunt ,  in  corde ,  fcd 
quia  cordi, hoc  eft, appetendi  facultati  p.raeft,  eaque 
eunda  adminiftrat  nue  bona ,  fiue  mala. 

Quam ob rem  dicitur  Deus  corda  hominum  feru- 
tari,quia  ex  iis, quae  in  animo  infunt*  hominum  ftu- 
dia  ,  atque  adiones  probat  ,  aut  improbat.  Apud 
•  I fatam  f  enim  populum  Hebraeorum  accufat  Deusr 
eb  quod  appropinquat  populus  iste  ore  fuo ,  &  labiis  fuis 
glorificat  me.  cor  autem  eius  longe  eft  a  me.  Et  Chciftus 
apud  Matthaeum  g,  7)e  corde, \ nquit,  exeunt  cogitatio¬ 
nes  mah,homicidia,adulteria,fornicationes,furta,fhlfd  te- 
ftimonia,  blafphemis.hsc  funt  ,qu<t  coinquinant  hominem. 

Animum  porro,hoc  eft,  internum  hominem  cor¬ 
pori  etiam  Gentiles  anteferedum  cenfuerunc.  Ratio, 
inquit  Sencczh, nihil  aliud  efl.quam  in  corpus  humanum 
pars  diuim  (piritus  merfa.Ex.  alibi  1  :  Hac ,  qua  vides  offa 
,  circunuolmanerms obduElam  cutem,  vult  umque,&  mi- 
nifiras  manus,  &  exter a, quibus  inuoluti  fumus ,  vincula 
animorum, tenebrabunt. Obruitur  his  animus,  effugatur., 
inficitur  .atceturauerf ss  a  fuis,  infiilQ  co/iieclus.  Omne  illi 
cum  hac  carne graue  certamen  eft, ne  abftrahatur,& fidat, 
nititur  illo  ,  vnde  dimiffus  eft. ibi  illum  aterna  requies  ma- 
net,e  confitfis,craffisq?  pura,&-  liquida  vifentcm.Qms  au¬ 
tem  hunc  internum  hominem  deceat  ornatus,  expli¬ 
catis  fubdit  Petrus: 

In  incorruptibilitate  quieti,  & •  modefli  (piritus.  Eft 
quidem  anima  fuapte  natura  immortalis,  quippe  a 
materia:  concretione  aliena,  fed/netaphorice  inqui¬ 
nati  ,&  corrumpi  aliquo  pado  dicitur, cum  fceleri- 
bus  obftringitur ,  &  voluptatibus  delinita,  corpori, 
cui  imperare  debet, turpiter  feruit.  Exigit  igitur  Pe¬ 
trus  integrum , atque  incorruptum  animum ,  vt  quie¬ 
tus, ac  modeftus  fpiritus  exiftat,indicans,  vt  arbitror,- 
animum  vitiis 'i  atque  Eagitiis  corruptum  ,  neque 

3uietum,neqUe  modeftum  effe  pofte :  nam  de  impiis 
ixit  I  fatas  k  :  /tnpij  autem  quafi  mare  feruent ,  quod 
quiefeere  YfiftL,  poteft  ,  &  redundant,  fidius  eius,  mu 
conculcationem ,  &  lutum,,  non,  eft  pax  impiis.  Por¬ 
ro  Grece  dixit  Petrus,  Toy  rbpalo c,  iauyiou  ®t£u- 

f<*rcc ,  quafi  dicat ,  placidi ,  &  quieti  (piritus :  vtrum- 
que  autem  cum  praua  confcientia  pugnat.,  Siqui¬ 
dem  ,  vt  ait  Seneca  1  ,  maxima  peccantium  poena  eft 
peccaffe  ftec  'vllum  fcelus  ,  licet  illud  fortuna  exornet 
muneribus  fuis  ,  licet  tue  attine,  ac:  vindicet  ,  impuni¬ 
tum  eft  ,  quoniarn  fceleris  in  faclere  fupplicium  eft.  Sed 
nihilominus' ,  &  hx  &  illi  fecunda  poena  premunt y, 
ac fequuntur':  tirdtre  femper, w  expaitefeere ,  &  fecuri- 
tctii  diffidere. 

Et  paulo  poft  :  Hic confentiamus  mala  facinora  con¬ 
ficientia  flagellari  ',  &  plurimum  illi  tormentorum  effe eb 
quod  perpetua  illdfollicifudtWW.ac  verberat,  quod  (fwn- 

’  ' r  Pened.  [ufHnian.  in  Epift.  Canon. 


A  foribus  fe  curitat  is  fu*  noti  poteft  credere/  Et  alibi a  t  In-  a  i;b,  ?.  de 
numerabiles  proprietates  funt  ,  fed  vmts  cffeElus  viti/ di -  trancjuil.  vi- 
Jplicerefibi.  Hoc  oritur  ab  intemperantia  animi ,  &  cu-  tx  c'i' 
piditatibus  timidis ,  aut  parum  pro ff  eris.  Er  aliquanto 
poft:  Tunc  illos  <&  poenitentia  coepti  tenet  ,er  incipiendi 
timor ,  furrepitque  illa  lalkitio  animi  non  inuenientis  exi¬ 
tum,  quia  nec  cupiditatibus  fuis  imperari  ,  nec  obfequi 
pojfunt,&  cunEbtio  vita  parum  fe  explicantis, &  inttrde- 
ftitutavota  torpentis  animi  fitus.  Item  paulo  poft:  Hinc 
illud  eft  tsdium  ,  &  displicentia-  fui  ■,  &  nufquam  refi- 
dentis  animi  volutatio.  Itemque  :  Inde  moeror ,  marcor- 
que ,  &  mille  fluctus  mentis  incerta  ,  quam  inchoata  ha¬ 
bent  fufpenfam  ,  deplorata  tristem.  Et  multa  in  eandem 
fententiam. 

Nec  diftlmilia  feribit  Plutarchus  b  ,  qux  nimis  VIII 
B  longum  eflet  commemorare.  Obferuat  autem  Am-  b  'i&detra- 
brofius  £  ,  neminem  ante  Petrum  cordis  hominem 
dixifte.  Exterior  enim  ,z\x.,homo  plurima  in  fe  membra  ha-  num  Tmdic„ 
bet  i  interior  autem  cordis  homo  totus  fapiemis  eft,  plenus  c  cpift.io. 
gratia, plenus  decoris.  Ambigi  autem  poteft  Spiritum- 
nehumanum,an  diuinuintelligat.Athanafius  'enim  d  eP-ad s5* 
hxc  Petri  verba  ad  Spiritum  fandum  refert.  Quod  ‘ 

auiernMtfupra  res  conditas  fit  Spiritus,& aliud  diuerfum 
a  creat  uris, ex  iflis  denuo  refeiftere  licet:  immutabilis,  trt- 
altcrabiltfque  eft  Spiritus  fanclus ,  Spiritus  enim ,  inquit , 
fapientis  fugiet  dolofum,&  abfislet  'a  cogitationibus  /luitis. 

Petri  quoque  verba  funt  >  In  incorruptibilitate  manfueti, 

&  quieti  Spiritus.  Quafi  fignificet  eos ,  qui  fefe  pu¬ 
ros  ,  atque  integros  feruant ,  diurnum  in  fe  Spiritum 
placidum, 8c  quietum  admittere. 

C  Quod  fi  negem  vere  affirmari,  plane  mgntiar:vc-  I  X. 
re  enim  dixit  Ifaias  e  ,  Ad  quem  autem  refpiciam  ,nifi  c  cap.ffff.i,' 
ad  pauperculum ,  &  contritum  fpiritu ,  er  trementem  fer- 
mones  meos  f  Huic  explanationi  vtcunque  fauere  vi¬ 
dentur  vetufti  nonnulli  c.odices ,  qui  in  Latina  inter¬ 
pretatione  fubiiciunt  relatiuum  quod ,  neutrius  ge¬ 
neris  ,  quafi  referar  Graeam  vocem  quae 

eft  eiufdem  generis  ;&  fimpliciter  ,  atque  abfolute 
pofita  Spiritum  fandum  fere  fignificat;  re  enim  vera 
ille  apud  Deum  dici  poteft  diues ,  qui  eiufdem  cum 
Patre  ac  Filio  particeps  eft  diuinitatis.  Nec  abhor¬ 
ret  vulgata  lediojqux  habet  relatiuum  ,  Qui poteft 
enim  referri  ad  Spiritum  fandum. 

Sed  fion  video  quorfum  Spiritus  fandi  mentio  X. 
ingeratur.  Itaque  Ambrofios  f  de  humano  ipirim  flib.i.offic. 
D  accipit:  nam  ad  hunc  locq,m alludens ,  Oremus,  ait,  c,lS* 
in  incorruptione  quieti  &  mode  fit  fpiritus ,  qui  eft  an;  e 
Deum  locuples.  Mox  autem  addit,  modeftiam  diui- 
temcfTc  apud  Deum.  Diues,  inquit, eft  modestia,  qtu.t 
portio  Dei  eft.  Sic  alibi  8 ;  ire  diues, qui  in  confpcclu  Dei  g  epift.io. 
poteft  diues  videri,  in  cuius  confpdlu  terra  exigua,  mundiis 
ipfe  anguftus  eft. 

Hanc  ego  pofteriorem  explanationem  magis  pro-  XI. 
bo  ,  tum  quia  ,  vt  dixi  ,  prorfus  extra  rem  Spiritum 
fandum  nominaret  Petrus  ,  tum ,  quia  ille  parum 
apte  diceretur  diues  in  confpedu  Dei ,  dum  reitera 
:eque  ipfe,  ac  Pater  8c  Filius  Deus  fit.  Spiritus  igitur 
manfuetu$,ac  placidus,magnifica  quasdam ,  8c  fiim- 
ptuofares  eft,ipfo  Deo  iudice.  Ita  monet  Petrus, vt 
mulieres  hunc  internum  ornatum  quaerant ,  qui  a 
B  Deo  magno  habetur  in  pretio. 

5.  Sic  enim  aliquando  (jr  fancU  mulieres  ferantes  itt, 

Deo  ornabant fefubiecla  propriis  viris.] 

'Internum  animi  ornatum  feduio  quxrendum  efte  I*. 
exemplo  fandarum  foeminarum  confirmat.  Nam, 
vt  ait  Ariftoccles  b  ,  apud  imperitam  multitudinem  b  l«b.  1.  de 
ad  faciendam  fidem  plus  valent  exempla' ;-q'riAm  ra-  auc  dicen- 
tionum  firmamenta.  Et  Spiritus  fandus  antiquo  -  ®u®oi^cul 
rum  fere  exempla  proponere rconfueuit,vt  ad  imi- 
Cc  3  tario 


306 


Explanatio  Cap.  III. 


•  Dcut.j  1.7.  titionem  prouocet.  Quamobtem  Mofes  *.  Memen-  A  ornamenti  fui  i  aut  ffionfa  fkfcti  pedoralu  (ut.)  Indicani 


to,  ait ,  dierum  antiquorum ,  cogita  generationes  (ingulas; 
interroga  patrem  tuum ,  gr  annuntiabit  tibi, maiores  tuos, 
b  cap  3.  8.  gr  dicent  tibi.  Eodemque  modo  &  lob  b :  Interroga 
enim  generationem  prislinam  ,  gr  diligenter  inucBiga 
Patrum  memoriam.  Et  paucis  interieris  :  Etipji,  in¬ 
quit  ,  docebintL,  te  ,  loq  nentur  tibi ,  gr  de  corde  fuo  pro- 
c  Proue.11 .  fer en/tj  eloquia.  Et  in  eandem  fententiam  Salomon 
*j8‘  Ne  tranfgre diarii  terminos  antiquos  ‘,  quos  pofucruntr, 

C3?'S11‘  patres  tui.  Et  Ifaias  ll  :  Attendite  ad  Abraham  patrem 
vestrum  ,  gr  ad  Saram',  qua  peperit  vos.  Denique  le- 
e  eap.tf.  16.  remias  c.  Hac  dicit  Dominus ,  ait ,  flat  e  fuper  vias ,  gr 
videte  ,  gr  interrogate  de  femitis  antiquis  ,  qua  fit  via 
bona,  gr  ambulate  in  ea,  gr  inuenietis  refrigerium  anvna- 
bus  veflris. 


citra  culpam  eiufmodi  ornamenta  v  for  pari  confuc- 
uiflfe.  Denique  loannes  in  Apocalypfi  a  }  coele-  a 
ftem  Ierufalem  tanquam  fponfam  deicribitornatain 
viro  Tuo. 

Sed  praecipue  proculdubio  mulieres  illae  fandtx 
animi  ornatum,hoc  eft,  virtures,&  ccelcftia  bona  fe- 
dhbantur.ob  id  ait  Petrus  fperantes  in  Deo :  fpes  enim 
quae  eft  Theologica  virtus, tametfi  diuina  beneficen¬ 
tia  ,  ac  liberalirate  potiflimum  nititur ,  virrutum  ta- 
men,ac  laudabilium  adfionum  ftudium,non  penitus 
negligit.  Nam  alioqui  impudens  quaedam  atque  ina¬ 
nis  expedtatio  fuerit, temeraria  denique  confidentia, 
qua  non  minus  ftultc,quam  impie  haeretici  prxdicat, 

Laudabiliter  igitur  unitae  mulieres  fperabant ,  & 


Vli 


Et  quidem  merito  :  fandtorum  enim  exempla  ad  B  ftrenue  fefe  in  pietatis  ftudio  exercebatrqucxd  Iuduli 


procul 

Ktjitio. 


vitam  probe  inftituendam  plurimum  habent  mo- 
f  in  S.  Mar-  menti.  vt  enim  feribit  Bafilius  f ,  Non  indigent  fandi 
procul  ab  H0^ns  Rudibus ,  fed  nos  ipforum  vita  hiBoria ,  gr  com¬ 
memoratione  imitationis  gratia  indigemus.  Quemadmo¬ 
dum  enim  ex  igne  naturaliter  emicat,  (pletidor,ex  vnguen- 
to  quoque  proflanti  diffunditur  odor  ,fic  'e  fandorum  com¬ 
memoratione  geBorum  ad  omnes  prouenit  vtilitas.  Fuerit 
haud  modici  momenti  eorum ,  qua  olirn  <reBa  fttnt  ,  veri¬ 
tatem  exade  tenere.  Neque  aliter  lenfit  Bafilij  fra- 
Gre°  Tau  t€r  Gregorius  g  Niflenus.  Enim  aero ,  ait ,  fi  mentio 
piatmi  prin-  eorum  >  1™  virtute  excellueruntj ,  cum  nullo  lucro  coniun- 
cipio,  chejfet ,  nullumque  audientibus  inde  ad  bonum  adferre- 
tur  adiumentum  ,  fuperuacuum  for  fit  an,  ac  nullum  ope - 
rapretium  effet ,  nulla  propofita  vtilitate  ,  gr  tandem  rem 


&  Efther  exemplo  inrelligi  facile  potetLEodfcm  refe¬ 
ro, quod  mox  fubdit  Perrus :  Ornabant  fe  fubitda  pro¬ 
priis  viris  .indicans  hoc  etiam  ad  internum  foemina- 
rum  ornatum  pertinere,  &  virorum  imperio  fubfiur. 

Qua  de  re  ita  praecipit  alicubi  Auguftinus  b, in  coieris  b  lihjo.k 
omnibus  ancilla  efiote  virorum  veBrorum  fubdit  a  ad  obfc- 
quium, nulla  fit  in  vobis  proteruitas, nulla  fuperbia, non  con¬ 
tumelia  f  a  ceruix. non  aliqua  inobedientta  .prorfus  tanquam 
ancilla  [eruite.  Et  aliquanto  poft.  Quatenus  foemina- 
viro  fubiiciaturhis  verbis  oftenditr^wvrwa  tuum  v edit 
maritus  pro  nece  fit  at  e  fua. ferto  faemina, ferto  ancilla:  noli 
litigare ,  noli  contradicere,  contemptus  auri  tui  dileclio  eft 
viri  tui.  Si  villam  tuampro  necejfitatefua  vendat, qua  ejl 
gr  tua :  non  enim  poteft  effe  eius,  qua  non  fit  tua  ,fi  eft  ca- 


frufira  commemorando  ,  gr  aures  nequidqtsam  obtundendo  C  ritM  te  >  debet  effe  in  vxore  ,  ferto  patienter  ,  &ft 


III. 

blib.ii.nio. 
c.f.aljas  7, 


i  lib.8.  Cof, 
c.  8» 


k  epift.3. 


laudandi  cauffa  orationem  in  medium  afferre. Sed  quoniam 
eiufmodi  munus  orationis  fi  redi,  &  eommode  adhibeatur, 
commune  audientium  emolumentum  erit,  tanquam  fax  e 
mari  adnauigantibus  ad  fefe  dirigens  eos ,  qui  id  caligine 
per  pelagus  oberrant  pari  ftudio  vtriffc  gr  vobis  aufcul- 
tantibus;gr  mihi  dicenti  ad  hanc  rem  opus  effe  putorpersp:- 
cuum  eft  enim  quod  vitaeirss(Gxegoxinxn  Taumaturgum 
intelligit)/w  virtutem  tranfaeba  veluti  fax  quadam  ani¬ 
mis  noBris.per  commemorationem  affulgens  viam  ad  bo¬ 
num, tam  commemoranti,  quam  audientibus  patefacit. 

Eodem  fpedtans  Gregorius  h  Pontifex, Plerumque 
tnmen,z\x,ai  exerceda  bona  opera  aliena  nos  vtiliier  exem  - 
pia  perfsadent.gr  cum  mente  humili  opinionis  aliena  bona 
fufeipimus  noBra  vel  ad  melius  bona  producimus ,  vel  ad 
benu  mala  permutamur,cumque  nos  de  vita  proximi  fima  D 
[plendor  irradiat, mens  noBra,qua  ad  obtinendum  virtuti s 
iter  fe  dirigit  ,quafi  i n  luna  lumine  greffus  ponit. 

Certe  Auguftinus  commemoratione  virx  B.  An- 
-c  ton,j>&  alios, &  fe  plurimum  profecifte  ceftatur.  Ira- 
n  ’  que  exclamauit  1 ;  Quid  patimur}  Quid  e  fi  hoc}  Quid 
audiBi} Surgunt  indofti,gr  coelum  rapiunt, gr  nos  cum  do- 
ttrinis  noBris  fine  corde  ecce  vbi  volutamur  in  carne  ,  gr 
[anguine.  An  quia  prace ferunt. pudet  [equi,  gr  non  pudet, 
nec  [altem  [equi }  Sanctas  igitur  mulieres  imitandas 
proponit  Petrus  :  vt  enim  ait  Fulgentius  k  ,  Etiam 
coniugatas  fi  fideles  fint ;  non  ambigit  fandas  appellare. 
Nec  Paulus  a  fandi ftcatione  corporis  ,  gr  Jpiritus  con- 
iugatas  fcpar.it, :  fed  hoc  eas  cogitare  dicit ,  vbi  earuirt, 
cogitationem  amplius  teneri  cognofcit.  Quis  enim  nefeiat 


:  i.afCwI 


dubttat,  tu  offer, contemne  omnia,  propter  amorem  viri  tui. 
fed  casffum  opta  ,  pro  caBitate  litiga-, patienter  pereat  villa 
tua :  non  anima  ipfitu  te  patiente  pereat. 

Et  quidem  propterea  voluit  Deus  ex  viri  corpore 
foeminam  fingere, vt  illa  intelligat,fe  a  viro  pendere, 
eique  obnoxiam  efle  5  redte  tamen  idem  Auguftinus 
monet  fceminas  in  vfii  coiugij  viris  prorfus  efle  <equa- 
les:vtenim  Paulus  «  ait :  Mulier  fui  corporis  poteffatem  * 
non  habet,  fed  vir  yf  militer  autem  gr  vir  fui  corporis  pote- 
ftatem  non  habet, fed  mulier. In  exteris  autem  vniuelfim  d  udCoi. 
fcripfir  Paulus  J  legis  audtoritate  mulieres  fubdita*  ’4-}f 
efle. Et  alibi  Sicut  Ecclejia  fubiechi  eft  ChriBo  ,ttagr  * 

mulieres  viris  fisis  in  omnibus.  Denique  f  Alentium  illis  f  ,.jd  lim. 
imperat,  cum  omni fubiedione.  1.11. 

Porro  mulieris  officia  paucis  expreflir  Clemens  g  V  HI- 
Alexandrinus, inquit  ,efi pulcherrima,  mulier do-  i 
mus  cuBos  ,  qua  &  fi  ,gr  maritum  propriis  ornamentis  ^-C'U' 
induit ,  per  qua  omnes  exultant.  filij  quidem  propter  ma- 
trem,maritus  propter  vxorem ,  ipfa  propter  eos,  omnes  au¬ 
tem,  propter  Deum.  IB  paucis  igitur  dicam  ,  virtutis  pe¬ 
nus  eft  fortis  multer.  Aliquanto  autem  poft ,  adole- 
fcentuhp  imaginem  Zenonis  Cittixi  verfiis  ita  effin¬ 
git.  Sit ,  inquit ,  pura  facies ,  fiipercilium  non  demifturp, 
nec  oculus  fublimis ,  neque  fradns ,  ceruix  minime  fitpina, 
necremiffa  membra  corporis  ,fid  erech ,  gr  fimilia  ei  re¬ 
do  tono  ,  qui  eft  in  tonis ,  fit  in  firmone  acumen  ,  gr  bo¬ 
na  eorum  ,  qua  dida  fuerint  memoria  ,  gr  comprehen - 
fio,  habitufque ,gr  motus , qui  nullam  fpem  prabeat  im¬ 
pudicis.  Refideat  quidem  in  vultu  pudor  ■>  &  viraginem. 


fandam  virginum  cogitationem  magis  ad  fpiritalia  rsatr-  E  afftedtt  prafeferat ..  <Procnl  autem  abfit  caligo, myfopola- 


rere ,  gr  fandarum  coniugatarum  cogitationem  magis  con- 
iugali  neceffitati  firuire? 

v'  Commendat  quide  Petrus  fandtas  fceminas,  quod 
internum  animi  ornatum  ftudiose  quxlierintjnec  ta¬ 
men  propterea  negat  eas  etiam  externo  corporis  cul¬ 
tu  modefte  fuifle  ornatas:nam  prster  Rebcccam,de 
qua  fupra  dixi,Noemi  mulier  &  pia ,  Sc  prudens  nu- 
I  Mart  fUm  ^uara^ut^’^Pon^um  ambientem  monet  his  ver- 
^  bis  1 :  Lauare  igitur, gr  vngo  e,  gr  induere  cultioribus  ve- 

js  cap  ».31.  ffimentis .  Et  leremias  m ;  Nunquid.Tdx^bliwfcetur virga 


rum, aurificum ,  lanificum ,  caterariimque  officinarum ,  in 
quibus  ornatu  meretricio  ornata  tanquam  fidentes  in  pro- 
fiibulo  totum  diem  tranfigunt. 

6.  Sicut  Sara  obedieb.iv,  Abraha, dominum  eum  vocans, 
cuius  effis  filia,  benefacientes ,  gr  non  pertimentes 
vllatn  perturbationem. 

Quod  modo  vniuerfim  dixerat,  fandlas  fceminas 
imitandas  ,  Angulari  exemplo  S.irai  confirmat.  Et 

quoniam 


Catholica?  Epift.I.  Petri.  307 


quoniam  fan&as  focmihas  eo  potiflimum  nomine  A 
commendauerat ,  quod  viris  fuis  fubie&x  cflent ,  id 
prxcipue  in  Sara  pnituifle  docet ,  Sicut,  inqurt ,  Sara 
obediebat  Abraha  ,  quae  non  modo  illum  patriam  de- 
rerentem,  &  in  alienis  regionibus  peregrinantem  fe- 
a  ijen.ix.&  quebatur,fed  ita  illi  difto  audiens  erat,  vt  fe'*  foro^ 
rem  ipfius  eiTe ,  eo  praecipiente ,  non  negaaefcit :  qux 
cauflfa  fuit ,  vt  a  Pharaone  Aigypti  Rege  abducere¬ 
tur  a  viro  non  quidem  ad  ftuprum,fcd  vt  folemni  ri¬ 
tu  Regium  coniugium  iniret.  Ambigi  autem  poteft, 
num  id  ad  Sarae  laude  pertineat ,  cum  ad  tuenda  viri 
vitam»fuam  periculo  pudicitiam  expofuifle  videatur. 

1 1.  Non  mc  praeterit  Auguftinum  b  ,  cum  hiftoriana 

b  lib.  1.  dc  quandam  recenfuiflet ,  quae  Antiochia:  imperante 
Serm.Dom.  Conftaruirio  fub  Acindino  prxfide  contigerat,  non 
.nmon.c.i  •  leuitcr  dubitafle,num  pro  falute  viri  eo  confentiente  B 
liceat  fceminx  alteri  viro  fe  commifcerc,  cum  id  ci¬ 
tra  illius  iniuriam  ad  Chriftianam  pietatem  aliquo 
pa£to  pertinere  videri  poflit.  Sed  proculdubio  licet 
vir  confentiat,  nunquam  vxori  licet  alteri  quam  fuo 
legitimo  coniugi  fui  copiam  facere.Qua  igitur  ratio¬ 
ne  cum  laude  potuit  Sara  in  tam  aperto  aaulterij  pe¬ 
riculo  A  brahae  obtemperare? 

1^*  Abfit  enim,  vt  cum  Faufto  Manichxo  ,  &  impio 

Caluino  fan&iflimum  Patriarcham  in  lenocinij  fu- 
fpicionem  vocemusjquafiinfamifiimum,vt  loqueba¬ 
tur  Fauftus  matrimonij  nundinatorem.  Illud  autem 
ante  omnia  fta tuendum  eft  omnino  duriufculelocu- 
c  de  cal.fee.  tos  c{fc  Tertullianum  c ,  Ambrofium  d ,  Chryfofto- 
d  liki.de  A  mumX  vel  Saram  fe  contumelix,  atque  adulte - 

brah.c.i»  rio  obieciflc ,  vel  etiam  fuiflTe  pollutam  non  obfcure  C 
e  Hom.  3».  indicant, aut  indicare  certtl  videntur :  alia  enim  om- 
16  n‘a  ^occt  Auguftinus  f,  qui  ab  ea  merrdacium,&  ve- 
in  Gen.  lib  rum »  ac  proprium  in  moechiam  confenfum  abfuiite 
16.  de  ciuic.  affiemat,  cum  tam  Abraham ,  quam  Sara  fefe  fuaque 
«.19.  lib.11.  omnia  diuinx  prouidentix  commiferintj  &  confue- 
|°tra  ^*u^e  tudo  gentis,  vt  Hieronymus  g,  Sc  Auguftinus  h  tc- 
•d*j J.T ^UC  ftantur , faftum  prohibuerit: nam  apud  illas  natio- 
g  in  tradit,  nes  non  nifi  poft  longum  tempus  ,  multiplices  vn- 
Hebr.in  Ge-  &j0nes,&  mundi  muliebris  apparatus  ad  thalamum 
1  s  Prz^LUm  regium  vxores  admittebatur.  Interea  Pha- 
in  Gen.  rao  conatus  fui  non  leues  poenas  dedit!  reique  veri¬ 
tate  comperta  Saram  Abrahx  intada, atque  illariam, 

&c  vt  ait  Auguftinus  cum  honore  reftituit.  Merito 
G°™' *§‘tur  Chryfoftomus  '  Sarx  obedientiam  ,  &  in  vi- 
*n  en‘  rum  fuum  caritatem  miris  laudibus  extollit.  D 

Addit  vero  Petrus ,  Dominum  eum  vocans.  Etenim 
Vir  in  familia  fpeciem  quandam  principatus  prxfert: 
fcd  paterno  quodam, ac  moderato  dominandi  gene¬ 
re  exteris  omnibus  prxeft.  Ita  vero  loquuta  eft  Sara, 
JcGfJuJ.ii.  cumaudiuit  k,fefore  matrem,  Poftquam confenui,& 
Dominus  meus  vetulus  eft,voluptati  operam  dabo? Cxtc- 
rum  vt  in  prxfcntia  monet  Oecumenius ,  vt  adhor¬ 
tationi  maiorem  vim,  &  audoritatem addat,  fideles 
foeminas  Sarx  filias  appellat ,  Cuius ,  inquit ,  ejlis filia. 
vel  ex  fide  ait  Oecumenius ,  vel  etiam  ex  genere,  ne- 
cefle  eft  enim  ,  vt  filix  matres  fuas  imitentur,  nam 
vt  audor  eft  DidymUs, Sicut  quis. faciens  opus  Abraha , 

&  habens  eius  f  dem. filius  eius  fit ,  ita  bona  facientes  fide - 
ksfaemma  matrem  habent  Saram.  Hoc  eodem  argu- 
2  cap.8.39.  mentandi  genere  apud  Ioannem  1  vfus  eft  Chriftus,  E 
St  filij  Abraha  eflis ,  opera  Abraha  facite.  Et  aliquan¬ 
to  poft  m  ,  Vos  ex  patre  Diabolo  ejlis,  &  defideriapa - 
tris  veflri  vultis  facere.  Quomodo  etiam  loquitur 
n  ad  Rom.  Paulus, qui  Abraham  patrem  circuncifionis  vocat  », 

*  1’  Non  iis  tantum  ,  qui  funt  ex  circuncifione  ,fed  &  iis  qui 

fechntur  veftigia  fidei ,  qua  eft  in  praputio  patris  noftri 
o'cap.4.3 1.  Abraha.  Et  ad  Galatas  ait  0  ,  Non  fumus  ancilla  filij, 
fed  libera,  qua  libertate  Chriftus  nos  Itberauit.  Vniucr- 
fim  enim  Scriptura  facra  parentes  eos  vocare  folet, 
quorum  quis  adiones  imitatur. 


m  vcrC44. 


Quamobrem  Ezechicl  ^ySicut  mater, \ ita  &  filia  eius , 
filia  matris  tua  es  tu  ,  qua  proiecit  virum  fuum ,  &  fi';os 
fuos.  Et  mox  j  mater  veilra  Ctthaa  ,  &  pater  v  eft  er 
Amorrhaus:  reprehendit  enim  populi  idololatriam, 
fic  etiam  Daniel  cum  nefarios  iudices  argutat  \  Se- 
men,  inquit ,  Chanaam ,  &  non  /uda,Jpeaes  decepit  it, 
&  concupifcentia  fubuertit  cor  tuum. 

Subdit  autem ,  benefacientes ,  hac  enim  ratione  in¬ 
dicant  Cluiftianx  mulieres  imitari  fe  matrem  fuam 
Saram. Qu<)d  vero  fubnedic,£r  non  perimentes  vllam 
perturbationem  \  foeminarum  conftantiam ,  ac  patien¬ 
tiam  firmat ,  vt  nullo  pauote ,  nullis  minis, aut  viro¬ 
rum  terriculamentis  moueantur,fed  viri  mores  xqno 
animo  ferant,  &  eum  fiue  blandiatur ,  fiue  minetur, 
&c  afperius  agat ,  tanquam  dominum  ,  &  patrem- 
familias  5c  agnofeant ,  8c  venerentur.  Oecumenius 
tamen  hxc  refert  ad  virorum  domefticas  exadiones* 
quippe  cum  verifimile  fit  viros  interdum  fumptuum 
domefticorum  rationes  ab  vxoribus  feuerius  exige¬ 
re.  Vox  porro  Grxca  vU>t<n(  qux  in  prxfentia  legi¬ 
tur  ,  audore  prxfertim  Ariftotcle  c  libidinis  ardo¬ 
rem  ,  ac  vehementiam  fignificare  poteft ,  quafi  dicat 
Petrus  ,  nihil  efle  metuendum  ,  ne  mutux  caritatis 
officia  inter  virum,  &  vxorem  impotentis  libidinis 
xftum  ,  atque- impetum  acrius  inflamment :  fperan- 
dum  enim  efle  ,  quod  poft  plures  partus  fccminis 
accidere  feribit  Ariftoteles  ,  vt  cupiditatis  ardor 
refrigefeat  ,  id  diuina  gratia  fidelibus  coniugibus 
largiatur. 

Vtraque  explanatio  Grxcx  loquutioni  congruit, 
fed  prior  illa  fimplicior ,  hxc  pofterior  magis  vide¬ 
tur  arguta,  illa  adhortanris  eft ,  hxc  confirmantis, 
atque  in  fpem  erigentis  propria.Hqnc  locum  obfer- 
uauit  alicubi  Ambrofius  * :  Bona\n<\\i\l,coniux,virum 
fuum  dominum  vocat,  ficut  Sara  obediebat  Abraha  dice¬ 
bat  Petrus  Apoftolus  dominum  eum  vocans.Bona  inquam 
coniux  non  foium  vocat  virum  fuum  dominum  fed.  hoc  fa- 
pit,hoc fonat, hoc  ge  flat  corde, hoc  profitetur  ore, tabulas  ma¬ 
trimoniales  ,  infirumenta  emptionis  fua  deputat.  Eft  ergo 
ancilla  dans  opera  ancillis.  Alludit  enim  ad  prifca-con- 
luetu4inem  ,  qua  vxores  coemptione  comparaban¬ 
tur  :  vt  enim  obfcruauit  Boetius ,  coemptio  certis  fo-* 
lemnitaribus  peragebatur :  Et  fefe  in  coemendo  inmxtm 
interrogabant  i  Vir  ita ,  an  (ibi  mulier  mdterfzimiltas  effe 
vellet,illa  reffondebat ,  velle,  hem  mulier  interrogabat, an 
vir  fibi  patcrfamiUas  effe  vellet ille  resfondebat ,  velle. 
Itaque  mulier  in  viri  conuenicbat  manum,  &  vota¬ 
bantur  hx  nuprix  per  coemptionem ,  &  erat  mulier 
materfamilias  viro  loco  filix.  Ad  quem  morem  allu- 
fifle  videtur  Virgilius  cum  dixit e : 

Teque  fibi  generum  Thetys  emat  omnibus  vndif. . 

Quo  loco  Seruius  ad  antiquum, Ne,  nuptiarum  pertinet 
ritum, quo  fc  maritu4,&  vxor  inuicern  emebant.  Eodem- 
quemodo  loquitur  Ifidorus  f,  Antiquus,  inquir ,  nu¬ 
ntiarum  ritus  erat, quo  fe  maritus ,  &  vxor  inuicem  eme¬ 
bant ,net  videretur  vxor, ficut  ancilla. 


7-  Viri  fimilittr  habitantes  fecundum  fcientiam  quafi 
infirmiori  vafculo  muliebri  impartientes  honorem 
tanquam  &  cohartdibus gratia  vita ,  vt  non  impe - 
diantur  orationes  veftra. 

Virorum  in  re  domeftica  partes  explicat ,  quippe 
vir ,  vt  ait  Ariftoteles ,  in  familia  fimilis  eft  Principi, 
qui  reip. prxeft.  Verum  quoniam  in  eadem  familia 
lpedanda  eft  vxor,  educandi  liberi,  ferui  alendi ,  & 
inter  hos  omnes  pax ,  &  tranqiiillitas  conferuanda 
eft  ,  in  prxfcntia  Petrus  non  omnia  parrisfamilias 
officia  enumerat,  fed  ea  tantum  proponit,  qux  vxori 
debentur.  Ait  igitur  ,  Viri  fimiliter  cohabitantes  fe 
eundum-,  fcientiam-,  quafi  infirmiori  vafculo  muliebr- 


V. 

ae3p.1tf.4ri 


b  Djn.1j.5tf. 


VI. 


c  lib.  4.  de 
gener.anim. 
c.j. 


VII. 


d  in  caput 
ji.  Prouerb. 
c.3-in  fine. 


e  i.Gcorg. 


f  lib.5  Ecjr- 
mo!.c.i4. 


30 8  Explanatio  Cap.  I  II. 

vtiparticnteshonorem.  quibus  verbis  trioni  fallor, con-  A  corrigi,  emendarique  poffimt, prudenter,  leuitaque 
tinencur  pracepta.  primum  quidem,  vt  viri  vna  cum  cafhget ,  leuiora^ quaedam  ,  quae  vrcumque , tpjewri 


vxoribus  babirent,deinde  vt  omniaprudcnter  figant, 
poftremb.vc  vxores  honore  afficiant.  Primum  illud 
ipfa  .cofiiugij  natura  poftylare  videtur  :  dixit  enim 
a  Gen.i.18.  olim  Deus  ' ,  non  efl  bonum  hominem  sjfe  folum.  Et  ali- 
b  yerf.  14.  quanto  , Relinquet  homo  patremfuum,&  matrem, 

&  adharcbit  vxori  fiu.i,&  erani  duo  in  carne  vna. 

I  E  Idemque  infinaare  vifus  eft*  Chtiftus  Dominus 
c  cap.j.  31.  apUJ  Matthaeum  e ,  Omnis,  inquit ,  qui  dimtfierit  vxo- 
rem  fuam  excepta  fornicationis  cauffia  y facit  eam  moechari. 
d  lib.8.  Eth.  Qi^amobrem  dixit  Ariftoteles  d ,  Viro,& yxori  fiecun- 
dum  naturam  amicitia  videtur  inejfe :  homines  enim  con- 
iugium  fubcunt  non  filum. procreationis ,  fed  eorum  etiam 
gratia, qm  adipfam  conferunt  vitam :  officia  namque  con¬ 


tinuo  funt  dittifa,  atque  alta  viri ,  alia  funt  vxOrisyopem  B  vnus  defeurris. 


poliunt, partim  diffimuler,partim  aequp  animp  ferat, 
id  fiio  exemplo  docuit  Dauufiqui  Michol  vxqrisfiue 
arrogantiam, vt  fer  i  p  cura  eft  m  libris  Regum  ■* ,  mo-*-a 
defta  oratione  coarguit,  ^nte  Domi num. in qpi  . ” 
elegit  me  potius  qu\m  patrem  tuum ,  <$  ■  qifiipri  omnem  do¬ 
mum  eius,&  pracepit  mihi,  vt,  cfimdux.  fiuper  popuhinc. 

Domini  in  fifiratl,  & -/uda  vilior  fiam  plus  quam  fe? 

I lus  fum,&  ero  humlis  in  oculis  meis  ,  &  cum  ancillis,  de 
quibus  loquuta  es  ,  gforiofior  apparebo.  Illg  Equidem- 
arroganti  fupercilio  ,  non  fine  ironia  D^ili.dcm  fa- 
lientem ,  atque  exultantem  his  verbis  irriferat:^«,i?» 
gloriofus  fuit  hodie  Rex  Ifrael ,  difcoopenens  fc-.ame  an¬ 
cillas  fieruorum  fuorum ,  &  nudatus  ejf,  quafi  fi  nudetur 


itaque fibi  mutuo  ferunt  res  propriat  in  commune  ponentes. 
cuius  fententiam  cum  Theologis  probat  D.  Tho- 
1  8  id' maS  C'5  neC  ma^  verBa  illa  Genefeos  ,  Propter  hoc  re- 
buien.  Mate,  hnqtict  homo  patrem,  er  matrem,  &  adhercb.it  vxori  fiue, 
1 9.  q.45.  explicat  D.Thomas  quafi  fignificent,viro  vna  cum 
£ad  Epbef.  coniuge  habitandum  efle:8c  quidem  merito  cum  ex 
Abul  Mam  Auguftinigfententia  ,  quam  fequitut  B.Gregoriush% 
i9.q.ij.  *  c^mrique  omnes 'Theologi,  magnoconfenfu  com- 

fcp.  199.  pleduntur,integra maneat  iura  coiugij, etiam  fi  con- 
lib.  9.  reg.  iuges  mutuo  confenfu  liberis  non  dent  operam,-  8c. 
eD‘IO‘  profedh ,  vt  Ariftoteles  loco  indicato  non  obfcure 
fignificat,mutua  coniugum  officia,fuapte  natura  po- 
ftulant,vt  vna  viuatit.  Et  vir  quidem  res  externas, fce- 
mina  autem  domefticas  curet. 

Quocirca  dixit  idem  Ariftoteles  ‘  viri  ,  &  vxoris 
i  8.Eth,c.;c.  focietatem  fimilem  effe .  optimatum  poteftati.  viruui 
enim  in  iis, quae  ipfum  decent ,  praeelTe,  caetera,  qua: 
vxori  magis  congruunt,  ei  permittere :  nam  fi  omni¬ 
bus  ipfe  in  rebus  dominetur;oligarchiam,&  quidem 
praeter  dignitatem  iniitabitut.quaprqp.ter  argute  ob- 
feruauic  Auguftinus  ex  viri  latere  procreatam  efle 
ffieminam  ,  vt  eam  quafi  fociam  non  penitus  fubie- 
dam  d  Deo  fibi  traditam  intelligeret.  Hoc  ipfum  fi¬ 
liorum  educatio  pene  neceflario  poftulat :  quandiu 
enim  filij  infantes  funt ,  maternam  curam  &c  folltci- 
tudmem  exigunt, vbi  vero  pueritiam, :aut  etiam  ado- 
lefcentiam  attigerint  parentum  prouidentia,  confi- 
lioque  ad  optima  qureque  ftudia  promouendi  funt. 

*  'E  Sapienter  enim  alicubi  fcripfit  Seneca  k  ,  aliter pa- 


ep.  39. 


m. 


Eodem  referri  poteft  lobi  b  fandiffimi  viripru-  VI. 
dens  increpatio :  cum  enim  vxor  fimplicitatem  illi  b  cap.1,10, 
exprobraret,eumque  ad  exeeratione  impelleret;^K<*y7 
vna,mquk,de  ftultis  mulieribus  locutaes. Nam  Tobias c  c.  CJP-i.ia 
quidem  vxoris  iracundiam  prudenter  diflimulauit,  faDf* 
qua^  fibi  identidem,fpem  vanam,  &  eleemofynarum 
iadationem  obiiciebat.  Quamobr^m  fapienter  dixit 
Chryfoftomus  d  j  Mulier  fi  proba  fuerit  adiutrix  tibi  d  Hom^d- 
efl, quid  igitur  fi  non  fuent  commoda  ?  Fac  illam  commo-  rcrb.Uiu:. 
dam.„4n  non  fuerunt  vxorts  bone  fimtil  ac  male?  Ne  ha¬ 
beres  excufatienem.  qualis  erat  illa  Iob  ?  fed  Sara  eratbo- 
na.oftendamtibi  mulierem  qt  malam,  &  improbam-, neque 
tamen  nocuit  viro:vxor  / ob  praua  erat, er  improba  :  fnafit 
illi ,  vt  blaffhemias  proferret.  Omd  igitur  i labefalhuit 
C  turrim  f  deiecit  adamantem  ?  fuperauit  petram  ■?  depulit 
militem  ?  comminuit  fcapham  ?  eradicauit  arborem  ?  Ni¬ 
hil  horum :  fed  illa  impellebat ,,  &  arbor  reddebatur  flabi¬ 
lior,  illa fluElus excitabat,, at, nauis  non  fubmerpebatur, 
fed  fecundo  nauigabat,  ventofiuclus  eius  decerpebat  ur,& 
arbor  commota  non  efl :  folia  deciderunt  ,  er  radix  manfit  ' 
immota.  Hac  loquor, ne  quis  excufet  vxbris  improbitatem -, 
mala  efl,  corrige  eam. 

Ad  hanc  viti  fapipntiam  pertinet  ,  vt  intelligant 
vxores  fibr  diligendas  ,  &  ferendas  elTe  ,  &  idcirco 
Bafilius  c,rbj,inquit,p  viri,comuges  veflras  dilioite ,  (#  e-  , 
fi  locis  longinquis  femoti  in  coniugij  focietatem  cOnuenifhV;  Ela*‘ 
natura  vinculum  legibus, ac  benediinone  obfh-i£lum,vnio, 
aciugum  distantium  efto.  Cumque ‘exemplo  vipera*, 
murenaeque  marina;  docuiffet ,  afperos  ,  ac  ferinos 


VII. 
e  Hpnijia 


bonis'  ^vais  alti  er  matres  filns  indidpere  .illic  xcitari  tubent  liberos  D  viri  mores  vxori  tolerandos  ,  dc  viris  continuo  fub- 
irala  acci  -  ad  ftudia  obeunda  mature  y feriat  is  quoque  diebus  non  du^udiat  &  ipfevir  accommodatamfeque  decentem  ad- 
dant,cum  fit  patiiitur  effe  oticfos,rf? [udarem  illis, er  interdum  lacrymas  monitionem, vipera  virus  ob  nuptiarum  venerationem  eno- 

ptouidenpa,  excutiant  atv  matres' fouert  in  fime ,  continere  m  vmbra 
volunt,  nunquam  flere,  nunquam  triFiari,  nunquam  labo¬ 
rare  .Ne  igitur  tenera  puerorum  aetas  ignauia,  focor- 
diaque  torpefeat ,  paterna  vigilantia  conari  debet  vt 
honeftis, atque  laudabilibus  ftudiis  informetur  :  pul- 
^  fiber.  chre  enim  ,  vt  ait  Plutarchus  1  ,  monuit  Phocyli- 
des  Poeta: 

Dum  tener  efl  gnatus, genero  fos  instrue  mores.  * 

Et  lapienter  dixit  Gregorius  Nazianzenus  puerilem 
aetatem  non. aliter  ac  plantam  recens  natam  ,  viram- 
que  in  partem  facile  fledi :  quamobrem  rede  mo¬ 
net  Petrus, dum  ait.  Viri fimiliter  cohabitantes ,  vox  au-  r  _ _ _ _ _ 

tem  Jhniliter,  refpicit  fuperiora ,  quafi  dicat  hadenus  E  aliquid fanBtus,atqiie  honeBius praapit.  Idcirco 

fnprmnic  nr-yrfnfa  adp8i  F.ndplTl  niliu:  ratio  Uoftulat.  tie.ntiam.rfr  ttrudpwti  am  ~ _ : 


educ. 


foeminis  praecepta  dedi.  Eadem  nunc  ratio  poftulat, 
vt  quae  fmt  virorum  officia  explicemus. 

Alteriim  porro  viri  munus  eft,  vt  quia  pludeqtia, 
ac  lapientia  praftat,  vxorem  ,  quafi  cqnfilij  inopeqi, 
fuis  praeceptis,  ac  monitis  in  officio  contineat:id  au¬ 
tem  figmficat  Petriis ,  cum  ait ,  fecundis m  fciemiam . 
Indicat  enim  non  quocunque  modo  vna  cum  vxore 
illi  viuendu  efle,fedira  vt  le  prudentia:  fapientia:quc 
magiftium  vxori, vniuerfaeque  familia  pi.ebeat.  Pec¬ 
tinet  autem  ad  viri  prudentiam ,  vt  vxoris  vitia ,  qqx 


mit,  tu  duritiam  animi ,  tu  feritatem ,  tu  crude/iralem  ]oh 
vntonis  reuerentiam  non  deponis? 

Tertium  porro  viri  officium  explicat  Petrus, cura  VIIL 

ait ,  Quafi  infirmiori  vafculo  muliebri  impertientes  hono¬ 
rem.  Superiora  ait  Oecumenius  viri  lapiendam  mo-1 
nefit,  -ut  quoniam  fcenunarum  Icuitatem  ,  temeritatem, 
atque  imbecillitatem  probe  norit,  mitem  fe  iili .,  ac  placabi¬ 
lem  exhibeat,  neque  domeflicarum  rerum  ,  qm  ipfius fidei 
credita  funt,  nimis  feueram  ,  aut  accuratam  r At  finem  fixl- 
gat,. Haec  vero  advfiim  coniugij  referenda  effe. Cfirri 
eriirn  Paulus  dixiftet  orationis  tantum  ftudio  ab  vfii 
jgij  recedendum  c  fle. Hic  vero,  air  Oecumenius, 
id  fanBtus, atque  honeBius  praapit:-  Idcirco  enim  fit-  ‘  !  *' -4' 


pientiam,& prudentiam  viro  tribuit ,  qua  probe  intelligit, 
muliebrem  fixum  ad  voluptatem  proniorem  effe, monet, rie 
viri  cum.  obiurgatione,&  vehementi  auBcr itate  ab  vxori- 
bus  abBineant, fed  primum  ipfis,  vtpote  infirmioribus  'in¬ 
dulgenter  -utamur  ,  deinde  cum  quadam  "reuerentid per- 
fUudeant ,  -ut  huiufmodi  abBinentiam  admittant  .-  hoc 
enim, id  efi,reueren:iamsr  rationem, quam  habere  devxo- 
nbus  viri  debent,  figmficat,  cum  ait, impirtientes  honorem, 
nifienim  honor  aliqui»  alicui  exhibeatur ,  eius  rtuerentia 
&  ratio  haberi  nulla  confiseuit.  *  '  ‘  V 

Hanc 


Catholica  Epift  I.  Petri.  309 


I X.  Hanc  autem  liiam  fententiam  Oecumcnius  ex  eo 
confirmat ,  quod  mox  fubiicit  Petrus  ,  vt  non  tmpe- 
dianttfr  orationes  veftra.  Eodem  Ipedfcafle  videtur  Hie- 
a  lib.i.con-  ronymus  a :  cum  enim  haec  Petri  verba  protuhflet, 
m  Iouin.no  Ecce,  inquit ,  eodem  fenfu ,  quia  eodem  &  fpintu  impedi- 
loge  a  prine.  ri  ^  oratlones  „ffao  coniugali.  quod  autem  aitfimiltter, 
idcirco  ad  imitationem  prouocat  viros ,  quia  iam  fupra 
vxortbus  praeeperat.  &  allatis  Petri  verbis ,  quae  fupra 
exphcuimus^fubdit.  Cernis  quale  coniugium  inter  viros, 
vxorefque  pracipiat  ?  Cohabitantes  iuxta [dentiam, vt  no  - 
uerint  quid  velit,  quid  dejideret  Deus,vt  tribuant  honores 
vafculo  muliebri.  Si  abftinemus  nos 'a  coitu  ,  honorem  tri¬ 
buimus  vxoribus,fi  non  abftinemus ,  perificuam  efi  hono¬ 
ri  contrariam  ejfe  contumeliam.  Et  paucis  interiedfcis. 
O  ver  e, inquit, digna  vox  Hpoftolo,& petra  Chrifti :  Ma¬ 
ritis  vxoribufque  dat  legem, &  damnato  carnis  ornatu  ca¬ 
ritatem  prodicat  ,&  ornatum  interioris  hominis  in  corru¬ 
ptione  mitis, &  filentis  fpiritus ,  quodam  modo  hoc  dicens, 
quoniam  exterior  vefter  homo  corruptus  efi  ,&  beatitudi- 
nem  incormptioms ,  qua  proprie  virginum  efi  ,  habere  de- 
fiifiis ,  imitamini  incomiptionem  fpiritus  ,faltem  perfe¬ 
ram  abfiinentiam,  &  quod  corpore  non  potefiis, mente  pra- 
fiate.  has  enim  Chrifius  diuitias,  &  hos  vefira  conmnttto- 
nis  qmrit  ornatus. 

X.'  Eum  vero  iifdem  propemodum  verbis  fecutus  eft 
Bcda.  Itaque  vt  apparet, Hieronymus  haec  Petri  prae¬ 
cepta,  fiue  qua:  adfceminas,  fiue  quae  ad  viros  perti¬ 
nent, ad  caftitatis  commendationem  refert.  Sed  Hoc 
intereft  inter  Oecumenij,ac  Hieronymi  fententiam,  ^ 
quod  Oecumcnius  honorem, qui  vxori  debetur, po-  1 
fitum  putat  in  quadam  humanitate,  lenitateque  qua 
vxoris  confenfus  impetratur  ad  vfumconiugij  inter¬ 
mittendam.  Hieronymus  vero  ipfam  a  concubitu 
cellationem,  honorem,congrelTumver6  cum  vxorc, 
contumeliam  vocat :  quod  acerbius  quidem  dicitur, 
fed  contra  integritatis ,  &  continentiae  hoftem  vt- 
cumque  tolerandum  videtur.  Quod  fi  negem  hanc 
Apoftoli  explanationem  probabilitate  carere  ,  nihil 
plane  videam  ,  cum  vel  fola  Hieronymi  audtoriras 
eam  poflit  ftatuere. 

X I.  Simplicius  tamen  hoc  Apoftolicum  praeceptum 
de  honore  accipi  poteft,quo  vxores  ramquam  ad  Dei 
imaginem  condita: ,  &  ad  fobolem  procreandam,  & 
rem  domefticam  adminiftrandam  concelfae ,  a  viris 
profequrtidre  funt.  propterea  enim  fubdit  Petrus , 
tamquam  coharedibus gratia  vita,  qry.fi  dicat ;  tametfi  ^ 
muliebre  ingenium  mutabile  eft,  ac  lcue ,  vxores  ta¬ 
men  non  loium  propter  connubij  vinculum  ,  fed 
etiam  quia  eiufdem  funt  gratia:  ,&  caritatis  partici¬ 
pes  ,  catterorumqtie  diurnorum  boijorum  capaces; 
honore  digns  cenfendae  funt.  Etenim  cum  honor 
virtuti  debeatur,pia:,ac  rcligiofa:  foeminae,  nonnullo 
honore  cohoneftandae  funt.quod  fignificare  vifus  eft 

b  ad  EpheC.  Paulus  b ,  cum  vxores  diligendas  efle  dixit ,  ficut 
5.1J.  *  Chriftus  dilexit  Ecclefiam  ,  qui  adeo  cadeftibus  mu¬ 

neribus  eam  locupletauit ,  vt  fe  ipfum  pro  illa  tradi- 
.  derit,  vt  illam  fmttificaret  mundans  eam  lauacro  aqua  in 
verbo  vita  -,  vt  exhiberet  ipfam  fibi  gloriofam  Ecclefiam 
non  habentem  maculam ,  aut  rugam,  aut  aliquid  eiufmodi, 
fed  vt  fit  ftncla,&  immaculata-,  ita  &  viri  debent  dilige¬ 
re  vxores 'fitas  ,  vt  corpora  fua-,  qui  fuam  vxorem  diligit, 
fe  ipfum  diligit- 

XII.  Non  temere  aurem  dixit  Petrus ;  Quafi  infirmiori 
'n/aftulo  muliebri ;  Indicans  propterea  eas  facilius  indi- 

, ’  "  -gmri  fi  fe  contemni ,  aut  nihili  fieri  animaduerrant. 
c  tib.de  pa-  Ita  videtur  hunc  locum  accepilfe  Ambrofius  c,  Mu- 
rad.  cap.4.  ner>  inquit,  prior  decepta  eft  ,  &  virum  ipfa  decepit. vnde 
Hpofiolus  Petrus  fubieclas  fortiori  vafi  mulieres  fandas 
viris  fisis  velut  dominis  obedire  memor auit.  illa  que  aditt- 
mtnto  'pila  efi  viro ,  prafidio  viri  indiget ,  quia  vir  caput 
eft  mulieris, ille  autem  qui  adumentum  vxoris  habiturum 


i  fe  credebat ,  lapfus  eft  per  vxorem.  vnde  nemo  debet  facili 
alteri  fe  credere,  nifi  cuius  virtutem  probant ,  nec  arrogare 
fibi, qui  fe  pro  auxilio  putauit  afcilum.  Sed  magis  fi  inue- 
nerit  fortiorem, cui  fe  putabat  ejfe  prafidio,ab  ipfo  gratiam 
mutuetur  ,  ficut  &  viros  mulieribus  honorem  impertire 
praapit.Gva.ua.rn  porro  vita:  vocauit  Petrus  carieftem 
Chrifti  gratiam, qua:  ducit  ad  vitam,eftque  immorta¬ 
lis  vitae  quafi  femen,  aut  radix. 

Addit  ad  extremum ,  vt  von  impediantur  orationes  XIII. 
beftra.  His  verbis  permotus  Hieronymus  a  ,  hono-  a hb. tinia, 
rem  de  quo  paulo  ante  diximus ,  de  vfu  coniugij  ac-  u‘n* 
cipit,vt  idem  hoc  loco  dicar  Petrus  quod  ad  Corin¬ 
thios  feribit  Paulus  b ;  &  vt  dixi ,  id  probabilitate  b  i.ad  Cor.7 
non  carct,fi  tamen  abfolute  Honorem,  qui  vxori  de¬ 
beatur,  intelligamus,  non  immerito  Petrus  hsec  ver¬ 
ba  adiicit :  nam  fi  vxor  contemni  fe  animaduertat, 
honoreque  fibi  debito  Ipoliari  ,  vt  funt  fcemina:  ad 
iracundiam  propenfa:,  facile  indignabitur,  &  contra 
virum  commonebitur,  ira  fiet  yt  precandi  ftudium 
magnopere  languefcat,&  vtilitatis  iit  penitus  expers. 

Videri  enim  pollet  Petrus  relpexifle  ad  Chrifti  ver¬ 
ba  c ;  Si  ergo  offers  munus  tuum  ad  altare, &  ibi  recorda-  e  Matth.5.13 
tus  fueris,  quia  frater  tuus  habet  aliquid  aduerfum  te, re¬ 
linque  ibi  munus  tuum  ante  altare  ,  &  vade  prius  recon¬ 
ciliari  fratri  tuo ,  &  tunc  vemens  offeres  munus  tuum. 

Indicat  quippe  iram, atque  indignationem  animo  X^V". 
retentam, orationi  magnum  afferre  impedimentum: 

Vere  namque  fcripfit  Sapiens  d.  Horno  homini  re  finiat  d  Ecel-r-^- 
iram,  &  a  Deo  quarit  medelam  ?  In  hominerri fimilcm fi-  }' 
bi  non  habet  mifericordiam  &  de  peccatis  fuis  depreca¬ 
turi  /pfe  cum  caro  fit  referuat  iram,& propitiationem  pe¬ 
tit  a  Deo!  Nec  dubium  eft  freminarum  iram  admo¬ 
dum  efle  impotentem,  fdem  enim  Sapiens  ait e.  Non  c  Eccli>  1 J* 
efi  caput  nequius  fuper  caput  colubri ,  &  non  efi  ira  fuper 
iram  mulieris.  Commorari  leoni, &  draconi  placebit, quam 
habitare  cum  muliere  nequam.  Et  in  eandem  fenten- 
tiam  Saloriibn  f  Melius  eft  habitare  in  terra  defirta,  f  Prou.1t.19 
quam  cum  muliere  rixofa ,  &  iracunda.  Et  alibi  £  :  Me-  s  l,rouer-1*- 
Itus  eft  fidere  in  angulo  domatis,  quam  cum  muliere  liti-  * 
giofa ,  &  in  domo  communi.  . 

Sexcenta  id  genus  alia  tam  apud  lacros  ,  quam  XV. 
prophanos  au&ores  reperias ,  qua:  pcrfpicue  docent 
magnam  fceminarum  habendam  efle  rationem  ,  eo- 
rumque  honori  atque  extimationi  confidendum 
inprimis ,  ne  iufta  indignatione  commota  coelum, 
terramque  mifceant.  Quamobrem  Chryfoftdmus  h  h  Hom.6o. 
pra:pofteram  quorundam  parrumfamilias  lhllicitu-  in  Matth. 
dinem  acriter  acculans,  Vxoris,  ait, lib erorum, & famu¬ 
lorum  nullam  curam  habemus  ,  fed  alia  pro  aliis  ,  quafi 
temulenti-,  folliciti  cogitamus ,  quomodo  [cilicet  plure s  fa¬ 
mulos  comparabimus,  quomodo  liberis  amplas  hareditates 
relinquemus  ,  quomodo  vxor  ornatu  aureo  potiatur ,  nul¬ 
lam  noftri  fed  rerum  noftrarum  curam  habemus ,  vxoris 
oblhtifcimur ,  &  qua  vxoris  funt,  recordamur.  De  liberis 
non  proludemus  ,(^r  qua  liberorum  funt ,  amplificare ,  atque 
augere  findemus .  Itaque  iis  fimiles  fumus ,  qui  cum  male 
materiatam  ,  ac  ruinofam  videant  domum  ,  ipfam  quidem 
reftituere  negligunt ,  amplos  ei  hortos  in  circuitu  praepa¬ 
rant  ;  aut  Ulis  ,  qui  quamuis  morbo  conficiantur ,  cura 
tamen^  valetudinis  neglella  ,  aureas  fibi  vefies  con¬ 
texunt.  Plura  deinceps  de  liberis  educandis  pracc- 
pta  tradit. 

Qua:  cum  ita  fint  ,  hoc  Apoftolicum  prateeptum  XVI, 
ad  dbmefticam  pacem,  &  tranquillitatem  tuendam 
promouendamqae  referri  poteft,quae  proculdubio  a 
fffiifrinis  maxime  pendet, qua:  rebus  domefticis  cum 
quadam  dignitate  praeefle  maxime  cupiunt.Id  exem¬ 
plo  mulieris  fortis  confirmat  Lamuel  > ,  Confidit,  in-  i  Prou.31.10 
quit,i«  ea  cor  viri /#i,  hoccft, multum  illi  tribuit,  am¬ 
plam  illi  in  re  domeftica  permittit  poteftatem.  idcir¬ 
co  fubdit ,  Et  fpoliis  non  indigebit ,  reddet  ei  bonum ,  & 


non 


510 


Explanatio  Cap.  III. 


maUm  omnibus  diebus  vitafusr,  deinceps  autem  A  Apoftolicis  pauciflimis  verbis,pnmoillo  Apoftolico 


miram  q uandam  matronae  induftriam.ac  follicitttdi- 
nem  dcfcribit. 

8.  In  fine  amem  omnes  vnanimes ,  compatientes ,  frater¬ 
nitatis  amatores  ,  mifericordes  ,  modefti  ,  hu¬ 
miles.'] 

Qua:  deinceps  fequuntur  vniuerfim  ad  omnes 
fpedant,  fiue  illi  viri  fint,  fiue  foeminae,  fiue  czlibe», 
fiue  connubio  iundti.  In  fine  aurem  inquit  Graece, 
ro  /i  T6*@s  quafi  dicat  in  fumma,  aut  ad  extremum, 
quanquam  olim  nonnulli  codices  habebant  j  infide 
autem  vnanimes  \  fed  Graecos  codices  fequutus  eft 
Syrus,  Finis  vero,  ait,  vt  fitis,  &c.  Idemque  fignificat, 


aeuo  defcribit  Lucas.  Multitudinis, mqmt, credentium 

erat  corvnum  ,  &  anima  vna  ;  ita  relidendas  monet 

Petrus  argutulas, &  fubtiles  difputationes,qua:fidci 

dogmata  in  dubitationem  adducunt ;  quo  nomine 

male  olim  audiuit  f ,  Julianus  apoftata,qui  pro  erh-  a  Greg.Na. 

nicis  aduersus  Chriftianam  fidem  difputare  con-  z'anz,0rat.j 

fueuerat. 

Eft  autem  fides  prorfus  vna ,  neque  vllam  admit¬ 
tit  varietatem,  ita  enim  dixit  Paulus  b,  Vnus  Domi-b  idEphef, 
nus ,  vna  fides ,  vnum  baptifma.  Et  Irenaeus  de  fidei  4's’ 
vnitate  hunc  in  modum  fcripfit  c  ,  Hanc  pradicatio-  clib.t^ 
nem  cum  acceperit, &  hanc  fidem  quemadmodum  pradixi- 
mus,  Ecclefia,  &  quidem  in  vniuerfium  mundum  difiemi- 
nata  diligenter  cufiodit ,  quafi  vnam  domum  inhabitans. 


quod  Latinus  interpres,quafi  dicat  Apoftolus:Quid  B  er  fimiitter  credit  iis  videlicet ,  quafi  vnam  animam  ha- 


opus  eft  lingulas  virorum  fceminaiumve  vel  aetates, 
vel  condiciones  percurrere ,  8c  fila  cuique  priuatim 
praecepta  tradere?  Id  quidem  operofum,ac  plerifque 
fortafle  moleftum  videretur :  breuiter  igitur,  atque 
vniuerfim  cundtis  audtor  fum,vt  fint  vnanimes.Gue- 
ceja^o^po-icquafi  dicat  eiufdem  fentetiae, atque  con- 
filij.  Eft  enim,  vt  ait  Occumenius,  confenfio  quadam, 
&  concordia  circa  aliquid  cum  ftudio  fine  controuerfia. 

1 1.  Et  profedto  merito  a  Seneca  a  Marcus  Agrippa 
a  ep'9S'  commendatur,  qui  dicere  folebat ,  multum  fe  huic  de¬ 
bere  fient  entia :  nam  concordia  partta  res  crefcunt,  difcordfi 
maxima  dilabuntur.  Hac  fe  aiebar  &  fratrem,  &  ami¬ 
cum  ,  &  optimum  fadtum.  Et  omnino  fapienter 
b  In poHtic, monet  Plutarchus  b,viro  ciuili hoc inprimis  curan- 


bens,  &  vnum  cor,  er  confonanter  hac  pradicat,  hac  docet, 

&  tradit  quafi  vnum  pojfidens  os.  Et  percurrens  dein¬ 
de  omnes  pene  mundi  regiones  ,  oftendir  eandem 
vbique  fidem  retineri. 

Idemque  multis  docet  Cyprianus  d,  Ecclefia  quo -  V. 

que ,  inquit ,  vna  efi ,  qua  in  multitudinem  latius  incre-  d  Devnir. 
mento  faeunditatis  extenditur  ,  quomodo  Solis  multi  ra-  Ecc^ 
dij  ,  fed  lumen  vnum  ;  dr  rami  arboris  multi  ,fed  robur 
vnum  tenaci  radice  fundatum.  Et  cum  de  fonte  vnoriui  . . 
plurimi  defluunt ,  numerofiitas  licet  dijfiifiivideatur  exun¬ 
dantis  copia  largitate  ,  vnitas  tamen  [eruatur  in  origine. 

Auelle  radium  Solis  a  corpore,  diuifionem  lucis  vnitas  non 
capit,  Ab  arbore  frange  ramum ,  firaBus  germinare  non^, 
poterit.  A  fonte  praci.de  riuurn ,  pracifus  arefeet.  Sic& 


dum  elfe ,  vt  rebus  adminiftrationi  ciuium  fubieElis ,  ita  C  Ecclefia  Domini  luce perfufaper  orbem  totum  radios  fuos 


III. 


vitatur,  vt  amicitia ,  &  confienfus  inter  ciues  conciliari  con¬ 
tentiones, &  inimicitia  tolli  penitus  videantur.  Et  qird  tn 
amicorum  dijfidiis  vfu  venit ,  qui  fe  priorem  iniuria  Te- 
clum  putat, eum  priorem  quoque  adeas, atque  oratione  j  . e - 
ris,  oftenddfqxe  te  fecum  vn.i  doler  e, &  iniuriam  aque  fer¬ 
re.  his  iattis  fundamentis  mcerorem  lenire  incipito ,  homi- 
nemque  docere ,  non  eos  commendari fiolitos ,  qui  aliis  iniu¬ 
riam  intulerint,  fed.  qui  illatam  iniuriam  animo  aquo  ,  vel 
certe  forti  tuliffe  videntur  •,  hi  enim  non  modo  manfuetudi- 
ne,  er  morum  facilitate  ,  verum  quoque  prudentia,  &  ani¬ 
mi  magnitudine  prafiant ,  propterea  quod  paritis  rebus  ce¬ 
dentes,  mcmimis,ac  pulcherrimis  obtinent  ,or  euincunt . 

Quo  pertinet  illud  Ifaei  Sophifts  ,  qui  Laceda:- 


porrigit,  vnum  tamen  lumen  efi,  quod  vbique  diffunditur, 
nec  vnitas  corporis  feparatur.  ramos  fuos  in  •ymuerfam 
terram  copia  vbertatis  extendit :  profluentes  largiter,  ri- 
uos  latius  expandit ,  vnum  tamen  caput  efi,  &  origo  vna, 

&  vna  mater  facunditatis  fucceffibus  copiofit. 

Plura  deinceps  ad  eandem  vnitatem  fpe&antia  vi. 
fubdit,  quibus  mire  confentiunt,  quae  de  eodem  ar¬ 
gumento  aduersus  Petilianurft  feribit  Auguftinus  ?.  elib.devnir. 
Monet  igitur  Petrus ,  vt  eandem  fidei  vnitatem  ftu-  ®ce*e** 
diose  retineant.  Quo  fpedtar  etiam  quod  ad  Corin¬ 
thios  '  feribit  Paulus,  Obfiecro  autem  vos ,  fratres ,  per  f  ep.w.i.ra. 
nomen  Domini  nofiri  lefiu  Chxjtfli,  vt  idipfum  dicatis  om¬ 
nes  ,  &  non  fint  in  vobis  fchifmata  ,  fit  is  autem  perfetii  in 


moniis  periclitantibus, *ac  de  duitate  moenibus  cin-  ^  eodem  [en fu,  &  in  tademfient\ntid.  Neque  enim  Chii 


genda  deliberantibus  ,  Homericum  carmen  reci¬ 
tatur: 

Scutum  ha  fit  ficato ,  'ralca  galea, atque  viro  v<r. 
Et.adiecit :  Sic  mihi  fate  Laccdamoni )  ,  &  muris  lincli 
furnus.  Itemque  illud  Sciluri ,  qui  cum  odoginta  li¬ 
beros  genuifTetjmoriturus^aculorumfafciculumfin- 
gulis  porrexit,  iufsitque  perfringere ,  quod  cum  fm- 
guli  recufaftenr,qubd  c-ffet  eiufmodi  quod  fieri  nul¬ 
la  ratione  pollet, ipfe  lingula  iacula  exemit, racileque 
omnia  confregit,  filios  h.s  verbis  monens ,  Si  concor¬ 
des  erit  i*,  validi ,  inuichque  permanebitis  ,  contra  fi  difii- 
(Uisyffrfeditione  dfirahemini, imbecilles  eritis, &  expugna¬ 
tu  faciles.  Hoc  idem  praecipit  Paulus  Apoftolus,  cdm 


ftiana  fides, opiryonum,autTententiarum  varietatem 
admittit ,  cum  Dei  verbo,  diuinaque  auifloritate  ni- 
tatm\quae  cum  eadem  femper  fit,  nec  fallere ,  aut  de¬ 
cipi  queat,  eandem  femper  veritatem  praedicat. 

Fateor  tamen  in  permultis  ,  quae  fide  non  con-  VII. 
ftant,  nonnullam  efte  opinandi  licentiam ,  mpdocfr' 
dei  dogmata  femper  eadem ,  &  penitus  intada-per- 
feuerent.  Quo  argumento  mirifice  Chriftiana  fides 
confirmatur, vt  ex  Epiftola  Dionyfij  Alexandrini,  H  ■ 

Nouatum  ,  probat  Eukbius  e.  Et  Hilarius  b  vnam  £  fiB.tf.H- 
ait  efle  naturam  fidei.  Huic  explanationi  magno*-  ^ °Hb dc* 
pete  fauct  vox  Graeca  o(so9pon( ,  quafi  dicat  ;  Idenu,  Triait. 
femientes,  aut  fapientes,vt  non  tam  de-voluntate  quam 


c  cap.ii.itf.  ad  R.omaftos  ,  ait  ,  Idipfum  inuicem  femientes.  Et  ad  ^  de  mentis  adtione  accipias.-  Adeo  vt 


d  cip.i.i.  piuljppenfes  d  ,  Implete  gaudium  meum,  vt  idem  (apia¬ 
tis  eandem  caritatem  habentes  vnanimes,  idipfum  fentien  - 
c  ep.i.c.i.io  tes.  Denique  ad  Corinthios  c ,  Sitis  autem ppffietli  in 
eodem  fenfn ,  &  eadem  fententia.  Cur  aurem  haec  vna- 
nimitas  tantopere  expetenda  fit ,  indicat  idem  Pau- 
f  cap.if.j,  lus  c,jm  ad  Romanos  f  ait ,  Deus  autem paticptia,& 
folati j ,  det  vobis  idipfum  fapere  in  alterutrum  fecundum 
Iefum  Chriflurn ,  vt  vnanimes  vno  ore  honorificetis  Dpum 
&  Patrem  Domini  nofiri  Ie  fu  Chrifli. 

I V.  Quod  fi  libeat  vna  cum  Beda,&  aliis,  pro,  Itt  fine, 
legere,  in  fide  vnanimes ,  adhortabitur  Petrus  ad  ean- 
g  cap-4- 3 1,  dem  fidei  vnitatem  retinendam  :  quam  in  Actis  - 


dem  fuerit  veterum  Patrum  cum  noftra  fides.  lrna 
enim, inquit  Leo  Pontifex  fides  tuftficat vmuerfortim  i  Serra,  u- 
temporum  SanUos  ad  eandem  fipem  fidelium  pertinet  dcPali' 
quicquid  per  mediatorem  Dei ,  qt  hominum  ,  Iefum  Chri- 
fium,  vel  nos  confitemur  fhclutn,  vel  Patres  nofiri  opt anere,, 
faciendum.  Et  Gregprius  k  in  eandem  ieijitynrifUA,  k  Hom.  r- 
Ofanna,  inquit,  Latina  lingua  falua  nos  dicitur ;  ab  tpjo  mE?cch" 
enim  Chrifto  fialutem  tfr- priores  quafierunt,  (fr.  frafentes  ■  ; 
qmnmt ,  <jr  bcnedtdum  qui  venit  in  nomine  Domini  con¬ 
fitentur:  quoniam  vna  (pcs.vna  fides  efi  pracedentiunu,  at  - 
que  fequentiu  a  populorum  ,  quem  priores  nofiri  ex  Judai¬ 
co  populo  crediderunt ,  atque  amauerunt  e  tnmrum^ ,  hunc 


Catholica;  Epifl  I.  Petri. 


V1 


nos  (fi  veniffe  credimus,  &  amamus. 

V 1 1  Ic  Et  in  eandem,  fcnteiyiam  Anguftinns  a.  Itaque, ait, 
•a  pf. jo.  a  patribus  disfenfino  fiuficepta  carnis  firiura  credebatur, fir 

cut  a  nobis  faEia  creditur ,  tempora  variata  furit, non fides, 
b  Traft.45.  £t  alibi  b  >  y4nte  aduentum  Domini  pracefferunt  iufii ,  fic 
ja  I0311,  m  eum  crejLentei  venturum  ,  quomodo  nos  credimus  iru 
eurn^, ,  qui  venit  •,  tempora  variata  fiunt  non  fides,  quia  (fi 
ipfia  verba  pro  tempore  variantur,  cum  varie  declinantur. 
u4hum  fimum  habet,  venturus  efi, alium  fionum  habet, ve¬ 
nit.  Mutatus  efi /onus,  venturus  efi,  (fi venit :  eadem  ta¬ 
men  fides  vtrofique  coniungit ,  (fi  eos ,  qui  ventirrum  effie, 
(fi  eos ,  qui  eum  veniffe  crediderunt.  Paulo  autem.poft. 
Ve  ficias  autem  quod  vna  fit  fifi.es ,  audi  dicentem y  Pau- 
i  i.adCor.4  lurru  c  ,  Habentes  eundem ->  fipiritum  fidei,  (fi  nas  cre¬ 
dimus. 

I X.  Eodem  pertinent  &  illa  eiufdem  Auguftini  d  ,  <4 
d  lib.j.cott.  hanne  inquit ,  baptifia  &  deinceps  coeperunt  de  Chrifio 
duas  epp.Pc  pr£terita  (  yel  prafientia ,  qm  ab  illis  omnibus  antei: 
a2,c,4»  horis  temporis  fufiis  credebantur  ,  fperabantur ,  defiderxtr 
bantur futura.  Padery  igitur  fides  (fi  tnHllis,  qui  nondum 
nomine,  fied  re  ipfia  fuerunt  ante  Chrifiiarii,  (fi  iri  iftis  ,-qui 
non  fiolitm  fiunt ,  verum  etiam  vocantur, %  (fi,  jn  vthfique.  eae¬ 
dem  gratia  per  Spiritum  fianlluf».  N  inii  igitur  admit¬ 
tendum  pnEcipinPetrus  ,  qupd vifita,ti,  fimpUeitath 
que  fidei  repugnep. 

X.  Addit,  Cornp  anentes . Grxce  ,  vuunaWis ,  hoc  ait 

Oecumenius,ad  eos  referri,  qui  tjuli  aliquid  patiun¬ 
tur,  cum  videlicet  ita  afficimur  animo,  quafi  nos  ijf- 
dem  malis  premeremur.  Hoc  exemplo  hufnani  cor¬ 
poris  ,  &:  membrorum  explicat  Paulus ,  cum  ad  Co- 
c  epift.i.cap.  rituhios  c'  fcnbit ,  Et  fi  quid,  inquit  ?  patitur  vnurn 
11.16.  membrum  ,  compatiuntur  omnia  membra  ,fiue  gloriatur 
vnurn  membrum ,  congaudent  omnia  membra.  Vos  autem 
efiis  corpus  Chrifii ,  fi  membra  de  membro.  Quo  loco 
f  Hom.  31.  multa  eleganter  feribit  Chryfoftorpus  f ,  Tum  fub- 
in  i.ad  Cor.  gr^0  orjmts  fpgit  antes  mutemur  h.orum  membro¬ 

rum  dilelhonem  ,  neque  contraria  faciamus  infultantcs 
malis  proximi ,  fi,  proximi  bonis  inuidentes :  Hoc  efi  enim 
' furenrium,cfi  eorum,  qui  fiunt  emota  mentis. 

XI.  Et  quod  m4$ys  mirere,idipfum  vniuerfim  de  cun- 
g  cpirt.96.  <£tis  mortalibus  affirmat  Seneca  g.  Omne  hoc,  inquit, 

quod  vides  ,  quo  diuina,  ac  humana  conclufia  fiunt ,  vnurn 
efi :  membra  fumus  corporis  magni.  Natura  nos  cogna¬ 
tos  edidit ,  ciirn  ex  iifdern,  (fi  in  eadem  gigneret,  hac  nobis 
amorem  indidit,  mutuum  ,  fi  fociabiles  fecit,  illa  aqititm, 
inftumque  compofiuit.  ex  illius  confiirutione  mifierius  efi  no¬ 
cere,  quam  Udi.ex  illius  imperio  parata  fiunt  iuuantis  ma¬ 
nus.  Et  vt  redeam  ad  noftros  ,  fapienter  Augufti- 
h  lib.  jo.  nus  Ecce  ,  inquit ,  (pinam  calcat  pes.  quid  tam  longe 
rnl^fTta*  ^  ocu^’<lu^m  Pes  ?  bonge  efi  loco ,  proximus  caritatis  afifie- 
men^s'  cen-  ^u'  m°dicutn  pungit  (pina  ,  (fi  perparuum  locum  tenet  in 
seduseft  au-  pede.vide  quomodo  illuc comtenuntur  omnia  membra.pri- 
Aor.  mo  ipfia  (pina  dorfii  inclinat  fie  ,  (fi.  deponunt fie  omnia  mem¬ 

bra.  intnquid  oculi  ce/fiant qnarere  2  Nunquid  aures  cejfiant 
audire  2  Forte  alij,qui  vident ,  vbi fit,  dicunt,  Ecce  ibi  efi. 
Statim  hoc  audiunt  aures ,  (fi  fiequuntur  confilium :  ibi  (fi 
oculi  quantnt,  efi  manus  operantur,  fi  vt  dixi  totum  cor¬ 
pus  illuc  in  cur  statur  ,  (fi  nihil  vacat  in  homine  dd  fiubue- 
niendum  ;  fi  folum  in  pede  fiaBum  efi  vulnus  ,  (fi  totum 
quod  efi  in  homine  ,  operatur.  Numquid  omnia  punEla 
/unt  ?  Attendite.  Nunquid  ornma  dqlcnt  2  Sana  efi  ma¬ 
nus  ,fiani  fiunt  oculi ,  fanum  e fi  caput  ,fiana  alia  membra, 
ipfiepes  fianus  efi,  ibi  tantum  dolet,  vbipmElus  efi.  Nott_, 
efi  ergo  communis  calamitas  omnibus  ,  fied  per  compajfiio- 
ntm  caritatis, omnia  veniunt  ad fiu'oueniendum,(fi  omnia 
volunt  fiuccurrere .  . 

XII.  Eadem  propemodum  feribit  Chryfoftomus,',vn- 
i  Hom.31.in  vt  patilo  ante  .dixi  >  colligi* eandem  caritatis  ra- 
1,3  or‘  tionem  inter  fideles  retinehdamefle.quod  vtcunque 
klobjo.tj.  Pr*ftabat  olim  Iob  k  cuius  funt.  illa  propemodum 

aurea  verba,  Flebam  quondam  fupcr  eo,qui  afifiliVtus  erat , 


A  (fi  compatiebatur  anima  mea.  pauperi.  Contra  vero 

quofdam  iure  reprehendit  Arnos  a,  qui  cum  boni?  a  cop.6,6. 
omnibus  affluerent  ,‘&C  voluptatibus  indulgetent; 
nihil ,  ait ,  patiebantur fiuper  contritione  lofieph..  Paulus 
autem  Hebraeos  b  his  verbis  monet :  Mementote.vin-  b  cap.ij  3. 
Florum  t unquam  fimul  vincli ,  (fi  laborantium  ,  tanquam 
(fi  ipfi  in  corpore-  morantes. . 

Re&e  autem  Gregorius  c  hunc  animi  affectum  XIII. 
deferibir.  (fXuamms  vera  compafflo  j  ait ,  efi compa(Jio?ii  c  h  ^-Mor. 
proximi  ex  largitate  concurrere ,  nonnunquam  tamen  cum  CT 1 
exteriora  qu<eq7  abunde,ad  largiendum  fiitppetunt,  celerius 
dantis  manus  dationem  inuenit ,  quam  animus  dolorem : 
vndeficire  neCefifie  efi,  quia  ille  perfeFle  tribuit ,  qui  cum  eo 
quod  affiUElo  porrigit ,  afiUEli  quoque  in  fie  animum  fumi: , 

B  vt  prius  in  fie  dolen  tis  pa/fionem  transfero^ ,  (fi  tunc.con- 
.  tra  dolarim  iliiss, per  minifierium,. concurrat.  Et  .pofl: 
nonnulla  :  Fxienord  etenim  largiens  rem  extra  fiemet- 
ipfitrn  prabuit,  qui  autem  flcfum ,  (fi  fompafifiionem proxi^ 
mo  tribuit ,  ei  aliquid  etiam  de  femetipfb  dedit.  Idcirco 
autem  plu*  compajftoncm,  quam  datum  dicimus,  quia  rcw 
quamlibet  plerumque  dat  etiam, qui.  non  compatitur :  nuar 
quam  autem  qui  vere  compatitur, quod  npee/fiar i um  proxi¬ 
mo  confipicit ,  negat'.  • 

Fraternitatis  amatores.  Gxx.ce,  XIV. 

.  fratrum  amatores,  qui, vt  ait  Oecumr  nius, proximos, 
quafi  fratres  amore  ,  ac  beneuolcnria  complectun¬ 
tur  ,  quod  prateipue  quidem  fideles,  fpedat,  qui  pri- 
uato  quodam  iure,  vt  alias  dixi ,  fratres  vocantur. 

Ita  enim  apud  .Matthaeum  d  ait  Chriftus  ,  Omnes  an- .  caiv  9' 

^  tem  vos  fratres  efiis.  Et  mox,  Vnus  efi enim Pater  vefier, 
qui  in  coelis  efi.  Sed  naturas  quodam  iure  ad  omnes 
mortales  etiam  infideles  pertinet,  qui  eiufdem  natu-  _ 
rae,  Sc  mortalitatis  participes  funt.atque  adeo  .frater- 
na  caritate  compjccftcndi.  • 

Quo  videntur  fpeCtare,  quae  alicubi  feribit  Sene-  XV. 
ca  c ,  In  commune  viuitwr,  nonpotefi  qnifiquam  beate  de-  e  eP'^,48* 
gere,  qui  fie  tantum  intuetur,  qui  omnia,  ad  vtilitatesfiuas 
conuertit  3  alteri  viuas  oportet  ,.(i,vis  tibi  vijiere.  Quod 
autem  attinet  ad  hanc  mutuam,  &  fraternam  carita¬ 
tem  ,  illud  venffimc  ab  Ifidoto  diCtum  eft,  qui  'a  fra¬ 
terna  di  le  eho  ne  fiecernitur  ,  d  diuina  participatione  priua- 

tur.  Quin  etiam  Chriftus  ipfe  f.  Mandatum ,.ai.ty/ffl-  floan.  13.34 
uum  do  vobiSfVt  diligatis  inuicem,  fiicut  dilexi  vos,  vt  (fi 

vos  diligatis  inuicetn.  In  hoc  cognoficent  omnes  ,  qtfid 
difeipuh  rnei  efiis  ,  fi-dildlionem  habueritis  ad’ inuicem. 

Certe  Maximus  g ,  Maior,  inquit  efi  fraternitas  XVI. 
Chrifli,  quam  [anguinis  sfiangimis  enim  fraternitas  fimi 
litudinem  tantummodo  corporis  rpfert ,  Chrifii  autem  fir  a-  ejt  9.  jnrer 
ternitas  ,  vnaninutatem  ccrdis,qnims:fidemonfhaL,Jicut  Sefm  Ambr, 
ficriptum  efi . h .  Erat  credentium  cor  vnurn,  (fi  anima  vna*  ^ 

Vere  ergo  frater  ille  efi,  quinam  corpore, quam  vnanimita- 
te  germanus  efi.  verus  inquam  frater  efi,  cuius  idem  fpiri- 

tus,  (fi  voluntas  in  fratre  efi.  Melior;  efi  igitur fraternita¬ 
te  /anguinis  fraternitas  Chrifii ,  quoniam  interdum  illa 
/ibi  inimica  efi,  Chrifii  autem  fraternitas  ,fmc  intermiffiw- 
ne  pacifica  efi,  illa  inter  fe  communia  cqm  smidatione  di- 
nidit ,  hac  etiam  cum  gratulatione  communicat,  illa  in_, 
confortio  firpe  defiicit germanum  ,  hac  afifiumit  frequenter 
'alienum. 

Certe  fi  proprias  vtilitatis-  habenda  ratio  fit ,  hasc  XVII. 

E  fraterna  diledtio  ,  5c  mutua  carica?  incredibilia  pro- 
pemodum  commoda  paric :  Reputa  enim  ,  inquit 
Chryfoftomus  *  ,Si  in  hominum  animis  caritas  regnet,  '  Hom.31.1n 
quanta  nobis  fit  allatura  bona.  Non  legibus ,  nonftmenfi  1,3  or* 
flrepitu  ,  non  poenis  ,  non  fuppliciis  ,  non  re  vlla  hyiufmodi 
fuerit  opus  3  nam  fi  mutua  caritate  fe  omnes  complelhrtn- 
tur ,  quis  fit,  iniuria  locus  2  Pugna  ofella ,  cades  ffeduto- 
nes  ,  rapina  ,  fraudes ,  (fi  mala  protinus  omnia  elimi¬ 
narentur.  .  , 

Porro  Sapipns  k  tria  potiflimum  ait  Deo  imrnor-  XVIII. 
tali  maxime  probari ,  In  tribus ,  inquit ,  placitum  efi  K  Eccle.ij.T. 


512, 


Explanatio  Gap.  III. 


fpiritui  meo  ,  qui  funt  probata  coram  Deo ,  &  hominibus ,  A 
concordiaffatrtm ,  &  amor  proximorum,  <£'vir, 
lierfibi  bene  confentientes  .c\ uamquam  enim  ille  de  fra¬ 
tribus  loquitur ,  qui*  b  eodem  parente  geniti  funt, 
amor  tamen  proximorum,  quem  mox  fubiicit,hanc 
profc£to  fraternam  caritatem  comple£fcitur ,  quam 
3  Prou.6.16.  bi  pr.xfentia  commendat  Petrus.  Et  cum  Salomon  a 
fex  ait  hominum  genera  Deo  clTe  exola,&  poftremo 
loco  eos  nominat,  qui  feminant  inter  fratres  difeordias: 
eosprofe&o  intelligit,qui  obtre6htionibus,aut  pra- 
uis  confiliis  inter  eos  diftid  a,  &  contentiones  femi¬ 
nant, qui  inter  fe  tamquam  fratres  viuunt,au't  viiiere 
,  certe  debent ,  quod  vitium  in  feditiofis  hominibus 
maxime  repetitur ,  qui  inter  ciues  diflenfiones  fe¬ 
runt,  itemque  in  hxrcticis,&:  fchifmati'cis,qui  pacem 
Ecclelhe  violant,  denique  in  iis  omnibus,  qui  fide-  B 
lium ,  &  religipforifm  coetus  in  fe&as ,  &  fa&iones 
fcindunt  ,  cum  tamen  omnes  tamquam  fratres 
vnum  atque  eundem  Patrem  Deum  inuocent.  Ita¬ 
que  apud  eundem  Salomonem  multa  leguntur, quae 
aperte  indicant ,  quantopere  hoc  genus  hominufti 
Deo  fit  exofum. 

XIX.  Addit  ad  fuperiora  ;  Mifericordes.  eft  autem  mife- 
ricordia,vt  ait  Oecumenius,  motio  anima  benefaciendi, 
b  li.y.de  ci*  &  opem  ferendi  erga  congeneres.  Auguftinus  b  autem;  • 
uit.c,  j.  Quid  eft  autem ,  inquit ,  mifericordia  nifi  aliena  miferia 
quadam  in  nojtro  corde  compaffto ,  qua  vtique  fi  poffimus 
fubuenire  compellimur}  Seruit  autem  motus  ifte  rationi, 
quando  itaprabetur  mifericordia ,  vt  iuftitia  conferuetur, 
(iue  cum  indigenti  tribuitur ,  fine  cum  ignofcitnr  poeniten-  q 
ti.  Hanc  Cicero  loquutor  egregius  non  dubitauit  appellare 
e  Orat. pro  virtutem,  ficenim  ille  c  Cafarem  alloquens  ait,  Nullade 
Qu.Ligar.  virtutibus  tuis  nec  admirabilior ,  nec  gratior  mifer ico /dia 
efl.  Refpicit  enim  mifericordia  alterius  malum  ,  vt 
d  li  i.Rhet.  docet  Ariftoreles  d ,  fi  praefertim  malum  fortuitum 
cap.8.  fit,&  qui  patitur ,  eo  videatur  indignus. 

XX.  Redte  autem  mifericordia  fraternae  dife&ioni  fub- 
c  lib.j.Ech.  iicitur :  refertur  enim  maxime  vt  Aiiftoteles  e  ait,  ad 
caP-3-  eos  ,  qui  nobis  funt  amicitia ,  &  beneuolentia  con*- 
f  lib.z.Rhet.  iunifti ,  aut  iure  (anguinis  connexi  f .  Fateor  quidem 
cap.3.  vt  obferuauit  Auguftinus  mifericordiam  a  Stoicis 
g  hb.  1.  de  inter  vitia  numerari,  quamobrem  Seneca  5 ,  Miferi- 
em.cap.y.  corfcA ,  jnqUjt  vitium  puftlli  animi  ad  [peciem  alie¬ 
norum  malorurru  fuccidentis .  itaque  pejfmo  cuique  fami- 
lianjfirna  eft :  anus  ,  &  muliercula  funt ,  quA.tacrqmU  pj 
nocenti/fimorum d  monentur  ,  qua  fi  liceret  ,  carcerem-, 
effringerent. 

Sed  vt  arbitror  illi  non  aliam'  mifericordiam  agno- 
uifle  videntur,  praeter  eam,  quae  eft  in  fenfu,  quaeque 
aegritudo  eft,  &  inter  animi  morbos  numeratur.  Ita¬ 
que  eodem  loco  fiibdit  Seneca  ,  Mifericordia  eft  agri- 
tudo  animi  ob  alienarum  mi  fer  tarum  fpeiiern  ,  aut  tnftitia 
ex  alienis  malis  concepta ,  qua  accidere  immerentibus  cre¬ 
dit,  ac  propterea  aliquanto  poft  fubdit;  Mifericor¬ 
dia  vicina  efl  mtferia :  habet  enim  aliquid  ,  trahitque  ex 
ea.  Et  paucis  inreriedtis.  Mifericordia  vitium  efl  ani¬ 
morum  nimis  mi  ferito  fanent  tum.  Nam  alioqui  vt  tcfta- 
j  Iib-9.de  ci-  tur  A uguftinus  > ,  Liber  Epitlcti  nobiliffimi  Stoici  exde- 
uit.cap.j.  cietis  Zenonis  ,efr  Chryfippi,  qui  huius  fecla  primas  par- 

,tes  habuerunt ,  docet  Stoicos  hutufmodi  antmi  motiones  iru,  ^ 
animis  fapientum  admittere,  quem  vitiis  omnibus  liberam 
ejfe  volunt.  Cnde,xt  ait  Auguftinus, fit  cohfequens,vt  hac 
ipfanon  putent  vitia,  quando  fapienti  fic  accidunt,  vi  con- 
tr,t  virtutem  mentis,  rationemque  nihibpoffint ,  &  vna  fit 
eademque  feni  entia  Peripateticorum,  vel  etiam  Tlatomco- 
rnm,cfr  ipfirum  Stoicorum,  fed  vtait  Tullius  k  ,verbi  con- 
trouerfia  iam  diti  torquet  Graculos  contentionis  cupidiores, 
quam  veritatis. 

Sed  vt  vt.fit ,  ineft  in  animo  rationis  participe  mo¬ 
tus  quidam  ei  perfimilis  ,  qui  in  appetitu  fentiente 
exptatur.qui  cum  audtore  Auguftino  (iibeiTe,  ac  pa- 


XXI. 


ii  cap.6. 


E  lib, 
Orat. 


XXII. 


rete  poftir  rationi ,  merito  a  Theologis  4  inter  vir-  a  t 
tllfes  recenfetur  vacque  adeo.eriifin:ipli  Deo  tribui-  q.  jo.arr.3.  * 
tur-  Quocirca  Ambrofius  b ,  Omnis  ,  inquit ,  fnmma  b  ‘-ad  Titn, 
difciplina  Chrifliana  in  mif'ericordia\ Hiate  'ejl.QuL.fi-  4’ 
topere  autem  haec  virtus  Deo  placeat,  docet  Oleas  c  c  cap.e.tf. 
his  plane  verbis,  Mifericordiam  votui  ,&  non  facrifi- 
cittm.  quam  feritenciam  non  femel  iteiauit  Ciiriftus 
Dominus  d;  meritoque  ait  Auguftinus  c,vbi  feriftum  d  Matr.c.j. 
eft  ,  Mifericordiam  magis  volo ,  quam  facrifcium  :  nihil  ij.&cap  n 
aliud  quam facrifcio  facrifcium  pralatum  oportet  intelli-  f  ^ 
gi,  quoniam  illud  quod  ab  omnibus  appellatur  facrifcium,  c}uitc^‘  e 
fignum  efl  veri  fkcfificij. 

Porro  autem  mifericordia  verum  facrificium  eft-,  XXIII, 
fi  ramen  propter  Deum  exerceatur.  Nam  vt  idem 
Auguftinus  non  ita  multo  poft  fubiicit  1 ,  ipft  mijen-  1  cap.r, 
cordia  ,  qua  homini  fubuenitur  ,  fi  propter  Deum  non  fit, 
non  efl  facrificium.  Certe  Chriftus  Dominus  ,  quanti 
mifericordia  facienda  fit ,  apud  Matthaeum  g  docuit,  §  caP  /-7* 
cum  dixit.  Beati  mifericordes „  quoniam  ipfi  mifericor¬ 
diam  confequentur.  multoque  magis  ,cum  extremi  iu- 
Hicij  fpeciem  quandam ,  ac  vefiiti  formam  de  feri-' 
bens  h  ,  mifericordiae  potiftimubi ,  ac  beneficentia:-  h  Mattb.ir; 
habendam  e(Te  rationem  fignificauit.  Et  Salomon  1  1  Prou.uj. 
eodem  fpe&ans  dixit,  Qui  pronus  efl  ad  mifericordiam 
benedicetur,  de  panibus  enim  filis  dedit  pauperi,  vitlo- 
riam ,  &  honorem  acquiret ,  qui  d,vL,  munera.  Merito 
itaque  mifericordiam  commendat  Petrus ,  cum  prae¬ 
fertim  Iacobus  k  dicat ,  Judicium  fine  mifericordia  illi ;  k  cap  i,  ij. 
qui  non  fecit  mifericordiam. 

Modefti.  In  Gra:cis  codicibus  ,  qui  nunc  haben-  XXIV. 
tur  in  manibus  nihil  legitur,quod  huic  voci  refpoiu 
deat;  Oecumenij  tamen  interpres, pro  modeftis,ha- 
bet  benigni.  Syriacus  Graecos  videtur  fecutus.  Vero 
tamen  fimillimum  eft,  vulgatum  interpretem  Graece 
legifle  vel  kxt^oUoi,  vel  uhfioi ,  vel  rdvpuvoi,  vel  k6i- 
iXiot ,  vel  denique  quidpiatn  fimile  :  refertur  emtii 
modeftia  etiam  ad  alios ,  cum  quibus  nobis  verfan- 
dum  eft,  vt  nihil  agamus,  nihil  dicamus ,  quodalns 
merito  difplicear. 

Qup  ni  fallor,fpe(ftant  illa, quae  feribit  Seneca  1 ,  1 
PVe  eorum  more, qui  non  proficere , fid  conffici  cupiunt,  fa¬ 
cias  aliqua  ,  qn<t  in  habitu  tuo ,  aut  genere  vita  notabilia 
fint ,  a fi> erum  cultum  ,  rfr  intonfitm  caput ,  &  ntgligentio 
rern  barbam,  &  indicium  argento  odium ,  &  cubile  humi 
pofitum  ,  &  quicquid  aliud  ambitionem  peruerfa  via  fe  - 
quitur,  deuita.  Satis  ipfum  nomen  Philofiphia  tnamfi  mo 
defte  tratletur ,  inuidiofum  efl.  quid  fi  nos  hominum  con- 
fueeudini  coeperimus  excerpere  }  Intus  omnm  diffimilii 
fint ,  frons  noflra  popula  comteniat ,  non  fplendeat  toga  ,ne  y\ 
fordeat  quidem.  Non  habeamus  argentum,  in  quod  folidi 
auri  celatura  defenderit :  fed  non  putemus' frugalitatis 
indicium  auro ,  argentoque  caruiffe.  Id  agamus  ,  vt  melio¬ 
rem  vitam  fequamur ,  quam  vulgus ,  «0»  vt  contrariam, 
alioqui,  quos  emendari  volumus ,  fugamus  a  nobis 
auertimus.  Et  multa  deinceps  perfequitur,  quibus 
modeftia  &  comparatur, &  exercetur. 

Hanc  credo  modeftiam  exigit  Paulus,cum  ad  Phi-  XXV. 
lippenfes  feribit  1,1 ,  ?JMnde(lia  veflra  nota  fit  omnibus  m  cap.M* 
hominibus.  Et  ad  Coloflenfes  n,  Infapientia  ambulate  n  caP*4'P 
ad  eos ,  qui foris  funt.  Pertinent  autem  ad  modeftiam 
plurima  ,  quae  commemorat  Plutarchus  °.  Frugi 
namque  moderatufque  vir  non  inl©lens,no  nimium- 
fui  amans,  nemini  in  duitate,  oneri  efte  poteft ,  nulli 
acerbus, &  grauis,nulliinfeftus  erit.  Salutationes  ad¬ 
mittet  ,  &  blande  reddet,  natura  quodam  modo 
communis  ,  Sc  adire  fe  affarique  volentibus  facilis, 
cuius  domus  neque  ©bferata ,  nequfe  occlufa,fed  pa¬ 
tens  eft  omnibus, qu  A  fe  quilque  velut  a.tempeftate, 

&  fiu£tibus  in  portum  tutum  recipere  qUeat  ,  nufe 
quam  vili  moleftus  ocfturrit ,  nemini  importunus» 
non  longo  fertiorum,  fk  comitum  agmine  inlolens, 

non 


Catholica»  Epift.  I.  Petri.  313 

06n  delicus,  dc  nimio  fumptu  mfignis ,  non  fe  este-  A  imitemur,  eius  effigies  formula  difctplina ,  forma  honefta-. 

...C- ;  —  lamV  mnnlvir  *«**«/?  Irlpm  »prA  rtnrpr  1  niiulie  mm  in  nrmnNQ  fpf- 


xis  praeferri  cupiens  ,  fed  aequus  ,  dc  lenis  ,  moribus, 
veftc,  vi&u  ,  familiae  cultu  ad  modeftiam  ,&  huma¬ 
nitatem  compofitus ,  vt  facile  hominem  agnofeas, 
qui  fe  vnum  de  coetu  ciuium  ,  5c  eife  cognofcat ,  & 
haberi  ex  animo  cupiat. 

X  XV I.  Poffis  etiam  modeftiam  ad  externa  dumtaxat  cor¬ 
poris  conformatione  referre, vt  nihil  in  eo  appareat; 
quod  in  aliorum  oculos  &  reprehenfionem  incurrat, 
quam  tanquam  rem  pulcherrimam  apud  Grego- 
a  In  trag.  tium  a  Nazianzenum  maxime  coluit  Bearifli.Virgo. 
Chrift.  pa-  Contenta, (inquit,)  prsceptore  Chrifto,quem  mei 

tienr.  Nunc  ipfites  doStorem  habeo  mihi  fatis 

Edocla ,  quam  res  pulchra  fit  modeftia. 

Et  quam  reportet  veram  vbique gloriam. 


tiseft.  Idem  vero  docet 1  qualis  tum  in  priuatis  fer-  a  x.Offc.ii.' 
monibus  tum  in  concione  debeat  efle  oratio.  /«_, 
vtroque  ,  inquit  ,  feruandum ,  ne  fit  aliqua  perturbatio, 
fed  tamquam  mitis ,  er  placidus ,  beneuolentia  plenus  ,  & 
gratia ,  '  fine  vlla  ferrno  ducatur  contumelia.  Abfit  perti¬ 
nax  in  familiari  fermone  contentio.  Et  poft  nonnulla; 

Difceptatio  fine  ira  ,fuauitas  fine  amaritudine ,.  monitio 
fine  afperitate  : hortatio  fine  offienfione.  Nonnullis  au¬ 
tem  intcrieCtis  condonantis  orationem  deferibit. 

Oratio  fit  pura,fimplex,  dilucida ,  atque  manifefla ,  plena 
grauitatis,  &  ponderis  non  affeclata  elegant  ia ,  fed  non  in - 
termiffia  gratia. 

Haec nimirum  quae  extrinfecus  cernuntur,  quae iit  XXXI. 
animi  conftitufio,non  obfcure  indicant.  Vere  enim 


XXVII  Quod  fi  libeat  haec  fubtilifis  Theologorum  more  B  Icripfit  Sapiens  b.  Ex  vifuoognofcitur  vir ,  Cr  ab  occur-  b  Eccli.  ifi 

b  i.i.quuc.  enucleare, modeftia, vt  ait D.Thomas  b,ita  cum  tem-  *  r  !  -  r-‘—~  „•« . - .  ...r... 

att.  1.  perantia  confertur,  vt  liberalitas  cum  magnificentia: 

quemadmodu  enim  magnificentia  magnos  pecunia¬ 
rii  fumptus  ad  honeftatem  reuocat,  liberalitas  vero 
mediocresjnon  aliter  temperantia  impotentes, atque 
efferatas  cupiditates, modeftia  vero  leuiores,ac  faci- 
e  1.  liores  coercet.  Quocirca  eodem  D.Thoma  'c  au£to- 

in  prine.  re,quatuor  modeftia:  partes  numerantur ;  humilitas 
contra  fuperbiam,ftudiofitas  aduerfus  curiofitatem, 
modeftia,  qua:  in  rebus,  fa&ifque  confiftit ;  denique 
modeftia, quae  in  externo  cultu  yerfatur.Cacterum  de 
humilitate  confeftim agendum  erit  cum  Petro  Apo- 
ftolo;de  ftudiofitate  vero  nihil  eft  in  pnefentia  dicen 
dum, ne  extra  chorum  ludere  videamur.modeftiave 


fu  faciei  cognofcitur  fen fatus,  amicius  corporis  ,  &  rifus 
dentium ,  &  ingreffius  hominis  enunciant  de  eo.  Et  Salo¬ 
mon  c  ,  In  facie  prudentis  lucet  fapientia.  Certe  Grc-  cProu.17.14 
gorius  d  Nazianzenus  ,  vt  ipfemet  reflatur  ex  vultu  jf  Orat.i.m 
&  habitu  latentem  in  Iuliano  improbitatem  depter  .u  'an' 
hendit,  ita  vt  multo  antea  quam  ille  fc  proderet  vir 
fandus  exclamant  ,  0  quale  malum  Romanorum  ref- 
pubi.  alit. 

Eandcmquc  ob  cauftam  dixit  Ambrofius  e,habi-  XXXII. 
tus  mentis  in  corporis  flatu  cernitur,  hinc  homo  cordis  no-  c 
fln  abfeonditus  aut  leuior ,  aut,  iaclantior  ,  aut  turbi -  ca^' 
dior ,  att  contra  grauior ,  &  conflant ior ,  er  purior ,  & 
maturior  aflimatur.  Itaque  vox  quadam  cft  animi 
corporis  motus.  In  iocis  pono  facetiifque  illud  ob- 
10, qu$  in  fadis,didifve  polita  eft, quam  Grxci<A’Si-  C  feruandum  eft  quod  monet  M.  Tullius  f ,  vt  ludo,  ^  i.Offic. 

&  ioco ,  &  fornno ,  &  quiete  vtarnur  tum  videlicet  cum 
grauibus  pferiifque  rebus  fatificerimus.  Duplex  autem, 
ait ,  iocandi  genus  e[fe ,  alterum  illiberale  ,  petulans  ,fla- 
gitiofum  ,  obfecenum  \  alterum  elegans ,  vrbanim ,  inge- 
niofum  ,  facetum.  Canendum  autem  ait  Ambro- 
fius  " ,  ne  dum  relaxare  animum  volumus  ,  fluamus  g  lib.i.Offi. 
omnem  harmoniam  ,  &<quafi  concentum  quendam  bono-  cap.io. 
rum  operum.  EtM.  Tullius  h  ,  Ipfitm  ,  inquit, genus  h  I,0ffic*  . 
iocandi  non  profufurn  ,  nec  immqdeftum ,  fed  ingenuum , 
c-r  facetum  effie  debet.  Denique  ad  modeftiam  perti¬ 
net  externi  cultus  moderatio,  de  quo  fupra  nonnul¬ 
la  diximus. 

Humiles.  Graece  Qfo&pMv,.  itaque  alij  intexpre-  XXXIII. 
tantur  affabiles.  Certe  Oecumeuius  humilitatem 


ffimv  vocant  in  praefentia  ab  Apoftolo  Petro  praeci- 
d  lib  i.Off.  P'tur>  &  audore  Ambrofio  d  apud  Latinos  a  modo 
cap.18.  noftris  moribus  imponendo  nomen  accepit. 

XXVIII  a  ^to^c*s  aPU£l  Mare,  T ullium  definitur  ea- 
ruiru  rerum-,  fcientia  ,  qua  aguntur  ,  aut  dicuntur , 
loco  fuo  collocandarum.  Pofita  eft  autem  in  corpbris 
motu,  geftuque,  caeterifque  adionibus,  quae  fub  fen- 
c  lib. i.Off.  fum  cadunt,  itaque  M.  Tullius  e  Ex  oculorum  ,  in¬ 
quit,  obtutu  fuperciliorurn  aut  contrdtlione ,  aut  remiffione 
ex  rncefiitia,_ex  hilaritate,  ex  rifu,ex  locutione, ex  reticen¬ 
tia  ,  &  contentione  vocis,  ex  fubmifftone ,  ex  eat  er  is  fimili - 
bus  facile  indicabimus  ,  quid  apte  eorum  fiat,  ,  quid  ab 
officio ,  naturaque  diferepet.  In  his  enim  omnibus  cer¬ 
ta  quaedam  ratio  perfonae ,  loco  ,  ac  tempori  con- 

'  T nlliiic  4tr  ^ 


gruens  conftituenda  eft :  nam  vt  idem  M.T ullius  ait, 
prxfertim  ex  Stoicorum  lententia  ad  modeftiam  per  - 
tinet,vt  omnia  fuislocis,temponbufque  agantur,at- 
f  i.Offic.  *  que  idcirco  ait  f,  tanta  vis  eft  &  temporis  &  loci  ,  vt  fi 
quis  cum  cauffam  fit  attttrus  in  itinere,  aut  in  ambulatio¬ 
ne  fecum  ipfe  meditetur,noti  reprehendatur.  At  hoc  idem 
fi  in  conuiuio  faciat,  ,  inhumanus  videatur  inficientia 
temporis. 

XXIX.  Nec  minor  perfonarum  habenda  ratio  eft ;  hoc  eft 
g!.i.Off.c.i9  emm ,  inquit  Ambrofius  g,  pulchritudinem  viuendi te¬ 
nere  canuenientia  cuique  fexui,&  perfona  reddere.  Porro 
in  ingreflu  moderando  ,  quae  fint  modeftiae  partes, 
Alx.Offc.i8  docet  luculenter  Ambrofius  h  ,  Eft  etiam,  ait ,  greffus 
probabilis  ,  in  quo  fit  fpecies  auctor  itaris ,  grauitatifque 
pondus  ,  tranquillitatis  vefiigium  ,  ita  tamen  fe  Jludium 
defit,  atque  affectatio,  fed  motus  fit  purus,  ac  fimplex  (ni¬ 
hil  enim  fucatum  placet )  motum  natura  informet.  Si  quid 
fane  in  natura  vitij  eft  induftria  emendet,  vt  ars  defit, non 
defit  correctio. 

XXX  -^e  voce  autem  idem  Ambrofius  haec  praecepta 
ii  l.i  Offcus  tra£lit '  •  Vox  ipfa  non  remiffia ,  non  fracta ,  nihil  femi¬ 
neum  fonans  ,  quale  multi  grauitatis  fpecie  fimulare 
confueuerunt  ,fed  formam  quandarn,  cr  regulam ,  ac  fuc- 
cum  virilem  referuans.  Et  aliquanto  poft ,  vt  molli¬ 
culum  ,  &  infractum ,  aut  vocis  fonum ,  aut geflurngorpo- 
ris  non  probo ,  ita  neque  agreflem,  ac  rufticum:  Naturam 
Bentd.  luFUnian.  in  Epift.  Canon. 


hoc  loco  agnofeie ,  eamque  definit ,  cum  quis  oppro¬ 
brio  afficit, ferre  ,agnofcere peccatum,  accafai tones  fufline- 
re  ,  quae  d!yvu/j.c<ruvn  etiam  dici  poteft  ,  id  eft  mode¬ 
ftia,  quafi  agnofeentiam  dixeris.  Nec  dubium  eft,  vt 
paulo  ante  ex  D.  Thoma  docui,  humilitatem  mode¬ 
ftiae  fubiici  tamquam  eius  partem.  Eft  enim  humili¬ 
tas  ,  vt  ait  Bernardus  ' ,  virtus ,  qua  quis  ex  veri  fima  '  d  gra<J 
fui  cognitione, fibi  ipfi  vilefeit,  atque  adeo  fc  nihili  facit,  Ilun:l1'  in 
bonis  omnibus, diuinifque  muneribus  indignum  iu-  pilI'e' 
dicat,  humanas  laudes,  externique  honoris  teftifica- 
tiones  recufac.  nam  vt  ait  idem  Bernardus  *  ad  lumen  k  Scrm.4t. 
veritatis  confiitutus  fe  ipfum  ,  cjr  fine  diffimulatione  infpi-  Cam.c. 
cit,  Cr  fine  palpatione  diiudicat,  atque  idcirco ,  vt  idem 
E  alibi 1  affirmat , verus  humilis  vilis  vult  reputari, non  hu-  \  Serm.i^. 
milis  pradicari.  gaudet  contemptu  fui ,  hoc  folo  fine  fuper-  Cantic. 
bus,  quod  laudes  contemnat. 

Itaque  cum  fc  magni  fieri, vel  honore  affici  animad-  XXXIV . 
uertit, aegre  ferr,ac  dolet, feque  omnibus  taquam  in¬ 
feriorem  fubiicit,6?  infima  quaeque  femper  amplecti¬ 
tur.  Poteft  autem  haec  virtus, vt  reCte  idem  obfei.ua- 
uit  m,in  mente  tantum ,  atque  iutelligendi  facultate  ™  Serrans, 
cofiftcrc,quae  virtus  rudis  eft,&  inchoata. Pondus, in-  Cai?c‘ 
quit  ill  e,Qr  pondus  abominatio  eft  apud  Deu.  Quid  enim*, 
tu  te  depretiaris  infecreto  apud  te  ipfitm  verttatis  trutina 
ponderat us,Cr  foris  alterius  pretij  memiens  maiori  te  pon 

der  e  vendis  nobis ,  quam  ab  ipfa  accepifti ?  Time  Deum. 

Dd  gftnol* 


314 


Explanatio  Cap.  III. 


&  noli  hanc  rem  peffimarn  facere  ,  vt  quem  humiliat  ve¬ 
rita  ,  extollat  voluntas :  hoc  enim  efl  refiftsre  veritati , 
hoc  pugnare  contra  Deum.  Sed  vt  idem  ait ,  haec  hu¬ 
militas  ,  quam  nobis  veritas  parit ,  noru  habet  calorem. .*• 
necefle  eft  autem  y  t  appetendi  facultatem,  &:  volun¬ 
tatem  afficiat ,  atque  adeo  caritate  formetur,  &  in¬ 
flammetur. 

XXXV.  Hanc  credo  egregiam  humilitatis  virtutem  miri- 
a  lib.<r.im.  £c£  e?p]icat  GregorfUs  eum  enim  ageret  de  par- 
P-eg  «p.  j.  uujQ  j)aui(ie  }  qUi  patris  oues  pafcebat ,  Merito ,  in¬ 
quit  ,  paruulus  ifte  dicitur  oues  pafcere ,  quia  e  Iccius  qwf- 
que  humilis  ejl ,  &  fler  ilis  non  efl ,  quia  quotidie  magna 
qoitfed  de  fe  magna  non  fient  it.  merito  ergo  non  folum  par - 
mlus,  fed  pafior  afferitur,  quia  qui  vere  humiles  funt  .fo¬ 
ris  fe  deiiciunt,fed  per  interndjn  focietatem  in  fummis,  & 
aternis  pafcuis  immorantur :  N am  feriptum  eft ,  De  tu  fu- 
perbis  reftftit, humilibus  autem  dat  gratiam. 

Hanc  igitur  virtutem  fidelibus  commendat  Pe- 
b  lib.  i*  trus  ,  quoniarp  vt  ait  Auguftinus  b  ,  nunc  in  cipitate 
ciuit.c  13.  Dei  3  &  duitati  Dei  in  hoc  faculo  peregrinanti  maxime 
commendatur  humilitas ,  &  in  eius  Rege  ,  qui  efl  Chriflus , 
c  De  confli,  maxime  prodicatur c  .Ba  filius  enim  humilitatem  virtu- 
Monaftic.  tumomniu  vocat, in  quo  virtutes  tuto 

fTub7***  de  reconcluntur ,  &  conferuantur.  Et  Bernardus  d  bo- 
cofid.  infin.  num  quoddam, ac  flabile  fundamentum, Neque  ali- 
c  Scrm.  10.  ter  fenfit  Auguftinus  %  Cogitas,  ait ,  magnam  fabricam 
de  verb.Do.  Conftruere  celfitudinis, de  fundamento  prius  cogita  humili¬ 
tatis.  Et  paulo  poft,  Hoc  in  te  fide  fundamentum  humi¬ 
litatis, &  pernentes  ad  fafttgium  caritatis. 

XXXVI.  Hac  potifflmum  virtute, vt  Beatus  olim  Antonius 
'  .  •  dicere  confueuerat ,  omnes  diabpli  laqueos  facile 
euadimus.  Et  vt  ait  Auguftinus  a4  excipienda  Dei 
munera  apti ,  atque  idonei  reddimur.  Conftuit ,  in- 
f  Serm.  %-j.  quit  f,  aqua  ad  humilitatem  vallis. denatat  de  tumoribus 
de  verb.Do.  collis:  quo  pertinere  poflunt  verba  illa  Dauidis  ?,/«- 
g  pf.103.10.  ter  medium  montium pertranfibunt  aqua.  Denique  hnsc 
vna  virtus  adfe  Deum  quodammodo  trahit, ita  enim 
deKtn  'J7  aperte  docet  Auguftinus  h ,  Videte  magnum  miracu- 
6  tCm^*  lum.  Altus  eft  Deus,  erigis  te ,  &  fugit  a  te :  humilias  te, 
&  defeendit  ad  te.  Quare  hoc ,  quia  excelfus  Dominus, 
&  humilia  reff>icit,vt  attollat-, alta,  id  efl  fuperba  de  longe 
cognofcit,vt  deprimat. 

XXXVII.  Quocirca  alibi 1  hanc  ait  virtutem, eas  maxime  dc- 
i  lib.de  sa£l.  cere ,  quae  virginalem  profitentur  fandlitatem.  fiqui- 
Virginit.  ca.  dem  illae  curare  debent  ,  vt  in  fe  requiefeat  Spiritus 
fandius,  tutu  fiibdit ,  Quomodo  autem  requtefeit  vbi  non 
inuenit  locum  futim  ?  Quid  autem  aliud,  quam  cor  humi¬ 
liatum  quod  impleat,  non  vnde  refiliat  -,  quod  erigat, no 
k  Ifaiae  66.1  qH04  deprimat,  cum  apernffime  diElum  fit  k,  Super  quem 
requiefeit  Spiritu*  meus  \  nifi  fufier  humilem,  c*r  quietum, 
&  trementem  verba  mea. 

XXXVIII  Itaque  Petrus  hanc  fingnlarem  virtutem  maximi 
exigit  a  fidelibus  memor  Chriftumolim  eam  pocifll- 
1  Matth.11.  mum  commendafje  cum  dixit  1  ,Difcite  k  me, quia  mi- 
l9‘  tis  fum  ,  &  humilis  corde.  Ac  propterea  dixit  Augufti¬ 

nus  humilitatem  efle  virtute  Chriftianae  fcholaepro- 
priam.  Eodem  fpedlat  Pauli  Apoftoli  confilium,  qui 
nt  cap.i.f.  ad  Philippenfes''11  feribit,  Hac  fintite  in  vobis ,  quod  & 
in  Chrifto  Iefti ,  qui  cum  informa  Dei  effet  non  rapina  ar¬ 
bitratus  eft  effe  fe  aqualem  Deo,  fed  femetipfum  exinaniuit 
formam  ferui  aedpiens  in  ftmilitudinem  hominum  faflus, 
&  habitu  innent us  vt  homo  humiliauit femeipfum,Sc  quas 
deinceps  fequunpur. 

9.  Non  reddentes  malum  pro  malo  ,  nec  maledictum  pro. 
male  dido,  fed  e  contrario  benedicentes ,  quia  in  hoc  vo¬ 
cati  eftis ,  vt  benedictionem  hareditate  pofftdeatis.~\ 

I.  Superiora  ad ornandu,perpoliendumque animum 
referuntur,  fiquidem  praecipua  Chriftianae  vitae  prae¬ 
cepta  continent.  Quae  in  praefentiafubduntur  ex  iis 
fuapte  natura  cofequi  videntur.  Qui  enim  redte  ani- 


A  tuo  conftitptus  fuerit, praecipu eque  fraternam  carita. 
tera.mifericordiam.modeftia,  humilicatemq;  colue¬ 
rit,  haud  grauate  perficiet,  qus  hoc  loco  prsecipitin- 
turJVo»  reddentes , inquit, malu  pro  maloittec  maledictum 
pro  maledido.  Prohibet  enim  vltionem,  ne  quis,reta- 
liado,par  pari  referat,  quod  aperti flime  praecipit  Pau¬ 
lus, cum  ad  Romanos  a  feribit, Non  vofmetipfos  defen-  a 
dentes, cariffimii  Gf$ce,oKJ>x.ovi7«.hoc  eft  vlcifcentes. 
fed  date  locum  ira.  feriptum  eft  enim  ,  Mihi  vindida  ,  & 
ego  retribuam,  dicit  Dominus.  Et  Sapiens  b;  Qui vindi- b  cc“«t8.i 
cari  vult,  a  Domino  inueniet  vindittam ,  &  peccata  illius 
feruans  feruabit.  Haec  enim  omnia  indicant  nemini 
priuatim  licere  fuas  vlcifci  iniurias,&  malu  pro  malo 
reddere.nam  alioqui  vindicatio, fi  publica  audlorita- 
B  te  nitatur,  ad  iufticiam,  quam  vocant  vindicatiuam, 
pertinet,  illa  enim  virtus  fpedlat  compenfatione  in¬ 
juris  ,  fiue  vt  damnum  refarciatur ,  fiue  vt  redlus  in 
republica  ordo  conferuetur,fiue  vt  laefo  fatisfiat,fiue 
denique  vr  pax,  &c  tranquillitas  conferuecur. 

Cacterum  priuatas  iniurias  vlcifci, &  odio  aduer-  I  !• 
fus  inimicum  ,  atque  iracundia  concitari ;  non  mo¬ 
do  cum  lege  Euangelica  ,  fed  eriam  cum  redta  ra- 
tione.piignar :  nam  fapienter  dixit  Seneca  c ,  virum  c  eP’ft,77* 
bonum  quicquid  illi  acciderit,  aequo  animo  fufti- 
nere,  quod  f  ciat  id  accidifle  diuina  lege, qua  vniuer- 
fa  procedunt.Mitto  Scoicorirtn  nimiam  rigiditatem, 
qui  vt  alicubi  ait  Seneca  d  ne  poffe  quidem  iivfa-  d  1.  de 
pientem  iniuriam  cadere  affirmabant.  Chriftiana  ^leiDiCaP'J. 
virtus  iniurias  quidem,  &:  contumelias  admittit,  fed 
^  squo  ,  libentique  animo  tolerat ,  quinctiam  tam¬ 
quam  Dei  beneficia  compledlitur. 

Sic  olim  mitiflimus  Dauid e  cum  probra,  &  con-  1 1 1. 
tumefias  ab  impuro  nefeio  quo  in  fe  iadlari  animad-  c  RcS[f* 
uerterer,non  modo  par  pari  non  retulit,  quod  facile  I0’ 
poruiflet,  fed  fuos  ab  vldone  cohibuit,  addens  ,  Di¬ 
mitte  eum  ,  vt  maledicat.  Dominus  enim  pr&cepit  ei, 
vt  malediceret  Dauid  ,  &  quis  eft  ,  qui  audeat  dice¬ 
re  ,  Quare  fic  fecerit  ?  Ec  redte  Chryfologus  f,Vult  ^  Serm'i8' 
Chriftus ,  ait ,  nos  vitia  non  repenfare  vitiis  ,fed  fupera- 
re  virtutibus ,  &  in  ipfts  fcintillis  extinguere  iram,  ira 
lenitate  vincitur  ,  &  manfuetudine  extmguitur  ;,  furor, 
impanentia  ,  punitur  patientia.  Et  Chryfoftomus  g.  g  Hotn.iJ. 
Nihil  ita  Udent  es  coercet,  vt  patientia  ,  modeflidque  U-'n 
forum.  Rurfus  ,  Non  extinguitur  ignis  igne ,  fed  aqua j 
fic  iniuria,  &  ira  non  extinguitur  ini  uria  talione  ,  fed 
q  manfuetudine,  humilitate,  beneficiis,  Er  in  eandem  fen- 

tentiam  Auguftinus  h  ,  Hoc ,  inquit  ,fit ,  vt  vincatur  h  epiUj. 
bono  malus ,  immo  in  homine  malo  vincatur  bono  rna-l 
lum., ,  &  homo  liberetur  srmalo  nbn exteriore  ,  &  ■  . 

alieno  ,  fed  intimo  ,  ac  fuo  ,  quo  grauius  &  pernicio- 
fius  ,  quam-,  cuiufuis  hoftis  extrmfecus  immanitate 
vaftatur. 

Ifidorus  porro  Pelufiota  *  acute  dixit  inimicitiam  I V. 
inaqua  feribendam  efte ,  vt  quamprimum  oblirere-  i'ep  zn-ad 
tur  :  contra  vero  amicitiam  incidendam  efle  in  aes, 
vt  perpetuo  firma  conferuetur.  Pythagoras  autem, 
vt  feribit  Clemens  Alexandrinus  k,  olla  ab  igne  K°’ 
fublata  pracipit  noti  relinquere  figuram  in  cinere  ,  fed 
eam  confundere  ,  &  qui  furgunt  e  cubili ,  conturbare 
ftragula  :  tacite  enim  fignificabat  non-  filum  delendum-, 

B  effe  faslunu  ,  &  fuperbiam ,  fed  ne  ira  quidem  relin¬ 
quendum  effe  veftighm.  £um  autem  ebullire  ceffaue- 
rit ,  eam  effe  componendam ,  cf  omnem  effe  delendam  in¬ 
iuria  memoriam. 

Non  igitur  mirum  ,  fi  Petrus  praecipiat  nulli  ma-  V. 
lum  pro  malo  reddendum  efle,  cum,  vt  ait  Chryfo- 
ftomus  I ,  plerique  Philofophorum ,  Sc  Gentilium  I  Homi  17. 
idemfibi  neceflano  faciendum  exiftimarint.  Nam,  inMatth‘ 
vt  ait  alicubi  Seneca  ”  ,notiffma vox  efl  eius  ,  qui  in  m  lib.  z.  dc 
cultu  Regum  confenuerat ,  cum  illum  quidam  interro-  ira  35- 
garet  quomodo  rqriffimam  rem  in  aula  confequutus 

efet 


Catholica*  Epift.I.  Petri.  315 


ejfet  feftecluterru  >  Iniurias  ,  inquit  ,  accipiendo  ,  &  gra¬ 
tias  agendo\ 

V I .  Neque  maledictum  pro  malediBo.  Sapientis  quippe 

a  Vib  de  vita  vox  illa  eft  apud  Senecam  3 ;  Nullam  miln  iniuriam 
beata. ca.itf.  fMitu  ,ficut  ne  diif  quidem  hi,  qui  arat  eumrtunt  :fed  ma •> 
lum  propojitum  apparet  ,mah'tmque  confilitm  etiam  vbi 
nocere  non  potuit.  Sic  veftras  hallucinationes  fero ,  quem¬ 
admodum  Iupiter  Opt.  Max.  ineptias  Poetarum,  quorum 
alius  illi  alas  impo fuit, alius  cornua,alius  adulterum  illum 
induxit,  &  abnoctantem  ,  alius  ftuum  in  Deos ,  alius  ini¬ 
quum  in  homines ,  alius  raptorem  ingenuorum  ,  corrupto  - 
remque, &  cognatorum  quidem, alius  parricidam,?]?  regni 
alieni, paternlq ne  expugnatorem:  quibus  nihil  aliud  alium 
'  eft, quam  vt  pudor  hominibus  peccandi  demeretur ;  Jt  talis 
Deos  credidijfent. 

VII.  Bene  autem  ad  acuenda  Chriftianorum  ftudia 
b  Orat,  de  plurimorum  Gentilium  exempla  colligit  Bafilius  'V 
legen.li.Gg-  qUj  probra  ,  &  malednfta  hilari  animo  pertulerunt. 
g^iU  qui  eft  jnqUit  ^nftro  ‘Periclem  probris  omnibus 

incejfebat :  is  autem  minime  curare  vifustoto  fere  die  fufti- 
nuit ,  deinde  vejperi  iam  diftodentem  cum  lumini  comit a- 
cltb.3.deira  tusejl.  Seneca  c  vero  de  Philippo.  Macedonum  Re- 
eap.i3.  ge .  inquit,  alia  in  Philippo  virtus  fuit,  &  contu¬ 

meliarum  patientia  ingens  instrumentum,  ad- tutelam  re¬ 
gni.  Demochares  ad  illum  ,  Parrheftaftes  ob  nimiam  •, &  . 
procacem  linguam  appellatus, inter  alios  A ihcnienfium  le -■ 
gatos  venerat,  ■,  audita  benigne  legatione  Philippus  ,  Di¬ 
cite,  iifquit,  mihi]  facere  quid  p.offum,  quod  fit  Athenien- 
ftbus gratum  ?  Excepit  Demochares, te, inquit,  fusfendere. 
Indignatio  cirhunft antium  ad  tam  inhumanum  reftotsfum  , 
exorta  eft ,  quos  Philippus  contice fcere  iujfit,  &  Tberfitem 
illum  falutim,  incolumemque  dimittere.  At  vos  essteri  lega¬ 
ti  ,  inquit  ,nUnciate  Atbenienftbu s  multo  fuperbtores  effe, 
qui  ifta  dicunt  ,  quam  qui  impune  dicta  audiunt.  Multa 
d  lib.  1.  de  deinde  recenfct  de  Augufto ,  de  quo  alibi  d  feribit; 
Cicm.ea.io.  Bonum  ‘ Principem  Auguftum,  ]?  bene  illi  conueniffe  fate¬ 
mur  ob  nullam  aliam  cattfam  ,  quam  quod  contumelias 
quoque  fuas  qua  acerbiores  Principibus  folent  effe ,  quam 
iniuria,  nulla  crudelitate  exequebatur,  quod  probrofs  in  fe 
ditiis  arri (it.  - 

V  I II.  Egregium  vero  ciufdc  Philippi  Macedonis  exem- 
e  tib.de  co-  pium  commemorat  Plutarchus  c,  Archddion  quidam, 
hibcnd.irac.  inepan, Philippo  Macedonum  Regi  male  dixerat -.amici  au-, 
flores  erant ,  vt  puniretur,  at  Rex  cum  occitrriffet  homini, 
cum  eo  eft  collocutus,  &  xenia ,  ac  dona  rniftt.  Poftea  iujfrt 
amicos  rorare,  auomodo  Archadion  de  fe  loqueretur.  Cum 
vero  te  flarentur  cunfli  eum  iarnmirum  Thilippi  laudato¬ 
rem  effe  fictum  ;  Ego  igitur  ,  inquit  Rex  ,  mtlior  medicus 
fum.au  \m  vos.  Nihil  itaque  miru  videri  debet,  fi  haec 
a  fidelibus  exiguntur, cum  Gentilesilne  fide, veraque 
religione  fimilia  praftirerinr.* 
j  X  Nam  de  viris  fimdtis  fiue  ante  aduentum  Chrifti, 
f  Matth.j.in  Hue  poft,rc&e  fcripfit  Hieronymus  F,  Multi  pracepta 
Sa.  Dei  imbecillitate  fua  non  Sanctarum  viribus  eftimantes 

putant  effe  impofibilia.qua  pracepta  funt,]?  dicunt  fuffee- 
re  virtutibus  non  odiffc  inimicos. Caterum  diligere  plus  pra- 
cipiquam  humana  natura  patiatur.  Scienditm  eft  ergo, 
Chriftum  non  impoffibilia  precipere  ,fed  perftfla  q  tu  fecit 
Dauidin  Saiil ,  &  in  Abfdlon  yStcphanus  quoque  mar¬ 
tyr  pro  inimicis  lapiddribus  deprecatus  eft,]?  Paulus  ana¬ 
thema  cupit  effe  pro  pcrfecutoribus  fuis.Qux  cum  ita  fint, 
facile  quinis  intclligct,  quanto  in  errore  verfentur  ij, 
qui  fibi  turpe  ducunt ,  nifi  contumeliam  ,  aut  pro¬ 
brum  vulnere ,  aut  verbo  vlcifcantur.  Et  qui  fibi  fas 
effe  exiftimant  illatas  iniurias  hoftili  animo, Sc  ferro, 
&  armis  perfequi, 

X.  •  Sed  nimirum  falfa  Chriftianotum  animos  fenten- 
tiaoccupauit ,  qua  fibi  perfuadent  turpe  ,  atque  in- 
honeftum  efte  iniuriam  pati ,  cum  vel  ipfo  Arifto- 
tele  tefte  nihil  turpe  agat ,  qui  iniuriam  patitur  ,  fed 
omnis  turpitudo ,  ac  dedecus  illi  inhaereat ,  qui  iniu- 
Bened.  luftinian  -in  Epift, Canon . 


1  liam  facie.  Nam  quid  quaefo  honorificentius ,  aut 
maiori  laude  dignum  excogitari  poteft,  quam  fi  quis 
diuinae  legi  oblequenrem  te,  &  Chrifti  legilTacoris 
imitatorem  exhibeat  ?  Quis  vero  non  animaduerfat 
hanc  inanem  falfi  honoris  opinionem,  nulla  vel  pro¬ 
babili  ratione  niti ,  &  cum  Chrifti  lege  ex  aduerib 
pugnare?  Quid  enim  quxfo  eft  hbnor  >  Certe  fi 
Ariftoteli 3  credimus  ,  iudiciqm  eft ,  ac  vduri  terti-  a  li.r  Rhet. 
monium  redfec  ,  honefteque  fadtorum.  quis  verojiifi  cap 
amens,  aut  impius  eum  recte  facere  exiftimabit ,  tjui 
tam  aperte  diurnam  legem  violet  ?  Sed  quoniam  hac 
de  re  alibi  fufius  difputaui ,  nonadiiciam  in  praefeii- 
tia  pltfta.  , 

Sed  e  contrario  benedicentes.  Illa  vitanda  funt  *  hoc  ^  h 
omni  ftudio  ,  ac  diligentia  complcdtcndum.  Ita 
Chriftus apud  Matthaeum  b-,  DUifi:c,z\x. ,  tnimicos-ve-  b  cap.5.44, 
ftros,  benefacite  his, q  tu  oderunt  vos,]?  orate  pro  perfequen ^ 
tibus ,  calumniam  ibus  vos,vt  Jitisftlij  Patris  vestri, 

qui  in  coelis  eft ,  qui  folem  fuum  oriri  facit  fuper  bonos 
malos,  ]?  pluit  fuper  iuftos ,  ]?  iniuftos.  Eodem  fpedtant 
quae  ad  Romanos  «  fcrihit.Paulus,  Noli  vinci  a  malo,  c  ad  Rom. 
fed:vincc  tn  bono  in  malum.  ‘Et  alibi  Jj-  Videte ,  ne  quis  u.u. 
malum  pro  mala  alicui  reddat ,  fed  femper  quod  bontmi  efti  ^ I,ad  ThelH 
fellamini  in  mwcem,& in  omnes.  Simile- quidda  di^era^  5'IJ‘ 
olim  Salomon  C/  ,  Ne  dic.u ,  reddam  malum^,.  ExpcefiA  eProueno. 
Dominum, ]?  liberabit  te.  Et  alib  iFt§)ui  reddit  mala  pvt>.  “• 
bonis, non  recedet  malum  de  domo  eius.  Denique  Pauhi% 
hod  Apoftohcu  praccptum  miru  in  modum  illuftrat, 
cum  ait  8  ,St  efurierit  inimicus  tuus, ciba  illum, Jt  fitit,  po  ■>  g  ad  Rom. 
tum  da Uli:hoc  enim  faciens  carbones  ignis  cogeres  fuper  ca- 
puteius.qnod  totidem  verbis  dixerat  olim  Salomon1!*  h  Prou.xj.tt 

Neque  vero  cenfendumeftid,vt  nonnulli  pu?ajnt,  X  H. 
contra  naturam ,  cum  etiam  Philofophi  agnoueunt, 

&  frequenter  docuerint  iniurias  aequo  animo  tole¬ 
randas,  &: inimicis  benefaciendum,  fiquidem  vt  co¬ 
piose  docet  Plutarchus  ,  plurimae  ab  inimicis  perci-  * 
pi  poffiint  vrilitates  :  quinetiam  Bafilius  maiora  ab- 
inimicis  praeftari  nobis  aflerit  beneficia  ,  quam  ab 
amicis :  Sic  enim  alicubi  fcribit 1 ,  Ferum  quid  eft  tan-  i  In  Reg. 
dem ,  quod  ab  amico  magnum  adeo  beneficium  pofftt  proft-  brcu.  refp. 
ctfci ,  quantum  eft  illud  ,  quod  ab  inimicis  nobis  datur i  l~l6‘ 
Quorum  opera  fit,  vt  bcatitudinem  illam  affe quam ur ,  de- 
qua  loquens  Dominus  ait  k ,  Beari  eftis  ;  ciimaft&lediifeln  oM3tth,  j.‘ 
rint  vobis  homines ,  ]?  pcrfecutt  vos  fuerint ,  ]?  dixerint  '  :  ' 

omne  malum  verbum^  aditer  sum  vos ,  menticnt.es,  propter 
me  ,  gaudete  ,]?  exuit  at  e  ,  quoniam  mercej  veftra  copiofa- 
eft  in  coelis.  ,  .  -  '  .  ,  ,  .  ...  f 

Et  in  eandem  lenrentiam  Auguftinusiaut  quiepn-  XIII. 
que  ex  Auguftino  Sermonem  1  illum  confarcinauic;  l  Serro.  59. 
Plus  diligendi  funt  inimici,  quam  amici:  qui  enim  inimici  ^ 
funt,  corpori  aduer fantur,]?  anima  praparam  aternapra-  jiucrUf» 

mia  i  quia  qui  carnalia  noftra,  ]?  terrena  rapiunt  ,ccdeftia 
nobis ,  ]?  fpiritalia  congregant.  Nonne  magis  diligendus 
eft  ,■  quam  odiendus  ,  qui  nobis  dat  aternM  opes  l  Arniu 
vero  carnis  noftra  nobis  fuauia  fuadere  comendum  ,  qua . 
anima  noftra  praparant  aternam  mortem.  Nec  quii- 
quam  audiendus  eft  ,  qui  fe  negat  probra,  &  coptu- 
melias  aequo  animo  ferre  pofte.  eft  enim  id  aegri» 
atque  imbecilli  animi :  nam  ,'vt  ait  Plutarc.hus  m m  De  vtilir. 
animantia  qutedam  funt,  qure  cum  ftijmacho  plur  cap.abimm. 
rimum  valeant  ,  &  corporibus  fine  (aliiberrimisy 
etiamfi  ferpentes ,  &  fcorpios  edant ,  facile  tampn, 
concoquunt ,  &  funt ,  qua:  faxis  etiam  ,  &  tertis 
alantur;  non  aliter  Chriftianorum  ^ninuis  omnia, 
probra ,  atque  conuicia  ardore  caritatis  concoquat, 
necefte eft.  ...... 

Quamobrem  Auguftinus  n,  Deus (mqmt, dicit, quia.  X I  V. 
potes  inimicus  diligere:  tu  e  contrario  resfopdes,  non  poffe:  ”  ^er,T; 
conftdera  nunc  vtru  tibi, an  Deo  debeat  credi. Et  aliquatb  e  tcn' 
poft  :  Tot  viri,  tot  mulieres,  clerici ,  pueri ,  tanta  ,  ]?  tam 
delicata  puella  f  animas  ,  ]?  ignes,  ]r  beftias  aquanimiter 
B  d  x  pcrtule 


3l6 


Explanatio  Cap.  Iit 


pertulerunt ,  &  nos fluit  drum  hmirtum conuicia  dicimus 
tolerare  non  poffe  ?  Vnde  nefuo  qua  fronte  ,  vel  qua  con¬ 
ficientia  ,  tum  'omnibus  Sanctis  partem  materna  beatitu- 
dine  habere  dejideramus ,  quorum  exempla  [equi  m  rebus 
minimis  non  acquiefamut. 

%V.  Quamobrem  Ambrofiusaeos,qui  animi  imbecil¬ 

li  in  Adhor.  litatem  obtendunt,qua(i  cotumelia$,&  iniurias  fer- 
ad  V>rg.  re  non  poffinr,cx  hoc  Apoftoli  loco  his  plane  verbis 
i.  cap.j.ti.  erigit,  &  confirmat ;  cumque  attuliftet  verba  Iob  b, 
d  flagello  lingua  abfeonderis ;  fubd it  t  fi  enim  tu  nulli pu- 
taueris  derogandum ,  aliena  lingua  flagella  non  metues. 
■Mire  autem  fermones  maledicorum  exprejflt,  dicendo ,lin- 
gus.  flagellum,  cuius  fonus  late  refultet.  A  quo  nos  flpara- 
re  cupiens  Petrus  Afoflolus  monet, vt  non  reddamus  ma¬ 
lum  pro  malo,&  maledictum  pro.malediBofed magis  ciim 
maledicitur  nobis  ,bcnediBioms  referamus  gratiam.  Et 
paucis  interiedis  ;  Bonum  eft  quidem,  ait, nullum  fi  fieri 
poteft,  locum  obtrectationi  dare  ,fed  quia  pleri  que  non  vi¬ 
tiis,  fed  virtutibus  derogant  reprehendant, quod  laudis  efl 
non  inueniant,quod  erroris  efl.. 

pC  V  I,  Quia  in  hoc  vocati  eflis  ,  vt  benedictionem  hsreditate 
poffldeatis.  hoc  inquit,  a  vobis  vocationis  Veftrnerario 
poftulaf ,  ad  hoc  enim  vocati  eftis ,  vt  tanquam  filij 
patrem  veftrum  toeleftem  imitemini.  Quod  aperte 
fignificauit  Chriftus  Dominus  ,  cum  apud  Matthaeu- 
dixit,  Diligite  inimicos  veflros,  benefacite  iis,  qui  oderunt 
vos ,  &  ordte  pro  perfeqiuntibut ,  &  calumniam  ibus  vos, 
vt  filis  filij  Patris  veflri ,  qui  in  coelis  efl.  Et  aliquanrb 
poft :  Eflote  ergo  vos  perfecti ,  ficut  &  Pater  v  efl  er  coele- 
ftis  perfeBus  efl.  Itaque  ait  Petrus  ,  nos  in  hoc  efte 
vocatos, vt  benedidionem  hxreditate  poffideamus. 
XVII.  Et  quidem  multiplicem  benedidionem  Iperan- 
C  cap.1.3.  dam  nobis  efte  indicat  Paulus  ,  cum  ad  Ephefios  c 
fcripfit  ,  BenediBus  Deus,  &  Pater  Domini  nofhri  /e fit 
Chrifli ,  qui  benedixit  nos  in  omni  benediBione  fpirituali 
in^  c  ce  te  itibus  im.  Chriflo  ,  ficut  elegit  nos  in  ipfo  ante 
mundi  conflitutionenu ,  vt  efflemus  finiti ,  &  immaculati 
in  conffeBu  eius.  Et  primum  quidem  ,  qui  inimicos 
diligunt,  &  benefaciunt  iis  ,  a  quibus  multa  perpeti 
coguntur,  &  filis  denique  obrredatoribus  bene  pre¬ 
cantur  •,  hoc  aflequuntur  elogium  ,  vt  vere  filij  Dei 
appellentur,  quod  quanti  faciendum  fit, docet  Ioan- 
d  ep.1c.3u  ncsd,  eum  ait  ,'Fidete  qualem  caritatem  dedit  nobis  Pa- 
e  “  ter>  Vf  filij  Dei  nominemur, &  fimus.  Et  Paulus  f:  Quid 
filiis  fperandum  fit ,  his  verbis  docuit,  Si  autem  filij, 
&  haredes,  bzi$des  quidem  Dei,coh<eredes  autem  Chriftr,  j 
fi  tamen  compatimur,  vt  conglorificemur. 

XVIII,  Ipia  deinde  patientia  ,  rcrumque aduerfariaru  to¬ 
lerantia, ingens  quaedam  benedidio  eft:nam,vr  egre- 
f  H0m.1j.in  gic  obferuauit  Chryfoftomus  f ,  illa  beatitudinum 
^latth.  feries  ,  quae  apud  Matthaeum  deferibitur  ,  eft  veluti 
aurea  quaedam  catena, in  qua  extremus  anulus  au¬ 
reus, eft  patienria,&  animi  fortitudo, qua  ftrenue  to¬ 
lerantur  aduerfa.  oportet  enim  exteris  virtutibus 
eum  efte  irlftrudum ,  qui  forti ,  conftantique  animo 
aduerfa  omnia  fit  toleraturus. 

XIX.  In  hoc  igitur,  ait  Petrus,  vocati  eftis,  hoc  eft,  vt  ego 
inrerpretor,ad  multa  mala, atque  incommoda  perte¬ 
renda:  Vt  enim  olitn  Romanus  nefcio  quis  fapienter 
dixit,  agere,®-  pati  fortia  Romanum  efte  ■,  ita  longe  ve¬ 
rius  affirmare  ooflumus  ,  mala  perpeti ,  8c  bene  fem-  1 

gcap.10.30.  Per  agere  Chriftianum  efte.  Itaque  apud  Marcum  8 
iis  qui  fe  fequuntur, omnibus  relidis, centies  tantum 
polfteetur  Chriftus,  in  tempore  hoc  domos,  &  fratres,  & 
forores,  &  matres,  &  filios,  &  agros  cum  perfecutiombus, 

&  infsculn  futuro  vitam  atemam-, indicans  nimirum  re¬ 
rum  aduerfarum  tolerantiam  egregium  efte  D#ei  mu¬ 
nus^  fingiilare  beneficium. 

XX.  Quocirca  Paulus  h  Phjlippenfibus  gratulatur 
Ljid  i-hilip.  quod  iliis  donatum  cllet  pro  Chriflo  non  folum,vt  iru, 

5  cum  crederent ,  fed  vt  etiam  pro  illo  paterentur.  Et  hic 


nofter  Petrus  ,  vt  fuo  loco  oftendam  ,  in  rebus  ad- 
uerfis  ,  &  malorum  perpeflione  gloriandam  docet. 

Maner  vero  in  alia  vita  omnium  benedidionum 
apex,  &c  faftigium  ,  cqm  videlicet  flttdex  eledos  fuos 
poftremo  vosabit  iis  plane  verbis  ,  quas  funt  apud 
Matthaeum  *  ,-V mite  benedicti  Patris  mei :  pojjidete  pa-  acap.ij,^, 
ratum  vobis  regnym  d  conffitutione  rritmdi. 

Et  mihi  quidem  valde  fit  veriftmile  ad  hanc  po-  XXL 
tiftinuim  benedidionem  refpexifle  Petrum, quando¬ 
quidem  ait ,vt  benedictionem  hereditate  poffideatis.T unc 
enim  vere  iufti  coeleftis  benedidionis  haereditatem 
adibunt,  cum  iuftftiae  coronam  aftequentur,quae  le¬ 
gitime  certantibus  pro  polita  eft.  Quamobrem  cum 
dixiftet  Chriftus  aduerfa  fortiteE  efte  deuoranda  t>.  b Matth.j u 
E  Gaudete,  inquit  ,&  exultate,  quoniam  mertes  veftra  co- 

piofa  eft  in  coelis ;  Et  Paulus  c  5  Quod  m  prafenti  efl  mo-  c  i.adCo/, 
mentaneum  ,  rflr  leue  tribulationis  noftra  fupra  modum  in  W 
fublimitate  aternurn  gloria  pondus  operatur  in  nobis. 

I  o.  flhfi  enim  vult  vitam  diligere ,  &  dies  videre  bo¬ 
nas-,  coerceat  linguam  fuam  k  malo,  <&  labia  eius, 
ne  loquamur,  dotum. ] 

Quod  paulo  ante  dixerat-.  Non  reddentes  malum  *• 
pro  malo ,  nec  maledictum  pro  male  ditio.  Dauidis  tefti- 
monio  confirmar.Nolice,inquit,mirarilivos  a  male¬ 
dicendi,  obtredandique  ftudio  auocauerim.Id olitn. 
grauiflimis  verbis  prxeeperat  Dauid  a.  Quis  eft,  in-  i  pC)}  13. 

-  quit,  homo, qui  vult  vitam, diligit  dies  videre  bonos  ?  Pro - 
“  bibe  linguam  tuam  k  malo,  &  labia  tua,ne  loquantur  do¬ 
lum.  Ipfa  igitur  Dauidis  verba  vfurpans  Petrus  iis, 
qui  fele  a  probris, &  maledidis  cohibent ,  ingens  at¬ 
que  Immortale  praemium  pollicetur.  Vitam  enim,&: 
dies  bonos  nominat,  re  namque  vera  ,  &  j;ede  ait 
Gregorius  %  haec  vira  mortalis,quae  multis  eft  obno-  e* 
xia  periculis,&  innumerabilibus  incommodis  obfef- 
fa,mors  eft  porius  dicenda  quam  vita:  vbi  enim  pri¬ 
mum  quis  ccelum  afpicit,&  vitalem  auram  carpit,ad 
mortem  pergere  incipir. 

Quamobrem  prxclare  omnino, ac  fapienter  dixit  1 1. 
Seneca  f:  Nihil  fibi  quifquam  de  futuro  debet  promitte-  f  eP*»o». 
re, id  quoque  quod  tenetur  per  manus  exit,&  ipfarn  quam 
premimus  horam  cafl ss  incidit.  Volidtur  tempus  rata  qui¬ 
dem  lege ,  fed  per  obfcurum.  Et  mox :  Ai  latus  mors  efl, 
qua  quoniam  nunquam  cogitatur ,  nifi  aliena  flubinde  no- 
j  bis  ingeruntur  mortalitatis  exempla  non  dumus  ,'quknu 
dum  miramur  hafura.  Adde  huius  mi  ferae  mortalita¬ 
tis  conditiones  :  Nam  li  eunda  ex  xquo  metienda 
fint,hoc  ipfum  exiguum  vitae  fparium  fupplicium  eft, 
in  hoc,  vt  ait  Seneca  8,  profundum, inquiet limquc proieBi  f  ,ibJe”’ 
mare  alternis  aflibus  reciprocum  ,  (flr  modo  allcuans  nos  ^ 
f ubitis  incrementis ,  modo  maioribus  damnis  deferens,  af- 
fidueque  iaBans ,  nunquam  flabili  conftftimits  loco  pende¬ 
mus,  (fr  fluduamus ,  &  alter  in  alterum  illidimur ,  or  ali- 
quando  naufragium  facimus  ,  femper  timemus.  In  hoc 
tam  procellofio,dr  in  omnes  tempeflates  expofiuo  mari  riaui- 
gantibus,  nullus  portus  ,  nifi  mortis  efl 

At  vero  immortalis  ,  ac  fempitema  vita  ,  qua:  III. 
iuftis  in  illo  caelefti  domicilio  propolita  eft  ,  ve¬ 
re  vita  vitalis  appellari  poteft  .  :  vt  enim  ait  Ioan- 
nes  h :  Abflerget  Deus  omnem  lacrymam  ab  oculis  h  Apoc.n.4 
eorum ,  e?  mors  vitra  non  erit ,  neque  lucius  ,  neque  cla¬ 
mor ,  neque  dolor  erit  vitra,  quia  prima  abierunt.  Et 
Ifaias  multo  antea  dixerat  i :  Praecipitabit  morteiru  i  cap.i{.8. 
in  femptternum ,  (flr  auferet  Dominus  Deus  lacrymam  ab 
omm  facie.  Neque  his  contentus  ab  ea  ccelefti  vira 
omnia  proeliis  mala  amouet  k.  Non  efurient,  inquit,  K  lfai-49-*0 
neque  finent,  &  nvr percutiet  eos  afttu,dr  Sol,- quia  ntife- 
rator  eorum  rege  eos ,  &  ad  fomes  aquarum  potabit  eos. 

Quae  totidem  ferme  verbis  iterans  Ioannes  1 ,  vitas 1  APoC,N* 
fontes  aquarum  nominat. 


Nam 


IV. 


Catholica  Epift.  I.  Petri.  3 17 

Nam,vt  ait  BahliiiS  *?  Nunc  quidem  in  vita  non  fu-  A  vita  ilia  /e  cura ,  tranquilla, pulchra  ,  munda  ,  abfque 


a  in  Pial.jj.  mus, fed  in  morte ,  idcirco  optabat ,  Paulus  dicem: Quis  me 
liberabit  de  corpore  mortis  huius  ?  ^ 4lia  autem  eft  quadam 
b  in  Scrm.  vita, ad  quam  hic  nos  ‘Pftlmus  vocat,.  Et  alibi  b  offen¬ 
de  inft.mo-  <Jjt  veram  vitam  pofitam  eiTc  in  expreflione  imagi- 
aa  '  nis ,  ac  fitnilitudinis  Dei ,  &c  vitiorum  vacuitate,  quse 
deinceps  vitas  nobis  teternitatem  largitur.  Neque 
t  lib.  io.  de  aliter  fenfit  Auguftinus c :  explicans  enim  verba  illa 
ciuit.e.*.  Chrifti  apud  loannem  d  ,  Qui  audit  verba  mea ,  &c. 

habet  vitam  aternam ,  &  in  iudicium  non  veniet  ,  fed 
tranfit  a  morte  ad  vitam.  Itemque  illa 3  Procedent,  itu 
rtfurreElionem  vita.  Non  enim  ,  inquit ,  omnes  viueivt >, 
ta  fcilicet  vita ,  qua  quoniam  beata  eft ,  fola  vita  dicen¬ 
da  eft. 

V.  Ad  hanc  igitur  beatam  vitam  verbis. Ppropheticis 
e  Serm.s.de  prouocat  fideles  in  praefentia  Petrus:alibie  vero  hanc 
diuerf.c.j».  xrumnofam  ,  &  calamitofam  vitam  Quadragefimae 
tempore  fignificari  docet.  Futuram  vero  vitam  tem¬ 
pore  Pafchali,  quo  diuina:  laudes  maxime  celebran¬ 
tur  ,  vt  indicetur  beatam  illam  vitam  diurnis  laudi¬ 
bus  concinendis  tot^m  efle  dicatam . 

V  I.  Addit :  Et  dies  videre  bonos.  Quis  porro  eft ,  qui 
hoc  audito  non  erigatur  animo, &  auidehanc  inter¬ 
rogationem  excipiat  ?  Quis  eft ,  inquit ,  homo, qui  vult 
vuam,&  cupit  videre  diesbonos  1  Virumque  Nv.  Chryfo- 
f  inpfal.33.  ftomus  { ,  deftderabile promiffum  oflendit .  Siquidem,  vt 
g  in  eundem  ait  Bafilius  8,  Sacttli  huius  dies  mali  funt, quoniam  &  hoc 
Wal.  faculum  mundi,  ciim  Jit  menfura,  de  quo  diEtum  eft ,  quod 

mundus  totus  in  maligno  jit  poftt us ,  natura  ajfimilatur 
mundi  quem  dimetitur,  partes  huius  temporis  funt  dies 
ipft:  propterea  dicit  n/4poHolus ;  Redimentes  tempus, quo¬ 
niam  dies  mali  funt.  Iacob  item  dies  inquit  annorum  meo¬ 
rum  pauci  admodum  ,  C7'mali  funt.  Aliquanto  autem 
poft:  A/#«c  quidam  dies  noftri  mali  funt, quidam  ali }  boni, 
quos  nulla  intercidit  nox  :  erit  emm  Deus  ipforurn  lux 
perpetua ,  ftlcndore  inquam  eos  fisa  gloria  illuflrans ;  ne 
itaque  cum  bonos  audi  neris  dies,  hanc  vitam  putes  Pro¬ 
phetam  polliceri :  quos  enim  fol  hic  fenftbilis  peragit ,  deci¬ 
dui  funt ,  &  disfercunt. 

VII.  Certe, vt  Auguftinus  ait  b ,  fi  quis  ita  interrogaret, 

i»  Pfal.  33.  nemo  profe&o  mortalium  reperiretnr  ,  qui  non 
optaret  vitam  ,  &  non  diligeret  dies  videre  bonos. 
Nam  quotidiano  experimento  cognofcimus  ,  prx- 
fentia  tempora  vulgo  ab  omnibus  accuiari, praeterita 
laudari ,  quafi  veteres  illi  meliores ,  ac  fceliciores 


interitu  ,  fine  perturbatione  ,  mutationis  ,  &  varie- 
tatisexpers,  omnis  -elegantia:.,  &  dignitatis  pleniifi- 
ma,  denique  beata  eft.  Hoc  itaque  propofito  prae¬ 
mio  non  dubitat  Petrus  ea  fubiicere  ,  qua:  eodem 
loco  tanquam  ad  vitam  aflequendam  neceflaria  a  ' 
Propheta  proponuntur. 

Coerceat,  inquit,  linguam  fiam  a  malo  ,  &  labia  eius,  1  X. 

ne  loquantur  dolum.  Modo  dixerat,  Non  reddentes  ma¬ 
lum  pro  malo,  nec  maledictum  pro  malediblo ,  nunc  vni- 
uerfim  cohibendam  ait  efle  linguam  a  malo  ,  &  a 
dolo.Etquidem  merito, quandoquidem,  vt  aitlaco- 
bus  ,  omnia  propemodum  mala,  vel  inchoantur,  vel 
perficiuntur  ,  vel  fiibornantur  a  lingua.  Quam  ob 
cauflam  dixit  Salomon*, Mors,&  • vita  in  manu  lingua.  3  Prou.i8. 
B  Et  alibi  b ,  Qui  cuftodil  os  fuum,  &  linguam  fiam  ,  eu -  £  ^  ^  ^ 
ftodit  ab  angustiis  animam  fuam.  Et  Sapiens  c  ,Noli  c 
citatus  effe  in  lingua  tua. 

Coercenda  eft  igitur  lingua  vniuerfim  quidem  a  X. 
malo,  primum  a  fallo ,  os  enim ,  quod  mentitur ,  occidit 
animam ,  deinde  a  noxio,  quo  alienae  famae  detrahi¬ 
tur,  poftea  ab  otiofo ,  cum  de  verbis  otiolis  in  extre¬ 
mo  iudirij  die  reddenda  ratio  fit  3  poftremb  a  dolo, 

&  Ubia,  inquit,  eius  ne  loquantur  dolum, quod  eft  pro¬ 
prium  aflentatorum ,  &  proditorum,  quos  laepe  gra- 
uilfimis  verbis  perftringit  Dauidd,  Molliti,  inquit,  d  Plal.j4.i. 
funt  fermones  eius  fuper  oleum, &  ip fi  funt  i  acula.  Alibi6:  6  Pf3i**7.>, 
Qui  loquuntur  pacem  cum  proximo  fuo ,  mala  autem  in_, 
cordibus  eorum.  Rurfus  ( 3  Exacuerunt  vt  gladium  hn-  ^ 
guas  fuas ,  intenderunt  arcum  rem  amaram ,  vt  fagittent 
C  in  occultis  immaculatum,  fubito  ftgittabunt  eum ,  er  non 
timebunt  ,ftrmauermt  Jibi  fermonem  nequam.  Narraue- 
runt ,  vt  abfeonderent  laqueos  5  dixerunt ,  Quis  videbit 
eos  i  Itemque  8:  Acuerunt  linguas  fuas  ftcut  ferpentis,ve-  g  Pfal.139.4. 
nenum  affiidum  fub  labiis  eorum.  Denique  ne  cuncfta 
percurram  *» :  Fili)  hominum ,  dentes  eorum  arma,&  Jd-  hPfal.36.3. 
gitt&,cb  lingua  eorum, gladius  acutus. 

Certe  Apoftolus  adeo  a  malo  fraenandam  lin-  XI. 
guam  elfe  docuit,  vt  quaedam  ne  nominada  quidem 
cenfuerit:fic  enim  adEphefios  ‘  feribit, Fornicatio  au-  *  cap.j.). 
tem&omnis  immunditia ,  aut  auaritia ,  nec  nominetur  in 
vobis, [icut  decet  Santtos. Omnino  autem  cohibeda  lin¬ 
gua  eft  a  murmpratione  ,  detradfcione ,  fufurratione, 
mendacio,blaipheitiia, atque  id  genus  aliis  vitiis  ,  vt 
alicubi  ftipienter  monet  Bafilius  k  '.Absline, inquit,^  k  in  admon. 
dies  tranfegerint  :  Sed,  vt  idem  Auguftinus,  ait,  D  linguam  tuam  ab  illicitis  verbis,  omnem  blaffrhemiam  lon-  adb1,fpiric. 
<- 1  '  r.  r: . L.-:. _ 1.  * _ _ r. _ a..:  r. . . j  ....  ,  ■  non  pcoc.  3 


falso.  Semper  enim  bonis  mala  fuere  permixta ,  atque 
idcirco  femper  dies  mali  in  ftculo ,  femper  dies  boni  irL, 
Deo.  Non  etgo  quifquam  in  hac  mortali  vita  dies 
bonos  quaerat ,  qui  fecus  fixit ,  bonam  rem  quidem 
quaerit, fed  non  in  regione  eius,  illam  quaerit.Etenim 
fi  dies  bonos  vocemus  eos  ,  qui  rebus  moleftis  ,  & 
aduerfis  careant ,  ij  a  Chrifti  imitatoribus  contem¬ 
nendi  potius  funt ,  vt  magiftrum  fuum  imitentur, 
qui  tam  multa  acerba ,  &  dura  in  hac  mortali  vita 
pertulit. 

Quod  fi  bonos  dies  eos  quis  vocet ,  qui  diuitiis, 
honoribus, ac  voluptatibus  humanas  cupiditates  ex- 
5  in  Pfal.  33.  plent,  falso  illi,  vt  ait  Chryfoftomus  *  ,dies  boni 
k  Matth.irf.  nuncupantur  k.  Quid  enim  ,  ait  Chriftus  ,  prodeft 


VIII 


gefaca  te, nec  fuperflui  fermones  procedant  de  ore  tuo, quia  pC°C‘  ‘ 

&pro  otiofis  verbis  in  die  iudicij  reddituri  fumus  ratio¬ 
nem.  Nec  ad  maledicendum  quempiam  ajfuefcas  linrruam 
tuam,qtu  ad  benedicendum ,&  ad  laudandum  Dominum 
creata  eft .  De  quibus  ignoras  rebus ,  in  conuentu  noli  pro¬ 
ferre  fermonem  :  fed  opportuna  verba  procedant  d  te,  cum 
opportunum  tempus  inueneris,  vt  audientibus  cuneis  gra¬ 
tiam  prsbeant.  Ab  omni  vaniloquio  tempera  linguam 
tuam ,  ne  quando  qui  audiant  horrefeentes  obturent  aures 
fuas,& Jit  tibi  confufto  coram  omrtibus. 

Porro  quaatopere  vitandus  fit  dolus,  indicat  Da-  XII. 
ifid.1  ,cum  a \x.,Sepulchrum  patens  eft  guttur  eorum,linguis  *  u’ 
fuis  dolosi  agebant. iudica  illos.  Deus.  Indicat  enim  diui- 
e  leueritati  obnoxios  efle ,  qui  dolis  proximum  cir- 


homini, fi  vniuerjttm  mundum  lucretur ,  anima  vero  fua  E  cunueniunr.  Et  alibi  Tota  die  iniuHitiam  cogitauit  uiPia!.  ,14. 


detrimentum  patiatur  ?  Bonos  igitur  dies  eos  nonu 
l  'Pfal.83.  u.  nar ,  de  quibus  alibi  idem  Propheta  ait 1  :  Melior  eft 
dies  vna  in  atriis  tuis  fuper  millia.  In  illo  fiquidem 
beatorum  coetu  vera  vita  erit ,  &  dies  vere  boni, non 
folum  quia  longiflime  aberit  mors ,  8c  ea  omnia  ma- 
la,qux  mortem  praecurrunt ,  6c  eam  quodam  modo 
inferunt :  fed  etiam  quia  diuino  confpeitu  beati  bo¬ 
nis  omnibus  affluent,  &  vitam  quandampenc  diui- 
nam  viuent.  hxc  nimirum  fidelibus  propofita  eft: 
eo  omnia  ftudia  referenda  funt  :  quandoquidem 
Bcned.  Iuflinian.  in  Epift.  Canon. 


lingua  tua-, ftcut  nouacula  acuta  fecifli dolum. dilexifii  ma¬ 
litiam  fuper  benignitatem ,  iniquitatem  magis ,  quam  lo¬ 
qui  aquitatem.  Dilexisli  omnia  verba  pracipitationis , 
lingua  dolofa.  Mox  vero  diuinum  fubiicit  fuppli- 
cium.  Proceritate  ,  inquit,  Deus  destruet  te  tn  finem, 
euellet  te ,  &  emigrabit  te  de  tabernaculo  tuo ,  &  radicem 
tuam  de  terra  viuent  ium. 

Nullus  prote&o  finis  fit, fi  cundfca  colligenda  lint,  XIII. 
quae  de  cohibenda  lingua  tum  faerx  literae ,  tum  ve¬ 
teres  Theologi  tradiderunt.  Nihil  autem  aptius  dici 
D  d  j  potuit. 


Explanatio  Cap.  III. 


3l8 

potuit,  quam  quod  Propheticis  verbis  ait  in  pnefen-  A  diligitis  Dominum,  odite  malum ,  quafi  dicat,  nemi- 
tia  Petrus, ad  immortalem  ,  bcatamque  vitam  &  pc-  «em  node  Deum  diiifrere.riec  laudabiles  .  8c 


rennes  illos  dies  afiequendos  •,  coercendam  linguam 
efle  a  malo,&  vitandum  efte  dolum. 

XI.  Declinet  a  malo, cir  faciat  bonum :  inquirat  pacem, & 
fequatur  eam.] 

L  Pergit  Apoftolus,  idemque  Dauidis  teftimonium 
perfequitur.  ik  quod  de  lingua  proprie  ,  ac  priuatirh 
dixerat,ad  vniuer-fas  humana:  vitxadliones  transferr. 

Declinet ,  inquit ,  a  malo  ,  dr  faciat  bonum :  his  enim 
duabus  partibus  Chriftiana  iuftitia  conftat.  Rece¬ 
dendum  quippe  eft  ab  omni  vitio ,  deinde  comple¬ 
ctendae  virtutes,  illud  eft  declinare  a  malo  ,  hoc  au- 
t  eap.i.v.rt.  tem  facere  bonum.  Eam  ob  cauflam  apud  Ifaiam  » 
praecipit  Dominus  in  haec  verba;  Lateamini ,  mundi 
eslote ,  auferte  mulum  cogitationum  veftrarum  ab  oculis 
meis,cjuiefcite  agere peruerse.Eixc  enim  omnia  ad  prio¬ 
rem  illam  iuftitix  partem  fpedtanr,qux  auocat  a  ma¬ 
lo  :  mox  vero  de  bono  compleCtendo  fubdit  ,Difci- 
te  benefacere, quante  indictum, fUbuemt  e  oppreffo  ,  indicate 
pupillo, defendite  viduam.  Neque  enim  fatis  eft  vitia  vi¬ 
tare,  nifi  quis  virtutes  compleclatunVere  enim  dixit 
b  cap.3.10.  apud  Matthxum  loannes  prxeurfor  b  ,  Omnis  arbor, 
qua  non  facit  fuclum  bonum, excidetur, &  in  ignem  mitte- 
c  Matth.  7.  rwr>Et  alibi c  Chriftus ,  Omnis  arbor  bona  fructus  bonos 
1 7'  facit ,  mala  autem  arbor  malos  fuElus  fncit.  non  potefi  ar¬ 

bor  bona  malos  fruElus  facere ,  neque  arbor  mala  bonos  fiu- 
ttut facere. Omnis  arbor,  qua  non  facit  fiuclum  bonum  jdre. 
d  hb.  i.  dc  Nam,vt  ait  Auguftinus  d ,  Quamdiu  quifque  malus  eft,  C  beneplacitum  in  nobis  parir,  quxque  non  cx  noitris 
osTjt  ■ 


nem  polfe  Deum  diligere, nec  laudabiles  ,  &  ft-.idto- 
fas  aCtiones  exercere,  qui  non  omne  prorfas  maluin 
deteftetur;fiibdit: 

Inquirat  pacent ,  $-feqHdttiream.  Nimirum  pacem  y 
cum  Deo,vr  nihil  admittat  animus, ac  nc  cogitet  qui¬ 
dem, quod  Cum  diuina  gratia,  &  caritate  pugner:  De 
qua  Paulus  ait*  ,  Pax  Dei,  qua  exuperat  omnem  ftn-  a  ad  Pbil.V 
fum  ,  cuslodia;  corda  vcfbra ,  dr  intelligentias  veslras  4.7.  ; 

Chriflo  Iefn.  Hanc  pacem  pollicebantur  Angeli  cura 
nato  Chrifto  cecinerunt  b ,  Gloria  in  alnffimts  Dco,&  bLucau,.^ 
in  terra  pax  hominibus  bona  voluntatis.  Qup  loco  Grz- 
ci  ceidices  habcnt,Gloria  in  altiftimis  Deo,  &  in  ter*' 
ra  pax ,  in  hominibus  bona  voluntas,  eia in  c?  drfyd- 
eio‘ c  tuforia,  vr gloriam  quidem  Deo  tribuanr, pacem 
B  terrx, hominibus  bonam  Dei  voluntatem  ,  feu  bene-  . 
placitum.  De  quo  Dauid  c ,  Domine ,  vt  fcuto  bonavo-  e  p^, 
fumatis  tua  coronafti  nos,  hoc  eft,  interprete  Theodo- 
reto,  tua  bona  voluntas, tmifqut  maximus  amor,  &  dile¬ 
ctio  in  nos  eft  nobis  ftutum. 

Verum  quoniam  vulgatus  interpres  legifte  vide-  VI. 
tur,  tiprim  tvI<  iufoxi* f,  quo  modo  legit  Irenxus  inter 
Grxcos  ,  &c  Hieronymus,  &  Auguftinus  ,  exterique 
omnes  Latini :  redte  Hieronymus  d,  Auguftinus <ftpi7h?,aj 
Beda  f,  pacem  iis  denunciari  dicunt ,  qui  bonx  funt  Th'odor. 
voluntatis,  hoc  eft, qui  omni  prauitate  abiedta  Chri- 
ftianas  virtutes  compledhintur.Quod  fi  cum  Euthy-  f  j,UCl , 
mio  8  bonam  voluntatem  ad  Deum  referas, pax  bo-  g  Luczi, 
nx  volunraris,hanc  ipfam  pacem  iignificar,  qux  nos 
Deo  conciliar ,  quafi  dicat ,  Pax  illa ,  quam  diurnum 


in^onte”1'  non PotefifacereftuSlus  bonosTft  enim  bonos  ‘frudi  us fecerit, 
iam  ma  lus  non  erit.  Sic  dici  potefi  veriffme ,  non  poteft  ttix 
.  effe  calidateum  enim  calida  effe  coeperit, noti  iam  niuemfed 

c  in  nc  ir.  aCjUam  VOCamus.  Et  alibi e ,  tanquam  arbor  mala  fruefus 
bonos, id  eft, bona  opera, non  poteft  facere  voluntas  mala. 

1  Er  in  eandem  fententiam  audior  imperfedti ;  Non 

dixit ,  inquit ,  Dominus  arbor  mala  non  potefi  fieri  bona, 
neque  bona  mala: Sed  malus  non  poteft  facere  ftublus  bonos, 
id  eft,  quandm  malus  eft :  fi  vero  filius  ferit  bonus, poteft, 
vt  vnufquifque  quod  malus  eft,  aut  bonus ,  voluntatis  eius 
fit ,  non  naturs.  Ob  eam  cauflam  dixit  apud  eundem 
f  cap.11.33.  Matthxum  f  Chriftus  ,  Aut  facite  arborem  bonam  ,  dr 
fiuclum  eius  bonum, aut  facite  arborem  malam, drftudurn 
gin  Enchir.  etui  malum:vt  enim  ait  Auguftinus  -  .Satis  admonet  ex 


meritis,  led  ex  Dei  bona  voluntate  oritur,  pax  deni¬ 
que, qux  nihil  eft  aliud  ,  quam  Dei  beneuolentia ,  & 
bona  voluntas  in  nos. 

Inde  oritur  altera  pax  ,  quam  experiuntur  ij ,  qui  VU. 
ledaras  habenr  animi  perturbationes ,  de  qua  pace 
explicat  Auguftinus  h  verba  illa  Chrifti :  Beati  paci-. h  lib.  uk 
fici,quoniam filij  Dei  vocabuntur.  In  pace,  inquit,  perft- 
Ilio  eft,vbi  nihil  repugnat  ,  dr  ideo  filij  Dei  pacifici ,  quo¬ 
niam  nihil  in  his  refislit  Deo:&  vtique  fiitj  ftmilitudinem 
SP atris  habere  debent.  Pacifici  autem  in  femetipfts  funt., 
qui  omnes  animi  fui  motus  componentes,  dr  fubiicientes  ra¬ 
tioni  jd  eft,menti ,  dr  Spiritui,  carnale fque  concupifcentias 
habentes  edomitas  fiunt  rtgmtm  Dei.  In  quo  ita  funt  ordi¬ 
nata  omnia,vtid,quod  eft  in  homine  pracipuum,  dr  excel - 


arbore  quidem  bona  malos, aut  ex  mala  bonos  ttaftift-uclus  D  lens,  hoc  imperet  catens  non  rtluchmtibus ,  qua  funt  nobis, 

unrt  Dnflsr  Ev  C  _ ...  _ J  _ _  _  1 _ 11:.  ■  / _ ; 


iffe.  Ex  ipfa  tamen  terra ,  cui  loquebatur ,  vtramque 
arborem  oriri  poffe.  ex  bona ftquidem  hominis  natura  oriri 
voluntas  &  bona  poteft, & mala. 

III.  Quamobrem  redle  ait  Dauid,&  hoc  loco  Pecrus, 
Declinet  a  malo ,  &  faciat  bonum.  Vt  enim  alibi  icribic 
Adimant*113  AuSu^nus  h  >  dua  arbores  manifelHffime  m  ftmi- 
c,i6.  ’  tendine  duorum  hominum  poftta  funt ,  id  eft  iuffi ,  dr  in- 

iusli ,  quia  nifi  quifque  voluntatem  mutauerit  ,  benum 
operari  non  poteft ,  quod  in  noslra  poteffate  ejfepofttum, 
alio  loco  docet ,  vbi  ait ,  Aut  facite  arborem  bonam ,  drc. 
Et  aliquanto  poft ,  mala  ergo  arbor  ft  ullus  bonos  facere 
non  potefi ,  fed  ex  mala  fieri  bona  potefi ,  vt  bonos  frullus 
.  ferat..  Futilis  enim  aliquando  tenebra ,  inquit  Aposlo- 

f  8  **  *  '  ^us  *  ’  nunc  antern  tex  m  Domino.  Tanquam  ft  diceret, 

fuiHis .aliquando  arbores  mala  ,  dr  ideo  non  poteratis 
tunc  nifi  malos  fultus  ftteere  ,  nunc  autem, lux  in  Dom 
id  eft,  etiam  fidi  eflis  arbores  bona,  date  fr ullus  bonos. 

"•  Declinare  igitur  a  malo  nihil  aliud  eft  quam  arbo¬ 
rem  malam  facere  bonam  ,  vr  deinde  frudtus  bonos 
aP-.-4.  edat,  quod  eft  facere  bonum.  Sic  etiam  ait  Amos  k; 

1  verf.if.  Quante  bonum  ,  dr  non  malum,  vt  viuatis.  Et  paulo 
m  ad  Rom.  poft  ’  ,  Oduc  malum  ,  dr  diligite  bonum.  Quo  videtur 
n^M  h  <■  a  jll^e  Paulus  m  ,  cum  dixit.  Odientes  malum  ,  dr 
14.  J  C  ”tes  Nec  enim  poteft  quifquam  ,  vtait 

0  io,  n  3  duabus  dominis  firuire.  Et  Dauid  0  ;  Qui 


befliifque  communia,  atque  idipfum  quod  excellit  in  homi¬ 
ne, id  eft, mens, dr  ratio  fubiiciatur  potiori,  quod  eft  ipfa  ve¬ 
ritas  vr.i genitus  Filius  Dei :  neque  enim  imperare  inferio¬ 
ribus  poteft ,  nifi  fuperiori  ft  ipfe  fubiiciat ,  dr  hac  e  fi  pax, 
qua  datur  in  terra  hominibus  bona  voluntatis  ,  hac  vita 
con fumm  at  i, perfeci  ique  fapientis . 

Poftremo  quxrenda  eft  pax  cum  proximis  ,  quo  VIII. 
modo  dixit  Paulus  ‘  ,  Si  fieri  potefi ,  quod  ex  vobis  eft  i  ^  R-0®' 
cum  omnibus  hominibus  pacem  habentes.  Et  alibi k ;  Pacem  * 1  Hcbr 
fcquimini  cum  omnibus.  Ad  hunc  vero  locum  alludens 
Hieronymus  1 ,  Pax  quarenda  eft,vt  bella  fugiamus,  nec  1  cp.adRo- 
fuffteit  eam  qtt arere, nifi  inuentam  fugient emftoniui  ftudia 
perfiquamur,qua  exuperat  omnem  fenfum,  in  qua  habita¬ 
tio  Dei  eft. Et  alibi m :  Pacem  non  folum  volumus, fed  dr  ro-  m  cPllk  ** 
poteratis  'E  gamttsftdpacem  Chrifti, pacem  veram, pacem  fine  mimici- 
Domino,  tiis, pacem  in  qua  non  fit  bellum  inuolutum.  Auguftinus n  n?  c“onci0« 

vero  :  Qnarite  pacem  fratres.  Dominus  dixit.  Hac  loquor  x.m  P&l-J3< 
vobis,  vt  in  rnt  habeatis  pacem,  pacem  in  terra  perfechm 
vobis  non  promitto ,  in  ifta  via  pax  vera  non  eft, nec  tran¬ 
quillitas  .gaudium  immortalitatis, focietas  Angelorum  pro¬ 
mittitur.  Sed  qui f quis  non  illam ,  ciim  hic  tft,quafttxit ,  nec 
illam  habebit, cum  venerit. 


1 1 .  Quia  oculi  Domini  fuper  iufios,dr  aures  eius  in  preces 
(orum. vultus  autem  Domini  fuper  facientes  mala-} 
Veiba 


Catholica  Epiri.  I.  Petri. 


i1' 


Verbi  funt  eiufdem  Diuidis  in  eodem  Pfalmo,  A  pollicetur ,  Inuoca  me  in  die  tribulationis ,  cr  er 


a  PfaI.14.If, 
b  Pfal.8j.io, 

c  Pfal.8jM*. 

II. 

i  Pfal.  ioi. 
18. 

e  verf.io. 
f  Luc*  r.ij. 
g  1,1:021.48. 

III. 

b  cap.4.14. 


i  lib.i.de  fi¬ 
de  Orthodo. 
C.i4- 

k  Prou.  i  j. 
3- 

1  Pfal.ji.i8. 


quibus  ingentia  prasmia  comprehenduntur,qua:  pro- 
pofita  funt  iis ,  qui  fuperiora  re&e  ,  liteque  perfece¬ 
rint.  Oculi,  inquit,  Domini  fuper  tuftos.  hoc  e  it,  Deus 
immortalis  clementi ,  benigno  ,  ac  paterno  afpettu 
refpiciet  eos,  qui  fuperiora  praecepta  ftudiose  obfer- 
uauerint.Eiufmodi  certe  diuinu  intuitum  frequcter 
optat  Dauid:alicubi  enim  ait3 :  Respice  in  me  ,  cjr  mi- 
ferete  met, quia  vmcns,(jr  pauper  funi  ego. Et  alibi  h.Pro- 
jelbrmfter  affice ,  Deus  Mi  rurfus  e ;  Reffuce  infernos 
tuos,  <jr  in  opera  tua. 

Nonnunquam  Deo  gratias  agit,  quod  luo  beni¬ 
gno  intuitu  humilium  preces  respexerit  d,  Respexit 
in  orationem  humilium ,  cjr  non  (preuit  preces  eorum.  Et 
aliquanto  poft e :  Quia  prospexit  de  excelfo  fando  fuo. 


te ,  er  honorificabis  me.  Et  alibi  a  ,  Prope  eft  Domi-  3  l44' 

nut  omnibus  inuocautibm  euttu ,  omnibus  inkocanti-  1 
bm  eum.,  in,  veritate,  voluntatem ,  timentium. ,  fe  fa¬ 
ciet  ,  er  deprecationem i.  eorum ,  exaudiet ,  &  filuos  fa¬ 
ciet  eos. 

Chriftus  vero  ipfe  apud. loannem  b  ira  difeipu-  VII. 
los  affatur.  Quodcumquc  '■petieritis-  Patrem  in  nomine  k  cap.  14.13. 
meo ,  hoc faciam.  Et  alibi c :  Si  quid  petieritis  Patrem  c  cap.1tf.13. 
nomine  meo  ,  dabit  vobis.  Et  confeftim  :  Petite  cf  acci¬ 
pietis  ,  vt  gaudium  veft-mm  jit  plenum.  EtapudMat-. 
thaeum  d  ,  Petile cjr  dabitur  vobis  ■,  qmsrite ,  jr  imtenie-  ^  caP  7<  7* 
tis ,  pulfate  ,  &  aperietur  vobis  -.omnis  enim  qui  petit  acci¬ 
pit  :  cjr  qui  quarit ,  inuenit :  &  pulfanti  aperietur.  Alibif,  c  cap.n.a.i. 
Omnia  qiucurnqne  petier-uU  in  oratione ,  credentes ,  ac- 


Dominus  de  coelo  in  terram  asf exit ,  vt  audiret  gemitus  B  cipietis.  Poltremo  Ioannes  1  Apoftolus  ,  Si  cor  no-  f  epift- i-c-3> 


compeditorum  ,  vt  folueret  filios  ■  interemptorum.  .Beata  { 
autem  Elizabeth  :  Reffexit  Dominus  auferre  oppro¬ 
brium  meum  inter  homine  s.Txeniquz  Beatiffima  Virgo?: 
Respexit  humilitatem  ancilla  fu  a. 

Oculos  autem  Dei ,  &  mox  etiam  aures  nominat 
chSfoiocTictdela.  in  facris  literis  admodum  frequenti: 
non  quod  corporea  membra  Deo  tribuantur  ,  qui 
(vtapud  loannem  ait  Chriftus11)  Spiritus  eft  Deus, 
<jr  eos, qui  adorant  eum, in  ffintu,jr  veritate  oportet  ado¬ 
rare.  Sed  metaphorice  tamen  oculos ,  aures  ,  caeteia- 
que  corporis  membra  Scriptura  (aera  Deo  attribuit, 
quod  diuina  fua  prouidentia,  potentiaque  admira¬ 
bili  quodam  modo  ea  efficiat  omnia  ,  qu*  corporeis 
membris  a  mortalibus  petaguntur.Qua  de  re  dodte. 


ftrum  non  reprehendent  nos,  fiduciam  habemus  ad  Deum,  1  u 
&  qukquid petierimus , accipiemus  abeo,  quoniam  man¬ 
data  eius  custodimus.,  jr  ea  qua  fiunt,  placita  coram  eo, 
facimus. 

Nec  dubium  eft  iuftoram  preces  ita  femper  au¬ 
diri  a  Deo  ,  vt  fi  non  impetrent ,  quod  proprie  pe¬ 
tunt,  id  certe  affequantur,  quod  ad  eorum  falutem 
valere  nouir  ipfe ,  qui  preces  exaudit.  Quocirca  verd 
dixit  Auguftinus ,  non  fempet  Deum  exaudire  ad 
voluntatem,  vt  exaudiat  ad  falutem  ,  quinetiam  in¬ 
terdum  placatum  negare ,  quod  iratus  concedit,  fic 
plerumque  parentes  filiis  gladium  ,  aut  venenum 
pofcentibus,  vtrumque  paterna  caritate  negant ,  nec 
illorum  lacrymis  adduci  poliunt  ,  vt  concedant. 


&c  copiose  diflerit  Damafcenus  C  Atque  oculi  qui-  C  quod  non  fine  miguo  periculo  ,  &  damno  cos  vi- 


IV. 


m  Sap.3.1 


n  Dcut.jj.j. 
oPfaI.9tf.10. 


V. 

p  Pfal.  33.10. 


qcap.10.30. 
t  cap.it.  18. 


dem  diuinam  fcientiam  ,  qua  eunda  perferutatur, 
eiufdcmque  prouidentiam  lignificant :  nam  de  fcien- 
tia  quidem  dixit  Salomon  k 3  In  omni  loco  oculi  Domi¬ 
ni  contemplantur  bonos,jr  malos. De  prouidentia  autem 
Dauid  1  Ecce  oculi  Domini  fuper  metuentes  eum ,  jr  in 
eis,  qui  jf  eram  fuper  mifcricordia  eius. 

Tametfi  enim  nihil  eft  non  modo  inrebus  huma¬ 
nis  ,  fed  etiam  in  hac  rerum  ampliftima  vniuerfitate, 
quod  diuina:  prouidentia  non  fubfit,fingulari  tamen 
quadam  ratione  iuftis,ac  piis  profpicere,&  confulere 
dicitur :  ac  propterea  ho  c  loco  aic  Petrus ,  Oculi  Do¬ 
mini  fuper  iuftos,quafi  fignificet  eos  potiffimum  a  Deo 
diligi  ,  &  lingulari  patrocinio  protegi  ,,quod  alia 
quadam  metaphora  fignificauit  Salomon  111  ,  lufto- 


dent  accepturos. 

Iurc  igitur  optimo  gloriabatur  olitn  Mofes  cum  I  X. 
diceret  8  :  Non  eft  aha  natio  tam  grandis  ,  qua  habeat,  S  Dcuc-4-7* 
deos  appropinquantes  ftbi  ,  ftcUt  Deus  nofter  adeft  cunelis 
obfecr at tonibus  noftrts.  Nam  rcuera  Gentilium  dij ,  vt 
.ait  Dauid  ** ,  Os  habent ,  ,  jr  non  loquentur ;  oculos  ha-  E  PI3I.113  j. 
beivt, ,  jr  non  videbunt,  ;  aures  habent,  ,  jr  notu,  au-  & 
dient-j  3  narres  habent,,  (jr  non  odorabunt :  Denique  muta  1 
funt  fimulacra  ,  ex  auro  ,  argentbvc  ,  aut  etiam  li¬ 
gno  confeda.  Qiiod  ipfo  rerum  experimento  Baa- 
iis  Sacerdotes  1  didicerunt ,  qui  innocdbaivLt  nomen  *  i 
Baal  de  mane  zfquc  ad  meridiem  dicentes ,  Baal  exaudi  16 ' 
nos ,  &  non  erat,  vox  ,  nec  qui  responderet.  Itaque  non 
fine  irrifione  exprobrans  Elias  aiebat  '.  Clamate  vo- 


1.  Reg.18. 


rum,inquit,4nim6  in  manu  Dei  funt  ,&  non  tanget  illos  D  ce  maiore.  Deus  cnuru  eft  ,  ■  c->  fprfitasu  loquitur ,  aut 

itu  diuerforio  efl  ,  aut  in.,  itinere  ,  aut  certe ,,  dormit , 
vt  excitetur,  illi  vero  fruftra  vafet  maena  clamabant^ 
&  incidebant,  fe  iuxta  ritum,  futim,  cub.ris  ■,  (jr  lan¬ 
ceolis,  donec  perfunderentur  fanguine.  Quod  fi  quan¬ 
do  videatur  Deus  negare  ,  quod  iufti  .fiagitanr , 
id  profedo  ad  maiorem  iuftorum  vtilitaiem  re¬ 
fertur  ,  quomodo  roganti  Paulo  ,  quidem 


tormentum  mortis.  Et  Mofes  n  >  Omnes  S ancli  in 
illhu  funt,.  Dauid  autem  <■> :  Custodit ,  inquit ,  Domi¬ 
nus  animas  Sanflorum  fuorum ,  &  de  manu  peccatoris 
liberabit  eos. 

Et  ne  credatur  Deus  cuni  patitur  iuftos  rebus,ad- 
uerfis  premi  ,  morbis  vexari ,  malcdi&is  profeindi , 
fuppliciis  cruciari ,  eorum  corpora  penitus  defererq, 
alibi  ait  P  :  Multa  tribulationes  iustorum ,  &  de  omni¬ 
bus  his  liberabit  eos  Dominus.  Cnftodit  Dominus  omnia 
offa  eorum  ,  vmirn  ex  his  non  conteretur.  Hoc  ,  ni  fal¬ 
lor,  fignificat  Cliriftus,  cum  apud  Matthaeum  ait  s, 
Veftri  autem  capilli  capitis  omnes  numerati  funt.  Et  apud 
Lucam  1 ,  Capillus  de  capite  vestro  non  peribit.  Merito 
autem  oculos  in  prsfentia  nominat ,  vt  peculiarem 


ter  ,  vc  ab  Angelo  Satanae  liberaretur  ,  qui  eum  k  i.aJCor. 


diuinitus  refponfum  eft ,  Suf- 
:  nam,  virtus  in  infirmitate  per- 


colaphis  ca:debat  , 
ficit  tibi  gratia  1 
ficitur. 

Vultus  autem  Domini  fuper  fidentes  mala .  An  im- 
pij  Deum  larent  ,  &  diuinum  eius  obtutum  effu¬ 
giunt  ?  Nihil  minus.  Quapropter  ait  Propheta  :  Vul- 


quandam  Dei  beneuolentiam  &  caritatem  infinuet:  E  tus  autem  Domini  fuper  facientes  mala.  Ac  cur  non 


f  lib.  6.  ad 
Attic. 


VI. 

I  Pf4l.4jl.13 


oculis  enim  ,  vt  Graeco  proueibio  circumfertur,  ma¬ 
xime  conciliatur  amor.  Et  apud  Latinos  in  oculis 
geftare,  aut  ferte  idem  valet,  quod  valde  ample&i, 
&  amare.  Sc  in  oculis  habere  aliquid ,  ad  id  maxi¬ 
me  intentum  e  fle  fignificat.  Denique  Tullius  f 
in  eorum  oculis  fe  e  fle- dicebar  j  quibus  maxime  gra¬ 
tus,  &  carus  effet. 

Et  aures ,  inquit ,  eius  in  preces  eorum.  Facile  quip¬ 
pe  Deus  iuftorum  precibus  annuit  ,&  quod  illi  pe¬ 
tunt  ,  liberaliter  concedit.  Ita  etiim  apud  Dauidem 1 


repetit  eandem  oculorum  vocem  ?  An  vultus  iram, 
atque  indignationem  fignificat  ?  quafi  indicet  Pro  - 
pheta  impios  feuero  vultu  a. Deo  inlpici  ,  quippe 
qui  iis  vehementer  fuccenfeat  ,  irafcitur.  Alpi 
cit  igitur  Dominus  impios  ,  verum  non  benigno, 
fed  roruo  ,  indjgnatiomfque  pleno  afpCuf  u,  Non  er¬ 
go  dicant  impij,  quod  illi  apud  Iob  1 ,  Nubet  latibu-  *  Cih-1 
lum  eius,  nec  noftra  confidcrat,  &  circa  cardines  pali  per¬ 
ambulat,  Stulte  non  minus ,  quam  impie  id  libi  nc la¬ 
ri)  homines  perfuadent. 

D  d  4  d.q-cn 


XI. 

3  lib.de  pce 
nir,c.6. 


b  lib.j  Stxo. 


clib.de  Mo- 
aarch. 


XII. 

dcap.t3.13. 


elib.de  Ma¬ 
naret). 


XIII. 

f  cap.10.  j, 
gPfal.36.3j, 

XIV. 

b  Pfal.74  j, 


310 

Sapienter  enim  dixit  Tertullianus  Nihil  occul¬ 
tum  quod  non  reueletur.  quantaficunque  tenebras  fhSlis 
tuis  fiuperslruxeris  $  Deus  lumen  eft  ,  CT  illius  oculi  mul¬ 
to  plus  lucidiores  fuper  folem  circunsficientes  omnes  vias 
hominum,  &  profundum  abyffi ,  &  corda  hominum  in- 
tuentes  in  abficonditas  partes.  Clemens  b  autem  Alexan¬ 
drinus  etiam  Poetarum  teftimoniis  ne  minima  qui¬ 
dem  Deum  latere  oftendit :  ex  Menandro  namque 
haec  profert: 

- Neque  acum ,  cariffime. 

De  fideres  vnquam  alienam :  nam  Deo 
Facta  haud  iniqua,  fed  qua  infla  fiunt, placent. 

Et  aliquanto  poft. 

- - Nam  Deus 

Te  refpiat  prafens  prope. 

Et  rurfus  ex  eodem: 

Nec  virgines  vitiet, adulter  nec  fet, 

Nec  quid  furetur  is-, eadem  nec  perpetret 
Ne  acum  quidem  implicatam  cupias,  Pamphile, 
Namtfc  afficit  propinquus  qui  efl  tibi  Deus . 

’  Et  Iuftinus  c  Martyr  ex  Philemone  pene  cade  affert, 

- Non  expetes 

Acus, vel  vnum  vile  filum,  Pamphile: 

Nam  te  videt, qui  praflo  adefi  tibi  Dem 
Pietate  gaudens ,  non  iniquis  attibus. 

Sed  qujd  opus  eft  multis  ?  Deus  ipfe  apud  Iere- 
>  miam  d  loquitur  in  hanc  fententiam ,  Putdfne  Deus  e 
vicino  ego  fum, dicit  Dominus ,  &  non  Deus  de  longe  ?  Si 
occultabitur  vir  in  abfeonditis ,  &  ego  non  videbo  eum  di¬ 
cit  Dominus  ?  Numquid  non  coelum,&  terram  ego  impleo, 
'  dicit  Dominus  f  Sic  apud  eundem  Iuftinum  e  Phile¬ 
mon  Deum  his  verbis  deferibit: 

Qualis  Deus  mihi  dicito  cenfendus  eft } 

Qui  cuncta  cernit,ipfe  fed  non  cernitur. 

Neque  aliter  Orpheus: 

Vnicus  eft  per  fe  exijlens,qui  cuncta  creauit 
Lumine  con $f e fians, mortales  confficit  omnes. 
Latebras  igitur  quaerant  improbi ,  &  fcelefti:  habent 
qui  cu&a  cernit, infpe&orem  Deum;quie[ue  nullum 
facinus  inultum  patitur.  Propterea  enim  dicitur  a 
Propheta  ,  Vultus  Domini  Cuper  facientes  mala,  tametfi 
enim  incredibili  pene  lenitate,  ac  manfuetudine  in¬ 
numerabilia  propemodum  fcelera  patienter  tolerat, 
tarditatem  tamen  fupplicij,vt  quidam  dixit, gtauita- 
te  compenfat. 

Hoc  enim  eft,  quod  fubdit  Propheta ,  vt  perdat  de 
terra  memoriam  eorum.  Quorfum  vero  vultus  Domi¬ 
ti  piper  facientes  malarKtmpc  vt  perdat  de  terra  memo¬ 
riam  eorum.  De  hac  quippe  mortali,  caducaque  terra 
impiorum  memoriam  extinguit,cum,vt  feriptum  eft 

■  in  Exodo  f  ,vifttat  iniquitates  patrum  in  filios  in  tertiam, 
&  quartam  generationem  ;  eorum,  qui  fe  oderunt.  I  dque 

■  confirmat  Dauid  cum  ait  g :  Vidi  impium  fuperexalta- 
tum,cfr  eleuatum,ftcut  cedros  Libani,  &  tranfiui ,  &  ecce 
non  erat.esr  quafiuieum,<jr  non  eft  m /senties  locus  eius. 

Quod  fi  nonnunquam  aliter  accidit ,  perdit  ta¬ 
men  ,  &  penitas  abolet ,  &  extinguit  impiorum  me¬ 
moriam  de  terra  videntium  ;  quod  forraffe  Hebraea 
vox  apertius  indicat,quap  proprie  fignificat, incendit, 
aut  inflammat.  Hoc,  vt  opinor ,  alibi  indicauit  Da¬ 
uid  ,  cum  dixit  h  iniquis,  nolite  inique  agere ,  &  delin¬ 
quentibus  ,  nolite  exaltare  cornu.  Nolite  extollere  in  al¬ 
tum  cornu  veftrum.  Nolite  loqui  aduerfus  Deum  iniqui¬ 
tatem.  Illico  vero  rationem  fobii ciens  addit,nufquam 
patere  effugium.  Quia  neque ,  inquit ,  ab  oriente ,  ne¬ 
que  ab  occidente  ,  neque  a  defertis  montibus ,  quontanu 
Deus  index  eft. 

Quamquam  amem  interdum  ignofeit ,  &  feele- 
ftos  ,  Sc  impios ,  caducis  ,  ac  morralibus  bonis  lo¬ 
cupletat  ,  nonnunquam  tamen  diuina:  fuae  iuftitiaj 

leueritatem  exercet ,  &  idcirco  ,  hunc,  inquit ,  humi- 


Explanatio  Cap.  III. 


A  liat,  a  quofcelerum  poenas  exigit,  Sc  huncexah.it ; 
quem  rebus  fecundis  attollit ,  quia  calix  in  manu  Do¬ 
mini  vini  meri  plenus  mifto ,  er  iuclinauit  ex  hoc  in  hoc • 
Neque  enim  in  hac  mortali  vita  totam  fuam  iram, 
ac  indignationem  effundit  ,  veruntamen  fex  eius 
non  ejl  exinanita,  bibent  omnes  peccatores  terra.  Deni¬ 
que  concludit ,  Omnia  cornua  peccatorum  confringam, 
&  exaltabuntur  cornua  iuflt.  Quae  cum  ira  flnt ,  mi¬ 
rum  in  modum  hoc  prophetico  teftimonio  fide¬ 
lium  animos  erigit  Petrus, &  confirmat;ac  propterea 
fubdit. 

15.  Et  quis  eft  ,  qui  vobis  noceat. ,  fi  boni  cumulatores 
fueritis ?] 

B  Metuant ,  inquit ,  impij  qui  iuftam  Dei  in  fe  iram 
prouocarunt  ,&  meminerint  impiorum  femen  ali¬ 
quando  periturum,  vos  vero  qui  redtam  virtutis 
viam  ingreffi  eftis ,  quique  ad  optima  quaeque  con¬ 
tenditis  ,  eredlo  animo  effe  oportet :  quicquid  enim 
acciderit  in  vita,  falutem  vobis,  &  gloriam  afferet 
fempiternam:verc:  namque  feripfit  Paulus  a  Apofto- 
lus  ;  Diligentibus  Deum  omnia  cooperantur  in  bonum. 
Nolite  itaque, vt  ait  Dauid  b ,  cernulari  in  malignanti¬ 
bus, neque  z.elar  e  facientes  iniquitatem, quomam ,  tanquam 
fcenum  velociter  arefient ,  &  quemadmodum  olera  herba¬ 
rum  cito  decident.  Et  paucis  interiedtis  « :  Quomam  qui 
malignantur ,  exterminabuntur ;  &  adhuc  pufillum ,  & 
non  erit  peccator ,  &  quares  locum  eius ,  &  non  inuenies. 
Rurfus  poft  pauca*,  Inimici  vero  Domini  mox  vthono- 
C  rificatifuerint ,  exaltati,  deficientes  quemadmodum  fi¬ 
mus  deficient.  Et  rd  genus  alia  pene  fexcenta  in  factis 
literis  legunrur  ,  quae  miferam  impiorum  conditio¬ 
nem  apertiffime  deferibunt. 

At  contra  qui  virtutem  colunt ,  qui  religione  ,  ac 
pietate  nihil  habent  antiquius,  diuino  patrocinio  te- 
dti  nihil  metuunt  mali :  in  mediis  enim  rebus  aduer- 
fis  triumphant,&  exultarrr, atque  ita  Paulus  1  ,Multa, 
inquit, fiducia  efl  apud  vos ,  multa  mihi  gloriatio  pro 
vobis  ftuperabundo gaudio  in  omni  tribulatione  noftra.  Sic 
etiam  Apoftoli  inter  probra ,  &  contumelias  ingenti 
quodam  gaudio  perfufi  exui  rabant «,  Et  ibant,  vt  ait 
Lucas, gaudentes  a  eonffeUu  concilij ,. quoniam  digni  habi¬ 
ti  fiunt  pro  nomine  Iefiu  contumeliam  pati. 

■  Nil  igitur  mirum, vt  obferuat  Oecnmenius  ,  fi  ne- 
D  gat  Petrus  haec  mala,quibus  iufti  interdu  premuntur, 
re  vera  mala  effe,cum  nihil  obeffe  queat  forti,&  con¬ 
flati  animo  ea  toleratibus. quamobre  vere.atque  ele¬ 
ganter  probat  Chryfoftomus  fneminem  laedi  nifi  a  fe 
ipfo.EtEcclefiaeodemSpiritu  edodta, alicubi  canit; 
Nulla  nobis  nocebit  aduerfitasft  nulla  dominetur  iniquitas. 

Hanc  enim  ob  cauffam  ait  Petrus  fi  boni  amula- 
tores fueritis-,  Graece ,  ilv  raa  dyafou ,  fxtuvrefr  ytvn&i , 
quod  nonnulli  perinde  accipiunt, quafi  Dei  imitatio¬ 
nem  fuadeat,qui  apud  Matthaeum  g  vnus  dicitur  bo¬ 
nus. Et  Paulush  diuitias  bonitatis  eius,&  patientia, & 
longanimitatis  exrollit.Et  Salomon  '  bonum, ac  fua- 
uem  Dei  Spiritum  vocat;ille  quippe  cum  nullo  noflro 
fcelere  laedatur, incredibili  quadam  patientia, &  lon¬ 
ganimitate  infidelium  blafphcmias,&:  contumelias, 
E  haereticorum  vefanias  ,  &  Catholicoru  flagitia  quo¬ 
tidie  perfert, ac  diflimulat ,  eum  viri  iufti  imitantur, 
qui  nullis  rebus  aduerfis  commouentur  ,  nunquam 
a  redta  fide, aut  ab  officio  recedunt. 

Quod  fi  bonum  referamus  ad  Chriftum  ,  nihilo 
minori  ftydio  eius  imiratio  compledtenda  eft,qui,vt 
fuperiori  capite  Petrus  dixit k  ,cum  malediceretur, non 
maledicebat ,  cum  pateretur .  non  comminabatur,  quan- 
quam,nifi  mea  me  fallit  opinio ,  propius  aberit  a 
mente  Petri,  vt  boni  nomine  {impliciter  inteiliga- 
mus,id  quod  redtum,  & honeftum  eft,vt  fenfus  fir. 

Quid 


a  adRom. 
8.1.8. 

b  Pfal.jS,  1, 
e  rerf.j. 


II. 

d  1.  ad  Cori 
7-4. 

c  A£t.j.4r, 


fHom.quo3 
nemo  laedi¬ 
tur  nifi  3  fe 
jpfo. 

IV. 


gcap.19.17. 
h  ad  Rom. 


Sapien.iM. 


V. 

vcrf»3- 


Catholica  Epift.  I.  Petri. 


32J 


Quid  vobis  obede  poterit, fi  virtutis ,  atque  hoftefta- 
tis  ftudio  teneamini?  Videtur  enim  aemulandi  verbo 
non  alitervti  Petrus, quam  Paulus, qui  ad  Corin- 
a  :.  ad  Cor.  thios  dixit  a ,  a A&mulamini  charifmata  melior  It.  Rur- 
ix.3 1.  fus  b }  ^ Emutamini  ftiritualia.  Denique c,  tAEmilami- 

e  yuCi?'*'  ni ProphefAre.  His  enim  omnibus  locis  aemulari  figni- 
ficar  ardenter  appetere. 

V I.  Ait  igitur  Petrus  iis, qui  Chriftianam  virtutem ,  & 

perfe&ionem  ferantur, nihil  pofle  nocere  ;  quod  de 
d  Hor.lib.3.  viro  forti  Lyricus  poeta  d  cecinit: 

3'  Julium  eft  tenacem  propofiti  virum 

Non  cimum  ardor  praua  iubentium,  • 

Non  vultus  inflantis  tyranni 
Monte  quatit  foltda,  neque  Aufter 
Duxinquieti  turbidus  Adria, 

Nec  fulminantis  magna  I otiis  manus,. 

Si  fi -alius  illabatur  orbis, 
impmidum  frient  ruina . 

VII.  Quinetiam,  vt  multis  oftendit  P  lutarchus  e ,  plu- 
e  devcil.  ab  rimis  inimici  plufquam  amici  profunt.  Itaque  Igna- 
snim.cap.  tjus  f  Martyr  de  fe  iplo  in  hanc  fententiam  feri- 
-  cp.adlto.  kic  ^  Dg  $yria  vfaue  Romam  pugno  ad  beftias  in  mari , 

&  in  terra  nolle ,  ac  die  ligatus  cum  duodecim  leopardis, 
hoc  eft  militibus  ,  qui  me  custodiunt ,  quibus  fi  benefeceris 
peiores  fiunt.  Iniquitas  autem  eorum  mea  doclnna  eft.  Sed 
non  idcirco iufiificatui  fum. 

VIII.  Tantum.vero  abeft ,  vt  moleftias,  &  fupplicia  for¬ 
midaret,  vt  quicquid  in  vita  acerbum  eft ,  quicquid 
afperum  ac  durum,  auidius  appeteret,  quam  ali)  vo¬ 
luptates  ,  diuitias  ,  honores  ,  caeteraque  id  genus  alia 
concupifcunt,  Ttinam,  inquit  ,  fluar  bestiis  ,qiu  mihi 
fr&parata  funt,quas  eft  oro  veloces  mihi  effe.  ad  interitum, 
(ft  alliciam  ad  comedendum  me*  ne  ficut  eft  aliorum  Mar¬ 
tyrum, non  audeant  corpus  attingrre :  quod  ft  venire  nolue¬ 
rint,  ego  vim  faciam,  ego  mevrgebv ,  vt  deuorer.  /gnofate 
mihi,  filioli :  quid  mihi  profii  ,ego  fcio.  nunc  incipio  effe  di- 
fcipuius  Chrifti,  nihil  de  his ,  qua  videntur  defiderans,  vt 
Jefurn  Chrifhtm  inueniam.  Ignis  ,  crux,  bestia,  confiaBio 
vjjium  ,  membrorumque  diuijiq,&  totius  corporis  contritio, 
eft  tormenta  diaboli  in  rne  veniant ,  tantum  'fit  Chriflo 

g  Je  fcupt.  fluar.  Addit  Hieronymus  S  ,  Cum  iam  damnatus  effet 
cccl.inlgoa-  ad  befiias,  eft  ardore  patiendi  rugientes  audiret  Icones ,  di¬ 
tio.  xiffe, frumentum  Christi  fum, dentibus  bestiarum  molar, vt 

panis  mundus  inueniar. 

jX  Ad  hanc  Chriftianam  fortitudinem  fe&atorcs 

fuos  informabat  olim  Chriftus  ,  cum  apud  Mat- 
hcap.10.18.  thaeum  h  diceret.  Nolite  timere  eos ,  qui  occidunt  corpus , 
animarh  autem  non  pojfunt  occidere. Sed  potius  timete  eum, 
qui  poteft  &  animam,  &  corpus  perdere  in  gehennam.  Id 
autem tametfi  videri  folet  arduum, atque  difficile,fa- 
cile tamen  praeftari  poterit  ab  iis,  qui  in  Chriftura 
Dominum  ducem, Sc  antefignanum ,  mentem,  cogi- 
I  ad  Hebr.  tationeraque  conuerterint,  qui,  vt  ait  Paulus  ! , pro- 
I2"1*  pofito fibi gaudio ,  fustinuit  crucem  ,  confufeone ;  contempta. 

Nihil  enim  honorificentius  ,  aut  'gloriofius  concipi 
poteft, quam  fi  quis  Chriftum  Dominum  noftra  cauf- 
fa  patientem  imitetur. 

X.  Quamobrem  alicubi  feribit  Ambrofius  k ,  Nullis 
k  In  Pf.  11*.  ergo  iufius  frangatur  iniuriis ,  nullis  moueatur  periculis , 
o  Aon.  ii  ad  tentetHr  pr0Cellis  ,fiue  mors  ingruat  ,fiue  vita ;  fiue 
pix  md  ta  Angeli  coelorum ,  neque  deticiatur  aduerfts ,  nec  extollatur 
diligentibus  fecundes ,nufquam fit  eius  infirmus  ajfelltis.  Et  poft  mul- 
nomen  cufi  ta.  Fbi pax,&  multa  pax  ,  ibi  ctnx  Chrifti  non  opprobrio, 
non  eft  illis  falut  i  e Non  fuit  opprobrio  Petro  crux  Chrifti ,  quia 

Icandalum.  tmtHmtim  ^[nrl£  ^edit  ,vt  inuerfis  Chriftum  honoraret 
veftigiis, metuens  ne  fi  c  affecte  crucifixus  effet ,  qua  Domi¬ 
nus,  a  feBaffe  Domini t gloriam  videretur ;Crux  ergo  oppro¬ 
brium  perfido  ,  fideli  autem  gratia  ,  fideli  redemptio , fideli 
refurreBio  eft, quia  pro  nobis  paffus  eft  Dominus  ,  quia  illo 
nos  redemit [anguine ,  illa  ad  paradifum  refurreBione  re- 
uocauit. 


A  Adde  Apoftolorum,ac  Ma#yrum  exempla,qui  no-  XI. 
bis  conftantite ,  ac  fortitudinis  veluti  quandam  fpe- 
ciem  imitandam  praebuerunt.  Quo  fpe&ant  illa  fiue 
Auguftini  a ,  fiue  Leonis  b  ,  fiue  cuiufpiam  alterius,  a  fer.J7-d« 
quae  de  Martyrum  celebritatibus  circunfcruntur. 
Quotiefcunque  ,zk,fanBorum  martyrum  folemnia  ccle-  Mattyt. 
bramus,ita  ipfis  intercedentibus  expeBemus  li  Domino  con- 
fequi  temporalia  beneficia,vt  ipfos  martyres  imitando,  acci¬ 
pere  mercamur  aterna.  ab  ipfis  enim  [anctorum  martyrum 
in  veritate  fefliuitaturn  gaudia  celebrantur  ,  qui  ip forum 
martyrum  exempla  fequuntur.  Solehnitates  enim  marty¬ 
rum  exhortationes funt  martyriorum,vt  imitari  non  pigeat, 
quod  celebrare  delcBat. 

Et  quidem  Pauli  exemplum,  vt  alicubi  obferuauit  XII. 
Clemens  Alexandrinus  c ,  plurimum  valuic  ad  fide-  c  Iib.4,Scro- 
B  liumanirnos&excitandos,&confirmandos.Itacnim  mat-  non 
ard  Philippenfes  d  feribit ,  Scire  autem  vos  volo  ,fi-atres,  ab 
quia  qua  circa  me  fum,  magis  ad  profcBum  venerut  euan-  d  cap.i.  11. 
geli j,  ita  vt  vincula  mea  manififta  fierent  in  Chriflo  in  am¬ 
ni  pratorio ,  &  in  cateris  omnibus ,  &  plures  e  fi-atribus  in 
‘Domino  confidentes  vinculis  meis  abundantius  auderent 
fine  timore  verbum  Dei  loqui.  Vnde  colligit  Clemens, 
quae  a  veteribus  rc&e,  &  ex  virtutegefta funt ,  nobis 
quafi  imagines  quafdam  imitandas  propofitas  efte, 
atque  adeo  martyria  quafi  quaedam  exemplaria  coti - 
nerfionis  e  fe  gloriose ,  vt  ille  loquitur,  fanBificata. 

Ira  olim  Origenes  ,  vr  au£tor  eft  Eufebius  ,  cum  XIII. 
perfecutionis  ardor, quotidie  magis  efferuefceret^ac  c  hb.tf.hift. 
pene  innumerabiles  martyrium  forriter  fubirent,  c,1‘ 
tanto  eftmartyrij  amove, tantaque  cupiditate  infiam- 
C  matus, vt  nihil  propius  fuerit  ,  quam  vt  in  ipfa-  tenera 
aetate  vitro  fefe  periculis  obiiccret,  &c  ad  cftrtamcn 
exiliret,  irrueretque. 

His  addo  admirabiles  quafdam  animi  voluprates,  XIV. 
atque  oblcftationes  ,  quibus  eorum  mentes  perfun¬ 
duntur, qui  pro  Chrifti  nomine  afpera,  at  que  acerba 
patiuntur.  Air  enim  alicubi  Paulus  f.  Scientes  quodfi-  f  ad  Cor.i ,r 
cutfocij  paffiomnn  eHis  ,fic  eritis  &  confolanonis,  Item- 
que  5 ,  Sicut  abundant  pafumei  Chrifti  in  nobis, itet  eft  per  g  verf.  5, 
Chriftum  abundat  confolatio  noftra.  Quae  cum  ita  fint, 
re&e  cxhocPerri  loco  colligit  Clemens  Alexandri¬ 
nus  ,  martyrium  pro  Chrifto  cupienti  eximias  ,  & 
praeclaras  quafdam  virtutes ,  hoc  eft ,  fidem  ,  carita¬ 
tem,  &  fpem  minime  dubiam  videri  omnino  ne- 
ceflarias. 

D 

1 4.  Sed  eft  fi  quid  patimini  propter  iufiitiam ,  beati. 

Timorem  autem  eorum  ne  timueritis  ,  eft  ne  con¬ 
turbemini.^ 


Corrigit  quodammodo  ,  quod  dixerat  non  polfc 
res  aduerfas  iuftos  vllo  pa&o  laedere  ,  &  ad  Chrifti  h 
Domini  lenrenciam  alludens.  Tantum, inquit,  abeft, 
vt  fi  boni  aemulatores  fueritis,humanae  viraemoleftie 
laedere  vos  aliqua  rarione  queant, vt  beari  potius  ceti- 
fendi  fitis,fieas  propter  iuftitum  pari  compellamini, 
Proculdubio  aiitem  ad  Chrifti  verba  relpicir ' ,  Beati 
qui  perfecutionem  patiuntur  propter  infimam  ,  quoniam 
ipforum  eft  regnum  eoe  lorum.  Merito  aurem  beati  prae¬ 
dicantur ,  qui  propter  iuftitiam  -perfecutionem  pa- 
E  tiuntur ,  quandoquidem  ,  vt  ait  Chryfoftomus  k ,  ad 
eam  tolerantiam  caeterae  ferme  omnes  virtutes  funt 
neceflari*  ,  verum  quidem  eft  ,  quod  ait  Paulus 
Omnes ,  qui  pie  volunt  viuere  in  Chrifio  perfecutionem 
pati. 

Et  Hieronymus  m  ,  Leo  »  ,  Sc  Bernardus  »  ,  affir¬ 
mant,  nunquam  deefle  perfecutionem ,  Sc  tolerandi 
materiam, fcd  videndum  eft  quamobrem, &  qua  po- 
tiffimum  rarione  quis  patiatur :  vt  enim  feribit  Au- 
guftinus  P,  Poena fimilis  efi  bonis,  eft  malis,  itaque  Mar¬ 
tyres  non  facit  poena ,  fed  caitfia.  Nemo  dicat  perfecutio- 


I. 

h  {viatth.y. 


i  Matt./,io. 


k  hom.  f. iij 
Matth. 

1  i.adTim. 
3.11. 


II, 

m  epift.  r. 
n  ferm  $.<JC 
Quadrag. 
o  fer.de  ca- 
uerf.  S  Panl, 
p  in  Pfal.j4 


322  Explanatio 

nem  patior. non  ventilet  Jkcna?n,fcd probet  caudam.  Ali-  A 
'aPfal  63.  bi  »  ,Non  perfecmionem  pati  latu  eft  ,fed  habendo  cauf- 
fam  bonam  pati ,  hac  latu  e fi:  latu  enim  efl  in  cattffa  boni- 
b  fer/ 76.  <!e  non  in paru  acerbitate.  Denique  b  ,  Quod  duo  cum 
ejdcmepija  Chrifto  crucifixi  funt  exvtroque  latere ,  oftendit  alios  fibi 
)  dextros, alios finifiros  ejfe  pajfur os. dextros, de  quibus  dtettur , 
Beati  qui  perficutionem  patiuntur  propter  iuflitiarn  : fini- 
e  1.  ad  Cor.  ftros ,  de  quibus  dicitur  c.  Etji tradidero  corpus  meum  ,  ita 
13.  vt  ardeam,  caritatem  autem  non  habuero ,  nihil  mihi  pro - 

defi. 

III.  Tantum  igitur  abeft,vt  iufti  rebus  aduerfis  perter¬ 
reantur,  aut  defpondeant  animo  ,  vt  potius  ,vtait 
<j  ad  Ro.  5.  Paulus  '',in  tribulationibus  glorientur.  Idque  capi- 
c  verf.13.  te  fequemi  monet  etiam  Petrus  c ,  Communicantes, in- 
quit ,  Christi  paffionibus ,  gaudete,  quod  &  Paulum 
Apoftolum  fecilTe  teftatur  Chryfoftomus  ,  cum  ad  g 
f  cap.  6.J7-  Galatas  dixit  f  ,  De  cmronemo  mihi  moleftus  fit: ego 
cnimfiigmata  Domini  Iefu  in  corpore  meo  porto.  No  dixit, 
ait  Chryfoftomus  ,  ftigmata  habeo  5  fed porto ,  tanquam 
aliquis  de  trophaisglorians,fignifque  regalibus.  Et  iapien- 
g  lib.  13.  de  ter  fcripfit  Auguftinus  g ,  Mors  poena  nafcentis  ■,  fi  pro 
ciuit.  c.6.  iuflitia,  pietateq?  pendatur ,  fit  gloria  rena  fient  is. 

I  yt  Et  fi  fpe&etur  praemium  ,  nihil  poteft  optabilius 
cogitari ,  quam  pro  iuftitia  acerbiilima, quaque  per- 
h  epift.  11.  peti.  'Tretiofamors ,  ait  Cyprianus  h  ,  qua  emit  immorta¬ 
litatem  pretio  fui  [anguinis  ,  qua  accepit  coronam  de  con- 
i  lib.  13.  de  fiimmatione  virtutis.  Et  Auguftinus  '  ,  zJ^fors,  ait  ,non 
ciua.c.7.  Vi in  unum  vtihtatcm.fcd  diuina  opitulatione  ,  con- 
uerfaeft,  vt  qua  metuendapropofita  efi,  ne  peccatum  com¬ 
mitteretur,  nunc fufiipienda  proponatur ,  vt  peccatum  non 
committatur,  commiffumq,  deleatur ,  magnaf,  victoria  de-  Q 
bita  iuftitia  palma  reddatur. 

V.  Timorem  autem  eorum  ne  timueritis,  &  ne  conturbemi¬ 
ni.  Redfce  hoc  ex  fuperioribus  infertur :  nam  fi  in  ma¬ 
lorum  tolerantia  pofitaeft  beata  vita,  modoaduerfa 
pro  iuftitia  fuftineantur ,  confequens  profe&b  eft,  vt 
nullis  minis,  nulloque  extrinfocus  incuflb  timore  iu¬ 
fti  perterreantur, aut  animo  concidant,  ^perturben¬ 
tur.  Timorem  autem,  ait, eorum  ne  timueritis,  hoc  eft  eo¬ 
rum  minas  ,  &  terriculamenta ,  quibus  impij  iuftos 
conantur  perterrefacere  :  timorem  enim  hoc  loco 
vfurpat  Apoftolus  pro  rebus  alioqui  timendis,ac  for¬ 
midandis  ,  quod  in  iacris  literis  alias  frequenter  fieri 
fupra  docui. 

V  I.  Perlimili  autem  confilio  Chriftus  Dominus  apud 
k  cap.  i6.z.  Ioannem  k  difcipulos  monet ,  vt  ad  omnia  quamuis  E 
dura  perferenda  fele  comparent.  A bfqtte  Synagogis 
facient  vos:  fed  venit  hora. vt  omnis, qui  interficit  vos,  arbi- 
Icap.15.18.  tretur  obfcquiumfe  proflare  Deo.  Et  alibi  1 :  Si  mundus 
vos  odit.fcitote  quia  me  priorem  vobis  odio  habuit.  Et  ali- 
m  vcrfio.  quanto  poft  m :  Non  efi  firuus  maior  domino  fito  ,fi  me 
p  cap.  1  %.  1 4-perfecuri funt ,  &  vos  perfequentur.  Et  apud  Lucam  11 : 

Non  terreamini  ab  his, qui  occidunt  cor  pus, & poft  hac  non 
habent  amplius ,  quid  faciant.  Et  quidem  magnitudine 
praemij  propofita  ,  facile  omnia  contemnet ,  qui  ani- 
maduerterit  ad  magna  praemia  non  nifi  per  magnos 
labores  perueniri. 

VII.  Quaniobrem,vt  ait  Gregorius ,  fi  dele&at  magni¬ 
tudo  praemij, non  terreat  magnitudo  laboris :  nam,vt 

ohom.  1. de  ait  Chryfoftomus  0  ,N ullus  athletes  fine  certamine  fir- 
Marcyr.  tior  dici, nullus  fine  vicloria  poterit  coronari.  Et ,  vt  ait  £ 
P  fcr.  74.  Ambroiius  r ,  Qui  foci)  funt  contumelia,  debent  &  parti¬ 
cipes  e  filantia.  ita  enim  dicit  beatus  Apostolus,  Sicut  fo¬ 
ci)  pafftonum  estis ,  c r  refurrcctionis  entis.  Si  tolerabimu*, 
inquit ,  &  conregnabimus .  Qui  ergo  tolerautrunt  mala 
propter  Christum, debent  &  glonam  habere  cum  Chrifio. 

VIII.  Timorem ,  ait  Apoftolus ,  eorum,  non  enim  quemli¬ 
bet  timorem  amouet  aiuftis.  Tametfi  enim,Ambro-  ' 

q  m  Pf.  118.  (io  <i  au&ore.  Trepidare  infirmitatis  efi, timoris y atque  fir- 
erm.il.  midinis  ,  eft  tamen  infirmitas  ad  lalutem ,  efi  etiam  timor 
Sanctorum.  Et  aliquanto  poft  etiam  in  Martyribus 


Cap.  III. 

nonrtuilum  laudabilem  timorem  admittit.  Pone  ergo, 
inquit ,  Martyrem  inter  pericula  conflit  tttum ,  ctm  inde 
immanitas  befiiarum  ad  incutiendum  terrorem  infremat, 
aliundefilridor  candentium  laminarum ,  &  flamma  forna¬ 
cis  ardentis  exafiuet ,  ex  parte  alia  perfonenttrachssgra - 
uium  catenarum,  hme  carnifex  cruentus  afiifiat ,  pone ,  m- 
quam,ctrcunff>etlantem  omnia  plena  fuppliciis ,  deinde  co¬ 
gitantem  mandata  diuina ,  illum  ignem  perpetuum ,  illud 
fine  fine  incendium  perfidorum ,  illam  fene  recrudc  fient  is 
artimnam  trepidare  corde  ne  dum  prafentibus  cedat, per pc 
tuis [e  dedat  exitiis ,  perturbari  animo  ,  dum  futuri  iudicij 
romphaam  diam  terribilem  quadam  consfieclus  ftiecie  con 
tuetur.  Nonne  ad  hanc  trepidationem  fiducia  vtn  eonfian 
tis  aqualts  in  eundem  concurrit  affectum  confidentia  cu¬ 
pientis  <£terna,gr  diuina  trepidantis'! 

Et  lane  sternorum  fuppliciorum  metus  inanem 
malorum  omnium  terrorem  excutit.  Qus  enim  in 
hac  mortali  vita ‘accidere  poftlmr  adueria,vt  linr  gra- 
uia, dura, acerba,  &  alpera  non  vitra  breuifiimum  vi-  ; 

tsfpatium  perfeuerant ,  atque  adeo  articulo  prope- 
modum  temporis  abfoluuntur.  Quae  vero  in  alia  vita 
metuenda  proponuntur, cum  per  fo  atrocilfima  funt,  " 
tum  nullo  clauduntur  fine ,  lcd  in  omnem  durant 
aeternitatem. 

Perlimili  etiam  ratione  cum  Petrus  ait.  Et  non  con-  X. 
turbemini,  non  omnem  turbationem  prohibet.  Nani 
alioqui  bearillima  virgo  audita  lalutatfone  Angeli¬ 
ca  ,  turbata  eft  m  fermone  eius,  quippe^,  v  t  ait  Ambro- 
fius  ,  Trepidare  virginum  efi.gr  ad  omnes  viri  ingreffus  a  de  vit- 

pauere .omnes  viri  affatus  vereri.  S cribit  enim  Hlerony-*»’0, 
mus  b  ,  Uirifpecic  angelus  fefe  virgini  fteclandum  pra-  bep.adfr. 
butt.  &c  idcirco,vt  idem  ait  c ,  ideo  forfitan  timore  per-  ^oc- 
territa  virgo  eft, quia  virum, quem  non  folrbat ,  afpexit.  Et c  cP,J^Cf- 
in  eandem  fententiam  Damafcenus  J  ;  Virgo.  Angeli  d  om.Ue 
ore  commota  eft ,  vt  qua  cum  viris  colloqui  minime  confue-^°m^%' 
tiiffit :  fi  quidem  virginitatem  fedulb  feritare  conflituerat. 

Fauere  videtur  Lucas,qui ,  vr  habent  vulgari  codices 
Graeci ,  dixit »  J"t  tS  wx  ,  hoc  eft  ,-,lla  vero  cum  vidiffit. 
Origenes  e  lal urarionem  (llam  ait  vifiim  fuifte  virgini c  bom.6.ia 
peregrinJm, atque  adeo  nonnihil  perterritam  elle.  Luc' 

Enthymius  mctuille  ait  daemonis  aftum  ,  idque  XI. 
planius  explicans  Bernardus  f ,  G)ubd  turbata  eft ,  in-  f  ho.j.fupei 
quit ,  verecundia  fuit  virginalis,  &  cogitabat, qui  a  [ciebat Mi<rusdh 
prudens  virgo  ,  quod  fape  zAngdusfatana  transfigurat  fi 
m  angelum  lucis, &  quia  humilis  erat,&  fimplex  ,&  nihil 
tale  ab  Angelo  (perabat  :  quippe  illa  oh  infolitam  dignita¬ 
tem,  ovftupuit ,  cui  fe  longe  imparem  exiftomabat.  Itaque 
perfinnl is  perturbatio  etiam  ia  iuftos  ,  atque  viros 
landliflimos  cadere  poteftjneque  eam  vllomodo  Pe¬ 
trus  reprehendit  ,  qui  eam  perturbationem  damnat, 
qua.  quisaduersus  Deum,diuinamqueq>rouidenti;un 
commouetur,eamque  vel  accufat ,  vel  in  dubium  re- 
uocat,vel  nimio  pauore-concutitur,&:  confilij  inops, 
quo  fe  vertat ,  prorfus  ignorat ,  quod  iis  plerumque 
accidit,qui  nimio  terrore  concutiuntur. 

1  j.  Dominum  autem  Chriftum  fanSlificate  in  cordibus 
vefiris ,  parati  femper  ad  fiitisfhclionem  omni  po- 
fcenti  vos  rationem  de  ea, qua  in  vobis  efi,  fpe.  J 

Grsci  codices,  qui  nunc  habentur  in  manilius  ha¬ 
bent  9iiu,  hoc  eft,  Deum,  pro  Chrifto  ,  vt  prscipiat  *  • 

Apoftolus  Deum  in  cordibus  fan&ificandum.  At 
Clemens  Alexandrinus  antiquus  ,  Sc  Grscus  au<ftov 
habet  Christum  :nec  difientire  videtur  Syriacus  ,  qui 
tranftulit ,  Dominum  zJMeffiam.  Oecumenius  autem 
Deum  legit  ,putatque  Petrum  ad  Ifais  verba  allude-  glfa.S.ij- 
re, cum  dixit  e , Dominum  exercituum ipfum  fanclificate, 
ipfe  paiur  veft:r,&  io  fi  terror  vefler ,  &  erit  vobis  in  ftn- 
dtficat tonem ,  vt  fit  lenius  ,Non  in  aperto  gloriandum , 
fed  in  occulto  cordis  condam  [and  if.cat  tonem  Domni  txer- 
ccndam 


Catholica  Epift.  I.  Petri.  323 


tendam,  qua  in  fcelerum  ,  idefi,prauarum  consuetudinum  A 
gentium  fcgregatione  exiflit :  Sandificate,  inquit ,  Domi¬ 
num  ,  ita  vt  ex  honesta  veftra  ctnuerfatione  alij  homines 
ipfum  glorificent  quemadmodum  ipfe  etiam  Dem  ,  &  ho- 
a  Matt.-5.16.  mo  Christus.  pr£cipu,cum  ait  *,  Ita  fulgeat  lux  veftra  co¬ 
ram  hominibus ,  vt  videant  opera  veftra  bona ,  &  glorifi¬ 
cent  Patrem  vefirum,qui  in  coelis  efi. 

I I.  Ego  crediderim  duo  his  verbis  contineri  praece¬ 
pta  :  alterum, quod  ad  internam  animi  conformatio¬ 
nem  refertur  :  alterum, quod  in  externa  fidei  profef- 
fione,  defenfioneque  confiftit.  prius  illud  his  verbis 
continetur  ,  Dominum  autem  Chriftum  fanflificate  in 
cordibus  vcfins.  attentior  autem  Occumenio  ,  allufifle 
Petrum  ad  Ifaiae  verba :  nam  &  fupefiora ,  timorem  eo-  g 
rum  ne  timueritis ,  ex  eodem  Ifaiae  loco  petita  funt,vi- 
deturque  Apoftolus  Ifaiae  verba  aliquo  pado  expla¬ 
nare^  Dominum  exercituum,  quem  Ifaias  nominat 
Chriftum,  interpretari,  cqi  diuinitatem  aflerit.Sandi- 
candum  autem  ait  in  cordibus, hoc  eft,in  intimo  ani¬ 
mi  receflu. 

III.  San&ificare  autem  Dorninum  nihil  aliud  eft, quam 
diuinameius  fanditatem  fufpicere ,  atque  admirari, 

&, quoad  eius  fieri  poterir,  imitari,  ita  enim  praecipit 

I>  Leuir.'rj>.i  alicubi  b  Dominus,  Sandieflote,  quoniam  ego  fandus 
cI.euit.xo.  Rurfus c,  Eritis  mihi  fandi,  quia  fandus  fumego 
lS’  Dominus.  Sandificatur  autem  Dominus  prxeipue 

Theologicis  virtutibus, hoc  eft, fide,  fpe,  &  caritate,  ^ 
qux ,  vt  ait  Apoftolus,  integram ,  atque  puram  con- 
di.  ad  Tiro:  fcientiampoftlilant  d.  Caritas ,  inquit ,  de  corde  puro, 

2‘  conficientia  boha,&  fide  non  fida.  Fidem  autem,  5c  cari¬ 

tatem  comitatur  fpes  :  fiquidem,  vt  idem  Apoftolus 
e  ad  R0.S.16  ait  eJpfi  enim  Spiritus  teftimonium  reddit  fpiritui  noftro , 
quod  fumus  filij  Dei.  Filiis  autem  fperanda  eft  hxredi- 
tas,  mox  enim  fubdit: 

IV.  Si  autem  filij,  &  h  are  des.  Itaque  fandificari  dicitur 
Deus  in  cordibus  noftris  ,  cum  nos  veram  fandita- 
tem  colimus  :  hadenus  enim  fan  ditas  noftra  in  Deu 
redundat ,  non  quod  illi  vlla  fiat  funditatis  accefllo, 
quae  fieri  nulla  ratione  poteft,  fed  quod  eius  fanditas 
illuftretur ,  quippe  quae  etiam  mortalibus  fuas  quo¬ 
dammodo  particulas  impertiat,  qua  ratione  bonitas, 
quae  in  riuiilis  ineft,  a  fonte  manat,  eiufque  bonita-  D 
tem  teftatsr.  Etprofedo  hanc  maxime  fanditatem 

{  cap, 19.13.  exigit  Deus  ,  qui  apud  ifaiam  f  populum  Hebraeo¬ 
rum  accufat,  quod  ore  fuo  ,  &c  labiis  Iliis  glorificaret 
gPf.44.14-  Deum,  corautem  eiuslonge  efletab  eo.  Et  Dauid  S 
hanc  dixit  efle  animx pulchritudinem.  Omnis, inquit, 
gloria  eius  ab  intus. 

V.  Hanc  quippe  animi  pulchritudinem  mirifice  pro- 
bat,atque  amat  Deus, qui  corda  intuetur ,  omnelque 
animi  noftri  receflus  peruadit,  ac  penetrat,  quocirca 
frequenter  monet, vt  cor  noftrum  omni  prorfus  labe 
h  cap.5.8.  purgemus,  &apud  Matthxum  h  mundo  corde  bea¬ 
tos  praedicat ,  iifque  Dei  intuitum  ,  perfpicuamque 
i  li.de  iuuet.  contemplationem  pollicetur.  Beati ,  inquit ,  mundo 
c'37  corde ,  quoniam  ipfe  Deion  videbunt,  namquemadmo- 
I  in  Pfal.  i.  dum  naturale  ait  Ariftoteles 1  ,quem  etiam  Plinius  k , 
mx.x.cj.ixx,  &  ex  noftris  Bafilius 1 ,  &  D.  Thomas  m  fequuntur, 
primum  cor  in  animantibus  procreat ;  ita  Deus  natu- 
t  ^q  io  &  Ix  ’  &  gratiae  audor ,  fpiritalem  vitam  in  animo  in- 
a’  t.  q.  1  ix.  choat.  illa  enim,  audore prxfertim  B.Thoma  n ,om- 
a.j.  nis  bonitatis  initium  eft,ac  fundamentum. 

V I-  Quamob  cauflam  apud  Matthaeum  °aitChriftus, 
o  Mat.xj.iiJ  /funda  prius, quod  intus  efi  calicis ,  tfrparopfidis ,  vt  fiat 
id ,  quod  deforis  efi ,  mundum.  Quo  fpedans  Augufti- 
p  in  Pf.  1x5.  nus  P,  Si  volueris,  inquit,  vt  exteriora  munda fint ,  inte - 
q  ferm.11.de  riora  mundato.  Et  alibi  %  Deus ;  inquit ,  cor  interrogat 
vCr  •  P°  •  non  manum ,  quia  inde  manuum  bonitas  tanquam  a  radice 
rPfa!.  xj.r,  arbor  pendet,  atque  ita  Dauid  r  cum  quxfiflet ,  Quis 
afeendet  in  montem  Domini ,  aut  quis  flabit  in  monte  fan¬ 
do  eius ,  illico  refpondit ,  innocens  manibus ,  &  mundo 


corde, vt  fignificet  innocentiam  manuum  a  puro  cor¬ 
de  informandam  efle. Itaque  quod  ait  Petrus,  Sancti¬ 
ficate  in  cordibus  veftris ,  interprete  Gregorio  a  NyfTe-  a  in  illud 
no  ad  internum  hominem  refertur, de  quo  paulo  an-  ma<^° 
te  idem  Petrus  dixerat ,  Sed  qui  abfeonditus  eft  cordis 
homo.  Sc  Ghryfoftomus  b. merito  illos  accufat,qui  b  ho.74.in 
cfim  fint  in  ornando  corpore  nimis.curiofi,  animi  or-  Matth. 
natum  penitus  negligunt  ,  quo  tamen  potiflimum 
Deus  immortalis  fandificatur. 

SP  arati  femper  ad  'fatis fadiomm  omni  pofcenti  vos ,  ra-  V 1 1  - 
tionem  de  ea, qua  in  vobis  eft,  fpe.  Ne  quis  fola  interna  fi¬ 
de  ,  &  fanditate  glorietur ,  hoc  pofteriori  praecepto 
externam  religionis  Chriftianae  profeflionem ,  ac  de- 
fenfionem  exigit.  Nam  Paulus  ad  Romanos  c  dixit,  e  cap.  10,10. 
Corde  creditur  ai  iuflitiam ,  ore  autem  confieffiw  fit  ad fii- 
listem.  Eodemquefpedat  quod  apud  Matthxum  di¬ 
xit  Chriftus  ll  ,  Omnis  qui  confitebitur  me  coram  homini-  &  cap.  10.3  a. 
bus ,  confitebor ,  &  ego  eum  coram  T atre meo ,qui  in  coelis 
ef?.Neque,vt  arbitror, aliter  accipienda  funt  Raphae- 
lis  verba  apud  Tobiarn  e,  ‘Benedicite  Deum  coeli,  &co-  e  cap.  11.6. 
ram  omnibus  viuentibus  confitemini  ei. 

Cxterum  hxc  Apoftoli  verba, fi  dc  fidei  profeflxo-  VIII* 
ne  accipiantur, vt  ea  nonnulli  explicanda  putant ,  ad 
omnes  quidem  fideles  pertinent,  fed  fi  res  neceflario 
poftuler :  nefas  enim  eft  aut  negare  ,  aut  diflimulare 
fidem, li  tempus  incidat,quo  fidei  confeilio  iit  necef- 
fariarqux  caufla  fuit,  vt  tanquam  hxretici  habiti  fint 
ij.qui  ad  vitanda  pericula  fas  eife  putabant  fidem  ne¬ 
gare, quod  olim  fcnfifle  Bafilidem  hxreticum,audor 
eft  Philafter,qui  tamen  falso  mentiebatur,  pro  Chri- 
fto Simonem  Cyreneum  cruci  fu-ifte  affixum.  Elce- 
lairxvero,  vt  teftatur  Eufebius  ,  id  licere  arbitraban¬ 
tur, modo  fides  animo  retineatur. 

Verum  quoniam  Grxce  dixit  Petrus  '£m‘hcyt*v,  IX. 
qux  vox  defenfionem,  vel  reiponfionem  ,  vel  deni¬ 
que  fatisfadionem  fignificat,  non  tam  videtur  de  fi¬ 
dei  profeflione,quam  dceiufdem  defenfioneiac  pro¬ 
pugnatione  loqui,vt  paratos  velit  efle  fideles  ad  red¬ 
dendam  fidei  rationem. quod  illo  quidem  Apoftoli- 
co  (xculo,vtin  prxfcntia  monet  Oecumenius,  videri 
poterat  vtcunque  neceflarium.  Siquidem  Gentiles 
Chriftianam  fidem  ,  ac  religionem  miris  irridebant 
modis,  tum  quod  Chriftiani,,hoijiiuem  cruci  affi¬ 
xum  ,  &  vita  fundum  pro  Deo  colerent ,  tum  quod 
prxfentia  bona  contemnerent,  &  qux  fub  fenium 
non  cadut,&,vt  ipfi  aiebant,  qux  funt  penitus  igno-  • 
ta, atque  incerta,fperarenr. 

Prxcipit  igitur  Apoftolus,vt  fideles  paratas, ac  lhe-  X. 
ditatas  habeant  refponfiones ,  quibus  Gentilium  ob- 
ieda  refellant. &  verifimiie  eft  confueuiffe  Apoftolos 
quibufdam  prxeeptis  ad  eam  rem  accommodatis, 
dum  fidei  rudimenta  traderent,  fideles  omnes  infor¬ 
mare,  quos  animaduerrebant  inter.barbaros ,  atque 
infideles  viucre.  Quocirca  hoc  Apoftolicum  confi- 
lium  ad  omnes  fideles  aliquo  pado  pertinere  po¬ 
teft,  cum  omnes  in  ipla  prima  catechefi  Chriftiahx 
fidei ,  ac  Ipci  prxeipua  firmamenta  percepiflent ,  nec 
ignorare  pollent  quid  Gentilibus  fidem  calumnian- 
tibus  refpondendum  effet. 

Accedit, quod  primis  illis  exorientis  Ecclefix  tem-  X  I. 
poribus  omnes  ferme  fideles  diuini  Spiritus  muneri¬ 
bus  coelitus  locupletati  ad  promulgandam, explican¬ 
dam  ,  defendendamque  fidem  mirabiliter  eiantin- 
ftrudi ,  vt  merito  potuerit  Petrus  ab  iis  exigere  ,  vt 
perceptx  fidei  rationem  omnibus  redderent. 

Cxterum  hoc  efle  proprium  Dodorum  ,  atque  X  I  L 
Epifcoporum  munus  nemo  ambigat :  fidei  enim  ex¬ 
plicatio,  atque  defcnlio  ad  eam  feientiam  pertinet, de 
qua  loquitur  Apoftolos  Paulus  f ,  quam  propriam  fadTir.i.*. 
Epifcoporum  efle  docet,  ylmpledentem  eum ,  inquit, 
quifecmdum-dodrinam  efi  fidelem  fermonem,vt  potens  fit 
*  ,  exhertd 


3*4 


Explanatio  Cap.  III. 


exhortari  iri  doftrina fa 
guerc. 

XIII.  De  qua  fcientia  ita  alicubi  loquitur  Auguftinus  *, 
a  lib.  i4.de  inquit ,  volumine  tertiodecimo  di  flutant  non  vti- 

Triuit.c.i,  ^  ay  homine  poteft  in  rebus  humanis ,  vbi 

plurimum  fuperuacua  vanitatis ,  fi  noxia  curiofttatis  cfl , 
huic fc-entia  tribuens,  fed  illud  tantummodo ,  quo  fides  falu- 
berrima,qua  ad  veram  bearittidmem  ducit ,  gignitur ,  nu¬ 
tritur, definditur,  roboratur,  qua  fcientia  non  pollent  fideles 
plurimi ,  qtiamuis  polleant  ipfa  fide  plurimum.  Aliud  cfl 
enim  [ cire  tantummodo ,  quid  homo  credere  debeat  propter 
adipijcendam  vitam  beatam, qua  non  nifi  Ater  na  efl ;  aliud 
autem  fcire  quemadmodum  hoc  ipfum  ,  fi  piis  opituletur, 
&  contra  impios  defendatur, quam  proprio  appellare  voca - 
bulo  f 'dentiam  videtur  Apoflolus. 


(fi  eos,  qui  contradicunt ,  ar-  A  ta  fidei  noftrac  non  funt  ciufinodi,vt  rerum,  qua:  cre¬ 
duntur  ,  euidentiam  pariant ,  probant  tamen  neque 
cum  ratione  pugnare  ,  neque  vllo  modo  videri  ab- 
furda,& prudenter  credi, ac  defendi  polle. 

Porro  quod  ait  Petrus,  Rationem  de  ea,  qua  in  vobis  X  V  III 
eft.ffe,  non  perinde  accipjendum  eft,quafi  vnius  tan¬ 
tum  fpei  reddenda  ratio  fit  omilfafide  ,  aliifque  reli¬ 
gionis  noftra:  capitibus ,  fed  cum  fpes  feclufa  fide, 
nulla  prorfus  efie queat ,  eo  nomine  vniuerlam  reii» 
gionem  intelligit.  Quocirca  Syrus  interpres  tranftu- 
lit,  defle  fidei ,  hoc  eft ,  de  fpe,  quam  fidei  beneficio 
concepiftis.  Et  Fulgentius  a  con  flante  r  legit,  De  fide,*  flb.  r.  af 
(fi  fle.  Neque  aliter  IcgifTe  videtur  Beda  :  Sicenimdif- 
ferit.  Duobus  modis  de  fle,efi fidenoslra rationem pofcenti- 
bus  reddere  debemus, vt  fi  inflas  flei,ac fidei  noflra  cauf- 


XIV.  Tametfi  enim  Chriftiana  fides,  quae  ab  vnius  Dei  ®  fas  omnibus  intimemus  ,fiue  fideliter  ,fiue  infideliter  qua- 


au&oritate  pendet,nullis  humanis  rationibus  nititur; 
plurimum  tamen  humanis  rationibus  &  illuftratur 
&  aduersus  Philofophorum  fophifmata ,  &  impio¬ 
rum  calumnias  defenditur.  Qua  ratione  accipio  quae 
blU.Reco-  apud  Clementem  *’  aduersus  Simonem  magum  di- 
gnit.ciccafi-  fputat  Petrus  Apoftolus  :  Noli, inquit,  putare  nos  quod 
acm'  ex  fide  fola  recipienda  ejfe  dicamus ,  fed  ex  ratione  afferen¬ 

da.  Neque  enim  tutum  eft  nuda  hac  fidei  abfque  ratione 
committere, cum  vtique  veritas  ratione  noncareat.  Et  ideo 
qui  hac  ratione  munita  fufeeperit ,  perdere  ea  nunquam  po- 
tefl-qui  vero  abfque  affertionibus  ea  fufeipit  fimp licis fermo- 
tiis  affenfu ,  neque  fertsare  ea  tuto  poteft ,  neque  fi  vera  fint, 
certus  eft, quia  qui  facile  credit,  fiteile  fi  recedit,  qui  autem 
rationem  quafiuit  eorum, qua  credidit  (fi  accepit,  quafi  vin- 


rentibus ,  (fi  ipfam  fidei ,  ac  flei  noflra  profeffionem  illiba¬ 
tam  femper  teneamus  ,  etiam  inter preffuras  aduerfantium 
oftendentes  per  patientiam, quam  rationabiliter  eam  feruan- 
dam  didicerimus ,  pro  cuius  amore  ,  nec  aduerfa  pati ,  nec 
mortem  fubire  formidemus. 

Neque  veropropterca  quibufvis  vulgo  permitten-  X I X. 
dum  eftjlacras  litcras  explicare, aut  de  rebus  fidei,  & 
occultis  myfteriis  dilputare.  Vere  namque  lcripfit 
Nazianzenus  b,  Non  efl  omnium  di  flutare  de  Deo ,  non  b  or.jj.ijuz 
eft  omnium,  diuinam  dfcutere  naturam,non  ita  vilis  eft fa-  *• 

era  Scriptura  fermo,vt  vulgo  indocili, (fi per  terram  adhuc  ®Bl 

repentibus  homunculis  pateat.  Et  alibi  c.  Ac  profeflole-  cor.  nf.ooi 
gem  quoque,  apud  nos  constitutam  effe  oportebat ,  que  iube-  Ptocal 
ret,vt  quemadmodum  olim  apud  fapientes  Hebraos  a  qui¬ 


culis  quibufdam  rationis  ipfitts colligatus, nunquam  ab  his,  C  bufdam  Scriptura  facra  libris  iuuenes  arcebantur ,  vtpote 


XV. 


qua  credidit,  diuelli,aut  ftp arari  poteft-,  (fi  ideo  quanto  quis 
propenfior  fuerit  in  expetenda  ratione ,  tanto  erit  firmior  in 
conferuanda  fide. 

Fateor  hsec  tanquam  apocrypha  miniis  ab  Eccle- 
fia  probari, non  tamen  prorfus  reficienda  funt ,  quafi 
omnino  falfa  :  argute  enim, atque  omnino  vere  in  fi¬ 
de  duo  diftinguunt  Theologi,  &  aftenfum  fidei ,  qui 
fola  Dei  audtoritate  in  animo  fidelium  gignitur,  qui, 
vr  alicubi  ait  Gregorius,  non  habet  meritum  fi  ei  huma¬ 
na  ratio  prabeat  experimentum.  Ab  hoc  alTenfu  pluri¬ 
mum  differt  credibilitatis  ,  vt  aiunt ,  iudicium,  quo 
credimus  ea,qusefide  creduntur,  elfe  eiufmodi,  qute 
prudenter,  &  abfque  temeritate  credi  poffint ,  quod 
quidem  fiue  fidei  affenfum  praecurrat,  fiue  eum  fub- 
fequatur ,  ratione  ,  ac  lumine  naturali  nititur ,  pluri¬ 
mumque  valet  ad  animum  in  fide  confirmandum,  Sc 
ad  fidei  dogmara  tum  explicanda,  tum  defendenda, 
idqueloco  indicato  fufa  oratione  docuit  Petrus. 
Id^mque  omnino  fignificat  Eufcbius  Caefarienfis, 
e  Ii.i.pi?par.  qUi  qU0d3m  loco  fcripfic  c ,  His  cateriff  huiufmodi 
n^'C‘  ^  *  cum  aduersus  nos  vtant'Ur,dge  iarn  Deum  omnium  per  Sal - 
uatorem  nostrum  Verbum  ipfius  quafi  per  Pontificem  in- ‘ 
uocantes  primum  in  nos  argumentum  fuum  refutando  ca¬ 
lumniatores  ipfos  effe  offendamus, qui  nihil  nos  comprobare 
poffe,  fed  experte  rationis  fide  perfuafos  afferunt ,  idq?  tam 
ex  his  probationibus, quibus  vtimur,ciim  ad  religionem  no- 
firam  Gentiles  coti  currunt, redarguemus, quam  cx  his, quas 
vel  feribendo ,vcl  vitta  voce  proferendo ,  (fi  aut  priuatim, 
t  publice  di  flutando  aduerfanis  opponimus  ,  ac  multo 


XVI. 


tenuioribus  adhuc ,  minimeque  firmis  animis  hattdqua- 
quam  profuturis,  eodem  quoque  modo  non  quibuftibet ,  nec 
femper, fed  certo  tempore,  ac  certis  hominibus  de  fide  di  flu¬ 
tandi  potefias  fieret,  iis  nimirum  ,  qui  nec  ingenio  funt  om¬ 
nino  fegni,  <fi  ignauo  ;  necrurfum  ,  iis ,  qui  inexplebili 
quadam  auiditate  laborant,  gloria  fftudio  ducuntur ,  atqi 
in  pietate  firuentiores  funt, quam  par fit ,  atque  hi  quidem 
illic  collocarentur, vbi  nec  fibi  ipfis,  nec  aliis  noxij  effent :  iis 
autem, qui  in  diflutatiombus  rnodefti,ac  vere  compofiti,<fi 
temperantes  effent ,  libera  di  flutandi  facultas  daretur, pro- 
mifcua  vero  multitudo  ab  hac  via  ,  (fi  loquacitatis  morbo 
hac  tempe  flate  vigente  abdis  fla, (fi  auerfa,ad  aliud  virtu¬ 
tis  genus  miniis  periculofum  traduceretnr,vbi  (fi  fegnities 
minorem  labem ,  ac  detrimentum  afferret ,  fi  infaturabilis 
^  aiiiditas pietatis  laudem  haberet. 

Denique  modum  in  disputationibus  obferuan- 
dum  luculenta  oratione  docet.Quo  fpe&ant  ea,  qua: 
feribit  Bafilius  d,  qui  traditionem  quandam  abdi-j^^' 
tam,  &  arcanam  a  maioribus  tradita  fuifle  ait ,  quam  a"  ’  *  ‘ 
Patres  noflri  in filentio,quodcuriofos,  fi  otiofos fummoitet, 
fer  narunt.  Pulchre  quidem  illi, nimirum  dofli,  arcanorum 
venerationem  filentio  confiruari.Sc  plura  deinceps  fub- 
iicit,quibusoftenditnon  omnia  pafiim  omnibus  tra¬ 
denda  efle.Quinetiam  Chriftus  ipfe  non  obfcure  in- 
dicauic, quaedam  efie  filentio  premenda,  habitapra:- 
fertim  ratione  &perfonarum,&  temporis.  Sic  enim 
Apoftolos  aliquando  affatus  eft  e  ,  Multa  habeo  vobis  ® 
dicere  ,  qua  non  poteftis  portare  modo.  Et  Paulus  ( non  l 
omnibus  ait  Dodloris  munus  permiffum  efie.  Nun- 


magts  per  hos  quoque  libros ,  qui  hoc  totum  Euangelica  ve-  E  qmdfin,omnes  Deflores  ?  quafi  dicat ,  Nequaquam;  & 


XVII. 


ritatis  negotium  continent,  gratiam  enim  Dei ,  ac  coele  flia 
beneficia  per  Dominum  no  ftrum  lefum  Chrislum  Filium 
Dei  Saluatorem  nostrum  nobis  effe  collata  pluribus ,  ac 
perflicuis  argumentis  hic  traclatus  probaturum  fe  polli¬ 
cetur. 

Nimirum  argumenta  omnia ,  quibus  olim  veteres 
Patres  aduersus  Gentiles  ad  fidem  tuendam  vfi  funr, 
huc  referebantur,  vt  oftenderent  fidem  noftram  non 
efTe  prorfus  ftultam  ,  ac  temerariam  rerum  abfurda- 
rum  cornprehenfionem.  Quanquam  enim  argumen- 


XXI. 


a  docendi  munere  aperte  mulieres  arcet  s  ,  Mulier,  g  l  afi Tim. 
inquit,  in  filentio  difeat  cum  omni  fubieffions.  Docere  au- 5 
tem  mulieri  non  permitto. 

Quse  omnia  eo  libentius  admonui ,  vt  intelligant 
Nouatores,  quantopere  ab  Apoftolico  inftituto  dif- 
fideant  ipfi,qui  facras  literas  cuiuis  non  legendas 
modo,  fed  etiam  explanandas  permittunt.  Male  au¬ 
tem  hoc  Apoftoli  teftimonio  fe  tuentur, fiue  quia  Pe¬ 
trus  de  fieculo  illo  ApoftolicoIoquitur,vt  paulo  ante 
dixi, fiue  quia  cum  indefinite  loquatur,  ad  eos  potif- 
fimum 


Catholicas  Epift.  I.  Petri. 


3^5 


fimum  cius  oratio  pertinct,qui  muneris,  aut  faculta- 
tis,Sc  eruditionis  refpe&u, fidei  dogmata,  &  explica¬ 
re^  aduersus  haereticos  ,  &  infideles  defendere  ,  ac 
a  lib.j.para-  tueri  polTunt.  Quomodo  loquitur  Damafcenus  a, qui 
lell.c.  58.  |loc  petrj  tcftimonio  probat,  viros  lapientes  ,  prom- 

f>tos  ,  ac  paratos  efle  oportere  ad  alios  erudiendos: 
ubdltque  Bafilij  verba  ,  qui  proditionis  periculum 
efle  ait ,  Si  quis  de  rebus  diurnis  ab  iis  interrogatus ,  qui 
Dei  amore  pr&diti  funt ,  non  prompte ,  atque  impigre  re- 
fpondeat. 

XXII.  Eandemque  Petri  fententiam  Epifcopis  ,  ac  Do- 
doriBus  accommodat  Fulgentius, qui  aduersus  Tra- 
fimundum  Vandalorum  Regem ,  &  primarium  Ar- 
b  li.tadTra  rianorum  b  fautorem  hunc  in  modu  lcribit :  Cum  pro 
fimund.  rtofira  fide  libere  recondemus ,  nulla  contumacia  debemus 
fufpiciont  notari ,  cum  nec  regia  fimus  dignitatis  immemo- 
res ,  fciamufque  Deo  timorem,  honorem  Regibus  exhiben¬ 
dum.  Nos  etiam  2?.  Petrus  ad  refpondendum  paratos 
e[fe  debere  ,  paterna  iubet  dtleflionis  tnflmclu.  Parati 
mquiens  ,  femper  ad  refpondendum  omni  f ofeenti  vos 
rationem  de  fide ,  &  jpe  qua  in  vobis  efi.  Cum  omni  po- 
fcenti  rationem  fidei  ,  fpetque  noflra  pracipimur  reddere , 
ceffat  prorfus  vniuerfa  tam  dignitatis  exceptio  ,  quam 
perfona. 

XXIII.  Porro  Didymus  hanc  Petri  fententiam  tum  ad 
priuaros,  tum  potiflimum  ad  Ecclefiae  Praefides  per¬ 
tinere  non  dubitat.  Ac  de  priuatis  quidem  ait ,  Sicuti 
continue  agi,quod  bonum  efi ,  dtuina  doilrina  vult ,  ita  & 
inflruflos  effe  fideles  hortatur ,  vt  parati  fint  ad  comproba¬ 
tionem  rerum  fapiendarum  :  quia  enim  multi  Euangelio 
difciplinabiliter  intendentes  exigunt  nos  fatufatltonem  fpei 
beata  ,  non  oportet  fegnes  effe,&  ad  fatis failionem deferre 
requirentes,fed  magis  effe  prap aratos  Chriflidifcipulos.  Et 
cadCol.4.5  poft  pauca :  Adhoc  etiam  Paulus  c  inuitat  feribens ,  In 
fapientia  ambulate  propter  eos ,  qui  foris  funt ,  f cientes  quo¬ 
modo  oporteat  fengulis  reff>ondere.  Mox  vero  dcPrxfu- 
libusfubdit:  Propterea  qui  prafidere  Ecclefiaftico  magi- 
fierio  deputatur  fuper  hoc  quod  debet  habere  doflrinarn,de- 
bst  etiam  re  fuit  antes  obflmcre, 

1 6.  Sed  cum  mode  flia ,  efr  timore  confidentiam  habentes 
bonam,vtin  eo,  quod  detrahurlt  vobis : ,  confundan¬ 
tur  ,  qui  calumniantur  vefiram  bonam  in  Chriflo 
comerfationem.  ] 

I*  Grseci  codices  particula  aduerlatiua  carent ,  led 
(impliciter habent  y,fld  npsunvT©- ,  hoc  eft, cum  mode- 
fiia  ■,  feu  ,  vt  alij  transferunt,  manfuetudine ,  vt  videa¬ 
tur  Apoftolus  hac  fuperioribus  attexere  ,  vt  fit 
fenfus  ,  volo  vos  paratos  effe  ,probeque  mflruilos ,  vt  pof- 
fitis  fidei ,  ac  fpei  veflra  omnibus  rationem  reddere ,  td- 
que  cum  modeflia ,  feu  manfuetudine  ,  &  timore  ,  feu 
reuereniia.,  bona  interim  conficientia  praditos.  Quem 
lenfinn  non  obfcure  indicat  vulgatus  interpres  ,  6c 
aperte  fequitur  Oecumenius.  Quibus  fane ,  inquit, 
vt  confiderate,  &  exquifte  rclfonfiones  afferamus ,  confit- 
lit ,  ita  vt  a  vita  etiam  nostra  comprobentur  ,  id  quod 
confidentiam  vocat.  Et  poli  nonnulla ,  Sed  prompte 
prompti ,  ait ,  eftote  ad  refponfionem  (emper  vpicuique , 
qui  a  vobis  de'  ve fir a  (pe  rationem  reqm ferit ,  redden¬ 
dam  ,  ita  vt  actiones  quoque  bonas  pra  vobis  feratis : 
nam  fi  humane  hoc,&  manfuete  feceritis  ,  &  conficien¬ 
dam  vefiram  bonam  effe ,  id  efi ,  confcios  vos  bonorum 
effe ,  &  non  malorum ,  vt  qui  vos  calumniantur  dicunt , 


Et  fane  hoc  maxime  videtur  confentaneum.  Me¬ 
tuendum  enim  eft ,  ne  qui  fidei  dogmata  ,  &  ex¬ 
plicare  ,  &  defendere  poliunt ,  tumore  quodam  ela¬ 
ti  fele  fiipra  exteros  efferant ,  &  arrogantius  gerant. 
Tritum  eft  enim  illud  eloquentiflimi  Qratoris, 
Eentd.  lufiinian.  in  Epifi.  Canon. 


A  Quo  quis  plus  ingenio  valet,  hoc  maiori  faftidio, 
quaenouit,  aliis  tradere.  Quocirca  lapienter  Piutar- 
chus  1 ,  Vt  agricolis,  inquit  ,penucundum  efi,  videre  (pi-  a  nb.de gje 
Cos  inclinatas  ad  terram  ,&  nutantes  (  nam  qua  ob  lauta-  fcft.mor. 
tem  fur fum  tendunt,  inanes  effe  creduntur)  ita  ‘Plnlofopha- 
ftri  quidam  vani  nihil  habentes  ponderis, & grauitatis, ela¬ 
to  funt  animo  ,  &  in  habitu ,  inceffu  ,  vultu  f  nihil  prater 
merum  faflum,aliorumq3  pr&  fe  contemptum  produnt  PE er- 
(picutim  efi  igitur  eis, qui  frudum  ex  Philofophia  f  ludio  per¬ 
cipere  moliuntur ,  deponendum- efe  protinus  quicquid  va¬ 
num  efi ,  &  arrogans.  Et  quemadmodum  e  vafis  liquo¬ 
rem  aliquem  recipientibus  aer  inanis  expellitur  ,ftcqiti  in 
Philofophia  fiudio  veris  implentur  bonis  ,  fafium  exuunt, 
mitioremq,  de  fe  concipiunt  opinionem,  parum  iam  barbam 
iaclantes,fr  pallium,  dum  omnefiudtum  ad  interna  trans- 
B  firtur. 

Quod  multe,  magis  de  ChriftianaPhilolophiafen-  1 1 1. 
tiendum  eft :  quo  quis  enim  maiores  in  ea  procefftts 
fecerit ,  hoc  fe  magis  ad  modeftiam ,  &  manfiietudi- 
nem  componit.  Nam,vt  alias  fxpe  iam  dixi ,  plus  vi¬ 
tas  exempla,  quam  dodlnnae  praecepta  ad  aliorum 
animos  pcrmouendos ,  atque  inflammandos  valent. 

Idcirco  modeftiam, feu  manfuetudinem,&  timorem, 
bonam  denique  confcientiam  ftudiosc  retinendas 
docet,  ne  videlicet  iure  vfurpari  queat ,  quod  feribit 
Paulus  b,  Qui  ergo  alium  doces ,  tetpfurn  non  doces ,  qui 'o  ad  Rom.i. 
pradicas  non  furandum , furaris ,  qui  dicis  non  moechan -ll' 
dum  ,mcecharis  ,qui  abominaris  idola  ,facrificium  facis, 
qui  in  lege  gloriaris  per  prauaricationern  legis  Deum  in¬ 
honoras. 

c  Remouet  igitur  Petrus  procacia  ,  &.contumeliola  IV- 
verba, ne  infideles,  quifidelium  oratione, &  exemplo 
ad  fidem  traducendi  funt,ad  indignationem,  &c  iram 
prouocentur.  ac  propterea  virtutes  contrarias  luadet, 
modeftiam  quidem  in  voce  ,  &c  a&ionibus  externis, 
timorem  vero, quo  Deum  fupremumiudicem,&  ani¬ 
mi  lpedlatorem  metuimus  ,  denique  conl-cicntiam 
bonam, hoc  eft  integram  ,  8c  puram ,  atque  ab  omni 
prorfus  labe  alienam.  Quorlum  antem  haec  omnia 
referantur,mox  fubiicit  Petrus. 

Ut  in  eo  quod  detrahunt  vobis ,  confundantur ,  qui  ca-  V, 
lumniantur  vefiram  bonam  in  Chriflo  conuerfationern. 

Simile  quiddam  fuperiori  capite '  dixerat,  Conuerfa-  c  veif.it. 
tionemveflram  inter  gentes  habentes  bonam,  vt  in  eo  quod 
detre flant  de  vobis  tanquam  de  malefaEloribus  ,'ex  bonis 
D  operibus  vos  confiderantes  ,  glorificent  Deum  in  dievifita- 
tionis.  Olim  cert£  Gentiles  ,  vt  alias  non  femel  mo- 
nuijGhriftianos  tanquam  ftultos,  &  amentes  illide¬ 
bant,  quod  praefentia  bona  contemnerent,  volupta¬ 
tes  afpernarentur ,  diuitias,  atque  honores  nihili  du¬ 
cerent, fed  cum  eorum  vitam, morefque  rcfpiciebant, 
fateri  cogebantur ,  efle  illos: fceleris  omnis  expertes^ 
quodjVt  alias  dixi,teftatur  Plinius  iunior  ,  ad  Traja¬ 
num  feribens.  Ineo ,  inquit,  quod  detrahebant ,  aut  de¬ 
trahere.  certe  cupiebant  ,  pudore  fuffundcbanrur, 
quod  nihil  in  eorum  vita  reprehenfione  dignum  de¬ 
prehenderent. 

Itaque  gloriatur  Tertullianus  d ,  quod  licet  nfiulta  V  I. 
Chriftianis  crimina  obiicerentur  ,  nihil  vnquam  ta-  d  in  Apolo- 
men  probari  potuerit.Necefle  igitur  eft,  eos  pudefie-  £et' 

£  ri,  qui  calumniantur  veftram  bonam  in  Chrifto  con- 
uerfationem. Graece  autem  dixit  Petrus  pro  eo, quod 
ait  interpres.  Calumniantur ,  ivnpiJfotTic ,  quafi  dicat 
curiose  anquirentes, vel  potius  incommodantes ,  ve¬ 
xantes, &  moleftia  afficientes, vt  alludere  videatur  ad 
impiam  infidelium  confuetudinem  ,  qui  acerbi/Ema 
quxquc  Chriftianis  intentabant ,  qui  tamen  ipforum 
innocentia  cognita ,  virtutem  admirari  ,ac  fitfpicetc 
compellebantur.  Etenim  Chriftianam  difciplinam 
audore  Iuftino  c  ,  Sibylla  miris  exculitlaudibus:hce  in  adhor- 
‘  tat.aae.tat 

erum  ait :  _ 

Ee  Felice  i 


2z6  Explanatio  Gap.  II E 


T elices  oras  anima  telluris  habebunt. 

Laude  Deum  prius  ingentem, quam  corpora  curent, 
Jnfigni  qua  confifie  pietate  beabunt. 

Cunela  desficient, templorum  tcCla  negantes > 
siros  furdorum  nihili  monimenta  deorum 
C<edibus,&  (purco  pecudum  polluta  cruore, 

Vniuftf  Dei  facrtspia  turba  litabit. 

y  j  |#  Atque  ex  hoc  principio  illa  etiam  manarunt ,  quae 
ex  vita  Chriftianorum  ad  publicam  vtilitatem  re- 
3  in  Apol.ad  dundare  feribit  idem  Iuftinus  3 ,  Ad  pacem  vero, 
Anton.  ait  ,  publicam  conferuandam  vobis  plufquam  homines 
eundi  adiutores  fumus ,  &  opitulatores  ,  qui  videlicet 
docemus ,  nulhtm  apud  Deum  tedum  ejfe  pojfe  ,  aut 
maleficum  ,  &  auarum  ,  &  infidiatorem  ,  aut  etiam 
virtutis  ftudiofum  virum  ,  atque  vnumquenqne  ad  fim- 
piternam  vel  poenam ,  vel  falutem  pro  fallor um  fisorum 
h  in  Apol.c,  mmtu  contendere.  Quo  referri  poffiunt  non  pauca, 
37.  quae  habentur  apud  Tertullianum  b  ,  &  La£fcan- 

elib.f.e.8.  rium  c. 

VIII.  illa  Vero  acl  hun£  Petri  locum  illuftrandum  miri¬ 
fice  pertinent,  quae  poft  nonnulla  feribit  idem  Iufti¬ 
nus.  Cum  enim  Chrifti  praecepta  commemoraffict, 
quibus  ad  manfuetudinem ,  ac  lenitatem  fideles  in- 
formantur,haec  f\ibiick.Quodftne  de  multis  etiam  ve- 
ftrorum,cjui  nobifium  fuere,  probare  pojfumus ,  qui  ex  vio¬ 
lentis  ,  &  truculentis  alij  prorfus  per  mutationem  morum 
euaferunt ,  confuetudinc  noHrorum  hominum  vidi ,  dum 
aut  vicinorum  conflantiam  vitafiquerentur  ,  aut  comitum 
in  via  omnia  inferiora  habentium ,  &  iniurias  tolerantium 
patientiam  nonam  perff>icerent,ftut  fidem  eorum  incontra- 
dibus  experirentur.  Denique  ne  longum  faciam,  Pru- 

J  li.i.aduer.  dentius  li  Deumhifce  verbis  Chriftianos  jftloquen- 
gymraac.  rem  ip,Jucit: 

- vincenda  voluptas 

Elaqueanda  animi  conflantia, ne  retinaclis 
Mollibus  ac  lentis  nexa,&  captiua  prematur. 
Nitendum  fummis  conatibus ,  inter  acerba 
Sedandum  virtutis  iter, ne  fuquia  fluxa 
Conditionis  amet, nimium  ne  congerat  aurum. 

Ne  varios  lapidum  cupide,  fpedare  colores 
Ambitiofa  velit, ne  fle popularibus  auris 
Oflentet, pulchro^  inflata  tumefiat  honore , 

Ne  natale  filum  patri), ne  iugera  ruris 
Tendat, &  externos  animum  diffundat  in  agros , 

Et  ne  corporeis  addicat  fenftbus  omne 
Quod  vult, aut  quod  agit  ne  prsferatvtile  iuflo\ 
Spemf  omnem  in  me  ftdtuat, nunquam  peritura 
Qua  dedero  funt,  ater num  mea  dona  manebunt. 

IX.  Quamobrem  Conftantinus ,  vt;  feribit  Eufebius 
eli.4.c.w  &  in  eius  vita  e,  Sapori  Pcrfarum  Regi  gratulatur, 

quod  Chriftianorum  religio  potiflimam  Perfidis 
partem,  exornaifet.  Non  igitur  prorfus  extra  rem 
Petrus  femel ,  atque  iterum  inculcat ,  vt  Chrifti  fi¬ 
deles  eam  vitae  rationem  retineant ,  quam  qui  ma¬ 
xime  calumniari  cupiunt ,  laudare  ,  atque  admirari 
compellantur. 

1 7 .  Melius  eft  enim  benefacientes ,  fi  voluntas  Dei  velit , 
patruam  malefacientes.] 

I,  Occurrit ,  ni  fallor ,  tacirae  quorundam  cogitatio¬ 
ni  ,  qui  obiicere  poterant  Apoftolo  Chriftianorum 
viuendi  rationem  ,  quippe  ab  infidelium  mori¬ 
bus  maxime  diferepantem  ,  jis  effie  exofam  ,  atque 
idcirco  in  inuidiam  vocari ,  Sc  iudicum  feueritati, 
tyrannorum  feuitiae,  Si  Carnificum  immanitati  ob¬ 
noxiam  degere.  Atqui ,  ait  Apoftolus  ,  multo  eft 
laudabilius  ,  multoque  praeftantius  integre  ,  cafte- 
que  viuendo  fuppliciis  affici ,  quam  fi  luftas  quis 
(celetum  fuorum  poenas  luat.  Hanc  quippe  ob 
£  Pf.4J.ii.  cauflam  gloriatur  Dauid  f ,  ait  enim ,  Propter  te  mor- 


A  ttficamur  tota  die,  asiimati  fum us  fiatt  oues  occifiotm . 

Neque  aliter  exiftimauit  Paulus  a,  qui  hecipfo  If. 
Dauidis  teftimonio  allato  ,  non  minus  vere..,  quam  a  ad  Ro.s.i# 
gloriose  praedicat,  nullius  rei  creatae  tantam  dic  vim,  ^nc» 
quae  fe  poffit  a  Chrifti  caritate  feiungere.  -Ejt  alibi  b  t,  i.adTinai 
ait :  In  hoc  enim  laboramus  ,  er  maledicimur :  quia  ff>e-  4.10. 
ramus  in  Deum  v ntum ,  qui  efl  Salitator  omnium  ho¬ 
minum  maxime  fidelium.  Et  alio  loco  c  ,  Sernper  enim  c  t.  ad  Cor, 
nos ,  qui  viuimus  ,  in  mortem  tradimur  propter  /e-  4-u. 
fum ,  vt  &  vita  Iefu  manifi fletur  in  carne  noslra  mor¬ 
tali.  .  ,  ri 

Quocirca  Tertullianus  a  etiam  foeminas  ad  Mar-  m. 
tyrij  conftantiam  his  verbis  hortatur.  Proinde  vos  be-  dii. ad  Mare, 
g  nedida  quodcttnque  hoc  durum u fi  ad  exercitationem,vir-  c,5< 
tutem  anima,&  corporis  deputate.  Bonum  agonem  fiubi- 
tura  eflis ,  in  quo  agonothetes  Deus  ,  vinus  eft ,  Xyftarches 
Spiritus  fandus, corona  aternitatisbrauium, Angelica  fub - 
flantia  politia  in  cedis ,  gloria  in  facula  faculorum.  Itaque 
Epiftates  veflerChriflus  Iefus,qui  vos  Spiritu  vnxit,&  ad. 
hoc  fiamma  produxit ,  voluit  vos  ante  diem  agonis  ad.  du¬ 
riorem  tradationem  a  liberiore  conditione  feponere  ,  vt  vi¬ 
res  corroborarentur  in  vobis. Nempe  enim  ffr  athleta  figre- 
ganturad  ftridiorem  difciplinam,vt  robori  adificando  va¬ 
cem, continentur  a  luxuria, a  cibis  latioribus, a  potu  iticun - 
diore  coguntur, cruciantur, fatigantur, quanto  plus  in  exer¬ 
citationibus  labor auerint,  tanto  plus  de  vidoria  fleram. Et 
illi, inquit  Apoflolus,vt  coronam  corruptibilem  confequan- 
tur ,  nos  aternam  confecuturi  carcerem  nobis  pro  palaflra 
interpretemur,vt  ad  fladium  tribunalis  bene  exercitati  in- 
^  commodis  omnibus  producamur ,  quia  virtus  duritia  ex- 
truitur, mollitia  defruitur. 

Chryfoftomus  c  vero,  Ob  id,  ait ,  iJMartyres  ama-  jy 
mus ,  non  quod  cruciantur  ,fed  quod  non  ob  malefada  pu-  cor.uontn 
niantur.  Pradonibus  raduntur  latera,  &  monumentorum  Iud. 
perfoffonbus,  maleficfque  ■,  idem  patiuntur ,  &  Martyres, 
fada  quidem  funt  eadem,  caterum  cauffa  cur  hac  fiam. non 
eft  eadem.  Accedit  quod  qui  cum  honefte,ac  laudabi¬ 
liter  viuat, hoc  ipfo  torquetur, &  cruciatur-, Chriftum 
Dominum, ac  liberatorem  noftrum  imitatur, qui  cum 
effiet  innocenti flimus  ,  faeuiffinna  tamen  fupplicia  ho¬ 
minum  cauffia  fubiit.Qupcircare&e  paulo  ante  dixit 
Pecrus  (,Si  quid  patimini  propter  iuflitiam ,  beati.  Sc  ca-  f  mf.  14 
pite  fuperiori  g  ,Si  bene fkcientes  patienter fiuflinetis ,  hac  g  *«f. 

P  eft  gratia  apud  Deum,  hanc  ob  cauflam  exiftimauit 
Oecumenius,  quae  hoc  loco  ait  Petrus  non  ad  proxi¬ 
me  dida,fed  ad  fuperiora  illa  referenda  effiequ^  mo¬ 
do  commemoraui ,  Si  quid  patimini  propter  iuflitiam , 
beati. 

Quanquam  non  omnino  negat  poffie  etiam  cum  \T. 
proximis  coniungi ,  fi  verbum  illud  ,  benefacientes, 
vniuerfim  pro  virtutis  ftudio  ,  atqne  amore  accipia- 
tur.Ita  enim  feribit,/^/  fi  quis  adproxime  dida  affigna - 
re  hanccauffdm  velit, verbum  hoc,benefaciendo';nonita  fu- 
mendum  erit,vt  ad  alterum  referatur,  &  pro  beneficiis  'affi¬ 
ciendo  accipiat ur,fed  abfilutepro  bene  agendo  beneqfbpe- 
rando  intelligi  debebit ,  crfimili  modo  male  faciendo.  Et 
profedtb  Petri  verba  hoc  fimpliciter  modo  accei- 
pienda  videntur, vtidem  (emper  vrgeat  Petrus  ;  tum 
demum  rerum  aduerlarum  tolerantiam  probandam 
efle,  fi  cum  morum  innocentia  ,  vitaeque  integritate 
E  coniungatur. 

Addic  autem  ,  Si  voluntas  Dei  velit,  quo  loco  Au-  VI. 
guftinus  h  legit,  Si  velit  Spiritus  Dei.  oftendit  autem  b  li.»».e°fl' 
Petrus,  vt  in  pr^fentia  monet  Occmr\tmm,ommaDet ttaFau(U 
nutu,  ac  voluntate  accidere.  Cunda  vero  vel  ad  fubleuatio- 
nem  a  peccatis, vel  ad  comprobationem, &  gloriam  noftram, 
vel  ad  falutem  aliorum  fieri  hoc  autem  dupliciter  contin¬ 
git  vel  enim  affligitur  aliquis  itiftus  ,vt  peccatores  alij  ' 
corrigantur  ,  in  quem  fenfum  dtdum  illud  eft ,  Si  iu- 
ftus  vix  finiatur  ,  peccator  vbi  apparebit  ?  tAeqtie 
hoc  quoque  duplicem  prafefert  vtilitatem ,  dum  iuflo  qui 
calami 


Catholica  Epift  I.  Petri.  327 


calamitatibus  opprimitur  per  patientiam  iufbitia  incre¬ 
mentum, pcccaton  qui  id  videt, conuerfionem  afferat  quem¬ 
admodum  diximus.  Sic  Oecumenius. 

VII.  Auguftinus  *  autem,C#7»  ex  voluntate, ait,  Spiritus 
a  loco  indi-  j^ei  patlHrUur  benefacientes ,  non  parcitur  tufUs  ,  cum  au- 
cat0‘  ttm  malefacientes,  non  parcitur  peccatoribus,  fecundum  il¬ 

lius  tamen  voluntatem  fit  vtrumque ,  qui  ait ,  non  parcam 
nec  inflo ,  nec  peccatori,  illum  flagellando,  vt  flium,  illum 
puniendo,vt  impium.  Addit  Oecumenius  pati  aliquan¬ 
do  iuftos  ob  aliorum  falutem,  quod  non  perinde  ac¬ 
cipiendum  eft, quafi  martyrum,  iuftorumque  fuppli- 
cia  per  fe  ad  noftram  falutem  referantur ,  quomodo 
Chriftus  Dominus  in  cruce  moriens  cun&is  morta¬ 
libus  aditum  ad  falutem  patefecit  •,  fed  quod  inter- 
dum,vt  alias  dixi,  Martyrum  conftantiam  non  pauci 
imitentur ,  nonnulli  etiam  tam  lingulari'  fortitudine 
commoti, impio  idolorum  cultu  abiedto  Chrifto  no¬ 
mina  dederint,  vtnon  immerito .,  quod  alias  monui, 
Tertullianus  Martyrum  fanguinem  femen  Chriftia- 
norum  appellarit. 

y  j  j  j  Intcrim  igitur  Chriftianorum  animos  his  pau- 

ciflimis  verbis  fubleuat  Petrus  :  nam  &  ad  diui- 
nam  prouidentiam  omnia  reuocat  ,  quam  par  eft 
fideles  non  fufpicere  folum  ,  atque  admirari  ,  fed 
pie  ,  ac  religiose  colere.  &  interim  monet  non 
femper  calamitates  ,  &  vitae  incommoda  metuen¬ 
da  efle ,  fi  forte  Deo  ita  vifum  fuerit ,  qui  ad  iu- 
ftorum  vtilitatem  omnia  refert  ,  quique  fingulari 
beneuolentia  iuftos  comple&itur  ,  fuoque  patro¬ 
cinio  perpetuo  tuetur  ,  ac  fouet.  Neque  vero  in 
pra:fentia  ,  quod  in  fcholis  Theologi  facere  con  ■ 
fueuerunt ,  curiofius  inueftigandum  eft ,  quae  ,  aut 
qualis  cenfenda  fit  ea  voluntas,  qua  Deus  vult  iuftos 
rebus  aduerfis  interdum  vexaui. 

I X.  Equidem ,  vt  alibi  docui ,  Clementi  Alexandri¬ 
no  libens  affentior,  qui  Martyrum  fupplicia  ,  atque 
adeo  Chrifti  Domini  mortem  antecedenti  Dei  vo- 
bli.4.  Stro-  iuntati  tribui  negat  oportere.  Sic  enim  alicubi  b 
mat.  ait  ;  autem  non  fic  exiflimamus  ,  velle  Domi¬ 

num  ,  vt  in  cafus  incidamus ,  fed  prophetice  pradixif- 
fe  ea ,  qua  effent  euentura  ,fore  fcilicct ,  vt  propter  no¬ 
men  eius  pateremur  perfccutionem  ,vt  occideremur ,  & 
vt  fuffenderemur.  Quamobrcm  noluit  nos  pati  perfte- 
cutionem ,  fed  ea  ,  qua  paffuri  fumus  prius  ftgniftcauit 
per  ea  qua  fint  ventura ,  pradiilionem  exercens  ad  tole¬ 
rantiam  ,  cui  promifit  hareditatem.  Er  poft  nonnul-  I 
la.  Neque  enim  Dominus  paffus  eft  voluntate  D  atris, 
nec  qui  patiuntur  perfecutionem ,  eam  Dei  voluntate  pa¬ 
tiuntur  :  nam  ex  duobus  alterum  aut  bonum  quid  ,  dr 
honeflum  erit  perfecutio  propter  Dei  voluntatem  ,  aut 
erunt  infintes ,  qui  eos  afficiunt  ,  &  affigunt.  Sed  ni¬ 
hil  fit  fine  voluntate  Domini  vniuerforum.  Reflat  ita¬ 
que  vt  breuiter  dicamus  ea  ,  qua  funt  eiufmodi  ,  eue- 
nire  Deo  non  prohibente  :  hoc  enim  folum  feruat  & 
prouidentiam  ,  &  Dei  bonitatem.  Non  eft  ergo  exi- 
ftimandum  eum  operando  exercere  afflictiones.  Neque 
enim  hoc  cogitare  licuerit  *,  fed  non  prohibere  eos ,  qui  illas 
exercent  perfmfum  habere  conucnit,  &  ad  bonum  vti  au¬ 
dacibus  coeptis  aduerfariorum. 

X.  Significat  autem,  quod  mihi  plane  videtur  omni¬ 
no  certum  ,  quamuis  ali)  multo  aliter  fentiant ,  non  ] 
eiTe  diuinae  voluntatis  decretum  ,  omnem  praenotio¬ 
nem  anteuertens ,  cauflam  omnium ,  quae  in  rebus 
creatis  ,  fiue  ab  hominibus  ,  fiue  ab  aliis  cauflis  fe¬ 
cundis  decurfu  temporis  peraguntur*  plurima  enim 
proximis  cauflis  praefertim  liberis  permittuntur,  quae 
cum  Deus  fua  diuina  fcientia  penitus  comprehen- 
dat,nec  prohibear  ,  fed  fuo  diuino  concurfu  promo- 
cli.  t.defi-  ueat,  ea  dicitur  velle,  vtdo&e  copiosequc  docet  Da - 
de.c.i?.  mafeenus'. 

X !.  Cum  igitur  ait  Petrus  ,  Si  voluntas  Dei  velit ,  vo- 

Bened.  Juftinian.  in  Epiff.  Canon. 


A  luntatem  Dei  intelligit,  quam  Theologi  confequen- 
tem  appellant ,  quae  habito  refpedu  ad  res  creatas, 
multa  etiam  mala  permittit ,  quae  diuina  fua  proui- 
dentia  ad  bonum  conuertit.  Vt  enim  ait  Auguftra 
nus  *,  Illud  quod  malum  dicitur  bene  ordinatum ,  c-r  loco  a  inEnchlf. 
fuo  pefitum  eminentius  commendat  bona  ,vt  magis  pia-  C<1  '* 
ccant ,  &  laudabiliora  fint  ,  dum  comparantur  malis. 

Neque  enim  Deus  omnipotens  ,quod  etiam  infideles  fa¬ 
tentur  ,  rerum  cui  fiumma  pote  ff  as ,  cum  furnme  bonus  fit, 
vllo  modo fineret  mali  effe  aliquid  in  operibus  fitis ,  nifi  vf- 
que  adeo  effet  omnipotens  ,  &  bonus ,  vt  benefaceret  etiam 
de  malo. 

1 8 .  Quia  &  Chriflus  femelpro  peccatis  noflris  mortuus 
3  eft,iujlus  pro  iniuflis,vt  nos  offerret  Deo,  mortifica - 

tus  quidem  carne, viuificat us  autem  fpiritufi] 

Cauflam  reddit  fuperioris  fententiae ,  &  Chrifti  j 
exemplo  docet  non  modo  hoheftum ,  fed  gloriofum 
efle  pro  Chrifti  nomine  acerbifllma  quaeueq  pati. 
Praeftabilius  dixerat  efle,  multoque  optabilius  ,  cum 
honefte,  atque  laudabiliter  viuas,aduerfa,&  incom¬ 
moda  multa  pati,  quam  fi  malefactorum  poenas  luas, 
haec  enim  perfedta  quaedam  eft  Chrifti  Domini  imi¬ 
tatio  ,  qui  cum  eflet  innocentiflimus  pro  noftris  fla- 
gitiis  grauiflima  fupplicia  pertulit ,  atque  adeo  feuif- 
fimo  mortis  genere  occubuit.  Semel ,  inquit ,  pro  pec¬ 
catis  mortuus  eft.  nam  cum  rediuiuus  ad  fupeios  rc- 
meauit,  iam  non  moritur ,  vt  ait  Paulus  ,  &  mors  illivl - 
2  tra  non  dominabitur.Qupdrca.  recte  Beda, Qui  ergo  in¬ 
quit, patitur,Chnflum  imitatur, qui  in fiagellu  cor¬ 
rigitur, latronem, qui  in  cruce  Chrifium  cognouit ,  & k  cru¬ 
ce  cum  Chrifto  paradifum  intrauit  i  qui  nec  inter  flagella 
defifiit  k  culpis  finiftrim  imitatur  latronem ,  qui  propter 
peccata  afeendit  in  crucem  ,  &  poft  crucem  ruit  in  t ar¬ 
tarum. 

Semel  autem  ait  Chriftum  Dominum  mortuum  I 1. 
efle  ,vr  eius  mortis  efficacitatem  fignificet,  ita  enim 
fiepe  loquitur  Paulus  ,  vr  cruentum  eius  facrificium 
adeo  perfedtum  fuiffe  doceat ,  vt  nihil  necefle  fuerit 
illud  iterari  h.Qui  non  habet,  inquit ,  neceffitatem quoti-  b  ad  Hebr.7. 
die  ,  quemadmodum  Sacerdotes  prius  pro  fuis  delictu  ofiias  17. 
offerre ,  deinde  pro  populi ,  hoc  enim  fecit  fiernel  fiipfim  of¬ 
ferendo.  Et  poft  multa  c.  Per  proprium  fanguinem  in-  c  cap.9.12 
1  troiuit  femelin  finda  at  er  na  redemptione  innent  a.  Rurfus 
non  ita  multo  poft  d.  Chriftus  femel  oblatus  eft  admul-  d  vsrf.i*. 
torum  exhaurienda  peccata.  Quod  autem  maxime  ad 
rem  facit,& fidelium  imbecillitatem  fubleuat, &  con¬ 
firmat,  addit  ,lufius pro  iniuftis.  Nam  vt  fupra  dixit 
Petrus  e ,  Peccatum  non  fecit  ,.nec  inuenius  eft  dolus  in  ccap.t.n. 
ore  eius. 

Et  vt  maior  Chrifti  cariras  elucefcat ,  pro  iniuftis ,  III. 

ait, hoc  eft  ingratis,  fceleftis,ac  perduellibus ,  adeo- 
que  omnibus  flagitiis  coopertis.  Ita  enim  alicubi 
Paulus  diuinae  caritatis  magnitudinem  extollit  f.  f  adRo.jg, 
Commendat  autem  ,  ait,  caritatem  fisam  in  nobis  ,  quo¬ 
niam  cum  adhuc  peccatores  effemus  fecundum  tempus 
Chriftus  pro  nobis  mortuus  eft.  Et  paulo  ant^.dixeri 
rat  g  ,  Vt  quid  enim  Chriftus  cum  adhuc  infirmi  effe-  g  vaf.s. 
mus  fecundum  tempus  ,  pro  impiis  mortuus  eft  i  Pro 
iniuftis  autem  dicitur  mortuus  /quia  fuo  ftngui- 
ne  noftrorutn  fcelerum  fordes.  abluit  ,  ita  ci/m 
argumentatur  Paulus  h  ,  Si  enim  pinguis  hircorum, r  h  ad  Hebr. 

&  taurorum  cinis  vitula  afferfus  inquinatos  ftqnfti-  9.13. 
fleat  ad  emundationem  carnis,  quatito  magis  fanguis  ChnT 
fti,  qui  per  Spiritum  fandum  femetipfum  obtulit  immacu¬ 
latum  Deo  emundabit  confeientiam  noftram  ad  feruien - 
dum  Deo  viuemit 

Et  in  eandem  fententiam  Ioannes  *  ,-£>  ipfte  eft  IV. 
propitiatio  pro  peccatis  noflris  ,  non  pro  noftris  autem  i  'ep. 

E  e  1  tantum 


328  Explanatio  Cap.  1 1 1. 


tantum,  fed  e  nam  pro  totius  mundi.  Quod  proprium  eft  . 
ali.de  rec.fi.  vnius  Chrifti,  vt  copiose  docet  Cyrillus  a.  Eftque vr 
ad  regin.  a,t  Ambrofius  b  ,  eius  mortis  frudus  in  Ecclefia  Dei 
b  lib.  10.  in  femet  quidem  pro  peccatu  populi 

UC'  mortuus  eft.  fed  quotidie  peccata  populi  redempturus. Rene 

autem  B.  Thomas  obferuat  Chrifti  exemplum  fre¬ 
quenter  nobis  ad  imitandum  proponi,quiavt  ait  Au- 
guftinus ,  fumma  Chriftiana:  religionis  eft  imitari, 
quod  colas. 

V.  Semel  autem  mortuum  dicit  ad  eorum  euerten- 

dam  haEtefim,  qui  Chriftum  femel  quidem  in  ter¬ 
ra  ad  hominum  falutem  comparandam  obiiffe 
aiebant 5  iterum  autem  in  aere  moriturum ,  vt  dae¬ 
mones  ab  interitu  liberet.  Iqterim  etiam  eorum 
vcfanam  temeritatem  caftigat  ,  qui  ita  fefe  fcele- 
ribus  inquinant ,  quafi  denuo  Chriftus  fuo  illos 
{anguine  ,  &  morte  fit  expiaturus  ,  cum  potius  v- 
nica  Chrifti  mors  vnicam  nobis  poenitentiam 
perfitadeat ,  qua  ita  prxterita  fcelera  deteftemur, 
vt  ea  nobis  nullo  vnqu&m  tempore  iteranda 
fint. 

V  I.  Vt  nos ,  inquit ,  offerret  Deo  mortificat us  quidem 

carne  ,  viuificatus  autem  Jfiritu.  Ita  enim  habent 
emendatiores  codices.  Graece  enim  fcripfit  Pe¬ 
trus  ,  Sat>otr«9«c  ydp  <r«tf >«< ,  £a>o*o/fl03f  S"t  -m  0 TyJjpti- 
nn ,  olim  tamen  nonnulli  codices  hanc  Petri  ora¬ 
tionem  ad  homines  referebant ,  quafi  Petrus  di¬ 
xerit  ,  Vt  nos  offerret  Deo  morti ficatos  quidem  came ,  vi¬ 
vificatos  autem  ffiritu ;  non  prorfus  inepta ,  aut  alie¬ 
na  lententia  :  id  enim  citra  vllam  dubitationem  po- 
tifllmum  quaerebat  Chriftus ,  vt  nos  quafi  hoftias, 
&  Ipiritales  vidimas  Deo  offerret.  Quomodo  ad 
ecap.11.1.  Romanos  fcripfit  Paulus  c ,  Obfecro  itaque  vos  fratres 
per  mifericordiam  Dei ,  vt  exhibeatis  corpora  veffra  ho- 
ftiam  viuentem  fanclam  Deo  placentem ,  rationabile  obfe- 
quium  y  e  sirum. 

V I I.  Necefle  enim  eft  inferiores  omnes  animi  faculta- 
tes,quae  carnis  nomine  comprehenduntur  ,  redae  ra¬ 
tioni  fubiicere ,  quod  nihil  eft  aliud  ,  quam  mortifi¬ 
care.  Superiores  autem  animi  partes  ,  qu®  nomine 
fpiritus  cenfentur ,  caelefti  quadam  vita  erigendae, 
ac  roborandae  funt,  vt  omnes  aduerfariorum  im¬ 
petus  frangere  ,  ac  fuperare  queant.  At  commu¬ 
nior,  veriorque  fententia  eft  Chriftum  Dominum 
dici  mortificatum  quidem  carne ,  viuificatum  au¬ 
tem  fpiritu.  Ita  enim  olim  legerunt  Clemens  Ale- 

-4  Ha:r.77.  xandrinus  ,  Epiphanius  J  ,  Didymus  ,  Oecumenius, 
&  alij. 

VIII.  Nec  dubito  eodem  modo  legifle  Athanafium  e, 
eli.deincar.  qui  aduerfus  Valentinianos  difputans  ,  Verbum  , 
Cbrift.  ait ,  non  Patrem ,  aut  Spiritum  fanclum  mortem  obii/fe- 

Mors  enim,  ait ,  in  carnem  Verbi  ,  quod  Patri  confub- 
ftantiale  e  fi ,  introducta  fuit.  Siquidem  neque  Pater, ne¬ 
que  Spiritus  carnem  geslauit  ,  vt  impie  Valemini  di- 
fcipuli  calumniantur.  Sed  Verbum  caro  facium  eft, 
ideo  nos  confit  entes  Deum  ,  &  hominem  Chrislum  effe  , 
rion  diffeparationis  cauffa  iffud  dicimus,  adbfit  ,  fed 
fecundum  (cripturas  ,  vt  morte  eius  ,  paffioneque  vere 
acia ,  eaque  depradicata  ,  donec  veniat ,  in  carne  qui¬ 
dem  Verbi  pafftonern  ,  &  mortem  confiteamur ,  ipfum  ta¬ 
men  Verbum  incommutabile ,  &  inalter abile  effe  fide  co - 
gnofeamus.  ideoque  idem  eft,  qui paffus  eft  ,  &  non  paffus 
diuina  quidem  natura  incommutabilis  ,  &  inalter abi- 
lu  ,  carne  tamen  paffus  ,  vt  dixit  Petrus ,  &  mortem 
guslart  Volens  eo  quod  faUus  fit  mediator  Dei, &  ho¬ 
minum. 

IX.  Petrus  igitur  Chriftum  ait  carne  mortificatum 
hoc  eft  jTiortali  caducaque  natura  fupplicia,  &  mor¬ 
tem  fubiiiTe,  ne  quis  exiftimaret ,  quod  ftulte, atque 
imperite  Gentiles  obiiciebant  ,  diuinam  naturam 
morti  fuifle  obnoxiam;  Eodemque  modo  inter  La- 


A  tinos  legit  Hieronymus  »  ,  Juxta  rJpoflolum  "Petrum,  a  in  Ifahm 
ait,  occifus  eft  carne,  viuifteatus  fpiritu ,  &  pradicauit  (pi-c •  J4- 
ritibus  in  carcere  conflitutis ,  quando  Dei  patientia  expe- 
Slabat  in  diebus  Noe  diluuium  impiis  inferens.  Neque 
aliter  legit  Auguftinus  b .  Cum  dixiffet, inquit, Chrtjhtm  b  epirt.  99« 
mortificatum  carne ,  viuificatum  fpiritu,  continuo  fubie- 
cit,w  quo  &  iis, qui  in  carcere  erant  conclufi,  fpiritibus  ve¬ 
niens  pradicauit,  <jrc. 

Quod  autem  ait ,  viuificatus  autem  fpiritu  ,  Atha-  X, 
nafius  de  Spiritu  fando  explicat ,  quafi  audor  refur- 
redionis  Chrifti  fuerit  diuina  uaturaj  quam  explana¬ 
tionem  fequitur  Oecumenius.  Mortificatus  quidem 
carne,  aic ,hoc  eft  mone  affetlus  ex  natura  carnis ;  humana 
fcilicet ,  quam  affumpferat.  Sed  viuificatus  fpiritu,  id  eft  d 
mortuis  refurgens  ex  vi  ,&  potentia  diuinitatis .  Deus 
3  enim  Spiritus  eft,  vt  ipfe  theologia  fons ,  ac  fapientia  nos 
docuit: ex  mortuis ftquidem  non  quatenus  homo  ,fed  qua¬ 
tenus  Deus  refurrexit.  Quam  fentenriam  vifus; eft  in¬ 
dicare  Paulus  cum  ad  Corinthios  c  fcripfit ,  A^wjcep.uj,^ 
etfi  crucifixus  eft  ex  infirmitate  ,  fed  viuit  ex  virtute 
Dei. 

Nec  dubium  eft ,  vt  alias  dixi ,  primariam  refurre-  X I. 
dionis  Chrifti  caudam  fuifTe  Deum,  ipfe  tamen 
Chriftus  etiam  qua  homo  erat,  fefe  potuit  ab  infe¬ 
ris  excitare.  Dicitur  autem  viuificatus  Spiritu.  Hoc 
eft  ,vt  ego  interpretor,  anima,  de  qua  mox  fubiicit. 

In  quo  &  his ,  qui  in  carcere  erant ,  fpiritibus  veniens  pra- 
dicauit  ■,  vt  fignificet  fponte  fua  animam  Chrifti  cor¬ 
pus  fuum  denuo  fibi  copulafle ,  quod  indicare  vifus 
eft  Chriftus  ",  cum  apud  Ioannem  d  dixit  ,  Scluitei  cap.i.iy. 
Q  templum  hoc,  &  in  tribus  diebus  excitabo  illud.  Et  ali¬ 
bi  c  ;  Ego  pono  animam  meam  ,&  iterum  famam  eam. c 
nemo  tollit  eam  d  me ,  fed  ego  pono  eam  d  me  ipfo  ,  & 
poteftatern  habeo  iterum  fumendi  eam.  qua  verd  id 
adione  ,  aut  efficientia  fadum  fit  ,  alibi  docui. 

Accedit  quod  hac  ratione  innuit  Petrus  feiundam 
fuifTe  quidem  Chrifti  animam  a  corpore  ,  fed  il¬ 
lam  quippe  immortalem  vitam  fuam  retinuifle,  at¬ 
que  adeo  vitales  adiones  exercuiffe ,  ac  propterea 
mox  fubiicit: 

ip.  In  quo  &  his  qui  in  carcere  erant  fpiritibus  veniens 
pradicauit. 

zo .  Qui  increduli  fuerant  aliquando, quando  expeclabant 
Dei  patientiam  in  diebus  N oe  cum  fabricaretur  ar¬ 
ca  ,  in  qua  pauci  id  eft  otto  anima  falua  facta  funt 
per  aquam fL 

Obfcurus,  maximeque  impeditus  locus  eft,  &  I. 
multorum  explanatione  magis  implicitus.  Au¬ 
guftinus  f  enim  ,  quem  fequitur  Beda  ,  fpiritus  f 
in  carcere  conftitutos  interpretatur  homines  ,  qui 
xtate  Noe  viuebant  ,  quorum  videlicet  animse  in 
corpore  tanquam  in  carcere  inclufs  tenebantur. 
Chriftum  autem  in  fpiritu  hoc  eft  fuac  diuinitatis 
vi  illis  prsdicafle  affirmat ,  quod  bonam  illis  men¬ 
tem  diuinitus  afflaret ,  &  ad  diuinum  cultum  ta¬ 
cite  inflammaret.  Ab  hac  fententia  Auguftini  pa- 
£  rum  admodum  diferepant  nouatores  quidam  &  g  ®eza- 
qui  Chriftum  diuinitate  tantum  prsdicafle  aiunt' 
fpiritibus  in  carcere  detentis  ,  quamuis  carcerem  ali¬ 
ter,  quam  Auguftinus  interpretentur. 

Sed  bene  habet ,  quod  ne  ipfe  quidem  huius  fen-  1 
teiis  audor  Auguftinus  illam  omni  ex  parte  probat: 
rogat  enim  ,  vt  qusratur  ratio  ,  quomodo  hic  locus 
pcffirad  inferos  pertinere.  Hac, inquit, expofttio  ver¬ 
borum  Petri  cui  disflicet ,  vel  cui  etiamfi  non  disblicet,non 
tamen  fuffeit  ,  quarat  ea  fecundum  -inferos  intelligere, 
quia  fi  valuerif  ilkt  ,  quibus  me  moueri  fvprd  comme- 
moraui , 


nr. 

e  6. Stroma. 


IV. 

b  in  Dialo¬ 
go  cu  Try¬ 
phone, 
c  lib,j.c.Z3. 


i  Iib.4.c-3S>- 
e  lib  J.C.JJ. 

f  deincain. 
Chrifti. 


g  epift.  ad 
Bpifte. 

.  V. 

h  H ter  77. 
i  lib.  n.  in 
Ioan.c.36. 

k  lib.de  re - 
£ta  fide  ad 
Theodof. 


VI. 

I  Or»t.4*. 


Catholica  Epift.  I.  Petri. 


329 


morant ,  ita  fluere ,  vt  eorum  auferat  dubitationem ,  im-  A 
f  artiat  &  mihi, quod fi  faciam  fuerit  ,  poterunt  illa  verba 
vtroque  modo  inrelligi,  Verum  omnis  ferme  antiqui¬ 
tas  haec  Petri  verba  perinde  accipit ,  quafi  fignificet 
Chrifti  animam  ad  inferos  penetrafte ,  ibique  quo¬ 
dam  modo  praedicafte. 

ita  enim  loquitur  Clemens3  Alexandrinus, 
obrem  pradicauit  Dominia  iis  quoque,  qui  erant  apud  in¬ 
feros.  Videtur  enim  ad  hunc  Petri  locum  alludere: 
nam  poft  pauca  fubiicit ,  quid  vero  annon  fignificant. 
Dominum  annunciajfe  Euangelium  &  iis  ,  qui  perierant, 
in  diluuio  ,  vel  potius  vinBi  fuerant* ,  &  iis  ,  qui  iot, 
prafidio  continebantur ,  &  cuflodia  ?  Rutius.  Dominus 
nulla  alia  de  caufa  defcendit  ad  inferos, quam  vtenuncia- 
ret  Euangelium.  Et  poft  multa.  Quid  ergo  non  etiam 
apud  inferos  fuit  eadem  oeconomia ,  &  difpenjatio,  vt  illic  B 
quoque  omnes  anima  audita  pradicatione ,  aut  oslendant, 
poenitentiam ,  aut  propterea  quod  non  crediderunt ,  iufium 
fateantur  ejfe  fupplicium  ?  Denique.  Si  ergo  iis  qui  etant 
in  carne,  propterea  enunciauit  Euangelium  ne  iniuffe  con¬ 
demnentur  3  quo  modo  non  etiam  iis ,  qui  exceperunt  ante 
eius  aduentum, propter  eandem  cauftam  enunciauit? 

Iuftinus  b  vero  martyr ,  &  eum  fecutus  Irenaeus  c 
verba  quasdam  ex  Ifaia  proferunt, quE  nunc  quidem 
nufquam  apud  eum  Prophetam  leguntur,  quas  hanc 
ipfam  Petri  lentendam  apertius  continent.  Comme¬ 
moratus  e  fi,  inquit,  Dominus  fanElus  /frael  mortuorum 
fitorum  ,  qui  dormierant  in  terra  fepultioms ,  &  defcen¬ 
dit  ad  eos  euangelizSare  falutem  ,  qua  efi  ab  eo,vt  filuaret 
eos.  Sed  Iuftinus  quidem ,  &  ipfe  Irenasus  alibi  d 
ea  verba  Ieremiae  tribuunt,  rurfus  Irenasus  alio  loco  e  C 
ftrnpliciter  Prophetas  adfcribit ,  nullo  certo  nomine 
indicato.  Athanafius  f  porro ,  anima ,  inquit ,  ad  in¬ 
feros  penetrante  locis  ingenti  interuallo  difcnminatis  fe- 
pulchro  quidem  ,  id  quod  corporeum  erat, ,  quia  ibi  cor¬ 
pus  aderat, ,  recipiente ,  inferno  vero ,  id  quod  incorpo¬ 
reum  fuit.  Qua  ratione  igitur  faSlum  efi ,  vt  cum  Domi¬ 
nus  adefiet  incorporaliter  pro  homine  a  morte  fit  agni¬ 
tus  ,  vt  earum  animarum  ,  quas  inferus  tenebat  ■,  vin¬ 
cula  fua  anima  inobnoxia  quidem  vinculis  mortis  ,fcd 
tamen  qua  quafi  obnoxia  fhcha  epet  ,difrumperct ,  expli¬ 
cans  illis  modum  ,  rationemque  fua  refurreclionis  ,  vt 
plaffes  ille,  &  conditor  hominis  hominem  damnationi  fub- 
ieclum  ipfepyapns  ad  plenum  liberaret  in  fua  forma.  Et 
alibi  ?. Corpus  tum  quippe  in  fepulchro  erat  'pofitum,  cum 
verbum  abiit ,  vt  pradicaret  (piritibus ,  qui  in  canere  te-  D 
bantur ,  vt  dixit  S.  Petrus. 

Epiphanius  h  haec  ipfa  Athanafij  verba  repetit.Cy- 
rillus  1  Alexandrinus  ait  ,  Cumque  tempus  iam  epet , 
vt  etiam  (piritibus  apud  inferos  pradicaret  [venit  enim  vt 
tam  viuorum ,  quam  mortuorum  dominaretur )  mortem 
pro  nobis  fufeepit.  Et  alio  loco  k  ,  cum  hasc  ipfa  Petri 
verba  protuliflet ,  fubdit ,  neque  enim  opinor ,  dixerit, 
quod  nuda, & per  fe  deitas  vnigeniti  dependerit  quidem  in 
infernum, &  pradicauerit  iis  ,qui  illic, (piritibus ,  qua  omni¬ 
no  efi  inuifibilis :  diuinitas  enim  maior  e(l ,  quam  vt  vi¬ 
deatur, fed  neque  admittimus,  quod  ipfa  apparenter  gu¬ 
ra  in  anima  peciem  transformata  fit.  canenda  enim  om¬ 
nino  efi  illa  apparentia.  Std  quemadmodum  vnigenitus 
cum  iis  qui  adhuc  in  carne  conuerfatus  efi  cum  carne,  ita 
&  anirnabus  in  inferno  pradicauit  animam  habens  fibi  E 
vnitam,  in  qua  fuit. 

His  addo  Gregorium  1  Nazianzenum,  quem  hoc 
loco  laudat  Oecumenius :  de  Chrifto  enim  hunc  in 
modum  loquitur ,  Si  in  infernum  dependat, ,  fimul  de- 
fcende,  ea  quoque  myfleria  cognofce ,  qua  Chriftus  illic  defi- 
gnauit ,  quod  duplicis  defcenfus  confilium ,  qua  ratio  fue¬ 
rit  ,  vtrum  omnes  fine  vlU  exceptione  aduentu  fuo  faluos 
fecerit ,  an  illic  quoque  eos  dumtaxat, ,  qui  crediderunt,. 
Quo  loco  Niceras  Platonis  hi ftoriam  patrum  au- 
ttoritate  recenfet  qui  fe  ait ,  cum  Chriftus  apud  iti- 
hened.  /uflinian.  in  Epift.  Canon . 


feros  praedi cauit ,  omnium  primum  fidem  comple-  a  inPf.118. 
xum  clle.  Eiufdem  denique  lentendas  inter  Latinos  milia  verba 
fuerunt  Hilarius  *,  Ambrofins  b,  &  Ruffinus  c.  Vni 
ergo  Auguftino  ipfo  prasfertim  confentiente  tam  cj0quium 
multos  Grascos,&:  Latinos  Patres  obiicimus.  tuum. 

Addo  rcfcuiuum ,  in  quo  ,  proculdubio  referre,  VII. 
quod  modo  dixerat ,  viufi catus  autem  jpiritts.  Quam-  b  ad  Rom. 
uis  autem  nomine  fpiritus  ,  diuinitas  fignificari  po-  ^ . 

teft ,  quia  tamen  ex  aduerfo  refpondct  danti ,  lon¬ 
ge  probabilius ,  vt  fupra  docuimus  ,  pro  anima  ac¬ 
cipitur.  atque  ita  apparet  non  polle  Petri  verba 
ad  Noae  tempora  referri  ,  cum  nondum  Chriftns 
anima  praeditus  eftet.  Nam  quod  obiicit  Augu- 
ftinus  id  tancum  viuificari  ,quod  mortem  obiit, ani¬ 
mam  vero  mori  nequaquam  pofte  ,  ac  propterea 
nulla*  ratione  viuificari ,  facile  refellitur ,  tum  quia 
Petrus  non  ait  Chrifti  animam  fuilTe  viuificatam, 
fed  Chriftum  animae  fuae  facultate  rediuiuum 
ad  fuperos  remeafle  ,  tum  quia  non  femper  in 
facris  literis  id  dicitur  viuificari  ,  qudd  mortem 
obiit. 

Siquidem  Dauid,vt  feriptum  eft  in  libris  Regum  d,  VIII. 
virum,  &  mulierem  non  vilificabat ,  hoc  eft  nitllius  vi-  ^  hb.i.c.27* 
tae  parcebat.  Et  alibi e,  extendifie  dicitur  duos  funicu-  e  t.Reg.8._ 
los  fuper  Moab ,  vnum  ad  occidendum ,  vnum  ad  viuft- 
candum,  hoc  eft  definiuifte,  quinam  perimendi, quive 
feruandi  eflent.  Denique  in  Attis  apoftolicis-  { ita  f  cap.7.9. 
loquitur  Stephanus ,  Aplixit  patres  nopros ,  vt  expone¬ 
rent  infantes  fuos ,  ne  viuficarentur  3  hoc  eft  ne  pollent 
viuere.  Denique  vt  concedamus  id  tantum  viuifica¬ 
ri  qaod  obiit ,  rette  Chriftus  ,  qui  vere  mortuus  eft, 
fpiritu  dicitur  viuificatus  ,  hoc  eft  animas  fuae  effica¬ 
citate  ad  vitam  reuocatus. 

Quod  li  proprietas  verborum  retinenda  eft  ,  vt  IX. 
maxime  retinenda  videtur  ,  nili  rerum  neceflitas 
aliud  poftulet  ,  quod  ait  Petrus  ,  veniens  pradicauit, 
dediuinitate,  qua;  locum  non  mutat ,  proprie  acci¬ 
pi  nequaquam  poteft ,  cum  de  anima  Chrifti  verilfi- 
nie  polfit  affirmari.  Quod  ipfum  intelligendum  eft 
de  {piritibus ,  qui  in  carcere  erant.  Valdd  enim  im¬ 
proprie  ,  ac  metaphoric^  qui  vitam  viuunt  ,  fpi- 
ritus  dicuntur  in  carcere  incluli.  Accedit  quod  idem 
Apoftolus  capite  fequenti  quos  hoc  loco  fpiritus 
iftclufos  carcere  appc.lat  ,  aperte  mortuos  nomi¬ 
nat  :  ideo  enim ,  inquit,  mortuis  pradidatum  eft  euan¬ 
gelium.. 

Et  nili  ego  fallor  ,  npn  facile  admitti  poteft  Au-  X. 
guftini  interpretatio  ,  qui  mortuos  eos  intclligir , 
qui  licet  corpoream  vitam  degant ,  propter  iplo- 
rum  tamen ‘flagitia ,  vita  gratia;  deftitininmr.  Nam 
citra  vllam  dubitationem  iis  mortuis  'priedicatum 
ait  euangelium  ,  de  quibus  proxime  dixerat  y-qui 
paratus  efi  iudicare "viiios  ,  morulos.  Qu;e  'ver¬ 
ba  ipfo  Auguftino  g  auttore  de  veris  mortuis  in-  ginEnchir. 
telligenda  funt.  Denique  'non  apparet  quorfum  c-JT 
pertineat  haefc  narratio  eorum  ,  qua:  Ndetico  illo 
fkculo  contigerunt.  Rette  autem  cohxrerit  orii- 
nia,  fi  de  Chrifti  defcenfu  ad  inferos'  ,  dequeeius 
praidicatione  Petri  verba  aedipiantur  ,  vr 'enim  pro¬ 
bet  Chriftum  corpore  quidem  fu  ille  vita  fun- 
ttum ,  eius  tamen  anifnam  fuille  immortalem  :  il¬ 
lam  ait  ad  inferos  defcendilTe ,  ibiqiie  euangelium 
promulgafle. 

Argumenta  porro  Auguftini  non  videntur  ha-  XI. 
bere  magnam  vim.  quod  enim  ait  abfurduni  videri,  _  - 

cum  multi  edent  apud  inferos ,  Chriftum  iis  tantum¬ 
modo  prsedicafle ,  qui  fsculo  illo  Noetico  vixerant, 
teqhe  poteft  contra  ipfum  retorquerimeque  enim  vl- 
la  poteft  verifimilis  afferri  ratio,  cur  Chriftus  eo  po- 
riffimum  tempore  veram  fidem  mortalibus  diuinitus 
indiderit.  Addo  vero  Chriftum  apud  inferos  aliis 
E  e  3  perntUi 


33° 


Explanatio  Cap.  III. 


D-TK 


i  b  quzft.  permultis  prxdicafle,  fed  eos  potiflimum  nominari,  A  Verum  cum  apud  inferos  plura  recenfeantur  lo-  XV. 

Hebraic.  in  qUi  Nox  vixerat,  quia  ipft  Noxfidein  nonha-  ca  ,fi  patrum  limbum  excipias,  quo  ,  vt  paulopoft 
b  libaro,  de  buerant,  acpropterei  eluuionis aquis  fuerat  abfum- 
eiuit.  c.is  &  pti  •,  ambigi  enim  vtcumque  poterat  an  aliqui  ex 
in  Pfal.  8 s.  jpfis  faluce  eflent  confecuti,idque  hoc  loco  infmuare 
c  Pfal.  io 6.  yjjjgfyj.  petru$,&  planius  capite  Iequenti,&:  aperrifli- 
d d’n Pf. 1 3 8.  me  affirmat  Hieronymus  *.  Quod  verb  idem  aitin- 
e  de  rnyft.  ferni  nomine  nonpqfle  limbum  ftgniftcari,ac  propte- 
Pafc.  rea  n0n  efle  admittendum  ,  Chriftum  prxdicafle 
f  Ecch  i4-  apU(j  ^feros ,  ne  cogamur  admittere  etiam  darnna- 
g  cap. ii. 40.  tis  aditum  ad  falutem  patuifle  ,  eodem  Auguftino  b 
h  Calain,  m  magiftro  (  vt  omittam  veterum  omnium ,  &  totius 
PfycKopan.  Ecclcfa:  confenfum )  didicimus  limbum  elTeapud 

inacti"111'  inferOS’ 

k  adEphef.  XIL  Cxteru  vt  Hic  Petri  locus  planius  explicetur, 

4.  necefTe  eft  certa  quxda  fidei  dogmata  conftituerc,vt  B  mentorum  ,  fed  fuifle  tamen  ab  omni  fupplicio  im- 

1  Iona:  t.  appareat  quibus  fpiritibus  Chriftus  prxdicauerit ,  &  munem.  3°' 


dicemus,  fuam  Chriftus  prxfenriam  intulit,  com¬ 
munis  fere  Theologorum  a  fententia  a  (Terit  non  de- , 
fcendifle  re  vera  ad  alia  loca  animam  Chrifti,  nifi  3-p.q.$i..ti 
forte  aliquos  e  purgatorio  liberauerit.  Et  quidem  de  in  Uu! 
inferorum  loco,  in  quo  impi^cruciantur,  lrue  re  ipfa  ^>3®r°Q,ue’t' 
eoChrifti  anima  penetrarit,fiue  fecus,  nonnihil  ccr-  ladan,^' 
te  ibi  effecit  cum  videlicet  damnatos  fux  perfidix,  &  Marfif  ^ 
atque  improbitatis  redarguit ,  atque  hac  ratione  pe-  l)' 
netrafle  dicitur  ad  omnes  inferorum  partes,  &  in- 
Ipexifle  omnes  dormientes  ,  &  hac  ratione  ait  Au- 
guftinus  b  defeendifle  Chriftum  ad  locum  dolo-  b  cpift,?? 
ris ,  in  quo  peccatores  torquebantur.  Ec  Fulgen¬ 
tius  c  defeendifle  Chriftum  ait  vfque  ad  locum  tor-  c  lib  .  . 

_  r  j  _ I _ •  r _ i-  .  .  T^c’,,w 


n  Orat  CI  de  <3uo  carceie  mclufi  tenerentur.  Ac  primum  quidem, 
tefur?1'1  quicquid  hxretici  contra  fentiant,  certiflitpum  eft 
o  cap.i.  17-  Chrifti  animam  defeendifle  ad  inferos,  id  enimaper- 
»*<**'*  tiflime  facrxliterx  indicant  c  ,  Contnuit ,  ait  Dauid, 
q  a  Ep  e  .  ^mM  AreMj0.  veEles  ferreos  confregit.  Tametfienim  ad 
J*  cap.  i.  literam  loquitur  propheta  dc  populi  ex  iEgypto , 

I'  cap.  i .  mirifico  egreflii ;  Hilarius  d  tamen ,  Ambtofius  e  ,  & 

*  "dF  rt*  alil  myfticofenfllCbufti  ad  inferos  defccfumdefcri- 
hi(t.Cc.  biautumant.Sapiensf  autem, Penei  rabo, inquit, omnes 
vlUgnat.ep.  inferiores  partes  terra, &  infriciam  omnes  dormientes, &  il- 
«d  Trallian.  luminabo  omnes  frerantes  in  Domino.  Fateor  hxc  verba 
Juft.in  Dial.  in  Grzcis  codicibus  non  haberi :  librum  vero  illum 
Irenxus  fib!  a^  haereticis  non  admitti, fed  apud  catholicos  &  liber 
-  "  m*  J  1 


Quo  modo  etiam  loquitur  Eufebius  d  Emiflenus,  XV\. 
quamquam  fortafle  poflet ,  quis  hxc  omnia  de  pur-  ^  Or.r.dc n: 
gatorio  explicare  ;  in  quo  tandiu  iufti  torquentur, furrc^ 
quoad  diuinx  iuftitixperfedtc  (atisfaciant.  Sed  om¬ 
nino  ,  vt  alicubi  copiose  docet  Auguftinus ,  dxmo- 
nes  ,  &  inferorum  principes  perterruit  eriamfi  eo 
re  ipfa  non  defeenderit.  De  loco ,  quo  iufti  expia¬ 
bantur  ,  aflerunt  ferme  Theologi  e  eos  citra  vllam  e  D.Thon), 
dubitationem  inde  Chrifti  defcenfu  ad  inferos, 
fuifle  ereptos,  qui  pro  fuis  noxis  i u flas  poenas per- 
foluerant.  Quamquam  eorum  mihi  fententia  &  ad 
benignitatem  propenfior,  &  ad  diuinam  gloriam 

tensus  no  _  -  illuftrandam  longe  videtur  accommodatior ,  qux 

.c.ji.Clcm.  canonicus  eft,  &  vulgata  interpretatio  repudiari  non  C  Angulari  quodam  priuilegio  cundtos  ex  eo  loco 


LAlex,  lib.  c.  poteft.  Chriftus  autem  apud  Matthxumg  ,S»V#r  enim 
StromOng.  jonM  inventre Ceti tribus  dtebus,& tribus  nochbus,frc 
CeneEJib.t!  ent  bominis  in  corde  terra  tribus  diebus ,  &  tribus 
irontra  Celf.  nochbus. 

&  lib.  j.  in  XIII.  Non  me  quidc  fugit  hxreticorum  principe11 
Eufeb  lib"1’  cor  tcrrae  Pro  morte  P°litum  efE  affirmare ,  fed  non 
dcmonftc  E-  minus  inepte  quam  temere  :  nam  qui  cor  terrxpu- 
uang.cap.n.  tant  efle  fepulchrum,&  a  metaphora  nonnihil  rcce- 
Cytiil.Ierof.  dunt,&vim  fimilitudinis  elidunt,  quemadmodum 
thanCe'4’ad  autem  l°nas  ,n  venete  ceti  viuus fuit, ita  latere  debet 
Iplflt.&lib.  ffi  corde  terrx  aliquid  viuens,cumin  fepulchroia- 
de  mcar.Ba-  cuerit tantum  Chrifticorpus mortuum.Quamobrcm 
fil.Pfal.i4.&  Tertullianus  Ambtofius  !'  , Hieronymus  f,Ire- 
&or?de  nsus  m 5  ^  Gccgorius  n  Niflenus  cor  terrx  fltnplici- 


ereptos  ad  immortalem ,  beatamque  vitam  perdu- 
xiffe  aftirmat. 

De  loco  ,  in  quo  detinebantur  infantes  ,  qui  ori-  XVII. 
ginaria  labe  infedti  obierant  ,  Diui  Thbmx  f  fen-  * 
tentia  mihi  magnopere  probatur,  cum  enim  illi  in  art‘7‘ 
co  ftatu  iam  collocati  eflent  in  quo  nullus  eftrefi- 
pifcentix,  aut  pcenitentix  locus  ,  ipfique  dum  viue- 
rent ,  minime  potuerint  ad  gratiam  percipiendam 
aptari ,  ne  potuerunt  quidem  in  eo  ftatu  citra  mira¬ 
culum  ,  quod  temere  afleri  non  debet ,  fidem, &  ca¬ 
ritatem  concipere ,  qux  duo  fiunt  ad  falutem  afle- 
quendam  fimplicitcr  neceflaria. 

Qux  cum  ita  fint,exploratifltmum  videtur  nemi-  XVIII. 
nem  ex  damnatisfuifleab  inferorum  fuppliciis  libc- 


Oblide  5  -  - - - - I -  UDE' 

_ Nazia.  ter  interpretantur  infernum.  In  Aftis  autem  apofto-  D  ratum, quod  apertillime  feribit  B.  Gregoriusg  .Cum  g  lUngct 

«ua.z.depa-  licis  ait  Petrus  a  Quoniam  non  derelinques  animam  enim  diaconus  quidam  dixiflet  Dominum  omnes 
fch.  Epipha.  meam  in  inferno,  quae  verba  funt  Dauidis  P  in  perfona 
Ji“  ^C^'r&  Chrifti.  Denique  Paulus  q  defeendifle  ait  Chriftum 
homil.  i.  de  inferiores  partes  terrx.  Adde  fymbolum  apoftoli- 
Sym.  Cyrill.  cum,&  duo  item  ConciliaToletanumr  IV.  &  Late- 
ranen^  r  fub  Innocentio  1 1 1. 

rec.  iide  ad  xiV.  A  ccedit  omnium  ferme  Grxcorum,ac  La- 

Theod.ec  li.  .  r  r 

ir.  in  Ioan.  tinorum  patrum  c  conlemus.  Quamquam  autem 
c.3<?.Theod.  prxter  hxreticos  non  defuerunt  catholici , 11  quine- 
Pfal.i  j.Da-  garent  animx  fubftantiam  ad  inferos  defeendifle^ed 
fkitde c^rlt*  ffiam  tantum  ibi  efficacitatem  exercuifle  5  pro  certo 
Tertuli.lib!  tamen  habendum  eft  ,  vere  Chrifti  animam  fuam 
de  anima  apud  inferos  prxfentiam  exhibuifle ,  vt  fuperiora 
cap.31.fc  $i.  patrum  teftimonia,&cociliorum  decreta  cofirmantj 
Hippol.mar.  nnr:/Kmnmmi,  nrnknMir  .  in 


ab  inferorum  fuppliciis  eripuifle,qui  eum  apud  infe¬ 
ros -tanquam  Deum  agnouiflenr ,  &  confefli  eflent; 

De  qua  re,  inquit,  volo ,  vt  fraternitas  vefrra  longe  aliter 
fentiat  .de fcendens  quippe  ad  inferos, folos per  fuamgratiani 
hberauit ,  qui  eum,  &  venturum  ejfe  crediderunt ,  &  pra- 
ceptaeiusviuendo  tenuerunt.  Quocirca  fluite  non  mi- 
nus,quam  impie  lenflfle  olim  Marcionem  ,  Irenxus, 

&  Epiphanius  affirmant ,  qui  Chriftum  Dominum 
fuo  ad  inferos  defcenfu  damnatos, e  fuppliciis  eruifi- 
fecenfebat  ,  contH  vero  veterum  patrum  animas, 
quod  fibi  fidem  adiungere  rccufa flent,  in  linu  Abra- 
hxreliquifle. 

■D.  r - r~TT - - rjT? -  Benigna  vero  explicatione  egent  ea ,  qux  feribit  ,XI  Xl 

at.  de  An-  potiflimumqueex  apoftolico  fymbolo  probatur  ,  m  E  Clemens  Alexandrinus  h ,  qui  Chriftum  fuum  ad- ^•Stt0’ 
j  s  -fr.  vt  L.n.  J  —  uentum  etiam  damnatis  non  fine  frudu  prxdicafle  mat’ 

feribit ;  cum  reuera,  vt  paulo  ante  dixi  ,-qui  dum  vi- 
uerent ,  fide ,  &  gratia  caruerunt ,  nullo  modo  cen- 
fendi  fint  in  alia  vita  ad  lalurcm  percipiendam  ido¬ 
nei.  Fateor  quidem  Gregorium  1  Nazianzenum  vi- 1  Oiat.4t» 
fum  fuifle  dubitare ,  num  Chriftus  apud  inferos  om¬ 
nes  abfque  vlla  exceptione  faluos  fecctit  ,  an  eos 
duntaxat,  qui  crediderunt.  Sed  non  tam  ille  ea  de  re 
dubitauit,  quam  cogitandum, medirandumque efle 
cenfuit  ,  cum  proculdubio  ille  plane  intelligeret 
abfque 


teeh.  Cypri,  quo  id  aperte  afleritur.Neque  obeft  quod  in  /ymbo- 
Ser.de  ?n<a.  lo  Nicaeno  id  omittatur :  putarunt  enim  illi  patres, 
JaTlilb  iode  tZ  tantum  exprimenda ,  qux  vel  ab  omnibus  necefi- 
Trin.  vitra  credenda  eflent,vel  certe  ad  hxreticos  refellen- 
medium  &  dos  opportuna  cenferentur. 
infp.  138. 

Philaft.lib.to.de  hxrtr.  eip.de  defeen.ad  infer  Gaud.  Trafl.tf.  in  Exod.Pru- 
dent.hytn.i.&  y.Amb.lib.  3.de  fide  C.3.& lib.de  myft  pafe.c.4  &  adRo.io.& 
ad  Ephef4.Hier0rt.ad  Ephef.4.Eccl.3.&  Zach.9.Aug.cp.;7.t).i.ep.y9.1ib. 
dec<u.c.n.lib.io.c.i  <.&ii>  Pfal.8f.Leo  Se;  i.de  refur  Fulgen.lib^.ad  Tra- 
fim.c  z}.fc  3  j. Vigd. mat.hh.i.  contra  Emych. Arac.lib.i.Adt.c.i.Greg.lib.ij. 

1  t.fc  tn  Pf.fje  prbfandis.Bcda  i. 3. in  Iob  c.7.  u  E)ur.in  j.d.ii.q.j. 


Catholica  Epift.  I.  Petri. 


«lib.li.8JO. 
C*<?8 


abfquc  fide  neminem  Deo  placere  pofle.  Quod  verb 
'S  in  illu  lo»  Hicetas a  Platonem  ait  praedicanti  Chrifto  apud  in¬ 
eam  Greg.  £eros  fidem  'habuifle  ,  non  modo  apocryphum ,  fed 
l>  fib.deJH*-  plane  falfuip  cenferi  debet  ,  cum  praefertim  Au- 
ief,n.7 9.  guftinus  b,  &  Philaftrius  c  haereticum  cfle  do- 
•elib.de Hae-  Ceant  ,  fi  quis  afferat  Chrifto  apud  inferos  prasdi- 
feen?*Chif£  cante  nonnullos  concepifle  fidem ,  &  falutem  cfle 
ad  infer.  ‘  afleeutos. 

XX.  Quid  ergo  eft  ,  quod  ait  hoc  loco  Petrus  Chri- 
ftum  his  ,  qui  in  carcere  erant ,  fpiritibus  praedicafle? 
Primum  quidem  extra  omnem  oontrouerfiam  vide¬ 
tur  ,  veteres  omnes  patres,  qui  reda  fide  praediti  ho- 
nefte  laudabiliterque  hanc  vitam  traduxerunt,  tara- 
diu  apud  inferos  in  finu  Abrahae,  feu  limbo  tan- 
quam  in  carcere, vel  cuftodia  fuifle  detentos ,  quoad 
Chriftus  Dominus  ,  qui  habet  clauem  Dauid  ,  fua 
morte  aditum  in  coeleftem  patriam  iuftis  omnibus 
dep.adElio.  referaretv  Ita  Hieronymus  d  ante  Chrifti  mortem 
dor*  (  tAbraham  ,  inquit ,  er.it,  in  inferis.  Et  Gregorius  e, 
*  ante  adueHtum  Chrifti  omnis  homo ,  ait  ,  qmntumuis 
proh  au  vitet  ad  inferni  clauflra  defeendit.  EtChryfo- 
f  Hom.4.in  ftomus  f ;  antequam  Chriftus  aperiret  paradifi  ianttam 
Mare.  (Mnu  latro„e  omnes  (anttorum  animet  ad  inferos  dedis - 
g  Gcn.37.  cebantur.  Dicit  enim  lacob  S ,  Lugens  defeendam  ad  in¬ 
feros.  Euangelium  quoque  A braham ,  &  Latarum  in 
inferis  collocat,. 

XXI.  Et  Auguftinus  tametfi  multa  vitro ,  citroque  di¬ 
ti  epift .9 9.  Iputat  h  ,  nonnullos  tamen  fatetur  Abrahae  finu 

fuifle  detentos.  Hos  igitur  Petrus  fpiritus  carcere 
inclufos  vocat, Graece  <po*ai<$  qua:  vox  carcerem, 
feu  cuftodiam  fignificat.  Oecumcnius  autem  in¬ 
fernum  interpretatur.  Sinus  enim  Abrahae  ,  feu 
limbus  patrum  ,  vt  fupra  dixi ,  quod  inferos  erat. 
Eo  igitur  anima  Chrifti  xe  ipfa  penetrauit ,  &  patri¬ 
bus  prxdicaffe  dicitur  ,  quia  illis  gratulata  eft  ,  Sc 
fuae  mortis  frudum  liberaliter  impertiuit. 

XXII.  Itaque  rede  Cyrillus  >  *,  Anima ,  inquit ,  ad  Ver - 

i  lib.de  refta  yum  copulam  f  &  vnionem  firtita  ,  defeendit  quidem,  in 
fide  ad  Rc-  Jiuina  aMtem  virtute  ,  &  potefiate  vtens 

^'n*  etiam  fpiritibus ,  qui  illic  erant, ,  apparuit :  Enimuero  & 

dicebat  compeditu ,  Egredimini  ■,&  his ,  qui  in  tenebris , 
klib.y.c.ji.  Reuelamini.  Et  in  eandem  fententiam  Ire  nanis  tri¬ 

bus  diebus ,  ait,  conuerfatus  efi  Dominus,  vbi  erant  mor¬ 
tui  ,  quemadmodum  prophetia  ait  de  eo ,  Commemoratus 
efi  Dominus  [anciorum  mortuorum  piorum  eorum ,  qui 
ante  dormierunt  ,in  terra  fiipulationis ,  &  defeendit  ad 
eos  extrahere  eos  ,& faluare  eos. 

XXIII.  His  igitur  fpiritibus  pracdicafle  dicitur, fuam  vide¬ 
licet  prsfentiam  indicafle  eorumque  fidem,  vitae¬ 
que  anteada:  probitatem  dignis  celebrafle  laudi¬ 
bus  ,  &  beatae  vitae  pofleflionem  impertifle.  Quo 
1  lib.j.defi-  pertinent  Damafceni  1  verba;  Defeendit, a.k,  m infer- 
de  num  anima  deificata ,  vt  quemadmodum  iis ,  qui  in  terra 

verfabantur ,  iuflitis  fol  ortus  erat ,  ita  &  iis ,  qui  infra 
«  terram  in  tenebris  &  vmbra  fidebant ,  illucefceret.  Et 

querhadmodum  iis,  qui  in  terra  erant,  pacem ,  oaptiuis  re- 
miffionem,cacis  vifurh.  euangeliz.auerat,fic  etiam  iis, qui  in 
inferno  erant, vt  ipfi  omne  genu  feliatur  coele  ilium,  terre- 
firium,  &  infernorum. 

XXI V.  Quomodo  autem  praedicauerit ,  non  fatis  liquet, 
m  ad-Philip.  Oecumenius  m  enim  praedicafle  ait ,  non  fermone,  fed 
opere,  ludicaniur ,  inquit ,  &  mortui ,  quod  manifeftum 
efi  ex  aduentu  Domini  ad  inferos,  cum  enim  eo  venijfet, 
pradicauit  ,Jicut  &  iis ,  qui  in  terra  viucbanL.  pradi- 
cauit  autem  non  fermone ,  fed  opere  ,  his ,  qui  fecundum 
carnem  vixerant, ,  ai  iudicium ,  illis  vero ,  qui  fecun¬ 
dum  fpiritum  ad  gloriam  ,  &  falutem.  Et  quidem  fi 
prxdicario  Chrifti  ad  omnes  referebatur ,  qui  apud 
inferos  detinebantur  ,  necefle  eft  eam  opere-potius, 
quam  fermone  perfe&am  fuifte.  Nam  daemones 
quidem  ,  &  fempiternis  fuppliciis  cruciatos  ,  vt 


A  paulo  ante  dixi ,  perterrefecit &  vt  ait  Paulus  *,  a  ad  Colof, 
Expolians  principatus ,  &  poteftates  traduxit  confidenter  11 J* 
palam  triumphans  illos  in  femetipfo.  lis  autem  qui  pur¬ 
gatorio  igne  torquebantur  ,  fpem  foelicitatis  attu¬ 
lit  ,  non  ita  multo  poft  confequendx  ,  &  fi  quos,atic 
etiam  eundos  a  fuppliciis  eripuit ,  non  aliter  ac  iu¬ 
ftis  vitam  beatam  largitus  eft. 

Vt  enim  ait  Origenes  b  ,  quod  Chriflus  dixit  latro-  X  X  V. 
ni ,  hodie  mecurn  eris  inparadtfo ,  non  illi fioli  ditium , fed  b  1  f» 
omnibus  fanflis  ditium  intellige ,  pro  quibus  in  infer-  *n  <*en* 
num  defeendit.  Et  hac  ratione  accipio,  quodfcribit 
Auguftinus  c  ,  qui  explicans  verba  illa  ex  Adis  apo-  c  ep.^^, 
ftolicis  d  ,  Solutis  doloribus  inferni,  haec  lcribit ,  vel  d  cap.i.i* 
ad  ipfum  potefi  inteliigi  pertinere ,  quod  eos  hattenus  [ol¬ 
uerit, hoc  efi  irritos  fecerit ,  ne  ab  eis  ipfi  teneretur  ,  prafir- 

B  tim  quia  [equitur ,  m  quibus  impojfibile  erat,  teneri  eum. 

Vel fi  cauffa  quaritur ,  cur  voluerit  venire  in  infernum, 
vbi  dolores  illi  effint ,  quibus  teneri  omnino  non  poterat, 
quia  erat ,  vt  feriptum  efi  ,  Inter  e  mortuos  liber ,  in  quo  erfal.87. 5 
princeps  &  prapofitus  mortis  non  inuenit  aliquid ,  quod 
fupp  licio  deberetur ,  hoc  fcilicet  quod  feriptum  efi ,  fi  - 
lutis  doloribus  inferni  non  in  omnibus  ,  fid  itr  qnibuf- 
dam  accipi  potefi  ,  quos  ille  dignos  ifla  liberatione  iudi- 
cabat  ,  vt  neque  frufira  illuc  defiendijfe  exifiimetur, 
nulli  eorum  profliturus ,  qui  ibi  tenebantur  inclufi  ,  nec 
tamen  fit  confiquens  vt  quod  diuina  quibufdam  mifiri- 
cordiajufiitiaque  conceffit ,  omnibus  conc-ejfum  ejfe  putan¬ 
dum  fis. 

Neque  enim  haec  diceret  Auguftinus  de  (empiter-  XXVI. 
nis  fiippliciis  addidis ,  quibusprobe  noueratnul- 

C  luna  ad  falutem  aditum  patere.  Quamquam  enim, 
vt  fupra  dixi  ,  grauiflimi  Theologi  affirmant  eos 
tantum  i  purgatorio  igne  fuifle  erutos ,  qui  pro  con- 
tradis  noxis  diuinae  luftitiae  omni  ex  parte  fansle- 
ccrant  ;  non  caret  tamen  probabilitate  eorum  fen- 
tentia ,  qui  liberaliter  eundos  fuifle  a  fuppliciis 
ereptos  non  temere  affirmant ,  fiue  quia  diuinae  po¬ 
tentis  vi ,  cuiufquc  fupplicia  tantam  potuerunt  bre- 
uiffimo  temporis  interuallo  acceffionem  accipere, 
vt  temporis  diuturnitatem  grauitate ,  acerbitateque 
doloris  compenfarent;  fiue  quia  diuina  potuit  pro- 
uidentia  Chrifti  meritis  liberalem  condonationem 
largiri ,  cum  praefertim  nonnullorum  fides  ,  &c  me-» 
lita  hanc  munificentiam  ante  obitum  potuerint 
promereri. 

D  Non  me  fugit  multa  adiierfus  hanc  fententiam  XXVII. 
obiici ,  fed  non  video,  cur  non  potuerit  Chriftus 
fuis  meritis  hoc  etiam  impetrare  ,  vt  omnes  eledi, 
ac  prxdeftinati  ipfius  ad  inferos  aduentu  ,  poenis 
omnibus  foluerentur  ,  cum  praefertim  id  ad  diui- 
nam  beneficentiam ,  Chriftique  gloriam  illuftran- 
dam  magnopere  pertineret.  Certe  hoc  non  obfcu- 
re  infinuat  Gregorius  f,  cum  ait.  Omnia  etenim  traxit,  f  Hom-  lt‘ 
qui  de  eleclis  fuis  apud  inferos  nullum  reliquit ,  omnia  ’a  ^uaB6* 
abtttdit ,  utique  eleSta.  neque  etenim  infideles  quofque  & 
pro  fuis  criminibus  sternis  fuppliciis  deditos  ad  veniam. 

Dominus  refurgendo  reparauit.  Sed  illos  ex  inferni 
clauHris  rapuit ,  quos  fuos  in  fide ,  d  •  aBibus  recognouit. 

Et  paucis  interiedis  ,  Quia  ergo  in  cleElis  futc  fundi¬ 
tus  occidit  mortem ,  mors  morti  extitit.  Et  rurfus  ,  quia 

E  i»-j  elcElis  meis  te  fimditus  perimo  ,  ero  mors  tua.  At 
qui  igne  purgatorio  expiabantur  ,  eledi  profedo 
erant. 

Nec  diferepat  Auguftinus ,  qui  prxter  ea, qua*  fu-  XXVIII. 
pra  attuli ,  hunc  in  modum  alibi  g  lcribit ,  Et  Chrifii  g  M.  1 1  de 
quidem  animam  venifii  vfiqtte  ad  ea  loca ,  in  quibus pec-  Gen- 
catores  cruciantur,  vt  eos  folueret  a  tormentis ,  quos  effefiL  t}J' 
nendos  occulta  nobis  fuaiuflitia  iudicabat ,  non  immerito 
creditur.  Quomodo  enim  aliter  accipiendum  fit ,  quod  di- 
Elumefih.  Quem  Deus  fufeitauit  ex  mortuis  folutis  do-  b  Aft.i.i*. 
loribus  inferorum, quia  non  poterat  teneri  ab  eis,  non  video 
E  9  4  ttifi 


«i  Explanatio  Cap.  III. 


fiijl  vt  quor undam  dolores  apud  infero s  eum  foluijfe  aeci-  j 
piamus  ea  pote  fate, qua  Dominus  eft,  frc. 

XXIX.'  Verum  etiam  Termone  ,  Chriftum  apud  inferos 
praedicafle  non  videtur  ambigendum :  etenim  anima 
a  corpore  Tcgregata  co  plane  modo  loquitur,  quo 
beata;  mentes  in  coeto,&  daemones  inter  fele  fermo- 
cinantur.  Et  quidem  patribus,  qui  in  linu  Abrahae, 
aut  igne  purgatorio  detinebantur  ,  lamlTimum  attu- 
Jit nuntium,  &  beatam  vitam  impertiuit-  Caetcris 
ipforum  perfidiam ,  atque  improbatam  exprobrauit. 
Vtrum  autem  apud  inferos  diu  haderit  anima  Chri¬ 
fti  ,  a  multis  in  quaeftionem  vocatur  ,  quandoqui¬ 
dem  latroni  dixerat  Chriftus ,  Hodie  mecum  eris  itl, 
par  adi  fi. 

XX  X.  Quam  ob  caudam  exiftimarunt  nonnulli  pun&o 
tantum  temporis  Chrifti  animam  apud  inferos  fuif- 
ainelucidar,  fe.  quae  videtur  aperta  fententia  Anfelmi  Apud 
paulo  ancc  eum  enjm  qU;erit  difcipulus  ,  Quo  init  anima  eius 
ixk  ium.  ^  pof  mortem  i  relpondet  autem  ma- 

gifter,/»  coelestem  paradifum, vt  dixit  ad  latronem, Hodie 
tnecum  eris  in  paradifo.  Rurfus  percontatur  difcipu¬ 
lus  ,  Quando  ad  infernum  defeendit  ?  Relpondit  vero 
magifter  ,-  media  notie  refurredionis  ,  qua  hora  Angelus 
i/£gyptum  deuaftauit ,  ea  hora,  id  eft,  media  node  Chri¬ 
ftus  infernum  desfoliauit ,  &  noctem ,  vt  diem  illumina - 
b  Pfal.138.  uit  ,  vt  dicitur  b  ,  Et  nox  vt  dies  illuminabitur.  &  cum 
triumpho  inde  rediens ,  raptos  inde  in  paradifo  colloca¬ 
vit  ,  poft  corpus  fuum  in  fepulchro  vifttauit  ,  quod  de 
mortuis  excitauit.  Quidam  fentiunt>  ,  quod  ab  hora 
mortis ,  vfque  ad  horam  refurredionis ,  in  inferno  cunu 
eleriis  fuerit ,  &  inde  cum  eis  abiens  refurrexit.  Non_> 
eft  ita.  Tandiu  fuit  i*L,  inferne  ac  deuaftauit ,  quan - 
diu  ad  indicium  venions  atlus  cuiufque  examinabit,  in 
e  r.  ad  Coi.  momento  c  ,  in  iclu  oculi ,  id  eft  quam  cito  oculum  potes 
**’  mouere. 

XXXI.  Fauent  huic  lententis  veteres  nonnulli  Patres, 
d  lib.i.hift.  Ita  namque  loquitur  Nicephorus  d.  Ipfe enim  iufti- 
e,*r‘  tia  fol  Chriftus,  anima  fola  d  corpore  per  mortem  fe grega - 

ta,  apud  inferos  iuftontm  animis  pr asio  fuit,& dux  itineris 
ad  par adifum ferentis  praiit ,  lucis  princeps ,  v'uq3  ductor 
eis  perinde  atque  latroni  farius.  Eodem  namque  die, ac  po¬ 
tius  eadem  hora  ab  inferis  rediit,  vt  quidem  citm  alij  non¬ 
nulli,  tum  is, cui  aureadingua  nomen  indidit  in  primis  hac 
accuratius ,  certiufque  expofuere.  Nec  enim  rationi  confo- 
■  1  71  um  erat  animam  eius  apud  inferos  retineri, qui  nihil  pror- 

fus  a  primi  parentis  maledidione  ,  &  exitio  fecum  attu- 
liffet.fubitb  ver'o,gr  vt  ita  dicam, fulgetri  celeritate  dignos, 
duce  furnme  corufcantis  veritatis  iuuftrans ,  ac  immenfd 
potentia  ex  caliginofis  illis,  foleque  carentibus  latebris  re¬ 
ducens  ,  &  principibus  ibi  tenebrarum,  ducibvfque  malo¬ 
rum  dntina  pote  fiat  is  fplendore  ,&  Angelicarum  cohor- 
tium.malitia  quaft  obtritis  nullo  tempore ,  &  labore  nullo, 
atque  vt  femel  dicam, eo  qui  folo  Deum  decet  modo  in  mo¬ 
mento  vno  ad  facra  ,  immenfdque  luce  relucentia  paradift 
tabernacula  traduxit. 

XXXII.  idem  videtur infinuare  luftinus  «  Martyr,  item- 
c  Qttiut.7<r.  que  Euthymiusf,  &  alij  s.  Sed  longe  probabilius 
ad  orchod.  eft, tandiu  Chrifti  animam  apud  inferos  fuifle, quoad 
£  Luc*  i  j .  jn  refurredionis  ad  viuos  remeauit.  Quae  eft 
c.  85.  medie  omnium ferme  Theologorum  h  lententia,  quod  in¬ 
ii  iu  j.d.zt.  Undare  vifus  eft  Chriftus  ,  cum  dixit  > ,  Erit  filius  ho- 
h  Matth.u.  minis  in  corde  terra  tribus  diebus ,  d?  tribus  noctibus. 

Quae  verba  Hieronymus  ,  &  Theopyladus  referunt 
ad  animam  Chrifti,  quae  in  inferno  triduum  egit ,  at- 
t lib.de  ani-  que  ira  locum  intellexit  Tertullianus  k, nobis, inquit, 
ma.  c.;j.  inferni  non  nuda  cauofttas  ,  nec  fubdiualis  aliqua  mundi 
femina  creduntur,  fed  in  foffa  terra  ,  &  in  alto  v  afluas,  & 
in.ipfts  vifceribus  eius  abflrufd  profunditas  ffiqmdem 
Chriftum  in  corde  terra  triduum  mortis  legimus  expun¬ 
ctum,  id  eft  in  receffu  intimo ,  &  interno  ,  &  in  ipfa,  terra 
operto ,2/  intra  ipfarn  cauato,  &  inferioribus  adhuc  abyffts 


fuper strutio.  Et  paulo  poft :  Forma  humana  mortis  apud 
inferos  fundus ,  htc  quoque  legi  f at  ir fecit, ne  que  ante  afeen- 
dit  in  fubltmwr a  coriorum, quam  defeendit  ad  inferiora  ter¬ 
rarum, vt  illic  Patriarchas, &  Prophetas  compotes  fui  face¬ 
ret.  Eodem  modo  loquitur  Irenaeus3,  Nunc  autem  alib./,e,j,. 
tribus  diebus  conuerfitus  eft ,  vbi  eratvfj  mortui ,  quemad¬ 
modum  prophetia  ait  de  eo.  Er  paulo  poft -affert  lupe-  bMitth 
riora  Chrifti  verba  b.  4o,  ',l' 

Quod  autem  ad  latronem  dixit  Chriftus,  Hodie  XXXIII. 
mecum  eris  tn  paradifo ,  explicat  Auguftinus  c  de  ipfo  c  cpili,  /7. 
Abrahae  finu  ,  aitque  in  inferno  fuifle  paradifum, 
vbi  erat.  ,  inquit ,  eo  die  futurus  fecundum  humanam 
animam  Chriftus.  Alibi  vero  'H  Dei  confpe&utn ,  &  d  lib.ili(je 
perfpicuum  intuitum  paradifum  vocat.  Et  poft  mul-  Gvn.ad  lit, 
ta  =  paradifum  paradiforutn  nominat.Fuit  igitur  latro  c,}’8, 
i  illo  ipfo  dic  vna  cum  Chrifto  in  paradifo ,  quia  vna  e  Cap'3f 
cum  eo  aliis  omnibus  fan&is  ad'  perfpicuam  Dei 
contemplationem, ac  beatam  vitam  eue&tfs  eft.  Ac 
propterea  cum  Chriftus  ad  luperos  rediit, vt  bene  ait 
Chryfologus  f  ab  inferis  dominator  afeendit.  f  Serm.74, 

Docet  igitur  his  verbis  Petrus  Apoftolus  Chri-  XXXIV, 
ftum  Dominum  cruce, ac  morte  fua  falutem  aetulifle 
non  modo  iis, qui  poft  Chriftum  vixerunt, fed  &  aliis 
qui  ante  iplius  aduentum  veram  fidem  complexi 
erant,  legitimeque  Deum  coluerant.  Sed  admodum 
obfcura  lunt  qus  fubiiciuntur  j  qui  increduli  fuerant 
aliquando, quando  expetlabant  Dei  patientiam  in  diebus 
Noa,cum  fabricaretur  arca.  Nec  enim  dubium  eftrela- 
tiuum  qui, fpiritus  referre  in  carcere  inclufos ,  quos 
paulo  ante  nominauit.  An  igitur  iis  tantum  prsdi- 
]  cafle  Chriftus  cefendus  eft, qui  Noecico  illo  tempo¬ 
re  vixerunt?  quique  re&a  fide  caruerunt? 

Oecumenius  explicans  Gregorij  8  Nazianzeni  XXXV. 
verba,  eos ,  ait ,  apud  inferos  coelestis  gratia  ,  perferi 
felutis  participes  fecijfe,  qui  ita  dum  viuerent,  animo  com- 
poftti ,  conftituuque  erant, ,  vt  proculdubio  Euangelici 
dodrina  fi  propoftra  fuiffet ,  pra  bit  uri  fuiffent  ajfenfim : 
qui  enim  ,  inquit ,  quo  tempore  viuebant ,  bonis  operibus 
vitam  ita  exornarunt  fuam  ,  vt  fi  tunc  quoque  in  mundo 
ver  fatus  fuiffet  Chriftus  viuificans  pr&conium  non  repu - 
diaffent ,  ij  tunc  ex  defcenfu  Domini  ad  inferos  falutem 
adepti  funt.  Cumque  ipfa  Gregorij  verba  protulilTec, 
lubdit;  Dum  erum, inquit, eos ,  qui  credituri  erant ,  eosfi- 
gmficat  qui fefe  ita  praftiterunt ,  vt  fi  tunc  etiam  accejfijfet 
Chriftus,  fuiffent  credituri. 

)  Verum  id  nulla  ratione  probandum  videturicum  XXXVI. 
enim  Deus  non  ex  eo  ,  quod  quifque  facfturus  elfet, 
fed  ex  eo  quod  re  ipfa  fecerit,lententiam  ferat,li  quis 
fide  &  gratia  deftiturus  diem  claudat  extremum, 
quamuis  fortalfe/i  idonea  libi  obiecta  fuerit  occalio, 
fidem  Sc  gratiam  concepturus  eflet ,  non  propterea 
tamen  idoneus  conceditur,  cui  Deus  falutem  imper-  ' 
tiat:nam  eadem  ratione  neminem  damnat  ex  co, 
quod  quis, fi  diutius  vixilfetifa&urus  erat,  quod  non 
lemcl  probat  Auguftinus  allatis  Salomonis  verbis h,  h  Sap.4.i& 
Placens  Deo  fttclus  eft  dtlerius ,  &  vittens  inter  peccato¬ 
res  tranftatus  eft, raptus  eft  ne  malitia  mutaret  mtelleclunu 
eius ,  aut  ne  friio  deciperet  animam  illius.  Eximium 
enim  ait  efle  diurnae  libcralitatis  beneficium  quod 
profedto  nullum  eflet ,  fi  ex  eo  quod  a&urus  erae, 
i  iudicandus  eflet. 

Itaque  quamuis  nonnulli ,  audita  Euangelica  do-  XXXVI 
(ftrina  credituri  eflent,  fl  tamen  abfque  nde  diem 
fuum  obierunt  3  cum  iam  fempiternis  fuppliciis 
addidi  ,  &  ,  vt  loquuntur  Theologi,  extra  viam 
poflcijiam  eflet  in  termino  ,  non  eft  vllo  pa&o  cre¬ 
dendum  gratiam  ,  &  iuftitiam  fuifle  adeptos.  Itaque 
exiftimarunt  alij  multos  fuifle  £pud  inferos  ,  qui  ni¬ 
hil  de  Deo  fupra  nacuram  concepiflent,ac  propterea 
fidei  expertes  dicantur,  qui  tamen  nou  penitus  a  fa- 
lute  alieni-qflenr,quod  certo -crederept  .\:  Dencfle,5c 
inquiren 


s~s  a 


Catholica  Epift.  I.  Petri. 


333 


inquirentibus  fe  remuneratorem  efTe.  qui  fi  exifti- 
ment  naturalem  cognitionem  duorum  illorum  prin¬ 
cipiorum  fatis  elfe  ad  falutem  ,  certe  decipiuntur, 
cum,  vt  alibi  copiofius  doceo  ,  abfque  fupranaturali 
fide  nemini  pateat  aditus  ad  falutem  :  ea  vero  natu¬ 
ralis  notio,  quicquid  aliqui  fecus  fenferint,ad  fupra- 
naruralem  fidem  pertinere  nequaquam  poteft  ,  cum 
non  diuina  audoritate,  fed  celta,  minimeque  dubia 
ratione  nitatur.Sin  autem  eam  omnino  fidei  appel¬ 
latione  dignam  cenfeant,  qui  ea  praediti  erant,  alieni 
a  fide  appellari  non  poliunt. 

XXXVIII  Quod  fi  quis  contendat  illos  vocari  ab  Apoftolo 
incredulos ,  &  alienos a.fide, quod longilfimeabef- 
fent  ab  ea  fidei  integritate  ,  quae  poft  Chrifti  aduen- 
tum  fidelium  mentes  illuftrat,  ne  id  quidem  nodum 
expedit,  nam  fi  ea  quailifcumquc  cognitio  diuino  lu¬ 
mine  illuftrata,  diuinaque  au  dori  ta  te  fubnjxa  erat, 
veram  fupranaturalis  fidei  rationem  habebat,acpro- 
ptereaqui  ea  imbuti  funt ,  nequaquam  poliunt  infi¬ 
deles  appellari,  cum  ea  implicita  quaedam  fides  fit 
eorum  omnium,  quae  funt  ad  falutem  nece|!aria :  fin 
autem  intra  naturas  fines  claudebatur, nec  quicquam 
fupra  naturam  habebat ,  vt  nonpoterat  quemquam 
ad  gratiam  capefiendam  aptare  ;  ita  poli:  mortem  ne¬ 
mini  poterat  l'ufFragari,nec  Chriftus  apud  inferps,  vt 
bene  ait  Chryfoftomus  cuiquam  falutem  impertiuit, 
qui  ea  elfet  indignus. 

XXXIX.  Ari  pro  incredulis  inobedientes  intelligit?  fane  ita 
Grascam  vocem  dneidti&p  nonnulli  interpretantur, 
quem  lenfum  fccutus  eft  Syriacus ,  Qua  quondam  f\x\- 
quit ,  inobedientes  fuerant.  Et  funt ,  qui  id  referant  ad 
primos  parentes ,  quibus  peccantibus ,  omnes  quo¬ 
dammodo  diuinum  praeceptum  contemplerant ; 
a  De  ineatn.  quod  infmuarc  vifus  eft  Athanafius  *,quem  fequi- 
Verbi.  tur  Epiphanius  b .  Sed  fi  hoc  velit  Petrus  liguifica- 
b  VIxr.77.  re  5  fateri  necelfc  erit  neminem  prorfus  apud  inferos 
expertem  fuilfe  falutis, cum  seque  ad  vnum  omnes  di¬ 
uinum  praeceptum  in  primo  parente  violarint:&  qui 
ita  fentkmt,non  fatis  explicant,  cur  Petrus  eos  potif- 
fimrim  nominet,  qui  aetate  Noe  vixerint. 

X  L.  Porro  Hieronymus  c  ad  hunc  Petri  locum  refpi- 
c  ln  Eriiam  cjens  hunc  in  modum  fcribit ,  Vnde  Dominum  fecijfe 
4.  dilmdum  qui  iuxta  ^ ipojiolum  Petrum  occifus  eft  carne , 
viuifteatus  Spiritu,  &  pradicattit  ff  intibus  in  carcere  con- 
ftitutis  quando  Dei  patientia  expcElabat  in  diebus  Nos 
dilmiurn  impias  inferens.  Quibus  verbis  non  videtur 
Hieronymus  Spiritus  in  carcere  conftitutos  appcl- 
lalfe  incredulos  feu  impios :  fed  diluuium  aduersus 
impios ,  &:  incredulos  diuinitus  fuilfe  immilfum',  vt 
fit  fenfus  ,  Chriftus  Dominus  Spiritibus  in  carcere 
conftirutis  ptsedicauit,&  cum  occifus  fuerit  carni, vi- 
uificatUs  autem  Spiritu,  quandam  diluuij  fimilitudi- 
nem  exprertit ,  eo  ferme  modo ,  quo  olim  Noetico 
illo  fseculo  diuina  patientia  praeftolabatur,  quae  tan¬ 
dem  aquarum  eluuione  impios  de  medio  fuftulit. 

XLI.  Sed  verecH'  ne  Petri  verba  hanc  explanationem 
non  latis  commode  admittant,  participium  enim 
ctvretSnGert  ompino  cum  prxcedentibus,noceft,77iMll- 
^-77,  id  ed,fpiritibus  coniungendum  eft,alioqui  non 
d  Lytan.  habet,vnde  pendeat.  Non  defuerunt d,  qui  exiftima- 
rent  Petrum  in  praefentia  de  iis  priuatim  loqui,  qui 
Noe  praedicanti  fidem  non  habuerant ,  quorum  ta¬ 
men  non  pauci  dum  aquis  obruerentur,refipuerunt, 
&  gratiam  confequuti  funt,  atque  adeo  apud  inferos 
vna  cum  caeteris  iuftis ,  Chrifti  aduentum  expeda- 
bant.  Cur  aurem  hos-potiffimum  nominet  Petrus, 
duplex  afferri  poteft  ratio, altera, quod  de  illis  potil- 
fimum  ambigi  poterat ,  fuilTentne  omnes  tanquam 
impij,  &c  alieni  a  fide  lempiternis  fuppliciis  addidi, 
&lignificare  voluit  Petrus  ,non  paucos  ex  illis  falu¬ 
tem  fuilfe  alfecutos.  Altera  quia  cum  Petrus  ad  re- 


A  rum  adiierfarum  tolerantiam  hortetur,  hoc  propofi- 
to  exemplo,  docere  voluit,  quae  fit  eius  vtiliras  cum 
interdum  etiam  impiis  falutem  afFerar.acccd.it  quod 
ex  illa  aquarum  eluuione  occafionem  fumpfit  Petrus 
•  declarandi  vim  arque  efficacitatem  baprifmi. 

Atque  haec  mihi  lententia'  &  ad  veritatem  pro-  XLI  I, 
nior ,  8c  a  mente  Petri  propius  abefie  videtur ,  vt  fit 
fenfus  ,  prardicauit  Chriftus  laetum  fuum  aduentum 
omnibus  quidem  Spiritibus  in  carcere  detentis,  hoc 
eft, limbo  inciufis;cura  alioqui  iufti  effient, & eundis 
immortalem,  beatamque  vitam  impertiuit :iilque 
praecipue  qui  cum  aliquando  Noe  viri  iuftilfiiui  mo¬ 
nita  contempfiiIenr,&arciE  fabricam  irrilrllentjluiim 
tamen  errorem  &  aliquando  agnouerunt ,  &  ex  ani¬ 
mo  deteftati  funt. 

B  Quando ,  inquit  Petrus,  expettabant  Dei  patientiam  X  L  1 1 1, 

in  diebus  Noe,  Gnece,  arra!;  »  r  StS //.■*- 

Cum  expettaretur  Dei  patientia  ,  Hierony¬ 
mus  legit.  Ouando  Dei  patientia  expettabat  in  diebus  a  Ifaix  54,' 
Noe.  Syriacus  ,  Cum  longanimitas  Dei pracepit ,  vt  fie¬ 
ret  arca  ob  (pem  poenitentia  eorum.  Petri  len  fu  m  plane 
alfecutus  eft :  eo  enim  Dei  longanimitas,Sc  patientia 
referebatur, vt  intra  illos  annos  viginti  fupra  centum 
mores,vitamque  mutarent.  Videtur  autem  vulgatus 
interpres  aliter  apud  Graecos  medi;  verbi  vocem  ac- 
cepiffic.  quoniam  ait  quando  expeltabant  Dei  patien¬ 
tium  ;  vr  explicet, cur  fuerint  minus  obfequentes :  di¬ 
uina  enim  longanimitate  ,  Hc  patientia  quodam  mo¬ 
do  abutebantur,&  virum  iuftum  irridentes  vaticinij 
q  euentum  praeftolari  fe  aiebant,quo  verifimile  eftnon 
paucos  fuilfe  ad  poenitentiam  excitatos. 

In  diebus ,  inquit ,  Noe  cum  fabricaretur  arca.  Dies  X  L  I V 
Noeintelligit  non  eos  quibus  Noe  vixit  ,  fed  eos 
centum  viginti  de  quibus  ait  Dominus  b  >  Erunt  dies  b  Gen.tf.j. 
illius  centum  viginti  annorum.  Neque  enim  loquitur 
Dominus  de  termino  vitas  mortalium, fed  vcait  Hie¬ 
ronymus  ,  Chryfoftomus  &  Chaldaeus  paraphraftes 
de  termino  peruerfi  illius  faeriuli ,  &  perdi tilfimonim 
hominum,  quos  diluuioxlelere  ftacuerat,  quibus  ta-  ~  '>M 
men  ad  poenitentiam,  centum  &  viginti  annorum  "  ? 
amplum  fane  fpatium  largicbatur.Bene  enim  monet  . 

Augurtinus  c ,  verba  illa  dida  fuilfe  a  Deo  circa  fi-  c  lib" 
nem  quingentorum  annorum  vitas  Noe ,  hoc  eft  ciuit.c,t4. 
cum  quadringentos  odoginta  vitas  annos  ageret, 

0  quos  more  fuo  Scriptura  quingentos  voCat  nomine 
totius  maximam  partem  plerumque  fignificans. 

Illis  igitur  diebus  Noe  ,  hoc  eft  ab  ipfo  diuina  au--  X  L  V, 
dolitate  propofitis ,  vt  perditi  homines  faniora  ali¬ 
quando  confilia comploderentur  fubdit $  Cum  fabri¬ 
caretur  arca.Gcxcc  dixit  Petrus, «Aafaxiwf  n,pv- 
t?,  hoc  eft,  apparata  arca,  hic  enim  fuit  diuina:  lon¬ 
ganimitatis  exitus  ,  apparata  quippe  arca,  Noe  cum 
luis  eluuionem  eualit.  C  atteri  omnes  mi  fere  perie¬ 
runt.  Quocirca  fubdit  Petrus ;  in  qua  pauci  id  eft  ollo 
anima  fi lu*  fatU  funt  per  aquam.  Quoniam  enim  di¬ 
xerat  eos, qui  illo  fxculo  viuebat, minime  fuifle  Deo 
obleqiientes,paucos  excipit,  hbc  eft  odo  dumtaxat, 

&  Noe  familiam ,  quxin  afea  inclula  interitum  eua- 
fit.  Pofuit  autem  Petrus  animas ,  pro  ,  hominibus, 
quod  alias  Scriptura  facere  confueuit.  Nam  &  iu  li¬ 
bro  Gencfeos  d  ,  ita  loquitur  Rex  Sodomorum.;  Da  A  «?.  n.xi 
mihi  animas ,  catcra  tolle  tibi,  homines  enim  captiuos 
poftulabac.  Alibi  e  .Omnes  anima  filiorum  eirss,cfr  filia-  e 
rum  triginta  tres.  Eodemque  modo  frequenter  loqui-  f  lib  de  b.  - 
tur  Scriptura.  Quocirca  Fulgentius  f  obleruauit  to-  c”n  &  £rac 
tum  hominem  in  facris  literis  interdum  nomine  u  ntdlr* 
carnis, alias  nomine  anima:  lignificari.  f!m’ 

Porro  odo  animae, qux  dicuntur  faluae  fuifle,fue-  X  L  V  L 
runt  Noe ,  &  vxor ,  tres  filij ,  Sem  ,  Chain  ,  Iaphet, 
tres  item  ipforum  vxores.  tacite  autem  fignificat 
Petrus  eos  qui  falutem  confequuntur  ferapiternam. 


534  Explanatio 

paucos  effc  fi  prxfertim  cum  eorum  tnultitndine 
conferantur ,  qui  mifete  pereunt.  Ita  Oecumenius. 

Cum  emm,  ai t,etiam  eo  tempore  innumerabiles  effent  ho¬ 
mines  .foliolo  homtnes  credentes  iis  ,  aut.  praedicabantur 
ex  aret  fabricatione  confequuti  funt  fAutem.  Nec  vacat 
omnino  myfterio  o&onarius  numerus  ,  vt  enimob- 
a  Lae.i.  fcruauit  Beda  *,hic  numerus  ad  gloriam  refurre&io 
b  tzcch.io.  njs  fpe<4at .  quod  etiam  fignificauit  Hieronymus  h, 

&  4°’  ,  ._  nec  diferepar  Auguftinus  c ,  qui  alibi d  ait  cum  quo- 
uit.cap.tV.1'  dammodo  ad  aeternitatem  referri :  fic  enim  feribit. 
i  ia  pfal.  <r.  Quoniam  omnia  tempora  feptem  dierit  repe  titione  voluttn- 
tur ,  oElanus  forte  ille  diclus  efi ,  qui  varietatem  illam  non 
e  In  pf.  ii.  habebit.  Etrurfus  e;  Poteft  autem  pro  otlauo  intelligi, pro 
tterno  faeculo  .quod  poli  hoc  tempus,quod  feptem  diebtu  vol¬ 
ui  tur  ,  dabitur  Sancli s.  Fauere  videtur  Gregorius  Na- 
f  Orat.  43.  zianzenus  f ,  qui  verba  illa  Ecclefiaftx ,  Da  partem 
fimilia  ha»  feptem  ,nec  non  &  0R0  ;  hunc  in  modum  explicat ;  Id 
bccOrac.i<?.  porro  fiet,  ft  &  hic  hontfiis  aBionibus  incubuerimus ,  &  in 
^  l9‘  altero  fitculo  veluti  in  integrum  refiituti  fuerimus. Dixerat 

autem  diemo&auam  adfupernxvitx  ftatum  fpe<fta- 
re.  tum  fubdit  ;  quam  etiam  mihi  diurnus  ille  Salomon 
defignajfe  videtur,  cum  prtfcriberet,vt  partem  feptem  da¬ 
remus  ,id  efi ,  huic  vita ,  atque  etiam-,  ocio  ,  hoc  efi ,  fu¬ 
turo  tuo. 

X  L  V 1 1.  Paucis  autem  interieris  fubdit  eodem  fpe&are 
Pfalmos  Dauidicos ,  qui  pro  o&aua  mferibuntur. 
g  VgoVift.  Addunt  alij  c  hanc  etiam  numerum  tempus  gratiae 
hb.  l.dcSa-  fignjflcarej  in  quo  quafi  poft  Sabbatum  legis  fempi- 
caDti'*>3t  U' tcrna  bona  iuftis  promittuntur.  0<fto  igitur  anima: 

faluae  fuifTe  dicuntur.  Qua  de  rc  ita  loquitur  Augu- 
li  lib.ii.c6-  ftinus  h  j  Nor  cum  fuis per  aquam  ,  &  lignum  liberatur, 
tra  Fauft.ca.  fcut  familia  CbrtJH  per  baptifmum  crucis  paffione  fitgna  - 
M*  t  tum.  Et  poft  nonnulla  ' :  Quod  prater  arcam  omnis 
1  cap.  1 7.  quam  terra  fis  fient  ab  at,  diluuio  conf vnmat  a  efi, quia 

prater  Ecclefia  (ociet atem  aqua  Vdptifmi  quamuis  eadem-, 
fit ,  non  fblum  non  valet  ad  falutem ,  fed  valet  potius  ad 
perniciem.  Deinceps  ver&  totam  arcae  allegoriam  lu¬ 
culenter  explicat. 

XLVIII.  In  eandem  vero  fententiam  loquitur  Hierony- 
k  Dial.cfitra  mus  k  •  _Arca  Noe ,  inquit,  Ecclefia  typus  fuit  dicente 
proeuU  fine  Pcty0  -Apofioh ,  In  arca  Noe  pauci,  id  efi ,  otto  ammtfal- 
\  ua  fnBa  funt  per  aquam  ,  quod  &  nos  nunc  fimilis  forma 

baptifma  faluos facit ,  vt  in  illa  omnium  animalium  gene¬ 
ra,  ita  fr  in  hac  vniuerfarum  &  gentium,  &  morum  ho¬ 
mines  funt  ;  vtibi  pardus  &hcedi,  lupus  &  agni ,  ita  & 
hic  iufii  &  peccatores ,  id  efi ,  vafa  aurea  &  argentea  cum  ^ 
ligneis, cfa  fictilibus  commorantur .  Habuit  arca  nidos  fuos, 
habet  Ecclefia  plurimas  m  tnfiones.  Ocio  anima  hominum 
in  arca  Noe  feruatst  funt ,  &  nos  Ecclefiafies  iubet  dare 
partes  feptem  ,  dare  partes  otio,  id  eft ,  credere  vtrique  Te - 
fiamento.  Ideo  quidam  Tfalmi  pro  ottaua  inferibuntur ,  <jr 
per  ocionos  verfus  >  qui  fingulis  literis  fubiecli  funt  in-, 
CXrill.  Vfalmo.iuftus  eruditur.  Btatitudines  quoque, 
quas  Dominus  Difcipulis  in  monte  pronuncians  Eccltfiam 
delineauit ,  otio  funt.  Et  Ez,echiel  in  adificationcm  tem¬ 
pli  ottonarium  numerum  affumtt ;  &  multa  deinceps. 
XLIX.  Dicuntur  autem  odo  animae  faluae  fa&x  per 
aquam, an  quia  eis  aliquid  contulit  aqua  ad.  falutem? 
haud  arbitror.Sed  ab  aquarum  eluuione  arcae  bene¬ 
ficio  emptae  funt.  Sic  Hebraeorum  gens  ficco  vefti- 
gio  primum  quidem  mare  rubrum  ,  poftmodum 
etiam  Iordanem  pertranfiit.  Per  aquam  igitur  falux 
dicuntur  fadae,  quia  ,vt  feriptum  eft  in  libro  Gene- 
I  Gm.7.17.  feos  ^  Multiplicata  funt  aqua,  &  eleuauerunt  arcam  in 
fublime  a  terra.  Et  illic  b, porro  arca  ferebat  urfuper  aquas, - 
quippe  fme  periculo  non  velis ,  aut  remigio  a&a  in- 
ftar  nauigij  fluitabat ,  vt  feruarentur  inclufi.  Ita  au¬ 
tem  locutus  videtur  Petrus ,  vt  commode  mox  fub- 
deret  vim  ,  atque  efficacitatem  baptilmi:  propeerea 
enim  addic. 


Cap.  III 

1  r .  Quod  &  vos  nunc  ftmilis  forma  faluos  facit  baptif¬ 
ma  ,  non  carnis  depofitio  (ordium,  fed  'conficientia 
bona  interrogatio  tn  Deum  per  rcfiurretlionem  lefiu 
ChnfU.  ] 

Rc&e  Oecumenius  ,  Quoniam  vero  ,  inquit ,  per  I. 
aquam  falus  eis  comparata  eft ,  fiatim  id  ad  baptifinum  re¬ 
fert  ,  attque  aquam  illam  baptifrmtm  nofirutn  fignificaffe, 
qui  etiam  ipfe  ficut  incredulos  damnnas  demergit , 
ac  fuffocat ,  ita  fideles  qui  ad  arcam  Ecclefia  accefferint, 
faluos  efficit.  Ait  autem  Petrus  ,  Et  vos  nunc  fimilis  for¬ 
ma  faluos  facit  baptifma.  Graece  pro  eo ,  quod  inter¬ 
pres  dixit,  ftmilis  forma,  fieriptum  eft ,  ivrhvmv  ,  qua:  . 
vox  idem  fignificat,quod  typo,aut  fymbolo  ex  alte- 
2  ra  parte  refpondet,vt  non  male  quidam  hoc  loco  in¬ 
terpretati  fint,  figura:  refpondcns  baptifmus.  Icafer- 
penti  aeneo  Chriftus  in  cruce  pendens, 

eademque  ratiope  agno  Paft;hali,&  mannx  Ivilruna. 
funt  facrofan&a  corporis  Chrifti  ,  &  fanguinis  my- 
fteria. 

Verum  quoniarm>mnia  ferme  Sacramenta  noftra  1 1. 
ai  Annr*  vocantur,  eaque  voce  fuperioris  fieculi  hae¬ 
retici  veritatem  Euchariftix  magnopere  oppugnant; 
faciendum  mihiefle  exiftimaui,vt  de  huius  vocis vfu 
paulo  diligentius  differam.  Igitur  non  negarim  faepe 
idem  valere  quod  typum  ac  fymbolum.  Qua  ratione 
dixit  Gregorius  Nazianzenus,  Abraharnum  nouam 
obruliffe  hoftiam,&  magnx  Irrir wovfitoc  eft, typum 
£  ac  fymbolum.  Eademque  rarione  noux  legis  Sacra¬ 
menta  etrTmfrx  vocantur  ,  quod  magnam  habeant 
cum  rebus,  quarum  figna  funt,fimilitudinem,vt  pro 
iis  ipfis  rebus  fumi,  atque  accipi  queant.  Atque  hoc 
modo  Gregorius  -1  Nazianzenus  no£tcm  Palchalem »  Orat  41. 
firmamenti  coeleftis  «Vt vocat,  propter  inlini- 
tam  luminum  multitudinem, qua  vndique  collucer. 

Et  Paulus  b  tabernaculum  manufa<5kum,&  manufa-  b  ai  Hebr. 
fta  fandla  NtItutt*  vocat  verorum ,  quod  eorum  fi- 
militudinem  referant,  quod  ipfum  alicubi  infinuat c  0llt,‘ 
Gregorius  c  Nazianzenus,  qui  alibi  d  tabernaculum  d 
Molis  huius  mundi  dvrinnrov  appellat. 

EfTc  autem  aliquod  diferimen  inter  tuW  ,8c*vii-  III* 
7uncv,  docet  Nazianzenus  e  ,qui  ferpenrem  xncum  eOrar.4:. 
Chrifti  tjtcov,  fcu  potius  Ivrirvnor  nominat.  Prxpo- 
fitio  enim  Grxca  avr;,in  compofitione  interdum  va¬ 
let  id  quod  pro ,  nonnunquam  fignificat  contra  ,vt 
dvrhwo-.  fit  id  quod  pro  re  ipfa  ponitur,  vel  pro  op- 
pofita  fimilitudine.  Sic  fere  Grammatici  imagines, 
qux  relucent  in  fpeculis,«V7<TW»  vocant;  &  Mathe¬ 
matica  corpora  dviivjna  dicuntur,  rarione  Phyfico- 
rum  corporum,  qux  fub  fenfum  cadunt,  quali  dvA- 
tottoi  lit,  quod  cum  reuera  fir,  atque  extet ,  non  cer¬ 
nitur  tamen, quo  fic  vt  dnimnov  a<ftiue,  &  paffiue fu¬ 
mi  queat,&  adliue  quidem  pro  re  fignificante  pona¬ 
tur  ;  paffiue  vero  pro  re,  qux  fignificatur.  in  prxfen- 
tia  autem  paffiue  vfus  eft  hac  voce  Petrus  ,  cum  ba- 
ptifmum  -Ivt huvov  efle  dixit  arex  Noiiricx ,  quia  vi¬ 
delicet  illa  figriificabatur. 

Qua  vero  ratione  hoc  nomen  Euchariftix  accom-  I V. 
modecur,ingens  quxftio  eft.  Et  auguftiffimo  quidem  fli.f.Colh 
Sacramento  id  nomen  tribuunt  Clemens  f  Roma- 
E  nus,  Gregorius  g  Nazianz.  idemque  confirmat  Epi-  g0nj^. 
phanius  "  diaconus  teftimonio  Bafilij  &  Euftatnij,  b  i.SyacaJ 
qui  tamen  putat  hoc  nomen  ante  confecrarionem  NicenaA«' 
pani  tribui,  non  nem  poft.interprctatur  enim  avrnu-  .  CiM. 
■no-,  exemplar  fimilis  formx,quam  interpretationem  tc6t.Go:- 
probant  Damafcenus  ’  ,  Anaftafius  k  Antiochenus,  tianos. 

&  Theophyla&us  1 

Quanquam  autem  bxc  interpretatio  videri  poteft  &  y  ‘C  ‘ 
iis  confentanea  ,  qux  de  Sacramentis  vniuerfim  a 
Theologis  traduntur  in  fcholis  ,  cum  reuera  panis 
ante  confecrarionem  ,  typus  fit ,  &  figura  corporis 
Chrifti; 


VI. 


Catholicae  Epift.  I.  Petri.  315 

Chrifti 3  in  Liturgia  tamen  Balllij  etiam  poft  confe-  A  per&,&  ajpfdes,  ipstqtte  regidi ferpentes  aruktvtfc  indqnofd 
crationem  hoc  Sacramentum  dotirianv  vocatur.  Et  nci  r'J  r~  11  c  ~;qJI  r-r-~~ 

Damafcenus  ipfe  aliam  quandam  huius  nominis  ra¬ 
tionem  videtur  agnofcere ,  adeo  vt  non  defuerint, 
qui  exiftimarint  hanc  interpretationem,  cum  in  V  f. 
illam  Synodum ,  tum  in  Damafceni  libros  fciolorum 
quorundam  audacia,  &  temeritate  irrepfifle. 

Re&e  augnftiflimum  Euchariltiae  Sacramentum 
dni-rvirov  corporis  Chrifti  dicipoteft,  fiue  quia  illud 
refert, vt  olim  patiebatur,  fiue  vt  in  ccelo  regnat,  liue 
denique  vt  afpedrabile ,  &  tractabile  erat.  Adde ,  li 
placet  pafliue  Hnlru ttov  appellari, quod  plurimis  olim 
figuris, ac  typis  fignificabatur,  vel  fi  aCtiua  fignificatio 
magis  probetur, corpus  Chtifti,vt  eft  in  Sacramento, 
necem  fuam  quodammodo  reprarfentat ,  &  aliena 

fpecie  fe  ipsu,  vt  eft  in  ccelo,latenter  indicat.  Quam  B  Ifidorus  c ,  nec  non. Hieronymus  d  :  deinde  quod  di-  h 

-L  -r,i - 1 -  =•  typorum  archetypum  ceret aliqua  efle  peccata  ,  qua;  Chrifti fanguine. ex-  <j  cp.83.' 

piari  non  pollent  j  quod  aperte  ait  Hieronymus  c;  c  Ibidtm. 
Dicit  enim ,  inquit  hejfc  aliqua  peccata,  qua  Chrtjlcu  kon 
poffit  purgare  [anguine  fiuo.  &  tam  profundae  [celetum 
prijlinorum  inhorrere  corporibus, atque  animis  cicatrices, vt 
medicina  illius  attenua< i  non  queant.  ' 

Hunc  errorem  complexi  funr ,  ac  Lonupktarunt  XIII. 
Archontici  f,  qui  baptifinum,Euchariftiam,  caetera-  p  aPU(I  Ep*- 
que  Sacramenta  exeerantur.  Manichaei ,  quibaptifi--  phan,k?r-4° 
mum  negant  efie  vtilem  len  necefiarium  ' j  ideriique. 
Meflaliani-,  tefte  Theodoreto  S,  qui  aiebant  bapcil-  K  l:ib.4.de , 
mum  inftarnouacula’  radere  peccata eorum  tamen  ci 

radicem  non  euellere;  atque  hunc  poftremmn.efrq- 
7f*  ftar.  Significat  enim  Petrus  baptifinum  diuina  qua-  q  rem  falso  Pelagiani  Auguftino  h  oblidebant’,  vt  ipfe  hli.i  contra 


feliantur  *  Sed, nos  pifctmlt  fecundumi%Dbvnoftrum  Icftrni 
■Chrifium  in  aqua  nafamur  ,>nec  aliter  quam  in  aqua  per¬ 
manendo  [alui  fumus.  Eodemque  modo  loquitur  Hie¬ 
ronymus’ .  Et  confnrgicmincGaina  harejis,  atque  olim  3  epi.83.ad 
■emortua  vipera  contritum  caput  leuat, ,  qua  non  ex  parte,  Qcean.inpr, 
vt_  ante  confueueratj ,  fed  totum  Chrifli  fubruit  Sacra r 
mentum.  * 

Duplici  autem  nomine  baptifinum  fuftttlifle  vide-  Xl  I. 
tur  3  primum  quod  negaret  aquas  baptifinum  die.  ad 
lalutcm  neceflaiium  .,  quod  loco  indicaro  inimuat 
Tertullianus,  dum  Quintiliam  viperam  vacat,  eim-  .  ;•  v 

que  ait  fuam,  oeterorumque  ferpentum  naturam 
imitari,  8c  ab  aqua  abhorrere :  id  enim  de  viperis  in¬ 
sinuat  Plinius  >?,  de  Regulis,  feu  bafihfcis  reftatur  bh.i.cap.w 
°  c  li.it.Ety- 


si.adCor.zob  cauflam  Theodoretus 
appellat. 

VII.  Vt  igitur  redeam  ad  Petrum,  baptifinum  aic  dila¬ 
nio  Noerico  efle  perfimile  »eiquc  tanquam  luo  typo 
ex  altera  parte  relpondere.  Vifus  eft  tamen  Cypria-t 
b  epift.74.&  nus  b  paulo  aliter  Graece  lcgifle,quam  nunc  habeant 
7<f*  codices ,  qui  circunferunrur.  Sic  enim  Latine  dixit, 

quod  (fr  vos  fi militer  faluos  faciet  baptifrna 3  nec  magno- 
c  Ii.f.deba-  pere  diferepat  Auguftinus  c :  Quod  &  vos,  inquit,  fi - 
ptiu  contra  mili forma  baptifmus  fiiluos  facit  3  eodemque  modo  le- 
Donatift.  c.  gjt  pjimjlianus  cpiftola  <1  ad  Cyprianum ,  cum  ta- 
<1  Eft  inter  men  vox  dnlrwrtf ,  eam  interpretationem  non  ita 
epift.Cypti.  commode  admittat  :  eadem  tamen  lententia  con¬ 


dam  vi  praeditum  efle ,  vt  luftratis-  tribuere  queat  la- 
lutem. 

VIII.  Quocirca  videtur  Graecam  Vocem  tjtItutto-  pafli- 
t  lib  s.Coft  ue  vfurpare  :  Clemens  e  tamen  Romanus  fecntus 
Apoft.ca.17.  Paulum  Apoftolutn  ,  a&iuc  acccpifle  videtur.  Ait 
enim  baptifinum  efle  dvrfounov  mortis  Chrifti.  Dixe- 
fadRo.tf.j.rat  autem  Paulus  ^3  Quicunque  baptiz.au  fumus  in^, 

Chrifio  Iefu ,  in  morte  ipftus  baptizMti fumus.  Que  Pauli 
verba  eodem  plane  modo  explicat  Cyrillus  Hrero- 
g  Catech.  folymitanus  8  ,  atque  eadem  ratione  vtitur  Graeca 
myftag.a.  vocewviTtiTrsr.  Ex  hoc  porro  loco  non ..latis  valide 

h  ep, 74.73.  colligit  Cyprianus  h  baptifinum  haereticorum  nihil  Quocirca  Catholica  Ecclefia docet,  omnia  prorfus 

7<f.  prodefle.  quod  quemadmodum  qui  extra  arcam  de-  peccata  baptifino  expiari,  veramque  gratiam ,  &c  iu- 

prehenfi  funt ,  omnes  ad  vnum  diluuio  perierunt,  fticiam  diuinirus  infundi  Quamobrem  Concilium 
non  aliter  interituri  fint  ij ,  qui  excra  Ecclefiam  ab  ^  Tridentinum ,n  non  mod^  definit  fed  pluribus  Scii-  1  f  ^  _ 

pturae  teftimoniis  probat ,  torum  id  baptifino  tolli,  Ct'a 


non  vno  loco  reftatur.  Id  olim  lenfifle  /Proclum  duascpi.Pc- 
nefeio  quem  Oriseniftam  ex  Mccodto1  feribk  Epi-  JagiCaP-!5-& 
phaiuus  *.  Eiuldcm  etiami erroris  meminit  Grego- 
rius  k  Pontifex.  Illuni  denique  Lutheraai  fopirnm  i  Hm.64. 
iam  ac  penitus  extinefum  rurfum  ab  inferia  ex^  x  j1^* 
citarunt.  Eoque  errore  admiflo,addunt  eadem  Vario. 
nc  non  modo  praeterita, fed  eriam  fucurapeccaraba-  1  lib.  t.  dc 
pti lini  recordatione  tegi, atque  occulcari 3  Idque  Au-  nap.  &  con- 
guftini ■  fauftoritate  probare  nituntur.  cu^. 0^.33, 

Verum  alia  omnia  docet  in  praelentia  Perrus ,  qui 
baptifino  veram  tribui  Cmfti ratem  diferte  affirmat. 


XIV. 


JiSdHj.Ca. 


haereticis  baptizantur. 

I X.  Sed.  proculdubio  hac  quidem  in  re ,  vt  alibi  dixi, 
tantus  ille  vir  deceptus  eft ,  cum  Apoftolica  traditio 
Ecclefiafticce  Romanorum  Pontificum  definitioni, 
ne  repugnantibus  quidem  Scripturis,  fuffiagetur, 
aperteque  doceat  ,  baptifinum  alias  rite  collatum 
etiam  apud  haereticos, fiiam  vim,  aeque  efficacitatem 
obtinere  nullo  habito  rcfpe&u  ad  mmiftrum  bapti¬ 
zantem. 

X.  Magnum  itaque  Dei  beneficium  commemorat 
Petrus ,  mirumque  iti  modum  fidelium  animcfc  refi- 
1  je‘  cit,ac  recreat, dum  ait  baptifinum, quo  initiati  drant, 

bapt.  in  ini'  habere  vim  tribuendi  lalutcm, eademque  operaplu- 
tio.  res  refellit  ha:refes,quas  de  baptifmo,eiufquc  frudu, 

k lib.i.c 33.  atque  vtilirare perperam  fentiunt.Qup  iiagenere  re- 
j8<le  cen^etur  Caiana ,  leu  Caina  h.xrefis  cuius  meminere 
hLrer!  fab.'  Tertullianus  Irenieus  k,  Epiphanius  1  ,Theodore- 
n  Aducrf.Vi-  tus  m,  Hieronymus  n,  &  Auguftinus  ea  videtur  a 
gilant.&  ep.  Caino  nomen  accepifle,  quod  eius  impietatem  imi- 
o  Dehseref  taretur’  &  quod  attinet  quidem  ad  rem. prodentem. 


quod  veram  ,  ac  propriam  peccari  rationem  habet,  fefti.per-tc 
iilque  anathema  dicit ,  qui  peccatum  tantummodo  t5,vbi  de  iu- 
radi ,  aut  non  imputari  afleueranr.  Neque  verb  in  ^  ficar.  lefl. 
prxfentia  omnia  mihi  repetenda  funt ,  qllaz  alij  ante  ,4‘cap‘ u 
nos  aduersus  hsreticos  dofte  ,  copioseque  col¬ 
legerunt.  .  .. 

Illud  fane  ;eque  falso, atque  impie  ab  hrereticis  af-  X  V. 

feritur- ,  etiam  futura  peccara  baprifmi  recordatione 
obtegi^  neque  id  vllo  padfo  indicauic  Auguftinus: 
fateor  quidem  illius  efle  Kajc  verba  "  4  Beata  itaque  n  Ub.  i.de 
olea,  cuius  remijfafunt  iniquitates,  &  cuius  tecla  funtpec-  nup‘ &  con~ 
cata;  beata,  cui  non  imputeiuit  Dominus  peccatum,  fed  il-  cuP-caf’^* 
ludquodremiffum ,  &  telitifn  efc,  &  non  imputatur, doncC 
fiat,  in  at  emam  immortalitatem  plena  mutatio, habet  vim 
quandam  occultam ,  vnde  feminetur  amarus  oleafier ,  thf 
&  illic  eadem  Dei  agricultura  remittatur ,  tegatur ,  non,, 
imputetur.  Non  erit  autem  omnino  aliquid  vel  in  carna¬ 
li  femine  vitiofum ,  cum  eadem  regeneratione,' qua  mmc fit 
ptr  [aerum  lauacrurn  vfque  infriem, cunila  mala  hominis 


g,  '  videtur  omnino  male  de  baptifino  docuiflc.  .e  ..  ^  purgante ,  atque  fanante ,  eadem  caro ,  perquam  fhllaefi 


X I.  Sic  enim  de  illa  feribie  Tertullianus1  p  ,  atque- adeo 
p  Iib.de  ba-  nuper  conuer fata  efltfic  quadam  de  Caiana  harefi  vipe- 
ptif.cap.i.  ra  venenatiffirria.  (  Quintiliam,  erroris  inuentricem. 

intelligit )  dollrina  fua  plerofque  rapuit.  In  primis  ba- 
ptifmum  deflruerts  plane  fecundum  naturam,  nam  fere  vi- 


anima  carnalis, fiafc,  etiam  ipfafpirit alis, nuflam  legi  men- 

tis-refif  entem  concupifcentiam  carnis  habitura  ,  nihil  car- 

ri alis' feminis  emiffura.  Sic  enim  accipiendum  eft ,  quod. 

ait  idem  Apofolus  0 :  Chriftus  dilixit  Ecclefiam  ,&  fe- o  a  dEphc  <, 

metipfum  tradidit  pro  ea ,  vt  eam  fariUifi caret ,  mundans 


3$6 


Explanatio  Cap.  III. 


eam.  lauaitro  ac, ut in  verbo  ,vt  exhiberet fibi  ipfe glorioftm  A  grum  :  nam  Soi  quidem  calorem  ,  frigus  fegmrtem. 


Ecclefiam,  non  habentem  maculam  ,  aut  rugam  ,  aut  ali¬ 
quid  eiufimodi .  Sie ,  inquam ,  accipiendum  eft,  vt  eodem 
lauaero  regenerationis  ,  cf  verbo  fanaificationis  omnia 
prorfusjnaU  hominum  regeneratorum  mundentur  ,  atque 
fanentur,  nonfiolum  peccata, qua  omnia  nunc  remittuntur 
in  baptifmo  ,fied  etiam  qua pofterius  humana  ignorantia, 
vel  infirmitate  contrahuntur,  non  vt  baptifina  quoties  pec¬ 
catur,  teties  repetatur  fed  quia  ipfo ,  quod  fernel  datur,  fit 
vt  non  folitm  antea  verum  etiam  pofiea ,  quorumlibet pec  - 
catorum  venia  fidelibus  impetretur. 

XVI.  Hinc  nimirum  fuum  errorem  hauferunt,&  poeni¬ 
tentiae  Sacramentum  de  medio  tollunt ,  cum  tamen 
Auguftinus  cuntfta  baptifmo  accepta  referenda  do¬ 
ceat  ,  eo  plane  modo,  quo  hominum  a&iones,  vita, 
motufque  ortui ,  atque  adeo  parentibus  adfcribun-  ] 
tur.  qua  radone  Philofophi  non  ignobiles  grauia ,  & 
lcuia  ab  eo  moueri  docuerunt,  a  quo  genita  funt,  &c 
in  lucem  procreata,  quod  ipfe  Auguftinus  ibidem 
jnox  explicat.  Quid  emm,  ait,  prode  fiet  vel  ante  baptif- 
mum  poenitentia,  ntfi  baptifmm  fequeretur  j  vel  poftca,ni- 
fipracederet  ?  Indicat  enim  praecurrere  neceflario  ba- 
ptifmum ,  vt  fubfequentia  peccata  poenitentia  deleri 
queant.  Atque  ita  fubdit.  In  ipfa  quoque  Dominica 
oratione ,  qua  quotidiana  e  fi  nofira  mundatio ,  quofrutlu, 
quo  efifetlu  diceretur ,  Dimitte  nobis  debita  nofira  ,  nifi  ab 
i.  Ii, 4.  eotra  eis  qui  bapti^ati  funt,  diceretur  ?  Et  alibi a  iifdenn  pro- 
duasepi.Pe-  pemodum  verbis.  Quapropter,  inquit,^* in  bapttfma- 
^aS,caP'7‘  tejdimittuntur  euntia  peccata ,  &  per  ipfum  lauacrum 
aqua  in  verbo  exhibetur  Chrific  Ecclefia  fine  macula ,  & 


ac  pigritiem  efti.it:  baptifmus  autem  bonam  coram 
Deo  confqientiam  parit ,  atque  adeo  magnam  tri¬ 
buit  apud  eum  confidentiam. 

Quod  fateor  admodum  probabiliter  dici :  magis  X  X. 
tamen  placet,  quod  Ambroiius  ,  Se  Auguftinus  do¬ 
cuerunt  ,  qui  bonam  confcienda:  interrogationem 
referunt  ad  eius, qui  baptifmo  luftratur,  mentem,  at-  . 
que  animi  aftedionem,vt  fenfus  fit,non  illa’ tantum 
externa  baptifmi  ablutio  falutem  affert, fed  prxterea 
in  fufeipiente  bapdfmum  exigitur  fynccra  mens, 
peccati  dcteftatio ,  atque  integra  ,  &  perfedta  fides, 
quibus  diuinitus  coeleftis  numinis  gratia  refpondet. 

I  caque  ait  Ambroiius  a  ,  Quid  vidifii  ?  Aqtias  vtique, a  Iib.  de  ^ 
fed  non  folas.  Lenitas  illic  miniftrantes ,  fummum  fiacerdo- 
tem  interrogantem, &  confecrant em. Et  aliquanto  poft b:  j,  {^'i' 
Hinc  cogn  fice, quod  aqua  non  mundat  fine  Spiritu. Cum¬ 
que  attuliffet  exemplum  pifeinae  lerofolymitanae,in 
qua  Angelo  defccndente  vnus  fanabatur  ,  fubdit  fi- 
mile  quiddam  accidere  in  baptifmo.  /Uis,a.k,figmm, 
tibi  fides :  illis  Angelus  deficendebat,  tibi  Spiritus  fanthis: 
iliis  creatura  monebatur,  tibiChrifius  operatur  ipfe  Domu 
mu  creatura :  tunc  curabatur  vnu',iutnc  omnes  fanantur, 
aut  certe  vnus  folus  populus  Chri jk  anus.  E  fi  enim  in  ali¬ 
quibus  &  aqua  mendax,  non  fanat  bapt  ifruts  perfidorum 
non  mundat,  fed  polluit. 

Eodem  modo  de  omnibus  Sacramentis  vniuer-  XXL 
fim  loquitur  Auguftinus  ,  Sacramenta  ,  inquit  ,fine 
interna  munitione  fidei ,  &  poenitentia  [milia  funt  prtet- 
p  t  is, & exemplis,  qua  fine  Spiritu  peiorem  faciunt.  0 r  occi- 


ruga,  quia  ttifiefiet  baptista  infrucluose  diceret ,  Dimitte  C  dum.  Alibi  c  vero  ad  hunc  ipfum  locum  alludens;  clib.19.con- 


A"  7 . 1  jj  -  r  -  ’  . .j. ......... - ...  . . . 

nobis  debita  nofira.  vt  appareat  exiftimafle  Augufti- 
num  hadtenus  ctin&a  peccata  baptiftno  remitti, 
quod  abfque  illo  nullum  prorfus  expiari  queat. 

XVI I,  Dicitur  itaque  baptifmus  falutem  afferre,  quia  ftta- 

pte  vi ,  vt  non  femel  iam  dixi ,  &  peccata  expiat ,  & 
gratiam,  vt  loquuntur  Theologi ,  ex  opere  operato 
largitur.  Addit  autem  Petrus,  Non  carnis  depofitio  (or¬ 
dium-,  ne  quis  putet  hanc  falutem ,  quam  affert,  ba¬ 
ptifmus  ,  ad  corpora  pertinere  ,  quafi  ablutio  ilia  ad 
corporis  fordes  eluendas  referatur, aut  iudaicis  ablu¬ 
tionibus  ,  qua  externam  tantum ,  &:  legitimam  fan- 
Airatem  tribuebant,  bapdfmum  fimilem  effe  opine¬ 
tur-,  cum  reuera  animae  falutem  afferat ,  &  ad  caelc- 
ftem  patriam  aditum  patefaciat.  Non  eft  igitur  ba 


Tfifibilia,  inquit ,  Sacramenta  pietatis  inefiepofiunt  etiam  tra  Pauft.ca. 
impiis ,  ficut  habuifit  fiant!  um  baptifmum  etiam  magum  ll' 
Shmnem  legimusfiunt  tales,  quales  A po fi  olus  ait, haben¬ 
tes  formam  pietatis,  virtutem  autem  eius  abnegant? s.vir- 
t  us  autem  pietatis  e  fi  finis  p  ■' acepti ,  id  efi ,  caritas  de  corde 
puro,  pr  conficientia  bona ,  & fide  non  fitla.  Trnde  Apofio- 
lus  Petrus  cum  dc  Sacramento  arca,  in  qua  Noe  domus  a 
diluuio  liberata  efi,  loqueretur,  fiepr  vos,  inquit,  fimili-for^ 
ma  baptifina  faluos  fecit.  Et  ne  fibi  fufficere  putarent  vifi- 
btle  Sacramentum  ,per  qued  habebant  formam  pietatis, 

&  per  malos  mores  perdite  viuendo  virtutem  eius  abnega¬ 
rem  ,  continuo  fubiecit ,  non  carnis  depofitio  [ordium,  fed 
conficientia  bona  interrogatio. 

Eodem  ipe<ffant,qii3e  alibi  d  fcribit,explicanscur  XXII. 


,r  ‘  r  --  * - -0..—  ^  anui  u  lcriDir, explicans  cur  aai 

pturnus,  carnis  depojitio  fordium ,  fed  conficientia  bona  in-  in  Iordanem ,  dum  Chriftus  baptizaretur ,. columbae 
terroratio  in  Deum.  j./-. _ jr •  »t  r.  l.Ioatu 


ter  rogatio  tn  Deum. 

X  V 1 1 1.  Nam  vr  ait  Oecumenius ,  quemadmodum  aqua 
/ordes  corporis  abluit ,  ira  baptifmus  non  fordium, 
ille  quidem  carnis  depolitionem  affert ,  fed  arcana 
quadam,  &  myfiica  ratione  maculas  anima  dstergit,atque 
abluit .  Quod  autem  Latine  legimus  ,  Bona  conficien¬ 
tia  interrogato,  Graece  eft  nts/mw  iyv.5iz  h-.ndbn- 
f**.  Bona:  autem  confcienda:  interrogationem  inter¬ 
pretatur  Oecumenius  ,  arrabonem ,  &  pignus  bonae 
erga  Deum  confcienda:.  Subdit  autem ;  qui  emm  bo¬ 
norum  operum  fibi  confcij  fiunt, hoc  eft  vitam  infantem,  at¬ 
que  immaculatam  fietlantur,atque  eam  ex  omnibus  exqui¬ 
runt  ,  atque  interrogant :  quippe  cum  eos ,  qui  diligenter,  E 
inquirunt ,  confiequi  [oleat  interrogatio,  tjfane  ad  fanclum 
baptifina  accedunt  ,  atque  accurrunt. 

XIX.  Ita  videtur  bonam  interrogationem  quandam  ve- 
lud  baptifmi  praeparationem  ,  Sc  ad  eum  percipien¬ 
dum  aptitudinem  exiftimare.quafifignificet  Apofto- 
lus,eos  baptifmi  ffu&um  percipere,  qui  non  corpo¬ 
ris  fordes,  fed  animi  maculas  eluere  cupiunt,  quod 
quamquam  veriflime  dicicur,vereor  tamen  ne  humi¬ 
lius  fit ,  quam  vt  grauicatcm  Apoftolicam  deceat. 
Sunt  igitur  ali  j ,  qui  bapdfmum  bonte  confcicntiae 
interrogationem  ab  effctftu  appellari  exiftimenr ,  eo 
plane  modo,  quo  Sol  dicitur  calidus,  8i  frigus  pi-. 


fpecie  Spiritus  fandtus  defeenderit.  Non  enim  fola IolIU 
aqua, fed  Spiritus,qui  aquam  quodam  modo  mouet, 
gratiam  &  fanffitatem  tribuit.  Quo  etiam  referenda 
funt ,  qu$  fcribit  Bafilius  e .  Itaque ,  inquit  ,fi quii  efi  e 
gratia  m  qua,  non  eftexipfius  aqua  natura,  fed  ex  Spiri-  hnAo  c' 
tu:  prafenria  :  non  enim  efi  baptifmus  depofitio  fordium 
corporis ,  fed  conficientia  bona  interrogatio  apud  Deum. 

Bona:  igitur  confcienda:  interrogatio  apud  Deum  XXIII- 
eft ,  cum  quis  ita  ad  bapttfinum  accedit ,  vt  interro¬ 
ganti  Deo,  hoc  eft,  intima  cordis  fpedtauti ,  vere  re- . 
lpondcre  queat, vt  qui  ex  animo  &  fide  concipiat, & 
fcelera  deteftcrur,  Poflis  etiam  bona:  confcienrite  in¬ 
terrogationem  in  Deum  interpretari  bonam  con- 
fcientiam,  qua:  Deum  interroger,  vel  interpellet ,  vel 
denique  inquirat ,  vt  i-mpuUu/ua ,  poftulatio  Iit,  &  in¬ 
terpellatio  ,  cum  praeleram  addatur  in  Deum ,  quafi 
Petrus  Hebr.-eorum  more  imitetur,  qui  fere  poflula- 
re  apud  Deum  dicunt, pro  poftulare  a  Deo,leu  quae¬ 
rere  ex  Deo.  Ita  Petrus  docet  baptifmum  iis  afferre 
falutem, qui  vere, atque  ex  animo  Deum  quaerunt,fe- 
que  ei  penitus  addicunt. 

Nec  difplicet ,  quod  video  recendoribus  quibuf-  XXIV. 
dam  magnopere  probari  ,  idem  valere, 

quod  ftipulationetn.  Eft  autem  ftipulatio  ,  autftorc.£ ‘de 
P ompouio  verberum  iconcepiio ,  quibus  is ,  qui  inter-  obligat. 

XOtratr, 


Catholica;  Epift.  I.  Petri.  337 


rogatur,  daturum  ,  pBurkmvt  fe,  quod  interrogat us  eft, 
refiondet.  In  baptifmo  autem  qui  luftrandilunt  >  in¬ 
terrogati  folent,num  credant, num  daemoni, & pom¬ 
pis  mundi  nuntium  remittant.  &  relpondere  folent, 
fe  credere,  &  nuntium  remittere.  Si  igitur  haecftipu- 
latio  bonae  confcientiae  fit,  hoc  eft  ,  vera,  &  minime 
fallax, baptifmus  fuum  fortietur  effedtum. 

XXV.  Quamobrem  Auguftinus  alicubi 3  exclamat,  vnde 
a  Tratt.  80.  tanta  vir  tua  aqua  ,  vt  cor p  ita  tangat ,  &  cor  abluat ,  nifi 
ia  Ioan.  faciente  verbo  non  quia  dicitur, fed  quia  creditur. Ut  non¬ 

nullis  interie&is ,  addit  ;  Mundatio  igitur  nequaquam 
fluxo, &  labili  tribueretur  elemento,  nifi  adderetur  in  ver¬ 
bo,  hoc  verbum  fidei  tantum  valet  in  Ecclefia  Dei  ,vt  per 
ipfim  credentem, ojfierentem,benedicentem, tingentem  etiam 
tantillum  mundet  infantem ,  quamuis  nondum  valentem 
corde  credere  ad  iufiitiam  ,  &  ore  confiteri  ad  f alutem < 
quippe  pro  illo  ftipulatur  Ecclefia ,  8c  qui  illum  ad 
baptifirmm  adducunt. 

XXVI.  Addit,  Per  refurrettionem  lefiu  Chrifti .  An  vt  fignifi- 
cetur  baptifmum  vim  fuam, atque  efficacitatem  a  fi¬ 
de  refurre&ionis  mutuari  ?  Id  quidem  aftruunt  hs- 
retici,Ied  prorfus  falso  :  neque  enim  (altem  in  infan¬ 
tibus  ea  fides  baptifmum  pncuertit,  fed  illum  potius 
tanquam  cau fiant  effe&us  ,  fubfequitur :  Significat 
itaque  Petrus  baptifmum  Chrifti  refiure&ionem 
quodammodo  adumbrare  ,  &  illius  fimilitudinem 
b  ad  Rora,  exprimere.  Ait  enim  Paulus  b,  Confepulti  enirn  fumua 
cum  illo ,  per  baptifmum  in  mortem ,  vt  quomodo  Chrifiua 
furrexit  k  mortuis  per  gloriam  T atria  ;  ita  &  nos  in  no- 
uitatevita  ambulemus.fi  enim  complantati  fattifumus fi- 
militudini  mortis  eius ,  fimul  &  refurrellionis  erimus. 

«  ad  Colof.  Et  alibi c,  Confepulti  ei  in  baptifmo  ,  in  quo  &  refur- 
x.n.  rexifiis  per  fidem  operationis  Dei ,  qui  fufettauit  illum  k 

mortuis. 

XXVII.  Quam  ofi  cauflam  eleganter  dixit  Clemens  Ro- 
dlib.5.Con-  manus  d,  Baptifmus  igitur  datur  in  mortem  Fili j  Dei. 
ftit.cap.17.  aqua  adhibetur  pro  fepulturx  ,  oleum  pro  Spiritu  fantlo3 
figillum  crucis  pro  cruce  ,  chrifrnx  confirmatio  confeffio- 
nis  efi  ,  fit  Patris  commemoratio  tanquam  cauffit  ,  & 
emifforis  Spiritus  ;  coajfumptio ,  vt  teftts  ,  mergi  commori 
efi ,  emergere  confufcitari.  Et  Cyprianus  hoc  etiam,  ni 
c  ep.i.qux  fallor ,  mbindicauit  e ,  cum  de  fe  ipfo  hunc  in  nto- 
eftad  Dona-  Jum  l0qUjrur>  Sed  pofiquamvndagenit alis  auxilio  fu- 
*  '  perioris  <tui  labe  deterfa ,  expiatum peclus ,  &  pu¬ 

rum  defuper  fe  lumen_,  infudit ,  pofiquanuj  calitus  fpiri- 
tu  haufio  in  nouum  me  hominem natiuitas  fecunda  re- 
parauit. 

XXVIII.  Secundam  enim  natiuitatem  vocat,  refurrc&io- 
nem  ,  quae  in  baptifmo  imitatione  quadam  exprimi¬ 
tur.  Porro  Oecuntenius  Chrifti  refurrectionem 
commemorari  affirmat,  quod  ea  nos  quodammodo 
ad  baptifmu  prouocet, atque  allidat. eius  refur- 
reflionem ,  inquit,  &  paffionem  illud pronunciatur ,  Nifi 
quis  renatus  ex  aqua,  &  Spiritu  fanclo  fuerit ,  non  pote  fi 
introire  in  regnum  Dei.  Pofiquam  vero  refurrexit ,  pro¬ 
mulgatum  efi ,  vt  omnes  qua  accejferint  gentes  baptizen¬ 
tur  in  nomine  Patris,  &  Fili j ,  &  Spirit  us  fancli. 

XXIX.  Crediderim  ego,voluiflc  Petrum  indicare  baptif- 
nti  frudum  potiffimum  Chrifti  refurredionc  fuifle 
illuftratum.  ex  quo  enim  Chriftus  ad  fuperos  rediit, 
iuftis  aditus  in  caelum  patet.  Dicitur  autem  baptif-  * 
mus  rite  expiatis  coeli  ianuam  aperire  ,  quas  tamen 
ante  Chrifti  anaftafim  nulli  mortalium  patuit.  Acce¬ 
dit  quod  iuftificatio  Chrifti  refurredioni  tribuitur, 
uia  illa  omnem  Chrifti  dodrinam,atque  adeo  fidei 
ogmata  quodam  modo  obfignauit  ,  vt  merito  di- 
£  1.  ad  Cor.  xerit  Paulus  f  ,  Nifi  Chriftus  refurrexilfet  futilem, 
7f'1  P  atque  inanem  fore  Apoftolicam  priedicationcm, 

&  Chriftianam  fidem  ,  atque  adeo  eundos  mor¬ 
tales  priftinis  flagitiis  implicitos  ,  atque  obftridos 
reneri. 

Bened. /ufiinian.in  Epifi. Canon. 


A  ii.  Qui  efi  in  dextera  Dei  deglutiens  mortem,  vt  vita 
aterna  haredes  efficeremur,  profeci  us  in  coelum  fub- 
iettis  fibi  Angehs,&  potefiatibus,&  virtutibus .] 

Quoniam  Chrifti  refurredionem  nominaucrat,  I. 
vt  fuum  in  Chriftum  Dominum  amorem ,  &  carita¬ 
tem  declaret.&interim  fideles  ad  eandem  caritatem 
excitet,  &  inflammet, humanas  Chrifti  natura:  digni-, 
tatem  ac  prasftantiam  extollit,  &  breuiter  pcrftringit 
ea  ,  quas  Chriftus  Dominus  malorum  tolerantia, 
ipfaquc  adeo  acerbiflima  ncce  fibi  merito  compara- 
uit ;  praecipue  autem  illius  magnitudinem  gloriae  de- 
feribit,  quam  in  calurn  euedus  poft  gloriolam  ana¬ 
ftafim  adeptus  eft.ait  igitur.  Qui  eft  in  dextera  Z>«:hot 
enim ,  vt  alibi  dixi ,  humans  Chrifti  naturae  dignita- 
tem,ac  prasftantiam  maxime  declarat,  cum  vno  Deo 
excepto, nihil  habeat  fiipra  fc.hocenim  eft  ad  dexte¬ 
ram  Dei  ledcrcjdignifllmum  videlicet  nobiliflimum- 
que  locum  inter  omnia  creata, fupraque  illa  occupa¬ 
re.  Itaque  Paulus  a  diuinam  potentiam  extollit,  p  c’ 
Quam  operatus  efi  in  Chrifio  fufeitans  illum  k  mortui V .  & 
confiituens  ad  dexteram  fuam  in  coeleftibus  fupra  omnem 
principatum  ,  ctr  potefiatem,  &  virtutem,  dominationem, 

&  omne  nomen,  quod,  nominatur  non  folum  in  hoc  fixatio-, 
fed  etiam  in  faturo, &  omnia  fubiecit  fub  pedibus  eius ,  er 
ipfum  dedit  caput  fufar omnem  Ecclefiam.  Et  alibi  b  ,/e  ®  a<* 
det  ad  dexteram  maieftatis  in  excelfis. 

Casterum  cum  certo  conftet  nihil  efle  in  Deo  dex-  *  h 
trum,aut  finiftrum,cur  Chriftus  dicatur  ad  dexteram 
federe.alibi  copiofius  diflerui.  Certe  hanc  dignitatis 
excellentiam  idcircomeritus  cft,quodfefe vitra  mo¬ 
dum  deiecerit ,  &  acerbiflimain  mortem  pro  homi¬ 
num  falute  obierit.  Ita  Paulus  c ,  Semetipfim  exina -  c  ad 
muit  formam  ferui  accipiens ,  in  fimilitudinem  hominum 
faclus  ,  &  habitu  innemus ,  vt  homo  :  humiliauit  femet- 
ipfum  factus  obediens  vfque  ad  mortem  ,  mortem  auterru 
crucis  :  propter  quod  &  Deus  exaltauit  illum,  &  donauit 
illi  nomen  quod  efi  fuper  omne  nomen  ,  vt  in  nomine  Iefie 
omne  genu  flectatur  cale fiium,  terreftnum,  &  infimorum, 

&  omnis  lingua  confiteatur,  quia  Dom  nus  lefus  Chriftus 
ingloria  eft  Dei T atris. Et  alio  loco  d :  Eum  autem,  in-  daaHeb.i.5 
quit,  qui  modico  qukm  Angeli  minoratus  efi,  videmus  Ie- 
fum  propter  paffionem  mortis  gloria,  &  honore  coronatum. 

Idque  Chriftus ipfe apud  Luca  e  fignificauit  his  ver-  *  CJP,l4* 
bis.  Oportuit  Chriftum  pati,&  itaintrare  ingloria  fuam. 

Addit  porro  Latinus  interpres :  Deglmiem  mortem,  ***• 
qua:  verba  nihil  habent  in  Grscis  codicibus  ,  qui 
nunc  habentur  in  manibus  ,  cui  rcfpondeant :  Sed 
nec  Syriacus  interpres  ea  verba  videtur  agno fcere;  ea 
tamen  legit  Bcda,arque interpretatur.  Gguod  degluti- 
tnus ,  inquit ,  agimus ,  vt  in  corporibus  nofiris  affumptum 
nufquam  pareat.  Dominus  fic  mortem  funditus  confum- 
pfit ,  vt  nihil  contra  fe  valeret ,  c tr  manente  fpecle  veri  cor¬ 
poris  abeffet  labes  prifea  fragilitatis.  Significat  enim 
Petrus  furrexifle  Chriftum  ad  vitam  immortalem, & 
perfimilem  immortalitatem  elcdlis  polliceri. 

Non  me  prasterit,  quofdam  hasc  verba  referre  ad  I V. 
mortem  culpae,  quam  Chriftus  moriens  extinxit,  fed 
illud  videtur  myfticum.  Proprie  enim  de  morte  cor¬ 
porea  loquitur  Petrus ,  de  qua  agit  etiam  Paulus, 
cum  ad  Corinthios  f  fcripfit.  Abforptaefi  morsin  vi-  f  cap.1j.s4 
Floria.  Eadem  quippe  metaphora  vterque  Apofto- 
lus  vfus  eft  :  quod  enim  abforbetur,  vtique  dcgluti- 
tur,nec  dcglutiri  poteft, quod  non  abforbetur. 

Quid  autem  ad  nos  redundet ,  illico  explicans  V. 
fubiicit,  vt  vita  aterna  haredes  efficeremur. neque  enim 
Chriftus  (uacaufla  laborauitifed  omnes  ipiius  aiftio- 
nes  nobis  profuerunt: mors  enim  eius  noftra  peperit 
immortalitate.  Quocirca  apud  Ifaia  8  praecipitaturus  g  cap  m.8. 
dicitur  mortem  in  fempiternum.  &apud  Ofeamh 
ita  plane  loquitur, Df  manu  mortis  liber  libo  eos, de  morte 
F  f  redimam 


3$8  Explanatio  Cap.  III. 


VI. 


b  i.  ad  Cor. 
5  5*55* 
b  cap.2-.i4. 


c  pfa!.»7-5. 
VII. 

a  lib.  4.  dc- 
tnonft.c.n. 


VIII. 


X. 

f  ML1.9' 


g  li.de  ago¬ 
ne  Chrift.  c. 


%  cap.3.13 


redimam  cos, ero  mors  tua,  0  mors.  Videtur  enim  Paulus 
haec  de  omnium  mortalium  rcfurrccfcione  accipere, 
vt  quod  monet  Hieronymus  ,  aliter  ea  interpretari 
nemo  poflit,aut  debeat.Mortc  porro  no  eam  intelli- 
git,quam  effugere  nemo  poteft,fed  poft  mortem  rur- 
lus  anaftafim,&  vitam  immortalem  promittit. 

Quocirca  quod  Latinus  interpres  dixit  ,dc  manu 
vtortts,  in  Hebraeis  codi cibus, &  apud  Septuaginta  le¬ 
gitur,  de  manu  inferni,  vt  fenfus  fit  eos,  qui  vita  fun&i 
funt,non  vt  olim  limbo  tanqua  carcere  includedos, 
fed  immortalitate  donatos,ad  ceelefte  aliquando  pa¬ 
tria  euolaturos,  vt  vitae  etcrne  hereditate  poffideat: 
haec  enim  duopreftat,vt  nulla  deinceps  mortem  elc- 
<5ti  metuant, neque  inferni  clauftra  formidet. qu^  duo 
ante  Chrifti  aduentu  ita  erant  inter  fe  connexa, vt  al¬ 
terum  pro  altero  plerunque  vfurparetur.  Nam  apud 
Paulu  a,vbi  Latinus  legit,  Vbi  eft  mors  victoria  mu,  vbi 
eftmors  ftimuhss  tuus}  Graece  legitur,  w  a*  ii»  to  vU©r, 
hoc  cft,vbi  tua  eft,inferne,vicloria  ?  Et  in  Adtis  b  Apo  - 
ftolicis  Latinus  interpres  dixit ,  Solutis  doloribus  infer¬ 
ni.  cum  Graece  feriptum  fit,Xtf£<  t«c  uJivat  t 
id  eft,folutis  doloribus  mortis.  Dauid  autem  vrrumque 
coniunxit ,  cum  dixit  c  ,  Dolores  inferni  circundederunt 
me :  praoccupauerunt  me  laquei  mortis. 

Morte  itaque  extinxit  Chriftus, idque  rcfurre&ione 
fua  mirifice  confitmauft,vt  alicubi  docet  Eufeb  &.Vt 
fuis, inquit,  familiaribus, ac  difcipulis  vita, qua pojl  morte 
apud  Deum  futura  eftftem,  non  oratione, neque  verbis, aut 
vocibus, fed faEtis, ac  re  tpfa  reprsfentas,dr  quod  verbis  pol¬ 
licitus  fuerat, oculis  ipfis  intuendis  fubiicies,confidettores  eos , 
atq-,  alacriores  praftaret.  Et  Cyril.?  Alex.  Re  demit, inquit, 
nos  de  manu  inferni, hoc  eft, de  tyrannide  mortis. in  eo  vero 
polita  erat  mortis  tyranis,  quod  non.fcdum  vita  fpo- 
liaret,  fed  animas  praeterea  inclufas  teneret  in  limbo. 

Quapropter  olim  veteres  morte, defcefum  ad  infe¬ 
ros  appellabant.  Nunc  vero  Chriftus  immortalitatis 
hereditate  ele&is  largitur. cofeftim  enim  poft  morte, 
animo  quide  noxis  omnibus  expiato, in  coelu  euolat; 
corporis  vero  refurre&ionem  expe<ftant ,  vt  vera  im¬ 
mortalitate  aflequantur.Vocatautem  Petrus  eterne 
vite  hereditatem  Hebrxorum  idiotifmo.qui  quam¬ 
libet  bonorum  pofTeflionem  hereditatem  nomi¬ 
nant  ,  cum  interim  filiorum  dignitatem  tacite  indi¬ 
cet  ;  fiquidem  hereditas  filiis  iure  debetur. 

Atque  hec  eternitatis  hereditas  ab  humana  here¬ 
ditate  plurimum  dillidet.illa  fiquidem  non  nili  poft 
obitu  teftatods  adiri  poteft ,  hec  vero  ipfo  teftatore 
viucte,ac  triuphantepcrcipitur.Licetautemh^c  ver- 
ba,vt  proxime  fuperiora  in  Grecis  codicibus  defide- 
rentur,  verofimile  tamen  eft,  vulgatu  interpretem  in 
vetuftis  exemplaribus  ea  legifle  ,  quem  deinceps  Be- 
da,cetcrique  Latini  explanatores  fecuti  funt. 

ProfeElusin  coelum. poft.  fua  videlicet  refurrc&ionem, 
cum  vna  cum  Apoftolis  non  multos  dies  verfatus  ef- 
fet. ipfis  tande  cernentibus, vt  aitLucas  f  ,eleuat  us  eft,dr 
nubes  fufeepit  eis  ab  oculis  eorum. Refellit  autem  his  non 
multis  verbis  quorudam  infaniam,quoru  alicubi  me¬ 
minit  Auguft.g  ,qui  negabant.Chriftum  vna  cu  cor¬ 
pore  in  coelu  afcendiffercum  enim  Chriftus  ipfe  apud 
Ioann.  h  ft\x\ftfet,Nemo  afeendit  in  coelis, nifi  qm  defcedit 
de  coelo , filius  hominis, qui  eft  in  coelo-, quio.  fola  Chrifti  na¬ 
tura  in  caelo  erat, ea  tantum  in  ccelum  afcendiffe  opi¬ 
nabantur.  Quafi  vero  ibi  Chriftus  de  corporeo  afcefu 
loquatur, ac  no  potius  de  (piri  tali  afcenfu, quo  anime 
beate  feruntur  in  caelumjvt  fenfus  fit,nemincm  ante 
Chriftum  in  caelum  afcendilleiGrece  enim  feriptum 
eft  ara0i^»KtrtquQd  eft  temporis  preteritijdque  om¬ 
nino  vere, cum,  vt  alias  fepe  dixi,  primus  ipfe  in  cae- 
leftem  illam  patriam  aditum  referarit:fe  ipfum  autem 
excipit, fiue  quia  beata  vita  fruebatur,  qua  foli  coeli- 
fes  beantur, fiue  refpedtu  diuinitatis  fue,  qua  omnia 


A  complet ,  rcbufquc  omnibus  prefens  adeft  ,  vt  inte¬ 
rim  omittam ,  quod  obferuauit  Auguftinus  a , vnam  a  Tracf.y 
Chrifti  perfonarh  indicari.  in  Ioao, 

Quo  pertinet, inquit, hoc  l  nifi  vt  intelligamus  vna  per -  X I. 
fonam  ejfe  Chriftum  Deum,dr  hominem,non  duas,  ne  fides 
noftra  non  fit  trinitas,  fed  quaternitas  ?  In  coelo  erat, quan¬ 
do  in  terra  loquebatur,  fic erat  Filius  hominis  in  coelo, que- 
admodum  Filius  Dei  erat  in  terra.  Filius  Dei  in  terra  in 
fufeepta  carne  •,  Filius  hominis  in  coelo  in  vnitate  perfont. 
Rurfus.alibi  b,  In  terra  erat,  &  in  coelo  fe  ejfe  dicebat ,  &  b  ser, 
quod  maius  eft,  in  coelo  Filium  hominis ,vt  vna  demonjfu-^b-  Apoft. 
ret  invtraqite  natura  perfonam. Neque  aliter  exiftima-f^'  “mi* 
uit  Theophyladtus.  Ciim  audieris, ait,-F;7<«  hominis  de- Ctuilf 
fcendiffe  de  coelo, ne  exiftimes,  quod  caro  e  coelo  defeenderit: 

B  hoc  enim  A pollinarius  docuit ,  quod  Chriftus  habuerit  cor¬ 
pus  de  coelo  quod  per  Virginem  tanqua  per  canalem  tran- 
fieric.  verum  quia  vna  hypoftafis,  vna  perfona  Chriftus  ex 
duabus  naturis  conftituta  eft :  ideo  qua  funt  hominis  ,  di¬ 
cuntur  de  Verbo, &  ea  qua  funt  Verbi,  attribuuntur  homi¬ 
ni.  fic  (fi  hoc  loco  Filius  hominis  dicitur  defeendere  de  coe¬ 
lo, eo  quod  vna  fit  perfona,&  vna  hypoftafis.  Nihil  igitur 
ea  lententia  hereticis  fauet. 

Confutatur  his  eifdem  verbis  Apellis ,  &  fe&ato-  Xlf. 
ru  error, qui  cum  inficiaretur,vr  ferib it  Auguftinus c, c  Ude  Hir. 
Chriftum  cu  vero  corpore  furrexiffe  ,  verum  Chrifti  caP,lJ' 
corpus  in  caelum  euedlu  fuifle  pernegabar.  Sed  quo¬ 
niam  veriflimu  Chrifti  corpus  ad  viuos  rediifle  con¬ 
flat  ,  eoque  Chriftum  Dominum  fefe  difcipulis  fpe- 
ftandti  prebuifle,  extra  omnem  conrrouerfiaeft,eo-  ja(j£L,- 
^  dem  in  coelum  afcendifle.Quanquam  autem  alibi4  +lIOi  p 
De  loco  quo  Chriftus  fuu  intulit  corpus ,  vbcrius  XIII. 
difputaui,  tantum  hic  addam  ridiculam  iuxra,  atque 
impiam  Seleucianorum,  &  Hermianorum  videri  ve- 
fania,qui,vt  indicat  Auguftinus  e,  docuerunt  Chri- c  li.de  Hk. 
ftum  Dominum  ad  Solem  vfque  corpus  fuum  extu-cairi5, 
liffe,  eoque  ibi  relifto  ,  corporis  expertem  ad  Patris  p  g^, 
dexteram  confjcendifle.  Quod  etiam  fenfifle  Mani- e  Ddtac, 
cheos,au<ftor  eft  Gregor.  f  Naziaijz.&  Theodoret.S  Fabul.Ub.i. 
eundem  errore  tribuit  Hermogeni.  Ita  fadhim eft,vt  ^ 
non  femel  doceat  Auguft. h  ,Manicheos  folem  vene-  & Tridi^ 
rari:&  Athanafius’1  Manicheos  folicolas  vocet.  Ad-  in  Ioan. 
uersus  hunc  errorem  loqui  videtur ,  tacito  nomine,'  4c,l* 
T  ertullianus  k,vt  dr  illi, inquit, er  ubefeant  qui  affirmat  ^iTb^dc  or' 
carnem  in  caelis  vacuam  fenfu,& vaginam  exempto  Chri-  chiift.ca.14 
fio  federe,asst  qui  carnem, &  animam  tantundcm,aut  tan-  X 1 V. 
p  tummodo  animam,  carnem  vero  non  iam  ;  Neceffe  vt  fit  1  ad  Eph.c.i 
hunc  errorem  multo  fuifte  antiquiorem.  &  tui00'' 

Mitto  recentiorumhereticorum  (omnia, qui  quod  ^ 
opinentur  humanam  Chrifti  natura,  vbique  effe,ne-  rop(aU7.S 
gant  potuifle  Chriftu  vere, ac  proprie  in  coelu  afeen- 13. 
dere,  atque  ita  ad  metaphoras  confugiunt,  vt  afeen-  n  Pri5- 
difle  in  coelum  dicatur ,  cum  beatorum  gloriam  ,  &  0 
maieftatem  palam  adeptus  eftrdefcendiffe  vero, cum  i0an. 
diuinitatis  fplendorem  humane  nature  veluti  velo  q  Orat,  ds 
obduxit. Atqui  vere,ac  proprie  profectus  eft  Chriftus  A(ceijjj 
in  coelum  ,  vt  hoc  loco  feribit  Petrus ,  &  frequenter  ‘ 

afferit  Paulus  ',fexcentis  denique  locis  facre  literem  f  Dia.,  cum 
reftantur ,  que  proprie,  non  autem  metaphorice  cx-  Triph. 
plicande  funt, quibus  addi  poflunt  San£torti  Patrum 1 
teftinnonia,qui  hoc  fenfu  Dauidis  n,&  llaie  0  verba  Jac? 
E  accipiunt.  ItaOrigenes  P,Gregorius  9  NyfTen.  Dio-  ua&nlUi 
nyfius  r  Areopagita,Iuftinian. l'  Martyr, Cyrill. 1  Ale-  u  li.de  imt. 
xandrinus,Ambrof  u .  Hieronym. x ,  &  Auguftin  ^ 

X  V.  Re&eaute  dicit  Petrus  ,  Profeclsssin  ccelum,  myft.ini.c.7 
quia  humana  eius  natura  ibi  non  erat.  Bene  enim  ait  x  Ifaixtfj 
KafHn.z,afcendittn  coelis  non  vbi  Verbis  Deus  antea  non  J  Serm.}.« 
fuerat,  fedvbi  Verbis  n  erro  faElum  antea  non  federat.  Et 
Leo  a  Pontifex  ,  ineffabili  mode  per  afcenfionem  capit  (yinb. 
ejfe  diuinit.tte prafemior.qui  faeliss  eft  humanitate  longvn-  a  Serro.  i.de 
quior.  Denique  Vigilius  b.  Per  formam  Cerni  quam  d- 
finierat  a  nobis  fin  coelum  abfsns  eft  nobis, per  formam  Dei,  j 


XVI. 


a  Abulf.pa' 
tad.j-cap.14 


44**7*  !• 


XVII. 


CdtholiCcE  Epi  ft.  I.  Petri.  339 

ifiia  a  nobis  non  recejfit .pr&fem  efl  nobis.  A  que  Iit  bearonx  corpora  Chrifti rediuiuo  corpori, fore 

Merito  autem  petfc&ioiic, atque  afccnfum  Chrifti  fimilia.  Dicitur  itaque  Chriftus  profedtus  in  coelum, 
in  coelum  Ecclefia  admirabile  vocat, tum  quiadiuina  Addit  vejro  Petrus;'  SubiefHs  fibi  Angelis, & potcflati-  XVI II 

prorfus  vi, ac  poteftatc  Chriftus  in  coelum  afeendit  &  bus,&  virtutibus.  Qupd  procul  dubio  humanae  natu- 
in credibili  quadam  celeritate  breuiflimo  teporis  de-  ra:  refpedu  accipiendum  eft, cui, vt  ait  Occuujenius,' 

curfu  immenfum  pene  fpatiu  confecit ,  &  ad  coelmn  tanqua  diurnat  hypoftaii  haerenri,omnes  beatae  men- 

.  empyreum  peruenit.  Teftantur  enim  viri  a  do&ilfi  -  tes  merito  fubiiciuntur.  Nam  alioqui  diuinae  natura: 

.  mi,  fi  Chriftus  humano  moregradiedo  perrexiflet,ne  .per  fe  fumpts  nihil  eft  noivprorfus  fubiedhnn.  Sic- 
fpatio  quidem  centum, & eo  amplius annoru potuif-  Paulus  .*  omnibus  Angelicis  choris  Chriftumfuiflc  aadEphcf.i 
fe  lllu  eo  peruenire;  coelum  quippe  Empyreum  plus  prolatum  affirmat. &  Chryfoft i!.  Alon  tawum,iiiquit.  £  Ijcrm  je 

trecentum  leucarum  millibus  a  terra  diftare;  lingulas  fuper  coelos,  fed  fupra  Cherubirn  afeendit,  vitra  Seraphim  Afcenii" 

autem  leucas  miliaria  Italica  quatuor  continere.  AI-  clcuat hs  efl, nec ante ftettt,mfi  fedem  Dominicam  meruijfet, 

pharabius  autem  nobilis  inter  Arabas  Aftrologus  af-  graccepiffet.  Et  Leo  Pontifex  ,Re  veradncpxifrdagna^  S«m.:.de 
ferit, tanto  interuallo  o&auam  fph^ram  a  terra  difta-  &  ineffabilis  erat  cauffa gaudendi  cum  in  confpettu  fanda  Aicen** 

re,  vt  vix  quifquam  o&o  annoru  millibus  ad  firma-  B  multitudinis  fuper  omnium  ccelcftium  creaturarum  digni-  • 
mentuperuenire  polfet:&  funt,qui  hoc  interuallum  tatem  humani  generis  natura  confcenderet  fupergreffnra 
leucarum  efte  dicant  quadragies  centenarii  millium  Angelicos  ordines ,  &  vitra  Archangelorum  altitudinem 
quadringentarum  millium  lexcentarum  nonaginta  eleuanda,  nec  vilis  fubUmitatibus  modum  fm  pratidlionu . 

millium  feptingentarum  vnius,&  viginti.quae  ft  vere,  habitura,  nifi  aterni  Patris  recepta  confeffu  illius  gloria  fi¬ 

am  cerre  probabiliter  dicuntur,nihil  profe&o  admi-  daretur  in  throno ,  cuius  natura  copulabatur,  in  Filio.  Et 
rabilius  fingi  poteft.quam  humanum  corpus  breuif-  rurfus  d  iAfcenfio  eius  in  coelosf  rafentium  nobis  eft  mate- 
fimo  tempore  tam  ingens  fpatium  conficere.  riagaudioru  recolentibus  illum  diernAr  rite  venerantibus. 

Nam  de  aereo  progrelfu,qui  humano  corpori  ob  quo  natura  nofira  humilitas  in  Chriflo  fuper  omne  coeli  mi- 

infitam  grauiratem  repugnar,minus  mirandum  vide-  litiamfupra  omnes  ordines  Angelorum ,  &  vitra  omnium 

tur ,  cum  id  pertineat  ad  beati  corporis  agilitatem,  altitudinem  poteflatum  ad  Dei  Patris  efl proueida  ponfef? 

qua:  miram  quandam  facilitatem  tribuit  fefe  in  om-  fum.  Ingentem  igitur  Chrifti  gloriam ,  ac  dignitatem 

nem  partem  commoucndi,&  incredibilem  celerita-  pra:dicat  Petrus,  cui  beati  identes  citeraque  omnia 

te  ad  omnia  fefe  loca  transferendi.Quomodo  autem  creata  merito  fubiiciuntur.De  quo  Dauid  Conditui-  e  pCs.7. 
hoc  fiat,  quidque  fit  ca  agilitas  accurate  difputant  de  q  fli  eum  fuper  opera  manuum  marum  :  omnia  fubiecifli  fub 
ea  Theologi  in  fcholis.Certe  negandu  non  eft,  pofle  pedibus  eius :  ea  enim  verba  pertinere  ad  Chriftum, 

humanum  corpus  hanc  facultate  diuinitus  accipere,  docet  Paulus  In  eo  enim,  inquit, quod  omnia  ei  fubie-  f  t.  ad  Cor. 

cum  ea  Chrifti  corpori  concefsa  fuilfe  c6ftet;certum-  cit,  nihil  dimifit,  non  fubiettum  ei.  1  j .t<r.  &  ad 


Quarti  Capitis  Argumentum. 

CV  M  fub finem  pace  dent  is  capitis  Chnfli  Domini  per  peponem  ac  necem  comemoraffet  3  indidem  ex- 
orftts  af iduam  eius  meditationem  fuadet ,  vt  inde  prattas  cupiditates  ,  &  foedas  animi  perturbationes 
caligandas,  &  cohibendas  doceat,  prateritdque  vitia  penitus  abticienda ,  tum  praei  aras  Chrifti  anoque  viro 
dignas  virtutes  comple  flendas, ftttdiof eque  fe  flandas  monet:  denique  ad  conflandam, atque  animi  magni¬ 
tudinem  in  rebus  adueifis  relinendam ;  exemplo  Chrifii  hortatur. 


PARAPHRASIS. 

V  m  igitur  Chriftus  Dominus  in  humana 
natura  fufeepta  pro  noftra  omnium  falute 
acerbilfimos  cruciatus, atque  adeo  faeuillima  morJ 
tem  paftus  fit, vos  quoque  imitandi  ftudio  inflam- 
fnati  perfimilem  cogitationem  quali  panoplia  af- 
fumite :  rati  eu  qui  tam  multa  obie&u  corporis  fui 
perpeflus  eft,  fine  quoda  modo  impofuifte  pecca¬ 
tis.  ^  Ita  fict,vt  deinceps  nemo  iam  cupiditatibus 
aut  impuris  voluptatibus  feruiat ,  fed  reliquo  vitas 
tempore  vnius  fefe  Dei  voluntati  accomodec  pe- 
nitufque  fubiiciat.^  Satenim,fuperque  fueuitho- 
bis,  quodanteada  vitam  Gentiliu  more  traduxi¬ 
mus, du  impuros  eoru  mores  imitaremur  lafciuiis, 
impuris  cupiditatibus, vi  nolentiis, commeflationi- 
bus,compotationibus,&  nefariis  fimulactoru  cul¬ 
tibus  contaminati.^  Iam  vero  cum  gentes  non  fi¬ 
ne  admiratione  veftra  vit*  mutationem  afpiciant, 
cumqj  illis  perabfurdu  videatur  non  efte  vos  eiuf- 
dc  luxus,  atq;  improbitatis  participes,vos  probris, 
&  maledictis  profeindunt.^ Qui  tame  velint, no¬ 
lint, huius  fu.r  peruerfitatis  reddituri  aliquado  sut 
ratione  ci,quem  Deus  immortalis  viuoru,ae  mor- 
tuoru  iudicem  cSftituit.^  Hanc  enim  ob  caufiam 
etiam  vita  fundis  Euangelium  promulgatum  eft, 
Bcncd,  lufhntan.  in  Epifl  Canon .  vt  qui 


C  A  P  V  T  IV. 

1  Hristo  igitur  paffo  in  carne ,  & 
vos  eadem  cogitatione  armamini • 
quia  qui  paffus  efl  in  carne ,  defiit  a  pec~ 
catis. 


■h  Vt  iam  non  defideriis  hominum ,  fed  volun¬ 
tati  Dei,  quod  reliquum  efl  m  carne,  vi- 
uat  temporis. 

3  Sufficit  enim  pr at  er  itum  tempus  qd  volun¬ 

tatem  Gentium  confummandam  his, qui 
ambulauerunt  in  luxuriis,  defideriis ,  vi¬ 
nolentiis,  comeffationibus ,  potationibus, 
&  illicitis  idolorum  cultibus. 

4  In  quo  admirantur  non  concurrentibus  vobis 

in  eandem  luxuria  conftifknem, blaffbe- 
mantes. 

5  Qfj  addent  rationem  ei ,  qui paratu s  efl  in¬ 

dicare  viuos,(fr  mortuos. 

6  Propter  hoc  enim  <fr  mortuis  euangelizatam 

efl ;  vt  tu  dicentur  quidem  fecundum  ho  - 
Ff  2,  mines 


Paraphrafis  Gap.  I  V. 


340 

mines  in  carne,viuA»t  atitem  fecundum 
Deum  in  Spiritu, 

. j  omnium  autem  finis  approfinquauit.  Eficte 
itaque  prudentes  ,  &  'vigilate  in  ora  - 
tionibus. 

8  Ante  omnia  autem  mutuam  in  vobifmetipfis 

caritatem  continuam  habentes :  quia  ca¬ 
ritas  operit  multitudinem  peccatorum . 

9  fjofpitales  inukem fine  murmuratione. 

I  o  Vnufquifque ficut  accepit  gratiam  in  alter - 

utrum  illam  admimflrantes ,  ficut  boni 
d’fj>enfatores  multiformis  gTatia  Dei. 

II  si  quis  loquitur ,  quafi fer  mones  Der.  fi  quis 

mihtfir at  tanquam  ex  virtute, quam  ad- 
minifirat  Deus,vt  in  omnibus  honorifice¬ 
tur  Deus  per  lefum  ChriBum,cui  efiglo  - 
ria ,  &  imperium  in  facula  Jaculorum. 
Arnen. 

XI  Cari  fit  mi,  nolite  peregrinari  in  fertiore ,  qui 
adtentationem  vobis  fit ,  quafi  noui  ali - 


iy  Sed  communicat  es  Chr  fi ;  pafiionibus  gau¬ 
dete,  vt  &  in  reuelatione  gloria  eius 
gaudeatis  exuit  antes. 

14  Si  exprobramini  in  nomine  chrifii ,  beati 

eritis  quoniam  quod  cjt  honor  is, & gloria 
&  virtutis  Dei,&  qui  eB  eius  Spiritus, 
fuper  vos  requiefcit. 

1 5  Nemo  autem  vejlrum  patiatur ,  vt  homici¬ 

da ,  aulfur,aut  maledicus, aut  alienorum 


vtqui  iam  diem  fuum  obierunt ,  hominu  quidem 
iudiciovna  cum  corpore  damnationis  fententiam 
percepiftecenfeantur ,  diuino  tamen  i udicio  .Spi¬ 
ritu  atque  animo  vita  viuant  fempirernam.^  Por¬ 
ro  rerum  omnium  finis  iam  iam  imminet, quocir¬ 
ca  fobrietarem,ac  prudentiam  colire,  vigilate  ye- 
ro,&  adi  duas  preces  fundite.  ^  Prx  exteris  autem 
omnibus  mutuam  inter  vos ,  eamque  vehemen¬ 
tem  ,  &  perennem  caritatem  complcCtimini  :  ca 
enim  eft,  quas  multitudinem  operiet  peccatorum. 
^  Hofpirio  vero  vos  inuicem  hilari  ac  liberali  ani¬ 
mo  excipite  procul  abieCtis  obtrectationibus,  aut 
murmurationibus,  f  Singuli  vero  pro  fua  quiftpie 
facultate,  ac  munere  diuinitus  accepto,  fuam  aliis 
operam  impendaht  tanquam  boni  difpenfatores 
multiplicis,  ac  varix  gratix  Dei.  ^  Si  quis  fermo- 
nem  habet  ad  populum,  ita  fe  gerat, quafi  qui  Dei 
eloquia  profert.  Si  quis  minifterium  exhibet, diui- 
nam  vim  fibi  a  Deo  fuppeditatam  exerat,  vt  in  re¬ 
bus  omnibus  diuina  gloria  celebretur  per  lefum 
Chriftum,cui  merito  gloria, &  imperiuin  omnem 
debetur  aeternitatem.  Amen.^  Vos  vero  cariflimi, 
nolite  mirari  quafi  noui  aliquid  vobis  contingat, 
cum  rebus  aduerfis  taquam  ignis  ardore  explora¬ 
mini. id  enim  ad  veftram  patientiam, atque  coftan- 
tiaexperiendam,illuftrandamq;  refertur.^  Quin- 
etiam  hoc  ipfo  quod  Chrifti  Domini  perpeffionis, 
ac  necis  confortes  quoda  modo, ac  participes  eftis, 
gaudendum  vobis  eft,ac  magnopere  letandum, vc 
cum  diuina  eius  gloria  palam  omnibus  apparebit, 
vberiori  gaudio  exultetis.  *j*  Sic  enim  habetote, Si 
probris  bc  contumeliis  pro  Chrifti  nomine  afficia* 
mini, vere  vos  beatos, ac  felices efle. Siquidem  glo- 
riofus  Dei  Spiritus  certam  quafi  fibi  fedem  in  vo¬ 
bis  delegit,  qui  licet  ab  illis  malediCtis  profeinda- 
tur,a  vobis  tamen  honore. &  gloria  dignus  prxdi- 
catur.  ^ Nemo  autem  veftrum,tanqua  homicida, 
aut  fur,  aut  facinorofus,  aut  alienarum  rerum  cu- 


appetitor. 

1 6  Si  autem  vt  chritlianw  ,non  erubefcaUglo- 

rficet  autem  Deum  in  ifto  nomine. 

17  Jguoniam  tempus  efi,vt  incipiat  iudicium 

a  domo  Det.  St  autem  primum  a  nobis, 
quis  finis  eorum ,  qui  non  credunt  Dei 
Euangelio? 


x  8  Et  fi  iufius  vix  faluabitttr, impius  &  pec¬ 
cator  vbi parebunt? 


19  Itaque  &  hi ,  qui  patiuntur  fecundum  vo¬ 
luntatem  Dei, fideli  Creatori  commendent 
animas  fuas  in  benefattis. 


riofus  inueftigator,iudicum  auCtorifate  pleCtatur. 
^  Sin  autem  tanquam  Chriftianus  rebus  aduerfis 
premitur,ne  pudore  fuffun.datur,  fed  ob  id  ipfum 
potius  Deo  immortales  gratias  agatxiufque  diui- 
num  nomen  dignis  laudibus  extollat.^  Siquidem 
hoc  tempus  pofttilat ,  vt  diuinum  iudicium  a  Dei 
cultoribus  qui  omni  labe  purgandi  ac  perpoliendi 
funt ,  inchoetur.  Quod  fi  diuinx  iuftitix  ieueritas 
nos  primum  attingit ,  'quem  exitum  putabimus,  fi 
non  in  hac  mortalitate, in  altera  certe  vita  habitu¬ 
ros  eos, qui  fidem  Euangelio  abnegant,&:  Dei  cul¬ 
tores  infeCtantur?  ^  Quod  fi, vt  eft  apud  Salomo- 
nerp,magno  cum  labore,  ac  difficultate  iuftus  fa- 
lutem  aflequirur,quid  de  impiis, ac  fceleiatis  futu¬ 
rum  cenfemus?Quonam  illi  tandem  poft  hanc  vi¬ 
ta  peruemec?  ^  Qux  cum  ita  fint,qui  diuino  con- 
filio,  prouidentiaque  huius  vitx  incommodis  re* 
bufque  aduerfis  premutur,me  quidem  au<ftore,ad 
fidelem  rerum  omnium  conditore  ex  animo  con¬ 
fugiant,  feque  ei  rcfque  omnes  fuas  ita  commen¬ 
dent,  vt  honeftis  ,ac  laudabilibus  actionibus  eius 
gratiam  ineant  ac  beneuolentiam  aflequantur.  , 

IN 


Catholica?  Epift.  I  Petri. 


341 


IN  CAPVT  Q3'  ARTVM 


EXPLANATIO. 


’*  PfaU8.i. 

bcap.i6.37> 


<3  lib.de  fide 
ad  Gratian. 
c  in  Ifaiam 
c.s}. 

f  lib.14.de 
«iuit.c.?. 


II. 

gMatth,i6. 


i  Pfil.7». 


k  Traft.jj. 
in  Matth. 


1  jip.q.lj.a. 
4. ad  1. 


»  J.p.q.46. 

3.6.ad  4. 


Chrifio  igitur  paffo  i»  carne  ,  &  vos  eadem  cogita¬ 
tione  armamini ,  quia  qui  paffus  ejl  in  carne ,  defiit 
a  peccatis .  J 

V 1  Chrifti  necem  fuperiori  capite  com- 
memorauerat,  cius  memoriam,  atque  af- 
fiduam  recordationem  in  praefentia  com¬ 
mendat  ,  &  plurimas  deinde  eius  vtilita- 
tes  recenfet.  Paffum  autem  ait  Chriftum  ,in  carne, 
non  quafi  animam  doloris  pxpertcm  fuifle  fentiat, 
cum  de  illo  olim  cecinerit  Dkuid  * ,  Tntrauerunt  aqua 
vfquc  ad  animam  meatnf cribit  autem  Matthxus  b  coc- 
pilTe  illum  contriftari,&  meeftum  efle.additque  Mar¬ 
cus  «  ccepifle  pauere,&  txdere;denique  apud  vtrum- 
que  Euangeliftam  ait  Chriftus  Dominus  ,  7 riflts  eft 
anima  mea  vfque  ad  mortem  ;  quae  omnia  animi  dolo¬ 
rem, atque  acerbitatem  indicant.  Quamobrem  Am- 
brofius  1 ,  Sicut  meam,  inquit ,  fufeepit  voluntatem ,  fic 
meam  etiam  accepit  trifUtiam.  Et  Hieronymus  e  :  Do¬ 
let  pro  nobis  vere,  &  non  opinione, vere  crucifixus  fuit; ve¬ 
reque  do  luit  ,  cum  dixit :  Triflis  ejl  anima  mea.  Et  vt  ait 
Auguilinus  r ,  in  eo  in  quo  verum  erat,  hominis  corpus, 
C?r  animus  verus ,  nonfalfus  erat,  humanus  affcElus :  Sed 
aliter  tamen  Chriftus  ,  quam  nos, afficiebatur:  nam, 
vt  idem  Auguftinus  ait  ,  Christus  affeclus  ,  &  mo¬ 
tus  animi  ita  cum  voluit ,  fufeepit ,  jicut  cism  voluit ,  fit- 
clus  eft  homo. 

Quamobrem  Hieronymus  "  •,  Vere ,  ait ,  Dominus 
contrijlatus  ejl  ,fed  ne  paffio  in  animo  illius  dominaretur, 
per  propaffwnem  coepit  contrifl an :  aliud  ejl  enim  contri- 
ftariy aliud  incipere  contrifiari.  Quae  verba  indicant  non 
fuifle  Chrifti  affedum  eiufmodi ,  vt  ftatum  mentis, 
&  rationis  vfurn  vllo  pado  perturbaret,  vt  enim  ipfe 
alibi  ait  h  ,  Paffio  reputatur  in  vitium,  propajfio  licet 
viti j  culpam  habeat. ,  tamen  non  tenetur  in  crimine  :  ergo 
qui  viderit  mulierem  ,  &  anima  illius  fuerit  titillata ,  hic 
propaffione  percujfus  e(l,fi  vero  confenferit ,  &  de  cogitatio¬ 
ne  affectum  fecerit ,  iuxta  illud  Pfalmi  1  ,  Tr an fierunt. 
in  affeElurn  cordis ,  de  propaffione  tranfiuit  ad  paffionem, 
er  huic  non  voluntas  peccandi  deefl  ,  fed  occafio  :  V  t  vi¬ 
deatur  Hieronymus, vel  idem  fentire  cum  Origenck , 
vel  ab  eo  non  multum  diferepare  ,  qui  initium  tan¬ 
tummodo  triftitix,  &  quafi  guftum,  non  autem  per- 
fedam  triftitiam  in  Chrifto  admittit. vterque  autem 
bonam  in  partem  explicari  poteft ,  fi  initium  trifti¬ 
tix  interpretemur  ,  triftitiam ,  qux  longe  abeft  a  vi¬ 
tio,  quomodo  loquitur  D.Thomas  1  ,  qui  ait:  Tri- 
(Htia  a  Chrifio  rernouetur ,  fecundwru  palponem. perfe- 
itum ,  fuit  tamen  in  eo  initiata  fecundum  propaffioncrru: 
qui  tamen  alibi  ro  Chrifti  dolorem, ac  triftitiam  ma¬ 
ximam  fuifle  docet ,  quia  non  folum  doluit  pro  amijpone 
vita  corporalis ,  fed  etiam  pro  peccatis  omnium  aliorum , 
qui  dolor  in  Chrifio  excefpt  omqern  dolorem  cuiufcunque 
contriti, tum  quia  ex  maiori  fapientia,&  caritate  proceffit, 
ex  quibus  dolor  contritionis  augetur ,  tum  etiam  quia  pro 
omnibus  peccatis  fimul  doluit. 

Itaque  fatendum  eft  vere  Chriftum  Dominum 
non  corpore  folum  paflurn  efle  ,  fed  animo  etiam 
magno  quodam  dolore  triftitiaque  fuifle  affectum. 
Video,  tamen  dubitati  a  multis  quanam  ratione  id 
polfit  confifterecum  beato  drui, nitaris  intuitu  quo 
Chrifti  anima  perpetuo  fruebatur  :  nam,  quod  cora- 
bened.  luffinum.  in  Epift.  Canon. 


A  muni  confenfu  Theologi  docent ,  gaudium ,  quod  a 
diuino  confpedu  manabat,  fuperiorem  animx par¬ 
tem  explefle  quidem ,  ad  inferiorem  autem  yon  re- 
dundafle  :  lux  enim  coeli  cmpyrci  ad  hxc  inferiora 
non  pertingit, &  fol,  qui  omnia  fua  luce  complet, al¬ 
terum  hemifph^rium  illuftrat,alterum  in  tenebris  re¬ 
linquit  3  vere  omnino  dicitur ,  rem  tamen  non  peni¬ 
tus  expedit :  ipfa  enim  Chrifti  Domini  fuprema  ani¬ 
mi  pars  ob  lxfum,ac  violatum  diuinum  numen, in¬ 
credibili  quodam  angore,  vt  loco  indicato  .fignificat 
D.Thomas, cruciabatur  ,  idqueab  eo  eximia  cius  in 
Deum  caritas  maxime  flagitabat.  .  , 

Non  poflum  autem  probare ,  quod  video  tamen 
B  magnis  viris3  placere  ,  non  fine  miraculo  gaudium 
a  beato  Dei  confpedu  fuifle  feiundum^  at-que  adeo 
animam  Chrifti, dum  raperetur  ad  necem, illius  gau- 
dij  penitus  fuifle  experteni,vrnoftra  caufla  acerbilli- 
mura  dolorem  conciperet.  Tametfienim  non  nego 
bearam  Dei  contemplationem  ,  qux  ineft  infoente* 
diuina  vi  ,  ac  poteftate  feiungi  pofle  a  gaudio  ,  quod 
inde  redundat  in  voluntatem  ,  quia  tamen  id  bea- 
titudinem  quodammodo  mutilat  ,  ac  detruncat, 
non  videtur  in  Chrifto  admittendum  ,  cum  alia 
quadam  ratione  fi  ad  diuinum  omnipotentiam  con¬ 
fugiendum  fit ;  potuerit  in  fuprema  animx  Chrifti 
parte  cum  beato  gaudio  fumrna  quxdam  triftitia 
C  coufiftere. 

Quemadmodum  enim  vnus,  atque  idem  Chri¬ 
ftus  quamdiu  inter  mortales  viuebat.xque  viator  ,  & 
beatus  erat ,  atque  adeo  fuprema  animi  parte, Deum 
fpedabat ,  eiufque  djuino  confpedu  111  eundi  (fime 
fruebatur,  &:  prxftantiflimis  voluntatis  actionibus 
Sc  mereri ,  &  larisfacetc  poterat  j  quod  ftatui  beato¬ 
rum  repugnat  :  eadem  ratione  eius  voluntas ,  qua 
ad  Deum  beato  intuitu  comprehenfum  referebatur, 
beato  gaudio  perfufa  exultabat,  vt  vero  voluntas 
erat  viatoris  ,  tk  diuinum  numen  humano  fcelere 
viplatum  refpiciebat  (  quod  erat  caritatis  creatx) 
inexplicabili  quadam  triftitia  afficiebatur.  Ita  duo 
D  contraria  in  eadem  Chrifti  voluntate  erant  ,  nec 
fefe  mutuo  excludebant  ,  aut  vlla  ex  parte  labe- 
fa dabant ,  quod  diuina  vi ,  ac  poteftate  fieri  polle, 
nemo  inficiabirur  ,  qui  admiferit  Chrifti  volunta¬ 
tem  beatam  Deo ,  amore  beatorum  proprio  ,  perpe¬ 
tuo  adhxfifle  ,  eandemque  liberis  fuis  adi on ibus 
hominum  generi  falutem  ,  &  gratiam  peperifle  ,  fi- 
bique  adeo  corporis  refurredionem  ,  nominiique 
celebritatem  promeruilfe. 

Cur  ergo  ait  Petrus  Chriftum  carne  paffum  ?  ni¬ 
mirum  carnem  ,  feu  corpus  non  animx  opponit,  fcd 
diuinitati ,  vt  iignificet  humanam  Chrifti  Domini 
naturam  cruciaram  fuifle  ,  diuinitatem  vero  omnis 
prorfus  doloris  expertem. Iraque  rede  Auguftimis  b, 
E  Jicut  Martyres ,  ait,  paffos ,  &  mortuos  dicimus  in  copori- 
bus ,  qua  portabant  ,  fine  animarum  interfeElione ,  vel 
morte ,  fic  Filium  Dei  paffum  ,  (gr  mortuum  dicimus  in 
homine  ,  quem  portabat  pne  diuinitatis  aliqua  commu¬ 
tatione  ,  vel  morte.  Et  ante  illum  dixerat  Irenaw  | 
quem  ad  verbum  fcquitur  Theodorerus  d  :  Sidft  ' 
enim  homo  erat,vt  tentaretur,fic&  Verbum,  <yt. glorifica¬ 
retur  ,  requiefccnte  quidem  Ferbo,  vt  poffet  tentari ,  cr  in¬ 
honorari, &  crucipgi,  <jj  mori. 

g  Ff  3  Qua 


IV. 

a  Canus  lib, 
ii.  de  loci* 
Theolog. 
c  ij.Maldo- 
nac.  Martb. 
16.  Saime- 
ron  to.  10. 
crad.14. 


V. 


VI. 


b  Iib.de  a<»o- 
ne  Cbnlhi- 
noc.t }. 


lib.j.c.iu 

Dial-J- 


342  Explanatio  Cap.  I V. 


VII.  Qua  de  re  luculenter  difTerit  Eufebius  a ,  naulcif- 
a  lib.  4.  de-  que  exemplis  eam  iiluftrat.  Ftcnim,  inquit  ,fiolaris 
snoaiUc.ij.  iHmtnl6  hc'ct  omnia  compleant ,  &  corpora  mortua , 

fiordentidque  attingant, ipfi  tamen  nihil patiunturfic  etiam, 
multoque  magis  Dei  vis  incorporea  nature  fue  nullum  ne¬ 
que  incommodum,  neque  nocumentum  accipiet ,  neque  vn- 
quarn  fe  ipfa  deterior  fiet ,  quamuis  incorporea  quadam 
ratione  corpus  attingat.  Poft  multa  vero  eum  huma¬ 
nam  Chrifti  naturam  lyrae  comparafTetiA'e^«e  igitur , 
ait ,  in  partu  a  corpore  ipfie  incorporeus  inquinabatur ,  ne¬ 
que  item  qui  patibilis  natura  expreffier at, aliquid  a  morta¬ 
li  fecundum  ejfentiam  patiebatur.  Nam  neque,  verbi  gra- 
tia,dum  lyra  pulfatur, aut  nerui  conuelluntur,  pati  verifi- 
mile  eft  eum ,  qui  ita  praludit ,  neque  dum  cuiuspiam  viri 
fapientis  corpus  torquetur, illius  fapientiam ,  aut  quam  in. . 
corpore  gerit  animam  cadi ,  aut  puniri  merito  dicere  poffiu- 
mus,eademrationtncutiquam, multoque  etiam  minus, quod 
verbi  aut  natura ,  aut  vis  detrimenti  quidpiam  ex  corporis 
ajfettiombus  trahat ,  affirmare  par  eft. 

VIII.  Patres,  vero  Concilij  Hifpalen.  b  Scripturae  tefti- 
b  Concil.i.  moniis  probant ,  adhibitis  etiam  fandorum  Patrum 
c‘li'  fuffragiis ,  diuinam  naturam  omnis  fuiffe  doloris ,  ac 

perpeffionis  expertem.  Ad  hunc  porro  locum  refpi- 
e  «Jeincarn.  ciens  Gyrillus  e  Alexandrinus  ,  Ergo ,  inquit ,  paffio 
vmgen.c.1,6.  ^H^em  diffenfationis  en-vL  ,fua  quidem  dicente  Deo  ver¬ 
bo  ea ,  qua  fiunt  propria  carnis  propter  inenarrabilem  vni  - 
tatem  .-manente  vero  extra pafftonem  quantum  adipfitus 
naturam  pertineat :  impajjibilis  enim  Deus  eft.  idque 
probat  exemplo  anima:  ,quae  patiente  corpore  ,  ipfa 
tamen  corporeo  dolore  non  amcitttr.  Et  in  eandem 
Jlib.t.defi- fententiam  Ambrofius  i  ,  Fi  homo ,  inquit ,  dubitat, 
^c>c'*'  vt  homo  turbatur  ,  non  turbatur  virtus  ,  non  turbatur 
eius  diuinitas ,  fed  turbatur  anima ,  turbatur  fecundum 
humana  fi-agi  lit  at  is  affiumptionem.  Et  aliquanto  poft: 
Ft  homo  turbatur ,  vt  homo  flet ,  vt  homo  crucifigitur:  Sic 
enim  &  Apostolus  Paulus  dixit ,  Quia  Chrifti  carnem 
crucifixerunt.  Et  alibi  Apoflolus  'Petrus  ait,  Chrifto  paffio 
fecundum  carnem :  caro  igitur  eft  paffia ,  diuinitas  autem 
mortis  libera, paffioni  corpus,  natura  humana  legi  conceffit. 
An  vero  mori  diuinitas  poteft ,  ciim  anima  non  poffit  ?  Et 
c  lib.de  in-  alibi  *  :Fhde  amentes  eos  a  flimare  debemus, qui  audientes 
carn.  facra.  dicentem  Dei  Filium.  Quid  me  cadis,  fecundum  naturam 
C‘*'  diuinitatis  fiubieclum  iniuria  putauerunt.  Dixit  enim , 

Quid  me  cadis, fed  eadem  diuina  natura  non  fienfit. 

I  X.  Allato  deinde  Ifaiae  teftimonio  ,  itemque  hoc  Pe¬ 
tri  loco ,  concludit  ;  Reti  e  igitur  fecundum  natur  anu, 
fiuam  er  caro  paffia  eft, nec  ea  corporis  pafftone  Ferbi  natura 
T  afi  n  ^  rnutatA  eft-  Denique  Fulgentius  f:  Minus,  inquit,  at¬ 
tendunt  diuinam  illam  ,  atque  incommutabilem  Fili j  Dei 
fubffantiam ,  &  in  carne  paffibile  pafftonem  fuficepiffie ,  & 
cum  carne  pafftonem  fientire  nonpotuiffie :  idque  hoc  Pe¬ 
tri  teftimonio  confirmat.  Sic  etiam  loquitur  Gela- 
£  cP*adufr;  fnis  g .  Perinde  igitur  eft  Chriftum  carne  paftiim ,  ac 
JcNcfloriu.*  ^  dicamus  humanam  Chrifti  naturam  doloribus 
fuifte  cruciatam, atque  ita  Petrum  explicat  Oecume- 
nius;«o«  emm,zh,imrnortalt  fiua ,  ac  diuina  natura paffius 
eft.Gts.ci  autem  codices  non  fimpliciter  pafliim  fuif 
fe  dicunt, fed  addunt  Cvip  tyurfid  eft, pro  nobis-, inter¬ 
pres  tamen  Oecumcnij  tranftulit,pro  vobis ,  vt  videa¬ 
tur  legiffe  Graece  uyw,  fed  Syriacus  habet  ,  pro  nobis-, 
vt  commcdet  Apoftolus  eximiam  Chrifti  caritatem, 
quinoftra  cauffaacerbillimos  cruciatus  pertulerit, vc, 
quod  monet  Oecumenius,  hac  ratione  doceat ,  quid 
nos  pro  Chrifto  facere  oporteat.  Fos  quoque ,  inquit, 
prorfiss  retribuere  ipfi  id  debetis ,  vt  ob  ipfum  mortui  pec¬ 
cato  ,  non  amplius  humanis  concupificentiis  capiamini ;  fed 
ex  voluntate  tantum  Dei, quod  reflat,  vita  tempus  in  car¬ 
ne  traducatis. 

X-  Cur  autem  Chrifti  patientis  exemplum  proponat, 
explicat  his  verbis:£r  vos  eadem  cogitatione  armamini. 
Quo  loco  Oecumenius  fubaudiendam  putat  Grs- 


l  cam  pnepofitionem  *«Ta,cum  Gr^ce  lcriptum  fit,^ 
vOm  diniiv  moutt  ot perinde  accipiatur, ac 
fi  dicat  Petrus,K«T<*  nlw  ei>i/o/«i/.N.eque  inficias  fuerim 
fiefarpe  Graecos  loqui  confueuiffe :  Sed  in  praefenria 
quide  id  mihi  neutiquam  videtur  neccifarium.-exifti- 
mo  enrm  dixiffe  Petrpm  fideles  eadem  cogitatione 
armandos ,  Quomodo  apud  Lucam  a  dixit  \„hnftus,  a cap.vlt  4 
Sedete  in  duitate  quoad  vfique  induamini  virtute  ex  alto. 

Graece,  lv.  Jy<r»c8t  $uta.yiv.  Et  Paulus  b ,  Induimini  Do-  b  ad  Ron, 
minum  lefium  Chriftum  ;  vt  fit  fenfus,eandem  quoque 
vos  cogitationem  concipite,  vt  ea  quafi  thorace  ad¬ 
uersus  omnes  aduerfariorum  impetus  protegamini. 

Sic  enim  ad  Hebraeos  dixit  Paulus  c  :  Recogitate  enm  c  i 
eum, qui  tale  fuftinuit  a  peccatoribus  aduersumfemetipfum 
contradiflionem,vt  ne  fatigemini  animis  veftris  deficientes . 

1  Hanc  porro  cogitationem  non  eo  tantum  refero,  Xl, 
vt  Chrifti  fupplicia  aflidua  meditatione  animo  ver- 
fanda  moneat ;  fed  vt  fidelibus  perfuadeat  exemplo 
Chrifti  omnia  incomoda, quae  accidere  po/Tunt  invi- 
ta,forti,coftantique  animo  toleranda  effe.  Fateor  ra¬ 
me  necis  Chrifti  meditatione  ad  vita  re&cinftituen-  ! 

da,5c  aduerfa  aequo  animo  toleranda  non  exigua  vim 
habere, cum  nonhoneftu  modo,fed  etiam  gloriofunt 
fit, milite, ducem,  atque  imperatore  fuu  imitari, quin 
potius  turpe,atque  ignominiofilineffe  vere,acfapie- 
ter  dixerit  Bernardus,S«&  capite [pinofio  mebrum  effe  de¬ 
licatis.  Sed  prxterea  Petrus  id  etiam  exigit,  vt  cogite¬ 
mus  difficilia, atque  adeo  appetamus  multa  pro  Chri¬ 
fti  nomine  afpera,  atque  acerba  perpeti. 

Quod  olim  innumetabiles  Martyru  greges  feciffe  XII. 

!  accepimus, qui  hac  cogitatione  armati  eculeos ,  cru-  I 
ces, crates  ardentes,& id  genus  alia  immaniflimafup-  ] 

plicia  auidius  expetebant,quam  alij  voIuptates,diui- 
tias, atque  honores  concupifcat.Hsc  etiam  cogitatio  1 

facit, vt  prauas  omnes  cupiditates  ftrenuc  domemus, 

&  vetere  in  nobis  homine  quodamodo  perimamus: 
quod  his  verbis  expreflit  ?a.u\\isd:Semper mortificatio-  d  l',iCotv 
nem  Itfiu  in  corpore  nofbro  circumferentes ,  vt  &  vita  Iefu  4'10, 
manifeftetur  in  corporibus  no  siris:  Semper  enim  nos,  qui 
viuimus ,  in  mortem  tr adimur  propter  lefium ,  vt  &  vita 
lefiu  manifesletur  in  carne  noslra  mortali. 

Caecerum  cum  ait  Petrus, eadem  cogitatione  arrn.mi-  XIII.  1 
«/.tacite  indicat  nos  eflb  in  hac  vita  mortali  tanquam 
milites,qui  femper  in  acie  verfcntur:ob  id  enim  vere 
dixit  lob  «  :  Afilitia  eft  vita  hominis  fiuper  terram.  Lu- e  tipqx 
ftandum  enim, ac  pugnandum  nobis  eft, non  vt  olira 
Dauidi  cum  Philiftxo,fed  cum  daemone  ,  de  quo  ait 
Paulus  f ,  Non  eft  nobis  colluctatio  aduersiss  carnem 
fianguinem-, fed  aduersiss  principes ,  &  poufiates ,  aduersus  s,w* 
mudireclores  tenebrarum  harum, contra  (piritualia  ne  qui¬ 
tis  in  coele flibus.  Addo  certandum  effe  cum  mundo, 
atque  adeo  cum  prauis  cupiditatibus  naftris,  quae,  vt 
alicubi  ait  lacobus  ?,  militant  in  membris  noftris  8c  vt  g  ca?  ^1' 
hic  ipfe  fupra !l  dixit, militant  aduersus  animam.  b  cap.1,11. 

Quam  ob  cauflam  faepe  Paulus  arma  nobis  ad  XIV.  f 
prailiandum  apta  comparanda  monet:nam  ad  Ephe- 
fios  ait  i  :  Induite  vos  armaturam  Dei,  vt  poffitis flare  *  eaP-tf,u' 
aduersus  infidias  diaboli.Et  rurfus '  :  Accipite  armaturam  k  ycrf.13. 

Dei ,  vt  -poffitis  refiftere  in  die  malo.  Denique  armo- 
rum  genera  explicaas 1  -.State  ergoMvfiiitfiuccincli  Ium- 1  verf.  u- 
bos  vestros  in  veritate ,  &  induti  loricam  iufUtia  cal¬ 
ceati  pedes  in\prsp arationem  Euangeli)  pacis,  in  omnibus 
fument  es  ficutum  fidei, [in  quo  poffitis  omnia  tela  nequiffimi 
ignea  extinguere,  &  galeam  fidutis  affumite,  &  gladium 
Spiritus,  quod  eft  verbum  Dei. 

Et  profe&d  fi  haec  cogitatio ,  qua  fideles  arrnan-  X  fi¬ 
dos  monet  Petrus  ,  dc  memoria  fuppliciorum  ,  ac 
necis  Chrifti  accipiatur ,  re<5i:£  omnino  hac  recorda¬ 
tione  armamur ,  &ad  proeliandum  acrius  incitamur, 

Nam  quemadmodum  olim,  vt  eft  in  libris  Macha- 
bseormn  Elephanti*  ostenderunt  fianguinem  vita  ,  &  ra 

mori 


Catholica;  Epift.  I.  Petri. 


343 


Jt  ad  Hcbr. 
U.I. 


XVI. 


b  Serm.34. 
Cantici 


tlib.de  fanc. 
virg.c.54. 

XVII. 


d  epift.j 6". 


XVIII. 


,e  lib.j.Mac. 


£  Hom.  6 
ad  popul. 

XIX. 


XX. 


mori  ad  acuendos  eos  in  pr&lium  *,  ita  qui  prse  oculis 
mentis ,  Chrifti  fanguinern  habet,  qui  crucis  fuppli- 
cio  tanquam  torculari  ab  eo  quafi  bocro  expreffus 
eft,  mirum  in  modum  ad  pugnam ,  ac  praelium  exci¬ 
tabitur.  Ita  Paulus  a, Deponentes,  i\x.,omne  pondus  ,& 
eircunftans  nos  peccatum  per  patientiam  curramus  ad  pro - 
pofitum  nobis  certamen ,  afficientes  in  aufiorem  fidei ,  & 
confummatorem  lefttm  qui  propofito  fibi gaudio  ,fuftinuit 
crucem, confujione  contempta. 

Hunc  intuebatur  Bernardus  ,  cum  de  fafciculo 
myrrhae  ex  laboribus ,  doloribufque  Chrifti  colle&o 
non  minus  eleganter ,  quam  pie  loqueretur  b ,  [Non 
requiro ,  inquit ,  vbipafcat  in  meridie,  quem  intueor  Sal- 
uatorem  in  cruce ,  illud  fublmius  ,  iflud  fuauius ,  vel  pa¬ 
ratius-^  anis  illud  ,  hoc  lac.  Hunc  &  vos  dilettiffimi ,  tam 
dileclumfafctculum  colligite  vobis  ,  hunc  medullis  inferite 
cordis,  hoc  munite  aditum  cordis.  Mox  vero  addit :  Hac 
mihi  in  ore  frequenter ,  hac  in  corde  femper ,  hac  Jlylo  meo 
admodum  familiaria ,  hac  mea  fubhmior  interim  Philofo- 
phia,fcire  lefum ,  &  hunc  crucifixum.  Eodem  fpefitant 
Auguftini  verba c :  Toto  vobis ,  inquit ,  figatur  in  corde, 
qui  pro  vobis  fixus  eft  in  cruce. 

Quod  fi  cogitatio  propofitum  fignificet ,  fic  pa¬ 
tiendi  pro  Chrifto  voluntatem, nae  illi  faeliciflimc 
pugnant,  qui  ftudio  Chriftum  imitandi  ardenter  ap¬ 
petunt  aduerfa,adcb  illa  non  metuunt ,  aut  reformi- 
dant.Quamobrcm  redfce  monet  Cypriarius-^-y  ad  pu¬ 
gnam  fide  incorrupta  ,  er  virtute  robufta  parare  fe  debere 
milites  Chrifti.  Confiderantes  idcirco  fe  quotidie  caliaem 
f anguinis  Chrifti  bibere, vt  poffint  &  ip fi  propter  Chriftum 
fanguinern fundere.  Hoc  eft  enim  velle  cum  Chrifto  inue- 
niri,id  quod  Chriftus  &  docuit,  &  fecit  imitari.  Et  poft 
nonnulla :  Gaudere  nos ,  exultare  voluit  in  perfecutio- 
nibus  Dominus ,  quia  quando  perfecutiones  fiunt ,  tunc 
dantur  corona  fidei,tunc  probantur  milites  Dei, tunc  Mar¬ 
tyribus  patent  coeli.Nec ^  enim  fic  nomen  militia  dedimus, 
vt  pacem  tantummodo  cogitare ,  &  detre  flare,  &  recufare 
militiam  debeamus ,  quando  in  ipfa  militia  primus  ambu- 
lauerit  Dominus :  humilitatis ,  &  tolerantia  ,  &  paffionis 
magi  fler, vt  quod  fieri  docuit ,  prior  faceret,  &quod  pati 
hortatur, prior  pro  nobis  ipfe  pateretur. 

Nec  fluftra  Chrifti  fanguinern  potatum  proculdu- 
bio  in  Euchariftiae  Sacramento  commemorat ,  quod 
eo  potu  mirum  in  modum  ad  pugnandum  pro  Chri¬ 
fto  fidelium  animi  inflammentur.  Quemadmodum 
enim  alicubi  feriptum  legimuse,iulfifle  Regem, abun¬ 
dantibus  pugnis  thuris ,  &  vino  multo  puro  omnes  Ele¬ 
phantos  potare,  vt  nimia  potus  fubminiftratione  efferati, 
impetum  facerent  inhoftes,  ita  qui  Euchariftiae  Sacra¬ 
mento  ,  &  Chrifti  corpore  vefcuntur, 8c  eius  fangui- 
ne  potantur  quafi  quidam  generofi  leones ,  vt  alicu- 
.  bi  * feribit  Chryfoftomus,igncm  fpirantes  ipfis  etiam 
daemonibus  terrorem  incutiunt. 

Subdit.  Quia  qui  paffus  eft  in  carne ,  defiit  d  peccatis. 
Quem  quaefo  intelligit  ?  an  Chriftum  ?  Ita  fane  in- 
tellexifle  videntur  quidam, qui  hunc  in  modu  Graeca 
verba  interpretantur,  Qui  patiebatur  in  carne, defUtit  d 
peccato.  Caue  autem  putes  ,  fi  hoc  modo  interprete- 
re ,  Chriftum  moriendo  ceflafle  a  peccato ,  cum  hu¬ 
mana  eius  voluntas  diuina  verbi  hypoftafi  nixa, etiam 
circumfcripto  beato  Dei  intuitu ,  quo  qui  fluuntur, 
peccare  nulla  ratione  poffunt;  ita  penitus  Deo  adha:- 
reret,  vt  nihilo  minus  quam  Deus  ipfe  ab  omni  labe 
'  peccati  libera  eflTct  atque  immunis. 

.  Atque  Petrus  paulo  ante  dixerat,Chriftum  paflum 
efle  in  carne, cum  igitur  nunc  ait ,  Qui  paffus  eft  in  car¬ 
ne  ,  de  eodem  proculdubio  Chrifto  loqui  videtur. 
Qua  igitur  ratione  Chriftus  defiifle  dicitur  a  pecca- 
to,qui  nec  peccauit  vnquam,  nec  peccare  vlla  ratio¬ 
ne  potuit?  An  defiifle  a  peccato  dicitur,  quod  pecca¬ 
tum  quodamodo  extinxerit,  &  fua  morte  peremerit? 


A  Sane  hocnon  obfcureindicat  Paulus, cum  ad  Roma- 

t\os*Ccdbk,Hoc  ftietes, quia  vetus  homo  nofterfimul cbud-  *  caP*  g‘6'* 
fixus  eft, vt  defruatur  corpus  peccati ,  vt  vltrdnon  feruia- 
mus peccato.-quienim  mortuus  eft,  iuftificatus  eft  d  peccato. 

Significat  cnim,vt  fuo  loco  docui,Chriftum  Do-  XXL 
minum  fua  morte  peccati  vires  flegiffe ,  penitufque 
eneruafle,fiue  quia  datmone  malorum  omnium  fic  in^ 
uentorem,&incentorem  magnopere  debilitauit,fiue 
quia  vberiorem,validioremque gratia  iuftis  largitur; 

&  ad  impuras  cupiditates  flangcdas,& :ad  dajmonum 
impetus  fuperandos,vno  verbo  ad  vitandumommex 
parre  peccatum.  Ac  proinde  eode  loco  fubiicit  Pau- 
\\is\Quod  enim  mortuus  eft  peccato, mortuuseft femel-,  quod 
autem  viuit,vim  Deo :  Ita  &  vos  exiflimate  vos  mortuos 
quidem  e ffe peccato, viuentes  autem  Deo  in  Chrifto  Iefa  Do- 
B  mino noftr 0  -,  Vt  fignificet  abftinendum  omnino  a  fce- 
lere ,  quomodo  Chriftus  femel  tantum  mortem  ob- 
iuit,&  deinceps  rediuiuus ,  fic  immortalitate  adeptus 
nunquam  moriturus  eft  ,  ac  ne  mori  quidem  poteft. 

An  peccatum  pofuit  Petrus ,  pro  hoftia ,  quae  pro  XXII. 
peccato  offertur?  Ita  plane  peccatum  vfurpaffe  vide¬ 
tur  Paulusjcum  ad  Corinthios  b  fcnpfw, Eum, qui  non  ^ 
nouerat  peccatum  pro  nobis  peccatum  fecit:  ita  enim  fer- 
me  eum  locum  explicant  Latini  Patres.  Sed  non  fa¬ 
tis  intelligo,  quonam  modo  haec  fententia  huic  lo¬ 
co  aptctur.fignificaret  enim  Petrus, Chriftum  Domi¬ 
num  obitu  fuo  finem  impofiiifle  vi&imis;  tum  quia, 
vt  au  Paulusc,wni  oblatione  confummauit  vmuerfit,  tum  c  aJ  Hcbr. 
quia.vt  ibidem  fubiicit  Apoftolus ,  iam  non  eft  oblatio  10.14. 
pro  peccato:\ na  enim  Chrifti  oblatio  pro  humano  ge- 
C  nere  lirauit,vt  nulla  praeterea  expe&anda  fit. 

Sed  quorfumid  in  praefentia  Petrus?  Neque  enim  XXII L 
id  nunc  ille  agit,  neque  de  merito ,  aut  fatisfadtione 
Chrifti  differit.  Malim  itaque  interpretari  haec  Petri 
verba  perinde,  quafi  alludat  ad  locum  Dauidis  J  ,  in  d  Pfal.n.x, 
quo  Chriftum  in  haec  verba  loquerem  inducit; Deus, 

Deus  meus ,  reffice  in  me.  quare  me  dereliquifU  ?  longe  d 
falute  mea  verba  delictorum  meorum.  Chriftus  enim 
omnium  noftrum  fcelera  expianda  fufeepie,  fic  quafi 
fua  eflent,pro  iis  mortem  fubiit;atque  idcirco,  vt  ait 
Chryfoftomus e,  quafi  ipfe  peccaffet,  fcelerum  pos-  <=  in  1.  ad 
nas  luit,  quibus  peccato, quantum  in  ipfo  fuit,finem  Cor.s. 
impofuit ,  vt  merito  dicatur  defiifle  a  peccato  ,  qui 
fuam  tnortalibus  iuftitiam  impertiuit.  Re&c  igitur 
ait  Petrus  ,  quia  qui  paffus  eft  in  carne ,  defiit  d  peccato. 

D  Graece  enim  dixit  Petrus  vliravrm  dpapTw ,  vt  figni¬ 
ficet  Chriftum  Dominum  peccari  vires  enerualfe  , 
quia  cum  gratiam  libcraliter  impertiat ,  humanam 
voliintatem  roborat ,  fic  confirmat ,  v t  efferatas  cupi¬ 
ditates  coercere  ,  fic  comprimere  queat ,  ne  in  nobis 
dominatum, ac  tyrannidem  exerceant. 

Non  ignoro  tamen  vifum  effe  Oecumenium  haec  XXIV. 
de  fidelibus  accipere :  ita  enim  ait ;  Cum  uritur  Chriftus 
paff  ss  pro  vobis  fit ,  id  eft  mortu  us,vos  quoque  eadem  cogi¬ 
tatione, id  eft,  iuxta  eandem  cogitationem ,eundernque  f«o-  . 
pum  praparemini, quippe  cum  mortui  etiam  vos  mundo  vi¬ 
delicet  (itis ,  qui  vero  mortuus  eft,d  peccato  iam  defierit. 

Et  mox.  Nam  cum  inquit ,  qui  paffus  eft,  de  morte  intel¬ 
ligit  cum  Paulo  confentiens ,  qui  aitfi  mortui  fumus  cum 
Chriflo, etiam  conuiuemusj  &  mortui  quidem  trimus  pec- 
£  catoffed  viuentes  Deo.  Vt  enim  apparet ,  quod  ait  Pe- 
trus,^«j  paffus  eft  in  carne  ;  refert  ad  fideles,  quos  vi 
baptiflni  conftat  mortuos  efle  peccato.  Quomodo  ^ 
ait  Paulus  f ,  Exiflimate  vos  mortuos  quidem  ejje peccato,  ^  ^ 
viuentes  autem  Deo  ;  vt  fit  fenfus;  Imitamini  Chriiti 
mortem,quemadmodum  enim  ille  in  humana  natu¬ 
ra  mortem  obiit, vt  peccatum  abolerer, ita  fic  vos  ve¬ 
terem  in  vobis  hominem  extinguite ,  vt  nullus  em- 
ceps  peccato  locus  relinquatur.  vvv 

Hsc  omnia  proculdubio  admodum  proba  1  iter 

dicuntur ,  fed  prior  explanatio  magis  P*^c  ’  vt 


344  Explanatio  Cap.  III. 

Chriflus  moriens  omnium  in  Te  ipfo  quodammodo  A  obrem  Sapiens  * :  Poft  concupifcentias  tuas  non  eas  ,&  a*  Ecci; 

' - -cT-C. — c - -  xt,«%  %r  Aon-  voluntate  tua  auertere.  Sipraflcs  anima  tua  concupifeen-  jo. 

tuu  eius ,  faciet  te  in  gaudium  inimicis  tuis. 

Prudenter  autem  fcpbfit  alicubi  Plutarchus  b,pa  I V. 

rand,as.efle,&  in  animo  recondendas  commentatio-  b  °P^c.de 
nes  ,  qua:  fedandis  perturbationibus  appofuiffimae  tt.an3UI’,l;a- 
fint ,  vt  in  tempore  vfui  effe  queant.  Vocat  autem  Umi’ 
Petrus  hominum  cupiditates ,  hoc  eft  ,  eas  quibus 
plerunque  capiuntur  ij ,  qui  humanas  ramum  rario- 
nes  /equuntur  ,  quales  erant  ij ,  quos  Paulus  alicubi 
ca fligat  c  ,  Cum  enim  ,  inquit  'fit  inter  vos  z.elus ,  &  c  udCor. 
contentio ,  nonne  carnales  eft  is ,  &  fecundum  hominem  am- H* 
hulatis  I  Et  paucis  interiedis :  Nonne  homines  effis} 
homines  enim  illos  appellat,  qui  rebus  humanis, 

_  _  ac  terrenis  addidi  funt ,  quomodo  etiam  Chriflus 

tratapoemrentis  Sacramento >  fi  rite  percipiatur, de-  B  Petrum  reprehendit ,  cum  dixit  d.  Non  fapis  ea  ,qua  d  b 

leri  nnffiinr  i  ea  rnmen  pyniarin  hanrifmi  luftratio-  Dei  lunt  fe/1  nu*  />/»»«»»»»  lh 


peccata  peremiffe  lxgmficetur.  Nam  &  Papius  Apo- 
ftolus  hunc  etiam  in  modii  argumentatuncum  .enim 
dixiflet  fideles  excplo  Chrifli  mortuos  effe  peccato, 
a  ad  Rom.  &  Deo  viuere  ,  colligit a.  Non  ergo  regnet  peccatum  m 
vesiro  mortali  corpore  ,  vt  obediatis  concup  fcentiis  eius. 
Optat  enim  extingui  omnino  peccatum  ,  ne  Chrifli 
mors  fi  rurfum  peccatum  reuiuifeat,  defpici ,  &  conr 
b  ad  Heb*.  temni  videatur.  Nam,  vt  ait  Paulus  b ,  voluntarie pec- 
1 0,1 6'  cantibus  nobis ,  pojl  acceptam  notitiam  ventatis ,  iam  non 

relinquitur  pro  peccatis  hofha:  nam,vt  paulo  ante  dixi, 
nemo  pofl  Chriflum  pro  hominum  genere  Deo  Pa¬ 
tri  fefe  offeret ,  aut  alia  quapiam  ratione  pro  morta¬ 
lium  fiagitiis  fatisfaeier. 

XXVI.  Quanquamenim  fcelerapoft  baptifmum  perpe- 


leri  poffunt ;  ea  tamen  expiatio  baptifmi  luftratio- 
nem  non  affequitur ,  vt  Theologi  in  fcholis  .copiose 
docent.  Quod  infinuauit  Paulus  in  Epiftola  ad  He¬ 
braeos  c  his  plane  verbis*  hnpoffibile  enim  eft  eos  ,  qui 
femel  illuminati  funt,guffmerunt  nihilominus  bonum  Dei 
verbum  virtutefque  ftculi  venturi ,  <&  prolapfifunt ,  rur- 
fus  r  enatari  ad  poenitentiam ,  rurfum  crucifigentes  fibi- 
metipfis  Filium  Dei.  er  o  flent  hi  habentes.  Quae  cum  ita 
fint, propius  abeft  a  mente  Petri,  vt  haec  de  baptifmo 
expiatis  accipiantur ,  qui  vi  baptifmi  carne  mortui 
dicuntur  ,  quod  peccatum  in  le  quodammodo  ex- 
tinxerint ,  atque  ita  omni  labe  purgati ,  nullo  dein¬ 
ceps  fcelere  inquinati ,  innocentiam  retinere,  &  om¬ 
nem  fanditatem  colere  maxime  debeant:quod  aper- 
tiffime  confirmant  ea  ,  quae  mox  fequuntur.  Subdit  C  ftiis 
enim  Petrus; 


d  Matduc, 


2.  Vt  iam  non  defideriis  hominum  ,fed  voluntati  Dei, 
quod  reliquum  eft  in  carne ,  viuat  temporis  f\ 

Quippe  referuntur  haec  ad  illum,  de  quo  dixerat* 
Qui  pajfus  eft  in  carne, defiit  d  peccatis ,  quafi  dicat, Pe  c- 
catum  ita  extinxit ,  vt  quamuis  eius  prauae  cupidita¬ 
tes  nonn.unquam  animum  titillenqnunquam  tamen 
eis  obfequatur,fed  diuinae  voluntati  fefe  penitus  fub- 
iiciat,  atque  omni  ex  parte  obftringat.  Ita  quodfia- 
periori  capite  Dauidis  audoritate  docuerat ,  defe¬ 
renda  effe  vitia*  virtutefque  compledendas,  vt  mor¬ 
tem  ,  ac  refurredionem  Chrifli  exprimamus,,  idem 


Dei  funt ,  fed  qua  hominum.  Sic  etiam  Dauid  e :  Filij  c  pfaj 
hominum ,  ait ,  vfique  quo  graui  corde  ?  vt  quid  diligitis  4 
vanitatem ,  &  quantis  mendacium  ?  Nam  qui  diuina 
fe dantur ,  vt  alicubi  icribit  Hieronymus  f ,  dij  nun- f 
cupantur ,  quales  erant  Apofloli ,  qui  Chrifto  adhs- 
ferant.  Et  Dauid  e.  Ego,  inquit ,  dixi ,  7)ij  effis  ,  &  8 
flij  excelfi  omnes.  Mox  autem  fubiicit ,  vos  autem  fi. 
cut  homines  moriemini.  Chriflus  enim  apud  loannem1»  hcaPil0d<. 
illos  ait  deos  appellari  a  Dauide  ,  ad  quos  fermo  Dei 
fitclus  eft. 

Poffis  etiam  hominum  cupiditates  inrerpretarieas 
appetitiones  ,  quae  honefli  quandam  fpeciem  pr xCe- 
ferunt ,  v.t  ab  iis  diilinguantur  ,  quae  cum  fardidje 
fint ,  atque  impurae ,  nobis  funt  communes  cum  be- 
"  is  ,  &  plerunque  belluarum  propriae  appellantur, 
vt  fignificet  Petrus  has  eriam  cupiditates  coprimen- 
das,cum  plerunque  menri  tenebras  offundant, &  ra¬ 
tionis  arcem  non  leniter  oppugnent.  In  hoc  genere 
cupiditates  honoris  prxeipuum  locum  obtinet,  cum 
tame  Chriftianae  modeftix,  atque  humilitati  magno¬ 
pere  aduerfentur,&  hominum  animis  ita  penitus  hs- 
reanr,vt  quod fapienter  dixit  nonnemo  >  ,vl timolocp 
ponantur, &  quod  maxime  mirandum  videtur,inter 
eos  etiam  vim  fuam  exerceant, qui  rebus  terrenis,  & 
caducis  nuntio  remiffo,feueriorem  religiofaj  vitae  di- 
lciphnam  profitentur.  Negat  igitur  Petrus ,  ei ,  qui 
iam  expiatus  fit  a  peccato,hominum  defideriis ,  hoc 
eft,prauis  cupiditatibus  viuendum  effe  :  neque  enim 
virm  qus  quis  aliquando  abiecit ,  abfque  ingenti 

Io  ireiiinmr  - »1  i  r  ■ 


pauciffimis  verbis  in  praefentia  indicat.  tanmm,in-  D  periculo  iterantur.  Sapienter  enim  illud  fcnprum 
quit ,  abeft  ,  vt  qm  protenta  facinora  expiamt ,  nf-  effe  accepimus.  Fili  peccafti ;  ne  adunas  iterum  Sed  de 


ii. 


dem  rurfiis  implicandus  ,  &  contaminandus  fit, 
vt  illi  vnius  tantum  Dei  voluntati  obtemperan¬ 
dum  fir. 

Hoc  ipfum  frequentiflime  inculcat  Paulus  :  nam 
d  cap.tf.  ii.  ad  Romanos  d  ait  non  efle  cupiditatibus  obfequen- 
f  cap  7V  ^lim :  e  >  nouitate  vies  ambulandum ;  pofl 

g  ad  Ro.i  .'.i  nonnulla  f,  feruiendum  in  nouitate  Spiritus  :  apet- 
h  i.  ad  Cor,  tiflima  vero  funt  i.la  g  ,  Nolite  conformari  huicfaculo, 
W-  ,  ftd  reformamini  in  nouitate  fetifus  veffri  ,  vt  probetis, 
5  17  ad  Gal'  ^  V0^Hnta6  &et  ^ona  >  beneplacens  ,  &  perfeckt. 

’  Neque  aliud  innuit ,  cum  ait  h  ,  Expurgate  vetus,  fer¬ 
it  ad  Ephef.  mentum,  vt fitis  noua  conffierfto  ,ftcut  effis  az.ymi :  item- 
fc.15.8cca.4-  qUe  c^m  i  nouam  creaturam  nominat,  nouumkhoT 
minem,  denique  vitam  1  nouam. 

Quod  autem  ait  interpres, defideriis  hominum j 
Graece  fcripfit  Apoftolus,  xiSfdrrw  iaSim/at;,-  quafi 
dica.t,humantscupiditattbus,c[ux\ide\icct  in  hp.minum 
natura  primorum  parentum  yitio  deprauarae  funt, 
adeo  vt  rationis  imperium  praeijejtant,eique  magno- 
in  de  adorat.  pererelu6lentur,a  quibus,  veaie  Cyrifius  in-,  omnino 

a  lib.  i.  pa-  a*>^“,endum-eft;nam,vtapud,Damafcenuw  ‘Toqui- 

rallcl.c.17.  furCluyfoftomus  *  Quemadmodum  pajfer em  penna  ni- 
hi  innant  ,fi  laqueo  teneatur  implicitus ,  ita  ratio  homini 
m  nl prodeft,ft  ab  improba  cupiditate  expugnetur. Quam* 


VI. 


,4.adCoi. 

JIO. 

III. 

I  ad  Hebr. 
10,10. 


pnjtinis  deprecare, vt  tibi  dimittantur.  Idque  pmdenter 
cauebat  illa,  quae  in  Ganticisfcanticorum  ait  k.  Ex-  k  CaDtd  J 
pSaiti  me  tunica  mea ,  quomodo  induar  ilU }  Lam  pedes 
meos.quornodo  inquinabo  illos } 

Sed  voluntati  Dei ,  quod  reliquum  eft  in  carne  viuat, 
temporis.  Poftulat  enim  Deus  nouam  vitam,  fi  modo 
piaeceflent  praetentorum  fcelerumdeteftatio  :  neque 
latis. eft,  peccandi  finem  facere ,  nifi  honeftie ,  atque 
laudabiles  asiones  fubfequantur.  Pro  cupiditati- 
us  igitur ,  quibus  olim  impij  obtemperabant ,  di- 
uins  voluntati,  eiufque  pra:ceptis  ex  animo  paren¬ 
dum  eft.,  &  ,  vt  ait  Petrus  ,  illi  omnino  viuendum  , 
r  rOC  e  ’  omnes  vitee  noftrae  ,  rationes  ex  ipfius  prae- 
t  feripto  mflirucndx  &  conformandee  funt  :  Siqui¬ 
dem  in  Deureronomio  feriptum  eft  1  ,  Non  facietis  1  ap.itJ» 
ftnguli  ,  quod  filn  reclunt,  videtur  ,  fed  quod  pracipit 
Dommus.  Etrurfus  “  :  Quod  practpio  tibi, hoc  tan-  m  vcrf-Jl' 
tum  facito  Domino  ,  nec  addas.,  quidqmm ,  nec  minuas. 

Et  quidem  rede  :  vere  enim  dixit  quidam  n.  y£  n  «  Mani1- 

arida  manat ,  mi  fer  a.  perdit  nund  L  .  ® 


perdit  quod  viuit  ,  qui  te  lo.?. 
non_,  propter  te. 


Deunu  non_,  diligit  ,  qui  curat,  viuen  ^  ,t  lcr  ie. 
Domine,  mhil  eft,&  pro  nihilo  eft.  Aliquanto  autem 
pofl.  Anima ,  qua  te  non  quarit ,  nec  diligit ,  mundum 


Catholica;  Epift.  I.  Petri. 


diligit,  peccatis  feruit,&  vitiis  fubieela  eft-  nunquam  quie¬ 
ta.,  nunquam  fecuraeft.  Famuletur  tibi  femper  mens  mea, 
piiffime  •,  fuffnret  tibi  femper  peregrinatio  mea  ,  ardeat  in 
amore  tuo  cor  meum ,  requiefcat  in  te,  ‘Deus  meus ,  anima 
mea,conternpletur  te  in  mentis  exceffu, cantet  laudes  tuas  in 
iubilatione  ,&  hac  fit  in  hoc  exilio meo  confolatiomea.  Et 
plura  deinceps. 

VII.  Quod  reliquum ,  inquit  Petrus, efi,in carne  viuat tem¬ 

poris.  Quafi  dicat ,  reliqua  vita  poft  baptifmum  tota 
Deo  confecranda  eft ,  vt  vere  ,  atque  ex  animo  vfur- 
a  ad  Gal.  z.  pare  quis  poflit  Pauli 3  verba, Viuo  autem  iam  non  ego, 
to'  viuit  vero  in  me  Chriftus.  quod  amem  nunc  vim  in  carne, 

bad  Phili,  i.  *n. 'fide  viuo filij  Dei.  Itemque  illud  b,Mthi  viuere  Chri - 
ti.  fius  eft,&  mori  lucrum.  Dixit  autem  Petrus,  j Quod  reli¬ 

quum  eft  in  carne  ,  deferibens  hanc  vitam  mortalem. 
Eodem  enim  modo  loquitur  etiam  Paulus,  Quod  au- 
tem,  ait,  nunc  viuo  in  carne.  Et  rurfus :  Quod  fi  viuere  m 
carne,hic  mihi  fruflus  eft  operis.  De  Tua  enim  mortali  vi¬ 
ta  loquitur, cum  longe  aliud  Et  viuere  fecundum  car- 
e  ad  Rom.8.  nem  :  nam,vt  ait  Paulus  c ,  Debitores  fumus  non  carni, 
vt  fecundum  carnem  viuamus.  Si  enim  fecundum  carnem 
vixeritis  .moriemini :  fi  autem  Spiritu  fttlla  carnis  mortifi- 
caueritis,viuetis. 

VIII.  Viuere  igi.tur  fecundum  carnem  nihil  aliud  eft, 
quamfuis  cupiditatibusobfequi ,  genio  gulaeque  in- 
dulgere, voluptatibus  diffluere, vno  verbo  ,  quodali- 
cubi  ait  Paulus, ventrem  pro  Deo  colere.In  carne au- 
tem  viuere ,  eft  fpiritum  ducere  ,  &  vitali  aura  frui. 
Quamdiu  igitur  fuperftites  lumus  omnes  vita:  noftrae 
adtionesad  Dei  cultum ,  atque  honorem  referendae 
«I  Luc.11.16  funt.  ne  quod  Chriftus  dixit  d  ,  Ii  rurfum  prauis  cu¬ 
piditatibus  motem  geramus  ,  Fiant  nouiftima  noflra 
e  adHebr.  peiora  prioribus-,  quandoquidem,vt  ait  Paulus  e  ,Vo- 
J9.z6.  limarie  peccantibus  nobis  poft  acceptam  notu  iam  veritatis, 

iam  non  relinquitur  pro  peccatis  hoflia.  terribilis  autem 
quadam  .expeElatio  iudicij,&  ignis  amulatio,  qu&confum- 
( ep.i.c.i.n  ptura  eft  aduerfarios.  Et  hic  ipfe  Petrus  f ,  Melius 
enim  erat  illis  non  cognofcere  viam  iuslitia ,  quam  poft 
agnitionem  retrorfum  conuertiab  eo,  quopUis traditum 
eft,  fanflo  mandato  :  contigit  enim  eis  illud  veri  prouer - 
bij ,  Canis  reuerfus  ad  fuurn  vomitum,  &  fus  lota  in  volu¬ 
tabro  luti. 

3 .  Sufficit  enim  prateritum  tempus  ad  voluntatem  gen¬ 
tium  confummandam  his ,  qui  ambulauerunt  in  lu¬ 
xuriis,  defideriis,  vinolentiis,  comeffationihus  , pota¬ 
tionibus, &  illicitis  idolorum  cultibus  i] 

I.  Qupniam  dixerat  non  efte  cupiditatibus  indul- 
gendum ,  eas  fingillatim  indicat ,  &  Gentilium  vitae, 
moribufque  adferibit. Qupniam  inquit  gentium  im¬ 
pietatem  abiuraftis ,  aequum  profedto  eft ,  vt  earum 
improbos  mores,  &  vitia  procul  a  vobis  abiiciatis. 
Sufficit  enim, inquit, prateritum  tempus,  vt  nihil  necef- 
fe  fit  eundem  viuendi  modum  repetere.Simile  quid- 
gcap.4.ii’  dam praecipit  Paulus  ad  Ephefios  8  feribens. Depone¬ 
re  vos  fecundum  prislinam  conuerfationem  veterem  homi¬ 
nem  ,  qui  corrumpitur  fecundum  defideria  erroris.  Et  ad 
Ir  cap.3,8.  Coloflenles  h  :  Nunc  autem  deponite  ,  &  vos  omnia. 

Hac  enim  ratione  Chrifti  mortem  ,  &  refurre&io- 
nem  exprimimus ,  qui  moriens  ,  &  refurgens  morta¬ 
litatem  exuit  ,  &  immortalitatis  gloriam  adeptUs 
eft. 

I  I.  Ad  voluntatem, ait, gentium  confummandam, hoc  eft, 
cum  gentiu  more  viueremus,nofq;  totos  impiis  gen¬ 
tium  ritibus,&  infti tutis  penitus  fubiiceremus  :  appa¬ 
ret  autem  ex  Graeco  codice, haec  in  prima  perfona  ac¬ 
cipienda  elfe.Dixit  enim  Petrus,  «p *noi  yS  i /siv ,  hoc 
cfr, fatis  enim  eft  nobis,  nifi  quis  malit  Graece  legere, 
Cis7v,id  eft,vobis.  quomodo  legifle  videtur  Oecume- 
nij  interpres :  fic  enim  ait ,  Satis  enim  vobis  fuit ,  id  eft 


345 


A  fufficit  vobis,  quod  anteaBa  vitat,  tempore  voluntatem  gen¬ 
tium  exeeuti  fitis,hoc  eft,  gentiliter  vixeritis,ambulantes  fi- 
cutgentes. 

V tcunque  fit, ad  eos  haec  oratio  pertinet, qui  olim  j  j  jr 

idolorum  cultui  dediti  erant,atque  adeo  impuris,  ac 
nefariis  fcelerib  us  obftringeba  ntur ,  qui  ambulauerunt, 
inqu  it, in  luxuriis,  &  in  iis  vitam  traducebant. H.tc  au¬ 
tem  vitiorum  enumeratio  explicationem  continet 
eius  voluntatis  ,  quam  gentium  appellarat  :  id  enim 
maxime  cupiebant ,  feduloque  agebant  Gentiles ,  vt 
eundi  fiios  mores  imitarentur,  &  iifdem  volupta¬ 
tibus  indulgerent.  Primo  autem  loco  Petrus  ait  , 

Jn  luxuriis,  Graece, eft  autem  aVtA>e»V,'pra- 
teruia  in  vita,  moribus,  &  lermone ;  atque  ita  Oecu- 
menij  interpres  tranftulit  ,  in  petulantiis.  Significat 
etiam  lafciuiam  ,  &  omnes  libidinis  formas  comple- 
ditur.vt  verba  impudica,  geftus  procaces  ,veftes  ni¬ 
mis  curiofas ,  ftupra  ,  adulteria  ,  &  id  genus  alia, 
vt  non  male  quidam  Latine  dixerint,»»  lafciuiis. 

Eo  pertinebant  impura  quaedam, &  nefaria  Genti-  I  y. 
lium  facra,  ludi,  fpedacula  ,  aliaque  permulta  docu¬ 
menta,  &  irritamenta  libidinis  ,  quae  acute  ab  Arno¬ 
bio  perftringnntur ,  neque  funt  in  praefentia  comme¬ 
moranda.  Addit,  In  defideriis,  Graece,  'ffoljv/uiajc,  hoc 
eft ,  cupiditatibus,  prauas  autem  appetitiones  intelli- 
git,  vt  malorum  omnium  originem ,  &  quafi  fontem 
indicet :  nam  fi"  cupiditatibus  fraena  laxentur  , 'nihil 
non  Qiit  metuendum  mali. 

Itaque  Tapienter  Seneca  a  cupiditatibus,  aitydetra-  V. 
hendum  effe.  Et  alibi  b.  Non  funt  tsupiditates  m  iongin-  a  ep  lr. 

C  quum  mittendae.  Et  aliquanto  poft  ,  Non  in  irnmenfum,  b  l|-t,e-tranq.' 
incertum^ producenda. Nam  alioqui  alia:  exaliis.orien-  ani-  C  I°- 
tur,  &,  vt  idem  Seneca  c  ait,  Altera  ex  fine  alterius  na-  c  epiH,  ip, 
fcitur. qualem, ait, dicimus efte  feriem  cauffarurn  ,  ei:  quibus 
neclitur  fatum,  talem  dicimus  effe  cupiditatum  .-Denique 
idem  affem,immen/ks  ep  hominum  cupiditates  d  ,fem-  d  !i  7  debe. 
per  hiare, &pofcere.  nef.Viff.  * 

Mox  addit  Petrus  ,  vinolentiis.  Graece  uvo^fiaic,  V  I. 

Eft  autem  hoc  vitium,&c  morbus  animi, quo  quis  vi¬ 
no  nimium  obledatur  :  vnde  ebrietates  exiftunt. 

Ebrietas  autem,  vt  ait  Seneca6,  OmnevitiuMncendit,  e  ep.g*. 

&  detegit, &  innumerabilia  propemodum  malapant.  hac 
acerrimas  gentes,  beUicosdfa  hoHtbus  tradidit ,  hac  multos 
rum  annorum  pertinaci  bello  definfa  moenia  patefecit ,  hao 
contumaciffimos,<ir  iugum  recufantes,  in  alienum  egit  arbi- 
D  trium,hac  inuiclis  acie:  mero  domuit. 

Comme (fatiombus  ,  Graccc  Aueic,  Sunt  autem  com-  y  1  j, 
mellationes  vt  plurimum  intempeftiuae,  &.gul;r  irri¬ 
tamentis  obnoxia:,  quasenon  raro  faltationes  ,  &  ob- 
fccenae  cantiones  comitantur,  de  quibus  alibi f  plura  f  ad  Rom, 
dixi.  Totationibus Graece^roraf^um  videlicet  potus  ‘3- 
ad  ebrietatem  vfqueconflnuatur,  vel  cum  ad  nume- 
rum  ,  aut  ad  arquales  hauftus  prouocationes  fiunt: 
quod  fere  dicunt  pergraecari.  Et  illicitis  idolorum  culti- 
busj  Gtxcc,-fii[*lioif  MtPtoXoXa.rpeiarc,  nefarium  idolo¬ 
rum  cultum,  quod  erat  Gentilium  proprium  ,  dam¬ 
nat. 

At  cur  Gentilium  fcelera  commemorat ,  prtefer-  VI IL 
tim  idololatriam,fi  ad  ludaeos  feribit  >  An  iifdem  vi¬ 
tiis  putat.fuifle  ludaeos  contaminatos? Certe  a1  Baby- 
E  Ionico  reditu  non  videntur  ludxi  idola  coluiffe. Ce¬ 
tera  vitia  iis  cum  Gentilibus  maxima  ex  parte  potue¬ 
runt  efte  communia.  Adde  quod  ,  vt  initio  Epiftolae 
dixi,  vero  fimillimum  eft  in  iis  regionibus  ,  ad  quas 
haxepiftola  milfa  eft,  no  paucos  ex  Gentilibus  Chri- 
fto  nomina  dedifle ,  vt  merito  potuerit  Petrus  praete¬ 
rita  vitia  commemorare ,  qua:  multo  vberius  recen- 
fenturaPaulo  tum  in  Epiftola  ad  Romanos  8  ,tum  g  cap  t 
etiam  in  eaquam  ad  Ephefios  h  fcripfit.  h  cap.4‘. 

Huc  accedit  quod  adeo  humana  natura  primi  pa-  I  X. 
rentis  vitio  deprauata  eft ,  vt  ad  omnia  mala  prona, 

&  pro 


34-6 


Explanatio  Cap.  IV. 


&•  procliuis  fit ,  atque  idcirco  diuinx  gratiae  benefi-  A  bi  a,  Sicut  nationes  mambfH  ,  ita  &  haretici  verbis  idola  a  li.acWrf. 


feCc.7 . 


cio  adferibendum  eft, cum  quisaflagitiis  feruaturim- 
munis :  quamobrem  non  modo  pie,  fed  omnino  ve- 
Hb.i.con-  re  fcripfit  Auguftinus  *,Gra  tis.,&  mifericordia  tua  de¬ 
puto,  Domine, quacunque  non  feci  mala.  Quid  enim  non  fa¬ 
cere  potui ,  quieiiam  facinus  am.ua}  Et  omnia  mihi  dimif- 
fa  effe  fateor ,  &  qiu  mea  (ponte  feci  mala  ,  &  qua  te  duce 
i  S8fitam  Ci  non  fcct'  ^  a^i  b’  Siefwper  D  omine, fic  femper  gratia 
opus  dt  Au-  tua,&  miferteordia  tuaprauenit  me, liberans  me  ab  ornni- 
gultioi.  bus  malis,  faluans  k  pratentis,  fufeitans  a  prafentibus ,  & 

muniens  afuturis  ,pracidens  etiam  ante  me  laqueos  pecca¬ 
torum, tollens  occajiones.dr  cauffas,  quia  nifi  tu  &  hoc  mihi 
ficiffes,ego  omnia  peccata  mundi  feciflem.  quoniam  fcio  Do¬ 
mine, quod  milium  peccatum  efl,  quod  vnquam  fecerit  ho-  g 
mo.quod  non  poffu  facere  alter  homo,  fi  creator  defit,  'a  quo 
faElus  efl  homo.  Sed  quod  non  facerem,  tu  fecitli  ■,  quod  ab- 
fiinerem,tu  iufllffi-,  quod  tibi  crederem,  gratiam  tu  infudi- 
t  fii.  tu  namque  Domine  regebas  me  tibv,  feruabas  me  tibi,& 

mihi,vt  adulterium,  &  omne  aliud  peccatum  non  commit¬ 
terem, gratiam, &  lumen  donasli. 

X-  Siue  igitur  fideles, quos  alloquitur  Petrus,  fuiflent 

aliquando  eiufinodi  (celeribus  inquinati,  fiue  fecus, 
iurc  optimo  monet ,  haec  ad  praeteritam,  quam  abie- 
ciflent, vitae  rationem  pertinere,  neque  poft  Chriftia- 
nafacra  vllo  pa&o  efle  iteranda.Neque  vero  h§c  per¬ 
inde  accipienda  funt,quafi  eundi  Gentiles, aut  etiam 
perfidi  Iudaei  tam  nefariis  flagitiis  obftridti  teneren¬ 
tur, cum  plurimi  etiam  inter  Philofophos  cafte, atque 
temperanter  viuerent ,  &  nonnullam  honefti  ratio¬ 
nem  fequerentur  :  (e d  ita  tamen  loquitur  Petrus,  C 
quod  Gentilium  vita  magna  ex  parte  viriis  eflet  ob- 
e  li.  3, contra  noxia>  nam  vcaic  Auguftinus  c,vbi  vera  pietas ,  ac  re- 
Sulian.  ligi0  deeft,nulla  poteft  perfeda  virtus  reperiri,  &  vbi 
verus  Deus  ignoratur, ibi  impietas, &  omnium  fcele- 
rum  turpitudo  dominatur. 

XI.  Quamobrem  Salomon  vcr£  omnino  dixit  d  ,  In- 
d  Sap.t4.17.  fandorum  enim  idolorum  cultura  omnis  mali  cauffa  efl,  & 
e  vcr'*11,  initium, &  finis.  Et  paulo  ante  e  dixerat ,  Et  non  fuffece-' 
rat  erraffe  eos  circa  Dei  fidentiam,  fed  dr  in  magno  vi¬ 
ventes  inficientia  bello  tot ,  cr  tam  magna  mala  pacem  ap¬ 
pellant.  Mox  vero  plurimorum  fcelerum  catalogum 
texit,  qux  impiam  ,  ac  nefariam  idololatriam  comi¬ 
tantur.  quinetiam  fi  quis  dixerit  in  fingulis  viriis  (pe- 
ciem  quandam  idolomanix  inefle  ,  haud  longe  abe¬ 
rit  a  mente  l'auli ;  nam  apud  illum  auaritia  quasdam 
eft  idolorum  feruitus,&  gulae  deditus  ,  non  Deo,  fed 
fuo  ventri  quodammodo  (aera  facit,  vno  verbo  quic- 
quid  homines  immoderatius  appetunt,  &  diuinae  vo- 
luntati,atque  imperio  praeferunt ,  pro  numine  vene¬ 
rantur^  colunt. 

Itaque  Hieronymus  f,  Hsreticorum,%\r,  vnufquifi^ 
fingit, quod  voluerit, &  adorat  figmentum  fuum ,  vt  Alar- 
cion  Deum  ociofum,F' alentinus  tsHonas,  Bafilides  Deum 
g  quaeft.  19,  sibraxas.  Et  in  eandem  fentenriam  Auguftinus  g  : 
iu  Iofue,  Quifquis  talem  cogitat  Deum,  qualis  non  efl  Deus ,  alie¬ 
num,  &  falfum  fingit  Deum.  Et  de  fe  ipfo  cum  adhuc 
hlib.4.conf.  Manichxorum  errore  implicitus  eflet  h,  Fanum ,  in- 
c-7'  quit,  phantafina ,  &  trror  meus ,  erat  Deusmeus.  Idque 

elfe  omnibus  haereticis  commune  ,  docet  non  fcmel 
i  Ezech.8.  Hieronymus  ‘ ,  idemque  aperte  aflerit  Ireriaeus ,  qui 
Danicl.  3.  Marciim  haereticum  Valentinianum  idolorum  at-  E  (pedfantia. 
Ofe*3.  chitedlum,& portentorum  obferuatorem  appellat  k. 

1  cap  11  K-U1IUS  1  aitab  haereticis  Deum  immutari,  non  "aliter, 
m  li.i.c .9.S1  atque  a  Gentilibus  idolorum  cultu;quineriam  hxre- 
lib.3.c.4.  ticos  ethnicis  peiores  vocat  m. 

X  1 1  L  Accinit  Tertullianus  n :  Harefes  enim,a.it,ab  idolola - 
feti  ^  n°n  ^are  >  Ciim  &  and  oris  ,  &  operis  eiufdem  fint, 

*  *  *  *  cuius  hac  idololatria,  Deum  autem  fingunt  alium  aduersus 
creatorem, aut  fi  vnicum  creatorem  confitentur ,  aliter  eum 
differunt ,qukm  in  vero  efl.  Itaque  omne  mendacium,  quod 
dc  Deo  dicunt,  quodammodo  genus  efl  idololatria.  Et  ali- 


fabricantur. id  efl, alium  Deum.rjr  alium  Chriflum.hthz.-  Pra«am.t, 
nafius  bvero  Arianoscum  Gentilibus  coparat.  Luci-  ^ 
fer  autem  Calaritanus  Atiana  hxrelim  idololatriam  contra  At* 
nominar.Cyrillus  Alexandrinus  idem  de  Neftoriana  tianoi. 
cenfet.  Neque  aliter  de  Manichaeis  exiftimauitAu^ 
guftinus.  Adfcribam  ad  extremum  Hieronymi  ver¬ 
ba1  3  Sic,  inquit,  harefis  eflidolum  (nam  carnis  operibus,  c  adEpfc  f 
&  peccatis  annumeratur)  &  hareticus  efl  idololatra.  Ita¬ 
que  non  abs  re  &c  haec  vitia  Petrus  commemorat ,  & 
inter  extera  idololatriam. 

4.  In  quo  admirantur  non  concurrentibus  vobis  in  ean¬ 
dem  luxuria  confufionem, blasphemantes.  ] 


I. 


XII. 
f  Amos  ) . 


Tacite  fidelium  mores, &  vitam  laudat ,  infinuat- 
que  eos  a  Gentilium  viriis  longiflime  abefle  ,  adeo 
vt  ipforum  (an ditarem,  Sc  innocentiam  Gentiles  ad- 
mirentur ,  quafi  rem  nouam  ,  &  penitus  inauditam, 
eamque  tanquam  fuis  moribus  repugnantem  ma¬ 
gnopere  deteftenrur ,  vt  hoc  ipfo  argumento  fideles 
in  fufeepto  vitx  inftiruto  confirmet  ,vtque  Genti¬ 
lium  odium  calcaria  addat  ad  meliora  tendentibus, 
pro  eo  autem  quod  interptes  dixit,  Admiraniur-,Gtts.- 
ce  fcripfit  Apoftolus  ,  fl.pi&f).  Quam  vocem  alij  La¬ 
tine  reddunt ,  Peregrinantur,  ZmCoatu  enim  eft  pere¬ 
grina  nouitate  turbari  ,  &  ad  rem  infolitam  ,  ac  110- 
uam,planeque  inauditam  ftupere ;  reuera  enim  Gen¬ 
tiles  legis  Chriftianx  nouitatem,  eorumque,  qui  ba- 
ptifmoluftratieflent,fubiram  morum  mutationem 
mirabantur. 

Ea  eft  enim  Chriftianx  dodtrinx  vi s,&  efficacitas,  jj, 
vt  interna  quadam,  &  tacita  ratione  hominum  men¬ 
tes  immutetj&vtnon  immerito  dixerit  Dauid  d,Lex  d  PfaU?, 
Domini  immaculata  conuertens  animas.  Paulus  e  vero  c  ad Hebi.4. 
diuini  verbi  efficacitatem  tantam  efle  ait ,  vt  omni 
gladio  ancipiri  magis  penetret,  &  pertingat  vfque  ad 
diuifionem  compagum,ac  medullarum,  id  quod  ma¬ 
xime  cernitur  in  iis,  qui  recentes  Chrifto  aggregan¬ 
tur,  quod  exemplo  Vi&orini  olim  Rhetoris  ,  probat 
Auguftinus  f«‘Et  Ieremias  8  hocipfum  (ignificare  vi-  f  ijb.8  conf. 
fas  eft.  A7 unquid,zit,verba  mea  fiunt  quafi  ignis, dicit  Do-  c.t. 
minus, &  quafi  malle  tu  conterens  petram}  g  cap.tj.i?. 

£j  Ac propterea  merito  Athanafius  h  hanc  Chriftia-  jjj 
nx  legis  prxrogatiuam  extollit,  cum  dicat  nihil  fimi-  yehlJtm 
le  efficere  vnquam  potuifle  Philofophorum  (apien-  ye;bi. 
tiam,cum  tamen  pauci  quidam  homunculi  nullo  hu¬ 
mano  prxlidio  nixi ,  non  nobilitate  clari ,  non  fcien- 
tia,aut  eloquentia  inftru&i ,  idololatriam  breuiffimo 
tempore  euerterint ,  Sc  Chrifti  crucem  vniuerfo  ter¬ 
rarum  orbi  colendam  propofuerim.  Multi,  inquit, 
ante  eum  (  hoc  eft  Chriftum)  fuere  Reges,  &  Tyranni 
complures  apud  Chaldaos  referuntur ,  magi  quoque ,  &  fa- 
piem  es  apud  esEgjptios ,  &  Indos  ,  qttis  vnquam  horum, 
non  dico  pofl  mortem ,  fed  cum  viuerent ,  tantum  potuit,  vt 
vnitterfam  terram  fisa  dodrina  impleret ,  tantam  vim 
hominum  idololatriam  dedoceret,  quos  Saluator  no  fler  ab  i  01.  de  Spir. 
idolts  ad  fetranjlulit  ?  Gracorum  fapientes  eloquenter ,  fici-  . 

tef  mulca  conficnpferunt , quid  ergo  ?  an  tale  aliquid,  quale  p0p°' 
crux  Chriffi  defignarunt  ?  Et  plura  deinceps  eodem  lli.j.decnr. 
roe<ftantia.  Grzc.affcft. 

I V.  Quo  etiam  pertinent  mulra,quxfcribuntGre-  m  llb'2^i,e 
gonus  *  Nazianzenus,  Chryfoftomus  k, Theodore-  ^‘ccmra’ 
tus  J ,  Auguftinus  m.Fauenteriarn,qux  feribit  Rufh-  Fauft.c.  n. 
nus  "  de  mirifica  conuerfatione  gentis  Iberorum,  nii./o.c.io. 
itemquealia,  qux  apud  eundem  0  leguntur.  Merito  ?  >ib:II,c14, 


itemque  alia,  qux  apud  eundem  °  leguntur.  Merito 
igiturait  Petrus,  Gentiles  admirari  morum  mutatio-  t.c,  n.iib.7. 
nem, quam  in  fidelibus  animaduerrebant; cuius  etiam  c.  ji. 
admirationis  teftis  eft  alicubi  Iuftiiius  P  Martyr ,  qui  P  vilftoi:A' 
fc  quoque  inter  eos  numerat,  qui  eam  aliquando  mi- 

rarl  “lnt‘  Vandal. 

Admi 


Catholica!  Epift.  I.  Petri. 


347 


V.  Admirationis  autem  caufla  his  verbis  fubiicitur, 
non  concurrentibus  vobis  in  eandem  luxuria  confufioncm. 
Mirantur,  inquit ,  vos  impuras  voluptates  abiicere, 
cum  fibi  petfuadeanteas  ita  efle  hominum  natura: 
confentaneas,vthebetis,ac  ftupidi,  vel  ftipitis  potius 
a  Eccl.10.3-  iit  eas  afpernari.  Scribit  enim  Salomon-3,  ln  via fiul- 
tus  ambulans  cum  ipfe  infipiens  jit ,  omnes  fluit  os  aflirnat. 
binNerone  Et  Suetonius  b  deNerone  omnium  fcelerum  coeno 
cooperto, teftatur  perfuafiflimum  habui  (fc, Neminem 
hominum  pudicum ,  aut  nulla  corporis  parte  purum  tfft- 
qua:  fortafle  cauiTa  fuit ,  vt  Chriftianis  Gentiles  oc¬ 
cultas  libidines  obiicerent. 

V I.  Itaque,  mirabantur  Gentiles  ,  Chriftianos  a  fuis 
impuris  voluptatibus  alienos  efle,  quas  indicat  fuifle 
non  modo  frequentes  ,  fed  etiam  folemnes.  Ob  id 
enimvtitur  concurrendi  verbo,  Graece, /u»  ovunpi%ov- 
T&ir  vfifyS ,  quod  videlicet  vna  cum  illis  non  accurre¬ 
rent  ad  fpedtacula,&  impura,ac  nefaria  facra ,  a  qui¬ 
bus  merito  initio  praefertim  aafcentis  Ecclefiae  ma¬ 
gnopere  Chriftiani  abhorrebant.  Atque  idcirco  Ter- 
eli.<3efpc&.  tullianus  c,  Arnobius  d,La<dahtiuse,  Hieronymus  f, 
Gent  3&'lib  ^  §enus  voluptatis  acriter  reprehendunt ,  quis  ma- 
4.?&7.  '  ’  gna  ex  parte  Chriftianorum  Imperatorum  legibus 
c  lib.ff  c.io.  damnantur  ,  vt  Eufcbius  S  ,  Sc  Sozomcnus  teftan- 
&in  Epit.  c.  tur.  Vocat  autem  luxurix  confufionem  Graece  dm- 
f  in  vita  Hi  %u<nv’  quam  alij  refufionem  interpretantur.  Sed  eam 
larion.  ipfam  refufionem ,  confufionem  efle  autumant.  Sic 
g  li.^.de  vita  enim  loquitur  Oecumeni j  interpres.  Ipfi, inquit,  Gen- 
Conft.  c.  18.  tiieS  demirantur  vos ,  quodvndcum  ipfis  m  jimilem  impie  - 
h  li.i.  iftor.  rcjtl{^onern  ^  e jl confufionem  non  concurratis. 

VII.  Forte  alludit  ad  clandeftina  illa  facra  ,  de  quibus 

i  li.j.decad.  alicubi  Liuius  '  :  ita  enim  feribit  ■,  Gracus  ignobilis  in 
4.  non  longe  fietruriam  primum  venit  nulla  cum  arte  earum,  ejuas 
*  Pnnc*  multas  ad  animorum ,  corporumtfi  cultum  nobis  erudit ififi- 

ma  omnium  gens  inuexitfed  fiacrificulus,  fi  vates.  Nec  is, 
qui  aperta  religione  propalam,  fi  quaflum,  fi  difciplinam 
profitendo  animos  errore  imbueret ,  fed  occultorum  antifies 
facrorum.lnitia  erant, qua  primo  paucis  tradit  a  funt,  dein¬ 
de  vulgari  coepta  per  viros  mulier e fqr  addit  a  voluptates  re¬ 
ligioni  ,  vini,  fi  epularum,  quo  plurium  animi  illicerentur. 
Cum  vinum  animos ,fi  nox,  fi  mixti  foeminis  mare  sata¬ 
tis  tener  amatoribus  ,difcrimen  omne  pudoris  extitixijfient, 
corruptela  primum  omnis  generis  fieri  coepta ,  ciim  ad  id 
quifique,  quo  natura  pronioris  libidinis  tjfet ,  paratam  vo¬ 
luptatem  haberet.  Nec  vnum  genus  noxa  flupra  promifeua. 
ingenuorum ,  fceminarumif  erant.  Sedfalfi  tefles  tfalfia  fi- 
gna,tefiimoma<fe,  fi  iudicia  ex  eadem  officina  exibant ,  ve¬ 
nena  indidem,  inteflinaf  cades ,  ita  vt  nc  corpora  quidem, 
interdum  ad  fepulturam  extarent  j  multa  dolo ,  pleraque 
per  vim  audebantur.  occulebat  vim  ,  quod  pra  vlulatibus , 
tympanorumque, fi  cymbalorum  flrepitu,  nulla  vox  quiri¬ 
tantium  inter  flupra,  fi  cades  exaudiri  poterat.  H^c  enim, 
vt  apparet ,  ingens  erat  luxuria:  confufio  ,  vt  caetera 
omittam ,  quas  alibi  de  Gentilium  impuris  moribus 
commemoraui.  Apoftolieo  vero  illo  fieculo  mira, ac 
pene  incredibilis  erat  virorum ,  ac  mulierum  mul¬ 
titudo  ,  quas  continentiam  ,  ac  perpetuam  virginita¬ 
tem  coleret ,  atque  adeo  Gentiles  in  admirationem 
raperet. 

VIII.  Addit  prasterea  ,blaff>hemantes :  nonfolum  enim 
Gentiles  Chriftianorum  temperantiam,  vitae  integri¬ 
tatem, atque  morum  innocentiam, tanquam  rem  no- 
uam,ac  prorfus  inauditam  demirantur,Iedetiamexe- 
crantnr,&maledi<dis  incefluntrSic  enim  fere  impro¬ 
bi  ac  fcelefti  aduersus  innoxios  ftomachari  atque  in¬ 
dignari  confueuerunt.  Quorum  mores  graphice  de- 

k  Sap.i.u.  feribit  Salomon  k,ita  enim  illos  loquentes  facit;  Cir- 
cunutniamus  ergo  iuslum ,  quoniam  inutilis  cfi  nobis ,  fi 
contrarius  efl  operibus  nofiris,  (fi  improperat  nobis  peccata 
legis ,  fi  diffamat  in  nos  peccata  difeipHna  noffra.  Paucis 
.  tetf.iy.  interfectis  '.Granis  efi  nobis  etiam  ad  videndum  ,quo- 


A  niam  diffimilis  efi  aliis  vita  illius ,  fi  immutata  fiunt  via 
eius tanquam  nugaces  aftimat i  fumus  ab  illo ,  fi  abstinet 
fie  a  viis  nofiris  tanquam  ab  immundv  iis.  Et  eandem  ob 
cauflam  difcipulosfuos  Chriftus  Dominus  hac  ora- 
tione  monuit J ,  Si  mundus  vos  odit,  fcitote  quia  me  prio-  alo. 15. 18. 
rem  vobis  odio  habuit,  fide  mundo  fuiffietis ,  mundus,  quod 
fiuum  erat, diligeret,  quia  vero  de  mundo  non  cfi  is  vfe  dego 
elegi  vos  de  mundo, propter  e  a  odit  vos  mundus. ■  .  , 

Ad  eam  formam  probe  inftitutus  Paulus  Apofto-  I X. 
Ius  b,  Aiihi  autem, inqmt,'  pro  minimoeft ,  vt  aznsbisiu-  b  *♦  ad  Cor, 
.dicer, aut  ab  humano  di  e. Ut  alibi  cita  fideles  monet ,  ln  Cqi< 

omnibus  exhibeamus  nofrnetipfos  ficut  Dei  rniniPlros  in 
multa  patientia, in  tnbulatiomb us ,in  necejfitatibus,  in  an 
gufliis.  Et  mox :  Per  arma  iuflitia  4  dextris ,  fi  a  fini- 
ftr  is, per  gloriam,  fi  ignobilitatem-, per  infamiam,  fi  bonam 
^  famam ,  vt  feduttores ,  fi  veraces.  Igitur  Petrus  Genti  ¬ 
lium  admirationem  cum  obtreftarione ,  Sc  maledi¬ 
centia  coniungit.  Atque  ita  Oecumenius  :  Pofl  hanc, 
inquit, admirationem,  fi  hafitationem ,  quam  ex  mutatio¬ 
ne  veflra  concipiunt , non  folum  ipfi  non  erubeficunt , verum 
etiam  maledicunt, id  efi,  fubfiannant  vos,  fi  derident,  quip¬ 
pe  cum  cultus  erga  Deum ,  ac  pietas  detefianda  quadam 
res, ac  deridenda  peccatoribus ,  atque  impiis  videatur. 

Verum  Iero  nimis  hanc  fuam  ftultitiam,atque  im-  X. 
pietatem  nefarij  hominis agnofcun^quorimi  hxceft 
apud  Salomonem  11  oratio:  Hi fiunt,  quos  habuimus  ali-  dSap.f.j. 
quando  inderifum,fiinfimilitudinem  improperi)  :  nosin- 
fenfati  vitam  illorum  aflirnabamus infamam,  fi  finem  illo¬ 
rum  fine  honore.  &  plurima,  quae  deinceps  lequuntur. 

Videtur  autem  Petrus  ftudia  fidelium  vehementius 
C  inflammare  ,&  ad  retinendam,  augendamqiie  pieta¬ 
tem  impellere, cum  hocipfumab  improbis  vituperari 
non  exiguam  laudem  pariat:  Sapienter  enim  Agefi- 
laum  Laced^moniorum  Regem  dixifle  accepimus  c.  eFalgof.Iib. 
Non  minus  laudatoris  infpiciedos  efle  mores,  quam  7•c•2■• 
eius  qui  laudatur :  fignificabat  enim  vir  lapiens  per¬ 
raro  contingere, vt  quifpiam  ea  lauder,  qua*  moribus 
fuis  funt  contraria.  Et  Antifthenes  Athenienfium 
Philolophus  f,  improborum  quorundam  laudem  fapudLacrr, 
iniquius  accipiens  vereri  fe  dixit,  ne  quid  imprudens 
egerit  mali :  exiftimabat  enim  ab  ea  hominum  fasce-, 
nihil  nifi  maIum,laudari-pofle. 

Huc  denique  fpe&at ,  quod  Chriftus  apud  Mac-  X  I. 
thasum  £  dixit, Beati  eftis  cum  maledixerint  vobis,  fi  per-  gcap.j.n. 
fiecuti  vos  fuerint,  fi  dixerint  omne  malum  aduersum  vos, 

D  rnentientes, propter  me-,gaudete,fi  exuit  are .  quoniam  mer¬ 
ces  veflra  copiofa  cfi  in  coelis  :fic  enim  perfecnti  fiunt  Pro¬ 
phetas, qui  fuerunt  ante  vos. 

5 .  Oui  reddent  rationem  e  i, qui  parat  us  efi  indicare  vinos, 

&  mortuos. 

Appofite  futuri  iudicij  in  priefentia  meminit ,  vt  I, 
oftendat  Gentiles  non  impune  latutos^quaecunque 
aduerfus  Chriftianos  nefario  furore  perciti  gelfe- 
rint,  vnaque  doceat  pietatem  retinendam  vel  metu 
leueritatis  extremi  iudicij.  Quamobrem  redde  hoc 
loco  Oecumenius.  /ili fiane  ,  inquit,  impune  hu- 

iufmodi  maledicis,  fi  conuiciis  vtentur reddituri  enim  ra¬ 
tionem  funt  ob  hanc  ipfam  rem  ei,qui  immutabiliter, aefia- 
E  biliter  ad  omnes  indicandos  confeffurus  efi. 

Itaque  oftendit etiam  Gentiles  extremo  indicio  Ii. 
fiftendos  ,  quod  in  Epiftola  ad  Romanos  l  ucule  uter 
docuit  Paulus,  quo  loco  inter  ctetcra  ait h ,  Quicun-  C3x-- 
que  enim  fine  lege  peccauernnt  ,fine  lege  peribunt ,  & 
cunque  in  lege  peccauernnt ,  per  legem  indicabuntur .  v-t 
quidem  iis,  qui  fiunt  ex  contentione  ,  fi  quinonacquiefiunt 
veritati, credunt  autem  iniquitati,  (imminet ,  ira,  itu  1 
gnatio, tribulatio,  fi  angui  ha  in  omnem. animam  hominis 
operantis  malum ,  ludat primim ,  fi  Grati.  Contra  zc>  0 
gloria,  fi  honor,  fi  pax  ornni  operanti  bonurn ,  lauto  pn- 


348  Explanatio  Cap.  IV.* 


mum  ,  &  Craeo  i  mn  enim  eft  acceptio  pcrfbnarum  apud 
Xeum. 

^  Ait  autem  Petrus  Gentiles  rationem  ei  redditu¬ 

ros,  Qui  paratu-  tftiudieare  viuos.&  mortuos  ■  quali  di¬ 
cat, qui  non  folumdeftinatus  eft omnium  mortalium 
*  iudex,  fed  propemodum  iam  ad  judicandum  acce- 
dit:quafi  dicat, praedo  aderit  iudex,  cito  finem  impo¬ 
net  improborum  calumniis, &  patientiam,  pietatem¬ 
que  vcftram  immortalitatis  gloria  remunerabitur. 
«  cap.ti.it  Ita  iudex  ipfe  loquitur  in  Apocaiypfi  1  ,F.ccc  venio  ci¬ 
to,  &  merces  mea  mecum  eft ,  reddere  vnicuique  fecundum 
b  cap.j.j.  opera  fua.  Et  Iacobus  l:  Eccc  Iudex  ante  ianuani  afiiftir. 

Et  quoniarta  temporis  articulus  cun&os  mortales 
e  cap.  tj.u.  latet,monetChriftusapud  Matthaeum  c,  Vigilate  ita- 
d  cap. 13.35.  que, quia  nefeitis  diem,neque  horam.  Et  apud  Marcum  d, 
Vigilate  ergo  :  nefeitis  enim  quando  Domiivss  domus  ve¬ 
niat,  fero, an  media  noSley  an  galli  cantu,  an  mane  \  ne  cum 
venerit  repente, inueniat  vos  dormientes.  Quod  autem  vo¬ 
bis  dico, omnibus  dico, Vigilate. 

I V .  Eodem  pertinent  &  illa  c :  Vigilate  ergo,  quia  nefei- 

cM.it  a  4. 41  tis,qua  hora  'Dominus  ve  fler  venturus  fit. Et  mox  f:  Ideo 

™  -44*  &  Vos  eflote  parati ,  quia  qua  nefeitis  hora  filius  homtnis 

venturus  eft.  Videri  etiam  poreft  fignificare  Petrus, 
imminere  Dei  iudicium  cuique  in  horas,  cum  quis 
enim  diem  claudit  extremum, diuino  iudrcio  fiftitur, 
vcantea&ae  vitae  rationem  reddat.  Adde,fiplacet,ac- 
curatam  rerum  omnium  vel  minimarum  ,  &:  recon¬ 
ditarum  iudicis  notionem  ,  qui  nouit  omnia ,  ante¬ 
quam  fiant ,  &  abditos  animorum  receflus  perferu- 
g  ad  Hcbr.4.  tatur ,  cui  denique  ,  vt  ait  Paulus  g  ,  omnia  nuda ,  er 
1 5  •  aperta  funt. 

V.  Atque  idcirco ,  vt  ait  Ifaias  h.  Non  fecundum  vifio- 
h  cap.11.3.  ntm  oculorum  iudicabit,  neque  fecundum  auditum  aurium 
arguet •,  fed  iudicabit  in  iuslitia  pauperes  ,  &  arguet  in 
-equitate  pro  manfuetis  terra.  Viuos  autem, &  mortuos 
nominat  Petrus, quafi  dicat  cundtos  mortales :  nemo 
enim  erit,  qui  iudicium  effugiat ,  atque  itafemper 
cum  iudicium  nominatur,viui,  ac  mortui  exprimun¬ 
tur,  vt  intelligamus  tam  eos  qui  vita  fundti  funt, 
quam  illos, qui  adhuc  mortalitate  funguntur ,  Chri- 
fto  iudici  obnoxios  efle  ,  &  illos  quidem  praemium, 
feu  fupplicium  affecutos  effe ,  hos  vero  alterutrum 
manere. 

VT.  Que  referuntur  illa ,  quae  alicubi  feribit  Salo- 
{  Eccl.1t.14.  raon  1 ,  Cunila ,  qua  fiunt  adducet  Deus  in  iudicium  pro 
omni  errato , fiue  bonum  fiue  malum  illud  fit.  Inquam 
k  1.  ad  Cor.  fententiam  Paulus  k :  Omnestnim  nos  manifestari  opor- 
f'l°’  tet  ante  tribunal  ChnHi ,  vt  referat  vnufiquifque propria 
corporis,  prout  gefiftt  fiue  bonum  fiue  malum. 

VII.  Hac  itaque  ratione  fideles  &  confolatur  &  con¬ 
firmat  Apoftolus  :  docet  enim  cunfta  ,  quae  fiunt, 
Deo  effe  perfpedta  ,  &  nora,  atque  adeo ,  vt  ait  Pau  - 
lus  ,  improbis  quidem  iuftum  metuendum  fuppli¬ 
cium  :  luftig  vero  ,  ac  piis  immortale  praemium  fpe- 
«ftandum  effe./Equum  igitur  eft.vt  probra,  &  contu¬ 
melias  ij  patienter  ferant ,  quiChrifto  nomina  dede¬ 
rint ,  quandoquidem  aequiftimum  iudiccm  habent, 
qui  nihil  volet  effe  inultum  ,  neciufto  praemio  patie¬ 
tur  cos  carere,  qui  ftrenue ,  ac  fortiter  aduerfa  pro  fui 
nominis  gloria  tdlerarint. 

VIII.  Quamobrem  Dauid  iudicis  au&oritatem  implo¬ 
ro  vetit'1"  rat’  c^in  a'c  *  ’  Iu  dic  a  me  Domine  nocentes  me ,  expugna 

tmpugnantes  me.  Ecpoft  multa  m  :  Non  fupergaudeant 
mihi, qui  aduerfantur  mihi  inique  ,  qui  oderunt  me  oratis , 
n  verf.  11.  &  annuunt  oculis.  Denique  n:  Vidisti,  Domine, ne  file  as. 

Domine  ne  dificedas  a  me.  Et  id  genus  alia  multa  faepe 
o  cap.  6s.c.  iterat  Dauid  :  Ipfe  vero  Dominus  apud  Ifaiam  o  ,ait, 
£cce  feriptum  eft  coram  me  non  tacebo ,  fed  reddam  ,  &  re¬ 
tribuam  in  ftnurn  eorum  iniquitates  vestras ,  &  iniquita¬ 
tes  patrum  vestrorum  ftmul .  dicit  Dominus :  qui  facrifi- 
cauerunt  fispef  montes  ,<$■  fitper  colles ,  exprobrauerunt 


mihi ,  rjr  remetiar  opus  eorum  primum  t  n  finis,  eorum 

Eadcmque  ratione  in  Chriftiana:  vita:  praeceptis,  I X. 
atque  inftitutis  diuini  iudicij  commemoratione  fir¬ 
mantur.  Redte  enim  apud  Auguftinum-  dixit  qui¬ 
dam  *  ,  Cum  hoe  diligenter  confidero  ,  Domine  Deus  meus  a  in  Solii, 
terribilis, er  firt is, timore  pariter, &  ingemi  rubore  confiun- l4< 
dor. quoniam  nobis  magna  eft  indita  tiecejfitas  iuftfirecicq? 
viutndi,  qui  euntia  facimus  ante  oculos  iudicis  eunda  cer¬ 
nentis.  Alibi  autem  dixi  indicem  futurum  Chriftum 
Dominum,  qui  apud  Ioannem  ait  b,  Venit  hora  in  qu»b  «p./.i*, 
omnes, qui  in  monumentis  funt, audient  vocem  Fili j  Dei 
procedent  qui  bona  ficerunt,in  refurrelhonem  vita,  qui  ve¬ 
ro  mala  egerunt  ,m  refurreffionem  iudicij.  Ecrurfus  c :  c  vctCi7. 
potestatem  dedit  ei  iudicium  facere ,  quia  Filius  heminis 
eft. 

Adeo  vero  haec  futuri  iudicij  memoria  ad  mores  X. 
componendos  valet  ,  vr,  quod  obferuauit  Tertullia¬ 
nus  d,  etiam  Poetae  ,  &Philofophi  tribunal  apudin-^mApolog, 
feros  pofuerinr,  Minoem  videlicet,  Ailacum,  &  Rha-C’47, 
damantum  intelligit:  nam  ,  vt  aic  Eufebius  c ,  Plato  diluit 
i^sacum , Minoem ,  Rhadamantum  d,efiunUorum  iudices^^V 
eonftituit.  Quam  fab ulam  a  Prophetarum  feriptis  de¬ 
tortam  fuiffc  feribit  Lactantius  r:  Nam  cum  Propheta /  ^7,Cu* 
ait  ,aftiduis  concionibus  pradtearent  indicaturum  effe  de 
mortuis  Filium  Dei ,  &  hac  annunciatio  non  lateret,  quo¬ 
niam  rectorem  coeli  non  alium  putabant  effe ,  quam  lotam, 
indicare  apud  inferos  louis  filium  tradiderunt :  fed  tamen 
non  ^Apollinem  ,  aut'' Liberum ,  aut  ^JMcrcurium ,  qui 
coele  fles  putantur ,  fed  Deum,  qui  &  mortalis  fuit,  &  iu- 
ftus :  vel  zJWinoem  ,  vel  t/E acum ,  vel  Rhadamantum 
C  corruperunt. 

Igitur  Poetica  licentia, quod  acceperant,  vel  opinio  veri-  XI. 
tat  em  per  diutrfa  ora , fermonefque  varios  dijfipata  muta- 
uit.  quod  aliis  multis  in  rebus  accidifle  praeter  La- 
Ctantitmeo  ipfo  loco,  indicat  frequenter  Clemens 
Alexandrinus.  Extat  autem  apud  eundem  Ladtan- 
tium  g.  Sibyllae  tellimonium  de  futuro  Dei  iudicio g  li.cit,«i 
in  hanefententiam  :  Etenim  durum  ad  credendum  omne 
hominum  genus-,  fed  cum  iam  mundi ,  &  mortalium  vene¬ 
rit  iudicium,  quod  Deus  ipfe  faciet ,  iudicans  impios ,  ftmul 
&  pios  j  tunc  demum  impios  quidem  in  tenebras  in  ignem 
mittet ,  qui  autem  pietatem  colunt  ,iterumviuent  in  terra 
fpiritum-,  Deo  dante  honorem  ftmul, &  vitam  ipfis. 

^  6.  Propter  hoc  enim,  &  mortuis  euangeliz.atumeft,vt  in¬ 
dicentur  quidem  fecundum  homines  in  carne,  viuant 
autem  fecundum  Deum  in  Spiritu.  ] 

An  idem  repetit,  quod  fuperiori  capite  dixerat  de  ^ 
Chrifti  praedicatione  apud  inferos  ?  Sic  profedto  exi- 
ftimarunt  nonnulli, quibus  aftipulatur  Oecumenius. 

Putat  enim  his  verbis  Petrum  probare  ,  quod  modo 
dixcrar,morruos  efle  a  Chrifto  Domino  judicandos: 

Nam  etiam, \ncspi\x.,  mortui  indicantur, id  quod  ex  defeen- 
fiu  Domini  ad  inferos  persftcuum  fit.  Siquidem  ibi  quoque 
verfatus  Dominus ,  quo  tempore  videlicet  in  cruce  mortem 
obierat ,  illis  pradicauit  quemadmodum  fupra  terram  illis, 
qui  viuebant.  pradicauit  autem  non  verbis  ,  fed  re.  Et 
quemadmodum  cum  in  mundum  venit  iis ,  qui  adeumco- 
:  gnofeendum  parati  erant, in  iuslificationtm ,  aliis,  qui  eum 
ignorarunt, in  condemnationem  acceffit  :fic  illis  quoqite,qui 
apud  inftros  erant  ,fi  qui  ex  carne  humane  vixerunt ,  in 
iudicium  ,  hoc  eft  damnationem.  Si  qui  vero  fecundum 
Deurn ,  id  eft  spiritualem  ,  gr  virtute  praditam  vitam 
traduxerunt ,  iis  in  gloriam ,  &  fialutem  aduenit ,  at¬ 
que  ita  vinorum  ,  atque  mortuorum  iudex  dici  merito 
poteft. 

Quod  ipfum  po(t  nonpulla  planius  ,  &  vbc-rius  1 1*  _ 
explicar.  Alibi  vero  paulo  aliter  videtur  hunc  lo-h  ‘n  hul“s 
cum  interpretari. Poftremb,inc^\\\x.,hancqu(h-;iie  pradica-  eP*  ** 

tionem 


Catholica:  Epift.  I  Petri.  34 9- 


tionem  (alutis,  &  refurretlionis  a  Domino  fkflam  apud  A 
inferos  fmfe,vt  qui  prius  mor[difuJl¥,riefurgant,&  iudicen- 
tur  iri  'c  rnor* ,  irratio.  refurreSliorris  permaneant.  ([ uafi 
dicat  Chriftum  fuo  ad  inferos  defcenfu  fanatis ,  qui 
inibi  detinebantur,  pfasdixiflefore  vr  rurfus  corpori¬ 
bus  aflumptis  ante  Deum  iudicem  fiftantur ,  vt  pro 
meritis, immortalitatis  gloria  perfruantur,  in  omnem 
aeternitatem. 

Idem  vero  Oecumenius  aliter  ait  veteres  Patres, 
hajc  Petri  verba  accepifle  ,  qui  non  putant  ea  a  fupe- 
rioribus  pendere,aut  cum  iis  efle  conne&enda.A/br- 
tuos  igitur,  aiunt  duplici  modo  dici  in  (aera  Scriptura  ,  vel 
eos ,  qui  mortui  in  peccatis  funt ,  ejui  neque  vitam  quidem 
vncjuarn  videbunt. vel  qui  morti  Chrifli  confirmantur ,  &  g 
mundo  ,id  eft, mundanis  concupifcentiis  mortui  funt ,  &  foli 
1.  Chriffo  viuunt ,  quemadmodum  etiam  Paulus  a  inquit: 
jOuod  autem  nunc  viuo  in  carne, in  fide  Filij  Dei  vino,  di¬ 
cunt  icitur  eos  ,  qui  ita  Chgifio  mortui  funt ,  ob  ante  aHam 
ignaue  ,  ac  negligenter  vitam  feipfosin  carne  condemnare, 
atque  id  nihil  aliud  e fe  quam  (piritUjd  eft, ex  ChrifHinfti- 
tutione  vitam  traducere  ,  quippe  cum  pHornm  vita  actio¬ 
num  damnatio  alacriores  ,  ac  promptiores  ad  ea,  qua  pra 
manibus  habent, exercenda  jpfos  efficiat. 

Sed,vt  rede  fubdit  Oecumenius, non  videtur  hasc 
fententu  a  fuperioribus  feiungenda,  tum  quia  patti- 
la  yS,  cauflam  fuperiorum  aperte  indicat,  tum  etiam, 
quia  licet  ea  explanatio  verifllmam  fententiam  con¬ 
tineat, alieno  tamen  loco  pofita  videretur  ,  nili  iupe- 
rioribus  attexenda  elTcr.  Porro  Auguftinus  in  fua 
lententia  perftans ,  hunc  plane  in  modum  Petri  ver¬ 
ba  explicat,  F/>?r,inquit,  poteft  ,  vt  mortuos  dixerit  infi¬ 
deles,  hoc  eft,  inanima  mortuos, de  quibus  dicitur,  Dimitte 
mortuos  fepelire  mortuos  fuostviuos  autem ,  qui  credunt  in 
eum, non  fruflra  audientes  Surge,  qui  dormis ,  &  exurge  a 
mortui is,  &  illuminabit  te  Cbriflus.  De  qualibus  etiam  ipfe 
Dominus  dicit, Veniet  hora,& nunc  rfl,  quando  moniti  au¬ 
dient  vocem  Filij  Dei,  &  qui  audierint,  viuent.  Droinde 
etiam  quod  [equitur ,  &  dicit  Detrusor  opter  hoc  &  'mor¬ 
tuis  euangelivaturn  eft  ,vt  indicentur  quidem  fecundum 
homines  in  carne ,  viuant  autem  fecundum  Deum  Spiritu ■, 
non  cogit  apud  inftros  intelligi.  Dropterea  enim  in  hac  vi¬ 
ta, &  mortuis  euangeli^atum  eft, id  eft, infidelibus ,  &  ini¬ 
quis  ,  vt  cum  crediderint ,'  itt  dicentur  quidem  fecundum  ho¬ 
mines  in  carne, hoc  eft, in  diuerfts  tribulat ionibus,&  in  ipfa'  j) 
morte  carnis :  vnde  idem  <ty4poBolus  alio  in  loco  dicit  tem¬ 
pus'  ejfc ,  vt  indicium  incipiat  a  domo  Domini ,  viuant 
autem  fecundum  Deum  Spiritu ,  quia  &  in  ipfo  fuerant 
manificati ,  cum  morte  infidelitatis  ,  &  impietatis  ,  det  i-  . 
nerentur. 

Verum  quod  fupra  b  etiam  monui,vix  poteft  h^c 
e-  explanatio  cum  fuperioribus  cohaerere.  Quod  enim 
modo  dixit,  Oui  parat us-cft  indicare  viuos ,  &  mortuos *, 
de  iis  profedo  accipiendum  eft,  qui  vita  fundi  funt, 
quos  viuentibus  opponit,  ad  id  autem  confirman¬ 
dum  fubdit ,  proprerea  etiam  mortuis  Euangelium 
fuifte  promulgatum  ,  vt  omnino  necefle  fit ,  vtrobi- 
que  mortuos  eodem  modo  explicare  ,  perinde  quafi 
cos  mortuos  intelligat ,  qui  iam  mortalitatem  exue¬ 
runt.  Nonnulli  igitur  vere  mortuos, hoc  eft,vita  fun¬ 
dos  ab  Apoftolo  indicari  non  dubitant, fed  iis  aiunt 
Euangelium  fuifte  praedicatum ,  qui  ante  Chrifti  ad-  ^ 
u'entum  extremum  diem  claufcrunt :  nam  etiam  illi, 
vt  alias  docui  ,  qtii  fidem  Chrifti  venturi  concepe¬ 
rant  ,  aliqua  ratione  ad  legem  Euangelicam  pertine¬ 
bant.  Ira  fenfus  erit, Chriftum  fore  viuorum, ac  mor¬ 
tuorum  iudicem  ,  quia  etiam  illi ,  qui  ante  Chriftum 
hatum,diem  fiium  obierant ,  non  fine  fide  Euangelij 
vixerunt,  quafi  vero  fideles  tantum  extremum  Chri¬ 
fti  iudicium  fubituri  cenfearitur,  ac  non  etiam  impij, 

&c  infideles  in  eo  iudicio  ftiae  impietatis  poenas  datu¬ 
ri  fimr. 

‘  Ile ned.  luftinian.  in  F.pift,  Canon. 


Porro  ij  minime  omnium  audiendi  funt, qui  mor-  V I. 

tuos  interpretantur  eos,  qui  morti  proximi  funt.  Sic 
enim  aiunt  apud  Matthaeum  *  lairum  archifynago-  acap.9.18.. 
gum 
ilia  a 

lum  d,w  mortibus  fe  frequenter  verfariySc  alibi  ‘  ie  quo-  , ,  j, 
tidie  mori.  Tametfi  enim  haec  videntur- vtcunqi»©*  1.  ad  Gor„ 
probabiliter  dicipion  poflunr  tamen  huic  locoeom-*1?  3 x • 
mode  aptari :  cum  enim  qui  morti  proximi  i  unt,  ad,-> 
huc  rcuera  Ipirenr,ac  viuant;  viuentibus  ex  aduerlir- 
opponi  nequeunt,nequeapte  dicetur  Chriftus  iudex 
viucdrium,&  cotum,  qui  non  procul  abfunt  a  morte, 

8c  prorfus  inepte  diceret  Petrus  ,  fore  Chriftum  vi- 
uentium,ac  mortuortim  iudicem,  arque  ob  id  morti 
proximis  Euangelium  fuifte  promulgatum. 

Loca  vero, quae  proferuntur,  ei  fenrcntia:  non  fu&  VII. 
fraganttfnnam  Iairus  quidem, vel,  vt  ait  Auguftinus, 
non  quod  reuera  erat,  fed  quod  ipfe  ratiocinando, 
colligebat ,  &  fufpicabatur  ,  apud  Matthaeum  dixit, 
ratus, vt  ait  Chryloftomus ,  cum  ipfe  filiam  agentem, 
animam  reliquiftet ,  interea  obiifte  ,  vel  ad  calamita¬ 
tem  exaggerandam, quam  molientem r.eliquerat;iam 
vita  fundam  dixit.  Paulus,  autem  mortis  pericula 
commemorac,quae  quotidie  fubire  cogebatur. 

Quae  cum  ita  lint, citra  omnem  dubitationem  exi-  VIII. 

ftimandum  eft,  idem  hoc  loco  fi  gnifi  care  Petrum, 
quod  fuperiori  capite  ,  cum  feri^ftt  Chriftum  praedi- 
cafle  fpiritibus  carcerc  inclufis, quafi  dicat, quia  Chri- 
ftus  conftitutus  eft  iudex  viuorum  ,  ac  mortuorum, 
nonviuentibusmodo,  fed  iis  etiam  qui  vita  funtti 
erant, fui  aduentus  frudumimpertiuit ,  vt  particula, 
propter  hoc, non  tam  fignificet  praecurrentem  cauflam, 
quam  euentum, & confecutionem  ,  hoc  fenfu ,  vt  0- 
ftendat  Chriftus ,  fc  tanquam  viuorum  ac  mort-uo- 
um  iudicem  omnibus  opportune  confulere ,  etiam 
vita  funeftis  voluit  Euangelium  euulgari ,  ac  laetum 
nuntium  proponi. 

Sic  omnino  hunc  locum  accipir  Irenaeus  f  iSa  pro-.  X I. 
pterjncplit, Dominum  in  ea,  qua  funt  fub  terra  dsfcendijfe  f  lib.  4.c.+j. 
euangeliz.antem  ,  & 'illis  aduentum  futim  remiffione  pecca  - 
torum  exi  flente  his,  qui  credunt  in  eum.  Crediderunt  auc¬ 
tem  in  eum  omnes,  qui (perabant  in  eum  ,  tdcft,  quiaduen- 
turh  eius  pranunciauerunt.  ,  di  f  fio  fit  ion  ibus  eius  feruie- 

nmt  iusli,&  Propheta,&  Patriarcha, quibus fimilit er,  vt 
nobis  remiftt  peccata ,  qua  non  oportet  nos  imputare  his  \ft 
quominus, contemnimus  gratiam  Dei.  Quod  ipfiim  poft 
Clementem  Alexandrinum  ,  alios  etiam  non  paucos 
veteres  Patres  fenfifle,fuperiori  capite  docui. 

Verum  quomodo  Chriftus  apud  inferos,  quove  X. 
frudtu  prxdicafle  credendus  fit:,  ex  eodem  loco  co- 
gnofei  poteft. Inde  Petrus  in  prodentia  colligit-jChti- 
ftum  efte  viuorum  ,ac  mort  uonun  iu  di  ce  m .  A  t  q  ua  id , 
quaefo, ratione ?Pi  iinum, quia  etiam  apud  inferos  cum 
iis ,  qui  vita  fundi  erant  ,fuam  exercuit  poteftatem: 
nam  veteres  Partes  e  limbo  eripuit,  Sc  ad  bearam-  vi¬ 
tam  perduxit, vr  olim  Deus  apud  Ofeam  g  pollicitus  S  cap.13.x4* 
erar.  De  manu  mortis,  ait,  liberabo  eos ,  demorte  redimam 
eos.  ero  mors  tua,o  mors, motfustuus ero, infime.  .  Et. apud  ..  ,  v 
Zachariam  7 u  quoque,  inquit,  in  fanguene  Tejlamemi  h  cap.^.u. 
tui  emtfifli  vnrftos tuos  de  lacu  ,  in  quo  non  eft, aqua:  Ita 
enim  vtrumque locum  dodiflimi,fandii!imique:Pa- 
tres  explicant.  >•  . 

Deinde, quia  etiam  apud  inferos  dxmones,ac  IX- 
damnatos  perterrefecit ,  eomvnque  illis  improbita¬ 
tem  ,  atque  impietatem  exprobrauit  ,  feque  hu¬ 
mani  generis  liberatorem  ,  ac  vindicem  ,  atque  ' 
omnium  fore  iudicem  declarauic.  Iam  vero 
qux  lequuntur  ,  non  facilem  habent  exitum. 

Ut  indicentur  quidem  ,  inquit  ,  fecundum  homines 
in  carne  ,  viuant  autem  fecundum  Deum-  m ■  Spiritu . 

Gg  'Neque 


dixifle ,  Filia  mea  modo  defuntfa  eft  ;  cum  tamen 

pud  Marcum  b  dicatur  in  extremis ;  Sc  dc  eadem  bcap.j.  ij. 

■T  nr,r  1  •  JlUnvlaU  Aitiv  n  1 1  rrr  1  vl  0  M  _ K.41* 


xn. 


%ui. 


XIV. 


XV. 


XVI. 


XVII. 


550  Explanatio  Cap.  IV. 


Neque  enim  fatis  conflat ,  quinam  fint,  qui  iudican- 
tut  fecundum  homines  in  carne ,  viuunt  autem  fecundum 
Deum  in  Spiritu. 

Auguftinus ,  qui ,  vt  non  ita  pridem  indicaui ,  vi- 
uentes  interpretatur  fideles,  eos  ait  cum  crediderint, 
iudicari  quidem  fecundum  homines  in  carne  ,  hoc  ejl ,  in 
diuerfis  tribulationibus  ,  &  tn  ipfa  morte  carnis  ,  viuere 
autem  fecundum  Deum  in  Spiritu  ,  quia  cr  in  tpfo  fue¬ 
rant  mortifkati  ,  cum  morte  infidelitatis ,  er  impietatis 
detinerentur  ;  feci,  vt  dixi,  ea  explanatio ,  ne  ipfi  qui¬ 
dem  eius,  au&ori  Auguftino  omni  ex  parte  fatisfa- 
cit, 

Oe^umenius  verohxcad  eos  refert,  quibus  dixe¬ 
rat  fnifTe  apud  inferos  Euangelium  promulgatum. 
Quemadmodum  ,ait ,  cum  in  mundum  venit  iis  qui  ad 
eunt  cognofcendum  ,  parati  erant,  in  iuflificationcm,  aliis, 
qvsi  eum  ignorarunt ,  in  condemnationem  aceeffit ,  fic  illis 
quoque  qui  apud  inferos  erant  ,fi  qui  ex  carne  humane  vi¬ 
xerunt  ,  id  efi ,  (piriiuatem ,  &  virtute  pr  aditum  vitam 
traduxerunt ,  iis  in  gloriam  ,&  falutem  aduenit.  Et  pla¬ 
nius  aliquanto  poft :  Ac  pradicationem  quidem  illam  in 
iudicium  eis, id  efi,  in  condemnationem  euafiffe  inquit, cum 
illi  qui  honefte,ac  bene  tranfatla  vita  (ibi  erant  confcij  ,  bo¬ 
nitati  eius ,  qui  illuc  aduentrat ;  fatim  fefe  adiunxerinf, 
aUj  contra  ,  pudore  opprcjft  condemnationem  in  fe  admife- 
rint,  qui  male  fe ,  atque  improbe,  vixifie  cognofcebant.  De¬ 
nique  paulo  pofi:  Nam  Domino  ad  inferos  profeclo,  qui 
in  mundo  vixere  carnaliter,  condemnati  funt,  qui Jpiritua - 
liter  vitam  traduxere, vixerunt, vel  in  retsiuifcentia,&  re- 
furreclione  cum  Domino. 

Itaque  videtur  Oecumenius  eos  ,  qui  iudicantur 
in  carne  ,  improbos  interpretari ,  contra  vero  iuftos, 
&  fandos,  qui  viuunt  fecundum  Deum  in  Spiritu: 
putat  enim,quemadmodum  in  aduentu  Chrilli  dum 
ille  inter  mortales  viueret ,  quidam  illi  adhzferunt, 
&iuftitiam  adepti  funt,alij  in  perfidia  perftiterunc: 
ya  etiam  apud  inferos  nonnullos  gratiam ,  8c  iufti- 
tiam  aflecutos  efle, plurimos  autem  in  impietate  per- 
feuerafle. 

Sed,vt  ex  iis  liquet, qux  fuperiori  capite  dixi ,  ne¬ 
mo  apud  inferos  fidem, aut  gratiam  percepit,  &  qux 
hoc  loco  dicit  Petrus ,  ad  eos  omnino  pertinere  vi¬ 
dentur  ,  qui  cum  eflent  iufti ,  Chrifti  apud  inferos 
aduentu , beatam ,  atque  immortalem  vitam  adepti 
funt.Etprofedo  particula  autem ,  non  obfcure  indi¬ 
cat  vrrumque  huius  fementiae  membrum  ad  eofdem 
pertinere, qui  iudicencur quidem  ,  hoc  eft,  condem¬ 
nentur,  fecundum  homines  in  c<*r«e,viuant  autem  fecun¬ 
dum  Deimin  Spiritu.  Itaque,  fufpicor  allufiflc  Petrum 
ad  id, quod  fuperiori  capite  dixerat ,  cum  eos  nomi- 
nauit ,  qui  increduli  fuerant  aliquando ,  quando  txpefla- 
bant  Dei  patient  tam  tn  diebus  Noe.  Illis  igitur  ait  Pe¬ 
trus  iam  vita  fundis  Euangelium  prxdicaffe  ,  atque 
oftendifle,quarauis  illi  hominum  iudicio  darunati  ef- 
{ent,quod  viderent  eos  eluuioneafTumptos,  corpore 
obiiffe  :  eos  tamen  reuera  Deo  fuilTe  conciliatos  ,  & 
Spiritu  gratiae ,  &  caritatis  vitam  poenitentiae  benefi¬ 
cio  fuilTe  affiecutos. 

Mortuis  igitur  euangelizatum  eft ,  atque  ita  appa¬ 
ruit  ,  eos  qui  putabantur  fux  perfidiae  poenas  dediffe, 
meritoque  fuifle  damnatos;re  tamen  vera, Deo  fuifle 
conciliatos  ,  8c  ad  immortalitatis  gloriam  a  Chrifto  ' 
refurgente  euedos.  Haec  mihi  in  loco  obfcuriflimo 
vifa  funt  probabilia ;  vtrum  autem  collifnarim ,  alio¬ 
rum  iudicio  permitto  :  id  certe  fecutus  fum  ,  quod 
optimum, atque  accommodatilTimum  iudicaui. 

Nt  iudicentur  quidem  ,  inquit ,  fecundum  homines  in 
carne.  Graece ,  npri£<n  ,  paulo  tamen  aliter  legi  fle  vi¬ 
detur  Oecumenius  :  prxterito  enim  tempore  legit, 
indicati  fnt ,  &  vixerint,  aitque  tempus  pro  tempore, 
praeteritum  videlicet  pro  futuro  fumi  ,quod  non  eft 


A  in  facris  literis  infrequens.  Videtur  autem  Oecume¬ 
nius  indicandi  verbum  interpretari ,  vt  idem  valeat, 
quod  condemnare.  Quod  vero  ait ,  In  carne  ,  refert 
non  ad  condemnationem ,  fed  ad  eorum ,  qui  con¬ 
demnantur,  vitam;  vt  fit  fenfus  ,  qui  carne  vixerunt, 
hoc  eft  ,  corporeis  fe  voluptatibus  conftringendos 
przbuerunt ,  condemnati  lunt;  fed  particula,  autem, 

&  quod  additur ,  fecundum  homines ,  indicant  potius 
eam  vocem  ad  condemnationem  pertinere,  hoc  fen- 
fu  ,  vt  condemnentur  quidem  hominum  iudicio, 
quod  attinet  ad  corpus ,  quod  aquarum  eluuione, 
hoc  eft,vt  homines  arbitrantur  ,  iufto  fupplicio  per¬ 
emptum  eft.  Sic  enim  fere  arbitrantur  homines  qux- 
cunquc  mala  accidunt  in  vita,fcelerum  &  flagitiorum 
efle  fupplicia. 

3  Quocirca  ille  apud  Iob  a ,  Recordare, inquit,  obfecro  X  V I II, 
te,  quis  vnquam  innocens  pergit ,  aut  quando  retli  deleti  acap,;, 
funt  ?  Quin  potius  vidi  eos,  qui  operantur  iniquitatem ,  & 
feminant  dolores ,  &  metunt  eos ,  fiant  e  Deo  ,  periijfe  ,  & 
fpiritu  ira  eius  effe  confumptos.  &  Abraham  in  libro 
Genefeos  b  ita  Deum  affatur ,  Abjit  a  te,  vt  rem  hancb  Cip.ii.ij, 
facias  ,  &  occidas  iuflum  cum  impio  ,fifitque  iuft.us  fient 
impius  Non  efi  hoc  tuum ,  qui  indicas  omnem  terram :  ne¬ 
quaquam facies  iudicium  hoc.  Ita  in  Adis  c  Apoflolicis,ccap,ij^, 
cum  vidilfent  barbari  pendentem  viperam  de  manu 
Pauli  hxc  inter  fe  dicebant,  Vtique  homicida  efi  ho¬ 
mo  hic ,  qui  cum  euaferit  de  mari ,  vitio  non  finit  tum  vi- 
uere. 

Cum  enim  homines  ea  tantum  cernant ,  qux  fen- 
fibus  obiiciuntur,ex  bonis, aut  malis  externis  fenten- 
tiam  ferunt ,  &  alios  quidem  damnant ,  alios  autem 
abfoluunt,  vtrumque  temere,  8c  fxpe  etiam  falso, 
quod  non  modo  ex  facris  literis  ,  ac  prifeis  Patribus, 
fed  etiam  ex  Gentilibus  cognofci  poteft.Namad  To- 
biam  Angelus  ait  d.  Quia  acceptus  eras  Deo,ncceJ[cfuit,  d  Totuu/ 
vt  tentatio  probaret  te.  ht  Dauid  e.  Multa  tribulationise^}lMi 
tu  siorum,  cr  de  omnibus  his  liberabit  eos  Dominus.  Sene¬ 
ca  f  vero  longa  oratione  probat  viros  iuftos  ,  ac  pro-  f  depuli, 
bos  rebus  aduerfis  non  fine  Dei  confilio  vr  pluri¬ 
mum  premi. 

Quocirca  hoc  loco  Petrus  eorum  non  paucos  ait,  XX. 
qui  diluuio  obruti  funt, fuifle  ialuos,  &  laudabiliter 
diem  claufilfe  extremum.  Pie  autem  explicanda  funt, 
qux  de  hoc  loco  leguntur  apud  Clementem  6  Ale-f^'”m; 
xandrimim,Epiphanium  &Oecumenium  >  ,  quij 

D  videntur  figniheare  nonnullos  apud  inferos  fuillc  focum, 
fingulari  quodam  priuilegio  Deo  conciliatosmam,  vt 
fuperiori  capicc  docui, nemo  ibiiuftitiam  adeptus  cft, 
fed  quam  viuus  aflecutus  erat ,  eius  Chrilli  aduentu 
frudum  percepit. 

Qua  vero  ratione  dxmones  Chrifti  ad  inferos  de-  XXI. 
fcenfii  affedi  lint  deferibirur  eleganter  in  quodam 
fermone,qui  falso  Auguftino  k  adftribitur,cum  fit  ex  s  apud  Au* 
homiliis  Gregorij  confarcinarus.  hinc  porro  quiuisguftt0*1®* 
facile  colliget  animorum  immortalitatem  ,  dc  qua  in  ' 
libris  1  Machabxorum  ,Tu quidem,  ait  quidam, /ce/e- ^ 
ftijfime  in  prafenti  vita  nos  perdis  ,fed  Rex  mundi  defun¬ 
ctos  nos  pro  fisis  legibus  m  atertia  vita  refurreclione  fufei- 
tabit. 

E  7.  Omnium  autem  finis  appropinquauit:ettote  itaque pru* 
dcntts,£r  vigilate  in  orationibus.  ] 

Dixerat  paulo  ante  Chriftum  Dominum  viu6-  I. 
rum,ac  mortiibrumiudicem  efle  conftitutum,idquc 
afigno  confirmauerat ,  quod  etiam  mortuis  Chrifti 
aduentus  nonnihil  profuerit ,  iam  rerum  ohinium  fi¬ 
nem  ,  atque  extremum  iudicium  non  procul  abefle 
affirmat ,  vt  fiibfcquenti  adhortationi  aditum  paret. 

Nihil  enim  eft,  quod  ad  vitam  rede  .nftituendam 


Catholicae  Epift.  I.  Petri. 


II. 


magis  valeat, quam  fi  quis  fibi  certo  perfuadeat ,  non 
ita  multo  poftfuarum  fibi  a<5tionum  feueriffimo  iu- 
dici  reddendam  effe  rationem. 

Itaque  ait,breui  bonorum,  malorumque  omnium 
finis  aderit ,  &  hoftes  quidem  veftri  qui  vos  probris, 
&  contumeliis  afficiunt ,  fuae  improbitatis  iuftiffimas 
pcenas  luent :  vos  contra  patientiae ,  conftantiaeque 
veftrae  immortale  praemium  afTequemini.  Omnium, 
igitur  ait ,finis  appropinquauit .Ita  enim  fere  olim  Apo- 
ftoli ,  virique  Apoftolici  loqui  confueuerant :  agno- 
fcebant  quippe  hanc  effe  extremam  fenefcentis  mun¬ 
di  aetatem, ac propterca  non  longe  abefTe.  extremum 
a  t.  ad  Cor.  mundi  diem  :  Nam  &  Paulus  a  Apoftolus  ,  vetera 
*°‘IU  ait  omnia  in  figura  contigifTe ,  fcripta  autem  elfe ,  ad 
corregionem  nostram, in  quos  fines  f 'cculorum  deuenerunt. 
b  ep.i.c.1.18  Ioannes  b}  NouiJfima,mc\\ih,hora  efi. 

III.  Mitto  ea, quae  B.  Gregorius  ,  alilque  viri  fan&ifli- 
mi  ea  de  re  fcripferunt ,  qui  propediem  venturum 
praeftolabantur.  Et  eorum  focordiam  acriter  caftiga- 
bant, qui  nihil  dc  futuro  iudicio  cogitabant ,  fiblque 
diuturnam ,  &  fodicem  vitam  pollicebantur ,  quos 

cLuc.u.io<  Chriftus  r  Dominus perelegati  parabola,  argutoque 
epiphonemate  perftringit ,  Stulte,  hac  noFle  animam 
tuam  repetunt  a  te. Qua  autem  parafii,cuius  erunt?  Tum 
fubiicit ,  Sic  efi  qui  fibi  thefaunz.at ,  &  non  efi  in  Deum 
diues. 

I V.  Quoniam  vero  dies  ille  extremus  femper  immi¬ 
net ,  nulloque  certo  temporis  articulo  expe&andus 

dLuc.ii.34*  eft,re£te  monet  Chriftus d ,  Attendite  ne  oraucntur cor¬ 
da  veftra  in  crapula ,  &  ebrietate,  &  curis  huius  vita ,  & 
fiuperucnict  in  vos  repentina  dies  illa.  Et  quidem  eo  di¬ 
ligentius  id  nos  facere  oportet,quia,  vt  ait  B.  Hiero- 
c  ep.adElio-  nymus  « ,  quotidie  commutamur ,  quotidie  morimur  \  8c 
dor.  funt  tamen ,  qui  ita  viuant ,  ac  fi  penitus  effient  im- 

morralcs. 

V.  Illi  fero  nimis  huius  mortalis  vitae  breuem  ,acmi- 
feram, conditionem  agnouerant ,  qui  apud  Salomo¬ 
nem  f  in  haec  verba  loquuntur.  Tranfierunt  omnia  il¬ 
la,  tanquam  vmbra ,  &  tanquam  nuncius  pracurrens & 
tanquam  nattis,  quapertranfit  fi,uFluantem  aquam,  cuius, 
cum  pr at  e- terit,  non  efi  vefiigium  inuenire  ,  neque  femitam 
carina  illius  in  f.uFlibus ,  aut  tanquam  anis  ,  qua  tranfuo- 
lat  in  aere  ,  cuius  i  nullum  inuenitur  argumentum  itineris , 
aut  tanquam fagittaemifft  in  locum  deslinatum  ,fic  &  nos 
nati  continuo  defuimus  cjfic. 

Caetcrum  Oecumenius  finem  hoc  loco  bifariam 
accipit :  primum  quidem  quafi  mundi  finem ,  Sc  re¬ 
rum  omnium  extremum  fignifieet:quem  fenfum  ha¬ 
ctenus  fecuti  fumus, quod  fiuperioribus,8r  cofequen- 
ribus  maxime  coeruat.  Addit  fecundo  alium  fenfum, 
vt  omnium  Prophetarum  finis, qui  eft  Chriftus, adue- 
nifle  dicatur:Ow«/«w fiquidem perficlio  ipfe  efi,&  non  vt 
Graci  nugantur, quorum  alijvoluptatem,alij  fidentiam,  aut 
contemplationem , aut  virtutem  effe  finem, ac fiummu  bonum 
afferunt.  Argute  id  quidem,  ac  vere,  nec  prorfus  extra 
rem  :cum  enim  paulo  ante  dixiffiet,. Chriftum  fore 
omnium  mortalium  iudicem  , 'atque  ob  eam  cauflam 
etiam  apud  inferos  Euangelium  promulgafte  •,  apte 
fubdit  eundem  Chriftum  vaticiniis  Prophetarum  fi¬ 
nem  atruliffe,eaque  omnia  fuo  aduentu  repr^fentaf- 
fe,qu£  in  lege  veteri  promittebantur  Nam  &  a  Pau- 
g  ad  Rom.  Io  g  finis  legis  appellatur  Chriftus  ad  iuftitiam  omni 
10.4.  credenti. 

VII.  Nec  diftentanea  funt  ,  quae  mox  fubiicit  Petrus: 
nam,vtait  Oecumenius;re,<fte  fiibdit adhortationem 
ad  temperantiam, fob,iietatem,&:  precandi  ftudium. 
Quoniam,} n  q  u  i  t  ,omniu  m  perfeF!io,qui  eft  Chriftus,  acceff 
fit  ,  vos,  quoque  debetis  huic  conformati  in  omnibus  ajbfolu- 
tos,ac perfeilos  vos  reddere  in  temperantia,  in  [ebrietate  ora- 
tiomtmffuippe.cum  fabriorum  fit  oratio, & precum  effufio , 
id  efi; vigilantium,  non  eorum,-  qui  mundanarum  rerum 
>  2J(ned.  Infimi  An.  in  Epift.  Canon. 


351 


£  Sap.  s-9' 


VI. 


A  ebrietate  fopiti  opprimuntur. 

Sed  quanquam  haec  &  yere,&  non  prorfus  inepte  V  1 1 1. 
dicuntur, vero  tamen  fimilius  eft,  finem  omnium  ap¬ 
pellari  a  Petro  mundi  occ<ifum,&  extremum  iudicjj 
diem ,  quo  die  viuos  Sc  mortuos  a  Chrifto  Domino 
dixerat  indicandos.  Cum  enim  hoc  iudicium  brctii 
expeCfcandum  fit,confeqUens  cft,vt  prudenter  mores 
componamus,  &  affidue  ad  Deum  preces  fundamus. 

Quamobrem  redlc  fubiicit,  E  (lote  itaque  prudentes,  I X. 

&  vigilate  in  orationibus.  Graece  autem  dixit  Petrus 
a-oQpwhG.Tt  ,  quod  alij  ad  fobrietatem  referunt  ,  vt 
idem  dicat  hoc  loco ,  quod  capite  *  fequenti ;  Sobrij  a  verf.8, 
efiote, &  vigilate.  Sed  illic  quidem  pro  eo,  quod  inter¬ 
pres  dixit,  fobrijeftote,  Graece  dixit ,  rofio.n,  quodhic 
etiam  legitur  pro  eo  ,  quod  interpres  Latine  fcripfit, 

“  vigilate.  Certe  cum  vigilantiam,  &  precandi  ftudium 
fuadeat, propius  vero  videtur, vt  fobrietatem  potius* 
quam  prudentiam  proponat,  tametfi  prudentia  in 
omni  vita  ,  omnibufque  adtionibus  neceflaria  eft, 
quam  Salomon  magnopere  commendat, &  Paulus  b  b  ad  Ephef. 
Chrifti  gratiam  fuperabundafle  ait, innobisin  omnifia-  l8* 
pientia,&  prudentia. 

Pertinet  autem  ad  prudentiam,  quod  egregie  ob-  X. 

feruauit  Seneca  c  ,  vt  primurn  inficiamus  nos  ipfios,  9  lih.  i.de 
deinde  qua  aggredimur  negotia,deinde  eos  ,  quorum  cauffa  tran<l-  Y‘ta: 
aut  cum  quibus  agendum  efi-,  ante  omnia  neceffe  eft  feipfum  c'4’ 
stflimare.  Et  fapienter  fcripfit  Plutarchus  A  pruden-  dh.de  virr. 
tias  munus  effe,  immoderatos, redundant  efquc  affeFlus,cfr  mor* 
commotiones  coercere,  ac  refecaretvbi  enim  pra  imbecillita¬ 
te, ac  mollitie, ac  metu, vel  torpore, motus  refingit,  officium <£, 
c  (fr  honejlatem  de  ferit, tum  prafto  eft, illum  excitans,&  fttb- 
letians,vbi  vero  contr  t  fefie  effert  infiolenter  plurimus,  atque 
inconditus  ,<&  inordinatus,  vehementiam  aufert,  &  repri¬ 
mit  ,  atque  ita  affecluum  commotionem  moderans ,  &  intra, 
terminos  cont  iwns ,  virtutes  morum  in  parte  animi  experte 
rationis  conftituit  inter  exceffum ,  atque  dcfeFium  medtum 
obtinentes  locum. 

Vim  vero  ,  &  efficacitatem  prudentiae-declarauit  X I. 
Antifthenes,quiapud  Laertium  dixit,  tutiffimuro  ef- 
fe  murum  prudentiam  ,  quod  is  nec  collabatur ,  nec  pro - 
daturtei us  vert)  praftantiam  mire  extulit6  Bion  Bou-  e  apndLaer. 
fthenites  ,qui  prudentiam  ait ,  tanto  esiteris  virtutibus 
antecellere ,  quanto  esiteris  fenfibus  proflaret  vifius :  nam 
oculi  prsilucent  toti  corpori ,  nec  vlla  efi  virtus  abfque  pru¬ 
dentia.  ■ 

u  Et  quidem  qui  affidue  cogitant  Chriftum  breui 
affuturum, vt  huic  mundo  finem  imponat,  &  ab  o,m  - 
nibus  prteteritte  vitae  rationem  exigat ,  prudenter  ca- 
uent ,  ne  ab  illo  imparati  deprehendantur,  quocirca 
fuis  omnibus  cupiditatibus  modum  imponunr,&ab. 
impuris  voluptatibus  fefe  cohibent,  quae  omni^i. 

Graeca  vox  ootpputnSn ,  fignificare  poteft.  Nam  pro - 
pterea  Syrus  interpres  tranftulit,  Efiote  cafti,&  inuigi- 
late  orationi. 

Poteft  etiam  prudentia  ad  fuperiora  referri,  quafi  XII. 

moneat  fideles ,  vt  quoniam  inter  Gentiles  viiuvnx, 
prudenter  caueant ,  ne  eorum  confuetudine  aliquo 
padto  inquinentur,  eodemque  fpedtare  poteft  quod 
mox  fubiicit ,  Et  vigilate  in  orationibus.  &  fortafle  re- 
fpexit  ad  Chrifti  Domini  verba, qui  fiepe  vigilandum 
E  monet  f.  Quamobrem  vigilandum  ait  Hilarius  S  in-  fMa.14.41 
primis  aduersus  furem ,  id  eft  diabolum  ad  detrahenda  &  45-:  j-  r* 
ex  nobis  (poliaperuigilem,  &  corporum  noslrorum  domibus  ^ 
infidiantem ,  vt  ea  in  curio  fis  nobis ,  &  fomno  deditis  confi-  bi . 

Horum  fiuorum  ,  atque  illecebrarum  iaculis  perfodiat  ica.g  Can  z 0.  in 
Chriftus  Difcipulos  monet  h,  Vigilate ,mcp.nx.,& orate,  Matc* 
ne  intretis  in  tentsuionem..  b  Mat' c  lc  ‘ 


Duo  porro  praecipit  Chriftus,eademquc  duo  com¬ 
mendat  hoc  loco  Petras  ,  vigilantiam  ,  &:  precum 
affiduitatem ,  vigilantia  mentis  aciem  acuit  ,  .dili 
gentiam  ,  ac  follicitudinem  parit  j  oratio  vires 
Gg  z  impe 


XIII. 


35* 


Explanatio  Cap.  IV. 


impetrat  ad  pericula  cauenda,  bonaque  omnia  fe -  A 
aPr.14.15.  danda.  ItaDauid  a  ,  Oculi  mei  femper  ad  Dominam, 
cjtiontam  ipfe  euellet  de  laqueo  pedes  meos.  Vigilandum 
autem  ,  quia  eft  certa  mors ,  hora  aurem  incerta.  Ira 
bferm.zi.de  Auguftinus  b  cum  de  morte  loqueretur.  Deiftafin- 
yc.cb.Dom.  quj typana folacerti fuma* in rebus humanis. Cat er a noftra 
&  bona,&  mala  incerta  funt,  fela  mors  certa  e fi. Conceptas 
e  fi  puer,  forte  nafeitur, forte  aborfuw  facit:  it  a  incertum  eft , 
forte  crefcit,  fine  non  crefcir. \  forte  finefrit,  firte  non  fenefeir, 
firte  diuet  erit ,  forte  pauper  forte  honoratus ,  forte  hurni- 
' liatur,  forte  habebit  filios,  forte  non  habebit  -,  forte  vxorem 
ducet , firte  non  ducet.  Refpice  &  ad  mala  ,  forte  sgrotat, 
forte  non  agrotat  ■,  forte  d  beftiadeuoratur ,  forte  non  deuo- 


Propius  a  vero  abeft  Chryfoftomus  a  ,  qui  eum  XV III. 
fempcr  orare ,  neque  vnquam  deficere  exiftimac ,  qui  a  ho.  fijc 
crebras  ex  interuallis  precationes  adhibet.  Christus, 
inquit,  &  Paula*  iujfit  breues,fed  crebra*  feri  precationes 
ex  parui s  interuallis  :  nam  f  in  longum  extenderis  verba , 
cum  frequenter  parum  fis  attentus, multam  audaciam  dia¬ 
bolo  fuppeditafti,  vt  accedat  fupplantetf , ac  mentem  ab  iis, 
qua  dicuntur,  auocettquod fi  frequenter, ac  fubinde  oraueris, 
tempus  omne  crebris  dirimens  interuallis ,  fiteile poteris  eft 
fe  fibrius,  acvigilans,  vt  precationem  multa  cum  attentio - 
ne  perficias. 

Quo  proculdubio  fpedant,  quae  feribit  Bafilius  b,  XlX. 
Accumbens,  inquit, wew/ie  ora-, edens  p aoem, largit  ori  gr a-  ^o.dctrm, 


Nunquid  potefi  dicere  ,  forte  moritur  ,  forte  non  B  tiam  rependito,  tunicam  indueris} gratias  age  benigno  da-  Iul‘,ta- 


XV. 


moritur}  Add it, poena  certa  cfi,hor a  incerta,  voluit  enim 
Deus  nos  e(Te  peruigiles,vr  dum  certa  fituri  indici],  ait 
p  Ii. 5, de  fide  Ambrofius  c,  momenta  nef cimus  ,  fimper  tanquaminex- 
c'8-  cubiis  conftituti ,  &  in  quadam  virtutis  fpecula  collocati, 

peccandi  confuetudinem  declinemus ,  ne  nos  Inter  vitia  dies 
Domini  deprehendar. 

XIV.  Eademque  mente  Hilarius  d ,  Paratos  ,  inquit ,  nos 
d  Matt.i4.  effe  conuenit ,quia  diei  ignoratio  intentam fillicitudinem  fu- 
fpenfit  expeclationis  exagitat.  Neque  aliter  Hierony- 
e  Matt.14.  mus  e ,0 fiendifia.it>  Dominus  quare  fupra  dixerit  De  die 
illa,&  hora, nemo  fiit, neque  Ange li-,quod  non  expediat [ci¬ 
re  Apostolis,  vt  pendula  expeclationis  incerto,  fimper  eum 
credant  effe  venturum ,  quem  ignorant ,  quando  venturus 
f  h°<n-  fit.  Denique  in  eandem  fententiam  Gregorius  f  :Do- 
^uaDS*  minus ,  inquit,  nofier  idcirco  voluit  horam  vltimam  nobis 

effe  incognitam,vt  femper  poffit  effe  fusfietta  ,  vtdum  illam 
prauidere  nonpoffumus,  ad  illam  fine  intermifiione  pr  sepa¬ 
remur. 

Alioqui  incautos  nos,  &  fomno  deditos  inopina- 
tus^repentinus  occupabit  interitus.  Sic  olim  Sifa- 

fludic.4.  ra  g  incaute  dormiens  ,  aftu  foemineo  peremptus  eft. 
i.Reg.zS. 5aui  b  etiam  inter  dormientes  milites  ftertens,ha- 
ftam.&  fcyphum  amific,&r  tantum  non  iugulatus  eft. 
Si  i.Reg.4.  >  Ishofet  *  vero  ipfo  meridie  dormiens  necatus  eft. 
k  Iudith.ij.  Holophernes  k  item  vino,  fomnoque  fepultus  mu, 
iloox  1.  Jiebri  mana  cecidit.  Denique  Ionas  1  in  extremo  pe¬ 
riculo, graui  oppreftus  fomno, in  mare  iadatur.  Spe- 
dat  autem  vigilia  ad  mentem,  quae,  vt  fupra  didum 
eft,affidue  cogitare  debet,  certo  fibi  extremum  diem 
tn  hom.  ij.  imminere ,  atque  idcirco  rede  monet  Gregorius  m, 
Euang.  Quia  ergo  &  ventura  mortis  tempus  ignoramus  ,  &  pofi 

mortem, operari  non  poffumus.fupereftvt  ante  mortem  tem¬ 
pora  induit  a  rapiamus. 

X  y  I.  Vigilantiae  addicenda  eft  oratio.SicfiepeChriftus", 
a  Xuc.  18.1.  Oportet ,  inquit ,  femper  orare,  &  nunquam  deficere.  De 
quo  loco  tamstfi alibi  nonnulla  dixi,  non  pigebit  ta¬ 
men  hoc  loco  pauca  addere :  Etenim  Beda,  6£w«,ait, 
potefi  ita  fimper  orare,& fine  intermifiione, precibus  infifte- 
re  ,  vt  nec  alimentum  fumendi,ant  dormiendi  tempus  ha¬ 
beat}  Aut  ergo  dicendum  efl,eum  fimper  orare, &  non  defi¬ 
cere,  qui  canonicis  horis  quotidie  iuxtaritum  Ecclef astica 
traditionis  pfalmodiis  ,  precibufque  confuetis  Dominum 
laudare, &  rogare  non  defislif,  aut  certi:  omttut ,  qua  iufius 
fecundum  Deum  gerit,  &  dicit,  ad  orationem  effe  reputan¬ 
da. Quia  enim  iufius  fine  inter  mtffone, qua  iufta  fitnt  agit , 
per  hoc fine  intermifiione  iufius  orabit ,  neque  vnquam  ab 
oratione  ceffabit,ni(i  iufius  effe  defifiat. 

Verum  ,  vt  alibi  dixi,  tametfi  vtraque  explanatio 
viris  dodis  magnopere  placet, mihi  neutra  probanda 
videtur.Nam  cum  Chrifti  verba  ad  omnes  pertineant, 
&  proprie  de  precibus  explicanda  fine,  non  omnes 
tamen  horas  canonicas  perfoluunt ,  &  quae  honefte, 
atque  laudabiliter  geruntur  ,non  nifi  valde  impro¬ 
prie  ad  precandi ftudium  pertinent;  &  vtcunque  fit, 
nccefle  eft  ,  mftos  curando  corpori  indulgde  ,  3c  vt 
minimum  dormire,  quo  tempore  a  precatione  cella¬ 
re  compelluntur.  A  . 


tori,  amiceris  pallio  ?  fac  m  te  auge  fiat  interior  erga  Deum 
caritas ,  qui  integumenta  largitus  eft.  Eodem  procul¬ 
dubio  referenda  eft  prifeorum  Patrum  confuetu- 
do  ,  cuius  meminit  Auguftinus  c :  Dicuntur,  inquit,  Cep  |t[  ^ 
fratres, in  lASgypto  crebras  quidem  habere  orationes ,fed  Probam. 
eas  tamen  breuijfmas  ,  &  raptim  quodammodo  laculatas , 
ne  illa  vigilanter  erefta ,  qua  oranti  plurimum  nectffaria 
eft,  per  produHiores  moras  euanefeat ,  atque  hebetetur  in¬ 
tentio. 

Ibidem  autem  addit  d  ,  illum  femper  orare ,  qui  x  X. 
femper  vitam  beatam, Se  fempiterna  dcfiderat.j9»W,  dcap.9, 
inquit ,  ait  Apoftolus  e  ,  Sine  intermifiione  orate ,  quid  eft e  r-adThef, 
aliud, quam  beatam  vitam, qua  nulla  nifi  sterna  eft ,  ab  eo, 
qui  eam  filus  dare  potefi,  fine  intermifiione  defiderare ? 
q  Semper  ergo  hanc  a  Deo  defiderernus  ,  &  oremus  fimper. 

Sic  etiam  alibi  f  -.  Ipfum  ,  ait ,  defiderium  tuum  oratio  f 
tua  eft ,  continuum  defiderium  ,  continua  oratio,  ^ 
fi  non  vis  intermittere  orare  ,  noli  intermittere  defide¬ 
rare. 

Denique  alio  loco  communem  fententiam  g  pro-  XXI. 
bat  h .  Cum  enim,  inquit,  Dominus  dicit.  Oportet  fimper  g  Euth  lic, 
orare, &  non  deficere ,er  Apoftolus, Sine  intermifiione  ora-  .‘V 
te-,  finifilme  fic  accipitur,  vt  nullo  die  intermittantur  certa  )c|.eDt|^ 
tempora  orandi.  Abbas  autem  Ifaacapud  Caftknum 1  h  delnct 
eum  ait ,  fine  intermifiione  orare ,  qui  iugi  contem-  f  }7- 
piatione  Deo  vacat ,  quod  profedo  pauciffimi  fa-  ‘  CoI.w.j. 
ciunr.  Itaque  femper  orare  ,  &  non  deficere  ,  id 
fignificar ,  quod  alias  monui ,  cum  aliquid  a  Deo 
flagitamus  ,  tamdiu  orandum  ,  quoad  impetremus, 

D  vel  certe  aftidue  ,  frequenter ,  ac  fiepe  orandum  tam 
Chriftus,quam  Apoftolus  monet.Erob  eam  caudam 
hic  Petrus  in  orationibus  vigilandum  docet,  quod 
etiam  capite  fequenti  repetit  cum  ait  ,Sobrij  eftote,& 
vigilate,  quia  aduerfirius  ve fter  diabolus  circuit  qumns, 
quem  deuoret. 


XVII. 


S.  Ante  omnia  autem  mutuam  in  vobifmetipfis  caritatem 
continuam  habentes ,  quia  caritas  operit  multitudi¬ 
nem  peccatorum. 

At  enim  caritati,  qua  proximos  diligimus ,  praefe-  I. 
renda  eft  caritas  ,  qua  diligendus  eft  Deus.  Sic  enim 
apud  Matthaeum  k  dixit  Dominus  :  Diliges  Domi-  kcap.u.}7* 
num  Deum  tuum  ex  toto  corde  tuo  ,  &  m  tota  anima  tua, 
dr  in  tota  mente  tua-,  hoc  eft  maximum ,  C"  primum  man¬ 
datum  :fe eundum  autem  fimile  eft  huic.  Diliges  proximum 
tuum  fient  teipfum.  Sed  nimirum  eadem  caritas  Deum 
rcfpicit ,  &  proximos  ,  &  hos  quidem  Dei  potiffi- 
mum  refpfedtu  ranquam  aliquid  illius  ,  vt  omnino 
prius  Deum  diligat  propter  illum  etiam  pro¬ 
ximos  compleftatur.  Vt  enim  rede  ait  Augufti¬ 
nus  f.  Caritas  duos  l  abet  pedes.  Tedes ,  inquit,  «riw-  1 
ritas  tua  duos  pedes  habeto  :  noli  effe  claudus.  Qui  funt 
duo  pedes  ?  Duo  pracepta  dilcFt ionis  Dei ,  &  proximi, 
i ftis  pedibus  curre  ad  Deum.  Quinetiam  eodem  Au- 
guftino  m  au&orc ,  caritas ,  tanquam  extentis  pennis , 

■  er  du  a 


Catholica  Epift.  I.  Petri. 


353 


gfi  duabus  alu ,  id  eft  duabus praceptis  diltSlionts  Dei ,  &  A  Exigit  verb  Petrus  caritatem  continuam.  'Grarce  VIII, 


proxim  voUt.Eodcmquc  modo  &  fentit,  &  loquitur 
ilib.y.ep.j.  Gregorius  a.  Penna,  inqnk,  fingula,fiue  ala  funt  cantas 
Det,  &  proximi.  Per  ipfat  fanckt  Ecclefia  volat.,  per 
ipfas  terrena  omnia  tranfetndit .  Qtjamobrem  re&e 
Origenes  b;  Igitur ,  ait , [ciendum eft  Dei  caritatem  fem- 
per  ad  Deum  tendere ,  k  quo  originem  duxit,  gfr  ad  proxi¬ 
mum  reff  icere, cum  quo  participium  gerit,  vtpote  ji militer 
creatum. 

Et  quidem  ante  omnia  caritatem  praecipit  Petrus: 
e  x.  ad  Cor.  neque  enim  ignorabat ,  quod  docuit  Paulus  c  cstera 
omnia  quamuis  eximia,pianeque  diuina  bona  ,  abf- 
que  caritate  nihili  facienda  effe  Eandem  vero  cari¬ 
tatem  omnium  quodammodo  virtutum  parentem 
cenferi.  Caritas  ^nquit, patiens  eft, benigna  eft, caritas  non 


b  in  Prol. 
Caatic. 


III. 


amulatur.  Et  poft  pauca.  Omnia  fu  fert ,  omnia  credit,  B  debeatur. 


<J*-rmJ.Qecumenius  intentam, hoc  eft  abundantem, •& 
late  diffufam  interpretatur,  quafi  extentam ,  feu  di- 
ftenram  dixeris  ,vt  videlicet latiftime  pareat, &  ini¬ 
micos  etiam  comple&atur ;  quo  pertinere  poreft 
quod  ait  Dauid J ;  Latum  mandatum  tuum  nimis. !  tem-  a  Pfal.itS. 
que  illud  Pauli  k  ,  Os  noflrum  patet  ad  vos,  d  Corintbij.  b.  l-adCor. 
cor  noflrum  dilatatum  eft. Et  paulo  poft  c  .Dilatamini  &  ^ 

vos.  Qua  de  re  egregie  Auguftinus  ^Amicitia, inquit,  j  Jp.iii.c.tf. 
non  anguftis finibus  terminanda  eft :  omnes  enim  ,  quibus 
amor ,  &  dilettio  debetur ,  amplectitur ,  quamuis  in  alios 
propenfius,  in  alios  fuffenfius  inclinetur.  Teruenit  autem 
vfque  ad  inimicos, pro  quibus  etiam  orare  pr diripimur ;  ita 
nema  eft  in  genere  humano  ,  cui  non  dtleclio  ,  etfit  non  pro 
mutua  caritate,  pro  ipfa  tamen  communis  natura  focietate 


d  lib.+.Stro-  omnia  fper at, omnia  fuflinet.  Qu<3  fpe&ans  Clemens  d 
raat'  Alexandrinus ,  Hac  eft,  ait,  cantos,  diligere  Deum ,  & 

proxirrhtm  ,  ea  extollit  altitudinem ,  qua  nonpottft  expli¬ 
cari.  caritas  operit  multitudinem  peccatorum  ,  caritas 
omnia  fuflinet,  in  omnibus  eft  patiens  ;  caritas  nos  Deo 
conglutinat, ,  omnia  facit  in  concordia,  in  caritate  confurn- 
mati  funt  omnes  elefli  Dei.  abfqtte  caritate  nihil  eft  gra¬ 
tum  Deo.  eius perfetttonis  non  efl, inquit, explicatio.  Con- 
feftim  vero  perelegantem  fubiicit  verborum  Pauli 
paraphrafim. 

IV.  Eft  aurem  caritas  Chriftianorum ,  hoc  eft,  mili¬ 
tum, &  difcipulorum  Chrifti  teflera.  In  hoc,  ait  Chri- 
t  Ioan.i  j.  ftus  e  ,  c0gn0ftcent  omnes ,  quia  difcipuli  mei  eslis,fi  dile- 
Bionem  habueritis  ad  inuicem.  Egregie  vero  id  expli- 


Et  quidem  vere  dixit  M.  Tullius  « ,Iblem  e  mun-  I  X. 
do  tollere  eum  videri, qui  amicitiam  e  vita  tollat.Re-  einLeiio.fi- 
<ftius  id  quifpiam  de  caritate  dixerit, qux  non  imme-  u" J 
rito  Solifimilisdicitunquemadmodum  enim  fol  exi-  C 
mia  quadam  celeritate,  fplendore,  ac  pulchritudine 
praeditus  eft ;  non  aliter  caritas  incredibili  celeritate 
proximis  opitulatur, lucem  fuam  vbique  diffundit, 
vt  nemo  fit, qui  illius  calorem  non  fentiat. 

Denique  fua  pulchritudine  diuinum  fibi  amorem 
conciliat.  Certe  Auguftinus  caritatis  amplitudinem 
eleganter  his  verbis  deferibit.  Aduertite,  inquit,  quia 
fi  inimicos  non  diligimus  ,filij  Dei  ejfe  non  po/fumus.  Et 
qua  fronte  dicimus  in  oratione  ,  Pater  no fler ,  qui  es  in 
coelis,  fanSlificetur  nomen  tuum  ?  Aut  qua  confrientia  di- 


iede  amici. 


X. 


V. 


f  cans  Chryfoftomus  f ,  ait :  Quemadmodum  ve  fles  licet  C  cere  poterimus ,  Dimitte  nobis  debita  noftra ,  fient  &  nos 

dimittimus  ?  Sed  dicit  aliquis,  ego  audiam  Scripturam  di¬ 
centem  ,  Amat,  anima  mea  amantem  me.  Amas  aman - 
stes  te  filios ,  &  parentes ,  amat  &  latro  ,  amat  &  draco, 
amant  &  lupi  ,  amant  &  vrfi :  Si  enim  amantes  non  dili¬ 
gamus ,  fi  filios  ,  vel  parentes  de  ff  icimus ,  peiores  leonibus , 
&  (upradiclis  bcflils  exiftire  videmur  ■,  fic&  ipfe  Domi¬ 
nus  dicit ,.  Si  enim  diligitis  eos ,  qui  vos  diligunt ,  quam 
mercedem  habebitis  ?  nonne  cfr  publicani  hoc  faciunt  ?  & 
fi  falutauer  itis fratres  veftros  tantum, quid  amplius  facitis? 
nonne  &  ethnici  hoc  faciunt  ?  qui  ergo  folos  amicos  diligut, 
ficut  &  ipfi  videtis, adhuc  in  hac  parte  publicanis,  &  " en¬ 
tibus  ,  dr  befliis  fimiles  funt.  Fi  ergo  fuperiores  firnus  & 
gentibus, &  befliis, etia  inimicos,  &  aduerfarios  diligamus. 

,  Aliquanti  autem  poft;/pj2.inquit,  eft  vera,  cir ger- 

Haec  nimirum  initio  nafcentis  Ecclefiae  prsccl-  D  mana  caritas ,  qua  non  folitm  vfque  ad  amicos ,  fed  etiam 

.a  Ar  rrofrpe  ^  1  .  * - *  •  *  • _  r _ >  r  rt  r 


a  fint ,  calceamenta  aurea.,  aliud  tamen  quoddam  in¬ 
dumentum  requirimus, vt  Regem  agnofcamus-.vbi  primum 
autem  purpuram  ,  &  diadema  intuemur ,  iam  Regia  ma¬ 
lefiatis  fignum  nullum  aliud  expechtmus :  ita  fane ,  cui 
caritatis  diadema  incumbit ,  iam  nihil  obflat ,  quominus 
Chrifti  difcipulus  vere  exiftimari  pojfit. 

Eadem  verb  caritas  omnia  propemodum  malare- 
tnouet.  Merito  enim  eodem  Iodo  feribit  Chryfofto¬ 
mus.  ReputaJ i  in  hominum  animis  caritas  regnet  quanta 
nobis  fit  allatura  bona-.non  legibus,  non forenfi ftrepitu,non 
poenis, non  fuppliriis,non  re  vlla  huiufmodi  fuerit  opns:nam 
fi  mutua  caritate  fe  omnes  complecterentur  ,  quis  fit  iniu- 
ria  locus?  Pugna, bella,  cades  [editiones,  rapina, fraudes ,  d  ’ 
mala  protinus  omnia  eliminarentur. 


lens  erat, atque  eximia, &  merito  cun&i  fideles  fratres 
g  Serm.  9.  appellabantur./J^rer,  inquit  Maximus  g  ,tftftaterni- 
tM  Chrifti, quam  fanguinisfangmmsenimftaternitasfmi- 
‘  litudinern  tantummodo  corporis  refert\Chrifti  autem  frater¬ 
nitas  vnanimitatemcor dis, animaque  demonftrat, ficut  feri- 
ptum  eft  b  j Erat  credentium  cor  vnum,&  anima  vna.Fe- 
re  ergofi-ater  ille  eft, qui  tam  corpore, qua  vnanimit  at  e  ger¬ 
manus  eft.  Ferus  inquam,  frater  eft, cuius  idem  fpiritus ,  & 
voluntas  in  fratre  eft. Melior  eft  igitur  fraternitate  [angui¬ 
nis, fraternitas  Chrifti :  quoniam  interdum  illa  fibi  inimica 
eft,  Chrifti  autem  fraternitas  fine  intermifftone  pacifica  eft, 
illa  inter  fe  communia  cum  amulatione  diuidtt ,  hac  etiam 
cum  gratulatione  communicat  \  illa  in  confortio  f, 'ape  deffi- 
cit  germanum,  hacaffumit  frequenter  alienum. 


XI 


b  Aft.4. 


vfque  ad  tpfos  peruenit  inimicos.  Sane  Chryfoftomus  f  f  Hom.  44* 
eam  ait  elTe  caritatis  naturam  ,  vt  coelo  latiorem  fa-  in 
ciat  animam.  8c  de  fe  ipfo  fubiicit  ,  Si  liceret  cor  no¬ 
ftrum  difrttmpere,  &  offendere,  videretis  intus  'effe  in  ma¬ 
gna latitudine  vos  omnes  mulieres pueros,ac  viros.  Alibi  S  g  Hom.ij. 
vero:  Quc?nadmodurn,inquk,quod  calefacit,  dilatare  f  a-  m  x.ad  Cor 
cit,ita  &  caritatis  opus  efl  dilatare :  virtus  enim  calida 
tft ,& [eruens  caritas.  Ibidem  vero  quam  lacum  cor 
Paulo  effecerit  caritas, his  verbis  oftendit :  Cor  Pauli 
dilatauit  caritas :  nihil  latius  corde  Pauli ;  quod,  totum  or~  h  Hom.  18. 
bem  complexum  eft.  Multa  in  eandem  fentenriam  alibi  Matth.  & 
feribit  h  .  Eodem  etiam  fpedtant  nonnulla,  qua:  feri-  HonM-.in  *• 
bit  Ifidorus,  Pelufiota  1 

Sunt,  qu^ caritatem  vehementem  , atque  acrem  xil. 


Meritd  itaque  Paulus  caritate  vocat  vinculu  per-  E  accipiant,  quidis  erat  Pauli  caritas,  qui  pro  fratribus 

evfim  rnYiltYirKTi.t  Vf  fMT  C  . hrvinfrrw  onotla n  .'«f-  .  L 


i  Hom.  8.  ad 
Coi.  ' 


fedionis.  Colligat  enim,(fr  conftringit,  vt  ait  Chryfofto¬ 
mus  i , bona  omniatCarit as, inquit, conffringit,  &  comple- 
Elitur  omnia:  quodcumqne  enim  bonum  dixeris,  ni  fi  adfit 
caritas, nihil  eft,  fed  plane  difftuif,&  quemadmodu  in  naui 
etiamfi  magna  fint  inflrumenta ,  nifi  fuerint  [ubligacula, 
nihil  proderunt  \  &  in  domo  nifi  fint  colligationes ,  (fr  con¬ 
tignationes  ;  &  in  corpore  etiam  fi  magna  fint  offafi  non 
fuerint,  vincula, &  compagines,  nihil  proderunt :  ita  qua¬ 
cumque  quis  habuerit  reae  fntta  inania  erunt ,  hifi  fit 
caritas. 

Rcned.  luffinian.  in  Epift »  Canon, 


anathema  effe  cupiebat, quique  dc  fe  iplo  dicebat  !c ,  K  ad  Rotm 

Quis  ergo  nos  fep  arabit  'a  caritate  Chrifti  ?  tribulat  io  ?an  8  IS- 

anguftia  ?  an  fame  st  an  nuditart  an  periculum?an  perfecu- 

tio?  an  gladius}  Addit:  Certus  fum  ,  quia  neque  mors, 

neque  vita-,  &  qua:  deinceps  enumerat ,  poterit  nos  fe- 

parare  a  caritate  Dei ,  qua  eft  in  Chrifto  It  fit  Domino  no- 

firo.  Et  alibi  1 :  In  laboribus  plurimis ,in  carcertbus  abun-  I  1.  ad  Cor, 

dantius  ,  in  plagis  fupra  modum ,  in  mortibus  frequenter,  1 1  1 3  ■ 

&  quae  deinceps  fequuntuc.Quamobrem  merito  ex¬ 
clamat  Bernardus  m .  O  amor  praceps,  vebemen-  fla-  m  Serm.79. 

C,  rt  3  r’  Cantic. 


Explanatio  Cap.  I V. 


XIII. 


554 

<rran$ ,  impetuofe,  qui  frater  te  aliud  cogitare  non  finis,  fa-  A  liber  in  Christo,  debitor  factus  es  diaboli.  Auguftinus  au- 
Lfiidts  utera, contemni*  omnia  frater  te, te  contentus .  tem  ad  illa  Dauidis  a  verba  ,•  Ex v  furis &  innuitote  3 


b  Prou.17. 


Alij  continuam perfeuerantem  caritatem  intel- 
ligunt, quomodo  accepiffe  videtur  Latinus  interpres. 
Nam  de  caritate  feriptum  eft  in  Canticis  a  ,  Forti*  e[t 
vt  mors,d:Uciio,  duraficut  infernus  amulatio.  Lampades 
eius  lampades  ignis  ,  atque  flammarum,  aqua  multa  non 
potuerunt  extinguere  carit  atem, nec  flumina  obruent  illam. 
Et  alibi  Salomon  b  •,  Omni  tempore  diligit ,  qui  amicus 
eft.  Paulus  c  vero ,  caritas  nunquam  excidit  )  fiue  quia 
c  i.id  Cor.  ea  efl.  caritatjs  natura, vt  nihil  habeat  in  fe,  vnde  pe- 
IJ-8,  rimi,aut  extingui  queat  j  iiue  quiaea  eft  eius  vis  ,  vt 
omnia  facile  fuperet.  * 

XIV.  Miratur  enim  Auguftinus  d  ,non  poffe  quemquam 
d  Scrm.tf  1.  conuicia ,  probra ,  contumelias  ,  8c  iniurias  tolerare, 
de  temp.  Cffm  tot  viri, tot  mulieres, clerici ,  puer  i, tanta ,  &  tam  deli - 

cata  puella,  flammas, &  ignes, &  befhas  aquanimiter  per- 
c  Serro,  de  tu[erint.  Et  Leo  Pontifex  " .  Poteft, inqnk  ,  aliquis  mihi 
rneUcftaa-  ^tcere  1  non  ?°ffum  KimArt  >  non  pojfum  vigilare,  num- 
(ftor.  quid  poteft  dicere  ,  Non  pojfum  diligere  ?  Peteft  dicere, 
non  pojfum  res  meas  totas  paupuribus  erogare ,  &  in  mo- 
naflerio  Deoferuire.  Numquid  poteft  dicere ,  non pojfutn 
Sligere  ?  Si  dixeris, non  pojfum  a  vino ,  &  carnibus  absli- 
nere ,  credemus  tibi:  fi  autem  dixeris ,  quod  nonpojfis  in 
te  peccantibus  indu  fiere, omnino  non  credimus. 

X  V.  Adeo  igitur  peijfeuerans  eft  caritas, &  conftans,vt 
nulla  poflic  inimici  improbitate  violari.  Hiec  eft  ca¬ 
ritas  continua, quam  poftulat  Petrus, quae  non  facile 
indignatur  ,  ne  alioqui  fimulata  videatur ,  &  ficfta: 
f  ep.i,cap.3.  quomodo  dixit  Ioanncs  f.  Non  diligamus  verbo, neque 
lingua,  fed.  opere ,  &  veritate.  Ne  fit  igitur  interrupta, 
aut  facile  mutabilis.  Eam  autem  praecipit  inter  iplbs 
praecipue  fideles.  Mutuam ,  inquit,  in  vofmetipfos  con¬ 
tinuam  caritatem  habentes ;  non  folum  ,  quia  ,  vt  ait 
g  Hom.  17.  Q  tegori  us  ? ,  nemo  proprie  ad  femetipfum  habere  carit  a- 
uan®'  tem  dicitur  ,fed  dilectio  in  alterum  tendit ,  vt  ejfe  caritas 
pojfif,  verum  etiam  quia  vt  omnes  mortales  caritate 
compleftendi  fmt, praecipue  tamen  eiufdem  religio¬ 
nis  focij  diligendi  funt. 

XVI.  Quocirca  Paulus  b ,  Operemur, ait,  bonum  ad  omnes , 
b  ad  Galat.  ma,xime  autem  ad  domesticos  fidei.Et  alibi  ‘  -,Si  quis, in- 
f' | quit, fuorum  &  maxime  dornefticorum  curam  non  habet, 
{.8.  fidem  negauit ,  &  eft  infideli  deterior.  Nec  immerito 
ante  omnia  caritatem  praecipit  in  fratres  ,  non  fo¬ 
lum,  quia  eft  Chrifti  Domini  praeceptum  ,  fed  etiam 


tem  ad  illa  Dauidis  *  verba  ,  Ex v  furis  &  iniquitate  3  P&l.  71. 
redimet  animas  eorum.  Qiia  funt, ait,  i  fla  vfura ,  nifi pec¬ 
cata  ,qu&  etiam  debita  nominantur  ?  Demum  -£uthy.- 
mius  “  :  Peccatum  ,  inquit ,  obnoxium  reddit  hominem^,  b  Matth.  i, 
ficut  as  alienum.  Itaque  ad  hunc  «locum  refpiciens  B-. 

Ephrem  c,  multa,  inquit ,  neghgendo  peccamus  .-fingatis.  c  l'Ldeven 
diebus , horis,  atque  momentis,  atque  ideo  caritatem  pojfi-  *>crait,c' [* 
dere  fiudeamus,  hac  enim  operit  multitudinem  peccatorum. 

Et  in  eandem  fententiam  Oecumenius.  Mifericordix 
enim  erga  proximum  Deum  nobis  propitium  reddit, at  mi- 
fericordia  abfque  multa  caritate  exerceri  retle  non  potefi. 

Haec  autem  peccatorum  condonatio  ,  quae  cari-  XIX. 
tati  tribuitur ,  leuiora  peccata  rcfpicit ,  quae  venialia  d 
appellantur ,  vt  Hieronymus  d  ,  &  Auguftinus  e  ad- 
B  uersus  Pelagianos  docent.  Deinde  haftenus  dicitur  ep.  Pame” 
operire  peccata  ,  quod  poenas  temporarias  magna  cap.io.Vib.5l 
ex  parte  condonet.  Quod  non  obfcure  fignificare  co”tra 
vifus  eft  Tertullianus  {,  Sic ,  inquit ,  dileSlio  operit  rnul- 
titudinem  delitiorum ,  qua  Deum  fcilicet  diligens  ex  totis  pcccit!  rticr. 
viribus  fui s  ,  quibus  in  martyrio  decertat  cx  tota  anima  &  rcroiC  in 
fua,quam  pro  Deo  ponit, hominem  martyrem  excudit.  |doJ>°* 

Quamquam  videtur,  quod  hic  ait  Petrus  de  ca-  Ffn Scorp.1 
ritate  in  proximos,transferre  ad  caritatem,qua  Deum  c.6. 
diligimus.  Aliquanto  apertius  loqui  videtur  Am-  XX. 
brofius  S :  Si  per  fragilitatem  carnis ,  ait ,  <jr  mundi  ille-  g •'*>•  dc  fu- 
cebras  ita  mentem  noftram  formare  non  pojfum  us  ,reue-  8a  itculi.c.i 
r entia  paterna  generationis ,  &  fedulitate  prolis  pecca¬ 
tum  leuemus :  caritas  enim  multitudinem  peccatorum  ope¬ 
rit.  Qui  ergo  ad  imaginem  Dei  effc  non  potuerit ,  fit  ad 
G  plenitudinem  caritatis,  illa  duitas  culpam  excludit ,  hae 
foluit. 

Apertiflime  vero  Auguftinus  h ,  cum  multa  recen- 
fet ,  qua:  vim  habeant  expiandi  peccata,  inter  extera 
ait, mundantur &eleemofyni*  ab illo.qui  ait, Date  eleemo-  Clu 
fynam,cr  ecce  omnia  munda  funt  vobis.  Mundantur  ipfd, 
qua  fupereminei  omnibus  caritate, ab  illo ,  qui  per  Jlpoflo- 
lum  Petrum  dixit ,  Caritas  cooperit  multitudinem  pecca¬ 
torum.  Et  alibi'  expendens  locum  illum k,  Date  elee-  '  inEtc^' 
mofynam ,  &  ecce  omnia  munda  funt  vobis  :  non  folum,  tl< 
inquit,  qui  dat  e  furienti  cibum, fitientt  potum,  nudo  vesli-  4I. 
mentum, peregrinanti  hospitium,  fugienti  patibulum ,  agro 
vel  inclufo  vifitationem,captiuo  redemptionem ,  debili  fub- 
uetUonem,caco  deductionem, trifti  confolationcm ,  non  fano 
medelam ,  erranti  viam ,  deliberanti  conftlium  ,  &  quod 


quia  eft  indicium, &  argumentum  caritatisrn  Deum.  D  cuique  neceffariiim  eft,. indigenti ,  verum  etiam,  &  qui  d.it 


sepift.i.c.4.  Ait  enim  Ioannes  k.  Si  qui*  dixerit,  quoniam  diligo 
Deum, &  fratrem  fuum  oderit ,  mendax  eft-, qui  enim  non 
diligit  fratrem  fuum, quem  videt,  Deum,  quem  non  videt, 
quomodo  poteft  diligeret 

XVII.  Quia  caritas ,a.it,operit  multitudine  peccatorum.  Non 
vno  modo  dicitur  caritas  peccatorum  multitudinem 
operire.  Nam  primum  vt  diffunditur  in  anima,  pro- 
1  a. Stromat.  pria  peccata  delet.  Operit  enim ,  ait  Clemens  1  Ale¬ 
xandrinus  ,  caritas  multitudinem  peccatorum,  delet  au¬ 
tem  is,  qui  magi*  vult  poenitentiam  ,  quam  mortem  pecca¬ 
toris  :  vt  vero  rcfpicit  fratres  ,  delet  peccata ,  quia  ii 
aliis  condonamus,dimittet  etiam  Deus  nobis  debita 
ai  cap.tf.r4,  noftra  ,  fic  enim  apud  Matthaeum  dixit  Dominus  m; 

Si  emm  dimiferitis  hominibus  peccata  eorum ,  dimittet  & 


veniam  peccanti  eleemofynam  dat ,  &  qui  emendat  verbe¬ 
re, in  quem  pote  flas  datur,  vel  coercet  aliqua  difciplitia,  & 
tamen  peccatum  eius ,  quo  ab  illo  lafus  efl,aut  oflfenfus 
dimittit  ex  corde ,  vel  omt, ,  vt  ei  dimittatur ,  non  folum j 
in  eo  quod  dimittit ,  atque  orat, ,  verum  etiam  in  eo,  quod 
corripit ;  &  aliqua  emendatoria  poena  plellit ,  eleemofy¬ 
nam  dat ,  quia  mifericordiam  pr&ftat.  Et  paucis  inter¬ 
ieris  fubdit ,  Multa  itaque  funt  genera  eleemofynarum, 
qua  cum  facimus ,  adiiiuamur ,  vt  dimittantur  nobis  no¬ 
ftra  peccata  ,fed  ea  nihil  eft  maius ,  qua  ex  corde  dimitti¬ 
mus, quod  in  nos  quifque  peccauit.  v  v  1  f 

Plurima  in  hanc  fententiam  feribit  Origenes  1 :  , 

,  .  ,  ..  P  .  1  Hom.v.itt 

cum  enim  plures  recenleat  peccatorum  expiationes,  Lcuit> 

tertia, inqmtycft, qua  pro  eleemofyna  daturidicit  enim  Sal¬ 


vabis  Pater  ve  fler  ccelefhs  delickt  veftra  ■,  fi  autem  non_,  E  uator,date  eleemofynam, .efrecce  omnia  munda  fiunt  vobis. 


dimiferitis  hominibus, nec  Pater  vesler  dimittet  vobis  pec¬ 
cata  vtflra.  Quod  non  oblcur£  in  oratione  Domi¬ 
nica  fignificatur,  cum  dicimus ,  Dimitte  nobis  debita 
noflra  ,  ficut  &nos  dimittimus  debitoribus  noflris.  De¬ 
is  lib.de  ora,  bitumenim ,  vt  ait  Tertullianus  n  ,  in  Scripturi* ,  de U- 
7  fli  figura  eft ,  quod  perinde  indicio  debeatur ,  &  ab  eo 

exigatur ,  nec  euadat,  infimam  cxaclionis ,  nifi  donetur 
exaSlio. 

XVIII.  Eodemque  fpedtans  Ambrofius  0  ,  improbos  ait, 
o  i;b.  ?.  de  aclceleftos  diaboli  efle  debitores  ,  qui  eras.,  ijiquit. 
Sacram,  c.4.  ‘  1 


quarta  nobis  fit  remijfio  peccatorum  per  hoc ,  quod  &  nos 
remittimus  peccata  ft-atribus  noftris.  Et  poft  nonnulla, 
fexta  quoque  fit  remiffio  per  abundantiam  caritatis ,  ficut 
Cr  ipfie  Dominus  dicit,  Amen  dico  tibi ,  remittuntur  ei  pec¬ 
cata  multa ,  quoniam  dilexit  multum.  Et  dpofiolus  dicit. 
Quoniam  caritas  cooperit  multitudinem  peccatorum^. 
Quanquam  Sc  hic  videtur  Apoftolum  explicare  de 
caritate  in  Deum  :  fed  Clemens  Alexandrinus  cari¬ 
tatem  pro  beneficontia-aecipiens  ,  eleemofiynis ,  ait,  & 
fide  expurgantur  peccata. Sic  olimDanielm  Nabucho-  m  C3?A"1- 
donofor 


Catholica;  Epifl.  I.  Petri. 


355 


doftofor  monet ,  Confilium  meum ,  inquit ,  o  Rex  tibi 
placeaupeccata  tua  eleemofynis  redime.  Neque  aliter  ac- 
i  Ecch.3.33.  cipio  ,  quod  ait  Sapiens*  ,  ignem  ardentem  extinguit 
aqua,&'  eleemofyna  refijiit  peccatis. 

XXIII.  Praeterea  caritas  operire  dicitur  peccatorum  mul¬ 
titudinem, quia  benigne  peccata  condonat ,  &  iniu- 
.  rias  non  modo  non  vlcifcitur ,  led  obliuione  obruit, 
b  z. Stroma.  Ita  Clemens  b  Alexandrinus  :  Multis  autem, zk,  mo¬ 
dis  intelligitur  caritas, per  mansuetudinem ,  per  benignita- 
tem,per  tolerantiam  ,per  inuidia,  $  •  amulationis  vacuita¬ 
tem  ,  per  odij  remotionem  , per  iniuria  ob liuionem.  Id  ve¬ 
ro  non  perinde  accipiendum  eft  ,  quali  nunquam 
liceat  Principibus,  Magiftratibus , liue  politicis fi¬ 
ne  ecclefiafticis  ,  publica  peccata  vlcifci  ,  fed  ea 
certe  ,  quae  nos  priuatim  laedunt  ,  benigne  con¬ 
donanda  funt.  Qua  de  re  multa  fapienter  fcriplit 
t  in  libris  de  Seneca c,  quae  Chriftianorum  fubitam  iram  &c  fe- 
tra ,  &  clc-  ueritatem  in  noxios ,  ne  dicam  fieuitiam, magnopere 
ment‘  caftigant. 

XXIV.  Alicubi  d  vero  non  pauca  recenfet ,  quae  facile 
d  lib.  a.  dc  animum  ad  lenitatem ,  acmanfuetudinem  fle&ant. 

Naturam,  inquk,excutiemus, voluntatemque  facientium, 
puer  eft  ?  atati  donetur.  Nefcit ,  an  peccet.  P ater  eft  2  aut 
tantum  profuit,  vt  illius  tam  inittria  itts  fit ,  autfortaffis 
ipfum  hoc  meritum  'eius  eft,  quo  offendimur.  Mulier  eft  ? 
errat,  luffus  eft?  neceffit  at  i  quis  mfi iniquus  fuccenfet  ?L&- 
fus  eft?  non  eft  iniuria  pati ,  quod  prior  feceris,  ludex  eft i 
plus  illius  credas  fententia ,  quam  tua.  Rex  eft  t  fi  nocen¬ 
tem  punit,  cede  iuflitia  ;  fi  innocentem,  cede  fortuna. Mu¬ 
tum  animal  eft  ,  aut  ftmile  muto  ?  imitaris  illud  ,fi  irafee- 
ris.  Morbus  eft, aut  calamitas  ?  leuiiis  tranfilict  fuflmen- 
tem ,  Deus  eft  ?  tam  perdis  ,  cum  illi  irafeeris ,  quam  cum 
illum  alteri  precaris  iratum.  Bonus  vir  eft ,  qui  iniuriam 
fecit  ?  Noli  credere.  Malus  i  noli  mirari.  Dabit  poenas 
alteri ,  quas  debet  tibi,  &  iam  ftbi  dedit,  qui  peccauit. 

XXV.  Huc  refero  Pauli  e  confilium.  Eflote  autem ,  ait , 


<  ad  Ephef. 


inuicem  benigni ,  mifericordes  ,  donantes  inuicem ,  ficut  & 


i  ad  Golof.  Deus  inChriffo  denauit  vtfbis.  Et  alibi  f  :  tnduitevos 

1,11.  ergo  ficut  elecli  Dei  Sanfti ,  &  dilefti  vifcera  mifericor - 

dia ,  benignitatem,  humilitatem  ,  modefltam  , patient  iam, 

fupportantes  inuicem  ,  &  donantes  vobifinetipfts ,  fi  quis 
aduersus  aliquem  habet  querelam  3  ficut  &  Dominus  do- 
nauit  vobis, ita  &  vos.  Eodemque  modo  accipiendum 

S  Prou-  .to.  exiftimo  quod  feribit  Salomon  g  :  Odium  fufeitat  ri- 
xas vniuerfa  delich  operit  caritas. 

XXVI.  Ad  extremum  dicitur  caritas  operire  peccata, quia 
ea  tegir,ac  celat, nulloque  modo  euuIgat.Quo  in  ge- 
h  lib.i.hift.  nere  extat  apud  Theodorctum  h,Chriftiarro  Princi- 
S,XI*  pe  digna  Conftantini  Imperatoris  oratio  ;  qui  cum 
accufationum  libellos  libi  ab  Epifcopis  oblatos  ,  in 
medium  addu£fcos,coniccilTetin  ignem, iureiurando 
adie&o  fe  ne  yerbu  quidem  perlegiftejfubiecit:  nam 
Sacerdotum  vitia  non  funt  populo  aperienda ,  ne  ille  inde 
cauffa  offendiculi  arrepta  licenter  peccare  aggrediatur. 
Quin  etiam  ,  ait  Theodoretus ,  eum  hoc  quoque  adieciffe 
memorant  ,fi  fuis  oculis  Epifcopum  aliena  vxori  ftuprum 
inferri  forte  videret ,  facinus  illud  nefandum  fuo  paluda¬ 
mento  fe  obteclurum ,  ne  facinoris  afpetlus  eos ,  qui  idem 
ipfum  cernerent, vlbt  ex  parte  Iader  et. 

XXVII.  Vt  vel  hinc  appareat  quantopere  Chrifti^nae  ca- 
fcitati  eotum  conliietudo  repugnet ,  qui  in.pfiblicis, 
ac  priuatis  congreffibus  Antiftitum,  Sc  Ecclefiaftico- 
rum  mores  acriter  leu  vere,lcu  falso  perftringunt.oc- 
culta  facinora  in  lucem  proferunt ,  ne  dicam  falla 
,  affingunt  ,  vt  in  eos  plane  conueniant  ,  quas  ad 
1  cap.j.  1/.  Galatas  feribit  Paulus i * * *  5 :  Si  inuicem  mordetis,  &  come¬ 
ditis  ,  videte  ne  ab  inuicem  confumamtni.  Certe  hoc 
modo  Petri  verba  explicat  Oecumepiqs.  Har\c ,  in¬ 
quit  ( hoc  eft  caritatem  )  Paulus  ait  legis  plenitudinem 
effe  ;  hic  vero  (hoc  eft ,  Petrus  )  effe  eiufmodi ,  vt  peccata 
poffit  operire, ac  tegere. 


A  Quamobrem  fapienter  monet  Bcrnardus  V  C 'aue  XXVIII. 
aliena  conuerfationis  effe  aut  curiofus  explorator ,  aut  te-  a  Serra.  40, 
merarius  iudex.  Etiam  fi  perperam  aclum  quiddeprehen -  Cantic. 
das, nec fic  iudices  proximum,  magis  autem  excufa.<  excufii 
intentionem  ,ft  opus  non  potes,  puta  ignorantiam ,  puta 
fubreptionem,puta  cafum.Quodfi  omnem  omnino  diffimu- 
lationem  rei  certitudo  re£ufat,fiiade  nihilominus  ipfetibf/f 
dicito  apud  temetipfum ,  vehemesfuit  nimis  tetatio.Quid 
de  me  illafeciffet, fi  accepijfet  in  me  ftmiliter  pote  flatem? 

Et  fine  huic  poftremae  explanationi  mirifice  fa-  X  XIX. 
uet  Grascus  codex :  pro  eo  enim  quod  Latinus  inter¬ 
pres  prasfenti  tempore  dixit ,  operit  multitudinem  pec¬ 
catorum  faturo  tempore  fcriplit  Petrus, y.u\oJ,es 
$of  ctfjutjjTiw ,  hoc  eft ,  operiet  multitudinem  peccatorum. 
quali  dicat ,  caritas  proximorum  peccata  obteger, 

B  tantum  abeft  vt  ea  in  vulgus  efferre  ,  aut  euulgare 
velit.  Quod  proculdubio,vt  Theologi  in  fcholis  do¬ 
cent  ,  de  iis  accipiendum  eft,  quae  &  grauia  funt,  & 
occulta, &  proximorum  famam  laedere  poliunt,  ne¬ 
que  enim  inficiandum  eft  nonnulla  efle  eiufmodi, 
liue  quia  publica  funt, liue  quia  reipublicx,  8>C  com¬ 
muni  bono  obfunt,quae  iure  poffint,atque  adeo  de* 
beant  in  publicum  proferri. 

9.  Hofyitales  inuicem  fine  murmuratione.]. 

Re&e  Clemens  b  Alexandrinus.  Adharet ,  inquit,  I, 

caritati  ho fit  alit  as, qua  eft  artificium  amicitia  circavfum  b  iib.i.Stro. 
hoffitum.  Re  namque  vera  caritas  non  modo  proxi¬ 
morum animum ,  fed  etiam  corpus  fpedtat :  idcirco 
C  Petrus  holpitalitatem  fuadet ,  cum  prius  caritatem 
commendadet ,  cuius  pleraque  alia  officia  recenfet. 

Erat  autem  olim,  vt  alibi  dixi ,  frequens  Chriftiano¬ 
rum  peregrinatio ,  atque  adeo  hofpitalitatis  vfus ;  Sc 
vt  omittam  notiora  Abraham,&  Lothi  cxempla,Iob 
itadefeipfo  loquitur  c  ,  Foris  non  martftt peregrinus,  ccap.31.31, 
oftium  meum  viatori  patuit.  Quippe,  vt  ait  Chryfofto? 
musjcun&is  domus  illius  patebat ,  quod  maxime  in 
Abrahamo  commendat  Ambrolius  &  ,Prasio, inquit, 
eft  aduenientibus,&  occurrit  obuiam,  &  itinera  explor<vt., 

Cradeftnon  quarentibus  ,  &  rapit  pratergredientes.  Et 
mrCus:  A braham  in  oftio  fui  tabernaculi  non  otiofus  fedet, 
qui  longe  afficit,  neq3  afftxijje  contentus  occurrit  obuiam. 

Quinetiam  apud  Gentiles  hofpitalitatis  ima  fa- 
crofandta  cenlebantur.Clemens  e  autem  Alcxandri- 
D  nus  ,  Clcobuli  lapientis ,  ac  Lydiorum  monarchas  fi¬ 
liam  laudat, quod  eam  non  puderet  paternorum  hospitum 
pedes  abluere.  Mihi  faithofpitalitatem,j»fi»  quod  eft  vti- 
le  hoffitibus  verfari.  Casterum  Philo  g  inholpitaliu- 
tis  vitiu  obiicit  Aigypriis,  quod  Poetis  fabulandi  ma¬ 
teriam  praebuit:Sic  enim  alicubi  feribit  Ouidius  h 
Dicitur  tAigyptus  caruiffe  tuuamibus  ama 
hnbribus-, atque  annos  ficcafuiffe  nouem. 

Cum  Thafius  B ufirin  adit ,  monftratf  piari 
Hospitis  effufo  fanguine  poffe  Ionem. 

Illi  Bufir is, fies  Iouis  hoftia  primus, 

.  Inquit ,& lALgypto  tu  dabis  hofpes  aquam. 

Idemque  alludens  alibi  > ,  ita  Hercule  loquente  facit 
Eyg0  ego  foedantem  peregrino  templa  cruore 
Bufir im  domui. 

E  Et  Virgilius  k. 

— - Quis  aut  Euriflhea  durum ,  .  . 

Aut  illaudati  nefcit  Bufir idis  aras?' 

Eius  porro  feu  fabula:, feu  hiftoria:  memipere  Hy¬ 
ginus  1 ,  Plutarchus.m,Eufebius  n  ,Arn,obiurs°,Augu- 
ftinus  P ,  Sc  alij.  At  Strabo  q  eiufmodi  fabulam  irri¬ 
dens, communem  ait  Barbaris  omnibus  confuetudi- 
nem  dfe,vt  holpites  pellant.  ^Lgyptios  yero.accula- 
ri  propter  ea  ,  quae  in  fabulis  de  Bliiiride ,  '$c  Bu- 
ritica  prrefeiClura  didta  funt  :  Addit  AEgyptiorum 
mala;  famae  fauere  locum  ,  qui  portu  careat, 

G  g  4  Is  enim. 


d  lib.  1.  dc 
Abtah.c.j. 


II. 

e  lib.4.Suo, 


f  lib.t.Stre, 
g  Iib.de  A- 
brah. 

h  lib.l.faft. 


i  lib.p.Mc- 
tamor. 


klib.j.Geor 

iir. 

1  in  tbbul. 
m  in  Parali, 
n  inChrop. 
o  lib.8.con- 

p  lE.18.  de 
cie;r.  c.11. 

q  iib.17. 


55^ 


Explanatio  Cap.  I V. 


h  enim ,  qui  pharo  proximu s  eft,  nequaquam  patet  ,fed  a  A  dentiam, fiue  moderationem  requirant,  &  interdum 


bubulci*  cu  foditur, hominibus  prtdt  ajfusti*,qui  eo  adna- 
uigantes  adoriamur.  Carthaginenfes  vero  demergere,  ait , 
peregrinas. qui  in  Sardiniam.vel  ad  Herculi 's  columna s  na- 
%  Ifb.  t.  c.4.  uigant.  Sat  fcio  Diodorum  *  Bufiridis  fabulam  vt- 
eumque  admittere. 

IV.  Sed  quid  opus  eft  multis  >  Salomon  de  yEgvptiis 
b  Sapa  $.13.  haec  memoriae  prodidit  b.  lufo  enim  patiebantur  fe¬ 
cundum  fuas  nequitiae.  Etenim  detefobiliorem  inhospi¬ 
talitatem  infotuerunt.  alij  quidem  tgnotes  non  recipie¬ 
bant  aduenat ;  alij  autem  bonos  hoffites  in  feruitutem  re¬ 
digebant.  &  non  folum  hac  ,fed  &  alius  quidam  reffe- 
clus  illorum  erat,&  quoniam  inuiti  recipiebant  extraneos, 
qui  autem  eum  latitia  receperunt  hos ,  qui  eifdem  v ferant 
iuffit  i  is  fetu  iffiim  ts  afflixerunt  doloribus. 


etiam  nimium  fumptum  obiiciunr.  An  murmuratio¬ 
nem  eam  reprehendit ,  qua  interdum  alij  alios  taci¬ 
te  accufant  ,  quod  hofpires  non  admittant  ipfi ,  fed 
ad  fe  potius  tranfmittant  ?  Fateor  id  non  videri  ab 
Apoftolica  prouidentia  alienum.  Nam  &  Paulus 
Apoftolus  ad  Corinthios  *  feribens  nonnullorum  a  ep.i.c.u, 
auaritiam  tacite  perftringit.  Ecce,  inquit,  tertio  pa-  l4- 
ratus  fum  venire  ad  vos  ,  &  non  ero  grauis  vobis :  non 
enim  qu&ro ,  qua  vefoa  funt,  fed  vos.  Metuebat  enim 
ne  illi  hofpitij  frequentiam  reformidarent.  Non 
aliter  Petrus  in  praefentia  omnes  querimonias  fa- 
ceflere  iubet ,  qux  hofpitij  gratia  accidere  poflent 
inter  fideles. 

Et  interim  holpitalitatem  monet  hilari ,  ac  libe-  X. 


Idem  vitium  ab  Aigyptiis  ad  alios  tranfmiflumin»  B  rali  animo  exercendam  :  nam  qui  morose  ,  aut  mali- 


e lib.8.cotra  dicat  Arnobius  c .  Tauris, inquit ,  Ponticis ,  &  tAfgy- 
”snt*  ptio  Bufridi  ritus  fuit  hoffites  immolare.  ApudPlutar- 
d  in  Paralie!.  c^um  d  Dercillus  Phaunum,  ait.  Regem,  qui  Mercu- 
rij filius  fi iit ,  patri  immolare  hoffites  folitum ,  Phalari¬ 
dem  item  Agrigentinum  tyrannum  hoffites  torquere ,  & 
c  injtgyde  excruciari  confueuijfe-.  ‘Peryllus  autem  faber  arari us 
&  Lycurgo,  Arexm  bucculam  confecit ,  tyrannoque  obtulit, vt  in  eape- 
hift  *  regrinos  viuos  cremaret.  Idem  vero  Plutarchus  6  te- 
g  in  vita  A-  ftis  eft  Spartanos  nemini  peregrino  Spartam  permi- 
pol.  lib.  6.  fifle.  Idemque  de  Thebanis  afterit  Dionyfius  Hali- 
f1*-  carnafteus.  De  Apolloniatis  /Elianus  f,&  Philoftra- 
i  lib  "7.  tus  Scythis  Herodotus  h,&  Strabo  ‘  .Denique 

k  lib*. j  od.4.  Horatius  k  ,Vifam  ait  Britannos  hofpitibus  feros. 

V  I.  At  contra  apud  alias  gentes  in  pretio  erat  hofpita-  toque gratius  venit ,  quod  facili ,  quam  quod  plena  manu 
ltib.i.c.#.*.  litas :  nam  in  libris  Machabteorum  1  lupirer  hofpi-  C  datur.  Exiguumef , quod  in  me  contulit ,  fed  amplius  non 
mhb.i.dE-  talis  nominatur, de  quo  cecinit  Virgilius  01  •  "  "  ■  *  -  ^  . 


gne  beneficium  largitur ,  &  exiguam  apud  homines 
laudem  aflequitur ,  nec  magnam  a  Deo  grariam  init: 
vc  enim  feribit  Seneca  b.  Non  tam  in  rebus,  quam  in_  b  lib.  1.  <J{ 
benefaciendi  voluntate  beneficij  magnitudo  confiflit :  non- 
nunquam  enim  nos  magis  obligat, qui  dedit  parua  magni¬ 
fice, qui  regum  aquauit  opes  animo,qui  exigua  tribuit,  fed 
libenter ,  qui  paupertatis  fua  oblitus  eft, dum  meam  reffi - 
cit.qui  non  voluntatem  tantum  iuuandi  habuit, fed  cupidi- 
tatem,qui  accipere  fe  putauit  beneficium, cum  daret, qui  de¬ 
dit,  tanquam  non  recepturus ,  recepit  tanquam  non  dedif- 
f et, qui  occafionem ,  qua  prodeffet ,  &  occupauit,  &qua- 
fiuit.  Contra  ingrata  funt ,  licet  re  ,  ac  ffecie  magna  vi¬ 
deantur ,  qua  danti  aut  extorquentur ,  aut  excidunt.mul - 


lupiter  hoff  itibus  nam  te  dare  iura  loquuntur. 

Sed  nihil  ad  Chriftianorum  hofpitalitatem  ,  de  qua 
inulta  Lucianus  ».Hoc  igitur hofpitaliratis ftudium 
magnopere  commendat  Petrus  ,  fed  praecipue  erga 
Chriftianos.  Ob  id  enim  ait ,  Hofpitales  inuicern. 

Neque  more  Gentilium  rei  honorificentiam  fpe- 
bat,de  qua  M.Tullius  °:  fed  fraterme  caritatis  ratio¬ 
nem  habet.  Quam  ob  caufam  etiam  praecipit  Pau- 
p  ad  Rora.  Ius?  ,necefiitatibus  SanSlorum  communicantes ,  hoffitali- 
,1*ad  H“br  tate-m  filantes. Et  alibi  ,  Caritas  fraternitatis  maneat  in 
^  ^  v  ’  vobis, &  hoffitalitatem  nolite  obliuifci  :per  hanc  enim  la¬ 
tuerunt  quidam  angelis  hoff  itio  receptis.  Magnus  vero 
x  in  reg.fuf.  Bafilius  T  de  hofpitibus  recipiendis  egregia  praece- 


n  in  dia!. 

pSKgJ. 


VII. 
O  1.  OiHc. 


j  •  r  •  I  ^  i  OOI  J  vrr**'  1  iwnt  yyi  J  thfHAZ  f  £  y  IrUrfrfC/J 

dup.  inter,  pta  tradit :  praecipue  autem  inanem  vetat  oftentatio-  D  ceum accepit  ,fed  repente  eum  ,  in  cuius  manibus 


potuit:  At  hic  quod  dedit,  magnum  eft,  fed  dubitauit, 
fed  difiulit ,  fed  cism  daret,  gemuit ;  fedfuperbe  dedit  ,fed 
drcuntulit ,  &  placere  ei,  cui  pra flabat, ,  noluit ,  ambitio¬ 
ni  dedit, non  mihi. 

Addo  veriflimam  Gregorij  c  fententiam.  Peregi  i-  XI. 
ni,  inquit,  ad  hoffitiumnon  folum  inuitandi funt, fed  etiam  t  Homij. 
trahendi.C umque  Pauli, &  haec  ipfa  Petri  verba  pro-  in  lm' 
tuliflet  fubdit :  Opinata  res  eft  valde ,  &  femorum  no- 
flrorum  nobis  relatione  tradita,  quidam  paterfamilias.cum 
tota  domo  fua  magno  hoffitalitati  ftudio  feruieb  at  cumque 
quotidie  ad  menftm  fisam  peregrinos  fufeiptret ,  quodam 
die  peregrinus  quidam  interlitos  aduemt,  admenfam  du- 
£tus  eft-,  dumque  pater  familias  ex  humilitatis  confuetudi- 
“*  aquam  vellet  in  eius  manibus  fundere ,  conuerfus  vr- 


nem,&  pompam, &  Chiiftianam,  ac  religiofam  mo- 
deftiam,  &  frugalitatem  fuadet. 

VIII.  Sed  cur  Petrus  addit ,  Sine  murmuratione  ?  An  eo  - 
rum  perftringit  auaritiam,  qui  aegre,  &  non  fine  taci  - 
ta  quadam  querela,  atque  accufarione  hofpires  exci - 
{  i.ad  Cor.  piunt?Sane  Paulus  f  Apoftolus,  Non  ex  trifiitia ,  in- 
5'7”  quit,<*«r  ex  neceffitate:hilarsm  enirjg d storemdiligit  Deus. 

Et  inrer  Philofophos  etiam  hx5c  libcralitatis  genus, 
quaft  per  vim  exprelTum  ,  ne  probatur  quidem.  Sa- 
f  lib.  i.dc  pienter  enim  feribit  Seneca  1  ,  Inter  multos  ac  varios 
-  ■  .c.i,  errores  temere  ,  inconfulteque  viuentium ;  nihil  propemo- 
dum, optima  Liberalis , dixerim  nocentius, quam  quod  bene¬ 
ficia  nec  dare  fcimus ,  nec  accipere.  Semina  in  folum  tjfce- 
tum,dr  fterile  non  ffargimus:  beneficia  fine  vUo  delectu  n 


.  ,  -  . aquam 

fundere  voluerat ,  non  imienit :  cumque  hocfitclum  fecum 
ipfe  miraretur, eadem  nofo  ei  Dominus  per  vifionem  dixit, 

Cateris  diebus  me  in  membris  meis,  hefierno  autem  die  me 
in  mcmetipfo  fufcepifti.  Non  tantum  ergo  fine  murmu- 
ratione,fed  magna  cum  animi  laetitia  ac  hilaritate  pe¬ 
regrini  hofpitio  excipiendi  funt, cum  fe  in  illis  Chri- 
ftus  d  Dominus  excipi  profiteatur.  d  Matth.ij. 

io.  Vnufquifque  ficut  accepit  gratiam  in  alterutrum ^ 
illam  adminiBr antes, ficut  boni  diffenfitores  multi¬ 
formis  gratia  Dei.] 

Quoniam  caritas  fefe  latiflime  fundit ,  prster  ho-  l' 
fpitalitatis  ftudium^pauciffimis  verbis  omnia  prope- 


~  ^  t  r  L  - uuiaiil  UiUUt' 

gu proucimus ,  quam  damus.  Multos  experimur  ingratos,  E  modum  caritatis  officia  complebitur  Petrus:vt  enim 


IX. 


plurts  facimus, quia  alias graues  exprobratores,  exafloreff 
fumus, alias  leues,&  quos  paulo  poft  muneris  fuipoeniteaL.. 
alias  queruli, &  mmtmq  momenta  calumniantes , gratiam 
corrumpimus  omhem  ,  non  tantum  poftquam  dedimus  be¬ 
ne  ficta ,  fed  etiam  dum  damus.  Et  plura  deinceps  ,  quse 
licet  vniuerfim  de  beneficentia  diba  finr ,  huic  ta¬ 
men  hofpitalitati  aptari  pofliinr. 

Remcuet  igitur  Petrus  murmurationem ,  hoc  eft, 
tacitas  querelas,  &  occultas  detrabiones,  quibus  in¬ 
terdum,  qui  holpitio excipiunt,  hofpitum  fiuepru- 


ait  Oecumenius  ,  ad  caritatem  pertinet  eorum  bonorum 
communicatio, qua  quis  habet, eitm  fiat  er  iis  caret,  &  indi- 
get  .Vnufquifque  igitur  ait, ficut  accepit  gratiam,  Gra:ce 
•xfieavpt t,  hoc  eft, donum,  quodpotiffimum  ad  alio¬ 
rum  vtilitatem  referatunneque  enim  loquitur  Petrus 
de  gratia  gratum  faciente  ,  quae  priuatam  cuiufque 
vtilitatem  fpebat,quar,vt  alibi  dixi,vcl  idem  eft  cum 
caritate, vel  ab  ea  nunquam  feiungitur. 

Poteft  autem  htec  fententia  tum  »d  fuperiora,tum 
etiam  ad  ea  ,  quae  fubfequuntur ,  commode  referri. 

A4 


IL 


Catholica?  Epift.  I.  Petri. 


357 


Ad  fupcriora  quidem  i  vt  fit  fenfus ,  hofpitalitatem  A  apud  Lucam  4  propo fica  parabola  villici ,  qui  Gracc'  a  cap.i*., 

«Kmiip  rnlirnvirnfffvm»  (“Ypfrpndaiti  .  nrn  fnrnlra-  dicitur  «tu*- /../ra.  «„1......  J _ i  t-\ 


III. 


abfque  murmuratione  exercendam  ,  pro  ea  faculta¬ 
te  ,  quam  quis  diuinitus  accepit.  Ad  ea  vero  ,  qua: 
confequuntur  hac  ferrae  ratione ,  vnufquifque  ea 
bona  ,  qua;  a  Deo  accepit ,  libenter  aliis  impertiat, 
quascunque  tandem  illa  fint, qua;  mox  ad  certa  quse- 
dam  capita  reuocantur.  Indicat  autem  Apoftolus 
non  pauca  efic  Dei  munera, quas  tum  intra  naturas  fi¬ 
nes, tum  etiam  fupra  naturatiMcortalibus  concedun- 
tur,quas  aliis  prodefle  debeant. 

Et  quidem  opcs,&  diuici^e  fruftra  habentur,  fi  re¬ 
condantur  in  arca  ,  nec  vili  prorfus  vfui  fint :  nam 
alioqui ,  vcrifilme  di&um  eft  tam  deefle  auaro  quod 
habet ,  quam  quod  non  habet :  alia  vero  Dei  mune¬ 
ra,  quas  a  Theologis  gratia:  gratis  data:  nomine  com- 


VIII. 


V-  ,  X  r  „  ...  T,  ,  . -v  -  uurninium,  vium  ven 

prehenduntur ,  otiou  plane  lunt,  &  vtihtans  exper-  B  altus .-  omne  i  enim  vfum  habemus ,  domnum  autem  nc- 


e'V'  iu<Br ,  exigendam  a  Domino  rationem 
probat.  Redde,  inquit ,  rationem  villicationis  tua  t  iant, 
enim  non  poteris  viihcarc. 

Vnde  colligit  Theophyla&us ,  non  efie  quem¬ 
quam  dominum  diuitiarum.  Niloil  enim ,  inquit,  for 
hetmee  proprium  ,  fed  difienfdtcres  alienarum  rerum  fit- 
mus,qua  k  Domino  nobis  concredita  funt,  vt  illas  bene  di- 
(penfemus  ,ficut  ipfe  imperat :  quod  ante  illum  dixerat 
au&or impcrfe&i  *>  in  Matthaeum :  Diurna,  ait, nofira  b  Hora. 
non  funt  nofira,  fed  Dei :  Deus  enim  dt  spe nfai  ores  nos  vo¬ 
luit  ejfe  rerum  fisarum  ,  non  dominos:  quod  longa  ora¬ 
tione  docet  Bafihus  e .  Quo  fpeftans  Chryfofto- c  Hora.ij; 
mus  .  Sapias ,  ait ,  rifiteftamenta  legens  dicentia.  Ille  d  Hom.i.ad 
quidem  habeat  agrorum, vel  domus  dominium ,  vfum  vero  P°P-Ancioc, 


tia ,  nifi  proximis  profint.  Htec  igitur  munera  in  al¬ 
terutrum  adminiftranda  monet  Petrus  ,  vt  eorum 
fru&us  in  eos  redundet;  quorum  cauflaDeus  illa 
largitus  eft :  neque  enim  quifquam  ea  fibi  priuatim 
vendicarc  debet, non  modo  quafi  non  ea  diuinitus 
acceperit ,  fcd  etiam  vt  fibi  foli  retineat. 

Etenim  Chriftus  Dominus  apud  Matthaeu  4  pro- 
pofita  talentorum  parabola,  hoc  ipfum  indicauit: 
Laudatur  enim  qui  quinque  taleta  auxerat,  itemque 
qui  duo  totidem  acceffione  multiplicauerat :  contra 
vero  acriter  caftigatur,  &c  reprehenditur  is  ,  qui  vni- 
cum  talentum  in  terra  defolfum  otiose  detinuerat, 
b  Prou.tsuj  Sic  Salomon1’  torpentem ,  ac  pigrum  accufat.  Dicit 
piger ,  leo  eft  in  via  ,  (fi  leana  in  itineribus :  fient  oftiiinu 


IV. 

a  eap.ij. 


vertitur  in  cardine  fuo,  ita piger  in  leBulo  fuo.  A bfeondit  C  magis  mirandum  eftHebr/orum  fapientiffimittPhf 

•btfreY  Cuarn  Culi  /ifrpU/i  Cua.  vtr*  IdUnY/it  fi  /ic  lr\  c  T  _ r  .  ..  .  .  _ 


mo.  Rurfus :  Manifeftunt, inquit,  eft, quod  illi  fo/h domi¬ 
nium  habent ,  qui  (fi  diuitiarum  vfum  contempfcrmt ,  & 
fruttum  deriferunt :  qui  enim  prafentibus  abiectis  ,  ipfu 
pauperibus  erogat ,  in  necefiaria  fuis ,  vfus  eft,  (fi  ip forum 
dominium  habens  obiit ,  neque  per  ipfam  mortem  illa  exci¬ 
dens  poffeffione  ,fed  omnia  illo  recipiens  tempore ,  (fi  illis 
multo  plura ,  quando  in  die  iudicij  illorum  prafidio  maxi¬ 
me  egebit, <y  quando  omnes  fhclorum  rationes  repetemus. 

Idem  plane  dixit  Beda  e  :  Villici  vocabulo,  zkftijci-  I X. 
tnus  eos  qui  pecunias  habent  non  iam  dominos  fua,  fed  c  Luc.i*. 
aliena  potius  rei  diftenfatores  efi  putandos.  Et  Perrus 
CInylologus  {.  In  terra  nos  debemus  fentire  villicos,do-  f  Serm. i  ij, 
minos  non  putare :  prorogationis  temporaria  minifteriunu- 
fufcepifie,non  muenifie ius perpetuum pofiidendi.Et  quod 


piger  manum  fuam  fub  afcelU  fua  ,  (fi  laborat  fi  ad  os 
fuurn  eam  conuerterir. 

V.  Contra  vero  vtilitatem ,  quam  interdum  afij  aliis 
c  Pro. 17.17  afferunt ,  pereleganti  fimilitudine  deferibens  ait  c, 
Ferrum  ferro  exacuit  ur,&  homo  exacuit  ftteiem  amici  fui. 
Acuuntur  enim  homines  ex  mutuo  inter  le  conui- 
ftu,  5c  congreflii,&  virtutum  exemplis  ad  optima 
i  Ecclrf.f?  quasque  prouocantur.  Quamobrem  alibi d  ait,  Me¬ 
lius  eft  ergo  duos  ejfe  ftmul ,  quam  vnum :  habent  eninu 
emolumennim  ficietatis  fm.fi vnus  ceciderit, ab  altero  fiil- 
cietur.va  (oli, quia  citm  ceciderit, non  habet  fubleuantem  fe, 
& fi  dormierint  duo,  fiuebuntur  mutuo  :  vnus  quomodo 
calefiet ? 


Io  g,  Liquere,  ait ,  fatis  puto  nos  alienis  vtipojfefwmbus,  g  Ii-deChe- 
nec  gloriam  poffidendo,  nec  diuitias ,  nec  honores,  nec  impe-  rub' 
ria,  nec  aliud  quidquam  vel  corpor'  ' 

imrno  ne  z'  ’ 


VI. 


...  ,  .vel  anima  proprium ,  ■ 

vitam  quidem.  Vfumfrutlum  habemus  folum , 
quod  fi  agnofeerernus ,  curaremus  tanquamres  Deipraco- 
gu  antes  morem  efic  Domini  recipere  fua  quandocunque  ipfi 
vtjum  fiierit.ftc  enim  ademptas  ferremus  leuius.  Nunc 
plenque  omnes  dum  exiftirnant  hac  fua  efie  ,  ac  propria , 
mafty  ^°PianLj  €0rmn  5  &  %tntes  mox  opprimuntur 

Et  Seneca  h  Gentilis, quamuis  Philofophus. Quid  X 
unquam  tm  parcis  ?  Procuratores,  omnia  i(la  ,  qtuvos  h  lib.de  bc 
bo*  1  *  a-  f  c  fupra  humana  elatos obliuifci  cogunt  ve(ir a  ncf.eap.3. 

alieno  fangmne  rapta  veftro  defenditis,  propter  quaclaffes 
cruentaturas  maru%  deducitis ,  propter  qua  quafiatis-  vrbes 
sgnan  quantum  filorum  in  aduerfos  fortuna  compare:- 
propter  qua  ruptis  toties  affinitatis,  fimicitia, collegis  fcedcri- 
bus  inter  contendentes  duos  terrarum  orbis  elifus  eft  non_, 
funt  veftra,  in  depofni  caufiafunt,  iam ,  idmque  ad  alium 
dominum  fpettantia ;  aut  hoftis  illa ,  aut  hoftis  animi  fre- 
cefior  inuadet.  3 


«  Tradi.  10.  lucrari  Chrifto  ,-quia  lucratieftis  d  Chrifto.  Et  eodem 
ia  Ioan,  ]oco  #  Si  autem  fueris  frigidus,  marcidus  ad  te  folum  fpe- 

&ans ,  eh  dicens  in  corde  tuo  ,quid  mihi  eft  curare  aliena 
peccata  ?  Sufficit  mihi  anima  mea ,  ipfam,  int  egram  feruem 
Deo.  Eia  non  tibi  venit  in  mentem  femus  ille ,  quiabfeon- 
dit  talentum  i  Nunquid  accufat us  eft  ,  quia  perdidit ,  & 
non  quia  fine  lucro  ferttauii  ?  Et  rurfus  ,  Vnufquifque  tn^ 
domo  fua  cum  amico  fuo ,  cum  inquilino  ,  cum  cliente  fuo , 
cum  maior  e,  cum  minore  quomodo  dafa  D  e  ut  aditum,  quo- 
{  pfal.jj.in  m°A°  aPerit  ianuam,  verbo  fuo  nolite  quiefetre  lucrari 
illa  verba,  Chrifto.  Et  alibi  f.  Si  amatis,  inquit,  Deum,  rapite  om- 
Magntficate  ms  Amonm  J)et  }  „ui  vobis  tuwuntiir  ,  Dr  omnes ,  aiti 
funt  in  domo  veftra.  1 

y  j  |  Ait  autem  Petrus ,  in  alterutrum  Hlam  adminiftran-  ^ 
tes,  Grasce ,  ,  vt  fignificet  alios  aliis  quan- 

dam  debere  feruitutem  :  nec  enim,vt  fapienter dixit 
g  Eccli.17.  qw^a, nobis  tantum  nati  fumus.  Et  Sapiens  8,  Man- 
«•  dauit ,  inquit ,  illis  vnicutque  dc  proximo  fno.  Vnicui- 

que  enim  prascepit  Deus,  quomodo  fc  cum  proximo 
gerat ,  vt  videlicet  ei  nulla  ratione  obfit.,  fed  potius 
profit,  quantum  in  ipfo  eft.  Subdit,  Sicut  boni  difpen - 
fatores  multiformis  gratia  Dei.  Graece  dixit  otuoto/aoi. 
Neque  enim  quemquam  voluit  Deus  fuorum  bono¬ 
rum  efle  dominum  ,  atque  adeo  ita  le  quemque  ge¬ 
rere  voluit,  quafi  fua»  adminiftrationis  redditurus  fit 
aliquando  fupremo  iudici  rationem.  Quamobrem 


Neque  veri  haec proptecea  difpuro.quaii  Appfto-  yi 
Iicorum  errorem  olim  ab  Auguftino  ' .  aliifque  i  |i.*H.r, 
Theologis  damnatum,  perluadere  velim,  qui  eos  «p.+o. 
in  luum  coetum  admittendos  negabant ,  qui  bon-  k  D  T,’om, 
fua  poffiderenr ;  fed  vt  appareat  ouanto  in  errore  Uuch“-!i-1 
vertentur  1  Hi  ,  qui  caducis  ,  mortalibfifque  bonis 
na  incubant,  quafi  ea  perpetuo  polfelfuri  fint,  cum 
tamen,  vr  eleganter  dixit  quidam  ' ,  fit  omnino  J  Hoiot.lib. 

Linquenda  tellus  &  domus ,  &  placens  *.  Od.  1 4- 

Vxor,  neque  harum,  quas  colis ,  arborum 
Te  prater  inuifas  cuprefios  ' 

Vlla  breuem  dominum  fequetur. 

Abfumet  hares  Cacuba  dignior 
Seruata  centum  clauibus:  &  mera 
Tinget  pauimentum  fuperbo 
Pontificum  potiore  caenis. 

lob  «"  autem  , nudus egreffus fitm  devtero  matm  mea,  1»  c  p.1.11. 
(fi  nudus  reucnar  illuc,  vtcumque  fit  breues  dominos 

nos 


35B  Explanatio  Cap.  I V. 


nos  effe  conflat ,  qui  haec  omnia  non  ira  multo  poft 
velimus,  nolimus  ingratis,  atque  ignotis  plerumque 
,  haeredibus  reliduri  lumus. 

XII.  Quod  fi  haec  de  omnibus  fortunae ,  corporifque 
bonis  veriffime  dicuntur,  ftatui  facile  poteft, quid  de 
aliis  bonis  fentiendum  iit ,  quae  a  Profpero  ral:ifque 
viris  fandiffimis  vota.  fidelium, { pretia  peccatorum,-*  pa¬ 
trimonia  pauperum  nuncupantur  :  qua:  viris  Ecclefia- 
fticis  tamqbam  fidelibus  adminiftiatoribus  in  pios, 
ac  religiofos  vfus  diftribuenda  credita  funt.  illi  certe 
quicunque  illi  tandem  fint ,  ne  fupremo  quidem  Ec- 
clefiae  anriftite,  Romanoque  Pontifice  exclufo,  eo¬ 
rum  bonorum  rcfpedu  vllo  modo  domini,  fed  tan- 

f--  tUm  oeconomi,  atque  adminiftratores  cenfcndi  funt, 

quorum  fides, atque  integritas  exigenda  eft  aliquan- 
do  ab  eo, qui  horum  omnium  non  vno  nominelegi- 
timum  fibi  dominium  vendicat. 

XIII.  Caeterum  illud  omnino  tam  Laicis  quam  Eccle- 
fiafticis  fedulo  cogitandum  eft, quanam  ratione eiuf- 
modi  bonis  vtanrur ,  vt  diuinae  voluntati  morem  ge- 

*Lue.i<r.  rant.  Voluntas  autem  Domini  eft,  ait  Theophyladus  a, 
datis  vti  in  vfus  confertiorum,  non  tn  proprias  delicias.  Et 
b  Hom.i.ad  Chryfoftomus  b ;  Diuitem  te  fiat  Deus,  vt  egenis  auxi- 
p°pul.  *  vt  peccata  tHU  per  Uberalitatem  aliis  exhibi- 

c  l.jo.Hom.  tam.  Vere  autem  apud  Auguftiman  c  his  verbis  di- 
Ham.47,  uitem  alloquitur  Deus,  Plus  tibi  dedi, vt  haberes  vnde 
pauperi  dares ,  pauperi  non  dedi  ob  hoc,  vt  te  probarem, 
non  quia  ambobus  non  habui  vnde  darem  ,fed  per  paupe¬ 
rem  volui  te  probare.  Ego  furn  qui  diuit  em,  &  pauperem 
fici,  praro^atorern  teconflitui  in  bonis  meis,  fkc  mtfericor - 
diam,  quia  nihil  perdes, &  me,  qui  tibi  dedi,  non  offendes. 
Da.  quid  dubitas  ?  quia  fi  dederis ,  ego  plura  dabo,  quid 
tibi  (oli  vindicas ,  quod  ambobus  dedi  ?  Quare  tu  folus  co¬ 
medis  ,  quod  ambobus  creaui  ?  Quafi  tuo  labori  hoc  adfi- 
gnas ,  aut  tuum  effe  putas. 

X  I  V.  Itaque  rede  Petrus  fideles  vocat  diurnorum  mu¬ 
nerum  adminiftratores  ,  hoc  eft ,  vt  ipfemet  fubdir', 
multiformis  gratia  Dei.  Graece  notvaXw,  hoc  eft  varis, ac 
d  ad  Rom.  multiplicis.  Air  enim  Paulus  d.  Habentes  autem  do- 
lz‘6'  nationes  Grarce  *<*e*'«7 fecundum  gratiam  ydeu, 
qua  data  efl  nobis,  differentes  flue  prophetiam,  ere.  Et  ali- 
c  i.  ad  Cor.  bi  e  j  Diuifiones  gratiarum  funt ,  Graece 
Il,4‘  Rurfus  diuifiones  minifteriorum  ,  diuifiones  operationum, 
i  adEphef.  Denique  vnicuique  autem  noflrum  data  efl  gratia  fe- 
4-7«  eundum  menfuram  donationis  Chrifti. Quibus  omnibus 

locis  xdeaona*  feu  ‘xftesv  referre  videtur  Paulus  ad  bo¬ 
na  tantum  fpiritualia,&  ad  eas  gratias, quae  dicuntur 
gratis  datae. At  vero  in  praefentia  Petrus  vtraque  Gra¬ 
ea  voce  ampliori  quadam  fignificatione  vfus  vide¬ 
tur.  Quod  enim  dixit,  vnufquifque fleut accepit  gra¬ 
tiam  in  alterutrum  illam  admmiflrantes ,  vbi  Graece  eft 
vox  %o&cr(Jiie,Ci  ad  fuperiora  referatur,vt  videri  poteft 
non  improbabile ,  ea  voce  compledi  videtur  etiam 
fortunae  bona  ,  quae  fouendo  ornandoque  corpori 
fubferuiiant. 

X  V.  Quod  autem  modo  fubiicir ,  ficui  boni  dijpenfatores 
multiformis  gratia  Dei ;  eadem  amplitudine  &  ad  fu- 
periora.&ad  ea,  qua:  fubfequuntur,  fpedare  poteft. 
Vox  enim,  ficut ,  poftulare  videtur  vt  cum  fuperiori  • 
busconiungatur :  quae  vero  fubiiciuntur  eadem  gra¬ 
tiae  voce  proculdubio  comprehenduntur.  Verum 
quoniam ,  audore  Atiguftino,  gratiae  nomen  non  fa¬ 
cile  in  facris  literis  deprehenditur  figmficare  bona 
naturalia,  &  quae  fpedant  ad  creationem  ,  vr.exifti- 
mabant  Pelagiani ;  fimilius  vero  crediderim  hoc  lo¬ 
co  Petrum  vtraque  Graeca  voce  fupranaturalia  bona 
fignificare,  fiue  haec  fententia  cum  fuperioribus,  fiue 
cum  fequentibus  connedatur,vt  quamquam  hofpi- 
talitas  abfque  fortunae  bonis  exerceri  non  poteft, 
ipie  tamen  hofpitalitatis  vfus  fit  cceleftis  gratire  be¬ 
neficium  ,  atque  idcirco  moneat  Petrus  ,  vt  pro  eius 


A  gratiae  vi  ,  &  conditione  diuinoimpuiftu  rcfpon'. 
deant  ,&  libcraliter  peregrinis  opitulentur. 

Multiformem  autem,  feu  variam,  atque  multipli-  x  V I 
cem  gratiam  appellat,  praecipue  propter  gratias  gra-  "  ' 
tis  datas  ,  quae  locis  indicatis  enumerantur  a  Paulo 
cx  quibus  nonnullas  mox  indicabit  Pctrus.Sic  etiam 
Chriftus  in  parabola  a  talentorum ,  Vni  quidem ,  ait,  a  Matth 
data  fuiffe  quinque  talenta,  alij  autem  duo  ,  ali]  vero  '4-  ^ 

vnum ,  vnicuique  fecundtem  propriam  virtutem.  Et  Pau¬ 
lus  b  i  ah)  quidem  per  fpiritum  datur  fermo  fipientit, b  i.a</Cor. 
alij  vero  fermo  fcientu  fecundum  eundem  fpintum  ,  alteri  a,*‘ 
fides  in  eodem  fpiritu ,  alij gratia  finit atis  in  vno  fpirttit, 
alij  operatio  virtutum ,  alij  prophetia ,  alij  diferetio  fpiri- 
tuum,  alij  genera  linguarum,  alij  interpretatio  ferrnonum. 

B  Tum  (abdit, hac  autem  omnia  operatur, vnus  atque  idem 
fpiritus  diuidens  fingulis,  prout  vult. 

Hanc  enim  maxime  ob  cauflam  gratiae  gratis  da-  XVII. 
tae  nuncupantur,quod  nullo  meritorum,  autpriuatae 
cuiufquam  praeparationis  rcfpedu  fed  vnius  Dei  li¬ 
bera  voluntate  tribuantur ,  vt  alicubi  copiofius  ex¬ 
plicui.  Referuntur  autem  haec  omnia  ad  proximo¬ 
rum  vtilitacem  ,  eam  que  ob  cauflam  ait  Paulus  r,e  i.  ad  Cor. 
Vnicuique  autem  datur  manfeflatio  fpiritus  ad  vtilita-  '1‘7, 
tem.  Quocirca!  rede  hoc  loco  ait  Petrus  ,  ficut  boni 

difpenfitores.  Gra ece  ol  od/ao.  Quemadmodum  enim 
oeconomus  patrifamilias  fubeft,&  reddendae  rationi 
obnoxius  eft,ita  iis, qui  huiufmodi  bonis  praditi.unt 
etiam, atque  etiam  perfpicicndum  eft, quanam  ratio- 
£  ne  iis  vtantur.  Ne  frtiftra  illa  accepifle  videantur, 

^  aut  quae  ad  aliorum  vrilitatem  referenda  funr,ad  ina¬ 
nem  oftenrationein ,  aut  auram  popularem  captan¬ 
dam  transferantur. 

Bonos  igitur  difpenfatores  eos  vocat,  qui  murfe-XVlII. 
ribus  acceptis  bene  ,  &  cx  caritatis  praeferipro  vtun- 
tur,  &  qui  abundant  aliorum  inopiam,  &  egeftatem 
.  fubleuant.  Quod  proculdubio  maxime  fpedat  ad 
Ecclefiaftjoos  praefules  ,  &  antiftites  ,  de  quibusait 
Paulus  <*,  Sic  nos  exiftimet  homo ,  vt  mmiftros  Chrifti ,  &  d  ',sl!Cm' 
diffenfatores  my fler  iorum  Dei-,  fiio  tamen  modo  hoc  4'‘' 
apoftolicum  praeceptum  etiam  priuacos  attingit.  Ad 
eos  enim  etiaspi  refertur  parabola ,  quae  eft  apud  Lu¬ 
cam  e  ,  Homo  quidam,  inquit ,  nobilis  abiit  in  regionem  c 
longinquam  accipere  fibi  regnum  ,  &  reuerti.  vocatu  au¬ 
tem  decem  fer u is  fuis  dedit  eis  decem  mnas,  &  ait  ad  illos { 
negotiamini ,  dum  venio. 

D  Tametfi  enim  Theophyla&us  feruos  interpreta-  XIX. 
tur  Ecclefiae  miniftros,Euthymius,  Titus  Boftrenfis, 

&  Beda  prsceptores,  dodores,  &'concionatoresin- 
telligunr :  haud  tamen  ambigam  Chriftianis  omni¬ 
bus  negotiandum  efle.  Noftra  autem  negotiatio  in 
eo  pofita  eft ,  vt  diuinae  vocationi  refpondeamus, 
eiufqtie  diuinis  muneribus  rede  vtamur.  Hrecautem 
negotiatio  coeleftc  ,  ac  diuinum  lucrum  quserit ,  nec 
quifquam  ab  hac  negotiation®-  alienus  cenfendus 
eft.  vt  enim  ait  B.Gregorius  1 ,  ■Nullus  eft  qui  veraciter  (  Hora.?.] 
dicat,  talentum  minime  accepi,  non  eft  vnde  rationes  pone-  Euan&- 
re  cogar,  talenti  enim  nomine  cuilibet  pauperi  etiam  hoi 
ipfum  reputabitur ,  quod  vel  minimurn  accepit.  Ibidem 
autem  addit  ,cum  augentur  dona  .rationes  etiam diono- 
rum  cre flere,  vnde  colligitiqtio  quis  pluraaccipit ,  eo 
L  plura  fibi  eiTe  cogitada,  &  maiori  follicitudine  labo- 
randu,rre  fruftra  ea  accepifle  videatuf,quiefibi'diu!- 
nitus  cdllata  funt  .tanto  enim,inc[nk,efie  hiiniilior,  atque 
adferuiend.it  promptior  quifque  debet  ejfe  ex  munere, quan¬ 
to  fe  obligatiorem  effe  consficit  in  reddenda  ratione.  \ 

1 1.  Si  quis  loquitur  quafi  fermones  Dei,  fi  quis  miniftrat 
tamquam  ex  viante  quam  admimslrat,  Deus, 
vt  i ru  .  omnibus  honorificetur  Deus  per  lefunu 
Chriftum  ,  cui  eft  gloria  imperium  in  ficula 
ficulorum.  Amen  f\ 


Ex 


Catholica:  Epift.  I.  Petri.  359 


I.'  E*  plurimis  Del  muneribus  duorum  tantum  eae-  A 
teris  praetermittis  in  prxfentia  meminit ,  hoc  eft  do¬ 
cendi  concionandique  facultatis ,  &  minifterij ,  feu 
diaconatus,  ac  de  priori  quidem  ,fi  quis ,  inquit ,  lo¬ 
quitur  quafi fermonis  Dei.  videtur  enim  Petrus  dodo- 
res  ,  feu  Euangcliftas, praecipuique  paftores  indicare, 
quorum  proprium  munus  eft  populum  erudire, diui- 
nam  legem  explicare  ,  fuaque  oratione  populum  ad 
Chriftianas  virtutes  inflammare.  Eos  igitur  monet, 
vtcum  ad  populum  verba  faciunt ,  ita  lc  gerant,  vt 
Dei  nuncios,&  interpretes  decet.  Voluit  enim  Deus 
prophetas ,  &  Apoftolos  non  fua  fenfa ,  fed  diuina 
oracula  proferre. 

1 1,  Itaque  Ifaiam  *  Prophetam  his  verbis  alloquitur; 

•  eap.51.it.  Pofuiverba  mea,  inore  tuo.  Ipfe  ver6lfaias  b  aperte 
b  «ap-4?.t.  teftatur  fe  Dei  efTc  inftrumenrum,  £r  inquit,  os  B 
clfaizuo  meum  quafi  gladium  acutum.  Sxpe c  autem  ait,  os  Do- 
eap.4©.j.  mini  locutum  eft.  Et  ad  Ieremiam  d ;  Fniuerfa ,  inquit, 

6  cap.1.7.  quacumque  mandauero  tibi,  loqueris.  Et  nonnullis  in- 
e  retfj  teriedis  * .  Ecce  dedi  verba  mea  in  ore  tuo.  Ad  Ezc- 
f  cap.j.io.  chielem  f  autem  ,  Fili  hominis  omnes  fermonts  meos, 
quos  ego  loquor  ad  te,  ajfume  in  corde  tuo ,  &  auribus  tuis 
audiy& vade,  ingredere  ad  tranfmigrationem  ad  filios  po - 
puli  tui,&  loqueris  ad  eos,&  dices  eis, Hac  dicit  Dominus 


Deus. 

III.  Chriftus  autem  Dominus  ira  Apoftolos  fuos, cum 
»  Mattii*,  io.  cos  ad  praedicandum  mitteret ,  affatur  8 ,  Cum  autem 
1 9-  tradent  vos ,  nolite  cogitare  quomodo ,  aut  quid  loquamini: 

dabitur  enim  vobis  in  illa  hora  quid  loquamini  :non  enim 
vos  eftis.qui  loquiminifed  Spiritus  Patris  veftri,qui  loqui- 
h  eap.11.14 tHr  Et  apud  Lucam  h .  Ponite  ergo  in  cordi¬ 

bus  veftris  non  prameditari ,  quemadmodum  rejpondeatis. 
tgo  enim  dabo  vobis  os,  &  fapientia,  cui  non  poterunt  reft- 
ftere,  &  contradicere  omnes  aduerftrij  veftri.  Er  de  Ste- 
.  f  io  phano  protomartyre  feribit  idem  Lucas  « ,  Et  non^ 
poterant  r eft  flere  fapientia ,  &  fpiritui ,  qui  loquebatur. 

I  y .  Monet  itaque  Petrus,vt  qui  docendi, concionan¬ 
dique  munere  funguntur,  ita  fc  gerant, perinde  quafi 
diuina  verba  proferant.  Qua  de  re  non  minus  pic, 
k  !!b.  4.  de  quam  dode  alicubi  ditterit  Auguftinus  k,  Agit  ita- 
doA.Chrift.  que  nofterfte  eloquens, cum  &  iufta,&  fancla,  &  bona  di- 

1 1 •  cit, neque  emm  alia  debet  dicere,  agit  ergo  quantum  potejh, 

eum  ifta  dicit ,  vt  intelligenter ,  vt  libenter ,  vt  obedienter 
audiatur, rjr  hac  fe  poJfe,ft  potuerit,  &  in  quantum  potue¬ 
rit,  pietate  magis  orationum,  quam  oratorum  fheuhate  non 
dubitet ,  vt  orando  pro  fe,  ac  pro  illis,  quos  eft  allocuturus. 
Jit  orator  antequam  doclor.  Ipfa  hora  iam  vt  dicat ,  acce¬ 
dens  priufquam  exerat  proftrentem  ■  linguam ;  ad  Deum 
leuet  animam  fitientem ,  vt  eruSlet  quod  biberit ,  vel  quod 
impleuerit ,  fundat,.  &  multa  deinceps  eodem  {pe¬ 
dantia. 

V.  Loquitur  igitur  Petrusde  iis, qui  docendi  munere 
funguntur,  ita  explicante  Oecumenio ,  F t  fi  quis, in¬ 
duit,  fermone  donatus  Jit  ;  id  enim  JigniJicat,  cum  ait  tam¬ 
quam  eloquia  Dei.  Olim  autem  vt  colligitur  ex  Pau- 
1  i.  ad  Cor.  1°  *n  ccttu  fidelium  non  modo  antiftes,  fed  etiam 
14.16.  priuati  de  rebus  diuinis  verba  facere  confueucrant, 
Cum  conuenitis,  ait  Paulus ,  vnufquifque  veftrum  pfal- 
mum  habet ,  dottrinam  habet,  apocalypjim  habet,  linguam 
habet, interpretationem  habet. omnia  ad  adijicattonem  fiant. 
Exiftimo  autem  Petrum  ea  omnia  gratuita  munera 
his  pauciflimis  verbis  compledi,  quae  oratione  exer¬ 
centur.  De  quibus  plura  Paulus  loco  indicato. 

V I.  Abfolute  autem  atque  vniuerfim  ait  ,fi  quis  loqui¬ 
tur  ,  fublato  videlicet  Eccleflafticorum  ,  &  laicorum 
diferimine ,  modo  rite,  ac  rede ,  &  quod  ad  rem  fa¬ 
ciat,  quis  loquatur.  Et  aeuo  quidem  Apoftolico  gra¬ 
tiae  gratis  datae  beneficio,mulri  de  fidei  dogmatibus, 
deque  morum  praeceptis,  apte  >  appofiteque  diflere- 
bat,vt  Spiritus  fandus  facultatem  cuique  rribuebat, 
exemplo  ab  Hebraeis  dudo  ,  qui  in  templo  &  fyna- 


C 


D 


E 


gogis  cuiuis  docendi  potertatem  faciebant ,  modo 
periti, ac  dodi  eflent.  Quamobrem  in  Adis  Apofto- 
licis  *  Synagogae  princeps  Paulum  &  Barnabam  ad  a  cap  i j-x/ 
dicendum  prouocar.  Firi, ait,  fratres,  fi 'quis  eft  in  vo¬ 
bis  fermo  exhortationis  ad  plebem, dicite. 

An  autem  alicuius  defiderarctur  facultas ,  fiue  VII. 
olim  apud  Hebraeos,  fiuepoftea  apud  fideles,  ambi¬ 
gi  vtcumque  poteft.Ac  de  ludaris  quidem  video  pla¬ 
cere  viris  dodis  b  abfque  fuperioris  audoritate  non  b  AbulcriC 
licuifle  cuiquam  in  templo  docere, eam  vero  poreftar  Maub.13.cj. 
tem  a  Pontifice  concedi  confueuilfe ,  atque  idcirco  I4‘ 
exiftimant  c  principes  Sacerdotum  ,  &  leniores  po-  c  Matth.n. 
puli  quaefitte  ll  a  Chrifto,  in  qua  poteftate  hxc  face-  ^ 

ret,hoc  eft  vtipfi  interpretantur,  qua  audoritate  in 
templo  doceret  :  non  negant  tamen  fas  fuifle  pro¬ 
phetis  fuo ,  vt  ita  dicam  ,  iure  populum  erudkc  ,  &• 
morum  praeceptis  informare :  idcirco  enim  Chriftum 
quotidie  in  templo  nemine  contradicente  dociiiffc»- 
quod  tamquam  propheta  vulgo  haberetur.  . 

Verum  in  Synagogis  Principem  Synagogae  ,-qui  VI IX. 
archifynagogus  appellabatur.,  eundis  prshiilfe  ^ at¬ 
que  in  omnes  excrcuifle  audoritatem  haud  granate 
admiferim  :  id  enim  ex  Adis c  Apoftolicis  non  ob-  c  cap.  13.15. 
fcure  deprehenditur.  Paulus  enim  archify nagogi  au¬ 
doritate  perorauit,  &Stephanus  'iuflu  Principis  Sa-  f  AtS,7’u 
cerdotum  luculenta  habuit  orationem,  qua  libi  mar- 
tyrij  gloriam  comparauit.  De  templo  autem,hoceft 
porticu  Salomonis, qud  omnis  Iudaeorummultitudo 
promifeue  conuenirc  confueucrat ,  cogor-vchcmen- 
ter  dubitare  :  nam  prsterquam  quod  injbi. Chriftus 
Dominus  nullius  expedato  aflenfu  .freqilentifllmc 
de  fidei  myfteriis  verba  fecit ;  Petrus  cun>  greflum 
claudo  reftituiflet ,  in  porticu  Salomonis  benelon; 
gam  orationem  habuit  S;  itemque  Apoftoli  carcere  g  A£t.3.a. 
diuinitus  foluti  in  templo  Chriftianae  hdci  dogmata 
explicant  h  .Nec  facile  concelferim  cum  ludri  Chri-  ^  ^ 
ftum  interrogant ,  in  qua  poteftate  ea  faciat ,  de -do-' 
cendi  facultate  eos  loqui. 

Nam  vt  eos  omittam  ,  qui  apud  Origengm  ‘  dc 
mirifica  patrandi  miracula  poteftate  Chriftum.  inter- 
rogari  autumant,  quos  ille  merito  deridet ,  Chrylo-  ' 
ftomus,&  Theophyladus  eam  interrogationem  po- 
tittimum  fpedare  putant,  vendentes,  &:  ementes  dc 
templo  eiedos :  quafi  Chriftus  Dominus  Sacerdo¬ 
tum  ,  ac  miniftrorum  templi  libi  arrogaffet  audori¬ 
tatem.  itaque  ille  ait, cauponanrmm  in  templo  correciio  - 
ttem  obiiciunt.  Hic  vero ,  quis ,  inquit  ,es  tu,  qui  eucis 
negotiante  st 

Quod  fi  placeat  vniuerfim  interrogationem  acci-  X. 
pere ,  vt  ad  omnia,  qux  Chriftus  gerebat ,  referatur, 
non  magnopere  repugnarim.  Nam  Iudxi.vt  Orige 
nes ,  &  Hieronymus  affirmant ,  Sc  dodrinam  carpe¬ 
bant,  quam  apud  Marcum  k  nonam  appellabant,  &C  k  cap.i.i7- 
miracula  calumniabantur, vt  non  tam  dedocendi  fa¬ 
cultate, quam  de  ipfa  dodrina  percontentur.  Et  qui¬ 
dem  cum  numero  multitudinis  dicant,*»  qua  potejhi- 
te  hac  ficis ,  redius  ad  illa  omnia  fpedatte  credendi 
fiint  Sacerdotum  Principes  ,  &  feniores ,  quae  Chri¬ 
ftus  in  die  palmarum  geflerat,vt  fit  fenfus  in  qua  po¬ 
teftate  ex  templo  ementes,ac  vendentes  cxpulifti,vr- 
bemque  ,  ac  templum  triumphantium  more  ,  tanto 
cum  apparatu ,  &  populi  acclamatione  ingrclfus  es? 
EtEuthymius  quidem  a  Chryfoftomo,&Thcopliy- 
lado  nihil  diferepat. 

Certe  Graeca  vox  «f  «sm  ins  dicendi ,  ficu  iurifili- 
dionem,ac  Principis  poreftarcm  fignificare  viderut. 
quafi  dicant  Sacerdotum  Principes ;  fatis  pro  impe¬ 
rio  multa  gcflifti,&  tamen  nemo  tibi  hanc  audonu- 
tem  tribuit ;  cur  ergo  illam  tibi  temere  arrogas  ?  I  e 
fidelium  autem  coetu  primis  illis  naf cernis  Ecc  e  ix 

vcluti  incunabulis,diuini  numinis,fandiqueSpiritus 

duduj 


XI- 


{bo 


Explanatio  Cap.  IV. 


dudu,  impulfuque  cun&a  gerebantur,  vt  loco  indi-  A  mate :  tatnetfi  enim  Sacerdos  a  peccatis  abfoluir,  & 


cato  ad  Corinthios  figriificat  Paulus.  Poftmodum 
' :  vero  Ecclefiafticis  fandionibus  merito  laici  de  re¬ 

bus  diurnis  verba  facere  prohibentur, ldqoe  Epifco- 
pis  tamquam  proprium  ipforum  munus  referuatum 
eft  ,  aliis  etiam  Ecclefiafticis  priuilegio  Apoftolico, 
aut  laudabili  confuetudine  permiftum. 

XII»  &  «?»#  nunifirat.  tamquam  ex  virtute.  h*c  eft  alte¬ 
ra  cosleftis  gratiae  fundio  ,  qux  Utiftime  patet. 
Qupdlibec  enim  Ecclefiafticum  minifterium ,  &  Sa- 
cfamentorum  ,  facrarumque  rerum  adminiftratio- 
nem  compleditur,  &c  fune,  qui  mortalium,  &  cadu¬ 
corum  bonorum  vfiim  comprehendant :  nec  defunt, 
qui  haec  etiam  ad  ciuiles  ,  &  politicos  magiftratus 
pertinere  exiftiment,  vt  fignificet  Petrus,  eos ,  qui  in 
Ecclefta,vel  ciuili  rcpublica,  magiftratu,  aut  publico  B 
munere  funguntur,  ita  fefe  gerere  oportere,  vt  intel- 
ligant  fibi  diuinitus  eam  traditam  effe  poteftatem, 
ne  plus  fibi  arrogent,  quam  fibi  a  Deo  permiftum  fit. 

XIII.  Certe  OecUmeniusampliflime  hanc  adminiftra- 
tionem  interpretatur.  Si  quis,  inquit ,  afluat- opibus, 
is  inopi  fuccurr at, neque  id  parce,  fed  pro  viribus, quas  fup- 
peditatto  a  Deo  ipjl affert.  Et  poft  pauca.  Neque  id  in 
optim  poffefftone  tantum  intellegendum  ,  fed  inornnibus 
etiam  reliquis  natura  dotibus  ,  quas  non  habenti  fratri 
comunicare  vnufquifqtie  debet :  propterea  quod  ipfe  etia  ru 
eum  noti  haberet ,  d  Deo  iccirco  accepit ,  vt  indigentibus 
exhiberet.  Quod  fi  quis  haec  ad  Ecclefiafticos  praeci¬ 
pue  transferenda  putet ,  nae  ego  illi  libens  aflentiar: 
quacumque  enim  illi  flue  mortalia  bona  ,  fiue  fpiri- 


talia  munera  adepti  func,ea  proximorum  vfui,arque  C  doritatem.Illos  enim  his  plane  verbis  alloquitur  Sa- 


tamquam  thrifti  minifter  peccati  maculas  eluit; 

Deus  tamen  eft  primarius  iufhficarionis  audor ,  qui 
tamquam  fanditatis,iufticiaeque  effedor,  &  peccata 
expiat  gratiam  largi  turdd  que  in  caeceris  fuo  modo 
fennendum  eft.  Qui  vero  pro  lui  muneris  ratione, 
atque  auctoritate  nocentes  punit ,  id  non  nifi  acce-‘ 
pra  d  Deo  poteftate  rite ,  ac  iure  facit.  Sic  enim  lo- 
quitur  Paulus  a,  Non  eft  poteftas ,  nifid  Deo.  Etcum  a  ad  gom 
ipfe  inceftu  contaminatum  anathemate  damnauit  b,  !3  i. 

Ego  quidem, ait,  abfens  corpore,prafem  amem  fpiritu,  tam  ** Cor, 
iudicaui,vt  prafens  eum,qui  Jic  operatus  eft  in  nomine  Do-  *  5‘ 
mini  noftri  lefu  Chrifti  cdngregatis  vobis ,  ■&  meo’ fpiritu. 
cum  virtute  Domini  noftri  lefu  tradere  huiufmodi  Sata¬ 
na.  Suam  enimpoteftarem  Deo  refert  acceptam. 

Quo  fpedans  Tertullianus  c.  ibidem,  inquit  (de  XVII 
ccetu  fidelium  loquitur)  etiam  exhortationes ,  caftiga-  c  In  Apolo. 
tiones ,  &  ctnfura  diurna,  tiam  CV  indicatur  magno  cunu  C3P}?. 
pondere ,  vt  apud  certos  de  Dei  confeci  u.  Et  Augufti- 
nus  d.  Ita  fane,  ait,  vt  nec  emendationis  vigilantia' quie-  .d  Pcft  Co|- 
fcat  corripiendo, degradando,  excommunicando,  caterifque  -at.ad Dor». 
coercitionibus  licitis  atque  conce(fts,qua  falua  vnitatis  pa-  t'^c>4-pt(ic 
ce  >n  Ecclefia  quotidie  fiunt  fecundum  praceptum  sipo  flo- 
licum  c,  caritate  feruata  ;  fi  quis  amem  non  obaudit  verbo  e  t.adThtf. 
noftro.per  epiftolam  hunc  notate ,  &  nolite  commifccr  i  cum  3- *4- 
eo,  vt  eritbefcat ,  <$■  non  vt  inimicum  exifttmetis,fed  cor¬ 
ripite  vt  fratrem.  i 

Neque  vero  id  folum  de  Ecclefiaftico  iudicio,  fed  XVIII. 
etiam  de  ciuili, &  politico  intelligendum  eft;  Princi¬ 
pes  enim,  &  magiftratus  fuam  a  Deo  adepti  funt  au- 


vtilitati  itire  debentur.  Quod  autem  ait  Petrus, 74«*- 
quam  ex  virtute,  bifariam  interpretor,  primum  qui-, 
dem  quod  infinuauit  Oecumenius ,  vt  fignificet  tan¬ 
tum  proximis  tribuendum  effe  ,  quantum  quifque 
pro  facultate  diuinitus  accepta  poteft. 

'X I V.  Dixit  enim  Graeci quafi  pro  ea  potefta- 
t t,quam  adminijlrat  Deus,  hoc  eft  quam  Deus  tribuit, 
vt  quoniam  Deus  liberalirer  eunda  fuppedirat ,  non 
fint  eius  miniftri  parci ,  &  tenaces.  Rede  enim  feri- 
a  Hora.  4 j.  bit  audor  imperfedi 3 ;  Vbi  enim  paterfhmilias  largus 
ia  Matth.  eft ,  dijpenfitor  non  debet  effe  tenax  ,  fi  Deus  benignus  eft, 
vtquid  Sacerdos  eius  aufer  us  ?  Vis  apparere  fanifus  ?  cir¬ 
ca' vitam  tuam  efto  aufterus  ,  circa  alienam  benignus. 
Deinde  quafi  Pejrus  infinuet ,  quicquid  Ecclefiafti- 


lomon  e,  Vadite  ergo  Reges, &  intelligite:  difcite  iudices  f  Sap.U 
finium  terra  ;  prabete  aures  vos ,  qui  continetis  multitudi- 
nu,&  placetis  vobis  in  turbis  nationum .  quoniam  data  efl 
a  Domino  poteftas  vobis, &  virtus  ab  altifftmo ,  qui  inter¬ 
rogabit  opera  veftra ,  &  cogitationes  ferutabitur,  quoniam 
cum  effetis  miniftri  regni  illius,  non  recle  iudicaflis,  nec  cu - 
ftodiftis  legem  iuftitix ,  neque  fecundum  voluntatem  Dei 
ambulaftis. 

Iofaphat  autem  Rex  Iuda  iudices ,  ac  magiftratus  X I X. 
hac  vere  regia  oratione  monet  s.  Videte ,  ait ,  quid  fk-  giAwW. 
ciatis ,  non  enim  hominis  exercetis  indicium  ,fed  Domini, 

&  quodeumque  iudicaueritis  ,in  vos  redundabit.  Hoc 
igitur  eft  ,  quod  ait  Petrus ;  fi  quis  miniftrat  tamquam 
ex  virtute, \t  nihil  fibi  Dei  minifter  priuatim  arroget, 


£»  i.ad  Cor. 


cus  minifter  agat,  Deo  tamquam  primario  audori 
rribiienddm  efle,  qui  vim,  robur, atque  efficacitatem 
largitur ;  quod  egregie  explicat  Paulus  b.  6 \uid igitur, 
iit,  eft  slpollo  }  Quid  vero  'Paulus  ?  Miniftri  eius ,  cui 
credidifhs ,  &  vnicuique  ftcut  Dominus  dedit.  Ego  plan- 
taui,  Apollo  rigauit ,  fed  Deus  incrementum  dedit.  Itaque 
neque  qui  plantat ,  eft  aliquid  neque  qui  rigat  ,  fed  qui  in¬ 
crementum  dat-.  Deus. 

XV.  Quamobrem  de  baprifmo  ait  Auguftinus  c, 
eTra&.tf.in  Quamuis  mu  ti  miniftri  fiue iufti,  fiue  iniufti  bapti- 
Joau.  2cnt  s  baptifmi  fandiratem  non  nifi  illi  tribuendam 
elTe,  fuper  quem  de  fcendtt  columba,  de  quo  ditium  eft,  hic 

eft  qutbaptiz-at  in  Spiritu  (anfto.Tetrus  baptiTfet,  hic  efl,  _ ^ . 7„,  ^  ,  auii 

qui  bapiihfat Paulus  baptizet, hic  efl, qui  baptifar,  ludas  E  manducatis,  fiue  bibitis, fiue aliud  qlidfa 
bapt  itet, hic  eft, qui  baptifat :  nam  fi  pro  diuerfitate  merito-  gloriam  Dei  facite, 

turri  baptirrna  fanflii  eft, quia  diuerfa  funt  merita,  diuerfa  ~ 
erunt  baptifmat  a.sfr  tanto  quifque  aliquid  melius  putatur 
accipere ,  quanto  d  meliore  videtur  accepiffe.  quod  falfum 
effe  multis  deinde  confirmat. ram  de  facrofandae  Eu- 
,  charfftiae  niyfteriis  eode  plane  modo  loquiturChry- 

poMh  &  d  os,zk,mimftrorum  tenemus  locum, quivero 

83.1:1  Matth.  &  immutat,  ea  Chriflus  ipfe  eft.  ait  enim  cum 

me  is  facio  pafcha\  hac  efl  illa  menfa,  &  minus 
ni  H  aber .  non  enim  illam  quidem  Chriflus ,  hanc  autem 
homo  perficit ,  verum  &  hanc  tpfe  quoque. 

Idem  poffis  de  omnibus  aliis  Sacramentis  affir- 


fed  diuinam  in  fe  liberalitatem  agnofeat. 

Mox  vero  finem  indicat,  quo  gratia:  gratis  data:,  XX. 
earumque  fundiones  referantur ,  Vt  in  omnibus ,  in¬ 
quit,  honorificetur  Deus  per  lefum  Chriflum.  Graece  eft 
<T hoc  eft  glorificetur.  Arque  ita  Occumenij 
interpres  ah.  Hac  moneo, vt  in  omnibus  vel  oentibus ,  vel 
operibus  veftris  Deus  glorificetur. Sic  ctia  Paulus  h,Regi,  h  i.adTim, 
ah,fackloru  immortali  anui ftbili,  fali  Deo  honor, (fr  gloria  *•  *7- 
m  fecula  ft culorum.  Et  re  vera  ,  vt  alibi  dixi ,  gloriam 
potiftimumanobis  exigit  Deus.  Nam  apud  Mat- 
tlmim  1 ,  Sic  luceat  lux  veftra,  ait  Dominus,  arram  ho-  i  cap.j.tf» 
minibus,  vt  videant  opera  veftra  bona,  &  glorificent  Pa- 
trem  veftrum  qui  in  coelis  eft.  Et  Paulus  k;  Siue  ergo  k  i.adCor. 

j  -  .  r  11  ,  .  ’  facitis, omnia  in_,10Jl' 


XVI. 


Quamobrem  acute  apud  Auguftimim  1  dixit  non- 
nemo.  Oui  de  bono  tuo  gloriam  (ibi  quarit ,  &  non  tibi,  1  In  Solll°^ 
hic  fur  eft,  &  latro,  &  fimilis  eft  Diabolo,  qui  voluit  fitra-.  ca^-1  ^ 
ri  gloriam  tuam.  EtBeda,  Honorificatur  ,ait ,  Deus  in 
aclibus  noflris,  cum  omne  quicquid  bene ,  ac  fecundum  vo¬ 
luntatem  eius  facimus ,  non  hoc  noflris  meritis ,  fed  eius 
gratia  tribuimus:  contra  autem  mala  qua  gerimus  noftrt 
folum  malitia, vel  ignorantia  deputamus. Honeflis  enim, 
ac  laudabilibus  adionibus  noftris  Deo  gloriam  tri¬ 
buimus,  cum  eum  bonorum  omnium  audorem ,  8c 
agnofcimus,&:  prasdicamus. 

Idem 


Catholica;  Epift.  I.  Petri. 


361 


XXII.  Tdem  etiam  exiftimandum  eft,cum  noflra  flagitia  A  fti  Domini  d  i  ni n itas,  cui  gloria,  iinpamm  in  fecu 


confitemur  :  ita  enim  olim  Iofue  Achan  allocutus 
1  Iofue  7.19  cft:  3 ,  Fili  mi ,  da  gloriam  Domino  Deo  Ifracl,  gr  confite¬ 
re  ,  r.c  indica  mihi ,  quid  fecerit ,  ne  abfcondas.  Quam- 
fe  In  pf.94.  obrcm  egregie  dixit  Auguftinus  b ,  Nunquid ,  fi  hoc 
non  pertinet  ad  laudem  Dei, quando  confiteris  peteata  tua ? 
Immo  vero  maxime  pertinet  ad  laudem  Dei.  Quare 
maxime  pertinet  ad  laudem  Dei ,  quando  confiteris  pecca¬ 
ta  tua  ?  Quia  tanto  plus  laudatur  medicus ,  quanto  plus 
de  [fer ab  at  ur  agrotus.  Confitere  itaque  peccata  tua  ,  quo 
magis  desferabas  de  te  propter  iniquitates  tuas,  tanto  enim 
maior  laus  eft  ignofeentis  ,  quanto  maior  exaggeratio  eft 
peccata  confitentis.  Non  ergo  putemus  nos  recejfijfe  'a 


loru  fecula  tribuitur.  Nam  vt  paulo  atire  'Pauli  tcfi f- 
monio  docui, foli  Deo  debetur  gloria,  eidemque  cc  - 
gruit  aeternitas, qua:  feculoru  feculis  exprimirut.Adr 
dit  Petrus  vocem,  amen,  quam  ex  Hebraeo  fonte  df- 
du&am  Eeclcfialatiniratedonatiir.Sc  quidc  ab  initio 
nafcentis  Ecclefiae,  poft  recitatas  preces  populus  rtf- 
fpodebat, Amen. Ita  Iuftinus  a ,  Tofi  preces  &' Eugio  art-  a  jnApologJ 
fiiam  totus  coetus  accinit  ,amen . Et-Terttilli ll  ^Mkn:i’f\xk-  ^  ”*e- 

qui t,quas  ad  Dominu  extuleris pofhnodii laudddo  hififio-  dtac.cap.15. 
ne  fittigare,ex  ore, quo,  Amen  in  fanffii  protuleris,  gladia¬ 
tori  tefiimoniu  reddere. Auguft.c  veio,Nitnquid,ah,vbi c  ePift  10<s’- 
audieritis  Sacerdote  Dei  ad  eius  altare  popttlu  hortahtetri  i 

laude  cantici,  fi  iam  hic  confeffionem  intclligimus ,  qua  ad  orandum, non  refpondetis.Amen.  Denique  Hier  ori  d ,  <1  Pra-fat.  in 

'confitemur  Peccata  noflra .  fi  hoc  ad  laudem  cantici  per -  ®  Pomana^kplebis  laudatur  fidis, vbi  alibi  tant  offudit)  c*>-a 

frequentia  ad  Ecclefias,fi  ad  martyrum  fepulchra  concur¬ 
ritur  ,  vbi ficad  fimihrudmem  coelefiis  tonitrui  amen  ' re-  '9  ' 
boat,  fi  vacua  idolorum  templa  quatiuntur ? 

Sic  olim  apud  Hebraeos  e  eodem  modo  popfims  XXVII. 
refpondere  folebat.eft  AntGVt\,Amen,  vox  Hebiara  de  5  Vtut.xp. 
qua  alicubi  hunc  in  modum  feri bit  Hieronymus  CP-  »17- ad 
Arnen  vero, ait.  Aquila  'wt7ri£wfA.’m  exprimit, qiibkiiQs  Marccl’ 
fideliter pojfumus  dicere  duBum  aduerbium  exhormne  fi¬ 
dei.  Amen,  Septuaginta ,  ylvo  ideftfiat.  vnde  fiih  fine 
librorum, in  quinque  fiquidetn  volumina  Pfalferium  aptfd 
Hebraos  diuifum  efi ■  fiat',  fiat,  tranfiulerunt  quod  in  He¬ 
braico  lefitur  Amen,  Amen.  quo  ficilicet  ea  vere  dicta  fiitl 

funt  fiupra  confirmentur.  Tndi  orSPaulus  affiHt  non 'po(fe  ,  .  * 

refpondere  amen  ,  idefi  confirmare ,  qua  pradiBa 


'confitemur  peccata  noflra ,  fi  hoc  ad  laudem  cantici  per¬ 
tinet  ,  quia  ctim  peccata  noflra  cognofcimus  *  Dei  gloriam 
commendamus. 

XXIII.  Et  quidem,nifi  mea  me  fallit  opinio, eadem  pror- 
fus  ratio  eft ,  cur  &  bonis  a&ionibus,  &  peccatorum 
confeilione  Dei  gloria  celebretuf.  Laudabiles  enim 
adtiones  noftrae  animi  pulchritudinem  indicant,  cu¬ 
ius  vnicus  cft  au&or ,  8c  effe&or  Deus :  peccatorum 
vero  confeflio  amiflam  pulchritudinem  reftituit. 
c  In  pf-9j.  quod  egregie  alicubi  explicat  Auguftinus  c :  ou  enim 
verba  illa  Dauidis  explanaret,  Confeffio,  &  pulchritudo 
in  conjpeBu  eius.  Pulchritudinem,  inquit,  amas  ?  Vis  effe 
pulcher,  confitere,  non  dixit  pulchritudo  ,  fi  confeffio  ,fedk 
confeffio  ,  efi  pulchritudo,  foedus  eras,  confitere ,  vt  fis  pul¬ 
cher,  peccator  eras,  confit  er  e, vt  fis  iufius.  foedare  te  potuifii. 


formofum  te  facere  non  potes,  qualis  autem  eftfponfus  no- 
fttr ,  qui  foedam  amaitit ,  vt  pulchram  faceret  ?  Quomodo 
ait  aliquis,  foedam  amxuit  ’  Non  veni ,  inquit,  vocetre  iu- 
ftosyfid  peccatores.  Quos  vocas  peccatores  ?  Fi  remaneant 
peccatores  ?  Non  inquit.  Et  quomodo  non  erunt  peccato¬ 
res  ?  Confeffio ,  (fi  pulchritudo  in  confpeclu  eius.  Confi¬ 
tentur  enim  peccata  fua  ,  vomunt  mala ,  qua  auide  vora- 
uerunt  j  non  redeunt  ad  vomitum  fuum  ,  ficut  canis  im¬ 
mundus  ,  fi  erit  confeffio ,  fi  pulchritudo,  amamus  pul¬ 
chritudinem  ?  prius  eligamus  confeffionem ,  vt  fequatur 
pulchritudo. 

XXIV.  Reifte  aurem  Perrus  diuinorum  munerum  vfum 
ad  Dei  gloriam  referendum  monet.  Nam  vtait  Ber- 
dScrm.con  nardus  d,  F ce  lix  efi, qui  ad  fingula  dona  gratia  redit  ad 
tud/nem*"'  CHm ‘  ™  ^U0  efiP^tH^°  omnium  gratiarum.  Et  alibf e. 
c  Serm.ij  in  Vtdlocum,  inquit, vnde  exeunt,  venenantur flumina gra- 


fiunt,  nifi intellexerit  pradicatiohem.  Alibi  8  vero :  Sal-'&  M 
uator  .inquit,  nofter  in  Euangelio  per  verbum  amen,  ve-' 
ra  effe  ,.qua  loquitur  ,  ofiendit.  quod  autem  ,  amen ,  coni 
fenfum  fignificet  audientis,  fi  fit  fignaculum  veritatis-, 
ad  Corinthios  quoque  prima  mi  docet:  in  qua  Paulus  ai  f: 

Caterum  fi  benedixeris  fpiritu ,  qui  fupplet  locum  idiota , 
quomodo  dicet  ,  Arnen. ,  fuper  tua  bcnedtBione  , '  quo¬ 
niam  quidem  nefeit ,  quid  dicas  ?  Ex  quo  ofleridii  non 
pofie  idiotam  res  frondere  verum  -effe ,  quod  dicitur  nifi 
intellexerit ,  quod  docetur.  Dixerat  autem  paulo  ante. 

Quomodo  in  veteri  Tefiamento  quadam  iurandi  conftie-' 
tudine  Deus  fua  verba  confirmat ■,  dicens  ,  Viud  egb,- dicit 
Dominus.  Per  fanBos  quoque  iuratur  ,viuit  ammatua: 
ita  fi  Salitator  no  fler  in  Euangelio  per  verbum ,  cimert, 
vera  ejfe,  qua  loquitur,  ofiendit. 

Nec  dubium  efi  hanc  vocern,idem  plerumque  va-  XXVIII. 


Cantica.  tiarum,vt  iterum  fluant  ;  remittatur  ad  fmmyrmcipium  q  lerc.quod  vere.Nam  cum  Marcus  h  dicar ,  Amen  dico'  'h  cap.it.4j 


ccelefte  profiuuiurn,  quo  vbcrius  terra  refundatur.  Ad  Dei 
igitur  gloriam  omnia  noftra  referenda  funt.  Addit 
Petrus,  Per  Jefum  Chrifium.  Quippe  ille  bonis  omni¬ 
bus  a6tionibus  vim  ,  atque  efficacitatem  impetrabit, 
cuius  merito  omnia  nobis  diuina  munera  tribuun- 
f  Ioan.S.fO  rur’<3111  dicebat f.  Ego  autem  non  qu&ro glo- 

g  veri.  5  4  riam  meam. Et  poknonulh  g,. Si  ego  glorifico  me  ipfism, 

gloria  mea  nihil  efi. 

XXV.  Celebratur  autem  Dei  gloria  potillimu  per  Chri- 
ftum,  qui  fuo  fanguine  totius  humani  generis  fordes 
abluit,  &  vt  ait  Apoftolus  ,  exhibuit  libi  Eccleliam 
non  habentem  maculam,nequc  rugam.  C«z,inquit, 
eft  gloria ,  fi  imperium  in  facula  fitculorum.  amen.  Ipli 
v  enim  Chrifto,  tamquam  Deo  honor,&  gloria  debe¬ 

tur  in  omnem  a:ternitatem.  atque  idcirco  merito  a 
hlnlo.c.9.  Cliryfoftomo  h  improbitatis, atque  impietatis  Iudaei 
accufantur,  qui  lumen  oculorum  caeco  donatum  co¬ 
narentur  extinguerc,eiquc  fuadercnc,vt  Deo  gloriam 
daret,  vt  ab  cius  miraculi  gloria  Chriftu  excluderer, 
i  Int,  Reg.  S!10  etiam  modo  lbquitui^Gregorius  *.  Qufdejl  ,in- 
cap.i.  quir,  dicere ,  da  gloriam  Deo,  nifi  non  huic  curationis  tua 
laudes  tribuas,  quia  Deus  non  cft ;  fi  quia  peccator  affers - 
tur,  non  fiolum  Deus  effe  negatur,  fed  etiam  horno  iufius, 

XXVI.  Ex  hoc  aute  Petri  loco,  etiam  fi  alia  pene  innijrnc- 
rabilia  teftimonia  deeffent,facile  colligi  poteft  Chri- 
jh  Behed.hifiinian.ui  Epifi. Canon. 


vobis-,  quoniam  vidua  hac  pauper  f  Ius  dmmbusrnififiqnt . 
miferunt  in gaz,ophy larium.  Lucas  >  eandem  nafrdslfi-  1  “P'11'3- 
floriam  ait  ,Vere  dico  vobis,  quia  vid.ua  hac  pauper  phif-  * 
quam  omnes  mifit.  Itaque,  amen ;  affeueramis  eft ;  ira 
fepe  in  Euangelio  legimus.  Amen  ,  amen  ,  dteo  vobis. 

Alias  confirmat, quod  didtum  eft  ab  altero,  arque  ira 
Auguftinus  k .  Fratres ,  inquit,  mei  amen  vefirum ,  fub-  *  In  bagm. 
f  eripi  io  vefira  efi ,  confenfiovefird eft  ,aftip, datio  vejh a  concU 

eft.  Er  Ambrofius  1 ,  Et  tu,  inquic,  dicis,  Amen,  hoc  efl  p 
verum  effe,  quod  os  loquitur,  mens  interna  fateatur  ,  quod  tjui  nnyfi. 
fermo  fonat,  affettus  fentiat.  •  ■  ipit.c.9. 

Loquitur  enim  de  prifcailla  cofuetudinefqua  poft  'X  XI X. 
verba  conlecrarionis.qu*  clara  Voce  proferebantur, 
populus  refpodebat, Amen.  Plerumque  certe  Optafi- 
tis  affe&um  fignificar, quomodo  poft  preces  adhiberi 
folet ,  quali  optemus  fufas  preces  fuum  forti ri  effe- 
dum,vel  qua:  precibtis  poftulauimus  nos  vete,atque 
ex  animo  flagitaffe.  Cum  itaque  hoc  loco/ Pettiis 
gloriam,  atque  imperium  in  fecula  feculorum  Deo, 

&  Chrifto  deberi  affirmaflet, merito  fubiicit,  Amen, 
quafi  dicat  ira  plane  fit, vel  fic  prorfus  fieri  opto, bo¬ 
nique  omnes  optare  debent. 

I2v  Cariffom  nolite  pertgnnan  in  feruore ,  qui  ad  terit a- 
tionem  vobis  fit,  quafinoui  aliquid  vobis  contineat  .1 

H  h  Redit 


S6i 


Explanatio  Gap.  IV. 


I.  Redit  §unc  Apoftolus  ad  fuatn  adhortatiorrem,  A  tur  ,  qui  eft  Ifaac ,  &  illeccbrofis  cum  eo  acceptionibus 

_  r. _ ... Uroniror  i  rrirr/»ra  r  riiniphat  jir-it  rtr  Aebf.i  /itinnihtu  ilViri.it  .  volllOtatlbus  mnllijt 


quam  fuperiori  capite  breuiter  attigerat  .cupiebat 
enim  fideles  ia  percepta  fide  adeo  ede  conftaates>vt 
nullo  aduerfari.orum  impetu  ,  nullave  rerum  pertur- 
bationc  .ab  ea  diuclli  vlla  ratione  pollent.  Itaque 
eos  monet ,  ne  perterreantur ,  li  forte  contra  fe  infi¬ 
deles  faeuiant.  vritur  autem  pereleganti  metaphora. 
Nolite ,  ait ,  peregrinari  i  Graece ,  ‘jtrigt'du+  quo  verbo 
p^ulo  ante  vfus  eft  rfignificar  autem  nolite  perccili, 
nolite  commoueri,  nolite  obftupefcere  ,  aut  mirari, 
a  In  Scorp.  SicSyriacus,»e  miremini. Tertullianus  3,ne  expauefca- 
cap.u.  tis.  Cyprianus  b  ,  nolite  mirari.  Fulgentius  c ,  nolite 
c  \  b^6 .  d  exPauefcere-  Saluianus  ^,nemo,  inquit , moneatur.  De 
Tratimun.  r£  autem  noua,  inexpe&ata ,  atque  infolita  ,  dici  fo¬ 
ci  tib. ;  .de  let :  quocirca  re&e  ait  Oecumenius  ,  ne  rem  peregri- 
prouiden.  nam,  &  alienam-,  ab  amicis  Dei  exiflimetis.  Hunc  au-  B 
c  in  scorp*  tem  locum  eleganter  <?xpreflit  Tertullianus  e.  Di- 

csp.ii.  leHi ,  inquit ,  ne  expavefiatis  vftionem ,  qua  agitur  iru 
vobis  in  tentauonenu ,  quafi  nonum  accidat  vobis.  Et- 
-  ■  enitru  fecundum  quod  communicatis  paffiombus  Chrifti 
i  ..  -gaudete  .,.vti  &  in^  reuelatione  gloria  eius  gaudeatis 
■  exuit  antes ,  fi  dedecoramini  tn  nomine  Chrtrti  ,  beati 
efiis.  quoniam-,  gloria ,  <jr  Dei  jpiriius  requiefeit  in  vo¬ 
bis ,  dum  ne  quis,  vefirum  patiatur  ,  vt  homicida  ,  aut 
fur ,  aut  maleficus, aut  alieni  [peculator  ,  fi  autem  vt 
Chrifiianus  ne  crubefcat  glorificet  autem  Dominum  iru 
nomine  ifio. 

1 1.  Nec  multo  aliter  Cyprianus  f.  Cariffimi ,  ait  ,no- 
(  epift.  niirari  ardorem  accidentem  vobis ,  qui  ad  tentatio- 

de exhortar.  mm  veftram  fa  m  excidatis  tamquam  nouum  vobis 


agat  ,  &  deleti  at  ionibus  illidat ,  voluptatibus  molliat, 
huiufmodi  ludus  carnis  cum  fpiritu  Sciram  maxime  ,  qua 
eji  virtus ,  offendit ,  &  humfiemodi  blandimenta  acerbif- 
fimam  perfecutionem  iudicat  Paulus.  Et  tu  ergo ,  d  audi¬ 
tor,  non  illam  folam  perfecutionem  putes ,  quando  firore 
gentilium  ad  immolandum  idolis  cogeris.  Sed  fi  forte  te 
voluntas  carnis  illicioiL,  fi  tibi  libidinis  alludat,  illecebra , 
hac  ,fi  virtutis  es  filius  ,  tamquam  perfecutionem  maxi¬ 
mam  fuge,  fed  fi  iniufiitia  blandiatur ,  &  gratia  eiiujlt- 
xus  non  retium  iudicium  feras,  intelligere  debes ,  quia  fub 
frecie  ludi  blandarrL.  perfecutionem  ab  iniufiitia  pateris, 
verum  &  per  fingulas  malitia  fpecies,  etiam  ,  fi  molles ,  & 
delicata  fint ,  er  ludo  fimiles ,  has  perfecutionem-,  fipir itus 
dicito. 

Neque  aliter  fcnlit  Auguftinus  a .  Quam  lufio •  VI. 
nem ,  inquit ,  dicit  feriptura  vidiffe  Saram ,  haneperfe- 2 
curionem  dicit  sfpofiolus.plus  ergo  vos  perfiquuntur,  qui m  ^ 
vos  illudendo  fe  ducum.  Et  poft  multa.  Illa  lufio  illu- 
fio  erat ,  illa  lufio  deceptionem  fignificabat :  nam  magnim 
Sacramentum  attendat  caritas  veUra.  Perfecutionem 
illam  vocat,  si  porto  Ius  ipfam-,  lufionem  ,  ipfum  Ih- 
fum  'perfecutionem,  vocat,  dc  multa  deinceps.  Eodem 
fpedfant  quse  feribit  Gregorius  b.  Malorum  enim  fo-  b  lib.».  itp 
cietatem  perlecurionem  ait  el!e.  Ego  ,  inquit ,  Ael  «pid-3?. 
effe  non  fnfpicor  ,  qui  Caim  non-,  habuerit :  boni  enim 
fit  fine  malis  fuerint  ,  perfecit  effe  boni  hon  pojfm, 
quia  minime  purgamur  :  ipfa  autem  malorum  focietas 
purgatio  bonorum  e  fi.  tres  in  arca  filij  Noe  fuerunt, 
vnus  irrifor  patris  extitit  ,  qui  etfi  in  fe  benedicius  fuit. 


9  contingat, ,  fed  quotiefumque  communicatis  Chrifiipaf-  C  malediclionis  tamen  fententiam  in  filio  fufeepit.  Duos 


fiombus  per  omnia  gaudete  ,  vt  &  in.,  reuelatione  fitda 
claritatis  eius  gaudentes  exuit  et  is  •,  fi  improperatur  vobis 
in  nomine  Chrifii  beati  efiis ,  quia  maieftatis  ,  &  virtutis 
Domini  nomen  in  vobis  requiefeit.  Non  eft  autem  mi- 
g  cap.i.  randum  ,  quia  ,  vt  fupra  docuit  Petrus  »,  hac  eft 
Chriftianx  vocationis  ratio  :  dixerat  enim  in  hoc  vo- 
h  i.ad  Tim.  CMt  } fcilicet  ad  toleranda  aduerfa ;  &  Paulus  b , 
*’11’  Omnes  ,  qui  pie  volunt  viuere  in  Chrifio  lefu, perfecutio¬ 
nem  patiuntur. 

HI.  Ac propterea  vere  fariplit Hieronymus  ' .  Enas, 
i  epift.i.  frater, erras  ,fi  putas  vnquam  Chnrtuinum  perfecutto- 
k  Serro.?. de  nem  non  pati.  Leo  k  vero  Pontifex  ,  Nunquam  deefi 
quadrag.  tribulatio  perfecutionis  ,  fi  nunquam  defit  obferuantia  pie- 
1  Hom  8  in  tat^s"  Egregi^  vero  Chryfoftomus  Nemo  certans 
i.ad  Tim.  requiem  qttarit.  nefas  efi  pugilem  Dei  vacare  deliciis. 

non  licet  epulari  luci ant em.  Luctamen  quidem  funt  pra- 
femia  omnia,  certamen ,  bellum,  (ladium ,  aliud  efi  quietis 
tempus,  hoc  tsrwnnis  deputatum  efi, atque  fudaribus :  nul¬ 
lus  ybi.ad  certamen  fe  exuit,  vnBufque  efi  ,  requiem  qux- 
m  Serm.i.de  Denique  Bernardus  “ .  Videbatur,  ixk,iam  cejfaffe 
Pauli^' perfictt'donis  tempus  ,  fed  vt  palam  facium  eft ,  nunquam 
deefi  per fecut  io  Chrifiiano. 

IV.  Vndique  imminent  nobis  certamina ,  quinetiam 
i.tttra  nos  ipfos  inteftinb  bello  oppugnamur.  Ita 
ss  Hom. 14.  Chryloftonms  n .  fides  ,  inquit ,  nunc  maiorem  effe 
inAch  Apo.  perfecutionem  tnuadentibus  nos  vndique  affectionibus, 
tamquam  beftiis  ?  Nunc  efi  grauis  perfecutio  vel  ob  hoc, 
quod  non  putatur  effe  perfecutio.  etenim  etiam  hanc  diffi¬ 
cultatem  habet  bellum, quod  pax  putatur,vt  ne  contra  illud 
arma  fumamus,  vel  infurgamus,  nullus  formidat.  Et  in 
o  epift.j.  eandem  fententiam  Hieronymus  °  >  Tunc, tax, maxime 
oppugnaris  yfi  te  oppugnari  nefias,  enumerat  .autem  vi¬ 
tiorum  oppugnationem.  Indet,  inquit ,  me perftquitur 
luxuria, inde  auaritia  conatur  irrumpere,  inde  veter  meus 
vult  mihi  Deus  effe  pro  Chrifto,compellit  libido, vt  habitan¬ 
tem  in  me  Spiritu  (anSlum  fiigem,vt  templum  eius  violem. 

V.  Idolim  in  Ifmaeie  ,  qui  vt  ait  Paulus  p  Ifaacum 
p  ad  Galar.  perlequebatur ,  fuifte  fignificatum  longa  oratione 
4  Hom  ’  ^ocei:  Origenes  9.  Si  caro,inc\mty cuius  perfonam gerit 
Gene”*7'111  ^fmae-  ’  qui  fecundum  carnem  nafiitur ,  fpiritui  blandict- 


-dbraham  prius  quarn  vxorem  Cethuram  filios  habuit , 
fed  tamen  carnalis  eius  filius  eft  repromiffionis  filium 
perficutusguod  magnus  doclor  exponit  dicens,  ficut  autem 
is ,  qui  fecundum  carnem  eft ,  perfiquebatur  eum ,  qui  fe¬ 
cundum  fpiritum ,  ita  &  nunc. 

Bernardus  c  vero  grauilfimis  verbis  deplorat  Ec-  VI L 
clefiaz  cohditionem  in  qua  reperiuntur  ,  qui  non  cSernu.de 
modo  Chriftianos  ^,fed  ipfum  etiam  Chtiftum  per-  couerf.Pauli 
fequuntur.  Alibi  vero  d  explicans  Dauidis  verba,  i  Serro.^in 
Non  timebis  a  timore  nocturno ,  a  (agit t a  volante  in  die, 
d  negotio  perambulante  in  tenebris ,  ab  incurfit ,  &  dmo- 
nio  meridiano  ;  quatnor  recenfet  periecutionumge- 
nera.quibus  tum  priuatim  finguli,tum  vniuerfaEc- 
j-j  clelia  maxime  oppugnatur. 

His  addendi  funt  Daemones  ,  qui  continenter  VIII. 
tum  aftu  ,  tum  etiam  vi  aggrediuntur.  Itaque  Hie- e  CP*1* 
ron ymus  c  ait ,  perftquitur  me  hortis ,  cui  nomina  mil¬ 
le,  mille  nocendi  artes.  Et  Chryfoftomus  f,  Oiupie  f  HerM- 
viuunt ,  fimper  ,  ait ,  perfecutionem  patiuntur ,  etfi  non 2  ?  f  ' 
ab 'hominibus  tamen  d  D  temonibus ,  qua  quidem  gra- 
uior  efi  perfecutio.  Aggrediuntur  autem  daemones 
praecipue  fideles ,  vt  enim  ait  Hilarius  s- ,  In  fanlli-  S  Mau  '4' 
ficatis  nobis  rnaxime  diaboli  tentamenta  gr affantur.  Vt 
enim  idem  Hilarius  ait ,  fichria  ei  eft  magis  exopta¬ 
ta  de  fanciis.  Et  Euthymius  b.  Vbi,  inquit ,  diuitias  b  ^aK  '4' 
videt ,  ibi  aciem  ex  aduerfo  inflruit  :  quam  ob  caui- 
fam  merito  Chryfoftomus  i  dxmones  ait  fimiles  i  Hom.  )1' 
e  ile  piratis.  Quemadmodum  ,  irtquit ,  pirata  ,  qitap-  ^"eHC ' 
do  vident  nauem  multis  mercibus  oneratam ,  &  plurimas 
adducentem  'diuitias  ,  tum  potffimum  variis  moliuntur  _ 
ivfidns ,  vtpoffint  mercibus  omnibus  nauigantes  illos  fio- 
liare  ;  ita  fah e  diabolus  ciim  didet  fpirituales  diuitias 
coaceruatas ,  alacritatem  feruidam  ,  mentem  vigilem  ,  & 
quotidie  diuitias  augeri, cruciatur,  c r  dentibus  frendet,  & 
quafi  pirata  circuit,  &  innumeras  excogitat  artes, vi  fi  qua 
vel  parttum  inneniat  aditum  ,  quicquid  in  nobis  eft  fpiri- 
tualium  diuitiarum  dep  ndctur. 

Et  in  candem  .fentcntia  Leo  k  Ponti tex;  Intelliga-  1^- 
mus  ,-ait  ,  qnanto  ftudiofiores.  pro  noftra  falttte  fuerimus,  k  s“®‘1, 
tanto  nos  vehementius  ab  adnerfariis  imperedos.Sic  enam  cIua  ° 


a  lib.  3.  de  loquitur  1  fido  rus  *.  Ouia  Diabolus  in  fanclis  intrinfe- 
fum.bono  c.  ^  nm  n^nat  ?  contra  eos  extrinfecuf  pugnat ,  (ftr  qui  itl- 
trinCecus  amifit  dominium, exterius  commonet  bellum. 

X.  Tantum  abeft  igitur  vt  fideles  tamquam  rem  no- 
uam ,  Sc  inauditam  Daemonis  oppugnationes  admi¬ 
rari  debeant ,  vt  potius  pro  certo  nabere  poflint  fibi 
cum  daemone  perpetuo  lu&andum  efle.  Vere  nam-». 
b  Hom.^.in  que  fcripfit  Origenes  b  Baptifmum  quo  expiamur 
Eib.Iadic.  quandam  efte  prouocationem  ,  qua  daemonem  ad 
pugnam  excitamus.  Venifli, inquit,^  aquam  baptifmi, 
iftud  eft  certaminis,  &  pugna  fpiritualis  initium,  hinc  tibi 
aduerfus  Zabulum  nafeitur  pugna  principium.  Quod 
*I!rif,e*P’  ctI‘un  luculenter  explicat  Gregorius  c:  Omnes ,a\z3qui 
bfqjipa-  ea>  9UA  mundi  funt , mente  calcant-,&  qua  Dei  funt,  plena 
rati  lunt  fu-  intentione  defiderant ,  Leniat am  contra  fe  fufatant ,  quia 
ici  care  Le-  eiut  malitiam  inftigatione  fua  conuerfationis  inflammant. 
iliacam.  Dolet  contra  fe  captum  reniti, &  mox  'Jelo  accenditur, mox 

ad  certamen  mouctur,mox  ad  tentationes  innumeras  con- 
d  Ic.b40.ad  trareyiantetnrne„tem fe  excitat.  Et  alibi  A.  filos  magno- 
Abforbebit  pere  rapere  nititur  ,  quos  dcfpeclis  terrenis  ftudiis  iungi 
fluuiu,  &  no  tam  coeleftibus  contemplatur.  Itemque  ,  toto  nunc  annifti 
mirabitur.  {n  illorum  mortem  fe  erigit ,  quos  contra  fe  regeneratos  ta  - 
befeit.  Jordanem  fitit ,  &  toties  in  os  illius  Iordanis  fluit, 
quoties  Chriftianus  quifque  ad  iniquitatem  defluit. 

X  I.  Et  ne  eunda  percurram ,agmen  claudat  Hierony- 

eEp.adEu-  mus,  ita  enim  alicubi  e  feribit.  Non  quarit  Diabolus 
ftoch.de  cu-  homines  infideles,  de  Ecclefla  Chrifti  rapere  feflinat.  efca 
ftod.virgtm.  fecundum  yibacuch  \eMa  funt.  lob  fubuertere cu- 

Cap,1‘  pit,  deuorato  Iuda  ad  cribrandos  Apoflolos  expetit  po- 
teflatem. Iam  vero  quod  boc  loco  monet  Petrus, apet- 
r  cap.5.8.  tius  hac  ipfa  Epiftola  fub  finem  8  confirmat.  Sobrij, 
ait ,  efiorc ,  &  vigilate  ,  quia  aduerfiriu;  vefter  diabolus 
tamquam  leo  rugiens,  circuit,  qu&rtns  quem  deuoret\cui  re- 
flfiite  fortes  in  fide. 

XII.  Tentationem  portb  feruorem  Graece  vvpdew vo¬ 
cat,  hoc  eft.vftionem  ,  atque  ardorem,  innuens  in¬ 
gruentia  mala  ,  Sc  res  aduetfas  duplici  cx  cauffa  cum 
igne  conferri :  primum  quidem  quia  non  aliter  atque 
h  pf.  16.3.  ignis  purgat ,  Sc  explorat.  Ita  Dauid  h,  Probafti  cor 
meurn,r'y  vifitafli noblejgne  me  examinafti,<zr  non  eft  in- 
'  pfif.i.  uent  a  in  me  iniquitas.  Et  alibi  i .  Proba  me  Domine,  (Jr 
*  P^i  ‘0.  tenta  me,  vre  renes  meos ,  cr  cor  meum.  Rurfus  ^  .  Quo  - 
niam  probafti  nos,  Deus,  igne  nos  examinafti  fleut  exami - 
natur  argentum,  atque  hanc  potiffimum  cawfTam  fpe- 
dafle  videtur  in  praefentia  Petrus  ,  dum  ait ,  Qui  ad 
tentationem  vobis  fit,  quafi  dicat, vt  vos  Deus  tentet, at¬ 
que  exploret.  Ita  enim  de  fandis  loquitur  Salo- 
!  Sap  3  ;.  mon  1  .  Quoniam  Deus  tentauit  eos,  &  inuenit  illos  di¬ 
gnos  fe.  tamquam  aurum  in  fornace probauit  illos. Deinde, 
cum  igne  merito  confertur  rematio  ,  Sc  perfecutio, 
quia  quemadmodum  ignis  vrit,S£  cruciat^non  aliter 
illa  moleftiam,&  dolorem  affert.  Quomodo  dixerat 
m  cap.i.tf.  hac  Epiftola  Petrus  m.  Modicum  nunc  fi  oportet  con- 
trislan. 

XI I I.  Quafi  noui  aliquid  vobis  contingat.  Hxc  eft  ratio, 
cur  miranduiq,  aut  obftupefcendum  non  fit  propter 
res  aduerfas. neque  enim  res  noua,  aut  iiiaudita  cft,  fi 
iufti  malis  premantur:  nam  quotquot  olimiufti  fue¬ 
runt,  multa  coadi  funt  perferre  incomoda,vt  Abra- 
ham,  Loth ,  Ifaac ,  Iacob  ,  loleph  ca?teiiquc  omnes,. 

a  cap.n.36.  de  quibus  ad  Hebf^os  n  Paulus,  Ludtbna,  inquit,  ^ 
verbera  experti  ,  infuper  cfr  vincula,  &  carceres ,  lapidati 
funt,feUi  funt, tentati  funt,  in  occijione  gladij  mortui  funt, 
circuierunt  in  melotis, in  pellibus  caprinis ,  egentes  ,  qngu- 
ftiati,  affliEH. 

XIV.  .  Accedit, quod  ne  rei  nouitate  quifquam  perturba 

o  Matth,  1  o.  ri  poftet,  Chriftus  Dominus  futura  mala  prasdixit 
t7* '  Cauete  autem, ait, ab  hominibus  :  tradent  enim  yos  in  con- 

p  vcrf.zi.  ciliis, &  in  Synagogis  fuisflageUabStt  vps.Ez  paulo.pbft  P. 

Tradet  autem  frater  fratrem  in  mortem, & pater  filium, & 
tnfurgent  filij  in  parentes ,  &  morte  eos  afficient ,  &  entis 
Bened.luftiman.in  Evifi. Canon. 


Catholica*  Epifl  I.  Petri. 


3% 


A  odio  omnibus  hominibus  prtrpiernome  meum. Denique a,  a  verf.v}. 
Cum  autem  perfiequetur  vos  m  duitate  ifta, fugite  in  aliam. 

Et  alibi  b  .Simundus  vos  odit  ,  fcitote,quia  me  priore  vobis  b  Ioan.  15,19 

odio  habuit,  fi  de  mundo  fuiffetis,  mundus,  quod  fuum  erat, 

diligeret ,  quiavero  de  mundo  nonefiu,fedego elegi  vos  de 

mundo  ,propterea  odit  vos mundu<.  Er  poft  nonnulla  C.c  cap.itf."}» 

Ecce  venit  hora,&  iamvenitwt  difiergamim  vnufquifque 

in  propria. Et  mox.  In  mundo  preffurarn  habebitis .  Adde 

illa  d. Hac  locutus  fum  vobis, vt  non  fcandalifemini.-abfque  d  cap.j«-,i, 

fynagogis  facient  vos.  Sc  qua?  deinceps  fequuntur. 

His  enim  ,  atque  aliis  fimilibus  fidelium  animos  X  V< 
ptaeparauit  Chriftus  ad  omniafortiter  perfereda,quq 
toleranda  eflent  aduerfa  ,  Sc  ob  eam  cauflam  merito 
ait  Petrus  nihil  efle  mirandum  fi  dura,&  afpera  mul¬ 
ta  perferenda  fiiir  in  vita,  vt  enim  ait  Oecumenius, 

B  videbat  fore.vt  aliqui  obillaras fibi  afflixi ationes  fcandalo 
afficeretur',  quafi  Domino  feruientibus  perturbatione  omni, 
ac  moleftia  carens  vita  promittatur:  cum  longe  aliud  fu¬ 
turum  Chriftus  Dominus  mulco  antea  denuntiaue- 
rit  e  .Mundus, inquit, g:uiebit,vos  verb  contrifiabiminii  e  Ioan.i<r.to 
Quamobrem  Iacobus  f-,  Beatus, inquit,w>, qui fuffert  ^  caP,I,Ilt 
tentationem, quonia  cum  probatus  fiier it, accipiet  coronsura 
vita.  Et  hic  ipfe  Petrus  fub  huius  epiftola?  inipiutn  g  g  tap.  1 .7, 
dixerat,/^ probatio  veftra fidei  mulio  pret iofior  duro, quod 
per  ignem  probatur, inueniamr  in  laudem,  (fu gloriam,  & 
honorem  in  reuelatione  /e fu  Chrifti, 

Hic  autem  rurfus  meminit  probationis:huc  enim,  X  V  fi 
vt  dixi, refertur  vox  irvpdo?©-  vt  interpretatur  Oecu¬ 
menius.  Sic, inquit, affliSlationes  appellat  ob  probationem, 

C  &  explorationem  exhiberi ipfas  indicat,  probatio  vero pre- 
tiofam,rJr  ftudio  dignam  rem,  qm  exploratur ,  vt  aurum, 

&  argentum  reddit  Huc  eriam  refertur  quod  ait, quia 
ad  tentationem  vobis  fit.  Gta?ce  Tupg.Tu.o-,  quafi  dicat 
experimentum.  Non  cft  igitur,  ait,  nouum  hoc  ex¬ 
perimentum, quod  de  vobis, deque  veftra  virtute  fu- 
mit  Deus.  Non  quod  ille  cuiufquam  rei  ignoratione 
laborct,fed  vt  fuorum  virtutem , ac  probitatem  om¬ 
nibus  teftatam  faciat.Sic  olim,vt  paulo  ante  dixi, vi¬ 
ros  iuftos  tentafle, atque  explorafk  diciturjatque  id¬ 
circo  hoc  maxime  nomine  non  a?quo  tantum ,  fed 
etiam  hilari  animo  quacumque  acerba, atque  afpera 
accidere  poflunt  in  vita, denotanda  funt.  Nam  vt 
fcriptupi  eft  in  Deuteronomio  h ,  fideles  fuos  tentae  h  cap.i^.j,. 
Dominus ,  vt  palam  fiat,  vtrum  diligant  eum  5  an  non  in^ 
toto  corde, Cr  in  tota  anima  fua. 

13.  Sed  communicantes  Chrifti  paffwnibus  gaudete ,  vt 
&  in  reuelatione  gloria  eius  gaudeatis  exultantes. ] 

Potiffimam  affert  rationem, cur  omnia  huius  virte  I. 
incommoda  hilariter  fubeunda  fint ,  quia  videlicet 
hac  ratione  Chriftpm  imitamur ,  Sc  ipfius  perpcflio- 
num  quodam  modo  participes  euadimus./Tfo,inquit 
Oecumenius,  quod  beatiffmu  omnium  eft, fabiungit, quod 
illi, qui  ita  paguntur,  firmles  Chrifti  euadant,dum  cum  ipfi 
nunc  contemnuntur .  atque  ita  lotum  wnarnentutn  tpfis 
abfoluit,  ac  perficit.  Ira  enim  pollicetur  Chriftus  • ,  Fos  «  Luc.ia.19 
eftis  ,  quipermanfiftis  mecurn  in  tentationibus  meis, .  mox 
vero  Jfubiicir .  pnemiuim '  Et  rego ,  ait3difipono  vobis  ,fi- 
£  cut  dtffofuit  mihi  'Dater  meus  regnum,  vt  edatis,  &  bi -  v 

batisfuper  menfiam  meam  in  regno  meo  ,  &  fedeatis  fuper 
thronos  iudicantes  duodecim  tribus  Ifirael.  Et  alibi  k .  kloan t- 1+ 
Dater,  quos,  dedifti  mihi ,  volo  ,  vt  vbiego  fum,&  illi  ‘ 

fint  mecurn ,  vt  videam  claritatem  me  anu,  quam -  dedi¬ 
fti  mihi •  Et  Paulus  I,  Semper  mortificationem  I e  fu  in  I  t.  ad  Coi. 
corpore  noftro  circunferentes ,  vt  &  vita  / e  fu  manifeftetur  4. 10. 
iru  corporibus  noftris.  femper  etfinu  nos ,  qui  viuimtss , 
in  mortem  tradimur  propter  Iefum  ,  vt  &  vita  it  fu 'ma¬ 
nifeftetur  in  carne  noftra  mortali.  Alibi  vero  m.  Si  enim  m  3 ‘i  Roro. 
compldtatifaEk  fumus  fimilitttdini  mortis  eiusfimul  &  re- 
furreaionis erimus. Denique  n.Namficomortiii'itmus  c-  "  1”adTini 
Hh  a 


364 


Explanatio  Cap.  I V. 


conuiuemus,  ft  fufinebimus,  &  conngnabimus. 

I I,  Praedatum  igitur  eft  ,  atque  inprimis  optandum, 
Chrifti  patientiam  imitari,proque  eius  nomine  acer- 
biffima  quaeque  tolerare.  Qtxamobrem  fapicter  Au- 
guftinus.  Nolo  ,  inquit ,  fine  vulnere  ejfe  quia  te  video 
vulneratum.  Honeftum  fiquidem  ,  8c  gloriofum  fibi 
milites  ducunt,  fi  eandem  cum  Imperatore  fubeant 

a  t.Re».  ii,  fortunam.  Itaque  Vrias  *,Arca, inquit.  Dei  Ifrael ,  & 

Si.  Ju da  habitat  in  papilionibus  ,  &  dormnus  me 'u  loab  ,  & 

fenti  domini  mei  fuper  faciem  terra  manent,  &  ego  ingre¬ 
diar  domurn  meam,  vt  comedam,  &  bibam  ,  &  dormiam 
cum  vxore  mea  ?  Per  flutem  tuam ,  &  per  (aluttrn  anima 
tua  ,  non  faciam  rem  hanc.  Alienum  quippe  a  virtute 
bellica  exiftimauit ,  dum  Imperator  in  acie  verfatur, 
voluptati  operam  dare: 

III.  Eandem  rationem  fccutus  videtur  Chriftus,  cum 
b  cap.10.t4  apud  Matthaeum  b  dixit  ,Non  eft  difcipulut fuper  ma- 

giftrum,nec  ferunt  fuper  dominum  fuum.  fufficit  difcipulo, 
vt  fit  ficut  magifter  eius ,  &  [eruo  ,  fient  dominus  eius.  Et 
ccap.i  j.i$.  apud  loannem  c.  Arnen  amen  dico  vobis  non  eft  ferum 
maior  domino  fuo  ,  neque  Apoflolm  maior  eft  eo,  qui  mifit 
illum. Quod  cum  Apoftoli  probe  cognofcerent,cum 
d  A&.J.41,  probris,  8c  contumeliis  afficerentur  d,  ibant  gaudentes 
a  conjpetlu  concilij ,  quoniam  digni  habiti  funt  pro  nomine 
lefu  contumeliam  pati,  nempe  pro  magno  beneficio, 
eximioque  munere  ducebant  probra, & contumelias 
pro  Chrifti  nomine  toleratas, fiue  quia  ducem,atque 
imperatorem  Chriftum  imitabantur  ,  fiue  quia  am- 
pliffima  patientiae  praemia  propofita  efle  non  ignora - 
eadRom.8.  bant.  Ait  enim  Paulus  c  ,  Si  compatimur, vt  &  congio-  ^ 
f?l  ad  Cor  r‘ftcemtir-  Et  alibi  (.  Scientes  quod  ficut  foci)  pajfionum 
j.t.  (ic  eritis  &  confolationis, 

t  V .  Quamobrem  rede  ait  Petrus ,  Gaudete ,  nam  ob 
g  cap.i.z.  eam  jpiam  caulTam  dixit  Iacobus  g.  Omne  gaudium 
exiflimate  fratre f ,  cftm  in  tentationes  varias  incideritis. 
Quamquam  autem  in  ipfis  etiam  rebus  aduerfis  pro¬ 
pter  Chrifti  imitarionem  gaudendu  eft,ac  propterea 
ht.adCor,  Paulus  fuperabundare  fe  gaudio  feribit  h  in  omni  tri- 
7.4*  bulatiane ,  praecipuam  tamen  laetitiae  materiam  futuri 
praemij  certa  fpes, atque expedatio  iuppeditat.Quam 
ob  cauffiim  ait  Petrus,  vt  in  reuelatione  gloria  eius  gau¬ 
deatis  exaltantes.  Gaudendum  enim  ait  dum  adueria 
tolerantur ,  vt  ei  gaudio  maius  gaudium  fuccedat, 
i  I03n.Kf.tt  maiorque  ac  folidior  exultatio,de  qua  Chriftus  ait ', 
Iterum  amem  videbo  vos,  &  gaudebit  cor  veftrum  gau¬ 

le  verf.2.4,"  dium  veftrum  nemo  tollet  a  vobis.  Et  aliquanto  poft  k . 

Petite  &  accipietis ,  vt  gaudium  veftrum  fit  plenum.  Ple- 
1  In  illu  Io-  num  enim  gaudium  interpretantur  A uguftinus  ',Be- 
cum.  da  1 ,  &  ali)  m  ccelefte  gaudium.  Perfectum  enim  ,  & 
m  Ruperr.  plenum  gaudium  erit ,  cui  nihil  deerit ,  de  quo  Dauid  n, 

Jl  pl.16.ic.  .  1 

Sanabor,  inquit,  cum  apparuerit  gloria  tua. 

V.  Accedit  quod  vere  plenum, acperfcdum  dicitur, 

tum  quia  nullam  habebit  admixtam  triftitiam  ,  auc 
triftitiae  cauftam ;  tum  quia  fempiternum  erit, neque 
vllo  fine  claudetur, cum  huius  mundi  gaudia  femper 
aliquid  acerbitatis  admixtum  habeant, & plerumque 
in  ludum  conuertantur.  Vere  namque  fcripfit  Salo- 
o  Piou.  14.  mon  °  ,  Rifm  dolore  mifcebitur,&  extrema gaudij  luElus 
1 3  •  occupat.  Er  Iob  p  de  fe  ipfo  affirma t.Perfi  eft  in  luElum 

P  cjp.30.j1.  gythara  mea  ,  &  organum  meum  in  vocem  flentium.  Er 
<3  cap  (f.j.  Amos  9  luduofam  calamitatem, atque  acerbam  fer-  E 
uitutem  minatur  iis,  qui  canunt  ad  vocem  Pfalterij , fi¬ 
cut  Dauid  putauerunt  fe  habere  vafa  cantici ,  bibentes  vi¬ 
tium  in  phialis  ,  &  optimo  vnguento  delibuti,  <fr  nihil  pa¬ 
tiebantur  fuper  contritione  lofeph,  quapropter  mino  migra¬ 
bunt  in  capite  tranfmigr antium. 

VI.  At  vero  a  beatoru  ccelefti  gaudio  aberit  omnis  do- 
Ior,omnifque  triftitiae  materia,  quippe  Deus  abfierget 
omnem  lacryma  ab  oculis  eorum, neque  luElus  erit  amplius, 
aut  vllus  dolor.  Id  autem  perfede  atque  abfolute  erit 
m  reuelatione  gloria  eius ,  hoc  eft  poft  Chrifti  fecudum 


VII. 


A  aduentum, cum  ingenti  gloria, ac  maieftatc  circiinfu- 
fiis,&  Angelorum,fandorumque  agminibus  ftipatus 
fefe  eundis  mortalibus  fpedandii  prxbebit,vc  mun¬ 
do  finem  imponat ,  &  tamquam  iudex  extrema  fen- 
tentiam  ferat.tamerfi  enim  dubitandum  non  eft  iu- 
ftorum  animas  rite  expiatas,  ad  beatoru  fedes  euola- 
re,& diuino  confpeduiucundiffimeperfrui,  nodum 
tamen  perfedam, aeque  omnibus  numeris  abfolutam 
beatitudinem  adeptae  funt:fed  expedant, atque  appe¬ 
tunt  corporum  rcfurredionem,&  vna  cum  iis  perfe- 
dc  beentur,  ac  propterea  in  Apocalypfi  *  teftatur* cip,6,9. 
Ioannes  vidifle  fe  fubtus  altare  animas  interfectorii  pro¬ 
pter  'Verbum  Dei, & propter  tefiimonium,  quod  habebant, 

&  clamabant  voce  magna  dicentes,Vfquequo  Domine  fiam 
B  EI us,&  verus,  &  non  iudic.u ,  er  non  vindicas  fanguinem 
noftrum  de  iis, qui  habitant  in  terra  ?  &  data  fiunt  illis  fin- 
gula  ftola  alba  ,  &  diElum  eft  illis ,  vt  requiefeerent  adhuc 
tempus  modicum,  donec  compleantur  conferui  eorum. 

Singulx  porro  fto'!ae  animic  beatitudinem  fignifi- 
cant,quam  ipfi  affecuti  iam  funtjexpedare  porro  iu- 
bentur  alteram  ftolam  ,  hoc  eft  corporis  gloriam, 
quam  non  nili  poft  communem  omnium  anaftafim 
adipifeentur.  Ita  enim  ait  Gregorius  b ,  Quid  namque  «polit 
eftfingulas  illis  ftolas  albas  tribuere ,  nifi  animabus  eorum  jf it 
beatitudmis  aterna  immortalitatem  conferre  ?  Quid  ve -  Auditub» 
ro  eft,  Donec  eleElorum  numerus  impleatur, requiefcerc,nifi  dabis  gau. 
futura  refurreElionis  gloriam  expeElare  ?  In  qua  nimirum  ^‘ura‘ 
iterum ftngulas  ftolas  albas  accipient ,  quia  immortalia  & 
incorruptibilia  corporum  fuorum  veftimenta  fument. 

Eodemquemodo  &fentit,  &  loquitur  Augufti-  VIU. 
nus  c ,  fcu  quicumque  eft  eius  fermonis  audor  ,  Per  c  Set. n,dc 
ftolas  albas ,  ait ,  debemus  imelligere  mercedem  baptifmi SaD^* 
pramium  martyrij  mercedem  at  er  nor um,  &  gaudium  eoe- 
leftis  patria.  Habent  ergo  ante  refurreElionem  fianEli ftngu¬ 
las  ftolas,  quia  m  fola  anima  adhuc  aternis  beatitudinibus 
perfruuntur :  poftea  autem  accepturi  funt  binas  ,  quando 
receptis  corporibus  immutabiles  erunt  in  anima ,  &  incor¬ 
ruptibiles  in  corpore.  De  hoc  Ifiaias  d  ,  In  terra  fua  dupli-  d  cap.M. 
cia  poffidebunt.  Tunc  igitur  vt  ait  Petrus  gaudebunt 
Sandi  exultantes. 

Nec  abhorret  ab  hac  fententia  Bernardus  ,  fiqui-  I X. 
dem  ad  eundem  illum  Apocalypfis  locum  reipiciens 
ait  e  ;  Acceperunt  iam  fingulas  ftolas  fed  non  vefiientur e  Scrm.j.ffe 
duplicibus ,  donec  veftiamur  &  nos.  ftola  enim  prima  ipfa  °‘m 

eft  f  ce  licitas, &  requies  animarum :  fecunda  vero  immorta- 
D  lit<u>  &  gl<>r ia  corporum.  Tunc  autem  plenum  perfeElum- 
que gaudium  affequentur.  Nam  nunc  quidem  vt  ibi¬ 
dem  ait  Bernardus  ,  anima  fanlhe, ,  quas  propria  Deus 
tnfigniuit imagine  te  (caro)  dc fideram-,  ipfarumfinete 
compleri  lautia,  perfici  gloria ,  confummari  beatitudo  non 
poteft..  sldeo  fiqmdem  viget  in  eis  defiderium  hoc  natura¬ 
le  vt  necdum  tota  earum  afeElio  Ubere  pergat  in  Deum, 
fed  contrahatur  quodammodo, &  rugam  faciat  .dum  incli¬ 
nantur  defideno  tui.  Vbi  igitur  Chrifti  gloria  reuelabi- 
tur,omni  exparte  beatorum  gaudium  perficietur. 

Tametfi  autem  perfedum  gaudium  in  communi  X. 
omnium  refurredione  iufti  adipifeentur ,  interea  ta- 
men  non  exiguam  habent  laetitia:  materiam.  Quod 
“f.n.I?.CaUK  hoc  loco  Petrus  dum  air,  Communicantes 
Chrifti pajfinnibus gaudete ,  quod  profedo  gaudium  in 
hac  mortali  vita  haberi  poteft ;  nam  de  alterius  vitx 
gaudio  iubdic ,  vt  &  in  reuelatione  gloria  eius  gaudea¬ 
tis  exultantes.  Et  quidem  merito  Iufti  ob  integram, 
puramque  confeientiam  gaudio  perfunduntur.  Ait 
enim  Salomon  f  ;  Cor  gaudens  exhilarat  faciem.  Et  f  Prou.ij.q 
Paulus  g  , Gloria ,  inquit,  noftra  hac  eft  tefiimonium., 8  lMCo1, 
conficientia  nofira.  Et  Ioannes  b  ,  Si  cor'  noftrum,  ltici.it 
norL,  reprehenderit  nos  .  (ducant  habemus  ad  Deum. 

Deinde  virtutis  exercitatio  gaudendi  materiam 
prxber. 

Quocirca  ait  Salomon  • ,  Caudium  inflo  cfl  facere .  „X  1  „ 

.  1  Prou.iM5 


Catholica?  E  pili  I.  Petri. 


365 


iusfitiam  Siquidem  qui  iuftus  eft ,  magna  cum  hila-  A  ius  tolerantia,  cuius  merce  dem  Domini*  repofttam  effe-di- 

.  .  „  .  .  *  .  o.  _ AJab.  ;««•».  rlt  4*t  rn>Ur  A  11  Az-vr.  vj*rX  iin  r>p  rfpftyi  a  .D  ut.  'rifAi  2' i  r  Srnti-  3  ifl  CUOdctn 


cttmccelis.  Au&or veto  impetfe6tia. Puivero, a^coM' *  ,,  „ 

_  r,  .  >—  •  Macth.iocu. 

cupifcit.qu X  tn  ccelo  Juni, opprobria  non  timet  in  terris ,  nec 

cogitat  quid  loquantur  homines  propter  ipfum  ,  fed  quid 
indicet ■■  Deus  de  ipfo. 

De  perfimili  autem  ca-umnia  dixit  Chriftus  apud  1 1 E 
Matthaeum  b ,  Si  patremfivnilixs  Beh.ebub  vocauermt,  ^  caP uo.ij 
quato  magis  dornefiicoseiusl(\uo  loco  Hilarius; Multum, 
inquit ,  proficit  ad  tolerantia  affumptionem  rerum  immi¬ 
nentium  cognitio, maxime  fi  patientia  voluntas  praf unatur 
exemplo.  Adde  quod  hoc  ipfum  pro  Chrifti  nomine 
defpici,  aut  probris,  &  contumeliis  profeindi, fi  pro- 
be  infpiciatur,non  poteft  cenferi  malum, cum  fit  pp- 
tius  Chriftianae  virtutis,  praecipueque  patientis  exer- 

citatioJdqueafTeritapertillime  Au£ufti-niisc  lii$  om-  ?  inP[aI-T4* 
,1  r  o  ■  ■  in  puncip. 


litate  iuftitiam, exercet,  &:  ex  ipfaiuftaadtione  incre- 
-  dibilis  in  animam  eius  laetitia  redundat.  Ob  eam 
a  Cap.iijio.  caulfam  aixit  Ifaias  *,  Gaudens  gaudebo  in  Domino ,  & 
extiltabit  anima  mea  in  Deo  meo ,  quia  induit  me  vefti- 
mentis [alutis ,  &  indumento  infima  circundedit  me.qua- 
fifponfum  decoratum  corona,  &  quafi  (ponfam  ornatam 
monilibus  fiuis.  Neque  vero ,  vt  paulo  ante  dixi ,  ipfa 
rerum  aduerfarum  pro  Chriflo  tolerantia  exiguam 
affert  gaudij  materiam ,  11  prasfertim  accedat  praefen- 
tis  Dei  auxihj  confidentia  ,  quam  aliquo  modo  ex- 
b  cap.3. 18.  prcfllt  his  verbis  Abacuch  b  ;  Ego  autem  in  Domino 
o  audebo ,e?  exaltabo  in  Deo  Iefiumeo  ;  hoc  eft  in  Deo, 
qui  me  faluum,&  incolumem  feruat. 

XII.  Futura  autem  mercedis,  ac  beat*  vitae  expe&atio 

gaudium  auget,  Sc  mirum  in  modum  exaggerat.  Nec  B  nino  verbi  s, Homines  malos ,  quos  patitur  commemoratus 
enim  mentiri  poteft  Chriftus  ,  qui  apud  Matthaeum  eft ,  eandemque  paffionem  malorum  hominum  exercitatio- 
cMatc.ffh.  dixi tc, Gaudete  &  exultate  quoniam  merces  vefira  copio- 
fa  eft  in  coelis-, (ei  hoc  qualecumque  gaudium  infinito 
propemodum  interuallo  ab  eo  diftat  ,  quod  eledti 
percepturi  funt ,  cum  ad  beatam  vitam  euehentur: 
tunc  enim  vere  gaudebunt, &  exultabunt. 

XIII"  Tunc  re  ipfa  vera  ei!*e  comperient  ,  qttse  apud 
d  cap.tfj.13.  Ifojam  Dominus.  Ecceferui  mei  comedent  ,& 

vos  e  furietis, ehteferui  mei  bibent,  &  vosfttietis ;  ecce  [erui 
mei  ktabuntur, &  vos  confundemini  3  ecce  ferui  mei  lauda¬ 
bunt  pra  exuit atione  cordis  ,&  vos  clamabitis  pr a  dolore 
ecap.tftf.i»-  cordis  ,& pra  contritione  jpiritusvlulabitis.  Etrurfus  e. 

Ecce  declinabo  fuper  eam  quafi fiuuium pacis, &  quafi  tor- 

rentem  inundantem  gloriam  gentium  .quam  fugetis,  sld  _  „ 

vbera  portabimini, &  fuper  genua  blandientur  vobis.  Quo-  C  cetfed  cum  cogit  do! ere, quod  videt  -.quoniam  coram  pio  vi- 
modo  fi  cui  mater  blandiatur, it  a  ego  confolabor  vos ,  &  in  uens  impie, etfi  non  obligat  confentientem,  cruciat  fentietem. 

leru filem  confolabimini.  Videbitis ,  &  gaudebit  corve- 
ftrttm,  &  offa  vafra  quafi  herba  germinabunt. 

XIV.  Tuncvere  vt  ait  Petrus, gaudebunt  exultantes.G rac- 

ce  dyctto.iu/Mvoi ,  quod  fignificat  quafi  exilientes  ,  vt 
enim  ait  Nonnius  ,  exultare  eft fupra  modum  exilirc,ftr 
ejjrrri,  &  quodam  modo  nimium  gaudere.  Sic  enim 
£  Catul.  ad  dixit  quidam  f ,  Otio  exilitas nimiumque  gaudes.  Erit 
Lesbia  epig.  autem  gaudium  illud  beatorum  non  quidem  in  fe 
48-  ipfo  nimium  ,  fed  fupra  certe  humanarum  a&ionum 

meritum, hoc eft.vt  Theologi  loquuntur, vitra coft- 
g  Pf.138.17.  dignum.  Quocirca  Dauid  S,  Mihi  autem  ,  inquit,  ni¬ 
mis  honorificati  funt  amici  tui  Deus, nimis  confortatus  eft 
principa'us  f  em».  Neque  enim  poteft  quifquam  fem- 


nem  fuam  dixit-,  Mox  colligit ;  Ne  putetis  gratis  effe  n 
los  in  hoc  mundo  ,  &  nihil  boni  de  illis  agere  Deum ;  Om¬ 
nis  malus  aut  ideo  viuit,vt  corrigatur ,  aut  ideo  viuit ,  vt 
per  illum  bonus  exerceatur. 

Non  vno  autem  modo  improbi  iuftos,acpios  IV. 
exercent:nam  vt  idem  Auguftinus  ait  a. Sicut  duo  par-  Setm-  7*« 
uuh  in.  vtero  Rebecca  collidebantur  ,fic  in  vtero  Ecclefia  de  tetnP* 
dito  fibi  populi  iugiter  aduerfantur.  In  ventre  ffiritualis 
Rebecca.id  efl  Ecclefia  duopopuli  colliduntur  humiles  fcili- 
cet,& fuperbiycaftt  &  adulteri.  Nam  vt  nihil  aliud  agat 
impij  ipfa  eorum  vita  iuftos,ac  pios  cruciat :  ita  enim 
loquitur  Auguftinus e  .Quid fic  perfiquitur  vitam  bono-  c  epH-  47- 
rum,vt  vita  iniquorumtnon  cum  cogit  imitari  q 


Nam  fape ,  &  diu  impiorum  corporibus  a  fiecularibus  po- 
teftatibus  ,&  quorumlibet  vexationibus  parcitur ,  piorum 
autem  cordibus  a  malis  hominum  moribus  nunquam  par¬ 
citur  vfique  ad fteculifne. Alibi  f  vero  cum  de  Loth  pa-  f  10 
tientia  Agit. Loth, inquit,  non  patiebatur  ab  aliquo  corpo¬ 
ralem  perfecutionern ,  perfecutio  eius  fhch  mala  Sodomita¬ 
rum  erant. 

Neque  au&ore  Gregorio,  alio  referenda  funt  ver-  V. 
ba  Iob  ,Frater fui  draconum,& [ocius Jh-uthionu.Quid,  &  tap. 30.19. 
inquit1*, draconum  nomine, nifi  malitioforu  hominum  vita  1 '  *5'10*m0* 
fignatur  ?  De  quibus  &  per  Prophetam  ‘  dicitur  ,  traxe-  j  ieiem.14 
runt  ventum, quafi  dracones :  peruerfi  etenim  quique  ven¬ 
tum  quafi  dracones  trahunt ,chm  malitiofa  fuperbia  inflat 


piterns  fcelicitatis  magnitudinem  affequi,  vtmerito  D  tur.  Qui  autem ftruthionum  appellatione  wtelligi  ,mfifi- 


b  cap.tf4*4*  dixerit  Ifaias  h,  fecuio  non  audierunt ,  neque  auribus 
perceperunt ;  oculus  non  vidit ,  Deus ,  abfque  te ,  qua  pra- 
parasli  txpechntibus  te. 

I4.  Si  exprobramini  in  nomine  Chrisli ,  beati  eritis  ,  quo¬ 
niam  quod  efl  honoris  .gloria, &  virtutis  Dci,ej-  qui 
e(l  eius Siiritus, fuper  voi  requiefeit •] 

I.  Commoratur  Apoftolus  in  eodem  argumento,  vt 
perfuadeat  Chriftianis  non  modo  rerum  aduerfarum 
tolerantiam  ;  fed  in  iis  perferendis  conftantiam ,  at¬ 
que  animi  hilaritatem.  Si  exprobramini,  inquit,  in  no¬ 
mine  Chrish  beati  eritis.  Nam  Chriftus  his  probris,  & 
contumeliis  profuo  nomine  toleratis, hoc  eft,  vt  in¬ 
terpretatur  Oecumenius,hoc  ipfo  quod  aliqui  Chri-  E 
ftiani  funt  beatam  viram  pollicetur. 

I E  Quapropter  Hieronymus  >  ,  Illud,  inquit  ,  male- 
5  Matth.  j.  pUPlum  contemnendum  efl, quod  falfo  maledicentis  ore  pro¬ 
fertur  :  vnde  &  Dominus  definit ,  qua  fit  beata  maledictio 
dicens,  omne  malediBum  aduerfium  vos  mentientes  propter 
me.  Neque  vero  ciufmodi  maledi<ftum  folummodo. 
contemnendum,  fed  etiam  hilari  &  exulranti  animo 
excipiendum  eft,  quodfuo  exemplo  docuit  Paulus, 
k  ad  Rom.  Je  fe  ipfo  dicit  k  ,  Gloriamur  in  tribulationibus.  Et 
r,  rf  veravt  ait  Chromatius  1  ,glonofa  efl perfecutionis  hu- 
'  aCt  'S'  Bened.  litBiwa»,  in  Epift •  Canon. 


mulatores  filent,  firuthio  enim  pennas  habet ,  &  volatum 
non  habet ,  quia  [1 mulatores  quique  fieciern  fanciitatis  ha¬ 
bent  ,  fed  virtutem  fanttitatis  non  habent :  vifio  quippe 
eos  bona  aElionis  decorat, fed  a  terra  minime  penna  virtutis 
leuat. Electus  itaque  fanda  Ecclefia  populus,  quia  pacis  [na 
tempore  intra  fequofdam  malitiofos, ac [mulatores  patitur, 
dicar,  fi-ater fui  draconum,  &  [ocius  flruthionum.  Confc- 
ftjhn  autem  addit ,  Nullus  quippe  perfectui  efl,  qui  inter 
proximorum  mala  patiens  non  efl ,  qui  enim  aquauimirer 
aliena  mala  non  tolerat ,  ipfe fibi  per  impatientiam  teUis 
efl,  quia  k  boni  plenitudine  longe  diflat.  Tum  longa  ora¬ 
tione  oftendit  omnes  ferme  iuftos  malis  fu  i  fle  per¬ 
mixtos  ,  quorum  moribus  ,  &  vita  non  leuicer  fue¬ 
rint  cruciati.  • 

Accedit  malorum  infe&atio ,  atque  aperta  vexa-  VI. 
tio,de  qua  proprie  hoc  loco  loquitur  Petrus  Ea  vero 
fi  pro  Chriftotequo,  ac  libenti  animo  toleretur-,  glo¬ 
riam  parit  immortalitatis  ,  quod  eo  minus  arduum, 
ac  difficile  videri  debet,  quod  plurimi  a  fide  Chr  ifti, 

&  religione  alieni  acerbiflima  fupplicia  fortiter 'per¬ 
tulerint,  non  alio  propofito  praemio  ,  nili  .humanae 
laudis, &  gloriae.  Itaque  dc  Mutio  Scaeuolahuncin 
modum  loquitur  Seneca  k .  Ego  dubitem  quin  magis  *  eF-^  fub 
laudem  truncam  illam, &  retorridam  manti  Mutij,  quam, h,1Cro' 
cuiufiibet  fortijfimi faluam ? Stetit  hofiium,  fiammarunique 


Hh 


ontempto 


366  Explanatio  Cap.i  V. 


ctmtempor  ,  &  matum  fuam  in  boffthfcculo  dtflittantem 
per ffecUuit, donec  Porfcn/iaxuius  paeti*  fauebat. gloria  iti- 
uidir,&  i<rnem  inuito  eripi  iuffit  .Hocbonuquidm  inter  pri¬ 
ma  numere  jantofy  maius  putem, qua  illa  (ecura,&intemtn 
fortuna. Quanto  rarius  eft  hofte  amiffa  manu  viciffe,quam 
armata. Et  poft  pmex, quidni  ego fceliciore pute 'Murtum, 
qui  ftc  traSlauit  igne,quafi  illatu  manu  traElatori  praftitif- 
fett  fn  integrit  reftituit, quidquid  errauerat.  Confecit  bellum 
inermis, ac  mancus  ,  &  illa  manu  trunca  Reges  duos  vicit. 

VII.  Et  quod  magis  mirandum  eft  haeretici  Donatiftae, 
tepift.50.ad  vt  feribit  Auguftinus '  ,fe  trucidandos  armatis  viatori- 
®on‘k  bus  ingerebant  ,percujfuros  eos  fe,  nifi  ab  cis  perimerentur , 
terribiliter  comminantes. Et  fubd \t.lam  vero  per  abrupta 
praopitiaper  aqu.ts,&  flammas  occidere  fe  ipfos  quotidia¬ 
nus  illis  ludus  eft.  hac  eriim  eos  tria  mortis  genera  diabo¬ 
lus  docuit, vt  mori  volentes,  quando  non  inueniebant,quem 
tenerent ,  vt  eius  gladio  ferirentur ,  per  faxa  fe  mitterem, 
aut  ignibus. gurgitibufque  donarent. 

VIII.  In  eandem  vero  fententiam  multa  ethnicorum 
bli.adNlart.  exempla  profert  Tertullianus  b  ,  qui  animo  prorfus 
e-4-  inuido  acerbiffima  quaeque  pertulerunt. Inter  extera 

autem  Athenienfis meretricis  exemplum  affert,  qua 
confcia  coniurationis,cum  propterea  torqueretur  a  tyranno, 
Cr  non  prodidit  coniuratos,  &  nouifftrne  linguam  fuam  co- 
meflam  in  faciem  tyranni  expuit ,  vt  nihil  agere  fe  fcirent 
tormenta, & fivltra  per  fenerar  e;.  A  A  Ah  Sc  Laced^monu 
excplum:>M?»  qua  hodie ,  inquit,  apud  Lacedamonas  fo- 
lenitas  maxima  eft  efiafxxTiyuou,  id efl flagellatio, no  latet, 
tn  quo  facro  ante  ard  nobiles  quiq?  adole fieres  flagellis  affi¬ 
guntur, amantibus  parentibus, &  propinquis,  &,  vtiperft- 
'  •  uerent,adhortantibus.  Ornamentum  enim,  &  gloria  depu¬ 

tabitur  maiore  quidem  titulo, fi  anima potius  ce  ferit  plagis, 
quam  corpus. Igitur  fi  tantum  terrena  gloria  licet  deccrpo- 
ris,&gladij  vigore,  vt  gladium,  ignem,  cruces, beftias, tor¬ 
menta  contemnant  fub  pramio  laudis  humana, pofum  dice¬ 
re,  modica  funtifla  pafftones  ad  confecutionem  gtoria  coele  - 
ftis,&  diurna  mercedes. Tum  fubdir,ta»«  vit reumt quan¬ 
ti  vero  margarttumi  Quis  ergo  non  libentiffime  tantum  pro 
vero  habeat  erogare, quantum  alij  pro  falfo. 

I  X.  Caeterum  no  tam  in  prasfentia  Petrus  de  tyranno¬ 
rum  fuppliciis,quam  de  improboiu  couiciis,ac  pro¬ 
bris  loquitur.folent  enim  praelerrim  ethnici  conuicia, 
e  Pfal.ii.  8.  &  probra  iadare  in iuftos;itaolim  dixit  Dauidc,0?w- 
nesvidetes  me  deri ferunt  me, locuti  ftint  labiis,  &  mouerut 
dPfal.11.15.  caput. Et  aliquato  poft  d .  Circundederut  me  vituli  multi ; 

tauri  pingues  obfederunt  me, aperuerunt  fuper  me  os  ftium, 
e  Pfal.  jo.u.  fiait  leo  rabiens, &  rugiens.  Et  alibi  '.Super  omnes  inimi¬ 
cos  meosfkclus  fum  opprobrii*  vicinis  meis  valde ,  &  timor 
f  Pfal. 34.16".  notis  meis.  Et  alioitem  loco  {:Tentauerunt  mefubfanna- 
uerunt  ms  fubfannatione  ,  ft-enduerunt  fuper  me  dentibus 
g  veif.tr.  fuis. Paulo  poftg  .Dilatauerunt  fuper  me  os  fuum.  Deni- 
hPfal.ioS.j.  que  Locuti  funt  aduerfum  me  lingua  dolo fafermombus 

odi]  circundedcrunt  m:,& expugnauerunt  me  gratis. 
x.  Non  modo  aute  futuram  beatam  vitam  in  coelo 
pollicetur  cum  ah,  Beati  eritis, (cA  in  hac  etiam  morta¬ 
litate  illiusfcmpiteinaefaelicicatis  ampliffimu  indicat 
pignus,cum  fubiicit ,  Quoniam  quod  eft  honoris  glo¬ 
ria,,/?  virtutis  Dei,&  qui  eft  eius  fpiritus  fuper  vos  requie- 
fcit.hxc  enim. omnia  adpraefente  vitam  {pedant ,  fed 
Graeci  codices  paulo  aliter  habent  ,  no  r»< 
Ucynanov  ornuuef.  iy’ £(x£  1  dva- rttunaq,  quafi  dicat 
Sphitusgloriae,Se  Spiritus  Dei  in  vobis  requiefeit,  vt 
fit  fenfus,Spiritus  Dei,qui  eft  Spiritus  gloriae, vel  Spi¬ 
ritus  gloriae ,  &  Dei  requiefeet  fuper  vos.  Quocirca 
quod  ait  Latinus  \i\Kvpx:cs,honoris>&  virtutis  Dei,  ni¬ 
hil  habet  in  Graecis  quiod  fibi  refpondeat :  verifimile 
tamen  eft  aliter  illum  legille,ac  proinde  olirn  Graecos 
.  codices  variaffe.Nam  Syrus  quidc  tranftulit, Spiritus 

de  exhort&  ^onof!iS  L>e:  fuper  vos  requiefeet. Cyphanus  h  autem  le- 
matt.c  9.  §1C  >  QH,a  maieftati ,  &  virtutis  Domini  nomen  tn  vobis 

requiefeit :  necefte  vt  iit  eum  Graece  legi fte  es o/xet  ,  non 


autem  orr;0ft«,vt  nunc  legitur,* 

Nec  dubium  eftgloriae  fpirituni  pofitu  videri  pro  XI. 
Spiritu  gloriofo, quippe  qui  cu  ht  Deus, Patri,  Filro- 
que  aequalis, immortali  gloria  eft  circunfufus,diciriir- 
que  hic  Spiritus  in  initis  requieicere.iifquepi^fertim, 
ui  probra  Sc  contumelias  aequo  animo  ferunt.  Nec 
ifplicet,quod  alij  dicunt  honoris,g!orue ,  Sc  virtutis 
Dei  Spiritu  appellari, quomodo  Uaias  afpimu  fapie-  a  cap.iI>ti 
tiie,&  intelledus  alioruque  diuinoru  rnuneru  nomi¬ 
nat,  Requiefeet, incp.m,fuper  eu  Spiritus  Domini,  Spiritus 
Japietia,  &  intellectus, Spiritus  cofilij,&  fortitudinis, Spiri¬ 
tus  fcietia,&pietatis,& replebit  eti  fpiritus  timoris  Domini. 

Significat  enim  Domini  fpiritu  ea  omnia  coelcftia  XII. 
ac  diuina  munera  largiri. Eadcque  ratione  videtur  in¬ 
dicare  Petrus, iniurias,&  cotunielias  pro  Chrifto  to¬ 
leratibus, diuini  fpiritus  munere,acbeneficetia,quiin 
ipforu  animis  requiefeet,  honore  ,  gloria,  Sc  diuinam 
quandavimtiibuedam  elfe.Et  quidc  id  vcriffimSdi-  *  ’ 
cicur :  nihil  enim  eft  diuino  indicio  honorificentius, 
nihil  illuftrius,aut  gloriofius  quam  pro  Chrifti  nomi* 
ne  dura,&  acerba  perpeti.Neque  vlla  eft  maiori  lau¬ 
de  digna  fortitudo, ea  ,  quae  tolerandis  aduerfis  pro 
vera  fide;ac  religione, iuftitia  denique  tuendaexerce- 
tur.Hic  aurem  Spiritus  tam  multorum  bonorum  lar-  •  ■ 

gitoriniis  potifllmum  requiefcere  dicirur,quiad- 
uerfariorum  calumnias  a;quo  animo  ferunr.  '  ; 

Neque  enim  humans  naturae  vires, aut  moralium  XIII. 
virtutu facultates  tantam  largiri  poflent  con(lantia.& 
firmitatem, quatam  tribuit  vnius  diuini  Spiritus  pras¬ 
fentia.  Merito  enim  dixit  Dauid  b.  Qui  tribulant  me  b  Pfal.itf.i, 

-  inirnicimei,ipfi  infirmati  funt ,  &  ceciderunt.  Siconfiffant 
aduerfum  me  caslra  non  timebit  cor  meum,  fi  exurgat  ad-  : 
uerfum  meprahum  in  hoc  ego  fperabo.  Dixerat  aure  pau¬ 
lo  anteac;  Dominus  illuminat  io  me  a  ,  &  f 'alus  mea  quem  c  veif.  1. 
timebo ?  Dominus  proteBor  vita  mea, a  quo  trepidabo ? 

Requiefcere  aute  dicitur  fpiritus,vt  d  mitis  gratis  XIV. 
vim  atque  efficacitate  declaret. ita  enim  adeft  homi¬ 
ni, itaque  volutatem  afficit, vt  no  immutet  folum,fed 
etia  vegetet, ac  roboretjnec  incipiat  folu  bonu  opus,' ’  '  . 

fedperficiat.&abfoluat,  &  vfque  ad  extremu  perfe- 
uerantia  tribuar. Qus  omnia c-lectoru  funt  beneficia, 
cum  alioqui  fpiritus  reprobos  nonunquamimmutec 
quide,fed  non  ita  multo  poftdeferat,liuc  quia,  vt  dc 
Saule  ait  Greg.Naziaz.no  fe  totos  fpiritui  tradfados, 
atq;  immutados  prsbcnr,fiue  quia  iplife  diuini  fpiri“ 

1  tus  motioni, atqiimpulfuifpoteopponut, &abems  vi 
fubducut,qui  nemine  deferit,nifi  prius  ipfe  deferatur. 

Porro  in  Grscis  codicibus  qusdam  alia  adduntur  XV. 
verba, qus  apud  Latinum  interpretem  deliderannu. 

Sic  autem  habent, xar  l/xb  d.vn*u(fiXa<r<!»iixBnai  y.u-dii 
Cfx.s(  <fc£"Tt-ctv,hoc  eft, iuxta ipfos  quidem  maledidis 
profeinditur, penes  vos  autem  honore, Se  gloria  affi  - 
cicur  Verifimile  aurem  eft  olim  etiam  apud  Latinos 
hanc  Apoftoli  fentenriam  fuifle  :  eam  enim  agnefeit 
Cyprianus  <1  ,quod  quidem,  ait  fecundum  illos  blasphema-  H  epift.56.8t 

tur,  fecundum  nos  autem  honoratur :  nifi  quod  in  prima; c,c  ;lll^onac' 

r  ■  ,  •  L  marr.c.j. 

perlona  ait, nos, cum  vulgatus  interpres  fecunda  per- 

fonam  exprimat. Sedeadem  femperfcntenria  conflat. 

Scnfus  enim  eft  infideles  ,  Se  improbi  vos  maledis*.  XVI. 
<ftis,&  contumeliis  afticiut  ,  led  illoru  oblocutiones, 

Sc  probra  in  ipfum  Spiritum  fanftum  recidunt,  qui 
contra  veftra  patietia, Sc  in  perferendis  iniuriis  a:qua- 
nimitate  apud  bonos  ,  atque  aequos  rerum  seftimaro- 
res  dignis  laudibus  extollitur, atque  immortali  gloria 
dignus  praedicatur.  Atque  hac  ratione  mirum  in  mo¬ 
dum  fubleuar,  Sc  recreat,  tum  quia  eos  docet  rebus 
aduerfis  tolerandis  focium  habere  ipfum  diuiiium 
fpiritum;qui  maiorem  periculorum  ,  8c  contumelia¬ 
rum  partem  excipiat.  Sic  enim  apud  Zachariam  c  di-  c  csp.i.*- 
xit.  Qui  tetigerit  vos, tangit  pupillam  oculi  mei.  Et  in 
Adis  f  apoftolicis  Chriftus  Dominus  ita  Paulum  ^  caP's" 4t 


Catholica’  Epifl  I.  Petri. 


367 


affatur  Zmle  ,  Saule,  quid  me  perfequeris  >  qui  tamen 
Chriftianosjflfedabatur.  Tum  vero  maxime  ,  quia 
fidelium ,  &iuftorum  patientia  diuino  nomini  non 
exiguam  gloriam  affert. 

XVII.  Quemadmodum  enim  quae  Chriftus  Dominus  in 
hac  mortali  vita  perpeflus  eft,  eximiam  quadam  Deo 
immortali  gloriam  pepererunt ,  ita  quae  iufti  pro  Dei 
nomine  tolerant,  ad  eandem  Dei  gloriam  illuftran- 
dam  referuntur ,  &  fortafle  ob  hanc  cauffam  dixit 
*  PfaI.8S. Dauid  a,  Gloriofa  dtcln  funt  de  te  curita t  Dei.  fiue  enim 
de  militante  ,  fiue  de  triumphante  Ecclefia  accipias, 
nihil  poteft  gloriofius  pr$dicari,quam  hic  quidc  mar- 
ryru  conftantia,ibi  vero  eorundem  triumphus, quem 
b  cap.7. 14.  aliquo  modo  deferibit  Ioanes  in  Apocalyp(ib,  ffi/unt,  ’ 
inquit^wi  venerunt  de  tribulatione  magna, &  lauerutfto- 
laf  fuas,&  dealbauerut  eae  in  [anguine  agni, ideo  funt  ante 
thronum  Dei,  &  feruitfnt  ei  die, ac  nocle  in  templo  eim . 

XVIII.  Tametfi  enim  non  eo  inficias,  ca  verba  ad  omnes 
eledos  vtcuque  pertinere,  prxeipue  tamc  martyum 
e  Sirm.  u.  gloria  deferibi aderit  Auguft. c  Stolas  quippe, ait, mas- 
dc  Sanft.  xy  res  in  [anguine  agni  lauerunt,dum  mebra [ua,qua  oculis 
infipietium  vi[a  funt  poenarum fqualore  fmdan ,  fic  potius 
fufo  prb  Chrijlo  [anguine  ab  omnibus  mundaucre  contagiis , 
infuper  &  beata  immortalitatis  luce  digna  reddidere, quod 
eft  etiam  lotas  habuiffe  ftolas  in [angirine  ^wi.Eodemquc 
d  Hom.  17.  modo  accepifle  videtur  Greg. d  Sed  proculdubio  iu- 
in  Ezcch.  omnes  quodam  modo  vere  dicutur  de  magna  trir 
bulatione  venifle  ,  cum  in  coelcfti  patria  laboru  fuo- 
rum  prxmiu  alfequuntut.  yeriffime  enim  dixit  Pau- 
e  Aft.14.1x.  Uls  e ;  Quoniaper  multas  tribulationes  oportet  nos  intrare 
f  Apocal.  7.  in  regnum  ‘Dei.YLt  Beda  f.  illi  enim, ait, digni  habentur  il¬ 
lic  in  Dei  confrflere  ministerio,  qui  hic  inter  aduerfa  fide¬ 
les  nominis  eius  confejfores  exi  fiunt. 

XIX.  Quaquamautem  qui  probra. Sc  contumelias  ^quo 
animo  ferunt, non  cotinuo  martyres  appellandi  funt, 
martyrum  tamen  patientiam, &  conftantiam  irnitan- 
g  Hom.jj.  tur:vt  enim  ait  B.Gregorius  %.Duo  sut  martyr  i j  genera, 
vnum  in  mente,  aliud  in  mente  (irnul  qt  aflione.  Itaq?  ej]i 
c.il.  ^  n/artyres poptmiu, etiam ft nullo  percutientium  ferro  truci¬ 

demur,  mori  quippe  k  per  [eque  te  martyrium  in  aperto  ope¬ 
re  eft, ferre  vero  contumelia ,  odientem  diligere , martyrium 
eft  in  occulta  cogitatione.  Et  poft  nonnulla.  Et  nos  ergo 
fine  ferro,  efe  pojfumus  martyres  ,ft  patientiam  veraciter  in 
animo cufdodimus.  Et  paucis  intericdis  cuiufdam  Ste- 
phani  admirabilem  patientia  prxdicar.^Jrm, inquit, 
patientia  in  eo  vehementer  exercuerat, ita  vteum  ftbi  ami¬ 
cum  crederet ,  cui  ftbi  moleslu  aliquid  irrogajfet .  reddebat 
contumeliis  gratias ,  fi  quod  inipfafua  inopia  damnum 
fui  fet  illatum  , hoc  maximum  lucrum  putabat ,  omnes  fuos 
aduerjarios  nihil  aliud, quam  adiutores  exiftimabat. 

1  j .  Nemo  autem  veflrum  patiatur,  vt  homicida, aut  ma¬ 
ledicus, aut  alienorum  appetitor.'] 

I.  Quoniam  dixerat. tolerantiam  iniuriaru  iuftorum 
animas  quodammodo  parare  ad  excipiendum  Spiri¬ 
tum  fandum, aduer:utiorunrprobra,&  contume¬ 
lias  in  Dei  contemptum  redundare,  iuftoiu  vero  pa¬ 
tientiam  ci  honorem, &  gloria  afferretne  quis  ea  per¬ 
inde  acciperet, quafi  ad  eos  etiam  pertineret, qui  fuo- 
rum  fcelerum  poenas  kmm,Cubdit,Nemoauteveftrum 
patiatur, vt  homicidale.  Non  enim  omne  fupplicium 
laudabile  eft, aut  omnis  perpeftio  digna  praemio  cen- 
fenda  eftmam  vt  alibi  dixi  cx  Auguftini ,  &  Gre,gorij 
lententia, ip  martyre  non  fupplicium,  fed  caufla  fpe- 
datur.  martyres  pro  fide,  pro  religione , pro  kxftitia, 
pro  Dei  denique  amore. cruciantiir.fures,  homicidae, 

■  exterique  facinorofi iuoru fceleru  merito  dat  p genas. 

I  I.  Ait  igitur  Petrus  ,  abftt  ,vt  quifquam  veftrurn  in 
furto,  homicidio,  aliove  crimine  deprehenfus, judi¬ 
cum  feucritatc  experiri  cogatur.Tantum  enim-abeft, 
vt  hoc  ad  Deigloriam  referatur,vt  magno  porius  de- 


A  decore,atqtieignorniniaCIniftianamreIig!onefft,no- 
menque  afficiat  Primo aucenvloco  nominat  Apofto- 
lus  homicidas, quod  genus  hominum  Deo  ,  homini- 
bufque  eft  maxime  inuifum.  Quod  apparet  ex  libro 
Gencfeos,grauiffime  enim  indignatur  DeusaduerSus 
Caim,qui  omnium  primus  fraterna  fe  exde  foedauic.  • 

Et  in  Exodo  3  prxeipit  Dominus.  Non  occides.  Et  in  aExo.10.14 
Leuitico  b  ,  Qui percujferit ,  &  occiderit  hominem  morte 
moriatur.  Leges  etiam  humafix  homicidas  morti  ad-  txodoc.n. 
dicunt.  ii. 

Certe  in  Euangelio  Chriftus  Dominus  c , Omnes,  Hi- 
a\i,qui  acceperint  gladium(\n<\e\\ceta&  occidertdfLWu-  c  Matth.ttf, 
dio  penbut.Et  in  Gcnefi  d  fciiptu  e.Qt.Qtucumqy  effuderit  9  g 

humanu  [anguine, fundetur  saguis  iilius  .Ttemcp,  inApo- 
calypfi'  Qut in  gladio  occiderit  oportet  eum  gladio  Occidi.  e  cap.ij.io. 
B  Sequitur,  Aut  fur.  hoc enim  facinus  lex  diuinadefe- 
ftatur.  In  Exodo  fait  Dominus.  Non  furtum  facies.  Et 
mox.Non  concupifces  domu proximi  tui.  1  taque  T obias " ,  x  ^ 

quia  vir  iuftus  erat, maxime  a  furto  abhorrebar,  Vide-,  g  caf.j.ii,* 
te, ait, ne  forte  furtiuus  fit, reddite  eum  Dominis  fuis ,  quia 
non  licet  nobis  aut  ide^e  ex  .furto  aliquid ,  aut  contingere , 

Paulus  vero  Apoftolus  Ephefiosgrauiffimis  "  verbis  h  cap.4.18, 
a  furto  xet\ocat,Qui  furabatur ,inc\uit,iam  non  furetur, 
magis  autem  laboret  operando  manibus  fuis ,  quod  bonum 
eft, vt  habeat  vnde  tribuat  neceffuatem  patienti. 

Circunfertur  &  illud  Auguftini 1  prxclaredi&um,  I V. 
Nemo  habet,  inquit ,  iniuflum  lucrum  ft/te  iufto  damno.  *  Scim.  dc 
Qui  furatur, acquirit  ve  flem  fed  perdit  fidem. vbi  lucrum,  decun  P!aS- 
ibi  damnum.lucrum  in  arca,  damnum  in  confrient  ia. 

Deinde  addit  Petrus maledicus  quo  loco  Gr^-  V. 

C  ci  codices  habent  xxxoTiotoc ,  hoc  eft  facinorofus ,  aut 
malorum  patrator, quomodo  interpretatur  Svriacus, 
vel  vt  mauult  Tertullianus "  ,quem  imitatur  Cypria-  k  in  Scorp. 
nus 1  ,malefkus.Nec  quifquam  inquit ,veftrurn  tamquam 
fur, aut  homicida  patiatur, aut  tamquam  maleficus. Exifti-  Q^!nUniCa 
mo  eo  nomine  omne  fcelus  coprehendi, atque idcir-  37. 
co  rede  Lati  n  e  di  ci  faci  norolum.Chriftiana  en  i  m  re  - 
ligio  innocentiam  requirit,  &omne  crimc  deteftarur. 
verifimile  autc  eft  aliter  lcgille  vulgatu  interpretem. 

Certe  facinorofi  nomen  etiam  maledicos ,  &  ob  -  V  I. 
tredatores  compleditur.  quod  vitium  in  factis  lite¬ 
ris  frequentiffime,  gtauiffimifque  verbis  dainnatur. 
Alicubimenim  ait  Salomon.  Remone  a  te  ospr.auum,,&  m  Prou.4. 
detrahentia  labia  ftnt  procul  a  te.  Alibi n  ,Si  mordeat  fer -  M- 
pens  in [dentio, nihil  eo  minus  habet, qui  occulte  detrahit. Et n  Ecclci‘l°' 
D  Iacobus  °.A7o/x>e,inquit,  detrahere  alterutrum,  ftatrey-,  0  cap.4.  u. 
qui  detrahit  fratri,  aut  qui  indicat  fratrem  ftiiem ,  detrahit 
legi ,  dr  iudicat  legem.  Vniuerfim  autem  de  fceleraris 
ait  Paulus  r .  ^An  nefeitis ,  qtria ■  iniqui  regnum  Dei  non  P  x-ad  Cor. 
po/fidebunt.Nolite  errare. neque fornicari j , neque  idolis  fer-  ■  6 '9' 
trientes, neque  adulteri, neque  molles, neque  mafculonim  con¬ 
cubitores, neque  fures, neque  auari  neque  ebrio  fi, neque  ma -  - 
ledhi ,  neque  rapaces  regnum  Dei  poffidebunt. 

Cxterum  quod  attinet  ad  malediCos,&  detrndo-  V 1 1. 
res,  adeo 'hoc  vitiu  deteftabile  putauit  Auguftinus  qj  -q  lTa!»io^. 
vt  plus  dixerit  nocere  ,  detrahentes  Chriftom  membris 
fuis ,  quam  qui  eius  carnem  mox  refurrefluram  pereme¬ 
runt.  Denique  concludit ,  aut  alienorum  appetitor, 
vbi Graice  feriptum  eft , dM.orftomlm.noc .  hoc  eft,  vt 
alij  vertunt,  alienarum  rerum  turiofus.  Tertullianus, 

E  alieni  [peculator.  Cyprianus,  &  Auguftinus ,  curas  arie¬ 
nas  agens.  Ita  videtur  Latinus  interpres  rerum  alie¬ 
narum  appetitionem  pro  curiofirate  vfurpaffe.:  eft' 
enim  curiofitas  rerum  alienarum  nimia  quxdam  per- 
ueftigatio.&inquificio  ,  qux  eft  quxdam  vmofa  cd- 
gnofeendi  appetitio» 

Et  quidem  nimiam  curiofitatem  ea  cognofccndi,  VIII. 
qux  ad  rem  non  magnopere  pertinent, multis  repre- 
henditaraSenecar. Alienarum  veroreru  ,  aeniorum  1  eP>-l7-S>. 
perueftigatione loga  oratione deteftatur  Plutarchus1'.  fi[,i!b’de  Ca' 
Recenfetur  autemhoc  vitium.aPetro  Apoftoloran-  Il0‘ 

II  h  4  quam 


368  Explanatio  Cap.  I V. 


quam  fupplicio  dignum  *  quod  ferme  ,  qui  aliorum 
mores  curiose  exquirunt, eos  etiam  comra  ius,fafque 
cuulgent ,  vt  non  immerito  curiofi  delatores  appel- 
a  1.  ediSo  lentur  *  .atque  ita  nifi  ego  fallor,  hic  detrahendi  ma- 
teriaApoftolus  fubtrahit.Vtcuque  fit  curiofitas  inter 
bcc  ff.de  iu-  fupetbiae  vitia  recenfetur  b-,  de  quaGregorius  loqui - 
it  fifei.  tur  in  hanc  fententiam.G/-^»f  curiofitatis  eft vitium, qua 
b  Bctnatd.in  Jam  cttiufltbet  me  tem  ad  intieHigandum  vitam  proximi 
humif C  ^ia'  txttriw  ducit ,  femper  et  intima  fisa  abficondit ,  vt  aliena 
U  '  *  fidens, fe  nefeiens  fu,&  curio fus  animus  quanto  peritus  fue¬ 

rit  alieni, tanto  fiat  ignarus  fui. 

I  X.  Quinetiam  vt  acute  dixit  quidam  c ,  curiefus  nemo 
c  Plauc.  e  fi, qui  non  fit  ma  leno  lus. Ei  alius  quidamd,f«j  quod  nihil 

d  Terent.  refert>  perContari  definas.  Quid  autem  fpedandu  fit  in 
naturalium  rerum  contemplatione, vt  in  ea  etiam  cu- 
e  Hb.de  ve-  riofitas  vitetur, egregie  docuit  Auguftinus  e.  Nonfiti- 
ra  relig.  ca.  inaniter, inquit,  intueri  oportet  pulchritudine  coeli, 

i3'  .  ordinem  fyderum, candorem  lucis,  dierum  ,  (fir  nocl ium  vi- 

cifiitudinem, luna  menflrua  curricula,  anni  quadrifariam 
temperationem  quadripertitis  ekm-.ntts  congruentem ,  tan¬ 
tam  vim  feminum, [pedes  numerofque gignentium,  (fir  om¬ 
nia  in  fuo  genere  modum  proprium, naturamque  feritantia, 
in  quorum  conftderatione~non  vana ,  fj f  peritura  curiofitas 
exercenda  eft, fed  gradus  ad  immortaUa,rjr  femper  perma¬ 
nentia  faciendus. 

16.  Si  autem  vt  Chri  flianus, non  crubefcat ,  glorificet  au¬ 
tem  "Deum  in  i  sio  nomine  i\ 

I-  Dixerat  fupra,hanc  efle  Chriftianae  vocationis  ra- 
tionem,vt  rebus  aduerfis  fideles  exerceatur,propter- 
ea  in  prnefentia  addit  •,  fi  quis  ob  Chriftiani  nominis 
profefilonem  malis  prematur,  non  modo  no  efic  do- 
lendum  auterubefccduin,ftd  magnopere  potius  lse- 
tandum, atque  exulrandumud  enim  &  ad  hominum 
praedicationem  prxclaru ,  &  ad  immortalitatis  gloria 
aflequendam  in  primis  accomodatum.Olim  quidem 
ipfum  Chriftiani  nomen  apud  infideles  quamuis  in¬ 
noxium, adeo  erat  inuifum,vt  ob  eam  vnam  cauflam 
fideles  conquiluiflimis  fuppliciis  cruciarentur. 

U-  Quod  i lloftri  exemplo  confirmat  IuftinusfiSiqui- 

fmParenet.  ^em  Vrbicius  vrbis  prxtedus  Lucium  quendam,  ac 
pcinap.C'  m  Tertium  nullius  fcelcris  compertos  ,  folum  quod 
*  Chriftiani  dicerenrur, capitis  damnauit.  Idem  tamen 

g  Apolog.ad  alibi  g.  Ex  nomine  ipfo,iac[mt,neque  laus  cuiquam, neque 
Anton.  poena  rcEle  debetur ,  nifi  quid  vel  per  virtutem  ,  vel  per 
prauitatem  facium  effe  ab  eo  probari  potefi. 

III.  Et  in  eandem  fententiam  Athenagoras  h  his  verbis 

h  Orae,  pro  gentiles  Imperatores  affatur.St  quis  fit, qui  nos  feu  par- 
Chrift.  U£  p,u  magna  iniuria  ,  (fir  noxa  conuincere  poffitt ,  poenam 
non  detretlam us,petimufque  adeo,vt  fiquodftfupphciurn 
acer  bifimum, fui  f fimumque, id  fufilineamus.  Sin  dc  nomi¬ 
ne  ipfio  tantum  accufamur  ( ad  hodiernum  enim  vfque  diem 
eorum, qua  de  nobis  fiermonibus  communis, &  iiidicio  omni 
carens  hominum  fama  confingit  flagitiorum  ,  nullus  dum 
Christianus  compertus,(fir  ccnui&us  efi)veftrum fuerit  ma¬ 
ximi,  humanijfiimi ,  (fir  doEliffmi  Imperatores  lege  ferenda 
a  nobis  islam  amoliri  vim,&  violentiam  ,  quemadmodum 
in  imperio  veslro  vniuerfo ,  (fir  priuatim  pro  fe  quifaue  (fir 
publico  vrbes  euntia  beneficia  vefira  participant,  vt  (fir  nos 
gratiam  vobis  habeamus  .meritoque  nobis gratukmur  d  fy- 
coph  antiis, (fi  calumniis  liberati. Neutiquam  emrn  efi  iufii- 
tia.aquitatifque  vefira  alios  quidem  mortales  criminum  de¬ 
latos, non  prius  puniri, quam  rei  fuerint  peraclifin  nobis  au¬ 
tem  plus  valere  nomen  ipfum  quam  argumenta,  ■&  proba¬ 
tiones  i  uris ,  (fir  iudicij.  O  uafit  oribus  fi  quid  reus  per  intus 
riam  fecerit  inquirentibus  ,fid  in  nomen  ipfum  perinde  at¬ 
que  flagitium  contumeliose  illudentibus.  Nullum  vero  no¬ 
men  infe  ipfo,(fir per  fe  ipfum  neque  malum ,  neque  bonum, 
cenfietur/ed  ob  eas, qua  fub  nomina  cadunt,  feu  malas  ,feu 
honos  acliones,  vel  prauo,  illa  ,  vel  proba  effe  exiflimamur. 
Et  qus  deinceps  fequuntur. 


Eodemque  modo  loquitur  Tertulhanfts  a.  ideo  IV. 
torquemur, ait, confitentes,(fir  punimur p  er fever antes, &  a'o-  a  in  Apolog, 
foluimur  negantes, quia  nominis  prolium  efi.  Denique  quid 
dc  tabella  recitatis  illum  Chriftianarn,  cur  tiott  (fir  homici¬ 
dam  1  f -homicida  Chriftianus ,  cur  non  & 'incestus 1  Vel 
qmdeumque  aliud  nos  effe  creditis? In  nobis  folis  pudet, aut 
piget  ipfs  nominibus  federum  pronunciare  ?  Chriftianus  fi 
nullius  criminis  reus  efi, nomen  valde  infestum  f  fiolius  no¬ 
minis  crimen  efi.  Mox  b  vero.  Quid  ?  quod  ita  plcrique  b  cap.j, 
claufis  oculis  in  odium  eius  impingunt,  vt  bonum  alicui  te- 
fiimonium  ferentes  admifeeant  nominis  exprobrationem. 

B  onus  vir  Caius  Seius.fed  malus  tam  um,  quod  Chriftianus. 

Item  alius.  Ego  Ludum  fapientem  virum  repente  fafhtm 
Chrifiianum  defero,  nemo  reiraBat ,  ne  ideo  bonus  Caius, 

(fi'  prudens  Lucius, quia  Chriftianus, aut  ideo  Chriftianus, 
quia  prudens, (fir  bonus.  Laudant ,  qua  fidunt,  vituperant, 
qua  ignorant-, cfr  id, quod  fidunt,  eo  quod  ignorant,  corrum¬ 
punt, cum  fitiuflius  occulta  de  manifeftispraiudicare,quam 
manifefta  de  occultis  pradamnare.sllij  quos  retro  ante  hoc 
nomen  vagos, viles, improbos  nouerant  ex  ipfio  denotant, quo 
laudant ,  cacitate  odij  in  fiuffragittm  impingunt.  Qm  mu¬ 
lieri  quam  lafciualqua  feftiual  Quiiuuenis?  Qui  Ltidusl 
Quam  amaftus  1  falli  fiunt  Chriftiani.  ita  nomen  emenda¬ 
tioni  imputatur. 

Ita  videas  re£te  monuiffe  Petrum  gloriandum  efle  V. 
iis  qui  hoc  nomine  quia  Chriftiani  mnt,  probris,  8c 
contumeliis  profcindanrur,  aut  etiam  fuppliciis  cru¬ 
cientur.  Ipfum  enim  nomen  omni  prorfus  vitio  ca- 
ret.Re&e  enim  ait  Tertullianus  Nunc  igitur  fi  no-  c  Apolog. 

minis  oditfm  e fi,quis  nominum  reatusl qua  accufatio  voca-  c,*‘ 

1  bulorum  1  nifi  fi  aut  barbarum  f enat  aliqua  vox  nominis, 
aut  infauftum,aut  maled.icum,aut  impudicum.  Chriftianus 
vero  quantum  interpretatio  efi, de  vntltone  deducitur  ,fed 
(fi3  cum  perperam  Chrefiianus  pronundatur  a  vobis  ( nam 
nec  nominis  certa  efi  notitia  penes  vos) de  fuauitate,vel  be¬ 
nignitate  compofitum  efi.  oditur  ergo  in  hominibus  inno¬ 
cuis  edam  nomen  innocuum.  At  enim  fecla  oditur  in  no-- 
mine  -utique  fui  auftoris.  Cxterum  de  hoc  nomine,  de- 
que  eius  notatione  alibi  plura  dixi. 

Aflentior  autem  Tertulliano  1  affirmanti  Chriftia-  V I. 
num  nomen  ,  imperante  Tiberio  ,  primum  fuifle  in  ^  »n Apolo» 
uetum:teftaturenim  Lucas^primu  Antiochia:  Chri-  c*Adorii 
fti  difcipulos  appellatos  fuifle  Chriftianos ,  videlicet  16. 
a  Chrifto  magi ftro, atque  inftitutore.  Tametfi  eninj, 
vt  alicubi  feribit  Eufebius  CProphet?  olim,&  Reges  f 
Chrifti,  hoc  eft  vn<fti,appellabantur,  vt  merito  dixe-  C}’ 
rit  Dauid  g .  Nolite  tangere  Chriftos  meos ,  id  tamen  vt  g  Pfal.104. 
idem  Eufebius  affirmat  propeerea  fadlutn  eft,  quod 
illi  diuini  numinis  inftin&u  oleo  perfufi  Chriftum, 
fiecie  quadam  adubrarent,&  effigiem, ac  figuram  regia,  ac 
primaria  poteftatis,  qua  in  folo,  '(fir  vero  [hrifto  Verbo  Dei 
omnia  moderante  cernitur, per  fe  ipfi  exprimerent. 

Quamobrem  acute  Cyrillus  h  obferuauit  plures  VII. 
ante  Virginem  Deiparam  fuifle  Chriftotocas,hoceft  h  CP'^ 
Regum,  &  Prophetarum  matresjvnam  tantum  vere  ®^a<b' 
fuifle  virginem  Theotoca,  &  Dei  matrem.Non  pof-  §?P 
fime  autem  hoc  nomine  vere  gloriari  haeretici,  quia 
licet  Chriftum  verbis  profiteantur ,  a  Chrifti  tamen 
lege,ac  fide  alieni  ad  Chrifti  Ecclefiam  non  pertinet. 

Quocirca  Tertullianus'  .St  haretici. inquit, fiunt, Chn- ■  ijib.de pt* 

-  fiiani effic  rion  pojfimt.  Et  rurfumk  negat  cum  haereticis ig 
contendenduefl^quianon  funt  Chriftiani. Et  alibi  C  [ 

Ouis, ait, proprieChriftianus,  (fir  grex  Domini  Ecclefiufo -  dicit. 
pulus,(fir  pafior  bonus  Chrifius:&  ideo  Chriftianus  non  ih- 
teUigendus,qvi  ab  Ecclefia  grege  aberrauerit. 

Eodc  modo  loquitur  Cyprianus  'D  .Omfiqnisiile  eft,  V  f  * 

(fir  qualeficumqur  efi.Chnfiiams  non  e  fi, qui  m  Chrifti  Ec-  mep'  '?** 
clefia  non  efi.  Neque  aliter  loquituf  AuguftitiuV ,  Si. n  En<llir‘ 
diligenter, iit, qua  id  Chri fiitpdi  inent  cogitamur,  nomine  C* 
tenus  inuenitur  fihrifiurabud  qa  ffiibu  hxretifios  ,  «ut  fe . 
Chriftianos  vocari  volunt  ure  viro  tpfa  non  eft' apud  eoi! 

Denique 


Catholica  EpiflL  Petri.  369 


a  or.  t.cotra  Deniqtic  magnus  Athanafius  a .  Cum  omnes, \ nquit,  k 
Arnai).  Chnflo  Chriftiani  &  e  fiemus ,  &  diceremur ,  explofus  eft 
Marcion  inuentor  harefeos,&  qui  eum  fecuti  funt, non  iam 
Chriftiani»  fed  zJMarciomfta  appellati fiunt. 

!  X.  Cum  igitur  haeretici  erroris ,  atque  impietatis  fux 
Ecclefiaftica  fcntentiapcenas  luunt, non  vt  Chriftia¬ 
ni  ,  aut  pro  Chrifti  nomine  patiuntur ,  nequeat  eos 
martyrum  gloria  vllopa£bo  redundat.  Praeclare  vero 
Chriftianorum  vitam  nomini ,  ac  profeffioni  con¬ 
sentientem  delcribit  Auguftinus.  / Ile  vero  ,  inquit, 
Chriftianus  eft, qui  omnibus  rnifericordtam  facit ,  qui  nulla 
omnino  monetur  iniuria ,  qui  alienum  dolorem  tanquam 
proprium fentit  ,cuius  tnenfam  nullus  pauper  ignorat ,  qui 
coram  hominibus  inglorius  habetur, vt  coram  Deo,&  An¬ 
gelis glorietur,  qui  terrena  contemnit ,  vt  pojftt  habere  cce- 
lejtia,  qui  opprimi  pauperem  feprafente  non  patitur  ,qui 
miferis  fubuenit ,  qui  ad  fetum  fletibus  prouocatur  alie¬ 
nis. 

X.  Qux  cum  ita  fint ,  facile  quiuis  irttelliget ,  quam 
vere  dixerit  Petrus,  Si  autem  vt  Chriftianus  ,  non  eru- 
befcdt , glorificet  autem  Deum  in  iflo  nomine,  eft  enim, 
quod  immortales  Deo  gratias  agant ,  &  Ce  Chrifto 
Domino  aliquo  pa&ofimilcs  efle  gratulentur ,  qui, 
quod  fupra  dixit  Petrus, Chrifti  pailionibus  commu¬ 
nicent,  vt  cum  eum  rebus aduerfis  tolerandis  imi¬ 
tentur, eius  quoque  gloriae,ac  triumphi  fiant  aliquan¬ 
do  participes. 

17.  Qqupniam  tempus  efll,vt  incipiat  indicium  k  domo  Dei. 
fli  autem  primum  k  nobis,  quis  finis  eorum  ,  qui  non 
credunt  Dei  Euangeliofj 

L  Vere  omnino  atque  appofite  haec  fubiicit  Petrus, 
fiueenim  occultum, fiue apertum, ac perfpiciram  Dei 
iudicium  fpe£fccs ,  aequum  eft  illud  a  domo  Dei  in¬ 
choari.  Nam  de  extremo  quidem  ,  ac  publico  Dei 
iudicio  apud  Matthaeum  legimus  iudicem  ventu- 
rum,eos  primum, qui  a  dextris  erunt ,  hoc  eftiuftos, 
&  Dei  cultores  ad  coeleftia  praemia  vocaturum  ;  dein¬ 
de  impios  Sempiternis  Suppliciis  addidturum.  In  hac 
vero  mortali  vita  non  quidem  apertum  fed  occul¬ 
tum  Dei  iudicium  exercetur ,  &  iufti  quidem  rebus 
aduerfis  plerumque  vexantur  fiue  vt  eorum  leuiores 
nox*  expientur ,  fiue  vtad  ampliorem  gloriam  pro- 
uehantur. 

1 1-  Itaque  vt  mohet  Oecumenius, his  verbis  Apofto- 
lus  Petrus  fidelium  animos  excitat,vt  quoniam  iudi¬ 
cium  diuinum  illis  imminet ,  fedulo  nitantur  Chri- 
ftiano  nomini  cofentaneam  vitam  traducere,  vtenim 
ait  Beda,  Occultum  Dei  iudicium  in  hac  mortalitate  re¬ 
ferri  folet  aut  ad  mores  perpurgandos ,  aut  ad  animos  ad 
finior  a  confilia  traducendos ,  aut  certe  fempiterna  fupplicia 
aliqua  ratione  inchoat. Et  quidem  iuflorum  mores ,  vitam¬ 
que  diuino  plerumque  iudicio  perpoliri  indicat  Pau- 
bep.i.e.n.31  lus  ,  dum  ad  Corinthios  feribit  b  ,  Dum  iudicamur  au¬ 
tem,  k  Domino  corripimur ,  vtnon  cum  hoc  mundo  dam¬ 
nemur. 

III.  Quo  etiam  referuntur  illa  apud  Ieremiam  c  ,  Ca- 
«  cap.3 1 . 18.  ftigaili  me,  &  erudit us  fum  ,  quafi  iuuenculus  indomitus. 

Huc  refero  Dauidis,Ionae,  Ezcchi* ,  Iofiae,  alioium- 
que  plurimorum  in  facris  literis  deferiptas  calamita¬ 
tes,  quibus  eorum  nonnulli  naeui  refeci  funt.  atque 
hac  ratione  re<5te  monet  Oecumenius  iudicium  hoc 
loco  non  condemnationem  ,  fed  inueftigationem, 
examinationem ,Sc  explorationem  fignificarc  ^refer¬ 
tur  enim  nonnunquam  ,  vt  magnus  Bafilius  ait ,  ad 
piorum  mores  corrigendos,  &  perficiendos.  Qtaam 
.  ob  cauffam  ait  Petrus  hoc  iudicium  a  domo  Dei  in¬ 
choandum  elfe.  hoc  enim  Significare  vifus  eft  apud 
'jc»p.?.j.  Ezechielem  d  Dominui,  cum  ait  5  Tranfite  per  duita¬ 
tem  fequenteseum ,  &  percutite ,  non  parcat  oculus  ve  fler, 


■  neque  mifereamini.  fenem  »4.dokfcenuilum,  &  virginem, 
paruulurn ,  &  mulieres  interficite  vfque  ad  internecionem, 

(jr  a  fancluario  meo  incipite .  ...... 

Quo  etiam  Ipe<5fcant  verba  Pauli  * ,  Quem  enim  di-  I V. 
ligit  Dominus  ,  caftigat ,  flagellat  autem  omnem  filium,  a  ad  Hebr. 
quem  recipit,  quineriam  Salomon  b  fapienter  fuadec 
vt  dilciplmam  Dorpini  aequo  animo  admittamus,  - 

Difiiplina  w  ,1  n  q u  i t ,  Domini,  fili  mi ,  ne  abiicias  ■,  riec  defi- 
cias,cum  ab  eo  corriperis :  quem  enim  diligit  Dominus  cor¬ 
ripit,  &  quafi  pater  in  filio  complacet  fibi.  Ad  hunceuiiti 
locum  refpexit  Paulus,  vt  ipfius  verba  indicant.  De¬ 
nique  Deus  ipfe  in  Apocalypfi  1 ,  Ego  ,  inquit, quos  ccap.j.i?, 
amo,  arguo,  ^pca  fligo.  Ea  eft  enim  humans  imbecilli¬ 
tatis  ratio, vt  quamdiu  inter  mortales  viuimus, nento 
fit  tanta,  tamque  eximia  virtute prsditqs  ;  quin  ali¬ 
quando  labatur, &  leuiter  peccet. 

Diuina  itaque  benignitate  nunc  internis  admoni-  V. 
tionibus  ,  nunc  etiam  externis  malis  iufti  corripiun-  '  - 
tur,vr  nullus  in  eis  remaneat  naeuus.  Porro  Augufti- 
nus  dhunc  Petri  locum  expendens  probat  non  elle  dii. u.con« 
mirandum, fi  iufti  aliquando  Deo  permittente  multa  oaFauit.c. 
cogantur  perferre  incommoda,idquc  ad  leuiores  no-  I4‘ 
xas  expiandas  ,  cum  nc  filio  quidem  fuo  pepercerit 
Deus  ,  qui  licet  innocentilfimus  eftet ,  aliena  tamen 
peccata  in  fe  quodammodo  luenda  fufceperat:Q«i^ 
enim. inquit  Auguftinus  ,  iuflius  vnico,  cui  tamen  Pater 
non  pepercit  ?  Et  quid  euidentius ,  cum  nec  iuftis  parcat , 
emendans  eos  varietate  tribulationum, cum  de  hac  re  aperte 
fit  diE}urn,F,t fi iuftsu  vix  filuus  erit? 

Alibi  e  vero  ante  extremum  iudicij  diem  docet  V  { . 
etiam  in  hac  mortalitate  aliquod  diuinum  exerceri  e  lib  zo.de 
iudicium.  Ideo  autem  3 ait ,  eum  diem  iudicij  Dei  dici- 
mus, addimus  vltirnum,  velnouijfirnum  ,  quia  &  nunciu- 
dicat,&ab  humani  generis  initio  iudicattit.  Et  poft  non¬ 
nulla;  iudicat  etiam  non  filum  vniuerfaliter  de  genere  da- 
monum,  atque  hominum  ,  vt  miferi fint  propter  primorum 
meritum  peccatorum  ,fed  etiam  de  fingulorum  operibus 
propriis, qua  gerunt  arbitrio  voluntatis.  &  plura  deinceps-. 

Poftmulta  f  vero.  Plerumque  ,ait,  &  malis  mala  eue-  f  cap.z. 
niunt ,  &  bonis  bona  prouemunt  .magis  infcrutabilia  fiunt 
iudicia  Dci,&  inueftigabiles  via  eius.  - 
Hoc  igitur  nunc  iudicium  occultum  exercet  Deus,  VII. 
quod  quamiuftum  lit, tunc  apparebit,  cum  ad  aper- 
tum,&  extremum  iudicium  venietjtunc  enim, vt  ibi¬ 
dem  ait  Auguftinus  ,  hoc  quoque  manififtabitur ,  quam 
iuflo  iudicio  Dei fiat  ,vt  nunciam  multa  ,  ac  pene  omnia 
iu  fla  iudicia  Dei,  fenf  ■ss, mente ff  mortalium  lateant ,  cum 
tamen  in  hac  re  piorum  fidem  non  lateat  iuflum  ejfe  ,quod 
latet. 

Et  quidem  ambigi  neutiquam  poteftiuftiftimum  y  j  j  p 
effe  vtrumque  Dei  iudicium.  Nam  de  extremo  illo 
aitDauid  g  ,  Vt  iuslificeris  in  fermonibw  tuis\  &  vincas  g  pfa],  5$, 
cum  indicaris.  Qu*  nunc  exercentur  Dei  iudicia  ta- 
metfi  abdip,&  occulta  funt,  fuo  tamen  tempore  ap-' 
parebunt  dinins  iuftitiae  maxime  confentanea.  quin- 
etiam  addit  Paulus  h  ,  mala  quibus  interdum  iufti  i.adThef. 
premuntur  e.(fz\z\miin exemplumiufli  iudicij  Dei. Me-  i.j. 
lito  itaque ,  ait  Petrus  iudicium  inchoari  a  domo 
Dei.  Nam ,  vt  ait  magnus  Bafilius  ' ;  Natura compa-  i  «pud  Oe- 
ratum  efi,vt  contra  eos,  qui  familiari  [fimi  nobis  funt ,  cum  cu™.hoclo- 
in  nos  peccant ,  maxime  indignemur.  Familiarijjimi  autem  C°* 

Deo  funt  non  alij,  quam  fideles,  qui  domum  Dei,  id  eft  Ec- 
cleftam  complent,  atque  extruunt. 

AdditPetrus,  Si  autem  primum  a  nobis ,  quis  finis  en-  I  X. 
rwn,quinon  credunt  Euangelio  ?  Argumentatur,  inquit 
Didymus,a  maiorijatque  ita  omnino  colligit ,  Si  pri¬ 
mum  'a  nobis  qui fumus  Dei  domus ,  examinatio  attuum, 
cogitationum  f  fit,  quem  creditis  terminum  nor,  credentibus 
Dei  Euangelio  prouenire  ?  Ita  fenfuserit ,  fi  fideles  fuos 
Deus  rebus  aduerfis  non  exercet  folum  ,  fed  etiam 
erudit,  purgat,  &  perficit ,  quid  exiftimatis  euentu- 

rum 


17  o  Explanatio  Cap.  IV. 


rum  iis  ,  qui  in  perfidia  perfeuerant ,  &  voluptatibus  1 
libere  iftdulg.nt,  perinde  quafi  nullo  Dei  timore 
tcip.11/.7.  concutiantur?  fiquidem  vt  ait  Job  %  Quoties  lucerna 
impiorum  extinguetur  fuperueniet  eis  inundatio,  &  do¬ 
lores  diuidet  furoris  fui.  Agit  enim  Iob  de  impiorum 
obitu,tunc  autem  eorum  lucerna  quodammbdo  cx- 
tinguitur  ,  hoc  eft  omnis  eorum  gloria  ,  &  fplendor 
perit.  Apprehendet  eum  inundatio,  &vt loquitur 
Scap.i8.i8.  jjrajas  b  #  flagellum  mundam , quo  fignificatur  fuppli- 
ciorum  multitudo  ,  quae  ab  eodem  Propheta  grauif- 
fimis  verbis  defcnbkaz.Tonamfmqmtdnpondere  indi¬ 
cium  ,  &  iuslitiam  in  menfura  ,  &  fubuertet  grando  (pem 
mendacij.  tfproteClionem  aqua  inundabunt ,  gr  delebitur 
fedus-vertrum  cum  morte ,  drpaclum  veflrum  cum  inftr- 
no  non  flabit  \  flagellum  inundans  cum  tranjierit ,  eritis  in 
conculcationem. 

X.  Er  Salomon  <=  eleganti  oratione  iudicij  feuerira- 
e  Sjp.  f.iS.  tem,ac  fuppliciorum  acerbitatem, varietaterriquede- 
(czibit: Accipiet  armaturam  z.elus  illius, &  armabit  crea¬ 
turam  ad  vltionem  inimicorum ,  induet  pro  thorace  iuffi- 
tiam,&  accipiet  pro  galea  indicium  certum,  fumet  fcutum 
inexpugn  b  le  aquitatenr,  acuet  autem  duram  iram  in  lan¬ 
ceam  ,  rg  pugnabit  cum  illo  orbis  terrarum  contra  wfen la¬ 
tos.  ibunt  dire  ile  emiffiones  fulgurum ,  Cr  tanquam  d  bene 
curuato  arcu  nubium  exterminabuntur  ,  er  ad  certum  lo¬ 
cum  inf  lient.  Et  a  petro jd  ira  plena  mittentur  grandines, 
excandefiet  in  illo  aqua  maris  ,  cjr  flumina  concurrent  d.u- 
rit er, contra  illos  flabit  fpiritus  virtutis ,  &  tanquam  turbo 
venti  diuidet  illos. 

Haec  omnia  metaphorice  impiorum  exitum  de- 
feribunr.  Quemadmodum  enim  eorum  vita  amori-  ) 
busiuftorum  plurimum  diffidet ,  ita  cotum  exitus  a 
iuftorum  extremo  magnopere  diferepabit.  Nam  ho- 
d  Pi.  3  j.to.  rum  qUfcJemj  vt  ajt  Dauid  1  ,  multa funt  tribulationes, 
fed  de  his  omnibus  liberabit  eos  Dominus :  &  quod  caput 
eft  fempiternis  gaudiis  in  beatorum  coetu  perfruen- 
t  cap*i8.6.  tur.Uli  Vero  ,  vt  in  Apocalypfi  ait  Ioannes  e,  duplicia 
accipient  fnpplicia  fecundum  opera  ip forum  ,  &  quantum 
glorificauerint  fi,&  in  deliciis  f  ierint ,  tantum  reddetur  eis 
tormemum,  fir  luShts. 

XII.  Nimirum  hic  erit  finis  eorum ,  qui  Euangelio  non 
credunt  ,&  qui  legis  Euangelicae  praecepta  contem¬ 
nunt-  Neque  enim  infideles  tantum ,  fed  etiam  qui 
percepta  fidei  confentanee  non  vixerint,  inferorum 
fuppliciis  cruciabuntur.  Quocirca  vt  monet  Didy- 
muSjhac  oratione  Petrus  fidelium  animos  excitat ,  & 
in  percepta  fide  mirum  in  modum  confirmat,  dum 
infelicem  eorum  exitum  indicat,qui  Chriftianam  re¬ 
ligionem  afpcrnantur.  ita  illos  cafto  Dei  timore  in  of¬ 
ficio  continet,obiterque  monet,ne  diuina  iudicia  te¬ 
mere  accufenr,  aut  reprehendant,  cum  in  hac  mor¬ 
tali  vita  alia  fit  diuina  benignitatis ,  ac  manfuetudi- 
nis  ratio ,  quam  futura  expedietur  eius  iuftitix  atqui- 
tas.  nupe  enim  indulgentia ,  &  mifericordite  rempus 
eft,  erit  aliquando  tempus  cum  Deus  iuslitias  indica¬ 
bit  ,  hoc  eft ,  fumma  quadam  iuftitia  feueritate  fen- 
tentiam  feret. 

18.  Et  fi  iuffus  vix  faluabitur ,  impius ,  &  peccator  vbi 
parebunt ?  ] 

] 

I.  Eandem  opinor  rationem  illuftrat ,  &  confirmat 
alludens,  vtexiftimo,  ad  Salomonis  verba  qui  alicu- 
*  Ptou-n-Ji.  bi  ait f ,  Si  tuslus  in  terra  recipit,  quanto  magis  impius, & 
peccator  ?  More  enim  Apoftolico  fecutus  eft  Petrus 
Septuaginta  interpretationem, qui  Salomonis  locum 
ita  plane  Graece  tranftulerunt ,  vt  in  praefentia  habet 
Petrus;  videtur  enim  argumentum  a  minori, quafi  di¬ 
cat  ; fi  aquiftimo  Dei  iudicio  iuftusnon  nili  multis 
calamitatibus  ,  atque  incommodis  vexatus  falutem 


1  aftequitur  fertipiternam ,  quale,  aut  quantum  fuppli- 
cium  manere  exiftimabimus  eos  ,  qui  abfque  vllo 
fraeno  omnibus  fefe  flagitiis  conftnngendos  pne- 
bent?qui  vt  ait  Iob  Tenent  tympanum  ,  &  citharam  fi  cap-at. 
&  gaudent  ad  fori  itum  organi ;  ducunt  in  bonis  dicsfuos, 

&  in  punclo  ad  infima  defendunt.  Sic  plane  locum  ex¬ 
plicat  Bcda.  St  tanta ,  inquit,  eft  fragilitas  humanavitd 
vt  neciuHi  quidem ,  qui  in  coelo  coronandi  funt  fine  tribu, 
lationibus  propter  innumerabilem  vitiata  natura  labem 
tr an  fiant, quanto  magis  hi, qui  coelefiis  gloria  funt  extorres 
certum  damnationis  fua  perpetua  exitum  expetldntl 

lam  vero  pro  eo,  quod  Latine  legimus  ,  vixfalua-  I  {, 
bitur,  Graece  dixit  Petrus  ,  woX/c  triifrf)  ,  quafi  dicar, 
difficile;  innuens  illos  magnis  laboribus, plurimifque 
difficultatibus  falutem  fibi  comparare.  Et  quidem 
B  merito.  Nam  fi  olim  Aftyrij ,  vt  eft  ip  libro  Iudith  b  b«p.ic,is, 
vnius  foeminae  pulchritudinem  admirati  exclama-, 
runt,  Quis  contemnat  populum  Hebraorum ,  qui  tam  de¬ 
coras  mulieres  habent, vt  non  pro  hts  merifo  pugnare  contra 
eos  debeamus  ?  Mu'to  profedo  magis  gaudendum  eft 
iuftis  qui  veriffime  didum  efleabApoftolo  c  certo  cadRom. 
fciunt ,  non  efle  condignas  pajfwnes  huius  temporis  ad%Ai' 
futuram  gloriam-, qua  reuelabiturin  nobis.  Accedit  quod 
veteri  vclutiprouerbio  circunfertur,  optima,  &  pul¬ 
cherrima  quaeque  difficilia. 

Redte  autem  fcribitB.Gregorius  A-,Ad  magna  pra-  III. 
mia peruemri  non potefi ,  nifi per  magnos  labores,  vnde  &  d  hora.,’7, 
Paulus ^  egregius  pradicator  dicit, Non  coronabitur, nifi  qui  EuaDS- 
legitimi  certauerit.  DeleElet  igitur  mentem  magnitudo  pr si¬ 
mior  um ,  fed  non  deterreat  certamen  laborum.  Paulo  an- 
p  tca  vero  praemij  magnitudinem  non  multis  verbis 
defcripferat;  Qua  autem ,  inquit,  lingua  dicere,  vel  quis 
tntelle&us  capere  fujficit  illa  fuperna  duitatis  quanta  fint 
gaudia,  Angelorum  choris  intereffe,  cum  beatijfimts  jpiriti- 
busgloria  conditoris  affi flere, prafimem  Dei  cultum  cerne¬ 
re,. incircuhfiriptum  lumen  videre,  nullo  manis  metu  affici, 
incorruptionis  perpetua  munere  latarit 

Vt  intelligant  igitur  fandti  illius  praemij  magnitu-  I V. 
dinem  nullis  pofle calamitatibus  aut  incommodis 
huius  vitae  arquari  multis  plerumque  difficultatibus 
exercentur  ,  vt  ampliori  deinde  prannio  diuina  fen- 
tentia  decorentur.  Ad  huius  autem  vita;  difficultates 
domeftica  pugna, atque  inteftinum  pradium  accedit, 
cum  vt  ait  Apoftolus  e,  caro  concupifcat,  aduerfus  jbfe  idGaL ;. 
ritum,  (piritus  autem  aduerfus  carnem  ,  quandoquidem  '7> 

D  hxc  fibi  inuicem  aduerfantur.  ita  no  raro  accidit  quem¬ 
admodum  idem  Apoftolus  f  feribit,  vt  non  id,  quodfaiR°.7.tf 
volumus  bonum  }  fed  quod  deteftamur  malum  fa¬ 
ciamus. 

Nam  velle  quidem  iuftis  pene  femper  adeft,  perfi-  V. 
cere  autem  bonum  non  item,  experiuntur  enim  le¬ 
gem  in  membris  legi  mentis  repugnantem  ,  &  pene 
peccau  laqueis  obftringentem.  Adde,quod  hxc  ipfa 
corpons  moles ,  vt  ait  Salomon  g  ,  cum  fitintemyig  Sap.j.ij, 
obnoxia  .  aggrauat  ammam ,  &  terrena  inhabitatio  de¬ 
primit  finfum  multa  cogitantem.  Tpfa  porro  via  qu?  du¬ 
cit  ad  vitam  ,  vt  Dominus  ait  in  Euangelio  h  ar<ftabMatt,7-,+ 
cft,&  angufta  porta ,  neceffie  vt  fit ,  multas' incidere 
diiiicultates ,  qux  curium-noftrum  retardent ,  ac  re- 
morentur,  vt  nihil  dicam  ftudiofarum  actionum 
:  1  cu.  rate,  yt  enim  olim  Poefta  *  nefeio  quis  noni  Simonides 

ineleganter  dixit.  Fertur  virtus  habitare  m  rupibus  adi-  aPud  cleH1, 
tu  difficilibus -y  &  Philofophi  vulgo  docent  circa  diffi- 
cilia  verfa'ri  virtutem.  Suomar. 

•  Quocirca rede omninb  colligit  Ambrofiusfi  ia-  VI 
ftus  vix  faluabitur,  eundis  valde  metuendum  efte, 
follic.tequb  cauendum.,boccafionibuspcccandi  k:K  Anolog 
St  iu/tus;mqau,vix  Jqlu us  fir,' peccator, &  impius  vbi  pa-  pofter.Da- 
rebit  ?  -Adttemus  ergo  quam  plerumque  etiam  bonum  pro- 
pofitum  fubruat  caufia  peccandi ,  &  ideo  cauffas  ipfits  pri, 
mo  fugere, &  vitare  debetis.  Non  fis  amore  capi )  Noli  in 

f  fi\ 


Catholicse  Epift.  I.  Petri. 


m 


Jpeciem  mulieris  inttftdere.  Et  aliquanto  poft.  Vis  non 
aduri)  Noliadignem  accedere.  Vis  non  pradpitari  )  Nu¬ 
tantia  fuge,  praruptaeuita,  cane  caduca ,  declina  labantia. 
Aliquanto  autem  antea  multorum  exempla  comme- 
jnorauerat,  quibus  nullius  effe  tantam  virtutem  do¬ 
cuerat  ,  cui  non  fit  peccandi  periculum  formidan¬ 
dum.  Si  Dauid,inqu\t,infirmw,  tu  finis  )  fi  Salomon  la- 
pfus  e flau  immobilis)  fi  'Paulus  primus  peccatorum,  tu  po¬ 
tes primus  efle  fandorum) 

VIL  Et  in  eandem  fententiam  alibi  J  :  Sed  fi  confideres, 
z  in  Pf.43.ad  zit,quia  iuftus  vix  fatuus  fit ,  intelligis  profeci 0,  fi  ipfius 
illa  verba,  nonnunejtiam  titubare  veftigia ,  fi  auSlorem  declinationis 
nuUaftf  noj  corMm  Deum  videri ,  quia  ipfe  quoque  patitur  iuftos  fiepe 
in  loco  afHi-  tentari  quo  magis  probentur  tent  amnibus  eruditi.  Quis  efi 
ftionis.  autem  tam  ftrtis ,  vt  nequaquam  in  tentatione  moneatur, 
bdul.i  cO'  nifi  j)ominnt  adiutor  ei  afjiflat )  Hieronymus  b  porro 
tra  I  Clagia.  a(juerflls  pelagianos  differens ,  hoc  Petri  teftimonio 
probat  neminem  effe  omnis  prorfus  labis  expertem. 
Quts,inc[uit,  mortalium  aliquo  errore  non  capitur) Quem 
hareticorum  ,  fi  fi l forum  dogmatum  venena  non  rnacu- 
lant)  Tempus  eft, inquit, vtincipiat  indicium  a  domo  Dei.fi 
autem  primum  a  nobis,  quis  finis  eorum ,  qui  non  credunt 
Euangelio  ?  Et  fi  iuftus  vix  faluabitur,  impius,  fi  peccator 
vbi  parebunt)  Certe  inftus,quiin  die  indici j  vix  fatuatur, 
faluaretur  autem  facile  ,fi  nihil  in  fe  haberet  rnacuDiergo 
iuftus  efi  in  eo, quod  floret  multis  virtutibus  ,  fi  vix  fatua¬ 
tur  in  eo, quod  in  quibufdam  Dei  indiget  mifericordia. 

VIII.  Quanquam  Hieronymus  difficultatem,  quam  in 
affequendafalute  experiuntur  iufti,non  ad  huius  vi¬ 
ta  difficultates, &  incommoda, vt  hic  locus  poftulat; 
fed  ad  lcuiores  noxas  refert,  quibus  etiam  iuftinon- 
nunquam  inquinantur;  quod  quanquam  veriffime 
dicitur, non  fatis  tamen  cum  antecedentibus,  &  fub- 
fequentibus  cohaeret :  hac  tamen  Petri  verba  fi  per 
fe  fpedtentur,  eum  fenfum  non  grauate  admittunt, 
quomodo  frequenter  in  concionibus  ad  populum 
vfurpari  folent.  Nec  magnopere  videnrurrepugnare, 
quae  paulb  ante  dixit  Petrus,  Quis  finis  eorum ,  qui  non 
credunt  Euangelio  ?  V t  enim  interpretatur  Didymus, 
docet  non  credentes  diurna  doctrina  ineuitabilcm  ,  fi  inde¬ 
clinabilem  fufeepturos  vltioncm ,  quam  finem  eorum  norni- 
nauit  circunfcribentem  incredulitatem  eorum. 

IX.  Quinetiam  ipfe  non  multum  a  Hieronymi  fenten- 
tia  difcrepatffubdit  enim, Quapropter  nequaquam  inter 
bonos  peccator, efi  impius  apparebit ,  cum  iuftus  vix  [alite¬ 
tur  ajhiando,  (fi  decertando  quomodo  eius  tudicium  tranfi- 
gatur.  Nam  licet  nihil praui  (ibi  fit  confcius ,  veruntamen 
[ciens  quoniam  non  in  hoc  iufltficatur ,  donec  eum  iufiificet 
iudex, afluat  .fi  decertat. 

X.  Sed  enimuero  mirum  videri  poteft ,  cur  Dens  ele¬ 
ctos  fuos  tam  multis  difficultatibus  implicitos  efle, 
tamque  multis  calamitatibus  affli<£tari  patiatur ,  vt 
tanto  cum  labore  nec  fine  ingenti  periculo  falutem 
affequantur. Verum  id  propterea  fieri  ertiftimauit  Be- 
da,V (i  oftendatur,quod  merito  fuerit  tota  natura  hominum 
damnata  ,  ac  propterea  non  vult  facile  de  tanto  malo  nec 
ipfe  omnipotens  homines  liberare ;  propter  quod  fi  peccata 
procliuia  funt ,  fi-  iujlitia  laboriofa  nifi  amantibus.  Sed 
multo  fufius  ac  fubtilius  non  vno  loco  ea  de  re  dif- 

c  li.t.dc  pec  ferit  Auguftinus.Et  alicubi c  quidem  ait ,  Nos  autem, 
rcmifcT  &  Tiilntum  conceJ[um  eft-  Capiamus ,  fiintelligamus  fi  poflu- 
mus  Dominum  Deum  bonum  ideo  etiam  fanetis  fuis  alicu¬ 
ius  operis  iuftitiam  aliquando  non  tribuere  vel  certam  fiden¬ 
tiam  ,  vel  victricem  delectationem ,  vt  cognofcant  non  d  fei- 
pfis  fed  ab  illo  fibi  efle  lucem ,  qua  illuminentur  tenebra  eo- 
rumsfi  ( uauitatem,qua  detfiublum fuum  terra  eorum.  Et 
aliquanto  po  (t, commendans,  inquit,  nobis  eandem  gra¬ 
tiam  fuam,vult  nos  efle  humiles ,  ne  facilitatem  in  omnibus 
aflecuti,nofirum  putemur  efle,  quod  eius  efi  ,  qui  error  mul- 
.  c5tra  tu™  eft religioni  pietati f  contrarius. 

Iul.c.3. 


XI.  Et  in  eandem fententiam  alibi  a  Iuliand  Pc- 


A  lagiano  non  peccandi  facilitatem  aflerenti ,  hunc  in 
modum  refpondet  fqttdft  nos  negemus  adiutorium  Det 
tantum  valere  , fi  velit,  vt  hodie  nullas  concupifcentias  ma¬ 
las  habere  poflimui , contra  quas  vel  inuicliffime  dimicemus, 
fi  tamen  non  fieri  nec  tu  negas.  Cur  autem  non  fiat,  quis  ■■ 
cognouit  finfiim  Domini)  Non  tamen  parum  fcio,  cum  fcio 
quacumque  illa  caufla  fit ,  quod  nec  iufti  Dei  fit  iniouiia;, 
nec  omnipotentis  infirmitas.  Efi  igitur  aliquid  in  eius  abdi¬ 
to,  altoque  confilio,cur  quandiu  viuimus  in  hac  carne  mor- 
tali.,e(l  nobis  contra  quod  mens  dimicet  noflra.  Multis  ve¬ 
ro  deinceps  offendit  id  propterea  fadtum  efle  diurni- 
tus,vt  arrogantis, &  fuperbix  tumor  comprimatur. 

Quod  alibi a  etiam  elegantiffime  probat.  Siqui-  XII,. 
g  dem  ait ,  eat  era  vitia  tantum  in  malefactis  valent ,  fota  a  li.de  nat.& 
autem  fuperbia  etiam  inrette  fuEHs  canenda  efi.  Ac  pro-  gta*»cv%7*- 
ptered  non  ita  multo  poft  fubditb,  Deferit  aliquando  b  Cap.z8. 
Deus  vnde  fuperbis,vt  fcias  non  tuum,  fed  eius  efle  [fi  di- 
fcas  fuperbus  non  efle.  Idem  vero  frequenti  ftitnelifterit 
muitas  plerumque  difficultates  , periculaque  a  Deo, 
magno  iiiftotum  bono  permitti ,  vt  his  malis  com- 
pulfi  ad  preces  confugiant, diuinamqiie  opem, atque 
auxilium  implorent. 

Qua  ratione  dixit  B.  Gvegorius ,  mata  qua  nos  ex-  XI*  I* 
teritis  premunt ,  ad  Deum  ire  compellunt.  Qdarriobrem 
adolefcehs  ille, cuius  alicubi  meminit  Lucds  Vfime,  c 
atque  egeftatc  compulfus ,  vt  obferuauit  Auguftinus, 
ingemifeens  dixit, Quanti mercenarij  in  domo patrii 'mei 
abundant  panibus, ego  autern  hic  fame  pereo.  Surgam  ;  .fi 
ibo  ad  patrem  meum.  Eademque  ratione  coguntur  iu- 
C  fti  ad  perfeuerantiarii, quae  vnrus  Dei  fingulare  bene¬ 
ficium  eft ,  impetrandam  ,  &  peccandrpetrctila' dili¬ 
genter  cauere  ,  8c  affiduis  precibus  diuinum  patroci¬ 
nium  implorare. 

Colligit  autem  Petrus  longe  deteriorem  effe*lm-  X  I  V. 
piorum  ac  fcelerarorum  hominum  conditionem.  Si 
iuftus , inquit, vix  faluabitur, impius,  fi  pcccatorvbi  pare¬ 
bunt?  Alludit  enim  ad  Salomonis  a  verba ,  qus  pau-  ^  Prou.11.3t 
lo  ante  com memora ui ;  Si  tuftus  in  terra  recipit  quanto 
magis  impius, fi  peccator)  Quaerit  autem  hoc  IpcoDi- 
dymus  ,  quid  inter  impium ,  &  peccatorem  interiit, 
nam  aliquando  videtur  feriptura  inter  impiam  ,  ‘Sc 
peccatorem  diftinguere,  vtDauid  c,  cum  ali  cubi  ait,  ePfal.i.  j. 
Ideo  non  refurgent  impij  in  iudicio, neque  peccatores  in  Con- 
p  cilio  inflorum.  Paulus  f  vero  cum  dixiflet  Chriflum  f  adRo.j.<s. 
pfo  impiis  mortuum  effe ,  idem  mox  aliis  verbis  ex¬ 
plicans  lubdit  S,  Quoniam  cum  adhuc  peccatores  e  flemus  g  verf.8. 
fecundum  tempus  Chnftus  pro  nobis  mortuus  efi  Po’:  eft  au¬ 
tem,  ait  Didymus ,  impius  effe,  qui  omnino  extra  Domi¬ 
num  eft ,  peccator  autem  quem  Deus  contine 1 ,  fed  ille  ion- 
temnit  D  eum,  dum  tr  an fgreditur  leges  eius.  Addit \fivero  3 

aliquando  in  textu  idem  peccator, 'fi impius  inueniatur, dif¬ 
ferentiam  tamen  habebit  in  intellectu,  pofltbiie  eft  utem  1 

eum ,  qui  peccat, mox  fi  impium  efle ,  quando  per  contem¬ 
ptum  impie  agit  in  Deum. 

Graece  pro  impio  fcripfit  Petrus  aVsG?.  Qua:  vox  X  V. 
alienum  a  pietate  proprie  fignificat,  hoc  eft  impium. 

Impios  autem  Latini  fere  crudeles ,  &c  confcekratos 
vocanqfic  enim  alicubi  Terentius  '■ :  h  in  eun.  ac. 

Vbi  ego  illum  fcelerofum,miferum,atque  impium  4- ,c  <  • 
inueniam?  EtM.Tullius  >  ,  *JMe  tamen  fugerat,  Deo-  1  111  Piton* 

E  rum  immortalium  has  efle  in  impios ,  fi  confceleratos  pat¬ 
rias  certiflimas  conftitutas.  Alias  impius  religiofo  op-  kM.Tull. 
ponitur  k.  '  pro  Foreio. 

Crediderim  hoc  loco  impios  a  Petro  eos  appella-  XVI. 
ri ,  qui  a  Chriftiana  religione  alieni  funt ;  peccatores 
autem  ,  qui  licet  Chriftianam  religionem  profitean¬ 
tur  ,  diuinam  tamen  legem  contemnunt,  quo  pland 
modo  locum  explicat  Oecumenius  \at  vero  ,  inquit, 
impius,  fipeccator  in  eo  differunt,  quod  impius  d  ‘Deo  alie¬ 
nus  prorfus  eft,  peccator  aliquatenus  quidtm  Deum  colit, 
fed  alioqui  tamen  legem  eius  contemnit ,  ac  violat,  lllico 

vev& 


aProu.iS.j. 

xvii. 

bMat.ii.i» 

XVIII. 

c  PfaLjth  i 

d  verf.  9. 

C  vcrf.  10. 

XIX. 


f  Luc.itf.?.} 

XX. 

g  Claudia¬ 
nus. 

b  hom.  3. de 
Lazato. 

i  hom.  40. 

Euang. 

XXI. 


37  z  Explanatio  Gap.  I  V. 


vero  idem  fubiicit,quod  dixeratDidymus;  fieri  poffe, , 
vt  idem  &  impius  fit,&  peccator.  quippe  cum  qui  con¬ 
tra  legent  operatur ,  prnrfus  impie  fe  gerat ,  dum  peccando 
Deum  effe  non  confiderat,  Certi  impium  dcfcripliffe 
videtur  Salomon  -1  •,  Impius,  inquit,  cum  in  profundum 
venerit  peccatorumxontemnit.$\pn\hz?Li  enim  impium 
efte  eum  qui  fceleribus,ac  flagitns  ita  eft  afiiictus ,  vt 
veluti  obducto  callo,  virtutem  afpernetur,  &  con¬ 
temnat. 

Videtur  autem  Apoftolus  in  eodem  argumento  a 
minori  perbitere  ,fed  vt  monet  Oecumenius  ,  quod 
de  impiis  dicir,  non  tam  in  prxfcnti ,  quam  in  futura 
vita  perficietur,  nam  iufti  quidem  magno  cum  labo¬ 
re  vitam  immortalem  a(Tequuntur,cam  Chriftus  di¬ 
xerit  b  regntfm  coelorum  vim  pati,  Sc  violentos  illud 
rapere, atque  idcirco  multis  xrumnis  ,  &  calamitati¬ 
bus  iuftos  exerceri. contra  vero  ij ,  quifefe  voluptati¬ 
bus  conftringcndos  praebent, grauiflimas  in  altera 
vira fuorum  lcelerum  poenas  dabunt. 

Itaque  ait  Petrus,  Vbi parebunt ?  Quafi  dicat.  Quis 
erit  eorum  finis?  Innuens  videlicet  acerbiffimos  cru¬ 
ciatus  ,  quos  apud  inferos  lubitur-i  funt.  Hoc  ipfum 
•  alia  quadam  metaphora  indicauit  Dauid  c  ,  Neli 
fimulari  in  malignantibus ,  neque  zelaveris  facientes  ini¬ 
quitatem, quoniam  tanquam  fcenum  velociter  arefeent ,  far 
far  quemadmodum  olera  herbarum  cito  decident.  Et  ai  t  - 
quanto  poft  <1 , Quonta  qui  malignantur, exterminabun¬ 
tur.  Rurfus  f ,  Quia  peccatores  peribunt  .inimici  vero  Do¬ 
mini  mox  vt  honori fcati  fuerint  ;far  exaltati  deficientes, 
Quemadmodum fumus  def  cient.  Denique  toto  illo  Plal- 
mo  fcelicifllmam  iuftorum  conditionem,  <5c  miferri- 
mum  impiorum  exitum  deferibir. 

Qux  cum  itafint,  hac  fua  oratione  Petrus  mirum 
in  modum  fidelium  animos  confirmat ,  ac  roborat, 
ne  impiorum  foeiicitate  commoueantur ,  autfuis  in¬ 
commodis  atque  aerumnis  ab  inftituto  curfu  retar¬ 
dentur  ,  aut  etiam  reuocentur.  Quod  enim  olim  la¬ 
piens  quidam  dixit  fpedtandum  efle  finem,  id  tacite 
iq  prsfentia  infinuat  Petrus  res  enim  aduerfx  ,  qui¬ 
bus  iufti  premuntur  in  hac  vita  ,  gloriam  immorta¬ 
lem, ac  vitam  pariunt  fempiternam.  Contra  vero  fe¬ 
cunda  fortuna ,  qua  fcelefti ,  ac  facinorofi  nonnun- 
quam  fruuntur ,  grauilfimis  ,  &  in  omnem  xternira- 
tem  perfeueraturis  fuppliciis  obnoxios  reddit.  Sic 
olim  apud  Lucam  diuiti  apud  inferos  cruciato  pater 
1  Abraham  refpondifle  fertur  f  ,  Fili ,  recordare  quia  re¬ 
cepisti  bona  in  vita  tua ,  far  Lazarus  f  militer  mala-.nunc 
autem  hic  conflatur, tu  vero  cruciaris. 

Ita  videas  ,  vt  eft  in  hac  mortali  vita  dinerfaiufto- 
rungimpiorulnquc  conditio, ita  longe  diflimilem  fo¬ 
re  vrrorumque  alterius  vitx.ftatum  ,  tolluntur,  enim 
impij,vt  quidam  s  dixit, in  altum, vt  lapfu  grauiore  ruat. 
Quamobrem  Chryfoftomus  inquit,  videris  im¬ 
probam  vitam  agentem  ,nec  qutequam  acerbi  hic  patien¬ 
tem, ne  putauens  illum  beatum,  fed  defle  potitu,  ac  deplora 
vellit  illic  omnia  tnflia  perpeffurum,  quemadmodum  diues 
ficit.  Rurfus,  vbi  quem  videris  virtutis  ftudiofum,far  eun¬ 
dem  innumeris  affligi  moleftits , beatum  exiftim  %,  vt  qui, far 
hic  omnia  fua  peccat  a  diluerit ,  far  illic  multam  habeat  pa¬ 
ratam  merce  dem. ,  quemadmodum  Labaro  euenit. .  Et  ea¬ 
dem  prorfus  mente  Gregorius  * ,  Si  qui,m,eliis,qui  in 
hoc  mundo  exterioris  boni  aliquid  acceptslis,  ipfum  donum 
exterius  pertimefeere  debetis  ,  ne  vobis  pro  quor undam  ve- 
Jlrorum  alluam  recompenjatione  (it  datum, ne  iudex,qui  hic 
bona  exteriora  restituit, st  retributione  boni  intimi  repellat , 
ne  honor  hic ,  vel  diuitia  non  adiumentum  virtutis  fed  re  - 
muneratio  flnt  laboris. 

Quocirca  tantum  abeft,vt  iufti  rebus  aduerfis  per¬ 
turbandi  fint,vt  contra  potius  res  fccundas,&  quam 
p  enque  foelicitatem  appellare  folent,  fi  lapiant,  ma¬ 
gnopere  metuere, ac  formidare  debeanc.Qugruenim 


alicubi  Chryfoftomus  * ,  fieri  ne  poftit ,  vt  idem  hic  a  Hom.j.jc 
caducis ,  mortalibufque  bonis  perfluatur,  &  vitam  I-a2aro. 
beatam ,  &  immortalem  adipifeatur.  Relpondet  au-' 
tcm.  Illud  impojfibile  efa.o  homo ,  atque  ex  eorum  numero, 
qua  fruftra  (peres. Fieri  non  poteft,vt  qui  hic  in  focordia,  (e- 
curitatecf  vixerit ,  qui  in  deliciis  omnibus  affiduedies  con- 
fump ferit , qui  t  emere,  ncgleclefy  tranfegerit  ataiem,  illic  ho¬ 
norem  confequatur. 

Multo  autem  id  apertius ,  longeque  grauioribus 
verbis  confirmor  Bernardus:cum  enim  eadem  Abra-  XX[f 
hx  verba  apud  Lucam  expenderet b,  ad  tremendum,  bfctnii(jc 
ait ,  iudicium  s-brahx  veniamus 3  non  enim  ^dbraha  ,fed  v«b.  pttr 
‘Dei  fententia  eft. Memento, inquit, fili,  quiarecepisfibona  'cce.no!it. 
m  vita  tua  ,  far  Lafarus  ftmiliter  mala,  verum  vtrumque  omni/8 
eft.  non potefa  omnino  negari ,  fir  lententium.  Quia  paucis 
exprefta  totius  ftunma  negotij  eft.  ille  bona ,  far  ifte  mala  re¬ 
cepit.  Quid  modo  ?  Nunc  autem ,  inquit,  hic  confolatur ,  tu 
vero  cruciaris.  Expergi  fcimini  ebrij,far  flete.ternbilif  enim 
Deus  in  indiciis  fuper  filios  hominum.  Haccme  cruciatuum 
cauftk  tota  quod  in  bocfttculo  bona  recepit }  Ipfa  plane,  ne¬ 
que  enim  ad  hoc  nos  de  paradifo  voluptatis  animaduerfto 
diu  in  a  eiecijfe  videtur,  vt  alterum  fibi  hic  paradifum  qdin- 
uentio  humana  pararet. 

Fateor  hxcBernSrdi  verba di&a  videri  afperius,  XXIII 
tum  quia  Abraham, ifaac,  alilquc  viri  iufti  non  pau¬ 
ci  diuitiis ,  atque  opibus  affluentes,  iufti tiam,  &  lan- 
ditatem  conftantifllme  retinuerunt,  8c  poft  mortem 
fempi terna  beatorum  gaudia  adepti  funt ,  tum  quia 
Deus  ipfemortalia,&  caduca  bona  tanquam  virtutis 
praemium  olim  pollicebatur.  Sic  enim  apud  Iftuam  «  ccap.r.r* 
ait ,  Si  volueritis ,  far  audieritis  me ,  bona  terra  comedetis. 
Quinetiam  Iob  vir  Dei  teftimonio  redus,&  fimplex 
diuina  liberalitate  plurima,  &  prxftantiflima  bona 
confecutus  eft. 

Itaque  tam  Chryfoftomus,  quam  Bernardus  id  XXIV. 
tantum  fignificant,  horum  bonorum  affluentiam  pet 
fe  quidem  valde  periculofam  efle  ,  atque  adeo  iuftis 
nequaquam  expetendam,  &:  cum  facile  deliniat  ani¬ 
mos, atque  demulceat,  &  ad  voluptates  fuapte  natu¬ 
ra  propenloSjIenfim  blandeque allidat,  etiam perni- 
ciofam.  Alioqui  Abrahx  verba  eospotiflimumfem- 
piternis  cruciatibus  addicunt, qui  mortalibus  cadu- 
clfque  bonis  ad  cupiditates  explendas  ,  &  fedandas 
voluptates  abutuntur. 

Quod  fi  hxc  omnia, qux  mortalium  fententia  nu-  XXV. 
metantur  in  bonis ,  cum  incommodis  ,  atque  huius 
vitx  calamitatibus  conferantur,  non  ambigam  id  af¬ 
firmare,  quod  hoc  loco ,  non  obfcure  innuit  Petrus, 
hxc  diuinx  beneuolentix ,  ac  prxdcftinationis  argu¬ 
menta  videri ,  illa  vero  promifeue  impiis,ac  iuftis 
concedi;(ed  illis  quidem  quafi  leuioris  cuiufpiam  bo¬ 
ni  praemium, his  vero  tanquam  beneficentix,aclibe- 
ralitatis  materiam,  vt  in  beata  vita  ampliflima  deinde 
prxmia  nancifcantur.  Nil  igitur  mirum  fi  Petrus  in 
prxfentia  dicat  hxc  mala  quibus  interdum  iufti  di- 
uino  confilio  premuntur,  vt  lalutem  fempiternam 
aflequantur,  argumento  efle  improbos ,  quibus  om¬ 
nia  ex  animi  lententia  eueniunt ,  fxuiflimis  apud  in¬ 
feros  cruciatibus  in  omnem  xternitatem  nudandos 
efle. 

15? .  I taque  far  hi, qui  patiuntur  fecundum  voluntatem  Dei, 

fideli  creatori  commendent  animas  fias  in  benefachs.'] 

Hxc  eft  poftrema  huius  capitis  claufula  >  qux  tria  L 
veluti  capirapauciftimis  verbis  compleditur."  Nam 
primum  quidem  docet  iuftos  non  fine  diuino  confi- 
lio,ae  prouidentia  i;ebus  aduerfis  ,  &  plurimis  vitx 
iqpommodis  exerceri  :  deindemonet  iis  perferendis 
non  eflecuiulquam  viribus, &  eenftanrix  magnope¬ 
re  fidendum  ,  fed  ajfiduis-pce^ibus  diuinum  prxfi- 

dium 


Catholicas  Epift.  I.  Petri. 


373 


dium  expetendum :  poftremb  ftrenue  virtutis  ftudrn 
retinendu ,  nulloquc  modo  iniurias  vlcifcendas,  fed 
potius  beneficia  probris,&  contumeliis  rependenda. 

I I.  Primo  igitur  loco  ait,  Itaque  &  hi ,  qui  patiuntur fe- 

a  Seneca  cundumvoluntatem  Dei.quicquid  enim, dixit  quidam  % 
Tragced.  patimur, venit  ex  alto.  Spc&ante  videlicet  ,  atque  vo- 
bli.ad  Mar-  Jente  Deo.  quod  egregie  explicans  Tertullianus  b 
tTr,c,3-  ait,  Vocati  fumat  ad  militiam  Dei  viui  tamtunc ,  cum  in 

Sacramenti  verba  retfondimas ,  Nemo  miles  ad  bellum 
cum  deliciis  venit, nec  de  cubiculo  ad  aciem  procedit  ,fed  de 
papilionibus  expeditis,&  fubslnclis,vbi  omnis  duritia ,& 
c  it  fuga  in  imbonitas, &  infuauitas  confifiit.  Alibi c  vero ,  Siperfecu- 
perfecutio-  tlonts^xt.,vtlmaximi  exitus  aut  vitam  auferunt ,  autmor- 
nC  C" 3  ‘  tem ,  aut  plagam ,  aut  fanationem ,  habes  autlorem  eiufi 
i  Deur.  31.  dem.  d  Ego  percutiam, &  fanabo :  ego  viuifkabo,  &mor- 
r  Zachar.  tificabo.  *  Vram  inquit, illos,  ficut  vritur  argentum, &  pro¬ 
babo, inquit, illos ficut  probatur  aurum. Cum  enim  exurimur 
perfecutionis  ardore ,  tunc  probamur  de  fidei  tenore.  Hac 
erunt  ignea  iacula  diaboli ,  per  qua  fideivftio ,  &  conflatio 
adminifiratur,  ex  Dei  tamen  voluntate.  De  islo  quis  du¬ 
bitare  po fftt, ignoro, nift  plane  friuola,  gr  frigida  fides  depre¬ 
hendens  eos ,  qui  timide  conueniunt  in  Ecclefiam.  Paucis 
vero  interieris,  an  non  fcitis,  ait,  quod  Deus  omnium  fit 
Dominus  ?  Et  fiveltt  Dem  ,tunc  pcrfecutionem  patieris, 
fi  vero  noluerit ,  flebunt  nationes,  credas  vtique ,  fi  tamen 
in  eum  Deum  credis  ,fine  cuius  voluntate  nec  paffervnius 
affis  cadit  in  terram,  nos  autem,  puto,  multis  pajferibm  an- 
tifiamus. 

III.  Plura  deinde  fubdit, quibus  Deum  au&orem  per- 
fccutionum  ,  ac  moleftiarum  efle  contendit.  Quod 
alia  quidem  mente, quam  ille  exiftimauit,  accipio;  vt 
enim  fupra  Clementis  Alexandrini  teftimonio  docui, 
<on  ita  Deus  martyres  ,  aliolque  viros  pios  cruciari, 
torquerrque  vult ,  quafi  primario  ,  ac  per  fe  haec  illis 
mala,  atque  incommoda  procuret ,  fed  mala  impio¬ 
rum  voIuntate,quam  cum  poflet  prohibere, non  pro¬ 
hibet  ad  iuftorum  patientiam  &  exercendam,  &  illu- 
ftrandam  ,  &  denique  coronandam  vtitur.  Eam  ob 

f  in  Apol.dc  cauiTam  Athanafius  f  plurimis  tum  exemplis  ,  tum 
fuga  fua.  rationibus  probat  fas  efle  perfccutioncsfugere,quo- 
adDei  volutas  cognita fit,&explorata.Ira  enim  Deus 
velle  dicitur  iuftos  aduerfa  tolerare,  vt  voluit  lob  vi- 
j.  rum  fan&ifllirm  grauiflimis  malis  a  Damone  vexari. 

js  IV.  Itaque  rede  Tertullianus  Scire, inquit, debemus, 
g  dc  fuga  in  nec  perfecutio  efi  fine  iniquitate  Diaboli,  nec  pro - 

j.  ^ct  tcat'c'3"'  batio  fidei  fine  perfecutione  propter  probationem  fidei  ne- 
ceffariam  iniquitatem ,  non  patrocinium  praftareperfecutio- 
ni ,  fed  mmifierium. pracedere  enim  Dei  voluntatem  circa 
fidei  probationem ,  qua  efi  ratio  perfecutionis ,  fequi  au - 
,  tem  Diaboli  iniquitatem  ad  tnflrumentum  perfecutionis, 

;  qua  efi  ratio  probationis.  Paulo  autem  poft.  Habes, 

inquit ,  exemplum  lob  ,  cui  Diabolus  nullam  potuit  in¬ 
cutere  tentationem  ,  niji  a  Deo  accepiffet  pote  flatem.  & 
plurima  deinceps  ad  eandem  rem  firmandam  elegan¬ 
ter  fubiicit. 

V.  Certe  ipfe  lob  fuarum  calamitatum  Deum  audo- 
rem  &c  agnouit,  Sc  profeflus  efi; ,  cum  dixit;  Dominus 
dedit ,  Dominus  abftulit.  Sit  nomen  Domini  benediclum. 
Nec  dubium  eft  plerumque  Deum  adefle  iuftis, atque 
abJiisjmala.&incommodaprohibere.Vtenim  Icribit 
h  inChron.  Eufcbius  h  ,  cum  Aurelianus  Imperator  litteras  ad- 
c'^4*'  uerfus  Chliftianos  confcnfaa.s,  fubfcnbere  pararet,  di¬ 
urna  eum  vitio  fubito  occupauit,  qua  brachiorum  commijfu- 
ris  eneruatis ,  cum  illum  ab  inslituto  reprejfit ,  tum  om¬ 
nium  ocults  clare  ,  &  manififlo  fpeFtandum  fubiecit , 
quomodo  mundi  principibus  ne  minima  quidem  data  fit 
facultas  aliquid  contra  Chrisli  Ecclefias  moliendi , ,  nifi 
prapotens  Dei  manus  diuino  fuo ,  &  coele fli  indicio  tem¬ 
poribus  ,  quibus  Ecclefiam  probare  decreuerit ,  ifiud  difei- 
plina  ,  &  cafiigationis  cauffa  perfici ,  er  expleri  perrni- 
ferit, 

Bentd.  hsfiinian.  in  Epifi.  Canon. 


i  Simile  quiddam  Valenti  accidifle  accepimus,  qui  VI. 
non  paucis  prodigiis  cumS.Bafllium  proferibere  pa¬ 
raret  ,  ab  inftituro  defiftere  coadus  eft.  Itaque  Petrus 
cum  res  aduerfas  ,  quibus  interdum  fideles  premun¬ 
tur, in  diuinam  refert  voluntatem, eos  magnopere  re- 
ficit,&  recreat, &  ad  patientiam, conftantiamque  ve¬ 
hementius  inflammat. 

Iam  vero  cum  fubdit ,  Fideli  creatori  commendent  v  * 
animas  fisas)  faluberrimo  confilio  ,  planeque  necefla- 
rio  eofdcm  monet, ne  temere  luis  viribus  fidant, fibi- 
que  perfuadeant  diuino  fe  prsefidio ,  ac  patrocinio 
magnopere  indigere, arque  adeo  ad  Deum  confugiat, 
eiufque  opem  continenter  implorent,  &  vt  ait  Atha- 
nafius  »  non  temere  in  pericula  irruant,  Commendent 
ergo  ait  Perrus  ,  fideli  creatori  animas  fuas.  Sic  enim  in  U°a  a’ 

1  periculis  faciendum  efle  fuo  exemplo  docuit  Chri- 
ftus,qui  in  cruce  antequam  efflaret  animam  ,  clamans 
voce  magna  dixit  b ,  Dater  in  manus  tuas  commendo  fpiri-  ^  kuc.13.46 
tum  meum.  Sic  etiam  Stephanus  protomartyr  mo¬ 
rieris  exclamat*  ,  Domine  Iefit  fufeipe  fpiritum  menm.c  A&°r,7d* 
nam  alioqui  non  paucos  legimus  apud  Cyprianum, 
Eufebium,Nicephorum,&  alios  ,  qui  cum  plus  libi, 
futfquc  viribus  tribuerent ,  quam  reda  ratio  patere- 
tur,fuppliciorum  acerbitate  vidi, fidem  abnegarunt, 

&  idolis  cultum, ac  venerationem  adhibHerunt.Con- 
tra  verd  virgines,  ac  puellae  integerrimae  diuino  prae- 
fidio  nixae  accerbilfimos  cruciatus  infuperabili  con¬ 
flantia, atque  inuido  animo  pertulerunt. 

Certe  beatiflima  virgo  Agatha  fic  Deum  precata  VIII. 
fertur,  Domine,qui  me  cufiodifii  ab  infantia, qui  abftulifti 
>  a  me  amorem  fitculi  qui  me  carnificum  tormentis  fuperiore 
prafiitifli, accipe  animam  meam.  Rede  autem  ait  Petrus 
fideli  creatori  animas  efle  commendandas.  Nam  vt  ait 
Oecumenius  , fidelis  efi  Deus ,  hoc  efi  fidus ,  cr  verax  in 
promi ffwnibus  fuis ,  vt  tentari  nos  fupra  quam  poffimus, 
permijfurus  non  fit :  ita  enim  dixit  Paulus  d.  Fidelis  aute  d  1.  ad  Cor. 
Deus  e  fi, qui  non  patietur  vos  fetari  fupra  id,  quod  potefiis,  10,1 3* 
fed  faciet  etia  cum  tentatione prouentu,vt  poffitis fuflinere. 

Etapudlfaiam  e  fuum  patrocinium  amplifllmis  IX. 
verbis  pollicetur  Deus.  Cum  trafierisf\x\c\\\\i,peraquas,  e  cap.43.1. 
tecum  ero,  &  flumina  non  operient  te ;  cum  ambulaturis  in 
igne, non  combureris  ,  &  flamma  non  ardebit  in  te.  Id  re- 
ipla  experti  funt  tum  filij  Ifirael,  qui  primum  quidem 
mare  rubrum ,  deinde  Iordanem  lic-co  veftigio  tranl- 
milerunt :  tum  in  fornace  Babylonica  tres  pueri  f:fDan.j,4j. 
slngelus  enim  Domini  defeendit  cum  sifaria ,  &  fidis 
eius  in  firnacem ,  &  excuffit  flammam  ignis  de  fornace, 
er  fictt  medium  fornacis  quafi  ventum  roris  fiant  em  ,  cr 
non  tetigit  eos  omnino  ignis  ,■  neque  contriflauit ,  nec  quic - 
quam  moleftia  intulit. 

Porro  creatorem  nominat ,  vt  fignificet  ipfo  pro-  X. 
pemodum  creationis  iure  Deum  luis  fidelibus  affu¬ 
turum,  ne  in  aduerfis  deficiant;non  enim  creauit ,  vt 
deferat ,  fed  quos  ad  imaginem  ,  &  fimilitudinem 
fuarn  coijdidit  eofdem  fuo  patrocinio  perpetuo  fo- 
uet,nec  quemquam  deferit,  nifi  prius  iple  deferatur. 
Quamobrem  magna  olim  confidentia  dixit  Pau¬ 
lus  g ,Scioeui  credidi,  &  certus  fum,quia potens  eftdepo- g  i.ad  Tim, 
fitum  meumferuare  in  illum  diem.  1 . 1 1. 

Certe  caftiflima  Sulanna  fuo  exemplo  docuit;  XI. 
quam  vere  dicarur  Deus  fidelis,  cum  enim,vc  ait 
Daniel  h ,  effit  cor  eius  fiduciam  habens  in  IfaminoSuam-  h  cap.  1 3.35* 
que  illi  innocentiam  perlpedam ,  Sc  cognitam  ma¬ 
gna  animi  fubmifliohe  proponeret ;  eonfeftim  Da- 
nielis  opera,  non  fine  miraculo  a  certiflima  nece  ere¬ 
pta  eft.  Addo  noftrorum  martyrum  exempla ,  qui 
fe  ad  fubeundum  martyrium  fufis  ad  Deum  pre¬ 
cibus  comparabant  vt  de.Polycar.po  feribit  Eufe- j  jj 
biusi.  ,4 

Iubet  autem  Petrus  animas  Deo  commendari  itt  XII, 
benefatlis.  Graece  d^adonuiq. ,  hoc  eft  re&e  agendo, 

I  i  fiue 


374 


Explanatio  Cap.  I V. 


fiue  quia  preces  noftrae  honeftis  ,  ac  laudabilibus 
a&ionibus  ornandae  funt ,  v;  fuam  apud  Deum  vim 
habeant ,  fiue  quia  probra,  8c  contumeliae  beneficiis 
compenfandae  funt,vt  quae  a  Deo  petimus,  facile  im¬ 
petremus.  Certe  vtrumque  Apoftolo  dignum  praece¬ 
ptum  eft;  &  lllujd  quidem  prius  placuit  Oeciimenio: 
fic  enim  tcribit;  Sed  quo  paclo  commendare  feipfum  Deo 
quiffram  debet}  In  benefaciendo  videlicet  ,  td  efi, in  humi- 
litate,vt  non glorietur ,  &  fe  efferat  ob  ea,  qua  patitur  ,fed 
quanto  maiora  videtur  pati,  tanto  inutiliorem  feipfum.exi- 
ftimet,&  femper  illud  fubiungat ,&  dicar,  luBus  es  in  om¬ 
nibus, qua  ficifti  nobis. 

XIII-  Salomon  1  autem  ,  Longe,  inquit  ,efl  Dominus  ab 
t  Prou.ij  19  impiis,^-  orationes iujlorum exaudiet .  Et  Sapiens  b,Ora- 
b  Eccl.3j.11  tt0  faf/fjfaffijf  j}  nubes  penetrabit, &  donec  propinquet,  no 
conflabitur  non  difcedet, donec altiffmus afficiat.  De- 

e  cap.11.8.  nique  Angelus  apud  Tobiam  c, Bona, inquit,  efi  oratio 
cum  ieiunio,<&  eleemofyna  ,  magis  quam  thefauros  auri  re¬ 
condere.  Ifaias  vero  Deum  impiorum  preces  afper- 
d'Ifa.  i.ij.  nantem  inducit  d  %Cuin  extenderitis  manus  vefir as, auer- 
tam  oculos  meos  a  vobis ,  &  cum  multiplicaueritis  oratio¬ 
nem  non  exaudiam.  Cur  ita  ?  Aianus  enim ,  ait ,  veslra, 
t  eap.j9.i.  ptnguine  plena  funt .  Et  alibi  e  ,Ecce,  inquit  Iiaias,«o»  efi 
abbreuiata  manus  Domini,  vt  (aluare  nequeat ,  neque  ag* 
granata  efi auris  eius,vt  non  exaudiat ;  fediniquitatesve- 
fira  diuiferunt  inter  vos,&  Deum  vefirum,&  peccata  ve¬ 
fir  a  abfeonderunt  faciem  eius  a  vobis,  ne  exaudireumanus 
enim  veslrs  polluti  funt  fanguine,  &  digiti  vefiri  iniquita¬ 
te j  &  p!ura  deinceps. 

XIV.  Quocirca  Petrus  Chriftianorum  preces  cum  ho-^ 
neftis  a&ionibus  coniungendas  monet,  quod  eadem 
f  1  ad  Tim.  mente,  alia  tamen  methapora  dixit  Paulus  { ,  Volo, 
ergo,  ait,  viros  orare  in  omni  loco  leuantespuras  mantis  fine 
gcap.18.10.  ira  difeeptarione.  Vtrumque  cert^  apud  Lucam  g 
non  obfcure  fignificauit  Chriftus  propofita  duorum 
hominum  parabola, P-harifiei,  &  Publicani':  quorum 
ille  arrogantius  quae  putabat  eximia  bona  fua  praedi¬ 
cabat, hic  vero  fefe  vehementer  deficiens  ne  audebat 
quidem  oculos  in  coelum  attollere,huius  tamen  pre¬ 
ces  illius  ia<5bationi  Chrifti  iudicio ,  atque  fententia 
h  Pf.1ar.18.  praeferuntur. Vere  enim  dixit  Dauid  h,  Refpexit  (Do¬ 
minus)  in  orationem  humii  um ,  &  non  jpreuit  precem  eo- 
i  cap.9.is.  rHm,  Et  fan6tiflima  mulier  Iudith  ‘ ,  Nec  fuperbiab 
initio  placuerunt  tibi,fed  humilium ,&  manfuetorutn  fem¬ 
per  iibi  placuit  deprecatio. 

X  V,  Quod  vero  pofteriori  loco  monui  benefa£ta,quae 
hoc  loco  exigit  Petrus,fignificare  beneficentiam,  at¬ 
que  humanitatem  ,  quae  pio  iniuriis  ,  &  contumeliis 
rependitur  ,  Apoftolico  pedtoredigniifimum  confi- 
*cjp.j.44.  Jium  eft.  Nam  Chriftus  ,  qui  apud  Matthaeum  k  di¬ 
xit  ,  Diligite  inimicos  vetfros ,  benefacite  his  qui  oderunt 
vos ,  &  orate  pro  perfequeutibus ,  &  calumniam :b  ut  vos , 
l  cap.ij* $4*  fuo  exemplo  pr^ceptum  finnauit,cum  apud  Lucam 1 
in  cruce  pendens, Pater,  inquit,  dimitte  illis  ;  non  enim 
Tafi®"7S9‘ fciunt  quid  faciunt.  Ec  Stephanus  m  dum  lapidibus 
obrutus  animam  efflaret.  Domine  zk,ne  flatu. u  illis  hoc 
peccatum.  Quod  ipfum  precatum  fuifle  lacobum  Ie- 
rololymiranum  antiftitem  ,  Apoftolum  ,  ac  Domini 
fratrem  reflatur  Ifidorus.  De  Polycarpo  vero  fcribit 
n  hb.  4,  hift.  Eufebius  11  eum  miniftris  qui  ad  fc  rapiendum  ad  ne- 
c‘ I4'  cem  aduenerant,fereno,piacidoque  vultu  occurrifle, 
&  primum  menfam  tllis.  alturum  apponi  iuffiffe ,  deinde 
oraffe,vt  cibum  large,  &  affatim fumer  en  t,  vnamtfe  horam, 
XVT  ^ere  oratU)*1  vacaret, poflulaffe.  . 

oinaa.s  fui  ^caulftmus  vero  Cyprianus  cum  capite  obtrun- 
martyr.  *  UI  cat)^us  edet ,  iuflilfe  fertur  0  fpiculatori  fuo  aureos 
quinque  fupraviginti  dari, adeo  etiam  inimicis  bene¬ 
faciendum  efle ,  viri  fen&iflimi  exiftimarunt,  iyaQtr 


A  eaoua  autem  quam  m  praefentia  nominat  Petrus ,  hanc 
praecipue  beneficentiam  fignificat ,  de  qua  hunc  in 
modum  loquitur  Chryfoftomus  a  ,  Medici ,  inquit,  ahom.is 
quando  iniuriis, &  calcibus  Uduntur  furentium,  tunc  illo-  Mjcth. 
rum  magis  miferentur ,  tunc  maxime  ad  reddendam  illis 
fanitatem  parantur.  Et  tu  igitur  de  inimicis  eandem  tene¬ 
to  fententiam,ficf  vtere  tibi  iniuriari  cupient  ibus:  illi  nam¬ 
que  funt  maxime  agroti.  Alibi b  vero  exemplo  lofeph  bt0  • 
rem  eandem  confirmat ,  additque  inimicos ,  &  qui  ep.ac/  Cor  * 
alios  laedunt ,  dignos  potius  efle  commiferatione, 
quam  probris, &  maledictis. 

Quinetiam, inquit,  lofeph  licet  venditus ,  &  feruus ef-  yyjj 
filius  effet,atque  in  vincula  coniellus ,  ne  fic  quidem  tamen 
acerbum  aduerfus  eos, a  quibus  Ufus  fuerat, verbum  emifit. 

Sed  quid  ait  i  furtim  fublatus  fum  de  terra  Hebraorum.nec 
g  addita  quo:  pudet  enim  eum  malorum  fratrum  magis, 
quam  eos  ipfos ,  qui  hac perpetrauerant.  Eodem  modo  nos 
quoque  affici  conuenit ,  vt  pro  iis ,  qui  nobis  iniuriam  infir 
runt ,  vehementius  angamur,  quam  illi  ipfemet :  detrimen¬ 
tum  enim  ad  illos  redundat .  Illicovero  eleganti  fimili- 
tudine  hanc  ipfam  fententiam  illuftrat ,  quemadmo¬ 
dum  enim,  ait,  qm  clauos  calcibus  impetunt ,  eoque  nomine 
gloriantur, huiufmodi  furoris  ergo  commiferatione ,  &  la- 
ebrymis  digni  funt, eodem  modo  qui  eos  Udunt,a  quibus  ni¬ 
hil  iniuria  acceperunt, multis  lametis,ac  fletibus  potius, qua 
exeeratiombus  digni  funt,  vt  qui  fua  ipjimet  animas  friat. 

Ciimiraque  Petrus  animaduerrerct  plurima  a  Geti-  X  VIII. 
tilibus  imminere  pericula, ad  patientiam  hac  tota 
Epiftola  fideles  vehementer  hortatur, ldquehocpo- 
tiflimum  capite  quam  accuratiffime  facit,  &  cum  in 
Q  initio  Chrifti  exemplum  propofuiflet,de  quo  fupra«  c  cap.i.i;, 
dixerat,  Cummalediceretur,non  maledicebat ;  cum  paten¬ 
tur, non  comminabatur  5  eius  eximiam  patientiam  imfr- 
tandam  proponit ,  cum  animas  in  benefaCtis  Deo 
commendandas  efle  monet :  hac  enim  maxima  ra¬ 
tione  Deus  conciliatur,  &  precibus  noftris  benigne 
annuit,  qui  apud  Matthasum  benefaciendum  pra:ce- 
pit  fis, qui  nos  oderunt,&  orandum  pro  perlequenti- 
bus,&  calumniantibusnos  ,  ingenti  propofito  prs- 
mio.  Ut fitis finquit, filij  Patris  veflri,quiin  cceliseft. 

Quo  lpeCtans Leo  Pontifex  d ,  mifericordem  te,  ait,  XIX. 
mifertcordiajHshim  vult  te  effe  iufiitia ,  vt  in  creatura  fua  i  ^ 

creator  appareat ,  &  in  (pecuto  cordis  humani  per  lineas  oran,Sac 
imitationis  expreffa  Dei  imago  re  flende  at.  Neque  aliter 
fenlifle  videtur  Chryfologus  e.  Non  dedignetur ,  ait,  efctm.  }8. 
D  feruus  hoc  accipere  k  conferuis,quod  Dominus  a  feruis ,  & 
proferuis  accepit,  almis  faciem  non  neganti , tollenti  tum- 
cam,& p allium  dimi fit, &  corpus-, angariantem  fead  labo¬ 
rem  libens  fecutus  efi  ad  mortem,  fi  dignum  pati  duxit  Do¬ 
minus, quomodo  videtur  indignum,  pati  feruumt 

Haec  autem  omnia  praecepta  fuperioribus  capiti-  XX. 
bus  non  femel  inculcauerat  praefertim  cum  proximo 
capite  dixit,  Non  reddentes  malumt  pro  malo, nec  maledi- 
Ilum  pro  malediBo,  fed  e  contrario  benedicentes.  Denique 
vt  finem  aliquando  faciam  ,  ex  hoc  loco  colligas  ita 
diuinam  gratiam  implorandam,  vt  fubiiciatur  tamen 
liberi  noftri  arbitrij  qualifeunque  conatus.  Idcirco 
enim  ait  Deo  animas  commendandas,  quod  pertineC 
ad  impetrandam  grariam,8c  addit, in  bqnefaBis ,  vt  li¬ 
beri  arbitrij  conatum  indicet.Tametlienimnihilbo- 
£  ni  agere  poteft  liberum  arbitrium ,  quod  ad  falutem 
pertineat  vitae  aeternae,  fine  Deo  vt  loquitur  Augufti- 
nus f ,  vel  operante,  vt  velimus ,  vel  cooperante  cum  volu- 
mus  hoc  tamen  diuinum  auxilium  non  plane  dor-  ^  CiI7, 
mientibus ,  aut  otiolis  tribuitur ,  cum  vr  Patres  Tri- 
dentini  Concilij  docent  g  ,  liberum  hominis^ ^arbi-  g  fe^<,Ca‘ 
trium  a  Deo  motum.  &  excitatum  Deo  excitanti,  at-  4' 
que  vocanti  alfentiendo  cooperetur. 


Catholici  Epift.  I.Petri,  '  375 


Quinti  Capitis  Argumentum; 

VNiversam  Epijlolam  non  paucis  morum  praceptis  concludit fprdcjpue  vero  Ecclefta  Prafules 
Jut  muneris  admonet, itfque  retiam  Ecclefiajlua  adminiiir at  tonis  rationem, pr^fnbit.  Adolefctntfbm 
autem  modejliam^r  Chrittianam  humilitatem  in  primis  feclandam  proponit  :  cuntlos  denique  -fideles  ad 
vigilantiam ,  ac  fobnetatem  hortatur,  &  pereleganti  Epilogo  Epijlolq finem  imponit. 


C  A  P  V  T  V.  V 


P  A  R  A  P  H  R  A  S  I  S. 

...  .  _  ......  . 


Enior.es  ergo, qui  in  vobis  funt, 
obfecro  confemor ,  &  tejlis  Chrifii 
paf tonum, &  eius ,  qua  in  futuro  reuelan- 


z  Pafcite  qui  in  vobis  efl  gregem  Dei  prout- 
devtes  non  coaile  fed (pontanee  fecundum 
Deum, neque  turpis  lucti  gratia ,  fed  vo¬ 
luntarie. 


3  Neque  vt  dominantes  in  cleris  ,  fed  forma 

fatti  gregis  ex  animo. 

4  Et  cum  apparuerit  Princeps  Paf  orum, perci¬ 

pietis  immarcefcibilem  gloria  coronam. 


5  Similiter  Adolefcentes  fubdiii  ejlote  Senio¬ 
ribus, omnes  autem  inuicem  humilitatem. 
infinuate,quia  Deus ftiperbis  rejiftit,  hu¬ 
milibus  autem  dat  gratiam . 


6  Humiliamini  fub  potenti  manu  Dei ,  vt  vos 

exaltet  in  tempore  vifitationis. 

7  Omnem  follicitudinemveflram  prolicientes 

in  eum, quoniam  tpfi  efl  cura  de  vobis. 

8  Sobrij  ejlote ,  &  vigilate ,  quia  uduerfarius 

vefier  Diabolus  tanquam  leo  rugiens  Cir¬ 
cuit  quarens,quem  deuoret. 


p  Cui  refiftite  f  .  rtes  in  fide  ,  fcientes  eandem 
p*fi tonem  a ,  qua  in  mundo  efl ,  vejlra 
fraternitati  feri. 

Bened..  luftinian.  in  Epifi.  Canon.  1°  Deus 


HHI  Go  vero  Epifcopos ,  vofqtie  omnes  ,  qui 
fiue  ratione  aetatis  yfiue  ratione  munferis,- 
Eccleliaftici  aliis  prsefedi  eftis,  obfecro ,  atque 
obtcftor  in  Domino 'vefter  Coepifcopus,&:affli^' 
dionum  Chrifti  Domini ,  noii  verbo  cantum, fed 
rerum  aduerfarum  tolerantia  teftis,idomque  fem-*- 
pitemae gloriae  particeps ,  quae  aliquando  patefiet. 
^  Obfecro  inquam ,  vt  quantum  in  vobis  e-fly 
omni  ftudio  ,  ac  follicitudine  Dominici  gregis1 
vobis  commiffi  curam  agatis ,  non  qliafi  per  vmi. 
imperium ,  atque  dominationem  affedantes,  nec 
tanquam  repugnantes,  fed  fponte  ,  ac  libentes, 
non  turpe  lucrum  quaerentes  ,fed  animo  pro- 
penfo  ,  &adid,  quod  efl  e  re  maxime  intento. 
5”  Neque  ferocius,  aut  imperiofius,  quafi  Ty- 
rannidem  in  fubiedos ,  prsecipucque  in  Clericos 
exercentes,  fed  date  potius  operam,  vt  quafi  vitae, 
morumque  exemplaria  ab  omnibus  fufpiciatnini. 
^  Sic  enim  habetote,  cum  Princeps  ille  Pallo¬ 
rum  ,  qui  vos  Ec^efiae  fuse  praefecit  in  omnium 
fefe  mortalium  cohfpedum  dabit,fore,  vt  vos  im¬ 
mortalitatis  perenni ,  atque  incorruptibili  coro¬ 
na  redimiti .  quafi  ftellse  in  omnem  aeternitatem 
fulgeatis.  ^  Vos  vero ,  qui  feu  serate ,  feu  mune¬ 
re  Senioribus  fubeftis ,  iis  facile  vos  obfequentes 
exhibete ,  adeo  vt  omnes  alij,  aliis  vicilfim  prom¬ 
pto,  atque  hilari  animo  fubuciamini.  Omnes  ve¬ 
ro  Chrifti anam  modeftiam,  atque  humilitatem  in 
animo  penitus  infixam  habetote,  fiquidem,vtno- 
flis  ,fuperbis  Deus  obludatur ,  eofque  deprimir, 
ac  deiicit ,  humilibus  autem  vberem  gratiam  lar¬ 
gitur.  ^  Itaque  humili ,  ac  demilfo  animo  diui- 
nam  omnipotentiam  agnofeite,  eamque,  qua  par 
eft  veneratione ,  colite,  vt  vos  opportuno, ac  prse- 
fixo  tempore  eo, quo  par  eft,  honore  extollar. 

Omni  videlicet  cura, rerumqne  veftrarum  fol¬ 
licitudine  in  eum  conieda ,  certos  enim  voseffe 
'oportet  vos  illi  cordi ,  &  curse  efte.  ^  Sobrieta¬ 
tem  porro ,  ac  vigilantiam  in  primis  colite  ,  certi 
accerrimum  humani  generis  hoftem  ,  malorum¬ 
que  omnium  audorem  Dsemonem  rugietis,ac.fe- 
rocientis  leonis  inftar  obambulare  fedulo  qux- 
retem,quem  in  fraudem  inducat, &:  fuis  quodam¬ 
modo  immenfis  faucibus  deglutiac  ^  Ei  vos  forti 
conftantique  animo  fidei  veluti  clypeo,feu  lorica 
tedi  ftrenue  obiiftite ,  gnari  iifdem  propemodurr. 
Ii  z  rebus’ 


376 


Paraphrafis  Gap. 'V. 


rebus  aduerfis  reliquos  omnes  fideles, qui  vbique 
gentium  degunt,  lifdemque  tentationibus oppu¬ 
gnari  ,  &  quodammodo  perfici.  ^  Deusaqcera 
cceleftis  gratiae ,  bonorumque  omnium  Au&or, 
qui  nos  ad  «ternae  fuae  gloriae,  immenfieque  bea- 
titudinis  participationem  Chrifti  Iefu.  beneficio 
vocauic  his  modicis  ,  ac  perexiguis  moleitiis 
exercitos  inftaurabic,  fulciet,  roborabit, atque  fla- 
biliec.  ^  Ipfi  autem  immortali  Deo  gloria ,  ac- ’ 
que  imperium  in  omnem  «cernitacem  iure 
optimo  debetur  ,  &  cacleftium  mentium  ,  bo¬ 
norumque  omnium  praedicatione  celebratur. 
Amen.  ^  Syluano  fideli  fratri  ,  hanc,  vt  ar¬ 
bitror  ,  perbreucm  Epiftolam  didaui  (  vel  ad 
vos  perferendam  dedi)  in  qua horcacns. fum, 
&  afleueranter  teftatus  hanc  fidem,  ac  religio¬ 
nem  ,quam  complexi  eftis,  in  qua  Dei  be¬ 
neficio  ftat.is,  veram  effe  Dei  legem  ,quas  ce£- 
lcftem  gratiam  afferat  ,  ad  beatam  vitam 
aditum,  referet.  ^  Romana  fane  Ecclefia  cfi- 
uinae  ele&ionis  non  aliter  ,  ac  vos  confors  ,  &c 
particeps  vna  cum  Marco  filio  meo  plurimam 
vobis  falutem  dicit.  ^  Vos  vero  mutub  vos 
pro  recepta  fidelium  confuetudine  caritatis  ofeu- 
lo  confalutate.  Intcrim  ego  vobis  omnibus  ,  qui 
Ghrifto  lefu  nomina  dediftis  Ghriftiapam  pa¬ 
cem  ex  animo  opto.  Amen. 


•  ixJfVfm  mttm  omnis  grati* ,  qui  vocauit  nos 
i n  ater  nam  fuarn  gloriam  in  Chriflo  le¬ 
fu  modicum  pajfos  ipfe perficiet ,  confit- 
v  ^  mabit?foj(iddbiiqu(,  / 

'  i  i  Ipft  gloria ,  &  'imperium  in  fecula  fecttlo- 
rum.  Amen. 


1 1  Per  Sy  lAantim fi dUtm fratrem  vebis,vt  ar¬ 
bitror  Joreuiter  fcripfi,obfecrans,&  conte- 
Jlans  hanc  ejfe  veram  gratiam  Hei  in 
qua  Jiatis. 


r  3  Salutat  vos  Ecclefia,qu *  ejl  in  Babylone  cdi- 
letfa,&  CMarcus  filius  meus. 

14  Salutate  inuicem  in  ofculo  fantlo  ,  gratia 
vobis  omnibus, qui  eftis  i»  Chrifto  lefu. 
Amen. 


IN  C  A  P  V  T  QJV  I  N  T  V  M 

EXPLANATIO. 


j.  Seniores  ergo, qui  in  vobis  fiunt, obfecro  confenior ,  &  te - 
(iis  Chrifii  paffiionum,&  eius. qua  in  futuro  reuelan - 
da  eft , gloria  communicatori] 

Eniohes  Graece ,  UpioCurepue ,  videri 
poffer  Apoftoius  dc  auate  agere  ,  cum 
1  paulo  poft  femoribus,  iuniores  opponar, 

_  Graece  enim  dixit  vtditpoi  ,  neque  videri 

debet  alienum, quod  hoc  loCo  praecipit  Petrus  ,  nany 
fenum  quidem  praeelfe  ,  remque  publicam  admini- 
ftrare  proprium  elt.  Adolefcentum  vero  parere ,  ac 
tNutn.ii.nf  fubefle.Itaolim  Deus  1  ,cum  ludiorum  fenatum  vel¬ 
let  inftituere ,  Congrega  mihi,  inquit,  feptuaginta  viros 
de  fenibus  Ifirael ,  quos  tu  nosli ,  quod  fenes  populi  firtt',  ac 
b  li.19.M0r.  magiftri :  quanquam  Gregorius  i'  non  tam  ad  anno- 
c.nc.aiiasij.  rum  numerum  ,  quam  ad  mentis  fene&utem  refert. 

Ita  enim  ait ,  Senes  vero  feriptura  fiacra  vocare  confueuit 
non  eos ,  qui  fila  quantitate  temporum ,  fied  morum  gran- 
dauitate  maturi  furit .  Unde  per  queridarrt  0  fapienterh  dici¬ 
tur.  Senetlus  enim  venerabilis  eftfnon  diuturna  ,  ne  f  nu¬ 
mero  annorum  computata-, cani  autem,  fiunt  fienfius  hominis, 
&  atas  fineElutis,vita  immaculata. 

Mox  vero, allatis  verbis  Mofis  modo  a  nobis  pro- 
pofitis  fubiicit.  In  quibus  quid  aliud, qnkm  fineclies  cor¬ 
dis  requiritur , cum  tales  iubentur  eligi ,  qui  fines  effifeiun- 
tur  ?  fi  enim  fineclus  in  eis  corporis  qiuremur ,  a  tantis 
fiiri  poterant ,  a  quantis  videri. dum  vero  dicitur }  quos  tu 


e  Sap.  4. 


A  noHi  ,  quod  fines  populi  fiunt ,  proficio  liquet  quia  fe- 
nettus  mentis  ,  non  corporis  eligenda  nunciatur.  Nec 
dubium  eft  fenilem  aeratem  obferuanda ,  &  vene¬ 
ratione  dignam  ,  atque  ad  gerendam  rempubli- 
cam  maxime  idoneam  ceuferi.  Itaque  fenatum  a 
fenibus  vocatum  fuifTe  ,  apud  M.  Tullium  *  tefta-ainCar.fmc 
tur  Cato  ;  &  fenatores  ob  aetatem,  &  Reipublics ie  lcnca- 
Patres  ob  follicitudinem  appellatos  effe ,  auftor  eft 
Ifidorus.  Iam  vero  Dionyfius  b  ,  Alicarnaflius  b  lib*  A!i‘ 
gauos ,  ait ,  &  optimos  viros  fines  videntur  pnfei-  ap-CUalSm' 
pellaffe : &  Anacletus  c  Presbyteros,  ait  non  propter  cep.i.Kabc- 
decrepitam  anatem  ,  fed  propter  fapientiam  no-tur,t*’^‘8^ 
minari,  eamque  ob  cau&m  in  faens  literis  Abra-c-fiaaU 
•  hamum  omnium  primum  fenem  vocari  ,  qui  ta- 
men  maiorum  fuorum  ar:atem,ne  longo  quidem 
■^  attigerat  interuallo.  Salomon  denique ,  vt  eft  upudd  Sap.4* 
feptuaginta,  hominum  canitiem  prudentia  definit; 

.  *lU3e  maxime  viget  in  fenibus  j  qgps.longo-reram  vfu 
dodfos ,  multa  cognofcere ,  ac  mente  retinere  necef- 
fe  eft.  . 

Atque  ita  apud  lobum  ‘  legimus ,  Annorum  mul-  1 1 1. 
tttudo  doceret  fapientiam  quocirca  Sapiens  ^  feni  po-ccap.ji. 
timmum  in  conuiuio  loquendum  effe  monet,  dum f 
ait,  Loquere  maior  natu, Grajc<?  3  decet  enim,tt. 

Ec  apud  Danielem  g.  Senatus  ludiorum  paniefem  g  «p.if.fo 
'  adolefcentem  his  verbis  afFafur;  hm,<f'fide  i»  medio 
nojlrum,&  indica  nobis ,  quia  ubi  Dens- dedit  'henortm  fi- 
neiluns ; 


Catholica  Epift.  i.  Petri.  377 


Heclutis-,  hoq  eft.  fapientiam  ad  iudicium  exercen¬ 
dum  in  primis  neceflariam. 

][  I.  Sed  quamquam  haec  omnia  veriflima  funt ,  nihil 
dubito  tamen  Presbyterorum  nomen  hoc  loco  ad 
Eeclefiafticum  Magiftratum  referri :  qus  eft  Hiera»: 
a  epift.Sj.  nymi  *  lententia ,  qui  tum  ex  aliis  locis',  tum  ex  hoq 
potiflimum  probat  Prefbyteri  nomen  etiam  ad  Epi- 
Icopos  pertinere;  nam  de  Epifcoporum  munere  lo¬ 
qui  in  prxfentia  Petrum, indicat  Graeca  vox, qua  non 
ita  multo  poft  vtitur,cum  ait  prouideqtesno  coa&e, 
Gfxce  bOT^.owavTec-.Oecumenius  certe  tu  a4  aetatem, 
tum  etiam  ad  officium  Prefbyteri- nomen  refert ,  id- 
b  cap.ie.  que  probat  ex  Adis  Apoftolicis  b  .Cum  enim  Paulus 
Prefbytcros  alloquere tur,quos  Ephefp  Miietuseuo- 
cauerat.7»  quo, inquit, pofuit  vos  Spiritus  fanclus  Spifco- 
pos  regere  Ecclefiam  Dei,  quum  acquifiuit [anguine  fuo.. 

X  n.  Adde  quod  Paulus  Titum  c  monet,  vt  conftixuat 

e  «d  Tit.i.  Prefby  teros  per  duitates, confeftim  vero  quali  expli¬ 
cans  de,  quibus  Prefby  teris  loquatur  Oportet,  inquit, 
d  ep.i.c.4.  Epifcopum  irreprehenfibilem  ejfe.  Et  ad 'Timotheum  ci. 

Noli,  ait ,  negligere  gratiam  ;qu.e  tibi  data  eft  perimpofi- 
tionem  manuum  Presbyteri]-,  procul  dubio  enim  dc  ma¬ 
nuum  impofitione  loquitur,  quae  in  Epifcopi  initia-- 
tione  ex  traditione  Apoftolica, adhiberi  folet.  Hanc 
ob  caulfam  vocat  fe  Petrus  Comprefbyterum  ,  & 
Ioannes  Apoftolus  fcPrefbyterum  nommat.Quippe 
in  Epifcopatu  Prefbyteri  ordo  clauditur,multo  aliter 
quam  inferiores  ordines  in  fupetiori :  li  quidem  hi 
nonnifi  humano  iure  fuperjori  prxponendi  funt;  at¬ 
que  idcirco(quod  luculenter  in  fcholisThealogido- 
cent)li  omilfo  inferiori  fuperior  ordofufcipiatur,ra- 
tus  erit,ac  firmus, fed  inferior  tantum  ordo  aflnmen- 
dus  erit.  Ac  fi  Epifcopiis  nondum  fufeepto  Prefby- 
teratu  initietur ,  nihil  penitus  efficere  poteft ,  vt  pla¬ 
nius  traditur  infchelis. 

I V.  Itaque  Petrus  Epifcopos  hoc  loco  fui  monet  offir 

cij ;  vtque oratio  vim, atque  audoritatem  habeat  pri  \ 
mum  quidem  vtitur  obfecrandi  verbo ,  qui  fimplicir 
ter  pofierpro  fui  muneris  ratione  imperare. Dixit  au¬ 
tem  Graece  quod  polfis  Ctiam  Latine  red¬ 

dere, adhortor, maluit  autem  Interpres, vti  obfeeran- 
di  verbo, quo  etiam  vfus  erat  inperfirniiifententiain 

e  cip.4.  pofteriori  adi. Timotheum  Sepiftola,  vbi  enim  ipfc 
Latind  dixit, obfecra,Grxce  fcripfit  Paulus 
oov.  Eft  autem  hoc  imperandi  genus  ciun  modeftunv 
tum  apud  prudentesL.&  cordatos  in  primis  efficax. 

V.  Sic  Paulus  ad  Philemone  ait. Propter  quod  mukam 
fiducia  habens  in  Chrifto  lefu  imperandi  tibi, quod  ad  rem  ■ 
pertinet  propter  caritatem  magis  obfecro. Ita  videas  impe- 
rij  Apoftalici  lenitatem, ac  facilitatem. Hoc  enim  in¬ 
ii  fcap.10.1j.  finuauerat  Chviftus,cum  apud. f  Matthaeu  dixit.  Sci¬ 
tis  quia  Principes  gentium  dominantur  eorum, &  qui  ma¬ 
iores  funt  pote  flatem  exercent  in  tos,  non  ita  erit  inter  vos , 
fed  quicumque  voluerit  inter  vos  maior  ejfe  ,fit  vejkr  mi- 
nifter,  &  qui  voluerit  inter  vos  prim  m  ejfe,  erit  vefierfer- 
uus.  quod  aperte  aliquanto  poft  Petrus  ipfe  monet, 

4  cum  ait,»®»  dominantes  in  Cleris.. 

&  VI,  Deinde  muneris  fui  dignitatem  commendat ,  ait 
enim ;  Confertior, &  teflis  Chriftipaffionu,qui,&  eius, qua 
in  futuro  reuelahda  eft,  gloria  communicator  .Tria  autem 
jjj  fibi  potiffimum  fumir.  Primum-enim  fe  vocat  Com- 

prefbyterum,hoc  eft  Coepifcopu,vt  Chriftianx  mo> 
deftix,atq-,  Apoftolica  humilitatis  excmplu  prqbeat, 
qui  iure  poftet  le  Epifcbporu  Epifcopum,&  Ecclefix 
Principem  appellare, ei  fiquidem  dibfcilm  eft  a  Domi- 
jjl  gLuc.ti.  jr.  no  g '£g0  rogam pr3  te,vt  non  deficiat  fides  tua,  &  tu  ali- 
quando  conuerfus  confirma  fra  res  tuos.  Et  apud  Ioan- 
$  ®  caP  ir*  nem  h  agnos, &  oues  pafcendos  fufeepit.  Quocirca 
tametfi  1’etrifucceftbres  fuu  agnofeuntin  vniuerlam 
,j  Ecclefiam  principatum,  merito  tamen  exteros  infe¬ 

riores’ Epifcopos  fratres,&  Coeptfcoposnorainant. 

Bened.  luflituan.  in  Epift ,  Canon. 


•A  Ita  olim  GregoriWnon  modefte  folum,fed  crianl  I X. 
vere  Epifcopi  vniuerfalis  nomen  tamquam  projpfha-  a  4.  re* 
num,  &  facrilegumdeteftatuc,perinde  enim  Sandbif\  g'^P-31* 
fimus  Pontifex  hoc  riomen  accipit  ,  quafi  exteri  om¬ 
nes  Epifcopi 'prxter- nudum  nomen  nulla  fintaubfco- 
ritare  prrnditi ,  itaque  b  ait.  Trifie  valde  eft ,  vt  patiin-  b  Iib.  4.  re- 
ter feratur  ,'qu'ttehits  deffieclis  omnibus' pradicl us fi-ater, 

&  Coepi  fcopus  Wetii  fbhis  conetur  'appeilaei  Epifcopiis.  Et  Con^ac>atn. 
alibi  c .  Si  vnus  ^Patriarcha  vniuerfalis dicitur, Patridr-  c  ®P*  36,  ad 
charum 'nomen  eat eru  derogatur.  Rurfiis  d  alio  locb-.-5t  ep^ 

vnus  vntuerfalis  eft, reflat  vt  vos  Epifcopi  non- (itis.  \  '  ■  -  <sp,ad  Eufeb. 

Alioqui  fion  ignorabat  in  Condlio  Calcedonenfi  X. 
Leonem  P6tificemSan6ti(Iimum,&  Beari iTimu  Vni- 
uerlalem  Archiepifcopum  ,  8c  Patriarcham  mag  ue 
Roma:  appellari.  Calcedonenfe  autem  Concilium. 

^  San<ftum,&  Catholicum  fuifie  vbique  Gregorius  af¬ 
firmat.  Si  igitur  Romanus  Pontifex  Ecclefue  vniuer- 
f«  curam  gerit ,  merito  Ecclefias  vniuerfitlis  Epifcb- 
pus,&  vniuerfalis  itenyEpifeopris  nuncupatur'  Qm>  e  epiftz. 
nomine  Sixtus  e  Primas, Vfiftor  f  item  Primus, Pon-  f  'P1.1"  l’ 
tianus  g  ,  Stephaniis  h  Primus  ,  Leo  denique  Pri-  £  'p'^’ 
mus  fefe  citra  vllam  culpam:  appellarunt.  Qu.vd  non  i  epiit.54. 
potuit  Gregorixis '^no^are.  ’>  ...  .  •  •  ci.cy. 

Sapienter  autem  ille  nominis  ambitionem  fufpe  -  X  f- 
•  dam  habuit  ,  cum  prxfertim  eo  tempore  ambigeiv-’  - 
tnr  ,  vtrnm  hoc  nomen  Catholici  Epifcopi  loanni 
Cbnftantinopolicano  Epifcopo  ,  qui  id  nominis  fibi 
arroganter  vfurpabat,  permittendum  e  fiet.  At  que  id¬ 
circo  6regorius  fuperbum  ,  lacrilegum  ,  ac  propha¬ 
num  nomen  appellat, fi  Patriarchas  Conftantinopo- 
C  litatio  tribuatur  ,  &  ob  eam  caufam,  ne  fibi  quidem 
hoc  nomen  tribui  voluit, non  quod  non  agnofeeret 
fibi  iure  deberi  ,icdvt.  hac  ratione  impudentiffimi 
hominis  arrogantiam  fux  modeftias  exemplo -faci¬ 
lius  retunderet.  . 

Quam  :ob- rem  inepte  quidam  k  . atque  ofnnirib  XII. 
falsb  feri pt um  reliquit,  vnuierfalenr  Epifcopum  ,  ile  ^  Grat-dift. 
Romanum  quidem  Epifcopum  vocari, nili  forte  hoc 
nomen  accipiat ,  vt  exteris  inferioribus' E^iilCopis  ■ 
omnis  detrahatur  au&oriras.  Fateor  interdum' Vni- 
uerfalem  Epifcopatum  dici  prmatis  Epifeopis  diui- 
nitus  creditum. Nam, Clemens  1  RomanuSjCat-holi- 1  lib.fi-.con^ 
cos  Epifcopos  his  verbis  alloquitur.  ScripfirHus  vobis  dic.c.14. 
Catholicam  hanc  doitrinam  ad  confirmandos  vos ,  quibus 
vniuerfalis  Epifcopatus  commi jfys  'eft.  Sed. hoc  ifihifk- 
D  gnifioat  aliud, quam  vnam  efle  Ecclefia  Catholibairi, 
cui  Epiftropi  prinatim  fux  cirique  patri  prxfitnt.  ' 

Quod  egregie  expli cans  Cyprianus  m  ,  ait.  Hmc  X 1 1  L 
Ecclefia  vnitatem  qui  non  tenet,  tenere  fe  fidem  crfditXqtii  m  ,lb*  y* 

.  Ecclefia  renititur ,  &  rcfiftit  ? qui  cathedram  Petri ,  fuper.  nlt*  cc  e  * 
quam  fundata  eft  fir.clefia  ,  deferit.  in  Ecclefia  fe  efft  confi¬ 
dit ?  Quando  &  B. Paulus  sjpoftolus  hoc  idem  'doceat ,  & 
Sacramentum  vnit  at  is  oftendat,  dicens ,  Irnnrh  corpus ,  fr 
vnus  Spiritus ,  vna  fttes  vocationis  nojlrx. ,  vnus  Dominus, 
vna  fides, vnum  b  apti  fima,  vnus  'Deusi  Quam  vnitatem 
firmiter  tenere, &  vindicare  debemus  maxime  Epifcopi.qni 
in  Ecclefia  prafidemus,vt  Epifcopatum  quoque  vniim,  atrfi 
indiuifum probemus.  Nemo fitas ernit atenimedaeHer falha , 
nemo  fidei  veritati  perfida  prauaricatione  corrispat  cr  Epi¬ 
fcopatus  vnus  eft ,  cuius  afingulis  in  foltdum  pars  tenetur. 

E  Quo  modo  alibi  n-  dixerat,  (um  fingulis  p  a  floribus  XIV. 
portio  gregis  fit  adferipta,  quam  regat  vnufquifquc  ,\ &gu-  n  CP'^  TS* 
bernet,  rationem  fui  atlus  Domino  redditurus.  Addo  alia 
quapiam  ratione  dici  pofle  priuatos  Epifcopos  Ec- 
clefix  Catholicxprxefle,quiafingulxEcc!eli£ fidem 
Catholicam  profitentur  -,  &  Epifcopi,  qui  rcbte  prx- 
funt  Catholicx  Ecclelix  fiue  do&rina ,  fiue  exemplo 
profunt.Qua  ratione  Gregorius0  Nazianzerius.Oe-  0  Orat.in  £ 
ditur ,  inquit ,  illi  populi  Alexandrini  prafidemia ,  quod  ^iana^' 
perinde  eft  ac  fi  dicam  totius  orbis-prafeUura.  Id  eft  fiepra- 
fuit,  vt  vniuerfis  praejfet  ,quia  fides  Kquam  ille  fartam 
Ii'  3  techtm 


378 


Explanatio  Cap.  V. 


techm  defendit, ai  omnes  fleBat.  Et  cum  de  Sandfco 
*  Ont.mS.  Cypriano  3  agit.  Non  emm  foli  Cartbaginenfi  Ecclefia 
Cyprianum.  prdfuit  AHt  j[fi-iu  >  qUA  mento  eius ,  vfque  in  hodiernum 
diem  celebratur  fed  vmuerfo  Occidenti,  immo  Orienti  fere 
ipft,&  Meridiei ,  ac  Septerntrioni ,  quocumque  ille  admi¬ 
ratione  fui  ptrucnit. 

XV.  Maneat  igitur  quod  in  prsfentia  affirmat  Petrus 
Epifcopos  omnes  ordinis  charadtere  prorsus  efie 
aequales, ac  propterea merito  Petrum  fe  Compresby- 
termn  ,  &  Cocpifcopum  nominare.  Nam  ob  hanc 

b  epift.  jf.  caufam  dixit  olim  Cyprianus  b  .Hoc  erant  vtique  &  ca- 
ad  Cornsl.  teri  Apoftoli,  quod  fuit  Petrus  ,  pari  confortio  praditi ,  & 
honoris, &  potefiatisfed  exordium  ab  vnitatt  proficifcitur i 
Trimatus  Petro  datur, vtvna  Chrifti  Ecclefia,  &  Cathe¬ 
dra  vna  monflrctur.quo  etiam  modo  loquitur  Hiero- 
c  lib.ieon-  nymus  c  .  Super  Petrum, infundatur  Ecclefia. Et  licet  id 
t  ra  Iouin.  ipfMm  in  alio  loco  fuper  A poftolos  fiat ,  &  cunth  clattes  re¬ 
gni  coelorum  accipiant ,  &  ex  aquo  fuper  eos  Ecclefia  forti¬ 
tudo  folidetur ,  tamen  propterea  inter  duodecim  vnus  eligi- 
tur.vt  capite  constituto  fchifmatts  tollatur  occafio.  Et  ali- 
d  lib.r.con.  bi  d ,  Quid  Platoni, &  Petro)  vt  ille  Princeps  Philo fopho- 

e  “£lan*  mm,  ita  hic  Apostolorum  fuit.  Sed  ratione  poteftatis, 
qus  dicitur  ordinis  Petrus  Cpepifcopus,  &  Com* 
presbyter  dicitur  exterorum. 

XVI,  Addir,cr  tertis  Chriflipaffionum. quo  nomine  vt  ali-1 
e  difput.de  bi  e  jixi  ^p0^0litum  munus  deferibit.  Sunt  enim 
mu».  Apoft.  ^p0fl.0ii  oculaci  teftes  &  mortis  ,  &  refurre&ionis 

Chrifti.  Quocirca  foannes  his  verbis  luam  exorditur 
primam.epiftolam.^Ko^ywk  ab  initio, quod  audiuimus, 
quod  vidimus  oculis  no  siris, quod  perreximus,  &  manus 
noftra  contrcBauerunt  de  verbo  vita, quod  vidimus,  &  au¬ 
diuimus  annunciamus  vobis.Teft&nwr  pono  Apoftoli 
Chriftum  pro  hominum  falute  morte  obiifle,  &  ter¬ 
tia  die  ad  fuperos  remeafte:bifariam  autem  dicuntur 
Apoftoli  teftes  partionum  Chrifti, tum  quia  ea  narra¬ 
bant,  quae  viderant  oculis, tum  quia  pro  ea  acerbifli- 
ma  qusque  forti, &  conftanti  animo  tolerab£t;quod 
proprie  martyrium,  hoc  eft  teftimonium ,  nuncupa- 
f  cap.10.17.  tur.Ita  enim  Chriftus  apud  Matthsum’dixit.7ivj^m 
enim  vos  in  Conciliis, &  in  Synagogis  fuis  flagellabunt  vos, 
C ir  ad  Prafides ,  r<r  ad  Reges  ducemini  propter  me  in  terti - 
monium  illis, & gentibus, 

XVII.  Quapropter  frequenter  Paulus  fua  commemorat 
vincula,  flagella ,  a^iaque  plurinVa  incommoda ,  qux 
pro  Cluifto  perpeti  cogebatur.ReCfce  vero  hoc  eum 
Apoftolico  munere  coniungitur,  cura  enim  Chriftus 
g  c3p.t1.18.  Dominus  apud  Joannem  8  Pdtro  fummum  Pontifi¬ 
catum  concefliftet,  ftatim  addidit  mortis  commina¬ 
tionem.  Simen  amen,inquit,dico  tibi, cum  efies  mnior cin¬ 
gebas  te,&  ambulabas  vbi  volebas, cum  autem  fenueris, ex¬ 
tendes  manus  tuas, & alius  te  cinget ,  ’&  ducet  quo  tu  non 
z/tf.Ne poflent  autem  hsc  verba  aliorfum  trahi,  fta- 
tim  addit  Euangelifta.  Hoc  autem  dixit fignificans ,  qua 
morte  clarificat  urus  ejfet  Deum, 

XVIII,  Pro  magno  autem  decore,  atque  ornamento  olim 
habebatut,  fi  quis  pro  Chrifti  nomine  fupplicia  vel 
tojerafletjvel  certe  non  formidaflet.  Quam  ob  cau¬ 
fam  Tertullianus, &  Cyprianus  miris  laudibus  extol¬ 
lunt  eos  qui  pro  Chrifto  torti, vexatique  fuerant, vel 
ad  fupplicia  deftinati  detinebantur  in  vinculis.  Ita 
Petrus  hoc  etiam  nomine  fibi,  fusque  orationi  au¬ 
ctoritatem  conciliat,  lair;  vero  monet  hoc  loco  Oe-' 
cumenius  fuo  exemplo  Apoftolum  ceteros  ad  mo- 
deftiam,&  Chriftianam  humilitatem  hortari ,  perin¬ 
de  enim  hscefle  accipienda  ,acfi  dicat  Apoftolus. 
Si  ego  qui  t  altum  mtraculoru  fpetlator  fui ,  atfc  eoru  vobis 
praceptor  fum,non  dedignor  CopresbyterHm,&  Socium  ve - 
ftru  me  ipsii  vocare. neq^  vosfupra  illos  efferri, qui  fub  vobis 
fiunt, debetis.  Quippe  Cum  etid  Chrifius  huius  Magi  fler  ;curn 
°an.  1 3.  humilitate  doceret, dixerit  ,$i  ego  Dominus, &  Magifier 
iaui  vobts pedesfic  &  vos  alterius  lanare  pedes  debetis, 


A  Poftremo  addit ;  Et  cius, qua  in  futuro  reuelanda  eff,  X IX, 
gloria  communicator, Gvxcc  Ko<t'«t'o<,hoceft  Confors,& 
Particeps  ,  vt  videlicet  indicet ,  quonam  Chriftiana 
humilitas  euehenda  ile  ,  quali  dicat ,  Qui  vefter  futn 
iaEcclefiaftica  adminiftratione  fociu$,quique  voce, 

&  vite  rationibus  Euangelium  promulgo, Chriltique 
oeconomia  ,  quantum  in  me  eft, apud  omnes  gentes, 
ac  nationes  fidem  facio  ,  atque  hac  me  potifli  murti 
fpe  fuftento  ,  quod  diuina  pollicitatione  nixus  im¬ 
mortalis  ,  fcmpiterhsquc  gloris  participem  me  ali¬ 
quando  futurum  confido.  Spe&abat  nimirum  Pe- 
rrus  diuinam  illam*Chriftipollicitationem,qusapud 
Matthaeum  a  his  verbis  exprimitur.  Arnen  dico  vobis,  aup.ij,2j; 
quod  vos  qui  fequutieftis  me  in  regeneratione  cum  [ederit 
filius  hominis  in  fiede  maieftatis  fua  ,  fedebitts  &  vos  fuper 
B  [edes  duodecim  iudtcantes  duodecim  tribus  lfrael. 

Quo  etiam  fpe&afte  vifus  eft  Paulus, cum  ad  Ro-  XX. 
manos  b  fcripfir.  Si  autem  filij ,  &  haredes  ; haredes  qui -  b  17» 

dem  Dei,coharedes  autem  Chrifti, fi  tamen  compatimur, vt 
conglorificemur.  Exifiimo  enim, quod  non  fiunt  codigna  paf- 
fiones  huius  temporis  ad futuram  gloriam,  qua  reuelabiutr 
in  nobis.  Reuelaridam  porro  dixit  gloriam ,  feu  clari¬ 
tatem-,  eft  enim  Graeci  quia  ,  vt  ait  loanness  c  cp.i.ej.n 
non  dum  apparuit  quid  erimus  f cimus  quoniam  cum  appa- 
•  ruerit, fimiles  ei  erimus,  quoniam  videbimus  cum  fu  uti  eft.  d  ad  Colof, 
Et  Paulus  d  .Cum  Chrirtus  apparuerit ,  vita  vejirajunc 
&  vos  apparebitis  cum  ipfo  w gloria. Et  alio  loco  e.  Nos  c  Cor. 
vero  omnes  reuelata  facie  gloriam  Domini  fpeculantcs  m  *'1  ‘ 
eamdem  imaginem  transformamur  a  claritate  in  clarita¬ 
tem  tamquam  a  Domini  Spiritu.  . 
c  Nunc  igitur  obfcure,beneficio  fidei, ea  mente  co-  XXI. 
pledtimur,quz  iuftos  in  illa  beatorum  fede  manent, 
oblcuritati  vero  fidei, fuccedet  beatus  intuitus ,  cum 
vi  luminis  gloris  patefient  ea,qus  nunc,  neque  oculus 
vidit, neque  auris  audiuit,  neque  in  cor  hominis  afcedermt, 
qua  praparauit  Deus  diligentibus  fe.  Tunc  enim  re  ipfa 
prsftabitur,  quod  olim  Chriftus  Dominus  de  feruo 
fideli  f  pronunciauit.  Dico  vobis ,  ait ,  quoniam  fuper  (  Marth.u, 
omnia  bona  fua  conflit uet  eum.  4-7- 

Illa  vero  gloria*,  quia  quamdiu  inter  mortales  vi-  XXII. 
uimus  non  latis  percipi  a  nobis  poreft,  pluribus  no¬ 
minibus  in  facris  litteris  deferibitur.  Nam  interdum 
dicitur  regnum,  quo  explenda  eft  naturalis  imperadi; 
cupiditas,  atque  idcirco  Chriftus  S  pauperibus  fpiri-  g  Mardi.;. 
tu,&  perfecutiones  propter  iuftitiam  parietibus,  cce 
D  lefte  regnum  pollicetur.  Alias  ad  hoc  noftrumext- 
lium  fubleuandumciuitas,ac,patria  nuncupatur, de 
quaPaulus  h.Acceffifiis,mcp.\h,ad  duitatem  Deiviuen-  h  a<^  ^^r- 
tis  /crufalem  adeftern.  Rurfus  '.  Non  enim  habemus 
manentem  citiit  atemfedfuturam  inquirimus  fspevoca-  ^  5 
tur  domus  Dei ,  de  qua  Chriftus  apud  Ioannem  k  x  C1^’1 
/ n  domo  Patris  mei  manfiones  multa  fiunt  \  nonnu  nquam  ^  ^  ^ 
dicitur  Paradisus  ,  fic  Paulus  1.  Scio  hominem  in  Chri- 
fio  ante  annos  quatuordecim  raptum  in  tertium  ccclttm ; 

&  paulo  po  Pi  faptumin  Paradifum.  Et  Chriftus  la¬ 
troni  de  cruce  pendenti  Paradifum  pollicetur.  Hodie, 
inquit,  mecum  eris  in  Paradifo.  y  YIIL 

Mitto  alia  pene  fexcenta  fymbolica,  &  metapho- 
rica  nomina,  quibus  cceleftis  illa  gloria  deferibitur:  m Matth .1^ 
appellatur  enim  aliquando  thelaurus,&  margarita  m  n  Matth.t: 
E  pretiofa ,  denarius  “  diurnus  ,  gaudium  o  Domini,  0 
caena  B  magna,  nuptis  ,  brauium  r , corona  f ,  qus  P 
omnia  fatis  oftenduntbona  illa  cceleftis  gloris  in-  ?,.3dCor. 
gentia  efie,  nunc  tamen  latere,  fed  aliquando  tamen  9.  &  ad  Phi- 
eleftis,  ac  prsdeftinans  palam  proponenda efle.  l!P  ?* 

Csrerum  Petrus  fe  eius  gloris  participem  efie  af-  XXI- 
c  ^  •  f  1.  ad  Cor. 

nrmat,lpe  videlicet ,  atque  expettauone ,  qus ,  vt  ait  &  x  ^ 

Paulus,  non  confundit ,  hoc  eft  non  afficit  pudore,niti- 
tur  enim  meritis  C  hrifti ,  quorum  vis  eft  infinita  ,  Sc 
diuins  gratis  efficacitate  ,  cuius  Apoftolus  eximio 
quodam, ac  fingulrtii  Dei  priuilegio  certa,  &  mimmo 
duh& 


Catholica  Epiffc.  I.  Petri. 


379 


dubiaeffe&a,  adhuc  mortalitate  circumdatus  , expe-  A  minium  indicat,  vt  vel  ex  hoc  Petri  loco  meridiana 


XXV. 

a  Macch.j. 
b  lo.n.  1 6. 
c  i.ad  Tim. 


XXVI. 

d  ad  Roro. 
ii. zo. 
e  Apoc.j.n. 


riebatur.  Quocirca  fideter  admodum  eius  fe  gloriae, 
quae  reuelarida  eft,copotein  effe  affirmat, qua  ratione 
orationi  fu*  incredibilem  conciliat  audoritatem. 

Spedabat  autc, ni  fallor,diuinas  illas  Chrifti  polli¬ 
citationes '.  Merces  veflra  copiofa  eft  in  coslps-.dc  trifinia  b 
veflra  vertetur  in gaudium.Nam  &  Paulus  hac  eadem 
/pe  confirmatus  erigebatur  in  aduerfis,cumc  diceret. 
Bopit  certamen  certatu  fcurfum  confummaui  fidem  feruaui, 
de  reliquo  repo  fit  a  eft  mihi  corona  iuftitix.qua  reddet  mihi 
Dominus  in  die  illaiufius  iWex':Hoc autem  merito  po¬ 
terant  /ibi  certo  A  poftoli  polliceri, qui  fuam  eledio- 
nem,ac  praedeftinationem  diuinitusiaenouerant.Gae- 
teris  autem  omnibus  non  fine  aliquo  timore  ,  ac  for¬ 
midine  /peranda  eft  immortalis  illa,&  beata  vita.  ; 


luce  clariusperfpicitur:  monet  enim  Petrus,  vt  Epi- 
fcopi  gregem  Dei  pafcant,quibns  tamen  non  ita  mul¬ 
to  poft  dominandi  facultatem  adimit,  dum  ait ,  Ne¬ 
que  ,  vt  dominantes  in  Cleris.  Et  denique  Epifcopis 
hocipfo  quod  Epi/copi  funt  ,hoc  eft  /acris  initiati, 
nemo  dominium  tribuat  ,  nifi  qui  plane  defipiat, 
aut  Ecclefiaftic*  potcftatis  vim  ,  ac  rationem  peni¬ 
tus  ignoret. 

Quod  fi  hoc  verbum  pr*ter  dominandi  ,  vim  , 
aliud  poteft  fignificare  ,  multoque  frequentius ,  &c 
quafi  proprie  Ecclefiafticsadminiftrationi  tribuitur, 
viderint  hi,  qui  aliter  /entiuut ,  quid  illo  fuo  Enthy  - 
memate,quamque  apte,congruenterque  doneludat. 
Certe  veteres  Patres  tum  grteci ,  tum  latini  eo  apud 


IV. 


Quamobrem  Paulus]  alicubi  *1  ait.  Noli  altum  fa-  B  Ioannem  loco  indicato  Ecclefiafticam  praefeduram 


pere  ,  fedt-ime  .Etloznnts  e  Epifcopum  Philadelphi* 
admohet  his  plane  verbis.  'Tene  quod  habes  ne  alius  ac¬ 
cipiat  coronam,  tuam.  Addit  autem  Petrus  hanc  gloriam 
in  futuro  efle  reuelandam,ne  quis  in  hac  mortalitate 
gloriam,  aut  beatam  vitam  quaerat.  Hic  enim  quam- 
diuyiuimus  laborandu,fudandurn,pneliandum,cum 
domefticis,  atque  externis  hoftibus  continenter ,  vf- 
que  ad  extremum  vitae  (piarum  dimicandum  nQ, 
praemium  laboris,  &  viatoriae  alteri  vitae  referuatur. 

i.  Pafcite  ■,  qui  in  vobis  efi ,  gregem  Dei  prouidentes  non 
coattcfiedjpontanee  fecundum  Deum,  neque  turpis 
lucri  gr at  ia  fied  voluntarie.] 


fignificari  non  dubitant.  Graecum  enim  verbum  to 
fiamjfignificat  pafcere ,  non  quocumque  modo  ,  fed 
cum  quodam  imperio  ,  quod  fuo  modo  Ecclefiafti- 
cis  Praefulibus,&  Regibus,ac  Principibus  poteft  efle 
commune ,  itaque  Chryfoftomus  a  pnefcduram,-at-  a  Hh,  z.  de 
que  officium  Petro  tribui  non  femel  .inculcat ,  id-  Sacer<Iotio. 
que  probat  ex  illis  Chrifti  verbis  apud’ Matthaeum.1?,  **  caP«a4*4j» 
Quis  putas  efi  fidelis  ferum ,  ac  prudens ,  quem  confiituit 
Dominus  fuper  famiham  fuam  ?  Ecclefiafticam  autem 
&  fpiritalem  prsfeduram  procul  dubio  intelligir, 
de  qua  etiam  loquitur  Auguftinus  c.  Oues ,  inquit,  cf 
ipfas  pafcendas ,  id  eft  docendas  ,  regendafque  committit.  c'uf 
Gregorius  d  autem  Paftores  vocat  Redores  ,  &  cu-  ^  ewr* 
ram  paftoralem  regimen, &  culmen  regiminis  ;  deni-  4  °r‘ 
Munus  Epifcopi  pauciffimis  verbis,  eiufque  con-  C  que  pafcere  ,  regere  ,  acpraeffe  interpretatur.  Sed 
ditiones  deferibit.  Pafcite,inqak,qui  in vobis  efi  gregem  cum  haec  Ecclefiaftica  adminiftratio  ,  vt  imperium, 

^  &  audoritatem  exigat ,  non  tamen  Laicum,  Sefarcu- 

lare  dominium  neceffario  poftulet,qui  eiufmodi  do¬ 
minatum  Petro, eiufque  fuceeftoribus  afferunt ,  fi  eo 
Ioannis  loco  nitantur, fruftia  laborat, &  vtleuiifime 
dicam, imperitiam  fuam  prodifnt. 

Sed  mirum  fortalie  cuipiam  videatur ,  cur  Petrus  V; 
Presbyteros  hortetur, vt  gregem  fuum  pafcant ,  cum, 
vni  Petro  oues  dorcfcnioe  pafcend*  tradit*  fint.Cer- 
te  enim  apud  Ioaitnem  Petrus  proprio  nomine  ap¬ 
pellatur,  Simon  Ioannis ,  vt  ea  Chrifti  oratio  ad  vmira 
Petrum  referenda  videatur.  Nam  idem  Petrus  inter¬ 
rogatur  an  Chriftum  diligar.  Idquc  tertio,  vt  trina 
,  Petri  negatio ,  trina  itidem  amoris  confeffione  de- 

tur,&ad  hos  quidem frequemiftime.vr  pene  proprie  D  Ieatur,vt  Cyprianus, &-Auguftinus  obferuaruntjat- 


Dei.Pafcendi  verbum  regium  efTe,fi  metaphorice  fu¬ 
matur,  nemo  ignorat.  Sic  enim  prophani  feriptores 
non  raro  loquutur.  Illud  etiam  libenter  concefferim 
nonnumquam  in  (acris  litteris  ad  regiam  dignitatem 
$  Pfd.77.7.  fignificandam  referri.  Nam  Dauid/  Elegit, zit,Daitid 
feruum  fuum  ,  &  fuflulit  eum  de  gregibus  ouittm,  de  poft- 
fxtanres  accepit  eum, pafcere  Iacob  feruum,  &  Ifrael  here¬ 
ditatem  fuam.  Std  ea  fignificatio  neque  perpetua  eft, 
neque  propria  ,  vt  enim  nihil  dicam  de  feriptoribus 
prophanis ;  (excernis  locis  feripturx  facr* ,  pafcendi 
verbum  de  gregum ,  &  armentorum  paftoribus  pro¬ 
prie  accipitur.  Metaphorice  autem,atque  improprie 
ad  Principes ,  fiue  laicos ,  fiue  Jicclefiafticos  transfer- 


Epifcopi  Paftores  nuncupentur ;  ad  illos  vero  rarius, 
ac  minus  proprie. 

1 1.  Aliquando  tamen  ad  regiam  dignitatem  refertur, 
g  cap.z.tf.  ftc  enim  dixit  Matthaeus  S .  Ex  te  exiet  Dux ,  qui  regat 
populum  meum  /frael ,  Grarce  eft  ■noifj.avC,.  Apud  Mi- 
h  cap.j.  chaeam  h  verd ,  vnde  id  .vaticinium  defumptum  eft, 
i  cap.ij.  ij.  Hcbrtea  vox  fignificat  dominari :  Etin  Apocalypfi  1 . 

Ipfe, inquit  ,r  eget  eas  in  virga  ferrea,  Graece  mt/actn?  ,hoc 
eft  pafcet» 

III-  Igiciyr  qui  ex  hoc  pafcendi  verbo  ,  cum  Chriftus 
xcap.n.ij.  Dominus  apud  Ioannem  k  Petro  dixit:  Pafce  agtfos,8c 
l6'  *7'  pafce  oues ;  colligunt  Petro,  eiufque  fuccelfotibus  co¬ 
rius  orbis  terra:  imperium,  ac  dominatum  fuifte  con- 
ceffum, perperam  argumentari  tur,vitiofeque  conclu- 


que  ob  id  moerore  Petrus,  trifticiaquc  afficitur;Petri 
denique  mors  verbis  illis  dcfchbitur.  Cum  autem  fe- 
nueris ,  alius  cinget,  te ,  &  ducet  quo  tu  non  vis..  Quo  ex 
loco  haereticorum  c  Princeps  ftulte  ,  atque  imperite  c  Calum* 
colligit,  vel  ea  verba  ad  omnes  Aipoftolos  pertinere, 
quibus  Chriftus  agnos,  atque  oues  Paftoribus  comi- 
fitjvelin  prsfentia  Petrum  ius  fuum  in  alios  quoque 
Epifcopos  traftulifte..$edapertiffime  vr.modo  dixi,  in¬ 
dicat  Ioannes,vni  Petro  omnes  Chrifti  oues,gregem- 
que.vniuerfiimregendu,  pafcendumque  traditu cflhy 
Sicenim  loquiturMaximushMce/?,inquit,P«r«*,«tf'  f  Serifl*  d<s 

y.1  •/*  ^  1  r.  ,  ~  C  .  1  .  .  -  AnnA 


ouefque  comtfit.Et  Leo  8  Pontifex;CW,lfde  Petro  loqui-  gep.89.adE. 
.  .  „  ,  tut)cum  pre  ceteris foluendi,^  ligandi  patefias  tradita fit,  pifcop  Vien. 

dunt,&  denique  pnfeis  omnibus  Patribus  aduerfan-  E  pafcendarum  tamen  ornum  cura  (pedalis  mandata  f/.  Pl°uin- / 
tur.ira  autem  homines  acuti ,  8c  minime  mali  colli-  Alibi h  vero.  Nam  &  poft  refiir  re  Bionem  fuam  ait  Do -  h  SeriT* 
gunt,  pafcendi  verbum  imperium  indicat ,  cui  igitur  minus  B. Petro  Qpoftolo  poft_  regni  claues  ad  trinam  sterni 


pafcendi  munus  imponitur, imperandi, ac  dominandi 
tribuitur  audoriras.  Verum  quod  hoc  enthymemate 
fumitur ,  ponicurque  tanquam  certum  ,  tam  eft  fal- 
fum  atque  ab  furdum,vt  nulla  confutatione  indigeat. 
Vt  enim  modo  indicaui ,  fi  vocis  propiieras  fpe&e- 
tur, pafcendi  verbu  proprium  eft  Paftorum;  quigre- 
ges  ,  aut  armenta  pecudum  pafcunt :  cum  vero  me¬ 
taphorice  vfurpatur  non  femper  imperium ,  ac  do- 


vlpoftolo  poft  regni  claues  ad  trinam  £te^ut  \OXVLm  pct£j 
amoris  profeffionem  myftica  infmuatione  ter  dixit  Pafce  &  pauli. 
oues  meas.Et  aliquaro  poft.Petrum,ait,4  Chrifto  Do¬ 
mino  torius  Ecclefia;  principem  con/litutum.  Deni¬ 
que  alibi  '  copiofins.Df  toto  mundo,  inquit,  vnus'Fe-  Scrm.j.de 
trus  eligitur, qui  &  vnimrfarum  gentium  vocationis?  om- 
nibus  Apoftolis ,cuclifque  Ecclefie  Patribus  preponatur ,n+  U 
quauis  in  populo  Dei  multi  Sacerdotes fmt, multi  q.  Patior  a , 
omnes  tame  proprieregat  Petrus, quos  principaliter  regit. r} 
ii  4  Chriftus, 


38o 


Explanatio  Cap.  V. 


Chriftus.  Caeceris  igitur  inferioribus  Epifcopis  luus 
cuique  priuatus  grex  pafcendus  eft ,  ac  proptevea  ait 
hoc  locoPetrus.Prf/cm-,^»»'  in  vobis  eft.gregcm  Dc/.quo 
ftAit.io.i8.  moj0  etiam  loquitur  Paulus  3 .  In  quo ,  inquit ,  vos 
Spiritus  fanclus  pofuit  Epifcopos  ugere  Ecclefiam  Det. 

At  videtur  Chryfoftomusb verba  illa  CUnfii. Pafce 
Sacerdotio'  ottes  omnes  Epifcopos  transferre, fic  enim  de 

Bafilio  loquitur.  Tum  eflenfurum  Bafilium  eximiam 
fuam  dildltonem  in  Chrifium,  fi  pafcat  eius  gregem  ,cum 
fcriptu  fit.  Si  ddigis  me,pafce  o§es  meas.  Apertius  autem 
C  ''ch'  ftg°*  Auguftinus  « .  Cum  ei  (hoc  eft  Petro)  inquit, dicitur, 
”  u"  omnibus  dicitur  .simat  me,Pafce  oms  meas.  Std  nimirum 
?  do£liffirnT,fan<fti{fimjque  viri  indicant ,  quod  eft  ve* 
tiffimum, Paftoris  curam,  ac  follicitudinemfuo  quo¬ 
dam  modo  ad  omnes  Epifcopos, &  Paftores  circum- 


IX. 


cenanus  autem  fugit ,  quia  mercenarius  ejl,$*non  pertinet 
ad  eum  de  ouibus.  Hoe  non  obfcure  indicafle  videtur 
Paulus  ,  qui  in  Aciis  *  Apoftolicis  minoris  A  fi*  Epi-  *  cap.io.i*, 
fcoposhis  verbis  hortatur.  Attendite  vobis,  cr-vniuer- 
fo  gregi ,  quoniam  intrabunt  poft  difcejfionem  nieamlupi 
rapaces  m  vos  non  parcentes  gregi.  . 

Porro  quod  aic  Petrus.  Qui  in  vobis  eft,  gregem 
Dei. ,  Graece  ™  v>  woifxnov.  vulgatus  Interpres 
perinde  accipit ,  quali  Petrus  fuum  cuique  gregem 
pafcendum  moneat ,  quafi  dicat.  Vnufquifque  gre¬ 
gem  libi  commifluni-pafcat.  Fuerut  qui  verba  illa  t« 
c*  upiv,  ita  accipiant ,  vt  Latine  valeant,  quantum  in 
vobis  eft, quod  quamquam,fi  fentenriam  fpedles,ve- 
riffirne  dicitur, nihil  enim  a  Paftore  amplius  exigitur, 
quam  quod  efficere  ipfe  pofllt ,  tamen ,  vt  arbitror. 


feripte  tamen, ac  definite  pertinere.  Quod  enim  vni-  B  omnino  mclius  fenfit  Interpres  vulgatus,  qui  articq- 


procul 

iijicio. 


uerfim  refpe&u  fidelium  omftium,  didlum  eft  Petro, 
id  etiam  priuatim  ad  fingulos  fpe£lat  Epifcopos, qui 
?n  partem  follicitudinis  vocati,gregis  dominici  non¬ 
nullam  partem  pafcendam  ,  fufeipiunt.  Quamob 
rem  redle  ait  Petrus ,  Pafcite ,  qui  m  vobis  eji , gregem 
Dei ,  hoc  eft  earum  curam  ouium  fufeipite  ,  qua:  ve- 
ftrae  prouidentiae  credit*  funt.  Pertinet  autem  ad  Pa¬ 
ftores  non  folum  pabulum  ouibusminiftrare,fed  eas 
regere  ,  enantes  in  viam  reuocare ,  &  ad  ouile  ,  cau- 
lafque  reducere. 

VII.  ^  Egregie  autem  munus  Paftoris  deferibit  Bernar- 
d  in  fent\n6  ^us  d  _  Quantum  di  flat  inter  Paflorem ,  &  gregem,tan- 
tum  debet  diflare  inter  Epifcopum  ,  &  plebem  ;  Stat  ille 
fublimis ,  &  reflus  ,  curuat  ifle  caput  folo  depreffus 
vnde  Poeta  e . 

Pronaque  cum  (pellent  animalia  catera  terram , 

Os  homini  fublime  dedit,  cceltimque  tueri. 

Ille  regit. ifle  regitur, ille  pafctt.ifie  pa  fatur, vt  ex  ipfa  for¬ 
ma, &  habitu  vterque  di  [cernatur:  habet  ille  in  manu  vir¬ 
gam, qua  feriat, vel  potius  ducat,  &  reducat  oiiem.  Quid 
eft  autem  habere  in  manuvirgam,nif  in  opere  difciplinam, 
vt  fubieflos  fuos  exemplo  macis  inftruat ,quam  verbo}  eru- 
bejcunt  enim  fuperbi  ejfe  difcipuli,fi  eos  in  humilitate  pra- 
cejferint  Magiflri,vnde  &  de  Domino  feriptum  f  eft.  Qua 
coepit  lef  ut  facere  ,  £/r  docere.  Habet  etiam  baculum ,  qua 
feriat  lupum. virga  ouerri ,  baculo  lupum,  hoc  efi  mites  ,45* 
obedientes  debet  lenius  corripere ,  duros  vero  corde ,  &  im¬ 
probos  acrius  arguere |,  cumque  nece ffe fuerit, etiam  anathe¬ 
matis  fententia  ferire.  Tenet  canem  in  fune  ,  z  elum  fcilicet 


f  ka.  i. 


Ium  to,  coniunxit  cum  voce  Toi/avui  ,  qua:  alioqui 
Graece  careret  articulo, qui  fere  omitti  non  folet.  Et 
revera  idem  videtur  hoc  loco  praecipere  Petrus, 
quod  in  A  diis  Apoftplicis  prscepit  Paulus ,  qui  di¬ 
xit.  Attendite  vobis  ,  &  -vniuerfo  gregi ,  in  quo  vos  Spiri¬ 
tus  fanflus  pofuit  Epifcopos.  Obferuauit  autem  .Gre* 
gorius  Nazianzenus:Paftoris  munus,  &  laboriofum; 

&  periculofum  efle,quia  nullis  parcendum  eft  labo¬ 
ribus  ,  fod,  vt  ait  Paulus  b.  Vigilandum  in  omnibus,  b  Tim. 
laborandum  ,  explendum  opus  ^Euangelicum  ,  Sc  4,*‘ 

Dei  verbum  praedicandum  inftanter  ,  opportune , 
importune, &  alij  quidem  arguendi,  alij  oblectandi, 
nonnulli  etiam  increpandi  in  omni  patientia,  &  do- 
dtrina.  Redle  autem  ait  Nazianzenus  c.  Sit,  inquit,  c  AP°I°gm 
^  aliquis  non  modo  a  vitiorum  contagione  purus  i  verum  ad 
fur/mum  etia  virtutum  fafiigium  eueclus .  Haud  equidem 
video  quanam  [cientia  infimet  us,  aut  quibus  viribus  fetus 
huiufmodi  rrafeclura  intrepide  fufeipere  queat.  Na  frofe- 
Uoars  quada  artiti,  &  [cientia  fcientiarum  homine  regere, 
animal  omnium  maxime  variu,&  multiplex. Qux  verba 
vfurpafle  videtur  GregoriiisdPontifex,cum  dixit.  Ars  p'^oCa" 
artium, & [cientia  fcientiarum  efi  regimCn  animarum.  °U 

Non  dixit  autem  temere  Petrus  i  gregem  Dei.  Ne-  x- 
cefle  eft  enim  gregem  pafcere,tanquam  gregem  Dei. 

Chriftus  namque  Petro  dixit ,  TPafce  oues ,  non  ruas, 
fed  meas.  Sic  Paulus  loco  fiepius  indicato-  Regere ,  in¬ 
quit,  Eccleftd  Dei, quam  a cquifiuit  [anguine  fuo. Et  apud 
Ezechiclem  e  Deus  ipfe  quibufdam  Paftoribus  ex-  c  caP  J+  3* 
probrat ,  quod  greget®  fuum  non  pafcant.  Gregem, 


g  ad  Rora.  :',z  dtfcretione  ,  nefit  de  illis  Je  qUtbus  feriptum  8  e  f  (habent  D  inquit ,  meum  non  pafcebatis ,  difperftfu 


vm. 


zelum  ( alias  simulationem)  Dei  .fed  non  fecundum  [den¬ 
tiam.  Habet  etiam  Paflor  bonus  panem  in  pera  ,  hoc  eft 
verbum  Dei  in  memoria.  Nec  ita  multo  poft  planius 
explicat, qu*  fint  boni  Paftoris  partes.  Paflorum,  in¬ 
quit,?/?  vigilare  fuper  gregem,  propter  tria  ncceffaria :  vi¬ 
delicet  ad  difciplinam, ad  cuflodiam.adpreces.Ad  difcipli¬ 
nam  propter  morum  correclionem  ,  ne  grex  commiffus  pro¬ 
pria  mole  flia  deficiat.  Ad  cuflodiam  propter  diabolicam 
fuggefiionem  me  hoftili [educatur  calliditate.  Ad  preces  pro-  ‘ 
pter  tentationum  inflantiam ,  ne  vincatur  a  pufllanimita- 
te.  In  difcipltna  rigor  iuflitia.  In  cufiodia  jpiritus  confilij. 
In  prece  affeftus  compaffionis . 

Quae  cum  ita 'fint ,  facile  quiuis  intelligat,  quan¬ 
topere  Paftoris  praefentia  fit  gregi  neceffaria.  Pafcen- 


quodmn  effet  Paflor  ,err  au  erunt  greges  mei , falli  funts, 
greges  met  m  rapinam ,  &  oues  mea  in  deuorationem ;  re¬ 
quiram  gregem  meum.  Et  id  genus  alia  non  pauca :  ita 
videas  oues  Paftoribus  pafcendas  non  ipforum,  fed 
Dei  efte.  Animas  enim  fideles'  vocat  Deus  bona 
lua,  vineam  fuam,  familiam  fuam  ,Iponfam  fuam; 
fiquidem  pro  illis ,  earumque  falute  mortali tatenv- 
induit  ,  fanguinem  fudit  ,  acerbiflimam  denique 
mortem  obiuit.  Meminerint  igitur  oportet  Ecclc- 
fiaftici  Praefules  ad  fc  pertinere  parabolam  talen¬ 
torum ,  idcirco  enim  talenta  feruis  dicuntur  tradita 
fuifle  a  Deo  ,  vt  opera ,  &  diligentia  ieruorum  fide¬ 
lium  multiplicentur.  Nam  &  ob  hanc  ipfam  cau- 
lara  Apoftolos  fuos ,  quos  ouium  fuarum  Paftores 


dus  eft  enim  grex  verbo ,  &  excplo,acpropterea  Pe-  E  conftituerar,pifcatores  hominum  appcllauit,quia  vi- 

t-rnr  D  _ _  '  _ _ Lds  rrwnaiM  T-I  r\ ^  pm'm  r  IfPf.lV  innHrl^e  - J :  o ,  _  _ 


trus  ait.  Pafcite. qui  ir.  vobis  eft, gregem.  Hoc  eft  enim,vt 
ait  Hilarius, Paflorum  more  ouibus  prasfefte.Simt  ain 
tem  Paftori  ea  pr*ftanda  omnia,  quae  paulo  ante  ex 
Bernardo  commemoraui.  Praebet  autem  Paftor  non 
folum  pabulum  ouibus  ,  fed  eas  etiam  a  lupis  defen- 
b  cap.io.ii.  dit;qua  ratione  Chriftus h  apud  Ioannem  ,  Paflorem 
a  mercenario  diftinguit,quod  Pallo/  animam  fuam  dat 
pro  ouibus  fuis , mercenarius  autem, &  qui  non  efi  Paftor, cu¬ 
ius  non  funt  oues  propria  videt  lupum  venientem  ,  &  di¬ 
mittit  oites,cr  fug't,&  lupus  rapit, &  differgit  ouesiMer- 


delicer,&  infideles  ad  fidem  traducendi,&  peccato¬ 
res  ad  poenitentiam  adducendi  funt.  Hac  ob  caufam 
Petrus  non  ita  multo  poft  Chriftum  Dominu  Prin¬ 
cipem  Paflorum  appellat ;  fed  hoc  intereft,  qood  ille 
fuas  oues  pafcit,quas  creauit,  &  redemit,  dc  quibus 
apud  Ioannem  f  ait  .Oues  mea  vocem  meam  audiunt, &  f  cap.  10.17. 
fequuntur  me,& ego  vitam  at  er  nam  do  eis.  Reliqui  vero 
Paftores  oues  dominicas  pafcendas  fufeipiunt,  vt  ea¬ 
rum  aliquado  fupremo  Indici  Deo,ac  Domino  ratio¬ 
nem  reddat.Mcrito  autc  addit  Petrus,  qui  in  vobis  efi, 

quafi 


Catholica;  Epift.  I.  Petri. 


381 


quali  dicat,  qui  fidei  veftra:  creditus  eft, fui  enim  cui-  A  planta  per  vim  manibus  inflexa ,  atque  diftracla  ,fimul  ac 
que  Epifcopo  fines  pratferipei ,  certxque  Bioecefes  mijfum  facium  eft,,rurfus  ad fe  redire  confueuit :  quod  au - 


artribuuv  funt,vt  minime  liceat  in  alienum  velati  pa¬ 
trimonium  inuolare.Quamobrem  cum  olim  Sanftus 
Epiphanius  Conftatinopoli  Pontificalia  exercaiftet, 
iure  a  Chryfoftomo  eius  vrbis  Antiftite  caftigatus 
eft ,  quod  Sacrorum  Canonum  au&oritatein  vio- 
laflet.  j  .  ..  / 

XI.  Porro  pafcendi  modum, ac  rationem  indicans  ait, 

prouidentes  non  coaMe ,  Graece 
5 -u(.  Olim  certe  vt  ex  Suida  cognofciraus  Athe- 
nienfes  ad  vilendas, atque  infpiciendas  vrbes  Epifco- 
pos,  hoc  eft  infpe&ores,  feu  vifitatores  mittere  con- 
fueuerunt,  qui  infpicerent ,  atque  explorarent  f  nam 
cun£ta  refte  fuoque  ordine  fierent ,  vt  fi  vocis  pro- 


terna  libera  voluntate  proficifcitur  aquiffiimum  fimul ,  ac 

certijfimum  e  fle  f 'olet ,,  vtpote  beneuolentia  vinculis  adflri- 

Elum ,  atque  conferuatum ,  fi c  proinde  vel  maxime  lex  no - 

ftra,  fi  legifqtor  flanxit ,  vt  grex  non  cpacle  ,fedfpohte  ,  ac 

iibenti  animo  p^fcendus  flufeipiatur.  Neque  aliter  leivj 

filTe  videtijr  Ambrofiiis,  qui  hunc  in  modum  alicu-‘ 

bi a  feriptum  reliquit,  Dominus  operationes jeruuloruni  a  Inpf.itS. 

fluorum fpontuneas  probat,  pptififiqflam  coaflas Jdeo  effler-  o&oq.  14, 

uis  libetoj facfivt.mpgfs  voluntatum  nojbrdrum,muhera-K 

quam  necejjitatum  obfequiq,  conferamus.  Simile  quid-‘ 

dam  indicafle  videtur  Paiftps  b ,  cum  dixit. .^Hilarem  b  1. ad  Cor. 

datorem  diligit  p.omjnus .  quod  enim  ille  demunifi-  9-7» 

centja,ac  libera  lirate  aficrit,  ad  omnes  hone-ftas ,  ac 


Friecatem  fpe&es  ,  idemva-  fi-  laudabiles  a&ione.s  v  i  detur .pertinere. 

r,  t  *  -r _  #,  AC  ru..:/!....  •.  j  r _ _  *••}; 


a  ep.85.ad 
Euagr. 


b  lib.  x.  in 
Luc.cap.i. 


e  Sefllij.c. 
de  reform. 


leant ,  quod  apud  Latinos  vifitare ,  &  inlpiciendo. 
contemplandoque  cognofeere  ,  qui  fit  rertim  ftatus, 
&  conditio  ,  vt  hoc  ipfp  Epifcopi  nomine  fui  mune¬ 
ris  Pracfules  admoneantur  ;  Hieronymus  a  Grsecam 
vocem  tfhmtyrSt.itf  interpretatur  fuperintendentes, 
quod  Epifcoporum  proprium  fit  gregi  profpicere,ac 
fedulo  confulere,  &  vt  ait  Ambrofius  ^vigilare.  Be¬ 
ne,  inquit ,  Taftores  vigilant,  quos  bonus,  Pafior  informat, 
quo  fit,  vt  fuo  muneri  fatisfacere  non  queant  illi, qui 
abfque  legitima  caufa,  atque  au&oritacc  ab.  Eccleliis 
,  fuis  abfunt, quos  Sacrqfan<ftaTridentina  c  Synodus 
his  verbis  monet.  Cuni  pracepto.  diuino  mandatum  Jit 
omnibus ,  quibus  animarum  cura  commiffia  eft  ,  ouesfuas 


At,  Chriftus .  £tpu <f  S  ,  cum.deinuftati  sa<|  XIII. 

coenam  ageret.  Compelle , inquit,  eos  intrare.  Scapfpl-  c 
fe<fto  id  non  eo  lpe<ftat,vt  voluntati,  ac  libero  arbi-  .i 

trip  vim  ,  $c  necefficatem.  afferri  diuinitus  exiftime- 
miis, ac  n,e  illud  quidem  indicat, quempiam  ad  fidem 
efie  compellendum  ,  fcd  diligentiam,  ac  follicicudi- 
nem  ferui  Paterfamilias  excitat, ,  feumque  moliet ,  vt 
oinnibus  neruis  coptendat,  nulli  labori  parcat, hullo 
periculo  terreatur  ,  fedulo  denique  det  operam  ,  v.t 
omnes  ad  -coetum  veniant.  Hatc  enim  diligentia 
quamdam  quafi  vim  afferre  videtur,  nam  qui  impor¬ 
tunis  precibus  ad  aliquid  agendum  impellitur,  vulgo 
fere  dicere  folet,  fe  amjco.rum  importunirate 'fiiiilq 


agnofeere,  pro  his  facrificium  offerre ,  verbique  diuinipra-  q  coaduna.  Quin  etiam  aliena  exempla  cogere  inter- 


d  lib.t.Rc- 
geft.ep.39. 

3  Lucz  19. 


dicatione  ,  Sacramentorum  adminiftratione ,  ac  bonorum 
omniu  operum  exemplo  pafccre,, pauperum  altarumque  mi- 
flerabilium  perfonarum  curam  paternam  gerere, &  in  cate- 
ra  munia  paftoraha  incumbere :  qua  omnia  nequaqu  am  ab 
iis  praftari ,  &  impleri  poffunt ,  qui  gregi  fuo  non  inuigi- 
lant ,  neque  aflftunt  ,fed  mercenariorum  more  deferunt : 
Sacrofantta  Synodus  ees  admonet,  &  hortatur,  vt  diuino - 
rum  praceptorum  memores ,  fhftique  forma  gregis  in  indi¬ 
cio  ,  &  veritate  pafcant ,  &  regant.  Et  in  eandem  fen- 
tentiam  Gregorius  J.  Epifcopi,  inquit ,  eft  de  pradica- 
'  '  '  ifterio  femper  cogitare  ,  intentiflirno  timore  conflh 


dum  dicuntur  j  ita  Paulus  Petrum  alloquens  ait! 

Quomodo  gentes  cogis  iudafyre  }  Exemplo  yidelfce^  ,  t 
&  fa&o,  Exempla  quippe  maiorum  non  tam  inux-  1 

tan.c,  &  prouocant,  quam  cogunt,  &  compellunt  ad 
imitationem. 

Adde  quod  commemoratione  'imminenfiiitn  fup-  XIV. 
pliciorum  apud  inferos ,  &  incuftb  terrore  compelli  ,  -  .. 
dicuntur  nonnulli  ad  vitia  fugienda  ,  compleden- 
damque  virtutem ,  quin  etiam,  vt  Gregorius  alicubi 
dixit.  Mala ,  qua  nos  exterius  premunt ,  net  D  eum  ire 

_ ^ .  ,  _  compellunt.  Idemque  alibi  a  affirmat  ,eos ,  '-quosvof  J  Hom.  jtf. 

derans ,  quod  receflurus  ad  percipiendum  regnum  Domi ■  luntas  praua  peruertit,  plerumque  aduerfitate  c'ofri^  Eu%  & 

nus  ,  &  talenta  (eruis  diftribuens  dicat  «.  Negotiamini  gi.  Hieronymus6  vero.  Ex  quo,  inquit,  intelltgimtts[  c+ofc*’ t?* 
dum  venio.  Quod  profecto  negotium  tunc  vere  nos  agimus,  quod  prouidentia  Dei  ftepe  nobis  accidant  mala,ne  hqbea  ; 

fl  viuendo ,  &  loquendo  proximorum  animas  lucramur ;  fi  ^  mus  ea,  qua  cupimus,  &  variis  calamitatibus  huius  jaciti 
infirmos  infuperno  amore  roboramus  ,fi  proteruos ,  &  tu-  It,  ac  mi  fenis  ad  Dei  feruitutem  redire  cogamur .  Idque 

■1 -  .  /7  apud  Oleam  '  indicat  Deus  ipie  ,  ita  enim  loquitur.  ^  caf.t.c. 

Ego  fepiam  viam  tuam  fpinis ,  &  fepiarn  eam  macer  ia',' rft 
femitas  fuas  non  inueniet  ,&  fiqueiur  amatoresjuosftcfr 
apprehendet  eos, (fi  quaret  eos ,  $  non  inueniet,  fi  di- 


midos gehenna  fupplicia  terribiliter  infitiando  (ettimus  „fi 
nulli  contra  veritatem  parcimus  •,  fi  fupernis  amicitiis  de- 
diti, humanas  inimicitias  non  timemus. 

XII.  Vult  autem  Apoftolus  hanc  prouidcntiam,&  fol- 
licitudinem  fpontaneamefle,non  coadahi,arque  id¬ 
circo  ait, non  coaEte,fed  fpontanee ,  Gr®ce  (*»  <tv* t.artis 
«Ma  kutr!u<  3  Oecumenius  j  Non  coaUe  ,  anteitu  ,  in¬ 
quit,  neque  inuitus  pafeit,  qui  formam ,  &  exemplar  be¬ 
nefaciendo  fe  ipfum  fubditis  fuis  proponit ,  atque  ita  difei - 
pulos  fuos  afficit ,  vt  ad  amulationem  Magtftri  inter  fefe 
omnes  certent.  Beda  vero.  Coatie  ,  inquit  ,prouidet gre¬ 
gi,  qui  propter  rerum  temporalium  penuriam,  non  habens 
vnde  viuat ,  idcirco  pradicans  Euangelium,  vt  de  Euan - 
ne  lio  viuere  poffit  j  fpontanee  vero  ,  fi  fecundum  Deum, 
qui  nullius  terrena  rei ,  fed  tantum  fuperna  mercedis  intm-  b 
tu  verbum  Dei  prodicat ,  cat eraque  Pafloris  officia  pro¬ 
flat.  Crediderim  ego  Apoftolum  eorum  regendi, at  ¬ 
que  imperandi  rationem  reprehendcrc,qui  quafi  per 
vim  oblequium ,  8c  obedientiam  exprimunt',  quod 
f  Apolog.i.  eleganter  explicuit  Gregorius  f  Nazianzenus.  Anti- 
ftes ,  inquit,  virtutis  fita  proflantia  multitudinem  ad  me¬ 
diocritatem  trahat,  ac  non  per  vim  coerceat  fle, d  perfuaflo- 
ne  allidat.  Nam  quod  neceffltate  extorquetur,praterquam 
quod  tyrannicum  eft,  improbandum, ne  firmum  quidem,  ac 
flabile  eft.  Quicqmd  enim  violenter  cogitur ,  non  fecus  ac 


cet.i  vadam ,  fi  reuertar  ad  virum  meunu  priorem.  Et 
profeiftb  ,  vt  ait  Gregorius  g  Nazianz,eniis,  Non  eft  g  Orat,  de 
grane  plagis  affici,  fed  plaga  meliorem  non  feri,  grauifli-  P!aga  Ss  ant|* 
mum\,  fi  acerbi [fimum  eft.  Certe  Auguftinus  \de  t0ta  Scr> 
illa  parabola  hunc  in  modum  alicubi  Icribif.  ‘  Fe ‘ne-  verb.Doin.' 
rnnt,  ait,  de  plateis,  fi  de  vicis  gemes,  venient  defefibus 
haretici,nam  qui  conftruunt  fepes,  diuifiqnes  quarum  j  'co¬ 
ge  intrare ,  inquit  Dominus ,  foris  inueniatwe  neceflitas ) 
nafeitur  intus  voluntas  :  &  alio  «  loco  plane  oftendii:  ;  Hb.  i.con. 
vtilem  elTe  compulfionem.  Quod , inquit--,,  vobis' vi-  i.  Gaud.  tp. 
detur  inuitos  ad  veritatem  non  effie  cogendos  ferratis  ne-  caP,I7? 
fcientes  Scripturas ,  neque  virtutem  Dei ,  qui  eos  valefies 
facit ,  dum  coguntur  inuiti.  -Denique  cum  alias  exifti- 
malfet,  nefas  efie  bsereticos  ad  fidem  compellere, 
hanc  fuam  fententjam.  ad. Vincentium  ^,fcnbenSo  K  epift^s. 
multis  , confutat :  ad  Bonifacium  1  autem  Comitem  l  epilt.jo. 
plane  in  hxc  verba  feribir.  Dominus  ,  inquit, <adgna- 
gnam  canam  fuam  prius  adduci  iubet  conuiuas,pofteaco~ 
gi,  f  poteftate,  quam  per  religionem,  ac  fidem  Reguyn  teni- 
pore,  quo  debuit  diuino  munere  accepit  Ecclefia,  t) ,  qui  in - 
ueniunttd  in  viis  ,acinfepibus  floc  efin  harefbus  ',  fi 
fchifmatibus 


382, 


Explanatio  Cap.  1 V. 


fchifmatibtts  cogantur  intrare,  non  quid  coguntur ,  reprcq  A  fubditos  extollitur ,  '  fed  m  fomiti:  ati  degi  f,  vilitatemque. 


XV. 


hendant  yfed  quo  coguntur, dttehdadt.  Fateor  igitur  per 
fuadendam  e  fle  fidem,  non  cogendam,  fed  perduel¬ 
les, ac  fidei  defcrtores,  quales  fime  haeretici,  iuitis  lup- 
pliciis  ad  Chrifti  caftrareuocantur.  Qupd  igitur' ait 
Petrus,  non  coaEle,fed  jpontanee,  vim  remouer  a  pri.ua 
fidei  perfuafione ,  non  autem  £cdefi.t  confuctuvli- 
nem  damnat,  qua:  legum  duiUum'&  PrihcipUm  au¬ 
ctoritate,  Haereticorum  perfidiam  vlcilciturl 

Quod  fi  quis  Petri  verba  ad  ipfoS  Epifcopos  re¬ 
ferat,  perinde  quafi  eos  moneat,  ne  coade  gregi  filo' 
adfint, cumque  pafcant,fed  vlrro,  ac  fponte,  libenti  - 
que  animo  Tuam  Ecclefia:  libi  creditae  prdfentiam 
cxhibeartt,non  magnopererepugnarim.  Optandum 
enim  eft,vt  Epifcopi  fefe  totos  Ecdefiaftico,&  Epi 


&parpmbmam  ita  ampleBiturfi/t-  nullo  fiumptu' indge.n, 
neque  indumentorum  magnificorum  ',  neque  m ehja  sfbari- 
tiest ,  qui  cumfuperbiam  comitemur ,  ex  turpi  itith  itiam 
proucntum  requirunt.  Videtur  autem  turpe  lu' tum 
mtefpretan  ,  quod  fere  contra  i u flitiain  ,•  ii dam que: 
rationem  ,  aut  etiam' facros  Cailbries  'qihEritUr:  Ego; 
vero  , crediderim  turpe  lucrum  hoc  loro  latius  alh 
quanto 'patere  ,  quam  aplid  Theo'ogos  ,  aut  Sacro¬ 
rum  Canonum  interpretes  ;  apud  illos  enim  citrpe’ 
lucrum,  appellatur  id ,  Vel  quod  eft  contra' iufiitiara, 
vel  quod  Sacris  Canonibus  aduerfatur;  hoc  verolo- 
co,ni  fallor, tnrpe  lucrum  appellar  Petras  ditefcendi 
fipdium  5  quo  procul  dubio  fpedtanr  Ifaia;  *  verba.  ac*?.jt.,0 
Speculatores,  inquit,  cici  omnes  ','  nefeierunt  vmuer/t,ca- 


epift.t. 


fcopali  muneri  applicent,  neque  patiantiSrie  a  filis'  B  nes  muti  non  valentes  latrare,  canes  impudenti  fimi ne fc, 
VrrUb„  virfU&iw  (Urri  fqnfjaturitatem  ,  declinauerum  vnufqutfqut  ad  au.tri- 

t  iam  fisam  afummo  vfquet  ad tiouiffimum.  Eodemque 

fpedintyerba  Hieronymijqui  Nepor  anum' hac  ora¬ 
tione  fui  monet  offici yObfecrote ,  inquit  ,&  repetens 
iterum,  uerumque  monebo, ne  officium  clericatus  genus  an¬ 
tique  militia  putes ,  idefi  ne  lucra  fiecult  in'  Chrifti  qurras 
militia,  ne  plus  habeas ,  quam  quando  Clericus  efficivpifti, 
&  dicatur  tibi  y  Cleri  eorum  non  proderunt  eis  y  nonnulli 
enim  fiunt  ditiores  Monachi ,  quam  fuerant  facul  ares  & 
Clerici, qui  pojjidcant  opes  fub  Chriflo paupere,. quas  fub  lo¬ 
cuplete ,  ac  fallace  Diabolo  non  habuerant ,  vt  fufpiret  eos. 
Ecclefia  diuites  ,  quos  'Mundus  tenuit  ante  mendicos. 
Menfulam  tuam  pauperes, (fi  peregrini,  &  cum  illis  Chri- 
,,  comtiua  nouerit:  negotiatorem  Clericum ,  &  ex  inope ' 

neceffe  eft,  vt  loquitur  Vzu\us,vifceracantaus,  liqui-  C  diuitem,  ex  ignobHi gloriofum ,  quafi  quondam  pedi  ‘ 

illo  ur  mnnpf  R^rnar^lnc  ^  IZnnri  m  itrr  rfl  m  P  /t  -  _ _ _  1  a  *.  /-  •  . 


Ecciefiis  tamquam  coniugibus  auelli  ytiifr  fijrte, 
b  Selt. ij.e.i.  quod  Concilij  Tridentini  J  Patres  affirmant ,  Chri- 
dc  icform.  c^riljU^  vrgCns  necejfitas,  debitqobedientia  ac  tui  - 

dens  Ecclefia ,  vel  Reipublici  vt  ' litas  aliquos  Homimquxm 
b  cpift.*©4.  abejje poftulent ,  '&  exigant.  Certe  AiiguftinuS  b  mul¬ 
tos  ait  olim  ad  Epifcopltum  fufcipieildum  fiiilfe 
compulfos.  Multi,  ait  ,vt  Epifcopatum  fufclpiant ,  te¬ 
nentur  inuiti,  perducuntur,  includunt  ur,cufiodiuntur,  pa¬ 
tiuntur  tanta  qua  nolunt ,  doriec  eis  adfit  voluntas  fufei- 
piendi  operis  boni.  Sed  qui  hoc  modo  ad  Epifcopa- 
tum  compellitur, non  poteft, aut  debet  laborent  fub- 
rerfugere,aut  fe  excufare,vt' multis  confirmat  Chry- 
t  lib,  4.  de  foftomus  c.  Oportet  enim,  inquit ,  etiam fic  compulfum 
Sacerdotio,  vft  gratia  Dei  ad  maiorem  virtutum  profectum.  Induat  fii 


e  epiil  14. 


XVI. 


dem  illa,vt  monet  Bernardus  'i,Bona  mater  eft  in  Pa 
siore  ,  cum  arguit ,  mitis  eft  y  cum  blanditur  ,  fimplex  efiy 
pie  folet  fauire,  fine  dolo  mulcer e ,  patienter  irafii ,  humili¬ 
ter  indignari.  Caeterum  hac  noftra  tempeftate  nihil 
eft  necefle  ad  infulas, &  purpurant  compellere.ttam, 
vt  ait  Bernardus  e.  Curritur  ad  Ecclefiafiicas  curas, 
tamquam fine  cisris  iam  quifque  viclurus  fit, cum  ad  curas 
peruenerit,  ^r'qni  nondum  has  curas  experti  fiunt ,  viden¬ 
tes  alios,  qui  iam  humeros  fubmifirunt  huic  fitreina  ,  non 
folum  non  gemere  tamquam  fub  onere ,  fed  infuper  appete¬ 
re  plus onerari'  ftnon  deterrentur  periculis  ,  qua  cupiditate 
cacati  non  vident.  Et  cum  hanc  infaniam  ^  &  temeri¬ 
tatem  acriter  piipugiflec,  fubdit.  Non  cum  tanta  ala¬ 
critate  currerent  ad  honores,  fi  ejfe  fentirent,&  onera,gra- 
uari  profectio  metuerem,  ntccurq  tanto  labore ,  &  periculo 
dignitates  affeclarent,  ajfeciant  autem  ,  quia  fola  attendi¬ 
tur  gloria,  non  poena. 

Caeretum  'merito  addit  Interpres  Latinus  y  fecun¬ 
dum  Deum  ,  vt  videlicet  quicquid  agant  Epifcopi, 
vnius  Dei  gloriam  fpedtent ;  itaque  fe  in  fuo  mune¬ 
re  geraht ,  vi:  fe  Dei  Vicarios  agnofcanr.  Qua  de  re 
f  lib.  4.  de  cSreg‘a  pi^cepta  tradit  Bernardus  cum  :ad  Eugc- 
f ofifiderar.  nium  fcribit-  Efto, ait,  grauis,fed  non  aufer us ,  non  df- 
folut  usi  neque  (euerus  ,  fed  interea  mediocritatem  tene ,  vi 
neque' de  feuentate  fis  oneri,nequc  de  familiaritate  contem  - 
ptui:  N  aperit  as  fugat  infirmiores  ,grauit  as  reprimit  le- 
uiores,  in  EP alario  Papam,  domi  te  Patrem  familias  exhi¬ 
be  ,  ament  te  domefiici.fi  non ',  fkc  vt  te  timeant  y  vtilis  eft  ^ 
femper  cuftodia  oris  ,  qua  tamen  familiaritatis  gratiam 
non  excludat ,  ille  conuenientior  habitus  ,  fi  aSlu  feuerus , 
vultu  Cerinus  ,  verbo  ferius  .  Verum  nihil  eft  in  Gnecis 
Codicibus  .  quod  his  verbis  relpciodeat  t  verifimile 
'autem  eft  Graecos  codices  dlim  aliter  habuifle,quam 
nunc  paffim  legamus  .  neque  ehilri  fufpicari  fas  eft, 
aufum  effe  interpretem  aliquid  de  fuo  addere. 

Sed  quid  quaefo  eft,qupd  mox  fubiicit  ,non  turpis 
heri gratia  ?  Grcecd  dixit  Apoftolus  uu «T*  «/^pfKtp/ac, 
videturque  omnem  fimpTiciter  auariciam,atqueauri 
cupiditatem  deteftari,ita autem  feribit  Otcumenms. 
fidui  enim  noti  fhperbe  ,  &  arroganter  fe  gerit ,  necfupra 


ge.  Itaque  eos  videtur  haec  Apoftoli  fententia  pet- 
ftringere,  qui  opulenta  Sacerdotia  Appetunt ,  non  vt 
gregem  fibi  creditum  pafcanr,  aut  Ecclefiaftica  Sa¬ 
cramenta  miniftrent  ;  fed  vt  ditefcant.vt  Ecclefiafti- 
cas  opes, hoc  eft  fidelium  oblationes,pretia  peccato¬ 
rum ,  &  patrimonia  pauperum  per  luxum  ,  lambi¬ 
tum  ad  fuas  cupiditates  explendas  abliguriant ,  vel 
quafi  haereditario  iure  ad  propinquos  ,  &  cognatos 
rranfimttant.  Certe  hoc  olim  apud  Ezechieiem  *>,  b  cap.  54.1. 
grauiffimis  verbis  Deus  ipfe  reprehendit.  Fk,  inquit, 
Paftonbus  Ifrael,  quipafcebant  femetipfos,  nonne  greges  k 
paftonbus  pafciintur  ?  Lac  comedebatis ,  &  Unis  ofinc- 
bvmmy  &  quod  crajfum  erat,occidebatis,gregem  autem 
D  ™eiiJ  n onpafcebati. f.  Paulus  autem  Ecdefiafticis  fti- 
pendmm,&  ad  vitam  tolerandam  neceffiiria  non  ne¬ 
gat, modo  luo  muneri  non  defint.  Alioqut  reifte  ait 
Bernardus  c.  Fetibi,  inquit ,  Epifcope  ,  qm  peccata po-  c  epift.14. 
puh  comedis  ,  ac  fi  propria  tibi minus fufficere  viderentur , 
dic  mihi  quantum  defudas ,  vt gemitibu*. orationibus  .poe¬ 
nitentia,  eri pradicat tone  diluas  peccata  illorum  ,  qmruttu 
bona  comedis  ?  Fcniesmifer  ante  tribunal  Chrifti,  criau- 
dietur  granis  querela  populorum  ,  accufatio  dura  eorum, 
quorum  vixereftipendns,nec  diluere  peccata ,  quibus  facti 
funt  duces  caci ,  &  fraudulenti  mediatores.  Quid  tibi  in- 
fipitns  delicta  fapiunt ,  quid  duritia  ilU  obkcLwt  oculos , 


XVII. 


,  ,  ftf  rcaris  tam  graue  indicium  ?  tam  dura  temet 
ip/urn  obligans  ratiom  ?  vniuerfa  quidem  vfque  ad  qua- 
drantem  nouiffimiim  exigeris  y  non  licet  tibi  de  facultati¬ 
bus  Ecclefia  luxuriari  feri  in^  fuperfiititatibus  confiu- 
mere ,  fed  fotum  viuere  y  non  licet  ditari,  nor^  licet  con- 
J anguineos  extollere,  non  licet  palatia  adificare  ,  denique 
quicquid  prater  nece  farinis  virium ,  ac  fimpticenv,  vefli- 

gZneft UrW  retme5’tmm  HOn  efi  >  $  >  fictile - 

Itaque  omne  auaritia:  genus,  omnem  nimiam  cu-  x 
piditatem  ,  turpe  lucrum  appellat  Apoftolus ,  vno 
verbo  rerum  Ecclel.afticarum  abulum  reprehendir, 
ac  damnat ,  vt  enim  eodem  loco  docet  Bernardus. 
Res  pauperum,  non  pauperibus  dare,  par  facrikgii  crimen 
ejfe  digno fettur,. nam patrimonia  funt  pauperum,  facultates 
Ecclefia 


Catholica;  Epift.  I.  Petri. 


■383 


Eceleftarum ;  &  facrilega  eis  crudelitate  furripitur  ,  quic- 
(juid  minijlri ,  &  difien/dtores  i/ltra  vitium  accipiunt,  & 
veftilum  ;  neque  enim  ordinanti  Deus  his,  qui  Euangelio 
feruiunt,  de  Euangelio  qmrere  dmitias ,  vel  ornatum  ,fed 
viuere  ex  eo,vt  fcilicet  jint  comenti  alimenta  corporis ,  non 
gula  irritamenta,  &  quibus  tegantur ,  non  qutbus  ornen¬ 
tur,  accipere. 

XIX.  Egregie  vero  Pr®fpel:  3  ,oftendit  non  pertinere  ad 
a  li.i.de  vi»  turpe  lucrum  ,  fi  quis  Ecclefix  facultates  ex  Sacro- 
t»  contfrap.  rum  Canonum  prasfcripro  &  retineat,&  adminiftret. 
ap.y.Sc  10.  OuarnuisdnqpnuEpifcopHi  ante  omnia  propria  dimifirit, 
tamen  fuci  us  Epifcopus  potejl  fine  aliquo  impedimento  per- 
fettionis,  facultates  Ecclefu  diftenfire  ,quia  non  funt  pro¬ 
pria,  fed  omnino  communes.  Et  ideo  S.  Postimus, qui  prius 
vendiderat  fuaprstdia ,  &  pauperibus  erogauerat ,  fattus 
Epifcopus  non  contempfit  Ecclefia  facultates ,  fed fidelijfi - 
me  diffenfauit.  Sic  Hilarius, qui  prius  omnia  fua  paupe¬ 
ribus  diftraxerat ,  poftfaSlsts  Epifcopus  non  folum  conjfer- 
uauit ,  qua  inuenit ,  fed  etiam  acceptis  fidelium  numero  fis 
hareditatibus  ampliauit ,  quoniam  hi  Santti  viri  faculta¬ 
tes  Ecclefu ,  non  vt  poffeffores ,  fed  vt  procuratores po /fide¬ 
bant,  non  eas  in  fuosvfus  vendicantes,  vt  proprias,  fed  vt 
commendatas  pauperibus  diuidentes  fcientes  nihil  aliud 
effe  res  Ecclefia,  nifi  vota  fidelium ,  pretia  peccatorum ,  & 
patrimonia  pauperum.  Et  ideo  habentes  dicebantur  ea 
contemnere ;  quia  non  fibi  ,fed  altis  po  [fidebant ,  nec  fu- 
fcipiebant  eas  habendi  cupiditate  ,  fed  fubueniendi  pietate. 

X  X.  Quae  fi  vera  funt ,  quid  de  iis  exiftimandum  erit, 
qui  auri  cupiditate  inflammati  res  facras  ,  &  diuini 
Spiritus  charifmata  pretio,  vendunt  ?  nimirum  hi 
Giczi ,  &  Simonem  peflimo  omnino  exemplo  imi¬ 
tantur,  &  Iudse  proditoris  auaritiam  ,  &  impietatem 
re  ipfa  exprimunt, qui  in  rebus  Sacris  impiam, ac  ne¬ 
fariam  nundinationem  inftituunt,  Sacerdotfa  vitra 
•  modum  multiplicant,  &  fubinde  ditioribus  permu¬ 
tant, iniquas  conditiones,  &  padla  ineunt,vt  inftito- 
rum,&  mercatorum  induftriam  non  asm u lari  folum, 
fed  longo  interuallo  fuperare  videantur  ;  ita  fit  vt 
Ecclefiafticorum  vita,  morcfque  traducantur ,  quod 
fc>  Declamat,  fi*0  exemplo  Laicos  in  omne  auaritiae  geniis  ,  &  im- 
ad  illa  verba  probas  cupiditates  impellant ,  quos  longa  oratione 
Ecce  nos  re-  perftringit  Bernardus  b.  Praetereo  illos  ,  qui  vt  ait 
omnia  US  Ifaias  c.  Infideles  funt  ,&  focij  furum,  qui  diligunt  mu- 
c  cap.l.i3,  nera,& fequuntur retributiones. 

XXI.  Nefcio  autem  quam  vere  fcripferint  nonnulli, 
d  r.ad  Tim.  quia  Paulus  alicubi  A  dixit.  Nemo  militans  implicat 
2-4.  fe  negotiis  facularibus  ,  negotiationem  ,  quae  referatur 

ad  lucrum  diuino  inre  Clericis  prohiberi :  nam  ad' 
faecularia  negotia  non  vna  tantum  negotiatio  refe  - 
renda  eft ,  fed  alia  pene  fexcenta  ,  qua:  nihilominus 
cum  Eccleliaftico  munere,  ac  dignitate  pugnare  vi¬ 
dentur.  Multo  certe  magis  ad  ius  diuinum  pertine- 
e  r.ad  Tim.  re  cenfuerim  ,  quod  idem  Paulus  c  ait  3  habentes  ali- 
S.S.  menta  ,  &  quibus  tegamur ,  his  contenti  fimus.  At  quis 

dicet  eum  contra  ius  diuinum  peccare  ,  qui  aliquid 
f  de  Orat,  praeterea  poflederit  ?  Certe  Cyprianus  f  Chrifti  di- 
Dom.  &  de  lcipulum  vifbum  fibi  in  diem  poftulare  ,  feribit,  qui 
oper.&elee.  craftin0  cogitare  prohibetur, &  ex  eo  Apoftoli  lo- 

3  ad  c0  5  alfifilue  non  Paucis  alibi  S  colligit ,  poflidendi 
Qyiriu.n.tfi  concupifcentiam  ,  &  pecuniam  non  appetendam. 

Non  negarim  negotiarionem  ,  cum  per  fe  periculo- 
fam,  tum  vero  Ecclefiaftico  ordini  minus  congruen¬ 
tem  videri , ac  propterea  iurc  optimo  Sacrorum  Ca¬ 
nonum  au&oritate  Clericis  interdici ;  quid  autem  il¬ 
lis  hac  quidem  in  parte  liceat  Theologi,  Sacrorum¬ 
que  Canonum  Explanatores  viderint,  mihi  quidem 
cereum  atque  exploratum  videtur ,  neque  iure  diui¬ 
no  naturali,  neque  pofitiuo  Clericos  a  negotiatione 
arceri,  auaritia  certe ,  &  improba  diuitiarum  cupidi¬ 
tas  in  omni  quidem  hominum  genere  turpis  eft,  in 
Clerico  autem,  atque  Ecclefiaftico  impia,  &  facrile- 


A  ga  cenfenda  eft :  vtenim  ait  Profper,ad  Clericos  pd- 

tiflimum  Ipedtant  illa,qua:  feribit  Beatus  Ioannes  ■*'.  aep.i.c.i.s. 
Debemus  ambulare  ftcut  Chrifius  ambulauit :  qua  vero 
id  ratione  praeftandum  fit,  explicat  idem  Profper  his 
verbis.  Quid  efl  ambulare ,ficut  ille  ambulauit,  nifi  con¬ 
temnere  omnia  profper  a,  qua  contempfit  ?  &  non  timere 
aduerfa  ,  qua  pertulit  ?  docere  qua  docuit  ?  fperare  quod 
promifit  ?  proflare  beneficia  etiam  ingratis  ?  non  retribue¬ 
re  fecundum  merita  maleuolis  l  orare  pro  inimicis  ?  mife- 
reri  peruerfis,  innitar  e  aduerfos  ?  aquanimiter  pati  fiubdd-  ^  ^  , 

los ,  atque  fuperbos ac  denique  iuxta  verbum  Apoftoli  b ,  a  0 
mortui  fimus  carni,  vt  dumtaxat  Chrifioviuamus  ?  Sicut 
enim  carne  mortuus  nulli  iarti  detrahit ,  nullum  aduerfit- 
tur,  aut  defpicit ,  nullius  pudicitiam  callida  circumuentin- 
B  ne  corrumpit ,  non  inuidet ,  non  adulatur ,  non  ambit  ,fic 

qui  carnem  fiam  crucifixerunt  cum  vitiis,  &  concupifcen-  -  4 

tiis  ,  nulla  horum  poffunt  agere ,  aut  pati.  Viderint  igi¬ 
tur  ,  ne  turpis  lucri  gratia  Ecclefia»  adminiftrationem 
fufeipiant,  qui  pinguia  &  opulenta  Sacerdotia ,  am¬ 
plos  denique  Epifcopatus ,  &  fplcndidas  thiaras  ap¬ 
petunt  ,  qui  non  Epifcopale  opus  ,  fed  opes  fedulo, 
diligenterque  perquirunt  ,'qui  conlanguineos  vitra 
modum  locupletant ,  &  augent ,  aliaque  permulta 
efficiunt,qua»paflim  aSan&is  Patribus, praccipueque 
a  Bernardo  acriter  reprehenduntur,  qux  libens  praz- 
tereo,  ne  ludere  videar  extra  chorum. 

3 .  N eque  vt  dominantes  in  Cleris ,  fed  forma  fatti gre- 
£  gis  ex  animo .]  . 

Dominandi  ambitum  reprehendit ,  ac  damnat  I- 
Apoftolus,qui  a  Chrifto  magiftro  audierat c.  Scitis  cMatt.io.ij 
quia  Principes  gentium  dominantur  eorum ,  &  qui  maio¬ 
res  funt  potefiatem  exercent  in  eos ,  rion  ita  erit  inter  vos', 
fed  quicumque  voluerit  inter  vos  maior  fieri, fit  ve  fer  mi- 
nifter,  gr  qui  voluerit  inter  vos  primus  effe,  erit  vefierfer- 
uus.  Quo  loco  Au&or  imperfedti  3  Principes, iit,  Ec¬ 
clefia  fiunt  ,vt feruiant  minoribus  finis ,  vt  minifirent  eis, 
quemadmodum  acceperunt  a  Chrifto, &  fuas  vtilitates  ne- 
gligant,&  aliorum  procurent,  vt  fi  opus  fierit,  neque  mori 
reettfent  pro  falute  inferiorum  fisorum ,  ficui  Hpoftolus  d.  ^  ac^  Cor.it. 
Ego,  inquit ,  impendam,  &  fuperirnpendar  pro  animabus 
veftris.  Hoc  autem  loco  Gneceait  Petrus  /x»je  «'?  *«- 
TcDtvQidjovTts,  hoc  eft,  vt  nos  alibi  e  diximus,  violen-  c  epift.i.ad 
ter  dominantes,  nam  &  Chriftus  apudMatthsum  f 
j-j  de  Regibus  Ethnicis  dixit  ,  quali  di-  f  c.io.v.tj. 

cat,  dominatum  exercent  in  eos,  quos  videlicet  im¬ 
perio  fuo  regunt.  Docuit  autem  Chriftus,  &  eum 
imitatus  Apoftolus ,  non  efle  imperio  Ecclefiaftico 
arrogantius  abutendum  5  nam.alioqui  Ecclefiae  Pra:- 
ftiles, atque  Antiftites  eximio  quodam, atque  excelfo 
imperio  potiri  docuit  praeter  caeteros  Gregorius  S  g  Orat.17. 
Nazianzenus ,  qui  Prslidcm  ita  affitur.  An  me  libere 
loquentem  aquo  animo  feretis  ?  nam  vos  quoque  imperio 
meo  ,  ac  throno  lex  Chrifti  fubiicit ,  imperium  enim  nos 
quoque  gerimus,  addo  etiam  ,praftantius  ,  ac  perfectius , 
nifi  vero  aquum  e  fi  fpiritum  carni  fafces  fubmittere ,  er 
coeleftia  terrenis  cedere  ;  Quamobrcm  olim  Augufti» 
nus  h  fatetur  fe  au&oritate  Apoftoli ,  tumuit uofijfi-  b  li.de  oper. 
mas  perplexitates  caufarum  alienarum  pati  de  negotiis  fa-  Mo/iach. ca* 
^  cularibus ,  vel  indicando  dirimendis ,  vel  intersternendo  Z>' 
pracidendis,  quibus,  inquit, nos  moleftiis  idem  affixit  Apo¬ 
ftolus  non  vtique  fuo,  fed  eius,  qui  in  eo  loquebatur ,  arbi¬ 
trio.  Rurlus  alibi  > .  Suis ,  inquit ,  vitiofis,  &  negotio-  '  In  pf.i  18. 
fis  cupiditatibus  adiuuandis  ,  vt  occupemur  ,  &  eis  noftra 
tempora  impendamus  efflagitant ,  aut  certe  infirmos  pre¬ 
munt  ,  vt  caufas  fuas  ad  nos  deferre  compellant  •,  quibus 
dicere  non  audemus ,  dic  homo,  quis  me  conftituit  ludicem, 
aut  diuiforem  inter  vos  1  conftituit  enim  talibus  caufts 
Eccleftafticos  Apoftolus  cognitores ,  in  foro  prohibens  iur- 
gare  Chriftianos.  Ira  videas  thronum  ,  ac  tribunal 
Ecclefiafti 


384  Explanatio  Cap.  V. 


Ecclefiafticum  Apoftolica  audtoritatc  conftitutum. 
£a  vcio  de  re,  deque  Auguftmi  iudicandiconfuetu- 
dine,hasc  feribit  Poffidius.  Et  eas  .  inquit,  (hoc  eft  li¬ 
tes,  leu  caufas  fidelium)  aliquando  vfque  ad  horam  re- 
feEiionis , aliquando  autem  tota  die  ieiunans ,  femper  tamen 
nqfcebat,&  dirimebat,  interdum  in  eis  Chriftianorum  mo¬ 
menta  animorum  quantum  quifque  vel  in  fide ,  bonifque 
operibus  proficeret, vel  ab  iis  deficeret ,  atque  compertis  re¬ 
rum  opportunitatibus  diuina  legis  veritate  partes  docebat, 
eamque  illis  inculcabat,  &  eos ,  quo  adipifeerentur  vi t anu 
at  emam,  edocebat,  <*r  admonebat nihil  aliud  quarens  ab 
iis  ,  quibus  ob  hoc  vacabat, ,  nifi  tantunu  obedientianu, 
Cfr  deuotionem  Chriftianam ,  qua  er  Deo  debetur,  &  ho¬ 
minibus. 

1 1.  Certe  Anacletus  a  ciuiles  fidelium  controucrfias 
a  epift.i.  Epifcopi  lententia  definiendas  ex  priori  Epiftola  ad 
Corinthios  Pauli  Apoftoli  colligit.Neque  aliter  fen- 
b  lib.i.coft.  fifie  videtur  Clemens  b  Romanus.  Traclara,  inquit, 
Apoit.c.j?,  Chriftiani  laus  efi cum  nullo  habere  negotium ,  quoties  ali¬ 
qua  vexatione, vel  tentatione  lis  alicui  oriatur,  curet  vt  ea 
tranfigatur, etiam  fi  detrimentum  pati  debeat,  nec  ad  Eth¬ 
nicum  iudicium  accedat ,  fed  nec  patiatur  mundanos  Ma- 
giftratus  de  'nofiris  ius  dicere.  Nam  per  illos  diabolus 
feruos  Dei  vexat. &  nobis  notam  inurit,  quafi  non  habea¬ 
mus  nos  vnum  fapientem ,  qui  pojfit  inter  partes  ius  admir 
niflrare  ,  &  controuerfias  componere.  Et  non  ita  multo 
5  cap.feq.  poft  c.  Non  cognofcant  ergo gentes  controuerfias, qua  inter 
vos  oriuntur ,  neque  contra  vos  infidelium  tefiimonia  reci¬ 
piatis,  neque  ab  iis  iudic  ari  velit  is.  Sed  quoniam  plura 
d  i.ad  Cor.tf  hac  de  re  d  alibi  dixi,  nihil  amplius  in  praefentia  ad¬ 
dendum  cenfeo,tantum  moneo  imperij  feueritatem 
tamquam  ab  Ecclefiaftica  manfuetudine  alienam  ab 
Apoftolo  in  prasfentia reprehendi,  vt,  quod  infinuat 
e  In  Reg.  Auguftinus  e  ,  Ecclefiaftici  Antiftites  amari  fc  magis 
appetant,  quam  timeri.  Ipfie,  inquit ,  qui  vobis  praefi, 
efiimet  fe  non  dominante  cupiditate ,  fed  caritate  feruiente 
f  epirt.x.  foelicem.  Scite  vero  Hieronymus  f.  Illud  dico,  inquit, 
quod  Epifcopi  Sacerdotes  fe  effe  nouerint,non  dominos ;  ho¬ 
norent  Clericos ,  quafi  Clericos ,  vt  &  ipfis  a  Clericis  honor 
quafi  Epifcopis  deferatur.  Scitum  illud  e fi  Oratoris  Do¬ 
miti j.  Cur  ego  te,  inquit,  habeam  vt  Principem, cum  tu  me 
g  epift,».  „0„  habeas ,  vt  Senatorem  ?  Et  alibi  e ,  quid  inter  Re¬ 
gemi  Epifcopum  interfit  his  verbis  docet.  Rex  no¬ 
lentibus  praefi,[Epifcopus']  volentibus, ille  terrore  fubuclt, 
hic  feruituti  donatur ,  ille  corpora  cufiodit  ad  mortem ,  hic 
animas  feruat  ad  vitam.  Sic  olim,  vt  Audior  eft  Eu  fe¬ 
li  lib.7.hift.  bius  h,  mald  audiuit  Paulus  Samofatenus ,  qubd  in 
cap.x.4.  Epifcopatu  fkcularium  honorum  gradus  affedtaret, 
i  epift  i.  ad  feque  in  iis  arroganter  gereret ,  vt  alibi  '  copiofius 
Theffal.c./.  docui.  Non  igitur  Petrus  omnem  prorfus  domina¬ 
tum  ab  Epifcopis,  &  Paftoribus  remouet,  fed  domi¬ 
nationis,  ac  principatus  arrogantiam,  &  faftum,  ne, 
quod  in  Pharifieis  Chriftus  Dominus  reprehendit, 
onera  grauia,  &  importabilia  fubiedtis  imponant, 
quae  ipfi  ne  digito  quidem  aufint  attingere. 

III.  Non  dominantes  .inquit,  in  (fleris.  Quos  autem 

Cleros  appeller,  non  plane  liquet.  Siquidem  Cyril- 
fclib.  i.in  lus  k  hoc  nomine  vniuerfum  fidelium  gregem  figni- 
Ifai,  Orat. 3.  fiCari  autumar.  Hi,  inquit ,  qui  in  Chrifio  fiunt  fcopurn 
.  expilatorum, quos  Dominus  per  lfiaiam  coarguit , non fibi 
proponunt,  feribit  enim  D. Petrus  vocatis  ad Epifcopatum, 
afeitis  ad  funB tonem  docendi  oues  ratione  pr aditas, non  vt 
dominarentur  CleYo.idifi populo,  qui  fors  Domini  eft,  at  vt 
fint  gregis  exemplaria.  Quae  fententia  nouatoribus 
adeo  placuit,  vt  ex  errore  ,  impiave  traditione  ,  aut 
prauo  afFedtu  ab  honore  Clerici  nominis  j  deiedlos 
efle  Laicos  conquerantur.  Verum  quod  attinet  ad 
Petri  fententiam,  etiam  fi  demus  ,  quod  ifti  conten¬ 
dunt, &  Cyrillus  infinuat  vere  omnino, atque  appo- 
Jite  Apoftolus  monet  Epifcopos,  &Ecclefiae  Praefu- 
Ics  ,  ne  in  gregem  fidelium  tyrapnidem  exerceant, 


quae  cum  ciuiles  Magiftratus  ,  ac  Principes  maxime 
dehoneftet ,  Ecclefufticos  Praefules  adeo  fqedat  ,  at¬ 
que  inquinat ,  vt  nihil  mag  s  eorum  muneri ,  atque 
officio  repugnare  videatur.  Fideliu  porro  multitudo 
Cleri  nomine  fignificari  poteft,quod  re  vera  fit  pars, 
aeporrio  Domini ,  quam  proprio  (anguine  acquifi- 
uit.  Quo  modo  olim  populus  lfraeiiricus,ha:reditas, 
feu  funiculus  haereditatis  Domini  appellabatur.  Ita 
Mo  fes  a .  Pars  autem  Domini ,  ait ,  populus  eius ,  Iacob  a  Deot.ji.j 
funiculus  hare  ditat  is  eius. 

Caeterum  hoc  admiftb  negari  non  poteft  Eccle-  IV. 
fiafticis  fundbionibus  addidtos  peculiari  quadam  ra¬ 
tione  Clericorum  nomine  fignificari,  quod  quemad¬ 
modum  olim  apud  Iudasos  Lcuirae  priuato  quodam 
iure,  ac  fuo  ad  forrem ,  arque  hereditatem  Domini 
pertinebant,fiue  quod  illi  priuatim  Deum  quafi  pro,- 
prium  patrimonium  fibi  delegiffenr,  fiue  quod  illos 
Deus ,  quafi  proprium  peculium  haberet :  non  aliter 
ifti  vtroque  nomine  in  Clericorum  ordinem  referan¬ 
tur.  Quo  fpedbans  Hieronymus  b.  Clericus ,  ait ,  in-  b  epift,  ui 
terpretetur  nomen  futim, &  nominis  definitione  prolata,  ni-  Nepoiiao. 
taturejfe,  quod  dicitur  ,fi  enim  «xiip  e  Grace ,  fors  Latine 
appellatur :  propterea  vocantur  Clerici ,  vel  quia  de  forte 
fiunt  Domini  ,velquia  ipfe  Dominus  fors. id  efi  pars  Qcri- 
corumefl.  Hereditas  autem  ,  feu  poffdfio  fortis  no¬ 
mine  nuncupatur,  tum  quia  olim  forte  diuifa  eft  ter¬ 
ra  promifta  ,  tum  quia  hereditas  non  raro  io  plures 
forte  diftribuitur,vel  quod  magis  reor.quia  vt  pluri¬ 
mum  hereditas  non  eledtione,&  confilio,  fed  forte, 
ac  pene  fortuito  peruenit  ad  heredes  ,  qui  raro  eli¬ 
guntur, frequentiffime  autem  nafcuntur.Quam  ana¬ 
logiam  fpedtaflc  vifus  eft  Apoftolus  ,  cum  ad  Colof- 
fenfes  c  fcripfit.  Dignos  nos  fecit  in  parte  fortis  fanllo-  c  cap  t.n. 
rum.  Et  ad  Ephefios  d.  In  quo  nos  forte  vocati  furnus.  ^C1?,uu 
Non  quod  abfque  meritis  ,vt  heretici  mentiuntur, 
caeleftis  beatitudo  tribuatur  :  fed  quod  ad  gratia, at¬ 
que  adoptionem  filiorum  Dei  abfque  vllo  noftro 
merito  vocemur ,  quo  fit  ,vt  toto  errent  coelo  Pcla- 
giani ,  qui  in  iuftificatione  noftra  priores  partes  ho¬ 
mini,  pofteriores  Deo  tribuunt ;  vere  namque  Pau¬ 
lus,  cum  dixiflet ,  In  quo  nos  forte  vocan  fumus ,  conti¬ 
nuo  addidit ,  pradefitnati  fecundum  propof.tum  volun- 
'tatis  eius ,  indicans  vnicam,&  veram  vocationis.,  ele- 
dtionifque  noftre  ,  vno  verbo  predeftinationis  cau- 
fam.  Nemo  quippe  gratiam  Dei  implorat ,  nifi  prius  . 
a  Deo  eledtus  fit  5  nemo  ,  vt  ait  Bernardus  ,  Deum 
quaerit,  nifi  quaefitus  j  nemo  diligit ,  nifi  prius  diliga¬ 
tur.  Etenim  Deus  auerfos  conuertit.errantes  in  viam 
reuocat  a  non  quierentibus  iriuenitur ,  &  non  inter¬ 
rogantibus  palam  apparet.  Quocirca  nobis  dicitur 
fors, quas  Dei  refpedhiprouidcntia,feu  praedeftinatio 
redbe  vocatur, vt  egregie  in  fcholis  docent  Theologi. 

Porro  quamuis  nouatores  ferre  non  poffint,quod  V. 

apud  Catholicos  pafiim  vfurpatur,  cum  alij  Clerici, 
alij  Laici  appellantur,  paffim  tamen  in  Conciliis,  8c 
Sacris  Canonibus  Clcricorum,&  Laicoriim  nomen, 
ac  diftindtio  legitur  f :  Inter  feriptores  autem  Eccle-  e  *P-U^  C'c* 
fiafticos  antiquiffimuSjidemque  dodilfimus  Tertul- 
lianus  f,  hunc  in  modum  feribit.  Cum  extollimur,  ait,  canoo.1z.13 
&  infiamur  aduerfus  Clerum  ,  tunc  vnum  omnes  fumus,  1?.  It)  Cone. 
tunc  omnes  Sacerdotes, quia  Sacerdotes  nos  Deo ,  &  Patri  Niceo..Can. 
fecit ,  cum  ad  peraquationem  difciplina  Sacerdotalis  pro-  J*  P 
uocamur ,  deponimus  infulas  ,  &  impares  fumus.  Poft  busfrequen- 
nonnulla  autem.  Lofcis  vero,  inquit ,  quia  monogamia  ter  agitur  de 
non  conutnit ,  utera  quoque  aliena  funt.  Verum  quo-  * 

niam  verbum  Dei  exigunt  haeretici, &  hominum  ,  vt  f  |jb.de  Mo- 
illi  loquuntur, reftim  .ia  negligunt,&  contemnunt,  no^anua. 
extant  apud  Ieremia  - apertiflima  verba.  Clerieorum,  g  cap.n- 
inquit ,  »0»  prodrrunt  eis  :  quae  verba  explanans  Ori- 
genes  h .  Hac,  air,  ante  me  alij  expofuerunt ,  &  quia  non  ^^rorn,/ "n 
improbo  interpretationem  eorum  ,  confentiens  eandem.. 

profecio 


Catholica  Epift.  I.  Petri.  385 


profero.  Nos ,  qui  putaiHM  aliquid  effe,  id  eft  qui  in  Cie - 
ricatus  vobis  ordine  prx  fi demus  in  tantum  ,vt  quidam 
de  minori  gradu,  ad  hunc  locum  cupiant  peruenire  ,  noffe 
debetis ,  non  fiatim  in  eo  ejfe  fatuandos ,  quia  Clerici  fu¬ 
mus  ,  multi  enim  cfi  Presbyteri  pereunt ,  &  Laici  bea- 
tijfimi  reponuntur.  Neque  aliter  accipit  Epipha- 
a  Ep.  ad  Io.  nius  a.  Oportebat- ,  inqilit,  nos  diletliffime  Clericatus 
Hicrofol.  in  yonore  non  ayMi  m  fuperl,iam ,  fed  cuftodia  mandatorum 
„mtio.  J)e<'  a  &  obferuatione  diligentiffma  hoc  ejfe ,  quod  dicimur. 

Sic  enim  facra  Scriptura  loquitur.  Cleri  eorum  non  pro¬ 
derunt  eis  \  qua  arrogantia  Clericatus  conducere  nobis  po¬ 
terit,  qui  non  folum  cogitatione,  <jr  fenfu  ,  fed  etiam  fer- 
b  i»  letem,  mone  peccamus.  Addo  Hieronymum  b,cum  enim 
eap.u.  ille  eum  Prophetae  locum  explicaret.  Dicitur,  iit, 
hoc  &  Ecclefiafticis ,  quid  enim  eos  iuuare  poterit  Epifcopi 
nomen ,  &  Presbyteri  ,  vel  reliquus  ordo  Ecclefiafticus, 
cum  magis  grauentur  dignitatibus  fuis ,  &  potentes  poten¬ 
ter  tormeta  patianturllta.  videas  dodiffimos  viros  exi- 
ftimaffe  Cleri  nomen  ,  etiam  apud  Ieremiam  ad  eos 
potiffimum  pertinere, qui  diuino  cultui  priuato  iure 
confecrati  furit, quod  potiffimum, vt paulo  ante  dixi, 
Leuitas  fpedat,qui  pars,  &  haereditas  Domini  nun¬ 
cupari  confueueranr. 

V  I.  Quae  cu  ita  fint,fiuc  Petrus  de  fideli  populo  vni- 
uerfo,fiue  de  ordine Ecclefiaftico  loquatur,fuperbu, 
arque  arrogante  dominatum  ab  Ecclefiafticis  Praefu- 
libus  alienu  efle  docet, quos  Chrifti  humilitatem,  ac 
modeftiain  omni  vita  decet  repr?fentare:Graecanica 
tame  Oecumenij  fcholia  dc  ordine  Ecclefiaftico  eum 
loqui  apertiflimeaftetutjficenim  habent.C/fr«w  au¬ 
tem  hic, quemadmodum  etiam  nunc  nos  confutuimus  cogre- 
gXtioncm  facra  vocat, qua  in  forte  Domini  cejfit ;  quamuis 
autehanegandunon  fit(quicquidaliternonnulli  per¬ 
peram  fentiant)  fas  efle  Epifcopis  etiam  in  Laicos  fi¬ 
deles  fua  exercere  Ecclcfiafticam  poteftatc, praecipua 
tamen  eoruaudoritas  Clericos,  atque  Ecclefiafticos 
facris  praefertim  initiatos  fpedat ;  quos  neceffe  eft  in 
officio  continere, &  ad  optima  quaeq;  no  oratione  fo¬ 
lum, fed  potiffimum  vita:  excplo  promouere.Id  vero 
non  arrogater,aut  imperiose, fed  mddefte  ac  religio¬ 
se  agendum  effernonet.  Propterea  enim  Antiftites, 
Paftorcs,ac  Patres  appellantur,quod  paterno, no  re¬ 
gio  dominatu  fubiedis  imperare  debeant.  Meminif- 
fe  enim  eos  oportet  fefe  hominibus  praeefle, quibus, 
c  Orat.i.  vt  ait  Greg. c  Nazianz.  difficillimum  fit  imperare, Ec¬ 
clefiaftico  prxfertim  imperio,  quod ,  vt  ille  ait,  in  lege 
diuina  fiturn  eft, & ad  Deum  ducit, cuius  quo  maius  eftfa- 
ftigium ,/naiorque dignitas, eo  etiam  maius periculueft pru- 
(3  Orar.3  u  denti  vtique  viro.dr  cordato.  Alibi  vero  A.De  his  quidem, 
ait ,ita  fentio.cunRifque  animarum  difpenfatoribus  rcltxf 
doBnnx  arbitris  legem  ftatuo,vt  nec  per  duritia  hominum 
animos  cxa(perent,nccper  funtmiffione  elatos,  &  infolentes 
efficiant, fed  prudeter,?jr  eonfulte  in  fidei  caufa  fe  gerant, nec 
tn  alterutro  horum  mediocritate  excedant.  Ita  monet ,  vt 
Epifcopi  eam  adminiftranda:  Ecclefiae  rationem  in¬ 
eant,  qu§manfuetudinem,&Chriftiana  humilitatem 
rcdole*t,nec  muneris  dignitati  quicquam  officiat. 

VII.  Quam  ob  caufam  fubdit  Apoftolus.  Sed  forma  fk- 
Bi gregis  exanimo.  Vult  quippe  eos  efle  veluti  Chri- 
ftianatperfedionis  exemplaria.  Pulchre  enim  monet 
e  Orat.r.  Greg.  e  Nazianzenus,  cauendum  efle ,  ne  admiranda 
virtutis  mali  pillores  exiftant ,  aut  pillorum  nonfortaffe 
malorum,  multorum  quidem  certe  malum  exemplar,  aut  d 
paroemia  non  longe  recedant, aliis  mederi  t  et  antes,  curnipfi 
vlceribus  fcateant.  Mox  aurem  fubdit.  Ab  eo ,  qui  exte¬ 
ris  prafit ,  non  hoc  folum  requiri  ,■  vt  malus  non  fit  (  ma¬ 
lum  enim  effe  plerique  etiam  e  vulgo  turpijfimum  cen- 
fent )  verum  etiam  vt  virtute  prxftet  iuxta  illud  Scriptu¬ 
ra  praceptum  ,  quo  declinare  a  malo ,  &  bonum'  facere 
iubemnr.  Et  fubdit.  Nec  vt  vitiofas  anima- notas  dum¬ 
taxat  expungat  ■,  veriim  vt  meliores  etiam  inferibat ,  ita 
Bcned. /ufinian.in  Evift. Canon. 


-  vt  magis  virtute  antecellat,  quam  honore,  ac  dignitate  fu- 
peret,nec  modum  ftbi  vllum  honefte  viuendi, atque  ditius 
afeendendi  conftituat ,  nec  lucro  potius  id ,  quod  arripuit , 
quam  damno  id  ,  quod  effugii  ,  deputet.  Neriuru  quod 
pra  pedibus  eft  ,  gradum  ad  id ,  quod  deinceps  feqmtur. 
effe  arbitretur ,  nec  virtute !  vulgus  anteire  'magnopere 
amplum ,  atque  illuftre  indicet ,  verum  detrimento  du¬ 
cat  ,fid  fufiepti  muneris  dignitate  abftt.  Dicir  autem 
Apoftolus  «Ma  tvttoi  j  iv  ipfyjoi  r  vsi/avlu,  quod  Oecu- 
menius  refert  ad  fupeiiora ,  cum  paulo  ante  dixit, 

Noncoafle ,fedfpontanee ,  quafi  explicet  quid  fit  non 
coatte  ,(\ iio  gregi  profpicere.  Malim  ego  idem  hoc 
loco  pracipcre  Petrum,  quod  ad  Timotheum  a  Pau-  a  ep.i.c.4.11 
lum.  Exemplum, inquit, <»/0 fidelium  in  verbo ,  in  conuer- 
fatione ,  in  caritate ,  in  fide,  &  cafiitate.  Item  que  ad  Ti¬ 
tum  b.  In  omnibus  te  ipfum  prxbe  exemplum  bonorum  b  cap.  a.7. 
operum  in  doclrina  ,  in  integritate ,  ingrauitate:  vbique 
enim  eft  voxGrarcaTt/sroi',  nam, vt  ait  Hieronymus  c,  c 
optat  Paulus  ,  vtTimotheus ,  aut  quicumque  Prtlxtus 
inflar fit  Archetypi fiue  primaria  forma,  ex  qua  viua  vir¬ 
tutum  fimulacra  lineamentis  vita  honeffa  in  fetranflatis 
exprimuntur.  Ea  de  re  Profper  <1  luculenter  difle-  dlib.i.de  vi¬ 
rens  ,  oftendit  vita:  exemplis  orationem  confirmari,  ta  contcplat. 
&  mores  vim ,  atque  audoritatem  orationi  afferre.  c’17*18' 
Illud  autem  vere  obferuatum  eft  ab  Auguftino  c,  cl.8.de Tri¬ 
ni  irum  in  modum  exempla  fpedantium  animos  per-  nic- ad 
moucre.  Nefcio,  inquit ,  quomodo  amplius,  &  in  ipfius 
forma  ,  fcilicet  diuina  caritatem  excitamur  per  fidem ,  qua 
credimus  vixijfe  fic  aliquem,  &  fpem,quanos  quoque 
ita poffevi nere,  qui  homines  fumus  ,  ex  eo  quod  aliqui  ho¬ 
mines  ita  vixerunt ,  minime  de  ff  eramus,  vt  hoc  etiam  de- 
fideremus  ardentius,  &  fidentius  pfecemur.  Alibi  vero  f.  flib.de  Ca- 
Idcirco  air  exempla  Sandorum  ab  Ecclefisproponi,  teehizan. 
vtnos  eorum  vitam  imitantes  perfimilem  gratiam, &  rudib-cap-7- 
gloriam  eonfcquamur. 

Quantopere  autem  in  Epifcopo  requiratur  Chri-  y  j  1  j 

ftianarum  omnium  virtutum  praeclara  exempla  ,  do¬ 
cet  Chryfoftomus  g  his  plane  vcrbis.Stf  omnibus  do-  g  adTitu  z. 
ttrina  ,  exemplarque  virtutis  tua  fpeculum  vita  quod  om- 
nibus  proponitur  ad  imitandum  ,  veluti  primaria  qua¬ 
dam  imago  omnia  in  fe  habens  ,  qua  bona  ,  &  honefla 
fiunt.  Eadem  paucis  mutatis  feribit  eodem  loco 
Theophyladus  ;  8c  in  eamdem  fenrentiam  Prima- 
fius  h.  Ne  exemplo  ,  inquit , deftruas  verbum  ;  indi-,  h  adTit.  t 
!  cans  exempla,  quod  paulo  ante  dixi,  orationi  fidem, 
atque  au  dori  tatem  conciliare.  Plura  hao.de  re  feri¬ 
bit  Auguftinus  Hanc  porro  viuendi  rationem  j  Inpf.39, 
Epifcopo  pneferibit  Bernardus  ,  dum  ad  Epifco- 
pum  k  Senonenfem  in  hxc  verba  feribit.  Necpre-  K  Cpift.4z„ 
ceps  eris  in  fententiam  ,  nec  vehemens  in  vindicia  ,  non  in 
corrigendis  remifior  ,  non  feuerior  in  parcendis  ,  non 
pnfillanimis  in  expeElandis  ,  non  fuperfuus  in  vitlu , 
nec  notabilis  in  veflitu  ,  non  citus  ad  promittendum, 
non  ad  reddendum  tardus  ,  nec  prodigus  dator.  Longa 
deinde,atque  acti,vehementique  oratione  inuehitui; 
contra  nimium,veftium  luxum, &  ornatum.  Egregie 
vero  Sandus  Malachias  *  apud  eumdem  Bernardum.  1  In  'ita 
Oportet, inquit,  Epificopum, ait  Epifcoporum  Princeps, non  !^.us  Ma* 
dominari  in  Clero],  fed  formam  fieri  gregis :  haud  aliam  ac 
fane  formam  ,  quam  ab  illo  accepimus ,  qui  humiliauit 
femetipfum  fkSlus  obediens  vfque  ad  mortem.  Quis  mihi 
det  hanc  relinquere  filiis  fignatam  [anguine  meo  ?  Mit¬ 
to  illa  quibus  idem  Bernardus  ®  bonorum  ,  malo-  m  Ser«66-* 
cumque  Antiftitum  mores  cqpiose  ,  luculenter-  tf7-Cancic. 
que  deferibit ,  illius  certe  verba  funt  hjec.  Mon- 
ftntofit  res  eil  fedes  prima  ,  vita  ima  ,  gradus  fupre- 
mus  ,  flatus  infirmus  ,  vultus  granis  ,  alius  leuis ,  fer- 
tno  multus ,  frullus  nullus  ,  ingens  aulloritas  ,  &  animi 
infiabilitas ,  forma  ficliua ,  &  non  facliua.  Quibus  con- 
lentinnt  ea,  qux  feribit  Gregorius.  Informis  eft  vita 
Paftoris  ,  qui  modo  calicettu,  Domini  fignat. -  ,  modo 
K  K  tales 


586 


Explanatio  Cap.  V. 


A  quem l«c  ip& cpift.U  Petrus yfrm, *!*#-*  “P  J-i. 

TX  tA  Addit  Interpres,  Ex  animo,  quibus  verbis  in  Gzx-  fm  ******  fffm,  Etlaulus  b.  * ■«*. 

-1  .  r  .  ,1  _ • _ :u.«e.  r,;Kil  pqcis,a.it,  qtn  eduxit  ae  mortuis  Pa/torem  magnum  ornum 

in  (amruine  'Teftamenti  Aterni  Dominum  noftrum  fc(um_> 
Cbriftum.  Ipfe  Vero  apud  Ipannem t:  fe  bonum  Pallo.-  c  Iom,  ,0( 
rem  vocar.  Ego,  inqqit,  fum  Patior  Conus ;  quin  etiam  1  ■  if 
olim  Prophetx  d,Paftoris  nomine  Chriftu  venturum  <i  Iia.40.k- 
deferibunt.  Merito  autem  Principem  Paflorunomi-  K'“).j.£ze. 
nat,quia  cudti  Paftores  Chriftum  tam  qua  fupremum 
Principe  agnofcimt,cuius,vttfiipj:a  dixi,oues  pafcem 
das  exteri  acceperunt ;  Petro  enim  fummo  Ecclefie 
Paftori  di&urn  eft  a  Chrifto  c ,  Pa.fce  ostes ,  non  tuas,  e  Ioaa.  u. 
fed  meas.  Egregie  namque  fcripfic  alicubi  Augufti- 
nus  {.  Qtii hoc  anirno  pafcunt  ouss  Cbrifti,vt  fisos  effe  ve-  f  Tia&  l}. 
lirtt  non  Chrifii,  fe  conutncumiir  amare ,  non  Chriftum-, m  1om* 
u’ hoc  longTdcteriores, quod  aliorum  oculos  in-  B  vel  gloriandi ,  vel  dominandi ,  vel  acquirendi  cupiditate > 
quodam  fulgore  perftringunt,vt  ad  illos  referen-  non  pbedtendt ,  &  fubuemendi ,  &  U eo  placendi  caritate. 

-  •  /•  v,  r>u„..;r~~,.  Uivir  a  Dixit  autem  ,  curto  apparuerit fecundum  Chrifti  ad- 

uentum  indicans  ,  cum  in. extremo  mundi  die  cun¬ 
ctos  mortales  ad  indicium  accerfet.,  vt  bonis  quidem 
prxmium, ac  perennem  felicitate  largiatur,improbos 
verosepiternis  apud  ipfcros  cruciatibus  addicat. Vel 
certe  fupremum  cuiufque  vitx  diem  infinuat ,  tunc 
enim  fuum  quemque  vel  prxmium  ,  vel  fupplicium 
manet.  Ita  non  femel  Chriftus  fecundum  fuum  ad- 
uentum  deferibens ,  Cum  venerit ,  ait ,  filius  hominis. 

Habet  autem  haec  adhortatio  Pfctri  magnam  ora-  ‘  ‘ 
nino  vim  ad  excitandos  Epilcoporum  animos ,  cum 

. JH _  certo  fciant  non  inanes  fore  ipforum  conatus ,  qui- 

perfe£fci,hoc  plane mo-  C  buseximiaquxdafn*mercesprop'ofitaeft}qua  de  re 
-  ■  •  ^  •  i'ta  apUci  Matthaeum  £  difterit  Chriftus  Dominus.g«p,/.y. 


cis  Codicibus, 'qui  nunc  habentur  in  manibus  ,  nihil 
refpondec.nec  videtur  quidquam  fimile  legille  Syria¬ 
cus ;  fed  vt  paulo  ante  monui ,  non  eft  facile  iulpi- 
•  candum  voluifle  Interpretem  fua  pro  Apoftohcis 
verbis  obtrudere  3  crediderim  potitis  Graecos  oliffl 
Codices  varia  (Te  ,  omninhque  legifle  Interpretem, 
quod  Latine  expreflu:  neque  enimid  omnino  addi¬ 
tur  extra  re, fieri  enim  poteft,vt  quis  perhypocnfim, 

ac  fimulationcm  Chriftianx  perfe&ionis  velut.  lar- 

uam  prx  fe  ferat ,  qui  tamen  omnibus  flagmis  clam, 
atque  occulte  inquinetur.Qui  autem  hac  ratione  vi¬ 
tam  inftituunt,non  exanimo  virtutem  colunt,  ac  ne 
colunt  quidem, fed  fal fa, fallacique  fpecie  abis  impo¬ 
nunt,'  *  "  ’  J  ncin. 


i  Mltth.S.3 


b  luuenal. 
Sit.i. 

X. 


da  fint  ea,qux  aduerfus  Scribas,  Sc  Pharifxos  dixit 
aliquando  Chriftus.  Va  vobis ,  Scriba,  &<Pharifat  hy- 
pocritA  ,  quia  fimiles  eftis  fepulcris  dealbatu ,  qua  a  fons 
apparent  hominibus  fpeciofa,  intus  vero' plena  funt  ojjibiu 
mortuorum  ,  &  omni  fpurcitia ,  fic  &  vos  dforu  quidem 
paretis  hominibus  indi  ,  intus  autem  pleni  eftis  hypocrifi, 

&  iniquitate.  Perfimiles  perftrinxit  olim  Satyncus  b, 
dum  ait.  .  _  n 

A  Oui  Curios  fimulant,  &  bacchanalta  viuunt.  bt  ber- 

c  Setm.Sfi^.  nardus  c.  Boni ,  inquit ,  videri ,  non  ejfe  ,  mali  non 
Cantic.  ‘  videri,  fedelfe  volunt.  Rurfus.  Non^eJ  r  apud  hypocri¬ 
tas  virtutes  colere,  fed  colorare  vitia,  nuodam  quafivirtu 
A  tis  minio.  Auftor  d  fin^  imperfefti ,  hoc  plane  mo 

mMam  ^  hypocritam  alloquitur.  Dicito  mihi  hypocrita,  fi 
■  ■  bonum  eft  effe  bonum ,  vt  quid  non  vis  effe ,  quod  vis  appa¬ 
rere  ?  Ci  vero  malum  edeffc  malum  ,  vt  quid  vis  effe  ,  quod 
non  vis  apparere  ?  Nam  quod  turpe  Mft  apparere ,  turpius 
eft  effe ,  quod  autem  formofum  eft  apparere  ,formofius  eft 
eli.33.M0r.  cfe.  Putat  autem  Gregorius  c  hypocritas  defcribi  his 
e.  3. alias  6.  verbis  apud  Iob  C  Pennaftntthioms ,  fimdis  eft  pennis 
'6'  hero diq  ,  &  accipitris.  Ita  ,  inquit  ,funt  nimirum  omnes 

hypocrita ,  oui  dum  bonorum  vitam  fimulant ,  imitatio¬ 
nem  fanSia  comte/ fitionis  habent  ,  fed  veritatem  fanfla 
aclionis  non  habent.  H  ibent  quippe  volandi  pennas ,  per 
fpeciem ,  fed  in  terra  repunt  per  aEHonem ,  quia  alas  per 
figuram  'fanVntatis  extendunt  ,  fcd  curarum  facularum u 
pondere  pragrauati  nullatenus  .1  terra  fubleuannir.  Pau¬ 
cis  autem^interieftis  addit.  Quid  vero  per  ftruthio-  D 
num  vocabulum .  mft  hi  ,  arii  fe  botftn  fimulant ,  defignan- 
tur ,  qui  fanRitatis  vitam  ,  qua  fi  volatus  pennam  per fpe- 
lib  8  Mor  c‘em  retinent,  fed  opera  non  ex-rcent  ?  Alibi  6  vero  fcir- 
fap.*4.  alias  po  ,  &  carc&o  hypocritas  fimiles  eflb  ait.  Scirpi  er- 


go,  inquit,  vel  careFii  nomine  hypocrita  vitam  fignat, 
qua  fpeciem  quidem  viriditatis  habet, fed  ad  humanos  vfus 
faucium  vtilitatis  non  habet ;  qua  fterilitate  operis  arida 
pennaners ,  filo  fitnFtitati*  colore  viridefeit.  Sed  neque  fine 
humore  fcirpus  ,  neque  fine  aqua  careBum  proficit ,  quia 
hypocritarum  vita  ad  bona  opera  infufionem  quidem  fit - 
perni  muneris  percipit,  fed  in  cunelis ,  qua  agit ,  exteriores 
laudes  appetens  afruclu  percepta  infufionis  inanefeit. 

4.  Et  cum  apparuerit  Princeps  Pqftorum  percipietis  im- 
marcefcibilem  gloria  coronam .] 

Ne  fruftra  putarent  fibi  laborandum  efle ,  amplif- 
fimum  eorum  induftrix  proponit  frudtum  ,  &  exi¬ 
miam  quadam  prxmij  dignitatemv  Refte  enim  mo¬ 
net  Oecumenius  coniun&ionem  ^  pofitarh  efle  pro 
vt  caufali,hocpa(fto:Cf  cum  ipfePaftorum  Princeps  ap¬ 
paruerit,  immarcefcibilem  coronam  percipiatis ;  quafi  di¬ 
cat.  Sedulo  vobis  proEcclefia.proqtve  fideliumfalu- 
te  contendendum  eft,  vt  bonis  Paftoribus  prxmium 
propofitum  confequamini.  Cum  apparuerit ,  inquit. 
Princeps  Paflorum  ;  Periphrafis  eft  Chrifti  Domini, 


Qui  ergo  foluerit  vnum  de  mandatis  iftis  minimis ,  &  do¬ 
cuerit  fic  homines ,  minimus  vocabitur  in  regno  coelorum-, 
qui  autem  fecerit ,  <pr  docuerit ,  hic  magnus  vocabitur  in 
regno  coelorum.  Eft  autem,  vt  diximus  ,  Epitcoporum 
maxime  proprium,  facere ,  &  docere.  Magni  autem 
dicuntur  futuri  in  vegno  coelorum ,  hoc  eft  ,  eximio 
prxmio  afficiendi  :  quippe  apud  Damclem  h  feri- h  cap, 11.3. 
ptum  eft.  Qui  dotli  f  ierint .  fulgebunt  quafi  fplendor fir¬ 
mamenti  ,  (fr  qui  ad  iuftitiam  erudiunt  multos  ,  quafi 
fiella  in  perpetuas  aternitates.  Theologi  vero  in  coele- 
fti  beari  tu  dine  Do<ftoribus  propriam  quamdam  au¬ 
reolam  deberi  affirmant,  quxnon  quidem  dotftrinx 
habitui,  neque  Do&oris  muneri  prxeise  debetur,ni- 
il  docendi  fun&io  ,  &  labor  accedat.  Quamobrem 
Petrus  hoc  fortafle fpc&ans  monuit  Epifcopos,vt 
gregem  pafcant,  hoc  eft  doceant,  erudiant,atque  in- 
ftituant ,  vt  Dodoribus  propofitum  prxmium  affe- 
quantur,  cuiufmodi  autem  hoc  prxmium  futurum 
fit,  explicat  Petrus  ,  cum  ait.  Percipietis  immarcefcibi¬ 
lem  gloria  coronam.  Et  primum  quidem  coronam  ap¬ 
pellat,  quo  nomine  vfus  eftetiam  Paulus  i ,  cum  ad  i  ep.  1.046 
Timotheum  fcripfit.  Bonum  certamen  certaui ,  curfitm 
confummaiti ,  fidem  feruaui,  in  reliquo,  repofita  eft  mihi  co¬ 
rona  iuftitia  ,  quam  reddet  mihi  Dominus  in  iita  ftie  irv 
ftus  Iudex.  Deinde  addit ,  Coronam  fore  imm.ircefci - 
bilem  ,  hoc  eft  nullo  vmquam  tempore  interituram. 

Idquc  ex  eo  probat,  quia  erit  corona  glorix  non  ex 
floribus  ,  aur  frondibus  ,  herbifquc  caducis  conrex- 
ta  ,  fed  ipfa  illa  fetnpirerna  ,  atque  immortali  beatdr 
runa  gloria. 

Porro  Petrus  Coronam  gloria  dixit,  fiue  Hebrxo-  1 1 1. 
rum  more  ,  quafi  dicat  ,  coronam  gloriofam  ,  fiue 
vt  fignificet  ,  beatam  illam  immortalitatem  fore 
veluri  coronam  egregia  quadam  cum  dignitate,  & 
maieftate  coniun&am  ,  nam  in  Apocalypfi  k  fe-  k  cap.  5.1« 
niores  ,  qui  vifi  funt  in  coelo  ,  redemptos  fe  pro¬ 
fitentur  in  fanguine  Agni  ,  8c  mox  addunt.  Et 
fecifli  nos  Deo  nostro  regnum j  ,  &  Sacerdotes  ,  &  re¬ 
gnabimus  fiiper  terra.  Denique  regnare  dicuntut 
Beati  in  fx cula  fasculorum.  Dominus  ',  inquit ,  Deus  I  Apoc.it  f 
illuminabit 


Catholica?  Epifl.  1.  Petri. 


t  vitiabit  tllos ,  &  regnabunt  in  'facula  foculorum.  Id 
x  eap.jz.**-  crtdft  myftice  indicauit  Iob  *  interprete  prxfertim 
b  1. n.Mo'.  Grcgorio  b  Pontifice,  ait  enim.  Iob.  Vt  in  humero 
C-H-alias  meg  porum  Murn  j  dr  circundem  illum ,  quafi  coronam j 
mihi:  Loquitur  enim  de  libro,de  quo  paulo  ante  di¬ 
xerat.  Et  librum  fcrtbai  ipfe  qui  iudicat.  Quem  librum 
interpretatur  Gregorius  nouurm  Teftamctum,  quod 
portare  humero ,  vt  ipfe  exiftimat,  eft  Scripturam  focram 
operando  perficere.  Subdit  autem.  Et  notandum  quam 
ordinate  deferibitur ,  &  prius  in  humero  portare ,  dr  pofi - 
modunu  ficut  corona  circumdari  ,  quia  videlicet  focri 
eloqui]  mandata  ,  fi  modo  bene  portantur  in ^  opere , 
pofi  nobis  coronam viBoria  exhibent  in-,  retributione. 
Quia  vero  id  nonnifi  fingulari  Dei  beneficio  ob- 
epf.io.ver.4  tineri  poteft ,  rede  didurn  eft  a  Dauide  c.  Traue- 
nifii  eum  in  benediBionibus  dulcedinis ,  pofuifii  in  capi¬ 
te  eius  coronam  de  lapide  pretiofi.  In  quem  locum 
3  Ser.  i^.in  egregie  Bernardus  d .  Triplex  ,  inquit ,  nobis  necejfa- 
paruisSerni.  na  eft  benediBio  ,  pr&uemens ,  adiuuans  ,  &  confum - 
mans.  Prima  mifericordia ,  fecunda  gratia ,  tertia  glo¬ 
ria.  Trauenit  mifericordia  conuerfioncrn ,  adimat  gra¬ 
tia  conuerfotionem  ,  perficit  gloria  confummationem.  Ni- 
fi  trinam  hanc  bcnediBionem  dederit  Deus  ,  non  po¬ 
teft  dare  terra  rtofira  fruBum  folutis.  Neque  enim  aut 
inchoare  bonum  ,  donec  a  mifericordia  prauemamur , 
aut  agere  bonum  ,  donec  adiuuemur  a  gratia  ,  aut 
confurnmari  in-,  bonis  poffumus  ,  donec  gloria  replea¬ 
mur.  Ferum  in  his  tribus  non  immerito  dulcius  fipit 
ea  ,  qua  non  modo  immeritos  ,  fed  dr  male  meritos 
prauenit  ,  vt  dum  adhuc  fili]  fumus  ira  ,  dr  opera¬ 
mur  opera  mortis  ,  ipfe  cogitet  fuper  nos  cogitationes 
pacis  ,  &  ne  petentibus  quidem  ,  irnrno  dr  impetenti¬ 
bus  ,  non  inuocantibus  ,  fed  prouocantib us  ,  non  inter¬ 
pellantibus  ,  fed  etiam  repellentibus  fpiritum  bonum , 
fpiritum  vita  ,  adoptionis  fpiritum  largitur.  Quid  illi 
anima  dulce  fopiat ,  cui  mifericordia  tanta  non  fopit  ? 
merito  proinde  benediBio  dulcedinis  nominatur  ea ,  qua 
prauenit  ,quia  qua  admuvt,  ,  fortitudinis  ,  q itu  confit  rn- 
mat  plenitudinis  eft. 

IV.  Iam  quod  hoc  loco  ait  Petrus  coronam  immxrcc- 
c  i.ad  Cor.9  fdbilcm  ,  Graece  disapivrivov  ,  Paulus  e  maluit  dice- 
M*  re  incorruptam  ,  Graece  cfo&tfpS  >  vtramque  vocem 

f  cap.1.4.  coniunxit  Petrus  hac  ipfa  Epiftola  f,  cum  de  coele- 
fti  haereditate  ageret ,  qux  hoc  loco  corona  nuncu¬ 
patur.  In  hareditatern ,  inquit ,  incorruptibilem ,  incon¬ 
taminatam  ,  dr  immarcefcibilem  dipdctp&v  ifoi 
lib.de  Co-  W  «udpavTcn.  De  ea  eleganter- feribit  Tertullianus  ? , 
son.  'milit.c.  vt  alibi  h  docui.  Alludit  autem  Petrus  ad  veterum 
i s ■  certamina,  quod  planius  loco  indicato  facit  Paulus, 

h  I.ad  Cor. 9  in  ^ujjjUS  vi&0res  corona  donabantur ;  quo  etiam 
?  sTr.ioy.de  fredauit  Auguftinus  i,  cum  ait :  Deum  non  modo 
oririp!  fpedatorem  elfc  noftrorum  certaminum ,  fed  etiam 
adiutorem  ,  quod  in  illis  certaminibus  ludorum 
adores  efficere  nequaquam  poterant.  Adimat ,  in¬ 
quit  ,  certantes,  qui  certamen  indixit  ;  non  te  ficfpcttat. 
Deus  in  agone  certantem  ,  vt  populus  folet  Athletam,  cla¬ 
more  enim  populus  monet  Athletam  ,  adiuuare  non  no - 
uit ;  Coronam  parare  poteft ,  qui  indixit  certamen  ,  vires 
autem  fubmimfirarc  non  poteft.  Deus  autem  quando  fipe- 
Bat  cenantes  fuos  ,  adiuuat  eos  certantes  ,  dr  inuocan- 
k  deEcclef.  tcs.  Et  in  eamdem  fcntcntiamDionyfius  *  Areopa- 
Hierar.  e.  t.  gita.  Certantibus,  ait  ,  Dominus  pramia  proponit  ,  vt 
fub  finem.  jg6Hf  ^  \tgti  Autem  certaminis  tulit ,  vt  fdpiens  ,pramid- 
que  vincentibus  decora  conftitttit  ,  dr  pulcherrima ,  dr 
quod  eft  profeBo  diurnius  ,  ipfe  ,  vt  eft  fumrne  cle¬ 
mens  ,  dr  bonus  in  fuis  bellatoribus  vincit  ,  dunu  in 
illis  habitans  pro  illorum  folute,  atque  viBoria  aduerfus 
mortis ,  dr  corruptionis  imperium  pugnat :  V t  igitur  co¬ 
ronam  hanc  immarcefcibilem  aftequamur,  legitime 
I  i.adTim.  nobis  certandum  eft  ,  ait  enim  Paulus  1 .  Non  co- 
3-5.  renabitur  ni  fi  qui  legitime  certauerit  5  quo  alludens 

Bened.  luftinian  .in  Efift .  Canon . 


Ephrem  a  Syrus.  In  luBminibtts ,  inquit ,  huius  j 
culi  nullus  fine  agone ,  feti  certamine  coronatur ,  dr  in~,  Cu“ 
fpirituali  conwrfattone  ,  &  propofito  fanclo  nemo  fine 
luBamine  poteft  immarcefcibilem  coronam  accipere ,  vi- 
tsque  sterna  hares  exiftere.  Fis  in  agone  certare ,  dr 
viBor  exiftere  ?  indue  te  armatura  Dei  ,  ficut  vefii- 
tnento ,  indue  te  virtutibus  anima . 

Id  quidem  commune  eft  omnibus  fidelibus,  fed  V. 
priuato  quodam  iure  Ecclcfiafticis  Prxfulibus  hoc 
certamen  propofirum  eft,  quibus  cum  vitiis  ,  ac  fce- 
leratis  hominibus  continenter  luctandum  eft.  Sie 
olim  apud  Iofephum  b  Mofes  paulo  ance  mortem  ^  ji-4-Anti- 
Iudaeis  exprobrans  ait.  Nofiu  quia  frequenter  peiora  Su’c  caP*d* 
d  vobis ,  quam  ab  hoftibus  mortis  pericula  fuftinui :  Sxpe 
etenim  vfu venit,  quod  alicubi  commemorat  Da- 
uid  c .  Retribuebant ,  inquit,  mihi  mala  pro  bonis ,  fie-  c 
rilitatem  anima  mea.  Cum  ingratis  interdum  agen¬ 
dum  eft,  ne  dicam  cum  malignis, qui, qux  per  fe  ho- 
ncfta  ,  &  laudabilia  funt ,  perperam  interpretantur; 
quocirca  de  fe  ipfo  ait  Paulus  d.  Foris  pugna ,  intus  ti-  d  i.ad  Cor. 
mores.  Tamerfi  enim  nunc  nihil  eft  ab  infidelibus  7-J- 
Principibus  metuendum ,  ( hxreticos  femper  exci¬ 
pio  )  non  raro  tamen  Laici  Dynaftx,  ac  Principes 
Antiftitum audoritatem  fufpedam  habent,  &  dum 
fibijfuxque  dignitati  plus  xquo  metuunt, Ecclefiafti- 
cis  negotium  facefTunt,Sacros  Canones  aut  violanr, 
aut  detorquent;  Ecclefiaftica  iura  vel  infringunt, vel 
non  leuiter  imminuunt ,  quibus  fi  obfiftas ,  ingentes 
excitantur  turbx,  &  fcandala  oriuntur^  fi  xquo,pa- 
tientique  animo  feras,  nec  muneri  tuo  fatisfacis  ,& 

Ecclefix,  cuiprodeffe  debueras,  non  exiguum  affers 
detrimentum.  Has  nimirum  externas  pugnas  fubire 
coguntur  Epifcopi ,  intra  Ecclefiafticos  autem  fines  4 

non  exiguis  timoribus  concutiuntur, fiue  Ecclefiafti¬ 
ca  difciplina  religiose  retineda  fit, fiue  improbi  cafti- 
gandi,  vel  in  officio  continendi,  fiue  denique  mores 
corrigendi, &  ad  legis  Euangelicx  prxfcriptum  con¬ 
formandi  fint. Deni  que  ftrenue  illis  laborandu  eft,  vt 
hancaliquando immarcefcibilc  corona adipifeantur. 

5.  Similiter  adolefcentes  fubditi  e  fote  femoribus,  omnes  au¬ 
tem  inuicem  humilitatem  infinuate,quia  Deus fiuperbis 

refifiit ,  humilibus  autem  dat  gratiam. ] 

Ha&enus  Presbyteros  alloquutus  eft,fiuncadole  -  I. 
fcentes  informat.  Ambigi  autem  poteft  ad  xtatem- 
ne ,  an  vero  ad  inferiorum  Clericorum  munera  ado- 
lefcentia  referenda  videatur. Et  Beda  quidem ,  quem 
viri  dodi  fequuntur,adolefcentes  putat  inferiores  or¬ 
dinis  Clericos  nuncupari, quos  iubet  fuis  Epifcopis, 
atque  Antiftitibus  dido  effeobedientes.Non  delunt 
tamen ,  qui  hoc  loco  &  Adolefcentes  ,  &  Seniores 
xtatis, atque  annorum  refpedu  interprerentur.Vrra- 
queautc  fententiafuaprobabilitare niutur.nifi  quod 
prior  magis  cum  fuperioribus  cohxrer  :  propterea 
enim  videtur  Apoftolus  dixifte,yiw*7»/e}',  quafi  dicat, 
vt  proprium  eft  Paftorpm  gregi  fibi  fubiedo  profpi- 
cere  ,  ita  ex  aduerfo  outs  ratione  prxditx  Paftoribus 
fubefle  debent.  Accedit^quod  cum  Presbyteros  no¬ 
minet,  quibus  proxime  prxeepta  dederat;  non  faci¬ 
le  credendum  eft,receffifTe  Apoftolum  ab  eius  vocis 
fignificatione ,  quam  modo  fequutus  erat ,  quin  po¬ 
tius  exiftimarim  Grxcam  voce  pturtpo/,  altera  ex  par¬ 
te  refpodere  <®)nta'/2uripo/?,vt  quemadmodum  Presby¬ 
teri  pro  Epifcopis  accipiuntur,  ita  adolefcentes  pro 
inferioribus  Clericis',  de  quibus  paulo  ante  dixerat. 

Non  dominates  in  clerus.  Hos  enim  maxime  decet  Epi¬ 
fcopis  fubiici,iifquein  omnibus  obteperare.Nec  mi¬ 
rum  videri  debet  inferiores  Clericos  adolefcctes  no¬ 
minari  ,  vt  enim  adolefcentes  dicuntur  ij  ,  qui  xta- 
tc  proficiunt  ,  ita  qui  per  gradus  in  Ecclefiaftic* 

K  k  1  hierarchia 


Explanatio  Cap.  V. 


hierarcliia promouentur, adolefcere  quodammodo  'A  fignificat  vox  Graeca ,  hoc  eft,  alius,  alij 


dici  poflunt ,  hoc  eft  in  facris-ordinibus  promoucri, 
quoad, quafi  in  virfr  perfe<ftu,ad  Prelbyteratu  afcen- 
dat, hos  igitur  iubet  Apoftolus  fubditos  efle  Epifco- 
pis,&  quidem  merit6,fant  enim  eius  veluti  miniftri, 
quorum  ille  opera  tum  facris  peragendis  ,  tum  aliis 
Ecclefiafticis  functionibus  obeundis, vtirur.Denique 
Epifcopus  eorum  veluti  parens  cenfetur, atque  idcir¬ 
co  aequum  eft  illos  liberorum  more  parenti  fubefle, 
eiufque  imperio  facile  obtemperare. 

Quod  ii  quis  contendat  aetatis  refpe&uadolefcen- 
tes  appellari,non  equidem  magnopere  repugnarim. 
Nec  enim  dubito  atquum  efle,  vt adolefcentes  femo¬ 
ribus  fubdantur  ,  atque  ita  quod  ait  Petrus.  Adole¬ 
fcentes  fubditi  efiote  femoribus :  perinde  eft  ac  fi  dicat. 


viciflim  fubiiciamini.  Ita  liet ,  vt  nullo  labore ,  nul¬ 
laque  difficultate  Palloribus  ,  atque  Antiftitibus  di¬ 
do  litis  audientes.  Quo  potiflimum  fpectat  hoc 
Apoftolicum  praeceptum  ,  quemadmodum  &  illud 
Pauli a .  Obedite  prapofuis  vcftris ,  dr  fubiacete  eis ,  ipfi  *  ^cbr* 
enim  peruigilant , quafi  rationem  pro  ammabm  veftris  red-  T  U7' 
ditun ,  vt  cum  gaudio  hoc  faciant,  dr  non  gementes.  Hoc 
autem  adeo  placuit  Bafilio  ,  vt  alicubi  b  fcripferit,  Reg.fuf. 
aaquum  efle  j  vt  ipfl  etiam  Prtepofiti  alius  alij  fubii-  dliP,refP-35* 
ciatur  j  allatis  enim  Apoftoli  -  verbis.  Implete  gau-  c  ad  Philip. 
dium  meum ,  vt  idem  fapiatis ,  eamdem  caritatem  haben -  uu 
tes  ,  vnanimes  id  ipfum  fentientes ,  nihil  per  contentionem, 
neque  perinanem  gloriam  ,fed  in  humilitate  fuperiores  fi- 
bi  inuicem  arbitrantes.  Subdit.  Verumtamen  quod  ma- 


luniores  state  fuperiores  honore  profequimini.  Ita  B  ius  afferri  humilitatis  exemplum  poteft  ,  quam  ji  conuen- 


.  •  enim  olim  dixit  Dominus  a.  Coram  cano  capite  ajfur- 
b  Eccle.tf.jf  ^  ljonoraperfonam fenis.  Et  Sapiens  b.  In  multitudi¬ 
ne  presbyterorum  prudentium  fla ,  0“  fapientia  illorum  ex 
corde  coniungere ,  vt  omnem  narrationem  Dei  poffis  audi¬ 
re ,dr  prouerbia  laudis  non  effigiant  d  te.  Sapienter  au- 
e  de  lib.edu-  tem  dixit  Plutarchus  c .  luuenes  vehementes, ac  temera - 
can*  rij  funt ,  &  in  appetitionibus  inflammati,  &  furentes ,  & 

rabidi  propter  fangptinis  copiam  ,  dr  caleris.  At  in  feni- 
bus  concupifcentiafons ,  qui  quidem  eft  in  iecinore  ,  reftin- 
guitur ,  paruufque  fit ,  dr  imbecillis.  Viget  autem  magis 
ratio,  affeEHbus  vna  cum  corpore  tabefeentibus :  quo  {pe¬ 
ti  Ter,  in  A-  £jtans,  ni  fallor ,  Comicus  d. 

6cea^'A<^*^  Numquam  ita  qmfquam fubdutia  ratione  ad  vita  fuit 

Quin  res,atas,vfus,  femper  aliquid  apportet  noni. 
Aliquid  moneat, vt  illa,qua  te  fcire  credas,  nefeias , 

Et  qua  tibi  putaris  prima,  in  experiendo  repudies. 
Merito  autem  Petrus  adolefcentibus  prarcepta  tra¬ 
dit,  vt  qui  meminerit  venifle  Chriftum,  vt  omnibus 
omnino  cuiufuis  aetatis,atque  ordinis  hominibus  la- 
e  Iib.ae.39.  lutem  afferret :  ita  enim  alicubi  loquitur  Iremeus  e. 

Omnes  enim  venit  per  femetipfum  faluare ,  omnes  ,  in¬ 
quam  ,  qui  per  eum  renafeuntur  in  Deum  infantes ,  dr 
paruulos ,  dr  pueros,  &  iuuenes .  dr  feniores ,  ideo  per  om¬ 
nem  venit  atatem  ,  dr  infantibus  infans  fatius  fantiifi- 
cans  infhntes  ,  in  paruulis  paruulus  fancltficans  hanc 
ipfam  habentes  At  at  em ,  fimul  dr  exemplum  illis  pietatis 
effetius  ,  dr  iujlitia,  dr  fubietiionis  \  in  iuuenibus  iuuenis 
exemplum  iuuenibus  flens,  d?  fantiificans.  Domino  ■,  vt 
vel  hinc  diTcant  Epifcopi  omnibus  fefe  hominum 
ordinibus  praefe&os  efle  Paftores  ,  vt  pro  cuiufque 
aetate  ,  &  conditione  omnibus  profpiciant.  Ita  Pau- 
f  ad  Roma.  Ius  {.  Gratis,  inquit,  dr  Barbaris  ,faptentibus  ,dr  infi- 
*4-  pientibus  debitor  fum.  Et  alibi  g.  Nam  cum  liber  effem 

£  *• a  0  ‘  ex  omnibus ,  omnium  me  fer uum  feci ,  vt  plures  lucriface¬ 
rem,  dr  fatius  fum  /udetis  ,  tamquam  Iudaus  ,vt  ludaos 
lucrarer.  Et  concludit.  Omnibus  omnia  fatius.  fum,  vt 
omnes  facerem  faluos.  Id  vero  ,  vt  ait  Auguftinus  h; 
non  mentiendo  3  fed  compatiendo ,  non fimulantis  atiu,  fed 
commifer antis  affetiu . 

Omnes  autem  ,  ait ,  inuicem  humilitatem  infinuate . 
Qupniam  dixerat,Adolefcentes  fenioribus  fubditos 
efle  debere  5  ne  id  fortafle  cuipiam  durius  videatur, 
omnibus  Chriftianam  modeftiam ,  atque  humilita-  E 
tem  in  primis  colendam  monet,  qui  enim  hac  virtu¬ 
te  praediti  funt ,  facile  aliis  fefe  fubiiciunt.  Vt  enim 
iCollat.ij.  apud  Caflianum  1  ait  quidam.  Hutnilitas  eft  omnium 
caP-7*  magiflra  virtutum  ,  ipfa  eft  caeleftis  adifleij  firmiffmum 
fundamentum ,  ipfa  efl  donum  proprium ,  atque  magnifi¬ 
cum  Saluatoris.  Is  etenim  vniuerfa  miracula,  qua  Chri- 
ftus  operatus  efl ,  fine  periculo  elationis  exercet ,  qui  mi¬ 
tem  Dominum  non  fublimitate  fignorum  ,fed  patientia, 
atque  humilitatis  virtute  fetiatur.  Addit  autem  Pe¬ 
trus  hoc  loco ,  Inuicem ,  vt  fignificet  Chriftianum 
efle,  non  folum  maioribus  fponte  fubefle,  fed  cuiuis 
etiam  flue  aequali ,  flue  minori  fubiici ,  hoc  autem 


h  cpift.j. 


III. 


tuuTtL,  Antiftites  vicijfim  alij ,  aliorum  imperio  fubiician 
tur  ?  Alibi  d  vero.  Sane  ,  ait,  humilitas  quidem  ea  efl,  d  Reg-brta. 
cum  quis  eat  er  os  omnes  fe  ipfo  fuperiores  exiflimaL  ex  pra-  refPon' 
feripto  Apoftoli.  Caeteriim  pro  eo.quod  Latinus  Inter¬ 
pres  dixit.  Omnes  at/tem  inuicem  humilitatem  infinua¬ 
te,  Graece  fcripflt  Petrus  <Ts  vsrc&wi- 

tgivrtn 'ovcotrvvm1  iyy.ofx&u&£t ,  hoc  eft ,  om¬ 
nes  aurem  alius  alij  viciflim  fubie&i  humilitatem 
prae  vobis  ferte.Oecumenius  Gnecam  vocem  iynoft- 
frvQdt  perinde  accipit ,  quafl  fignificet ,  inuoluc- 
re  ,&  circumdare,  vtfenfus  fit,  humilitatem  omni 
ex  parte  complcdimim,  &  ea  vndique  inuoluamini: 
vt  fignificet  Petrus  hanc  egregiam  virtutem  ex  ani¬ 
mo  colendam  ,  &  in  omni  vita ,  omnique  adtione 
C  ftudiose  retinendam  :  vt  enim  alicubi  feribit  Caflia- 

nus  e.  Nullo  modo  poterit  in  anima  noftra  virtutum.,  f  ^ 
ftrutiura  confurgere  ,  nifi  prius  iatia  fuerint  vera  hu -  ren'(3P' 
militatis  in^  noftro  corde  fundamenta  ,  qua  firmiffmt 
collocata  perfetiionis ,  dr  caritatis  culmen^  valeant  fu- 
ftinere  ,  ita  fcilicet  ,  vt ,  quemadmodum-,  diximus ,  pri¬ 
mum  fiatribus  noftris  humilitatem  veram  intima  cordis 
affetiu  exhibeamus ,  in  nullo  fcilicet  acquiefcentes  eos  con- 
triftare,  vel  ladere. 

Illud  tamen  monuerim  editionem  Compluren-  *  V- 
fem  ,  &  regiam  pro  iy/.ofxP>u>G.cdi  habere  iyx.<>fj.7rwQ^n 
quafi  dicat ,  veluti  ftola  induimini :  neque  aliter  le- 
gifle  videtur  Syriacus  ,  qui  tranftulic.  Circumamitii 
efiote.  Aliquid  fimile  indicare  voluit  vulgatus  In- 
terpres  ,  cum  dixit.  Infinuate.  Eft  enim  ,  infinuare, 
u  quafi  in  finum  immittere ,  &  coniungere  ,  vt  non 
male  quidam  dixerint.  In  animo  infixam  habete. 

Vt  enim  egregie  obfcruauic  Gregorius  f  Nazianze-  f  Otat.19. 
nus.  Vera  humilitas  non  ffi  rebus  externis ,  fed  in 
animo  pofita  eft.  Non  enim,  ait  ,in  ve(le,fed  inani¬ 
mi  conflantia  humilitas  fit  a  eft.  Nec  colli  deprejpo ,  aut 
vocis  demiffio  ,aut  vultus  inclinatio  ,  aut  promiffa  bar¬ 
ba  ,  aut  capitis  ad  cuterru  vfque  rafi  exornatio  ,  aut.  cer¬ 
tus  incedendi  modus  humilitatem effingit ,  qua  vt  ad 
breue  quoddam  tempus  exprimi  poffunt ,  ita  qukm. .  ct- 
lerrime  fefe  produnt ,  nihil  enim  fimulatum  confiam , 
aut  diuturnum  efl.  Et  fane  vox  ipfa  SUmroepo ni,»  ani 
mi  demiffionem  ,  &  moderatum  quendam  fenfum 
fignificar.  Rcdle  enim  alibi  g  idem  Nazianzenus  S  Orat.16 
lcnbit.  An  te  fugit  humilitatem  non  tam  in  paruis  re¬ 
bus ,  leuifque  momenti  ( fieri  enim  pojfit ,  vt  eam  oftenta- 
tio,  fitiaque ,  dr  adumbrata  virtutis  fpecies  pariat )  quam 
***->  maioribus,  dr  grauioribus  explorari)  Ego  certe  hu¬ 
militatis  ,  ac  modejlia  laudem-,  huic  demum-,  tribue - 
rim^ ,  non-,  qui  de  fe  ipfo  pauca  ,  idque  apud  paucos ,  dr 
raro  commemorat  ■,  nec  qui  inferiorem  humiliter  affa¬ 
tur  ,fed  qui  parce ,  ac  moderate  de  Deo  loquitur ,  aequa  - 
dam  proloqui,  quadam  premere ,  &  retinere. ,  quorum¬ 
dam  etiam  infeitiam  fateri  muit ,  atque  ei  fermone  ce¬ 
dit ,  cui  loquendi  munus  commiffum .  eft ,  ac  non  nullos 
vberiore  fpiritus  gratia  praditas  ,  &  contemplatione 

altius 


Catholica;  Epifl.1.  Petri.  389 


altius  prouetlos  ejfe ,  <t.quo  animo  patitur.  Et  multa  dein¬ 
ceps  in  carndem  fententiam.  Quibus  mirifice  con- 
i  Collat.  18.  fentiuntea  ,  qux  apud  Caffianum  a  fapienter  diflerit 
e,lu  Serapion  Abbas.  Proinde ,  inquit ,  vera eft cordis  hu¬ 
militas  retinenda,  qua  non  de  affectata  corporis, atque  ver¬ 
borum  ,  fed  de  intima  mentis  humiliatione  defeendit ;  qua 
tunc  demum  euidentiffimis  patientia  fisa  fulgebit  indiciis, 
cum  quis  ,no*  ipfe  de  fe  crimina  ab  aliis  non  credenda  ia - 
finuerit  ,fed  ab  aliis  fibimet  arroganter  ingeftatcontem~ 
pferit ,  er  irrogatas  iniurias  manfueta  cordis  aquanimi- 
tate  tolerarit.  Quamobrem  vere  omnino  fcripfit  Bafi- 
b  Orat.  17.  lius  b.  externa  humilitatis  ,  ac  modeftiae  argumenta 

de  hamil.  &  tum  demum  probari, cum  ex  interna  animi  affc&io- 
vana  elor.  r.r  .  .  „ 

b  ne  oriuntur.  Alloqui  ea  omnia  arrogantiae ,  &  am¬ 
bitionis  indicia  cenfenda  eflTe.caeterum  apte  omnino 
Petrus  adolefcentibus  humilitatem  fuader  ;  fblct 
enim  ea  actas ,  non  folum  communi  naturae  vitio, 
fed  priuato  quodam ,  ac  fuo  caloris  impetu  fupra  fe, 
efferri ,  &  alios  facile  contemnere ;  quod  etiam  in 
<  lib.r.Con'  infantibus  fe  obferuafle  aiTerit  Auguftinus  c .  Imbc- 
feir.c.7.  ciilitas,  inquit,  membrorum  infantilium  innocens  efl ,  non 
animus  infantium :  Vidi  ego ,  &  expertus  fum  zelantem 
paruulum  ,  nendum  loquebatur  ,  &  intuebatur  pallidus 
amaro  affettu  collactaneum  fuum.  Plura  autem  ciuf- 
modi  commemorauerat,  qux  animi  elationem,  ac 
tumorem  ,  Sc  non  exiguam  indignationem  indicant. 
<d  lib.de  Vi-  Accedit  quod, vt  ait  Ambrdfius  d.  Vicina  eftlapftbus 
4,UI*’  adolefcentia  ,  quia  variarum  altus  cupiditatum  ,feruo- 
e  lib.i.  Of-  rem  calentis  inflammati  at  at  is.  Quamobrem  alibi  e 
fic.c,»7.  adolefcentium  officia  deferibens;  Bonorum ,  inquit, 
adolefcentium  efl  timorem  Dei  habere ,  deferre  parenti¬ 
bus  honorem  ,  habere  femoribus  reucrentiam ,  caftitatem 
tueri ,  non  affernari  humilitatem ,  diligere  clementiam 
ac  verecundiam ,  qua  ornamenta  funt  minori  statis :  vt 
enim  in  fenibus  grauitas  ,in  iuuenibus  alacritas ,  ita  inu 
adolefcentibus  verecundia  velut  quadam  dote  commen¬ 
datur  natura. 

V.  Re&e  vero  humilitas  praecipue  ab  Apoftolo  com- 
f  inConftir.  mendatur,eftenim,  vt  ait  Bafilius  f,  tuttffimus  virtu- 
^Scrm^de  Uim  0Tnn’Hm  d)efaurus\  vel,vt  idem  alibi  £  ait ,  fage  na, 
'abdkalreril.  *}m  omnes  virtutes  compleflitnr.  Quo  fpedtans  B.  Gre- 
h  jnPfal.  3.  gorius  h ,  eos,  ait,  quafi  puluerem  in  manibus  flante 
Pcenitcn.  vento  geftare ,  qui  abfque  humilitate  ceteras  virtu- 
tes  congregant.  Atque  idcirco  humilitatem  vocat1', 

*  lib.17.mo.  omnium  magiftram  ,  ac  matrem  virtutum.  Alibi  k  vir- 
0,17.  tutis  originem  nominat.  Quia  enim ,  inquit ,  origo 
virtutis  humilitas  efl  ,  illa  in  nobis  virtus  veraciter  pullu¬ 
lata  ,  qua  in  radice  propria,  id  efl  in  humilitate  perdurat.. 

1  lib.  j4,mo.  Denique  alio  1  quodam  loco  ait ,  Euidentiffmum  re- 
eap.i  ,  a  las  yroyorum flgnurn  ejfl  fuperbiam ,  contra  vero  flgnum  ele¬ 
gorum  humilitatem  .-mox  autem  fubdit ,  quod  fi  quan¬ 
do  aliqui  filhm  fleciem  humilitatis  affumunt  ,femetipfos 
tamen  celare  in  omnibus  nequaquam  pojfutvL, ,  quia  eo¬ 
rum  fuperbia  diu  latere  non  fuftinens ,  cum  ex  alia  tegi¬ 
tur  ,  ex  alia  aclione  denudatur :  qui  vero  Jub  lege  humi¬ 
litatis  militant ;  femper  pauidi ,  atque  ex  omni  latere  cir- 
cnmsbeEli  aduerfum  tacuit  elcfhonis  pugnant, ,  er  quafi 
contrauenientes  Udus  folum  magis  in  fuo  corpore  oculum 
cusdodiunt ,  dum  in  femetipfts  principaliter  humilitatem 
tuentur.  Huic  autem  Apoftolico  praecepto  affine  eft, 
in  ad  Philip,  quod  fer  ibit  Apoftolus  Paulus  m.  Nihil  per  conten- 
*’5'  tionem ,  neque  per  inanem  gloriam ,  fed  in  humilitate  fu¬ 

ti  ad  Rom.  peyjores  fhi  inuicem  arbitrantes.  Et  alibi  n.  Honore  in- 
W,I0‘  uicemprauenietcs.Vono  quae  de  humilitate  d  i  <£ta  funt, 

vt  maxime  adolefcentes  deceant,  in  aliis  omnibus, 
atque  adeo  etiam  in  ipfis  Epifcopis  ,  &  Principibus 
praecipue  commendantur ,  nam  vniuerfim  quidem 
oEccl.3.ti.  ad  omnes  pertinent  ea,  quae  feribit  Sapiens  °.  Quan¬ 
to  maior  es ,  humilia  te  in  omnibus ,  &  coram  Deo  in- 
pMatt.18.5  uenies gratiam.  Et  Chriftus  Dominus  P .  Nifi  efficia¬ 
mini  ,  inquit ,  ficut  paruuli  ,non  intrabitis  in  regmtnu 
hened.  Inflinian.  in  Epift.  Canon. 


A  coelorum.  De  Epifcopis  autem  feribit  B.  Ifidorus. 
eydgnofcat  fe  Epifcopus feruum  ejfe ,  non  dominum ,  talem 
fubditis  fe  prafiet ,  vtnon  folum  auEloritate  ,  verum  & 
humilitate  clarefcat. 

Quoniam  Deus ,  inquit,  fuperbis  reflfiit,  humilibus  V I. 
autem  dat. gratiam.  Hanc  eamdem  fententiam  habet 
Iacobus  a  ,  videturque  aliquo  pa<5to  defumpta  ex  *  cap.4-tfJ 
Salomone  b  ,  ait  enim.  Ipfe  (  hoc  eft  Deus  )  deludet  b  Prou.j.jV 
illufores  ( Septuaginta  habent  fuperbos  )  &  manfuetis 
dabit  gratiam :  quo  loco  Septuaginta  hanc  Apofto- 
licam  fententiam  expreflerunr.  Dominus ,  inquiunt, 
fuperbis  reflfiit ,  humilibus  autem  dat.  gratiam.  Quo 
videtur  etiam  fpedafle  Beatiffima c  Virgo.  Depofuit ,  cLucxr.j* 
inquit ,  potentes  de  fede ,  &  exaltauit  humiles.  Eft  au¬ 
tem'  efficaciffimum  argumentum  ad  humilitatem 
B  perfuadendam.  Quis  enim  eft  ,  qui  non  metuat 
Deum  fibi  oble&antem  ?  quis  vero  non  magnopere 
cupiat  eius  coelefti ,  diuinaque  gratia  repleri  ?  Atqui 
ait  Apoftolus  tumidi ,  atque  elati  Deum  fibi  ex  ad- 
uerfo  repugnantem  experientur ,  qui  contra  humi¬ 
libus  gratiam  ,  &  caritatem  affluenter  largitur :  vt 
enim  Auguftinus  ait.  Diuina*  gratiae  imber  denotat 
de  tumoribus  collium ,  hoc  eft ,  fuperborum  ,  &ad 
humilium  valles  confluit :  quo  pertinere  videntur 
ea ,  quae  feribit  Dauid  d  .  Qui  emittis  fontes  in  conual-  d  Pfaf.  ioj? 
libus  , inter  medium  montium  pertranfibunt  aqua.  Quod  IOk 
vfque  adeo  verum  eft, vt  plerumque  humilitas  ira- 
fcentem  Deum  ab  impendenti  vltione  reuocet.  Ita 
olim e  Deas. Nonne ,  inquit, vidifii humilitatem  slchab  e  ?-Rfg  »1» 
coram  metquia  igitur  humiliatus  efl  mei  caufa  non  indu-  19, 

I  cam  malum  in  diebus  eius.  Quod  ipfum  indicat  Da¬ 
uid  f,  cum  ait.  Qttoniam  excelfus  efl  Dominus ,  <&  hu-  f  P&1. 1 J7. 
milia  refjncit ,  &  ait  a  a  longe  cognofcit.  In:  quam  fen-  6' 
tentiam  feribit  Auguftinus  8.  Videte  fatres  mtracu- 
lum  magnum ,  altus  efl  Deus  ,  erigis  te,  &  fugit  a  te,  hu-  ^  U*CC^. 
milias  te ,  &  defeendit  ad  te.  quare  hoc  ?  quia  excelfus  efl,  de  tempore! 
&  humilia  rcfpicit ,  &  alta  de  longe  cognofcit.  Humilia 
de  proximo  re  ff  icit ,  vt  attollat, ait  a,  id  efl  fuperba  delon¬ 
ge  cognofcit,  vt  deprimat. 

6.  Humiliamini  igitur  fub  potenti  manu  Dei ,  vt  vot 
exaltet  in  tempore  vifitationis. ] 

Simile  quiddam  dixit  Iacobus  h.  Humiliamini  in  *• 

V  conffettu  Domini ,  <$•  exaltabit  vos .  Hoc  aurem  loco  ^  caP  4.ie>» 
Petrus  quafi  argumentando  hanc  veluti  ampli  (limam 
conclufionem  colligit.  Et  quod  Iacobus  dixit.  In 
coriffettu  Dei.  maluit  Petrus  dicere.  Sub  potentimanu 
Dei :  vt  tacite  infinuet  colendae  humilitatis  caufam. 

Qui  enim  intelligit  Deum  omnia  poffe  ,  nihilque 
omnino  efle  in  rebus  creatis  ,  quod  diuino  nutui 
non  penitus  fubfit.nifi  plane  amens  fit,  fefe  maxime 
deiiciet ,  &  Chriftianam  modeftiam  atque  humilita¬ 
tem  ex  animo  compledfcetur.  Itaque  nihil  eft ,  quod 
magis  humilitatem  fuadeat ,  quam  fi  quis  diuinam 
omnipotentiam  aflidua  meditatione  fecum  ipfe  per- 
uoluat.  Addit  Apoftolus  ingentis  praemij  fpem.  Vt 
vos,  inquit,  exaltet.  Nam  vt  feribit  Gregorius  1  Na-  »  Orae.48.& 
zianzenus  ,fito  exemplo  Chriflus  Dominus  optimum  ad  4 11 
fublimitatem  iter  humilitatem  effe  docuit.  Addit  vero 
Athanafius k  ingens  efle  ad  falutem  remedium.  Inges,  k  de  Virgin, 
inquit, remedium  efl  adfalutem  animi  humilitas  cum  Sa- ,CIuan' 
tanasnon  ob  fcortationem,aut  adulterium ,  aut  furtum  de- 
ieSlus  Jit  e  coelo ,  fed  fuperbia  illum  inde  pracipnarit  infla 
ipfam  abyffum,  cuius  hac  verba  fuere.  A flendam  ,&  po¬ 
nant  folium  e  regione  Dei ,  &  ero  aqualis  ytltifimo :  &  ob 
hac  verba  deieftus  efl,ignifque  aternns  illius  hareditas  ,  & 
portio  faElus  efl.  Superbia  in  Diabolo  efl ,  humilitas  contra 
in  Chriflo  eft, cum  ipfe  Dominus  loquatur. Si  quis  inter  vos 
cupiat  fleri  magnus,  fit  omnium  minfier.  Quocirca  vere  .... 
dixit  Bernardus  \  humilitatem  virtutum  effe  flabile  ,  ;  j  **.  e 
Kk  5  fcnda 


19° 


Explanatio  Cap.  V. 


a  Ser. 
ver.  Dom. 


fundamentum^wieyz  omittitur,  inquit,  virtutum  con-  A  Quem  locum  obferuans  Gregorius  a  perinde  id.4i>»'a  m, ,  ,  mo* 
:.ic.  gregatiojion  mfi ruina  eft.Jit  Auguftinus  «.  Magnus ejfe  ftum  efle  ait, ac  ii  aperte  diceret.  Magnus  mihi fiufti,  e.io.aliisau 

om’  vis?  a  minimo  incipe  •,  cogitas  magnam  fabricam  conttrue-  quia  deffettus  tibifed  nunc  quia  magnus  tibi  e  s ,  ftt&us  es 

re  celfitudmislde  fundamento  prius  cogita  humilitatis.  Et  des  f  edus  mihi.  Et  alibi6.  Ad  Saul,  inquit,  diurnam-  b  lib.34.c-13, 

quantam  quifque  vult ,  &  disfomt  fuper  imponere  molem  crepatione  dicitur.  Nonne  cum  paruulus  ejfes  in  oculis  all'is  ‘7- 

adificij, quanto  erit  maius  ackficium,  tanto  alitus  fodit  frn-  tuis ,  caput  te  Jonttitui  in  tribubus  ijrael:  Paruulus  quip¬ 
pe  in  oculis  futs  eft,  qui  in  eo  quod  fimetipfnm  confiderat., 
imparem  fe  alienis  meritis  penfit.  Paulo  poft  autem 


•'  damentwn..  Et  fabrica  quidem  cum  conftruitur  in.fvp.re-. 

maconfurgit, qui  aut  em  fodit  fundamentum, ad  una  depri¬ 
mitur.  Ergo ,  er  fabrica  ante  cdfitudinem  humiliatur ,  er 
faftigium  poft  humiliationem  erigitur.  Eodem  fpeflafle 
b  lib.  dear-  etiam  videtur  E phrem.l?  ,  cum  dixit.  Pro  calceamento 
mat.  fpir.c,i.yw^g  humilitatem  y ficut. enixn  calceamentum  calcatur  iu- 
giterjta  quern  humilitas  fanffo  repleuerit ,  fiudet  ab 
omnibus  conculcari,  -. 

Ei  vos,  inquit  ,  exaltet  in. tempore  vifitatioms.  Grteci 


hurniliandirationem.acmodum  prxfcribit.  Difeant, 
ergo,  ait,  quomodo  humiliari  proximis  de  beant, qui  adhuc 
quo  loco  ^  apud  Deum  habeantur ,  nefeiunt.  Si  fu  fe  elecli 
etiam  illis  humiliant ,  quibus,  iam  fe  per  interna  inditu 
interpojttos  deprehendunt.  Hoc  autem  proprium  ejfe  fpe- 
cimen  Aedorum  folet quod  de  fe  ferfiper  fenuunt.  infra 
quam  fiunt.  Docet  autem  Auguftinus  humilitatem 


codices  fimpliciter  habent  scufa, hoc  eft, in  tempo,-  B  virtutem  efle  Chriftianx  fchola:  propriam  ,  quocirca 

re,fiuein  opportunitatc.Monet  autem  Oecumenius,  m .  ■  ^ . 

in  tempore, addi,^  de  exaltatione,  qua  in  futurum  tem¬ 
pus  fit, intelligat ,  qua  velfola  exaltatio  eft,  cum  non  muter 
turfed  in  perpetuum  duret.  Addit,  vero.  Qua  hic  fit, cum 
inflabilis  fit  ,&  caduca  ,firnper  fibi  fuccedentem  humilia  ¬ 
tionem  habet vt  citius  quandoque  ,quam  exaltatus  quifi- 
piam  fit, in.  humiliationem  delabatur.  At  ex  humiliatione 
altitudinem, &  fub  limitat  em  comparari  ipfe  'Dominus  cer¬ 
tus  fponfor  teftatur. ,  cum  ait.  Vnvfquifque  qui  fe  humiliat 
exaltabitur ,  &  qui  fe  exaltat  humiliabitur.  Et  qui  vult 
primus  inter  vos  effe, fit  omnium  vltimus.  Denique  colli¬ 
git.  In  futuro  tempore  ex  humiliatione  exaltationem  pro¬ 
mitti  ,  quippe  cum  inuariabilium  rerum  tempus  in  futuro, 

&  incorruptibili  faculo  fitjcum  enim  incorruptibile  illud  ftt. 


alibi  ait c.  Nunc  in  duitate  Dei  ,  &  duitati  in  hoc  fit-  c  lib-M.de 
culo  flffegrinanti maxime  commendatur  humilitas ,.&■ in  Ciuitc,,J- 
eius  Rege  ,  qui  eft  Chnihts ,  maxime  pradicatur ,  con - 
tr anumque  huic  virtuti  elationis  vitium  in  eius  aduer- 
fario  ,  qui  eft  Diabolus  maxime  dominari  [acris  luteris 
edocetur. 

Quomodo  autem  in  Chrifto  Domini  potuerit  IV. 
efle  humilitas ,  docet  egregie  Bernardus  d .  Ipfe  jn_  «1  Serm.  41. 
quit  ,fi exinantuit ,  ipfe  fi  humiltauit  fnon  neceffuate  Iu-  ClDticorfi- 
dictjyfid  noShri  caritate, poterat  nimirum  vilem  fi,  <jr  con¬ 
temptibilem  demonfir  are, fidplane  non  reputare,  quoniam 

fi  ipfum.  V olunt ate  proinde  humilis  fuit ,  &  non 
tudicio ,  qui  talem  fi  obtulit ,  qualem  effe  nefeiuit ,  mavis 
autem  placuit  minimum  reputari,  qui  fi  fitmmum  , 


nihil  mortale, aut  caducum  in  fi  habet.  Qux  quamquam  C  ignorabat.  Quod  non  perinde  accipio  ,  quafi  Chii- 
veriflim£  «dicuntur,  &  vera  exaltatio  humilibus  pro-  fti  humanitas  non  poflet  agnofeere  fe  in  fe  ipfa  fpc- 

/l  iram  nmni  ^  A  _  •  1:  * 


mifla  in  futuro  faeculo  potilHmum  referuatur.  Exifti- 
mo  tamen  Petri  verba  fimpliciter  accipienda  efle, 
vtfenfus  fit.  S110  tempore  ,  aut  cum  opportunum 
fuerit  eos  ,  qui  fe  deficiunt.,  exaltandos.  Interdum 
enim  etiam  in  hac  mortali, caducaque  vita,  humiles 
c  Prou.  13.  attollunturtqua  ratione  dixit  Salomon^S#/^»*»/?- 
quitur humilitas  ,&  humilem  jpiritu  fufiipiet  gloria.  Et 
d  cap.ii. 13.  Jok  d .  Qm  enim  humiliatus  fuerit, erit  ingloria ,  &  qui 
inclinauerit  oculos  ipfe  fatuabitur.  Ob  eam  rem  dixit 
e  Pfal  .83.14.  Damcl e.  Repleti  fumus  mane  mifiricordia  tua,  &  exul- 
tauimus,&  delectati  fumus  in  omnibus  diebus  noftris.Um- 
ti  fumus  pro  diebus, quibus  humihafU  nos.  Sanfliflimx 
f  imo;  vero  Efther  f  hiftoria  hoc  ipfum  apertiflime  probat. 


«flatam  ,  omni  plane  honore  indignam  efle  ,  cum 
quidquid  haberet  boni  diuino  fibi  munere  ,  ac  libc- 
ralitate  collatum  eflet.  Sed  id  nimirum  indicat  Ber¬ 
nardus ,  non  potuifle  Chriftum  ,fifua  omnia  bona 
fpeflaret,cenferefe  probris,  &  contumeliis  dignum j 
quamobrem  fubiicit.  Non  enim  quo  modo  ego ,  vel  tu 
tnuenimus  nos  in  veritate  dignos  dedecore ,  &  contemptu, 
dignos  omni  extremitate. ,&  infirmitate, dignos  etiam  fap- 
pltcns ,  dignos  plagis.  Non  inquam  ita  &  itle,  qm  tamen 
omnia  expertus  eft  ,  quia  voluit  tamquam  humilis  corde 
Quocirca  apud  Matthaeum  «  ait.  Difidtc  d  me  ,  quia  ccap.n.zj. 
mnis  fam,&  humilis  corde.  Proptcreaait  Sapiens  (  ■  f  Ecd3.11. 
Quoniam  magna  potentia  Dei  folius,  &  ab  humilibus  ho- 


Sic  enim  legimus.  Conturbataque  eft  gens  tuftorum  ti -  D  noratur.  Si  quidem  hoc  fe  maxime  Chrifti  difopu- 
memium  malafua ,  &  prsparatnad  mortem.  Haec  erat  los,&  fe  «flatores  declarant, 
fumina  quaedam  deieflio. Mox;  autem  fequitur.  Cla- 
mauermtque  ad  iUf  vociferantibus  ,fons  par- 

nuscreuit  tn  ftuuium  maximum  y  &  humiles  exaltati  funt, 
u  &  deuorauerunt  inclytos.  Denique.Eliphaz  apud  lob  S 
inter  caeteras  Dei  laudes  hoc  etiam  praedicat.  Qui 
ponit  humiles  in  fublime,  &  maerentes  erigit  foffitnte.  At¬ 
que  haud  fcio  ,  an  hoc  ipfum  figniticare  voluerit 
Ifaias  h  his  verbis.  Hac  dicit  e^ccelfus,  &  fublimis  habi¬ 
tans  atemitatem,  &  fandum  nomen  eius  in  excelfo ,  &  m 
fanclo.habitans,  &  cum  contrito  ,  &  humili  ffiritu ,.  vt  %u- 
uificet  ftintum  humilium  ,  &  viuifteet  cor  contritorum. 

Quod  igitur  addit  Latinus  Interpres.  In  tempore 
vifttatiovis.  Non  loluro  deliderafur  in  Graecis  Codi- 


Haec  autem  omnia  de  vera  humilitate  accipienda  V. 
funt,  quae  vt  ait  Bernardus  ",  virtus  eft,  qua  quis  ex  ve-  g  g'^. 
nffimafui  cognitione  fibi  ipfi  vilefit  ■  quippe  vt  ait  Ifi-  HuraiL  ia 
dorus  6  Pelufiora, animo  potius  qiHm  verbo  fpefla-  „ 
turjfiu  porro  cognitio  ex  Dei  contemplatione  maxi-  141. '  "P* 
mp  «ritur.Qup  fpeflafle  vifus  eft  Auguftinus,qui  ali- 

lYIf  *n  MM.i....' _ _  , 


cubi  dixit.  Nouerim  te,nouerh 


im  me,  rutamem  te ,  &  con¬ 


temnam  rne.  Et  Bernardus  i  in  eandem  fententiam  ‘  SernMl- 
Ad  illud  lumen, ait,  veritatis  conftitutus  hornofe  ipfum  &  Camic 
/me  diffimulatione  infficit,&  fine  palpatione  diiudicat.  Vt 
v  non  immerito  dixerit  quifpiani  ,  humilitatem  efle 

oAAir  T  Inr,rnr«  Tn  trmnnr,  Collyrium,de  qUO  Angelus  111  Apocalypfi  k.  CoIhrtO,  k  Cap.3.  I*. 

ioquitjZwe  oculos  tuos, vt  videas ,  op\o  ii  quis  inunga- 
cibus  ,  qui  nunc  circumferuntur  ,  :ed  ne  agnofcitur  E  tur,veriflime  fefe  apud  omnes  deiicit,quia  y  t  ait  Bci- 
quidem  a  Syriaco  ,  qui  fimpliciter  ita'  reddidit.  Hu-  nardus  I .  Verus  humilis  vilis  vult  reputari,  non  humilis  >  Serm.is.  • 

pr&dicar i, gaudet  contemptu  fui, hoc  folofane  fupcrbus.qmd  Cantic’ 
laudes  contemnat. Egregie  vero  de  hac  virtute  phiiofo- 
phatur  idem  Bernardus  f11,  nec  piger  eius  aurea  verba  m  Serm.41. 


miliemim  igitur  fub  potenti  illa. Dei  manu ,  vt  ipfa  vos 
.  euehat  tempore  congruo.  Certe  non  de  vita  futura  tan- 

1  a, .74.  8.  tum,fcd  etia  de  prxfenti  loqui  videtur  Dauid  cum 
ait.  Hunc  humiliat,  &  hunc  exaltat.  Arrogantes  enim, 
&  fuperbos  deiieit,  humiles  vero,  &  abieflos  extol- 
lindepreflit  olim  Vafthim  ,  8c  Aman ,  extulit  autem 
Efther, &  Mardoch^um.Eadenique  ratione  Sauli  ex¬ 
probrat  Samuel  his  plane  verbis.  Nonne  cum  paruu- 
,  h*s  eJfes  w  oculis  tuis ,  caput  in  tribubus  Ifraelf altus  es i 


b.ica.dtctibeve.Eft,inquit,humilir,i,-,  quam  nobis  veritas  <-'aat‘c# 
pant,&  non  habe t  calo,  an, &  eft  humilitas ,  quam  caritas 
format,  &  inflammat,  atque  hac  quidem  in  affeclu ;  illa  in 
cogitatione  confiftit.  Etenim  tu  fi  iemet  ipfum  intus  ad  lu¬ 
men  veritatis, & fine  diffimulatione  inficias ,  &  fine  pal¬ 
patione  chiudtcesmon  dubito, quin  humilieris ,&  tu  in  oculis 


o*  n  jjo  tr*-4 


Catholica;  Epift.  I.  Petri. 


tuis  fatlus  vilior  tibi  ex  hac  vera  cognitione  tui ,  quamuis 
nec  dumfortdfse  id  ejfe  patiam  in  oculis  aliorum.  Eris  igi¬ 
tur  humilis, (ed  de  opere  interii n  veritatis ,  (fr  minime  ad¬ 
huc. de  amoris  infifione.  Nam  fi  veritatis  ipfius,  qua  te  ti¬ 
bi  veraciter,  atque  falubriter  demonflrauit ,  ficui  ffdendore 
illuminatus ,it a  amore  affeci  us  fui  fies, voluifies  proculdubio, 
quodin  teeft,eamdem  de  te  omnes  tenere  fintentiam,.quam 
ipfam  apud  te  veritatem  habere, cognofcis.  Poftmodum 
vero  eos  acriter  reprehendit,  qui  cum  vere  de  Te  de¬ 
mi  ise  ,  atque  humiliter  fentiunt  ,  reoqfant  tamen 
ab  aliis  defici, aut  contemni.  Pondus, i  nquit,  &  pon¬ 
dus  abominatioeft  apud  Deum ;  Quid  enim  3  tu  te  depre¬ 
tiaris  in  fecreto  apud  temetipfum  ventatis  trutina  ponde¬ 
rat  usy& foris  alterius  pretij  mentiens, maiori  te  podere  ven¬ 
dis  nobis, tjuam  ab  ipfa  accepiftilTime  Dcu,&  noli  hac  rem 
■  pefimam  facere\  vt  quem  humiliat  veritas, extollatvoltm- 
tas,hocenimeft  refiftert  veritati, hoc  pugnare  cotra  Deum. 

IV.  ,  Alia  vero  ex  parce  dignus  eft  humilis  fummis  ho- 
alib.j.epift.  noribus',ac  propterea  Ilidorus  a  Pelufioca  humilita - 
'orat  38  tem  vocat,  ingens  faftigium.  Et  Gregorius  b  N^zian-. 
41.  ‘  ’  zenus .Optimum,  ait ,  efie  adfubtimitatem  rnr.Denique 

de  Virgin.  Athanailus  c  ,  ingens ,  nominat,  ad  falutem  remedium. 
Iib.rf.ini.  Quamobrem  Gregorius  d  Pontifex  explicans  verbae 
« 'nR^g.  1 6.  ^Mdhuc  relicjutss  eft paruulus , &  pafeit  oues :  Merito , 
n,  inquit , paruulus  ifte  dicitur,  oues  pafcere ,  quia  eleflut 

qmfife  humilis  eft ,  &  fterilis  non  eft ,  quia  quotidie  magna 
agit  ,fed  de  fe  magna  non  fentit.  Merito  ergo  non  folitm 
paruulus,  fed  pallor  afieritur ,  quia  qui  vere  humiles  funt, 
foris  fe  deiiciunt  ,fed  per  internam  ficietatem  in  fummis, & 
aternis.pafcuis  immoratur, nam  feriptum  eft. Deus  fuperbis 
refiftit,  humilib  us  autem  dat  gratiam.  Quf  autem  gratia, 
nifi  vt  fumma  videant, &  cognofcant  ,&  diligant, at  que  ad 
ipfa  dilecla  quafi  fortes, &  pingues  curranriSzt fanda  igi¬ 
tur  eft  humilitas,  vt  hoc  loco  monet  Petrus.  Verum 
quod  ille  addit .Vtvos  exaltet, non  caufam,vt  arbitror, 
fed  confequutionem  indicat.Nam  qui  ideo  fedeiicit, 
vt  fine  inliac  mortali  vita,fiue  in  illo  beatorum  coetu, 
amplitudinem  ,  &  gloriam  a  Aequatur  ,  videri  poftit 
non  tam  ftudiofus  humilitatis ,  quam  honoris, ac  di¬ 
gnitatis  appetens.  Atque  hunc,  ni  fallor,  petftringere 
fEccl.19.13.  videtur  Sapiens  f,  cqm  ait.  Eft  qui  nequiter  fe  humiliat, 
interiora  autem  eius  plena  funt  dolo.  Et  fane  qui  fe  in 
aula  principum  deiiciunt,vtad  honores  prouehatur, 
ambiciofi,  non  humiles  cenfendi  funt.  Qui  vero  hu¬ 
militatem  colunt ,  vt  humilibus  propoma  in  coelo 
prxmia  adipifcantur,funt  quidem  laude  digni, quod 
ce  expetant,  qtix pulcherrima, honcftiftima, maxime- 
que  appetenda  funt.Haud  tamen  crediderim,  id  effe 
inter  humiptatis  officia  recfcnfendum ,  quae  hominis 
animum,vt  paulo  ante  dixi, ita  afficit, & componit, vt 
fe  humilis  bonis  omnibus  indigni flimu  iudicet.Quo- 
circa  omni  penitus  fui ,  fuarumque  rerum  folicitudi- 
ne  abiedta,fefc  totum  Deo  cx  anim.o  fubiicit,  a  cuius 
voluntate, nutuque  penitus  pendet.  Quod  infinuaffe 
vifii  eft  Virgo  Beatiflima,  cum  mira  fibi  denuncianti 
g  Lue*  1.38.  Angelo,  rcfpondit  & .  Ecce  ancilla  Domini,  fiat  mihi  fe¬ 
cundum  verbum  tuum.  Humilitatem  itaque  fequitur 
prouedfio ,  vt  Chriftus  non  femcl  his  verbis  docuit. 
Qui  fi  exaltat  humiliabitur  ,  &  qui  fe  humiliat  exaltabi- 
/ur.ld  verbjVt  ait  Petrus, cogruo,&  opportuno  tem¬ 
pore  fiet,  cum  videlicet  Deus  id  optimum  exiftima- 
uerit,vt  fignificant  Grxci  codices, vel  certe, vt  indicat 
vulgatus  lnterpresjhumilitaps  prouedfio  in  tempore 
vifitationis  fiet, hoc  eft  in  futurum, vt  explicat  Oecu- 
menius.  Vifitationem  autem  pofuit  Interpres,  vt  fi- 
gnificct  in  extremo  mundi  o  ccafu.vel  certe  in  fupre 
mo  cuiufque  vitx  die,omnia  etiam  abdita,atque  oc¬ 
culta  mentis, quae  in  lucem,atque  omnium  afpedtum 
proferenda  funt,quam  accuratiflimeexpendeda  elfc. 
h  Sophoni*  Quo  referenda  funt  Propheta:  h  verba.  Scrutabor,  in 
c  i.u.  quit ,  /erufalem  ,  &  vifitabo  fuper  viros  defixos  in  fecibus 


W 

A  fitis.  Et  id  genus  alia  non  pauca ,  quae  paffim  in  fiteris 
litteris  leguntur,  ex  quibus  intelligimus  Deum  Iudi- 
cem  cundfa  luftraturum  ,  vt  fuum  cuique  vel  prx 
mium,vel  tqpplicium  iufte  rependat. 

7.  Omnem  folicitudinem  veffram  prolicientes  in  etm,qup- 
niam  ipft  cura  efi  de  vobis.  ] 

Redte  Oecumenius ,  vt  timorem ,  inquit,  omnem  ex  .  I, 
humiliatione  hac  auferat ;  fortafie  etenim  vereri  aliquos 
videbat, ne fi  in  hac  vita  fe  ipfos  humiliarent ,  mali  aliquid 
paterentur ,  idcirco  fubiungit.  Ne  timeas ,  curam  omnem, 

&  folicitudinem  tui  in  Dominum  comice, nam  fi  id  feceris,  - 
prouido,ac  fido  Procuratori  te  ipfurn  commifcris ,  ipfis  enirnt- 
cura  efi  de  his  omnibus.  Sic  autem  fere  perfuafum  eft 
hominibus  eos,  qui  humilitatem  compledfunturfa- 
B  cile  ab  omnibus  contemni ,  atque  adeo  in  maximas 
plerumque  anguftias  ,  vitxque  diferimina  adduci; 

Hanc  inanem  dubitationem  amouet  Apoftolus,  di- 
uinumque  patrocinium  humilibus  certo  pollicetur. 
Superuacaneam  vero  folicitudinem  reiicit  ,  quam 
Chriftus  Dominus  ,  atque  ipfe  Paulus  Apoftolus' 
grauiffimis  verbis  reprehendunt  ;  nam  folicitudo, 
qua  futura:  vitx  bona  fedulo  ,  ac  ftudiose  perqui¬ 
runtur  ,  cum  laudabilis  eft  ,  atque  honefta ,  tum  in 
primis  neceffaria,  de  qua  gaulus  3.  Volo  autem  vos  3  x.  ad  Cor, 
fine  folicitudine  efie  ,  qui  fine  vxore  efi  folicitus  eft,  qua  7-3  ^ 

D  omini funt, ,  quomodo  placeat,  Deo.  Et  Propheta  b.  ^ 

Indicabo  tibi  0  homo  ,  quid  fit  bonum ,  &  quid  Domitius 
requirat,  a  te  ■,  *utique  f acere  indicium  ,  &  diligere  miferi- 
cordiam,& folicitum  ambulare  cum  Deo  tuo.  Qu^  vero  ' 

C  fpe&ant  ad  corpus,  quxque  funt  ad  tuendam  vi¬ 
tam  neceffaria ,  non  funt  illa  quidem  penitus  negli- 
genda  3  merito  tamen  nimia  eorum  follicitudo  ,  qux 
prxfertim  a  diffidentia,  aut  defperatione  non  longe 
abeft  a  Chrifto  Domino  c  reiicitur.  Ideoftwqmt,  di-  c  Matc.tf.2j, 
co  vobis ,  ne  fi  liciti  fitis  anima vefir  a  ,  quid  manducetis, 
neque  corpori  veffro,quid  induamini.  Paucis  autem  in- 
tenedtis  fubiicit.  IR  efficti  e  volatilia  coeli ,  quoniam  non 
ferunt ,  neque  metunt ,  neque  congregant  in  horrea ,  & 

Pater  vefter  cceleslis pafeit  illa.  Neque  vero  pugnant, 
qux  feribit  Salomon  d  ,  qui  focordiam  ,  &  quorun-  d  px°n-14- 
dam  negligentiam ,  atque  ofeitantiam  reprehendens  3i' &  c  tf’3' 
ait.  Vfque  quo  piger  dormies ,  vfque  quo  de  fimno  conful¬ 
ges ,  parum  inquam  dormies ,  modicum  dormitabis ,  pau¬ 
xillum  manus  conferes ,  vt  quiefias ,  &  veniet  tibi  quaft 
D  curfor  egeftas  tua ,  &  mendicitas  quafi vir  armatus.  Et 

alibi c.  Propter  frigus  piger  arare  noluit  ,  mendicabit  cPiou.io.4. 
ergo  aslate  ,  &non  dabitur  illi.  Denique  non  femei 
ad  excitandam  quorumdam  inertiam  ,  atque  acuen¬ 
dam  induftriam  ,  formicx  proponit  f  exemplum,  fProo.30.1j 
qua  praparat  in  mefie  cibum  fibi: Quamobrem  iute  opti¬ 
mo  apud  Caflianum  S  loannes  Abbas  anachoreti- g  ColUt.ty. 
cam  vitam  fe  deferuifle  affirmat ,  quia  deguffata  eius  c'3' 
puritas  folicitudine  interdum  carnalium  rerum  interpola¬ 
ta  firdebat.  Et  aliquanto  h  poft  hoc  in  eius  vitx  ge-  ^  caP  J* 
nere  incommodi  irteffe  dicebat ,  quod  cum  maior  nu¬ 
merus  fratrum  habitationem  illius  filitudinis  ccepifiet.ex.-i ; 
petere  ,  &  coanguflata  vafiioris  heremi  libertate  ,  non 
modo  ignem  illum  diurna  contemplationis  fi-igere-  fecifiet,  \ 
fed  etiam  multimodis  mentem  carnalium  rerum  vinculis 
E  impediret.  Quo  fpedtans  Paulus  '  ■,  nihil,  ait,^ fi U citi  fi-  i  ad  Philip. 
tis,fed  in  omni  oratione  ,  &  obficratione  petitiones,  vefira  A-6- 
innote  fiant  apud  Deum. 

Crediderim  autem,  cum  Apoftolus  ait-,  Omnem  fi*. ,  'H.r 
licitudinem  vefir am  prolicientes  in  eum  ■,  vtiii ,  ac  filutaa' 
confilio  monere  humiles ,  vt  fiue  de  falute ,  fe.napiter- 
naque  felicitate  foliciti  fint ,  fiqe  qux  funt  ad  vitam 
tuendam  neceffaria  , ca ,  qua  .par  eft,  moderatione 
perquirant  ,  non  fuis  dumtaxat  viribus  nitantur, 
fedinvnoDeo  fpes  omnes  . fitas ,  &  colloca¬ 
tas  efie  velint ,  fine  quo  ipfi  nihil  aggredi ,  ueqvr 
Kk  4  perh 


392  Explanatio  Cap.  V. 

perfker«,aut  abfoluere  vllo  modo  poflimt.  Quam-  A  peribit.  Hoc  igitur  eft  ,  quod  ait  Petr  as  ■,  quoniam  ipft 


quarn  enim  non  nego  mulca  cum  in  ceconomica, 
tum  in  politica  adminiibatione  abfque  praecurrentis 
^  gratiae  beneficio, &  inchoari, &  perfici  poffe.  Eadem 

tamen  illa  diuinum  concurfum, atque  opem  neceffa- 
rio  poftulant,qute  fidefint ,  ne  hifcerc  quidem  quif- 
quam  omnino  poteft.Neque  enim  vllaeft,  quamuis 
humana ,  &  politica  a&io ,  quae  non  annuente ,  vel 
permittente  certe, atque  adiuuante  Deo  peragatunvt 
* ip  fenterii*  ernm  alicubi  ait  Auguftinus  * , nihil  eji  in  hac,vtita  dt- 
Profperi.  cam, mundana  repubhea ,  quod  in  tllo  fempiterno  ,  diuino- 

que  fenatu  non  decernatur ,vel certe  permittatur.  Ea  vero, 
quae  ad  fempirernam ,  beatamque  vitam  referuntur, 
quae  ad  pietatem,&  ad  rerum  lupranaturalium  ordi¬ 
nem  fpe&anr,  &  praeueniente  gratia  indigent ,  vt  in¬ 
choentur,^  adiuuante,vt  perficiantur. Quocirca  ve-  fi 
b  ad  Philip,  re  Paulus  b.  Deus  eji  enim, inquit, qui  operatur  in  vobis, 

1,1  5 '  &  velle perficere  pro  bona  voluntate :  quo  loco  eft, 

Graeca  vox  iufoyjx  •,  vt  a  diuina  in  nos  beneuolentia 
bona  omnia  profluere, ac  promanare  fignificec.Tdem- 
c  ad  Philip,  que  Paulus  *  de  fe  ipfo  ait  .Omnia  poffum  in  eo,qui  me 
d  ad  Phili  C0?,./®r^-Dcnique  d. Quj  coepit  m  vobis  opus  bonum, per- 
ficiet  vfque  in  diem  Chrtfii  lefu.Vt raque  igitur  follicitu- 
do  nofiraDeo  potiflimum  nititur,&  quae  diuina  fpe- 
&at  ab  eo  omni  ex  parte  pender.humanavero  illiipfi 
accepta  referenda  eft.  Quod  etiam  apud  Gentiles 
agnouit  non  nemo, cum  enim  Athenienfes  fuum  ne- 
fcio  quem  Imperatorem,  quod  Cotyn  regem  intere- 
nuflet,fufpicerent,atque  admirarenturfille  refpodiffe 
fertur  Diis  habendam  efle  grariam  ,  quibus  auttori- 
bus  res  praeclare  cefifTent ,  nam  fe  quidem  nihil  prae¬ 
ter  manum, &  pperam  commodaffe ,  euentum  rei  in 
manu  Dei  efle ,  cui  gratia  habenda  fit, fi  quid  ex  ani  - 
r™  mi  fententia  eueuerit ,  illum  tamen  operam  noftram 
requirere.  Non  itaque  Petrus  follicitudinem  peni¬ 
tus  reiicit ,  fed  eam  vult  diuina  potiflimum  ope  ,  ac 
patrocinio  niti. 

H I.  Prseclare  autem  apud  Aelianum  Ariftoteles  e  non 
e  lib.14.luft.  contemnendus  Philofophus  luculenta  oratione  hor¬ 
tabatur,  vt,  ne  quis  de  proteritis  curam  poftea,  nec 
de  futuris  antea  fufeiperet,  id  enim  animi  bene  con- 
ftituti lignum  effe,&  hilaris  cogitationis  argumetum. 
Iubebat  autem  in  diem  animum  intendere  ,  folum 
quippe  praffens  in  manu  noftra  pofitum eflc,non  item 
protentum, aut  inftans, illud  enim  iamahiifle,hocan 


cura  efi  de  vobis.  Quamobrem  dixit  Salomon,  luflo- 
rum  anima  in  manu  Dei  funt ,  non  tanget  illos  tormentum 
mortis. Et  olim  Mofes  *  dixerat.  Dilexit  populos  omnes  a  Dcut.5j.3- 
fanftiin  manu  illius  funt.  Alias  pene  fexcenta  in  eam- 
dem  fententiam  afferri  poffeiit ,  quo  alibi  copiofius 
recenfui,  hoc  vifa  funt  indicanda  ,  vr  appareat  quam 
vere  dixerit  Petrus  folicitudinem  omnem  noftram 
diuino  patrocinio ,  &  foueri ,  8c  promotleri ,  refque 
humanas  ita  a  Deo  curari ,  quod  egregie  obferuauit 
Auguftinus  b,  vt  curet  vnumquemque  noftrum  b  lib.j.con* 
tamquam  folum  curet,  fic  autem  omnes  tamquam  fcfTx.ii. 
fingulos.  Idem  vero  alibi  fapienter  omnino  affir¬ 
mat,  neminem  a  Deo  deferit ,  quin  prius  ipfe  Deum 
deferat. 

Diuinam  fane  prouidentiam  olim  quidem  Philo-  IV. 
fophi ,  vt  alibi  docui ,  partim  penitus  abnegarunt, 
partim  mutilarunt,  optimi  tamen  quique  , ac  pro 
ftantiffimi  integram  illam  eamdemque  amplifli- 
mam  profefli  funt ,  quam  fiffes  Catholica  certifli- 
mis  argumentis  ,  facrarumque  litterarum  ,  ac  vete¬ 
rum  Patrum  teftimoniis  confirmat.  Hoc  verb  lo¬ 
co  Petrus  pauciflimis  verbis  aftruit.  Ec  quidem 
Chriftus  Dominus  diuinam  rerum  humanarum  pro- 
uidenciam  ex  rebus  minutifljmis  ,  quo  a  Deo  non 
penitus  negliguntur  ,  luculenter  probat.  Nonne, 
inquit c  ,duo  pajferes  ajfe  vaneunt ,  et  vnusex  illis  non_,  c  Matth.ro. 
cadet  fuper  terram  fine  Patre  veflro  ?  Feliri  autem  capti-  1 9‘ 

U  capitis  omnes  numerati  funt, ,  nolite  ergo  timere  \  mul¬ 
tis  pajferibus  meliores  eftis  vos.  Recfte  autem  Chryfo- 
C  ftomus  d.  Hac  vero ,  inquit ,  dixit  offendens ,  quia  m-  ,  m 
htl  fieret  eo  nef ciente ,  fed  (peflnnte  quidem  cunfln ,  noru 
tamen  cunfln  faciente  ,  ac  fi  diceret.  Nihil  omnino  tnrbe- 
mini ,  neque  paueatis ,  ille  enim  ,  qui  et  pramdet  ifht 
omnia ,  qua  et  fuffinetis ,  et  poteft  profeffo  prohibere, 
vobis  vtique  pro  Ejiciens  ,  curamque  veflri  gerens ,  non^ 
prohibet,  quod  in  noftris  quoque  tentationibus  cogitare 
oportet.  Et  fatis  hinc  idoneam  confolationem  poterimus 
accipere.  Multo  autem  apertius  Auguftinus 
autem  ore  fuo  Saluator  dicit  ,  vnum  pajferem  non ca-  c-1!t 
dere  »*_.  terram. ^  fine  Dei  voluntate  ,  &  quod  fre¬ 
num  agri  pofi  paululum  mittendum  in  clibanum ,  ipfe 
tamen  veffiat ;  nonne  confirmat, ,  non  folum  totam  i  fiam 
mundi  partem  rebus  mortalibus ,  et  corruptibilibus  de¬ 
putatam  ,  verum  etiam  viliffmas  eius ,  abiefliffimdfque 


euenturum  fit,  incertum  efle.  Addit  autem  Petrus  D  particulas  diuina  prouidentia  regit  Alibi  f  verd  hoc  flib.de  ago- 

- - : - — •  : - --  -a- . J — L:-  ipfe  Chrifti  verba  expendens.  Hoc  enim,  inquit,  di-  ne^gtl  U 

xii  volens  offendere  quicquid  vilijfimum  homines  putant,, 
omnipotentia  Domini  gubernari  ,  fic  enim  et  volatilia 
coeli  ab  eo  pafei ,  et  lilia  agri  ab  eo  vefltri  veritas  loqui¬ 
tur  ,  qua  capillos  etiam  noflros  numeratos  ejfe  dicit. 

Sed  quoniam  mundas  animas  rationales  per  fe  ipfe  Deus 
curat ,  fiiue  in  optimis ,  et  magnis  Angelis ,  fiue  in  ho¬ 
minibus  tota  fibi  voluntate  feruientibus  *,  catera  vero  per 
ipfos  gubernat ,  veri/fime  dici  potuit  etiam  illud  ab  Apo- 
fiolo  g :  non  enim  de  bobus  cura  eft  Deo.  In  feripturis  enim  g  l,a<5  01 
fanfiis  Deus  homines  docet  ,  quomodo  cum  hominibus  9' 
agant ,  et  ipft  Deo  feruiant :  quomodo  autem  agant 
de  pecoribus  fuis  ipft  fciunt ,  ideft  quomodo  falutem  pe- 
corunu  fuormu,  gubernent  vfu ,  et  peritia ,  et  ratione 
tere  animum  velit,  quam  vt  fpeRet  Catonem  iampattibus  E  naturali.  Quod  tamen  non  perinde  accipio  ,  qua- 


egregiam  rationem^Ho»«twj,inquit,«  efteura 
Quod  vfque  adeo  ipfa  duce  Natura  mottaliu  men- 
ulcf  ntl  *>r°"  r^us  *nc^tum  ,  vt  alicubi  fcripferit  Seneca  f  eos, 
qui  ab  imperita  multitudine  rniferi  habentur  Deo 
efle  cariffimos.Cww  videris, inqait,bonos  viro s, accepto f- 
qite  Dtis  labor  are, fudare ,  per  arduum  confcendere malas 
autem  lafciuirc,et  voluptatibus  fluere,  cogita  illos  difcipli- 
na  trtfhort  contineri ,  horum  ali  audaciam.  Idem  tibi  de 
Deo  liqueat, bonum  virum  in  deliciis  non  habet,  experitur, 
indurat, fibi  illum  praparat.  Etpoft  nonnulla.  Ecce,  in- 
....  cpi\t,ft>eckicnlum  dignum,  ad  quod  reffioat  intentus  operi 

fuo  Deus.  Ecce  par  Deo  dignum,  vir  fortis  cum  mala  for¬ 
tuna  compofitus ,  vtique  fi  et  prouocauit.  Non  video  in¬ 
quam,  quid  habeat  in  terris  Iuppiter  pulchrius ,  fi  conuer- 


non  femelfiaclis ,  flantem  nihilominus  inter  ruinas  publi¬ 
cas  ereflum.  At  multo  &  verius,  &  certius  noftri.  huc 
g  cap  1.8.  enim  Ipe&at ,  quod  ait  Dens  ipfe  apud  Ieremram  g. 

Ne  timeas,  inquit,  'a  facie  torum,  quia  iemm  ego  fum  ,  vt 
verf.  tj.  truam  te  ,  dicit  Dominiis.  Et  ppft  nonnulla  h .  Bella¬ 
bunt  aduerfum  te,  et  non  praualebunt , quia  ego  tecum  fum., 
au  Dominus, vt  liberem  te.  Contra  vero  Salomon  ina¬ 
nes  eorum  fpes,&  fallaces  cogitationes  efle  affirmat, 
*  °lu*  *"u’s  dumtaxat  viribus  confifi,  plus  oquo  funt  m 

1 .1011.11.7.  hac  mortalitate  folliciti.  Expechtio ,  ait  ’  pollicitorum 


fi  Deo  etiam  pecora  ,  &  beftite  curte  non  fint,  quip¬ 
pe  ille  fua  pronidentia  victum  ,  aliaque  neceflaria 
ipfis  eiam  pafferibus  fapienter  curat.  Dixit  enim 
Chriftus  h  ipfe.  Reff icite  volatilia  coeli,  quia  non  fe-  ^Matt  * 
runAL, ,  neque  metunt, ,  neque  congregant  in  horrea  ' 
Pater  vefler  cceleflis  pafat  illa.  Et  mox.  Confidera- 
te  lilia  agri  quomodo  crefcunt, ,  et  nen^  laborant,,  ne¬ 
que  nent.  Illico  vero  fubiicit.  Si  autenu  fcenutru 
agri ,  quod  hodie  eft  ,  et  cras  »*_,  clibanum mittitur,  _ 

2)eus  fic  veftit ,  &c.  D.auid  •  autem  etiam  coruorum  1  p‘al  14  ' 


'Catholica  Epift.  I,  Petri.  393 


pullos  diuina  prouidentia  ali  confirmat.  Vniuerfim  * 
sFf.103.i4.  autemDeum  aitproduccre,  Foenum  tumentis  ,  fi  her¬ 
bam  ftruituti  hominum.  Significat  igitur  Paulus  pecu¬ 
liari  quadam  ratione  diuinae  prouidentias  fubeite  ho¬ 
minem, cui  gratiam  ,&  gloriam  ^cceleftiaque  bona 
voluit  efle  propofita. 

V.  Qupcirca  merito  addit  Chriftus ,  FeBri  autem ,  fi 
capilli  capitis  omnes  numerafi  funtnmmenfam  enim,  vt  ait 
bMatth.io.  Hieronymus  b,  Dei  erga  homines oftendit  prouidentiam, 
fi  ineffabilem  fignat  affeBum ,  quod  nihil  noBrum  lateat 
Deum,  etiam  parua,  fi  ociose  ditia  eius  fcientiam  non  fu- 
e  hom.  8.  in  giant,  Qrigenes  autem ,  Discipulorum ,  ait  c  ,  Domini 
euit’  etiam  capilli  capitii  numerati  ejfe  dicuntur ,  hoc  eft,  omnes 
aSlus,  omnes  fermones ,  omnes  cogitationes  eorum  feruantur 
apud  Domiuum  ,  quia  iujht ,  quia  fancht  funt.  Et  in  ean- 
<3  in  hiftor.  dem  fententiam  Damafcenus  d  capillorum  nomine, 
BarlabapijC.  rninutiffima  quaque  cogitationum ,  &  intentionum  demon- 
e’krm.6  &tft™ri,zfi\m\at.F gregic  vero  Auguftinus e  de  his  Chri- 
veib.Dom.  ffi  verbis  in  hanc  fententia  diflerit. Omnem  cura  veflra 
fuper  Dominii  mittite, prorf w  vos  ipfos  totos  proiicite  in  illu. 
Non  fe  fubducit,vt  cadat  is, ille, qui  nos  creauit ,  fi  de  ipfis 
capillis  noBris  fe  curitat  e  nobis  dedit.  Arnen  dico  vobis,  in¬ 
quit, &  capilli  capitis  vejlri  numerati  sut. Capilli  noftri  nu¬ 
merati  funt  Deo,quato  magis  mores  noBri,cui  ftc  noti  funt 
capilli  noftri ?  Fidere  quia  minima  veftra  no  cotemnitDeus, 
nam  fi  contemneret, nec  crearet, nam  fi  capillos  noftrasipfe 
vtiqne  creauit ,  fi  numeratos  habet  ,fed  modo  cum  fint  in¬ 
quis  forte  peribunt, &  hinc  audi  vocem  eius.  Arnen  dico  vo¬ 
bis.  Capillus  capitis  veftrinon  peribit.  Quid  times  homi¬ 
nem  homo  in  finu  Dei  pofitus;  tu  de  illius  finu  noli  cadere, 
quicquid ibi  paffus  fueris  ad  falutem  valebit, non  adperni- 
(  Pf.  39.18.  eiem.  Itaque  ait  Dauid  f.  Ego  autem  mendicus  fum  ,  fi 
pattpcr, Dominus  follieitus  eft  mei,  adiutormeus,  fi  prote- 
gEecl.34-i7.  Slor  meus  tu  es.  Sapiens  g  autem.  Timentis  Dominum 
beata  efl  anima  eius, ad  quem  refficit.  Et  quis  efi  fortitudo 
eius  ?  Oculi  Domini  fuper  timentes  eum  proteBor  potentia, 
firmamentum  virtutis  ,  tegimen  ardoris  ,  fi  vmbraculum 
meridiani, deprecatio  offcnftonis  ,fi  adiutorium  cafus, exal¬ 
tans  animam, e!)"  illuminans  oculos,  dans  fanitatem ,  fi  vi¬ 
li  V  Cii.  11.4.  tam ,  fi  benediBionem.  Quapropter  Dauid b,  Et  fi  etm- 
bulauero,  inquit,  in  medio  vmbra  mortis  non  timebo  mala, 
quoniam  tu  mecum  es ,  virga  tua ,  fi  baculus  tuus  ipja  me 
cotifolata  funt. 

V  I.  Atqui  Hieronymus  explicans  Propheta:  *  verba, 
i  Habac.i.  fides  homines  quafi pifces  maris  ,  fi  quafi  reptile  non  ha¬ 
bens  ‘Principem .  de  diuina  prouidentia  paulo  aliter 
fentire  videtur,  ait  enim  ,  Alio  quin  quomodo  poteftfic 
habere  Deus  homines, quafi  pifces  maris,  (fi  veluti  reptilia, 
qua  non  habent  principem ,  cum  Angeli  fingulorurn  quoti¬ 
die  videant  ficiem  Patris, qui  in  codis  efi,  fi  circundep  An¬ 
gelus  Domini  in  circuitu  timentium  cum ,  fi  eripiet  eosi 
Refpondct  autem  mox  in  hanc  fententiam,  Sicut  igi¬ 
tur  in  hominibus  etiam  per fingulos  Dei  currit  prouidentia, 
fic  in  careris  animalibus  generalem  quidem  difjsofitionem, 
fi  ordinem, cur furnf  rerum intelligere poffumus,verbigra- 
tia. Quomodo  nafcatur  pifeiti  multitudo,  fiviuatin  aquis, 
quomodo  reptilia,  fi  quadrupedia  oriantur  in  terra,  fi  qui¬ 
bus  alantur  cibis.  C  At  erum  ab  fur  dum  eft  ad  hoc  Dei  dedu¬ 
cere  maieftatem,vt  fciat  per  momenta  fingula,quot  nafcan- 
tur  culices, quot  f  moriantur , qua  cimicum ,  fi  pulicum,  fi 
mufcamm  fit  in  terra  multitudo ,  quanti  pifces  in  aqua  na¬ 
tent  ,  fi  qui  de  minoribus  maiorum  prada  cedere  debeant. 
QuasFiteor  duriufcula  videri  poliunt, fi  de  diuina 
fidentia  praefertim  accipienda  fint,  cum  nefas  fit  infi- 
ciari  immeftfiam  Dei  fcientiam  minima  quasque  corn- 
ple£H,fuaquc  diuina  luce  omnia  luftrare,  nihil  enim 
in  rebus  creatis  tam  abic£tum  ,  atque  exiguum  repe- 
riripoteft ,  quod  diuinum  illum  intuitum  lateat, aiit 
diuina:prouidentia:  nonfubiiciatur.  Sed  nimirum  id 
vnumngnificat  Hieronymusdongealiafn  elfe  homi¬ 
num, quam  casterarum  rerum  Dei  immortalis  procu¬ 


rationem  ,  ac  prouidentiam ,  quod  confellim  expla¬ 
nans  lubiicit.  Non  fimus  tam  fatui  adulatores  Dei ,  vt 
dum  potentiam  eius  etiam  ad  ima  detrahimus  in  nos  ipfos 
iniuriofi  fimus ,  eandem  rationabilium ,  quam  irrationabi¬ 
lium  prouidentiam  ejfe  dicentes.  Ex  quo  liber  ille  Apocry¬ 
phus fiultitia  condemnandus  efi,  in  quo feriptum  efi ,  quem¬ 
dam  Angelum  nomine  Tyri  praeffe  reptilibus,  fi  in  hanc  fi- 
militudinem  pifeibus  quoque,  fi  arboribus ,  fi  befiiis  vni - 
uerfis  proprios  in  cuftodiam  Angelos  affignatos,  Ex  qui¬ 
bus  apparet  id  vnum  fignificare  voluifle  Hierony¬ 
mum  ,  multo  aliter  Deum  rebus  humanis,  quam  be- 
ftiis  ,  carterxfque  rebus  creatis  fua  diuina  lapientia, 
prouidentiaque  confidere.  Quod  cum  verilfimum 
eft, tum  ad  ea  confirmanda  plurimum  valet,  quashoc 
loco  ait  Petrus. Dum  fidelibus  peculiarem  curam,  6c 
lingularem  quandam  Dei  prouidentiam  pollicetur. 

Nec  enim  dubium  eft  cliuinam  prouidentiam  nc  VII. 
in  homines  quidem  aequabiliter  fundi ,  cnm  nemi¬ 
nem  quidem  penitus  deferat ,  ncc  quemquam  ab  iis 
excludat ,  quas  ad  vitam  tuendam  neceflaria  funt. 

Multo  tamen  aliter  fidelium ,  iuftorum ,  ac  denique 
prasdeftinarorum  procurationem  fufeipit ,  vt  ex  iis, 
quas  de  diuina  praedeftinariope  , deque  cadeftis  gra- 
tias  prasfidus  a  Theologis difputantur in  Scholis,  me¬ 
ridiana  luce  clarius  liquet.  Addo  quod  alicubi  a  ait  aPf.33.rtf: 
Dauid,  Oculi  Domini  fuper  iufios ,  fi  auresetus  in  preces 
eorum.  Mox  b  vero,  Clamauerunt  iuBi ,  fi  Dominus  b  verf.  18. 
exaudiuit  eos,  fi  ex  omnibus  tribulationibus  eorum  libera- 
uit  eot.Rurfus  c,  Multa  tribulationes  iuftorum,  fide  om-  c  vaf.io. 
nibus  his  liberabit  eos  Dominus ,  cufiodit  Dominus  omnia 
offaeorum, vnum  ex  his  non  conteretur.  Quineriam  non 
eadem  plane  ratione  ele<5tos,ac  pr^deftinaros  ad  bea¬ 
tam,  ac  fempiternam  viram  promouec.  Illud  certum 
eft  ad  eos  maxime  pertinere  ,  quod  dc  ouibus  fuis 
apud  Ioannem  d  Chriftus  Dominus  alferuir,  Ego,  in-  3  Io.  10.18, 
quit , vitam  aternam  do  eis,  fi  non  rapiet  eas  quifquam  de 
manu  mea  ,  fi  nemo  poteft  rapere  de  manu  T atris  mei. 

Quippe,vt  ait  Auguftinus  c,de  illis  loquitur  ouibus ,  de  c  Traa.48. 
quibus  dicit  Apofiolus.  (Nouit  Dominus  qui  funt  eius  ,  fi  in  Ioau* 
quos prafeiuit, ipfos  fi  pradeBinauit,  quos  autem  pradefli-  [  1,3(1  Tim' 
nauit, ipfos  fi  vocauit,  quos  autem  vocauit  ,  illos  fi  iuftifi- 
cauit,quos  aut  em  iuBificanit, ipfos  fi  gloriftcauit .  De  oui¬ 
bus  iBis  nec  lupus  rapit, nec  fur  tollit, nec  latro  interficit, fe - 
eurus  eft  de  numero  earum,qui  pro  eis  nouit,  quod  dedit.  Et 
hoc  eft, quod  ait.  Non  rapiet  eas  quifquam  de  manu  mea. 

Eodem  modo  loquuntur  Hieronymus  e,  &  Grego  g  Ezecb  18. 
rius  qui, quod  etiam  Facit  Hilarius,  obleruant  vna,  h  lib.pMor, 
atque  eandem  elfe  Parris  ,  ac  filij  manum  ,  hoc  eft,  c>3  aliiis 
vnam  ,  atque  eandem  vtriufque  vim ,  ac  poteftatem. 

Itaque  perfimilem  prouidentiam  pollicetur  Petrus 
omnibus  fidelibus, cum  ait ,  Quoniam  ipfi  eft  cura  de 
vobis.  Neque  vero  torpentes,  autofeitantes  vult  elfe 
fideles  ,  quoniam  ,  vt  ait  Auguftinus  ,  non  agit  Deus 
homines  tanquam  ftipites ,  aut  tanquam  laxa  impel- 
lit,fed  mira  quadam  vi, atque  efficacitate  ex  nolenti¬ 
bus  volentes facit,&,vt  idem  Auguftinus 1  ait,  incre-  i  Tra&.itf. 
dibili  quadam  fuauirate  ad  fe  trahit.  Ita  igitur  omnis  ‘n  Ioau- 
follicitudo  in  vnum  Deum  conficienda  eft,  vt  hu¬ 
manum  ftudium,ac  diligentia  diuinae  gratias  fubiicia- 
tur.Veriffime  enim  feriptum  eft  a  Profpero  k  ,  Gratia  k  li.i.de  vo- 
quidem  Dei  in  omnibus  iuBificationibus principaliter pr a-  «t.genuu, 
eminet  fuadendo  exhortationibus,  monendo  exemplis ,  ter-  c'9' 
rendo  periculis-, incitando  miraculis,  dando  intelleBum,  in- 
fpirando  conftlium,corque  ipfum  illuminando,  fi  fidei  ajfe- 
ctiombus  imbuendo.  Sed  etiam  voluntas  hominis  fubiungi- 
tur  ei ,  atque  coniungitur ,  qua  ad  hoc  pradietis  eft  excitata 
prafidiis,  vt  diuino  in  fe  cooperetur  operi ,  fi  incipiat  exer¬ 
cere  ad  mentum  ,  quodfuperno  femine  concepit  ad  ftudium 
de  fua  habens  mutabilitate,  fi  deficit, de  gratia  opitulatione , 
fi  proficit.  Confeftim  vero  vt  diuina:  bencuolentiae 
magnitudinem  facile  quiuis  agnofcat,egregie  fubdit. 


394 

Qua  opitulatio  per  innumeros  modos fme  occultos,  ftue  ma- 
nifeffos  omnibus  adhibetur ,  Cr  quod  a  multis  refutatur, 
ipforum  ejl  nequitia  ,  quod  autem  d  multi*  fufcipitur ,  & 
gratia  eft  diuina.ef  voluntatis  humana,  ld  vero  non  ob- 
fcure  hoc  loco  infinuat  Petrus, fubdit  enim: 

8.  Sobrijeftote,  Cr  vigilate ,  quia  aduerfarius  vefter  Dia¬ 
bolus, tanquam  leo  rugiens  circuit  quarens  quem  de- 
uoret. ] 

|.  Polita  diuina  prouidentia,qux,vt  diximus,  Latiffi- 
me  funditur, humani  arbitrij  partes  explicat,  &quid 
vniuerlim  a  Chrifti  fidelibus  neceflarib  exigatur, pau¬ 
cis  indicat.  Propofito  prxfertim  periculofo  certami¬ 
ne,  quod  nobis  cum  atrocifllmo  ,  atque  infenfiffimo 
j  hofte  continenter  ineundum  eft.  Inter  extera  autem 

fobrietatem,  &  vigilantiam  commendat.  Sobrij  ,  in¬ 
quit,  ettote,&  vigilate.  Nam ,  vt  ait  Oecumenius,  eos, 
qui  intelleclualiter  dormire  ,  id  eft  vanis  rebus  ofeitanter 
vacare  confueuerunt,  atque  inde  fobrietatem  anima  aggra- 
8  eap.ii.34-  uant ,  praua ,  ac  mole  fla  desperationis  ftra  inuadit.  Certe 
Chriftus  apud  Lticam  *  nis  verbis  cun&os  monuit. 
Attendite  autem  vobis  ne  forte  grauentur  corda  veftra  in 
b  ad  Rom.  crapula  ,Cr  ebrietate ,  Cr  curis  huius  foculi.  Et  Paulus  b, 
13.11.  Abiictamus  ergo  opera  tenebrarum, Cr  induamur  arma  ltt~ 

cis  ,ftcut  in  die  honeste  ambulemus ,  non  in  commeffationi - 
e  eap.i.;.  bus,Cr  ebriecatibus.Et  apud  Ioelem  c  exclamat  Domi¬ 
nus  ,  Expergifcimini  ebrij.  Quamuis  autem  fobrieta¬ 
tem  potiffimum  nominet ,  verilimile  tamen  eft,  om¬ 
nem  temperantiam  maxime  commendare  :  vt  enim 
i  Seneca  ep.  dixit  quidam  6 magni  animi  eft  magna  contemnerent  que 
l?m  mediocria  malle,  quam  nimia-,  illa  enim  vtilia ,  vita  Itaque 

funt ;  at  hac  eo, quo  fuperfiuunt ,  noeent.  Sapienter  autem 
addit ,  Quis  hoslisin  quemquam  tam  contumeliofus  fuit, 
quam  inquofdam  voluptates  fua  funt,  quorum  impotentia, 
atque  in  fana  libidini  ob  hocvnumpoffitignofctre,quod  qua 
fecere,  patiuntur  ?  nec  immerito  hic  illos  furor  vexat, nece  f 
fe  eft  enim  in  immenfum  exeat  cupiditas ,  qua  naturalem 
modum  tranfiliit.Ille  enim  habet  fuum  finem, wania,&  ex 
libidine  orta  fme  termino  funt.  Neceffana  metitur  vtilit as, 
fuperuacua  quo  rediges?  voluptatibus  vtiquefe  immergunt , 
quibus  in  confuttudmem  adduci  is, carere  non  poffunt.  Et  ob 
hoc  miferrimi  funt, quod  eoperuencrunt,vt  illis,  qua  fuper¬ 
uacua  fuerant  ,fatta fint  necefiaria .  Seruimt  vt  ique  volu¬ 
ptatibus  fuis  ,  nonfruuntur ,  Cr  mala  fua  (  quod  malorum 
vltimumeft  )  amant.  Tunc  autem  confummata  eft  infelici¬ 
tas, vbi  turpia  non  folum  deleti ant,  fed  etiam  placem,  &  de¬ 
finit  ejfe  remedio  locus  vbi ,  qua  fueram  vitia ,  mores  funt. 
Contra  vero  temperati  animi  tranquillitatem  ,&  pa- 
eli.de  vi. tu-  cem  eleganter  defcribitPlutarchus  c.  Temperatus ani- 
tc  motum,  mus, inquit, vndique  eft  aquabilis,Cr pacatus, inferiori  ani¬ 
ma  noflra  portione  cum  fuperiore  confentiente  admirabili 
quiete  ornatus, ef  compofttus ,in  quem  intuens  dicas. Conci¬ 
derant  venti  iam  ,  Cr  tranquillus  fine  vento  pomus  erat, 
namque  ipfe  Deus  fedauerat  vndas  vehementes ,  infanos, 
rabidofque  motus  cupiditatum  reftingutnte  ratione,  Cr  qui¬ 
bus  natura  indiget,eosftbi  confentientes ,  obtemperantefque 
in  atlionibus  voluntariis  parante,  vt  nec  rationem  pracur- 
r  ant, nec  terga  vertam,  nec  ordinem  turbent ,  nec  diflo  non 
fint  audientes  \  verum  vt  omnis  motus  quocumque  velit  ra¬ 
tio  ducere ,  paratus feqtt; ,  ceu  laflens  pullus  cum  equa fimul 
currat,  Xenocratis  confirmans  (emendam  dicentis,  quod  ve¬ 
re  philofophantes  (ponte  agunt ,  qua  exteri  metu  legis  facere 
folent  inuiti  ,  t anquarnverberibus canes  a  voluptatibus  re- 
pulfi  formidine  fuppliciorum.  Nec  minori  eloquentia 
,  bunc  ipfum  tranquillx  mentis  ftatum  exprelTic  Au¬ 

fer' Do*m  f*  Su^‘nus  f ,  cum  dixit.  In  pace  perfeflio  eft ,  Cr  ideo  filij 
vuoate  a,  Paafici,  quoniam  nihil  in  hisreftftit  Deo  ,  Cr  vtique ft- 
lij  ftmihtudinem  Patris  habere  debent. Pacifici  autem  m  fe- 
rnetip fis  funt ,  qui  omnes  animi  fui  motus  componentes *  Cr 
fubiicientes  rationi, ideft  menti,ac  fpiritui,  carnaleffue  con- 
tUpifcentias  habentes  e  deruit  ac  funt  regnttm  Dei,  in  quo 


Explanatio  Cap.  V 


A  ita  funt  ordinata  omnia ,  vt  id ,  quod  eft  in  homine  praeii  ■ 
piium,  cr  excedens ,  hoc  imperet  exteris  nonrduttanttbus, 
qua  funt  nobis,  beftiifque  communia ,  atque  id  ipfum ,  quod 
excellit  in  homine ,  id  eft  mens ,  Cr  ratio  fubiteiatur  potior  i, 
quod  eft  ipft  verita*,  vnigenitu s  Filius  Dei.  Neque  enim 
imperare  inferioribus  poteft,nififupcriori  fetpfe  fubiiciat,Cr 
hxceftpax,  qua  datur  m  terra  hominibus  bona  voluntatis, 
hac  vita  confummati,  perfcEHquc  fap tenus. 

Potilfimum  veto  fobrietatem  commendat  Pe-  1 1., 
trus.  Nam  vt  ait  Titus  Boftrenlis  s.  Vita  huius  cura,  a  i°Luc.c,ti 
crapula  item,Cr  ebrietas  homini  intellectum  adimunt  fidem 
obfcurant,  Cr  earum  rerum,  qua  funt  vtiles ,  Cr  necejfaria 
obliuionem  inducunt .  Quocirca  magna  opus  eft  vigilantia , 
magnaque  cautione, Cr  prudentia,  danddque  opera,  vt  pra- 
tenugtm  orationem  conuenientia  quoque  ietunia  Deo  ojfe- 
B  ramus.  Addit  Theophylacfcus  b  hoc  die  tutilfimum  t  Luc.u. 
remedium  ad  ea  mala  vitanda  ,  qux  in  hac  mortali 
vita  cundtis  ferme  imminent ,  ac  proptetea  Petrus 
aduerfus  Dxmonis  impugnationem  lobrietatem ,  ac 
vigilantiam  fuadet.  Multa  autem  funt,  qux  ebrieta¬ 
tem  fugiendam, ac deteftandam  doceant,  led  illud  in 
pnmis,quod  fapienter  monuit  Anacharlis,  qui  inter¬ 
rogatus  qua  ratione  ebrietatem  quis  pollet  vitare,  re- 
jpodifle  fertur, id  fore  facillimum,  ft  lemperprx  ocu¬ 
lis  haberet  ebriorum  foedos,  planeque  homine  indi¬ 
gnos  mores.  Quo  videnturfpe&alle  Lacedxmoncs, 
qui  pueris, temulentos  leruos  oftentabant,vttam  de- 
roimi  Ipedtaculo  ab  ebrietate  reuocarentur.  Certe 
Chryloftomus  £  ebrietatem  opprobrium  vocat  hu-  cfaom.i.ad 
mani  generis, id  adeo  Noe  d ,  &  Loth e  exem pia  con  -  P0^  *ntioc* 
C  brmanc  >  quorum  ille  foede  nudatus  a  filio  irridetur;  eCcTis 
hic  filias  nefando  inceftu  corrupit.  Longe  deteriora 
leguntur  apud  Auctorem  fermonum  ad  fratres  in 
Eremo,  qui  habentur  inter  opeta  Auguftini Habi-  f  fet>  33- 
tum  porro  ebriorum,  Sc  corporis  deprauationem  der  f 
fcnbunt  Baftlius  g  ,  &  Ambroiius  Auguftinus  i 
ebriolos  ait  beftiis  elle  deteriores.  Chryfoltomus  k  is. 
afinis  ,8c  canibus  turpiores  vocat,  addkque,  Diabolo  1  fer.xji.de 
nemo  magis  amicus  eft, quam  qui  deliciis,  Cr  ebrietate  ma-  !e|,'p3t.c' 
culatur:  hic  enim  finsfiac  mater,  at  que  origo  viliorum  orn-  Mattii.  10 
mum  eft.  Quid  deliciarum  hac  foeditas  mali  non  inducit ; 
fues  ex  hominibus  fheit ,  deliciis  vacans  nullo  diferimined 
Damoniacofep aratur,  impudens  enim ,  Crfiiriofus  pariter 
eft',&  Damoniacum ,  omnes  mifcrtmur ,  hunc  vero  auerfa- 
mur,  quia  fpont  e  fur  orem fibi  attrahit,  Cr  os,  oculos,  nares, 

D  catera  [impliciter  fenfuum  mftrumenta  amanjfimas  volu¬ 
ptatis  conficit  cloacas.  Cui  confenriens  Auguftinus  1  1 
ebjaofos  fordidis  paludibus  limiles  cfle  alhrmar.  tcmpote’ 

Iam  vero  ft  de  animo  loquamur  ,  nihil  magis  cum  1 1  !• 

ratione  pugnat, quam  ebrietas.Nam,vt  ait  Baftlius  m. 

Sicut  aqua  igni  eft  adutr (a  fic  vinum  immodicum  rationem 
fuppnmit.  Idemque  addit.  Ebriorum  anima  vino  fub- 
Tfierfafunt.K\ltfus.<Jpfentis  lumine  per  ebrietatem  tepri - 
H.is, inter  beftias  ratione  carentes  adnumeraripotes  Similif- 
que  iliis  vtdert. Quocirca  vere  Ifaias  KAbftrpti.i nquic,  "  cg.ilj. 
funt  k  vino.  Et  alibi  o ,  ^  eo„fttrgl[„  mmc  ad  ^  o  caP.5.  n. 

tatemfcilandam,&  potandum  vfque  ad  ve  feram,  vt  vi¬ 
no  aftueus.  Vbi  Septuaginta  legunt.  Uinum  enim  fuc- 
cendet  eoi; hoc  eft  ,  interprete  BafilioP  ,  aftedtuum  P 
nammis,&  incendio ,  Vini,  inquir,  feruor corpori  mfu- 
£  fus  meendtum  ft  ignitorum  mimici  vinculorum :  rationem 
enim,ac  mentem  vinum  deprimit, voluptates,  Cr  animi  ex¬ 
teros  affctlus  malos,  velut  apum  examen  excitat.  Et  plura 
deinceps.  Idcirco  Salomo  <]  Noli:&it,ejfe  m  couiuus po-  S  Pr<™.  ij. 
tatorum,  nec  in  comme  fiat  tonibus  eorum,  qui  carnes  ad  ve-  10‘ 
fcendum  conftrum,quia  vacantes  potibus,  ^  dantes  fymbo- 
la  con  fumentur.  Et  aliquanto  poft. r  Cui  val  cuius  patri tvetf  l?* 
vat  cui  rixa'1  cui  foiie  a :  cui  fine  caufavulnera  i  cuifuffufto 
oculorum ?  non  ne  his, qui  commorantur  in  vino ,  Cr  findent 
calicibus  epctandts?Va.\i\us  vero  f,  Nolite  inebriari  vino,  fadEphef. 
in  quo  eft  luxm  it.  quo  loco  Grxce  legirui  2aeTia,hoQ  J,‘8- 

eft. 


Catholica  Epift.  T.  Petri.  395 


eft,luxus, feti  Iafciuia,vt  non  tantum  profeffionemfi- 
ali.  i-P^-gnifieetjimpijrarn  tamen, ac  foedamj de  quaClemes  a 
gogi.c.x.  Alexandrinus  vbi  de  moderando  potu  praicepta  tra¬ 
dit, pliuimaque  contra  ebrietatem  ex  prophanis  Au¬ 
sioribus  prorerc.Poflis  tamen  ,  impuram  ,  ac 

Veneream  voluptatem  interpretari ,  qua:  fere  cum 
ebrietate  coniungitur.  Nam  vere  fcripfit  Hierony- 
b ad  Tit.i.  mus  b,  Vbi faturitas,^  ebrietas, :bi  libido  dominatur ;  [pe¬ 
tila  ventrem, &  genitalia ,  qualis  ordo  membrorum,  talis  & 
vitiorum.  Nunquam  ego  ebrium  caftum  putabo ,  qui  etfi 
vino  confopit  us  dormierit, tamen  potuit  peccare  per  vinum. 
Dicat  qttifqtte  quod  volet ,  ego  loquor  conscientiam  meam, 
fcio  mihi  ab[linentiam  &  nocuiffe  intcrmtffam ,  &  profuiffe 

eep.  *?•  repetitam. \dem  alibi  c .  Vinolentia  fcnrr arum  eft,  &  com- 
Occanum.  '  -  a  '.  ,  ■ 

met jatorum  , venterque  mero  aptans  cito  despumat  m  libidi¬ 
nem  :  id  que  mox  Noe  ,  &  Loth  exemplis  confirmat, 
d  li.x.<lcle-  Quamobrem  Plato  *.  In  duitate, inquit, nec  femus, nec 
ferua  vmquam  vinum  gujlct,  nec  ipji  quidem  Magiftratus 
illo, quo  magiftratus  gerunt, annotneque  Gubernatores ,  ne¬ 
que  ludices  du?n  munus  fnum  exercent  vllo  modo  vinum 
guftent.  Nimirum  intelligebat  vir  fapientiffimus  te¬ 
mulentiam  plurimum  animo,ac  menti  officere, quod 
c  l;  i,p?dag.  Clemens  e  Alexandrinus  ,8c  Galenus  f  egregie  do - 
c.i.  &Ub  7  cent<  Sapienter  autem  Seneca.  8  Non  eft animus,  ait, 
fTib"'  u6&*”fmpot cjlate, ebrietate  deuidtss.  Quemadmodum  muffo 
mores  ani-  dolia  ipfa  rumpuntur, &  omne,quod  in  imo  iacet,  abditum 
mi  affettio-  effertur,  &  prodit  in  medium.  Onerati  mero  quemxdmo- 
nibus  coipo- £um  nQn  cibum  vino  redundante,  ita  ne  fecreturn 

«leant  quidem, quod  fnum.  alienumque  eft ,  pariter  effundunt.  Et 

g  ep.84.  deinde  colligit  nihil  effe  aliud  ebrietatem ,  quam  vo¬ 
luntariam  infaniam. 

I  V .  Docet  itaque  Petrus  ebrietatem  vitandam  ,  dum 
ad  fobrietatem  hortatur  ,  quod  aliis  verbis  docet 
H  li.  de  luA.Epfircm  h  Syrus, Euge, mqak,vinum,vclut  venenum, ne 
fpiiir.c.  1 .  ebrjet m  te  fuperet ,  expoliat umque  virtutibus  nudu  efficiat, 
quemadmodum  Noe  fantlijfimum ',  &  kntiquiffimitm  vi¬ 
rum.  Et  multa  deinceps  addit  eodem  {pedantia.  Et 
iorat.38.  Gregoriiis  ‘  Nazianzenus  a  commeftationibus  ,  & 
ebrietatibus  tzy\oczt,quibus, inquit, cubilia,  &  impudi¬ 
citias  adinntla  effe  fcio,  quandoquidem  malorum  magijl ro¬ 
rum  mala  funt  doRrina, vel  potius  malorum  feminum  ma- 
fehom. ). in U  fegct es.  Obferuat  autem  Origenes  k  quodfcriptum 
teuit.^  eft  in  Leuitieo.1  Uinum,&  ficeramnon  bibetis  tu,  &  filij 
cap.  o.  tect(m /Yam  fubdit. Sobrietas  enim  omniumvirtuttrm 

mater  efl ,  ficui  e  contrario  ebrietas  omnium  vitiorum.  Et 
aliquanto  prift  ,  Eftergo  ebrietas  viri  perniciofa  in  omni¬ 
bus  ,  fota' namque  eft ,  qua  fintul  cum  corpore ,  &  animam 
debilem  rrddaf.  Ex  mox  ,  In  ebrietatis  agritudine  corpus 
fimul ,  <*r  anima  corrumpitur ,  (piritus  pariter  cum  carne  ^ 
vitiatur, omnia  membra  debilitat ,  pedem, manum , linguam 
refoluit, oculos  tenebrat, mentem  velat  obliuio  ,  ita  vt  homi- 
snhom.  yianem  fe  effe  nefiat',  nec  fentiat.  Alibi  m  vero  expendens 
Gr.neC  hifloriam  Loth  contra  ebrietatem  multa  congerit.  I11 
ali.i  ep.ioj  eandem  ferftehtiam  non  pauca  feribit  Ifidorus  n  Pe- 
lufiota  ,  quo  loco  vocat  ebrietatem  voluntarium  fu- 
oepift.  179-  rorem. Eandcrri  alibi  6  tanquam  multorum  vitiorum 
caufam  deteftatUr.  Illud  vero  prudenter  didum  eft  a 
p  Prou  3 1 .4-  Salomone  P,  Noli  Regibus  0  Lamucl  ,  noli  Regibus  dare 
vinum, quid  nullum  fecreturn  eft  vbi  regnat  ebriet  as, ne  ftrte 
bibant,rfr  obliuifrantur  indiciorum,  &  mutent  caufam  ft- 
q  Alexan.ab  Horum  pauperis  .Certi  olim,vt  viri1!  do  di  tradut,plu- 
*  c*iT&toiT'm:ESent:eS\ac  nationes  vel  offlnino,  vel  magna  cer- 
Tiraq.  te  ex  parte  vino  abftfhebant.  Sobrietatem  comraen- 
t  Prcu.z3.31.dare  videtur  Salomon  1 ,  cum  ait;  Ne  intuearis  vinum 
quando  ftaitefdt ,ciim  fflenduerit  in  Vitro  color  eius ,  ingre¬ 
ditur  blande,  fed  in  nouifftmo  mordebit, vt  coluber, tfrftcut 
{Xfo.ti.c.u. regulus  venena  diffundet.  Hinc  Xenophon  f  apud 
Athenaeum  ,  Videntur ,  inquit ,  mihi  id  etiam  virorum 
corpora  pati,  quod  planta :  ilieftqitidem  vbi  cceliffequenti- 
bus  imbribus  irrigata  funt,  nullo  pdRo  fefe  erigere1  poffunt, 
neque  auris  peYfldntur :  verumbunt  quantum  ftffciat  ebi- 


A  berttnt,&  retle,&  fcdicittr  furgunt,&  ad  fuRuum  gene  - 
rationem  facillime  perducutur.  Sic  nos  etiam  fumus  affeili; 
nam  fi  potum  frequentterem  hauriam  us-, flarim  cjr  mens, 

&  corpora  noftra  abaquitate  declinarunt ,  ac  neque  res  li¬ 
rare, ne  dum  quidpiam  dicere  poffumus.Qtftd.fi  nobis -pue¬ 
ri  in  minora  pocula  irror alter int  ,ftcvino  leniter  commoti 
in  comitatem  ,  Utitiamque  conuertemur.  Quibus  mire 
confentanea  funt, quae  feribit  Chryfoftomus  a ,  Non  a  hom.i.ad 
ita, inquit,  terra  naturavexataacfuarumfuperabundart-  P°P;Ancioc' 
tia  continue  diffoluitur,vt  corporis  vis  molle fcit, ac  -  diffluit, 

&  exilis  redditur  vini  Votu  continuo  ingurgitata. 

Porro  fobrietatis  legem  his  verbis  explicat  Cilry-  V. 
foftomus  b.  Scribens  ad  Timotheum  Paulus  nobis  bibem  h  hom.  1  .ad 
di  vini  menfuram  ,  ac  terminos ftatuit ,  tantum  bibere  in-  pop’  Antl0Cl 
bens,quantnm'valetndmcm  ad.iuuet ,  quantum  corpori  fi¬ 
nit  atem  pr&beat.  Neque  aliter  feniifle  videtur  Ifido- 
g  rus  c-  lendum, ait, eft  epulis  non  ad  luxuriam, vel  ad  fa -  f dc  f"um' 
tietatem,  fed  tantum  vt  corpus  futtentefur.  Nam, vt  Phi-  bon'c-41, 
lofophi  dixerunt  3  Cibandus  eft  venter  vt  contineat  ani¬ 
mam, non  zrt  corrumpat .  Qm  nimium  cibis  vtuntur  quan¬ 
to  magis  ventrem  pafcunt ,  tanto  magis  fenftim  mentis  ob¬ 
tundunt.  Nam  Graci  dixerunt, Ex  crajfo  ventre  fubtilcm 
fenftim  gigni  non  poffe  ,  nam  gula  fatur  it  as  nirnia  aciem 
mentis  obtundit ,  ingeniumque  hebe fcere  fh citi  Quo  ipe- 
Slacilla,quae  funt  apud  Ezechielem  f  Hac  fuit  iniqui-  d  cap.nj  49, 
tas  Sodoma  foror  is  tua  fuperbia,faturitas  panis ,  &  abun¬ 
dantia,^  otium  ipfius,& filiarum  eius.  Nimia  enim  rer 
rum  abundantia  ,  &  ventris  ingluuies  a  cccleftibus, 
diuinifque  rebus  mentem  auocat,  vt  non  immerito 
de  quibufdam  dixerit  Paulus e ,  Quorum  Deus  venter  ead  Philip. 
eft  .-  quos  ibidem  inimicos  crucis  Chrifti  appellat.  i't9' 

Quo  alludens  Ignatius  f.  Videte  cr^inquit,  malgnos  f  eP;  9  ad 
c  operarios  inimicos  Cruc  s  Chrifti, quorum  finis  eft  meritus,  Antioch' 
quorum  Deus  venter  eft ,  quorum  gloria  in  cmfuft&nc  eo  - 
nm.  videte  cancsrabidos  ,ferpemesfuperpcEim  regentes, 
dracones  fquammofos,&  aspides,  bafilifcos  .fcorpiones.  Hi 
enim  funt  thoes,vulpes,&  fimia  humana  imitantes'.  Meri¬ 
to  autem  fobnetati  vigilantiam  addit  Petrus  .Somno¬ 
lentia  enim  vt  plurimum  ex  ebrietate  oritur. 

Quamobrem  fubdit.  Et  vigilate.  Sic  etiam  Pau-  VI. 

Ius  n  ebrietatem  cum  fomncf-conmnxic ,  Om  enim,  gi-adTkef. 
inquit,  dormiunt,  noEle  dormiunt ,  &  qut  ebrijfunt; notie  c'  *  '7' 
ebrij funt.  In  quem  locum  plura  dixi.  Casterum  vim-' 
lantiain  pluribus  locis  Chriftus Dominus  commen¬ 
dat,  quod  fiuecuiufque  obitus  ,  fiuefupremi  iudieij 
dies  immineat, neque  certo  conflare  poffic,quo  tem¬ 
pore  ex  hac  vita  cuique  migrandum  fit.  Itaque  apud 
Marcum  h  airDominuS,  Videte,  vigilate,  ^  orate, ne  h  cap.T3.33. 

J  fatu  emrn  quando  tempus  fit.  Confeftim  vero  ,  Vigilate  &  3  5‘ 
ergo,ncfcitis  enim  quando  Dominus  domus  ventat  fero  ,  an 
media  notie, an  galli  cantu, an  mane, ne  cum  venerit  repente 
inueniat vos  dormientes.  Et  apud  Mattfiamm  ’ ,  Vigilate  i  cap.  i4.4x. 
ergo, quia  nefeitis ,  qua  hora 'Dominus  vefter  venturus  fit. 

Quo  loco  Gregorius  k ,  Horatn  vltimam,z\t.  Dominus  k  ho.13.in 
nofter  idcirco  voluk  nobis  effe  incognitam  ,  vt  ftmperpofftt  £uang- 
effefuff>etia,vt  dum  illam  prxuidere  non pofj'umus,ad  illam 
fine  intermiffrone  praparemur.  Et  in  eandem  fenten- 
tinm  dixerat  Hilarius  1 ,  Paratos  effe  nos  conuenit ,  quia  * 10  Mattii» 
diei  ignoratio  intentam  foliicitudinem  fuffenfk  expeeratid-  C14j . 
nis  exagitat.  Eodemque  fpedlans  Hieronymus  m,  m  lb'J' 
Offendit, inquit.  Dominus  quare  fupra  dixerit, de  die  illa, 

&  hora  nemo  fcit ,  neque  Angeli  ,  quod  non  expediat  fcire 
£  sipo  stolis ,  vt  -pendula  expeti  auoms  incerto  femper  eum 
credant  effe  venturum ,  quem  ignorant  quando  Venturus 
ftt.  Id  autem  prudenti  admodum  confilio  fidum  cfle 
luculenter  docet  Ambrofius  n.  Nobis,  zn,  fcire  non  n  Rj.defide 
proderat ,  vt  dum  certa  futuri  tuduu  momenta  ncfcimus,  c  8’ 
femper  tanquam  in  excubiis  con  fUtuti ,  &  in  quadam  vir¬ 
tutis  ffecula  ccllocati,  peccandi  confuetudinem  declinem  res, 
ne  nos  inter  vitta  dies  Domini  deprehendat.  Non  enim 
prodeft fcire,  fed  metuere  quod  futurum  eft. 


Certe 


396 


Explanatio  Cap.V. 


Cerre  dormientibus  plurima ,  caque  grauiflima  A  nunquam  non», unte  nobis  vigilandum  effe .  quaslque  ani- 

VI!.  imminere  pericula  multorum  exempla  docuerunt.  marum  ntirwiA.ua,  - 

Siquidem  Sifara  s  incaute  dormiens  fceminae  manu 


a  lud.4.n 

k  HV  ^'c‘4‘  turpiter  occubuit.  Isbofeth  b  vero  meridiano  fomno 
correptus, a  duobus  nefariis  lationibus  confoflfus  eft. 
ciudirh  rj.  Holofernes  fomno,  vinoque  fepultus ab  integerri¬ 
ma  femina  obtruncatus  eft.  Mitto  Saniem ,  cui  dor- 
d  i„Reg.t6.  mientifcyphus,  &  haftaa  Dauided  fublata  funt.Alia 
porro  ratione  Petrus  vigilantiam  hoc  loco  comraen» 
dat  ob  periculum  videlicet, quod  ab  hofte  teterrime, 
atque infenfiftlmo  imminet.  Qui  a  aduerfarius, inquit* 
ve  fler  Diabolus  tanauam  leo  rugiens  circuit  qutrens  quem 
deuorn.  Suadet  autem  non  tam  a  fomno  corporeo 
abftinendum  (  quanquam  hic  etiam  moderatio  in 
primis  eft  neceflaria)  fed  pnecipue  animi  vigilantiam 


t  hom-ij.in  de  qua  hunc  in  modum  feribit  Gregovius  c ,  Vigilat  B  ei  omne,  quod  tranfit.  Eandem  omnino  vigilantiam 


morum  quendam  irnpo florem ,  &  infidiatorem  veritatis , 
oculorum  nutum  abigendum  :  illum  inquam  niElum,illum 
fomnum,  per  quem  formantur  in  eis ,  qui  altius  errori  vita 
huius  infixi  harent  fommu  illa  confimiUafimulachra ,  ma - 
giftratus,epes,  potentia, fajhts, voluptatum  impoHura,glo- 
ria  cupiditas, vita  delicata, ambitio,  eat  er  a  denique  omnia,, 
quacunque  in  hac  vita  temere  d  non  faiis  circunfpeflis  per 
quandam  opinione  expetuntur,  &c.Ille  pi  ofc<fto  vigila¬ 
bat, qui  alicubi  4  dixit,  Super  cuftodia  med flabo,  &figd  aHabac.c,.. 
gradu  fuper  munitione coteplabor.vt  videa  quid  dicamur  1 ' 
mihi.gfr  quid  reflondeaad  arguente  me. Etenim, vt  inter¬ 
pretatur  Gregorius  b ,‘Super cuflodtdfud jiat, qui perfo -  b  li.u.mot. 
lertik  difeiphna  terrems  deftderiis  non fuccumbit, fed  fuper-  c* 1  aili«  M 
eminet, vt  dumfemper  flantem  appetit  atemitate  infla  fe  fit 

ei  omne .  nuo/ i  tr/irtftt  P Amnici  _ 


Euang.  ad  affeci  um  veri  luminis  mentis  oculos  apertos  tenet , 

vigilat ,  quia  fe  torporis ,  &  negligentia  tenebras  pellit.  Et 
f  li.i.mor.c.  alibi  f,  Vir  confufionis  eft,  inquit,  qui  forti  mentis  cutto- 
)tf.alias  1 8.  Aia  munitu*  non  efl ; quia  dum  virtutes  fe  agere  affimat, 
fubintrantia  vitia  nefeientem  necant.  Tota  itaque  virtute 
muniendus  efl  aditus  mentis  ,  nequando  eam  inftdiantes 
ho  fles  penetrent  foramine  neglecla  cogitationis.  Hanc  opi¬ 
nor  folEcitudinem  ,  ac  vigilantiam  indicant  illa  ani» 
g  cap<4.*.  malia,  qU3C  in  Apocalypft  g  deferibuntur  plena  ocu¬ 
lis  ante,  &  retro.  Oportet  enim  virum  iuftum ,  quali 
nouum  quendam  Argum  pluribus  oculis  cun&a  cir- 
cunfpicere,vt  Damonis  artes,  ac  dolos  cauere  poflit. 
Atque  idcirco  diuinae  gratiae  pratfidium  imploran¬ 
dum  eft,  vt  ecrlefti  ope  adiuti  imminentia  pericula 


fuadebat  Ieremias  ,  cum  dixit  c  ,  Statue  tibi  fleculam ,  der.  ji.xi. 
pone  tibi  amaritudines ,  dirige  cor  tuum  in  viam  retiam, 
in  qua  ambulafti,reuertere  Virgo  Ifiael,  reuert ere  adcim- 
tates  tuas  ifias vfquequo  delicus  difflueris  filia  vagat  De¬ 
nique  ipfa  hoftis  diligentia^  follicitudo  vigilantiam 
perfuadet ,  atque  idcirco  merito  dixit  Auguftinus, 

Hofiis  vigilat, &  dormis  tui  Etalibi d,  Corde  vigila, fide  d  dc  ''«.Do. 
vigila  ,fle  vigila,  caritate  vigila ,  operibus  vigila.  Hac  fcf-  1J,C,I0‘ 
enim  rationenon  ftrenud  modo ,  fcd  etiam  feliciter  vjdp 'cr-17: 
cum  aduerlario  pr?liabimur.Quocirca  Ephrem  c  Sy-  Erema'5  “ 
tus, Vigilemus  ergo, ait, dileflijflmi,- vigilemus, donecin  bel-  c  H.t.deco- 
lo  conftuuti  fumus, &  contra  Diabolum  dimicemus,  Pugna  l,unft>cordis 
quidem  eius  in  promptu  eft,  ipfe  autem  infirmus  cxiflit,  ac  C  *’ 
debilis-,  nofter  autem  Dominus  fortis  agonotheta, qui  eft  Res 


h  lib. 


feph. 


cernere, ac  vitare  pofllmus.  Huc  enim  refert  Ambro-  C  Regum, his, qui  alacriter  dimicauerint,&  virtutem  praftat 
.ib.de Io»  fjus  h  QUOJ  in  libro  Genefcos  *  lacobo  vaticinatus  &  coronam  immarceflibilem.  Quemadmodum  enimpuluis 

d  vehementia  venti  (pargitur ,  ita&  aduerfarius  no  fler  ad 
ni hilii  redigitur, quado  vox  noftra  in  Dei  laudibus  perfonat, 
&  orationes  noftra  plena  lachrymis  Domino  exhibentur  •» 
Reiftc  vero  monet  Oecumenius ,  videri  hoc  loeo 
Petrum  id  innuere, quod  olim  Chriftus  Dominus  zi- 
zanioru  parabola  /Ignificauit ,  vt  videlicet  ,vigilemus 
femper,  &  ftz.amorum  feminat  orem  caneamus ,  ne  forte 

dormientibus  nobis, ideft,negligemer,&ignaueviuentibus, 
malu  cogitationes  latenter  inferat, atque  a  vera  vita  nosfe - 
ducat, non  enim  ceffat, inquit,  fedranqnamTeo  rugiens  Cir¬ 
cuit  qutrens  quem  deuorn.  Appellat  autem  Petrus  Dia¬ 
bolum  aduerfarium  noftrum.  aduerfarius  ,  inquir, 
-  .  ■  ,  ,  ^  Diabolus.  Videtur  autem  allufilTe  Petrus  ad 

fco.  firts  dormio  ,  fidmtus  cor  vigilat ,  quia  dum  exteriora  D  Hebraeam  vocem  Satanjqux  proprie  cotrarium,  aut 


'  fius  h,quod  in  libro  Genefcos  *  lacobo  vaticinatus 
icap.4S.4.  Deas  ;  lofcph  quoque  ponet  manus  fuas  fuper  oculos 
tuos.-hoceft, inquit  Ambrofius,  myfttriam.quodverus  Io- 
feph  immittet  manus  fuper  oculos  cius ,  id  eft  populi ,  vt  qui 
k  hota  i/.in  non  videbat  ante, iam  videat.  Et  ante  illum  Origenes  k, 
Cicncf.  ZJtinam,z{t, nobis  iniiciat  manus  lefus  fuper  oculos ,  vt  in¬ 

cipiamus  re ff  icere  non  ea,qna  videmur  ,fed  qua  non  vi¬ 
dentur, &  aperiat  nebis  illos  oculos,  qui  non  intuentur  pra- 
fentia,  fed futura, &  reuelet  nobis  cordis  affcftu,  quo  Deus 
videtur  in  friritu.  Hanc, ni  fallor,  vigilantiam,  pradi- 
inlf"'  roor  ca^at  *^a>  9uaE  ’n  Canticis  1  ait.  Ego  dormio  ,  &  cor 
cii.aHis  i»  meum  vigilat .  Vt  enim  explicat  Gregorius,  m  Perinde 
eft  ac  Ci  diceret,  Dum  exteriores  fen fus  ab  huius  vita  fol- 
licitudinibus  fopio, vacante  mente  viuacius  interna  cogno- 
fio.  firis  dormio  ,  fed  intus  cor  vigilat ,  quia  dum  exteriori. 
-i*  a/id»  ii  non fentio, interior  a  folerter  apprehendo.  Etalibi  n, 

‘  Ego  dormio  ,  inauit,  <f  cor  meum  vigilat ,  quia  videlicet 
fanfla  mens ,  quo  fe  d  flrepnu  temporalis  conatpifcentia 
comprimit, co  verius  interna  cogno fcit ,  &  tanto  alacrius  ad 
intima  vigilat, quanto  fe  ab  exteriori  inquietudine  occultat , 
Id  vero  illuftri  admodum  exemplo  confirmat.  Quod 
o  Cm.il.  bene,  inqui t,per  lacob  o  m  itinere  dormientem  figuratur, 
qui  ad  caput  lapidem  pofuit ,  &  obdormiuit,d  terra  fialam 
coelo  inharentem, innixum  fcala  '7)eum,afcendentes  quoque, 
er  defeendentes  Angelos  vidit.  In  itinere  quippe  dormire, 
efl  in  hoc  prafenti s  vita  tranfitu  d  rerum  temporalium 
amore  quiefcere.fn  itinere  dormire  eft  in  dierum  labentium 
curfu  ab  appetitu  vifibilium  mentis  oculos  claudere ,  quos 
primis  hominibus  feduflor  aperuit.  Et  plura  deinceps, 
onft  Dom^  ^“nc  porro  vigilantiam  necellariam  efte  non  vno 
qho.de  nar.  ^oco  docuit  Cyprianus  p,  Neque  enim  ,  vt  ait  Chry- 
Dom.cx  va-  foftomus  1  ,  inuenitur  Deus  d  dormientibus ,  neque  fi 
ri's  in  Luca,  coniungit  nifi  vigilantibus. 

III.  Egregie  vero  de  hac  animi  vigilantia  diflerit  Gre- 
Cau™’  ”*  'n  8°“us  1  Nyflenus ,  Vnum ,  ait,  quoddam  eft  de  magnis 
Chrifli  praceptis ,  per  qua  mens  di  flentium  Dei  verbum 
omnibus  craffis  in  natura  rebus  ad  feftquaft  quodam  pul- 
tiere  decujfo  ad  cupiditatem  rerum  fupra  nos  pofttarum 
attollitur,  Eft  autem  hoc  debere  nos  fomno  minime  addici cs 
effl,  quicunque  ad  vitam  fupernam  res  fidamus ,  adeoque 


IX, 


fApolog.ad 

Antoninum. 


1  r  VWVIUHUUI)  4 

aduerlanum  lignificat.  Vt  autem  feribit  luftinus 
Archidux  ,  er  Tnnceps  malorum  Damonum  ferpens  i . 
catur,&  Satanas, &  Diabolus.  Idem  verd  S,  Satanas, in-  g  in  dial.cu 
quit ,appellatur,nomen rebus  ipfts.quas  agit  congruens,  in-  Triphonc. 
de<f  compofttum.  7\I am  Sata  ludaorum,  &  Syrorum  voce 
Apoftata  ,&  de fertor  eft\nomen  autem  nas ,  etiam  ferpens 
vocatur, idem  f  eft  quod  fata  Hebraorurn  e  xpo fi  tum  fer  mo¬ 
ne,  ex  quibus  vtrif \  vnum  compofttum  fit  nomen  Satanas. 

In  lacns  literis  Satan,idem  valet  quod  aduerfari,  de- ,  r 
trahere, calumniari.Ita apud  Dauidem  b  Hebraice le-  h  Pf' 37,tI' 

guur ,  Qui  retribuunt  mala  pro  bonis  detrahebant  mihi.  .  nr  , 
Alibi  : ,  Hoc  opus  toru  qui  detrahunt  mihi  apud  Dominii.  ‘  Pf,1° 
Itemqu  e,Indudtur,qut  detrahunt  mihi  pudore. His  enim 
omnibus  locis  eft  eadem  vox  Satan.  Et  apud  Zacha- 
ria  ,  Satan  ftabat  d  dextris eius,vt  aduer faretur  ei.quafi  k  c.j.io  prin. 
dicat, ftabat  aduerfarius  aduerfaturus.Deniq;  in  libris 
Reguin1,  Ao»  tft  Satan, neque oceurfus malus.  Id  eft,no  *  h 
eft  adueriarius.Diabolus  porro,  hoc  eft,  calumniator 
merito  dicitur, quoniam,  vt  ait  Bafilius  m,  Idem,  &  i n  m  hom,J‘ 
peccato  nobis  cooperatur, &  accufator  efigaudet  ex  intentu 
rtoftropjofe eoru gratia, qua  commifta  funt, traducit.  Quo¬ 
circa  in  Apocalypft  »  dicitur accufatorfratrU. qui accufa-  “  caP-  u'i0> 
bat  illos  ante  conffiOu  Dei  nofhi  dte,acnofle.  Nam, vt  in¬ 
terpretatur  Gregorius1?,  In  die, ac  nocle  accufart  non  de-  olib.t.moi. 
finit, quta  modo  nos  in  profleris,  modo  in  adunfts  acafabi -  c/*'a!iis  9' 

les 


Catholica;  Epiil  I.  Petri.  397 


ler  offendere  contendit. In  die  accufat,  cupro  s feris  male  nos  i 
vti  inflnuat,in  nocte  accufat, cum  in  aduerfis  nos  non  habere 
patie tia  demoftr at. Dixerat  autem  paulo  an te.  Antiquus 
aditer  foria*  cu  t qua  accufrt  mala  no  inuemt,ipfa  ad  malit  in¬ 
fletiore  bona  quarit>ciimq1  de  operibus  vincitur yad  accufin - 
da  verba  noflra  perfcrutatur,cum  nec  in  verbis  accufatione 
reperit, intentione  cordis  fufcare  contendit .taquaboma fatla 
bono  animo  no  frat.rfr  idcirco  perpendi  a  iudice  bona  no  de¬ 
beant.  Recfte  aute  Diabolum  noftrum  vocat  aduerfa- 
rium  ,  quia  iam  inde  ab  initio  nafcentis  mundi  pri¬ 
mos  noftros  parentes  oppugnauit,  8c  expugnauit. 

X.  Tanquamleorugiens.lmma.nita.s,ac(avihia.  Damonis 

ferarum  omniu  crudelitatem  fuperat, atque  idcirco  in 
a  Gea.  3.1.  facris a  literis  nunc  ferpens  diQtar,Serpens,inquit,erat  j 
callidior  cunilis  animantibus  terr^.Ncq;  enim  id  ad  ani¬ 
mal  tantu  refero, cum  Septuaginta  ppon.uaStT©-,  red¬ 
diderint, quod  proprie  de  beftia  dici  nequaquam  po- 
teft.Vox  Hebraea gharum.vaflum  ,  atque  aftutum  fo- 
nat,indicatquc  calliditate,  atque  aftutia  mala  in  par¬ 
tem  accipienda  effe.  Aquila  tranftulit  mei vSpyw  ,  quali 
bcap.17.1.  dicat  verfipcllem, ac  verfutum.Italfaias  eum  b  vocat, 
Leuiatan  ferpentem  vellem,  &  tortuofum ;  nam  ea  verba 
de  Diabolo  accipienda  efle  conftans  e  A:  omnium  ex- 
e  li.4.mor.c.  planatoru  fententia,id  maxime  explicate  Gregbrio  = . 
iYi  &&Vs&  Alias  dicitur, alpis,&bafilifcus,ficDauidd,S«pw<*^»- 
d  Pr.90.13*.  dem,&  bafllifcii  ambulabis  ,&  conculcabis  leoncm,&  dra¬ 
conem.  Et-  quidem  hoc  poftremum  draconis  nomen 
Diabolo  mire  cogruit,quem  hocipfo  nomine  Ioan- 
t  cap.it.j.  nes  in  Apocalvplb  dcfcribit.Efxe , ait, draco  magnus, ru¬ 
fus, habens  capita  fepte,& cornua  decem.  Et  poft  nonulla  ' 
f  lib.3x.t8.  beftiam  nominat  pardo, &  vrfo  fimilc,qua  IrenaniS  f 
ca  Antichriftum  fignificare  docetjmox  ver6  fubdit  Ioa- 
^otat.  <•  in  nesjCw»  draco  fiA  eft  Diabolus)<fedi>  virtutem  fuam,& 
Cane.  foteftatem  magnam. Quam  fimilitudinem  fequrttiplu- 
i  li.j.inloa.  rimi  fandorum  Patru, nomine  Beemothapud-Ibbs, 
x  ho  17  in  non  clcphantis  folum  naturam, fed  pr^cipue  Diaboli 
Matt.  vim,8c  conditionem  indicari  autumat.Ita  inter  Gra¬ 
ji  in  ef.  03.  cos  Origenes ,  Athanafius,  Gregorius  Nazianzenus, 
m  lib.  1.  dc  Eufebius,Seuerus  in  catena  Graea ,  ip fe  catenae  Au- 
0*0(540?'  &or  Gtegorius 11  Nyircnus,Cyrillus  ‘  Alexandrinus, 
o  lib  1 1.  de  Chryfoftomus  k *,  fubindicant  Bafilius  l,8c  Theodo- 
Gen.  adiit.  retus.  ‘  Inter  Latinos  Ambrolius ra, Hieronymus  n, 
*'  Ausuftinus0, Gregorius  P  Pontifex.  Qua  vero  ratio- 

X13.&17.  ne  ca  Deemoth  delciiprio  Diabolo  aptetur  mirto 
p  in  illu  Io-  quaerere,  cum  non  pertineat  ad  hunc  locum  ,  in  quo 
bi  locum.  Diabolus  ranquam  Ico  rugiens  nobis  proponitur. 

XI*  Merito  aurem  quaeras  faeuitiam  ne  leonis  ,  an  vi¬ 
rium  magnitudinem ,  an  denique  terrorem  fpe&arit 
Petrus, quo  caetera  bellus  leonis  dumtaxat  rugitu 
concutiunrur.Certe  rugitum  nominat,  de  quo  hunc 
qho.  9  mE«  plane  in  modii  feribit  Bafilius  hoc  cft  leoni) 

xameron.  t~((t ^HOej. VBCIS elicienda  natura praflitit  inftmmenta  ,  vt 

animantia  copluraloge  ipfo  celeriora folo  fape  rugitu  capta - 
r  lib.tf.in  E-  tur.  Eademque  ratione  Ambrolius  1  ,Qua  aute  fe  ei  fo- 
xam.c.j.  cjan  pra  audeat, cuius  voci  tantus  naturaliter  inefl  terror, 

vt  multa  animantiu,  qua  per  celeritate  pojfent  impetu  eius 
euaderc, rugietis  eius  fonitu,velut  quada  vi  attonita,  atque 
(  eap.  3 .8.  illa  captaturi  Quo  refero  quae  leguntur  apud  Amos  f 
Prophetam, /xo, inquit, no  timebit? Nec  du¬ 
bium  eft  ad  hunc  leonis  rugitum  alluliflc  Perrum.qui 
rugientem  leonem  aperte  nominat.Sed  duplicem  fe¬ 
runt  leonis  efle  rugitum.  Alterum  ante  prada  capta, 
illi  quippe  inhians,vt  fuo  rugitu  terrear ,  &  confler- 
nata  arripiat  rugire  folet.  Altem  iam  capta  prada,  vbi 
enim  illam  apprehendit ,  quali  exultans  vociferatur, 
t  Pf.n.14.  Sic  Dauid  1 ,  aperuerunt  fuper  me  os  fuum ,  ficut  leo  ra- 
■3  cap.ji.4.  piens,& rugiens. Et  Ilaias u  f  Quomodo  fi  rugiat  leo,&  ca¬ 
tulus  leonis  fuper  pradam  fiam.  At  Petrus  de  priori  ru¬ 
gitu  ante  captam  pradam  citra  vllam  dubitationem 
Amos  3.  agit.  De  quo  Cyrillus  x  Alexandrinus  in  haec  verba 
loquitur  ,  Qui  naturas  ferarum  exquiflmsperueftigqnt, 
Bencd  luflinian  in  Fpifl,  Canon. 


narrant  leonem  e  furient  em  montes;  faltus  ’  &  nentor  a  con¬ 
tentius  peruagari ;  huc,  illuc  oculos  circumferre ,  &  quid - 
piam  ibidem  pafcentium  rapere.  Vbi  amem  aliquid fl^i  ad 
efum  idoneum  contexerit ,  propiorem  fkllum  horribiliter , 

(frabfone  rugiendo  pradam  inuadere .Et  paulo  poft.  Qui 
contra  beflias  clamare  confueuit ,  &  propemodummih,a  - 
ri, prius  fe  impreflionem  falhirum.  Denique  addit.  Cum 
leone  itaque  Deus  fe  comparat  non  prius  infiliente  ,dr  ex 
ira  pradam  deuorante ,nifi  minas  prami ferit. 

Itaque  Petrus  Daemonem  ait  rugientis  leonis  iir*  XII. 
ftar  circuire,hoc  eft, nihil  non  moliri,  aut  fentarc ,  vt 
nos  deglutiat ;  quod  elegantiffime  expreflit  Cypria¬ 
nus  *,'lic  autem  feribit.  Excubandum efl  fiatres,  atque  a  dc  zelo,  «j 
omnibus  viribus  elaborandum,  vt  inimico  fauienti ,  &  ia-  *1U0IC' 
cula  fua  in  omnes  corporis  partes  dirigenti  plena  vigilantia 
repugnemus ,  fecundum  quod  Petrus  Apollolus  pramonet 
dicens.  Sobrij  eflote,  vigilate,  quia  aduerfanus  vefler 
Diabolus ,  tamquam  leo  rugiens ,  circuit  quarens  quem 
deuoret.  Confeftim  autem  fubiicit.  Circuit  ille  nbs 
flngulos ,  &  tamquam  hoflis  cfaufos  ob fidens ,  muros  ex¬ 
plorat  ,  &  tentat ,  an  fit  pars  aliqua  minus  flabilis ,  cuius 
aditu  ad  interiora  penetretur ;  offert  oculis  formas  illius, 

&  faciles  voluptates ,  vt  vi  fu  delimat  caflit  atem.yydures 
per  canoram  mufleam  tentat ,  vt  foni  dulcioris  auditu  fol- 
uat ,  &  molliat  Chriflianum  vigorem.  Linguam  coMsicio 
pronocat ,  manum  iniuriis  laceffentibus  ad,  petulantiam  ■ 
cadis  infligat, vt  fraudatorem  faciat,  lucra  opponit  tniufta, 
vt  animam  pecunia  capiat ,  ingerit  pernicia fa  compendia, 
honoret  terrenos  promittit  ,vt  ccclefles  adimat:  oflentatfal - 
fa,vt  vera  fubripiat,&cuni  latenter  non  poteft fallere, exer- 
t  e, at  que  aperte  minatur ,  terrorem  perfequutionis  intentans 
ad  debellandos  Dei  fenios, inquietus  femper ,  &  femper  in- 
feflus.inpace  fubdolus,  in perfequutione  violentus.  Quam- 
obrem  fratres  contra  infldias ,  &  mimis  eius  flare  debet  in- 
frruflus  animus  tam  paratus  femper  ad  repugnandum , 
quam  eft  ille  ad  impugnandum.  Hoc  ipfum  apud  lo¬ 
bum  b  idem  daemon  lignificauit,  cum  dixit.  Circuiui  bcap.i.7, 
terram,  &  fer  ambulanti  eam.  incredibili  enim  odio, 

&  mira  quadam  vi,  aftuque  admirabili, genus  homi¬ 
num  infc&atur ,  maxime^ue  cupit  a  beara  virapof- 
feflione,a  quaipfe  iam  olirn  excidit, cundtos  rriorta:-  • 

les  abducere.  Huius  porr6  rei  ex  Iuftino  Martyre 
Oecumenius  hanc  caufam  affert.  Harum, mq\xis,Dta- 
1  boli  abfqtie  vlla  intermiflione  infldiarum ,  &  ajflduarum 
eius  contra  nosverfutiarum  caufam  afferens, etiam  S. Mar¬ 
tyr  lusimus  Diabolum ,  inquit ,  ante  Domini  aduentum 
fua  poena  vim  non  ita  certo  nouiffe  ,  cum  diuini  Propheta 
obfcure  ,  &  anigrnatice  locuti  de  ipfo  fuerint  ,  ficut  videre 
licet  in  lfaia  c  ,qui  fub  perfona  -riflynj  totam  eius  tragoe-  c  caP*  j 
diam  agendo  occultauit.  Pbiverb  ex  Domini  aduenture- 
pofitum  ejfe,ac  paratum  attrnum  ignem  Diabolo ,  &  Aitr 
gelu  eius  manifefle  audiuit,ex  illo  vero  tempore  no n  ceffdre 
eum, inquit, ab  infidiis  Chrifti  fidelibus  infere  dis, dum  mul¬ 
tos  fua  defeUionis  habere focios  vult,  ne  folus  eius  condona¬ 
tione  dedecoretur  vana  hac.  &  imiidacofolationt fit  fultus. 

Verum  his  non  multis  verbis  ( qua:  ego  quidem  XII I. 
apud  luftinum  non  memini  legere)  incredibile  di- 
&u  eft ,  quam  multa  peccata  fint.  Nam  ,  vt  hinc  in¬ 
cipiam,  nemini  dubium  eflepoteft,  cun&os  Danna- 
nes  line  damnationis  probe  confcios  iam  tum  fuif- 
fe,cutn  ceelefti  illo  domicilio  deturbati,  partim  Tar¬ 
taro  incltift  fempiternis  ardoribus  deftinati ,  partim 
in  hoc  aere  nobis  finitimo  leuiori  fortafle  fupplicio 
addidtifunr.  Vtenirn  aDamafceno  *  fapienterob-  dli.jl.de fide 
feruatum  eft.  Quod  hominibus  eft  mors ,  Angelis  fuit  la-  c‘4‘ 
pfus.  Quemadmodum  igitur  homines  poft  mortem  ' 
pro  rerum  ab  fe  geftarum  conditione,  vel  pratnium, 
vel  fempi  ternum  cruciatum  nan  cifcuntur ,  fuaeque 
conditionis  ftatum  probis  norunt  •,  non  aliter  de  An¬ 
gelis  poft  eorum  lapfum  feutiendum  eft.Mirum  qui¬ 
dem  fateor  videri  poflir,quorfum  apud  Matthaeum  e  e  cap.s.i*f 
L 1  vocife 


39® 


Explanatio  Gap.  V. 


vociferentur  D^mcmes  fe  ante  tempus  a  Chrifto  Do¬ 
mino  torqueri,  V mitti, inquiunt,  ante  tempus  torquere 
acap  j.7»  nos.  Et  apud  Marcum  a  poenam  his  verbis  Daemon 
■  deprecatur,  Adiu.ro  tepes  /'eum  ne  me  torqueas,  vt  an¬ 
te  Chrifti  aduentum  videantur  Daemones  poenae ,  & 
fupplicij  fuifle  expertes.  An. illi  Chrifti  praefentia  oc¬ 
culto  quopiam  cruciatu  torquebatur?  Ita.fane  Chry- 
fchom.19.in  foftomus  ", Nemine, inquit, vidente  flagellabantur, mul- 
Matth.  magis, quam  mare  paule  ante  perpisBiprafentia  Chri- 

fti,at<fe  incenfi  vexabantur, &  fauiffime  torquebantur.  Eo- 
c Matth.  *.  demq^modp  Euthymius '  ,Damonesft\x,Chriftucogno- 
uerutyir  no  feretes  virtute  inuifibiliter  eos  infamante  cla- 
d  Abulen.  maucrZt.IpCinZty  Chrifti  pr<jfentia,vt  viri  d  do&iob- 
Mat.8.q.io8  feruaiiit,magnaD^monibus  fupplicij  afferebat  accel- 
e  Mattfc.  8.  fionem,&  vt  ait  Hieron. c  Prafentia  Salutatoris  tormenta 
f  ibid.  j-unt  Damonis.Vt  Verb  feribit  Theophylaft.  ^Tormetd 
&  cruciatu  Damones  putat, (i  no  permittatur  Udere  horni - 
nes.  QUjpcirca  no  fignificat  (c  tum  primum  fuppliciis 
affici,fed  poenae  incrementum  experiri  fe  reflantur. 

XIV.  Sed  cur, inquies, addut,«twferfwzp«<?hoc  enirnplane 

indicare  videtur  ante  Chrifti-  aduenru, ac  ne  tu  qui¬ 
dem,  cum  inter  mortales  degeret ,  fuifle  fe  fuppliciis 

e  ho.  44,  in  affed:o«.  Ncc  videtur  abnuere  Chryfoftomus  3  ,  ali- 
loan.  cu^j  enim  ajt  i  j/enifh  pHC  vt  nos  cruciares  ante  tempus} 

Mox  aute  fundit,  Qiiifuturu  cruciatu  dicunt ,<& iudiciu, 
&  examen, &  fupplicium futurum  intelligunt  ,quafi  prae- 
h  ho.  19.  in  fentem  poenam  recufent. Alibi h  vero,  ‘Putarunf  Da- 
■  h*  mones  fupplicij  iam  tempus  initare,  ac  ideo  formidine  com - 
moti  funt ,  tanquam  iam  iam  demergendi  ad  tormenta  poe¬ 
narum. Kucfas, Cum  non  po/fent  exci  far  e  fe, quod  nonpec - 
eaffent,ne  ante  tempus  poenam  darent ,  precantur ■-jQuonia 
enimiam  fe  deprehenfos  in  iniquis  faBis  arbitrabatur,  qui- 
b  tu  omni, quo  poterant, modo  creatur  as  Chrifti  exagitabant, 
propterea  putarunt , non  cxpeclaturu  ipfum  poenitionis  tem¬ 
pus,  fed  acerbitate, &  magnitudine  peccatorumcommotum, 
i  Matth. 8.  tunc ipfos puniturum, ConfentK  Euthymius  Damones , 
inquit ,  qttandarn  caufa  fu  a  deftnftontm  prdtfxunt ,  quod 
non  nunc  poenas  dare  debeant ,  (id  tempore  vniutrfalis  iu - 
dicij ,er graUfitcr  dtfcruciati  dicunt.  Pt enifti.huc,  vt  affligas 
nos  ante  definitum  tcmpvs.Ncc  videtur  ab  hac  fenten- 
*  li.  8.de  ei»  tia  abhorrete  Auguftinus  k  ,  cuius  haec  funt  verba, 
sdt.c.15.  Damone s  Domino  trementes  dicunt, quid  venifti  ante  tem¬ 

pus  perdere  nos  !  I luequiafubitum  illis  fuit ,  quod  futurum 
quidem  ,  fed  tardius  opinabantur ,  flue  quod  perditionem 
fuam  hanc  ipfam  dicebant, qua  fiebat,  vt  cogniti  (perneren¬ 
tur,  &  hoc  erat  ante  tempus,id  eft,ante  tempus  'iudicij,  quo 
aterna  damnatione  puniendi  funt  cum  omnibus  etiam  ho¬ 
minibus, qui  eorum  focietate  detinentur. 

XV,  Csterum  qualecumque  tandem  fupplicium  prae- 
fente  Chrifto  fubirent  Daemones  futuram  detrudo- 

t  cap.S.ji.  nem  in  Tartarum  deprecantur ,  vt  fignificat  Lucas  *, 
dum  ait,  Et  rogabant  illum,ne  imperaret  illis,  vt  in  abyf- 
fum  irent.  Erant  enim  Daemones  ex  eorum  numero, 
qui  in  hoc  citimo  aere  verfantur.Qui  non  ignorabac 
fe  in  fupremi  iudicij  die  vna  cum  caeceris  reprobis  in 
imum  Tartarum  detrudendos.  Vel  certe  Chrifti  ad¬ 
uentum  nimis  celerem, ac  feftinumefle  fignificabant, 
quo  femundi  imperio, ac  principatu  deficiendos  efle 
non  ignorabant ,  atque  hoc  quafi  fupplicium fiitern- 
peftiuum  deprecabantur.  Adde  fi  placet  non  videri 
improbabile  iniquo  animo  tuliffc  Daemones  fe  ante 
tempus  ab  impiis  illis  hominibus  expellfiquosob  fua 
immania  fcelera  diuturniori  fupplicio  ,  &  vexatione 
dignos  eflearbitrabantur.Nihil  igitur  de  fupplicio  a- 
gut,quo  iam  inde  ab  initio  fuilapfus  cruciabatur,  ra- 
mD.Th.i.p.  metfienim,vt  Theologi  m  docent,  plenque  Daemo- 
q.74-ar.4.a  nc$  nondu infernis  illis, ac  Tartareis  fedibus  includu- 
tur, qui  homines  affidue  vexat,&  ad  fcelera, atq;  flagi- 
tiaincitat,fuo  tame  iufto  cruciatu  non  carent.fuuque 
fupplitiu,  qualecuque  illud  tandem  fit,  fecu  ipfi,  vel 
inuiti  geftant;  ac  propterea  apud  Lucam  Chxiftfi  ob- 


A  tcftaprur,ne  in  Tartareum  carcerem  detrudantm.Fa- 

teor .quidem  Bedam  1,Sc  alios  b  exiftimafle, Damones  alicobij. 
vbicumque.vel  in  aere  volttant,vel  in  terris ,  aut  fub  terris  ^  GMCibii 
vagantur,  flue  detinentur,  fisarum  fecum  ferre  femper  tor¬ 
menta  flammarum  inflor,  febricitantis  ,  qui  etfi.in  IcBis 
eburneis  ,  etfiin  locis  ponatur  apricis, fer  nor  er»  tamen,  v.tl 
frigus  inflti  fbi  languoris  euifart  non  potefl.  Sic  Damone s 
etfi  in  templis  colantur  auratis  ,stfi  per  aera  difeurrant ,igne 
femper  ardere  gehennali.  .Quam quam  autem  difficile 
creditu  eft  Daemones  ,  qui  inter  homines  verfmtur 
igrie  corporeo  cruciari  ,eiufque  ignis  incendium  ca:- 
terisnequelocis,  neque  homiuibus  obefle.  Videtur 
tamen  ad  Dei  quidem  iuftitiam  pertinere ,  vt  eo  Dae¬ 
mones  torqueantur;  ad  re&ara  autem  rerum  admini- 
ftrationem  fpe&are,  vt  caetera  eo  igne  non  ludantur. 

B  Nam  quod  nonnulli c  dicunt, cruciari  Damones, non  c  D.Th.i.p, 
quodigne  corporeo  vftulentur,  fed  quod  eiusincen-  <3-74-ar.4. 
dio  fe  deftinatos  norint,adeoque  non  aliter  affici,  ac 
fi  illo  igne  comburerentur.  Parum  (  vt  leuiffime  di- 
carn, )  ycrifimile  videtur,  mulco  enim  aliter  torqueri 
necelle  cft  eum, qui  igne  inflammatur,  quam  qui  rp- 
gum  fibi  paratum  q(te  exploratum  habet.Nec  me  fu¬ 
git  quodalij  ex  cogitatu. nt,diuinaeiufti  tiicri,  ac  pote- 
ftate  fieri ,  vt  non  aliter  Daemones  fempiterni  inctfn- 
dij  expedationetorqueantur,  quam  fi  inferno  igne 
iam  nunc  torrerentur.  Verum  id  mihi  nihil  videtur 
efle  aliud, quam  di uinare,  neque  aliter  de  iis  Tenden¬ 
dum  exiilimo  ,  qui  Diemones  aiunt  proxime  a  Deo 
nulla  interie&a  caufa  grauiflimo  fupplicio  ma&ari. 
Vtcumque  fit ,  non  modo  nouerant  Daemones  ante 
C  Chrifti  aduentum  efle  damnatos ,  fed  fuae  praefenr/s 
damnacionis  fupplicium  perferebant. 

Iam  vero  quis  ferat ,  quod  ex  eodem  Iuftino  indi-  XVI, 
cat  Oecumenius  ante  Chrifti  Domini  ad  nos  aduen- 
tumi,  neque  Dxmones  hominibus  inuidifle ,  neque 
mortales  fuis  dolis ,  ac  fraudibus  vexafle  ?  Mitto  pri¬ 
mos  Parentes  aftu  Daemonis  in  fraudem  ados,&vna 
cum  vniuerfapofteritate  in  hanc  malorum  fentinatn 
fuifle  deiedos?  Quam  multa  ab  ipfo  nafcentis  mun¬ 
di  exordio  Daemonum  fuafu ,  quamque  atroeja  faci¬ 
nora  patrata  funt  ?  Non  itaque  poft  Chrifti  aduentu 
coepit  Daemon  ranquam  leo  rugiens  circuire,&  quae¬ 
rere  quos  deuorec ;  fed  cum  animaduerteret  fe  a.  eee- 
lefti  illa  patria  exulare,  ad  eam  vero  plurimos  morta¬ 
lium  fuifle  deftinatos ,  inuidite  ftimulis  agitatus ,  eos 
D  omnibus  machinis  oppugnat ,  nititurque  quantum 
poteft  illos  flagitiis,atque  fccleribus  implicare ,  &  ad 
inferorum  fupplicia pertrahere  ,  quod  egregie  expli¬ 
cans  Bafilius  d  ,Quaris  igitur ,\ncquit,vnde  illis  fit  contra  d  ho.j.qnM 
nos  bellu ?  quomd  cum  omnis  ille  malitia  promptuarii*  exi-  Deus  no  eft 
fleret, inuidia  quoque  morbis  in fe  recepit, &  inuidit  nobis  il- 
latum  honorem,  nec  facile  tulit  vita  in  Paradifo  beata  du-  'IUm‘ 
cere  ;  quaobrem  dolis  hominem  aggreffus  eadem  ambitionis 
cupiditate, qua  ipfe  ab  initio  habuit ,  velle  fimilem  effe  Deo, 
hac  rttrfus  ad  decipiendum  nos  vfus  lignum  ostendit ,  &c. 

T um  concludit ,  Non  inimicus  igitur  d  Deo  nobis  con¬ 
flimus  eft,  fed  ipfe  ex  inuidia  fefe  nobis  oppofuit ,  animad- 
uertens  ft  ex  Angelorum  ordinibus  expulfum ,  non  tulit 
terrena  creatura  ad  Angelorum  dignitatem  per  virtutis 
profeBum  exaltari.  Er  alibi e ,  Quid  enim,  ait ,  Princi-  e  ho.  t  i.de 
£  pem  malorum  Damonem ,  ad  bellum  aduerfus  hominem  initia. 
internecinum  impulit}  nonne  inuidia}  per  qua,  &  Deo  ad- 
uerfari  palam  deprthenfus  eft-,  dolens  enimob  prae  lar  a  do¬ 
na  homini  conceffa,  quando  Deo  nocere  non  valuit ,  ipfum 
inftdiis  petiit  hominem.  Rurfiis  alio  quodam  f  loco  de  f  ho.  it.  in 
inuidia  haec  feribir,  Ipfa  naqut  proprium  eft  Diaboli  vi-  al'quos  ^cli" 
tiu,non  enim  Diabolus  ftatim  creatus  eft  Diabolus, fed  cum  Ptur*ioco5' 
Angelica  poteftatem  accepijfet,in  Damonis  natura  conuer- 
fuseft  ,&fatlus  imquus  D  amo. Hac  enim  iniquitate  imbu¬ 
tus, &  d  Deifamiliaritate  alienatus,&  ad  parte  defectionis 
Comtrfus,poftqua  vidit  homine  paruit  quide  animal fupra 
omnem 


Catholica  Epift.  I.  Petri.  399 


omnem  crt Aturum  honordtum ,  cum  effet  antiquior  homine  A 
•  ti  4,  c  yi  fecile  conffexit  folum  hominem  manibus  Dei  plafmatum 
Sc  Ii.5-c.i4- '  eJfe  >  verbo  tantum  procreata,' hinc  ei  honorem  inui-, 

b  in  Dialog.  iit.  Poft  nonnulla  vero.  Ft  igitur  agnouit  hominem, vbi 
^Triphon.  vi£t  tam  exile  animal  ai  Angelorum  'dignitatem  a  Deo 
*j  lrt/de  pa- V0CAtum  >  &  per  virtutem  modeftdmque  vita  conuerjatio - 
tiencia.  nem  *d  vita  perfectionem  tendentem  ,  inuidia  motus  eum 
e  de  zelo,  &  perinfidias  aggredi  cogit  au:  t.  Simile  quiddam  indicafte 
liuore.  videntur  Lenaeus  *  ,  Iuftinus  b  Martyr ,  Metodius 
g fertn^7.in*aPuc^  Epiphanium  %  Tertullianus  d  ,  Cyprianus  «, 
Cant.  Chryfologus f,  Bernardus.  6 
XVII.  Circuire  autem  dicitur  Daemoni  quaerens  quem 
deuoret,quia  mille  illi  nocendi  artes ,  quibus  partim 
occulte, partim  manifefte  nos  oppugnat.  Verenam- 
h  epift. I.  ad  qUC  fcripfic  Hieronymus  h,  Erraa, inquit,  frater, errM, 
Eliodorura.yr  putas  vn<jUam  Chriflianum  perfequutionem  non  pati. 

Tum  maxime  oppugnaris,  fi  te  oppugnari  nefcis .  Aduerfa-  ^ 
rius  no  fler  tanquam  leo  rugiens, aliquem  deuorare  quarens 
circuit ,  (fi  tu  pacem  putas  ?  (edet  in  tnfidiis  cum  diuitibus, 
vt  in  occultis  interficiat  innocentem,  oculi  eius  in  pauperem 
r efficiunt,  infidiaturin  occulto ficut  Leo  in  (peluncajua  in - 
fidiatur,vt  rapiat  pauperem  ,  &  tufiondofa  arboris  tettus 
vmbraculo  molles  fomnos  futurus  prada  carpis  ?  Inde  me 
perfiquitur  luxuria,inde  auaritia  conatur  irrumpere,  inde 
venter  meus  vultmihi  Deus  ejfe  pro  Chriflo :  compellit  li¬ 
bido,  vt  habitantem  in  me  Spiritum  [antium  fuge, vt  tem¬ 
plum  eius  violem-, per fequimr, inquam, me  hoftts  eUi  nomina 
mille, mille  nocendi  artes,  &  ego  infelix  victorem  me  putabo 
dum  capior}  Poft  multa  vero.  Nolite,  ait, credere  ,  nolite 
ejfe  fecuri, licet  in  modum  ftagni  fufurn  Aquor  arrideat, licet 
vis  fumma  iacentis  elementi  fpintu  terga  criffentur ,  ma¬ 
gnus  hic  campus  montes  habet, intus  inclufum  efi  periculis, 
intus  efi  hoflis.  Expedite  rudentes, vela  fuffendite,crux  an  - 
ttmna figatur  in  fontibus ,  tranquillitas  ifia  tempefias  efi. 
i  !n  Ifa.e.  j.  Hic  porro  aduerfarius  ,  vt  interpretantur  Bafilius  ' , 
k  Lac  n.  Euthymius  k,Theophyla&us,Ambrofius  *,  Augufti- 
lll,J;'n|‘u^nus  m  ,  illo  aduerfario  fignificatur,  de  quo  meminit- 
verb.Dom.  Chriftus  apud  Lucam,  Via  etenim  noflra,  ait  Bafilius,. 

efi  hac  vita,  aduerfarius  autemvis  quadam  ,fiue  potentia 
nobis  obluflans ;  (fi  concomitans  per  huius  vita  curriculum 
fe  eo  comparans  omni  molitione, &  ex  infidiis,  vt  nos  abdu¬ 
cat  a  via  ad  Deum  nos  refla  deducente.  Hic  aute  aduer- 
Iarius,vr  hoc  loco  ait  Petrus.  Circuit  quarens  quemde- 
uoref,  hoc  eft,  omnem  machinam  mouct ,  vt  nos  in 
alLi.in  Iob.  fraudem  inducat.Re&e  autem  monet  Origenes  n  no 
effe  hunc  circuitum  ,  qui  greflu  corporeo  peragatur. 
Intendite. inquit,»  amici, quiacircuijfc  fe  dicit  totam  terra, 
qua  fub  coelo  efi ,  fed  non  carnalibus  vefiigiis  ,  neque  corru- 
ptibilibus gireffibus-,  fed  fpiritali  tranfcurfu  *atque  incorpo-  ^ 
rali  tranjitn  vh  iHerfa ,  qua  fub  codo  funt,  fubito  pernotans , 
at%  peragrans.  Et  aliquanto  poft,  Circuiitit  non  carnali¬ 
bus  vefiigiis, fed  circuitionibus  iniquitatis,, no  terrenis gref- 
fibusfed fpiritalibus feducHonibus.'R.\it(us,Terram  circuis 
0  Diabole  ad  de folAndum, ad  exterminandum  eam,ea,qua 
fub  cjxlo  funt, peragras  ad  perturbandum ,  (fi  prruertendu, 

(fi  ad  furorem  concitandas, atque  exacerbandas  gentes  ad- 
uerfus gentes ,  (fi  regiones.  Mox  vero  addit  Daemonem 
circuire  totam  terram,  hoc  eft,  omnes  terrenos,  eos,  qui 
terrena  fapiunt  tantum, eos, qui  terrena  folacogitat,(fi  me- 
' ditantur, diligunt, atque  requirunt. Et  multa  deinceps  in 
eandem  fentcntiam.tum  conchidit,Corda,qu£  no  funt 
in  cceltiy quain  coelum  nunquam  afcenderut, neque  fidei  inte¬ 
gritate,  neque  metis  defiderio, neque  Domini  memoria, ne  q\  j, 
refurreclionis  expcElatione ,  neque  iudicij  timore,  neque  jpe 
gloria  aterna,  fed  horu  omniu,qua  in  coelo  funt  obliuifcutur, 
de  fficiunt  quoque, atque  dcrelinquut.  Talia  funt  corda  om- 
muferoeiupcrtin.iciHCorit ,  qui  no  agunt  poenitentia-, huiu- 
fcemodi  enim  corda  circuit  Diabolus  perfuadens ,  atque  in¬ 
fatuas, obtundens, at  que  obduras  eoru,quiea,qua  fuper  coe¬ 
lum funt, in  incorruptione  non  fapiunt ,  fedeafola,  qua  fub 
coelo  funt  in  corruptione  fuper  terram  requirunt. 

Bened.  lufiirtiati.  in  Epifi .  Canon. 


IjiiJ 

* 

M- 

iijiirf 


Hoc  igitur  modo  quaerit  Daemon ,  quos  deuoret,  X  VIII. 
vtenim  ait  Ambrofius  a;  Serit  illecebras  deliciorum,  vt  ali.y.inLuc  . 
habeat  in  fupplicio  participe  t^quos  habuit  in  errore  cofortes:  c- 1 1  • 
atque  ideo  foetos  quarit  ad  culpa, vt  obnoxios  prodat  ad  poe- 
»<z.Sed  duplex  hoc  loco  exoritur  quxftio.  Altera  cur 
patiatur  Deus  homines  a  Daemone  rana  acriter,  tam- 
que  hoftiliter  oppugnari ,  cupene  innumerabiles  ad 
interitum  pertrahat  lempiternu.Alcera  cur  Dxrnon, 
qui  quo  plurcs  decipit, atque  in  fraudem  impellit,eb 
acerbius  apud  inferos  torquetur,  tam  auide  tamen, 
tamque  folicite  aliorum  perniciem, atque  extremam 
damnationem  Sc  optet  &quaerat.Priori  quidem  qu^-  a<f  An* 

ftioni  refpondet  Athanafius.b  Ftt]\nc\mt, qui  diligunt  nochum. 
Deum  manifefii  fierent,  (fi  vt  ij,qui  deliciis  dediti  funt ,  re¬ 
darguerentur.  Fbi  namque  nullus  eft  aduerfarius  non  ma-  *> 

nifeftdtur  dextri  Regis  milites,ergo  Diabolus  vifloria  cau- 
fit  eft,&  hoc  quoque  patto  cognofcitur  ab  iis  ,  qui  diligunt 
Deum.S'\mi\c  quida  indicaffe  videtur  Sapiens  c,  ciina  c  Ecd.  $4.?, 
Ahii, Qui  non  eft  tentatus, quid /rir?Et  aliquato  poft  «Lldreif.u. 
Gfuitentatus  non  eft, qualia /wfquafi  dicat  eum, qui  nul¬ 
la  fit  pugna  prouocatus  pauca, admodum  cognitione 
comple<fti.  Quemadmodum  enim  olim  Deus  non 
omnes  Chanan^os  exterminauit,vt  eorum  oppugna¬ 
tione  populus  IfraH  quodammodo  erudiretur,atquc 
in  officio  contineretur.  Ita  frequenti  Daemonis  im¬ 
pugnatione  ,  docet  non  effe  humanis  vilibus  fidendu 
fed  diuinam  opem  continenter  implorandam.  P10- 
pterea  dixit  Paulus e.  Non  efi  nobis  colluUatio  aduersus  c  ad  Ephef. 
carnem  ,  (fi  fanguinem,  fed aduerfus  Principes,  ( fipotefta -  6'lZt 
tes,  aduerfus  mundi  Reclores  tenebrarum  harum, aduerfus 
fpiritualia  nequitia  in  calefiibus.  Quem  locum  expen¬ 
des  Chryfoftomus  ( ,St  tales, inqn\t,infirucU  funt  acies ,  f  hom.it.ia 
fi  incorporales  Principatus,  fi  mundi  Domini  ,fi  fpiritales  eP,a<1  EPlief* 
nequitia  aduerfus  nos  funt ,  quomodo  dic  quafo,  deliciaris } 
quomodo  inermes  vincere  poterimus}  Ita  quifop,  fibiipfi  fin- 
gulis  diebus  dicat, quando  per  fashsm  occupatur, quddo  per 
concHpifcentiam  ,quando  mollem  vitam  incon fulto, ac fru- 
fira  quarit. Et  aliquanto  poft., Conculcabimus  Diaboli  po- 
tentiamfi  peccata  coculcauerimus,  omnia  dico  temporalia, 
faftum,concupifcemiam,  fuperbiam, omnes  animi  paffiones. 

Anfarn  enim  dant  Diabolo  diuitia,  pecunia ,  (fi  vanaglo- 
riafiudium.YhiS  itaque  virtutes  ,  atque  id  genus  alias 
non  paucas  exigit  a  nobis  Deus,  dum  nos  a  Dsemone 
oppugnari  permittit.  Quo  fpedans  Bafilius  8  multis  g ho.in  illud 
hortatur  ad  pugnam,  Mile  s,  inquit  ,es}coUabora  Euan -  diclu,attea- 
gelio, milita  bona  militia  contra  fpiritus  nequitia ,  aduerfus  dC  C1 
vitio  fas  carnis  affeEliones ,  induitor  omnem  armatura  Dei, 
vt  probes  te  ei  fififfgratiofus  Duci  tuo  ,  qui  huic  te  militia 
adlegit,  prouide.vt  nullis  imp liceris  vita  iflius  negotiis  ^  (fi 
perplexis  curis.  Athleta  es  ?  Attende  tibi  ipjt  ne  quam  ex 
legibus  athletico  agoni  praferiptis  inutniare  tranfgrefus,- 
nam  nemo  coronatur ,  ni  fi  qui  legitime  cert  atterit.  Imitare 
P aulum,(fi  curfu  contendentem  ,  (fi  inpalaftra  colluBan- 
tem ,  c fi  in  agone  pugillari  decertantem ,  vt  flrenuus  pugil 
ipfe  habeto  anima  oculum  nufquam  euariantem,fe<f  atten¬ 
tum,  <fi  peruigtlem.  Pramuni,  ac  tuere  pajfis  manibus  par¬ 
tes  ,  quarum  plaga  lethalis  fit :  in  aduerfarium  immotum 
oculum  intendito  fixius, infla  diario  curfu  ,  qui  ttbt  pracur- 
runt ,  in  eos  te  extendens,  fac  ajfequaris , fic currito,  vt  pra - 
uertas ,  in  lu flamine  repugna  inuifibilibus  aduerfariis  per 
vita  iflius  curriculum  talis  ,  vt  perfeueres,  hac  fancit  fen~ 
t  entia ,  nimirum  animo ,  vt  fis  non  fupino ,  aut  conciden¬ 
ti  ,fed  arreflo ,  non  dormit  urienti ,  fed peruigili ,  ac  fdbrto, 
quique  multa  cum  vigilantia  prafens  fit ,  (fi  norit  fibi  pra- 
#• 

Non  probo  autem ,  quod  a  multis  circunfemuy  ^  A’ 
fingulis  datum  fuifle  aliquem  Daemonem  tenta- 
torem  ,  quemadmopum,  &  bonum  Angelum  prxfi- 
dem,&  cuftodcm.Quod  placuifle  videtur  Origeni h,  L:c. 
qui  laudat  librum  Faftoris ,  &  Epiftolam  Barnabae.  >  de  viraMo 
Idemquc  ftnfifle  videtur  Nyflenus  ‘  ,  Au&or  k  Els*l,ce«lcd- 

'  T  i  T-  k  Icr  6S, 

y  2,  termo 


a  tom.  io, 
b  Mag  fent. 
ia  i.  dift.  it. 

C  li.  detraq. 
&  fcrenir. 


d  li.j.Stronv 


einPhijone, 
&  in  Thea- 
ge,  &  in  A- 
pologia. 
i  li.i.de  cu- 
ran.Graccan. 
sffectioa. 


g  in  vita  S, 
Antonij. 

b 


i  Iofue  it. 
k  coil«.7.c. 


400 

fermonum  ad  fratres  irt  Eremo  apud  Auguftinum  a, 
&  alij. 1  Cur  autem  mihi  oon  placeat, alibi  copiofius 
docui,  vid‘tur enim  Platonicum  nefcio  quid  fapere, 
vel  potius  Po&icu ,  vt  enim  Au&oreft  Plutarchus c, 
Empedocles  duos  cuique  Dxmoncs  attributos  fcri- 
bitjvnum  bonum, alteru  malum ,  cui  Plutarchus  ipfe 
fubfcribit,reie&a  Menandri  lententia ,  cuius  memi¬ 
nit  Clemens Alexandrinu$,qui  bonum  tantum  An¬ 
gelum  vnicuique  tanquam  bene  inftituendx  vitx 
paedagogum  adferibit ,  quod  etiam  exiftimafle  vide¬ 
tur  Plato  e,  qui  malum  Genium  ne  nominat  qaidem. 
Quamobrem  Theodoretus  ‘,ica  de  Daemonibus  lo- 
quitur,  Hos  enim  fuo  cum ‘Trinctpequem  facr&  htere  mo¬ 
do  Hebraico  vocabulo  Satanam ,  id  efl  Apoftatam  vocant, 
modo  Diabolis,  quippe  qui  Deum  Patre  apud  homines  cri¬ 
minando  traducat, interque  ipfis  homines  alternae  lites, con- 
trouerfidfque  iniiciat ,  cumque  eos  dixiflet  nequaquam 
efle  fua  natura  malos ,  fed  fuo  vitio,  ab  eo  excidifle 
flatu,  in  quo  fuerant  a  Deo  procreati  fubiicit.  Subin¬ 
de  autem  rabie  quadam  contra  humanum  genua  incitatos , 
quod  ad  imaginem  Dei  faBumvidebant,  atrox  bellum  dd- 
verfusbommem  fufcepijfe ,  Deum  vero ,  qui  hominem  pro- 
creauit ,  credimus  Angelispr a  fident  ibus  cuftodiffe  huma¬ 
num  genus, ne  qua  vel  vtolentia,vel  tyrannide  aduerfarius 
no  fler  hominem  fuper  irruens ,  quem  inuidiafuccenfus  ode-. 
rat,nullahabtta  ratione, di fferderet. Neque  tamen fufiuhf- 
fe  coeptum  femel  inter  homines, dsmondfy  certamen  ,  vt  ca 
fcilicet  colluBatio  pugiles  fortiffimos  proderet ,  eaque  occa- 
Jtone  plurima  virtutis  ederentur  exempla,  Huius  autem 
rei  caufa  tametft  violentos  aduerfarij  contra  nos  impetus 
per  Angelorum  cuflodiam  repreffiffet :  ille  tamen  concefftt, 
vt  hominis  rationes, at  que  difcurf ss  tentationum  pugna  ve¬ 
xaret, vt  videlicet  eos  corona  dignos  oflenderet ,  qui  fortiter 
refiitiffent.  Neque  enim  Diabolum  contra  humanum  ge¬ 
nus, armattit  ipfe j  atque  tnflrux.it ,  fed  ad  humanam  vtili- 
tatem  Diaboli  malitia  vfus  fiat ,  Ita  er  medicos  folere  aiunt , 
qui  ad  morborum  curationem  viperis  nonnunquam  (erpen- 
tibufif  vtuntur. 

Quae  cum  ita  fmt ,  ne  magnis  quidem  viris  atten¬ 
tior  ,  qui  lingulis  fuum  certum  non  quidem  a  Deo, 
fed  a  Daemonum  Principe  Lucifero  Dxmonega  ad- 
iedfcum  efle  arbitrantur,  cum  plane  conflet  interdum 
quempiam  d  pluribus  Daemonibus  oppugnari  ,  vt  S. 
Antonio  accidifle  feribit  Athanafius.  e  Quin  etiam 
au&or  efl  Hieronymus  h  lingulis  quibufquc  vitiis 
fuum  prxfedkum  elfe  Daemonem ,  Sunt  enim,  ait,  qui¬ 
dam  Damone  s  amoribus,&  amatoriis  cantibus  feruientes, 
vt  ‘Propheta  quoque  commemorat  dicens.  Spiritu  fornica¬ 
tionis feduBi  finit .  Nam,  &  barbara  quadam  nomina  eo¬ 
rum  effe  dicuntur, vt  fitpe  confiffi  funt  hi ,  quos  vere  vulgus 
maleficos  vocat-, incantationes, &  preces /<r  colores  varij , 
&  diuerfa  vel  metallorum  gener  a, vel  ciborum  ,  ad  qua  in- 
uocati  affiftere  Damone  s,  &  infelices  animas  capere  memo¬ 
rantur.  Ali]  vero  iracundias,  &  furores,  &  bella  commit¬ 
tere  :  afijpraeffe  inimicitiis .  &  inter  homines  odia  concita¬ 
re.  Quae  videtur  fuitte  lententia  Origcois  '  ,  quam 
apertius  explicat  Cattianus  k ,  Hoc  tamen,  inquit, nof- 
fe  debemus, non  omnes  Damones,  vniuerfas  hominibus  in¬ 
ferre  paffiones  ,fed  vnicuique  vitio  certos  fpirirus  incubare ; 
&  alios  quidem  immunditiis ,  ac  libidinum  fordtbus  oble- 
Bariyalios  blasf  herniis,  alios  ira,  furorique  peculiarius  im- 
m'mere\alios  pafeit  trifhtia^aUoscanodoxiafuperbiaf  mul - 
ceri,<gr  vnumquemque  illud  vitium  humanis  cordibus,  quo 
ipfe  gaudet ,  inferere  ,  fed  nec  cunBas  pariter  fuas  ingerere 
prauitates ,  fed  viciffm  prout  temporis  ,  vel  loci, vel  fufei- 
pientis  opportunitas  prouocarit.  Plura  praeterea  addit, 
quae  huic  noftraefententiae  mirifice  fauent.Neque  ve- 
16  obeft quod  recentiorcs  quidam  adfuam  ftabilien- 
dam  fententiam  ex  Paulo  1  Apoftolo  afferre  folent. 
Datus  efl ,  inquit,  mihi flimulus  carnis  mea  Angelus  Sa¬ 
tans,  qui  me  colaphizet.  Nam  primum  ex  ho  c  ipfo  te* 


Explanatio  Gap.  V. 


A  ftimonio  probatur ,  quod  illi  negant  tentantem  Dx- 
monem  a  Deo  attribui ,  Deum  enim  fua:  tentationis 
au&orem  agnofeere  videtur  Paulus  ad  fuperbiae ,  & 
arrogantiae  fpiritum  comprimendum.  Sic  enim  ait 
Hieronymus  a  ,  Paulo  datus  efi  ad  premendam  fuper-  a  cpift.15.de 
biam  monitor  ,vti  in  curru  triumphali  triumphanti  datur  ^|tu 
monitor  [u<? gerens, hominem  te  effe  memento.  Deinde  non  * 
in  omni  vita,  fed  ad  certum  aliquod  tempus  creden¬ 
dum  cft  perm i flum  fuitte  Paulo  tenratorem, qui  eum 
vexarct,nc  plus  aequo  lupra  fc  efferretur.  Itaque  non 
i  Daemone  Angelus  Satanx  attributus  erat  Paulo  ,vt 
illi  volunt.fed  a  Deo  immiffus  eo  plane  modo  ,  quo 
olim  lobum  Daemonis  voluntati  permifit.  Itaque  vt 
B  hanc  priorem  quaefttonem  expediam  non  line  magno 
iullorum  compendio  patitur  illos  Deus  a  Dxmone 
oppugnari,vt  vidlores  deinde  coronet. 

Iam  pofterior  quaeftio difficiliorem  habet  explica-  XXI. 
tum,nifi  quod  atterunt  ferme  Theologi  eam  efle  im- 
probittimi  defertoris  malitia, &  prauitatem,  vt  etiam 
fuo  malo  aliis  obelfe  ftudeat.  Accedit  quod  cum  in¬ 
credibili  quodam  odio  Deum  profequatur, ferre  non 
poteft  vt  abhominibus,pie,  ac  religiose  colatur. Qua 
ob  caufam  Dionyfius  b  Areopagita,  &  Damafcenus c  bcap.4.de 
Daemonem  vocant  omnis  malitiae,  atque  improbita-  dium.nom, 
tis  Parentem. Addo  etiam  fuperbiam  ,  qua  mirum  in  c  ^ 
modum  elatus  cundtos  fibi  mortales  fimiles  redde-  ’4‘ 
re  ,  penitufque  fubiicere  conatur.  Denique  inuidiae 
Hirnulis  agitatus  vniuerlos  a  beata  vica  auocare,&  in 
^  perniciem,  atque  interitum  fempiternum  pertrahere 
^  nititur.  Solet  autem  excis  erroru  nubibus  hominum 
mentes  obducere ,  fiue  adhibitis  fallis  Prophetis,  ac 
Magiftris,prxcipueque  hxreticis,vt  Achabi a  exem-  df.Reg.it. 
pio  didicimusjfiue  rerum  notionibus)&  fimulachris, 
quxinhxrent  phantafmati,partim  permixtis ,  partim 
etiam  immutatis,fiue  adhibitis  falas ,  atque  inanibus 
prodigiis,quodChriftusDominusapud  Matthxuc, 

&  Paulus  ad  Thettalonicenfes  f  feribens  apertittime  i  ep'l,t'5‘ 
indicant;quo  fit,vtqui  fele fceleribus,  atque flagitiis 
obftringunt,  capti  luminibus  ,  &  cxci  nuncupentur. 

Quocirca  dixit  Sophonias  g ,  Ambulabunt  vt  caci ,  qui  g  C,P’ 
d  Domino  peccauerunt.  ItaSamfon  h  a  Philifthxis  ca-  hIu  Ai,u 
ptus,oculifque  priuatus ,  turpiter  molere  coadbus  eft. 

Alias  prauas  cupiditates  inflammat, ac  voluptatum 
j)  illecebras  obiicit ,  honorumque  fulgore  aciem  men¬ 
tis  perftringit,vt  merito  dixerit  'acobus, vnumquem¬ 
que  a  propria  coocupifcemiarenrari.Nonnunquam 
etiam  Deo  permiuente,ac  volente  plagas, &  morbos, 
exteraque  corporis  incommoda  inferre 'confueuit.vt 
exemplo  Iob  luce  clarius  conftat.  His  igitur  modis 
circuire  dicitur  a  Pe*tro  quxrens  quem  deuoret,  cum 
enim  leoni  fimilis  efle  dicatur  leonis  -more  deuota- 
re  perhibetur. 

9.  Cui  refiflite  fortes  in  f  de,  fcientes  eandem  paffionem  ei, 
qua  in  mundo  efl ,  veflrs  fiatcrmtatt fierti] 

Indicato  periculo,&  morbo, effugium, atque  anti-  f 

dotum  proponit.  Eft  autem  antidotum  &  oppor¬ 
tunum  ,  &  efficax,  de  quo  etiam  feribit  Paulus 1 :  vbi  i  ad 
enim  cum  atrociffimo  hofte  prxliandum  effe  dixif-  6,i6, 

^  fet,omni  fpiritalium  armorum  appatatu fideles ,in- 
ftruit  ,prxcipueque  fumendum  fcutum  fidei  docet; 
in  quo,  pollinr,  omnia  tela  nequijfimi  ignea  extingui. 

Quo  fpedans  Cyprianus  k  ,  Por ternus, zk, fert  iter fcu-  K  eP,J*' 
tum  fidei ,  quo  protegente  quicquid  iaculatur  inimicus,  pof- 
fit extingui.  Neque  aliter  accipio,  quodait  Dauid  1 ,1 
Scuto  circundabit  te  veritas  eius, no  timebis  atmorenoBur- 
no,a  fdgitta  volante  in  die,a  tiegoti~  perambulante  in  tene¬ 
bris,  ab  incurfu  ,  (r  Dsmonio  meridiat.».  Veritas  enim 
Dei  Optimi  Maximi ,  vtin  fcholis  Theologi  docent, 
fijmum  cft,  ac  flabile  fidei  noftrx  fulcrum,  fide  porro 
Dxmoni 


Catholica  Epift.  I.  Petri. 


401 


Daemoni  obluctandum  eft ,  ac  ftrenu£  reiiftendum, 
vt  eum  in  fugam  facile  conuertamus.  Ait  namque 
&  cap.4.7.  lacobus  a.  Refiftite  Diabolo ,  &  fugiet  a  vobis.  Docet 
autem  fides  aduerfus  impugnationes  Daemonis  di- 
uinampotiffimum  opem ,  cceleftlfque  gratix  prae- 
i>Pfal.«8.is.  fidium  inuocandum  efle.  Ita  Dauid  b.  Eripe  me,  i n- 
quit,<fe  luto,vt  non  infigar,  libera  me  ab  iis ,  qui  oderurrtj 
me ,  &  de  profundis  aquarum.  Non  me  demergat  tempe- 
ftas  aqua, neque  abforbeat  me  profundum, neque  vrgeat  fu- 
clib.NS.Mo.  per  me  puteus  os  fuum. In  quem  locum  ait  Gregorius  c . 
c.jo.a  las  14  QMern ma[- 0per^  inanitas  'A  bona  flabilitate commo- 
uit,quafi  tempefias  aqua  rapuit ,  fed  fi  adhuc  longa  confue- 
tudine  non  praualnit  ,non  demerfit -,  iam  in  puteum  cecidit, 
qui  hoc, quod  diuina  lex  prohibet ,perpetrauit  ,fed  fi  adhuc 
hmga  confuetudo  non  deprimit, nequaquam  os  fuum  puteus 
coanguflauir.  Haec  igitur  mala  merito  deprecatur  Da- 
3  Pfal.75. i  •  uid,qui  alibi l!  eadem  mcnte,Excita,zix,potentia  tuam, 
&  veni,vt  fatuos  facias  nos.  Eadem  fides  docet  non  fo 
lis  precibus  agendum  ,  fed  omnes  etiam  liberi  arbi 
trij  conatus  adhibendos  effe ,  ne  quid  inueniat  Dx 
mon  in  nobis  ,  quo  tamquam  telo  nos  confodiat 
e  Se1m7.de  Egregie  enim  fcribitSXco  e.  Nouit  (de  Dxmonelo- 
nat.Domim.  qUjmr )  cui  adhibeat  afius  cupiditatis  ,  cui  illecebras  gula 
ingerat,  cui  apponat  incitamenta  luxuria ,  cui  infundat  vi¬ 
rus  inuidia-,  nouit  quem  errore  conturbet , quem  gaudio  fal¬ 
lat, quem  metu  opprimat, quem  admiratione  feducat.  Om¬ 
nium  difcutit  eonfuetudines ,  ventilat  curasfcrutatur  affe- 
Bus,&  ibi  caufasquarit  nocendi,vbicumque  viderit  fiudio- 
fius  occupari: Qua  vero  arte  cum  tctcrrimo  hoftc  dimi¬ 
candum,  &  quid  precibus  facris  adnecftendum  fit,S. 
f  in  vita  S.  Antonij  auctoritate  docet  Athanafius  f  .Hoftile,ak,il- 
Aatcni;.  lUlfioc  eft  Dxmonibus)cw«ra  omnes  Chriflianos, maxi¬ 

me  vero  cotra  Monachos,  er  Virgines  Chrifti  odiis  efi,eoru, 
femitis  laqueos  tendut ,eoru  metes  impiis, ac  obfcamis  cogita¬ 
tionibus  nitutur  euertere.Sed  nihil  nobis  in  hoc  terroris  in- 
cutiutfideliu  enim  orationibus,  atq3  ieiuniss  ad  Dominum 
fiatim  corruut\ncc  tame  fi  paululis  ce ffauennt, prorsus  plena 
putetis  effe  viftoria. Solet  fatscij  grauius  ajfurgcre,tfr  multa 
arte pugnadi, cum  cogitat  ione  nihil  egerint, pauoribtss  terret. 
Cuque  deinceps  oftcdiflet  Daemonis  fuafu  neq;  pre- 
candu,neque  ieiunandu  fed  vtrumq^  ex  Chriftiana  con- 
fuetudine  agendis. Deinde  etiamfi  irructes  morte  nobis 
intetare  videStur,ridedos  potius  effe, qudm  timedos, 
fubdit. Magna  aduerfum  D amoves  arma  funt, vita /ince¬ 
ra,  &  intemerata  ad  Deum  fides. Credite  mihi  experto, per- 
timefeit  Satanas  refte  viuentiu  vigilias  ,  orationes, ieiunia, 
manfuetudine ,  voluntaria  paupertatem,  vana  gloria  con¬ 
temptum, humilitate, mtfericordia, ira  dominatum,  <pr  pra- 
cipue  purum  cor  erga  Chrifli  amorem.  Denique  ad  ftre- 
nue  pugnandum  his  verbis  hortatur.  Iam  cura  Chri- 
ftianerum ,  cjr  Monachorum  fit, ne  per  eorum  inertiam  vi - 
res  Damonibus  prabcatur,nam  quales  nos,&  nofiras  repe- 
rerint  cogit ationes, tales  fe  nobis  prafiare  confueuerunt .  Et 
fi  quod  in  pecoribus  mala  metis, effatioris feme  inuenerint, 
qua/i  latrones, qui  de  ferta  obtinent  loca  coeptos  cumulant  ti¬ 
mores crudeliter  imminentes  infelicem  puniunt  animam. 
Si  aute  alacres  fuerimus  in  Domino,  &  f ut  uror  u  bonorum 
cupido  nos  fnccenderit ,  fi  femper  omnia  manibus  Dei  com- 
Tnittamufnulius  Damon  um  adexpugnadum  valebit  acce¬ 
dere, magis  enim,  cum  munita  in  Chriflo  corda  coffexerint, 
cofis/i  nuertentur.  ha  &  Iob  firmatum  in  Domino  'Diabo¬ 
lus  refugit ,  &  infeliciffimum  ludam  expoliatum  fide  vin¬ 
culis  captiuitatis  innexuit.  Vha  eft  ergo  ratio  vincendi  ini¬ 
micum  latitia  finritualis,&  anima  'Dominum  femper  cogi¬ 
tantis  iugis  recordatio,  qua  Damonum  ludos, quafi  fumum 
expellens  perfequetur  aduerfarios  potius,  quam  timebit. 

1 1»  Non  igitur  fo la  fide  pugnandum  eft ,  quafi  ni¬ 
hil  praeterea  Chriftiana  difciplina  poftulet,fedipfa  fi¬ 
des  vires  fufficir ,  &  arma  expedit,  ac  miniftrat ,  qui- 
gep.i.c.5.4.  bus  hoftes  debcllemus.Ob  eam  rem  Ioannes  i.  Hac 
eft ,  ait ,  viftoria  ,  qua  vincit  mundwru  ,  fides  noftra. 

Bened.  luftinian.  in  Epifi.  Canon . 


A  Nam,vt feribit  »  Elias  Cretenfis.Per  fideni  'accedente  2  indrat.i. 
Dei  opera, &  auxilio  vitio  fas  omnes  affeftiones  vincere ,  qc  Grcg.  Naz, 
profligare po  fumus , nam fiue  libido  peftus  rioftrum  inflam¬ 
met,  futura  bona,eamque,qua  hinc  promanatura  'eft ,  'lati1 
tiam  credentes ,  eam  facili  negotio  extinguevius  ,fue  tenta - 
tio  accidat  ex  iifdem  rebus  folatium  hauriemus.  Ipfeau- 
•  tem  Gregorius  b  Nazianzenus,  Cum  eo  hoftc  dimican-  b  Oiat.  1. 
dum, \ncqu\t,habemus, quinos  interne  oppugnat ,  &  certa¬ 
mine  laceffit, ac  nobifmetipfis{<\\xo  nihil  lniferiuseft)/^- 
qua  armis  inpernicie  nofiravtens  peccati  morte  nos  afficit. 

Tum  concludit, £>jro  aduerfus  tfta  tis  magna,  perfefta  j3 
fide  opus efi,tumaioriDei auxilio.  Paulus1'  velo  omnes  c  a;l  Hebra 
iuftoru  victorias  ,  &  triuphos  vni  fidei  acceptos  refe- 
redos  putat flVer fidcm,\rn\\iit,  deuicernnt  regna,  operati, 
funtiufiitid.adcpn  funt  repromifiones.ldc  vero  ad  Ephe- 
B  fios  a  quide  fidcappellat fcutu.  Ad  Theflalonicefe$c  d  cap.tf.  16. 
aute, loricam. Protegit  enim, Sc munit, Sc  inimicoru  te-  c  eP*lx,5'** 
laturo  excipit, &infringit.Quocirca recte Origenes  f  f ^  Hom.s.in 
Chriflianos  milites  fide  potiifimum  armados  docet,  1  '  u  * 
Omnes  igitur,  nit,qui  militia  Chrifti  fequi  vult  is, qui  in  ca- 
ftrisipfius  effe  defideratis , procul  a  vobis  timore  metis, pro¬ 
cul  cordis  expellite  formidine,  vt  cum  confidetia  dicat  miles 
Chrifti: Si  cofi fiant  aduerfum  me  caftra,no  timebit  cor  meu\ 
fi  confurgat  in  me  praliu,in  hoc  ego  [perabo. Confidenter  di¬ 
cat  .-Dominus  illuminatio  mea,&  falus  mea,  quem  timebo ? 

Dominus pmeftor  vita  mea, a  quo  trepidabo}  Sed  ne  nos  de¬ 
terreat  ,  talis  fta  militia  nihil  in  fe  difficile ,  nihil  arduum, 
aut  impo  fibile  continet.  Uis  fetre  quam  facile  fit  implere 
hac  in  fide  militantibus  ?  folent  in  ftis  caftris  fape  etiam 
mulieres  vincere, quia  non  corporis  robore,  fed  fidei  virtute 
C  pugnatur.  Itaque  contra  fuperbiam  fides  docet  Dcii 

fiipcrbis  refiftere,humilibus  autem  dare  gratiam;  ad-  g  Iac.4  &  i, 

uerfus  impuros,  ac  nefarios  libidinis  impetus  obiicit 

illud  h  Pauli,  Caro  ,  &  fanguis  regnum  Dei  non  pofftde-  j  1  ^orint. 

Itemque  '  illud,  Nt/nin  cubilibus ,  &  impudicitiis,  i  ad°Roni. 
Denique  k , Neque  firnidarij, neque  adulteri ,  neque  mol-  15.13. 
les,  neque  ma fidorum  concubitores  regnum  Dei  pofidebut.  k  t-Coriat,- 
Poftrem6,vtobferuaiiitGregorius,fimmcuique  vitio  6'9' 
adhibet  medicamentum. Cqterum  quam  fuerit  Chri¬ 
ftiana  fides  fortis,  ac  valida  luculenter  docuit  Orige¬ 
nes  l,  cum  enim  oftendillet  Philofbphorum  imbecil-  1  lib.  i.  ad- 
litatem, continuo  fubdit ,  De  Chriftianis  aute  quid  erit 
dicendum, quorum  doftrinarn  vel  Romanorum  [enatus. Im-  ‘U  mumra* 
peratorc.Cqrvt  quifque  fuccefferat,&  milites  ipft,&  populus , 

&  credentium  neceffarij  impugnando  tam  acriter  inurpel- 
D  larent ,  vt  perinde  vicia  iftorum  forte  fuccnbuiffet  inftdiis , 
ni  diuina  virtute  emerges  fuperior  adeo  euafiffet,vt  terraru 
orbem  etft  infidius  molientem  per uicer  it.  Athanafius  mau:  m  in  vicaS» 
tem  eiufdem  fidei  vim  miris  effert  laudibus, inter  C9-  Anconii* 
Signum, CL\z,Crucis,  &  fides  ad  Domimmik- 
expugnabihs  nobis  murus  eft.  Et  ne  cuncta  percurram 
Gregorius  n  Pontifex  explicans  verba  illa  A  l0b,  " 

N  unquid  prabebis  equo  fortitudinem, aut  circundabis  coi-  ^  cap.j9.11, 
lo  eius  hinnitum  }  Vhicuique,  ait,  anima,  cui  Dominus  rni- 
fericorditer  prafidet ,  ante  omnia fidei  fortitudinem  prabet , 
de  qua  Pemis  ait.  Aduerfarius  vefier  Diaboliis ,  ficut  leo 
rugiens  Circuit  quarens,quem  deuorct ,  cui  refiftite  fortes  in 
fide.  Huic  amem  fortitudini  hinnitus  iungi tur ,  dum  fit, 
quod  feriptum  efi.  Corde  creditur  ad  iuftitiam,  ore  autem 
confcffiofitadfalutem. 

E  Scientes  eandem  paffionem  ei ,  qua  in  mundo  efi, vestra  NE 

fiaternitatisfieri.Kcdte  hoc  loco  0ecumenius,hxc  ait 
ad  fubleuandos  eorum  animos  referri, dum  oftendit, 
no  eos  foIum,ad  quos  haec  epiftola  mittitur, fed  vni- 
uerfim  fideles  omnes, qui  vbique  terraru  degut  mul¬ 
tis  calamitatibus, 5c  tentationibus  vexari.  Et  fubdit, 

Quippe  tum  [ociarum  manuu  admotio  in  fubleuando  pon¬ 
dere  multum  conferre  confueuerit.  Planius  autem  hoc  lo¬ 
co  Graecorum  verborum  fenfum  expreflit  Syriacus 
Interpres,  Scitote  etiam,  inquit,  quod  contra  veftros  fia- 
trcs,qui  in  mundo  funt ,  ipfic  illa  paffiones  eueniunt :  Grarce 
L  l  3  enim 


4oi  Explanatio  Cap.V. 


enim  fcripfit  Petrus ,  t«  *vt*  ryS  orubn  tad.ru> r ,  quafi 
dicat.  Hoc  vos  firmiores ,  conftantiorefque  oportet 
efle  in  fide,  maiorique  conatu  aduerfus  Diaboli  ver- 
futias,  atque  impetus  decertare  ,  quod  non  ipfi  foli, 
ied  fideles  vniuerfi  ab  humani  generis  hofte  iifdem, 
quibus  vos  oppugnamini ,  machinis  appetuntur.  Sic 
enim  habetote  Chriftum  Dominum  ad  haec ,  atque 
alia  maiora  fideles  fuos  iara  inde  ab  initio  fortiter 
a  Matth.io.  toleranda  informafle.  Tradent  enim  vos ,  inquit3,  in 
Conciliis,&  in  Synagogis  fuis  flagellabunt  vos,&  ad  Pra- 
Jides,&ad  Reges  duceminipropter  me  in  testimonium  illis, 
b  verf.ii,  &  gentibus.  Nec  ita  multo  poft  b.  Tradet  autem  frater 
fratrem  in  mortem  ,  &  pater  filium ;  &  confurgent  fili ;  in 
parentes,^  morte  eos  afficient ,& eritis  odio  omnibus  homi- 
c  Ioan.itf.t.  propter  nomen  meum.  Et  alibi  c.Abfque  Synagogis 
ffiacient  vosfled  veniet  hora.vt  omnis, qui  interficit  vos, arbi¬ 
tretur  obfequium  fe  prafiare  Deo.Et  hac  facient  vobis, quia 
non  nouerunt  Patrem ,  neque  me.  Sed  hac  locutus  fum  vo¬ 
bis,  vt  cum  venerit  hora  ,  eorum  reminifcamini  ,  quia  ego 
dixi  vobU.  Hoc  eodem  folatij  genere  vfus  eft  Paulus, 
d  eap.i  j.7.  cftm  ad  Hebraeos  dixit  d  .Mementote  Prapofitorumve- 
flrorum  ,qui  vobis  loquutifunt  verbum  Dei ,  quorum  in- 
tuentes  exitum  conuerfationis, imitamini  fidem.  Fraterni¬ 
tatis  porro  nomine  eos  omnes  fignificat,qui  Chrifto 
nomina  dederant,  vt  enim  alibi  docui  initio  nafcen- 
tis  Ecclefiae, fideles  omnes  fratres  appellabatur;quod 
cum  carperent, &  perperam  interpretarentur  Genti- 
les,id  ad  fraternam  caritatem  veteres  Patres  referen¬ 
dum  monent.  Idque  adeo  Platonis  au&oritate  con- 
e  hKf.Stro-  firmat  Clemens  e  Alexandrinus.  Fratres  nos  effe,  ait, 
marum.  vtpote  vnius  Dei,&  vnius  Magiflri ;  alicubi  etiam  Plato 
dicere  videtur  hoc  modo.  Qui  in  ciuitrue  eflis  omnino  fra¬ 
tres  eflis.  Eiufdem  nuncupationis  meminerunt  Iufti- 
f  in  fuis  A*  nus  Martyr  f  &  Athenagoras  S;optime  vero  Tertul- 
jubilem  Hanus  h  •  Fratres  ,inquit,  &  dicuntur ,  &  habentur ,  qui 
nin  Apolog.  vnttm  Patrem  Deum  agno  nerunt ,  qui  vnum  fjuntum  bi- 
c.33.  berunt  fanftificationis ,qui  de  vno  vtero  ignorantia  eiufdem 

ad  vnam  lucem  expauerint  veritatis.  Itaque  quia  animo, 
animaque  mifcemur ,  nihil  de  rei  communicatione  dubita¬ 
mus.  Omnia  indiferetafunt  apud  nos  pr ater  vxores.  Ne- 
i  in  Ocia-  qUe  aliter  feribit  Minutius  i  Feli x. Fratres  vocamur, vt 
vnius  Dei  Parentis  homines, vt  confort  es  fidei, vt  (f>ei  coha- 
redes. Nec  dubium  eft  hanc  appellationem  a  fraterna 
caritate  deduttamefle  ,  quam  potiflimum  Chriftus 
Dominus  fidelibus  commendauit  ,adco,  vthoc  ve- 
luti  figno  fuos  difcipulosacsterisdiftingui,&  inter- 
nofei  voluerit.  Certe  olim  Hebrsi  omnes  fus  Reli¬ 
gionis  homines  fratres  nominabar,  vt  pafllm  in  (acris 
litteris  legimus,quorum  imitatione, vtverifimile  eft, 
inter  fideles  eadem  appellatio  retenta  eft.  Atque  ita 
b  AA.1j.t3.  jn  Concilio  Apoftolico  Epiftols  ad  Antiocheno?' k 
feriprae  haec  inferiptio  praeficitur.  Apofiolt ,  &  feniores 
fratres  his, qui  funt  Antiochia ,&  Syria, &  Cilicia  fratribus 
I  ep.r  .c.6.6,  ex  gentibus  falutem.  Et  Paulus  I  Corinthios  reprehen¬ 
dit, quod  frater  cum  fratre  iudicio  contenderet.  De- 
tn  i.adCor.  nique  adeofdem  feribens  m  ,ait.  Si  is,  qui  frater  nomi- 
J‘11,  natur,eft fornicator, aut  auarus,aut  idolis  feruiens.aut  ma¬ 

ledicus  ,  aut  ebriofus ,  aut  rapax ,  cum  eiufmodi  nec  cibum 
fumere.  Quae  cum  ita  fint  memor  Petrus  verborum 
e  Mate.  13.8.  Chrifti  Domini  monentis  omnes  n  nos  fratres  efle; 

fidelium  multitudinem  fraternitatem  nominat.Nam 
&  ob  hanc  caufam  in  oratione  Dominica  Deum  Pa¬ 
trem  appellamus. 

io.  Deus  autem  omnis gratia.qui  vocauit  nos  in  aternam 
fluam  gloriam  in  Chrifto  le fu  modicum  pajfos  tpfe 
perficiet,  confirmabit,  folidabitque.'] 

h  Addit  aliud  folatij  argumentum,  cum  enim  dixifi- 
fet  omnes  fratres  ,  ac  fideles  rebus  aduerfis  quodam 
fnodo  perfici,  Gixce  enim  fcripfit  ,  addit 


nunc  Deum  fuo  patrocinio  ,  cocleftlfque  fus  gratiae 
prsfidio  affuturum  ,  &  prsliantes  diuina  ope  robo- 
iM\n(l.Deu*,in<\xiix.,omnugratia,CHi-i{\  dicat  c^leftium 
omnium  bonorum  auiftor,  vt  nmil  non  ab  co  expe- 
<ftandum,atqu£  optandum  doceat.Quo  mirifice  eo¬ 
rum  animi  fubleuatur, qui  rebus  aduerfis  premuntur. 

Videtur  autem  idem  fubobfcure  indicare ,  quod  m 
fua  Epiftola  feribit  lacobus  a.  Omne  datum  optimum,  a  cap.t,  I?i 
Gr  omne  donum  perfleclurn  de  furfum  eft  defeendens  d  Pa¬ 
tre  luminum.  Strenui  itaque  aduerfus  Damonem  pu¬ 
gnandum  efle  docet,qubd  fideles  Deum  habeat  bo¬ 
norum  omnium  au&orcm,fui  certaminis  non  infpe- 
dborem  modo,fed  etiam  adiutorem.Perfimili  oratio¬ 
ne  vtitur  Tertullianus  b.  Bonum,  inquit,  agonem  fubi-  b lib.adMar. 
tura  eflis ,  in  quo  agonothetes  Teus  viuus  eft ,  Xyfrarches  tlrre*  c,i> 
Spiritus  fan cius, corona  aternitatis  brabium,  angelica  fub- 
frantia  politia  in  coelis  , gloria  in  facula  fcculortim.  Itaque 
epifrates  ve  fler  Chriftus  1 efus,qui  vos  Spiritu  vnxit,  &  ad 
hocfcamma  produxit.  Fortafse  huc  etiam  Paulus  metis 
aciem  intenderat, cum  ad  Corinthios c  fcripfit. Specta-  c«p.  1.04.5, 
culum  fatli  fumus  mundo,  &  Angelis ,  &  hominibus.  Vt 
atite magis  in  fpemerigat,doceatque  poffe  illos  diui¬ 
na  ope  ubi  certo  polliceri,  non  modo  ait  Deum  efle 
bonoru  omniu  parenrc,fed  addit  eos  iam  maximum, 
diuiniflimuque  beneficium  diuina  liberalitare  perce- 
pifle,vrqui  tam  eximiu  bonu  largitus  fit,  qua:  longe 
minora  funt  multb  fit  facilius  conceflurus.£?«*  wm- 
«/V,inquir,»M  in  aterna fua  gloriam  in  Chrifto  /efu.V  oca- 
tione  porro  intelligit  ad  Euangeliu ,  &  Chriftiana  fi- 
dem,qusadimmortale,ac  fempiterna  beatoru  vitam 
-  aditum  referat,  vt  qui  ad  eam  vocati  funt ,  ad  celc- 
ftem  gloria  vocati  ccnfeatur.Verum  quoniam  Chii- 
ftus  dixit, rnultos  efle  vocatos,paucos  autem  eleftos, 
vocatione,de  qua  c6ftabat,comemoraf,de  elediionc 
ne  verbum  quide  facitjOmnino  autem  quia  vocanti 
Deo  fideles  obteperauerant ,  fuerat  eoru  vocatio  re- 
fpeiftu  fidei, &  gratis  efficax; atque  adeo  egregiu  pla- 
11^  beneficium  exiftimari  debet, vt  enim  aitDauid  d. 

Non  fecit  taUter  omni  nationi,  &  iudicia  fua  non  matiife- 
ftaui;  m.  Vocauit  aute,ait,nos,Graece  enim  lego  .nuit, 
vt  beneficij  magnitudinem,  ac  prsftantiam  extollat, 
dum  fideles  ait  eius  vocationis  efle  confortes,  quam 
ipfi  Apoftoli  pro  lingulari  beneficio  ducunt. 

Modicum  pajfos  ipje  perficiet.  Quoniam  dixerat  Dia¬ 
bolum  tam  quam  leonem  rugientem  circuire,5c  que¬ 
rere  quem  deuorer,  vifus  erat  eos  mirum  in  modum 
perterrefacere  ,  quibus  cum  immaniflimo  leone  cer¬ 
tandum  dixerat.  Ne  animo  deipondeant,  modicum 
ait  illos  pafluros  ,  nihilo  enim  plus  poteftDsmon, 
quam  quantum  illi  a  Deo  permittitur.  Deus  autc,vt 
ait  Paulusc,non  patitur  quemquam  tentari  fupraid,  c  Cor' 
quodpoteftjfed  facit  potius  cum  teratione  prouen-  10,1 }' 
tum.Quicquid  ergo  aduerfus  homines  molitur  Ds- 
mon,fiprscise  cum  humanis  viribus  conferatur, non 
eftpoteftas,qux  copareturei.Sin  autem  tenues,&in- 
firmae  liberi  noftri  arbitri j  vires  a  diuins  gratiae  prsfi- 
dio  roborentur, &  adiuuentur,ctiam  fi  inferorum  ca- 
ftra  aduerfus  nos  confiftant,quafi  puerorum  terricu-  ^ 
lamenta  facile  contemnuntur.Itaque  Dauid  {.Si  con-  ,l 
fiflant,  ait ,  aduerfum  me  caftra,non  timebit  c or  meum ,  fi 
exurgoa  aduerfum  me  pr  alium  in  hoc  ego  fperabo.  Et  ali-  ^  ^  ^ 
bi  g  .Et fi  arnbulauero  in  medio  vmbra  mortis  non  timebo  8  a  * 
mala,  quoniam  tu  mecum  es.  Perficiet ,  inquit ,  Graece 
ucLiapnie-m.  Quid  autem  ea  vox  fignificcc  alibi  do¬ 
cui:  videtur  enim  Petrus  indicare  Deum  vires  fuffi- 
cere ,  &  robur  inftaurare,denique  quodvieeft  huma¬ 
ns  imbecillitati  de  fuo  prsftare.  Re  namque  vera 
csleftis  gratia  ,  vt  alicubi  ait  Auguftinus,  vires  prs- 
bet  efficaci fli mas  voluntati.  Illa  quippe  ,  vt  ait  Da- 
uid  h ,  Sqnat  omnes  infirmitates  ( noftras )  redumt  de  in -  h  P  a  -10*’5, 
teritu  vitam  ( noflram,)  coronat  {nos)  in  mifcricordia  ,  & 
mi  fer  at  io 


t  pftl.IS.J. 


h  Pfal.  15.8. 


II. 

C  de  dono 
perfcu.c.7. 


i  Pfjl.79.18 


c  Pfal.l7.35. 
f  Pfal.143 .1. 


gcap.x0.x4. 

h  Exod.14. 
*;• 


i  Serm.47. 
Cant. 


k  t.ad  Cor. 
.*M7- 


I. 


1  i.ad  Tim. 
c,i.i7. 

m  i.ad  Cor. 
J.31. 

n  c3p.48.11. 
o  Serra.  13. 
Cant. 


Catholicae  Epift.  I.  Petri.  403 


mferatiottibus ,  replet  in  bonis  defidtrium  {noflrum)  ita  fit 
vt  renouctur  ,  tamquam  aquila  tuuentus  ( noilra.)  Illa 
eadem  perficit3  grcflus  noftros  ,in  femitis fuis ,  vt  non 
moneantur  vejligia  noftra.  Quoniam  igitur  non  dubi¬ 
tat  Dcum,&  pugnantibus  adeftc,  &  opem  ferre  cer¬ 
tantibus.  Ipfe, inquit, perficiet. Qnodica  Dauid  b.Pro- 
uidebam, ait.  Dominum  in  conffectu  meo  femper, quoniam 
a  dextris  ejl  mihi  ne  commonear. 

Addit ,  confirmabit ,  Graeci  e*’?*/  ,  quafi  dicat, ne 
labamini ,  aut  cadatis ,  fulciet ,  vt  enim  ait  Augufti- 
nus  c,diuinas  gratis  beneficium  eft,  vt  quis  in  perce¬ 
pta  iuftitia  perfeueret.  Poft  cafum  autem  hominis ,  ait, 
non  nifi  ad  gratiam  fuam  Dens  voluit  pertinere ,  vt  homo 
accedat  ad  eum ,  neque  nifi  ad  gratiam  fuam  voluit  per¬ 
tinere  ,  vt  homo  non  recedat  abeo.  Et  mox  fubiicit. 
Propter  quod  ei  per  Prophetam  d  dictum  ejl  ,fiat  manus 
tua  fnper  virum  dextera  tua  ,  &  fitper  filium  hominis , 
quem  confirmafii  tibi,&  non  difcedimus  a  te.  Hanc  gra¬ 
tiam  tribuinobis  beneficio  Chrifti  hoc  loco  indicat 
Petrus, dum  ait  fideles  vocatos  cfle,  adaternam  fuam 
gloriam  in  Chrifio  Iefiu.  Idemque  eodem  loco  confir¬ 
mat  Auguftinus .explicans  enim,quis  nam  fit  vir  dex¬ 
teras  Dei,cuius  meminit  Propheta,  file, inquit  ,  certe 
non  efl  Adam primus,  in  quo  dtfceffimus  ab  eo,  jed  Adam 
nouijfirnus  fnper  quem  fit  manus  eius  ,  vt  non  difcedamus 
ab  eo.  Mox  vero.  Cum  ergo  fit  fnper  eum  manus  Dei,  vt 
non  difcedamus  a  Deo, ad  nos  vtiopperuenit  opus  Dei,  hoc 
ejl  enim  manus  Dei ,  quoniam  opere  Dei  fit ,  vt  fimus  in 
Chrifio  .permaneres  cum  Deo, non  ficutin  Adam  difceden- 
tesaDeo. Hac  itaque  ratione  fulcire  dicitur  Deus,  & 
l'uftentare,ne  lucc\xmbn.mus.Addkfiohdabitqr  Graece 
autem  in  Codicibus, qui  nunc  circuferuntur  legimus 
<8«r»ira/,  ^sX/wVa^quafi  dicat  roboret ,  ac  ftabiliat. 
Dat  enim  robur, &  vires  auget,vt  in  praelio  vidloriam 
reportemus.  Ita  Dauidc.^«x  docet  manus  meas  ad  pra- 
lium,pofuiflivt  arcum  areum  brachia  mea. Et  alibi f. Do¬ 
cet  manus  meas  ad  pr  alium, &  digitos  meos  ad  bellum. Ne¬ 
que  enim  folum  docet  quomodo  prasliadum  fit,fed 
qua  ratione  fuperandus,ac  debellandus  fic  boftis.  Ita 
in  libro  IofuesDeus  ipfe  dicitur  pugna/Te  prolfraei. 
Saspe  autem  pollicetur  Deus  fe  pro  populo  luo  pu¬ 
gnaturum.  Quemadmodu  igitur  olim  ./Egyptij  *'  di¬ 
xerunt.  Eugiamus  Ifraelem  Dominus  enim  pugnat  pro  eis 
contra  nos. Non  aliter  pugnaturus  eft  Deus  pro  fuis  fi- 
delibusaduerfus  Tartareos  hoftes.Vere  igitur, &  pie 
loquitur  Bernardus  *  ,cum  ait ,Cbrijhtm  ej fe  or  pugnan ■  . 
tis formam ,& gloriam  triumphantis.  Vtrumque  ,a\t,es,mi- 
hi  Domine  iefu,&  fpeculum  patiendt,&  pramium  patien¬ 
tis, vtrumque  fortiter  prouocat,ac  vehementer  accendit  .Tu 
doces  manus  meas  ad  pr  alium  exemplo  virtutis  tua, tu  ca¬ 
put  meum  pojl  victoriam  tua  coronas  prsfentia  malefiatis, 
fiue  quia  pugnantem  te  (petiofiue  quia  te  expello  non  folum 
coronantem, fed  &  corona.  Hoc  igitur  praefidio  freti  nihil 
eft  quod  aduerfarioru  impetus  formidemus, futurum 
enim  eft,vt  poft  vidtoriam  Epinicion  Deo  canamus, 
&  cum  Paulo  k  Apoftolo  Deo  gratias  agamus, qui  de¬ 
dit  nobis  victoriam  per  Dominii  noflrum  lefurn  Chriflum. 
Quamobrem  hoc  fortafse  fpedtans  Petrus  fubiicit. 

11.  /pfigloria,er  imperium  in  facula  faculorum  Arnen.] 

Claufula  eft  totius  Epiftolas  Apoftolis  ,  virifque 
Apoftolicis  valde  familiaris.  Deo  enim  immortali 
tribuit  Petrus  gloria,  atque  imperium  fempiternum. 
Vtrumque  enim  ita  propriueftDei,vt  vere  feriptum 
fit  ab  Apoftolo  Paulo  hSoli  Deo  honor,  &  gloria  infa- 
cula  faculorum  Arnen.  Nam  dc  gloria  quidem  in  ortu 
Chrifti  cecinit  Angelus. Gloria  in  Altiffimis  Deo,  &  in 
terra  pax  hominibus  bona,  voluntatis.  Et  Paulus  m .  Oui 
gloriatur , inquit,  in  Domino glorietur.  I faias  n  vero 
Deum  ita  loquentem  inducit. Gloriam  meam  alteri  non 
dabo.  Quocirca  Bernardus  °.  Abiuro,  inquit,  gloriam 


prorfus,  ne  forte  fi  vfUrpauero  non  ctmcejfum perdatri  me¬ 
rito  &  oblatum.  Nomine  autem  oblati  pacem  mtelli- 
git,  de  qua  dixit  Angelus  apud  Lucam  a:  Et  m  terra  3  caP-li*4> 
pax  hominibus  bona  voluntatis.  Atque  idcirco-ftibdit 
Bernardus.  Pacem  volo, pacem  defidero,&  nihil  amplius. 

Et  aliquanto  poft.  Cautus  fum,nec  ingratus  -beneficio 
data  pacis, nec (acrilegns  inuafor gloria  tua.  Tibi  Domine , 
tibi  gloria  tua  maneat  illibata  ,  mecurn  bene  agitur  fi  pa¬ 
cem  habuero.  Nec  mirum  fi  dixit  aliquando  Clniftus 
apud  Ioannem  b.  Glorias  cupiditatem  cum  fide  cx  b  cap.j.44* 
aduerfo  quodam  modo  pugnare.  Quomodo,  inqnir* 
potejlis  credere, qui  gloriam  ab  inuice  accipitis,  &  gloriam, 
qua  a  folo  Deo  ejl  non  quat  itis  ?  Humana  quippe  gloria 
arrogantiam  parit,quas  cum  fidei  humilitate  non  be¬ 
ne  cohanet.Docuic  autem, vt  Bernarduscait,Paulus(i 
Apoftolus,tWe,  &  in  quo  gloriandum  fit. G  lori  a  ,in  quit,  ^  cor, 

nofira  hac  ejl  teflimonium  conficientia  noftra, fecurus  glorior  x.  1 1. 
fitefie  conficientia  de  gloria  conditoris  nihil  mihi  vfurpo , 
fecurus  plane  ,  quia  iam  non  contra  Dominum  ,  fed  in 
Domino. Hac  nobis  gloriatio  non  folum  non  prohibetur,  fed 
&  fundetur,  cum  dicitur.  Gloriam  ab  inuicem  quaritis,<& 
gloriam  qua  a  folo  Deo  efl  non  vultis  ?  Re  vera  gloriari  in 
folo  cDeo  non  nifi  a  folo  Deo  eft, nec  mediocris -fila  gloria, 
quippe  tam  vera,quam  de  veritate, &  in  veritate,  tam  ra¬ 
ra, vt  vix  vel  paucitas  perfeBorum  perfeci  e  glorietur  in  ea. 

Sane  Deo  foli  debetur  gloria ,  hoc  eft,  cultus ,  Sc  ve¬ 
neratio  latriae.  Eademquc  ratione  eius  imperium  om¬ 
nium  non  mortalium  folum  ,  fed  etiam  beatarum 
mentium  prasconio  ,  in  omnem  asternitate  celebran¬ 
dum  eft,  quippe  ille  rebus  omnibus  crearis  /implici¬ 
ter  ,  abfque  abfolutc  imperat, qui  omnia  &c  cx  nihilo 
condidit ,  &  ll  libeat  fubito  poteft  in  nihilum  reuo- 
care.  Redte  itaque  monet  Petrus  Deo  immortali 
gloriam  tribuendam, eiufque  diuinum  imperium  eo, 
quo  par  eft  obfequio,ac  veneratione  colendum.  Eo- 
demque  modo  Chryfoftomus*  glorificandum  monet  c  Hom.4,ir. 
Deum  ,  &  in  corpore  ,  animoque  noftro  geftandumy  Pr'or,ac*  T‘* 
quod  tum  fiet, fi  virtutem  vbiq3  teneamus, fi,  anima  jludea- 
mus  orname 'tis, quippe  ille  minime  prohibetur  ornat  Ad¬ 
dit  autem  Petrus./»  facula  faculorum,  quia  diuinasla.u- 
des  Beati  in  omnem  aeternitatem  vna  cum  mentibus 
a  materias  concretione  /eiundris  praedicabunt. 

12.  Per  Syluanum fidelem  fi-atrem  vobis ,  vt  arbiiror  jbre- 
uiter  fcripfi,  obfecrans,&  contejlans  hanc  ejfe  veram 
gratiam  Dei, in  qua  jiatis.] 

Per  Syluanum.  Dorotheus  in  Synopfi  Sylam  a  Syl-  h 
uano  diftingnit,  illum  enim  Corinthiorum  ,  hunc 
Theftalonicenfium  Epifcopum  fuifle  feribit.  Idem¬ 
que  in  Graecorum  Menologio  f  fignificatur.  Nec  di- 
ferepat  Hippolytus  g  Martyr.  Alia  omnia  exiftima-  ptUag.  duo- 
uit  Hieronymus  h  ,  qui  ad  Damafum  laibens,  bus  difeipu- 
Sciendum, inquit ,  Sylam  collegam  Tauli  lingua  Hebraa 
Apoftolum  dici,  qui  cum  eo  nonnullas  Epiftolas  feribit ,  cr  ^  CP'’4** 
vitiose  Syluamis  legitur  pro  Syla,c'um  Syluanum  in  Apo- 
ftolorum  actis  non  legamus.  Et  in  eamdem  fententiam 
Theodoretus  ' .  Exiftima, .ih,  Syluanum  vocari  Sylam,, 1 1,a^  Thelf. 
is  enim  &  Philippis ,  &  Tbeffalonica  ,  &  Berheea  cum  eq  c' x* 

(hoc  eft  Paulo )  verfatus  ejl,eoque  reliti 0  cum  beatijfimo 
Timotheo  profectus  erat  Athenas.  Quo  loco  obiter  ob  - 
feruo  Theodoretum  memoria  lapfurn  ,  cum  ait  Pau¬ 
lum  relidto  Syla  vna  cum  Timotheo  Athenas  nauf- 
ga/Tc ,  nam  ex  Adris  Apoftolicis  k  liquet  Sylam  ,  ac  K  caP^7*  H. 
Timotheum  BerhtEa:  fubftitifte  ,  cum  Paulus  Athe¬ 
nas  profedtus  eft. Iis  tamen  fignificauit  Apoftolus,  vt 
quam  primum  ad  fe  venirent. Illud  a  Hieronymo  ve- 
riflime  didtum  eft  Syluanum  in  Adris  Apoftolicis  t  .. 

numquam  legi.  Itaque  quod  alibi  dixi  1 ,  Syluanus  *  - 

idem  prorfus  eft  cum  Syla,  &  qui  hoc  loco  nomina¬ 
tur  Syluanus,idem  plane  eft  cum  eo,  quem  poftmo- 
dum  Paulo  adhxfi/Te  legimus. Cum  enim  hanc  Petri 
L 1  4  Epifto 


■  -  1 

404  Explanatio  Cap.  V. 


Epiftolamin  Orientem  detuliflet ,  ibi  videtur  cum 
Paulo  focietatem  inii  fle ,  vnaque  cum  illo  plurimas 
obiifle  regiones.  Hunc  igitur  Petrus  fidelem  fratrem 
appellat, cui  velEpillolam  didauerat ,  vel(quod  ve- 
rifimilius  reor )  perferendam  tradiderat.  Vtrumque 
enim  confueuifle  Apoftolos  facere  ex  Epiftolis  Pauli 
facile  quinis  deprehendat.  Quod  autem  ait  Petrus. 
Vobis, vt  arbitror,  breuiter  fcripfi,non  fignificat  alia  eum 
fcripfifle  Epiftola,  fed  de  hac  ipfa  loquitur, quafidi- 
cat.Hanc,quam  fcripfi,breuc  Epiftolamrel  Syluano 
amanuenfi  didaui ,  vel  ei  certe  quafi  tabellario  per¬ 
ferenda  dedi. Itaque  hxc  eft  Petri  prior  Epiftola  ,  cui 
fucceflit  altera,  quam  ipfemet  vocat  fecundam  ,qux 
alioqui  dicenda  foret  tertia ,  fi  ante  hanc  aliam  fcri- 
pfiflet.  Subdit.  Obfecrans,&  conteflans  hanc  effe  veram 
gratiam  Dei  in  qua  jiatis.  Quibus  verbis  explicat,quo 
fine  fcripferit ,  continet  enim  hxc  epiftola  primum 
quidem  adhortationem ,  atque  obfecrationem  ad  fi¬ 
dem  retinendam ,  &  Chriftianos  mores  induendos, 
contrariaque  vitia  fugienda.  Deinde  pluribus  etiam 
argumentis  probat,  Chriftianam  fide  ,  ac  religionem 
non  modo  veram ,  fed  ad  falutc  penitus  neceflariapi 
efle;ac  proinde  veram  gratiam  vocat, an  vt  legi  Euan¬ 
gelium  opponat, quoearepr?fcntantur,quae  in  veteri 
teftamento  eminus,atque  obfcure  vmbris  ,  ac  figuris 
inuoluta  promittebantur  ?  an  alludit  ad  id  ,  quod  ait 
b  eap.i,  17,  Ioannes  *  eodem  videlicet  diuino  Spiritu  magiftro. 
Lex  per  Moyfem  data  ejl ,  gratia  ,  &  veritas  per  Iejum 
Chrifhim  fhckt  eft: Non  raro  Paulus  nouum  teftamen- 
tum, atque  Euangelium  gratiam  nominat,  vt  cum  ad 
?  caP  p  Romanos  b fcribit/Psr  ^«ew(Chriftum  videlicet)^- 
bemus  accefium  per  fidem  in  gratiam  iflam ,  in  qua fta- 
mus.Qup  modo  etiam  loquitur  hoc  loeo  Petrus.  In 
qua,  inquit, (latis.  Interim  autem  obiter  indicat  mu¬ 
nus  Apoftolicum  ,  quod  duplici  fere  fun&ione  con¬ 
tinetur  adhortandi  ftudio,&  teftificandi  audtoritare. 
Proprium  enim  efle  Apoftolorum adhortari  apertifli- 
me  docent  Pauli  Epiftolae,qua:  adhortationibus  ple¬ 
ns  funt ,  quibus  fideles  ad  Chriftianarum  virtutum 
ftudium  inflammat;  quin  etiam  Timotheum  difei- 
t  ep,i.e -6i,  pulum  his  verbis  c  monet.  Hac  doce, &  exhortare.  Et 
d  cap.i.  if-  Titum  d.  Hac  loquere,  &  exhortare,  Ipfe  veri  ad  Co- 
e  ep.i.c.tfi,  rinthios  e  feribit.  Exhortamur  ne  in  vacuum  gratiam 
Dei  recipiatis.  De  teftificandi  autem  a&ionc  nihil  at¬ 
tinet  multa  dicere,  ob  id  enim  maxime  Apoftoli  Te- 
f  cap. 2.4  48.  ftes  nuncupantur-  Ita  illos  apud  Lucam  f  nominat  ! 
g  Aft.  c.i.8.  Chriftus./^oj  autem  te  fles  eflis  horum.  Et  alibi  i. Eritis 
niihi  te  ftes  in  ferufalern  ,  &  in  omni  tudaa ,  er  Samaria, 
&  vfque  ad  vltimum  terra.  Et  Petrus  cum  de  fiifficien- 
fa  Adt.x.22..  Jq  Apoftolo  in  locum  Iudx  diflererct  "  .Oportet,  in¬ 
quit  ,  teftcrn  refurreflionis  eius  nobifeum  fieri  vnum  ex 
*/??V,hoceft,Apoftolorum  collegio  aggregari. 

15.  Salutat,  vos  Eeclefia,  qua  eft  in  Babylone  coclecht,<& 
Marcus  filius  me u*.] 

J.  Chriftianas  caritatis  officium  eft  etiam  abfentes, 
atque  ignotos  diligere, vtnil  mirum  videri  debeat  fa- 
lutationes  adferibi  eorum, qui  procul  dubio  illos,  ad 
quos  hxc  Epiftola  milfa  eft  ,  ne  de  facie  quidem  no- 
uerant.Sic  olim  fefe  fideles  etiam  ignotos  per  litteras  j 
felutabant,quod  in  Epiftolis  Pauli ,  &  aliorum  Apo¬ 
ftolorum  non  femel  licet  obferuare.  Vnde  plura 
Epiftolarum  genera  orta  funt ,  de  quibus  alibi  non¬ 
nulla  dixi.  Sed  quaenam  fit  haec  Eeclefia  in  Babylo¬ 
ne  coele&a  ingens  quaeftio  eft,&  non  leuis  haereticos 
inter,  &  Catholicos  pugna:  Illi  fiquidem  vt  probent 
Petrum  Roma;  numquam  fuifle  ,  conftanter  negant 
Babylonis  nomine  Romam  fignificari.  At.  contra 
Catholici  hoc  ipfo  Petri  teftimonio  probare  nitun¬ 
tur  Petrum  Romae  fuifle ,  &hanc  Epiftolam  Rom® 


,  feriptam,  Romanamque  Vrbem,  non  autem  Ecelc- 
fiam  Babylonis  nomine  occulte,  indicari.  Atque  vt 
ab  antiquiffimis  ordiamur ,  Papias  apud  Eufebium*.  a  lib.i.  hift. 
Conftat, induit,  porro  Petrum  Marci  mentionem  facere  in  c,If,lbas  W* 
priore  Epiftola,quam  Roma  texttijfe  dicitur, quam  quidem 
Epistolam  ibi  perferiptam  oftendit ,  dum  duitatem  illam 
verbi  tranflatione  Babylonem  appellat  hoc  modo.  Salutat, 
vos  Eeclefia  noflra  electionis  confors ,  qua  eft  in  Babylone, 

&  Marcus  filius  meus.  Idemque  feribit  Nicephorusb;  b  tib.zhift. 
&  eodem  plane  modoiemit  Hieronymus  c.  Petrus,  C,.!J* 
ait ,  in  Epiftola  prima  fiub  nomine  Babylonis  figuraliter  ptoribusEc" 
Romam  fignificans  Salutat, inquit, ■ vos  Eeclefia, qua  eft  »*_,  cIcGaft.  in* 
Babylone  colletiu.  Apertilfime  vero  id  aflerit  Occu-  Marco, Grai- 
menius.  Babylonem  autem ,  ait ,  Romam  vocat  ob  excel-  1'?  lctibit 
lenitam  imperij ,  &  claritatem  ,  id  quod  olim  multo  tem- 
1  pore  Babylon  obtinuit.  Beda  vero.  Romam  ,  inquit,  vo-  libi.Didymi 
cat.  Babylonem propter  confiifionem  multiplicis  idolola-  de  sP'ricu 
tria,  in  cuius  medio  fiancta  Eeclefia  adhuc  rudis ,  er  parua  an^°* 
tam  fulgebat,.  Et  aliquanto  poft.  Et  bene  r  ait ,  dum 
auditores  hortatur  ad  patientiam  aduerfitatum  prafen- 
tium  dicit  Ecclefiam ,  qua  fecum  eft  in  Babylone ,  confti tu¬ 
tam,  id  eft ,  in  confufione  tribulationum  ,  quia  fanda  Dei 
ciuitas  a  permixtione,  &  prefura  Diaboli  nopoteft  ejfe  im¬ 
munis.  Addo  in  Apocalypfi  d  Babylonis  nomine  Vr-  d  cap.  17.  y. 
bem  Romam  deferibi.  Ita  enim  loquitur  Tertullia-  e  lib-3-co“- 
nus  e.  Sic  &  Babylon  etiam  apud  loannem  noftram  Ro- 
mana  Er  bis  figura  eft, proinde  magna, & regno  fuperba,&  ludios  c!?.' 
Sandorum  Dei  debellatricis.  Eodem  modo  locum  ex¬ 
plicat  Aretas  f,fauec  Orofius  g  .Mitto  quodhxretici  { in  Apoca/. 
impio  tamen ,  &  facrilego  furore  perciti  palfim  Ro-  c' l7.' 

;  mamBabylonem  appellant:fed  mulro  aliter  Apofto-  ^  hb,7‘c't 
li  ,caeterique  viri  Apoftolici  Vrbi  Romxhoc nomen 
tribuunt, nam  haeretici  quidem  Romanam  Ecclefiam 
omnium  Ecclefiarum  Matrem  ,  ac  Magiftratn  Baby¬ 
lonis  nomine  deferibi  nefarie  mentiuntur ,  vt  figni- 
ficentab  ea  efle  recedendum.  Contra  vero  Apofto¬ 
li,  caeterique  Ecclefiaftici  feriptores  ipfam  Vrbem 
Romam  Babylonem  appellat,fiue  propter  magnitu¬ 
dinem  imperij ,  vt  vult  Tertullianus ,  fiue  propter 
idololatrix  nefarium  cultum.  Quocirca  Hierony¬ 
mus11, ita  Romanam  Vrbem  alloquitur.^/e,inquit,  b  lib-  *• in 
loquar ,  qua  feriptam  infi-onte  blaff  herniam  Chrisli  con-  Iouin-ProP' 
fejfione  delefti.  Idololatria;  vero  impietas,  qua;  Romx  hnCm' 
potifllmum  vigebat ,  a  Leone  i  Pontifice  perftrin-  i  Serm.i.de 
gitur.  Hac  autem,  ait,  ciuitas  ignorans fisa  proueElionis  Apoft. 

auflorem ,  cum  pene  omnibus  dominaretur  Gentibus,  om-  fetn,& 
nium  Gentium  feruiebat,  erroribus ,  &  magnam  fibi  vi-  ' C1' 
debatur  ajfumpfife  religionem  ,  quia  nullam  retinebat 
falfitatenu. 

Nugatur  igitur  hsreticus^impoftorjqui  duplicem  II. 
Babylonem  fuifle  feribit :  vnam  apud  Aflytios ;  alte-  k  Vdalricoi 
ram  apud  .Egyptum,  qux  nuc  dicitur  Cayrum, vnde  Vclenus’ 
colligit  cum  Petrus  ex  Babylone  fcripferit ,  ex  Afly- 
l*r<re^ nuH°  autem  modo  ex  Italia  lcri- 
pfifle.  At  neutra  vere  dici  poteft  (  quod  tamen  in 
Apocalypfi  l  legitur)  imperium  in  omnes  Reges  ter- 1  cap.17.  i? 
rx  obtinere ,  necefle  vt  fit  aliam  quampiam  myfti- 
cam ,  &  fpiriralem  Babylonem  dici ,  hoc  eft  ,  Vrbem 
Roma, non  qux  nunc  eft, fed  qux  tunc  erat, cum  Pe¬ 
trus^  Ioannes  feribebant ;  vt  merito  dixerit  Augu- 
ftinus, Babylonem  eflc  qliafi  primam  m  Romam  ;  &  mlib.18.Ci. 
Romam  efle  velut  alteram  n  Babylonem  ,  &  velut 
prioris  filiam  Babylonis.  Orofius  0  aurem  plures  ”^b,^cra  *■ 
collegit  inter  vtramque  Vrbem  vcluti  affinitates, aut  “lib.  t.  in 
cognationes.  Quocirca  loqui  hoc  loco  Petrum  de  prine. 

Vrbe  Roma  tam  certum  eft ,  quam  ftultum  ,  atque 
impium  negare. 

Sed  cur  mutato  Vinis  nomine  Babylonem  pro  {IL 
Roma  fcripfit  Petrus  ?  An  quia  latere  cuprebat ,  vbi 
nam  gentium  viueret ,  neque  rutum  putabat  locum 
prodere,  in  quo  degebat  ,  cum  non  ita  pridem  e 

carcere. 


Catholica;  Epift.  I.  Petri. 


405 


carcere,  quo  ab  Iferode  inclufus  detinebatur,  inno¬ 
xias  euafiflet ,  nec  ignoraret  Claudium  Principem 
Herodi  Regi  impense  fauere  ,  adeoquc  fibi  ob  eam 
caufam  metueret? Ita  faneexiftimauit  nonnemo, 
fedvt  arbitror, parum  fcitc,nam  vt  libens  concedam 
potuifte  Claudium  plurimum  obefte  Petro, fi cogno- 
uifle  t  eum, qui  Herodis  manus  effugerat,  Roma  vi- 
uere.  Quid  quafo  periculi  erat ,  fi  id  fcirctur  in  re- 
motiffimis  regionibus  ,  ad  quas  hac  epiftola  feripta 
eft  ?  Crediderim  potius  Chriftianorum ,  qwi  Roma 
erant  faluti.atquc  incolumitati  confuluifie,  ne  fi  for¬ 
te  hac  epiftola  ad  Gentilium  manus  perueniret ,  in- 
tclligerent  illi  Roma  non  paucos  Chrifto  nomina 
dedifle,  quod  erat  tum  Senatui,  tum  Romano  Prin¬ 
cipi  non  folum  moleftum  ,  fed  plane  exofum,  vt  ea, 
qua  deinceps  confequuta  funt ,  luce  clarius  proba- 
a  r  ad  Tim  runt*  Simile  quiddam  fecit  etiam  Paulus  * ,  qui  no- 
4ii'7#  ’  mine  plane  metaphorico  fc  ex  ore  leonis  erutum 

fuifie  feribit ,  cum  de  Nerone,  eiufque  feucritate  lo¬ 
queretur.  Non  funt  autem  vllo  modo  audiendi  No- 
uatores,  qui.Babylonis  nomine  hoc  loco  Vrbem  in- 
telligunt ,  qua  eft  apud  Aflyrios  ,  vel  oppidulum  in 
JEgypto.  Nam  de  priori  Babylone  non  loqUr  Apo- 
ftolum  facile  quiuis  intelligtt,qui  ea  legerit, qu$  feri- 
blib.i8.An-  bit  Iofephus  b,  affirmat  enim  ille  Iudxos,  qui  in  Ba- 
tiquit.  cap.  bylone ,  &  apud  AfTyrios  viucbanx  Caij  Atiguftiau- 
Tlt’  boritate  expulfos,  &  plurimos  etiam  trucidatos,  re¬ 

liquos  fefe  alio  recapifle  ,  vt  nullo  modo  Verifim  ile 
fit  Petrum  imperante  Claudio  ( quo  tempore  hanc 
epiftolam  fcripfit)  in  Vrbe  Babylone, vel  etiam  apud 
Aftyrios  verfari  potuifte.  Nam  de  altera  Babylone, 
e  lib.17.  qux  erat  apud  gyptios  Strabo  *  ait  locum  fuifie 
obfcurum  caftelli  gotius ,  quam  oppidi  nomine  di¬ 
gnum  ,  fcd  natura  tamen  munitum ,  olim  a  quibuf- 
dam  Babyloniis  erebum,ncc  vllo  modo  credendum 
eft,  hanc  Babylonem  a  Petro  indicari ,  cum  nulla  in 
ea  fuerit  Ecclefia  coeleda.  Itaque  fupereft^vt  Vrbem. 
Romam  fignificari  dicamus  ,  nam  in  ea  Vrbe  Clau¬ 
dio  imperante  vixifie  Petrum  ,  ibique  Romanam 
fundafle  Ecclefiam  omnium  pene  feriprorum  tefti- 
d  ad  Rom.i  rnonio,  atque  audoritate  firmatum  eft,  quod  alibi  d 
vtcumqueprobaui. 

I  V.  Caeterum  more  fuo  haeretici  in  Romanam  Ecclc  - 
fiam  impio  quoda  furore  debacchantes,eam  vocant 
Babylonem, deque  ea  non  minus  imperite,  quam  fa- 
crilege  ea  omnia  interpretantur  ,  quae  in  Apocalypfi  ^ 
leguntur, cum  tamen  certum  fit, nihil  eorum, quae  ibi 1 
contra  Babylonem  commemorantur,Romam  Chri- 
ftianam  praefertim  eam,  quae  Romano  Pontifici  fub- 
eft ,  ne  dum  Catholicam  &  Romanam  Ecclefiam  at¬ 
tingant,  dlla  quippe  dicitur  abominationum  mater, 
Romana  ver^  Ecclefia  eft  fidei  rriagiftra ,  religionis 
cuftos,  arx  verae,  ac  folidae  pietatis,&  fan&itatis.  Ita- 
e  Hb.de  prae-  quc  Tertullianus  e  de  Romana  Ecclefia  hunc  in  mo- 
icriptioriib.  dum  feribit.  Felix  Ecclefia ,  cui  totam  dotirinam  Apo- 
flib.i.c6tra^*  cum  fanguine  fup  profuderunt.  Et  Hieronymus  f, 
Iouin.excre-  vt  paulo  ante  docui  5  Romam, ait,  feriptamin  fron- 
«no.  te  Biafphemiam  Chrifti  confeffione  delefte.Quae  ve¬ 

ro  in  Apocalypfi  feripta  funt  non  pofle  ad  Roma¬ 
nam  Ecclefiam  transferriipfa  Ioannis  verba  lucejcla- 


A  Roma  nullum  in  Reges  terrae  imperium  obtinet, 
nullius  Sandorum,  &  Martyrum  fanguinem  fundit, 
fed  eorum  potiusreliquias  pia  veneratione  profequi- 
rur  ,  &  religiofo  cultu  reuerecur.  Non  me.latet  Ice  - 
leftum,  ac  nefarium,  arque  omnium  mortalium  im- 
purifilmum  haereticum  de  Babylonica  captiuitate 
fcripfilfc  ,  eorum  pcrftringcns  religionem ,  ac  pieta¬ 
tem, quiRomano  Pontifici  obtcmperant,&  Apofto- 
licas  traditiones  complebuntur,  Ecclefiaiticis  legi¬ 
bus, &  Pontificum  fandionibus  pat  ent, fcd  nimirum 
impuro  ore  venenum  ,  quod  vt  ipfe  non  diffitetur, 

Dxmone  propinante  bibit ,  impudenter  cuomit ,  & 
quae  in  luis  Babylonicis  congreffibus  deblaterare 
folebat  j  voluit  etiam  editis  libris  ad  pofteros ,  tam- 
B  quam  male  digeftam  crapulam  exhalare, dignus  pio- 
fcdo  ,  qui  omnibus  prifeis  Patribus  negledtis  ,  vnus 
audiatur, ac  pro  numine  habeatur ,  qui  nefario  facti- 
legio,  ac  proditae  religionis  fcelere  ,  inceftis  nuptiis, 
vel  potius  impuro  meretriculae  contubeinio,fuam,vt 
ipfe  loquitur, Ecclefiae  reformationem  eftaufpicatus. 

Certe  Hieronymus  Romanam  fidem  miris  extollit 
laudibus  ,  alicubi  a  enim ,  Romana  fidei,  ait ,  puriffi-  *  fP*  ad 
mum  fontem.  Alibi  b .  Vrbs,  ait ,  potens ,  vrbs  orbis  Do- 
vtina  ,  vrbs  Apofioli  voce  laudata.  Denique  c.  Scito  Ccll*. 
Romanam  fidem  Apoftolica  voce  laudatam  ,  iftiufmodi  b  li.i.in  Io« 
praftigias  non  recipere,  itiam  fi  Angelus  aliter  annuntiet,  ct(-  # 

quam  fernel  pradicatum  eft  Pauli  auEloritate ,  munitam  Rufgnutn> 
non  pojfe  mutari.  Iairt  vero  ad  Damafiim  his  verbis 
feribir.  Ego  beatitudim  tm,  idejl  cathedra  Petri  comrnu- 
mone  confocior  ifuper  illam  Petram  adificatam  Ecclefiam 
ftio,  quicumque  extra  hanc  domum  agnum  comederit, pro¬ 
phanus  eft  ,  fi  quis  in  Arca  Noe  non  fuerit ,  peribit  re¬ 
gnante  diluuio.  Non  noui  Vitalem ,  Meletium  respuo, 
ignoro  Paulimim  ,quicurnque  tecum  non  colligit  ,Jpar%ir, 
tdeftqut  Chrifti  non  eft,  Antichrifti eft.  Irenxus  d  autem  ^  hb.j.c.j. 
multis  oftendit  Ecclefiaftipam  dobrinam ,  Apoftoli- 
ca  traditione  firmatam  fartam  tebam  Romae  con- 
feiuati,  ad  quam  omnibus  fidelibus  tuto  confugi  cn- 
dumfit.  Porrp Cyprianus e,  Poftifta,  inquit, adbite*  lib.i.cp.j 
infuper  pfetidoepifeopo  ftbi  ab  hareiicis  conftttuto  naui^are 
audent,  &  ad  Petri  cathedram  atque  Ecclefiam  principa¬ 
lem,  vnde  vnitas  Sacerdotalis  exorta  eft  a  fchifinaticis,rfr 
prophanis  litteras  ferre ,  nec  cogitare  eos  efte  Romanos ,  ad 
quos  perfidia  habere  non  pojftt  accejfttm.  Alibi  f  de  Ro-  ^ 
mana  Ecclefia.  Scimus  ,  inquit ,  hortatos  nos  efte  ,  vt 
j  Ecclefia  Catholica  Matricem radicem  agno  fierent,  & 
tenerent.  Neque  aliter  fentit ,  aut  loquitur  Ambro- 
fius,  qui  de  Satyro  fratre  feribit  8 .  Rogatti t-.fi  cunu  g  Orat.  de. 
Epifcopis  Catholicis  ,  id  eft  ficum  Ecclefia  Romana  con-  ol,,fu  «pAus. 
fentiret.  Idem  multis  docet  Optatus  b  Mileuitamis;  C°?T 
Auguftinus  fime  cum  de  Caeciliano  ageret  >.  Qui  x  cpift.itfi. 
poftet,  ait  ,non  curare  conffirantem  multitudinem  inimi¬ 
corum  ,  cum  fe  videret  Romana  Ecclefia ,  in  qua  femper 
Apofiolica  cathedra  viguit  principatus ,  per  communica- 
torias  litteras  efte  coniunBum.  Alibi  k  ad  Romanam  k  In  pf.eotr. 
Ecclefiam  Donatiftas  inuitans  ait.  Venite  fratres ,  Donaciitas. 
vultis  vt  inferamini  in  vite ,  dolor  eft ,  cum  vos  videa¬ 
mus  prati  fis  ita  iacere ,  numerate  Sacerdotes,  vel  ab  ipfa 
Petri  fede  in  ordine  illo  Patrum ,  quis  cui  fuccejferit  vide¬ 
te  ,  ipfa  eft  petra ,  quam  non  vincunt  ftiperba  inferorum 


2  In  pf.i*. 
b  Haymo. 


rius  probant.  Nam  vt  admittam ;  quamuis  Aagufti-  E  porta.  Denique  ad  Ecclefiae  Romanae  laudem  perti- 


nus  g,  Arethas ,  Beda ,  & alij  h  aliter  fentiant  ,  fe- 
ptem  montes,  quibus  Babylon  infidere  dicitur  ,fe- 
Kupert.Apo'*  ptem  efte  Vrbis  Romanae  colle$,nihil  ramen  dubito 
calypfi  17.  cam  fkfo-jbi  Romam,  qua:  qualifque  tunc  erat,  cum 
Ioannes  feribebat,  quaeque, vt  ipfe  loquitur,  tenebat 
Imperium  fuper  Reges  terrae ,  6c  quae  ‘erat  ebria  de 
{anguine Sanborum,&  de  fanguine  Martyrum, quae 
omnia  citra  vllam  dubitationem  Romanam  Vrbem 
indicant ,  quae  Nerone  ,  Domitano  ,  ac  exteris  Im¬ 
peratoribus  jriartyres  trucidabat.iNam  nuc  quidem 


nent  illa ,  qua:  ad  Epificopos  Prouincix  Viennenfis 
Leo  Pontifex  feribit  *.  Pradicationis ,  air ,  Euangelij  1  cpift.87. 
Sacramentum  ita  Dominus  ad  omnium  Apoftolorum  offi¬ 
cium  pertinere  voluit,  vt  in  Beatiffmo  Petro  Apoftolorum 
omnium  fummo  principaliter  collocaret ,  vt  ab  ipfo  quo¬ 
dam  capite  dona  fua  velut  in  corpus  omne  diffunderet ,  vt 
exortem  fe  myfterij  intelligeret  efte  diuini ,  qui  atifus  fuiffet 
a  Petri  foliditate  recedere.  Eant  nunc  ifti  perditifllmi 
mortalium  ,  Ecclefiam  Romanam  Babylonem  efte 
vociferentur :  nos  tot  Sanborum  teftimonio ,  atque 
auboritate 


406 


Explanatio  Cap.  V. 


«  Sef.centr; 
fcaercf.  Eu- 
tycbctis. 


audoritate  nixi,  longo  annorum  vfu,&  confuetudi- 
ne  confirmati ,  ipfo  denique  totius  Orbis  terra:  con- 
icnfu  muniti  Romanam  Ecclefiam  veluti  colum¬ 
nam,  &  firmamentum  Veritatis  libenter  agnofcimus, 
eam  que  complcdimur  ,  cerri  per  tot  farcula  (  vt  ait 
Leo  Pontifex)  docente  Spiritu  fando  cam  nulla 
fuifte  haneii  violatam. 

Ecclefiam  porro  Petrus  vocat  ^oEledam  ,  hoc  eft 
eiufdem  clcdioni$,vocarionifque  participem, vt  in- 
finuet  etiam  Gentilibus  Euangelij  lucem  aftulfifte. 
Vitiose  autem  nonnulli  Codices  habent  ,  colleda, 
cum  Grxce  apertiffime  fcriptum  fit  (rowXsaT».  Mar¬ 
cum  vero  filium  nomifiat  Euangelij  videlicet  fcri- 
prorem.  Quoniam  autem  plures  eodem  notnine  le¬ 
guntur,  non  faris  conftat,  quem  potiilimum  nomi¬ 
net  Petrus.  In  Adis  b  enim  Apoftolicis  meminit 
Lucas  Marci,  qui  filius  Mariae, &  Ioannes  dicebatur. 
Commemoratur  &  Marcus  Barnabx  confobrinus, 
cuius  meminit  Paulus  c,  de  quo  fuo  loco  plura  dixi¬ 
mus  .  Vtrum  autem  hic  a  fuperiori  diftinguatur.non 
fatis  liquet.  Dororheus  quidem, vt  alibi  dixi,  diftin- 
guit.  Sed  vt  vt  fic ,  hic  Marcus  de  quo  hic  agitur 
Euangelij  fcriptor  eft,  qui  &  Petri  Interpres  fuit ,  vt 
affirmant  Papias  apud  Eufebitim  d  ,  &  Hierony¬ 
mus  c.  Non  aftentior  autem  Epiphanio  f  affirman¬ 
ti  fuifte  Marcum  ex  Septuaginta  duobus  difcipulis, 
cum  id  plane  negent  Papias  S  ,  &  Hieronymus-', 
itemque  Beda  h  .  Hunc  igitur  filium  fuum  appellat 
Petrus, quod  illum  Chriftopeperit.  Hic  autem  non 
in  Aigypto,  vt  exiftimauit  Chryfoftomus  ' , led  Ro¬ 
mae  Euangelium  feripfit,  vt  Anaftafius  k,  aliique  1 
affirmant.  Graece  ne ,  an  Latine  fcripferit  ambigi  vi¬ 
deo  a  nonnullis  ,  fed  vc  alibi  docui ,  qui  eum  Latine 
fcripfifte  contendunt ,  praeterquam  quod  Hierony¬ 
mo  m,  &  Auguftino  n  aduerfantur,  nullo  firmo  ar¬ 
gumento  nituntur.  Fateor  quidem  fcripfifte  Sueto¬ 
nium  o  iuftu  Tyberij  Gnecam  linguam  apud  Roma¬ 
nos  exoluifle ,  eumdemque  affirmare  P  Graecum  ho¬ 
minem  Latini  lermonis  prorfus  ignarum  Graece  lo- 
quentem  a  Claudio  Augufto  Magiftratu  fuifte  deie- 
dum.  Denique  non  nego  quod  Philoftratus  feri- 
bit ,  ne  Romanos  quidem  prouinciarum  praefides 
Graecam  linguam  calluiftc :  Sed  quamquam  Marcus 
Romae  feripfit,  non  tamen, dum  id  ageret,  P.omanis 
tantum  operam  dabar*  fed  eundis  ferine  Gentibus 
Euangelium  feribebat ,  quarum  maxima  pars  Grae¬ 
cam  linguam  vfurpabat.  Et  vt  caetcra  omittam  ,  li 
quid  haec  argumenta  probarent ,  Paulum  ad  Roma¬ 
nos  Latine  fcripfifte  nihilominus  probarent*,  quod 
nemo  tamen  aufus  eft  dicere.  Nam  quod  in  Euan¬ 
gelio  Marci  voces  nonnullae  Latinae  deprehendan¬ 
tur  ,  non  eft  id  eius  EuAngelij  proprium,  apud  Mat- 
t  cap.*.  thaeum  enim  [egimus  r  Kofpxwv  &  P  Et 

:  c.zo.&  xi.  qUje  voccs  Latinscfunt,  vt  &  alite  apud  Ioan- 

nem,  &  Paulum, vt  alibi  copiofius  oftendi. 

}  4.  Salutate  inuicem  in  ofculo  fanfto, gratia  vobis  omni¬ 
bus, qui  eftis  in  Chrtfto  Iefu,  Arnen.) 

Caritatem  Chriftianam  adhibita  falutatione  in¬ 
dicat  *  eam  vero  ofculo  fando  perfici  cupit.Sandum 
autem  ofculum  dicit  primum,  vt  diftinguatur  ab  im¬ 
puro  ,  atque  impudico.  Deinde  vt  oftendat  non  (e 
prophanum,  aut  ciuile  ofculum  exigere  ,  cuius  apud 
t  varias  gentes  multiplex  erat  confuetudo.  Nam  Xe- 

laod^A  noPk°n  *»  &  Herodotus  u  patrium  morem  apud 
Jai.  ^  Perlas  fuifte  aiunt  eos  ofculari ,  quos  honore  profe- 
u  lib.t.  S0*  vellent ,  cum  inferiores  falutando  potentioruin 
genua  manu  tangerent.cognatos  vero, ac  neceftarios, 
x  Iib  i.Vz-  !“r,“s  abfuiuent ,  aut  abfuturi  effient  mutuis  fefe 
di$.  Qicuhs  lalutare.Sic  Cyrus  apud  Xenophontem  *  dxf- 


qq.  centuria, 
tis  Roman. 

d  Iib.  14.C.IJ 
c  lib.y.Epi* 
gtam. 

f  Iib.tr. 


e  ad  ColoiT. 
4.io.&ep.ad 
Philem.&  x. 
adTim.c.4. 


d  lib  j.c.vlt. 
e  lib.de  feri  - 
ptor.  Ecclef. 
5\i  Marco,  Sc 
Jfaia  7*. 

f  HxrcG  *  1. 
g  Locis  ci¬ 
eatis. 

Ii  Praefat.in 
Marcum. 

5  Hom.i.in 
Marcii. 

K inSynopfi. 
3  apud  Eufe. 
Iib.  x.  hift.c. 
14.  &  lib.  3. 
cap.vir, 
sn  ep.ixj.ad 
Eamafum. 
n  lib.  1  de 
confenfu  E  - 
uangeliftaru 
capt. 
o  in  Tybe- 
*io  cap.7ji . 
pin  Claudio 
«]  lib.y.vna: 
Apolloni/. 


A  cefturus  Perlatum  lege  cognatos  ad  ofculum  adml- 

fiffie  fcribitur,&  pro  more  Ciaxarem  »  ad  fe  venien-  a  li-y.P^diae. 
tem  ofculo  excepiffie.  Romanos  autem  confueuiffie 
amicis  obuiam  fadis  frontem  fuauiarc  audor  eft 
Plutarchus  ab  ea  confuetudine  ne  fqeminas  qui-  b  Tn  Proble- 
dem  fuifte  exclufas  praeter  Plucarchum  c  teftatur  mat- 
etiam  Plinius  d,  de  qua  confuetudine  meminit  Mar-  mulier  &T' 
tialis  e  his  verbis. 

Bruma,  eft ,  &  riget  horridus  December 
Audes  tu  tamen  ofculo  niuali 
Omnes  obuius  hinc ,  &  hinc  tenere 
Et  totam  Line  baftare  Romam. 

Et  alibi  f. 

Effugere  non  eft  Bajfe  Baftatorcs 
Inflant,  moratur ,  perfequuntrsr ,  occurrunt 
B  Et  hinc,  &  illinc,  vfquequaque,  quacumque. 

Eam  confuctudinem  Tyberius  Caefar,vt  audor  eft 
Suetonius  s,  lege  lata  fuftulit.qux  tamen  non  obti-  g  in  Tybe- 
nuit ,  cum  etiam  imperante  Domitiano  ofculi  fre-  110  caP  i4- 
quentiam  Martialis  perftringat.  Obferuat  autem  au¬ 
dor  libri  de  Amicitia  inter  opera  Auguftini  h  rede  K  Tim,r. 
ofculum  vfurpari  primum  tamquam  reconciliatae 
amicitiae, &  redintegratae  gratiae  fignum, deinde  qua- 
fi  pacis  indicium,  poftea  vt  laetitiae  argumentum,  po  - 
ftremo  tamquam  Catholica  communicationis  tef- 
feram.  Erat  etiam  apud  Iudaeos  ofculi  vfus  admo¬ 
dum  frequens,  ifaac  i  enim  antequam  filio  bene  i  Geoef.17. 
precaretur  ei  ofculum  ingeflit.  Iacob  k  etiam  confo-  k  Geo.19. 
brinam  fuara  Rachel  non  fine  ofculo  falutauit.  Item 
C  Laban  1  ante  quam  recederet  filios  ,  &  filias  ofcula- 1  Genefj  r. 
tus  eft.  Efau  m  quoque  aduenientem  fratrem  Iacob  mGeaehb 
ofculo  excepit.  Iofeph  n  otnnes  fratres  fuos  ofcu-  „  Gea.  4$. 
lans  amplexas  eft.  Sic  Aaron  0  occurrens  fratri  fuo  0  Exod.4. 
Moyfi  ofculum  fixit.  Denique  Mofes  p  foceru  fuum  P  i*- 
lethro  ad  fe  venientem  ofculans  falutauit.  Quam 
confuetudinem  fpedafte  vifus  eft  Chriftus  Domi¬ 
nus, cum  apud  Lucam  ‘i  Pharilxum  accufar,quod  fi-  q  cap.7. 
bi  ofculum  non  dediflet. 

Sandurn  porrb,ac  religiofum  ofculum  olim  etiam 
inter  infideles  vfurpari  confueuerat.  Poftes  enim,  ac 
limina  templorum  religiose  veteres  falutabanf,  Sic 
Virgilius. 

Amplexaque  tenent  poftes ,  atque  ofcula  figunt-. 

Et  Tibullus  r  rli.i.Eleg.» 

D  Non  ego ,  fi  merui ,  dubitem  procumbere  templis 

Et  dare  furatis  ofcula  liminibus. 

Non  ego  tellurem  pedibus  perreptre  fupplex 
Et  miferum  fanSlo  tundere  pofte  caput. 

At  multo  religiofius  ofculum  vfu  receptum  erat  in¬ 
ter  fideles  ,  quod  hoc  loco  Petrus  ofculum  fandum 
vocat,  cuius  frequentiffimum,  ac  promifcuum  fuifte 
vfum  indicant  Ignarius  f,&  Tertullianus  ( ,&  huius  f  ep.  ad  An- 
quidem  haec  funt  verba.  Dum  inter  amplexus  &  ofcu -  t,ocf}'  p  ^ 
la aftidua  concalefctt.lufiims  u  autem  cum  de  castu  fi- 
delium  ageret.  A  precibus ,  inquit , finitis  mutuis  nos  |an_  Virgin. 
inuicem  ofculis  flutamus.  Idemqui;  infinuat  Athena-  cap.  14. 
goras  x  Origenes  *  autem.  Mos, iit, in  Ecclefta  tradi-  ud'"nA£°l0' 
tifs  eft,vt  poft  orationes  ofculo fe  inuicem  fufeipiant  fratres.  “  0fat 
Vtnon  immerito  Tertullianus  y  ofculum  vocet  fi-  chriftianis. 

_  gnaculum  orationis.  Eft  enim  hoc  ofculum  frater-* ad Rom.16 
na:  beneuolentite  &  index, &  incentiuum.  Quocirca  7 
Cynllus  2  Ierofolymitanus  merito  dixit.  Hoc  ofcu -  ^ 
lum  animos  mutuo  conciliat ,  &  omnem  malorum  obliuio- 
nem  illis  fpondet.  Et  Auguftinus  a.  Poft  orationem  do -  a  Scrm.83.^ 
minicam  dicitur  Tax  vobifeum ,  &  ofculantur  fefe  inui-  ^‘uer* 

cem  Chriftiani  in  ofculo  (anSlo  ,  quod  eft  fignum  pacis ,  fi 
quod  oftendunt  labia  ,fiat  in  conficientia ,  id  eft  quomodo , 
labia  tua ,  &  labia  f ra.tr  7  <  tui  accedunt  ,ftc  cor  tuum  a 
corde  illius  non  recedat.  Et  Chryfoftomus  Nam  ofcu-  b  Iib.  r.  de 
lum  pacis  porrigere  tempore, quo  munera  offeruntur  in  vfu  C0PUQ  10 
eft.  Sed  vereor  ne  forte  plures  ex  nobis  iabsis  hoc  tan- 
tummodtf 


Catholica;  Epiil.  I.  Petri.  407 


timmodo  faciant ,  cum  Chriftus  pacem  non  ex  ore  ,  fed  ex 
corde  defideret ,  &  djfeBu  velit  proxima?/}  >  non  ex  ^biis 
falutari.  Hanc  enim  ofculi  vim  efle  docet  etiam  Xe- 
a  In  Conui-  nophon  “  indicas  animos  non  aliter  coniungi,qtiam 
uio.  corpora.  Hoc  igitur  fandum  ofculum  poftu!  at  hoc 

badRem.16  pemis  #  quemadmodum  frequenter  facit  Sc 
aadCor  *6  b'  Concludit  deinde  felici  precatione  ,  qua 

i.adThcflal!  gratiam  fidelibus  omnibus  optat.  Gratia,  111  quit, 
f.  vobis  omnibus,  qui  eftis  in  Chrifto  /e fu,  Amen. 

II*  Videtur  autem  Oecumenius  hunc  locum  paulo 

aliter  legifle,  fic  enim  apud  Interpretem  lego.  Salu¬ 
tate  vos  mutuo  in  ofculo  caritatis.  Pax: vobis  omnibus, 
qui  in  Christo  lefu  eftis.  Et  re  vera  Gneci  Codices  ita 
habent  c*  p/Aiy/aT/  ciyctTfive-,  hoc  eft ,  in  ofculo  carita¬ 
tis;  &  progratia  Grace legitur  «'pn.», id  eft  pax.  Rc- 
&e  autem  ait  Oecumenius  ofculum  caritatis  ,  idem 
prorfus  elfe  quod  ofculum  fandum,  vt  verifimjle  fit 
vel  Interpretem  idem  Grteee  hoc  loco  legi  fle ,  quod 
apud  Paulum,atquc  adeo  ofculum  iandum  tranftu- 
!ifle,vt  interpretaretur  quodnam  effetofculum  cari¬ 
tatis, hoc  eft  ofculum  fimdum.  Atque  ita  Oecume- 
jiius.  Cum  Taulus ,  inquit ,  fer  ibat ,  vt  in  ofculo  fantto 
falutentur ;  hic,  ait ;  in  ofculo  cantatis ,  idem  diuerfts  ver¬ 
bis  ftgniftcans.  Quippe  cum  etiam  Paulus  caritatem  in^ 
Chrtfto  maiorem  cateris  virtutibus  ,  quin  etiam  martyrio 
ipfo  ejfe  cognofcat.  lUe  igitur  ofculum  fanElum ,  ofculum 
in  Deo  fegregatum  appellat.  Hic  ofculum  caritatis ,  ve¬ 
ra  fcilicet  caritatis ,  quam  Paulus  etiam  celebrat.  Et  for- 
taile  Grsce  legit  ce  QiXttuani  dylu.  .£erte  Syriacus 
non  alitet  ac  Latinus  Interpres  legit  ofculo  fando. 


A  Gratci  tamen  Codices  conftanter  habent  dyitr* ici£vt 
ofculutn  fandum  quafi  interpretetur,  vt  fic  ofculum 
a  vera  Caritate  profedum.  Quod  autem  Latinus  In¬ 
terpres  dixit ,  gratia  vobis  ,  Grasce  legitur  elprin.j  hoc 
eft  pax, atque  italegit  Oecumenius,qui  nonde  com¬ 
muni  pace  hominum  intelligic,  quam  vt  ajfeftibusin- 
cumbant,  homines  procurant,  quo  videlicet  frui  voluptati¬ 
bus  vanis ,  atque  inani  gloria  pojftnt ,  quibus  cum- 'a  bello 
vacant ,  fefe  dedere  confueuerunt .  Sed  pacem  eam,inqnit, 
confequi  ipfos  optat ,  qua  Chriftus  Magifter  quoque  cunL, 
adpajftonem  abiret,  dignos  ipfos  exiftimauit.  Pacem ,  in¬ 
quiet#  ,  relinquo  vobis.  T,t  fubiimgens  differentiam.  Non 
quomodo  mundus  dat.  Non  enim  vt  fruamur  deliciis ,  & 
cupiditatibus  pax  habenda  eft ,  fect  vt-colligati  in  caritate 
omnes  aduerfarij  noftri  ithis  retundam us. Sufpicor  G ne¬ 
ce  legifte  Interpretem  non  iiptivv,  led  x^esc,  vel  pacis 
B  nomine  eam  fignificari  voluit ,  quam  Chrifti  gratia 

parit.  Paulus  certe,  vt  alibi  a  obieruaui  gratiam  ,  Sc  *  a<*  R,om‘I* 
pacem  precatur.  Ea  enim  vera  pax  eft, quam  Chrifti 
gratia,  Sc  caritas  gignir.qux  dicitur  alicubi  a  Paulo  b  b  ad 
omnem  fenlum  fuperarc.  Vtrouis  igitur  modo  acci-  ■7‘ 
pias  ,id  optat  Petrus,  quod  eft  omnium  optimum, 
maximeque  optandum.  Rede  autem  vt  monet  Oe¬ 
cumenius  hoc  veluti  landitatis  figillo  more  Apofto- 
lico  epiftolam  obfignar.  Htec  pax  nobis  optanda, ae¬ 
que  omni  ftudio  procuranda, Scretineda  eft, vt  Dens 
pacis  audor ,  &  amator  luis  nos  diuinis  muneribus 
locupleter ,  &  tamquam  ver£  pacificos  vt  fiios  filios 
complodatur,  &  asternte  fcelicitatis,parerna*que  hx- 
reditaris  compotes  aliquando  faciat.  Amen. 


IN 


/UiG-’ 

vhou: 


IN  POSTERIOREM 


PETRI  APOSTOLI 

EPISTOLAM 

P  Ry£  FATI  0. 


A  v  c  a  profari ,  etfi  alias  fuperuacaneum  ,  iri  pra?fentia  neceffa- 
m/PIn!  rium  exiftimo ,  nam  primum  de  huius  epiftola?  au&oriratc,  tuiti 
de  Auctore  nonnihil  dicendum  videtur.  Deinde  epiftola?  argu- 
mentum  breuicer  proponendum  erit,  vnaque  explicandum,  qua 
occafione,&adquos  feripta  fit.  Non  habuiffc  autem  hanc  fe¬ 
cundam  Petri  Apoftoli  nomine  inferiptam  epiftolam,  certam  ,  &  Catholicam 
a  Ub  aPud  omnes  audoritatem  *,  tam  certum  eft ,  quam  impudens  inficiari.  Nam  de 

«'po-  ca  hunc  plane  in  modum  feribit  Eufebius  a.  Eam  autem ,  qua  illitu  fecunda  fertur  ejjc 

c  Sui  finem  epiflola ,  non  ita  auctoritate^  tefiimomo  ceterum  confirmatam  accepimus  rurfus  b.  Ex 

hanTcpiftin  illis  ^qua  in  dubitationem  quidem  rvocantur,funt  tamen  a,  plerifque  recepta^fi  epiflola^qua  la~ 
Eocie.TnPet*. co^1  dicitur ,  luda ,  O*  fecunda  Petri ,  &  fecunda ,  terti  a,  qualo  annis  nomine  in/cribun- 

finEadnor1n  tur.  ■  Didymus c  vero.  Non  efl  >  inquic ,  ignorandum  prafentem  epiftolam  ejfe falfatamy 
fcacep.Ladu  qua  licet publicetur^  non  tamen  in  Canone  efi.  Et  in  eamdem  fentcntiam  Hieronymus d 
can  Btec.m  ita  de  Petro  loquitur.  Smpfit  duas  epiftolas ,  que  Canonica  nominantur ,  quarum  fecun- 
«embc-rgcn.  da  a  plerifque  eius  negatur  propter ftyli  cum  priore  dijfonantiam.  Hanc  vnam  ob  caufam 
S^c^Nouatores e  cam  a  Sacrorum  librorum  Canone  expungendam  cenfent,adeo 
finlynopfi  hint  ad  iudicandum  cemerarij  ,&  ad  pronuntiandum  proieCti ,  vt  paucorum  du- 
foX caEor*  bltati°ncm  Pro  ^ecreto  habeant,  &* plurimorum  affertioni ,  atque  Ecclefiaftica? 
g  in  catm.  definitioni  longe  praeferant. 

MnSbfcld  Dubitarunt  igitur  pauci  quidam  ,  iique  prorfus  anonymi  ,  atque  ignoti :  at 
pluriml tum  Orientalis,  tum  Occidentalis  Eccldia? ,  iidemque  grauiflimi ,  &  an- 
‘sfracd^.tiquilfim i  Patres  Canonicam  huic  epiflola?  auctoritatem  tribuunt.  Nam  Acha- 
«ichrifto.  nafius  {  hanc  inter  Canonicas ,  atqu6  Apoftolicas  epiftolas  tertio  loco  recenfec, 
n  ‘n  Qm‘  quod  etiam  facit  Gregorius  6  Nazianzenus,  Nec  diflentiunt  Amphilochius  h, 
fHvtec7e.  Damafcenus £,  Cyrillus  k  Hierofolymitanus,  vtinterim  omittam  eos,  qui  ex  hac 
t  £pjftoIa  tamquam  Sacro,  &  Canonico  libro  teftimonia  proferunt ,  quod  non  fe- 

«ijinGcn  mc^  ^ac*unc  Hippolytus 1  Martyr,  Didymus  “Alexandrinus,  Ephrem  n  Syrus, 
ub .j. & 4  in Origenes  °,  Epiphanius  p,  luftinus  *  Martyr,  Chryfoftomus r ,  Cyrillus s  Ale- 
de  reda  SdcXandrinus,  Damafcenus r,  Antonius  v,&  Maximus T.  In  Occidentali  autem  Ec~ 
tinpS’.chfia  hanc  epiftolam  tamquam  facram  grauiflimi  Scriptores  habuerunt,  Cy- 
vtn  capUib.  Pr*anus  >  Ambrofius,  Auguftinus,  Fulgentius ,  Gregarius,  Bernardus  ,&  alij.  Sed 
xcon”car  ftuoc^  maximc  rem  conficic,  &: concludit  plurium  Conciliorum  x  auCtoritate,  Ec- 
thag.j.c.47.  clefiaftica  SanCtione  definitum  eft,  eam  elfe  Sacrorum  librorum  Canoni  inferen- 
Tridcnc.  dam,vt  falua  fide  non  liceat  aliter  opinari. 

Argumenta 


I. 


II. 


Praefatio.  409 

Argumenta  quibus  nituntur  Nouatores  ad  fecundum  caput  fpedant ,  in  quo 
de  huius  cpiftolae  Audore  differendum  erit.  Nam  quod  de  veterum  dubitatione 
obiiciunt ,  fi  vim  habeat  ad  hanc  epiftolam  ex  albo  facrarum  litterarum  excluden¬ 
dam,  ne  admittatur  quidem  Mariae  Deiparae  Virginitas,  Chrifti  Domini  diuiniras, 

&  cum  Patre  aequalitas,  eius  denique  ad  fuperos  reditus, cura  de  his  omnibus,  aluf- 
que  non  paucis  grauesolim  dubitationes  fuerint  excitata?.  Quod  fi  nonnullorum 
haefitatio,  aut  etiam  perfidia  diuinorum  myfteriorum  fidei ,  &  Sacrofanda: ,  atque 
illibatae  veritati  nihil  officit  ,  cur  huius  cpiftolae  audoritatem  labefadabit ,  auc 
etiam  infringet?  cum  praefertim  dubitationis  Audores,  &  incerti  fint,  ac  ne  de  no¬ 
mine  quidem  noti?  Fateor  quidem  hanc  epiftolam  in  editione  Syriaca  non  haberi, 
at  eam  olim  receperant  Ephrem  Syrus, St  alij,  admiferuntque  deinde  caeceri  omnes 
Catholici, qui  Ecclefiafticum  Canone  recipiunt.  Certum  igitur,  atque  explor  atum 
fiepofteriore  Petri  Epiftolam  iam  pridem  inEcclefiaSacrofandam  obtinuifte  au- 
doricatem  caeceris  Scriptur$  libris  omnino  parem, cui  refragari  nefas  fit, quaque  ad 
ftabilienda  Chriftianae  fidei  dogmata  Viri  fandi  ,dodiquevfi  fint  olim,  &vti  li¬ 
ceat  in  pr^fenda,  etiamfi  haeretici  difrumpanrur.Poffentforcafre  pauca  quarda  pro¬ 
ferri,  quibus  non  neceffario  diuina  fides  habenda  videatur, vt  quod  de  coeli  ardore 
afferitur ,  de  quo  non  conuenit  inter  Theologos,  fed  haec5atque  id  genus  aliafuo 
loco  commodius  explicabuntur ,  St  ni  fallor ,  apparebit ,  nihil  tota  hac  epiftola 
contineri ,  quod  non  fanam  ,  Catholicamque  dodrinam  redoleat.  Quod  vero 
ait  Didymus  fuiffe  hanc  epiftolam  corruptam ,  &  deprauatam ,  merito  moueret ,  fi 
deprauationis ,  aut  falficatis  locum  indicaret ,  nunc  autem  epiftola  quanta,  quanta 
eft,  tota  Catholica  eft. 

De  Scriptore  huius  epiftolae  fuifle  aliquando  dubicatum  Audor  eft  Hierony¬ 
mus  *  , non  aliam  ob  caufam,nifi  quod  ftylusa  priori  diferepat.  Sed  ipfa  epi-  J®1ec-“ppct: 
ftolae  inferiptio, Simonis  Petri  ferui, atque  Apoftoli  Iefu  Chrifti  nomen  habet,  «o. 
neceffc  vt  fit  eius  Audorem,vel  elfe  Petrum  Apoftolum,  vel  nefarium, ac  fceleftum 
quempiam  Sycophantam,  St  impoftorem.  Quis  autem  adeo  effrons ,  atque  impu¬ 
dens  fuerit, qui  fibi  Apoftoli, aeque  Apoftolorum  Principis  nome  arrogarit  ?  Quid? 
quod  huius  epiftolae  Audor  fe  Pauli  fratrem  nominat  ,quafi  dicat  eiuldcm  mune¬ 
ris  collegam  ?  quis  autem  nifi  Apoftolus  id  aufit  affirmare  ?  Addo  quod  idem  aper- 
tiffime  infinuat  aliam  fe  fcripfiffe  epiftolam,  cum  hanc  fecundam  nominet ,  vt  ad 
priorem  Petri refpexiffe  videatur.  Denique  ne  longior  fim ,  cum  Audor  fe  dicat 
Dominica?  Transfigurationis  myfterio  interfuifle,  neceffe  eft  illum  e  tribus  Apo- 
ftolis  vnum  effe  ,  qui  foli  fpedaffe  Chrifti  gloriam  dicuntur ,  hoc  eft  vel  lacobum, 
vel  loannem ,  vel  ipfum  Petrum.  Nemo  autem  hadenus.aufus  eft  hanc  epiftolam 
loanni,  vel  lacobo  adferibere,  vt  confequens  omnino  fit  eam  vnius  Petri  foetum  le¬ 
gitimum  effe, nifi  hoc  etiam  nebulonem  quempiam  mentitum  effe, quis  dixerit vc 
c  tribus  vnus ,  St  quidem  praecipuus ,  hoc  eft ,  Petrus  haberetur.  Quod  nemo  nifi 
temere  fufpicari  poteft  de  eo  praefertim  ,  qui  tam  falutaria  praecepta  tradat. 

De  ftylo  quod  obiicitur  ,facilem,atque  expeditum  habet  exitum  ,nequeenim 
eft  a  rede  feribentium  confuetudinc  alienum, vt  pro  rerum, locorum, temporum, ac 
perfonarum  varietate  nunc  grandiori ,  nunc  humiliori  dicendi  charaderc  vtantur. 

Nam  Hieronymus  ipfe  alia  orationis  forma  Epiftolas  ficribit ,  aliafacras  litteras  in¬ 
terpretatur,  St  explanat.  Gregorius  vero  Pontifex  cultiore ,  ornatioremque  adhibet 
oratione, cum  facros  libros  explicat, quam  cum  epiftolas  fcribit.Paulus  vero  non  eo¬ 
dem  ftylo  fuas  omnes  epiftolas  exarauic.Poftremo  Hieronymus  b  nodum  facile  ex-  brp.150.aa 
pedit.  inquit,  EpiftoU  qu£  feruntur  Petri ,  fiylo  inter fe,  &  charatfere  difcrejjant,fru-  Edlfciaq  u' 

Burdqu?  njerbomm.  Ex  quo  intelligimus  pro  diuerfitate  rerum  dtuerfis  eum  <~ufum  interpreti¬ 
bus.  Quod  etiam  accidiffe  Paulo  Apoftolo  pluribus  confirmat.  Prioris  itaque 
liene d.  lujlmian.  in  Epifi.  Canon.  M  m  epiftola’ 


*  lib.7.Stto* 
mat.nfi  pro¬ 
cul  a  fine. 


b  lib.j.c.ij. 


c  in  Synopfi. 

«3  In  hanc 
epiftolam. 


410  Paraphrafis  Cap.  I. 

epiftolas  interpres  fuit  Marcus,  vt  in  eiufdem  fine  teftatur  Petrus.  Huius  pofterioris 
videtur  fuiffe  Glaucias, cuius  alicubi  meminit  Clemens a  Alexandrinus.  Erhzwy?,  in¬ 
quit,  GUuciam  fibt  adfcrwat  rnagiflrum^jt  ipfe  gloriatur,  qui  fuit  Petri  interpres.  Nil  igitur 
mirum, cum  diuerfi  fuerint  Interpretes, varium  dicedi  genus, quod  tamen  ab  Apo- 
ftolica  grauitate  non  abhorreat ,  vc  in  iis  obferuauit  Eufebius  b,  qui  Apoftolorum 
nomina  mentiebantur. Z«  quibus, ait,^  tpfe fiylus  multum  ab  Ecclefiafiica  confuetudme  de¬ 
prehenditur  ejfe  diuerfrf ,  fenfrn  quoque  ipfe ,  (ffi  omnia ,  qua  his  inferuntur  longe  ab  ApoBolica 
dijfonant  fide ,  ex  quo  figmenta  ejfe  prauitatis  haretica  comprobantur. 

Argumentum  porro  huius  epiltolas  deferibitur  ab  Athanafio c,  nec  non  ab  Oe-  VI. 
cumenio  d,  breuiter  autem  fidem  perceptam  commendat ,  ad  eamque  conftancer 
retinendam  hortatur, quam  vera  effe  docet, a  Prophetis  olim  non  humana?  rationis 
du&u,fed  diuini  Spiritus  impulfu  praemandatam.  Deinde  ad  vitae  innocentia,  mo¬ 
rumque  integritatem  graui  oratione  excitat,  monetque  fideles,  vt  fraudulentos  fe- 
du&orescaueant,  nec  Pfeudoprophctis  aures  praebeant,  ne  iniquis  eorum  confi- 
liis,  ac  monitis  ad  interitum  ruant  fempiternum.  Venturos  enim  Sycophantas ,  at¬ 
que  impoftores,  qui  tam  diuturna  iudicij  expecftatione  pertaefi  illud  aliquando  fu¬ 
turum  pernegarent.  Quibus  id  vnum  obiiciendum  fuadet  mille  annorum  moram 
pro  vno  dumtaxat  die  Dei  iudicio ,  atque  exiftimatione  cenferi.  Pro  certo  autem 
affirmat  fupremum  mundi  diem  breui  adfuturum,  atque  idcirco  fcdulo  eundis  la¬ 
borandum  effe,vt  ad  eum  diem  ingentem fibi  meritorum  fupelledilem  comparce. 
Poftremo  Pauli  Apoftoli  confilia,&  monita  laudat, tamctfi  ea  a  nonnullis  depraua- 
ri ,  &  corrumpi  non  negat.  Interim  tamen  ad  conftantiam  ,  &  perfeuerantiam  in- 
flammat.Tribus  aute  capitibus  tota  epiftola  continetur, &  in  primo  quide  ad  fidem 
Catholica  retinendam  pluribus  hortatur.Et  in  altero  fideles  aduerfus  haereticorum 
fraudes, atque  impofturas  munitrin  poftremo  denique  vtriufque  rei  caufas  explicat. 

Scripfit  autem  hanc  epiftolam  Petrus  morti  proximus,& procul  dubio  Roma^vc  vii. 
amoris  erga  fideles  fui  perpetuum  veluti  pignus  extaret,  fuoqueipfe  muneri  Apo- 
ftolico  interim  fatisfaceret,vnaqueoftenderetnullam  afe  boni,  fedulfquc  Paftoris 
partem  negligi.  Non  eft  autem  dubium  ad  eofdem  hanc  effe  feriptam  Epiftolam, 
ad  quos  prima' miffa  cft,vt  ipfemet  apertiffime  teftatur, cum  ad  illos  fe  epiftolam  fe¬ 
cundam  fcnbere  affirmat.  Eft  autem  epiftola  breuis  quidem,  fed  fucci-plena,  vt  in 
ipfacxplanatione  perfpicuum  fiet. 


Primi  Capitis  Argumentum. 

VOCATIONEM  ad  fidem ftudiofis, ac  laudabilibus  attionibus  firmandam, ac fiabilienda  docet ;  fuam 
in  omnium fidelium  falutc  procurand 'a,t perpetuam  follicitudtnem  commendat, quam  ne  pofi  obitum  qui¬ 
dem  fe  vnquam  depofmrurn  fpondet.  Prtfcis  Prophetis ,  fuafi  doitrina,  ac  praedicationi  diurnam  ajferit  aucto¬ 
ritatem, quod  illi  quidem  futura  omnia  cognouerint ,  ipfe  vero  Chrifii gloria  tn  mente  Thabor  fpeifator  fuerit, 
yaterndmque  vocem  de  coelo  lapfam,  qua  Chrifii  diuinitatem pradicabat ,  auribus  exceperit. 


C  A  P  V  T  I. 

[  Imon  Petrus  fertius ,  &  Apefiolus 

Iefu  Chrifii  iis, qui  coaqualem  nobif 
cum  fortitt  funt fidem  m  iufiitta  Dei  no - 
firi ,  dr  Salit  at  oris  Iefu  Chrifii. 

1  Gratia  vobis ,  pax  adimpleatur  in  cogni¬ 
tione  Dei,dr  Chrifii  Iefu  Domini  nofiri. 


I  Quomodo  omnia  nobis  diurna  virtutis  fu  a, 
qua 


PARAPHRASIS. 

Imon  Petrus  Chrifti  Iefu  femus,  &:  Apo- 
ftolus  falutc  iis  dicit,  qui  eamdem  cum  cae¬ 
ceris  Apoftolis  fidem,  ac  religionem  no  fine 
diuino  beneficio  fortiti  funt, illius  lingularis  iuftitiaj 
merito,  qua  Chriftus  Deus  ac  Saluator  nofter  pro 
hominum  genere  Deo  Patri  fatisfecic.  ^  Opto 
igitur  inprimis  gratiam  ,  &:  pacem  Dei ,  ac  Do¬ 
mini  noftri  Iefu  Chrifti  ,  maiora  in  dies  capere 
incrementa ,  vt  ampliorem  vobis  diuinarum  rerum 
fciefitiam ,  &  cognitionem  afferat.  ^  Eo  plane 


Catholica?  Epift.  1 1.  Petri.  4  ri 

«nodo,  quo  diuina  eius  vis  ac  poteftas  liberali-  qust  ad  vitam y  cJ  pietatem  donata  funi 

tor  nobis  largita  eft  omnia,  qua?  ad  vitam,  &  per  cognitionem  eius,  qui  vocauit  nos pro- 

pietatem  pertinent ,  ca  videlicet  fupranaturalium  fria gloria ,  &  virtute. 

rerum  cognitione  tradita  ,  qua  nos  ad  nominis 
fui  gloriam  ,  diuinamque  poteftatem  declaran¬ 
dam  vocauit.  f  Quamobrem  pretiofa,  atque  in-  4  Per  ‘}uem  maxima  ,  &  pretiofa  nobis  pro- 
gentia  nobis  munera  olim  promifla  largitus  eft  mijfa  donauit , vt  per  hac  dium*  confortes 

Deus ,  vt  eorum  beneficio  diuinae  naturae  confor-  natura  fugientes  eius ,  qua  in  mundo  eft 

tes  efficeremini  ,  eademque  opera  eam  vitaretis  concupifcentU  corruptionem. 

j  Vos  autem  curam  omnem  fubinf er  entes  mu- 
tam  infigni  beneficio  excitati  date  diligenter  niftute  tn fde  veftra  virtutem  ,in  virtu- 

operarn  ,  vt  fidei  veftra?  virtutis  ftudium  ad-  te  autem  fcientiam. 

iungatis,  virtuti  vero  feientia  fuccedat.  ^  Scien-  <>  fcientia  autem  ab jhnentiamjrmb fi  nentia 

tiae  porro  temperantia  ,  temperantiae  vero  pa-  autem patientiam ,in patientia pietatem. 

tientia  ,  patientia?  piatas.  ^  Pietati  autem  fra*  7  In  pietate  autem  amorem  fraternitatis ,  in 
terna  caritas,  huic  denique  verus  amor  ,  &  di**  amore  autem  fraternitatis  caritatem. 

ledio  proximorum.  ^  Haec  enim  fi  vobis  ad-  %  Hac  enim fi vobtfcum  adfint,& fuperent.non 
fint ,  atque  abundent,  non  otio  folertia  veftra,  aut  vacuos ,  nec  fine fructu  vos  confiituent  in 

induftria  contabefcet  ,  nec  veftri  irriti  conatus  Domini  nojlri  Iefu  chrifit  cognitione.  ~ 

erunt, quibus  ad  Iefu  Chrifti  Domini  noftri  cogni¬ 
tionem  aftequendam  contenditis.  ^  Nam  fi  cui  9  Cui  enim  non^prafiofunt  hac,  pacus  efi ,  & 
fortafie  ha?c  minime  adfint,is  profedo  veluti  cx~  manu  tentans  obliuionem  accipiens pur - 

citate  correptus,  &:  via:  ignarus  manu  quodam  \gationis jueterum fuorum  delitiorum. 

modo ,  quo  greflum  figat  explorat ,  oblitus  fc  a 
prifeis  fuis  foeleribus  Baptifmo  fuifle  expiatum. 

^  Quocirca  fratres,omni  ftudio  adhibito, efficite,  lo  Quapropter  fratres  magis  fata  git  e ,  vt  per 
vt -omnes  intelliganr,vos  diuina?  vocationi,&ele-  bona  opera  certam  vejlram  vocationem , 

dio  ni  veftrje  ita  moribus ,  ac  vitae  rationibus  re-  &  elettionem  faciatis ,  hac  enim facientes 

fpondere  ,  vt  de  eius  firmitate  nemo  dubitare  non  peccabitis  aliquando. 

queat, na  fi  id  prxftiteritis,  nulllis  vobis  aut  cafus, 

aut  lapfus ,  pertimefeendus  erit.  ^  Hac  enim  ra-  1!  Sic  enim  abundanter  minifirabitur  vobis 
tione  ampliffimus  vobis  ad  ccelefte  Regnum  ,  ac  introitus  in  aternum  Regnum  Domini 

Domini  noftri ,  Seruatorifque  Iefu  Chrifti  glo-  nojlri,  &  Saluatom  lefu  Chrifit. 

riam,  &  beatitatem  aditus  patefiet.  ^  Quamob-  1Z  Propter  quod  incipiam  vos femper  commo¬ 
rem  quantum  in  me  erit  efficiam  profedo,  vt  mea  nere  de  his ,  &  quidem frient  e  s±,  &  cfn-k 

monita ,  atque  confilia  nemo  veftrum  defiderare  firmatos  vos  in prafenti  veritate. 

queat :  tametli  intelligo  vos  fatis  inftrudos ,  &: 
in  fide  confirmatos  nihil  ignorare  corum,qua?  ad 
veram  Chrifti  fidem  aliquo  pado.  referuntur. 

f  Nihilo  tamen  ferius  mei  muneris  ratione  hoc  15  Jufium  autem  arbitror,  quamdinfum  in  hoc 
a  rae  arbitror  poftukre ,  vc  quamdiu  fpiritum  du-  tabernaculo  fu fcit are  vos  in  commom- 

co,vitaliqueaurafruor,  meis  vos  adhortationibus  tione. 

continenter  excitem,  f  Certo  namque  fcio  bre-  14  Certus  quod  velox  eft  depofitto  tabernaculi 
ui  me  mortalitatem  exuturum,  ita  enim  diuinitus  mei  fecundum  quod  &  Dominus  mfier 

me  Chriftus  Dominus  certiorem  fecit,  f  Quin  Iefus  cbnjlus fignificauit  mihi  ' 

etia  dandam  mihi  opera  intelligo, vt  hqc  mea  mo-  15  Dabo  autem  operam ,  &  frequenter  habere. 
liita  pofteritati  confignata  etiam  poft  obitu  meum  vos pofi obitum  meum^vt  horum  mano* 

ad  horum  omniu  recordationem  aftiduc  vos  exci-  nam  faciatis. 

terit;  quin  etia  ego  meis  vos  apud  Deum  precibus 

quantum  potero  promoucbo.  f  Sic  enim  habeto-  1 6'  Non  enim  dottasfabuUs  fecuti  notam  feci-' 
te  non  arte  compofitas  fabulas,  quemadmodu  Si-  mus  vobis  Domini  nojlri  Iefu  chrifti 

moniani  faciunt ,  a  nobis  fu  i  fle  propofiras  qui  di-  virtutem prafentiamfed (peculatores 

uinam  Chrifti  poteftate  eiufque  ad  nos  adiientum  fach  tUius  magnitudinis. 

vobis  propofuimus ,  cuius  diuina  maiertatem  no- 

ftris  oculis  perfpeximus.  }  Ille  fiquidem  a  Deo  17  .  decipiens  enim  a  Deo  Patre  honorem,  & 
Patre  eximio  quodam  honore ,  &  gloria  affiedus  gloriam  voce  delapfa  ad  eum  huufcemcdi 

eft  huiufceraodi  voce  coslitus  mifla.  Hic  eft  Fi-  a  magnifica  gloria.  Hic  efi  f  ilius  meus  di 

lius  meus  ,  in  quo  mihi  complacui  ,  ipfum  leftus  in  quo  mihi  copi  acui  ipfum  audite 

audite,  f  Quam  vocem  e  coelo  miftam  ipfi.  lS  Ei  hanc  vocem  ms  audmmm  de  cceh 
Btned.htftinian.  in  Epift  Canon.  vnos  Mm  z  ali -itari 


impurae  cupiditatis  deprauationem,quas  mundum 
vniuerfum  quodammodo  fcedauic.  C  Vos  vero 


412  Explanatio  Cap.  I. 


allatam  cum  tffiemus  cum  ipfio  in  monte 
fixncio. 

19  Et  habemus  firmiorem  Propheticum  fer - 
monem,  cui  benefacitis  attendentes,  cjuafi 
lucerna  lucenti  in  caliginofo  loco ,  donec 
dies  elue  e  fi  at ,  &  lucifer  oriatur  in  cordi¬ 
bus  veftns. 


10  Hoc  primum  intelligentes  ,  quod  omnis 

prophetia  Scriptura  propria  interpreta - 
tione  non  fit. 

1 1  Non  enim  voluntate  humana  allata  efi  ait  - 

quando  Prophetia ,  fid  Spiritu  fantfo  in- 
Jpirati  locuti  fiunt  fanclt  Dei  homines. 


nos  audiuimus,  cum  aliquando  vna  cum  illo  in 
monte  Tabor  verfaremur.  ^  Nos  vero  non  hac 
tantum  voce  ,fed  propheticis  oraculis  nitimur, 
quorum  de  certitudine  dubitare  non  poteftis,qui 
rerum  euenta  perfpicue  confpexiftis, quibus  qui¬ 
dem  vaticiniis  dum  diligenter  operam  datis ,  ea- 
que  quali  lacernam  in  obfcuro  loco  lucentem  fe- 
quimini,  magna  profe&o  laude  digni  eftis  ,  modo 
pergatis  quoad  perennis  ille,  aefempiternus  dies 
illucefcat  aliquando  ,  &:  lumen  illud  beatorum  in 
coelefti  gloria  mentes  veftras  irradier.  ^  Illud  au- 
teante  omnia  pcrfuafum  vobis  elTe  debet  omnia 
Prophetarum  oracula  nullius  priuata  au&oritate, 
aut  interpretatione  conftare.  ^  Neque  enim  Pro¬ 
phetia  humanum  inuencum  cenfendum  eft , nec 
priuato  cuiufquam  ftudio  coparari  poteft,fed  di- 
uino  afflati  Spiritu  viri  fan&i  oracula  ediderunt. 


IN  CAPVT  PRIMVM 

EXPLA  NATIO. 


I .  Simen  Petrus  feruus,&  Apofiolus  lefu  (fiorifii  iis-,  qui 
coaqualem  nobifeum  fortiti  funt  fidem  m  infima 
Dei  nofiri,  '&  Saluatoris  lefu  Chrifit. ] 

_  Onsvita  eft  Epiftolaj  inferiptio, 

**  qua  Scriptoris  nomen  ,  &  perfonx  ad 

a  quam  fcribitur  breuiter  indicatur.  Sic 

enim  fere  non  aj>ud  prophanos  folum, 
ftd  etiam  facros  Scriptores  receptum 
eft,vt  eorum  feripta  Audoris  nomen  praeferant.  Sic 
Prophetae  olim ,  iic  Euangiliftae ,  fic  denique  omnes 
Apoftoli  facere confueuerunt.  Simon,  inquit,  vel  vc 
Grxcc  legitur  Zt/Jtfi ,  quod  idem  prorfus  eft,  fed  il¬ 
lud  conrradius,&  frequentius  vfurpatum. Quoniam 
autem  ex  Apoftolis  eodem  Simonis  nomine  alius 
appellabatur, ne  quis cftet  ambigendi  locus, additur  • 
s  c3p.16.16.  Petrus-  Quomodo  apudMatthxurn  a  aic  Euangeli- 
fta.  Refpondens  Simon  ‘Petrus  dixit.  Tu  esCbnJhss  Fi-, 
lius  Dei  vini.  Nam  Gentis  more  in  circunciiione  Si¬ 
monis  nomine  vocatus  eft,  quod  poliis  Auditorem, 
feu  obedienrem  interpretari.  Petri  vero  nomen  a 
Chrifto  Domino  illi  impolitum  eft,  vt  futuram  eius, 
fucceflbrumque  ipfius  in  fidefirmitatem,atquecon- 
ftauriam  declararet ,  fimuique  indicaret,  quod  poft- 
modum  palim  edixit  fore  vt  fuper  hanc  Petram(hoc 
enim  fonat  Syriaca  vox  Cephas)  xdificaret  Ec:le- 
clefiam ,  quae  nullis  pollet  inferorum  machinis  ex¬ 
pugnari. 

I  j  Itaque  vt  ait  Oecumenius.  Simon  Simeonis  efi  di - 

minutmum, ficui  Metrodori  Metras  ,Menodori  Menas, 
Tbecdofi]  Jheodas :  quae  vetane  fine,  an  fecus  mitto  1 
quaerere ,  lat  enim  habeo  Simonem  proprium  fuifte 
Petri  nomen.  Nani  a  Chrifto  Domino  apud  Ioan- 
bcap.ii.i^.  nei*a  b;  Simon  Ioannis  appeilanu'.  Poft  Chrifti  in 
coelum  afcenfum  ,  vt  plurimum  Petrus  ,  vel  Simon 
eAa.1j.14.  ^etrus  nominatur, nifi  quod  jn  Concilio  c  Apoftoli- 
coa  lacobo  Apoftolo  Simon  prxcise  vocatur.Siwo/r, 
mquit,  narramt,  cum  Petrum  iignificaret,qui  proxi¬ 
me  anteilluri)  fentenuam  dixerat.  In  priori  epiftola 
ie  fimpliciter  Petrum  appellat, hic  vtrumque  nomen 
adhibuit,  neque, vt  arbitror,  temere.  Simon  ciirm^vt 


i  modo  dixi,fiinterpretere,audientem,vel  obfequea- 
tem  fignificar.  Quocirca  dum  fe  Simonem  voca  pra¬ 
eite  indicat  dum  ad  eos  feribit ,  fe  maxime  Chriiii 
praecepto  obtemperare ,  tk  oues  atque  agnos  (ibi, 
fuaeque  prouidentiae  creditos  fedulb  curare  ,  qui 
quod  cotam  voce  docuerat ,  feriptis  firmare  noti 
graueturj -Pertinebat  vtique  id  ad  Apoftolicam  fol- 
iicitudinem  ,  de  qua  fic  plane  loquitur  Ircnxus  a.  *  ftb.j.e.j. 
Valde  enim  perfectos ,  &  inreprehenjibiles  tn  omnibus 
eos  volebant  ejfe  ,  quos  &  fuccejfores  relinquebant ,  fuum 
ipjorum  locnrru  magi  fieri]  tradentes  ,  quibus  emendate 
agentibus  fieret  magna  vtilitas  •,  lapfis  auterru  fittnm.  1 
calamitas.  Digna  profedb  Apoftolico  gradu  fcduli- 
ras,ac  diligentia,  quam  aequum  eilet  eos  imita¬ 
ri  ,  qui  fe  Apoftolorum  fuccellores ,  &  efte  ,  &  ha 
beri  volunt. 

Praeter  nomen  autem  ,  quod  poterat  altis  eife  HI. 
commune, addit  Apoftolus  duo  epitheta.  Sentus, 

&  ApoHol-u  /efuCbnHi.  Vtrumque  eadem  ratione 
vfurpauit  Paulus  b  ,  ait  enim.  Paulus  firuus  lefu  b  ad  R°a 
Chrifli  vocatus  A poflolus .  Illud  ad  Chriftianam  mo-  l'1, 
deftiam  ,  atque  humilitatem ,  hoc  ad  muneris, ac 
dignitatis  maieftatem  refertur  :  illud  omnibus  prae- 
fertim  fidelibus  commune  eft,  hoc  proprium  Apo¬ 
ftolorum.  De  quo  munere  alibi  c  fulius  difterui. 

Neque  vero  credendum  eft  Apoftolos  hoc  titulo  ar- 
rogantius  fuiile  gloriatos,  led  vt  orationi  tuae  audo- 
ritatem  conciliarent,eo  neceilario  vfos.  Sic  fere  Ma- 
grftratus  facere  confueueranr,  cum  quidpiam  ftatixe- 
rent,quod  honoris, ac  muneris  prxrogariua  fmcien- 
dum  foret.  Quocirca  Petrus  nihil  de  fe  honorificen¬ 
tius  praedicat ,  quod  iure  fuo  facere  poterat  ,  qui  fe 
A  poftoloru  Principem ,  &  .Chrifti  in  terris  Vicarium 
agnofcebar.Nequcenim  Ap?ftoli  fui  muneris  digni¬ 
tatem  ambitiofe  oftendebant,  qui  probe intellige- 
renr  Chrifti  manfueeudinem, atque  humilitatem  libi 
potifflmmilimitandam  ,  t: erepi  xfentandam  effe. 

Quamquam  ii  res  jmftiilaret  amplitudinem  mu-  li¬ 
neris  praiclaro  aiiquo  fecinore  illuftrabant  ,  qua  ra¬ 
tione  Paulus  d  .  Quam .. dtu  quidem-) ,  inquit  ,  ego  ^  aJ  Rom. 
fum  Gentium  AfofioltPiminifttrium meuttu  hinortficabo.  u.U* 

Et 


Catholica;  Epift.  II.  Petri. 


4i3 


*  i.*d  Tim.  Et  alibi  *.  Pofittss  fum  ego  pradkator ,  &  Apofiolus ,  & 

l, 7.  Dotlor  gentium  m  fide.  Danda  enim  fedulb  opera  eft 

ne  Dei  munera,&  beneficia  noftra  focordia,ignauia- 
ve  vilefcant.Hoc  autem  ipfo  quod  fe  Chrifti  feruum, 
&  Apoftolum  nominat  eximia  quaedam  ,  planequc 
diuina  in  fe  collata  beneficia  praedicat.  Nam  de  Dei 
feruitute  vere  omnino  ,  ac  fapienter  fcripfit  Augufti- 
b  15  fe.  15.  de  nus  b  ,  Plane  fatis  edollum  efi  qutbufdam  vtilem  ejfe  fer- 
Ciuir.e.  11.  >  &  <j)co  quidem  vt  firmatur  vtile  ejfe  omnibus, 

feruiens  autem  Deo  animus  recle  imperat  corpori ,  inque 
ipfo  animo  ratio  Domino  Deo  ftibdita  recie  imperat,  libi¬ 
dini,  vititfqrie  mens.  Quapropter  vbi  homo  Deo  non  fir- 
uit ,  quid  in  eo  putandum  efi  ejfe  iuflitia  ,  quandoquidem 
Deo  non  feruiens  nullo  modo  poteji  iufle  animus ,  aut  hu¬ 
mana  ratio  vitiis  cateris  imperare ?  Porro  de  Apoftolis, 
e  ad  Ephcf.  Paulus  c  ait  eos  efle  Ecclejia  fundamenta-,  Auguftinusd 
autem  vocat  i[\os,firmamenta,&  columnas  Ecclejia.  tgi- 
c  *4*  IZ0'  tur  Perrus  tamquam  feruus  Dei ,  illius  honorem ,  & 
gloriam  fpe£btt,&:  falntem  quaerit  proximoru,  quip- 
«  Matth.18.  pe  qui  a  Domino  e  audierat.  Docere  omnes  gentes, fxbi- 
que  omnium  fidelium  curam,  &  follicitudinem  cre¬ 
ditam  efle  non  ignorabat. 

V.  Atque  hac  ratione  tacite  fibi  fuaeque  orationi  non 
vulgarem  conciliat  au&oritatem  ,  nam  qui  Apofto- 
lico  munere  fungitur  nec  facile  decipi, nec  quequam 
f  Lue*  10.  fallere  poteft, Apoftolis  enim  di&um  eft  a  Domino f. 
1 6  vos  audit, me  audit,  &qut  vos  {fermt,rnc  jpernit,&  qui 

g  Matth.ro.  ine  fperriit  fpernit  eum, qui  mifitme.  Itemque  Nonefiis 
*°‘  vos, qui  loquimini,  fed  Spiritus  Patris  vejbri ,  qui  loquitur 

h  1.  ad  Gor.  in  vobis.  Et  Paulus  h  de  fe  ipfo.  An  experimentum,  in- 
H qui t,qu*ritis  eius,qui  in  me  loquitur  Chrifiust Inter  Apo- 
ftolos  autem  Petrus  obtinet  Principatum  ,  nam  ,  vt 
i  in  Luc.  e.  ait  Ambrofius  « .  j Quia  folus  profeffus  fuerat  ex  omnibus, 
4  4*  omnibus  antefertur.pt.  Chryfbftomusk.A/^«^  ait, Do- 

m.  m  Ioan.  c.  petr0  Comuhicajfe,  &  orbis  terraru  cura  demddajfe. 

1  Serm.j.de  Denique  Leo 1  Pontifex  De  toto  mudovnus  Petrus  eligi-1 
fuaaffumpt.  tur,qut&vni'ue?firu.genriuvocationi,&  omnibus  Apofio- 

lis,cuEUff  Ecclejia  Patribus praponatur.vt  quauis  in  popu¬ 
lo  Dei  multi  Sacerdotes  jint,multiq?  'Paftor es, omnes  tamen 
proprie  regat  Petrus,quos  principaliter  regit  &  Chnftus. 

V  I.  Quam  ob  caufam  Paulus, qui  fingulari  quoda  pri- 

uilegioaDeo  vocatus  ,  &  Apoftolico  ordini  adferi- 
ptuserat,voluitramc  fua  cum  Petro  cofilia commu¬ 
ni  ad  Galar.  niCare,ne  forte, vt  ipfeaitm,i»  v anu  curreret, aut  cucur- 
n  e  5  8,  ad  riJfij-0 flende  s,vt  monet  Hieronymus  "  ,nonhabuijfe  fe- 
Augiift- '  curitate  Euqgclij  pradicadi,nifi  Petri, (fr  cateroru  Apofto- 
°  loru.qui  cum  eo  eratfuijfet auttor itate  roboratu.  Chryfo- 

©  Hom.  18.  ftomus°autc  Petru  vocat,  os  Apofloloru,  Principem  <jr 
in  Ioan.  -verticem  totius  coetus.  Alibi  P  vero  dc  eode  Paulo  ficlo- 

P  a  a  *T  *  qmuiT.Apofiolorum  Principi  que  par  efi  honore  tribuit,  ea 
enim  de  caufa  ad  eum  venit ,  non  vt  ab  eo  aliquid  difeeret, 
fedvtfolum  Wer^.Hadenusinfcriptionis  prior  pars, 
quae  feriptoris  nomen  continet :  fequitur  altera. 

VII-  Iis,  qui  nobifeum  coaqualem  fortiti  funt  fidem  in  iufli¬ 
tia  Dei  nofirijjr  Saluatoris  Iefu  Chrifli.  Atqui  haec  pe- 
riphrafis  Chriftianos  omnes  cople£fcitur,qui  eiufdem 
fidei, ac  religionis  participes  funt ,  qua  igitur  ratione 
<j  cap.j.  hac  ipfa  qEpiftola  non  obfcure  indicat  (e  ad  eofdem 
fcribere,ad  quos  priorem  Epiftola  miferatjfic  autem 
ait.  Hanc  ecce  vobis  canffimi  fecundam  fcnbo  Epislolam. 
Scripferat  autem ,vt  fuo  loco  dixi, ad  Ponti,  Galatiae, 
aliarumque  Orientalium  regionum  fideles  ,  quapro¬ 
pter  eofdem  omnino  hoc  loco  intelligit, obiter  tamc 
fignificat ,  haec  Apoftolica  monita  ad  omnes  prorfus 
fideles  pertinere,  atque  adeo  omnibus  efle  comunia. 
Apparet  aure  benignitas, acmunificetia  Dei,  quae  fi¬ 
dendae  Religione  nia omnibus  patere  voluit,nemine 
penitus  exclufb,  vt  vbique  docet  Paulus, &  nos  alibi 
r  ad  Rom.j.  obferuauinVus.Naalicubirquidc  ait.  lufiitidDei  per  fi¬ 
dem  Iefu  Chrifti  in  omnes, qui  credunt  in  eum,  non  enim  efi 
{  cap.10.  difHntlio,  Rurfus  f  .Omnis, qui  credit  in  illum, non  confun- 
Bened.  luftituan.  in  Epifi.  Canon. 


A  detur, non  enim  efi  difiin&io  ludai,  &  Graci ,  nam  idem 
Dominus  omnium,  diues  in  omnes, qui  inuocant  illum. 

Et  Petrus  a  in  A6lis  Apoftolicis  linteum  vidic  ,tn  VIII. 
quo  erant  omnia  quadrupedia  ,  &  ferpentia  terra  ,  &  vo-  *  dp.10.it. 
latilia  cosli  \  quod  quidem  ad  homines  pertinere,  qui 
abfque  vllo  diferimine,  diftindlionevead  fidem  vo- 
cantur, Petrus  ipfie  agnouir, qui  aliquanto  bpoft dixit,  b  verf.  34. 
In  veritate  coperi,  qma  non  eft  perfonarum  acceptor  Deus, 
fed  in  omni  gente ,  qui  timet  Deum  i  &  operatur  iuflitiam 
acceptus  efi  illi.  Idque  obferuauit  Origeries  t .  Arnbro-  c  Hom.7.in 
finsdautem  de  eodem  linteo,feu  vafculo  huc  in  mo-  Lcuu. 
dum  difierit.  Nam  vtique  diuerfa  animalia  collecki  in  quf 
vno  vafculo  diuerfarum  Gentium  congregatio  collelh  in  Natali  Ap«- 
vna  Ecclejia  demonflratur ,  qua  Ecclejia  in  illiiis  vafculi  dolorum. 
jplen dido, dum  non  habet  maculam, neq^  rugam, lintei  nito- 
B  rerefjledet. Et  Auguftinus'.  Vas,  ait,  illud Ecclejiam fi-  e  Serm.  is. 
gnificat  ,  qudiuor  linea, quibus  dependebat,  quatuor  partes  D‘uer-ctS 

Orbis  Terrarum, per  quas  tenditur  Ecclejia  Catholica,  qua 
vbique  dijfitfaeft.Et  poft  nomilh.Animalia  ergo  iltage- 
tes funt, omnes  enim  gentes, qua  immuda  erat  iri  error  ibus, vt 
fuperfUtionibus ,  &  concupifcentiis  fisis  antequam  vinir&t 
Chrifius,illoadueniete  donatis  fibi  peccatis  mu  da  faci  a  sut. 

Nec  multo  aliter  Gregoriusf  Quid  enim, ait, aliudfignh  f  Hb.  1 8.M0. 
ficatur  per  linteis  jyndonis ,riiji fubtilis  intextio  fanftdprd-  c'16  al»aSaa. 
dicationisHn  qua  molliter  quiefcitur.quia  mens  in  illa  fide¬ 
liis  fpe  fuperna  refouetur,  vnde  &  Petro  animalia  in  linteo 
demonslrantur ,quia  peccatorum  anima  mifeticorditer  ag¬ 
gregata  in  blanda fidei  quiete  continemur. 

Quia  igitur  omnes  gentes  vocantur  ad  fidem, me-  I X. 

rito  coaequalem  dicuntur  fidem  fortitae.  Dixit  autem 
C  Graece  Apoftolus  <Vo  nuc-v  ,  quafi  dicat  aque  preriofam. 

Eft  enim  ,  fi  ipfa  per  fc  fpe&etur  vnius  plane  formae, 
fuique  femper  fimilis,nifi  quod  eoru  reipe<ftu,in  qui¬ 
bus  ineft  nuc  maior, nuc  minor  efle  poteft.Et  proprer- 
eaaliquado  Apoftolis  augeri  fibi  fide  poftulabat, cum  gLuc*i7.j. 
dicerent.  Dommi  adauge  nobis jjde.  Incrementu  enim, 
atque  acceflionc  fidei  petebat,  vt  monet  Ongenes  h ,  I1  Tori1, 
Profper  '  ,Tirus  Boftrenfis,Theophyla<ftus,Euthy- 
mnis.  Poteft  aute  fidei  incrementum  ipfa  fidei  hrmi-  cat.  Gent.  c. 
tate, atque  adhaefioneiis,quaecrcdutur,fped:ari,velin  3. 
ipfis  rebus, quae  fide  doprehendunrur/iue  quia  plura,  K  Luc*  17, 
fiue  quia  difficiliora,magifq;  obfcura  funt.No  temeri 
aute  Apoftoli  augeri  fibi  fide  poftulabSt,  no  quod  fi¬ 
dei  fuae,hoceft,  fuis  dutaxat  viribus  animo  conceptas 
diuinaaddi  fide  cupercr,vt  parum  caure  dixifTevide- 
D  tur  non  nemo1, fed  diuina:  fidei  amplificatione  flagi-  1  JEuthym. 
tabat.qui  aliquando  eft  modies  fidei  Luc-‘7- 

di6fi  funr,vt  apud  Matthaeu'11 , Qutd  timidi, inquit,e/?«  m  cap.8. 
modica  fidei}  Rurfus  » .  Quid  cogitatis  inter  vos  modica  fi-  n  Matth.itf. 
deiiEt apud  Lucam  ° .Pisi ejl, inquit, fides veftra}  Certe  0  cap.8. 
alias  P  donsriav  illis  obiicit  Chriftus  , propter  increduli-  p  Matth.17. 
tat  em  veftram,  ait. 

Hoc  itaque  loco  dicitur  coaequalis  fides, fi  ipfa  per  X. 
fe  vis, ac  natura  virtutis  fpe£etur,nifi  quis  malit  cox- 
qualem  dici ,  hoc  eft  ,  vt  Graeca  vox  iignificat ,  atque 
pretiofam.quia  vno,eodeque  pretio, hoc  eft ,  prerio- 
fo  Chrifti  fanguine  coparata  eftjvel  quia  eodem  prx- 
mio  digna  eft,perfpicua  videlicer  Dei  coteplatione, 
vel  quod  magis  probo, coaequale  dixit, hoc  eft,eadem 
nobiicu  fide.  Monet  aute  hoc  loco  Oecumenius  his 
E  Apoftoli  verbis  credentiu  ftudiu  adpraedicandu  ver¬ 
bum  excitari.  Qui  enim,  inquit,  coaqualem  gratia  fortiti 
funt, digni  non  funt,vt  aliquo  ex  iis,  in  quibus  aquales  ex- 
titere  defi-audcntur.Qupd  tamc  vniuerfim  de  omnibus 
fidelibus  non  facile  admiferim. Etenim  non  omnibus 
in  rebus  aequales  fibi  efle  ait  Chriftianos,  nam  neque 
omnes  Apoftoli, neque  omnes  Chrifti  Vicarij  ccfendi 
funt, fed  eiufdc  eos  tantummodo  fidei  parricipes  efle 
affirmat.Neque  prop.terea  omnes  cotinuA  ad  doce  1 
munus  prouocandi  funt,quandoqmdc,vr  Pau  »s  ait, 
non  omnes  in  EcclefnDodoris  munere  f  unguntur. 


A' 


Explanatio  Cap.  I. 


Tacite  potius  indicat  fingularem  quamdam  ab  iis, 
vitae, motumque  innocentiam, ac  fanditatem  dcfide- 
tari,cum  fidei  luce  diuinitus  llluflrati  Chriftianis  fil¬ 
eris  imbuti,atque  initiati  effient. 

XI.  Parum  autem  fcite,nequid  grauius  dicam, faciunt 
ij,qui  hinc  colligunt,nullo  iure  fuiffie  Petrum  exteris 
fuperiorem,fed  xquam  fuiffie  omnium  conditionem, 
nihilque  illi  fupra  exteros  tribuendu  effie,  quali  vero 
nunc  Petrus  de  hierarchia  £cclefiaftica,deque  hono¬ 
rum  gradibus  differat,  ac  non  potius  de  fide, ac  reli¬ 
gione  Chriftiana,qux,  vt  modo  dixi ,  vna  eft,ac  fim- 
plcx  omnibus  fidclibus,quatum  in  ipfacft, aeque  co- 
munis.  Cxterum  de  principatu  Petri  non  cftm  prx- 
fentia  differendum.  Is  vero  adeo  perfpicue  ex  facris 
literis  colligitur  ,  perpetuaque  Ecclefix  traditione 
firmatur,  vtqui  vel  aliter  setiat, vel  aliquo  modo  du¬ 
bitet  in  meridiana  luce  excutiat.  Ait  igitur  Petrus  ea¬ 
dem  fideles  omnes  cofequutos  effie  fide, qua  Apofto- 
liprxdicant.  Sed  cur  dicat  forti tos  ambigat  fortafse 
quifpia,qux  enim  ad  gratia,&  iuftificationc  referutur, 
nihil  cum  cafu,autfortunx  temeritate  commune  ha¬ 
bet  fed  vt  aliis  monui, qux  diuina  liberalitate,ac  mu- 
nificetia  nobis  coceduntur,  quia  omnia  noflra  meri¬ 
ta  anteuertunt,nullamque  aliam  in  caufam,  quam  in 
fpontaneam,  ac  liberam  Dei  voluntatem  referri  pofi- 
funt, fortis  nomine  plerumque  fignificantur. 

XII.  Itaque  Auguftinus  3  explicans  verba  illa  Dauidis. 
a  in  lJfal.  1 3.  jn  tuis  fortes  mea. Sortes,  inquit,  dixit  quantum 

'  ego  txiflimo gratia.qua  faluati  fumus. Quare  Jortis  nomi¬ 

ne  appellat  gratia  Dei)  quia  in  forte  non  efi  eleEtio  ,fed  vo¬ 
luntas  Dei, nam  vbi  dicitur  ifte facit,  ifie  non  facit ,  merita 
cofiderantur,cfr  vbi  merita  cofiderantur ,  eleSlio  non  ejl  fors-, 
qua  do  aut  e  Deus  nulla  merita  noflra  inuenit  forte  volun¬ 
tatis fua  nos  filuos  fecit, quia  voluit, non  quia  digni  fuimus, 
fc  adEphef.  hac  efi  fors. V\ura  ea  de  re  alibi b  dixi. Paulus  vero  Grx- 
x.i  1  .ColoiT.  c£ aliis vfiis  efl  vocibus, qux  hxreditatc  potius, quam 
fortem  fignificat,  alludens,  vt  ego  interpretor, ad  ve¬ 
terem  illam  fortitionem,quain  Palxftina  fingulis  fua 
cuique  hxrcditasamibuta  efl, quo  fadum  efl,  vtfx- 
pe  fors  pro  hxteditate  in  facris  literis  vfurpetur. 

XII I.  Jn  iuflitia  Dei  noflri ,  &  Saluatoris  lefu  Chrifli.  Ne 
fidem  perceptam  fuis  meritis  tribuerent, addit  Petrus 
hoc  tam  fingulare  munus  iuftitix  Chrifti  acceptum 
clfe  referendum, qui  pro  hominum  genere, iufte  Deo 
Patri  fatisfecit ,  exteraque  omnia  bona  mortalibus 
impetrauit. Dixit  autc  in  iu(litia  Hebrxoruidiotifmo, 
qui ,  vt  alias  fxpe  monui, hac  ratione  inftrumcti  cau- 
fxque  intermedix  vim, atque  efficacitatem  explicare 
folent.  Air  itaque  illos  xquale  cum  Apoftolis  fidem 
adeptos  efTc  nullo  ipforu  merito, fed  Chrifli  Domini 
beneficio, ac  liberalitate,  qui  efl  bonoru  omniu  fons, 
e  lib.  r.  de  atque  origo.  Quocirca  iure  optimo  Profper0  ex  hoc 
vocac.  enc.  Joco>ic5qUe  ex  alio  prioris  d  Epiflolx  fide  ob  Chrifli 
d  cap.  r.  merita  dari  proba t.Petrus  quoqf  Apoflolus ,  ait,  ex  Deo 

haberi  fide  pr ad  icas  ita  fcnbit.Saetesquod  no  corruptibili¬ 
bus  auro, vel  argeto  redepti  efl  is  de  vana  veflra  couerfatio- 
ne paterna  traditionis, grc.  TuCubdit.Peripsu fideles  e flis 
in  Deo.Q uod  deinceps  aliis  pletifqueScripturx  tefti- 
moniis  confirmat ,  vt  quod  ait  Petrus.  Dei  noflri ,  & 
Saluatoris  lefu  Chrifli ,  de  Vtjo  Chriflo  videatur  accipere ; 
•«JSf  ^ern  ^'catUE  Dcus  &  Saluator,  que  Dionyfius  e 
rarchia  p.  3  Areopagita  fanditatis  fonte  appellat, qui  nos  repleat 
f  lib-3-c. 5.  fanditate.Idemque  infinuat  Irenxus  f,qui  Chriftum 
^  ait  veniffe  vt  medicum  ad  noflra  curanda  vulnera, 
adhortat  Apdfius  autc  Clemens g  Alexandrinus.  Apparuit, 
ad  Gentcsffi’  *ncl txkjoominib  us  hicipfe  Verbii,  quifolus  efi  ambo .  Deus, 
milia  habet  homo,cjr  efi  nobis  omniu  caufa  bonoru,  i  quo  e  do;  ii  recle 

hb.nPasdag.  itinere advita  at  ematrdf mittimur. Qupd  probat exPau- 
h  «p.ii  1 1  ^P01^0*0  >  qui  ad  Titum h  ait.  Apparuit  enim  gra¬ 

tia  Dei  Saluatoris  noflri  omnibus  homimbis erudies  nos,vt 
abnegat  es  impieratc,&  faculam  defideria  fobrie,  iuflc,<fr 


A  pie  viuamus  in  hoc faculo. Paul  6  etiam  pofl  ipfius  Chii- 

fli  3  verba  profert.  Egofum  oftiit.per  me  fi  quis  introierit,  a  Ioan.icy, 
faluabitur, ingredietur,  egredietur ,  (jr  pafcua  tnueniet. 

Prope  fine  ak.Nullueffe  aliud  opus Chrijli.qudm  vt  homo 
faluusfiat.  Denique  idc  Clemens  fChriflu  vocat,  fon*  b lib.7.Srro, 
dametum,atq}  adificiifper,  que  efi  principium, (jrfinu  .Gre- 
gorius  cyero  Nyffenus,  Omne,  ait.bonorufpcm  in  (fori-  c  fib.de  vita 
fio  firmiter  effe  credimus ,  qui  bonum  aliquod  adeptus  efl, is 
m  Chriflo eft,qui  omne bmmcotintt.  Plurima  in  eamdera 
fenrentiam  feribit  Cyrillus, qui  alicubi d  ait.Fihusvitzt  d  lib, 
fnbfbantialiter  efi, dr  per  fidem  in  credentibus  habitat. Aii-  Ioc*74- 
bi  e.  Tabernaculo  igitur  procedente  Hebrai  fequebantur, 
flante  caftra  metabantur  ,vt  nos  difeamus  nullum  alium  Multa  huc 
nobis  effe  Ducem  datum  ad  falute ,  qukrn  Verbum  Dei  ho-  fpeAantia 
minem  faElum.Et  rurfusC  Filius  non  ftefied  vt  fanclitatis  jcribit lib.», 
B  fons  ex  propriapoteflate  difcipulosftnclificat.  Origenesg,  ^  °7C,r3’ 
Chriftum ,  dixit,  ejfe  omnia  bona  ,  contra  vero  Diabolum  f  lib.4.Tfac. 
omniamala.  Neque  aliter ‘loquuntur  Epiphanius^1,  fauti.c.i.ia 
Chryfoflomus  >  ,&  Theodorerus.  lam  inter  Latinos  ^.ne,V|dee- 
Ambrofius  k  odendit, Chriftum  omnibus  effe  quare  dum,  ^  ’J’ 

effe  omniaommb usfiillare  rorem  gratia  in  omnes.  Fauent  &  Iib.n  c.ji 
Auguftinus  1  ,&  Bernardus  m .  &  lib.  1.  dc 

XV.  Vocat  autem  iuftiriam  Chrifti,  fiue  iuftitix  T.r‘nuatc' 
nomine  fanditatem  intelligas  ,  qux  tanti  fu.it  apud  fj'  R^cf' 
Deu ,  vt  vnius  Chrifti  refpcdq  exteri  omne?  iuftitia  fine. Similia 
adipifextur, vt  fignifioat  Ifaias  n  ,cum  ait. /uftificabit ipfe  babet  lib.  3. 
iuftus fer uus meus  multos,  fiue  ad  vim  fatisfacicdi  refe-  * 
ras,qux  vt  Theologi  tradunt  fumma  quadam  iuftitix  caQt>°m‘l' 
xquitate  exxquauit.Sunt  taroe  qui  diftinguut  Deum  h  in  Ancho- 
a  Chriflo, quali  illud  nomereferaturad  Pauc, qui  efl  rat°. 

C  primatia, atque  abfoluta  bonoru  omnium  caufa  , at- 
que  ita  Deus  quidc  effedricc  ca(ufam  ,  Chriftus  vero  y,  ‘  'c 
meritoria  contineat,  quamquam  Chriftus  diuinirar/s  /  SLr.fiz.  je 
refpedu ab  efficienti  caufa  (  quicquid aliter  fendant  Temp.seia 
Arriani)non  excluditur.Fateor  tamen, fi  Grxcos  co- 
dices confulamus, pronius  efle,  vt  Chriflo  vtrumque 
nomen  tribuatur, &  Dei  quidem  nomen  eius  diuini-  ncap.jyij, 
tatem, Saluatoris  vero  humanam  natura  indicet, qux 
facit  velutiinftrumentum  afferendx  falutis,quafi  vo¬ 
luerit  Petrus  Chriflo  Domino  diuinitatem  affercre, 
non  ignorans  fore  non  paucos, qui  eam  actiter  oppu- 
gnarent,cum  prxfertim  nafcentis  Ecclefi?  initio  ma¬ 
ximi  effetfipud  omnes  comendanda,  ne  ei  acerbiffi- 
moru  dolorum  perpdfio,&  mors  ipfa  ,  qux  a  Genti¬ 
libus  obiiciebantur ,  aliquo  pado  officerent.  Atque 
D  hadenus  quidem  infcriptio,fcquitur  falutatio. 

2 .  Gratia  vobis, gr  pax  adimpleatur  in  cognitione  Dei,& 
lefu  ‘Domini  noflri .] 

Salutatio  efl  plane  Apoftolica ,  de  qua  alibi  plura  I. 
dixi.  Red£  autem  hoc  loco  Qecumenius.  Vbiqne,in- 
qui t,pacem  ipfis  optat, non  quidem  mundi  pacem, fed  eam, 
qua  in  cognitione  Dei  confiftit.Ea  fiquidemfola  pax  efi,  vt 
pote  qua  ab  ojfenfione  in  Deum  ,  &  inimicitia  nos  liberet. 

Vnde  etiam  Chriftus  hanc  nobis, cum  ad  Patrem  difcederet, 
exhibuit, gr  cum  d  mortuis  refurrexiffet ,  clamauit.  Quitu, 
etiam  in  Ecclefiisnos  Angelum  pacis  dari  nobis  precamur , 

&  Sacerdos  fapenumero  de  fando  altari  hanc  populo  exhi¬ 
bet.  Et  nos  in  mutuis  falutationibus  hac  vti  confutuimus, 
proptereaquod  ea  &  bonorum  omnium  mater, & gaudij  m - 
E  firi fundamentum  efi. Idcirco  etia  Dominus  difcipulis  fuis 
vbi  in  domum  aliqua  ingrederetur  exhibere  eam  pracepit . 

Certe  olim  apud  Gentiles,  qui  nihil  fupra  humanam 
coditionem  agnofeebant,  nihilque  nifi  humanum, & 
caducu  fpedabat  falutantes  incolumitatem ,  fofpita- 
tem,falucem  denique  precabantur;  Iudxi  fe,c  pacem 
optabant ,  fed  humanam.  Chriftus  vero  eam  pacem 
attulit,qux  ortum  habet  a  gratia,eftque  vera  pax;qux  0  ad  Philip* 
vtait  ApoHolas  ' ,exttperat  omnem  fenfum.  4‘7'ir 

Itaque  primum  quidem  gratiam  ,  deinde  pacem  1 
nominat,  quod  Yera  pax ,  vt  modo  dixi, a  gratia  pro- 
ficifeatur. 


Catholica  Epift.  1 1.  Petri.  415 


ficifcatur ,  fine  qua  vera  pax  efie  nullo  modo  queat, 
a  ii  Rom.  Red^enim  dixit  Apoftolus1.  /uHifieati  ex  fide  pacem 
b  Scrm  6  de  babemus  ad  DeutK.cuiusyx.  ait  Leo  b  Pontifex,  fententia 
Nat.  Doro,  breuitate  omnium  fere  mandatorum  continetur  effectu, 
c.j.  quiavbi fuerit  veritas  pacis, fiihil  ibi  potefi  deejfe  virtutis. 

Quid  eft  autem  dilecHfftmi  pacem  habere  ad  Deum  nifi 
velle, quod  iubet ,  &  nolle  quod  prohibet  !  Si  enim  httmdna 
amicitia  pares  animos, drfimiles  expetunt  voluntates ,  npc 
vnquam  dtuerfitas  morti  ad  firma  potefi  peYtfenirc  concdr- 
dtam,  quomodo  diuina  particeps  erit  pacis  yctti  ea  placent , 
qua'  Deo  diffilicent ,  &  iis  appetit  delectari ,  quibus  illum 
O^dra*'^  n0Utt  °ffen^'  Et  alibi  c  multo  planius.  Si  autem  ,  in- 
1  quit ,  mens  reSlori  fuo  fubdita,  &  fuperhis  muneribus  de¬ 

lectata  terrena  voluptatis  incitamenta  calcdUertt,  fir  in  fuo 
mortali  corpore  regnare  peccatu  non  fiuerit, ordinatiffimum 
tenebit  ratio  principatum  ,  &  muttitiones  eius  nulla  fliri- 
Uialturn  nequitiarum  labefactabit  illufio  ,  quia  tunc  efl 
vera  pax  hominis,  &  vera  libertas ,  quando  &  caro- ani¬ 
mo  iudice  regitur,  &  animus  Deo  prafide  gubernatur. 
Non  optat  autem  Petrus  (impliciter  gratiam ,  &  pa¬ 
cem  ,  (ed  vtramque  multiplicari  cupit ,  Graece  enim 
dixit  7rknd-vi$dn ,  vc  videlicet  augeantur,  maioraque 
in  dies  capiant  incrementa.  Quo  etiam  verbo  vfus 
erat  in  priori  Epiftola  ,  vt  ex  hoc  etiam  vnum,  atque 
cumdem  efie  vtriufque  Epiftolae  audorem  facile 
quiuis  intelligat. 

III.  Porro  gratia  in  hac  quidem  mortali  vita  nuquam 
potefi  efie  tanta  ,  quin  femper  augeri ,  8c  maior  fieri 

i  in|Pfal.«8.  p0ftit, quocirca  Auguftinusd.2VewM,  inquit, dicit 
x j^libr/clc  ftffcit  5  vbi  dixifti  fufficit ,  ibi  defecifti.  Et  iifdem  prope- 
Spi'ritu,&  li-  modum  verbis  Bernardus  e.Si  dixifti  fufficit, &  perifti.  1 
terac.vlt.li.  Elegantiffivne  vero  more  fuo  Leo  f  Pontifex.  Quan- 
Pjer^!ib  turnbbetcmm,mapi\l,quifque  iufhficatusfit ,  habet  tamen 
i  retract  c*  *n  bac  vita  efi,quo  probatior  ejfe  pojfit  ,  &  melior ,  qui 

7.  autem  non  Proficit ,  deficit ,  &  qui  nihil  acquirit ,  nonnihil 

c  cpift.sf.  perdit.  Alibi  S  verb.  Natura  enim  nofira  manente  adhuc 
Paffvcffin6  mort*btate  mutabilis, etiamfi  ad  fumtna  quaque  virtutum 
g  Serm.i.de  ftudia prouehdtur ,  femper  tamen  ficut  potefi  habere  quo  re - 
Quadrag.  cidat,  ita  potefi  habere  quo  crefcat,&  hac  eftperfdioru  ve- 
c*i-  ra  iuflitia,vt  numqud prafumant  fe  ejfe pcrfeBos.nc  ab  iti¬ 

neris  non  dum  finiti  intentione  ceffantes ,  ibi  incidant  defi¬ 
ciendi  priculum, vbi proficiendi  depo  fuerint  appetitum. 

IV.  Mitto  Ecclefiafticam  aduCrfus  haereticos  defini- 
h  Clero,  ad  ti©neh,  qua  impudentiflimi  mortaliunefcio  qui  me- 
Hxrcticis.  *  danantur, qui  hominum  iuftitiam,&  fanditatem 

tantam  efie  polle  iadabant,vt  ei  nulla  fieri  poftet  ae¬ 
ce  (fio.  Addit  in  cognitione  Dei,  Graece  imyybiieiyvt  no 
quamlibet  cognitionc,(ed  diuina,  ac  fupranaturalem 
intelligat,qux  no  nifi  coelefti  diuinoque  munere  co- 
E^hc7  Paratur>de  clua  ^fiG  *n  modu  loquitur  Leo  Potifex  ' . 

Vndetota  diletliffimt  Christiana  fapietia  difciplinanon  in 
abundantia  vtrbi,nonin  afiutia  ddputandi, neque  in  appe¬ 
titu  laudis,  eir  gloriafed  in  vera/?  voluntaria  humilitate 
cofifi.it, quam  Dominus  Iefus  Chrifius  ab  vtero  matris  vfqs 
adjuppliciii  crucis  pro  omni  fortitudine  &  elegit,  &  docuit. 

V.  Dei  porro  ait  cognitionem,  &  Icfu  Chrifti  Domi- 
k  cap.  17.  j.  ni  noftri,  (pedans  opinor  id,quodapud  Ioannem  k 
dixit.aliquando  Chrifius.  Hac  efl  autem  vita  atena,vt 
cognofcant  te  folum  verum  Deum ,  er  quem  mififii  Iefum 
Chriflum  V  trfique  enim  nofie,  8e  confiteri  neccflecft, 
i  lib.j.de fi-  quod  hisverbis  explicat  Ambrofius  l.  Contunc Itone 
dc  c.x.  patrem  vtique  copulauit,&  Filium ,  vt  Chrifiu  verum 

Deum  a  maie flate  Patris  nemo  fecernat ,  numquam  enim 
coniunilto  feparat,& ideo  dicendo  ,vt  cognofcant  te  folum 
verum  Deum,  &  quem  mififii  Iefum  Chriflum ,  &  Sabel- 
Luc'*5'  *  kanoi  interfecit, &  Iudaos  exclufit .KuiCas  m  alibi.  Scindit 

veflimentum,qui legit, hac  efl  autem  vita  aterna,vt  cogno¬ 
fcant  te  folum  verum  Deum, ni  fi  cognofcant  Chriflum. Non 
enim  folum  Patrem  vere  Deum  cognofcere  vita  aterna 
tfl.fed  etiam  Chriflum  cognofcere  verum  Deum ,  verum  de 
vero,  Deum  de  Deo  vita  eft  fempiterna. 


Et  eadem  plane  mente  Gyrillus9, cum  dixifiet  par-  3  libi.  10. 
ticulam  folum  ,  non  excludere  Filium  ,  fiibdit.  Nonne.  Thef.c.tf. 
videtis ,  quod  flattm  coniungitur  .•  Et  quem  mififii  Iefum 
Chriflum!  Ft  ergo  verus  Deus  Pater  cognofeendus  efl ,  ita. 
non  aliter  Iefus  quoque  Chrifius  habendi  s  e fi-  Et  alio 
quodam  loco.  Si  cum  agnitione  folius  ,  ac  veri  Dei  iun-  ^inas.  * 
ttam  neceffe  efladeffe  &  cognitionem  lefu  Chrifti,  er  vitam 
hoc  aterna  parit,  quomodo  no  omnibus  tnanifeflu  efl.,  quod  ^  ( ^  ^ 
Deus  ver us  eft  ChrifiusrKiwias  K  Connexa  itaque  efl  cor  milja  1|b_  ^ 
gnitioni  P atris  cognitio  fili] , atque  eo  palto  cognin.o  D.ei  vt-  con.  lulun. 
uifica  eft  ,,  fi  vero  altera  fep aratur  ab  altera  ;  claudicabit  : 

fidentia  Dei. 

Neque  aliter  loquuntur  Athanafius^^  BafiliusS  Vr" 

Optime  aure  Gregorius  f  Naziazenus.  Vtritemmuerb,  Arr.‘uj^con‘ 
ait, arbitror  iflac verba, Vt cognofcat te  foluverii  Deu, pro-  e  Hb.^.coo. 
ferri  ad  euerfione  Deorum  ,  qui  reapfe  cum  Di]  nonejfent,  Eutiomium. 
Dij  tamen  appellaretur .  ‘No  enim  aducerentur  &tlltt-  Et  ^  Ptat'  ^ 
que  mififii  'lefumChrifilu, fi  quide  ad  di  (crimen  fili]  ponere-  theologia. 
tur  hac  verba, filum  veru  ,  ac  non  comuniter  de  diutmtate  g  Dialog.  1. 
proferremur.  Eodemque  modo  loquuntur  Carfariusg*  h  libr.  ?.dc 
HilariuS  h,Auguftinus  '.Quamobrem  gratiam, &  pa-  Tnnu. 
cem  augeri  optat  Apoftoltis.  In  Cognitione  Dei  ,acDo - 
mini  noftri  lefu  Chrifti. quaz  eft  Catholica  fides, quam 
praecipue  aduerfus  Iudaros  prxdicabant  Apoftoli ,  serm  in.de 
quamque  conftanter  retinuit  Ecclefia ,  &  vlque  ad  Tempore, 
extremum  mundi  finem  retinebit. 

3 .  Quomodo  omnia  nobis  diuina  virtutis  fua,  qua  ad  vi¬ 
tam  ,  &  pietatem  donata  fiunt  per  cognitionem  eius , 
qui  vocauit  nos  propria  gloria,  &  virtute.] 

Exordium  eft  Epiftolae  valde  obfcurum, atque  im- 
peditum,  &  varia,  ac  multiplici  explanatione  diftra- 
dum.  Vox  enim  Latina  ,quomodo  ,  &  Graeca  <as ,  ma¬ 
gnam  parit  obfcuritatem.  Tametii  autem  non  nego 
vtramque  vocem  tam  Grxcam  ,  quam  Latinam  ple¬ 
rumque  in  (acris  litteris  vim  admirantis  habere,  vt 
apud  Dauidem  •  .Quomodo  fafli  fiunt tn defolationem.Et  kPfaLjfius». 
rurfus  *.  Quomodo  dilexi  legem  tuam  Domme.  Et  apud  ^  -l  * 
lercmiam  111 .  Quomodo  [edet  fola  duitas.  Hoc  loco  ta-  mThrcnoru 
mea  vix  credo  eam  (ignificationcm  pofie  admitti,  1.1. 
cum  nihil  dicat  Petrus  admirando,  fed  fimplici  nar¬ 
ratione  Dei  in  nos  beneficia  commemoret.Nec  pia-  r 

cer  quod  alij  contendunt  aliquid  efie  neceffarib  iup- 
plendum  hunc  ferme  in  modum. Gratia ,  &  pax  per- 
ficiaturin  agnitione  Dei,ac  Domini  noftri, vt  videli- 
1  cet  cognoleatis,  quomodo  omnia  nobis  diuina  hbe- 
ralitatc  conccflafint.  Malim  fimplicius  ita  accipere, 
vt  hsec  claufula  cum  fuperiori  coniungatur.  Gratia, 
inquit,  &  pax  incrementa  capiat,  quoad  Dei  cogni¬ 
tio  in  vobis  fuis  omnibus  numeris  abloluatur ,  quae 
quide  Dei  cognitio  docebit,  quomodo  omnia  nobis 
diuina  munificentia  concelfa  fint,vt  cognitio  Dei, ac 
Domini  noftri  lefu  Chrifti  nihil  aliud  hoc  loco  com- 
pledatur,  quam  certam  fcientiam  ,  Sc  cognitionem 
eorum  omnium, qux  nobis  diuinitus  tributa  funt. 

Oecumenius  certe  plures  explanationes  infinuat,  1 1* 
fed  femper  hanc  fententiam  cum  fuperioribus  con- 
nedit.Or^o, inquit, efl. Gratia  vobis ,  &  pax,  vtpot ficum 
omnia, qua  ad  vitam  fpe£hnt,&  pietate  in  agnitione  Dei, 

&  lefu  Domini  noftri  diuina  ipfius  potentia  ,■  td  eft , 

,  per  diuinam  eius  potentiam  gratia  hac  nobis  donauerir , 
agnitionem  eius, gloriam ,  virtutem, per  qua  maxima  pro- 
mijfa donata  nobis  funt,vt  cum  a  corruptione  mudariaefifu- 
geritis ,  qua  ex  cupiditate  exiflit ,  diuina  natura  participes 
efficiamini.  Vel  hoc  modo.  Vobis ,  qui  in  agnitione.  Dei ,  or 
lefu  Domini  noftri  aqualem  'nobifeum  fidem,  fortitt  eftis 
per  iuflitiam  Dei  noftri  gratia  ,  &  pax  mu/tipliectur. 

Vel  ita.  In  agnitione  Dei  ,  &  lefu  Domini  .ppftri.,  qua 
quidem  agnitio  per  diuinam  eiiss  potentiam  omnia ,  qua 
advitam  flectant,,?? pietatem  donauit , per ipfam, inquam, 
agnitionem  eius, qui  nos  vocauit  per  gloriam  ,&  virtutem, 

M  m  4  per 


416 


Explanatio  Cap.  I. 


fer  quam  gloriam,&  virtutem  pretio fa  ,  &  maxima  pro - 
ntiffa  data  funt, vt  diuina  natur*  participes  efficiamini,  du 
mundar.a  concuptfienti*  corruptionem  effugerit  is, (id  etiam  ■ 
hoc  ipfum,  hoc  e  fi ,  in  hoc  ipfum  Jhtdium  omne  conferentes , 
fuhminifirate  in  fide  virtutem,  in  virtute  autem  cognitio¬ 
nem.  Omnino  fignificare  videtur  Apoftolus  diuinam 
Dei  potentiam  omnia  nobis  largitam  effc,  quae  ad  vi¬ 
tam  ,  ac  pietatem  pertinent,  cum  nos  ad  fui  agnitio¬ 
nem  per  gloriam,  ac  virtutem  vocauit,vt  diuinam  Ii- 
beralitatem,ac  munificentiam  agnofeas.  Nam  vt  ait 
*  eip.t.t.  lacobus  a.  Omne  datum  optimum, &  omne  donum  perfe- 
Eium  de  furfum  tft  defendens  a  Patre  luminum.  Et  £c- 
defia  Deum  inuocat.  A  cftto  bona  cuntfn  procedunt. 

Iit.  Jnterim  Petrus  gratam  ,diuinoruque  beneficiorum 
memorem  poftulat  voluntatem, qux  Dei  optimi  ma¬ 
ximi  munificentiam,  ac  liberalitatem  memoria  com¬ 
plebatur,  ac  libens  praedicet.  Nihil  enim  magis  Dei 
bonitatem  ad  iram,  atque  indignationem  prouocar, 
quam  fi  quis  ea,  quae  Dei  munera  fune ,  fihi ,  fuifque 
viribus  impudenter  tribuat.  Quo  fpebant  illa ,  quot 
b  lib.ie.ep.  feribit  Ambrofius  b.  Quanto  excellentius  in  mandati* 
84.  Dei  cjuitfc  projiciunt, tanto  maiores  habet  caufat  formidinis , 

ffr  tremoris, ne  de  ipfis  probitatis  argumentis  mens  fibi  bene 
cofcia,& laudis  auida  infuperbia  rapiatur  exceffus  ,efr  fiat 
immunda  vanitate, diim  libi  videtur  clara  virtute.  Sed  B. 
Petrus  in  Epiftola  fecunda  contra  hoc  periculum  nos  pra- 
munitfi  enim  omnia,  qu*  ad  vitam,&  pietatem  pertinent , 
Deus  nobis  diuina  fua  virtute  domuit, nihil  magis  fugien¬ 
dum  eft,  quam  appetitus  huius  concupi flenti* ,  que.  virtu¬ 
tem  ne  a  at  diurni  operis  amore  propria  dignitatis  ,  &  cum 
alie  cupiditates  ea  tantum  bona  quibus  aduer fantur, immi¬ 
nuant, hec  dum  omnia  ad  Ce  trahit, fimul  vniuerfaconupit. 

IV.  Id  adeo  Paulus  Apoftolus  apertiffime  indicauit, 
e  «p.i  c.4.7.  cum  ad  Corinthios c  feribit.  Quid  hai  es  quod  non  acce- 
iftitfi  autem  accepifli,  quid  gloriaris,  quafi  non  acceperis? 


njtfTe.r?.re  gloriatur, non  in  fe  ipfo  fed  in  Domino glorietvr,&  qui  non - 
*  '  dum  habet  vnde  glorietur ,  non  '■  fe  ipfo  (per et  ,fed  Domi - 
e  lib.  J.  ad  num  prccctur.Etpmck  Cyprianus'./’*  nullo  gloriadum 
Qijiiin.c.4»  quando  noflrum  nihil  eft.  Rebe  autem  fubdit  Petrus. 

Diuine  virtutis  fue ,  Grxcc  Srelai  quod  ma¬ 

gnificentius  dicitur,  quam  fi  fimpliciter  affirmaret 
Deum  omnialargitum  effe.Indicat  enim  non  libera- 
lirati  modo  ,  fed  diurnae  etiam  omnipotentiae  bona 
omnia  noftra  accepta  effe  referenda. 

V.  Addit^H*  ad  vitam  ,  &  pietatem ,  nam  alioqui  non 
omnia  omnibus  largitus  eft  Deus  Sunt  enim  pluri- 
f  r.  ad  Cor.  m a  gratuita  dona  ,  quae  non  omnibus  concefla  funt, 
11.4.  *  quia  vt  ait  Apoftolus  {,  Diufiones grattaru  funt.&  di- 

ttifiones  miniflrationumsjr  diuifiones  operationis.  Et  pau- 
g  verf.  8.  Io?  poft.  Ali]  quidem  per  (pintum  datur  fermo  fapientte, 

ali )  autem  fermo  [cientia  fecundum  eumdem  (pir  itum,  alte¬ 
ri  fides  in  eodem  fpiritu ,  ali  j  gratia  finit  atu  in  vno  fpiritu, 
aiij  operatio  virtutis, ali]  prophetU,alij  diferetio  fpirttUum, 
ait j  genera  linguarum, ali]  interpretatio  fermonumthae  au¬ 
tem  omnia  operatur  vnus,  $  idem  jpiritus  dtuidens  fingu¬ 
nt  ytrf.  18.  lis  prout  vult.  E  t  poft  nonnulla  !' .  Quofdam  quidem, m- 
quir  ypofiit  Deus  in  Ecclefia  primum  Apostolos  ,  fecundo 
Prophetabant  10  DoHores,  deinde  virtutes ,  exinde  gratias 
curationis, opitulationes ,  gubernationes, gener  a  linguarum. 
Mox  fubdit.  Numquid  omnes  Apoftoli ,  numquid  omnes 
Propheta  .  nttmquid  omnes  D  otior  es ,  &c.  indicans  haec 
Dei  beneficia  quibufdam  dumtaxat  priuatira  conce¬ 
di, non  autem  omnibus  effe  communia. 

V  I.  Caeterumea ,  quae  ad  vitam  pertinent ,  communia 
i  Aft.17.14.  funt  omnibus.  Quocirca  Paulus  differens  1  in  Areo¬ 
pago.  Dem, inquit , qui fecit  ntundurpfrfr  omnia ,  qua  in 
eo  funt ,  hic  coeli ,  &  terra  cum  fit  Dominus ,  non  in  ma- 
nufaU.is  templis  habitat^,nec  manibus  humanis  colitur  in- 


A  digens  aliquo ,  cum  ipfe  det  omnibus  vitam,  &  tnSfiratio- 

nern ,  &  omnia.  Et  aliquanto  poft  \  In  ipfo  enim  viui -a  verius, 
mus,  monemur  ,  cr  fumus.  Et  Chriftus  ipfe  apud  Mat¬ 
thaeum  b.  Solem  futim,  ait,  oriri facit  fuper  bonos, &  ma-  b  cap.j.  45. 
los,&  pluit  fnperinfios,&  iniuftos.  Ad  quem  locum  al¬ 
ludens  Leo  Pontifex  5 .  Omnes,inq\iit,ad fui  cognitio-  c  Sejrm.8.de 
nem  generalibus  incitans  donis  pluit  fitper  tuslos ,  & 
flos, & file  f, itum  oriri  facit  fuper  bonos, &  malos. E  odem- 
que  modo  Ambrofius  d.  Late  patet  benignitas  Dei,fii-  d  lib.  T.  ia 
peringratos  pluit ,  malis  fix  eunda  non  negat  terra  prouen - Euc* 
tus, idem  mundi  fol  facrilegosseltgiofofif  pariter  illumiAat. 

In  hanc  autem  fententiam  nuta  quaedam  feribit  VII, 
Seneca  e, ex  quo  haec  pauca  quaedam  exferibere  non  e  lib.  4.  it 
grauabor.  Ingens  tibi  domicilium  fine  vllo  incendio  ,  aut  bcaef.c.f& 
ruina  motu  firuxit,in  quo  vides  non  tenues  cruHas,&  ipfi ,  7* 

B  qua  fleantur  Uminagraciliores,  &  integras  lapidis  pretio- 
fljfimi  moles ,  fed  totas  varia,  di  ftinftaf  materia,  cuius  tu 
parutila  fiufla  mirar u.  Tettum  vero  aliter  tjoclt ,  aliter 
interdiu  fulgens,  negas  te  vllum  munus  accepiffe  ?  Et  cum 
ifla ,  qua  habes ,  magno  aHimes ,  quod  efl  ingrati  homi¬ 
nis  nulli  debere  te  indicas  ?  Vnde  tibi,ifhtm,  quem  trahis, 
fpiritum  >  Vnde  fiam ,  per  quam  alius  vita  tua  difponis, 
atque  ordinas  lucem  ?  Vnde  fanguinem,  cuius  curfu  vitalis 
cotinetur  calorfVnde  ifta faporibus  e\qtiifitis  vitra  fatietn- 
tem  lacefenita  ?  Vnde  hac  irritamenta  tam  laxa  volttptn- 
t  is  f  Vnde  ifla  quies, in  qua  putre fiis  ,  ac  marces  ? Nonne fi 
gratus  es ,  dices. 

— - Deus  nobis  hac  otia  fecit, 

N amque  erit  ille  mihi  fimper  Deus  Ullius  aram 
S ape  t  ener  nofiris  ab  ouilibus  imbuet  agnus ; 

C  Itle  meas  errare  boues,vt  cernis,  &  ipfum 
Ludere  qua  vellem  calamo  permifit  agrefli. 

Aliquanto  autem  poft  etiam  ea,quae  arte  conflat  Dei 
beneficia  cfle  docet  .Ille  inquit.  De**  eft.  qui  tot  anes, tot 
vocum  varietates, tot  fonos, ah  os  fpiritu  noftro,  alios  externo 
cantus  edituros  commentus  eft. Neque  enim  noftra  ifta, qui 
inuenimus  dixeris  non  magis  quam  quod  crefiimus,  qu  im 
quo  i  ad  conftitutum  tempus  fua  corpori  officia  refpondit.  Et 
plura  deinceps, quae  nimis  logum  efict  comemorare. 

Jam  vero  de  iis,  quae  ad  pietatem  ipebant  res  eft  V II L 
plane  certa ,  cum  nihil  in  hoc  genere  humana  pqfiit 
imbecillitas,  ni  fi  cosleftis  gratia  prsefidio  fubleuetur. 

Vere  namque  Concilij  Aphricani  Patres ,  vr  feribit 
Profper  f‘  in  hunc  modum  definierunt.  Gratiam  Dei  f  inRefp.iJ 
per  Iefurn  Chnftum  Dominum  non  filum  ad  cognofiedam,  ®«caPut  Gat* 
D  verum  etiam  ad  faciendam  iufittia  nos  per  attus  fengulos{°Cm' 
adiuuart.I tavt  fine  illa  nihilvera  fanclaf  pietatis  habere, 
cogitare, dicere, agere  valeamus.Qmbus  accinut  ea, quae 
in  Concilio  fecudo  Arauficanog  decreta  funt.St^aw,  g  Cm.<. 
inquiun tfine gratia  Dei  credenttbus.volentibus Jefidera- 
tibus,& pulf. 'antibus  nobis mifiricordiam  dicit  conferri, non 
autem  diuinitus,vt  credamus, velimus,  vel  hac  omnia  ficut 
oportet  agere  valeamus  per  infufionem  ,  &  inspirationem 
finEH  Spiritus  in  nobis  fieri  confitetur,  &c.refiftit  Apoftolo 
dicenti. Quid  habes  quod  non  accepifli}  Mulro  autc  aper¬ 
tius  paulo  h  poft.  Si  quis  per  natura  vigorem  bonum  ali-  b  Cin.7.  I 
quod,quod  ad  falutem  pertinet  vita  aterna  cogitare, vt  ex¬ 
pedit, aut  eligere,  flue  faluari,id  eft,Euagiliz,amiprsdic4 - 
none  confentire  peffe  confirmat  ab  fe  tlluminandnc.&infpi- 
ratione  Spiritus  (anfti.qui  dat  omnibus,  fuauitatem  in  con- 
h  finiendo,  &  crede  do  veritate,  haretico fallitur  Spiritu  non 
intelligens  vocem  Dei  in  Euangelio '  dicentis  Sine  me  nihil  i 
poteftis facere.  Et  illud  Apoftoli.  Non  quod  idonei  fimus 
cogitare  aliquid  a  nobis ,  (j  r.Denique  11 .  Hoc  Deo  propi-  *  Cin'15, 
t  tante  pradicare  debemus, &  credere  quod  per  peccatu  pri¬ 
mi  hominis  ita  inclinatu ,&•  attenuatum  fuerit  liberum  ar- 
bitrium,vt  nullus  pofiea  Aut  diligere  Deum,  vt  oportet, aut 
credere  in  Deum, aut  operari  propter  Deum, quod  bonu  eft, 
pojjirnifi gratia  eum,&  mifiricordia  d-uina  prauenerit. 

Concilium 1  autc  Tridentinum  dum  dc  noftrx iu-  I X- 
ftificationis  exordio  diflerit,  praecurrente  gratia  adeo  l  Scfaa-h 
neccffa 


Catholicas  Epift.  1 1.  Petri.  417 

«c  cellariam  cifc  docet,  vtabfque  iUa  Uberum  arbitrium  A  innuens  fideles  Chrifto  nomina  dedifie,  quod  iknfti- 


moifere  fe  ad  htfiitiam  coram  illo  libera  fua  voluntate  non 
queat. Paulo  autem  po(l,Si ijuis,mquk,dixerit,Jinc pra- 
ueniente  Spiritui finiit  inspiratione  ,  atque  eius  adiutorio 
hominem  credere ,  (per are, diligere, aut  poenitere  poffe ,  ficut 
oportet  ,  vt  ei  inflificationis  gratia  conferatur ,  anathema 
fit.  Extant  autem  in  eandem  fententiam  plurima 
Chtifti  cr7  ^USU^‘“  a  teftimonia ,  fic  enim  ille  alicubi  loqui- 

X-  Gratiam  Dei ,  qua  caritas  diffunditur  in  cordibus  na- 
firis,  fic  confiteatur  qui  vult  veraciter  confiteri ,  vt  omnino 
ttihil  boni  fine  illa, quod  ad  pietatem  pertinet, ver amque  iu- 
b  li.  <3c  prae-  finiam  fieri  poffe  non  dubitet.  Alibi  b  vero  ,  Quod  ergo 
deftmat.  -pertinet  ad  Religionem  ,  atque  pietatem ,  de  qua  loquitur 
Apofiohet  ,fi  non  fumus  f  afficientes  cogitare  aliquid  quafi 
exnebifinetipfis,fed fitfficientia  noflra  ex  Deo  efi,  profitlo 


£t©r.e.i. 


tatem  Chrifti  (eft  enim  Graece  ■Ipttui&c  miraculorum 
magnitudinem  agnouerint,qux  ipfius  diuiniraris;  ac 
maieftacis  fidem  faciebant,nifi  quis  malit,quod  Gr§- 
eloquutionis  ratio  pamurjPetrum  indicare  voluil- 
fe  hanc  noftrarp  vocationem  eo  referri,  vr  Dei  gloria, 

&c  fan&itas  illuftretur ,  quod  tum  maxime  fit ,  cum 
plurimi  Chriftianam  Religionem  complectuntur. 

Hac  nimirum  ratione  Chrifti  gloria  elucefcir  ,  quam 
Chriftus  petebat  a  Patre,  cum  apud  Ioannem  s  dice-  2  caF-ri-*^> 
ret.  Pater  clarifica  nomen  tuum-,  cui  Parer  refpondir.  Et 
clarificaui ,  &  iterum  clarificabo.  Dc  qua  gloria  jpfo  in  - 
terprete  loanne  b  locutus  eft  Ifaias  r,  cunrfc  vidiffe  b  cap.  11.41 
Dominum  teftatur  fedentem  fuper  folium  excelfum,  c  caPitf‘u 
&eleuatum.Eademque  ratione  Chrifti  virtus, ac  {in¬ 
ditas  magis,  ac  magis  illucefcic ,  &  apud  varias  gen- 


c  ep.146.  non  fum ut  idonei  credere.  De  qua  fide  alibi  %  Hanc  fi-  g  tes^c  nationes  celebratur  ,  idquevnum  fpe&alle  vi- 

dem  ;inquit,  intelligke,vt  necnegetis  D  ei  gratiam,  nec  li-  a— —  "" - J  c  J —  Sr  -i: 

herum  arbitrium  fic  defindatis ,  vt  a  Dei  gratia  feparetis 
tanquam  fine  illa  vel  cogitare  aliquid,  vel  agere  fecundum 
i  Ii.de  bono  Deum  vlla  ratione  poffmus.  Addo,  &  illa  l1  ,  Quod au- 
jperfeu.  c.16.  tema:timt  ad  pietatis  viam, &  verum  Dei  cultum,  non  fu¬ 
mus  fufficientes  cogitare  Aliquid  ex  nobis , fed  fufficientia 
t  li.de  grat.  noflra  ex  Deo  efi.  Denique  e  ne  omnia  perfequar, Stwe 
&  lib.Aib.c.  Hi0jxx.,vel opcrante,vt  velimus ,  vel  cooperante  cum  volu- 
17‘  mus  ad  bona  pietatis  opera  nihil  valemus. 

X  I.  His  addenda  funt ,  qux  feribit  Audtor  f  Hypo- 
f  li.j.c.4.  gnofticon,  £([e ,  inquit,  fatemur  liberum  arbitrium  om¬ 
nibus  hominibus  habens  quidem  indicium  rationis,  non  per 
quod fit  idoneum ,  qua  ad  Deum  pertinent  fime  Deo  aut  in - 
g  cap.io.  ehoarc,aut  certe  peragere.  Et  poft  e  multa ,  Efi  liberum 
arbitrium  in  homine,  quod  quifquisejfe  negauerit ,  catholi¬ 
cus  non  efi,&  quifquis  fic  effi  dixerit, quod  fine  Deo  bonum  q 
opus,  id  efi ,  quod  ad  eius  fanflum  prepofiturn  pertinet, nec 
incipere ,  nec  perficere  poffit, catholicus  efi. 

XII.  Poftremo  AuCtor  h  de  Ecclefiafticis  dogmatibus, 

Jj  eap.44.  qui  putatur  Gennadius,Si^«M  dixerit  ,in  quit, per  Na¬ 
tura  vigerem  bonum  aliquod, quod  ad  falutem  pertinet  vi¬ 
ta  ater  na  cogitare; vt  expedit, aut  eligere, fiue  faluari,  id  eft. 

Euangelica  pr adjf at  ioni  confient  ire  pofie  confirmat  ab fque 
illuminatione, aut  inspiratione  Spiritus  fancli, qui  dat  om¬ 
nibus  fuauitatem  in  confentiendo ,& in  credendo  veritatem 
haretico  fallitur  Spiritu  ,  &c.  quae  funt  ipfa  verba ,  quae 
Concilij  Arauficani  Patres  vfurparunt.  Hxc  autem 
tam  copiose  recenfui,  vt  appareat,  quid  hoc  loco  di¬ 
xerit  Petrus,  cum  ai  t,  qua  ad  vitam  ,  efp  pietatem  perti¬ 
nent,  diuinitus  nobis  efle  concefla,  iunt  enim  omnia 
diuinx  potentiae,  acliberalitatis  beneficia,  fiue  qu$ad 
Naturam,  fiue  quae  ad  gratiam  referuntur  ,  fed  aliter  ^ 
tamen,acque  aliter,  vt  copiofius  in  fcholis  Theologi 
tradunt. 

XIII.  Sed  cur  addit  Petrus,  Per  cognitionem  eius, qui  voca- 
uit  nos  propria  gloria, &  virtute  ?  An  ea  etiam  ,  qua*  na¬ 
turae  bona  funt  a  diuina  vocatione  pendent ,  qua  ad 
Chrifti  fidem, ae  religionem  vocari  fumus  ?  At  mul- 
ta,quae  ad  naturam  fpe&ant  concefla  funt  iis, qui  ne¬ 
fario  idolorum  cultu ,  aut  haerefeos  prauitate  conta¬ 
minantur  ?  Sed  nimirum  cccleftis  haec  dodrina  fide¬ 
lium  metibus  diuinitus  indita  perfpicue  docet,  quic- 
quidfiue  ad  naturam, fiue  ad  gratiam  fpedfcet  Dei  ef- 
fc  beneficium ,  vt  videatur  Apoftolus  ad  id  refpcxif- 
fe,quod  paulo  ante  dixerat ,  Vt  gratia,  &  pax  impica - 
turin  cognitione  Dei,  per  quam  probe  inrelligimus  om- 
nia  in  nos  Dei  collata  beneficia, eoruinque  rationem 
diftinguimus,  nam  quae  ad  pietatem,  &  gratiam  fpe- 
dant ,  ea  procul  dubio  vi  diuinx  vocationis  ,  nobis 
conccfla  funt,  qux  vero  ad  vitam ,  feu  naturam  per¬ 
tinent  non  item  ,  nifi  forte  perpaucis  nonnihil  tri¬ 
butum  eft ,  quod  ad  vitam  vel  confirmandam ,  vel 
tueridam,&  confcruahdam  referatur. 

XIV.  Vo  caffe  autem  ait ,  per  gloriam ,  &  virtutem  fuam. 


detur  Deus, cum  nos  ad  fidem,  &  Catholicam  Reli¬ 
gionem  vocauit.  Intelligit  autem  vocationem  ,  non 
modo  externam, fed  etiam  internam,communem  ta¬ 
men  ,  non  autem  eam  ,  qux  eft  eledorum  propria, 
cum  non  facile  didurus  eflet  Apoftolus  fideles  om¬ 
nes  eife  eledos,  &prxdeftinatos  ,  qui  probe  noflet, 
non  femel  didum  efle  a  Chrifto ,  *JVfnlti  funt  vocati, 
pauci  vero  elefli. 

Iraque  de  ea  vocatione  loquitur  ,  dc  qua  feribit  X  V. 
Auguftinus  d ,  Ad  illam  enim  Ccenam  ,  quam  Dominus  d  }>*  83.  quar- 
dicf  in  Euangelio  pr<tparatam,nec  omnes,  qui  vocati  funt,  ^on“  4  tf8> 
venire  voluerunt ,  neque  illi ,  qui  venerunt ,  venire  poffent, 
nifi  vocarentur, itaque  nec  illi  debent  fibi  tribuere, qui  vene¬ 
runt,  quia  vocati  venerunt ,  nec  illi ,  qui  noluerunt  venire, 
debent  alteri  tribuere,  fed  tantum  fibi ,  quoniam,  vt  veni- 
rent  vocati  erantin  libera  voluntate. Et  alibi  «  duas  aper-  c  ^ 
te  diftinguit  vocationes.  Vocat  enim, inquit, Deuspnc-  Sai;ftor*c>I<f 
defiinatos  multos  filios  fuos  ,.vt  eos  faciat  membra  pr&dcfli - 
nati  vnicifilij  fui, non  ea  vocatione, qua  vocati  funt  .qui  no¬ 
luerunt  {  venire  ad  nuptias, illa  quippe  vocatione, er  Iudai  f  Lue.  14.18. 
vocati funt ,  quibus  Chrifhss  crucifixus  fcandalum  efi ,  <jr 
Gentes, quibus  crucifixus  fiultitia  efi.  Sedeavocattone  pra- 
deslinatos  vocat , quam  diflinxit  Apoftolus  dicens:  /p fis  vo¬ 
catis  /udetis ,  &  Graecis  pradicarc  fe  Chriftum  Dei  virtu¬ 
tem,  &  Dei fstpkntiam. 

Vocationem  igitur  omnium  fidelium  hoc  loco  XVI. 
accipio, qux  tam  prxdeftinatis,  quam  reprobis  com¬ 
munis  eft.  Nec  mirum  eft  fe  etiam  eadem  vocatione 
comprehendere  Petrum ,  qui  proculdubio  erat  e  nu¬ 
mero  prxdeftinarorum  ■,  Eft  autem  hxc  vocatio  diu i- 
num  plane  beneficium  ,  quapropter  Auguftinus  ? ,  g!i.8j.qq.q. 
V icatio  ergo ,  inquit,  ante  meritum  voluntatem  operatur,  6S' 
propterea,  &  fi  quificpiam  fibi  tribuit ,  quod  venit  vocatus, 
non  fibi  potefl  tribuere, quod  vocatus  efi,  qui  autem  vocatus 
non  venit ,  ficut  non  habuit  meritum  pramij  ,  vt  vocare¬ 
tur  ,fic  inchoat  meritum  fupplicij  ,  cum  vocatus  venire 
neglexerit. 

4.  Per  quem  maxima,&  pretiofa  nobis  promiffa  donauit, 
vt  per  hac  efficiamini  diuina  confines  natura  fugien¬ 
tes  eius,  qua  in  mundo  efi,  concupifcentia  corruptio¬ 
nem.  ] 


Grxci  Codices  ,qui  nunc  habentur  in  manibus  I. 
conftanter  habent  Si  »v ,  hoc  eft,  per  qux,  quafi  re¬ 
feratur  ad  gloriam  ,  &  virtutem ,  quotum  rcfpedu 
Deus  immortalis  magna ,  &  pretiofa  promiftk  repr^- 
fentarit.  Vulgatus  autem  Interpres  legifte  videtur 
Ji  er,  id  eft,per  quem, quafi  de  Chrifto  accipiat;  quo¬ 
modo  totum  hunc  locum  intcllexifte.  videtur  Atha-  hor.t.con. 
nafius  h  difputans  contra  Arrianos;Ambrofiu$  '  ,te-  Atrian. 
da  k,  &alij  legunt  per  quam ,  vt  de  vocatione  intelli-  >  lj.io  ep.84 
gere  videantur ,  a  qua ,  vt  ait  Chry/oftomus ,  bona  j^^utic 
omnia 


4x8  Explanatio  Cap.  1 

«miaia  otiantur, vel  certe  de  gloria,&  virtute  Chrifti,  A  eoru,qui  incipient  fiuficiperefiim  Dcminu.  Cum  autem  venit 


:vt  infinuare  videtur  Ambroltus.  Romana  editio  ha, 
fcet  per  quem,  vt  neceffario  deChrifto  loqui  videatur 
Apoftolus,  qui,  vt  (upradixi ,  eftbonorum  omnium 
fons, atque  origo, per  quem  omnia,quaeolimdiuini- 
tuspromiflaerat,rcipfa  exhibita, ac  repr^lentara  funt, 

4  R.om.io.4  qui  hanc  ob  caufam  dicitur  a  Paulo  a, finit  legis  infia - 
b  cjp.  j.  18.  lutem ommcredenti.Qm(\nc  dc  fe  ipfe apud  Matth^u  b 
dixit.  Nolite  putare  quoniam  veni  fioluerc  legem. aut  Pro¬ 
phetas, non  venifoluere,  fed  adimplere,  Arnen  ejuippe  dico 
vobis,donectranfeatcoelum,dr  terra,  iota  vnum,  autvnus 
apex  non  prateribit  a  lege, donec  omnia  fiant. 

II.  !>  qua  Chrifti  fcntentia  multa  feribit  Augufti- 
jcli.i7Xoot.  nus. c  Et  profe£fco  hxcvulgatale&io  retinenda  vide- 
Eauft.c.  j.sc  cur , quandoquidem  Chriftus  Dominus  tuo  adnos 


Rex,&  ilU  pranuciato  gaudio  adimpleti  funt,  qui  fiunt  fiub- 
iech.&  perceperunt  eam, qua  efi  ab  eo, libertatem,  &  partit 
cipant  vifioriem  eius,dr  audierunt  fiermones  eius ,  &  firuiti 
fiunt  muneribus  ab  eo, non  tam  requiretur,  quid  notu  attulit 
Rex  fiuper  eos  qui  annunctauerunt  aduentum  eius  apud  eos 
videlicet, qui  (enfium  habent.  Semetipfum  emrn  attulit ,  dr 
ea ,  qua  pradida  fiunt  bona ,.  in  qua  concupificebant  Angeli 
intendere, dr  donauit  hominibus.  Cumque  deinceps  at- 
tuliftet  verba  Chrifti,  quibus  fe  negauit  legem  ioluc- 
re,aut  Prophetas  ,  fubdit ,  Omnia  emm  ipje adimpleuit 
veniens ,  dr  adhuc  implet  in  Hcclefia  vfique  confiummatto- 
nem  k  lege  pradictum  nouum  Tefiamentum.  Quemadmo- 
dum,&  Taulus  Apoftolus  eius  ait  in  ea,  qua  efi  ad  Roma¬ 
nos,  N unc  autem  fime  lege  iiiflitia  Dei  manifeflata  efitt- 


<s.U.i9.c.7^  acjuenru  prophetamm  vaticinia  euidentiffime com-  B  ftificata klege,dr Prophetis. 
9.10.13.6: _ , _ .  |om.  ,,mUrlc  ai-  fimiris  rei  verita-  Pmmilli  aiitfm  fi  rvrZ 


f  t.q'  iJi.ia  probauir,&  veteris  legis  vmbris,  ac  figuris  rei  verita- 
Exod.  ’  tem  fubftituit,qua  de  re  optime  Euthymius  d  ,Vtdea - 
Cone.  17.  in  miu  *  inquit ,  quomodo  legem  impleuent ,  ac  ‘Prophetas, 
AotIlS'  vet  prophetat  quidem  compleuit  omnibus  ,  qua  de  tpfio  ficripfie- 
ac  nouTert.  runtTropheta  opere  completis ,  nam  ob  id  quoque  fiequen- 
q.f  9.  ter  addiderunt  Euangelifia,vt  impleretur,  quoddidum  efi 

,d  Watc.j.  per  Prophetam.Lepem  autemvno  quodammodo  compleuit, 
nihil  tranfigrediendo  eorum,  qua  lex  iufferar. ,  dixerat  ennn 
prius  ad  loannem.  Sic  decet  nos  complere  omnem  ittfli- 
tiam.Alio  autem  modo  addens  ipfis,qua  pratermiffa  erant, 
quod  etiam  hic  magis  congruum  efi  intelligere .  C um  enim 
lex  peccatorum  fines  prohibeat ,  Chrislus  principia  quoque 
vetuit.  Siquidem  cades  (rufius  efi  peccati,  radix  autem  eius 
,,  efi  ira,nifivero  quis  radicem  ab  finierit  ,qnandoque  tandem 


Promifla  autem  Graece  dixit  tnayydb/uecTM ,  qux 
gratuito  ,  ac  liberaliter  Deus  pollicitus  erat ,  qualia 
erant  omnia,  qux  ad  Chriftum  venturum  pertine- 
bant:vocat  autem  maxima,  dc  preriofi ,  quia  Chrifto 
nihil  pretiofius, aut  maius  propter  ipfius  diuinam  hy- 
poftafim  excogitari  poteft.  Idcirco  hic  iplc  Petrus  1  a  (  ^ 
Chrifti  fimguinem  pretio  tum  vocat.  Non  corruptibili-  3  'P.‘I  C  " 
bus,\ncpx\t,anro,vel  argento  redempti  e/iis  de  vana  veflra 
conuerfatione paterna  traditionis fcd prettofio fangitine  qua- 
fi  Agni  immaculati  Chrifti.  Tanti  enim  apud  Deum 
fuit,vt  omnibus ele&is  gratiam, &g!oriam  iufto  per- 
foluto  pretio  comparauerit;&  rr.irarnqaandam  vim 
Sacramentis  diuinitus  inftitutis  largitus  fit ,  qux  iu- 
ftitiam,&  falutem  affert ,  vtenim  ait  Tertullianus  -  b 


fiuflum  producet.  Patet  igitur  mancum  fuijfie  praceptum.  Q  Caro  abluitur, vt  anima  emaculetur.  Caro  vngitur,vi  ani-. 


III. 

p  Mait.f. 


quod  fiolunt  occidere  vetabat, hoc  autem  Chrisius  compleuit 
pracipiens  non  irafici,  quod  in  aliis praceptis  procedendo  li¬ 
cebit  inuenire. 

Pen&  eadem  feribit  Theophyladfeus.  e  Elegantifit- 
p  me  vero  more  fuo  hac  dc  re  difterit  Leo  f  Pontifex, 

f  fetm..  iS.de  Ce  fiam  ibus  emm,  inquit ,  Significationibus , quibus  Salua - 
feiunio  de-  mig  HOftri  nunctabatur  aduentus,&  peraftis  figuris ,  quas 
zimimen  is.  jpfc prfintia  veritatis,ea,  qua  ad  regulas  morum , 

vel  ad fimplicem  Dei  cultum  ratio  pietatis  inflituit,  in  ea¬ 
dem  apud  nos  forma,  in  qua  fiunt  condita ,  perfieuerant ,  dr 
qua  vtrique  teflamento  erant  congrua ,  nulla  fiunt  com- 
g  fer.7-de ie?  mutatione  variata.  Et  in  eandem  fententiam  alibi  g , 
lanio  fepei-  jjpofloliea,  inquit,  infhtmio  dtlekliffimi ,  qua  Dominum 
mi  mcnf.c.j.  je^m  chriflum  ad  hoc  venifie  in  hunc  mitndum  no- 


VII. 


maconfiecretur,carofignatur,vt  anima  muniatur , caro  ma¬ 
nus  impofitione  adumbratur,  vt  <&  mima  Spiritu  illumi¬ 
netur, caro  corpore, dr  finguine  Chrisliveficitur ,  vt  anima 
de  Deo faginetur. 

Haec  igitur,  atque  his  iimilia  funt  magna  ,  Sc  pre- 
tiofa  dona,  quae  attulit  Chriftus.  Quocirca  re<fte  ait 
Auguftinus  c  legis  veteris  caeremonias, &Sacramenrcli.tj.cont, 
ta  cef!afle,quia  cum  nihil  praeter  Chrifti  venturi  pro-  Fauft  c  u. 
miflionem  continerent  co  praefente  nullum  erant  , 
vfum  habitura,  Propterea.  inquit,  potius  reperiuntur  non 
obfieruari  a  Chriflianis ,  quod  ea  Chriftus  impleuerit.  Ipfia 
quippe  talium  figurarum  obfieruatio  pranunctatio  ChrifU 
fuit,  r 7 de  quid  mirum  eft.quid  abfurdum  ,  imo  quid  non 
congruum, dr  confient aneum ,  fi poft  eius  ce fiarit  aduentum, 


uerat ,  vt  legem  mn  folueret ,  fied  adimpleret ,  ita  veteris  D  quicquid  ideo  fiebat ,  vt  eius  pranuntiaret  aduentum  ifigti' 


Teflamenti  decreta  diffinxit  ,  vt  quadam  ex  eis  ficut 
erant  condita  Euangelica  eruditioni  profutura  decerperet, 
dr  qua  dudum fuerant  confiuetudinis  Iudaica, fierent  obficr- 
k  Matr-f.  nantia  Chrtfliana. Optime  Veto  Hieronymus  h  Chri- 
ftnm,  ait,  legem  complcfie^/iMC  quod,  de  fit  per  alios  pro¬ 
phetata  compleuerit,  fiue  quod  ea,  qua  antea  propter  infir¬ 
mitatem  audientium  rudia, &  imperfrtiafuerantfiua  pra- 
dicatione  compleuerit, iram  tollens,  &  vuem  talionis  exclu¬ 
dens, dr  occultam  in  mente  concupificentiam  damnans.M.c- 
titb  igitur  ait  Petrus  per  Chriftum  maxima, &  pretio- 
(a  promifta  fuifte  conceffa. 

I V ,  Neque  enim  inficiari  quifquam  poteft  fuo  ad  nos 
adueptu  Chrifti;  Dominii  cceleftia  quaeda  ,  ac  diuina 
i  li.4x.f7.  bona  (lttulifl^vt  egregie  explicat  Irenaeus  l,  Si  autem , 


igitur  rerum ,  qua  ad  hoc  obfierttabantur ,  vt  ipfia  earum 
obfieruationc  venturus  Chriffus  prophetaretur,  vfique  adeo 
non  debent  propterea  putari  per  Chrisli  aduentum  non 
implfta  ,  quia  illo  veniente  non  obfieruantur  ,  vt  ni  fi 
iam  per  aduentum  Chrifh  implerentur ,  adhuc  obfier- 
narentur. 

Et  poft  nonnulla  d ,  Proinde  prima  Sacramenta,  qua  V 1 1  f 
obfieruabantur  ,dr  celebrabantur  exlsge,  pranunciaiim  dcap.ij. 
erant  Chrifli  venturi ,  qua  cum  fuo  aduentu  Chriftus  i\fi- 
pleuifiet, ablata  fun,t0  dr  ideo  ablata,  quia  impletam 6  enim 
venit  [oluere  legem  fied  adimplere  ,  dr  alia  fiunt  infiituta 
virtute  maiora  •,  vtilitate  meliora ,  atlu  faciliora  ,  numero 
pauciora.  Ita  apparet  veri.fllmas  fuilfe  olim  diuinas 
pollicitationes  ,de  quibus  Deus  ipfe  apud  Danidem  '-,  c  Pi-S S* 


inquit  fiubit  vos  huiufimodi  fienfitss,  vt  dicat  is  j  quid  igitur  ^  Proce.  dunt ,  i  n  q  ui  t  ,de  labiis  meis  ,  non  faciam  irrita, 

noui  Dominus  attulit  veniens ?  cognoficite  quoniam  omnem  Sapienterque  dixilfe  Apoftolum  f ,  potfe  Deum  faci-  f 

nouitatem  fieipfium  afferens,  qui  fuerat  annunciatus  ,hoc  le  praeftate  quacumque  pollicitus  cft. 
enimipfiutn  pradicabatur,  quoniam  nouitas  veniet  innova -  Nt  per  hac  efficiamini  diuina  confirtes  natura.  Graece,  I X. 

tura,dr  viuificatura  hominem.  Videtur  autem  ali ulifie  3nctf  xonui/oi  tpvcnax.  Aneiqldem  diuinxnaturxpar- 
*  cap. 45.18.  Irenaeus  ad  Ilaix  k  verba ,  Ne  memineritis  priorum ,,  &  ticipes;  &  plane,  vt  Grxei  loquuntur  o/uoaoi  01  ?  Caue 

antiqua  ne  intueamini, ecce  ego  facio  noua,&  nunc  orientur,  putes ,  eft  enim  haec  exuinfeca  participatio  pesccpta 

•  :  vtique cognofcetis  ea.  gratia:, &  caritatis  forma  ,  qua'  cum  Deo  immprta- 

V.  Mox  verb  iiluftri  fimilitudine  rem  magis  declarat,  li  amicitiam  inimus,  &  focietarem  ,  ac  fpiritaienl 
-  Regis  enim,\nvpaix,adutntus  ab  his  quidem, qui  mittuntur  quandam  cognatioqem  contrahimus.  Ita  enim 

fieruis  pranunciatur propter  apparatum  ,dr  expeditionem  loquitur  loannes  g  Societas  nofira  fit  cum  ‘Patre,  gcp.ix.i 


Catholicas  Epift.  1 1.  Petii 


419 


a<p.i,c.j.x,  £  eum  piUf  e't(ii  ]efu  Chrijlo  ,  Idemque  alibi  *.  Videte  A  Quocirca  ait  Petrus.  Vt  per  huc  efficiamini  diuina  XI  l  V 


qualem  caritatem  dedit  nobis  Pater ,  vt  filij  Dei  nomine - 
b  eap.  3.  x.  mury  &  fimus.  Et  mox  b.  Nuncfilij  Dei  fumus,  &  non¬ 
dum  apparuit ,  quid  erimus  ;  fcimus  quoniam  cum  appa¬ 
ruerit  j imites  ei  erimus.  Nunc  enim  rudi  quadam  ,  at¬ 
que  inchoata  fimilitudine  diuinam  naturam  expri¬ 
mimus, quee  tum  perficietur,  quantum  creatat  natu¬ 
ra:  fas  eft, cum  beatam  immortalitatem  ,  &  perfpi- 
cuam  Dei  contemplationem  aflequemur  Cum 
t  ad  Colof-  Chriftus  apparuerit ,  ait  Paulus  c  ,  vita  vejlra  ,  tunc  tjr 
fcuCes  i .  • ros  apparebitis  cum  ipfo  ingloria. 

X-  Cum  igitur  ait  Petrus.  Vt  efficiamini  diuina  confor - 
i  ep.  ad$e  -  tes  natura ,  Id  potifiimum  ait  fieri  Athanafius  ^,cum 
^  GD*  in  Baptifmo  confignamur  a  Spiritu  fansfto.  Ita  porro,  B 
ait,  confignati  merito  confortes  efficimur  diuina  natura &t 
e  otat.  x.  Petrus  dixit.  Alibi  veto  e  nos  ait  Chrifti ,  hoc  eft, 
con.Arrian.  pjj,j  ;ta  f}erj  participes ,  vt  Dei  etiam  participes  fi¬ 
mus.  Quanti  autem  hoc  beneficium  faciendum  fit, 
f  lib.  6.  ep.  docet  Ambrofius  f .  Quidilhi, inquit.,  attexam ,  quod 
58,  hominem  Deus  diuina fecit- confortem  natura  ficut  in  Epi- 

’  ftola  Petri  legimus  ?  Vnde  non  immerito  quidam  ait.  Cu¬ 

ius  &  genus  fumus-,  dedit  enim  nobis  de  cognatione  fua  ra¬ 
tionabilis  ftilicet  natura, vt  quaramus  illud  diurnum,  quod 
non  longe  eft  ab  vnoquoque  noftrum,in  quo  &  vimmus,& 
g  fer.  1.  dcfKrnu*  >  &  monemur.  Quo  etiam  reipexilfe  videtur  g 
Wat.c.3.  Leo  Pontift‘X._4£»0/fe, inquit,  0  Chrijliane, dignitatem 

tuam,&  diuina  confors  fatlus  natura  noli  in  veterem  vi¬ 
litatem  degeneri  conuerfatione  redire. 

XI.  Sed  hic  quidem  ideo  nos  diuina:  natura:  confor- 
tes  eftetftos  efte  indicar ,  quod  vi  vnionis  hypoftatica: 
humana  natura  diuina:  Chrifti  petfona:  coniun&a 
eft.  Eamdemque  fentenriam  fcquitur  hoc  loco  Oe- 
cumenius  ,  ftc  enim  ait,  ‘Diuina vero  natura  participes 
ex  Domini, &  Dei  aduentu  effieSU  fuimus,  cum  ipfe  natu¬ 
ra  noflraprirnitias  in  fe  affump ferit, &  affiimendo  fdnElifi- 
cauerit.  N am  fi  primiiia  fanRa  funt  maffa  quoque  ipfa 
fanRa  eft.  Ambrofius  vei  6  nacurx  noftta:  conditio-> 
nem  fpe&auit,  quae  cum  fit  particeps  rationis  ad  di¬ 
uinam  naturam  quodam  modo  accedit.  At  melius 
Athanafius  hanc  diuina*  naturae  participationem  ad 
Spit  itus  fandfci  gratiam  refert ,  quam  vi  Biptifmi, 
aliorumque  Sacramentorum  percipimus. Qup  fit, vt 
fideles  Spiritus  fandfci  templum  nuncupentur.Cyril- 


confortes natura,  hoceft,eiufdem  beatitudinis  partici¬ 
pes.  Quemadmodum  enim  Deus  Optimus  Maxi¬ 
mus  fe  ipfo  beatur ,  ira  luftorfi  felicitas,ac  beatitudo 
non  nifi  in  vnius  Dei  conremplatione  pofira  eft.Qusc 
fane  contemplatio  nihil  eft  aliud, nifi  quadam  diui- 
nitatis  participatio  pro  ratione ,  &qualitare  luminis 
gloriae.  Quam  ob  caufam  Beati  dicuntur  compre- 
henfores,  quia  diuinam  naturam  mente  animoque 
comprehendunt :  non  quod  eius  amplitudinem,  at¬ 
que  immenfitatem  exhauriant  (  quod  Dei  folius  eft 
proprium  )  fed  quod  eam,  vt  eftin  (e  ipfa  attinganr, 
ipfaque  penitus  compleantur. 

Quod  fi  magnus  Athanafius  a  vi  vnionis hypofta-  XIV, 
rica:  dixit  jnos  quodam  modo  diuiniratem  inducte,  a  orat*,4» 
&  beatam  vitam  adipfci,id  multo  profedo  verius  de  con,Arriai»* 
beatae  vitae poflelfione  affirmare  poffumus.  Sic  au¬ 
rem  ille  loquitur.  Xdt  enim  Dominus  induto 'corpore 
faElus  efl  homo ,  ita  &  nos  homines  ex  verbo  Dei  deifica¬ 
mur  (  Grace  Sio-Trotouudlx  )  eb  quod  illud  receptum  jit  in 
carne  ,  &tam  inde  vitam  it ernam  adipifeamur.  Neque 
aliteraccipio  quod  alicubi  fcripfit  Gregorius  b  Na- orat,4;u 
zianzenus.  Animal  hic  varie  gubernatum  (  de  homi¬ 
ne  proculdubio  loquitur)  atque  alio  demigrans ,  & 
quod  my fieri j  extremum  eft ,  animi  ad  Deum  nutu ,  ac 
propenftone  diuinitatem  confeqnens  yeo  enim  mihi'  verita- 
tis  (plendor  ille ,  quem  hic  exigue  haurimus, tendit, vt  Dei 
claritatem  videam ,  &  fentiam  dignam  eo  ,  qui  haccon- 
ftrinxit ,  &  dijfoluet ,  ac  rurfts  excellentius  ,fublmiufqii'e 
confringet  1  ■  : 

Qup  loco  Nyceras,  Deif catio, air,  omnis  aRionis  ,  &  XV, 
contemplationis  eft  terminus.  Deificationis  enim  nomi¬ 
ne  beatam  contemplationem  intelligit.  Confortes 
igitut  fieri  diuinae  naturae  eft  quodammodo  dtifica- 
ri  &  ad  diuinam  illam  naturam, quoad  eius  fieri  pof- 
fit  quam  proxime  accedere.  Quod  tunc  potifiimum 
fiet, cum  ad  perfpicuam  Dei  contemplationem  bea¬ 
ti  prouehentur.  Eft  autem  ea  contemplatio  fupre- 
mus  Chriftiani  hominis  finis, quo  Chrifti  ad  nos  ad- 
uentus  ,  ciufque  omnia  merita  referuntur.Ncque  his 
contentus  Apoftolus, qua  id  ratione  confequi  pofli- 
mus,his  verbis  docet. 

Fugientes  eius ,  qua  in  mundo  eft  concupifcentia  corru-  ^  VI. 


h  Catech.  Ius  hautem  Hierofolymitanus  de  Euchariftiae Sacra-  jy  ptionem.  Neceffceft  enim  fordidas, atque  impuras  cu- 


Myft3g°g.4  mento  potifiimum  explicat.  Qugre,  inquit ,  omni 
cum  certioudine  corpus  ,  (’<y  fangninem  Chrifti  fumamus, 
nam  fub  fpecie  panis  datur  tibi  corpus ,  &  fub  fpecic  vini 
datur  fanguis,vt  fumpto  corpore, &  fdguine  Chrifti  efficia¬ 
ris  ei  compar! iceps  corporis, & fanguinis  i$-oj>opoi  yivo/uu- 
Ga  ,  fic  Chriftophori  erimus, hoc  efl,Chriftum  ftrentes ,  cum 
eius  corpus, &  fangninem  in  membra  noftra  receperimus , 
atque  ita  vt  Beatus  Detrus  dicit,  diuina  natura  confortes 
efficiemur. 

XII.  Quamquam  autem  haec  vere  dicuntur  omnia ,  & 
verbis  perfe  fpeiftaris  fatis  accommodate  :  fufpicor 
tamen  Petrum  de  beata,  immortaUque  vita  potifii¬ 
mum  loqui,  qtiafi  dicat,  quae  olim  diuinitus  pro- 
mifia  erant  Chriftus  Dominus  cumulatifiime  reprae- 
fentauitjVt  vos  cadeftis ,  diuinaeque  beatitudinis  ali¬ 
quando  participes  efficiamini.  T uncenim  beatorum 
animi  diuinogloriae  lumine  perfufi,  &  corporis  im-  1 
mortalitatem  adepti  eximiam  quamdam  ,  planeque 
diuinam  dignitatem  afiequentur  ac  diuinorum  bo- 
I  Io.xi.i<.  norum  participes  fient.  Quo  Ipecftant  illa  1  inter¬ 
it  Tratt.j  1.  prete  Auguftino  k.  Si  quis  mihi  miniflrauerit,  honorifi- 
ia  foaa.  cayn  eHm  pMermeus.Quo  honore  (ait  Auguftinus )  nifi 
vt  fit  cum  Filio  eius  ?  quod  enim  fuperiitsait.  Vbi  ego  fum, 
illic  &  minifter  meus  erit, hoc  intelligitur  expreffiffie ,  citm 
dicit, Honorificabit  eum  Pater  meus.  Nam  quem  maiorem 
honore  accipere  poterit  adoptatus , qua  vt  jit  vbi  eft  vnicus, 
non  aqualis  faRtis  diuinitati,fed  conficiat  us  aternitati? 


piditates  edomare ,  ac  rationi  penitus  fubiicere  ,  vt 
vita:  inqpcentia,  morumque  integritas  retineatur,, 
quae  ad  beatam  vitam  capefiendam  eft  omnino  ne- 
ceflaria.  Atque  idcirco  ait  eas  cupiditates  repudian¬ 
das  efle ,  qu;r  funt  in  mundo  ,  qnteque  ad  interitum 
ducunt.  Gra:ca  autem  vox  <pdopa\  qua:  corruptionem 
fignificat ,  referri  potifiimum  videtur  ad  impuras,  ac 
nefarias  cupiditates.  Quo  etiam  opinor  fpe&auit 
Ioannes  c ,  cum  dixit.  Nolite  diligere  mundum ,  neque  c  ep.  r.c.i, 
ea ,  qua  in  mundo  funt.  Quicquid  enim  eft  in  mundo  ,  aut 
eft  concupifcentia  carnis, aut  concupifcentia  oculorum ,  aut 
fuperbia  vita . 

Ij  porro  qui  his  cupiditatibus  indulgent  dtferi-  XVII. 
buntur  a  Paulo  d  his  plane  verbis.  Quorum  finis  interi-  d  ad  PhiliP* 
tus, quorum  Deus  venter  eft,  &  gloria  in  confuftone  ipfo-  3'!?’ 
rum  .qui  terrena  fapiunt ,  quibus  confeftim  opponit. 

Veftra  autem  conuerfttio  in  coelis  eft.  Retfte  vero  Petrus 
in  mundo  ait  eife hanc  voluptatis  cupiditatem  ,hoc 
eft, inter  fideles ,  cum  longiflime  abeife  debeat  a 
coetu  fidelium  ,  vt  alicubi  docet  Tertullianus  e.  ehb.defpe- 
Per  fuauitatem ,  i  n  q  u  i  c  f  aginentur  eiufmodi  dulcibus  con-  Aculis  ca. 
uiua  fui,&  loca,&  tempora  inuit at orip forum  eft i  no-  tS' 

ftra  coena, noftra  nuptia  nondum  funtynon  poffumus  cu  illis 
difeumbere ,  quia  nec  illi  nobifeum.  Vicibus  difpoftta  res 
eft  , nunc  illi  Utantur ,  nos  conftiBamur.  faculum ,  inquit, 
gaudebit  ,'vos  tripes  eritis.  Lugeamus  ergo, dum  mendici 
gaudent ,  vt  cum  lugere  coeperint ,  gaudeamus, ne  pariter 


420 


Explanatio  Cap.  I. 


mine  gaudentes,tunc  quoque  pariter  lugeamus.  Delicatus 
es  Cbrifliane  ,fi  &  in  ftculo  voluptatem  concupificis ,  ime 
nimium  fluit  us  ,fi  hoc  exifiimas  voluptatem.  Dhilofophi 
quidem  hoc  nomen  quieti ,  &  tranqutlittati  dederunt,  m  ea 
gaudent. in  ea  auocantur,in  ea  etiam  gloriantur.  Tu  mihi 
met  as, &  [cenas, & puluerem,&  arenas  fu  ff  iras ,  dicas  ve¬ 
lim,  nonpoffumus  viuere Jine  voluptate ,  qui  mori  cum  vo¬ 
luptate  debebimus  )  Nam  quod  ejl  aliud  votum  tiojlrum, 
quam  quod  &  Aposloli  exire  de  ftculo ,  &  recipi  apud  Do¬ 
minum)  hac  voluptas, vbi  &  votum. 

XVIII.  Mox  a  vero  Chriftianas  voluptates,&oblc£tamen- 
a  cap.19  ta  recenfet,addltque,  maior  voluptas , quam faftidiu 

ipfus  voluptatis, quam  faculi  totius  contemptus,  quam  ve¬ 
ra  libertas , quam  confcientia  integra,  quam  vita  f  'uff  ciens , 
quam  mortis  timor  nullus ,  quod  calcas  Deos  nationum, 
quod  Damoni  a  expellis, quod  medicinas  facis  ,  quod  reue- 
lationes  petis ,  quod  Deo  vinis  )  In  eandem  autem  fen- 
blifc.tf.c»io.  tentiam  eleganter  differit  La&antius  b,  Delinquit, 
idcirco  virtutem  dedit ,  vt  vinceret  voluptatem  ,  eamque 
egredientem fines  fbi  datos  infra  praficriptum  coerceret  ,ne 
hominem  fuauitatibus  delinitum  ,  &  captum  ditioni  fiua 
fubiiceret ,ac  fiempkerna  morte  mulclaret. 

XIX.  Quamquam  hi  de  ea  tantummodo  voluptate  lo¬ 
qui  videntur,qus  ad  fpe£tacula ,  &  oculorum  oble¬ 
ctationem  refertur.Multo  latius  patent  illa,  quae  ali- 
t  li.  de  viig.  cubi  feribit  Athanafius c,  quae  alibi  d  ad  veibu  cora- 
d  adPhn.3.  memoraui.  Et  profeCto  fiemihi  perfuadeo  hac  Apo- 
ftoli  fententiam  de  omni  quidem  voluptate  acci¬ 
piendam  elTe,  fed  praecipue  tamen  foedam  ,  &  impu¬ 
ram  deteftari, atque  damnare,  quae  merito  Graece  di¬ 
citur  'trmOv/aU  <t>6op5i,  hsceft  enim, quae  mentis,  intel- 
ligentiaeque  vim  non  obtundit  modo ,  fed  etiam  de- 
prauat,&  corrumpit, &  corpus  ipfum  nonmediocri- 
ter  laedi  t.  Egregie  namque  dixit  Leo  e  Pontifex,  Fu- 
*  ferm.  Sagiantur  noxia  voluptates, inimica  gaudia, &  defderiaiam, 
Epiph.c.4.  jamque peritura.  Ouisfruttus  ejl ,  qtuve  vtilitas  ea  inde- 
fnenter  cupere ,  qua  etiamf  non  deferant ,  deferenda  fiunt? 
Amor  rerum  deficientium  ad  incorrupt  ibilia  transferatur , 
&  ad  I ublimia  vocatus  animus  coelebibus  delettetur. 

XX.  Iure  autem  optimo  has  impuras  cupiditates  fu¬ 
giendas  monet  Apoftolus  ,  cum  Chriftians  militis 

f  ferm. t. de  magnopere  aduerfentur,vt  idem  Leo  f  Pontifex  ali- 
Afccnf.Do-  bi  Jocet ,  Surfum  vocatos  animos  defderia  terrena  non 
min,c' 5*  deprimant, adaterna pr&eleElos  peritura  no  occupent,  viam 

veritatis  ingreffos  fiifiaces  illecebra  non  retardent,  &  ita  d 
fidelibus  hac  temporalia  decurrantur ,  vt  peregrinari  fe  in 
hac  mundi  valle  cognofcant ,  in  qua  etiamf  quadam  com¬ 
moda  blandiantur  ,  non  amplettenda  nequiter  ,fed  tranfi- 
^5  ep.iiC.l-.il  eunda  funt  fortiter.  Mico  vero  allatis  huius  Apoftoli  g 
verbis  ,  Obfiecro  vos  tanquam  aduenas ,  &  peregrinos  Ab - 
fttnere  vos  d  carnalibus  defderiis  ,  qua  militant  aduerfus 
amma  'i.Subnedfcit,  Cui  autem  jtifi  Diabolo  carnales  mi¬ 
litant  voluptates ,  qui  animas  ad  fuperna  tendentes  corru¬ 
ptibilium  bonorum  delegationibus  obligare, &  ab  illis  fiedi- 
bus,de  quibus  ille  excidit,  pandet  abducere) 

XXI.  Falluntur  igitur, &  toto,  quod  aiunt ,  coelo  errant 
illi ,  quidum  fuis  omnibus  cupiditatibus  obtempe¬ 
rant  ,ac  voluptatis  cerno  mifere  volutantur  ,  nihilo 
ramen  fccius  ie  Dei  filios ,  Sc  Chrifti  cohaeredes  in 
ccelefti  beatorum  fede  fore  fe  aliquando  non  dubi- 

K  adGal.  j.tant.  Meminerint  itaque  vere  monuifle  Paulum  h 
*4‘  eos, qui  Chrifti  funt,carnem  fuam  cum  vitiis, &  con- 

ifer  i  d  cup>fcentiis  crucifixi fle.  Reuocent  item  in  mentem, 
liuicdnfiae*  4uac alicubi  monet  Leo  Pontifex  ' ,  zJMemento  cuius 
capitis ,  &  cuius  corporis  fs  membrum.  Reminificere  quia 
erutus  de  potefiate  tenebrarum  tranjlatus  es  iri  Dei  lumen, 
&  regnum ,  per  baptifmatis  Sacramentum  Spiritus  fancli 
fhclus  es  templum.  Noli  tantum  habitatorem  pravis  de  te 
aclibus  effugare ,  er  Diaboli  te  iterum  fubiicere  feruituti, 
quia  prenwn  tuum  fingitis  efi  ChrisU,qui  in  veritate  te  in¬ 
dicabit  ,qni  mifericordia  ie  redemit. 


A  J.  Vos  autem  curam  omnem  fubinferenles  ministrate  infi¬ 
de  vestra  virtutem, in  virtute  autem  fidentiam.  ] 

Oecumenius  haec  cum  fuperioribus  ita  conian-  h 
git ,Senfus  autem, mquit, efi  buiufrnodi. Cum  innumerabi¬ 
lia  dona  acceperifnus  ex  aduenui  Christi,  quibus  &  dtui- 
nst  natura fieri  participes  poffumus,  &  ad  vitam  ,  &  pieta¬ 
tem  attolli, itanos gerere  debemus,1 vt fidei  virtutem  fubmi- 
mflremus,acper  virtutem  ad  piet  atis  profeci  uni  progredia¬ 
mur  ,  quoad  in  perfieclum  omnium  bonum  deueneritnus. 
Aggreditur  autem  hoc  loco  Apoftolus  miram  quam-  # 
dam  gradationem ,  cui  vix  fimilem  in  vniuerfa  Scri¬ 
ptura  reperias,tametfi  ea  figura  tum  a  Prophetis,  tum 
etiam  ab  Euangeliftis  interdum  vfurpatur.  Eo  autem 
haec  omnis  oratio  refertur ,  vt  moneat  nos  Petrus,  , 
quod  alicubi  docuit  Paulus  a.  Ne  quis  defit  gratia  • ’  '* 
Dei. 

B  Tametfi  enim ,  vt  paulo  ante  dixi ,  bona  omnia  a:  1 1. 
Deo  proficifcuntur, non  tamen  ofcitantibus,&  otio- 
fis  diuins  gratiae  opitulatio  prodeft.  Vere  namque 
fcripfit  Auguftinus  b,  cum  de  edomanda  praua  cu-  b  lib  i  <1« 
piditate  diflereret.  Non  ideo  tamta  de  hac  re  fidis  votis 
agendum  efi ,  vt  non  fiubin feratur  adnitendo  etiam  nofira 
effcaciavolumatis.  Adtutor  enim  nofier  Deus  dicitur ,  nec 
adiuuari  potefi,nifi  qui  etiam  aliquid  fponte  conatur  ,  quia 
non ficut  m  lapidibus  infenfatvs ,  aut  fiicut  in  eis,  m  quorum 
natura  rationem, voluntatemque  non  condidit  falutem  no- 
firam  Deus  operatur  in  nobis.  Et  alrbi  «  explicans  ver-  c  Tra<fU  io 
ba  illa  Ioannis.  Omnis,  qui  habet  fpemhanc  in  ipfio,ca(1i-  i*cp-*oic.j, 
ficat  fe  ipfum, ficut  &  ipfie  cafius  efi.  Videte  quemadmodum 
non  abfiulit  liberum  arbitrium, vt  diceret ,  caflificat  f emet - 
ipfum.  Quis  nos cafificat  nifi  Deus.)  fed  'heus  te  nolentem 
non  cafificat ,  ergo  quod  adtungis  voluntatem  tuam  Deo, 

C  i  cafiificas  te  ipfum,  cafi ficos  te  non  de  te, fed  de  i  lio, qui  venit, 
vt  habitet  in  te.  Tamen  quia  agis  tbi  aliquid  voluntate, 
ideo  Qr  tibi  aliquid  tributum  efi ,  ideo  autem  tibi  tributum 
eft,vt  dtcas  fiicut  in  Pfalmo.Adiutormeus  efio,ne  derelin¬ 
quas  me. Si  dicis  adtutor  meus  efio, aliquid  agis, nam  fi  nihil 
agis  quomodo  ille  adiuuat>. 

Et  in  eandem  fententiam  Audor  d  libri ,  qui  fcala  1 1 1. 
Paradjfi  inferibitur ,  qui  tribuitur  D.  Auguftino  ,  &  i  cap.  i  o.ln- 
D.  Bcrnardo,  cum  vere  neutrius  efle  videatur,  Coope-  ter  °l)era 
ratores  quidem,  inquit,  Dei  fumus,  ficut  dicit  Apoftolus,  u8,t0ID'?’ 
vultfiquidem  Deus,  vt  eum  oremus,  grvt  ei  aduenienti,&  . 
prafiolanti  ad  ofiium  aperiamus  fimum  voluntatis  nofira , 

&  eiconfentiamus.  Et  quoniam  hoc  coepimus  agere, 
placet  alia  quaedam  Auguftini  verba  fubiicere  ,cum 
enim  alicubi  e  quaereret ,  vtrum  fides  effer  in  noftra  e 
D  poteftate,poteftatem  definit,^»  voluntati  adiacetfa-  tui 
cultas  faciendi  ,  &  mox  colligit, hoc  quifque  in  po- 
tefiate  habere  dicitur  quod  fi  vult  facit, fi  non  vult, non  fa¬ 
cit.  Paulo  autem  poft  fubdit ,  Vde  nunc  vtrum  quifi- 
quam  credat  fi  noluerit,  aut  non  credat  fi  voluerit ,  quod  fi 
abfiurdum  efi, quid  efi  enim  credere ,  nifi  confientire  verum 
effe  quod  dicitur  )  Confinfio  autem  vtique  volentis  cfi,prty- 
fttto  fides  in  pote  fiat  e  efi. 

Poft  nonnulla  f  verboftendir,  quomodo  diuins  ‘ 

’  gratis  humana  voluntas  alfenfum  prsbeat,  Vifiontm,  *  caP,}4' 
inquit, fuafionibus  agit  Deus  vt  velimus, &  vt  credamus, 
fiue  extrinfiecus  per  Euangelicas  exhortationes ,  vbi  & 
mandata  legis  aliquid  agunt ,  fi  ad  hoc  admonent  homi¬ 
nem  infirmitatis  fiue ,  vt  ad  gratiam  iufiificantem  creden- 
do  confugiat  ,fiue  extrinfiecus  vbi  nemo,  habet  in  potefiate, 
quid  ei  veniat  in  mentem  fed  confentire,vel  diffentire  pro¬ 
pria  voluntatis  efi.  His  ergo  modis  quando  Deus  agit  cum 
anima  rationali  ,vt  ei  credat,  neque  enim  credere  pote  fi 
quolibet  libero  arbitrio  ,fi  nulla  fit  fuafi-o ,  vel  vocatio,  cui 
credat.  Trofeclo  &  ipfum  velle  credere  Deus  operatur  in 
homine  ,&  in  omnibus  mifericordia  eius  prauenit  nos, con- 
fentire  autem  vocationi  Dei,  vel  ab  ea  dilfettttrc  ,  ficut 
dixi ,  jjrojj.  ia  voluntatis  efi.  Qua  res  non  fiolum  non  in- 


Catholica:  Epift.II.  Petri. 


421 


firmat  quod  ditium  efi.G}uid  enim  habes ,  quod  non  accepi- 
ftilvcrum  etiam  confirmat.  Accipere  quippe, &  habere  ani -* 
ma  non  poteft  dona,  de  quibus  hoc  audit,  nifi  confentiettdo, 
ac  per  hoc  quid  habeat ,  &  quid  accipiat  ‘Dei  eft ,  accipere 
aut  em, cy  habere  vtique  accipient  is,  fi-  habentis  eft. 

V.  Bene  autem  habet,  quod  liberi  arbitrij 3  hoftes  fa- 
a  Beza.  tcntur  ,  hoc  loco  moneri  nos  a  Petro  ,  Ne  gratia  Dei 
defimus, neque  enitn  trunci , aut flipites  fumus  ,fed  oportet 
b  li.  1.  qq.&  nosvicijfim  omnem  diligentiam  afferre. Qui  etiam  alibi  b 
Ioachim.  ^  affirmant  nos  primae  gratiae  mjjvy&v,  adduntque  qui 
Camcrar.  id  neget, primae  gratiae  efficacitatem  negare.  Hec  igi¬ 
tur  eft ,  quod  ait  Petrus  ,  Curam  omnem  fub inferentes, 
Graece  ncnAlxd  ,  quafi  dicar  ftudium ,  follicitudinem, 
fedulitatem, conatum, quod  non  ita  multo  poft  aper¬ 
tius,  planiufque  docebit.Pro  eo  vero, quod  Latine  di¬ 
xit  Interpres  ,fubinferentes ,  Graece  feri p fit  Apoftolus 
TTCLflHCnvkyKXVT  H  >  quafi  dicat,ad  diuina  munera,  ac  be¬ 
neficia  accepta  addite  praeterea  de  veftro  ftudium, 
ac  nifum,  hoc  enim  potifiimum  intereft  inter  huma¬ 
nas  a<ftiones,&  lapidu,aut  ftipitum  motus,quaeenim 
ratione,ac  libertate  carent  agi ,  atque  impelli  dicun- 
tur.Homines  vero  ita  aguntur,vt  etiam  ipfi  non  nihil 
c  fer.  43.de  agantj  jtgis,  inquit  Auguftinus c  ,fi  agar  ts, er  bene  agis, 
verb.  Dom-yj^  bono  agaris.  Et  poftnonnulla  ,  Non  funt  filtj  Dei  fi 
C'7'  non  aguntur  fpiritu  Dei,  fi  autem  jpiritu  Dei  aguntur, pu- 

d  li  de  cer.Si  gnMt  fi™*  magnum  habent  adiutorem.  Et  aliti  A,Agun- 
gra.  c.i.  /»r,inquit,vt  agant ,nonvt  ipfi  nihil  agant. 

V  I.  Idem  poffisetiain  altera  Graeca  voce  'Gbx.opnyn&7t 
obferuare  ,  fignificat  enim,  infuper  fuppeditate, prae¬ 
terea  fuggerite ,  adii  cite ,  quae  omnia  indicant  liberae 
voluntatis  conatum ,  &  vim  aliquam  effectricem  li¬ 
beri  arbitrij,  haec  enim  duo  coniungenda  effie  docuit 
e  li.de  grat.  Auguftinus e,  nam  cum  ageret  dePhilifthaeis,&  Ata- 
&hb.  arb.  c.  bibus  allatis  Scripturae  f  verbis, Sufcitauit, inquit, Do- 
flia.Paral.  minus  fuper  loram  fpintum  Philtfihiim ,  &  Arabum  ,qui 
c.  1.  finitimi  erant  tAZthiopibus ,  &  afeenderunt  in  terram  /u- 

da ,  c ’r  dtjfipauerunt  eam  ,  &  ceperunt  omnem  fubHan- 
tiam  ,  qua  in  domo  Regis  imtenta  efi.  Tum  fubdit ,  Hic 
ottcnditur  Deum  fufckare  hoflcs  eis  terris  vastandis ,  qui 
tali  poena  indicat  dignas.  Nunquid  tamen  ‘Philifthiim, 
&  Arabes  in  terram  ludiam  diffipandam  fine  fua  vo¬ 
luntate  venerunt,  aut  fic  venerunt  fua  voluntate ,  vt  men¬ 
daciter  fcriptttm  fit ,  quod  Dominus  ad  hoc  faciendum  eo¬ 
rum  fpiritum  fufeitauit ?  Imrno  vtrumque  verum  eft ,  quia 
&  fua  voluntate  venerunt ,  &  tamen  [jnritum  eorum  Do¬ 
minus  fufeitauit.  Quod  etiam  fic  dici  potefi,&  eorum fpiri- 
tum  Dominus  fufeitauit,  &  tamen  fua  voluntate  venerunt. 
nAgit  enim  Omnipotens  in  cordibus  hominum  etiam  mo- 
;  tum  voluntatis  eortirn ,  vt  per  eos  agat ,  quod  per  eos  agere 

g  a£j  Rom.8.  *Pfe  'voluerit. qui  omnino  iniufte  aliquid  velle  non  nouit.Y e- 
14.  rum  hac  de  re  alibi  g  plura  dixi. 

VII.  Subdit  Apoftolus.  In  fide  vefira  virtutem.  Indicans 
quid  fuppeditandu  fit.  Et  fides  quide  ,  vt  paulo  ante 
ex  Auguftino  docui  humanae  voluntatis  funCtio  eft, 
ita  tamen,vt  praecipuum  fit  Dei  munus,  quod  copio- 
1*  fiffime  probat  Auguftinus  h,  qui  tamen  aliquado  ali- 

dorC  *  ter  fen ferat,  fed  in  rctraChtionibus  '  fententiamuta- 
|!  i  lib.1x.r3.  uit,perpetuoque  deinceps  docuit  fidem  diuinaegra- 
tiae  beneficio  humanis  mentibus  infundi. Vt  enim, in- 
^U'r  k  ’•/**  natHrx fidempofie  habere,  numquid  &  habere ? 
an  ’c'*‘  non  enim  omniumeft fides,cum  fidempofie  habere  fit  omniu. 

Et  mox,  Proinde  poffe  habere  fidem ,  ficut  poffe  habere  ca¬ 
ritatem  natura  eft  hominum, habere  autem  fidem,  quemad¬ 
modum  habere  caritatem ,  gratia  eft  fidelium.  Et  multa 
deinceps.ReCte  autc  inchoat  Petrus  a  fide, illa  enim, 
1  deprardeft.  vt  ait  Auguftinus  1 ,  eft  aedifici)  fpiritualis  fundamen- 
m  lfVoffic  tUm>  ^  fillo<^  copiofius  docet  Ambrofius  m  ,  Fmda- 
c.r8.  ’  mentum  ergo, inquit, eft  ittffitii  fides.  Et  poft  nonnulla. 

Ideo  &  Paulus  fundamentum  pofuit  Chriftum ,  vt  fupra 
eum  opera  iuslit  ia  locaremus,  quia  fides  fundamentum  eft. 
Et  in  eandem  fententiam  Oecumenius  ,  Gradus,  in- 
Bened.  lufiinian.  in  Epift.  Canon. 


A  quit,  progreffionis profectus  ita facit.  Primum  gradum 
fidem  efieftatuit,  qua  bonorum  omnium  fiabilhnentum  efi, 
ac  fundamentum. 

Porro  quod  fpe&at  ad  rationem  loquendi, pr^po-  VIII. 
fitio,  in,  poni  videtur  pro  coniun&ione,  quem¬ 
admodum  &apud  Ofieam  •<  ,fnfirmabi/ur,mquk,om-  acap.4.3. 
nis,qui  habitat  in  ea,  &  in  beftia  agri ,  &  in  volucre  coeli. 

Quo  loco  Septuaginta  aperte  habent, cum  beftia  agri, 

&  cum  volucre  coeli.  Ira  videas  vbique  fidem  folitaria, 

&  bonarum  aCtionum  vacuam  damnari.  Vult  autem 
Apoftolus  cu  fide  coniungi,virtute,Gr^c'e  JpniiyOe-  ^ 
cumenius  explicat  id  eft,  opera  fine  quibus, vt  Iacobus 
ait, fides  mortua  eft.  Eodemque  modo  loquitur  Bcda, 
qui  duo  videntur  virtutis  nomenampliffimefumpfif- 
fe,qua  ratione  omnem  virtutam  copleCtitur.  Neque 
B  alio  modo  accipit  Hieronymus.  c  Siquidem, ait, wV-  c  6 J* 

tutis  nomen  in  facris  literis  ambiguum  ejfe,&  inter du,  qui¬ 
dem fignificare  miracula, vt  apud  Ifaiam .d  Virtutes  eius  in  ^  caP*44* 
infulis  nunciabunt.  Altas  pro  conutrfatione  bona  vfurpari, 
vt  citm  hoc  loco  ait  Petrus.  Adiniitrate  infidevefira  virtu¬ 
te. Et  Paulus,e Si quavirtus.Gt^ce  aperti, perinde  quafi  e  ad  Phil.  4. 
doceat  Petrus,non  fatis  efte  folam  fidem ,  quod  tum 
ipfi,tum  etiam  Iacobo,  Ioanni ,  6c  ludje  propofitum  p  1;  dc 
fuifte  fuis  epiftolis  prdbare, docuit  Auguftinus.  f  oper.c.14. 

Sunt  qui  malint  hocquidem  loco  virrutis  nomine  I X- 
non  ipfum  virtutis  genus, fed  formam  quampiam  vir¬ 
tutis  infinuari, hoc  eft, eam, qu^  forti, coftantique  ani¬ 
mo  tolerat  aduerfa,quam  Pliilofophi  fortitudine  ap¬ 
pellant, quod  ad  profitendam,  ac  tuendam  fide  Apo- 
ftolico  praefertim  illo  aeuo  effiet  in  primis  neceffiaria. 

G  Neque  fane  ea  Interpretatio  a  reCte  loquentiu  con- 
fuetudine  abhorret ,  qui  ipvtUu  virtutem  potiflimum 
bellicam  interpretantur,  quafi  habeat  aliquid  aps®-, 
id  eft  martis. Quibus  ego  haud  grauate  affientior,tum 
quia  non  fatis  apte  loqueretur  Apoftolus  fi  fidei  exi* 
mise  videlicet  virtuti  genus  ipfiim  virtutis  adiunge^ 
ret,tum  quia  deinceps  lingulares  virtutes  enumerat, 
quod  fruftra  faceret ,  fi  virtutis  nomine  omnem  vir¬ 
tutem  complexus  eflet. 

Re£te  vero  confeftim  addit.  In  virtute  fidentiam,  X. 
Grajce  dw  yvutnv,  quam  Oecumenius,  arcanorum  Dei 
myfieriorum  fidentiam  definit, quas, vt  ille  ait ,non  cuilibet 
aduenit,  fed  ei  tantum,  qui  exoperibus praftantiuribusper 
habitum  exercitatos  fenfus fibi compar auit .Et  fortafse  de 
hac  fcientia  loquebatur  Chriftus  apud  S  Ioannem,  g  cap.7.17. 
D  cum  dixit, S«  quis  voluerit  voluntatem  eius  facere,  cogno- 
fcetde  dottrinamea.Siccnim  locum  illumexplicar  Au¬ 
guftinus  h  ,  qui  facere  voluntatem  Patris  refert  ad  fi-  h  Traft.ij. 
dem  ex  verbis  Chrifti  aientis,  Hoc  eft  opus  Dei  vttre-  |n  Ioan- 
datis  in  eum, quem  ille  rnifit.Intelledus  enim, inquit,  mer-  ‘ 
ces  eft  fidei, ergo  noli  qtutrere  intelligere ,vt  credas,  fed  crede, 
vt  intelligas,quia  nifi  credideritis,  non  itttclligetis ,  qui  au¬ 
tem  crediderit, intelliget  quod  dixit  Chriftus.  tJFfea  dochi- 
na  non  efi  mea.  Intelliget  quia  Chriftus  Dei  Filius ,  qui  eft 
doclrina  Patris, non  eft  ex  fetpfo,  fed  filius  Patris. .  Quod 
ait  pertinere  ad Sabellianam  haerelim  refellendam, 
quas  diuinasperfonas  reipfa  permifcebac,&  confun¬ 
debat, nominibus  tantum  diftinguebat. 

Probabilis  eft.nec  prorfus  reficienda  fenrcntia,fed  XL 
vtrum  huic  loco  congruat  adhuc  ambigo.  Nam  cum 
£  hasc  Apoftolica  pr^cepta  ad  fideles  omnes  pertineat, 
hanc  vpro  reru  diuinaru  fcientiam  no  omnes  aflequi 
po'ffint,quam  Auguftinus  k  fapientiam  niauult  appel-  k  lib. r4.de 
lari,  qui  fcientiam  humanarum  rerum  proprie  noud-  TnUiCi  u 
nem  definit,cui  non  quidquid  fiiri  ab  homine  poteft  in  re¬ 
bus  humanis, vbi  plurimum fuperuacua  vanitatis, & noxii, 
cnriofitatis  ^tribuendum  putat, fed  illud  tantummodo, 
quo  fides  faluberrima,qui  ad  veram  beatitudinc  ducit,  gi¬ 
gnitur, nutritur, defenditur, roboratur.  Qua  fcientia  no  pel¬ 
let  fideles  plurimi, quduis polleat  ipfa fide  plurimum.  Aliud 
efi  erimfcire  tatummodo,quod  homo  credere  debeat  propter 
N  adipi 


422  Explanatio  Cap.  I. 

idtpifcendam  vitam  bcatam,qua  non  nifi  verna  eftj  aliud  A  quia  Graec^  vocis  proprietas  id  potiffimum  poftuler. 


autem  {cire,  quemadmodum  hoc  ipfutn  ,  CT  piis  opituletur , 
&  contra  impios  defendatur, quam  proprio  appellare  voca¬ 
bulo  [dentiam  videtur  Apostolus. 

XII.  Itaque  malim  fcientiae  nomine  cceleftem  ,  ac  diui- 
nam  quandam  prudentiam  intelligere  ,  quae  liquerit 
quid  rebus ,  locis ,  temporibus  maxime  congruat. 
Quam  fere  qui  de  rebus  diuinis  differunt,  dilcretjo: 
nem  appellant ,  de  qua  hunc  in  modum  fcribit  Ber- 

a  fer.ij.Cat.  nardus  J ,  Feruor  vehemens  abfque  difcretionis  tempera¬ 
mento  pracipitat ,  ergo  laudabilis  cui  [eruor  difcretionem 
b  fer.  49.  erigit,  &  diferetio firuorem regit.  Rurius  alibi l>  ,  Difcre- 

tio  omnivirtuti  ordinem  ponit, ordo  modum  tribuit,  &  de¬ 
corem  etiam, &  perpetuitatem.  Ejtergo  diferetio  non  tam 
virtus  ,  quam  quadam  moderatrix  ,&  auriga  virtutum, 
t  collat.1.4.  tolle  hanc,sfr  virtus  vitium  mr.ExtatapudCaffianum c 
d  cap.  1.  bene  longa  de  difcretione  difputatio,  quam  ait  d  in- 
c  i.adCor.  ter  nobiliffima  Spiritus  fandi  dona  ab  Apoftolo  e 
numerari.  Alij  datur, inquit,  per  Spiritum fermofapien- 
tia,alij  [ermo  [cientia  [e eundum  eundem  Spiritum ,  alij  fi¬ 
des  in  eodem  Spiritu, alij  gratia  [anitatum  in  vno  Spiritu. 
Et  pofi  pauca,  Ali)  diferetio  Spirituum ,  deinde  completo 
omni  catalogo  fpiritualium  charifmattim  fubdit,  Omnia 
autem  hae  operatur  vnus,atque  i  dem  Spiritus  diuidens  fin- 
gulis  prout  vult. 

XIII.  Sapienter  vero  apud  eundem  Caffianum,f  monet 

f  collat.z.c.  B.Antomus  plurimorum  lapfus,  ac  ruinas  nonahun- 
1.  de  ortum  habuiffe,quam  quod  hoc  tam  eximio,tam- 

que  diuino  bono  caruerint.  Hac  namque  ,  inquit ,  eft 
g  Matt.tf.n  diferetio, qua  oculus, &  lucerna  corporis  in  Euagelio  S  nun¬ 
cupatur  fecundum  illam  { intendam  Saluatoris.  Lucerna 
corporis  tui  efi  oculus  tuus.  Quod  fi  oculus  tuus  fimplex 
fuerit ,  totum  corpus  tuum  lucidum  erit.  Si  autem  oculus 
tuus  nequam  fuerit ,  totum  corpus  tuum  tenebrofum  erit. 
£'o  quod  tpfa  cogitationes  hominis  vniuerfas  ,  actufquc  di- 
fcemens  cunEla  ,  qua  funt  gerenda  peruideat ,  atque  perln- 
ftret.qua  fi  in  homine  nequamfuent  ,id  eft  non  vero  iudi- 
cio.tfr  fntentia  conimnmta,  [en  quolibet  errore, ac  prafum- 
ptiene  decepta  totum  corpus  noftrum  faciet  tenebrofum,hoc 
eft, omnem  aciem  mentis,aclufqy  tmttros  reddet  obfcuros,ca- 
citate  fcilicet  vitiorum,&  perturbationum  tenebris  inuolu- 
hMact.tf.13  tos.  Si  enirn^  inquit  h  ,  lumen, quod  in  te  eft  tenebra  funt, 
ipfa  tentlra  quanta  erunt  ?  Nulli  namque  dubium  eft  er¬ 
rante  indicio  cordis  nosbri,&  ignorationis  nocte  poftjfo,  co¬ 
gitationes  quoque,& opera  noftra,  qua  ex  difcretionis  deli¬ 
beratione  defccndmtt  maiorii  peccatoris  tenebris  implicari. 

X  I  V.  Multa  deinceps  addit  Caffianus,  quae  huius  virtu 


cumiy  pzTiuo/uaj  Latine  valeat  in  poteftate  habeo,  vt 
videatur  vim  illam  indicare,qua  quis  fibi,fuifque  om¬ 
nibus  cupiditatibus  imperat. Tum  quia, cum  fcientia, 
vtait  Paulus, inflet, & elationem  quandam,animique 
tumorem  pariar,rede  ei  modeftia ,  animique  mode¬ 
ratio  adneditur. 

Itaque  abftinenria  non  proprie  in  praefentia  figni-  I  ^ 
ficat  eorum, qu^  ad  cibum  potumque  pertinent, mo¬ 
derationem,  neque  temperantiam  ,  quae  in  iis  volu¬ 
ptatibus  verfatur,quae  radu  praecipue,  guftuque  per¬ 
cipiuntur,  fed arrogantiae ,  &c  infolentiae  modum  po- 
tiffimum  rcfpicit ,  ne  quis  videlicet  ob  fuam fcientia 
fupra  caeceros  efferatur, feque  magnificentius  circun- 
fpiciar.  Id  vero  apertiffime  monet  Petrus  cum  fere, 
qui  fcientia  praeftant  elatos  ,  ac  tumidos  fpiritus  in- 
duant.caeteros  facile  contemn5t,fibi  vero  omnia  de¬ 
beri  exiftiment,quod  eft  a  Chriftiana  modef]:ia,atque 
humilitate  prorfus  alietiu. Quocirca  Chryloftomus*  a  ho.io.ia 
rede  dixit,  Quando  (fcientia)  fuerit  fine  caritate,  extollit Prioc-  ^ 
ad  infolentiam.  Bafilius  b  autem  quod  apud  Ifaiamle-^°f'^8, 
gimus,^e  qui  fapientes  telis  in  oculis  veftrts,& coram  ve-  c  c.j.Yer.ic 
bipnetipfis  prudetes.Adeos  aitpertinere,qui  fibifcien- 
riamarrogant,&  fi  quid  laude  dignum  geflerinr ,  fibi 
ipfis  acilcribunr. 

Optimi  vero  Audor  d  Commentarioi u  in  Paulu,  1 1 1. 
qui  Ambrofij  nomen  praeferunt,  Mamfiftu  f/,inquit, d  radCofJ 
habente  fcientia  in  eo  ipfo gloriari, fi  non foris,  quia prudes 
eft ,vcl  apud  fi  .ingenium  enim  fcientia  hoc  eft ,  vt  glorietur 
in  fefe, ideo  inflat.  Et  paulo  poft ,  Sicut  enim  vinum  non 
temperatum  admistione  aqua  mentem  alienat,  ita  fcientia 
fuperbum  fheie,  nifi  temperetur.  Denique  Auguftinuy  ecep.1t9.eu 
in  hate  verba  praecipit ,  Sic  itaque  adhibeatur  fcientia, 
tanquam  machina  quadam  ,  per  quam  ftriittura  caritatis 
ajfurgat ,  qua  maneat  in  aternum ,  etiam  cum  fcientia  de- 
firuetur,  qua  adfinem  caritatis  adhibita  multum  eft  vtilis, 
per  fe  autem  ipfa  fine  tali  fine  non  modo  fuperftua ,  fed. 
etiam perniciofa probata  eft.  Etalibi  f  explicans  verba flLjf det». 
Pauli,  Scientia  inflat. Quod  recle, inquit, aliter  non  intelli- Dci  Cl°- 
gitur,  nifi  [dentiam  tunc  prodeffe, cum  caritas  inefi.fine  hac 
autem  infiAre,  id.  e  (i  in  fuperbiam  inanijfima  quafi  ventofi- 
tatis  extollere.  Denique  alio  S  quodam  loco.  Ita fcien-  8 li(>' I>con' 
tia  quamuisad  legem  Dei penmeat ,  fi  in  aliquo < fine can-^fC0°‘t' 
tate  fuerit, inflat,  fr  «ottt.Non  itaque  mirum  videri  dc- 
bet.fi  Petrus  cum  fcientia  modeftiam  coniungendam 
monet. 

Quod  fi  quis  malit  de  abftinenria,  aut  temperatia  IV. 


tis  praeftantiam.St  necefficatem  declarant ,  vtmerito  accipere, non  equidem  magnopere rcpugnabo,necef- 

innftAlncoam  wirMirffn  fnrrimrUni  oA.  E)  faria  eft  enim  viro  Chriftiano  temperantia,  atque  ab 
iis  ornnibus  voluptatibus  abftinenria, qus  fcnfu,po- 


videri  pofllc  Apoftolus  eam  virtutem  fortitudini  ad- 
iunxiffe,  ne  videlicet  illa  nimio  impetu  concitata  fe¬ 
ratur  in  praeceps, fed  difcretionis  velutifraeno  cohibi¬ 
ta  redum  teneat  curfum.addit: 

6.  In  fcientia  autem  abstinentiam ,  in  abflinentia  autem 
patientiam, in  patientia  autem  pietatem. 

I.  Scientiae  addendam  monet  abftinentiam  ,  Graece 

i  ad  Gal.  y.  «^«erHa^quatri  Paulus  *  inter  Spiritus  fandi  frudus 

ll'  recenfet,  quo  tamen  loco  Eedditur  ab  Interprete.  La¬ 

tine  modeftia  ab  aliis  temperantia ,  feu  continentia. 
Eft  autem  deduda  vox  a  verbo  e^pa-nucM» ,  quod 
X  1.  ad  Cor.  jd£  interpres  k  Latine  interpretatus  eft  abfiinere  cum 
*'lJ*  enim  de  athletis  dicat  Paulus  vdvfsn  iyrfcncutf)  Latine 

dixit  ,ab  omnibus  fe  abflinet.  Oecumenius  hoc  loco 
lyr-poTHaiv,  ampliffime  videtur  accipere ,  vt  elationis, 
acfaftus  moderationem  fignificet ,  Pofi  hac,  inquit, 
continentia  ,•  feu  temperantia  fubfequitur ,  quippe  cion  hac 
quoque  ei  opus  fit,qui  ad  men  fur am,& modum  cognitionis 
iam peruenit,ne  doni  magnitudine  infolens  euadat.  Qu* 
mihi  fententia non  folum  probatur  ,  fed  omnino  vi¬ 
detur  vera,quae^ue  huic  loco  maxime  congruat, tum 


tiftimum  verbguftu,taduvehauriurur.  Sed  ea  virtus 
nihilo  magis  cum  fcientia  ,  quam  cpm  qualibet  alia 
virtute  conexionem  habet, nifi  quis. forte  velit, quod 
vitro, libenfque  concefleritn,  hanc  temperantiam  ad 
affequendam  fcientiam  plurimum  valere.  Nam  pru¬ 
denter  admodum  dixit  Salomon  b  ,  Cogit  aut  in  corde*- EceU,}’ 
meo  abstrahere  a  vino  carnem  meam  ,vt  animum  meum 
transferrem  ad  fapientiam,deuiiaremtfi  ftultitiam.  .... 

Quam  fit  autem  ad  Chiiiftian^  virtutis  apicem  -ca-  V. 
pedendum  ha:c  virtus  neceflaria  docet  Bafilius  ,  al- '  «"««'f 
latis  Mofis,&  Eliae excmplis,additquc  continentiam  ^“s  ^ 
ampliffime  patere, & ad  omnem  prauam  cupiditqtepi  Put,rc^ 
fraenandam,cohibcndamque  referri  ,fic  vero  feribir. 

Continentiam  autem  appellamus  ,  non  fi  quis  fe  d  cibo  pe¬ 
nitus  abstineat ,  quando  hec  violenta  quadam  vita  diffo- 
lutio  eft ,  Sed  eam ,  quam  tollenda  contumacia  corporis  cau  - 
fa  pietatis  ergo  ,  dc  industria  [equimur  rerum  voluptatetn 
titillantium  abstinentiam.  Atque  vt  femel  finiam  ,  qua¬ 
rum  rerum  voluptates  ab  iis  ,  qm  ex  libidine  vitam 
degunt  ,  expeti  foliu  funt  ,  ab  his  nobis  ,  qui  ad  ve¬ 
ram  pietatis  culturam  contendimus ,  eft  temperandum. 

Proinde 


Catholica?  Epift.  II  Petri.  423 

Proinde  nequaquam  in  vna  tantum  efcarum  fugienda  A  tientem  , quam  lentum,  ac  taidum  ad  iram  fignifi- 


voluptate  continentia  culturam  confidere  exiflimandttm 
efi,fed  eam  ad  omnem  etiam  rem,  quacunque  propofito  no¬ 
bis  fini  aduerfaria  fit,&  impedimento ,  pertinere.  Ex  quo 
intelligitur,qui  hanc  perfeQe  virtutem  tenuerit ,  eum  nullo 
modo ,  cum  ventrem  in  poteftatem  redegerit  ,  fiuam  huma¬ 
nam  fbi  pajfurum  gloriam  dominari.  Aut  cum  obficos- 
nam  voluptatem  deuicerit ,  opum  cupiditatem ,  aut  aliam 
quamuis  degenerem  animi  affeSlionem ,  velati  iram  ,  agfi- 
tudinemve  ,  aut  quacumque  imperitis  animis  dominari 
confueuertinc ,  non  fuperaturum.  Ferme  enim  quod  in  om¬ 
nibus  pr&ceptis  animadvertimus  ,ea  videlicet  infer  fie con¬ 
nexa  ejfe  ,  neque  fieri  poffe  ,vt  vllo  modo  vni  feparatim  ab 


cet.  Gregorius  tamen,  Sc  Bcda  vim  Latinas  vocis  fe- 
quuti  patientiae  praeftanriam  -fignificari  elocent  ,  fic 
autem  feribit  Gregoiius  *,  Quanto  culmine  vir  tu;  pa- 1  hom.  if. 

dentia  polleat  Salomon  indicat  dicens.  Melior  eft  ■  patiens Eua“g'& 

.  ,  ■  ,  ■  ,r  J  ‘  .  p. cur.  lJa- 

vtro  firti ,  cr  qui  dominatur  animo  Juo  expugnatore  vr-  fl.or 

bium.Minor  efi  ergo  vifloria  vrbes expugnare ,  quia  extra 
fiunt, qua  vincuntur ,  maius  efi  autem  quod  per  patientiam 
vincitur, quia  ipfie  a  fie  animus  fiuperktur,  &  fiemetipfumfif 
bimetipfifiubiicit,  quando  eum  patientia  in  humilitate  tole¬ 
rantia  flerriit. 

In  patientia  autem  pietatem.  Graece  sSai^tsav ,  hanc 
ait  Oecumenius  oriri  ex  patientia,  ‘Patientia  ,  inquit, 


IX. 


altero  fiatisfiat ,  hoc  pracipue  in  continentia  cernitur.  Nam  B  fiubintrans  rem  omnem  abfolHit  ,  &  perfidiorem  erga 


VI. 

a  j.p.Paftor. 
admon.io. 
b  4.Reg.,j. 


&  demifisede  fie  fientit  vere  humilis ,  qui  ingloria  continen¬ 
tiam  adhibet,  (fi  Euangelica  inopia  men furam  explet ,  'qu\ 
in  congerendis  opibuscontinentiam  fieruat ,  &  ab  ira  'tra.nr 
quillus  eft ,  qui  animi  elationem ,  atque  iracundiam  in  ef¬ 
ficio  continet.  Ea  denique  abfoluta  continentia  ratio  efi, 
vt  lingua  ,  vt  oculis  limites  praficribat  ,  vt  auribus  minime- 
curiofiam  tndulgeat  auficultationent',  (fi  fingulis  his  cancel¬ 
los  ip  forum  offici  j  quoji  quofdam  circunfcribat ,  atque  lir- 
cundet ,  extra  quos  qui  egreffiusfit,  is  incontinens,  ac  petu¬ 
lans  eft. 

Porro  ex  virio  abftinentiae  conrrario  pene  omnia 
mala  oriri  docet  Gregorius  *  Pontifex.  Gula ,  inquit, 
deditos  luxuria  [equitur.  Idque  inde  probat ,  quod 
in  libris  Regum  b  feriptum  eft  ,  Muros  Ierufidlem  de 
firuxit  omnis  exercitus  Chaldaorum ,  qui  erat  cum  Prm- 
cipe  militum.  Quo  loco  Septuaginta  Principem  coco¬ 
rum  legunt.  Itaque  ait  Gregorius  ,  ‘Princeps  namque 
cocorum  venter  eft ,  cui  magna  cura  obfequium  a  cocis  im¬ 
penditur  ,  vt  ipft  dele  flabilibus  cibis  impleatur ;  muri  au¬ 
tem  lerufialem  virtutes  fiunt  anima  ad  defideriurn  fiuper- 
na  pacis  eleuata.  Cocorum  igitur  Princeps  rpuros  leru- 
falem  deiicit ,  quia  dum  venter  ingltmie  extenditur  vir¬ 
tutes  anima  per  luxuriam  deflruuntur.  Apte  vero  fub- 
dit  Petrus  ,  In  ab  flinentia  autem  patientiam  Graece  vsro- 
t jlovUu  nam  cum  voluptatibus, prauis  cupiditatibus, ac 
morbis, & aegritudinibus  animi  knftandum  eft,  atque 
adeo  animi  conflantia, &  patientia  eft  omnino  necef- 
faria 

Quod  indicans  Oecumenius  ait.  Qttoniam  vero 


Deum  obedientiam  reddens  pietatem  nobis  fonciliat ,  hoc 
eft,vt  interpretatur  Auguftinus  b, verum  Dei  culturn^b  Ii,  4, de  ci- 
id  enim  vox  Graeca  fonat/ Quocirca  idem  Augufti.  uu.c.ij.& 
nus  c.  Pietas  itaque,  inquit ,proprius  Deicultus  intelligfi^3^0'^' . 
fblet,quam  Graci  di oiCua.»  vocant. Hac  tamen, ait,  Tfi  erga  ujc'’c°^  CCN 
parentes  officiose  haberi  dicitur.  More  autem  vulgi  \  hoc 
nomen  etiam  in  operibus  mifericordia  fi' equentatur ,  qiiod 
ideo  arbitror  eueniffie ,  quia  hac  fieri  pueipue  Deus  man¬ 
dat ,  e  aque  fibivel  pro  Jacrificiis ,  vet  pra  fiacrifictis  pla¬ 
cere  te  flatur.  Ex  qua  loquendi  torifiuetudine  fafltim  efi, ' 
vt  (fi  Deus  ipfie-  dicatur  pius ,  qudm  fiane  Graci  nullo  fiso 
fiermonis  vfiu  ibitCd v  'vocant  ,  quamuis  ivviChxi- ,  pro 
mifericordia  illorum  etiam  vulgus  vfisrpet.  Non  me 
fugit  pietatem  Parentes  plerumque  refpicere  ,  qua 
ratione  dixit  M.  Tullius  d  ;  &  ex  illo  Auguftinus  e ,  d  li.i.ie  In- 
Pietas  efi  per  quam  fangtiine  iunflis ,  patria^  beneuolu  of- ucnt- 
ficium, (fi  diligens  tribuitur  cultus.  eli.Sj.qq.q, 

Sedhoc  foco  proculdubio  Dei  cultum  fignificat, 5'  x 
cui  minlm  in  modum  perfeuerantia ,  &  tolerantia 
placer.  Qua  ratione  dixit  Iacobus  f  ,  Patienti*  f  cap.r,4; 
opus  perfiflum  habet.  Perfeuerans  videlicet  vfque 
ad  extremum.  Ni/i  quis  perfe&um  opus  .  intelli- 
gat  ,  quo  Deus  pi£  ,  ac  rpligiose  colitur.  De  ea 
namque  pietate  ,  agit  hoc  loco  Petrus, de  qua  g  gi.adTins, 
Paulus  his  verbis  loquitur  ,  Exerce  teipfum  ad  pie-  c'4-7- 
tatem  ,  quas  alias  dicitur  fhonCota. ,  quamquam  Au¬ 
guftinus  h  ,  vt  paulo  ante  dixi, non  negat  more  vulgi  h  lib.  io.de 
hoc  nomen  etiam  pro  mifericordiae  openbus  vfur- «ait.c.i. 
pari. 


non  contingit  eum ,  qui  modico  tempore  vtitur  temperan-  j)  Coni  ungit  igitur  Petrus  cum  patientia  pietatem, vt  XI. 


tia  firmiter  donum  poffidere ,  fubingreffa  tolerantia  rem 
omnem  abfaluit.  Ad  hunc  autem  lociim  reipiciens 
Gregorius  ,  Nifi,  inquit ,  mentes  abstinentium  plerum¬ 
que  in  patientia  a  fimi  tranquillitatis  excuteret, nequaquam 
Petrus  dum  diceret.  Ministrate  in  fide  vestra  virtutem, 
in  virtute  fidentiam, in  fidentia  autem  ab  ftinentiam,  proti¬ 
nus  vigilanter  adiungerct  dicens.  In  abstinentia  autem 
patientiam.  Deejfe  quippe. abstinentibus  patientiam  pra- 
uidit ,  qua  eis  vt  adeffet  admonuit:  Sunt  quippe  non¬ 
nulli,  qui  rerum  difficultatem  experti ,  &  frequenti, 
ac  non  leui  plerumque  lapfu  perterrit(  defpondent 
animo  ,  neque  fieri  pofle  putant,  vr  quis  cupiditates 
penitus  frangar,  &  domitas , atque  obfequentes  red¬ 
dat  rationi.  Atque  ita  cun£lis  appetitionibus  habe¬ 
nas  laxant ,  quibus  patientia  neceilaria  eft,cum.prae-.. 
cad  Ro.1.7  fertim,vt  alibi c  docui  wo.woi-w/tepeperfeuerantiam, 
&  in  fufeepto  vita:  inftituto  conftantiam  fignificet, 
quod  maxime  huic  loco  congruit. 

VIII.  Non  enjm  vnius,  aut  paucorum  dierum  abftinen- 
tia ,  feu  temperantia,  continentiaque  probatur  ,fed 
conftans, ac  perfeuerans,  qusnulla  difficultate ,  nul¬ 
loque  periculo  frangatur,aut  defatigetur.  Huc  non 
pauca  referri  poffiiht, qua:  eleganter  a  Tertulliano,  & 
Cypriano  de  patientia:  laudibus  commemorantur. 
dProu.16.31  Certe  Salomon.  6 ,  Melior  efi ,  inquit,  patiens  viro  firti, 
er  qui  donfinatur  animo  fiuo  ,  expugnatore  vrbium . , 
Quamuis  cmm  Hcbrara  ,  &  Gv*ca  vox  non  tam  pa- 
.  Bened.  Iufiiman.  in  Epifil Canon. 


qua:  in  pugnacum  vitiis,  &  perturbationibus  afpera, 
dura ,  &  difficilia  toleranda  funt ,  ad  vnius  Dei  glo¬ 
riam  ,  &  honorem  referantur  ,  ac  futurae  vita: ,  pe- 
rennlfque felicitatis  expc&atione  condiantur,  &  lc- 
uiora fiant,  quod  monuit  Paulus  ', cum  dixit, Non  i  Rom.8.18. 
fiunt  condigna  paffiones  huiiss  temporis  ad  futuram  glo¬ 
riam ,  qua  nudabitur  in  nobis.  Itemque  k  ,  Quod  mo -  ki.Cor.4,171, 
mentaneum  eft,&  leue  tribulationis  no  fira  in  fublimitate, 
a  ternum  gloria  pondus  ,  operatur  in  nobis  non  contemplan¬ 
tibus  ea,  qua  videntur  fifed  qua  non  videntur ,  qua  enim 
videntur  temporalia  fiunt ,  qua  autem  non  videntur  ater- 
na.  Nimirum  haec  mente ,  &  cogitatione  verfabant, 

&  Martyres  dum  acerbiffima  fupplicia  ,  grauiffi- 
mofque  cruciatus  pro  Chrifti  fide  perferrent  ,  8c 
qui  rebus  omnibus  nuntio  remiffo  diuinarum  re¬ 
rum  contemplationi  lefe  totos  addixerant  ,  &  illi 
quidem  fuo  fanguine ,  hi  vero  honeftis,  ac  laudabili¬ 
bus  a&ionibus  Deo  litabant. 


7 .  In  pietate  autem  amorem  fraternitatis, in  amore  autem 
f-aternitatis  caritatem .] 

Vel  hinc  apparet  pietatem  ad  Dei  cultum ,  ac 
venerationem  referri ,  non  autem  ad  mifericordia: 
funcliones  ,  has  enim  fraternitatis  amor  complelh- 
tur.  Videtur  autem  Petrus  hoc  loco  duo  legis 


Nn 


pntee 


424 


Explanatio  Cap.  I. 


prxcepta  indicare,  quorum  alterum  Dei  amorem,  & 
cultum  ,  alterum  erga  proximos  praecipit  caritatem, 
cum  pietate  igitur, quae  Deum  fpe£lat,beneuolentia, 
&  amor  erga  fratres  conne&itur.Nam  &  in  fuperio- 
*  «P-J-  ri  *  Epiftola  monuerat  Petrus, oportere  nos  eae  fra- 
bep.i.c.i.j  tmm  [oannes  bapertiffime  elocet  veram 

pietatem  cum  fratrum  odio  nonpofleconfiftere,.^»» 
dicit.ya.it,  fe  in  luce  e[fe,&  fratrem  fisum  odit, in  tenebris  efi 
adhuc.  Et  aliquanto  poft c ,  Qut  autem  oditfia- 
trtm  futim  in  tenebris  efi,dr  in  tenebris  ambulat,  &  nefeit, 
i  e.  J.14.&  yU'g  eat, quia  tenebra  obfcurauerunt oculos  eius. Et  alibi 

Qui  non  diligit  manet  in  morte  ,  omnis  qui  odit  fatrem 
te  e.  4.8.  futim  homicida  efi.  Rurfus  c ,  Qui  non  diligit ,  non  no~ 
f  veri,  10.  u)t  Denique  f ,  Qui  non  diligit  fratrem  fuum, 

quem  videt ,  Deum ,  quem  non  videt  quomodo  poteft  dili¬ 
gere i 

1 1*  Quocirca  merito  dicit  Oectimenius,  Pietati frater¬ 
nus  amor  accedit  ,  qui  f  ane  non  accefftffet  ,  nifi  pietas 
gradum  ad  benignitatem  erga  omnes  nobis  fuppofuif- 
fet.  Hoc  nimii um  figmficauit  Paulus,  cum  ad  Ti- 
gcp.i.e.j  8.  menheum  e  fcripfit ,  G)ui  fuorum  maxime  dome fis¬ 
corum  curam  non  habet ,  fidem  negauit,  &  efi  infide¬ 
li  deterior.  Sed  non  temere  Petrus  huic  amori  fra¬ 
terno  pietatem  praepofuit ,  ha&enus  enim  fratres 
diligendi  ,  ac  beneficentiae  officiis  colendi  funt, 
vt  pietas  in  Deum  non  deferatur.  Qi^od  idcirco 
monui ,  vt  nimiam  quorundam  in  fuos  indulgen¬ 
tiam  non  modo  improbandam  ,  fed  vehementer 
etiam  deteftandam  fignificem ,  qui  per  fpeciem  be¬ 
nignitatis  Ecclcfiaftica  bona  in  cognatos,  &  propin¬ 
quos  effundunt ,  quos  ad  fummos  honores  ,  &C  ad 
immenfas  opes  extollunt ,  vt  Ecclefiafticorum  in  eos 
profufio  Regum  magnificentiam  longe  fuperet, 
qua  illi  quondam  Ecclefiam  liberaliffime  locuple¬ 
tarunt. 

IU.  Fateor  dixifTc  Deum  apud  itaiam  h ,  Carnem  tuam 
beap.18.7.  ne  defiexeru.  Vbi  Septuaginta  apertius  dicunt,  Oo- 

me  fiscos  feminis  tui  ne  de  f  pexeris.  Sed  re6te  Ambro- 
ifi.i.officio-  fius  ' ,  Hae  efi,  ait ,  approbanda  hbsrtas ,  vt  proximos  fe¬ 
tam  c.fo,  minis  tui  nedesftcias,  fi  egere  cognofcas,  non  tamen  vt  illos 
ditiores  fieri  velis  exeo  ,  quod  tu  potes  conferre  in  opibus. 
k  a.i  q.T8$.  Et  D.  Thomas  '  ait,S/  de  eo  quodvfui  Epifcopi.vel ali¬ 
ti.  7.  <*u  fc-  cuius  Clerici  efi  deputatum  ,  velit  aliquis  fibi  fub trahere, 
cundu  ».  cfr  confanguineis ,  vel  aliis  dare ,  non  peccat ,  dummodo  il¬ 

lud  fbciat  moderate  ,  id  efl ,  vt  non  indigeant ,  non  au- 
ICaier  t  1.  tem  ditiores  inde  fiant.  Grauiffimi  autem  Theologi  1 
q4j.ar.8.  affirmant  hac  etiam  lege  comprehendi  fummum 
Pontificem, atque  idcirco  ita  cogi  reftituere  ,  quia 
' Papa  bona  Fcclefia  pro  libiro  Papa  habuerunt ,  vt  diten¬ 
tur  ,  exaltentur  ,  &  magnificentur  ,ficut  qui  ab  altis  Pr a- 
latis  fimilia  bona  acceperunt.  Omnis  namque  dona¬ 
tio  Ecclefiaffica  rei  pietate  ,  vel  necejfuate  vacua  non 
distributio  fed  difiipatio  efl  a  diffenfatore  vfurpa- 
ta. 

I V .  Egregi  e  vero  Profpet m.  Quod  habet,  inquit ,  Eccle- 
m  lib.  i.  de  fia,cum  omnibus  nihil  habentibus  habet  commune ,  nec  ali- 
vic.  concipi,  quid  inde  eis, qui  fibi  de  fuo  fufficiunt ,  debet  erogare,  quan- 

do  nihil  aliud  fit  habentibus  dare,  quam  perdere.  Et  fub- 
a  cap,xo.  dit  n.  Nec  illi  qui  fua  pofiidentes  dari  fibi  aliquid  volunt 
fine  grandi  peccato  fuo ,  vnde  pauper  viElurus  erat ,  acci¬ 
piunt.  Haec  obiter  dixerim ,  ne  quis  nimiae  in  fuos  in¬ 
dulgentiae  amorem  fraternitatis  praetexat ,  qui  certis 
finibus  clauditur,  &  quibufdam  veluti  cancellis  cir- 
cumferibitur,  vt  videlicet  nihil  contra  ius,fafque  fra¬ 
trum, &  coniun&orum  cauta  fufeipiatur. 

V.  Poftremo  loco  addit  caritatem ,/«  amore  autem, 
ait ,  fraternitatis  caritatem ,  Graece  s tydnluo  ,  haec enm 
nonfolum  complc&itur  ,fed  etiam  ad 

extraneos  ,  &  inimicos  porrigitur ,  cftque  omnium 
Tei.adCor.  virtutum  apex,  &  ornamentum  ,  fine  qua,  vt  ait 
13.  Paulus  0 ,  extera  omnia  inania  funt,  ac  prorfusinuti- 


A  lia.  Caritas  autem  Chriftiana  in  amore  inimicorum 

pqtiffimum  cernitur  ,vert  enim  dixit  Tertullianus  a,  a  lib.  i.aj 
yfmicos  diligere  omnium  efi  .  inimicos  autem  folumChri-  Scapulam. 
fiianorum.  Quos  alloquitur  Chriftus, cum  apud  Mat¬ 
thaeum  ait ,  Ego  autem  dico  vobis ,  Diligite  inimicos  ve- 
firos ,  benefacite  iis  ,  qui  oderunt  vos  ,  orate  pro  perfiquen- 
tibiss  ,&calumnianiibusvos.  Quam  autem  id  fit  vel 
frugiferum ,  vel  honeftum  ,  vel  potius  vtrumqne, 
hoc  argumento  probat ,  Vt  /itis ,  inquit  ,/%  ' Patris 
veflri,  qui  in  coelis  efi,  qui  filem  fuum  oriri  facit  fuper  bo¬ 
nos,  &  malos, &  pluit  fuper  iusios,  &  initsflos.  Sane  qui¬ 
dem  caritas  Dei  filios  facit,iraenim  feribit  loannes  *»,,!>  ep.i.c.j. 
V idete  qualem  caritatem  dedit  nobis  ‘Pater,  vt  fili)  Dei  no¬ 
minemur,  &  fimus.  Filios  autem  patentum  mores  de¬ 
cet  imitari. 

B  Cum  igitur  Deus  coeleftis  Pater  diligat  omnia,  V I. 
quae  funt  ,  praecipue  vero  caritate  fideles  omnes 
complc&atur ,  eius  caritatem  imitari  filios ,  5c  quo¬ 
ad  eius  fieri  poflir  repraefenrare  necefle  eft ,  ne  fpu- 
rij ,  aut  adulterini ,  aut  tanto  Parente  indigni  cen- 
feantur.  Ad  hanc  caritatem  etiam  fuperiori  «=  Epi-  c  cap.fj, 
ftoia  grauiffimis  verbis  hortatur  Petrus ,  Caritatem, 
inquit ,  continuam  habentes ,  quia  caritas  operit  multi - 
tulinem  peccatorum.  Mox  ver&  eius  officia  explicans 
fubiicit ,  Hosfitales  inuicem  f me  murmuratione  ,  vnuf- 
quifque  ficut  accepit  gratiam  in  alterutrum  ili  im  admi- 
niflrantes  ,  ficut  boni  diffenfitores  multiformis  gratia 
Dei,  &c. 

Quae  quidem  caritatis  officia  olim  a  fidelibus  VII. 
etiam  fceminis  incredibili  quodam  ftudio  frequen- 

C  tabantur,qua;  non  femel  elegantiffime  a  Ttttulliano 

commemorantur,  ita  autem  ad  vxorem  d  feribir,  d  lUic+fi- 
Quis  enim  finat  coniugem  fuam  vifitddorurn  fiatru gratia  mM*de‘ul- 
vtcatim  aliena,  &  quidem  pauperiora  quaque  tuguria  cir- 
cuire}  quis  noUurnis  conuocationibus,  fi  ita  oportuerit, ala-  de  cototu  * 
tere  fuo  eximi  libenter  feret  ?  quis  denique  filemnibus  Pa- 
fcha  abnoclantem  fecurus  fuflinebit  ?  quis  ad  conuiumm 
Dominicum  illud ,  quod  infamant, fine  fua  fufficione  di¬ 
mittet  !  Quis  in  carcerem  ad  ofculanda  vincula  Martyris 
reptare  patietur  i  lam  vero  alicui  fratrum  ad  ofculum 
conuenire  ?  aquam  Sanflorum  pedibus  offerre  ?  de  cibo, 
de  poculo  inuadere  ,  defiderare in  mente  habere  ?  Si 
&  peregre  frater  adueniat  quod  in  aliena  domo  hoffi- 
tium  ?  fi  cui  largiendum  erit  ,  horreum  proma  praclufi 
funt. 

D  Ha&enus  Apoftolus  Chriftianarum  virtutum  ca-  VIII. 
talogum  texuit ,  caeterum  in  hac  virtutum  enumera¬ 
tione  admirabilis  quidam  ,  planeque  diuinusordo 
cernitur.  Fidei  enim,  quod  eft  ,  vt  diximus,  fpiritalis 
sedificij  fundamentum  ,  redbe  additur  virtus,  id  eft, 
fortitudo, &  conflantia  ,  quaeaduerfus  Tyrannorum 
minas, cruciatufque  integram  ,  atque  illxfam  fidem, 
ac  religionem  retineat ,  quod  fuo  exemplo  innume¬ 
rabiles  olim  Martyres, caftiffimxque  Virgines  do- 
Cueriit.Namob  hancipfam  cautam  poft  Baptifmum, 
id  eft, fidei  Sacramentum, tribuitur  Confirmatio, qua 
fideles  roborantur  ad  profitendam  fidem ,  proque 
ea  ad  extremum  vfque  fpiritum  ftrenue  ,  ac  fortiter 
decertandum.  Huic  iuccedit  fcientia,qux  redfce  cum 
conflantia-  coniungitur  ,  eamque  mirifice  perficit, 

£  atque  ornat.  Ij  enim  libenti ,  conftantique  animo 
aduerfa  omnia  tolerant ,  qui  probe  norunt  legitime 
certantibuspropofitam  elfe  in  coelo  gloriae  ampliffi-» 
mam  coronam. 

Mox  fequitur  abftinentia  ,  (eu  continentia ,  nam  IX< 
qui  diuina  fcientia  praediti  funt,  facile  fibi ,  fuxfque 
omnibus  cupiditatibii'  imperant,  &  prauas  quafli- 
bet appetitiones  comprimunt.  Tum  patientia.peife- 
uerannaque  inftrudli  ab  inftituto  vitae  curfu  non  mo¬ 
do  non  recedunt,  fed  ne  defle£lunr  quidem  ,  donec 
ad  calcem,  ac  metam  perueniant.  His  autem  bonis 

omni 


Catholica;  Epift.  1 1.  Petri.  425 


omnibus  ornati  vftram  pietatem  colunt,  qux ,  vt  ait 
a  i.ad Tim.  paulus  *,Ad  omnia  valet.  Poftmodum  Chriftiana  be- 
4‘8‘  neuolentia  fratres  omnes  ,  atque  eiufdem  religionis 

cultores  profequutur.  Poftrcmo  cudos  mortales  etia 
inimicos  diuina  caritate  compleducur,  feque  fuaque 
omnia  in  Deum  referunt  taquam  in  extremum.  Haec 
nimirum  eft  Chriftianx  vitae  perfedio ,  qux  eximias 
quafdam  prxclarafque  virtutes  exigit  ,  non  quales 
olim  Philofophi  pollicebantur  rudes  ,  &  inchoatas, 
qux  a  perfeda,  abfolutaque  virtutis  ratione ,  vt  pro- 
b  lib.j.con-  bat  Auguftinus  b, plurimum  diftabant,  cum  ipfi  vir- 
sra  Iui.  tntis  audorem,hoc  eft, Deum  ignorarent,&  caritate, 
qux  eft  ab folutiffima  virtutis  fbrma  ,  deftituerentur. 
Subdit  itaque: 

8.  Hac  enim  fi  vobifeum  adfint,&  fuperent ,  non  vacuos, 
nec  fine  fruttu  vos  conftituent  in  Domini  noflri 
Iefii  Chrifli  cognitione.'] 

I.  Vt  oftendat  Apoftolus,  quod  obfcruauit  Augufti- 
c  Hb.de  fid.  nus  c  ,  non  fatis  effe  ad  falutem  ,  fidem  folitariam. 


&  opcr.c.14. 


A  bitratur fe  coprehendijfe, nume/uam  dicit  fatis  efi,fed  femper 
efurit ,  fit  it  que  iuftitiam,tta  vt  fi  femper  viueret ,  femper 
quantum  tn  fe  e(l  iuffior  ejfe  contenderet ,  femper' de  bono 
in  melius  proficere  totis  viribus  conaretur.  Er  poft  non¬ 
nulla  addit.  Si  fudere  perfectioni  perfecium  eft,  profetfo 
nolle  proficere  deficere  eft . 

Non  vacuos ,  inquit ,  nec  fine  fi-uElu  vos  constituent,^  IV. 
Omnino  rete, ac  fapienter,nam  qui  fidem  folitariam 
prxdicant,  &  extollunt ,  inanes  plane  funt ,  &  vacui, 
omnifque  fpiri  talis  frudus  prorfus  expertes.  Nihilo 
autem  minus  falluntur  ij ,  qui  quoniam  Apollolus 
virtutum  exercitationem  exigit ,  vitam  illam  con¬ 
templationi  deditam,  quam  olim  A  nachoretx  alii¬ 
que  viri  fandiffimi  &  corpplexi  funt  ipfi  ,  &  miris 
laudibus  extulerunt  reiiccre,  ac  damnare  non  minus 
B  imperite ,  quam  impie  contendunt.  Tametficnim 
illi  precandi ,  meditandique  ftudio  dediti  externas 
adiones  non  magnoper&  vfurpabant ,  veras  tamen, 
Chriftianafque  virtutes  mirifice  compledcbantur , 
quod  cum  ex  ipforum  vita  tum  ex  iis  colligi  facile 
poteft  ,  qux  feribit  Caflianus. 


atque 


elumbem  , quapi  hxrecici  iaditapt ,  has  om-  Accedit  quod ,  vt  ait  Auguftinus  *,vna& fola  eft 


nes  virtutes, quas  enumerauit ,  non  folum  vtiles,  ac 
frugiferas  ,  fed  omnino  neceflarias  efte  docet.  Hx, 
inquit,  virtutes,  quas  hadenus  enumeraui ,  fi  in  vo¬ 
bis  fuerint ,  atque  adeo  perfedionis  apicem  attige¬ 
rint, plane  efficient ,  vt  hxc  Chrifti  cognitio  ,  quam 
cius  beneficio  adepti  eftis ,  ampliffimum  frudum 
aliquando  pariat.  Hac,  inquit,/:  vobifeum  adfint, Gtx- 
ce  TctuTct  yap  i 'jfxtt  vTfclpx0* 'r*  >  hoc  eft ,  fi  huiufmodi 
virtutibus  prxditi  eritis  ,  aut  fi  hx  virtutes  vobis 
infint  ,  animumque  veftrum  perficiant ,  atque  or¬ 
nent  ,  vt  fignificet  laborandum  illis  efle ,  non  modo 
vt  eas  affiduis  a  Deo  precibus  contendant ,  fcd  luo 
etiam  ftudio,  ac  labore  nitantur  eas  aflequi.  Addit 
&  fuperent ,  Grxce  orte ovdfyra  ,  quafi  dicat  fic  abun¬ 
dent,  atque  exuberent ,  vt  perfedum  quemdam  ,  at¬ 
que  abfolutum  virtutum  omnium  ftatum  confti- 
tuanr. 

II.  Vt  enim  ex Plotino  docet  Macrobius d.  Quatuor 
J  lib.  1.  in  futl£  veluti  gradus  virtutis,  quxdam  dicuntur  politi- 
oma.  cipi.  caE  nonnulla  purgatorix  ,  feu  purgatiflx ,  |alix  iam 
purgati  animi  ,  nonnullx  denique  exemplares  :  vt 
enim  adionibus  humanis  modum  ponunt,  legefque 
.  prxfcribunt,  totamque  hominis  vitam  quodam  mo¬ 
do  inftituunt,  Sc  componunt  politicx  nuncupantur. 
Exdem  vero  cum  altius  aliquanto  hominem  attol¬ 
lunt  ,  &  a  rebus  caducis ,  atque  mortalibus  animum 
auocant,&  cum  Deo  coiungunt,purgatorix,feu  pur- 
gatiux  appellantur;  Vc  vero  iam  in  ftatu  quoaam 
perfedo  hominem  collocant ,  purgati  animi ,  &  he- 
roicx  virtutes  vocantur ,  proximeque  accedunt  pro 
humanx  conditionis  imbecillitate  ad  virtutes  exem¬ 
plares,  qux  in  vno  Deo  reperiuntur.Ita  exiftunt  tres 
quidam  humanx  vitx  ftatus  ,  quibus  ad  vitx  Chri¬ 
ftianx  perfedionem  tenditur.  Incipientibus  enim 
virtutes  politicx  congruunt,  proficientibus  purgato¬ 
rix,  vel  purgatiux  ,  perfedis  denique  purgati  animi, 
heroiexque  virtutes  ,  qux  neque  agendi  difficulta¬ 
tem  experiuntur, &  vtplurimum  perturbationes  ani¬ 
mi  fedatas,&  tranquillas  habent.  Cum  igitur  ait.Pe- 
trus ,  vt  virtutes  exuberent ,  fideles  monet ,  vt  opti¬ 
ma  quxque  fedentur,&ipfum  virtptis  apicem  com¬ 
plodantur. 

HI'  Quomodo  hac  ipfa  e  Epiftola  ebldem  monet  his 
e  cap.j.  18.  verbi  s.Creficite  in  gratia, &  cognitione  Deinofln.Et  Pau- 
f  ad  Ephef.  Ius  f.  Veritatem, ait, facientes  in  caritate  crcfcamus  in  illo 
* 1 per  omnia  ,-qui  eft  caput  Christus.  Ipfe  vero  Ghriftus 
g  Matt.  beatos  eos  prxdicat  8  ,  qui  efuriunt ,  &  fidunt  iufti- 
tiam,quo  fpedans  Bernardus.  Fera, incpiiz,  virtus  fi¬ 
nem  nefeit, tempore  non  clauditur , neque  vmqua  iuftus  ar- 
Bened.  luftiruan.  in  Epift.  Canon. 


V. 

a  Scrm.  4j, 


contemplatio  Dei ,  cui  merito  omnia  iuftificationum  me-  4.  tempore 
rita  ,  vniuerfit  virtutum  ftudia  postponuntur  ,  &  illa  fi  tamen  eft 
quidem  omnia,  qua  in  ylpoftolo  Paulo  fulfiffe  pradixi-  Auguft. 
mus ,  non  folum  bona ,  &  vtilia,  verum  etiam  magna ,  eft 
praclara.  Neque  vero  quifquam  facile  hoc  vitx  ge¬ 
nus  ,  aut  omnino  fequi ,  aut  diu  retinere  poterit, 
qui  non  enumeratis  virtutibus  animum, mentemque 
compleucrit. 

C  Pollicetur  autem  Apoftolus  ftudiofaru  adionum  ^ 
frudum  fane  ampliffimum.  Non  vacuos,  inquit,  nec  fi¬ 
ne  firuttu  vos  conftituent. Non  vacuos  quidem, quia  gra¬ 
tia^  caritate  plenos, non  fine  frudu, Grxce  JxapTrsyf, 
quia  bonis  adionibus  merces  debetur,  qux  in  beata 
illa  vita  cumulatiffime  perfoluetur. 

Quod  agnofeens  Paulus  h , Bonum  N\t, certamen  cer-  ^  ^  m 

tauiyCurfum  confummaui, fidem  feruaui,de  reliquo  repofita  ^  j  1  ' 

e  fi  mihi  corona  iufiitU.  quam  reddet  mihi  ‘ Dominus  in  illa 
die  iuftus  iudex,  non  folum  autem  mihi  fed  &  his, qui  di¬ 
ligunt  aduentumeius.  Quem  locum  expendens  Augu¬ 
ftinus  c.  Reddet,  inquit ,  mihi  Dominus  coronam  iuftus  c  lib.y.Ho. 
Judex ,  debet  ergo,  quod  reddit ,  reddet  ergo  iuftus  Iudex ,  hom.z.c.14, 
non  enim  opere  inffetto  potefl negare  mercedem ,  qui  opus 
.  in / fici t.  Bonum  certamen  certaui ,  opus  eft  ,  curfum  con- 
D  fummaui,opus  eft,  fidem  fer  uaut, opus  eft,  fitpereft  mihi  co¬ 
rona  ;  Corona  iufiittA ,  merces  eft ,  fed  tn  mtrcede  tu  nihil 
agis ,  in  opere  non  folus  agis  ;  corona  tibi  eft  ab  ipfe ,  opus 
autem  abs  te,  fed  non  nifi ipfo  adiuuante.  Propterea  ita¬ 
que  ait  Petrus  non  fore  fideles  fine  frudu ,  fi  Chri- 
ftianas  virtutes  colant.  Quod  etiam  olim  fignifica-r 
uerat  Ifaias  d  ,  cum  dixit.  Dicite  tufto  quoniam  bene,  d  cap.j.  10, 
quoniam  fruUum  adinuentionum  fuarum  comedet. 

Quo  etiam  fpedaiie  videtur  Paulus ,  cum  ad  Co-  VIII. 
rinthios  e  fcripfit.  Qui  parce  femin.it,,  parce  &  metet,  e  i.ad  Cor. 
f£r  qui  feminat,  de  benedic lionibus ,  de  benedictionibus  er  9,k' 
metet.  Et  aliquanto  }  poft.  Qui  autem  admmiftrat,  fe-  i  verf.  10. 
men  feminanti  ,  &  panem  ad  manducandum  prafiabit, 

&  multiplicabit  femen  veftrum  ,  &  augebit  incrementa 
frugum  mftiti&  veftrA.  Sed  quoniam  de  iuftorum 
E  meritis  alibi  copiofius  difterui  ,  nihil  amplius  in  ' 
prxfentia  addendum  videtur;  tantum  moneo  non 
fruftra  dixifte  Petrum  ,  non  fore  iuftos  expertes 
frudus  ,  neque  mercede  carituros.  Sunt  enim  ,  vt 
ait  Auguftinus  8  ,  merita  tufioruni^  ,  quia  tufti  g  epift.  1  of.. 
funt,  ,  hoc  eft  ,  enumeratis  virtutibus  prxditi  , 
aliifque  fimilibus  ccelcftibus  ,  ac  diurnis  bonis 
ornati. 

Addit ,  in  Domini  rtoftri  lefu  Chrifti  cognitione ,  non  (  x 
folum  vt  fignificet  iuftos  ,  fi  enumeratas  virtutes 
libi  comparent  ,  magnos  in  Dei  cognitione  pro- 
N 11  3  grefliis 


426 


Explanatio  Cap.  I. 


greflus  quotidie  facturos  ,  fcd  etiam  ,  (  quod  magis 
probo , )  vt  indicet  eas  virtutes  ha&cnds  vtilcs  ,  ac 
frugiferas  efle ,  fi  vera  Dei  fides  cognitioque  firmo, 
8c  conflanti  animo  retineatur  •,  nam  ,  vt  ait  Augufti- 
*  Tra£t.  j.  nus  a  cceleftis  merces, ac  praemium  non  nifi  fidelibus 
*D^°‘  debetur.  Cum  promerueris ,  inquit ,  Deum  viuendoex 
fide, accipies  pramitim.immortahtatem,cfr  vitam  aternam. 
Aliquanto  autem  poft.  Videtur  cjuidem  Deus  vitanto 
aternarrto  tamqtiarru  debttam  reddere  ,  cui  debitam  ?  fi¬ 
deli,  quia  promeruit  illam  per  fidem.  Fidem  autem  in- 
telligit,non  otiofam,&  languidam  ,  vel  potius  mor¬ 
tuam  ,  fed  ftudiofis  ,  ac  laudabilibus  adtionibus  in- 
ftru&am. 

X.  Quamobrem  Audior  b  librorum  hypognofticon. 
b  lib.3.  Vnicmaue ,  ait ,  reddet  Deus  fecundum  opera  fua  ,  habet 
enim  homo  malum  meritum,  cum  vitio  fuo  declinat  d  bono, 
&  facit  malum, habet  &  bonum  mentum, cum  in  omnibus 
gratia  Dei  bona  infe  operanti  non  refiftit ,  fed  cooperator 
c  lib.de  per-  exiflit.  Itemque  Auguftinus  c.  Poft  hanc  vitam  merces 
feft.iuftitia:  perflciem  redditur  ,fed  eis  tantum ,  a  quibus  in  hac  vita 
tC  P' 1 7'  eiufdem  mercedis  meritum  comparatur. Vadent  igitur  hae 

virtutes ,  vt  fides ,  &  cognitio  Chrifti  non  fit  inanis, 
&  expers  meriti,  fed  potius  frugifera  ,  &  ingenti  me¬ 
ritorum  copia  locupletata.  Id  vero  a  contrario  fenfu 
magis,  magifque  confirmans  addic. 

5>.  Cui  enim  non  praflo  funt  hac,  acus  eft  ,  &  manu  ten - 
tans,obliuionem  accipiens  purgationis  veterum  fiso¬ 
rum  deliciorum.] 

I.  Nimirum  haec perfpicue  docent,  quam  vere di- 
dum  fit  a  Iacobo ,  fidem  abfque  operibus  mortuam 
efle.  Cui  enim  etiam  fi  fidelis  fit ,  enumeratx  virtu¬ 
tes  defunt  plane  cxcus  eft.  Fides  enim  ,  vt  ait  Augu- 
d  ltb.  1  f .  de  ftinus  d  ,fim  caritate  poteft  quidem  effe ,  fed  non  &  pro - 
Tnn.  c.18.  qJj0(j  0jjm  jiocuerat  Paulus  ,  cum  ad  Corin- 

e  ep.i.  e.ij.  t|4os  e  fcrjpftt.  $i  habuero  omnem  fidem  ita  ,  vt  montes 
f  transferam, caritatem  autem  non  habuero, nihil fium.Apet- 

cap.1.1 4.  ver£  jacobus  r.  Quid  proderit  fratres  mei,  fi fi¬ 

dem  quis  dicat  fe  habere ,  opera  autem  non  habeat  ?  num- 
quid  poterit  fides jaluare  t7/w»?quafi  dicat  nullo  modo, 
nam  loqui  Iacobum  de  vera  fide  fuo  loco  probaui- 
IliaitcYt/  mus’  difertiffime  docet  Auguftinus  g.  Ait  autem 
&  lib.de  V-  Petrus  eum  efle  cxcum,  cui  hae  virtutes  defiat ,  & 
oie.  Baptif-  manu  tentare ,  videtur  enim  refpexifle  ad  id ,  quod 
moc.io.  feriptum  eft  in  Deuteronomio  b .  Percutiet  te  ‘Dcmi- 
^  cut.  t8.  nffs  amentta ,  &  CMitate  a  ac  furore  mentis ,  vt  palpes  in 
meridie  ,ficut  palpare  folet  cacus  in  tenebris ,  &  non  diri¬ 
gas  vias  tuas. 

1 1.  Quod  malum  experti  erant  illi,  quorum  funt  haec 

i  cap.59.10.  apud  lfaiam  1  verba.  Palpavimus  jicut  caci  parietem, 
&  quaji abfque  oculis  attreftuuimus ,  impegimus  meridie 
quaft  in  tenebris ,  in  caliginofis  quaft mortui .  Et  de  Pha- 
k  eap.15.t4.  rifaeis  idem  aflerit  Chriftus  ,  cum  apud  Matthxum  k 
a^t.  Sinite  illos,caci  funt,&  duces  cocorum.  Nec  multum 
l  ep.i.c.tf.4.  diferepat,  quod  ad  Timotheum  feribit  Paulus  1. 
Superbus  e fl  mhil  fciens ,  fed  loquens  circa  quaftiones 
pugnas  verborum  ,  ex  quibus  oriuntur  inuidia ,  &c.  Cui 
affine  eft  illud ,  quod  de  nefariis  quibufdam  mulier- 
m  epift.i.ad  culis  alibi  m  feribit.  Semper  difeentes  ,  &  numquam 
Tim.  c.3. 7.  ad  fcientiam  veritatis  peruenientes.  Videtur  autem 
Apoftolus  miferum  hxreticorum  ftatum  deferibere, 
quales  erant  olirn  illi ,  qui  nudam  ,  ac  folitariam  fi¬ 
dem  extollebant ,  laudabiles ,  &  honeftas  a&iones 
negligebant  5  ad  eos  enim  potiifimum  pertinent  ea, 
n  cap.t.  17.  qux  feribit  Sophonias  n.  Ambulabunt  vt  caci,  quia 
Domino  peccauerunt. 

IIL  Iure  autem  optimo  hxretici ,  8c  improbi ,  ac  fce- 
lefti  homines,  caeci  nuncupantur  ,  quia  vt  plurima 
rerum  fcientia  ,  &  cognitione  valeant  ,  in  rebus 
agendis  turpiter  erranr,8c  caecorum  more  identidem 


A  offendunt, &  labuntur.  Quarti  ob  caufam  Trenxus  *  a  lib  j  t.rf 
vanos  omnes  indo&os  .  &  audaces  appellat  eos,  qui 
Euangelij  fpeciem  fruftrantur ,  qux  in  noftri  fxculi 
hxreticos  mire  cadunt ,  qui  cum  fingularem  nefeio 
quam  ,  atque  eximiam  rerum  diuinanim  fcientiam 
profiteantur ,  re  tamen  vera  incredibilem  quamdam 
infernam  produnt ,  vt  merito  de  iis  affirmare  quis 
poflit,quod  feribit  Paulus  b.  Sed  vitra  nonprofi-  bi.adTim. 
cient  ,  inftpientia  enim  eorum  manifesta  erit  omnibus, 

Quippe  vt  ait  Salomon  c.  Excacauit  illos  malitia  eo-  c  Sap.i,  t, 
rum  ,  &  nefcierunt  Sacramenta  Dei.  Et  manu  ,  inquit, 
tentans ,  Grxce  ^uu-rd^an  ,  quafi  dicat ,  manu  viam  d  Iib  4  c  i ' 
tentans  ,  quod  profedlo  hxreticorum  eft  proprium,  c  Iib.4c.5f* 
qui  quod  verx  fidei  luce  deftituantur ,  noua  cudunt  f  Honu,ia 
Euangelia ,  noua,  &  impia  dogmata  excogitant,  nui- 

B  lo  certo  loco  confiftunt ,  fed  fubinde  recentia  fux  frL’ 
impietatis  capita  inuertunt,vt  merito  quis  de  illis  h  Hb.  i”| 
poeticum  illud  affirmare  queat.  Ciuit.ca.41, 

Diruit ,  adificat,  mutat  quadrata  rotundis.  &  f1**1"- 

IV.  Et  quidem  merito,  cum  recedant  abEccle-  poft”1*' 
fia  ,  qua  efl  columma ,  &  firmamentum  veritat  is  5  nam  i  cp.adCo. 
vt  ait  Rhodon  Afianus  apud  Nicephorum  d.  Pro-  ftantiumia 
pterea  difeordes  inter  fe  funt, ,  quod  fententiam  ,  qua  6-sYao^ 
confittere  ,  atque  extare  nequaquam potef,tuentuY ,  atque  K  inCona 
defendunto  ,  atque  idcirco  vt  idem  Nicephorus  e  te-  Niceno  ai 
ftatur.  adulterina  Ecclefia  dogmata  ,  qua  paulatim  f- 
emicuerant,,  breuifunt,  extinch ,  &  d  fe  ipfis  inter  fe  ) ^l'b.dcpi{- 
abolita ,  cum  alij  fuper  alios  nouis  rebus  ftuderent,  atque  ^1X4  ept 
inter  fe  conflictarentur ,  non  aliter  quam  fiufluum  com-  n  ep.ad  Co- 
motiones  infurgentes  fubinde  ,  atque  decidentes  in  varius,  fontium,  & 

C  multiplice fque  abeunt,  formas  .  &  poHremo  vt  nihil  eo-  j^7'^e 
rum  appareat, ,  euanefeunt,.  Nam  vt  aiunt  Bafifios  ( Q  "£* 
Eufebius  g  ,&  Auguftinus  h  ,  omnis  humana  opi-  fidcc.4. 
nio,  cuiufmodi  funt  hxreticorum  fomnia3ffu&uans  piQ,JfaI.;7. 

eft, &  fallax.  Tfnlchri- 

V.  Quocirca  pene  omnes  Patres  leuitatem  &  ftiaDoc.  19. 
inconftantiam  hxreticis  obiiciunt,  quod  prxeipue  lib.t  depec- 
faciunt,  Agatho  i  Pontifex, Tarafius  k  ,  Tertullia-  «t.  met  & 
nus  >, Cyprianus  m, Hilarius  n,  Ambrofius  o,  Augu- 

ftinus  P  ,  Bernardus  9 ,  Athanafius  1  ,  Epiphanius  i".  cant. 

Ita  fit ,  vt  vix  exortx  hxrefes  in  varias  ,  ac  multi-  r  lib.de  de> 
plices  feftas  diuidantur  ,  vt  affirmant  Irenxus  1  ,  cret.Nicen. 

&  Auguftinus  u  ,  &  apertiffime  deprehenditur  ex  f  H*refi  7; 
hiftoriis  x.  ^  t  lib.i.ca.5’ 

V  I.  Cxterum  quod  fpe&at  ad  Grxcam  vocem  Jc  u. 

D  f Mundfat .  Si  vim  verbi  Grxci  fpe&emus  fxi u  lib. ».  d« 
apud  Dionyfium  Areopagitam  ,  vt  V  iri  dodfi  y  ob-  j^' 
feruarunt  ,  idem  eft  ,  quod  Latine  excutio  ,  feu  x Euang.lib. 
oculos  claudere  non  poflum  ,  quam  interpretatio-  c  &4-Socr- 
nem  probare  videtur  Oecumenius  ,  ita  enim  ex  in- 
terprece  loquitur.  Lufciofum  autem  effe,  td  eft , /suu-  TheoA  Ub! 
vadesv  ,  nihil  aliud  ftgnificato ,  quam  cacutire'dm  twp  i.ca.ij.So* 
[aomv  ,  id  eft  ,  a  muribus  ,  qui  fub  terra  degunc,&  zom.hb.  4. 
perpetuo  cxci  funt.  Sed  cum  prxcedat  vox  twsAh, 
ideft,cxcus,  non  videtur  ea  interpretatio  admo-  ^JgoJiLo 
‘dum  confentanea  ,  cum  excitas  hunc  etiam  mor-  cap.if.  Ni- 
bum  ,  &  aliquid  amplius  comprehendat.  Sunt  qui  cepli.  Iib. 9. 
idem  valere  putent ,  ac  fi  dicas,  nihil  ptorfuscer- 
nens,vt  more  Hebrxorum  ,idem  bis  aliis  verbis  y  Bujeusii 
iteret,  quodfxpe  alias  in  facris  litteris  vfiirpaii ali-  commeo:. 

E  bi  docui.  ling  ^ 

Nec  defunt  qui  Audtore  Dionyfio  interpreten-  * 
tur ,  conniuens  ,  aut  oculos  claudens  ,  quod  eft 
quoddam  peculiare  excitatis, feu  ophthalmix  genus. 

Addo  ego  hoc  myfticee»rum  videri  proprium  ,  qui 
cum  veritatem  probe  norint  ,  ei  tamen  tenebras 
offundunt ,  vt  fuis  fceleribus  ,  ac  flagitiis  nonnul¬ 
lam  excufationem  prxtexant  ,  e  quorum  numero 
erant  illi  improbi ,  ac  nefanj  lenes  dc  quibus  in  hxc 
verba  ait  Daniel  1 .  Euerterunt fenfitm  ftum,&de-zc 
clinauerunt  oculos  fuos  ,  ne  viderent  calum  ,  neque 
recorda 


Catholica*  Epift.  1 1.  Petri. 


427 


a  Pfaljj.in 
ptmc. 


b  ad  Rom. 
i.tS. 


VIII. 


elib.15.mo. 

C.9. 


recordarentur  indiciorum  iu  florum.  Quod  ipfum  de  A  PefUme  autem  hanc  Catholicam  dodrinam  in-  XII. 


illo  affirmari  poteft  ,  de  quo  cecinit  Dauid  a.  Dixit 
tniushss  ,  vt  delinqurvL  in  femettpfo ,  non  eft  timor  Dei 
ante  oculos  eius.  Eiufinodi  deuique  erant  illi ,  de  qui¬ 
bus  loquitur  Paulus  b.  Et  ftcut  non  probauerunL- ,  in¬ 
quit  ,  Deum  habere  in  notitia ,  tradidit  illos  Deus  m  re¬ 
probum  fenfitm,  vt  faciant  ea ,  qua  non  tonueniunt  reple¬ 
tos  omni  iniquitate ,&c. 

Quae  tametfi  proprie  ad  infideles  pertinere  viden¬ 
tur  ,  qui  veri  Dei  notionem  cultumque  neglexe¬ 
runt  ,  perfpicue  tamen  eorum  impietatem  indicant, 
qui  mentis  aciem  a  Deo  auocant ,  vnde  innumera¬ 
bilia  propemodum  mala  oriuntur.  Nam  vt  ait  Gre- 
gorius  c.  Qm  errant  in  Dei  cognitione ,  iufle  traduntur, 
vt  errent  pariter  in  agendis.  Etvtnon  femel  aic  Au- 


pretabantur  Pelagiani,  qui,vt  idem  Auguftinus  *  air,  a  loco  M. 
calumniabantur  Catholicos ,  quafi  dicerent.  Baptif-  cato* 
ma  non  vere  homines  nouos  facere ,  id  eft, non  plenam  dare 
remijfionem  peccatorum  ,fed  ex  parte  filios  Dei  fieri ,  ex 
parte  autem  filios  fieculi ,  id  eft ,  Diaboli  remanere.  Men¬ 
tiuntur,  ait  Auguftinus,  infidiantur ,  tergum  fantur,  non 
hoc  dicimus ,  omnes  enim  homines ,  qui  fiunt  filij  Diaboli, 
etiam  filios  fieculi,  non  autem  omnes  filios  fieculi ,  etiam  fi¬ 
lios  Diaboli  dicimus.  Sufpicor  autem  tacite  voluifTe 
Petrum  infinuare  eos,  qui  poft  Baptifmum  fefe  rur- 
fum  fceleribus  obftringunt ,  eius  Sacramenti  peni¬ 
tus  obliuifci ,  quo  fefe  Diabolo ,  &  mundo, eiufque 
pompis  nuncium  remifluros  eflc  voucrunt.  Cum 
enim  peccant ,  ei  praux  cupiditati  obfequuntur , 


guftinus  ,  non  raro  fit ,  vt  peccatum  fit  etiam  poena  B  quam  fe  redx  rationis ,  diuinxque  legis  frxno  cohi- 


IX. 


d  cap.i.i3. 


peccati ,  qua  vero  id  ratione  intelligendum  fit ,  ali¬ 
bi  videro.  Certe  illud  negari  non  poteft ,  eos ,  qui 
his,  atque  aliis  fimilibus  virtutibus  carent,  omni¬ 
bus  pene  flagitiis, atque  fceleribus  obnoxios  degere, 
nec  polfe  abfque  fingulari  diuinxgratix  praefidio 
in  tam  multis  vitiorum  illecebris  lapfum  vitare  in 
omni  vita. 

Quae  porro  fequuntur  plane  innuunt  Apoftolum 
de  fidelibus  loqui,  ait  enim.  Obliuionem  accipiens  pur¬ 
gationis  veterum  fisorum  delitiorum.  Indicat  enim  eos, 
qui  ftudium  virtutis  negligunt  obliuioni  tradere  exi¬ 
mium  ,  planeque  diuinum  beneficium ,  quod  vi  Ba- 
ptiftmi  perceperunr.Monet  autem  Oecumemus  hanc 
Petri  fententiam  ei  perfimilem  videri ,  quam  fcripfit 
lacobus  d.  Si  quis, ait,  auditor  eft  verbi,  &  non  fatlor,hic  C  nem.  Sic  autem  ait  Oecumcnius.  Quare  fiatresma- 


bituros  fpoponderant.  Quamobrem  apte  omnino» 
ac  fapienter  fubdit: 

10,  Quapropter  fratres  magis  fiat  agit  e  ,  vt  per  bona 
opera  certam  veflram  vocationem  ;  &  elettio- 
nem  faciatis  ,  hac  enim  facientes  non  peccabitis 
aliquando .] 

Locus  eft  cum  per  fe  difficilis  ,  tum  propter  va¬ 
rias  ,  ad  multiplices  Theologorum  difputationes 
obfcurus,atque  implicitus.  Hortatur  enim  Apofto- 
lus,  vt  fideles  fedulo  dent  operam  ftudiofis  adioni- 
bus  exercendis  ,  vt  hac  potiffimum  ratione  certam, 
ac  ftabilem  fuam  reddant  vocationem  ,  &  eledio- 


e  Se(T.  5.  it 
decrer,  de 
peccat,  ori- 
gin. 


comparabitur  viro  confideranti  vultum  natiuitatis  fiu&  in 
fpeculo ,  confiderauit  enim  fe,&  abiit ,  &  fiatim  oblitus 
eft ,  qualis  fuerit.  Sic  etiam  ifie ,  ait  Oecumenius ,  cum 
cognouerit  ,  dum  purgatus  fuerit  fiantlo  Baptifmate ,fie 
multitudine  peccatorum  fuijfe  ablutum ,  ac  liberatum ,  er 
ex  ea  ablutione  fanciitatem  fe  accepijfe  ,  cum  deberet  [0- 
brie  agere ,  &  dare  operam ,  vt  perpetuo  fanflificationem 
ftbi  confer uar et ,  fine  qua  Dominum  videbit  nemo  ,ipfe 
obliuioni  hoc  mandauit. 

Eft  quippe  hominis  ingrati  beneficia  obliuioni 
tradere,  hoc  autem  vitium,  vtait  Bernardus,diuinaE 
beneficentiae ,  ac  liberalitatis  fontem  obftruit.  Dum 
vero  Petrus  fcelera  olim  perpetrata  expiari ,  &c  per¬ 
purgari  dicit ,  obiter  oftendit ,  (  quod  haeretici  in¬ 
ficiantur)  in  Baptifmi  Sacramento  peccata  vere  de-  D 
leri ,  ac  penitus  aboleri ,  non  folum  tegi ,  ac  velu- 
ti  abradi.  Nominat  enim  ra^aieiouof, hoc  eft,  purga¬ 
tionem.  Quocirca  Concilium  e  Tridcntinum  ad- 
tierfus  haereticos  hanc  profert  fententiam.  Si  quis 
per  Domini  noflri  Iefu  Chrifli  gratiam  ,  qua  in  Ba¬ 
ptifmate  confertur  ,  reatum  originalis  peccati  remitti 
negat,  ,  aut  etiam  afferit  non  tolli  totum  id ,  quod  ve¬ 
ram  ,  &  propriam  peccati  rationem  habet  ,  fed  illud 
dicit  tantum  radi ,  aut  non_>  imputari  anathema  fit.  In 
renatis  enim  nihil  odit  Deus  ,  quia  nihil  eft  damna¬ 
tionis  iis  ,  qui  vere  confepulti  fiunt,  cum  Chriflo  per 
Baptifma  m  mortem.  Vetera  autem  delida  nomi¬ 
nat  ,  fiue  quia  prxcefferunt  ante  baptifinum  ,  fiue 
quia  pertinent  ad  yeterem  hominem ,  quem  qui  Ba 


gis ftudete ,  vt  ftabilem  .atque  immutabilem  vocationem 
veflram  ,  atque  eletlionem  reddentes ,  id  eft ,  inflitutio - 
nis ,  atque  inflrutltonis  verbum ,  quod  ex  eletlione  veftra, 
&  vocatione  audimftis  ,  mreprehenfibiles  fit  is  ,  ne  quafi 
obliti  verbi  Dei  iudicemini ,  fed  in  i/eflra  firma  vocatio¬ 
ne  permaneatis.  Scio  nonnullos  graues  in  primis 
Theologos  ,  deque  re  litteraria ,  catholicaque  Ec- 
clefia  optime  meritos  ex  hoc  loco  colligere  fideles 
vocatos  quidem  etle  ,  &  nonnullos  etiam  eledos 
ad  aeternam  vitam  ,  fed  hanc  eledionem  ,  vocatio¬ 
nemque  refpedu  fui  vltimi  ,  primanique  effedus 
adhuc  elle  incertam  ,  ac  pendulam  ,  cum  fieri  poffit, 
vt  plurimi  ab  vltimo  fine ,  hoc  eft ,  gloriae  affequu* 
tione  excidant. 

Itaque  fatagendum  monet  Petrus ,  vt  ftudiofis, 
ac  laudabilibus  adionibus  ea  certior  ,  firmior<|ue 
reddatur.  Quocirca  afferunt  diuinam  eledionem, 
quamdiu  quidem  fuperftites  fumus  ,  &  vltimi  fi¬ 
nis  praenotionem  anteuertir  ,non  ita  certo, firmirer- 
quenosad  beatam  vitam  referre ,  quin  fuo  euentu 
fruftrari  quear.  Horum  ego  ingenio ,  eruditioni ,  ac 
pietati  impense  faueo,  fententiam  probare  nulla  ra¬ 
tione  poflum.  Sumunt  enim  eledionem  abfolutam 
ad  gloriam  ,  pofteriorem  efle  praenotione  perfeuc- 
rantiae  vfque  ad  extremum  vitae  finerh  ,  quod  ,  vc 
alibi  doceo  ,  Auguftino  ,  D.  Thoma:  ,  meliorifque 
notae  Theologis  aperte  aduerfatur.  Deinde  negant 
honeftas  praedeftinatorum  adiones  ante  omnem 
praefeientiam  boai  vfus  liberi  arbitrij  quoad  omnes 


XI. 

f  lib.j.  coti, 
x.ppp.  Pc 
lag.e.j. 

gadTit.3.j. 


ptifino  initiantur  penitus  cxuunt,&nouum  induunt.  E  fuas  conditiones  a  Deo  effe  praefinitas ,  quod  eadem 
Vere  enim  aduerfus  Pelagianos  feribit  Augufti-'  ratione  a  communi  Theologorum  confenfu  abhor¬ 
re  t.Itacilie  vt  hic  locus  nrnhe  forni  irprnr  m-iiic 


nus  f.  Baptifmtts  abluit  quidem  peccata  omma ,  prorfus 
omnia  factorum ,  ditiorum ,  cogitatorum  ,  fiue  origina¬ 
lia,  fiue  addita ,  fiue  qua  ignoranter fiue  qm  fidenter  ad- 
mijfa  fiunt.  Quocirca  re  de  dixit  Apoftolus  e.  Saluos 
nos  fecit  per  lauacrum  regenerationis, &  renouationis  Spi¬ 
ritus  fiantli.  Hoc  igitur  tam  eximium  beneficium 
obliuifcuntur ,  qui  virtutibus  enumeratis  omnino 
carent ,  &  tamquam  caeci  in  ignorationis1,  8c  erroris 
tenebris  Verfantur. 


ret.Itaquevt  hic  locus  probe  explicetur,necefle  prius 
eft  ftatuere  de  qua  vocatione, arque  eledione  loqua¬ 
tur  Apoftolus, tum  quamnam  certitudinem  requirat. 

Iam  certum,  atque  exploratum  videtur  non  loqui 
Perrum  de  externa  vocatione  qua  fideles  Apoftolo- 
rum  opera  ad  Chriftianam  fidem,  ac  religionem  vo-' 
cati  funt.  Illa  fiquidem  non  folum  certa ,  fed  omni¬ 
bus  etia  nota  ,  atque  perfpeda  eft, vt  nihil  ei  certitu¬ 
dinis,  ac  firmitatis  ex  bonis  operibus  accedere  pofte 
Nn  4  videa 


II. 


m. 


42.8 


Explanatio  Cap.  I. 


videatur.Interna  porro  vocatio  cum  fit  alia,vt  loquu- 
tur  Theologi,fufficiens,alia  efficax,  non  potcft  Apo- 
ftolus  de  priori, acfufficienti  tantum  loqui,cum  iam 
conftaret  fideles  re  ip(a  Chrifto  nomina  dediftc  ,  & 
Chriftianis  facris  fui  fle  initiatos.  Reftat  igitur,  vt  dc 
efficaci  vocatione  loquatur, hoc  eft,  ca,qux  ita  adhi¬ 
bita  eft  fidelium  mentibus,  vt  ab  iis  etiam  voluntatis 
aflenfum  expreflerit. 

T  V.  Haec  autem  fi  referatur  ad  proximum  fuumeffe- 
dum,id  eft,confenfum,quo  fides,  &  Chriftiana  reli¬ 
gio  admittitur ,  eft  omnino  certa ,  ac  firma ;  primum 
quidem  ex  diuinx  voluntatis  xterno  decreto  ,  quo 
ftatuit  quofdam  certis  quibufdam  conditionibus  po- 
fitis,ita  vocare, vt  illi  obtemperent, &  fequantur. De¬ 
inde  ex  ipfo  libero  voluntatis  confenfu  vi  diuinx 
fcientix  quibufdam  pofitis  ante  omnem  xternita- 
tem  diuina  prxnotione  comprehenfo.  Qua  de  re  ita 
a  lib,  i.  ad  loquitur  Auguftinus  a.  Jit  enim  quia  non  pracedit  vo- 
Simplician-  luntas  bona  vocationem ,  fed  vocatio  bonam  voluntatem, 
H'1’  propterea  vocanti  Deo  reEle  tribuitur, quod  bene  volumus, 
nobis  vero  tribui  non  poteft,quod  vocamur. 

V,  Mox  vero  explicans  quanam  ratione  vocatio  fit 
effedrix  bonx  voluntatis ,  fubdit.  infarte  illi  qui  hoc 
modo  vocati  non  confentiunt ,  pojfent  alio  modo  vocati  ac¬ 
commodare  fidei  voluntatem,  vt  &  illud  verum  fit.  Multi 
vocati ,  pauci  eleEli.  Vt  quamuis  multi  vno  modo  vocati 
fint,  tamen  quia  non  omnes  vno  modo  affcEli  fiunt ,  illi  fioli 
fequantur  vocationem ,  qui  ei  capienda,  reperiuntur  idonei, 
&  illud  non  minus  verum  fit ,  igitur  non  volentis ,  neque 
currentis, fed  miferentis  eft  Dei ,  qui  hoc  modo  vocatut,  quo 
ptodo  aptum  erat,  eis, qui  fiecuti  funt  vocationem.  u4d  alios 
autem  vocatio  quidem  peruenitfied  quia  talis  fuit, qua  mo¬ 
neri  non  pojfent ,  vt  eam  capere  apti  efferet,,  vocati  quidem 
dici  potuerunt  ,fed  non  eleEli.  Et  non  iam  fimiliter  verum 
eft ,  igttur  non  miferentis  Dei  ,fed  volentis  ,  atque  curren¬ 
tis  eft  hominis ,  quoniam  non  potefl  effetius  mifericordia 
Deiejfein  hominis  potestate,  vtfiuElra  ille  mifereatur, 
fi  homo  nolit ,  quia  fi  vellet  etiam  ipforum  mifereri ,  pojfet 
ita  vocare ,  quomodo  illis  aptum  effiet ,  vt  &  monerentur, 
& intelligerent  ,  &  fiequerentur.  Verum  eft  ergo,  multi 
vocati ,  pauci  vero  eleEli ,  illi  enim  eleEli ,  qui  congruenter 
vocati ,  illi  autem., ,  qui  non^  congruebant ,  neque  con¬ 
temperabantur  vocationi  ,  non  eleEli ,  quia  non  fiequuti, 
quamuis  vocati. 

'  VI.  Et  multa  deinceps  fubdit,  quibus  apertiffime  do¬ 
cet  vocationem  efficacem  eximium  quidem  efte  di¬ 
uinx  mifericordix  beneficium, qux  congruam  voca¬ 
tionem  cuique  ita  accomodauerit,vt  fpontaneus  ,  8c 
liber  confenfus  liberi  arbitrij  fubfequatur;fed  inuol- 
uere  tamen  liberi  arbitrij  confenfum  ,  fine  quo  fal- 
tem  fub  conditione  prxuifo  gratix, vocationis  ef- 
b  lib.de  Do,  ficaeitas  intelligi  non  poteft.Eodemque  modo  alibib 
p.erfcu,c.i4,  loquitur, &vocationis  congrux  vim,  ac  natUram  in¬ 
dicat.  Ek  quo ,  inquit ,  apparet  habere  quofdam  in  ipfo 
ingenio  diurnum  naturaliter  munus  intelligentiet ,  quo  mo¬ 
neantur  ad  fidem  ,fi  congrua  fiuis  mentibus  vel  audiant 
verba ,  vel ftgna  consficiant ,  &  tamen  fi  Dei  altioreiu- 
dteio  a  perditionis  majfia  non  fiant  gratia  pradeslinatione 
dificreti ,  nec  ipfia  eis  adhibentur  vel  dieb  diuina,  velfit- 
ch,per  qua  poffietvt,  credere,  fi  audirent,  utique  talia, 
vel  viderent ,.  Hanc  itaque  vocationem  diuina  vo¬ 
luntas  certam  facit ,  qux  vt  loquitur  Auguftinus  , 
beneficia  Dei  prxparat  ,  quibus  certijfime  liberantur, 
e  a<l  Philip,  quicumque  liberantur.  Et  vt  ait  Apoftolus  c .  Dat, 
*•  velle ,  c  perficere  ,  non  tamen  abfque  noftro  libero 

confenfu. 

VII.  Quod  fi  hxc  vocatio  referatur  ad  ea ,  qux  dein¬ 
ceps  peragenda  funt  ,  hoc  eft  ,  ad  prxeeptorum 
obferuantiam  ,  &  perfeuerantiam  in  gratia  ,  &  fan- 
ditate  percepta.  Eadem  ratione  eiusfiue  certitudo, 
fiue  firmitas ,  &  conftantia  primum  quidem  a  Deo, 


A  deinde  etiam  a  nobis  pendet ,  vt  idem  Auguftinus  *  a  de  Grat.fe 
apertiffime  docet.  Meminerimus  ,  inquit  ,  Deunu  hb.ad>.«.i$. 
dicere.  Proiicite  d  vobis  omnes  impietates  veslras ,  cum 
ipfie  lusltficet  impium.  Meminerimus  ipfum  dicere.  Fa¬ 
cite  vobis  cor  nouum ,  &  Spiritum  nonum  dabo  vobis . 

Quomodo  ergo  quod  dicit  freite  vobis  ,  hoc  dicit  ,  dabo 
vobis  ?  Quare  iubet  fi  ipfe  daturus  eft  ?  quare  dat,  fi  homo 
faElurus  eft  ,  nifi quia  dat ,  quod  iubet,  cum  adiuuat  vt 
faciat, cui  iubet ? 

Aliquanto  autem  poft.  Per  hanc,  inquit,  (id  eft  VIIL 
gratiam  Dei  )fit  vtfit  homo  bona  voluntatis ,  qui  prius 
fuit  voluntatis  mala ,  per  hanc  etiam  fit ,  vt  ipfia  bona  vo¬ 
luntas  ,  qua  iam  efte  coepit ,  augeatur ,  &  tam  magna  fiat, 
vt  pofifin  implere  diuina  mandata  ,  qua  voluerit',  cum  val¬ 
de, perfcEleque voluerit. Poft  non  nulla  b  vero. Certum  eft  b  cap. 

B  nos  mandata  feruare  fi  volumus  ,  fed  quia  prap aratur  vo¬ 
luntas  a  Domino, ab  illo  petendum  eft,  vt  tantum  velimus , 
quantum  fujficit ,  vt  volendo  faciamus.  Certum  eft  nos 
velle ,  cum  volumus  ,fed  ille  facit ,  vt  velimus  bonum ,  de 
quo  ditium  eft ,  quod  paulo  ante  pofiui.  Prap  aratur  vo¬ 
luntas  d  EDomino  ,  de  quo  diElum  eft ,  d  Domino  grejfius 
hominis  dirigentur, &  viam  eius  volet ;  de  quo  diElum  eft, 

Deus  eft ■ ,  qui  operatur  in  vobis ,  &  velle.  Certum  eft  nos 
f acere, cism  facimus  ,fied  ille  facit ,  vt  faciamus  prabendo 
vires  efficaciffimas  voluntati. 

Ex  quibus  omnibus  facile  quiuis  intelliget  certi-  IX. 
tudinem ,  ac  firmitatem  vocationis  noftrx,  &  in  per¬ 
cepta  iuftitia  perfeuerantiam  ,  ita  efte  Dei  donum, 
vt  tamen  liberi  arbitrij  confenfus  neceflario  exiga- 
tur.  Vt  enim  ait  Auguftinus  «.  Poft  cafium  hominis  cliMedo*. 

C  nonnifi ad gratiam  fiuam  Deus  voluit  pertinere  ,vt  homo  Perfeu-t-7- 
accedat  ad  eum ,  neque  nifi  ad  gratiam  fiuam  voluit  perti¬ 
nerent  homo  non  recedat  ab  eo.  Quia  tamen  nos  fu¬ 
mus, qui  perfeueramus.meritb  fideles  hortatur  Apo¬ 
ftolus, vt  per  bona  opera  certam  faciant  vocationem. 

Idque; faciendum  efte  pluribus  docet  Auguftinus d.  dlib.de  Do. 
Exhortamur ,  inquit ,  ergo ,  &  pradicamus ,  fid  qui  ha-  Petfe“*'i,4* 
bent  aures  audiendi,  obedienter  nos  audiunt ,  qui  vero  eas 
non  habent, fit  in  eis  quod  feriptum  eft ,  vt  audientes  non 
audiant ,  audientes  videlicet  corporis  fienfiu ,  non  audiant 
cordis  aften fu. 

Eledio  porro  hoc  primum  a  vocatione  diftingui-  X. 
tur,  quod  illa  certo  temporis  articulo  fit ,  hxc  vero 
xterna  eft.  Atque  idcirco  qua  ratione  a  diuina  vo¬ 
luntate  pendet;  inde  omnem  fiiam  certitudinem, ac 

D  firmitatem  haurit ,  neque  vllo  noftro  conatu  firma¬ 
ri,  aut  infirmari  poteft.  Sed  quoniam,  fi  referatur 
ad  effeda ,  proxime  refpicit  gratiam,  qua  vocamur, 
pro  natura,&  conditione  gratix  vocantis  certitudi¬ 
nem,  ac  firmitatem  habet ,  hoc  eft  ,  effedum  proxi¬ 
mum  fortitur,aut  non  fortitur.Nam  eorum  rcfpedu, 
qui  vocationi  refpondent,&  eledtio  certa  eft ,  &  effi¬ 
cacem  gratiam  habet  pro  effeiftu ,  atque  adeo  ipfum 
voluntatis  aflenfum.  Ratione  vero  eorum, qui  oblu¬ 
dantur  ,  &  vocanti  non  confentiunt  ,  vocatio  qui¬ 
dem  inanis,  ipfaque  eledio  non  quidem  vocationis, 

&  gratix  refpedu  ,  fed  vitio  liberi  arbitrij  irrita  red- 
diefir.  Qua  ratione  dixit  Chriftus  e  .Quoties  volui  con -  e  Matth.ij. 
gregare  filios  tuos  quemadmodum  pallina  conor  eo  at  pullos  $7* 
fiuos  fub  alas,&  noluifli. 

E  Quod  fi  eledio  proxime  referatur  ad  gloria, eius  XI. 
certitudo,ac  firmitas  i*  vnius  Dei  voluntate, eiufque 
immutabili  decreto  pofita  eft.  Vt  vero  ipfias  glorix 
aflequutionem  fpedant  noftrx  voluntatis  cofenfum 
neceflario  inuoluit ,  ita  enim  Deus  beatam  vitam 
filis  prxdeftinatis  prxparat ,  vt  ipfas  edam  adiones, 
quibus  ea  comparanda  eft,  non  folum  prxnotione 
anticipet  ,  fed  edam  prxfiniat  fux  decreto  volun¬ 
tatis.  Itaque  videas  quocumque  tandem  modo  vo¬ 
cationem  ,  atque  eledionem  accipiat  Petrus , 
hanc  ipfius  adhortationem  neque  inutilem,  neque 


Catholicas  Epift  1 1.  Petri.  429 


luperuacafieam  videri ,  cum  enim  dixiflet,  qui  enu¬ 
meratis  virtutibus  careat,  eum  carcorum  more  in  te¬ 
nebris  verfari ,  &  percepta  beneficia  obliuione  ob¬ 
ruere  ;  rede  fubdit.  Quapropter/r^frw  magis  fatagi- 
te ,  quafi  dicat.  Quin  potius  fratres  date  diligenter 
operam,  vt  has  enumeratas  virtutes  affequamini. 
Quocirca  particula /aH *v».non  comparationem  con¬ 
tinet  ,  fed  potius  correctionem ,  quafi  dicat.  Qujn- 
imo  ;  quod  vero  ait  Interpres  ,  fitagite  ,  Graece  dixit 
Apoftolus  amt^a&n  ,  hoc  eft ,  date  diligenter  ope¬ 
ram, omnem  diligentiam, &  conatum  adhibete, fum- 
moftudio  contendite. 

XII.  Quod  autem  ait  Interpres.  Per  bona  opera ,  nihil 
habet  in  Graecis  Codicibus,  quod  ei  refpondeat,  nec 
quicquam  legifTe  videtur  Oecumenius,qui  fimplici- 
tcr  iit.  Studete ,  vt  flabilem }  atque  immutabilem  vocatio¬ 
nem  veflram ,  atque  elecltortem  reddatis.  Verifimile  au¬ 
tem  eft  olim  Interpreteris  aliter  legiflc,  vel  certe  id 
addidifTe  ,  quod  neceflario  fubaudiendum  erat.  Ne¬ 
que  enim  Apoftolica  adhortatio  alio  refertur,  quam 
vt  fidelium  animos  ad  ftudiofas,&  honeftas  adiones 
excitet,,  atque  inflammet.  Neque  alia  ratione  quam 
bonarum  adionum  ftudio,  Sc  exercitatione  vocatio, 
atque  eleCHo  cerra,  ac  firma  reddi  poteft.  Iam  quod 
ait  Interpres.  Certam  faciat  it ,  Grxce  feriptum  eft  &t- 
j8«/«t-,poteft  autem  ea  vox  flabilem,  ac  firmam  figni- 
ficare  ,  quam  interpretationem  fequitur  hoc  loco 
Oecumenius.  Stabilem  ,  inquit ,  atque  immutabilem. 
vocationem  veflram ,  atque  eleclionem  reddentes.  Idque 
hadenus  verum  erit,vt  vocatio,  atque  eledio  ad  vl- 
timum  effedum,  hoc  eft ,  perfeuerantiam  referatur, 
quafi  dicar,  Chriftianas  virtutes  fedulo  colite ,  date- 
que  operam,  vt  gratiam  perceptam  diuinx  vocatio¬ 
nis  ,  atque  eledionis  vi  conftanter  ad  extremum  vf- 
que  vitae  fpiritum  retineatis  ,  vt  certitudo  ,  &  firmi¬ 
tas  vocationis ,  cledionifquc  ad  earum  effeda  re¬ 
feratur. 

X 1 1 L  Poteft  etiam  ea  vox  certum,&  compertum  figni- 
ficare ,  vt  fenfus  fit.  Omnem  adhibete  diligentiam, 
Vt  honeftis  adionibus  veftris  compertum  habeatis 
vos  a  Deo  Patre  vocatos,  atque  eledos  effe, nullaque 
ratione  nefariis  Simonis  myftagogiis  indigere,aut  fi 
mauis;  vt  veftrae  probe  inftitutae  vitae  ratione  eundis 
mortalibus  probetis  vos  ad  eorum  numerum  perti¬ 
nere  ,  qui  fingulari  Dei  beneficio  a  Deo  vocati ,  ele- 
dique  fiint.  Addo  ego  eam  vocem  non  tam  certi¬ 
tudinem,  quam  magnam  quamdam, &r  pene  certam 
animi  fiduciam  continere  ,  quem  fenfum  fi  fcquare 
iure  optimo  Petrus  bonarum  adionum  ftudium  fua- 
det,vt  fideles  magnam  fine  vocationis, atque  eledio- 
nis  fiduciam  animo  concipiant.  Atque  hac  ratione 
alib.t.  dixit  alicubi  *  Tucydides  ueyel  ti  t5«  Jlavoint  70  Ql- 
Qmov  'ix°* ,  quae  fi  dodorum  virorum  interpreta¬ 
tionem  fequamur ,  hanc  noftram  lentendam  confir¬ 
mant.  Significant  enim  magnam  quamdam  animi 
fiduciam  habentes.  Et  apud  Ariftophanem  .®g/S «,©< 
hoc  eft,  amicus  certae  fidei,  cui  tuto  fidas  ,  de 
quo  ille  acute  dixit.  Amicus  certus  in  re  incerta  cerni¬ 
tur.  Cum  enim  diuina  eledio ,  ac  praedeftinatio  ab¬ 
dita  fit,  &  occulta,  nemoque  omnino  mortalium 
eam  certo  citra  Dei  peculiare  priuilegium  nofle 
queat ,  quibufdam  tamen  coriieduris  adduci  quis 
poteft,  vt  de  fua  vocatione  ,  atque  eledione  bene 
fperet. 

XIV.  Quam  obeaufam  dixit  D.  Thomas.  Per  bona  ope¬ 
ra, qua  facit  homo  fua  eledionis  potefl  habere  certitudinem , 
non  quidem  [cientia  ,  fed  coniedura  ,  non  rei ,  fed  fpei. 
Quod  videtur  indicaflc  etiam  Paulus ,  cum  ad  Ro- 
fe  eap.8.16.  manos  b  fcripfit.  Ipfe  enim  fpiritus  teftimonium  reddit 
c  lib  D'  kfP*r‘ttf^mftr0  >  fumM  fUij  Dei.  Qua  de  re  Gre- 
log!c3p  ii*1  g°rius  c  Pontifex  hunc  in  modum  fcribit.  Mens,quq 


A  Spiritu  [anclo  impletur  habet  euidentiffima figna  fua,  vir-  3  rn  reguli* 
tutes  fcilicet ,  &  humilitatem  ,  qua  fi  vtraque  perfecte  in^  breuionbus 
vna  mente  conueniunt  ,, liquet  quod  de  prafentia  fauci  i  Spi-  reS-  1 1*  & 
ritus  teflirnonium  ferant.  Extant  enim  probabilia  qux-  b 
dam  figna  ,  qux  cuique  fpem  nonnullam  afferre  [oan.c.j . 
queant  fuse  tum  iuftirix ,  tum  prxdeftinationis  ,  dec  lib.t.Dia- 
quibus  non  pauca  feribunt  Bafilius  J ,  Cyrillus  b,  & 

Gregorius  c ,  Leo  d  Pontifex,  Bernardus  ',  Cypria-  Epjph™0>  C 
nus  f ,  Ambrofius  e.  Omnia  autem  figna  ad  hoc  ca-  c  Setm.’  de 
put  reuocantur,  quod  hoc  loco  indicat  Petrus  ,  vir-  quatuormo. 
tutis  enim  amor ,  ac  ftudium  certum  ,  atque  euidens  p  Iss°^nd' 
argumentum  eft  diuinx  benetiolentix ,  Sc  liberalita-  Cccna 
tis.  Ab  eo  fiquidem  manat  a  quo  oritur  omne  datum  glib,  *.de 
optimum, & omne  donum  perfedum.  Sacram,  c.» 

Cur  autem  voluerit  Deus  eledionerh  prxdefti-  XV. 

B  natorum  tam  effe  abditam  ,  atque  occultam  egregie 
explicat  Auguftinus  h.  Quis  enim  ex  multitudine  fide- ^  ^ 
lium,quatn  diu  in  hac  mortalitate  viuiturjn  numero  pra- 
defanatorum  fe  ejfe  prafumat  ?  quia  id  occultari  opus  eft 
in  hoc  loco ,  vbi  fle  canenda  eft  elatio ,  vt  etiam  per  Satana 
Angelum  ne  extolleretur  tantus  colaphizaretur  Apofto¬ 
lus.  Et  multa  deinceps  in  eamdem  fententiam ,  qui .  ^ 

tamen  alibi  *  ad  hanc  fiduciam  hortatur  his  verbis.  TetbIDom 
Declina  a  malo ,  fac  bonum ,  &  fecurus  expeda  vitam , 
tunc  dices  Domino  feci  quod  iujftfti ,  redde  quod  promi fifti. 

Audor  k  vero  librorum  hypognofticon  ad  eamdem  x  llb.  6. 
fpem  erigit  fideles ,  dum  ait.  Solus  Deus  fcit ,  qui fttnt 
eius ,  in  quantum  autem  poffumus ,  omnes  homines  ad  bo¬ 
num  opus  exhortemur ,  nihil  dejerationi  demus ,  pro  in - 
uicem  oremus,  vt  faluemur,  in  confpedu  Dei  nos  htstnilie - 

G  mus  dicentes.  Fiat  voluntas  tua.  Ipfius  erit  poteftatis  in¬ 
dicium  in  nobis  debitum  mutare  damnationis ,  &  gratiam 


Eodem  (pedant  illa,  qux  eleganter  feribit  Grego-  XVI. 
rius  1  Pontifex.  Ecce  ,  inquit  ,  nos  omnes  iam  vocati  £u^n°™'  j8' 
per  fidem  ad  cceleftis  Regis  nuptias,  venimus.  Incarnatio¬ 
nis  eisu  myfterium  &  credimus ,  dr  confitemur.  Distini 
verbi  epulas  fumimus ,  fed  futuro  die  iudtcij  Rex  intratu¬ 
rus  eft  $  quia  vocati  fumsts,  nouimus,fi  fumus  eleclijicfci- 
mus.  Tanto  ergo  necefle  eft ,  vt  vnufquifque  noftrum  in  hu¬ 
militate  fe  deprimat,  quanto  fi fit  eledus  ignorat. Nonnul¬ 
li  enim  bona  nec  incipiunt,  nonnulli  vero  in  bonis,  qua  in¬ 
ceperunt,  minime  perfiftunt.  Alter  pene  totam  vitam  du¬ 
cere  in  prauitate  confpicitur  ,  fed  iuxta  finem  vita  a  praui- 
j-j  tat  e  fua  per  diftriSla  poenitentia  lamenta  remeatur.  Alter 
e leElam  videtur  vitam  ducere ,  &  tamen  hunc  contingit 
ad  erroris  nequitiam  iuxta  finem  vita  declinare.  Alius 
bonum  bene  inchoat ,  melius  conflammat  •,  alius  in  malis 
aclibtts  a  primava  atate  fe  exercet  ,  &  in  eifdem  operibus 
femper fe  ipfo  deterior  confummatur.  Tanto  ergo  fibi  vnuf¬ 
quifque  follicite  metuat ,  quanto  ignorat  quod  reflat,  quia 
quod  fape  dicendum  eft ,  &  fine  obliuione  retinendum, 
vnulti  fiunt  vocati, pauci  vero  eleBi. 

Quocirca  prxdeftinationis  effeda,  hoc  eft,bonx,  X  VI L 
ac  laudabiles  adiones  diligenter  fedandae  funr. 

Nam  fi  quis  prxdeftinationis  effeda  affequatur ,  de 
ipfa  prxdellinatione  non  debet  effe  follicitus.  Huc 
autein  refertur  Apoftoli  oratio ,  qua  Galatas-®  mo-ra  «p.s.8, 
net.  Qua  feminauerit  homo,  hac  &  metet.  Et  aliquanto 
£  poft.  Bonum  autem  facientes  non  deficiamus ,  tempore 
enim  fuo  metemus  non  deficientes ,  ergo  dum  tempus  habe¬ 
mus  operemur  bonum  ad  omnes,: maxime  autem  ad  dome- 
fticos  fidei.  Et  ad  Corinthios  n .  Qui  parce  feminat, t par-  nep.t.  e.  <>•<?. 
ce  &  metet ,  dr  qui  feminat  in  benecftdionibus,  de  benedi- 
ttionibus  dr  metet.  Denique  alibi  °.  Vnufquifque  au-  or’ 

tem  propriam  mercedem  accipiet  fecundum  fisum  laborem. 

Rede  autem  docet  D.  Thomas  p  cuiu/que  falu-  p  1.  p.  q.*j- 
tem  ita  prxdeftinari  a  Deo,  vt  etiam  fub  ordine  pra  e- aru 
ftinationis  cadat  qnicquid  hominem  promonet  adfalutem, 
vel  orationes  propria,  vel  alia  bona  ,  vel quicqr.id  ttntj 
modi  ,fine  quibus  aliquis  falutem  non 


4JO 


Explanatio  Cap.I. 


pradeftinatis  conandum  eft  ad  bene  operandum, .&  pr.m-  ■ 
dum,  quia  per  huiufmodi  pradeftinationis  effetius  ceyituf 
dmahter  impletur.  Atque  ita  apparet  vere  dixifle  Pe¬ 
trum  per  bona  opera  certam  reddi  vocationem.,  at¬ 
que  eledtionem  eo  modo, quo  poteftinhac  vira  red¬ 
di  certa.  Atque  hac  ratione  interpretor  quod  ait 
a  Manb,t2.  Theophyladtus  a  .  Dei  quidem  effe  vocare  ,  electos  au¬ 
tem  fieri  vel  non,  nofirum.  Quia  videlicet  non  fine  ali— 

'  quo  refpedtu  ad  noftrum  confipfum  diuina  fit  cle- 

£tio,qux  enim  a  Deo  praefiniuntur  a  caufis  fecundis 
perficienda,  caufarum  naturae,  earumque  efficientiae 
accommodantur,  quandoquidem  Deus  ex  commu¬ 
ni  prouidentia  rerum  caufas  non  immutat,  quo  fic,vt 
quae  a  caufis  neceflariis  agenda  funt ,  ita  praefinian- 
tur,vt  neceflario  eueniant,nifi.  forte  Deus  aliquid  fu- 

{>ra  naturam  velit  efficere  ,  vt  cum  iuffit  flare  Sp¬ 
em^  vmbram  in  horologio  Achaz  retrocedere,  &c 
denique  ignem  Babylonicum  refrigerare.  Quae  velo 
libere  peragenda  funt  ,  falua  libertate  praefiniuntur, 
vt  minime  mirandum  fit ,  fi  qui  praede fiinati  funt  ad 
beatam  vitam  piis  adhortationibus  moneantur, vt 
diuinae  gratiae  refpondeant,fuafque  honeftas,  ac  lau¬ 
dabiles  adiones  diuinx  vocationi ,  atque  eledtioni 
accommodent ,  quae  quamquam  Dei  Optimi  Maxi¬ 
mi  munera ,  8c  beneficia  funt ,  nihilo  tamen  fecius 
etiam  noftrae  liberae  voluntatis  nifum  ,  conatumque 
requirunt. 

x  jX  Atque  idcirco  adeas  Viri  fandi  hortantur ,  vt  fu- 
b  De  dono  s e  probat  Auguftinus  b  allatis  Cypriani  c ,  &  Arn- 
perfeu.c.19.  brofij  d  teftimoniis  ,  qui  prxterea  docet  quanam  ra- 
&  deinceps.  tione  fideles  monendi  fint ,  &  ad  conuerfionem,  ac 
c  lib.  3.  ad  perfeuerantiam  inflammandi ,  fic  autem £  ait.  Si  qui 
dUkdefu-  autem  adhuc  in  peccatorum  damnabilium  delectatione  re¬ 
gi  feculi  c.i.  moramini,  apprehendite  faluberrimam  difciplinam ,  quod 
c  Iib.de  don.  tamen  cum  ftceritis  nolite  extolli ,  qttafi  de  operibus  veftris, 
pcrfen..  c.ji.  autgioriari  quafi  mn  acceperitis.  Deus  eft  enim  qui  ope¬ 
ratur  in  vobis  &  velle,&  operari  pro  bona  volunt  at  e, &  a 
Domino  rrcffut  veftri  diriguntur,  vt  eius  viam  velitis,  de 
ipfo  autem  curfit  veftro  bono ,  recloque  condifcite  vos  ad 
pradeftinationem  diuina  gratia  pertinere.  Paulo  autem 
poft.  Et  fi  qui  funt  nondum  vocati,  pro  eis ,  vt  vocentur, 
oremus  ,  fortajfis  enim  fic  pradeftinatijunt ,  vt  in  noftris 
orationibus  concedantur ,  &  accipiant  e amdtm  gratiam, 
qua  velint ,  atque  efficiantur  eletti.  Quod  qua  ratione 
intelligendum  fic  poft  nonnulla  his  verbis  explicat. 
Vos  itaque  etiam  ipfam  obediendi  perfeuerantiam  a  Patre  j 
luminum ,  a  quo  defeendit  omne  datum  optimum ,  &  omne 
donum  perfectum  fper are  debetis,  &  quotidianis  orationi¬ 
bus  pofcere,atque  hoc  faciendo  confidere,  non  vos  effe  k  pra- 
deftinatione  populi  eius  alienos ,  quia  etiam  hoc  vt  faciat  is 
ipfe  largitur.  Hoc  igitur  eft, quod  paulo  ante  dixit  ef¬ 
fici  eledtos,  hoc  eft  confidere  fe  ad  eledtorum  nume¬ 
rum  pertinere. 

X  X,  Hinc  apparet  quantopere  fallantur  ij ,  qui  cum 
non  dubitent  diuinam  eledtionem  ,  cum  aeternam, 
tum  certam ,  planeque  immutabilem  effe ,  hinc  col¬ 
ligunt  quicquid  mortales  agant  certum  ,  fixumque 
efle  quicquid  futurum  fit ,  &  praedeftinatos  quidem 
perire ,  reprobos  autem  ad  praedeftinatdrum  nume¬ 
rum  peruenire  nequaquam  pofle ;  ita  omnem  adhor¬ 
tationem  fuperuacaneam  efle ,  nec  quidquam  vel  . 
prodefle,  vel  obefle  bonas,  aut  malas  adtiones,  cum 
ex  fola  Dei  libera  voluntate  ante  omnem  aeternita¬ 
tem  ali)  quidem  ad  vitam  prxdeftinati,  ali)  ab  ea  re- 
iedti  fint.  Neque  vero  eorum  probanda  fententia  vi¬ 
detur  ,  qui  negant  ante  meritorum  pnenotionem 
quemquam  ad  gloriam  efficaciter  eligi.  Pro  certo 
enim  habendum  eft  ,  prardeftinationem  merita  prae¬ 
parare  ,  &  vt  aitD.  Thomas  ,  poftulare  tamquam 
uidpiam  neceflario  praecurrens  efficax  propofitum 
andi  gloriam,  ea  plane  ratione, qua  eledtio  eorum. 


quae  referuntur  ad  finem  ,  pofterior  eft  ipfius  finis 
appetitione.  Inter  prsdcll!  nationem  .quippe, &  gra¬ 
tiam  hoc  intere  fle  dixic  Auguftinus.3 ,  quod  pradefti^ a iib.de 
natio  eft  gratia  praparano  ,  gratia  vcrbipfa  donatis.  Si-  ,de(t.  Sancto] 
quidem, vt  idem  alibi  b  do"cct.  Pradeftinatio  nihil. caP10-  '  ] 
aliud  eft ,  quam  prafcientiafcilicet ,  &  prap aratio  benefi-  b  j 

ciorurru  Dei ,  quibus  certifftme  Uberantur ,  quicumqut tu,c‘l4,  J 
liberamur.  '  .  .  yfff 

Haec  porro  beneficia  pertinent  ad  gratiam  con-  XXI.  I 
gruam,qux  liberi  arbitrij  confenfpm  inuoluit,qui  li, 
bere  quidem, fed  certo  tamen  in  praedeftinatis  futu¬ 
rus  eft, cum  neque  diuina  fcientia  falli,nequc  diurna 
praefinitio  irrira.atque  inanis  efle  queat.Et  quoniam 
fieri  poteft,vt  inter  extera ,  quae  ad  alicuius  falutem 
>  praefinita  funt ,  aliorum  adhortatio  ,  atque  admoni¬ 
tio  cenfeatur,  idcirco  Apoftolus  his  verbis  hortatur 
fideles  omnes  ,  vt  honeftas ,  ac  laudabiles  afitiones 
comple&antur,  fine  quibus  vocatio,  aut  ele&io  cer¬ 
ta,  &  firma  efle  non  poteft. 

Quamquam  autem  videntur.haec  non  nullis  non:  XXII. 
foltim  difficilia,  atque  implicita,  fed  plane  eiufmodi, 
quae  confiftere  nulla  ratione  queant ,  adeo  tamen 
cenfendxfunr,  &:  vera,  &c  certa,  ycali cubi  icripfkir 
Auguftinus  c .  Neminem  contra  iftam  pradeftinationem ,  «liMcdon, 
quam  fecundum  Scripturas  [anclas  defindimus, nifi  erran-  pcrlcu'c,l?'  1 
do  diffutare  potuiffe.  Non  defunt  tamen  viri  do&i,  Sc 
pij,  qui  non  pauca  afferunt  Scripturae  teftimpnia ,  vc 
probent  neminem  eligi  ad  gloriam  ,  nifiex  mento- 
,  rum  praenotione, fed  fruftra,  vt  arbitror,  inanirerque 
-  laborant.  Scriptura  enim  id,  quod  eft  veriffimum» 
docet, non  dari  gloriam  nifi  propter  merita ,  Q-d 
{quod  illi  non  capnint,vel  diffimulanr)  ante  meriro- 
rum  abfolutam  praenotionem  praefinitur  eledis  glo¬ 
ria,  eiufque  certus  gradus  certiffime  quidem  dandus, 
fed  non  abfque  meritis,  quae  diuina  praedeftinatione 
praefinienda  funt. 

Quocirca  gratis  , ac liberaliter  eliguntur a4glo-  XXIII. 

riam ,  dandam  tamen  ex  iuftitia  tamquam  bonarum 
afitionum  mercedem  ,  5i  legitimi  certaminis  . coro¬ 
nam.  Cum  itaque  Chriftus  apud  Matthaeum  d  ait.  dcap.if.j4,  j 
Venite  beneditliTatris  mei , poffidete  paratum  vobis  re¬ 
gnum  a  conftitutione  mundi,  efuriui  enim,  &c.  Et  poft 
pauca  ad  reprobos.  Ite  maledicti  in  ignem  arernurn , 
qui  paratus  eft  Diabolo,  &  Angelis  eius,  efuriui  enim ,  & 
qux  fequuntur.  Vtomni  ex  parte  conftec  antithe- 
fis,  non  ipfam  regni  prxparationem  fimpliciter  cum 
prxparationc  fupplicij ,  fed  regni  pofle ifionem  cum 
ipfa  fuppliGij. tolerantia  ,  fe u  perpeffione  Chriftus 
Dominus  comparat ;  &  illam  quidem  paratam  efle. 
ex  meritis  non  aliter  atque  hanc  ,  quia  itaprxfinita 
eft  ,  vt  non  nifi  ex  meritis  poffidenda  fit ,  quemad¬ 
modum  abfque  meritis  nemo  fempiterna  fupplicia 
fubiturus  eft.  Ita  Auguftinus  e.  Non  efi  ergo  ,  inquit,  c  lib.  i.  dc 
indignum  vt  Deus  dicat.  Ite  in  ignem  sternum  eis ,  qui  aA.cen.Fe* 
eius  mifericordiarn  per  liberum  arbitrium  reffuermt  >  er  llC’ 
dicat ,  V mite  BenediBi  Patris  mei,  percipite  regnum,,  eis,  CaP'  ’ 
qui  per  liberum  arbitrium  fidem  eius  fiufceperunt- ,  peccata 
fna  confeffi  funt,  poenitentiam  egerunt ,  di ft licuerunt fibi 
quales  fuerunt ,  &  quales  per  curru  falli  funt  illi  pla¬ 
cuerunt. 

Atque  hac  ratione  ad  illa  Matthxi  f  verba.  Sede-  XXIV. 
re  autem  ad  dexteram  mearn  non  efi  meum  dare  vobis 
fed  quibus  paratum  efi  a  Patre  meo,  ait  Epiphanias  g.'  g  Hsrefi  69 
Hoc  vult  oftendere  ,  quod  non  iuxta  perjonarum  acceptio¬ 
nem  res  ifiafi.it. ,  fed  pro  dignitate.  Et  aliquanto  poft. 

Si  labor aueritis  erit  vobis  paratum  a  Patre  meo  ,  reddet 
enim  Deus  ex  iuftitia  pramium.  Quod  fexcentis  locis 
decet  Auguftinus ,  qui  alicubi  b  cum  ageret  de  ver-  h  li.de  grat. 
bis  Pauli  1 .  De  reliquo  repofita  eft  mihi  corona  iuftitia,  &  li.arb.c.tf. 
quam  reddet  mihi  Dominus  in  illa  die  iuftus  Index.  Cui  *  *• a<* 
redderet ,  inquit ,  coronam  iuftus  Index,  fi  non  donaffet  4-S’ 


gratiam 


Catholica?  Epift.  1 1.  Petri. 


4V 


granum  mifencorv  Pater  I  &  quomodo  effet  ifta  corona  iu-  A  etiam  loquitur  ad  Edibiam  a.  fTafa ,  ait,  mifericordu,  a  quae^. 


ftiti&.nifi  prstceffijfet gratia-, qm  iuftificat  impium  ?  quomo¬ 
do  ifta  debita  redderetur  nifi  prius  illa gratuita  donaretur ? 
,  a  li.io.Thef.  Sic  etiam  loquitur  Cyrillus  a  dum  verba  Chrifti  ex- 
cap.tf.  planat.  Non  eft  meum ,  ait ,  dare  fupremum  honorem  vo- 
$  bis  petentibus  , qui  referuatus  ejl  in  prafeientia  Patris  illis, 

quot  excejfus  certaminis  commendauerit . 

XXV.  Non  committam, vt  hocloco  elegantiffima  Am- 
b  lib.j.de  fi-  brofij  b  verba  defiderentur.  Non  ejl,  inquit ,  meum, 
dc  cap.j.  qui  iujlitiam  [eruo,  non  gratiam,  denique  ad  Patrem  refe¬ 

rens  addidit.  Quibus  paratum  ejl ,  vt  oftenderet  Patrem 
quoque  non  petitionibus  deferre  folere ,  fed  meritis ,  quia 
Deus  perfonarum  acceptor  non  ejl.  Vnde  &  Npoftolus 
ait.  Quos  prafeitiit,  & pradejlinauit.  Non  enim  ante pra- 
dejlinauit ,  quam  prafeiret ,  fed  quorum  merita  prafeiuit, 


qua  praparauit  ingloriam  fisam ,  non  inrqtionabiliter  fial- 
uat ,  &  abfque  veritate,  ftdeaufis pracedemibus  ,quia ahj 
non  fufeeperunt  fdium  Dei ,  alij  autem  recipere  fua  fponte 
voluerunt ,  ex  quo  oftenditur ,  non  gentes  eligi ,  fed  homi¬ 
num-,  voluntates.  Nam  &  haec  dc  cxfecutione  acci¬ 
pienda  funt. 

Nec  mirum  eft  eledtionem  referri  ad  gloria:  pof-  XXVIII. 
felfionem  ,  nam  &  Auguftinus  b  eodem  interdum  b  lib.  i.  ad 
modo  de  ele&ionc  loquitur  ,  cum  enim  explicaret;  Simplician. 
verba  illa  Pauli  c .  Vt  fecundum  elethonem  ,p:ropofttum  ^  9 

Dei  maneret,  mutata  nonnihil  interpretatione,vt  ali-  JU 
bi  d  monui.  Non  ergo  ,  inquit,  fecundum  eletlionem  d  Loc.citat. 
propofitum  Dei  manet,  fed  ex  propofito  elechp,  id  eft,  non 
quia  Deus  inuenit  opera  bona  in  hominibus ,  qua  eligat,. 


eorum  pr&mia  pradejlinauit.  Loquitur  enim  Ambro-  B  ideo  manet  propofitum  iuflifcationis  ipfus , fedquia  illud 


fius  mqre  Graecorum,  &  veterum  Patrum  ,  qui  prae¬ 
deftinationem  proxime  referebant  ad  gloriam  ,  & 
eius  aflequutionem ,  quam  merito  praefeientia  bona¬ 
rum  a£tionum  pofteriorem  e,Ife  cenfebant.  Quomo- 
t  Hb.  i.addo  etiam  loquitur  aliquando  Auguftinus  c ,  qui 
Simplician.  qUOJ  ait  Paulus  ad  d  Epheuos.  Elegit  nos  in  ipfo  ante 
jj'1'  r  mundi  conjlituttonem :  non  video,  inquit,  quomodo  fit  di- 
F'  ’4’  Ehtm  mfim  proficientia.  Vt  videantur  veteres  omnes 
loquuti  de  poftremo  prxdcftinationis  effc&u ,  quem 
procul  dubio  praecurrit  praeferentia  priorum  benefi¬ 
ciorum  Dei,  id  eft ,  vocationis ,  &  iuftificationis  •,  & 
quod  alibi  docui ,  non  videntur  veteres  de  Ordine, 
quem  vocant  intentionis  egifle ,  in  quo  primum  oc- 


manet,  vt  iufiificet  credentes  ,  ideo  inuenit  opera,  qua  tam 
eligat  ad  Regnum  coelorum ,  nam  nifi  ejfet  electio ,  non  ef¬ 
fient  eletli ,  nec  reclc  diceretur ,  quis  accufibit  aduerfus  ele- 
tlos  Dei  ?  Illico  autem  fubdit.  Non  tamen  electio  pr se¬ 
cedit  iujlificationem  ,  fed  eletlionem-,  iufl if  cado  ,  nemo 
enim  eligitur  nifiianu  difians  ab  eo ,  qui  reiiemtr.  Vn- 
de  quod  ditium-,  eft.  Quia  elegit  nos  ante  mundi  con- 
ftitutionem  non  video  quomodo  ditium-,  fit  nifi  in  pro¬ 
ficientia. 

Quae  Jane  omnia  abfque  vlla  dubitatione  de  ea  XXIX. 
ele&ione  accipienda  funt ,  qua  Iufti  ad  viram  ster¬ 
nam  eliguntur.  Idcirco, enim  ait  iuftificationem  ele- 
(ftione  priorem  efle ,  cum  tamen  ex  Auguftini  fen,- 


cupant  locum  ,  quae  funt  execucione  poftrema  ,  fed  £  tentia  elettio  ,  quae  pertinet  ad  praedeftinationem, 
de  ipfacxecutione  tantum  difTeruifte,in  quavolun-  tamquam  omnium  reliquorum  caufa  vocationem. 


tas  dandi  gloriam  fequitur  meritorum  praenotio- 
nem,nifi  quis  malit,  quod  alibi  planius  docui ,  vete¬ 
res  omnes  loqui  de  fcientia  quadam  eorum ,  quae 
nonnifi  quibufdam  pofitis futura  funt,  quae ‘procul 
dubio  praedeftinationem  anteuertit. 

XXVI.  Neque  aliter  accipienda  funt,  quae  feribit  Chry- 
e  Horn.  3 j.  foftomus  e ,qui  ait, dignitatem praparatam  ejfe,vt coro- 
in  Matth.  nam  certantibus  ,efr  pro  ratione  certaminis.  Loquitur 
enim  de  vltimo  praedeftinationis  effedfcu  ,  hoc  eft, 
praeparatione  gloriae  tradendae, &  quidem  ex  iuftitia, 
f  Ifa.i.  qua  etiam  ratione  loquitur  Hieronymus  f,explicans 
enim  Prophetae  verba.  Si  volueritis ,  bona  terra  come¬ 
detis.  Liberum ,  inquit  ,feruat arbitrium,  vt  invtram- 


iuftificationem,  caeteraque  omnia  bonaanteuertat. 

Quocirca  fub  finem  quaeftionis  duas  aperte  ele-  XXX. 
«ftiones  diftinguit.  Igitur,  inquit ,  non  volentis,  neque 
currentis ,  fed  mferentis  eft  Dei,  quandoquidem  nec  velle, 
nec  currere  nifi  eo  tnoucnte ,  atque  excitante  .poterimus. 

Quod  f  electio  hic  fuit  aliqua,  vtfic  intelligamm,quod  di- 
clum  e  eft.  Reliquia  per  eletlionem  gratia  jaluafhtla  funt,  e  ad  Rom. 
non  vt  iuftificatorum  eletlio  fat  ad  vitam  at  emam,  fed  vt  1 1. $  • 
eligantur ,  qui  iuftijicentur.  Certe  ita  occulta  eft  hac  ele¬ 
tlio  ,  vt  in  eadem  confperftone  nobis  prorfus  apparere  non 
pojftt ,  aut  fi  apparet ,  quibufdam  ego  in  hac  re  infirmita¬ 
tem  meam  fateor.  Cum  dixiftet  nullam  apparere  cati- 
fam  huius  eledtionis ,  concludit.  Reflat  ergo  vt  vo- 


que  partem  ,  non  ex  praiudicio  Dei ,  fed  ex  meritis  ftngu-  ^  luntates  eligantur ,  fed  voluntas  ipfa  nifi  aliquid  occurre 
' '  -  ■* "  ’ . rit,  quod  deletlet ,  atque  inuitet  animum,  moueri  nullo 


lorum ,  velpcena,  vel pramitm  jit,  quaeaperriffime  per- 
g  Malach.i.  tinent  ad  exfecutionem.  Et  alibi  s,  Diletlio,  &  odium 
Dei  vel  ex  prafientia  nafeitur  futurorum  ,  vel  ex  operi¬ 
bus  •,  alio  quin  nouimus ,  quod  omnia  Deus  diligat, ,  nec 
quidquam  eorum  oderit ,  qua  creauit  ,fed  proprie  eos  fua 
vindicat  caritati,  qui  vitiorum  hoftes  funt,  &  rebelles,  &  e 
contrario  illos  odit,  qui  a  Deo  deftrutla  cupiunt  rurfits  ex- 
truere.  Nam  citra  vllam  dubitationem  de  duplici 
amore  loquitur.quorum  alter  . eft  erga  omnia  creata, 
qui  eft  quodam  modo -naturalis  ,  quo  diligit  etiam 
Daemones,ac  damnatos,  quatenus  eos  vult  fuam  re¬ 
tinere  naturam. 

XXVII.  Alter  vero  eft  non  gratuitus ,  fed  quafi  ex  iuftitia 
hProu.8.17-  manans ,  de  quo  Salomon  h.  Ego  diligentes  me  diligo, 
&  qui  mane  vi  flant  ad  me  inuement  me\  atque  hic  ex 
prsfcientia  futurorum,  &  cuiufque  meritis  oritur. 
Praeterea  vero  concipiendus  eft  in  Deo  amor  quidam 
plane  gratuitus  ,  ac  liberalis  eorum  praefertim  refpc- 
<5tu,  quae  funtfupra  naturam,  quaeque  valent  ad  grar 
tiara  ,  &  gloriam'  confequendam  ,  de  quo  loquitur 
i  ep.i.e.4.10.  Ioannes  ‘.  /n  hoc  eft  caritas  non  quafi  nos  dilexerimus 
Deum  ,fed  quoniam  ipfe  prior  dilextt  nos ,  &  mifit  filium 
x  cap.i'4.$.  fmim  propitiationem  pro  peccatis  noftris.Ht  apud  Ofea  k 
ait  Deus  ipfe .  Diligam  eos  fpontanee ,  quia  auerfus  eft 
furor  meus  ab  eis.  At  Hieronymus  non  de  hoc  amo¬ 
re  loquitur, fed  de  eo,  qui  ex  iuftitia  debetur,  de  quo 


dopoteft  ,hoc  amem  vt  occurrat  non  eft  ist-,  hominis  pa¬ 
tefiat  e. 

Et  ne  videatur  aliquid  admittere  contra  iufti-  XXXI. 
tiam  fubdit.  Numquid  iniquitas  eft  apud  Deum  exi¬ 
gentem  a  quo  placet,  donamem  cui  placet,  qui  nequaquam 
exigit  indebitum  ,  nequaquam .  donat  alienum  3  numquid 
iniquitas  eft  apud  Deum  ?  abfit.  Quare  tamen  huic  ita, 

&  huic  non  ita  ?  homo  tu  quis  es  ?,  debitum  fi  non  reddis, 
habes  quod gratuleris , fi  reddis  non  habes  quod  queraris. 

Credamus  tamen  ,  etfi capere  non  volemus.  Qux  fane 
omnia  eofpe&ant ,  vtiignificent  praedeftinationem 
ad  gratiam  ,  quae  propofitum  dandi  gloriam  fubfe- 
quitur ,  ita  effe  gratuitam,  ac  liberalem ,  vt  omnia 
prorfus  merita  praecurrat,  &  omnium  fit  caufa  meri¬ 
torum.  Quocirca  quod  paulo  ante  dixit  de.eleftio- 
ne  iuftorum  ad  gloriam, .ad  cxiecutionis  ordinem  re¬ 
ferenda  funt,  Tunc  enim  non  dym  exorta haerefi  Pe- 
lagiana,de  diuina  praedeftinarionc  ad  gratiam  non 
fubtilius  difputauir ,  quamuis  eam  fuam  difputatio- 
nem  ita  commendet ,  vt  in  ea  dicat  pro  libero  arbi¬ 
trio  pugnatum, fed  vicifte  gratiam. 

Caeterum  cum  hoc  loco  Petrus  vocationem ,  at-  XX  X  I J. 
que  eledtionem  nominet,  &  vtriufquc  certitudinem, 
ac  firmitatem  ab  honeftis  attionibus  pendere  affir¬ 
met,  mihi  valde  fit  verofimile  ,  quod  etiam  fupra 
indicam 


43 1 


Explanatio  Cap.  I. 


indicauiloqiiiillumdeele<ftione,qu£exfecutionem, 
&  ipEx  pradeftinationis  effe&a  relpicit ,  quseque  ori¬ 
tur  ex  praenotione  meritorum  ;  nam  vt  paucis  rem 
difficillimam  expediam  ,  fic  de  praedeftinatione ,  at¬ 
que  eleftione  fentio.  In  primo  veluti  articulo  ,  vt 
more  noftro  loquamur  in  fe  ipfa  diuina  mens  intue¬ 
tur  omnes  hominum  feries  ,  quas  creare  poteft  ,  & 
quicquid  in  iis  aut  fimpliciter,  aut  quibufdam  con¬ 
ditionibus  pofitis  etiam  contingenter  ,  ac  libere  fu¬ 
turum  lit.  In  fecundo  elegit  hanc  ,  quam  condidit 
jnortalium  clalfem  omnibufque  pofitis  vidit ,  quid 
vniuerfim  omnibus,  &  priuatim  lingulis  euenturum 
effer.  Tertio  decreuit  ex  vniuerfa  hominum  multi¬ 
tudine  quofdam  feligerc,  quibus  gloriam  fponte ,  ac 
libere  ,  &  propriis  meritis  comparandam  deftinaret. 
Quarto  ad  eam  confequendam  fingillatim  elcdhis 
alio ,  atque  alio  modo  gratiam  efficacem  ,  &c  con- 
,  gruam  vocationem, &  fmgula  denique  merita  prtefi- 
niuir ,  quibus  certus ,  ac  definitus  glorire  gradus  re- 
fpondeat.  Quinto  vidit  omnes  eledtos  vi  fure  gratis 
-  -  in  iuftitia,&  fandtitate  ad  extremam  vfque  vits  fpiri- 

tum  perfeuerare ,  quam  ob  caufam  Sexto  iuftitire  de¬ 
creto  fuam  cuique  mercedcm  ,  &  gloris  coronam 
prreparauit. 

XXXIII.  Itaque  cum  ait  Petrus  Satagite ,  vtper  bona  opera, 
certam  vefiram  vocationem  ,  atque  eleilionem  furiati*.  Si 
verba  illa  refpiciant  vocationem  ,  qua  quis  vocatur 
ad  gratiam, &  praeparationem  gloris,  qus  exiuftitia 
debetur ,  veriflimam  ,  apertiflimamque  fententiam 
continent,  congrua  namque,  &  efficax  vocatio  ,  vt 
non  femel  monui ,  ita  efl  diuinsliberalitatis  benefi¬ 
cium  ,  vt  tamen  liberi  arbitrij  confenfum  inuoluat, 
qui  ita  a  gratia  efficitur, vt  non  nili  a  libero  volunta¬ 
tis  arbitrio  proferatur.  Prsparatio  vero  gloris,  qus 
ad  iuftitiam  pertinet  ab  honeftis  a&ionibus  tota 
pendet ,  quia  ,  vt  ait  Apoftolus  ,  Non  coronabitur  nifi 
qui  legitime  certauerit.  Miror  igitur  quofclam  ex  hoc 
loco  voluiffe  colligere  eledtionem  ad  gloriam  ,  qus 
pertinet  ad  prsdellinationem  ,  oriri  ex  prsnotione 
meritorum  :  cum  prsdeftinatio  ad  gratiam ,  eamque 
efficacem,  qus  omnia  prsdeftinationis  effedta  com- 
pledfatur,vt  redte  obferuauit  D.Thomas, ad  gloriam 
referatur  tamquam  ad  finem ,  necefTe  vt  fit propofi- 
tum  dands  gloris  prscefliffe,  &  quidem  efficax,  cu- 
iufmodi  eftipfa  prsdeftinatio  ad  gratiam.  Nam  qui 
prsdeftinationem  inchoari  putant  a  gratis  fufficien- 
tis  prsparatione ,  quam  conftat  efle  omnino  libera¬ 
lem, &  quouis  merito  antiquiorem,  quam  tamen  fu- 
fpenfam,vt  dixi,&  pendulam  efle  autumant,quoad 
Iiberiv arbitrij  confenfum  gratia  reddatur  efficax,  Sc 
ipfa  prsdeftinatio  abfoluatur,  &  certa,  ac  firma  red¬ 
datur, cum  plus  tribuunt  libero  arbitrio, quam  redta 
ratio  patiatur, tum  etiam  cum  Auguftini  fententia 
apertifiime  pugnant. 

XXXIV.  Etenim  cum  Pelagiani  dicerent  voluntatem  ,  qua 
Deo  credimus  donum  ejfe  Dei ,  quia  de  libero  exijlit  arbi- 
a  Ub.de Spir.  trio ,  quod cum  crearemur,  accepimus ,  refpondet  a  ipfe. 
&  litt.c.34.  Attendat ,  &  videat  non  ideo  tantum  iftam  voluntatem 
dntino  muneri  tribuendam  ,  quia  ex  libero  arbitrio  eft, 
quod  nobis  naturaliter  concreatum  eft ,  verum  etiam  quod 
viforum  (uafionibus  agit  Deus ,  vt  velimus ,  &  vt  creda¬ 
mus.  Et  poft  nonnulla.  His  ergo  modis  quando  Deus 
agit  cum  anima  rationali ,  vt  'ei  credat ,  neque  enim  crede¬ 
re  poteft  quolibet  libero  arbitrio  , fi  nulla  Jit  fuafto  ,  vel  vo¬ 
catio, cui  credat,  pro  ferio  &  ipfitm  velle  credere  Deus  ope¬ 
ratur  in  nobis.  Mitto  quid  alias  femper  Auguftinus 
ait  Deum  facere,  vt  velimus,  &  vt  faciamus.  Alicu- 
b  ad Rom.io  bi  autem  expendens  verba  Pauli  b.  Si  credideris  fal- 
uus  eris.  Ideo  ,  inquit ,  hac  nobis  pracipiuntur  ,  &  dona 
Dei  ejfe  monftrantur  ,  vt  intelligatur ,  quod  &  nos  ea  faci¬ 
mus,  cr  Deus  facit ,  vt  illa  faciamus.  Sicut  per  Prophe- 


A  tam  Ez.echielem  8  apertijftme  dicit ,  quid  enim  apertius i  t  tap-j^ 
quam  vbi  dicit.  Ego  faciam  ,  vt  faciatis  ?  Qup  etiam 
pertinent  illa,  cum  ait,  gratiam  fcilicet  efficacem  i 
nullo  duro  corde  refpiii ,  idcirco  enim  dari ,  vt  cor¬ 
dis  duritia  primitus  auferatur  ,  quod  de  gratia  illa, 
quam  fufficientcm  appellant  vere  affirmari  nequa¬ 
quam  poteft  ,  cum  illa  a  plurimis  reficiatur  ,  fed 
hac  de  re  nimis  fortalfe  multa  ,  redeo  igitur  ad 
Apoftolum. 

Hac  enim  facientes  non  peccabitis  aliquando.  Ita  ne  XXXV, 
vero  !  plane  fi  continenter  honeftas  adtiones  exer¬ 
ceant,  eas  prsfertim,  quas  enumerauit ,  omni  vaca¬ 
bunt  culpa.  Ita  Oecumenins  relatiuum  hac ,  ad  fu- 
periora  refert ,  hoc  eft ,  virtutem ,  cognitionem ,  conti - 
B  nentiam ,  &  qus  fequuntur.  Probabile.  At  forte  pro¬ 
babilius  proxime  didta  interpretabimur,  bona  vide¬ 
licet  opera,  quibus  faragendum  dixerat,  vt  certa  vo¬ 
catio  ,  &  eledtio  fiat.  Porro  pro  eo  ,  quod  Interpres 
dixit , peccabitis ,  Grsce  fcripfit  Petrus  vleurtnt ,  hoc 
eft  ,  non  labemini.  An  igitur  qui  hsc  Petri  confilia 
compledfcitur  numquam  excidet,numquam  labetur, 
numquam  offendet  ?  Atqui  Salomon  b  ait.  Non  eft 
enim  homo  iuftus  in  terra ,  qui  faciat  bonum  ,  &  non  pec¬ 
cet.  Et  planius  Ioannes  c  Apoftolus.  Si  dixerimus  c ep.i.trl. 
quoniam  peccatum  non  habemus  ,  ipft  nos  [educimus,  & 
veritas  in  nobis  non  eft.  Denique  Auguftinus  frequen¬ 
ter  docet  omnes  iuftos  veriffime  illa  orationis  Do- 
minies  verba  vfurpare.  Dimitte  nobis  debita  noftra. 

Qua  igitur  ratione  verum  erit,  quod  hic  ait  Petrus. 

^  Hac  enim  facientes  non  peccabitis  aliquando!  An  idem 

indicat  quod  aliis  verbis  Ioannes  d.  Omnis  qui  natus  <fqu.r5.rt 
eft  ex  Deo  non  peccat  ?  Vt  fignificet  quamdiu  in  iiifti- 
tia,&  fandlitate  perfeuerant  non  peccare,ac  ne  poffe 
quidem  peccare  lethaliter,  cum  id  ex  aduerfo  cum 
iuftitia,&  fandtitate  pugnet? 

Sed  quoniam,vt  dixi,Grsca  vox  lapfum,&  offen-  XXXVI. 
fionem  fignificat, videri  poffet perfedfcam  quamdam 
innocentiam  omnis  labis  prorfus  expertem  polliceri. 

Sane  fi  de  graui ,  &c  lethali  culpa  loquatur  Petrus, 
omnino  vere  dixit  iuftos,  qui  laudabiles  ,  atque  ho¬ 
neftas  a&iones  exercent, non  peccare.  Primum  quia, 
vt  paulo  ante  indicaui,  iuftus, qua  iuftus  eft,&  hone- 
fte ,  atque  ex  virtute  viuit ,  non  peccat ,  ac  ne  poteft 
quidem  peccare, nam  vt  ait  Ioannes  e.  Omnis  qui  ecP,l,c,b? 
natus  eft  ex  Deo , peccatum  non  facit ,  quoniam  femen., 
n  ipjius  in  eo  manet ,  &  non  poteft  peccare ,  quoniam  ex  Deo 

natus  eft.  De  his  enim  idem  Ioannes  alibi  f  dicit  f Iojo,r' 
Dedit  eis  poteftatem filios  Dei  fieri ,  qui  non  ex  fanguini- 
bus  ,  neque  ex  voluntate  carnis  ,  neque  ex  voluntate  viri, 
fed  ex  Deo  nati  funt.  Hi  nimirum  Chriftum  tamquam 
Parentem  , ac  Magiftrum  fequuntur,  qui  alicubi  S  £  Ioanrt.13 
dixit.  Ego  fum  lux  mundi  ■,  qui  [equitur  mt ,  non  ambu¬ 
lat  in  tenebris,  fed  habebit  lumen  vita.  Et  alibi  *> .  Qtu  **  *oaIUI'J 
ambulat  in  die,  non  offendit,  quia  lucem  huius  mundi  vi-  . 
det.  Monet  certe  Paulus  « .  Vt  ftcut  in  die  honefte  am-  j  a^on' 
bulemus.  Dixerat  autem  paulo  ante.  Abiiciamus  ergo 
opera  tenebrarum, &  induamur  arma  lucis.  Alio  item  k  k  i.ad Thef. 
loco.  Nos  autem  qui  diei  fumus  fobrij  fumus.  f  . 

Deinde  quia  qui  certam,  ac  firmam  fuam  faciant  XaXV  . 
vocationem  ,  &  eledfionem ,  hoc  eft  ,  qui  diuinitus 
E  praedeftinati ,  atque  eledfci  funt ,  non  ita  excident  a 
gratia ,  vt  pereant ,  fed  vel  omnis  labis  expertem,  Sc 
prorfus  integram  vitam  ducent,  vel  fi  aliquando  la¬ 
bentur  ,  aut  offendent  ante  quam  e  viuis  excedant,  . 
certo  reuocabuntur  ad  gratiam  ,  atque  ita  a  prade- 
ftinarione  nullo  modo  excident.  De  his  enim  dixit  1  cap.10.18. 
Chriftus  apud  1  loannem.  Non  peribunt  in' aternum, 

Cr  non  rapiet  eos  quifquam  de  manu  mea.  Et  mox.  Ne-  ^  ^  jjm_ 
mo poteft  rapere  de  manu  Patris  mei.  Er  Auguftinus  m . 

De  illis  autem  ouibus ,  ait,  de  quibus  dicit  Apoftolus  "  •  o  a  i  Roo. 
Nouit  Dominiis ,  qui  funt  eius.  Et  0  ,  Ouos  prafeiuit ,  8 


Catholicas  Epift.  1 1.  Petri.  433 


ipfos,  &pr£deftinauit,  quos  autem  pradeftinauit ,  ipfos  & 
vocauit,  quos  autem  vocauit,  illos  &  iuftificauit  quos  au¬ 
tem  iufiificauit, ipfos  & glorificauit .  De  ouibus  iftis  nec  lu¬ 
pus  rapit ,  nec  fur  tollit ,  nec  latro  interficit ,  fecurus  efi  de 
numero  earum  ,  qui  pro  eis  nouit ,  quod  dedit ,  &  hoc  efi, 
quod  ait.  Non  rapiet  eas  quifquam  de  manu  mea. 
XXXVIII  Eodem  plan£  modo  loquitur  Hieronymus  *.  Vnde, 

3  Ezech.  1 8.  inquit ,  &  oues  Domini,  qua  fequuntur  tum,  non  rapiun¬ 

tur  de  manibus  eius ,  &  ipfe  dicit  Pater  quod  dedit  mihi 
omnibus  maius  efi ,  &  nemo  poteft  rapere  de  manu  Pa¬ 
tris  mei.  Ex  quo  perfpicitur  vna  Patris,  Fililque  pote- 
flas,  virtus , atque  fubfiantia ,  fi  enim  de  Fili j  manu ,  qua 
dedit  Pater,  nemo  potefi  rapere ,  &  hac  eadem  in  Patris 
manu  fiunt,  qua  non  rapiuntur  ab  eo,  liquido  comprobatur 
omnia  P atris, &  Filij  effie  communia, &  in  Filij  manu  te¬ 
nere  Patrem,  ficut  Patris  manu  tenentur ,  qua  Filij  fiunt. 
b  Hom.6'0.  Neque  aliter  fenfit  Chryfoftomus  b.  Nam  vtmtelli- 
in  loao.  gas, inquit, particulam  5  quia  Pater  me  ut, qui  dedit  mihi-, 

propter  illos  diclam  ,  ne  iterum  Deo  contrarium  dicerent, 
cum  dixiffet.  Nemo  rapiet  eas  de  manu  mea ,  profiequens 
fiitanu,,  &  Patris  manum  vnanu  effe  ofiendit.  Aliquan- 
e  Trafl.48.  to  autem  argutius  Auguftinus  Ouid  efi  hoc.  Ne- 
in  Ioan.  mo  rap(t  manu  meA  ,  &  nemo  rapit  de  manu  Patris 
mei  ?  vtrum  vna  manus  efi  Patris  ,  &  Fili)  ?  An  for¬ 
te  ipfe  Filius  manus  efi  Patris  fui  ?  Si  manum  intelliga- 
mus  potefiatem,  vna  efi  ‘Patris,  &  Filij  patefias,  quia  vna 
efi  diuinitas.  Si  autem  manum  intelfigamus ,  ficut  dic lum 

4  Ifa  si  efi per  Prophetam  d.  Et  brachium  Domini,  cui  releuatum 

efi  1  Manus  ‘Patris  ipfe  efi  Filius.  Et  poft  nonnulla. 
Ergo  nemo  rapit  de  manu  Patris  mei ,  hoc  efi,nerno  ra¬ 
pit  mihi. 

XXXIX.  *ta  v^eas  nullum  praedeftinatis  lapiam  pertime- 
fcendum  efle  ,  quoad  interitum  ruant  fempiternum. 
Quamobrem  dicerent  Theologi  in  fcholis  ex  hypo- 
thefi ,  vel  in  fenfu  compofito  non  pofle  prxdeftina- 
tos  ita  peccare  ,  vt  in  eo  facinore  abfquc  vera  poeni- 
tentia  diem  claudant  extremum.  Vtrum  autem  hoc 
lignificet  Ioannes  ,  cum  ait.  Omnis  qui  natus  efi  ex 
Deo  peccatum  non  facit ,  quoniam  femen  ipfius  in  eo  ma¬ 
net,  &  non  potefi  peccare,  quoniam  ex  Deo  natus  efi  ,•  fuo 
loco  videto.  Poftremo  accedit ,  quod  ipfum  hone- 
ftarum  a&ioniim  ftudium  ,  atque  exercitatio  ani¬ 
mum  firmat, ac  roborat  ad  voluptatum  illecebras, & 
lenocinia  fuperanda ,  Dxmonis  oppugnationes  vin¬ 
cendas,  omnia  denique  peccata  facile  cauenda.  Hoc 
«  Gen .jj.j.  enim  modo  dixit  olim  quidam  e ,  cum  ad  adulte¬ 
rium  pertraheretur.  Quomodo  ergo  pojfum  hoc  malum  ■ 
f  Danid.i  j .  facere  ,  &  peccare  in  Dominum  Deum  meum  :  Et  alia  f 
quxpiam  ciim  ad  perfimile  facinus  mortis  commi¬ 
natione  compelleretur  exclamans  dixit.  Anguilla 
fiunt  mihi  vndique  ,fi enim  hoc  egero  mors  mihi  efi  ,fi au¬ 
tem  non  egero ,  non  effugiam  manus  vefiras,fed  melius  efi 
mihi  abfqtte  opere  incidere  in  manus  vefiras ,  quam  pecca  - 
re  in  conifeftu  Damini. 

XL.  Nec  de  diurna:  gratix  prxfidio  dubitandum  eft, 
cum  certilEmum  fit ,  neminem  a  Deo  deferi ,  quin 
prius  ipfe  fponte  a  Deo  recedat.  Qujppe,  vt  ait  Au¬ 
guftinus,  In  malo  ipfius  prior  efi  voluntas  eius ,  in  bono 
autem  prior  efi  voluntas  (freatoris  eius.  Quocirca  lu- 
g  Ho.quod  culenter  docuit  Bafilius  g  non  efle  Deum  malorum 
Deus  no  eft  au&orem  ,  nec  pofle  quemquam  fua  fcclera  ,  atque 
au&or  ma-  in  diuinam  referre  voluntatem, 

lorum.  1  ■  i- 

XLI.  VH°d  qua  ratione  tueantur,  atque  explicent 

b  Caluinus  liacretlci  h  qui  humanam  voluntatem  diuini,  atque 
&  Beza.  xterni  decreti  impulfu  ad  ipfam  flagitij  naturam, 
&  phyficam  a&ionem  excitati ,  &  vt  illi  ai^tnt,  com¬ 
pelli  contendunt ,  fi  quis  forte  percipiat ,  e^o  meam 
ingenij  tarditatem ,  atque  hebetudinem  fateor  id  af- 
fequi  nullo  pa&o  pofle.  Legi  enim  apud  Augufti- 
num  * ,  Nufquam  autem  legimus  in  fantlis  Scriptu- 
ris  ,  non  efi  voluntas  nifi  a  Deo  ,  &  rcile  non  feriptum 
Bened.  lufiinian.in  Epift. Canon. 


A  efi,  quia  verum  non  efi.  Alioqttin  etiam  peccatorum, 
quod  abfit ,  auctor  efi  Deus  ,  fi  non  eft  voluntas  nifi 
ab  illo  ;  quoniam  mala  voluntas  iam  fola  peccatum 
efi  ,  etiam  fi  defit  effeclus  ,■  id  efi ,  fi  non  habeat  pote¬ 
fiatem.  Quo  loco  nemo  credo  ,  infici  abi  cur  vo¬ 
luntatis  nomine  non  ipfam  appetendi ,  volendique 
facultatem  ,  fed  a&ionem  potius ,  &  volendi  fun¬ 
ctionem  fignificari.  Nam  alioqui  fi  de  animi  facul¬ 
tate  loqueretur  Auguftinus,  nunquam profeCto  ne- 
gaflet  verum  efle  omnem  voluntatem  ,  hoc  eft, 
animi  facultatem  efle  .a  Deo,  cum  probe  intelli- 
geret  quicquid  vfquam  extat  ,  &  in  rebus  ciea¬ 
tis  numeratur  Deum  habeat  auCtorem  ,  8c  archi¬ 
tectum. 

B  Negat  igitur  omnem  voluntatis  fundtionem  efle 
a  Deo,idque  ob  eam  vnam  'caufam,  quod  fi  fe- 
cus  fit ,  fateri  oporteat  Deum  efle  peccati  auCtorem, 
quod  mens  a  tk  reCta  ratio  abominatur.  An  hic  ar¬ 
guta  illa ,  &  peracuta  diftinCHo  admittenda  eft  ,  qua 
malam  voluntatem  in  duo  veluti  membra  fecant,  Sc 
fl  fpe&etur  id  ,  quod  in  a&ione  a  natura  ineft  ,  eam 
efle  omnino  bonam  ,  atque  adeo  pofle  efle  a  Deo, 
fin  autem  inlpiciatur  id,  quo aCtio  malaf  8c  vitiola 
dicitur ,  id  vero  nullo  modo  a  Deo  auClore  profi- 
cifci ,  led  liberi  arbitrij  peccatum  efle  ?  Video  hoc 
pra^claru  inucntum,fi  Deo  placet,  giauiflimis  Theo¬ 
logis  vehementer  probari ,  mihi  cur  reficiendum, 
nullaque  ratione  admittendum  videatur  ,,  alibi  co- 
piofius  docui,quam  breuiflime  autem  fieri  poterit  in 

C  prxfentia  oftendam. 

Ponendum  enim  eft  ,  quod  ait  Auguftinus,  non 
omnem  voluntatis  aCtionem  efle  a  Deo.Atqui  nulla 
eftfuniftio  humanx  volunratis  tam  nefaria ,  atque 
improba  ,  cui  non  adneftatur  totum  id  ,  quod  in 
ipfa.aClione  Natura  conflat ,  atque  adeb  naturalem 
quamdam,  vt  ifti  volunt ,  bonitatem  infitam  habet. 
Quemadmodum  igitur  omnis  poteftas.,  vt  natura 
cotiaCjfuimque  retinet  bonitatem, vere  a  Deo  tam¬ 
quam  au<ftore,&  Conditore  pendet, cur  non  eadem 
ratione  omnis  funCfcio  volutatis, qux  hac  fua  inhf  reti 
bonitate  fpoliari  nequit, no  xque  dicatura  Deo  pen- 
dete?Nam  ne  malaquide  poteftas,  hqc  efl,  qua  quis 
abutitur  ad  humana, diuinaque  iura  violanda, vt  ma¬ 
litiam,  &  vitiofttatem  habet  annexam  ,  efle  poteft  a 
Deo,chm  tamen  Auguft.tamquam  veriflimu  admit¬ 
tat, quod  ait  Apoftolus.Aftw  efi  poteftas  nifi  a  Deo.c  on- 

J  tra  vero  neget  vere  dici  pofle,non  efle  voluntate  nifi 
a  Deo, quod  tamen  ifti  veri  (fimum  efle  affirmant. 

An  folarri  vitiofitarem,ac  malitiam  negat  Augufti¬ 
nus  Deo  tamquam  AuCtori  tribuendam  >  Sane  fi  de 
concurfu  diuino,  quo  caufis  omnibus  adeft,  omnef- 
que  aCliones  fouer,  &  quodammodo  vegetar,  difpu- 
tatio  inftiruacur,  equidc  non  abnuerim  Deum  tam¬ 
quam  primam  caufam  ei  aCtioni  fuum  prxberc  con- 
curfum  comunis  prouidentix  vi,  qua  humanx  liber¬ 
tati  fefe  quodammodo  accomodat.  Cseterum  de  ab- 
foluta  6e  prxeurrete  Dei  voluntate  &  a£fcione,aut,vc 
ifti.loquutur, impulfu  prorfus  nego. Cum  enimaCtio- 
ni  flue  fuapte  natura ,  flue  ex  adiunCtis  neceflario  frt 
annexa  malitia, non  poteft  Deus  quemquam  ad  eiuf- 

E  modi  funCtionem  excitare, quin  neceflaria  confccu- 
tione  adiunClam  malitiam  prxfiniatjatquc  decernat. 

Non  me  tame  fugit  homines  acutos,&  multorum 
iudicio  valde  do&ios  ita  difputare,vt  dicat  Deu  infi¬ 
nita  quada  vi, ac  poteftateprxditum  fecare  quodam¬ 
modo  aftionc  in  duas  veluti  partes, &  pr^finire  quic¬ 
quid,  in  ea  naturale, ac  bonum  eft, non  item  vitiofita- 
tem  ,  qux  illi  vi  liberi  arbitrij  adne&itur.  Sed  aueo 
fcire  vtrum  vi  folius  intelligentix  ,  ac  diuinx  mentis 
Deus  adtionis  bonitatem  a  prauitate  fefimgat ,  an 
etiam  voluntatis  diuinx  fun<ftione.  Si  prius  illud 
Q  o  afferant. 


XLII. 


XLI  II 


XLIV. 


XL  V. 


434  Explanatio  Cap.I. 


afferant,  nihil  cft,quod  ad  Dei  infinitam  vim, ac  po-  A 
teftatcm  confugiant ,  nullus  eft  enim  adeo  ftupidus, 

•ac  bardus, qui  non  fua  qualicumque  ingenioli  hebe¬ 
tudine,  ac  tarditate  bonitatem  a£tionis  a  vitiofirate 
fecernat ,  planeque  intelligat  illius  functionis  natu¬ 
ram  &  bonam  effe,  &  a  Deo  manare ,  improbitatem 
vero  nonnifi  ab  humabo  arbitrio  accedere-,  quo  ta¬ 
men  admiflo  nemo  nifi  amens  dixerit-,  eum.,  qui  ere¬ 
dem, aut  adulterium  admiferit,quia  vi  mentis, &  co¬ 
gitationis  ,  eius  bonitatem  a  malitia  fciungit ,  ac  fe- 
gregat ,  non  effe  vere  ,ac  proprie  fceleris  ,  ac  flagitij 
caufam. 

5CLVI.  Quod  fi  Deum  velint  etiam  voluntatis  aCtionc  ita 
velle  bonitatem  funCtionis  creatas, vt  nullo  modo  ve¬ 
lit  vitiofitatem  annexam, id  primum  vident, quod  la¬ 
tuit  Auguftinum  ,  qui ,  fi  omnis  voluntas  a  Deo  fit,  p 
Deum  fore.  peccati.auClotem  non  dubitauit.  Deinde 
feifeitari  libet  quanam  ratione  diuina  voluntas  cum 
annexa  malitia  conferatur,  vel  enim  efficaci  volunta¬ 
te  vult  aCtionis  bonitate,  eademque  efficacitate  non 
vult  malitiam,vel  cum  efficaciter  velit  fubieCtaa&io- 
nem  voluntate  minime  efficaci, nolle  dicitur  (vt mo¬ 
re  noftro  loquamur)  malitiam,  quae  ei  adneCtitur.  Et 
vt  ab  hoc  ppfteriori  mebro  exordiar,  vt  nihil  dicam 
voluntatem  miuus  efficacem  diuinx  maieftati  non  la¬ 
tis  congruere  eorum  relpeCtu,  qux  a  fua  diuina  effi  - 
cacitate  omni  ex  parte  pedent;  hac  ipfa  inefficaci  vo- 
‘  lunrate  nollet  malitiam, qui  aliquo  (celere  obftringi- 
tur.  Adulterenim  ita  impuram  voluptatem  fedtarur, 
vt  annexam  illi  malitiam  horreat  potius,quamappe-  ^ 

•  tat,  adeoque  vellet  nullam  ei  malitiam  fubeffe,vt  ci¬ 

tra  culpa, ac  vituperationem  licentius, ac  liberius  vo¬ 
luptate  perfrueretur.  Verum  quoniam  voluptatem 
fimpliciter  appetit,  quae  a  malitia  eximi  nequit,idcir- 
co  merito  dicitur  fimpliciter  velle  malitiam.Si  igitur 
Deus  eadem  omnino  inefficaci  voluntate  malitiam 
recufat ,  cum  a&ionem  efficaciter  velit,  perfimili  ra- 
ti6ne  fimpliciter  velle  malitiam  cenfendus  eft. 

X  L  V II  Qupd  fi  prius  membrum  magis  placeat, intolera¬ 
bilior  (equitur  abfurditas ,  farcri  enim  necefte  eft  ,  fi 
Deus  efficaciter  non  vult  malitiam,qu£  tamen  re  ipfa 
a&ionem  intime  comitatur ,  efficacem  aliquam  Dei 
voluntatem  fuo  effeftu  carere  ,  quo  nihil  poteft  ab- 
ffirdius  ,aut  tanta  maieftate  indignius  cogitari,  quo¬ 
modo  enim  verum  erit.  Omnia  quacumque  voluit  Do-  ^ 

2  ai  Rom.?  minus  fecit  in  coelo, &  in  terra  ?  Aut  quod  ait  Paulus  ’. 

19-  Voluntati  eius  qui*  refiftet  ?  Huc  accedit  quod  (ecum 

ipfe  Deus  quodammodo  pugnare  videretur, fi  ex  iis, 
quas  fuapte  natura ,  vel  ex  adiuneftis  ita  funt  inter  fe 
connexa,  vt  fciungi,  fepararive  non  queant,  alterum 
efficaciter  velit  ,  alterum  eadem  efficacitate  nolit. 
Nam  fi  hocipfo  quod  Deus  efficaciter  non  vult  ma¬ 
litiam, legis  vim,&  aucIoritatemautfoluit,aut  laxat, 
cur  fcelerum  rei  cenfendi  funt  ,  qui  ea  perpetrant-, 
qua:  diuina  au&oritate  omni  culpa  liberantur? 

XLVIII.  Quid  quod  pleraque  funt  ciufmodi ,  vt  a  vitiofi- 
tate ,  prauitateque  eximi ,  aut  abfolui  non  queant  ? 
Quis  enim  odium  Dei,  periurium  ,  blafphcmiam, 
idololatriam  ,  8c  id  genus  alia  pene  fexcenta  ab  infi- 
ta,  atque  innata  vitiofitate  feiungi  poffe  exiftimabit? 

Si  igitur  haec  vera  funt ,  vr  profedtb  veriffima  cenfe- 
ri  debent ,  vt  multum  nitantur ,  ac  fudent  haeretici, 
illud  quidem  non  repugnantibus  nobis  facile  ob¬ 
tinebunt  ,  etiamfi  Deus  malam  adtionem  abfolute 
velit  non  effe  illuni  aut  fceleris  reum  ,  aut  culpae 
affinem,  qui  nulli  legi,  nullique  fuperioris  prxee- 
pto  fubiicitur.  Illud  non  affequentur  ,  vt  Deum  exi¬ 
mant  ab  efficientia  peccati,  qui  a&ionis,  cui  peccati 
malitia  eft  penitus  annexa,  fic  vera  ,  &  primaria  cau- 
(a  ,  quo  fit ,  vt  nullo  modo  cohxteant  qux  ifti  di¬ 
cunt  ,  procedere  a  Deo,  quxfcelerate  ab  homini¬ 


bus  maleficia  perpetrantur  ;  &  rerum  omnium  pri¬ 
mam  caufam  effe  Dei  voluntatem  ,  eam  tamen  non 
effe  peccati  caufam.  Nam  quemadmodum  Deus  fi 
fit  caufa  &  au&or  trianguli  ,  neceffario  facit  vt  is 
triangulus  tres  angulos  habear  xquales  duobus  re- 
<Stis,  quia  id  naturam  trianguli  necefiario  comitatur, 
ira  fi  efficaci  voluntate  vult  odium  Dei ,  eadem  effi¬ 
cacitate  vult  vitiofitatem, ac  malitiam  quas  illi  neccf- 
lario  ineft.  Nam  quod  nonnulli  de  diuino  concurfu 
obiiciunt,  facile  refellitur  ,  diuinus  enim  concurfus, 
voluntatis  humanxa&ionem  non  prxuertir,  fed  co¬ 
rnicatur,  &c  fele  caufis  fecundis  accommodat ,  atque 
idcirco  humanx  libertati  quodammodo  fefe  lubiicit 
ex  vi  fux  legis  qua  voluit  omnes  caufas  fuo  diuino 
concurfu  fouere,&  integram  atque  illxfam  homini 
permittere  libertatem.  Itaque  nemo  iure  poteft  fuis 
flagitiis  diuinam  audtoritatem  prxtexere,  nullius  eft 
Deus  (ederis  x4u(a,  nec  Deo  auftore  quifquam  fieri  . 
poreft  dcterior,fed  vitio  fuo  quifque  peccat, &  vt  ait 
Iacobus  a,  Deus  neminem  teniat  ,fed  intentator  potius  i  cap.  i.i» 
malorum  eft,  vnufquifque  autem  lentatur  a  concupifcentia 
propria  abftraclus ,  &  illccl us.  Contra  vero  qui  virtu¬ 
tem  fellantur  ,  8S  honeftas ,  ac  laudabiles  adtiones 
exercent,diuinam  opem  affidue  implorant,omni  de¬ 
nique  ftudio ,  ac  diligentia  ad  capeftendam ,  retinen- 
damque  coefeftem  ,  ac  diuinam  gratiam  adhibent, 
non  peccabunt  aliquando  ,  fed  cafte ,  aeque  integre 
vitam  traducent, quod  hoc  loco  ait  Petrus.  Hac  enim 
facientes  non  peccabitis  aliquando.  Sed  contra  potius, 
qui  ita  vitx  fux  rationes  compofuent,aditum  fibi  ad 
cceleftem  patriam  rc(erabit,quod  mox  explicans  Pe¬ 
trus  lubiicit.  , 

Ii.  Sic  enim  abundanter  miniftrabitur  vobis  introitus  in 
aternum  regnum  Domini  noftri ,  &  Salit  at  oris 
lefu  Chrifti.'] 

Re<fte  (uperiqribus  hxc  adne&untur.  Fru&us  L 
enim  honeftx,  ac  , laudabilis  vitx  non  in  eo  tantum 
pofitus  eft,vt  peccata  vitentur,  fed  prxeerea  beatam, 
ac  fempiternam  vitam  parit;  idque; praecipue  pqft 
Chrifti  ad  nos  aduentum  ,  qui  fua  morte  cosleftis 
Patrix  occlufas  diu  ianuas  patefecit,  quod  vt  arbi¬ 
tror  in  Chrifti  Baptifmo  indicatum  eft ;  tunc  enim, 
vt  ait  Matthxus  aperti  funt  ei  coeli ,  vt  quiuis  fa-  b  csp.j.i  (. 
cile  intelligeret  Baptifmi  Sacramento  aditum  nobis 
in  coelum  patere.  Olim  autem  in  veteri  Teftamen- 
to ,  etiam  fi  iufti  (alutern  aflequebantur,  cogebantur 
tamen  in  limbo  ram  diu  expe&are  ,  quoad  Chriftus 
coeli  ianuas  recluderet.  Quocirca  Paulus  c.  Non^  c  adHeb,*. 
dum ,  air ,  propalatam  effe  Sanclorum  viam  adhuc. priore  8- 
tabernaculo  habente  ftatum.  Et  alibi  d  de  prifeis  illis  cap,  U  [j, 
Patribus  feribit.  Iuxta  fidem  defuntti  funt  omnes  non 
acceptis  repromifftombus ,fed  a  longe  eas  afticientes3i&  f 2 - 
lutantes.  Quo fpettans B.  Hieronymus  e.  Ante  Cbri-  e  ep.adE- 
ftum,  inquit,  Vbraham  apud  inferos ,  poft  Chriftum  latro  lioJor- 
in  Paradifum.Et  alibi f.  Sanguis  Chrifti  clauis  eft  Para-  f  ep.ad 
dift,  terram  enim  viuentium ,  quam primus -Adam perdi-  dan* 
dit,  fecundus  inuenitjmb  perditam  reftituit. 

Ait  igitur  Petrus.  Sic  enim  abundanter  miniftrabi-  H- 
tur  vobis  introitus  in  aternum  regnum.  Etenim  vox  illa. 

Sic ,  ad  fuperiora refertur  quafi  dicat.  Qui  fatagunt 
per  bona,  opera  certam  facere  fuam  vocationem,  ,  ,  v 
&  eletftionem  digni  funt ,  quibus  cosleftis  Patrix  *  . 

prxmium,  5:  corona  reddatur.  Pro  eo  aurem,  quod 
interpres  Latine  dixit ,  abundanter ,  Grxce  eft 
<7i «s  ,  quo  loco  Ambrofius  g  legit,  abundantius .  Vt  g  )• 
appareat  immenfa  quxdam  Dei  liberalitas,&  magni-  "d-  ad  G'*‘ 
ficentia,quce,VL  Theologi  docent, etiam  vitra  condi-  mn*caP* 
gnum  prxmia  largitur.  Quam  ob  caufam  dixit 
alicubi  Paulus  h.  Plon  funt  condigna  pajftones  huius  h  Rom.8.i8 
temporis 


Catholicas  Epift.  1 1.  Petri.  435 


temporii  ad  futuram  f  loriam  ,  qus  reuelabitur  in  nobis. 
Et  nifi  ego  fallor  eo  fpedat  fimilitudo  defumpta 
a  ad  Gal.4.7  £  femente  ,  cum  idem  Apoftolus  ait  a.  Qus  ftrni- 
nauerit  homo  ,  hac  fi  metet.  Quemadmodum  enim 
meffis  fementcm  longe  fupcrat ,  ita  prxmij  magnitu¬ 
do  fi  cum  labore  conferatur  multis  nominibus  cx- 
b  i.Cor.4.  cetlit,  ac  prxftar.  Quocirca  dixit  idem  Apoftolus  b. 
i7-  Quod  momentaneum  efi ,  ac  leue  tribulationis  noftrs  ,  Bu, 

fublimitate  sternum  prioris,  pondus  operatur  in  nobis. 
Qum  etiam  fi  ipfum  per  fe  praemium  cum  Jabore 
conferatur ,  cum  hic  quidem  breuis  fit ,  illud  vero 
fempiternum  ,  plane  liquet  copiofam  ,  atque  abun¬ 
dantem  fore  iuftorum  remunerationem. 

III.  Porro  hoc  praemium  miniftrari  dicitur ,  vt  appa¬ 

reat  gratiae,  &glorixpr£eparationem  diuinae  munifi- 
centias,ac  liberalitati  acceptam  efte  referendam.  Di¬ 
xit  autem  Graece  Petrus  >  quafi  di¬ 

cat  ,  [ubmini/lrabitur.  Neque  enim  mentitur  Deus, 

s  qui  legitime  certantibus  immortalitatis  coronam 

pollicitus  eft.  Ita  Chriftus  cum  de  futuro  {jfxmio 
e  Luc.it.) 7  diflereret  c .  Ameru ,  inquit  ,  dico  vobis ,  quod  pra¬ 
emiet  fe ,  fi  fidet  illos  difeumbere  ,  fi  tranfiens  mi - 
niBrabit  illis.  Subminiftrabitur  autem  introitus  itu, 
regnunu  coelorum  ,  hoc  eft ,  in  illam  beatorum  fe- 
dem  ,  ac  coelcftem  patriam  ,  quam  Chriftus  Domi¬ 
nus  regni  nomine  fepius  defcripfit.  Nam  Euangc- 
dMatt4.»7  promulgationem  his  verbis  exorfus  eft  d  ,  Poeni¬ 
tentiam  agite,  appropinquauit enim  regnum  coelorum  :  Et 
e  Matt.ij.  f*P^  a^as  plurimas  de  regno  coelefti  propofuit  e  pa- 
f  cap.t.  rabolas,&  vt  in  Adii  Apoftolicis  feribit  Lucas  f. 

Illis  quadraginta  diebus, quibus  poft  reditum  ad  Su¬ 
peros  inter  mortales  vixit  plurima  de  coelefti  regno 
docuit  Apoftolos.  Dicitur  autem  beata  vita  regnum 
primum  ob  amplitudinem  illius  cceleftis  patriae, 
cap  3,14.  quocirca  Baruch  g.  O  I fidei ,  inquit,  quanu  ma - 
0  gna  eft  domus  Dei ,  fi  ingens  locus  habitationis  eius. 

IV.  Quam  fit  autem  amplum  ccelefte  regnum fi  lo¬ 
ci  ambitum  fpedes  inde  facile  colligas  ,  quod  fitum 
eft  in  coelo  empyreo,hoc  eft,  fupremo,  omniumque 
ampliffimo  orbe ,  cum  tamen  magnitudo  totius  ter- 
rx,ficum  orbe  Lunae, quae  citima  nobis  eft,  confera- 
tur,inftar  pundi  Sapientum  omnium  confenfu  cen- 
fenda  fit.  Deinde.ob  ciuium  frequentiam  ,  ac  mul¬ 
titudinem  ;  nam  de  beatis  mentibus  corporis  mole 

h  a<3  Hebr.  folutis  ait  Paulus  Acceffiflis ,  inquit ,  ad  Sion  mon- 
n.u.  tem  ,fi  duitatem  Dei  viuentis  leru filem  cceleftem  ,  fi 
i  cap.7. 10.  multorum  millium  Angelorum  frequentiam. Et  Daniel  ‘. 

Millia  millium  miniftrabant  ei ,  fi  decies  millia ,  cente - 
k  cap ,t na  millia  ajfiftebant  ei.  Iob  k  vero.  Numquid  eft  nu¬ 
merus  militum  eius  ?  Quafi  diffidat  cogitatione  afle- 
qui  coeleftium  militum  magnitudinem.  His  adde 
prope  innumerabiles  Patriarchas  , Prophetas  ,  Apo¬ 
ftolos  ,  Martyres ,  Confeftores,  Paftorcs  ,  Dodores, 
Sacerdotes,  Leuitas,  Monachos,  Anachoretas ,  fan- 
c  das  denique  Virgines,  Viduas,  ac  Matronas.  Neque 

ciuium  multitudo  anguftias  parit,vt  enim  ait  Augu- 
1  Ser  18.de  ftinus  1  •  Regnum  Dei  crefcente  pojfejforum  numero  non 
verb.  Dom.  minuitur ,  quia  non  diuiditur  •,  vnicuique  integrum  eft , 
cap.  1 7.  quod  concorditer  habetur  d  multis. 

i  y  Erit  praeterea  regnum  fempiternum  ,  ac  fine  fine, 

m  Luc  1'  J  ait  en*m  Angelus  10  .  Et  regni  eius  non  erit  finis.  Et 
n  De  'verb'  Auguftinus  11  hoc  ait  cceleftis  ,  diuinique  regni 
Dom.Serm.  proprium  efte.  Habent ,  inquit ,  mutationes  regna  ter- 
i9.cap.7-  rena  j  mox  autem  fubdit  mentitos  efte  eos  ,  qui  re¬ 
gnis  terrenis  polliciti  funt  aeternitatem.  Qifi  hoc, 
ait  ,  regnis  terrenis  promiferunt  ,  non  veritate  duEli 
funt ,  fed  adulatione  mentiti  funt.  Poeta  illorum  qui¬ 
dam  induxit  louem  loquentem,fi  ait  de  Romanis. 

Hic  ego, nec  metas  rerum,  nec  tempora  pono, 

V  j  Imperium  fine  fine  dedi - - 

0I1.15.C.14.  Ncc  minori  aiTentatione  Ammianus  0  Marcelli- 
Bened.  / ujlinian.in  Epift. Canon, 


nus  Vrbem  Romam  sternam  ,  vocat ,  vtclurdm 
quamdiu  erunt  homines.  At  veriffime  de  aeterno  Bea¬ 
torum  regno  fcripfit  Daniel  ■> .  PoteBas  eius  pote -  a  caP-7«(4- 
fias  sterna  ,  qus  noru  auferetur  ,  &  regnum  eius 
quod  non^  corrumpetur.  Huic  regno  prae  eft  quidem 
Summus,  ac  Supremus  Monarcha  Deus  ,  c.eteri 
tamen  omnes  beari  regiae  poteftatis  q nodant  modo  ^ 
participes  erunt,  nam  de  illis  in  Apocalypfi  b  feri-’  c\ttnS* 
ptum  eft.  Et  regnabunt  in  fecula  fsculorum,  Et 
apud  Matthaeum  c  dixit  Dominus.  Beati  paupe-  «  f-3- 

res  fpiritu,  quoniam  ip forum  efi  r canum  coelorum.  Et 
apud  d  eumdem  ad  regni  poftelTionem  vocantur,  dcap.1j.j4. 
Venite ,  inquit,  benedicti  Patris  mei  ,  poffidete  para* 
tum  vobis  regnum  a  conftitutione  mundi.  Quocirca  la- 
cobus  e  ait.  Nonne  Deus  elegit  pauperes  m  hoc  mun -  e  C-1?' *'1' 
do  ,  diuites  in  ftde  ,  fi  hsredes  regni  ,  quod  repro- 
mifit  Deus  diligentibus  fe.  Quinetiam  in  Apocaly- 
pfi  f  federe  dicuntur  in  throno  Dei.  Qui  vicerit  f  Apocj.ii. 
dabo  ei  federe  meettm  in  throno  meo  ,  fcut  fi  ego  vici , 
fi  fidi  cum  Patre  meo  in  throno  eius.  Denique  Ioan- 
nes  g.  Ego  .inquit ,  Io  annes  frater.vefter,  fi  particeps  g  Apoc.1.9. 
in  tribulatione  ,  fi  regno. 

Poftremo  erit  hoc  regnum  opulcntiffimum  ,  ac  VII. 
bonis  omnibus  affluens.  Erunt  autem  eius  regni 
bona  8c  ab  boni  periculo  libera  ,  &  mali  pror- 
fus  expertia.  Vere  enim  fcripfit  Dauid  *’ .  Non  ac- h  P (-90.10. 
cedet  ad  te  malum  ,  fi  flagellum  non  appropinqua¬ 
bit  tabernaculo  tue.  Et  Ioannes  1 .  Et  abfterget  Deus  ‘  Apoc.11.4 
omnem  lachrymam  ab  oculis  eorum  ,  <fr  mors  vitra 
non  erit ,  neque  lutlus ,  neque  clamor ,  neque  dolor  erit 
vitra.  Cum  tamen  ,  vt  eleganter  docet  Chryfo- 
ftomus  k,  bona  ,  quibus  mortales  Reges  fruun-  fc  Hom.tftf. 
tur  non  caduca  modb ,  &  breuia  ,  fed  innumera-  ad  Pop.An- 
bilibus  propemodum  periculis  obnoxia  ,  &  fexcen-  t,oc* 
tis  malis  admixta  fint  Quamobrem  rede  qui¬ 
dam  1 .  Regnum  ,  inquit,  extorum  regnum  feliciffi-  1  Au&.  lib. 
mum  ,  regnum  carens  .morte  ,  &  vacans  fine  ,  cui  nui-  manualc.8. 
la  tempora  fuccedunt  per  suum  ,  vbi  continuus  fine  aPuc*  AllS* 
morte  dies  nefeit  habere  tempus  ,  vbi  vilior  miles  do-  om'9" 
nis ineffabilibus  coronatur.  Auguftinus  autem  m.  Quid  m  Serm,t9. 
expauefeis ,  ait  ,  quia  pereunt  regna  terrena  ?  ideo  tibi -^c  vclb-Do* 
coelefte  promiffum  eft ,  ne  cum  terrenis  perires ,  nam  iffa 
peritura  omnino  prsdiila  funt.  Exurget  gens  contra  gen¬ 
tem  ,  c fr  regnum  aduerfus  regnum  ,  fed  veniet  ille ,  de  quo 
diclum  eft.  Et  regni  eius  non  erit  f  nis.  Atque  idcirco 
hoc  etiam  loco  Petrus  ai t.Miniftrabitur  vobis  introitus 
in  sternum  regnum. 

Porro  hoc  regnum  di citur  Domini  noftri,  &  Salua-  VI 1 1. 
toris  /efu  Cbriffi.  Vt  fi  diuinitatem  fpedes  ,  quod 
obfcruauit  Ambrofius  vnam  intelligas  Fili)  ac  Pa¬ 
tris  diuinitatis  naturam,  eamdemque  \egni , acqiic 
imperij  maieftatem.  Ousro  autem,  inquit  Ambro¬ 
fius  n ,  quomodo  regnum  velint  Patris ,  &  Filij  efte  di -  n  iib.j.de  fi- 
uifum ,  ciim  Dominus  dixerit ,  vt  fiipra  oftendtmm.  Om-  de  ad  Grac« 
uc  regnum  inter  fe  diuifum  facile  definietur.  Et  ideo  CaP‘ 
ad  excludendum  Arrians  facrilcgium  fmitatis  ,  vnum 
imperium  Patris  ,  &  Filij  etiam  Parus  fanclus  afi 
feruit  dicens.  Quapropter  fatagite  fratres  certam  vo-  •  .  \ 
cationern  ,  &  electionem  ficere.  Hsc  enim  facientes 
non  errabitis  ,  fic  enim  abundantius  miniffrabitnr  in¬ 
troitus  in  sternum  imperium  Dei  ,  &  Domini  noBri 
conferuatoris  /efu  Chrifti.  Aut  fi  quis  de  ChnBi  tan¬ 
tum  imperio  ditium  putat  ,  &  hoc  ideo  fic  accipit ,  vt 
Patrem  ,  Filiumque  poteftate  [ecernat  ,  is  tamen  &  re¬ 
gnum  Filij  fitebitiir  ,  (fi  sternum.  Itaque  non  folunt 
duo  inducent  regna  diuifa  ,  vt  obnoxia  fint  defe - 
clui  ,  fed  etiam  curru  regna  comparabilia  nulla  fint 
Dei  regno  ,  quod  Filij  efte  etiam  fi  velint  negare  non 
poffunt  ,  aut  contra  fuam  fententiam  ridebunt  ,  vt 
idem  Patris  fi  Filij  regnum  ejfe  fateantur  ,  aut  ,a:iod 
facrilegiunu  eB  dicere  ,  ius  Patri  regni  minor:- 
O  o  1  affcrr 


4S6 


Explanatio  Cap.  I. 


adfcribent ,  aut  quod  contrarium  efi  ,  quem  minorem.,  A 
dtuinirate  impie  memorant  ,  eius  regnunu  fatebuntur 
aquale. 

IX.  Tum  multis  probat  regnum  Dei,  regnum  efle 
t  cap.13.41  Chrifti ,  &c  vt  extera  omitram  apud  Lucam  1  latro 
in  cruce  pendens ,  Memento  mei,  inquit ,  cum  veneris 
b  cap  i 6.19.  in  regnum^  tuum.  Et  apud  Matthaeum  b  Chriftus 
ipfe  Petro  pollicetur  claues  regni  coelorum,  quod 
profedo  ,  vt  ait  Ambrofius  ,  facere  non  poffet , mfi  ha- 
c  adEfhcf.  beret  in poteflaie  quod  donat.  Denique  Paulus  c  .  Hoc 
enim  fcitote  ,  inquit ,  imelligentes  quod  omnis  fornicator , 
aut  immundus  ,  aut  auarus  ,  quod  efi  idolorum  fer- 
ttitus ,  non.,  habet  hareditateiru  in  regno  Chrifii  ,  (jr 
Dei .  Ergo  fubiicit  Ambrofius,  Vt mm  regmim,& una 
diuinitas  Quod  aliis  multis  luo  loco  offendimus, & 
olim  aduerfus  Arrianos  plurimi  fandiffimi,dodiifi-  fi 
mique  Patres  probarunt. 

X.  Qupd  fi  ad  humanam  Chrifti  naturam  referas, ni- 
hilominus  vere  dixit  Petrus  regnum  illud  ccelefte 
Chrifti  Domini  regnum  efte  ,  fiquidem  ,  vt  ait  Pau¬ 
lus,  cum  fe  vfque  ad  mortem  deieciftet,  merito  im- 
pliffimam  gloriae  coronam  adeptus  eft.  Eumdem, 
d  ad  Hebr.  >nquit  Paulus. d ;  qui  modico  quam  Angeli  minoratus 
x.9.  efi ,  videmus  lefum  propter  pajfionem  mortis  gloria  ,  <$• 

e  ad  Philip,  honore  coronatum.  Et  alibi  e  .  Humiliauit  femetipfum 
*"8‘  factus  obediens  vfque  ad  mortem  ,  morum  autem  Crucis ; 

propter  quod  Deus  exaltauit  illum  ,  &  donauit  illi  nomen, 
quod  efi  fuper  omne  nomen  ,  vt  in  nomine  Iefu  omne  ge¬ 
nu  flectatur ,  ccelefiium  ,  terreftrium  ,  &  infimorum  j  & 
omnis  lingua  confiteatur  ,  quia  Dominus  Ief  '.is  Chrifius  in 
gloria  efi  Dei  T* atris.  Hanc  ob  caufam  dicitur  federe  C 
ad  dexteram  Patris,  hoc  eft,  in  fupremo  quodam  di¬ 
gnitatis  gradu  ,  ac  propterea  apud  Lucam  ait. 
Ego  dijpono  vobis  ,  fleut  difpofuit  mihi  Pater  meus  re¬ 
gnum,  ,  vt  edatis  ,  &  bibatis  fuper  menfam  meam 
in  regno  meo.  Regnum  fiium  vocat ,  quod  fuis  ipfe 
meritis  fibi  primum,  deinde  nobis  omnibus  com- 
parauir. 

X  I.  Ad  hoc  igitur  ampliflimum ,  ac  feliciffimum  re¬ 
gnum  miniftrabitur  introitus  non  iis  ,  qui  folam  fi¬ 
dem  profitentur,  vt  mentiuntur  hxretici,fed  quiho- 
neftis  actionibus  Chrifti  fibi  gratiam  conciliant ,  Sc 
partam  conferuant,5c  augent, quod  paucilfimis  ver- 
f  cap.  6.iz.  bis  expreffir  Paulus  ,  cum  in  epiftola  ad  Romanos  f 
dixit.  Habetis  fruliurn  vefirum  in  fandificationem  ,  fi¬ 
nem  vero  vitam  svemam  :  fignificans  cccleftis  regni  D 
pofleffionem,  &  immortalis, beatxque  vitx afiequu- 
tionem  iis  tamquam  finem  fpedandam, atque  expe- 
dandam  efte, qui  iummo  ftudiofauditatem,vita'C[ue 
g  Matt.j.c.  innocentiam  fe.ddntur,qui  videlicer,vt  ait  Chriftus  © 
Dominus,  efiiriunt ,  &  fuiunt  iufiitiam,  hoc  eft  ,  illam 
auidiflime  experunr,ac  perfequuntur.  Miniftrarur 
autem  aditus,  legis,  ac  diuinotum  praeceptorum  ob- 
b  Matth.19.  feruatione  j  Quaerenti h  enim  adolclcenti ,  quid  fibi 
ig.  faciendum  eft'er,vt  vitam affequeretur  aeternam,  re- 

fpondif  Chriftus.  Si  vis  ad  vitam  ingredi  ferua 
mandata. 

XII.  Aliquid  autem  amplius  poftulare  videtur  hoc  lo¬ 
co  Petrus.qui  ftuditim,ac  diligentiam  bonaru  adio- 
nui»  requirit ,  vr  fideles  diuinte  in  fc  liberalitati ,  ac  ^ 
munificentiae  perfimili  grati  animi  teftificatione  re- 
fpondeanr,  neque  quod  .alias  fiepius  monui ,  pieta¬ 
tis  ftudio  quamdiu  inter  mortales  degunt  modum, 
aut  finem  imponant.  Sperare  enim  debent  non  de¬ 
ruturum  fibi  diuinae  gratia:  praefidium  ,  modo  ipfi 
non  reludentur  ,..fed  fe  potius  mouendos  ,  Sc  agen¬ 
dos  prxbcanr.  Ita  enim  qui  expertus  erat  ,  dixit 
5  Iib.9.  Co-  alicubi  Auguftinus  *  .  Prouce  te  in  cum  ;  noli  metuere, 
fcfTc.u,  non  fefubtrahet  ;-vt  cadas  ,  proiice  te  fcatrus  ,  excipiet 
te,  c~  adiuuabit  te ,  fidelis  Deus  efi ,  fe  ipfum  negare  non 
potefi. 


1 1 .  Propter  quod  incipiam  vos  femper  commonere  de  his, 

&  quidem  feierne; ,  &  confirmatos  vos  in  prafenti 
veritate .] 

Ciuiliter  admonitionem  excufat,  8c  quodam  mo-  I, 
do  mitigat  ,  quod  etiam  fecit  in  epiftola  fua  lu¬ 
das.  Commonere  ,  inquit ,  vos  volo  fcientes  femel  om¬ 
nia.  Quod  autem  ait  Interpres.  Incipiam  vos  femper 
monere  ,  Grxce  eft  ook  du^nras ,  hoc  eft  ,  non  negli- 
gam  ,  indicans  quod  paulo  poft  planius  docebit  id 
a  fe  munus  Apoftolicum  fuo  propemodum  iurc  po- 
ftulare ,  &  ob  eam  caufam  dicit  non  fe  id  muneris 
negledurum  ,  nec  temere  addit ,  femper ,  alludens, 
vt  opinor  ad  id ,  quod  feribit  Ifaias  a.  Clama  ne  cef-  a  cap.  jg,,. 
fes  ,  &  quafi  tuba  exalta  vocent  tuam.  Et  alibi  b.b  caP*5M. 
Super  muros  tuos  lerufzlem  conflitui  cufiodes  ,  tota 
die  ,  Cr  tota  nocle  m  perpetuum  non_.  tacebunt.  Et 
fuis  verbis  Paulus  c.  P radica  verbum  ,  inHaoppor-  c  i.adTin, 
tune  ,  importune  ,  argue  ,  obficra  increpa  in l,  om- 
ni  patientia  ,  &  doUrtna.  Hoc  enim  proprium  eft 
munus  eorum  ,  qui"  Eccfcfiis  prxfunt  ,  quibus 
animarum  etrra  credita  eft  ,  vt  vel  hinc  appa¬ 
reat  ,  quid  de  iis  Epifcopis  fentiendum  fit ,  qui 
Ecclefias  fuas  penitus  deferunt  ,  ouium  fuarum 
ne  vultum  quidem  agnofeunt  j  quos  merito  pof- 
fit  quis  canes  mutos  appellare  d  non^  valentes  la- d  Ifa.j«.iai 
trare ,  videntes  vana ,  dormientes ,  &  amantes  fomnia. 

Hxc  enim  omnia  in  eos  maxime  cadum  ,  qui  II. 
filis  Ecdefiis  negledis  fua  quaerunt  commoda  ,  & 
inani  ,  fallacique  fpe  concepta  Prin cipum  aulam 
fechmtur  ,  honores  ambiunt ,  opes  vndique  coa- 
ceruant  ,  &  quafi  fui  flatus  obliti  ea  perfequun- 
tur ,  qux  vbi  adepti  fuerint  pluribus  ,  ac  maiori¬ 
bus  difficultatibus  implicentur.  Apoftolico  igi¬ 
tur  muneri  ne  defit  Petrus  ,  fideles  monet ,  atque 
hortator.  Et  quidem  fcientes  ,  ait  ,  &  confirmatos, 
quafi  dicat.  Tametfi  non  dubito  vos  haec  probe 
tenere,  atque  in  hoc  genere  dodrinx  apprime  efte 
verfatos  ,  vt  appareat  Euangelicam ,  atque  Apofto- 
licam  do&rinam  non  ad  erudiendum  tantum  ,  fed 
etiam  ad  mouendos  ,  &  inflammandos  animos  re¬ 
ferri.  Nam  fi  Apoftoli  «j  atque  Euangelici  Dodo- 
res  nihil  fibi  proponerent  aliud ,  quam  vt  fideles 
coeleftium  ,  ac  diuinarum  rerum  fcientia,  cognitio¬ 
neque  imbuerent ,  quid  opus  efletapud  dodos  ,  at¬ 
que  eruditos  verba  facere?  |  > 

At  quoniam  fieri  poteft,  vt  qui  rerum  fcientia  m* 
prxftant ,  rebus  agendis  torpore  aliquo  ,  focordia- 
que  languefiant ,  minufque  fidulo  ad  praxim  ea  re- 
uocent,  qnx  mente  perceperunt,  monendi,  hortan¬ 
di  ,  atque  excitandi  funt.  Quo  fpedafte  mihi  viden¬ 
tur  ij ,  qui  Chriftianam  Theologiam  miniis  quidem 
Latine  ,  fed  apte  tamen ,  ac  vere  affediuam  efle  do¬ 
cuerunt.  Quocirca  Gregorius  e  cum  dc  fuo  Epifco- 
pali  munere  ageret.  Epifcopi  ,  inquit ,  efi  de  pradica-  ^ 
nonis  miniflerio  femper  cogitare  intenttfiimo  timore  con- 
fiderans  ,  quod  recejfurus  ad  percipiendum  regnum  Do¬ 
minus,  &  talenta  feritis  di firibuens  dicat ,  Negotiami¬ 
ni  dum  venio.  §}vpd  prvpclb  negotium  tunc  vere  nos 
agimus  ,  fi  viuendo  ,  &  loquendo  proximorum  animas 
lucramur  ,  fi  infirmos  in  fuptrno  amore  roboramus  ,  fi 
proteruos ,  &  tumidos  gehenna  fupplicia  terribiliter  infi- 
nando  fieitimus ,  fi  nulli  contra  veritatem  parcimus  ,fi 
fupernis  amicitiis  dediti  humanas  inimicitias  nonu  ti¬ 
memus. 

Id  vero  aliqua  ratione  diuinitus  indicatum  eft,  IV". 
cum  Ifaix  f  pollutis  labiis  prxdirum  fe  efle  que-^C3P,tf* 
renti  coelitus  Seraphim  deftinatus  eft  ,  qui  ignito 
calculo  os  eius  attingeret ,  Sc  mox  eum  ad  pvxdi- 
candum  mitteret  5  innuere  enim  videtur  Concio- 
natoris  verba  ignita  efle  oportere  ,  vt  Auditorum 
animos 


sana 


Catholica?  Epift.  1 1.  Petri. 


437 


animos  Inflammare  qucat.Id  ipfum  exemplo  fiio  do-  A  noflram  venermvt, [dentiam  ,  quid  mali  efi,  fi  g 

^u.:A - :  -ti - J;r';  qua  in  Scripturis  requirujhur  ,vmner[u  Scripturis  fitii- 

tualibus  exiftentibus  quMam  quidem  abjtluam us  fecun¬ 
dum  gratiam  Dei,  quadam  autem  commendemus  'Deo\ 

&  nonfolum  in  hoc  jaculo ,  fed  gr  in  futuro,  vt  femper 
quidem  Deus  doceat ,  homo  autem  femper  difeat  qiufunt 
a  Deo  ? Neque  aliter  exiftimafle  videtur  Qrigenc* a,  a  hb-,7.con. 
fic  enim  ait.  isdlij  quoque  cordati  viri  fcruiando  Seri-  Cc.‘**  *  h.°* 
pturam  ,  intelleclum  eius  inuenire  potuerunt ,  licet  re  vera  *’IU  ^ 
fu  multis  locis  obfcura.  Et  alibi  b.  Diebus ,  ac  notii-  b  Hom.xi. 
bus  obfecrqndum  efi  ,vi  veniat  agnus  de  tribu  luda,  gr  in  txod' 
ipfe  librum  fi 'gnatum  dignetur  aperire.  Er  in  eamdera 
fententiam  Chryfoftomus  c  ad  iHa  Chrifti  verba,  c  Hom.14. 
Scrutamini  Scripturas.  Chrifhts ,  ait,  ludaos  ad  Scriptu-  iu  Ioac* 
rarum  nonfimplicem  ,  &'  nudam  lectionem ,  fed  ad  inue- 
fligationem  perquam  diligente m  releganti.  Non  dixit  le¬ 
gite  Scripturas  fed  [enitamini ,  diuina  enim  fumma  indir 
gent  diligentia ,  in  vmbra  enim  maioribus  illis  non  absre 
loquut  us  efi,  idcirco  effodere  profundius  iubet,  vt  qua  alte, 
delitefcunt  ,  inuenire  poffimus ,  non  enim  rem  infuperfide 
&m promptu  pofitam  effodimus,  fed  qua  tamquam  the- 
faurus  profunde  reconditur ,  qui  enim  huiufmpdi  quarti, 
nifi  furnmam  adhibeat  diligentiam  ,&  laborem,  num- 
quam  quafita  inueniet. 

A  udor  d  vero  imperfedi  non  modo  affirmat  I  X. 
Scripturas  effe  obfcuras  ,  &  difficiles  ,  fed  gerni-  d  Hom.44. 
nam  eius  rei  rationem  affert.,  Tum  quia  Deus  alios Matth* 
voluit  efTe  Magiftros ,  alios  difcipulos.  Tum  quia 
fi  perfpicua  eflet  Scriptura  non  tam  effer  vtilis,  quam 
Pl  .  - .  j  contemptibilis.  Ambrofius  e  porro.  Mare  ,  inquit,  c  CP- 44-  ad 

rit ,  fine  qua  pie ,  reti  eque  nonviutiur.  tam  multa ,  tam-  C  efi  Scriptura  diuina  habens  infe  fettfus  profundos  alti-  Confta0t“** 


cuit  Chriftus,qui  cum  aliquando  cum  duobus  difei- 
pulis  Emauntem  tendentibus  verba  faceret,  quibuf- 
darn  veluti  facibus  ,aut  flammis  admotis  eorum  cor- 
a  Lue.14.31  da  aduffit,vt  illi  merito  dicerent a.  Nonne  cornofirum 
ardens  erat  in  nobis  ;  dum  loqueretur  in  via  ,  gr  aperiret 
nobis  Scripturas? Itaque  Petrus  fideles  fibi  monendos 
putat, quamuis  illi  probe  fint  inftituti,  confirmatique 
in  fide,fic  enim  accipio,quodait.  In  prafenti  veritate, 
quafi  dicat  in  Euangelica  dodrina,  qute  hoc  demum 
tempore  mundo  illuxit,  quamquam  forraffe  prxfen- 
tem  veritatem  eam  appellat,  quam  proxime  dixerat. 

V  t  fatagerent ,  per  bona  opera  certam  facere  vocationem, 
atque  electionem.  Eodem  enim  modo  loquitur  Paulus 
beap.iy.ij.  jn  Epiftola  ad  Romanos  b.  Certus  fum  autem  fratres 
mei  ,  grego  ipfe  de  vobis  ,  quoniam  &  ip fi  pleni  eflis  di- 
leflione ,  repleti  'omni  [cientia  ita  vt  poffitis  alterutrum 
monere.  Audaaus  autem  fcripfi  vobis  fratres  ex  parte 
eam,  quam  in  memoriam  vos  reducens  propter  gratiam, 
qua  data  efi  mihi  d  Deo  ,  vt  fim  rninifler  Chrifli  lefit 
in  Gentibus. 

V.  Accedit  quod  ea  eft  Euangelicae  dodrinaeratio,vt 
nemo  in  ea  fatis  inftrudus, atque  eruditus  effe  quear, 
quin  femper  quotidie  proficere  poffit.  Quocirca  Au- 
c  epift.j.  ad  guftinus  c .  Tanta  eftjinqmt,  Christianarum  profunditas 
0  u  ‘  litterarum,  vt  in  eis  quotidie  proficerem ,  fi  eas  f  olas  ab  in- 

eitnte  pueritia  vfque  ad  decrepitam  feneElutem  maximo 
otio ,  fummo  fiudio  ,  meliore  ingenio  conarer  addifeere , 
non  quod  ad  ea  ,  qua  neceffaria  funt  faluti  tanta  in  eis 
perueniatur  difficultate ,  fed  cum  quifque  ibi  fidem  tenue¬ 
rit  ,fine  qua  pie ,  reflique  non  viutiur.  tam  multa ,  tam 
que  multiplicibus  myfleriorum  vmbraculis  gpaca  intelli- 
genda  proficientibus  reflant ,  tantaque  non  folum  in  ver¬ 
bis,  quibus  ifla  dich  funt ,  verkm  etiam  in  rebus ,  qua  in- 
telligenda  funt  latet  altitudo  fapientia  ,  vt  annofiffimis , 
acutiffimis  ,flagrantifftmis  cupiditate  difeendi  hoc  contin- 
<3  Ecclef.iSS.  gat,quod  eadsrn  Scriptura  d  quodam  loco  habet.  Cum  con- 
6‘  furnmauerit  homo  ,  tunc  incipit . 

V  Mirandum  vt  fit  veniffe  in  mentem  Nouatoribuse 
quibufdam  tam  libere  praedicare  facras  litteras  cui- 

arcic.  Brent.  uis  peruias  ,  ac  faciles  effe,  adeo  vt  cerdones,  ac  cx- 
in  Prolego.  mentarij ,  &fi  Deo  placet  lanij  eas  non  intelligere 
modbjfed  aliis  interpretari ,  atque  explanare  fe  poffe 

impudenter,ac  temere  iaditenc.  ^ icnDit  Kumnus  '.  ^mbo ,  inquit ,  i  lib.n.Hi- 

V  1  i.  Ac  multo  ahter  exiftimauit  Dauid,  qm  Der  opem  nobiles  ,  ambo  Athenis,  eruditi ,  ambo  colica  per  annes  lioiix  c’* 

frequenter  implorat  ,  vt  diuinam  legem  ferutari ,  at-  D  tredeam  omnium  Gracorum  faeularium  libris  remotti  fo- 
fPr.418.34.  que  intelligere  polfit.  Da  mihi,  inquit  fintelleElum,  tis  diuina  Scriptura  voluminibus  operam  dabant ,  eorum- 
&  ferutabor  legem  tuam .  Rurfus.  Reuelq  oculosjneos,  que  intelligentiam  non  ex  propria  prafimptione  ,  fed ,  * 


tudinem  propheticorum  anigmatum.  Sic  etiam  Hiero¬ 
nymus  f  fusd  docet  non  pofTe  abfque  Magiftro  fa-  f/p.ad  P3U; 
clasliteras  percipi  ob  multas  ,  &  magnas  difficulta-  *in-deftudio 
tes ,  quae  in  fingulis  libris  deprehenduntur.  Quo-  Iitcrarum* 
dam  g  autem  loco  ait.  N umquam  ab  adolefcentia  aut  g  Praefat.  in 
legere ,  aut  doflos  viros ,  qua  nefeiebam  interrogare  ceffaui,  cP,ad  Ephe£ 
aut  me  ipfnm  habui  magiftrum.  Denique  nuper  ob  hanc 
vel  maxime  caujam  ^/llexanAriam  perrexi  ,  vt  vide - 
rem  Didymum  ,&  ab  eo  in  Scripturis  omnibus  qua  ha-  , 
bebam  dubia  feifeitarer.  Et  alibi  h.  Omnis,  inquit,  h  cp.adAl- 
Epiftola  ad  Romanos  nimiis  obfcuritatibus  inuolma  efi  Safd8- 
Quo  referenda  funt  ca,  qute  de  Bafilio  ,  &  Grego - 
rio  Nazianzeno  feribit  Ruffinus  >  .  ^nbo ,  inqiric ,  i  lib.11 


&  confiderabo  mirabilia  de  lege  tua.  Denique.  Faciem 
tuam  illumina  fuper  feruum  tuum  ,  &  doce  me  iufiifica- 
Ba  dc  inft!  t*ones  tHM'  Quamobrem  Hieronymus  S.  Si  tantus, 
Monach.  inquit ,  Propheta  tenebras  ignorantia  confitetur ,  qua  nos 
putas  paruufos  ,  gr  pene  lallent  es  infeitia  no  fle  circum- 
h  Luc.  ylt.  ,  Adde  quod  Chriftus  h  Dominus  . difcipulis, 
qui  tamen  Hebraicam  linguam  tenebant  facras 
i  cap.8.  Scripturas  interpretatur  3  &:  in  Adis  i  Apoftolicis 
k  ep  ad  Pau.  Reginie  Aithiopum  Eunuchus  Hieronymi  k  tefti- 
monio  &  fandus  ,  &  pius  ,  &  humilis ,  facras  literas 
^  .  legebat,  &  tamen  faternr, non  poffe  le  abfque  magi¬ 

ftro  earum  fenfa  percipere.  Quomodo  ,  inquit  ,pof- 
fum  (videlicet  intelligere )  nifi  aliquis  offenderit  mihi? 
!  cap.vlt.  Huc  accedit  quod  hac  ipfa  Epiftola  1  Petrus  quae¬ 
dam  ait  effe  in  Epiftolis  Pauli  difficilia  intellectu ,  qua 
llb.de  fid.  indof}i,gr  inflabiles  deprauant.  Et  B.  Auguftinus  ra  dif- 
opcr.c.r;.  fjQiEmutn-fibi.videriairlqaim  illum  in  priori  Epi- 
cap-3-.  n.  ftolaad  Corinthios  11 .  Si  quis  autem  fuperadificat  fu-- 
per  fundamentum  iflud,grc. 

”  ^  k  Certe  veteres  Patres  magnam  in  factis  literis  dif¬ 
ficultatem  ,  &  'obfcuritatem  agnouerunt ,  fic  enim 
olib.i.c.47-  loquitur  Irenaeus  °.  Si  ergo  gr  in  rebus  creatis  qua¬ 
dam  quidem  eorum  adi  acent,  Deo ,  quadam  autem  d '  in 
Bened.  Iuf Union,  in  Epifi •  Canon. 


X. 

k  lib.  t.  de 
do<Sr.  ®hri» 
ftian.c,tf. 


maiorum  [criptis  ,  gr  auffortiate  fequebantur  ,  qW& 
ipfos  ex  ffpoftolicas  fuccefftone  mtelligendi  regulam  fufee- 
piffe  conflabat.  *  J  J 

km  Auguftinus  k.  Sed  multis,  ait ,  gr  multiplici¬ 
bus  ob  fiunt  at  ibus ,  gr  ambiguitatibus  decipiuntur,  qui 
temere  legunt  aliud  pro  alio  fentientes  ,  quibufdam  au¬ 
tem  locis  quid  vel  falso  fu  ff  icentur  non  inueniunt ,  ita  ob- 
fcure  quadam  dich  denfiffmam  caliginem  obducunt, 
quod  totum  prouifum  di  urnulis  effe  non  dubito  ad  edo¬ 
mandam  labore  fuperbiam  ,  gr  intellefium  dfaftidio  reuo- 
candum  ,  cui  facili  inueftigata  plerumque  viluerunt,. 

Er  alio  quodam  1  loco.  Mira ,  inquit ,  profunditas  1 
L  eloquiorum  tuorum,  quorum  ecce  ante  nos  fuperficies  blan-  fcff  c‘14- 
diens  paruistis  ,  fed  mira  profunditas  Deus  meus  ,  mira 
profunditas ,  horror  eft  intendere  in  eam ,  horror  honoris, 

&  tremor  amoris.  De  fe  ipfo  autem  alibi  ™  ait.  In  ipfis  m  cpia.ms 
Janctis  Scripturis  multo  nefeio  plura ,  quamfeio.  Poftre-  c.  x  1 . 
mo  Gtegorius  «  Pontifex.  ,  ait ,  SfiUuuU #  „  h*«. 

ipfa  obfcunt as  eloquiorum  Dei,  qum  exercet  fenfurn ,  -it  Ezecfa, 
fatigatione  dilatetur  ,  gr  {xer citatus  capiat ,  quod  ca-  ' 
pere  non  po; eft  otio fus.  Habet  quoque  ddhuc  maius  aliud, 
quia  fi  Scriptura  faert  intelligentia  m  cHnflis  effit  aper¬ 
ta,  vi  efceret ,  qm  in  quibufdam  locis  obfcuriortb us  tanto 
O 0  3  maiori 


4$ 


Explanatio  Cap.  I. 


ma<on  dulcedine  inuenta  reficit ,  quanto  maiori  labore  fa¬ 
tigat  animum  qu&fita. 

XI.  Non  igitur  mirum  fi  Petrus  probe  alioqui  infti- 
tutosfua  oratione  hortatur,  &  ad  meliora  impel¬ 
lit.  Intelligebat  enim  quotidie  in  diuiharum  rerum 
cognitione  proficiendum  efle  ,  fuique  muneris  ra¬ 
tionem  id  maxime  poftulare  ,  vt  omnibus  prodefle 
ftuderet.  Vere  fiquidem  fcripfit  Gregorius.  Lin¬ 
gua  Epifcopi  fomentum  Jit  bonis  ,  aculeus  malis.  Tumi¬ 
dos  retundat,  ,  iratos  mitiget ,  pigros ,  ac  defides  exacuat,, 
ac  fuccendat, ,  alferis  blandiatur  ,  defferatos  confoletur. 
a  i.Cor.j.  •  sic  Paulus  a  omnia  omnibus  fe  fa&um  gloriabatur, 
Z1'  vt  omnes  faceret  faluos.  Vt  hinc  facile  colligas 

quam  fit  Petrus  Apoftolus  caritatis  ardore  incen- 
fus  ,  qui  de  proximorum  falute  tantopere  fit  follici- 
tus.  Meminerat  enim  fibi  non  femel  tantum  ,  fed 
b  Ioan.u.  ter  ditftum  fuifle  a  Domino  b.  Si  amas  me p a fce  agnos, 
\6.17.  cfrpafce  oues.  Et  aliquando  fibi  linteum  indicarum 
c  A&.io.i}.  eundis  animantibus  refertum  ,  didumque  c  diuini- 
tus.  Occide,  &  manduca. 

XI I*  Hoc  enim  vifum  ad  hominum  ,  Gentilium  pne- 
fertim  falutem  procurandam  referri,  tum  ea, quae 
fubiiciuntur  apertiflime  docent ,  tum  veteres  ferme 
^  °riLeui°t  omnes  Patres  affirmant  d .  Ambrofius  enim  ait  Petri 
ArobroEfer'  famem  defiderium  falutis  fignificafle.  Auguftinus 
tf7.qui  eft  i.  autem  ait.  Occidendi  ergo  erant ,  gr  manducandi,  id  efl, 
de  Apoftolis  vt  occideretur  in  eis  vita  pr  ater  ita, qua  non  nouerant  Chri- 
dediatt  Q6'  ftum’  &  tranftrent  in  corpus  eius  tamquam  in  nonam  vi- 
Grega&mo.  tam  focietatis  Ecclefia.  Et  Gregorius.  Quod  mackuur, 
c.  io.  alias  quippe  d  vita  occiditur  ,  id  vero  quod  comeditur  in  comt- 
“•  dentis  corpore  commutatur.  MaBti,  ergo,  &  manduca ,  di¬ 

citur,  idejl  d  peccato  eos  ,  quo  viuunt  interjice  ,&  dfe  ipjis 
illos  in  tua  membra  conuerte. 

f*111,  Nec  dubito  huc  allufifle  Bernardum  ,  cum  ad 
e  ’4"c'  Eugenium  e  fcripfit.  Dracones  inquis  me  mones  pajce- 
fcere  ,  &  Scorpiones ,  non  oues ,  propter  hoc  inquam  ma¬ 
gis  aggredere  eos  fed  verbo ,  non  ferro.  Et  paucis  inter- 
iedis.  Vulnera  ad  falutem  fi  non  omnes ,  fi  non  vel  mul¬ 
tos,  certe  quos  pojjfis.  Hoc  ftudium  procurandae  falu¬ 
tis  imitandum  ,  fibi  proponant  necefle  eft ,  qui  Ec- 
clefiafticam  adminiftrationem  fufeipiunt  ,  vt  egre- 
f  Serm.  33.  gie  alicubi  monet  Bernardus  f .  Oportet  prorfus,ah, hoc 
*'ant>  vino  "geli  afluet,  qui  aliis  prafidet ,  quemadmodum  D  ocior 
Gentium  afluabat, quando  dicebat.  Quis  infirmat  ur.efr  ego 
noninfirmor?quis  fcandalitatm  /sr  ego  non  vrort  alioquin 
improbe  fatis praejfc  affcBas,  quibus  prodejfe  non  curas,  <gr 
quorum  non  zjlas  falutem  ,  fubieBionem  nimis  ambitiose 
vendicas  tibi. 

1$.  Iuflum  autem  arbitror,  quamdiu  fum  in  hoc  taber¬ 
naculo  ,fufcitare  vos  in  commonitione. 

I.  Ratio  eft  fuperioris  fententiae, idcirco  enim  Petrus 

fideles  fibi  fedulo  monendos  dixit ,  quia  id  muneris 
Apoftolici  maxime  proprium  eft ,  atque  adeo  id  a  fe 
ratio  iuftitiae  poftulat.  Etfane  quod  in  caereris  fpe- 
dat  ad  caritatem  ,  in  Praefulibtis ,  atque  Antiftitibus 
ad  iuftitiam  refertur.  Quocirca  qui  hac  in  parte  fuo 
muneri  defunt ,  non  Paftores ,  fed  mercenanj  nun- 
gjPau.Paft.  CUpantur,  Ita  enim  loquitur  Gregorius 8. S<ep«pr<e/<i- 
'lS'  ti  improuidi  humanam  gratiam  amittere  formidantes  lo¬ 
qui  libere  recki  pertimefiunt, in  hoc  iam  non  P  a  flores ,  fed 
mercenarij ,  quia  lupo  oues  vorante  ipfi  filent  ajfimilati 
canibus  mutis  non  valentibus  latrare ,  quibus  ab  increpa - 
h  Ezech.ij.j  ttone  debita  flentibus  dicitur^.  Non  afcendiflis  ex  aduer- 
fo,  nec  oppofuiflis  vos  murum  pro  domo  Ifirael ,  vt  flaretis 
in  prs.Ho  in  die  Domini. 

1 1-  Hoc  aperte  apud  Ezechielem  *  Deus  ipfe  infi- 
nuat  his  plane  verbis.  Fili  hominis  fpeculat orem  dedi 

ia  c>3  3  ■ 1  te  domui  Ifiael ,  &  audies  de  ore  meo  verbum,  &  annun¬ 
tiabis  eis  ex  me.  Si  dicente  me  ad  inipium  morte  morie¬ 
ris  non  annnnciaueris  ei ,  neque  loquutusfiueris  ,vt  auer- 


A  tatur  d  via  fua  impia  ,  &  vitiat ,  ipfe  impitu  in  iniquitati 
fua  morietur ,  fanguinem  autem  eius  de  manu  tua  requi¬ 
ram.  Et  quae  fequuntur.  Rede  aurem  Hieronymus*,  a  Ezecb.^ 
Speculator,  ait,  Ecclefia,vel  Epifcopus, vel  Prejhyter ,  qui  d 
populo  eleBus  efl ,  &  feripturarum  leclione  cognofcens ,  <& 
pfauidens, qua  futura  fint ,  annunciet  populo ,  &  corrigat, 
delinquentem.  Vnde  magnopere  formidandum  efl ,  ne  ad 
hoc  officium  accedamus  indigni ,  &  ajfumpti  d  populo  ne- 
gligen/ia  nos  demus, at  que  defidu,ep  quod  his  peius  eft  de¬ 
liciis, ventri jj.Cy  otio  fermentes  honorem  nos  acccpijfe  pute - 
mus, non  minii lerium. Quamdiu. inquit, fitrn  in  hoc  taber¬ 
naculo,  quafi  dicat,dum  vita  fuppetet  numquam  mi¬ 
hi  ab  hoc  munere  ceflandum  exiftimo. 

Ita  enim  feribit  Sapiens  b.  Pro  iufiitia  agonivare  HL 
pro  anima  tua,&  vfque  ad  mortem  certa  pro  iufiitia.  Et  l>  Ecdcf.4, 

B  alibi  c.  Non  impediaris  orare  femper  ,&  ne  veteris  vf- 

que  ad  mortem  iuflificari ,  quoniam  merces  Dei  manet  in  Ccapi8,11 
suemum.  Boni  fiquidem  Paftoris  munus  iifdem,  qui¬ 
bus  vita  terminis  clauditur,&  qui  Ecclefiae  guberna¬ 
cula  aliquando  fufeepit,  ea  ad  mortem  vfque  admi- 
niftret  oportet ,  vt  non  immerito  facri  "  Canones  d 
moneant  inter  Epifcopum  ,  &  F.cclefiam  fpiritale  corporalia 
iniri  coniugium,  quod  multo  difficilius  ,  quam  cor-  £^^7* 
poreum  coniugium  dirimatur.  Quocirca  Epifcopi 
nomine  indigniflimi  cefendi  funt  ij,qui  cum  quam¬ 
diu  Ecclefiis  praefuerint,  inde^ue  marfupia  comple- 
uerint'plurefque  diuitias  cogefierinr,  iis  nuntium  re¬ 
mittunt, vt  libere  aulas  Principum  infulati  tamen,  & 
purpura  clari  frequentare  queant. 

Illi  vero  a  veterum  Epifcoporum  confuetudine,  IV. 

C  facrorumque  Canonum  pr^feripto  longius  abeunt, 
qui  ditiores, ac  nobiliores  Ecclefias  ambiunt.Quam- 
uis  enim  olim  magna  fuerit  inter  Catholicos  de 
tranflatione  Epifcoporum  concenatio  ,  illud  tamen 
taquam  certum ,  atque  exploratum  ab  omnibus  ma¬ 
gno  confcnfu  receptum  eft,  Epifcoporum  trariflatio- 
nes  fi  per  fe  fpedcntur,non  efle  omnino  probandas. 

Deinde  nullo  modo  proprire  cuiufque  voluntati, cu- 

piditatique  permittendas  ,  eas  vero  non  efle  fiiapte 
natura  malas  ,  arque  adeo  a  viris  probatre  vitae  non¬ 
numquam  cum  laude  vfurpatas-  Poftrcmo  nonnifi 
cogente  Ecclefix ,  vel  vdlitate  ,  vel  neceflxtate  ad¬ 
mittendas  efle, atque  haec  fingillatim  nobis,ftridxm- 
que  in  praefentia  probanda  videntur  ,  vt  apparear, 
quam  veredi<5him  fit  ab  Apoftolo  fibi  pro  anima- 
D  rum  falute  ad  extremum  vfque  vitae  fpiruum  labo¬ 
randum  efle. 

Quantopere  igitur  Epifcoporum  tranflationes  de-  V. 
teftandae ,  atque  abominandae  fint ,  iam  inde  ab  ini¬ 
tio  nafcentis  Ecclefiae  Niceni  Concilij  Patres  do¬ 
cuerunt, fic  enim  definierunt e.  Si  quis  Epifccpus ,  aut  c  Can.ij. 
Presbyter,aut  Diaconus, aut  aliquis  ex  Clero  dederit  opera,  3  Ias  l*' 
vt  ex  fua  Ecclefia  transferatur,  non  efl  in  alia  recipiendus , 
fed  potius  cogere  eum  debent ,  vt  ad  locum  fuum  redeat,  - 
quod fi  noluerit ,  eiiciendus  efl  in  totum  ex  Ecclefia ,  depo- 
nendufque  ex  ordine,  &  communione  fidelium  illorum,  qui 
ad  illam  Ecclefiam  pertinent  .priuandus.  His  confen- 
tiunc  ea, quae  Concilij  Antiocheni  Patres f  ftatuerut. 

Epifcopus,  inquiunt,  ab  alia  Tar ocina  in  aliam  ne  tran-  Habetuti- 
fleat  ,  nec  fe  fua  fponte  ingerens ,  nec  d  populo  vi  adaBus ,  pUd  Gratia. 
E  nec  ab  Epifcopis  coaBus, maneat  autem  in  ea,  quam  a  Deo  7.qua:lU«- 
fortitus  eft, Ecclefia  ,&  ab  ea  non  recedat  fecundum  decre-  E1  C0P 
tum  prius  de  ea  re  editum. 

Idem  omnino  ftatuit  Concilium  s  Conftantino-  v 
politanum  primum, &  Cocilium  Sardicenfeh,in  fluo  pUCj Martia. 
Ofius  Cordubenfis  Epifcopus  in  hac  fententiam  lo-  Bracatcn.ci. 
quitur,  Non  minus  mala  confuetudo  quam  perniciofa  cor-  5.&  6. 
ruptela  funditus  eradicanda  efl,  ne  cui  liceat  Epifcopo  de  h  ' 
fua  duitate  ad  alam  travfire.  Mamfefla  eft  enim  caufd, 
qua  hoc  facere  tentat ,  cum  nullus  in  hac  re  inuentus  fit  j3  COnfuetu* 
Epifcopus ,  qui  d  maiore  duitate  ad  minorem  tranfiret ,  do. 

vnde 


Catholica*  Epift.  TT.  Petri. 


439 


vnde  apparet  auaritia  ardore  eos  inflammari ,  &  ambitio¬ 
ni  feruire ,  vt  dominationem  agant.  Si  omnibus  placet,  hu- 
iufmodi  pernicies ,  fauius,&  aufleriies  vindicetur.,  vt  nec 
Laicam  communionem  habeat, ,  qui  talis  eft  ;  responde¬ 
runt  vniuerfl,  placet.  Et  multa  deinceps  addit  ad  rei 
turpitudinem  exaggerandam.  Huc  pertinet  Conci- 
*  cap.38.  lij  Carthaginenfis  a  teftij  decretum  aduerfus  Crefco- 
nium  Villaeregienfem'  Epifcopum  ,  qui  reli&a  fua 
b  hb.io.ep.  £tcle(iaXubunienfem  inuaferat,  cuius  etiam  memi- 
c  Aphrican.  n‘c  Ambroflus  b  Mediolanenfis  Epifcopus.  Itemque 
i «c.i $ •  Concilij  Aphricani  c  definitio.  Apertiffime } vero 
d  Can.  17.  Concilij  Carthaginienfis  Sexti  Patres,‘inter  quos  fuit 
^u^Gratii  Auguftinus,  ita  definierunt  4  Epifcopus  de  loco  ignobi- 
7.quacft.i.c.'  ^  nobilem  per  ambitionem  non  tr an  fleat ,  nec  quifcjuam 

Epi  fcopus.  inferioris  ordinis  Clericus. 

VII.  Plura  in  eamdem  fententiam  prifci  Pontifices  cen- 
fueruntjnon  funtautcm  Leonis  Pontificis  verba  prae¬ 
termittenda,  is  enim  ad  Anaftafium  Epifcopu  Thef- 
eep.i8.ahls  falonjccnfem  haec  fcribit  e.  Si  quis  Epifcopus  duitatis 
betut*  apud  fua  mediocritate  defpech  adminiflrationem  loei  cclebrio- 
Gratian.  7.  ris  ambierit*&  ad  maiorem  fe  plebem  quacumque  occafio- 
qu.i.  Can.fi  ne  transi ulcnt ,  non  filum  a  Cathedra  quidem  pelletur 
quis  Epifc.  ailcM  jgj  CArebit  &  propria ,  vt  nec  illis,  deferuiat ,  quos 
per  auaritiam  concupiuit  ,1 nec  illis, quos  per  fuperbiam  fpre- 
uit ,  fuis  igitur  terminis  quifque  contentus  fit  ,  nec  fupra 
men furam  iuris  fui  affetlet  augeri. 

VIII.  Iam  vero  fi  quando  huiufmodi  tranflationes  ad¬ 
mittendae  videantur,  non  effe  propriae  cuiufque;  vo¬ 
luntati  permittendas ,  non  obfcure  Sardicenfc  Con- 
£  Can.  1.  cilium  infinuat ,  dum  ait.  Aliud  eft  (ponte  tranflre, 
aliud  eft'coatte,aut  necejfltate  penire,vnde  non  isii  mutam 
duitates, fed  mutantur, qui  non  (ponte, fed  coacle  hoc  agunt. 
g  Caa.i.  Dixerat  autem  8  paulo  ante;.  Non  debere  Epifcopum 
de  duitate ,  ad  duitatem  tranflre  ,  vel  transferre ,  non  de 
iis  dicitur ,  qui  aut  vi  expulfi ,  aut  necejfltate  coatti ,  aut 
auctoritate  maiorum  hoc  agunt ,  fed.de  his ,  qui  auaritia 
ardore  inflammati  j ponte  fua  proflliunt,  cfr  potitis  ambitio¬ 
ni  ,  quam  vtilitati  Ecctefia  feruire  \*  vt  dominationem 
agant ,  infeflere  cupiunt.  Eeodemquf  modo  loquitur 
hin  fuis  de-  Caeleftinus  h  Pontifex.  Si  Epifcopus  ■exilitatis  gratia 
transferatur  ,  ne  id  perfe  ipfum  faciat, ,  fejxjratnbus  co¬ 
gentibus  ,&  rem  eam  facr a  huius  Sedis  auttoritHif  expe¬ 
diat,  ,  non  inanis  glbria  ,  verum  vtilitatis  communis, 
i^cp.i.apud  atit  neceffltatis  ergo.  Tum  profert  Anteri  '  Pontifi- 
* C'  cls  decretum.  De  mutatione  ,  inquit  ,  Epifcoporum, 
vnde  Santkmu  Sedem ,  Apoftohcam,  confulere  volui- 
ftis  ,  fleitote  eam  communi  vtilitate.  ,  atque  necejflta¬ 
te  fieri  licere  ,  fed  non,  libitu  cuiuflqmm  aut  domi¬ 
natione. 

fccilU  d  ’^ag‘us  k  autem*  Scias  ,  inquit ,  frater  dileBifl- 
>  aliud  effe  caufla  neceffltatis ,  &  vtilitatis ,  &  aliud 
Archiep.  caufi  prsflumptionis ,  &  propria  voluntatis  -,  non,  ergo 
mutat,  fidem ,  qui  natu  mutat,  mentem  ,id  eft ,  qui  non 
caufla  auaritia  ,  aut  dominationis  ,  aut  propria  volun¬ 
tatis  ,  vel  fua  eleciionis  migrat,  de  duitate  in.,  ciuita- 
tem  ,  fed  caufla  neceffltatis ,  am. vtilitatis  mutatur.  Hoc 
ipfum  multa  ex  iis  ,  quae  paulo  ante  allata  funt , 
apertiflime  confirmant.  Non  ob  aliam  enim  cau- 
-  lam  huiufmodi  Epifcopouuni  migrationes  damnan¬ 
tur  ,  nifi  ob  auaritia:  ftudium  ,  aut  dominandi  am¬ 
bitum.  Ex  quibus  omnibus  liquet  non  eas  effe  fua- 
pte  natura  malas  ,  fi  ad  Ecclefise  vdlitatem.,  vel  ne- 
ceffitatem  referantur."  . . 

X.  Eam  ob  caufam  non  fine  laude  a  viris  fandtiffimis 
funt  interdum  vfurpatae.  .Quamobrem  Concilium 
!  Can.  1.  Sardicenfe  1 .  ‘Quis  enim  vmquam  ,  ait ,  audet  dicere 
fanElum  Petrum  ApoHolorum  principem  no tl, bene 
bgijfe  ,  quando  mutaidt  Sedem  de  Antiochia  Romam ? 
aut  quis  eum  negat,  ob  id  fanchum  effe ,  aut  dignitatem, 
aut  meritum  vmquam  Apofiolatus  tam  in  coelis,  quam  in 
terris  perdidiffe  ?  aut  quis  negat  fanclos  efie  rnultos  alios 


A  Epiflcopos,quide  duitatibus  ad  duitates  Jranjlati  fiunt,  aut . 
meritum  Pontificatus  perdidiffe  ?  Et  poft pauca. .Aut 
quis  vmquam  potefl  approbare  fandum  non  effe  Alexan¬ 
drum  ,  qui  Hiero  folymam  de  alia  duitate  tr  an  flatus  efi, 
aut  fanilum  Gregarium  Naz.ianv.enum  ,  qui  Nafiua- 
z.o  confiitutus  ,,  aut  S.  Proclum  qui  de  (fyfico  tr  an  flatus 
eft  (fonftanunopolim  ?  Et  quidem  de  Alexandri  tranfla- 
tione  fcribit  Eufebius  a.  Hi  floriam  vero  Gregorij  alib.if.EccL 
Nazianzcni  fuse  fcribit  NiceJjfiorus  b  Cailiflus,qui  biil. 
alibi  c-  tranflationem  Procli  commemorat ,  pliuef-  ^J^j^*** 
que  recenfet,  qui  ad  alias  Ecckfias  tranflati  furit.  c  1ib.14.ca. 
Quocirca  Naziarizeni  tranflationem  non  modo  Me-  jj.Sc  59. 
letiu?  Antiochenus  Epifcopus  ,  fed  etiam  Synodus 
prima  Conflantinopolitana  cqnfirmauit.  Procli  ve¬ 
ro  probauit  Caslefiinus  in  epiflola  ad  Cyrillum, 

B  ad  Ioannem  Antiochenum  ,  &  Rufum  Thcflalqni- 
cenfem. 

In  his  autem  Ecelefiarum  ,  &  Epifcqpatuum  mu  -  X I. 
tationibus  vnius  dumtaxat  Eccleficc  vtilitatis  ,  aut  ;  • 

neceffitatis  habendam  effe  rationem  omnis  anti¬ 
quitas  clamat.  Ita  enim  fcribit  Anterus  Nani  curri  «1  epifl.r.ad 
dixifiet  communi  vtilitate  ,  atque  neccflitate  fis  cifle 
Ecclefiam  mutare,  fubdit.  Non  enim  tr  an  fit  de  duitate  &  Toict." 
in  duitatem,  qui  noti  fiso  libitu ,  aut  ambitu  hoc  facit ,  fed 
vtilitate  quadam ,  aut  necejfltate  aliorum  hortatu ,  &  con - 
filio potiorum  transfertur.  Quamobrem  Nicephorus  e.  e  Hb.14-c.39 
Canones ,  in  qui  c ,  &  veteres  Ecclefla  Antifiites  liberunu 
effe  voluerunt ,  quotiefeumque  legitima  fuaderct  vtilitas 
ex  vrbe  vna  in  aliam.  Epifcopum  transferre ,  videlicet  ,ji 
fyncerior  pietas ,  vel  Eccleflafiicst  forte  tranquillitatis  con- 
C  fiitutiq  tranflationem  flagitaret ;  tranfltionem  enim  prohi¬ 
bet  ,non  tranflationem ,  hac  enim  id,  quod  prater  volun¬ 
tatem  ,  (fr  pr ster  inflit utum  fit ,  omnino  flgnificat ,  &  vox 
ea  veluti  in  inanimatis  vfurpatur ,  illa  vero  de  animatis, 

&  quodam  modo  de  eis  dicitur  ,  qui  per  arrogantiam 
forte  mifcendarmu  rerum,  gratia  in.,  thronos  infi- 
littnt.  Eam  vero  reeje  Canon  ,  flenti  paulo  pbft  fiifius 
exponam ,  inhibet ,  legitimqr/t  autem  tranflationem  ne¬ 
quaquam. 

Eodemque  modo, vt  paulo  ante  oilendi,  loquitur  X I  I. 
Carlcftinus  f.  Itemque  Pelagius  8.  Concilij  vero  fcap.i.fiio- 
Gurthagincnfis  ll  fexti  Patres  ftatueryntplim  inha:c  ru”.^ccret* 
verba.  Sane  fi  id  vtilitas  Ecclefiu  flendum  popofccrit ,  de-  f  «ft?‘apad 
creto  pro  eo  Clericorum  ,  &  Laicorum  Epijcopis  porreflo  Grat.7.  <]  1. 
pe'?' ■fententiam  Synodi  transferantur.  Et  nc  longior  c.Hpiici-pus 
D  fim  ,  addam  At^ntum  verba  Concilij'  ’•  Sardicenfis.  1  Canc,J- 
Negat ,  inquit  fmjfiricordiam  ,  necefftatern patientibus , 
qui  populis  ifidigentibif:  "Jjuinis  minifleriis^nfi^~fzT~  OjV 
bentibus  proprium  Epifcopum ,  flllt  SglHl^rmt  caufli  vti - 
litatis ,  atque  neceffltatis  ex  alia  duitate,  licet  minor  fit  in 
eam ,  qua  non  habet  Epifcopum  dolliorem ,  vel  vtihorem 
meliori  confilio.non  (ponte  trafeuntem  fed  matorum  exhor¬ 
tatione  mutare  ,  aut  Epifcopum  eieditm  perflecittionem 
patientem  caufa  vtiliiatis,aut  neceffltatis  inthroniz.ari  non 
permittit  .Apud  veteres  enim  flne  vlla  differ  e  cia  de  vna  ci- 
uitate  ad  altera ‘migrabat  Epifcopus, du  vtilitas,^  neceffl- 
tas  euocaret, Paulo  autem  antea  dixerat.  Non  ergo  bene 
intelligunt  Eccleflafticas  regulas, qui  hoc  negant  caufla  vti-< 
litatis, aut  neceffltatis  fleri  pojfe ,■  quoties  communis  vtilitas , 
aut  neceffluas  perflua ferit. Maneat  igitur  perfiftendu  efie 
E  Epifcopo  in  fua  Ecclefia,  &  pro  ouium  fuaru  vtilita¬ 
te  vfque  ad  extremum  vi  ere  ftrenue  laborandum.Hoc 
infinuat  in  prafientia  Petrus  ,  dum  ait ,  quamdiu  vita 
fuppetit  fideles  fibi  monendos  efie. 

Vtitur  autem  metaphora  tabernaculi.  Quamdiu,  XIII. 
inquit ,  furn  in  hoc  tabernaculo.  Quo  nomine  corpus 
fuum  deferibit ,  tacite  infinuans  nos  effe  in  hac  mor¬ 
tali  vita  tamquam  peregrinos,  aut  rnilites ,  aut  etiam 
.  Paflores  ,  hi  enim  omnes  in  tabernaculis  ,  ac  ten¬ 
toriis  habitare  confueuerunt,  &  idcirco  hac  eadem 
metaphora  vfus  eft  Paulus  k.  f)ui fumus jncpiiz, in  hoc  k  1<adCot- 
O  o  4  taberna  ?  4’ 


XIV. 
i  t.ad  Cor. 


b  cap.  vlt. 

cad  Ga!.i.8 

d  A&.io. 

c  epift.i. 


440 

tabernaculo ,  ingemifcimus  granati.  Et  paulo  poft  qua- 
fi  explicet ,  cur  nomine  Tabernaculi  vfus  fit.  Dum 
farnus  ,  inquit  ,  in  corpore  peregrinamur  a  Domino. 
Sic  etiam  paulo  poft ,  cum  de  morte  fua  Petrus  agit 
depolitionem  tabernaculi  nominat.  Quamquam 
enim  nobiles  inpiimis  Philofophi  hac  metaphora 
abufi  hominem  folam  animam  efle  definiebant , 
qui  corporis  ceu  domicilio  ,  vel  potius  carcere  in¬ 
cluderetur.  Apoftoli  tamen ,  virique  Apoftolici  cum 
de  hominis  natura  redle ,  vereque  fentirent ,  nec 
dubitarent  corpus  efle  veram  hominis  partem  ,'  hanc 
metaphoram  hadlenus  retinuerunt  ,  vt  animi  im¬ 
mortalitatem  declararent ,  eiufque  pratftantiam  ta¬ 
cite  indicarent  ,  quaj  polito  mortali  corpore  alio 
migraret. 

Itaque  corpus  nonnumquam  tabeirnaculum,  aliis 
veftem ,  interdum  etiam  domum  appellabant.  Haec 
enim  omnia  non  obfcure  fignificauit  Paulus  *  Apo- 
ftolus,qui  non  folum,vr  dixi,  corpus  noftrum  taber¬ 
naculum  vocat,  fed  cum  de  eodem  loquitur.  Nolu- 
mus,m<\mt,expoliari,  fed fuperuesliri :  paulo  ante  vero. 
Scimus,  ait,  quoniam  fi  terreftrfs  domus  noflra  huius  ha¬ 
bitationis  dijfoluatur.quod  adficationem  ex  Deo  habemus, 
domum  non  manu  fallam  aternam  in  coelis  .Suftitare  ,ait, 
vos  in  commonitione,  hoc  eft  excitare,  inflammare  ,  ad 
meliora  promouere ;  in  commonitione.  Hebraeorum 
more  ,  hoc  eft ,  mea  admonitione  ,  &  cohortatione, 
Graece  dixit  vorouvntFs.  Quali  dicat  ,fe  in  memoriam 
dumtaxat  reuocare  ea,  quae  ipli  non  ignorarent ,  ne¬ 
que  enim  docendi,aut  erudiendi  videbantur  ij,quos 
paulo  ante  dixerat  probe  inftrudfcos,  &  rerum  fcien- 
tia  imbutos  efle  ,  vt  Apoftoli  modeftiam  ,  animique 
dermflionem  facile  agnofeas ,  qui  ne  id  quidem  libi 
arroget ,  quod  eft  muneris  Apoftolici  proprium.  Vt 
enim  ex  Matthaeo  b  didicimus  ,  Chriftus  Dominus 
cumftas  gentes  ordini  A poftolico  docendas  tradidit. 
Praecipue  autem  Petrus  eorum  ,  qui  ex  gente  Iu- 
daeorum  Chrifto  nomina  dederant ,  curam  ,-acpa- 
troginium  fufeeperat  ;  de  ijlo  enim  vere  dixit 
Paulus  r .  Qui  operatus  eft  Petro  in  Apoflolatu  circun- 
cifenis.  Quod  ',  vt  fuo  loco  dixi  ,  non  perinde  ac¬ 
cipiendum  eft  ,  quali  non  licuerit  Petro  Gentiles 
Chrifto  aggregare ,  cum,vt  paulo  ante  dixi,  coelcfti'* 
vifq  ad  omnium  gentium-,  ac  nationum  conuerfio-.- 
nem  fuerit  prouocatus.  Sed  quod  peculi^yj,/^^idam 
ratione  ludios  facris  initiandos  ccEjl^fttbufque  prae- 
cep^  informandos  acceperit^ 

iQuamotFem  ill^um  f'!3e  ait  hoc  offici  j  genus,quo 
illos  ad  optima  quaeque  hortatur ,  atque  inflammat, 
cum  tamen  intetim  Gentilibus  ad  Chriftum  addu¬ 
cendis  Romae  ftrenuam  operam  daret,  vt  omnes  fer- 
m£.  occidentales  Eccleliae  Petrum  Audfcorem  agno- 
fcant,qui  partim  per  le  ipfum ,  partim  per  litos  difei- 
pulos  Euangelium  in  Occidente  promulgauit,pluri- 
mafque  Ecclelias  fundauit ,  quod  his  verbis  ad  De¬ 
centium  feribens  fignificauit  Innocentius  e.  Qms 
enim ,  ait ,  nefeiat ,  aut  non'  aduert at  id ,  quod  a  Principe 
Apoftolorum  Petro  Romana  Ecclefta  traditum  eft,  ac  nunc 
vfque  cufloditur  ab  omnibus  debere  feruari,  nec  fuperindu- 
ci,aut  introduci  aliquid, quod  'dtit  auBoritatem  non  habeat, 
aut  aliunde  videatur  accipere  exemplum  ?  pr&ferttm  cum 
fit  manifeftum  in  omnem  Italiam  ,  Gallias ,  Hi ff  amas, 
Aphncam ,  &  Siciliam ,  'infuldfque  interiacentes  nullum 
hominum  inftituijfe  Eccleftas ,  nift  eos ,  quos  venerabilis 
ApoHolus  Petrus ,  aut  eius  fuccejfores  conHituerunt  Sa¬ 
cerdotes  2  aut  legaiitj  fi  in  his  Prouinciis  alius  Apofto - 
lorum  inuenitur ,  aut  legitur  docuijfe  ,  quod  fi  non  legunto, 
quia  nufquam  inuenitur ,  oportet  eos  hoc  [equi, quod  Eccle- 
fia  Romana  cuftodit  ,a  qua  eos  principium  accepiffe  non 
eft  dubium,  ne  dum  peregrinis  ajfertionibus  ftudent ,  caput 
inftitutionum  videantur  omittere . 


Explanatio  Cap.  I. 


A  Quae  tamen  ,  vt  alias  monui ,  Paulum  Apoftolum  X  V  h 
non  excludunt, quem  Romae,&  in  Hilpania  Euange^ 
lio  promulgando  operam  dedifle  alibi  docuimus.  Vt 
autem  de  Petro  loquamur  conftat  illum  plures  in- 
ftituifle  Epifcopos  ,  in  Sicilia  quidem  Pancratium, 
Marcianum,  Perillum,  &  Philippum.  Capua: Pri- 
fetun,  Neapoli  Alprem ,  vel  Afprenatem,  Tharraci- 
nac  Epaphroditum, Equicolis  Marcum,  alium  tamen  * 
ab  Euangelifta,  Nepeiina  ciurtati  Ptolemaeum,  Fe- 
fuiis  Romulum,  Lucae  Paulinum,Rauennae  Apolina- 
rem,  Veronae  Euprepium,Patauio  Profdocimum, Ti¬ 
cino  Svrum,  Aquileiae  poft  Marcum  Ermagoram. 

In  Galliis  vero  Lemouicenfibus ,  Tholofanis  ,  & 
Burdegalenfibus  Martialem  ,  Tungrenfibus ,  Colp- 
nienfibus  ,&  Treuerenfibus  Maternum  ,  &  Vale- 
B  rium,  Rhcmcnfibus  Syxtum  ,  Arelatenlibus  T10- 
phimum  ,  Scnonenfibus  Sabinianum  ,  Cenoma- 
nenfibus  Iulianum  ,  Viennx  ,  &  Maguntiae  Cre- 
fcentem  ,  Catalaunum ,  Memnium  ,  Bituricenfibus 
Vrfinum  ,  Aruernenfibus  Auftremonium ,  San&o- 
nenfibus  Eutropium,  Germaniae  Euchajium,  ALgi- 
ftum  ,&  Marcianum,  Hiipniae  Torquatum  ,  iCte- 
fiphontem  ,  Secundum  ,  Indaletium  ,  Caecilium, 
dEfychium ,  Euphratium,  &  alios.  Sunt  qui  addant 
etiam  in  Britanniam  Petri  opera  Euangelium  pene- 
trafle.  Merito  igitur  ait  hoc  loco  Petrus  iuftumefle 
reuocare  in  memoriam  ,  qua:  ad  falutem  confe- 
quendam  funt  neceflaria ;  cum  praefertim  ,  vt  mox 
dicet  ,  mortem  fibi  imminere  non  dubitet  ,•  idcirco 
enim  fubdit: 

C 

14.  Certus  quod  velox  eft  depofitio  tabernaculi  mei ,  fe¬ 
cundum  quod  Dommus  nofter  lejus  Chriftus  fi¬ 

gnificauit  mihi.'] 

Superiori  argumento  vim  addit,  dum  ait  mortem  h 
fibi  imminere,  idque  au&oritate  Domini  confirmat, 
qui  fibi  obitus  fui:  tempus  inftare  fignificauit.  Perti¬ 
net  autem  ad  Parentum ac  Magiftrorum  munus 
fub  vitae  finc^m  filios  ,  ac  difcipulos  fuos  ferio  mone¬ 
re, &  falundribus  praeceptis  informare^  fic  olim  lacob 
paulcvuTite  mortem  filiis  bene  precatus  eftjficMofes 
Xliiuerfb  populo  diuina:  legis  obleruantiam  grauifll- 
ma  oracione  commendauit.  Et  Dauid  Salomoni  fi¬ 
lio  antequam  moreretur  non  pauca  praecepta  dedit.  ‘ 

D  Tobias  vero  filium  vnicum  ad  Dei  cultum  ,ac  bene¬ 
ficentiam  graui  oratione  inflammauit.  Denique 
Chriftus  Dominus  cum  fibi  non  ita  multo  poft  mo¬ 
liendum  certo  fciret ,  longa  oratione  ,  &  folatus  eft 
difcipulos  ,  &  ad  optima  quaeque  excitauit.  Dbfcx- 
uandum  eft  autem  quod  ait  Petrus.  Certus  quod  ve¬ 
lox  eft  depofitio  tabernaculi  mei.  Retinet  enim  meta- . 

phoram  ,  qua  proxime  vfus  erat  ,  &  corpus  fuum 
tabernaculum  nominat  ,  obitum  vero  ,  ac  mortem 
non  interitum  ,  quafi  integet  homo  pereat  ,.fed  ta¬ 
bernaculi  depolitionem  appellat  ^vt  animum  fuper- 
ftitem  fore  indicet. 

Videtur  autem  alludere  ad  militum  cohfaetndi-  H. 
nem,qui  confero  bello, &;partaivi(5boEia, &  paice  de- 
nique: comparata’ militare. tabernaculum  deponunt, 

E  &  ad  patriam  ,  &  domefticasfedes  reuertuntur.  Ita 
indicat  riuftos  ,  ac  pios  beHo  veluti  confedfco  * ,  ’  dc 
vidtoria  potitos  tabernaculum  deponere  ,  vt  in 
ccclefti  patria  triumphum  agant  ,  &  lufticia*  coro-  •>. 
nam.  aflequantur.  Hinc  ob  eaufam  piorum  mors 
fomnus  frequenter  in  facris  literis  dicitur  •,  fic  Di- 

•  uid  a.  Cunu  dederit  dilellis  fuis  fonmum.  Et  Clui- a  Pfait.  }• 
ftus  Dominus  apud  loanncrn  b.  La^arus  amicus  no-  b  cap.n.n* 

•  fter  dormit.  Et  apud  Lucam,  c.  Non  eft  mortua  puel -  -  cap.8. 0* 
la ,  fed  dormit.  De  Stephano  autem  p  roto  martyre  ^ 

ait  Lucas  d.  Obdormiuit  in  Domino.  Paulus  «  autem. 

Omnes 


*  t.adThcf. 
III. 

b  li.de  mor- 
talit. 


IV. 

c  ep.71. 


<-i  in  ot.con- 
folar. 


e  cp.jtf. 


V. 


f  cap.ri.i8 


»  Ii.de  prx- 
lcrip.  c.jtf. 
h  in  Scor¬ 
piaco  c.14. 
iTra&uj. 
in  Ioan. 


VI. 


k  in  a£bis 
paf T.  Petr.& 
Paul. 

Ili  5.deex- 
cid-  Hicrof. 
ci. 

mep.  ?). 
b  in  Pfal.  4. 
Pocnir. 


Catholica  Epift.  T I.  Petri.  441 


Omnes  quidem, z\k,  dormiemus.  Et  alibi*  ,  Nolumus  vos  A 
ignorare  de  dormientibus. 

Itaque  mors  profe&io  quxdam  eft  ,  qua  ab  hac 
morrali ,  &  mifera  vita  ad  immortalem ,  ac  beatam 
pergimus, quod  eleganter  expreffit  Cyprianus  b,  Eius 
efi,m<\\i\z,mortem  timere,  quiad  Chriftum  nolit  ire ,  eius 
eft  ad  Chriftum  nolle  ire ,  q  ui  fe  non  credat  asm  Christo  in¬ 
cipere  regnare.  Simeon  inflas  vifo  Chriflo  fciu.it  fe  citoejfe 
moriturum.  Latus  itaque  de  morte  iam  proxima  accepit  in 
manus  puerum, &  benedicens  Deum  exclamauit .Nunc  di¬ 
mittis feruum  tuum  m  pace.  Conteflans  tunc  efe  feruis  Dei 
pacem, func  tranquillam  quietem  ,  quando  de  huius  mundi 
turbinibus  e xt rads fedis,  &  fecuritatis  atermportumpeti- 
mus.  Aliquanto  autem  poft,  Amplcttamur  ,  inquir,  g 
diem,  quiaftgnat  fmgulos  domicilio  ftto  ,  qui  nos  iftinc  ere¬ 
ptos  ,  &  laqueis  facularibus  exfolutos  Paradifo  refti- 
tuit.  Qjtis  non  peregre  constitutus  properaret  in  'patriam 
regredi  ?  quis  non  ad  fuos  nauigare  ftftinans  ventum  pro- 
Jperum  cupidius  optaret ,  vt  velo  ctter  caros  liceret  ample  Eli} 
‘patriam  noftram  P aradifum computamus ,  parentes  Pa¬ 
triarchas  iam  habere  coepimus ,  quid  non  properamus ,  & 
currimus ,  vt  patriam  noftram  videre, vt  parentes  falutare 
po  (fimus! 

Sapienter  aurem fctipfit  alicubi  Soneca  c  eandem 
propemodum  metaphoram  lequutus,  .Nemo  noflrum 
cogitat,  quandotfe  ftbi  ex  hoc  domicilio  exeundum  ,ftc  vete¬ 
res  inquilinos  indulgentia  loci ,  &  confuetudo  etiam  inter 
iniurias  detinet. Vis  aduerf  is  hoc  corpus  liber  ejfeltanquam 
migraturus  habita  ,  propone  tibi  quandoque  hoc  contuber- 
nio  carendum  ,  fortior  eris  ad neceftitatemexeundi.  Pluri¬ 
ma  vero  in  hanc  fentendam  congerit  Plutarchus  d 
ex  prifcisPhilofophis  colledta,  qua:  hunc  locum  lo¬ 
cupletare  ,  &  illuftrare  queant ,  addam  tantum  Cy¬ 
priani  e  verba,  Si  wwvewr, inquit,  poffemus  euadere, me¬ 
rito  mortem  timeremus ,  porro  autem  cum  mortalem  mori 
necejfe  fit ,  ample  flamur  occafionem  de  diuinapromiffione, 

&  dignatione  venientem,  &  fungamur  exitu  mortis  cum 
pramio  immortalitatis. 

Certo  autem  libi  Petrus  ,  &  quidem  non  multo 
poft  mortem  imminere  profitetur  diuino  oraculo 
monitus,  Secundum  quod  ,  ait  ,  &  Dominus nofter  lefus 
Chriffus  ftgnificauit  mihi.  Non  puto  autem  refpcxiftc 
Petrum  ad  Chrifti  verba  apud  Ioannem  f,  quibus  fi- 
bi  genus  mortis  pr£dixit,^wew,^we«,inquit  ,dico  tibi,  j) 
cum  ejfes  iunior  cingebas  te, &  ambulabas  vbi  volebas,  cum 
autem  fenuer is, extendes  manus  tuas,&  alius  te  cinget,  & 
ducet  quo  tu  non  vis.  Interpretatur  autem  Euangelifta, 
quid  ea  verba  fignificenr,cum  fubiicit,/^  autem  di¬ 
xit fignificans, qua  morte clarificatur  us  ejfet  Deum.  Quid 
autem  fit  extendere  manus  explicans  Tertullianus  g, 
Roma, inquit,  Petrus  pajfioni  Dominica  adaquatur.  Et 
ali.bi  h.  Orientem  fidem  Roma  primus  Nero  cruentauit, 
tunc  Petrus  ab  altero  cingitur ,  cum  cruci  aflringitur.  Et 
planius  Auguftinus  ' ,  Extendes,  ait,  manus  tuas, hoc  efl, 
crucifigeris  ,.  non  enim  crucifixus ,  fed  vtique  crucifigendus 
quo  nollet  efl  dufhts.  Vt  enim  non  negem  mortem ,  ac 
genus  mortis  Petro  indicari, celeritatem  mortis, quod 
hic  Petrus  affirmat, Chriftus  ne  attingit  quidem. 

Inde  itaque  cognouit  Petrus  fibi  aliquando  in 
cruce  moriendum,  quando  autem  in  crucem  tollen¬ 
dus  eflet, non  nouit,necefte  vt  fit  aliud  quiddam  in-  E 
dicare  Petrum,cum  ait  celerem  fui  tabernaculi  depo¬ 
litionem  fibi  diuinitusa  Domino  fuilfe  prxnuncia- 
tam.  Non  me  fugit  quid  Linus  k  ,  Egefippus  1 ,  Am- 
brofius  m,&Gregorius  n  memoris  prodiderunt  pia 
populi  Romani  importunitate  paulo  ante  mortem 
coa&um  fuilfe  Petrum  fuga  fibi  confulere, fed  vix  ex 
VrbeegrdTo  obuium  fuifle  illi  Chriftum  Dominum 
crucem  humeris  geftantem  ,  quem  cum  ille  interro¬ 
garet  ,  quo  nam  pergeret ,  refpondilfe  Dominum  fe 
Romam  iterum  crucifigendum  petere  ,  quo  audito 


Petrum  defua  nece  Dominum  loqui  re<fte  interpre¬ 
tatum  continuo  fc  in  Vrbem  recepifie.  Verum  non 
potuit  Petrus  ad  hanc  hiftoriam  in  prxfentiaalludc- 
re,cum  illa  paulo  ante  mortem  contigerit, nec  verifi- 
milefiteum  iis  poftremis  virs  diebus  hanc  epifto- 
lam  fcripfilTe ,  ciim  ftacim  poft  reditum  in  Vrbem  ad 
fupplicium  raptus  dicatur. 

'  Rem  autem  totam  hunc  in  modum  dcfcnbit  Am-  V 1 I. 
brofius  ,  /dem  Petrus poflea villo  Simone,  cum pracepta 
Dei  populo  fejninaret ,  doceret  cafth  nomam,  excit auit  ani¬ 
mos  Gentilium,  quibus  eum  quarentibus  Chrifiiana  anima 
deprecatafunt,vt  pauliffer  cederet’,  &  quamuis  ejfet  cupi¬ 
dus  pafftonis ,  tamen  contemplatione  populi  precantis  infle¬ 
xus  efl, rogabatur  enim  vt  ad  infiituendurn ,  &  confirman¬ 
dum  populum  fe  refruaret ,  quid  mu  liat  nolle  muro  egredi 
coepit, &  videns  fibi  in  portaChriflum  occurrere. Vrbem 
ingredi, ait,  Domine  qu'ovenu?refpotidit  Chriftus,  Vento  ite¬ 
rum  crucifigi.  Intellexit  Petrus  ad  fitam  crucem  diuinum 
pertinere  re ffonfitm, Chriftus  enim  non  poterat  iterum  cru¬ 
cifigi  ,  qui  carnem  paffione  fufeepta  mortis  exuerat ,  quod 
enim  mortuus  e  fi, mortuus  eft femel, quod  autem  viuit ,  Deo 
viuit.  Intellexit  ergo  Petrus  ,  quod  iterum  Chriftus  crucifi¬ 
gendus  ejfet  in  fer  unio, itaque  (ponte  remeauit,  interroganti^ 
bus  Chnflianis  resfonfum  reddidit ,  fatim  fi  correptus  per 
crucem  fitam  honorificauit  Dominum  lefum. 

Vero  itaque  fimillimum  videtur  Chriftum  Domi-  VIII. 
num  Apoftolorum  Principi,  fuoque  in  terris  Vicario 
priuatim  fiipplicij  lui  tempus  ind icade  ,  non  ipfum 
diem  ,  nam  alioqui  numquam  adduci  potuiflet ,  vt 
fuga  mortem  vitaret-, fed  vniuerfim  opinor,  vc  hiclo- 
quitur  Petrus, fignificatum  eft  illi,  non  procul  abelfe 
obitus  fui  diem,atqueita,  vt  gratificaretur  fidelibus., 
qui  id  maxime  contendebant,  abfqiie  vllo  piaculo 
fefe  potuit  fuga;  committere.  Quocirca  cum  inteili- 
geret  Petrus  libi  non  ita  multo  poft  extremum  im¬ 
minere  diem,hoc  ftudiofius  ,  ac  diligentius  fidelium 
lalutem  procurat, vt  Apoftolico  muneri  nulla  ex  par¬ 
te  deeffe  videatur.Neque aliter  fecit  Paulus,  qui  non 
ita  multo  ante  mortem  ad  Timotheum  a  feribens  *  ep.r.c.4.4 
ait ,  Ego  enimiam  delibor ,  gr  tempus  refolutianis  mea  in¬ 
flat.  Viri  enim  famftifflmi  morris  expe&ationc  non 
terrenrur.fed  exuitanc  potius, ac  triumphant. Hinc  il¬ 
is  eiufdem  Pauli  b  voces  ,  Mihi  vi nere  Chriftus  efl ,  &  b  PIuI.i.ii. 
mori  lucrum.  Item  que  c ,  Cupio  diffolui,  4  e  fecum  Chri-  c  >Wd.rj. 
fio.  Neque  enim,  caducarum  rerum  amore  detinere¬ 
tur,  qui  probe  norinr,non  fe  hic  habere  manentem 
ciuitatem,ac  propterea futuram  fedulo  inquirunt. 

Alia  omnia  accidunt  iis,  qui  mortalium  bonorum  IX. 
guftu  renentur  impliciti ,  de  quibus  redte  Sapiens  <* ,  dEccl.41.1. 
O  mors ,  inquir  ,qn'.irn  amara  eft  memoria  tua  homini  pa¬ 
cem  habenti  in  fiubftant  iis  fluis.  Sic  olim  Agag  A  male - 
chitarum  Rex  cum  fibi  moriendum  animaduerteret, 
his  verbis  exclamauit  %  Siccine  feparas amara  morsi  At 
reuera  nihil  habet  mors  quod  metuendum  fir ,  modo  3 
quis  bene,ac  laudabiliter  vixerit.  Quocirca  Chriftia- 
no  homine  dignilfima  vox  eft,  quae  alicubi  apud  Se¬ 
necam  f  extar.  Ante fine  flui  em  citraui  vt  bene  vmerem,  f  ep  71. 
in  fcneciute  vt  bene  moriar ,  bene  autem  mori  ejl  libenter 
mori,vt  fatis  vixerimus  nec  anni ,  nec  dies  faciunt,  fed  ani¬ 
mus.  Rurfus  g  alibi,  Citius  mori,  aut  tardius  ad  rem  non  g  ep.7i. 
pertinet,  bene  mori,  aut  male  ad  rem  pertinet.  Bene  autem 
mori  eft  effugere  male  viucndi  periculum.hemcpic  ",Ma-  h  ep.78. 
gnum  eft  honefie  mori,  prudenter,  firtiter. 

Denique  hic  Philofophus,qui  vt  apparet, de  animi  X. 

immortalitate  ne  cogitabat  quidem  ,  mortet?)  taipen 
inter  mala  numerandam  negat,quae  potius  malorum 
omnium  finem, ac  terminum  affert. Ita  enim  de  mor¬ 
tuo  loquitur,  Excejftt filius  tuus  terminos ,  intra  quos  fer.- 
uiit, excepit  illum  magna ,  &  aterna  pax ,  non  paupertatis 
metu  ,  non  d/uitiarum  cura,  nun  libidinis  per  voluptatem 
animos  carpentis  ftimulis  incejfitur,  non  inuidia  fthcitatis 

alma 


AA2-  Explanatio  Cap.  I. 


aliena  tangitur, nec fua  fremitur, nec  comitiis  quidem  vilis  . 
verecunda  aures  verberantur ,  nulli  pHblica  clades  confri¬ 
atur  ,  nullapriuata ,  nec  follicitus  futuri  pendet  ex  euentu 
femper  in  deteriora  dependenti tandem  ibiconffitit ,  vnde 
nibil  eum  depellat,  vbi  nihil  terreat.  Longa  deinde  ora¬ 
tione  oftendit  mortem  nihil  e  fle  aliud ,  quam  malo¬ 
rum  omnium  carendam. Quid  ille  dixilfet,li  bearam, 
immortalemque  vitam  manere  iuftos  credidilTet? Ira¬ 
que  viri  fandi  mortem  potius  appetebant ,  quam  ti- 
mebant.Ante  obitum  tamen  de  fidelium  falute  folli- 
eiti  ftrenue  eorum  caufa  laborabant. 

Ij.  Dabo  autem  operam ,  &  frequenter  habere  vos  pofi 
obitum  meum,vt  horum  memoriam  faciatis.  ] 

J.  Rede  haecfuperioribusadneduntur,  fiue  quia  ab 

iis  pendent  ,fiue  quia  eorum  nonnullam  rationem 
reddunt.  Pendere  autem  videntur ,  fi  hoc  modo  Pe¬ 
trus  argumetetur.Qupniam  extremus  imminet  dies, 
danda  mihi  fedulo  eft  opera ,  vt  meorum  fiue  confi- 
liorum,fiue  praeceptorum  memoriam  retineatis-,  red¬ 
dere  autem  videtur  rationem  fuae  tum  ledulitatis, 
tum  diligentiae ,  cum  dicat  cupere  fe ,  vt  etiam  poft 
obitum  fuum  horum  omnium  recordentur.  Vt  au¬ 
tem  hoc  loco  monet  Oecumenius/uerunt  olim,qui 
haec  non  fine  hyperbato,  hoc  plane  fenfu  explicanda 
eenferent,  Dabo  operam ,  vt  etiam  poft meum  exitum  vos 
femper, &  affidue  horum  memoriam  habeatis.  Sunt  tamen 
ali],  qui  [impliciter  interpretentur ,  quafi  dicat  Apoflolus. 
Dabo  operam ,  vt  femper  vos  etiam  pojl  meum  exitum  ho¬ 
rum  memoriam  habere  poffitis , quafi  dicat.  Ne  miremini , 
neque  grauiter  feratis,  fi  affidue  vos  de  iifdem  commonefa¬ 
cio, non  enim  id  ago  propterea  quod  tarditatis,  atque  impe¬ 
ritia  vos  damnem  ,fed  vt  affidua  de  his  doclrina  flabilem , 
atque  immutabilem  perceptionem  in  animos  veslros  indu¬ 
cam  ,  qua  confirmati  pofi  meum  quoque  vita  obitum  infita, 
atque  indelebilia  huiufmodi  documenta  habeatis.  Hade- 
nusOecumenius. 

I  r  Vtraque  autem  explanatio  huic  loco  congruit, 

priorem  illam  indicare  vifus  eft  ipfe  Petrus  apud  Cle- 
a  ep  i  ad  Ia-  mentem  3  Romanum, ita  enim  loquitur,  Certus  efto, 
eob.'  fiat,  quod  neceffeeftte  fufctpere  omne  periculum, quia  necegopra 
Dora.  falute  omnium  ab  obfecrando  cejfabo.  Ibi  enim  ,  vt  etiam 
hoc  loco  indicare  videtur  fe  etiam  poft  mortem  pro 
fidelium  falute  fore  follicitum,  atque  adeo  fuispreci- 
bus  eos  ad  optima  quaeque  promoturum  ,  quod  re- 
centioresno  pauci  maxime  probant.  Res  autem  ipfa; 
quicquid  hxretici  contra  difpu  tene,  iam  pridem  mi¬ 
ro  Ecclefiae  confenfu  recepta  eft,&  a  fan6tilfimis,do- 
dilfimffque  viris  Scripturae  teftimonio ,  Sc  facrarum 
traditionum  audoritate  firmata.  Quod  fi  libeat  alte¬ 
ram  explicationem  fequi,fignificabit  Petrus  ,  idcirco 
fe  epiftolam  fcribere,vt  quae  viuens  praeceperar, etiam 
poftipfius  mortem  infua  epiftola  legantur, eaque  le- 
dione  difcipulorum  animi  ad  meliora  excitentur. 
Haec  enim,  vt  alibi  dixi ,  praecipua  eft  facrorum  feri- 
ptorum  vti]itas,in  iis  enim  maiorum  mens  elucet,  & 
b  Pf.  77.*.  vita  refplcndct.Itaque  Dauid  b,  Quanta, inc\iut,man- 
dauit  Dominus'  T  atnbus  nostris  nota  facere  filiis  fuis  ,vt 
cognoficat  generatio  alterat  fili  j  qui  nafcentur,&  exfurgent 
narrabunt  filiis  fuis. 

III.  Poliis  etiam  hanc  Petri  pollicitationem  alio  re¬ 
ferre, vt  fe  dicat  daturum  operam,ne  poft  fuum  obi¬ 
tum  Paftores  ,  acDodores  defint,  quiEcclefiis  prae- 
fint  ,  fuaque  diligentia  ,  ac  fcdulitate  fideles  confir- 
ment,Gentiles  ad  fidem  adducant,  quodfadum  elfe 
experimento  competimus.  Apoftolis  enim  Epifco- 
pos ,  &  Paftores  fuccclfifle  videmus  ,  de  quibus  Au- 
ePf.44. 17-  guftinus  explicat  verba  illa  Dauidis  «  ,Pro  Patribus 
tuis  nati  funt  tibi  filii.  Genuerunt  te,  odx.  Auguftinus,  ,-.'po - 


fiolifipfi  miffi funi  ,tpfi  pradieauerunt  dpfDTatres.  Sed  ntm- 
quidnobifeum  corporaliter  femper  ejfe  potuerunt)  &  fi  vnui 
ip forum  di  xit .  Cupio  dijfolui  ,  &  ejfe  cum  Chri  rfo  ,  multo 
magis  optimiim  eft ,  manere  in  carne  neceffanum  propter 
vos.  Dixit  hoc  quidem  fed  qiundiu  hic  manere  potuirinun- 
quid  vfique  ad  hoc  tempus )  nunquid  vfque  in  pofi  erum ) 
ergo  illorum  abfcejfu  deferta  eft  Ecelefia ?  abfit.  Pro  ‘Patri¬ 
bus  tuis  nati  funt  tibi  filij.  Quid  eft. Pro  Patribus  tuis  nati 
funt  tibi  fili])  Patres  miffi  funt  Apofloli.  Pro  Apoflolisfilij 
nati  funt  ftbi,conflimi  fiunt  F.pifcopi, hodie  enim  F.pifcopi, 
qui  funt  per  totum  mundum,  vnde  nati  funt )  Ip  fit  Ecelefia. 

‘Patres  illos  appellat, ipfiillos genuit,  0 7  ipfi  illos  confli  tute 
in  fedibus  Patrum.  N on  ergo  te  putas  de  fertam  ,  quia  non 
vides  Petrum-, quia  non  vides  Paulum, quia  non  videsillos, 
per  quos  nata  es.  De  prole  tuatibi  creuit  Paternitas.  Pro 
Patribus  tuis  nati  funt  tibi  filij.  Constitues  eos  Principes 
g  fuper  omnem  terram.  Eodemque  modo  loquitur  Gre- 

gorius  a  P ontifex,  Omnipotens  Deus  Ecclefiam fiam  di-*  •inf.mor. 
gna  fine  adminift  ratione  non  de  ferit ,  nam  cum  firtes  H 

pramiurn  vocat ,  eorum  vice  Jde  biles  ad  certamina  roborat: 
cum  illos  fufeipiendo  remunerat ,  ifiis  laborum  vires ,  quas 
remuneret,  fubminiftrat.  De  quibus  eidem  fanfla  Ecelefia 
dicitur.  Pro  Patribus  tuis  nati  funt  tibi  filij ,  conftitues  eos 
Principes  fuper  omnem  terram.  In  virtute  quippe  antiquo¬ 
rum  V atrum, hi,qni  pofimodum  pralati  funt , [abrogantur , 
quia  Cr  cum  annofit  arbufta  fucciduntur ,  in  eorum  robore 
tenera  virgulta  fuccrefcunt. 

Quod  ergo  poft  mortem  fuam  aliorum  opera ,  at-  1 V. 
que  induftria  Petrus  fadurus  erat  dum  inter  morta¬ 
les  degit, fedulo  praeftat ,  qui  meminerit  didumfibi  a 
Chrifto  Domino. Pafce ouesmeas,Cr  pafce  agnos. Quod 
vero  fpedat  ad  verba ,  quod  ait  Interpres  ,  Dabo  ope¬ 
ram  ,  &  frequenter  habere  vos  poft  obitum  meum,vt  horum 
memoriam  faciatis,  Graece  eft,  asKtfaV»  t-^esv.  Nonnulli 
autem  vevbu  coniungut  cum  infinitiiio  voiei&xjy 
vt  fenfus  fit.Dabo  operam  vt  poft  obitum  meum  ho¬ 
rum  pollitis  recordari.  Sic  enim  &  Latini  loqui  fo- 
lent,  Habeo  dicere, habeo  polliceri, hoc  eft, polium  dice¬ 
re, &  polium  polliceri.  Ita  hoc  loco  v^ac  <$T  ri- 

twi>  f. Touz&r,  vt  polfitis  horum  memoriam  fa¬ 
cere, aut  horum  memoriam  retinere. 

16.  Non  enim  doBas  fabulas  fequuti, notam  fecimus  vobis 
Domini neftri  /efu  Chrifii  virtutem,  & prsfentiam, 
fedfpeculatoresfafli  illius  magnitudinis.  ] 

Sux  follicitudinis,  &  conftantiae  rationem  reddit, 
idcirco  enim  tam  fedulo,  acftudiose  laborat,  vt  fide¬ 
les  quae  partim  voce,  partim  feripto  ttadiderat ,  me¬ 
moria  complcdantur,ac  retineant,  quoniam  illa  non 
funt  inania  figmenta,  aut  fabulae  ingeniose  confidx, 
cuiufmodi  funt,qux  ab  haereticis  inculcantur,  vt  vi¬ 
deatur  Gnofticos  tacite  pcrftringere.  Itaque  rede 
O ccumcnius, Ndn  fruftrafinquk  ,fe  de  his  diligentiam 
prafe  ferre,  fed  catenus  eaperfequi, quatenus  certi/fima ,  ac 
verijfima  cognitione  percepit.  Non  enim  fapientiafe  huma¬ 
na  vttndo,  (jr  ornata  oratione  decipiendo  vim  Domini,  & 
aduetum  manifeftaffe  ipfisafferit,idquod&  Grxci  faciunt, 

Cr  haretici,dum  illi  fuco  orationis,  hareticis  figmentis  Au¬ 
ditores  captant  ,  ac  fallunt ,  quemadmodum  ‘Valentiniani, 
qui  profundum  ,  &  flentium  prodigio  fis  fibulis  introduce¬ 
bant, nam  verifimile  eft  eo  tempore  ipfos  iam  fuboriri  ince- 
/#•  ' 

Haec  ille, cui  tamen  de  Valentinianis  non  aflentior,  II. 
videtur  enim  Valentinusnon  nifi  fecundo  fxculo,  Sc 
quidem  in  fine  errores  fuos  profeminalfe.  De  Simo¬ 
ne  ,  eiufque  fe  datoribus  facilius  admiferim  loqui  in 
prscfentiu  Petrum,  fit  fortafle  etiam  Gentilium  fabu-  1 
las  notat,  quas  merito  veteres  omnes  Paries  &  deri- 
denr,&  fapienter  confutant.  Si  infpicins  autem  Grx- 
ca  verba  non  facile  ftaruas  indodafiic ,  an  dodas  fa¬ 
bulas 


Catholica;  Epift  II.  Petri. 


443 


mam  conuertit  itt 
cum  mortuo  amico 


bulas  interpretere ,  ait  enim  Petrus  atoo^urmtvotf  /atl-  A  It  conuiuium ,  diurnum  approba ,  quod aqt 
e<3'< ,  &  nonnulli  qualem  arte  compofitas  fabulat  inter-  vinum.  Noflra  tibi  mnotefcat  ajfcbli  ' 

'petantur.  Quid  vulgatus  Interpres  fcripferit, non  fa-  *  .  ' 

tis  liquet.  Variant  enim  Latini  Codices  ,  &  alij  qui¬ 
dem  indoflas ,  alij  doilas  fabulas  le gunt.  Noua  editio 
Romana  habet  doflas ;  quafi  Apoftolus  Chriftianam 
fimplicitatem  commendet, qu?  nihil  arte  confidbum, 

,aut  ingeniose  inuentum  fequitur.  Sed  ea  tarum  pro¬ 
bat,  quae  diuinitus  patefa&a  funt ,  quaeque  non  tam 
ad  excolendum  ingenium ,  quam  ad  mores  ,  viram- 
que  re<£te  inftituendam  .valent. 

Ili.  Quocirca  Hieronymus  a  ,doflas  fabulas  inrerpre- 
aad  Gal.j.  tatur,hoc  eft  argute,ingeHiofeque  confidas,  cum  ta¬ 
men  alioqui  non  a  veritate  tantum ,  fed  etiam  a  pro¬ 
babilitate  plurimum  abhorreant ,  quas  propterea  in- 
dignifllm*  erant  ,  quae  ab  Apoftolorum  Principe 
pr*ferrim  fub  extremum  vitae  commendarentur. 

Nam  Gentiliu  quidem  Potitarum  fabul*,vtluftinus, 

Athenagoras,  Minutius.,  Arnobius,  Tatianus  ,  Ter¬ 
tullianus, Ladantius  copiose  docuerunt,  nihil  habet 
folidi,fed  fomniantium deliramentis  fimillimae  funt: 
quae  autem  ab  haereticis  excogitata  funt  monftra ,  at¬ 
que  portenta  a  Poetarum  fabulis  partim  defumpta, 

partim  a  Philofophorum  ineptiis  detorta,  qualia  fmt  qu*  docebant  fe  oculatos  teftes  appeflareVitaYoan- 
b  hxc'*  fztis  produnt  ipfa ,  vt  merito  dixerit  Irenaeus  »  ad-  nes  %  Et  qui  vidit ,incpak,teflimomumperhibuit ,  &  ve- 3 

uerfus  eos,  Vtfloria  eft ,  fcntcnrta  eorum  manififlatio.  Et  - n  r.  -  .  --  h 

e  ep.adCte- Hieronymus  c  ,  Sententias  veflras  prodidijfe  fuperafie 
fiption.  eji.  ■ 

IV.  Notam  ,  inquit  ,ficimus  vobis  'Domini  noflri  Iefn 
Chriflivirtutem ;  Graece  hoc  eft  ,  vim  ,  atque 


fletus  impenditur, diuina  potentia  fentiatur,  ciimidem  pofl 
quatriduanam  iam  foetidus  fepulturam  folo  vocis  imperio 
viuificatus  erigitur.  Lutum  de  (puto,  &  terra  fieri  corporei 
fuit  operis,  fed illinc  fuperlitos  cari  oculos  illuminari  non  du¬ 
bium  efl  illius  fuififie  virtutis.,  qua  quod  principiis  natura 
non  dederat, ad  manifeflationemfua  gloria  referuauit.  Feri 
eft  hominis  fatigationem  corpoream  fomni  quiete  reieuare, 
fed  veri  Dei  eft  ,vim  fieuientium  procellarum  prscepti  in¬ 
crepatione  compefcere.  Cibos  e  furientibus  apponere  humana 
benignitatis  cft,&focialis  animi,  fed' quinque,  panibus  ,  & 
duobus  pi ftibus  quinque  millia  virorum  exceptis  mulieri¬ 
bus, &  paruulis  fariare  ,  quis  negare  audeat  opus  elfe  Dei¬ 
tatis?  '  , 

3  Addit  &  praelentiam ,  Graece  napaaluv ,  vt  omnino  vir. 
male  quidam  Codices  praefeientiam  habeant.  H*c, 
igitur  ait,  qua:  de  Chrifti  diuinitate ,  deqiie  eius  cor-  i 
porco  ad  nos  aduentu  docui, non  ex  Philofophorum 
exhedris, aut  Poetarum  ,  vel  haereticorum  fabulis  de¬ 
prompta  funt ,  ied  ex  rei  veritate ,  quam  ipfis  oculis 
vidimus, &  auribus  percepimus , Speculatores,  inquit, 
fadiillius  magnitudinis. Solent  enim  Apoftoli  eorum, 


rum  eft  ttftimomum  eius.  Er  alibi  b,  Quod  fuit  ab  initio,  b  cp,I,c,I‘ 
quod  audiuimus ,  quod  vidimus  oculis  noflris  ,  &  manus 
noflra  contretlauerunt  de  verbo  vita ,  &  vita  manifeftata 
eft,&  vidimus, &  te  flamur, Scc.  Et  Petrus  c ,  Dedit,  in- c  Aa- 1  °-+I' 
quit ,  eummanifeflum  fieri  non  omni  populo,  fed  te  flibus 


rr.  r  i  i  •  •  r  i  •  .  J  J  vtr+ru>  vvymv)  cu  ici»  iwha 

efficacitatem ,  fiue  tradenda;  ventatis  ,fiue  humant  C  praordinatis  'a  Deo  nobis,  qui  manducauLus ,  &  bibimus 
generis  redimendi, fiue  mtra,ac  fupra  natur*  vim,  ac  cum  illo  poftquam  fiurrexit  a  mortuu.  Hic  autem,  m,fte- 


facultatem  efficiendi ,  fiue  humana  fcclera  expiandi, 
-fiue  denique  Sacramcntacondendi.  His  enim  rebus 
omnibus  admirabilis  vis  ,  atque  efficacitas  Chrifti 
Domini  cernitur,  quaenon  haereticorum ,  au.t  Poeta¬ 
rum  fabulis  ,  fed  certiffimis  documentis  probantur, 
vt  paulo  pbft indicabit.  Re<3:£  autem  ait  virtutem  fe 
Chrifti  notam  fecifle,  curri  enim  cius  imbetalfctas, 
qua  mortem  fubierat ,  multos  non  mediocriter  ip#£- 
turbaret,in  eo  maxime  laborabant  Apoftoli, vt  often- 
derent  in  ea  mortalitate ,  infirmitateque  natfir*  vim 
diuinam  latuifle.  - 

Quocirca  Paulus  de  Chrifto  Domino  d  zit.  Cruci¬ 
fixus  eft  ex  infirmitate  ,fied  viuit  ex  virtute  Dei.  Hanc 
IJ,4‘  itaque  virtutem, diuinamque  vim, ac  poteftatem  ma¬ 
xime  extollebant  Apoftoli,  &  qui  fequuti  .funt.Apo- 
eferm.  8.  de  ftolorum  fuccefTores,pr*cipue  autem  Leo. «  Pontifex 
^  cum  fijpe  alias, tum  potiffimum  quodam  loco  vtram- 


V  III. 


V. 

di.adCor. 


que  docet  in  Chrifto  naturam  fideliter ,  conftanter- 
que  credendam,  fic  autem  ait ,  Duplicis  itaque  in  Chri¬ 
fto  forma  vnaperfona  eft,  &  Filius  Dei  ,  idemque  Filius 
hominis  vnus  eft  Dominus  conditionem  feruilem  con filio  pie¬ 
tatis  recipiens, nec  legem  necefiitatis  incurrens, qui  a  potefta- 
te  factus  eft  humilis, pote  flate  paftibilis,  pote  flate  mortalis , 
vt  addcftrucndum  peccati,morrifque  dominatum, &  poena 
capax  ejfiet  fub  flant  ia  infirmitatis  ,  ^  nihil  gloria  fua  per¬ 
deret  natura  virtutis. Cum  itaque  Dileftififimi  legentes,  vel 
audientes  Euangelium,  quadam  in  Domino  noslro  lefu 
Chriflo  cognofatis  fubieftainiuriis,  quadam  illuflrata  mi¬ 
raculis,  ita  vt  in  eodem  nunc  humana  appareant,  nunc  di-  £ 
uina  refflendeant ,  nolite  quidquam  eorum  adferibere  fal- 
fitati. 

Et  aliquanto  poft.  Quomodo  fingula  diftinguen- 
da,&  fuis  fint  principiis  adlcribenda ,  his  verbis  ele- 
gantiflime docet,  Da  homini,  quod  de  muliere  puer  na- 
fcitur,da  Deo, quod  nec  conceptu  laditur  Virginitas  mater¬ 
na, nec  partu.  Formam  ferui  obuolutam  pannis  iacentemm 
prafepio  cognofce \fied  annuntiatam  ab  Angelis ,  declara¬ 
tam  ab  elementis ,  adoratam  a  Magis  formam  Domini 
confitere.  Humanum  intellige  quod  non  declinauit  nuptia- 


cnlatores  fatri  illius  magnitudinis  ,  Graece  t»?  6% eivn  ui- 
appareat  loqui  Petrum  de  magnitudi¬ 
ne  Chrifti,  eft  enim  6 x.eln  mafculini  generis ,  &  om¬ 
nino  ad  Chriftum referendam  eft,. cuius  maicftatem 
contexerant  Apoftoli ,  iureque  optimo  eius  virm- 
tem,ac  praefentiam  poterant  praedicare. 

Quod  autem  ait ,  /peculatores  Graece  dixit 
quafi  dicar  fc  oculis  perfpexifle  Chrifti  magnitudi- 
nem  ,  quod  vere  poterat  fetrus  affirmare  ,  qui  vnus 
fuit  e  tribus ,  quos  Chrifttis  in  monte  adefle  voluit, 
cum  fpeciem  quandam  eius  glori*  ,  qu*  corpori  de¬ 
bebatur, ad  pundtum  temporis aflumpfit,  quod  mox 
clarius  explicat.  Indicar  enim  myfterium  ,  de  quo 
D  Matrh*us  d,Marcus  £,&  Lucas  f  copiose  fcripfernnt,  dcap/17.  t. 
Poft  dies  fex, ait  Matrh*us ,  ajfumpftt  lefus  Petrum ,  er  c  raP-f 
Iaeobum,<gr  loannem  fiatrem  eius, &  ducit  illos  in  mentem  f  cap' 9’ 
excelfumfeorfum ,&  transfiguratus  eft  ante  eos,  &  refflen- 
duit  facies  eius  ftcut  fol ,  veflimenta  autem  eius  facla  funt 
alba  , ftcut  nix.  Vt  enim  ait  Leo  8  Pontifex ,  Confcenfo 
cum  eis  fieorfum  monte  pracelfo  claritatem  fua  gloria  de- 
monflrauit ,  quia  licet  intellexifient  in  eo  mate  flatem  Dei, 
ipftus  tamen  corporis, quo  diurnans  tegebatur,  potentiam  ne- 
fcfibant.Nccpc.  enim, vt  idem  Leo  rnox  fiibiicit,  diui-  ‘ 
nitatis  naturam  corporeis  oculis  cernere  vlla  ratione 
porerantjA/ dm  illam,  inquit,^ ipftus  deitatis  ineffabikmf& 
inaccefftbilem  viftonem,qua  in  aternam  vitam  mundis  corde 
feruatur, nullo  modo  mortali  adhuc  carne  circumdari  intue¬ 
ri  poterant, efr  videre. 


1 7.  Accipiens  enim  d  Deo  Patre  honor  em, & gloriam  vo¬ 
ce  delapfa  ad  eum  huiufcemodi  a  magnifica  gloria. 
Hic  eft  filius  meus  dilecius ,  in  quo  mihi  complacui, 
ipfum  audite. } 

Reifte  hoc  loco  Oecumenius,  Vel  participium ,  in- 
quit ,  W  ( accipiens )  pro  verbo  ( accepit )  pofitttm  eft, pro¬ 
pterea  quod  ad  participium  confeqiiutio  orationis  minime 
refpondet,  vel  fi  pro  participio  proprie  [umere  hoCquifpiam 
velit ,  neceffie  omnino  erit  ,vtinconftrutla  aratio  efficiatur , 

Sed 


442*  Explanatio  Cap.  I. 


Sed  fi  ( accipiens )  profaccepit)  fumamus , apte  omnia  refpon- 
debunt  in  hunc  modum.  Accepit  enim  a  Dcq  Patre  hono- 
rem,&  gloriam, voceipfi  delata  a  magnifica  gloria.  Vide¬ 
tur  omnino  efle  Hebraifmus  ,  quo  Hebraei  non  in- 
frequenter  participio  pro  verbo  vcuntur.  Confirmat 
autem  quod  modo  indicauerat  fpeculatorem  fe  il¬ 
lius  magnitudinisfuilfemam  praeterquam  quod  om¬ 
nia  Chrifti  miracula  viderat ,  quae  ipfius  diuinitatem 
vteumque  declarabant ,  peculiare  quoddam  myfte- 
rium  infinmt ,  quod  in  monte  Tabor  contigifle  tres 
Euangeliftas  commemorant.  Accepifle  autem  dici¬ 
tur  honorem  ,  &  gloriam  a  Deo  Patre  ,  vtdiuinarum 
pcrlonarum  diftin&io  fignificetur ,  quodobferuarut 
a  devnita  Athanafius  », Hilarius  b,Auguftinus  c,  Gennadius.  d 
Deitate  Tri.  ita  porro  dicitur  accepifle  a  Patre  honorem, vt  tamen 
Tilnir*  dC  c*u^em  cum  Patre  particeps  fuerit  a&ionis  ,  vt 
c  li.  3  .cont.  eJft  .eiufdem  naturae, ac  fubftantis  confors.  Accepifle 
Maxim. c.io  aurem  ait  honorem  ,  &  gloriam  j  honorem  quidem, 
d  de  Ecclef.  Cum  paterna  voce  declaratus  eft  Filius  3  gloriam  vero 
^ogmacibus  ^  iHaftrationem  totius  corporis ,  Sc  veftimentorum 
fplendorem  ,  quod  fuit  egregium  diuinae  illius  maie- 
ftatis  argumentum. 

I I.  Defcribitur  autem  ea  gloria  a  Hieronymo  e  hunc 
e  Matt.  17.  plane  in  modum.  Qualis  futurus  efi  tempore tudteandt, 

talis  apparuit  stpotlolis:  quod  autem  dicit.  Transfigura¬ 
tus  efi  ante  eos ,  nemo  putet  prislinameius  firmam  ,  fa¬ 
ciem  perdidijfe,  vel  amifijfe  corporis  veritatem ,  vel  affum- 
pfiffe  corpus,  vel  fpirituale,vel  aereum.  Sed  quomodo  traf- 
firmatus  fit  Euangehsla  demonfirat  dicens.  Et  resplenduit 
fkcieseius  ficut  fol.Vbi  fplendor  faciei  ostenditur,  &  candor 
defcribitur  vefiium, non  fubftantia  tollitur  ,  fed  gloria  com¬ 
mutatur.  Certe  transformatus  efi  Dominus  in  eam  glo¬ 
riam  ,  qua  venturus  efipofiea  in  regno  fuo. Transformatio 
fplendorem  addidit ,  faciem  non  fubtraxit.  Efio  corpusfpi- 
rituale  fuerit, num  &  veftimenta  mutata  fiunt,  qua  in  tan¬ 
tum  fuere  candida  ,  vt  alius  Euangelifia  dixerit.  (Sevalia 
fullo  fuper  terram  non  potefif acere.  Quod  autem  fullo  fu- 
per  terram  poteft  facere, corporale  eft,&  taclui  fubiacet,  & 
non  fpiritualc,&  aereum, quod  illudat  oculis, dr  tantum  in 
phantafinate  consficiatur. 

III.  Eodemque  modo  loquitur  Beda ,  aliique  pene 
omnes, qui  externam  dumtaxat  corporis  gloriam  Pe¬ 
tro  ,  reliquifque  duobus  Apoftolis  indicatam  fuifle 
affirmant,cum  neque  anima:  gloria,multoque  minus 
diuinitatis  maieftas  corporeis  oculis  cerni  pollet. 

Eor.deTraf-  Quamobrem Damafccnus  f,  Nunc, inquit,  vifa  funt, 
fig.Dom.  qU£  hominum  oculis  cerni  non  poterant ,  nimirum  terre¬ 
num  corpus  diuinum  fplendorem  emittens ,  mortale  corpus 
Deitatis  gloriam  fontis  inftar  fundens.  Poft  multa  vero} 
u4cfolis  quidem,  ait  ,infiar  ipfius  facies  lucet ,  etenim  luci 
materia  carenti  perfonalitervnitur,  euf  iufiitist  fol  efficitur t 
atque  ipfius  veftimenta  tanquam  nix  albefeunt.  V fiimen- 
tum  enim  no»  per  vaionem  glorificatum  efi ,  verum  per 
quandam  dumtaxat  affetlionem  ,ac  non  item  hypoftatice. 
glib.j.c  10.  Certe  Au&or  s  de  mirabilibus  Iaerae  Scripturas  vnde 
fplendor,  &  gloria  oriretur  his  verbis  declarat ,  Licet 
in  hac  ofienfione  Domini  facies  folari  fplendore fulferit,non 
tamen  ipQ  caro  fpltnduit,  fed  diuinitas  latens  in  corpore  lu¬ 
minis  fui  portiunculam  confpiciendam  foris  videntibus 
quantum  poterant  concejfit. 

ly^  Verum  hi  Au&ores  videntur  indicare  fulgorem 
illuni  corporeum  nihil  efle  aliud,  quam  ipfam  hypo- 
ftaticam  vnionem ,  quod  apertius  alibi  indicat  Da- 
h  li.  3.  de  fi-  mafeenus  h,  nec  non  Epiphanius.  *  Quibus  confen- 
i  hxref.  69  ^rc  v^etul?  Nazianzenus  k ,  vbi  de  hoc  myfterio  in 
k  or.49.qua:  hac  verba  loquitur,  Vt  fol,cum  in  nube  tegitur  ,  claritas 
eft  de  fide,  eius  comprimitur, non  eacatur,dr  lumen  illud, quod  toto  or¬ 
be  diffufiim  claro  fplendore  cunSla  perfundit,  paruo  admo¬ 
dum  obftaculo  nubis  includitur, non  aufertur.  Sic  &  homo 
ille,  quem  Dei  Filius  induit ,  Deitatem  in  illo  non  interce¬ 
pit,  fed  abfeondit .  Denique  cum  fe  m  monte  paululum  ex¬ 


tra  tpfim  hominem  exiuliffet,  fulgore  luminis  eius  pene  oS- 
cacati  yl poft  oli  funt.  Et  poft  nonnulla,  Vt  claritas  Solis 
non  vfque  ad  noftros  emicat  vifus  ,fed fibi  falua  eft ,  quia 
quod  non  videtur  infirmitatis  eft  noftra,  quorum  oculos  nu¬ 
bium  texit  obfcuritas.lt a  &  Maieftas  illa  diuina,  qua  ,  vt 
dixi,corpus  induerat ,  probat  fe  non  fuo  detrimento  proprio 
latuiffe  fulgore,  fed  carnis, vt  dixi  beneficio,  cuius  caufa  Fi¬ 
lius  Dei  ,  Filius  hominis  effe  fufimuir.  Sic  Euthymius  4,  a  inMattc 
Transformatus  eft,  ait, corpore  quidem  in  propria  figura  34* 
manente, diuino  vero  fplendore  modicum  quiddam  in  eo  de¬ 
tegent  e,  ac  faciem  illuftrante  ,fpedemfj  illius  ad  maiorem 
fDei  fimilitudinem  commutante. 

Quae  lententia  non  perinde  accipienda  eft ,  quali  y> 
diuina  Chrifti  perfona  corpori  coniun&a  diuinitatis 
fulgorem  in  corpus  illud  transfunderet,  tum  quia  di¬ 
uinitatis  fplendor  cum  fit  incorporeus,atque  ab  om¬ 
nis  materiae  concretione  feiun&us ,  corpus  afficere 
nequaquam  poteft ,  aut  illam  ei  corpoream  qualita¬ 
tem  impertiri.  Tum  quia  iam  inde  a  primo  conceptu 
fuiflet  Chrifti  corpus  diuino  fplendore  perfufum,  ta- 
metfi  non  erat  mortalium  oculis  afpc&abilis.  Acce¬ 
dit  quod  diuina  Chrifti  hypoftafis  nullam  habebat 
in  Chrifti  corpus  efficientiam, quae  non  eflet  toti  Tri¬ 
nitati  communis,cui  omnis  efficientis  caufxadio  ob 
eandem  tum  fubftantiam,  tum  agendi  vim ,  ac  pote- 
ftatem  iure  optimo  tribuitur.  Neque  'vero  audiendi 
funt  ij,  qui  nouum  quidem  fplendorem  extitifle  non 
negant,quo  ab  eorum  fententia  diferepant.  qui  inani 
quadam  fpecie  Apoftolorum  oculos  delufos  fuifle 
autumant  •,  fed  eum  tamen  Chrifti  corpori  inluefifle 
negant ,  &  in  finitimo  tantum  aerefuifle  vifum  pu¬ 
tant  ,  cum  tamen  Euangeliftae  affirment  Chrifti  vul¬ 
tum  fuifle  immutatum  ;  nam  Matthaeus  quidem  ait, 
Refplenduit  facies  eius  ficut  /o/.Lucas  autem,  FaEta  eft  [pe¬ 
ctes  vultus  eius  altera.  Quae  proculdubio  in  ipfo  cor¬ 
pore  Chrifti  mutationem  fa&am  efle  indicant. 

Itaque  accepifle  dicitur  Chriftus  gloriam  a  Deo  VL 
Patre ,  quia  ad  breuiffimum  tempus  corpori  adhuc 
moitali  fplendorem  illum  largitus  eft ,  qui  corpori 
ia*?i  beato  debetur, cumque  beatitudinis  ratio  poflu- 
laret,vt  anima  iam  beata  corpori  libi  coniundto  bea- 
titudinem,&  immortalitatem ,  cxterafque  dotes  im¬ 
pertiret  ,  non  line  miraculo  fa&um  eft  ,  vt  quoniam 
1  Chriftus  mortem  pro  hominum  falute  fubitutus 
erat,  omnes  beati  corporis  dotes  tantifper  cohibe¬ 
rentur, quoad  mortalitatem  exueret. Interea  vero  no- 
uo  quodam  miraculo  in  monte  Tabor  corporis  iam 
beati  fplendorem  aflumpfn. 

Honorem  porro  a  Patre  accepifle  dicitur ,  nirm-  VII. 
rum,z/oce  dclapfa  ad  eum  huiufcemodi  d  magnifica  gloria. 

Ac  de  voce  quidem  mox  dicet.  Qux  Iit  autem  ma¬ 
gnifica  gloria,  vnde  voxilla  exaudita  eft ,  non  latis  li¬ 
quet.  An  nubem  illam  quam  Euangehftx  comme¬ 
morant  coelefti  quadam  iucefuifleperfulam,  gloriam 
appellat?  Sane  id  videri  poteft  admodum  probabile, 
quemadmodum  enim  corporis  Chrifti  Iplendorem, 
gloriam  appellauit ,  nubis  fulgorem  eodem  potuit 
nomine  cenferc.  An  gloriam  vocauit  ipfam  Dei  Pa¬ 
tris  maieftatem  ,  de  qua  Chriftus  apud  Ioannem  b  b«p.n. 
Ifaix  vifinn  interpretaturP/yoc  inquit, Ifitias  qua-  c  j ;  ,Dta, 
do  vidit  gloriam  eius,dr  locutus  eft  de  eo.  Quj  proculdu-  chrifti. 
bio  perfonarum  Trinitatem  fe  in  imagine  quadam,  d  ifaX 
ac  Ipecie  vidifle  reflatur.  Quod  inter  Gixcos  affir-  * 
mant  Athanafius  £ ,  &  Cyrilius  d;  inter  Latinos  au- 
tem  Ambrofius  e.  c,t8. 

Neodubium  eft  illius  Vocis  efficientiam  xque  a  VlH* 
tribus  perlonis  pendete ,  cum  nihil  lir  in  rebus  crea¬ 
tis  ,  quod  Deum  trinum  ,&  vnum  non  habeat  Au- 
(ftorem  :  ea  tamen  voce  Pauis  audoritas  exprimitur, 
qui  vnigenitum  Filium  Apoftoli-s  &  audiendum  ,  & 
imitandum  proponit.  Cum  aucem  ex  factis  lireris 
condet 


Catholica?  Epift.  1 1.  Petri.  445- 

conftct  Deum  fieqaeater  externa,,  ac  perceptibi-  A  ceretur.  tJMofis  *  autem  ,  er  Efa* prafienda  hoc  te-*  Piare.* 


ji  voce  fuifle  loquutum  ,  plures  eius  loquudonis 
a  U.z«.mor.  modos  recenfet  Gregorius  3 ,  Sciendum  ,  inquit ,  eft, 
quia  duobus  modis  locutio  diuirta  distinguitur  :  aut  per 
feipfum  namque  Dominus  loquitur  ,  aut  per  creatu¬ 
ram  Angelicam  eius  ad  nos  verba  firmantur.  Sed  cum 
per  femetipfum  loquitur ,  fola  nobis  vis  interna  inffti- 
rationis  aperitur:  de  quq  loquendi  genere  fufius  dif- 
ferit. 

I X.  Sed  quoniam  cum  externa  voce  nihil  commune 
habet ,  in  prasfenria  omittitur.  De  altero  autem  lo¬ 
quendi  modo  fubncit ,  Cum  vero  per  Angelum  vo¬ 
luntatem  fuam  Dominus  indicat ,  aliquando  eam  verbis, 
aliquando  rebus  demonstrat ,  aliquando  fimul  verbis ,  & 
rebus ,  aliquando  imaginibus ,  &  ante  corporeos  oculos  ad 
tempus  ex  aere  ajfumptis  ,  aliquando  cceleflibus  fubftan- 


ftabatur  ,  eum  &  viuis  ,  &  mortuis  dominari.  Hoel,j}sr3 
igitur  honore  Filium  Parer  affecit  ,  cum  exter- 
na  ^voce  audientibus  Apoftolis.-eius  dignitatem ,  in  Mare?  E- 
&  luprcmam  audloritatem  declarauit :,  qub:  non  piph.h*reC 
inepte  referas  ,  quod  dixit  Chrilhis  a ,  TciUniomurn  4l-  ^amafe. 
perhibet  de  me,  qui  mi/it  me  Pater ,  qui  eft  Hiem- 
nymi  b  fententia  ,  Pater,  iliquit,  reffiondet  pro  Filio  ,  vt  4.' in  Mat-’ 
verbum  Domini  compleretur.  Sgo  nftimonium , non  dico  c>on.  c.n. 
pro  me  fid  Pater ,  qui  me  mifu  Apfe  pro  me  dicit  testimo ■  HiIar-  » 
mum.  Macth.17. 

X  W.Hic  eft  Filius  meus  diltEl us,  in  quo  mihi  compla-  fer.deTriif! 
cui  -,  ipfum  audite.  Hoc  eft  argumentum  paterna  >  ioan.8.18. 
orationis.  Vocat  enim  Pater  Chriftum  Dominum bMatch>* 7* 
Hlium  diledum;  qUO  loco  .Audior  ‘  de  operibus  c  fer.deBa- 
Cardinalibus,  ‘Duo,  inquit,  grata  vocabula  >  filius-,  peif.* apud 


tits ,  aliquando  fimul  terrenis ,  aliquando  fimul  terrenis,  &  dilectus  ,  tpfi  De’  didant  enostrts  fenfibus  impZ  Cypria!!. 
rn>IpFfihu*  nnnnunnudm  vero  etiam  ver  Anpelum  u  mtonirjr  <T,*  . .  •  J  X  .  X  . 


&  cceleflibus  ,  nonnunquam  vero  etiam  per  Angelum 
humanis  cordibus  ita  loquitur  Deus  ,  vt  ipfie  quoque  An¬ 
gelus  mentis  obtutibus  prafintetur.  Sed  vt  apparet  non 
omnes  hi  loquendi  modi  ad  externam  loquutio- 
nem  pertinent,  quod  idem  dixerim  de  iis  loquu- 
h  li.iff.de  ci-  tionis  generibus  ,  quae  recenfet  Auguftinus  b  ,  Ve- 
ritas  ,  inquit ,  incommutabilis  ,  aut  per  fieipfim  loquitur 
inejfabiliter  rationalis  creatura  mentibus ,  aut  per  muta¬ 
bilem  creaturam  loquitur  ,  fine  jpiritualibus  imaginibus 
(piritui  noG.ro,  fine  corporalibus  vocibus  noftri  corporis  fien- 
fiui.  Poliremus  enim  loquendi  modus  eft  huius 
loci  proprius  ,  vox  enim  a  nube  lucida  lapla  di- 
citur. 

A'  Nec  dubium  eft  vocem  illam  verum  fuifle  fo- 

num ,  qui  ad  Apoftolorum  aures  pertingeret ,  & 
analogia  quadam  ad  viucntis  ,  atque  hominis  arti¬ 
culatam  vocem  potuit  vox  appellari :  hac  enim  ana¬ 
logia  locutus  dicitur  Deus ,  qui  alioqui  loquudonis 
organis  deftituitur :  fed  ei  tamen  corpora  ad  forman¬ 
das  voces  tan  quam  fupremo  Imperarori  obtempe¬ 
rabant  :  vtintelligendi,  acmouendi  vis  loquendi  fa¬ 
cultati  ;  fubieda  corpora  loquudonis  organis  re- 
fpondeant.  Et  quoniam  vox  ex  nube  milfa,ab  Apo- 
ftolis  .  qui  iacebant  in  terta  ,  exaudita  eft  ,eam  non 
modo  claram  ,  fed  etiam  intenfam  fuifle  necclfeeft, 

:  *p.  i6t.  quse  tamen ,  vt  ait  Auguftinus  c  ,  fi  proprie  loquen¬ 
dum  fit,  melius  articulatus  fonus  appellari  poteft. 
Dicitur  autem  Patris  vox  ,  quia  Patrem  indicat , 
eiufque  nomine  prolata,  eft , fed,  vt  redle  ait  Fulgen¬ 
dus  ,  totius  fandlae  Trinitatis  opus  fuit ,  licet  ver¬ 
borum  ,  qute  exprimuntur  fenfus  ad  vnum  Patrem 


d  !ib  de  fide 
ad  Pet.c  9, 


mumur  ,  vt  communio  nominum  nos  afficiet  ■  yva^v 
munerum  ,  &  tanta  dulcedinis  nomina  nostrum  emol- 
hant  animum  ,  accenddntque  deuotionis  affeci nm.  Re- 
”*e  autem  ex  hoc  loco  Athanafius  d  ,  &  Hilarius  e  d  or.4.cont. 
Arrianos  confutant,  quod  8c  elegantiflime  facit  Armn‘ 

Leo  f  Pontifex,  Dicente  enim  ,  inquit  ,  Patre.  Hic%  lll>:  i' 
eft  Ftltus  meus  dilectus  ,  in  quo  mihi  bene  complacui,  f  fermo'.  de 
tpjum  audite.  Nonne  euidenter  auditum  eft  :  hic -eft  fi-  Transf.  c.ff. 
Uus  meus,  cui  ex  me  ,  &  mecum  effe  fime  tempore  eft  i 
Quia  nec  .Genitor  genito  prior  ,  nec  genitus  ,  eft  qeni- 
tore  posterior.  Hic  eft  filius  meus ,  quem  k  me  non  fie- 
parat  Deitas,  non  diuidit  pote  fias ,  non  dificernit  aqua- 
Utas.  Hic  eft  filius  rneus ,  non  adopuuus ,  fied  proprius, 
non  aliunde  creatus,  fied  ex  me  genitus,  nec  de  aha  na¬ 
tura  mihi  factus  comparabilis  /fied  de  mea  effentia  mi - 
hi.  nftm  Hic  eft  filius  meus  ,  per  quem  om- 

‘‘  ma  f*cla  fmt ,  &  fime  quo  factum  eft  nihil,  quia  om- 
nta  ’  facio  >  fimiliter  facit ,  &  quicquid  operor,  m- 
Jfiparabtliter  mecum  ,  atque  indifferenter  operatur.  In 
Tatre  emm  eft  Filius,  &  in  Filto  Fater ,  nec  vnquam 
Vmtas  noftra  diuiditur ;  &  cum  alius  ego  fim  ,  qui  genui, 
alius  ille ,  quem  genui ,  non  aliud  tamen  de  illo  vobis  fias 
eft  cogitare ,  quam  de  me  fentire  poffbile  eft.  Hic  eft  filius 
meus,  qui  eam  ,  quam  mecum  habet  aequalitatem ,  non 
rapina  appetiit  ,  nec- vfiurpatione  prsfiumpfit  ,  fied  ma¬ 
nens  tn  forma  gloria  mea  ,  vt  ad  reparandum  qemis 
humanum  exequeretur  commune  confilium  ,  vfque  ad 
firmam  fieruilem  inclmauit  incommutabilem  Deita¬ 
tem. 

E  t  Damafeenus  s  ,  Hic  inquam ,  ait ,  qui  nunc  homo 

'rni.tuY  Fi/itse  n  1  •  •  .  ■ 


e  fer.  deBa- 
ptif. 


pertinear",  qm Volas  Filium  ante  omn;m  genuit  D  ^ 


aeternitatem.  Itaque  vere  Audior  e  de  operibus 
Cardinalibus  apud  Cyprianum  ,  Hanc  vocem  k 
‘Paternitate  tua  ,  inquit :,  delatam  nemo  eft  qui  ambi¬ 
gat  ,  non  eft ,  qui  fibi  hoc  verbum  audeat  arrogare ,  non 
eft  in  coeleflibus  agminibus ,  qui  Dominum  lefium  fiuum 
audeat  filium  nominare.  Loquitur  autem  de  per- 
fimili  voce  ,  quae  in  Baptifmo  Chrifti  audita 
eft. 

XI.  Porro  ea  vox  tum  demum  ccelitus  milfa  dicitur, 
cum  iam  Apoftoli  Chrifti  gloriam ,  eiufque  vultus 
fplendorem  non  fine  ingenti  admiratione  confpe- 
xiffent,vt  hac  ratione  Pater  Filio  ,  cuius  gloriam  in- 
dicalfet ,  fuo  etiam  teftimonio  diuinam  conciliaret 
audloriratem ,  cum  alioqui  ipfius  corporis  gloria ,  &: 
f  li  1  e  i  >  Eliaeque  praefentia  Chrifti  amplitudinem  ,  ac 

’  P’  9  dignitatem  teftarentur.  Ita  enim  loquitur  Ifidorus  f 
Pclufiota,  Domini ,  ac  Saluatoris  noslri  in  monte  Franf- 
figuratio  nofiram  k  morte  ad  vitam  excitationem  praft- 
gnat  ,  quam  quidem  etiam  vfque  ad  ipfius  refurrectio- 
nem  tacitam  apud  fi  'tenere  fpeclatores  iubebantur ,  vt- 
pote  tum  fidem  inutnturam  ,  vt  qua  iam  reipfa  per  f  fi- 
Pened.  luftinian.  in  Epift .  Canon. 


tufijue  nunc  facies  retylenduit ,  htc  inquam  filius  meus 
dileclus  eft  ,  faculis  omnibus  antiquior  ,  fiolus  ex  filo 
vnigenitus  fine,  tempore  ,  ^  fimpiserne  ex  me  Patre 
progrejjqs  ;  quique ,  &  ex  me  ,  &  fi  me  ,  &  mecum 
V  Jemper  eft  ,  nec  exiftentia  ratione  me  fofierior.  Ft 
multa  deinceps. Et  aliquantb  pbft,  Hic  eft  Filius  meus, 
ilUjnquam, gloria  mea  (fhendor ,  ille fiubftantta  mea  chara¬ 
cter,  per,  quem  Angelos  etiam  feci,  per  quem  coelum  funda¬ 
tum  eft, ac ftabilita  terra.  Et  nonnullis  interiedlis  Hic  - 
eft  non  fer  uus  ,aut  legam, aut  Angelus  fed  Filius  meus  dt- 
ledus. Eodem  pertinent  multatu*  in  eandem  fenten-  h  orat  de  , 
nara  fcnbit  Auguftinus  * .  ’ 

Dicitur  pono  Chriftus  filius  diledlus ,  hoc  ipfo  XIV.’ 
quia  Filius, nonemm  propterea  filius ,  quia  diledlus, 
cum  ille  natura  ,  non  fola  adqprione  filius  fit  :  nos 
contra,quia  tantum  adoptione  filij  fumus  ,  qqia dili- , 
gimur  a  Deo, filij  nuncupamur,  non  vero  idcirco  -di¬ 
ligimur  ,  quia  filij.  Quod  indicalfe  videtur  Ioan- 
nes  > ,  cum  dixit ,  Videte  qualem  caritatem  dedit  nobis  ito  1  c  -  ;» 
J  ater ,  vt  filij  Dei  nominemur ,  &  fimus.  Prius  emm  gra- prine.  ' 


J  J - '.-i.m.vfrprpr' ,  &  fi/flUS .  I 

.tiam  nobis  ,  &  caritatem  Deus  largitur 


gra-pnne. 

poftmo- 

dum 


446  Explanatio  Gap.  I. 


dum  tanquam  filios  complebitur.  Chriftus  igitur 
tanquam  filius  diligitur  a  Patre  ,  nam  vt  apud  Ioan- 
*  caF*V  1 5*  nem a  dixit  Chriftus,  Pater  dilidit  filium  ,  &  omnia,  de¬ 
dit  in  mtnueius.  Dixitautem  Grxce  Petrus 
hoc  eft  ,  dile^lus ,  quamquam  alias  eandem  vocem 
Interpres  reddere  folet ,  Dilefliffmus ;  quomodo  ali - 
bep.*3.c.6.  cul)i  tranftulit  Cyprianus  b ,  Hic efi,m<\\iK,  filius  meus 
e  lib.de  fid .  dilefli fimus,  in  quo  benefenfi.  Neque  aliter  legiflevi- 
e.f.  detur  Ambrofius  c. 

XV.  Addit  praeterea  Deus  Pater,  In  quo  mihi  compla¬ 
cui,  Grxce  X<fo»nd  ,  quafi  dicat.  Cuius  merito  ho¬ 
minum  generi  conciliatus  fum.  Eo  enim  mirifice 
ofolebor  ,  cuius  refpe&u  placuit  mihi  humano  ge¬ 
neri  falutem  impartiri  ,hoc  enim  videtur  poftulare 
Graeca  vox ,  de  qua  alibi  plura  diki.  Poliis  etiam 
ad  ipfum  Chriftum  referre.  Vt  dicatur  Filius  di- 
lebus  ,  qui  Deo  Patri  vnice  placeat ,  in  quo  ,  vt 
ita  dicam ,  Paternae  deliciae  politae  lint ,  quem  fen- 

d  fetm.i.  de  fum  indicare  videtur  Bernardus  d  ,  In  quo,  inquit, 
Epiphan.  ygffe  cgmpiacui  ^  vcr't  enim  hic  eft ,  in  quo  non  efi , 

quid  Patri  diffliceat  ,  quod  oculos  maieflatis  ojfen- 
t  Ioan.8.»-9.  ^  ^  e  Quia  qua  placita  funt  ei  fh- 

cio  femper.  Et  quidem  meriro  in  eo  fibi  placet , 
f  ILl.de  Tri-  qUja  ^  vt  ajt  Hilarius  f  peculiari  modo  Dei  fi¬ 
lius  eft  ,  Scilicet  origine  ,  veritate  ,  &  natiuita- 
te  ,  non  autem  adoptione  ,  nuncupatione  ,  aut  crea¬ 
tione. 

XVI.  Denique  addit,  Ipfum  audite.  Vt  enim  ait  Da- 
R  °rat- de  mafeenus  S  ,  Qui  hunc  fufeepit ,  me  fufeipit  ,  qui  eum 
Transf.  wow  herili  auciontate  ,fed  paterno  modo  mift,  vt  enim 

homo  mittitur ,  vt  autem  Deus  in  me  manet,  &  ego  in 
eo.  Qui  vnigenitum  meum  Filium  non  honorat,  me  Pa¬ 
trem  non  honorat ,  qui  mift  eum  ,  ip  fum  audite  ,  habet 
enim  aterna  vita  verba ,  hic  eft  non  feruus ,  aut  legat  ut , 
aut  Angelut ,  fed  fili  tu  me  ut  dileUus  ,  ipfum  audite.  Et 
h  ferm.  de  Leo  h  Pontifex ,  Hunc  ergo ,  in  quo  mihi  per  omnia  be- 
Transf,  c.7.  f}g  comp[aceo  >  &  cuius  pradicatione  manifeftor ,  cuiut  hu¬ 
militate  clarificor ,  incunctanter  audite ,  quia  ipfe  eft  veri¬ 
tati  vita,  ip ia  virtus  mea ,  atque  fapientia.  Ipfum  audi¬ 
te,  quem  legis  myfleria  pranunciauerunt ,  quem  Prophe¬ 
tarum  ora  cecinerunt.  Ipfum  audite  ,  qui  fanguine  fuo 
mundum  redimit,  qui  Diabolum  ligat ,  &  vafa  eius  rapit, 
qui  peccati  chirographum  ,  &  prauaricationis  pafla  di¬ 
rumpit  ,  ipfum  audite  ,  qui  viam  aperit  ad  coelum  ,  &  per 
Crucis  fupplicium  gradus  vobis  afcenfionis  parat  ad  Re¬ 
gnum. 

XVII.  Ipfum  audite.  Quippe  ille  plenus  erat.vt  ait  Ioan- 
3  cap.  i.  nes  ‘  ,  gratia ,  &  veritatis.  Quinetiam,  vtidem  k  af- 
kibid.17.18.  fjrmatj  'Gratia  ,  &  veritas  per  Iefum  Chriflum  fafba 

eft,  Deum  nemo  vidit  vnquam ,  Vnigenitus ,  qui  eft  in 
finu  Patris  ,  ipfe  enarrauit  nobis.  Chriftus  autem  ipfe 
l  eap.3.11.  apud  Ioannem  1  ,  Quod  fcimus  ,  inquit,  loquimur , 
&  quod  vidimus  te  flamur.  Vtitur  autem  numero 
multitudinis  pronumero  fingulari,  quod  frequen- 
tiffimum  eft ,  praefertim ,  cum  viri  modefti  de  fe , 
fuilque  rebus  loqui  coguntur.  Ita  Chriftus  fe  ve¬ 
rum  ,  &  fideliffimum  teftem  ,  ac  Magiftrum  decla¬ 
ra  cap.j  j.4.  rat ,  eum  videlicet ,  quem  Deus  apud  Ifaiam  m  pol¬ 
licetur  ,  Ecce ,  ait ,  Te slem  populis  dedi  eum  ,  ducem ,  ac 
praceptorem  Gentibus .  Quem  locum  obferuauit  Iufti- 
n  Dia!,  cum  nus  n  }  vt  Chriftum  docear  verum  efle  omnium 
0cap.i4.j4  Magiftrum.  Apud  Matthaeum  o  vero  ita  loquitur 
Chriftus ,  ‘Eradicabitur  Euangelium  Regni  in  vniuerfo 
mundo  in  teflimonium  cunfiis  Gentibus.  Etapudloan- 
peap.18.37.  nem  p  5  ln  hoc  natus  ftmvt  teflimonium  perhibeam  ve¬ 
ritati. 

XVIII.  Merito  igitur  diuina  Patris  vox  Chriftum  audien- 
q cap.  10. 15  dum  elfe  monet ,  qui  apud  Ioannem  9  fe  verum ,  ac 
legitimum  teftem  efle  hac  ratione  probat ,  Opera , 
qua  ego  facio  in  nomine  Patris  mei ,  hac  teflimonium  per* 


hibent  de  me,  fi  non  fkcio  opera  'Patris  mei ,  nolite  crede¬ 
re  mihi ,  fi  autem  facio  ,fi  mihi  non  vultis  credere ,  ope¬ 
ribus  credite.-  Nam  vt  ait  Chiyfoftomus  »  ,  Ab  ahom.gafo 
operum  aqualitate  fe  Deum  probat  •,  ea  vero  opera  *oan- 
vc  monet  Auguftinus  b  ,  fibi  in  teflimonium  vo'-  b.li.n,con 
cat.  Eleganter  vero  Fulgentius  c  ,  Vt  quem  homi-  Fauft.c!  1. 
nem  verum  conflaret  effe  pafftonibus  hominis  ,  eum-  c  hfej.ad 
dem  verum  Deum  crederemus  operibus  Deitatis  ^t3^raun* 
ipfo  Filio  dicente.  Si  mihi  non  vultis  credere,  operibus^' 
credite. 

Ipfum  igitur  ait  Pater  audite  ,  hoc  eft  ,  ei  do-  XlX. 
centi  fidem  habetote  ,  tanquam  vero ,  ac  legitimo 
Magiftro ,  qui  nec  fallere ,  nec  falli  poteft ,  eidem- 
que  prxeipienti  obtemperate,  cum  fit  verus  legif- 
lator,  ac  Dominus.  Verum  folus  ne  Chriftus  eft 
audiendus  ?  fane  hoc  maxime  contendunr  Calui- 
niftx,  qui  hxc  verba  memoriae  commendanda  mo¬ 
nent  ,  &  altius  infixa  retinenda  ,  ne  alium  quam 
Chriftum  audiamus.  Mentitur  ergo  Salomon  d,d Prout.}, 
qui  ait ,  Audi  fili  mi  difciplinam  patris  tui ,  &  ne  di¬ 
mittas  legem  matris  tua.  Mentitur  Moles  e,qui  Sa-  eDcut.i7.11 
cerdotibus  obfequendum  praecipit  in  haec  verba, 

Qui  fuperbient  nolens  obedire  Sacerdotis  imperio  ,  de¬ 
creto  Indicis  morte  moriatur  horno  ille.  Mentitur  Pau¬ 
lus  f ,  qui  praepofitis  obtemperandum  docet,  O^e-  ^a<3Heb. 
dite ,  ait ,  prapofitis  veftris ,  &  fubiacete  eis  ,  ipfi  enim  l,,u* 
peruigilant ,  quafi  rationem  reddituri  pro  anirnabus  ve¬ 
ftris.  Mentitur  denique  Chriftus  ,  qui  Apoftolos 
alloquens  g  ,  Qui  vos  audit ,  ait ,  me  audit ,  qui  vos  gLuc.io.i*. 
fpernit  ,  me  Jpernit.  Quocirca  audiendus  quidem 
eft  Chriftus  tanquam  praecipuus  Magifter,ac  fij- 
premus  legiflaror ,  fed  &  cum  illo  audiendi  fune  ii 
omnes,  quos  ille  fibi  Vicarios  fubftituit. 


1%.  Et  hanc  vocem,  nos  audiuimus  de  calo  allatam ,  cum 
'tjfemus  cum  ipfo  in  monte  f  anclo.'] 

Vel  ex  hoc  loco  ,  vt  obferuauit  Beda  ,  facile 
quiuis  intelliget  huius  epiftolae  Auborem  vnum 
efle  e  tribus  Apoftolis ,  qui  transfigurationis  my- 
fterio  interfuerunt  }  nam  alioqui  impudentiffime 
mentiretur  ,  qui  fe  ei  myfterio  adfuifle  affirma¬ 
ret  ,  cum  tres  tantum  Apoftoli  tanti  myfterij  te- 
ftes  fuerint  oculati  :  cum  vero  Ioanni ,  aut  Iaco- 
bo  haec  epiftola  adferibi  nequeat ,  id  reflat  vnum, 
vt  eius  Aubor  cenfendus  fit  Petrus.  Rcbe  au¬ 
tem  ille  ait  fe  cam  vocem  audifle  vna  cum  duo¬ 
bus  collegis  ,  nam  Deum  loquentem  videre  non 
oterant ,  S c  nube  illa  quodammodo  obuolutini- 
il^  penitus  intuiti  funt  ,  non  apparentibus  am¬ 
plius  Mofe,  &  Elia  ,  vt  Euangeliftx  feribunt,  ni- 
fi  folum  Iefum.  Ait  autem  eam  vocem  de  coelo 
miflam ,  qui  paulo  ant£  dixerat  ,  lapfam  ^  magni¬ 
fica  gloria.  Sed  non  eft  verifimile  ab  ipfo  tcelo 
vocem  illam  fuifle  miflam  ,  led  coeli  nomine  ae¬ 
rem  fignificauit,  quomodo  aues  coeli  dici  confue- 
uerunt. 

Cxterum  in  ipfa  nube  ,  qux  vifa  eft  ,  effor-  II. 
matam  fuiffie  haud  ambigo  ,  qux  inde  egrefla  ad 
Difcipulorum  aures  peruenit.  Quomodo  toni¬ 
trua  in  nubibus  excitata  ad  noftras  aures  pertin¬ 
gunt.  Sic  alias  apud  Ioannem  h,  cum  perfimi-  beap.u-A 
lis  vox  Chrifti  maieftatem  declararet ,  turba ,  qux 
aftabat ,  &  audierat ,  dicebat ,  Tonitruum  effe  fa- 
flum  ,  alij  dicebant  tAngelus  ei  loquutus  eft.  Por¬ 
ro  vox  illa  ,  vt  ex  Euangcliftarum  narratio¬ 
ne  conftat  ,  audita  eft  poftquam  Apoftoli 
Chrifti  gloriam  conipexerant  j  tempus  vero, 

&  locum 


Catholica;  Epift.  1 1.  Petri.  447 

tc  locum  notat  fubdens  ,  Cum  ejfemus  cum  illo  in  A  adhibuerit  explicat  Damafcenus  *  Vt  venerati- 


monte  (anElo.  Nec  dubium  eft ,  eum  loqui  de  mon¬ 
te  Tabor,  quem  fandum  appellat  ob  myfterij,  quod 
in  illo  contigit  fanditatem.  Neque  enim  alia  ratione 
fanditas  loco  tribui  poteft,  nih  vel  aliqua  externa 
confecratione, quomodo  fanda  dicuntur  Templa, & 
Altaria, vel  quia  in  illo  aliquidfandumexercetur;qua 
ratione  fanda  aliquo  pado  vocantur  loca ,  in  qui¬ 
bus  viri  fandi  feu  vixerunt  ,  feu  etiam  fcpulti  ia- 
cent. 

III.  Huc  fpedat  quod  ait  Auguftinus  ,  a  ,  Multi  enim 
t  fe1m4.de  modi  fum  fvtftitatis  ,  c 'T  multi  modi  fmt  fanElificatio- 
ver-Apoft.c.  ^  mn  (mm  amne  }(jU0d  fanSlifcatur  ad  Regnum  coelo - 
bi.  ad  Tim.  rHm  mittitur.  De  efca nofira  dixit  Apoflolus  b.  Sancli - 
4.4.  fleatur  ptr  verbum  Dei ,  &  orationem.  Et  paucis  inter- 

iedis  ,  Difce  ergo  ejfe  aliquem  modum  ,  &  qua/i  vmbra- 
culum  quoddam  fanElitatis ,  qtiod  non  fujfciat  ad  perce- 
c  in  epita-  ptionem  falutis.  Quocirca  Hieronymus  c  Paulae  Ro- 
phioPaul*.  mana  pietatem  ,  ac  Religionem  commendat ,  quod 
montem,  illum  religiose  confccnderet  ,  Scandebat, 
inquit,  montem  Tabor,  in  quo  transfiguratus  eft  Do¬ 
minus  ,  afficiebat  procul  montes  Hermon  ,  &  Hermo- 
r.ium ,  &  campos  latiffmos  GaliUa ,  in  quibus  Siffara  , 
Cr  omnis  exercitus  eius  Barach  vincente  prostratus  eft. 
E^ob  eius  loci  fanditatem  myfterij  memoriam  co- 
lens  Helena  Conflamini  mater  templum  trium 
Apoftolorum  honori  extruxit.  Ita  enim  fcribit  Ni- 
d  lib.8.t.jo.  cephoruS  d  ,  In  ipfo  transfigurationis  loco ,  qui  fplendo- 
rem  illum  mirificum  conffexere  ,  Apoftolis  trtbus  pulcher¬ 
rimam  extruxit  Ecclcfiam:quo  loco  multam  etiam  reliquit 
pecuniam  in  fubfidium  eorum,  qni  ibi  manerent ,  locumque 
ipfum  excolerent . 

Idem  vero  Nicepho^us  aliam  quandam  ratio¬ 
nem  affert  ,  cur  potuerit  mons  fandus  appellari, 
In  eo,  inquit,  Melchifedech  Abrahamum  dicitur  benedi- 
clione  profequutus  e(fe.  Certe  Damafcenus  e  huic 
monti  conuenire  ait  verba  illa  Dauidis  f ,  Tabor , 
&  Hermon  in  nomine  tuo  exultabunt.  Nam  Her¬ 
mon ,  inquit ,  prius  exultauit , quando  paterno  tefUmo- 
nio  Chriffo  ad  Baptifmum  proficio  ,  Ftlij  nomen  tribu¬ 
tum  efi:  nunc  vero  exuit  at ,  ac  latitia  perfunditur  Ta¬ 
bor  diuinus  ,  &r  fanBus  ille  mons  non  minus  gloria 
quam  altitudine  fublimis.  Nec  mirum  eft  voluiffe 
Chriftum  in  monte  tribus  Apoftolis  hoc  myfte- 
rium  patefacere  ;  folebat  enim  ille  pleraque  in 


IV. 


e  orat,  de 
Transf. 
f  Pfal.88. 


dum,  inquit.  Trinitatis  mysicrium  fubtndicaret ,  at-  Transf. 
que  vt  fub  duobus ,  aut  tribus  tefitbus  fiaret  omne  ver¬ 
bum. 

Paulo  autem  poft  de  tribus  Apoftolis  hunc  in  VI L 
modum  fcribit ,  lam  vero  quid  caufk  efi  ,  quamobrem 
P etrum,  &  lacobum  ,  <$•  Ioannem  ajfumpfirit  ?  Petrum, 
vt  tefiimonium,  quod  vere  prabnerat d  Patre  exhibitum 
fuijfe  oftenderet,  aefententiaipfefiu fidem  afirucret ,  nem¬ 
pe  quod  P  ater  coeltfi  is ,  hoc  ei  tefiimonium  patefecerat ,  at¬ 
que  et  tam  vt  Antifiitcm ,  quique  totius  Ecclefia  guberna¬ 
cula  fu  fiepifet.  lacobum  autem,  vt  qui  ante  omnes  Apo- 
ftolos  pro  Chrifio  mortem  oppetiturus ,  ipfiufque  calicem  bi-. 
btturus,  ac  'Baptifmum  ipfiuscaufa fufeepturus  effit.  Ioan¬ 
nem  denique  vt  Virginem ,  &  purijfimum  Theologia or- 
B  g**um  quo  Dei  gloriam  omni  tempore  fublhntortm 
confpicatus ,  illud  poftea  ,  In  principio  erat  Verbum , 

&  Uerbum  erat  apud  Deum  ,  &  Dens  erat  Uer - 
bism  ,  intonaret ,  vnde  etiam  Tonitrui  filius  appellatu^ 

*9-  Et  habemus  firmiorem  Propheticum  firmontm  ficui 
benefacitis  attendentes  ,  quafi  lucerna  lucenti  in  ca- 
liginofo  loco, donec  dies  e  luce  fiat,  &  lucifer  oriatur  in- 
cordibus  vefiris.'] 

Torquentur  hoc  loco  nonnulli ,  seque  verfant  in  I, 
omnes  partqs  vna  Apoftoli  vocula  perterriti ,  ait 
enim,  Habemus  firmiorem  propheticum  firmonem,  Gix- 
C  cpPtGasirfitv.  Et  primum  quidem  aiunt  compara- 
tiuum  pro  pofitiuo  ,  aut  etiam  fuperlatiuo  poiitum 
effe  ,  quali  dicat.  Praeter  hanccoeleftem  Patris  vo¬ 
cem  ,  fi  quis  forte  eam  in  dubium  reuoccr,  habemus 
firma  ,  ac  minime  dubia  ,  feu  porius  firmiftima  ,  cer- 
tifllmaque  oracula  Prophetarum  ,  qm-e  diuinara 
Chnfti  maieftatem  prxdicanc.  Sed  quoniam  vide¬ 
tur  Petrus  nonnulla  omnino  comparatione  vti, id¬ 
circo  fecundo  loco  aiunt  Propheticum  fermonem 
firmiorem  appellari  ,  hon  quod  paterno  teftimo- 
nio  proferendus  fit,fcd  quod  perfpicno  rerum  e- 
uentu  prifeorum  Prophetarum  vaticinia  confirmata, 
ac  ftabilitalint,  veriffimaque  comprobata.  Qua  in¬ 
terpretatio  admitti  vtcumque  poffet  fide  Transfigu¬ 
rationis  myfterio  ,  de  q-~  — -  -  •  -  P. 


Iieuat  cima  mc  picwquc  m  rationis  myJteno  ,  de  quo  priuarim  agit  Petrus  Va- 
montibus  peragere  ,  vt  ex  Euangelio  deprehendi-  D  tes  olim'  proprie ,  ac  nominarim  vaticinati  effent 
mus'  Quis  vero  ferat  eos,  qui  Prophetico  fermone ,  ipfam 

naternam  vorem  infimi-;  - n.r- 


g  orat,  de 
Transf. 


De  hoc  autem  myfterio  pratterea ,  quse  feribunt 
Damafcenus  g  ,  &  Euthymius  h ,  haec  habet  Tertul- 
ii  Matr  i  ^anus  ‘  5  In  montem  ficedit ,  nam  &  priffinum  populum 
i  lib.  4.  in  aPMd  montem  ,  c-r  vifione ,  &  voce  fua  Creator  initiarat. 
Marcion.  c.  Oportebat  ineo  fuggefiu  confignari  nonum  teflameritumjn 
ai.  quo  confcriptum  vetus  fuerat.  Sub  eodem  etiam  ambitu 

nubis ,  quam  nemo  dubitanit  de  aere  Creatoris  congloba¬ 
tam.  Nec  nunc  muta  nubes  fuit  fifid  vox  folida  de  cae¬ 
lo ,  &  Patris  nouum  tefiimonium  fuper  Filium ,  de  quo 
T  fi  Imo  fecundo.  Filius  meus  es  tu  ,  ego  hodie  genui  te.  & 
Ifiiia  quinquagefimo.  Quis  metuens  Deum  audit  vocem 
filij  erus. 

Paternam  igitur  vocem  audiffe  le  ait  Petrus ,  cum 
vna  cum  Chrifto  Domino  effet  in  monte. Tres  enim 
Difcipulos  aft?!mpfiffe  dicitur  Chriftu s  Tetrum  ,dr 
lacobum,  &  loanncm  fratrem  eius.  Hi  enim  tres,vt 
ait  Vidor  k  Antiochenus  ,  tanquam  Coryphai  primas 
n  inter  Apoffolos  obtinebant.  Et  Chryfoftomus  1 ,  item- 
que  Euthymius  m  Petrum  quidem  aiunt  adhibitum 
uiiffe ,  quod  eum  propter  fidei  feruorem  valde  di¬ 
ligeret  ,  Ioannem  vero  ob  eximiam  eius  fandita¬ 
tem  ,  lacobum  denique  quod  grauis  ,  ac  mole- 
ftus  effet  ludatis.  Cur  autem  tres  tantum  teftes 
htned.  Iuftinum.  in  Epifi .  Canon. 


II. 


VI. 


4c  Mar.9. 
I  ho.  57. 
Matr. 
m  Matt.i 


paternam  vocem  indicari, certioremque  appellari  au¬ 
tumant?  Quorfum  enim  id  addat  ApoftoIus,cum 
Dei  Patris  vocem  magnificentiflimis  verbis  extu- 
liffet  ?  cur  veio  eam  vocem  firmiorem  appeller, 
de  cuius  veritate  ,  ac  certitudine  nefas  eft  dubi¬ 
tare  ? 

Nihil  igitur  ambigo  propheticum  fermonem,  ve¬ 
terum  Propherarum  oracula  fignificarc.  Ita  enim  do¬ 
cuit  Auguftinus  b  ,  Quis  enim  noftrum,  inquit,  nonmi-  b  fer.  17.  de 
retur  delata  voce  de  coelo  certiorem  propheticum  fermonem  ▼er.Apoft.c 
ab  Apoflolo  diclum  effe}  Certi  orem  fane  effe  dixit ,  certiorem  4' 
non  meliorem, non  veriorem.  Tam  verus  enim  ille  firmo  de 
coelo,  quam  firmo  Tropheticus ,  tam  bonus  ,  tam  vtilis  : 

£  efi  ergo  certiorem  ,  mfi  m  quo  magis  confirmetur 
auditor}  quare  hoc}  quoniam  fiunt  homines  infideles,  qui 
fic  detrahunt  Chrifto,  vt  dicant  eum  magicis  artibus  fecifft, 
qua  fecit ;  poffent  ergo  infideles  etiam  iftam  vocem  delatam 
de  coelo  per  conietturas  humanas  ,  &  illicitas  curiofitates , 
ad  magicas  artes  referre.  Sed  Propheta  antea  fuerunt,  non 
dico  antea,  ante  iftam  vocem,  fid ante  Chrifti  carnem,  non¬ 
dum  erat  homo  Chriftus ,  quando  mifit  Prophetas ;  qutf- 
qius  eum  dicit  magum  fuijfe  fi  fi  ergo  magicis  artibus 
fectt  ,  vt  coleretur  tfi  mortuus  ,  numquid  magus  erat 

P  p  1  ante  s 


448 


Explanatio  Cap.  I. 


Antequam  natus}  Ecce  quare  ait  Apoflolus  Petrus.  Habe¬ 
nt  m  certiorem  Propheticum  fermonem.  Vox  de  caelo ,  qua 
fideles  admoneantur  ,  propheticus  fermo  ,  quo  infideles  con- 
uincantur.  «• 

III.  Ita  videtur  Auguftinus  firmitatem  referre  ad  cre¬ 
dentium  animos, quod  videlicet  firmius  nonnulli 
adhaererent  iis  ,  quae  Prophetarum  oraculis  praenun- 
ciata,&:  euidenti  rerum  euentu  comprobata  cernun- 
tur,quam  iis,quae  Apoftolorum  praedicatione abfque 
oraculis  Prophetarum  promulgabantur  -,  qualis  erat 
haec  Petri  narratio  de  paterna  voce  caelitus  mifla.  Si¬ 
mile  quiddam  infinuare  videtur  Oecumenius  ,  Tro- 
pterea  quod,  inquit ,  ex  rebus  ipfis ,  &  experientia  cogno- 
uimus,qua  a  Prophetis  fuerunt  pranunciata, certiorem  om¬ 
nem  eorum  prophetiam  habemus ,  non  quod  de  voce  a  Pa¬ 
tre  de  coelo  demiffa  prophetia  aliqua  fit  ,fed  quia  ex  voce 
T atris, qua  de  Filio  tettificataeft  confirmati  fumus,  (fi  cer¬ 
to  credidimus  omne  Prophetarum  vaticinium flabile,  ac  fi¬ 
ne  vlla  controuerfia  verum  effe.  Ex  his  enim  certiorem  ejfe 
eorum  prophetiam  indicamus ,  quippe  cum  res  verba  ipfio- 

,  rum  fuerint  confequuta. 

IV.  Poffis  etiam  addere  ,.quod  alij  ante  nos  obferua- 
runt  certiorem  appellari  Iudaeorum  refpedu ,  qui 
Prophetarum  oraculis  aflueti ,  iis  quodammodo  fir¬ 
miorem  praebebant  aflenfum  ,  quam  iis,  qua:  Vatim* 
teftimonio  deftituebantur.  Quo  videtur  fpedafte 

*  I°.c. 5’}9.  Chriftus  Dominus, cum  apud  Ioannem  a  dixit, Scru¬ 
tamini  Scripturas,  in  quibus  putatu  vitam  it  emam  habe¬ 
re, (fi  illa  fiunt, qua  teffimonium  perhibent  de  me.  Et  fub- 
dit.  Si  crederetis  Moyfi,  crederetis  fiorfit an  (fi  mihi ,  de  me 
enim  ille  ficripfit.  Denique  hunc  fenfiim  confirmat 
Beda  ,  Si  quijfiam  ,  ait ,  noslro  teffimonio  difcreden- 
dum  putatterit ,  quod  in  (ecreto  gloriam  Redemptoris  no- 
fitri  conteximus  diurnam  ,  quod  vocem  Patris  ad  eum  fia- 
Elam  audierimus,  certe  fiermoni 'Prophetico  nemo  contradi¬ 
cere  ,  nullus  de  hoc  ambigere  audebit ,  quem  diuinis  Scri¬ 
pturis  iam  olim  infertum  omnes  verum  effie  tegan¬ 
tur. 

V.  Quae  cum  ita  fint ,  vocat  Petrus  propheticum  fer¬ 
monem  firmiorem  ,  non  quidem  paterna  voce  ,  fcd 
fuo  teftimonio  ,  firmiorem  autem  non  vi  fua ,  fcd  ub 
credentium  ,fiue  Gentilium  ,  fiue  Iudaeorum  condi¬ 
tionem  ivtrique  enim  fufpicari  potuifTent  Apoftolos 
vel  mentiri  poffe  ,  vel  certe  res  geftas  a  Magiftro  fuo 
Chrifto  magnificentius  praedicare, &  fupra  veritatem 
extollere  ,  cum  de  oraculorum  euentu  ,  qui  perfpi- 
cue  eundis  apparebat ,  nulla  ratione  poflenr  dubi¬ 
tare.  Et  profedo  ,  vt  alibi  copiofius  docui ,  mira 
eft  inter  vaticinia  prophetarum  ,  8c  Euangelicam 
hiftomm  confcnfio  ,  fingula  enim  ferme,  qua:  de 
Chrifto  in  Euangelio  commemorantur,  multo  an¬ 
tea  fuerant  a  Varibus  prxnunciata.  Quamobrem 
plurimi  Sandorum  eandem  fuifte  aiunt  prifeorum 
Patrum  fidem  cum  fide  noftra  ,  nifi  quod  illa  erat 
aliquanto  obfcuriot ,  noftra  explicatior,  &  diluci¬ 
dior  j  illa  tempus  futurum  fpedabat ,  noftra  prx- 

blib.4-e.1j.  teritum.  Ita  Irenxus  b,  Et  nes  ,  ait,  eandem  fidem 
cmic.Panar  accipientes  ,  quam  habuit  Abraham.  Epiphanius  c 
vero  cum  de  veteris  Teftamenti  Patribus  age¬ 
ret  ,  Operabatur ,  ait ,  tunc  pietas  ,  (fi  impietas ,  fides, 
(fi  incredulitas ,  fides  quidem  Chriflianifimi  imaginem 
obtinens. 

VI.  Copiose  autem,  acluculcnter  Auguftinus  &,An- 
dTtaft.  4j.  te  aduentum,  ait,  Domini  noslri  /efiuChrifli,quo  humilis 
tnilia^ib  1"  vmit  m  carne  ,praceffierunt  iufli  fite  in  eum  credentes  ven- 
con.  Iit.  Pe  turum,  quomodo  nos  credimus  in  enm ,  qui  venit.  Tempo- 
tilian.  c.  37.  ra  variata  fiunt ,  non  fides ,  quia  (fi  ipfia  verba  pro  tem - 
FauftI9  COn'  ^0re  varimtiir'  c*l7n  varie  declinantur.  Alium  fionum  ha- 
se.Sc  17.  i  ^et  ventwrus  eft ,  alium  fionum  habet ,  venit ;  mutatus  efi 

fionus.  Venturus  efi ,  gr  venit ,  eadem  tamen  fides  vtrofi- 


A  que  coniungit ,  (fi  eos ,  qui  venturum  'effie ,  &  eos ,  quf 
eum  venijfie  crediderunt.  Diuerfis  quidem  temporibus 
fied  vtrofique  per  vnurn  fidet  oflium ,  hoc  efi,  per  Chrifium 
videmus  ingreffios.  Nos  credimus  Dominum  lefium  Chri¬ 
fium  natum  ex  Virgine ,  veniffein  carne ,  paffium  effie ,  re- 
fiurrexiffie, in  coelum  afcendiffe  :  totum  hoc ,  ficut  verba  au- 
diflis  pratenti  temporis  impletum  effie' tam  credimus.  In 
eius  fiunt  fidei  fiocietate  nobifeum  ,  &  illi  Patres,  qui  cre¬ 
diderunt  de  lrirgine  naficirurum  ,  paffiurum ,refiurreflurum, 
in  coelum  aficenfurum.  Mox  autem  teftimonio  Pauli, 
hac  ipfa  confirmans  addit ,  Illos  enim  ofiendit  Apoflo- 
lus,vbi  ait3.  Habentes  autem  eundem  fpiritum  fidei, ficut  aVad  Cor. 
ficriptum  b  efi.  Credidi  propter  quod  loquutus  fium.  Et  nos 
credimus  propter  quod  loquimur.  ‘Propheta  dixit.  Credi-  ,llS'19 
di  propter  quod  locutus  fium.  Apoflolus  dicit.  Et  nos  credi¬ 
mus  propter  quod  (fi  loquimur. Vt  fidas  aut  em, quod  vna  fit 
g  fides, audi  dicent «fn.  Habentes  eundem  Jpiritum  fidei ,  (fi 
nos  credimus.  Et  plura  deinceps  eodem  fpeflantia. 

Cui  benefacitis  attendentes ,  quafi lucerna  lucenti  in  ca-  VII. 
liginofio  loco.  Laudat  Chriftianorum  ftudium  ,  eorum 
prxeipue  ,  qui  ex  Iudaifmo  Chrifto  nomina  dede¬ 
rant, quod  peruoluendis  ,  perfcrurandifque  Prophe¬ 
tarum  vaticiniis  operam  darent ;  iri  iis  enim  Chri- 
ftianx  dodrinx  capita  facile  poterant  recognofcere, 
modo  perfidix,ac  excitatis  velum  depofuiflent.  Sic 
olim  Eunuchus  j£thiopum  Reginx  Ilaiam percurre¬ 
bat  c.  Iudxi  qui  erant  Beraex,vtfcribit  Lucas  d, au  di- e  Ad.  8. 18. 
ta  Pauli  concione  ,  quotidie  ficrutabantur  Scripturas  ,fi&  Ad.17.1r. 
hacita  fehaberent.  e  Syrae  denique  ,  Sapientiam ,  ait,e  £cdi 
omnium  antiquorum  exquiret  fiapiens ,  (fi  in  Prophetis 
vacabit. 

Eam  ob  caufim  Iuftinus  f  Martyr  aduerfus  Phi-  V  III, 
lofophorum  libros  difputans  ,  magnam  ait  vtilira-f  in  adhorc. 
tem  ex  Prophetarum  ledione  percipi  pofte  ,  Quocir-*^  Gfnc* 
ca ,  inquit ,  cumveri  nihil  de  Religione  d  Dofl oribus  ve- 
ftris  percipi  poffe  conflet ,  (fi  idoneum  fiatis  documentum 
vobis  ignorationis  ipfi  fiut  per  diffidentes  inter  fie  fiaUiones 
exhibuerint  ,  reliquum  effie  opinor  ,  vt  ad  maiores  no- 
flros  reuertarnur ,  qui  &  vt  ^filPagifhros  veflros  longo 
tempore  anteuert erunt ,  nihil  nos  de  fiuis  ip forum  co¬ 
gitationibus  ,  (fi  placitis  docuerunt  ,  minime  ipfi  mu¬ 
tuis  diffienfionibus  ,  inuictm  confici  antes ,  aut  alij  a- 
liorum  dicla  euertere  in  animum  inducentes,  quippe 
qui  omni  contentionis  fiudio  ,  &  fafiionum  diffidio  li¬ 
beri,  ficut  i  a  Deo  acceperunt  fit  a  nobis  doHrinam  trar 
diderunt.  Et  alibi  §  ,  Libri  vero  eorum  (  de  Prophe-  g  Dial.  cum 
tis  loquitur  )  etiam  nunc  extant  ,  quos  fi  quis  legat, Phon* 
elfique  fidem  habeat ,  plurimum  etiam  inde  ferat  emolu¬ 
menti. 

Quod  eriam  confirmat  h  Ladantius  Philofopho-  }  X. 
rum  feriptis  longe  Prophetarum  oracula  anreponcs.  h  h-7^4* 
Atque  hac  quidem  ratione  Petrus  fideles  a  Simonia- 
norum ,  &  Gnofticorum  fabulis  ,  ac  Philofophorum 
deliramentis auocat,de  quibus  italoquitu^Paulus  ' adRo.i.i* 
Euanuerunt  in  cogitationibus  fuis,  (fi  obficuratum  eflinfi- 
piens  cor  eorum  ,  dicentes  enim  fe  effie  fiapientes,flulti  fiacli 
fiunt.  Et  alibi  k  Geni  es  ambulant  in  vanitate  fienfius  fui, K  Ephef. 

tenebris  obficuratum  habentes  intelleBum ,  alienati  a  vita*'1  ' 

Dei  per  ignorantiam  qua  efi  in  illis,  propter  caritatem  cor¬ 
dis  ipforurn.  Videtur  aurem  hxc  Petri  oratio  ad  Iu- 
dxos',  qui  Chriftiana  facra  fufeeperant  poriftrmum 
pertinere,  qui  Prophetarum  feripta  maxirne  cole- 
g  bant,&  in  Synagogis  frequenter  legere,  atque  audire 

confueuerant. 

Eorum  itaque  diligentiam  ,  ac  fedulitatem  com-  X* 
mendat ,  vt  enim  paulo  poft  dicet  Prophetarum  va¬ 
ticinia  diuinam  audontatem  ,  &  ad  erudiendos, 
ac  permouendos  animos  magnam  vim  habent , 
cum  prxfertim  rerum  euenta  iis  omni  ex  parte 
refpondeant ,  quod  ij  maxime  obferuare  pote- 


Catholica;  Epift.  1 1.  Petri.  449 


a  Pf.11 8.104  rant ,  qui  Apoftolorum  opera  caelefti  fidei  lucc  per- 
tProu.fi.i}  fufi  erant. 

caP*5»3  S*  *  X  I.  Quafi  lucerna,  inquit ,  lucenti  in  caliginofo  loco. 
e  Pfa 'liyii  Naturam  ,  &  conditionem  Prophetis  defcribit, 
flib.t7.m0.  quam  perfimilem  e(Te  aitlucernsin  caliginofo  loco 
C.1 1. alias  14  lucenti ;  &  lucernae  quidem  metaphoram  probauit 
h  p***  18  etiam  Dauid  *.  Lucerna, ah, pedibus  meis  verbum  tuum, 
i  Pfal17.it!  &  lumen  [emitis  we^.Qujn  etiam  Salomon  b.  Manda¬ 
vi  Luther.  tum  lucerna  efl,&  lex  lux.  In  nouo  autem  Teftamento 

I  lib.i.icco-  ipH  etiam  diuini  verbi  Prxcones  lucernx fimiles  efle 
ro"  de  M  ft  ^lcuntl?r'  Chriftus  enim  apud  Ioannem  c.  Prx- 
Theol.c.t.  curfarem  fuum  lucernam  appellat.  Ille ,  ait ,  erato 
n  Iib.t.c.47.  lucerna  ard.tns  ,  &  lucens  ,  vos  amem  voluiffis  ad  ho- 
olib.i.Stro.  ram  exultare  in  luce  eius.  Et  apud  Matthsum  d 
C  Ho  i  t  in  cH-m  Apoftolos  lucem  mundi  vocaffet ,  confeftim 
Exod.  hom”  lucernx  metaphoram  vfurpans.  Neque  accendunt,  in- 
ij.  &  x7.  in  quit ,  lucernam,  &  ponunt  eam  fub  modio ,  fedfuper  can- 
Num.  lib.7 .  Velabrum, -ut  luceat  omnibus,  qui  in  domo  funt. 

C°de^A  *oc  ^  ‘  autem  git.  Lucenti  in  caliginofo  loco, in- 

Ioan.  con.C*  dicat  Prophetarum  obfcuritatem ,  ac  difficultatem , 
Nepot.  de  quibus  Dauid  c.  Tenebrofa  aqua  innubibus  aeris, 
x  deincar.  ira  enim  locum  explicat  Gregorius  f,  qui  expla- 
fPr  f-inifa  nanS  ver^a  dia  Iob  g .  Qui  ligat  aquas  in  nubibus  fuis, 
&eP.7j.  vt  non  erumpant- pariter  deorfiem.  Qutd  ,  inquit  ,hoc 
t  A  pol.  1,  &  loco  aquam  ,  nift  [dentiam ,  quid  nubes ,  nifi  pradicato- 
ad  Nemef.  res  appellit  ?  Nam  quia  in  [aero  eloquio  aliquando  aqua 
u  l"  [cientia  dicitur ,  Salomone  h  att  e  flante  didicimus  ,  qui 

ho.40.in  Io.  ait-  -dqua  profunda  verba  ex  ore  vtn  ,  &  torrens  re- 
&  ho.44.  iu  dundans  fons  fiapientia.  ul qua  [gnari  [dentiam  Da- 
Mat.in  Imp.  mf  i  Propheta  teslatur  dicens.  Tenebrofa  aqua  in  nu- 
jlib.i.Reg.  ^  ,  occulta  [dentia  in '  Prophetis  ,  qui  < 

z  Lue.14.  antc  aduentum  Domini  dum  occultis  Sacramentis  gra- 
aa  Pr«ef.  in  uidi  myfleria  immenfa  geflarent  intuendum  oculis  eo- 
Gen.&  prx-  rum  intelligentia  caligabat.  Nccefle  vt  fit  Nouato- 
bbCeturx  rcs  k  vehementer  Falli, qui  Scripturam  aiunt  efle 
c.19.  Per  ^  certiflimam  ,  facilhmarn,  apeitiflimam,im- 
cclib.4.c.i8  que  interpretem ,  quae  omnia  probet,  iudicet ,  & 
dd  Ptaefa-in  illuminet. 

ee*\'ib/de  XIII.  Hanc  porro  Scriptilis  difficultate, obfcu- 
Pall.c.j.  ritatemque  vt  fupra  indicaui ,  omnes  pene  veteres 
ff  Prxfat.in  Patres  &  agnoueruat ,  8c  proFeffi  funt.  Prscipue  ve- 
PH  r°*iner  Grscos  Clemens  !  Romanus,  Dionyluisra 

a  *  8‘  &  Areopagita  ,  Irenxus  n  ,  Clemens  0  Alexandrinus, 
10.inPf.11 8  Qrigenes  p  ,  Dionyfius  s  Alexandriiius  ,  Athana- 
&ep.  44.  fius  r ,  Bafilius  f ,  Gregorius  *  Nazianzenus ‘,.Epi- 
Padfe1  *' t*  Planius  u  5  Chryfoflomus  x ,  Theodoretus  y,  Ti-  I 
lofifoJpV-  tus  L  Boftrenfis  ,  Procopius  aa  Gazeus  ,  Maxi- 
in  F.zech.&  nius  bb  Monachus,  Ioannes  c  c  Damafcenus  ,  Eu- 
in  Ofc.  thymius  d<,«  Inter  Latinos  autem  Tertullianus  ee, 
nde ver.Re-  Uilarius  ff,Ambrofius  g g, Hieronymus  h  h  ,  Au- 
li.xldedoa.  guftinus  5  ‘  ,  Petrus  k k  Chryfologus  ,  Pro- 
Chrift.ca.iJ.  fper  1  I  ,  Gregorius  m  m  Pontifex,  Ifidorus  nn  , 
PraeF.in Pfa.  Beda°°.  Quamobrcm  Ruffinus  P  r,  Bafilium ,  8c 
<^reSoruim  Nazianzenutn  magnopere  laudat.  Quod 
epj.  &119.  ambo  nobiles  ,  ambo  Athenis  eruditi  ,  ambo  collega 
kk  Sci.  96.  per  annos  tredecirn  omnium  Gr acorum  [acu larium  li- 

II  in  Sent.7.  faris  remotis  [olis  Scriptura  dium  a  voluminibus  operam 
hbmoTc  4°  ^a^antj  >  wrimtqw  intelligentiam  non  ex  propria  pra- 
libho.  mot!  [umptione  ,  fed  ex  maiorum  [criptis  ,  &  auctoritate 
e.i.Hom.  6.  fequebantur  ,  quos  &  ipfos  ex  ^poflohca  [ucceffione 
jn  Ezech.  intelligendi  regulam  fufcepijfe  conflabat tantum  ab-  ] 

nn  ‘  de  vt  quod  Nouatores  faciunt  ,  paflim  cuiuis 
Jum.bon.ca.  .  *.  ,.  g 

jg_  etiam  cerdonibus  ,  &  cementanis ,  &  mulierculis 

00  in  Pfal.v  facrarum  litterarum  explanationem  permittendam 
10.&  A61.8.  cenfercnt:. 

c  XIV.  Plures  autem  a  prifeis  item  Patribus  ratio¬ 

nes  afferuntur  ,  cur  Scriptura  facra  pluribus  fit  dif¬ 
ficultatibus  implicita.  Nam  ipfum  Hebraicum  idio- 
ma  ,  quo  primum  faers  literx  edits  funt ,  ob  phra- 
fes  ,dicendique  modos  peregrinos  ,  atque  abditos 
Bened.  luflintan.  in  Epifi.  Canon. 


non  exiguam  parit  obfcuritatem  ,  fic  enim  loqui¬ 
tur  Theodoretus  a.  Quartam  e(l  caufa  obfcuritatis  in  a  n  Reg  q.i. 
Scriptura?  fecit  obfcuritatem  mutatio  ex  alia  lingua  in_, 
aliam  ,  &  quod  J Induerint  Interpretes  preffis  ihftflen- 
tes  veftigiis  de  verbo  in  verbum  interpretari.  Hoc 
ipfum  accidit  iis ,  qui  e  lingua  Italica  transferunt  in  Un¬ 
guam  Graeam  ,  funt-  illa  quoque  plena '  magna  ob- 
fcuntaie.  Euthymiusb  autem  eadem  de  re  hunc  in  b  Prxf.iq 
modum'  feribir.  Praterea  obfcuritatis  alia  efl  ratio, 
idioma  fcilicet  Hebraica  lingua  diuerjum  a  Graea ,  va¬ 
riis  enim  ,  ac  multiplicibus  loquendi  modis  Propheta 
fapenumero  vfi  funt.  Et  paucis  interie&is.  Postremo 
illa  etiam  addatur  ratio ,  quod  de  prima  propria  Hebrai¬ 
ca  lingua  in  aliam  antiqua  omnia  legimus  tr an  jiat  a. Om¬ 
nis  autem  lingua  in  aliam  conuerfa  vt  plurimum  difficul¬ 
tatem,  dr  obfcuritatem  generat. 

Poflis  etiam  addere  metaphoras  ,  Sc  parabolas  X  V . 

qus  frequenter  vfurpantur  ,  prxfernm  ex  Palsfti* 
nx  confuetudine  ,  ex  quibus  magnam  oriri  diffi¬ 
cultatem  necefle  efl.  Deinde  Clemens  c  Alexarf-  *  ^  1,Str#' 
drinus  aliam  afferr  rationem  a  primarij  Audtoris 
fine  defumptam.  Hoc  enim  Deuspotiffimura  fpe- 
<Tiuit,  vt  diligenter  inquiramus  ,ac  femper  vigilemus  in 
inueniendis  falutaribus  orationibus-.  Quam  rationem 
infinuat  Bafilius  di  aperte  affert  Cafllannse.r?  etiam,  d  Ptjef.  in 
inquit  ,  inter  ipfos  domesticos  fidei ,  dum  intellectuum  ^  ^  ^ 
Ipatia  coram  eis  immenfa  tenduntur  ,  in  eis  defdioforum  f  ^  * 

argueretur  ignauia  ,  &  ftudioforum  alacritas  ,  &  indu- 
ftria  probaretur. 

Quin  etiam  Clemens  Alexandrinus  aliam  his  ver-  XVL 
*  bis  rationem  addit.  Praterea  nec  omnibua quidem  con- 
ueniebat,  hominibus  intelligere  ,  ne  Lederentur  aliter 
accipientes  ea  ,  qua  a  Spiritu  fanlio  dukt  funt,  faluta- 
riter.  Quamobrcm  iis  ,  qui  funt  eletU  ex  hominibus , 

&  iis  ,  qui  ex  [de  coaptati  funt ,  ad  cognitionem ,  qua 
feruantur  facra  mysteria  Prophetarum  teguntur  para¬ 
bolis  ,  Scripturarum  enim  (ty lus  efl  pa.rabolicus.  Quid¬ 
dam  fimile  indicat  Caflianus.  Ne  Sacramenta,  in¬ 
quit  ,  diurna  nullum  habentia  (piritalis  intellectus  vela¬ 
men  obdutlum  cunilis  hohinibus id  efl ,  tam  fidelibus,  y 

quam  prophanis  aquali  fidentia ,  &  notitia  panderentur. 

Et  per  hoc  inter  inertes ,  &  ftudiofos  nulla  effiet  virtutis, 
pnidentiafij  diflantia. 

Poftremo  ,  vt  bene  monet  Bafilius  f ,  merito  XVII. 
nonnulla  diurnis  litteris  afperfa  efl  difficultas,  quia  f  Pt<cf.  in 
qua  labore  parata  fiutvL  ,  ea  neficto  quo  patio  magis  ^a' 
amamur  ,  quafi  longo  tempore  contingunto  ,  conftan - 
tlus  permanento.  Porro  qua  facile  parantur  ,  his  norto 
perinde  auide  fi-uimur ,  negligitur  enirtu  rerwru  obuia- 
rum  copia  ,  neque  vlla  cufiodia  dignas  ducit  qui  poffi- 
det.  Quibus  confentanea  funt  ,  qus  feribit  Gre- 
-gorius  S  Nazianzenus.  Quod  ea  ,  inquit  ,  ratione  Nemc  * 
f  altum  puto,  ( loquitur  autem  de  hac  Scripturs  ob- 
fcuritate  )  vt  fapientes  meliori ,  quam  cat eri  conditio¬ 
ne  fiinto  ,  aut  quod  norto  fine  labore  ,  ac  negotio  acce¬ 
perunt,  ,  (ludiose  quoque  conferueivto ,  ac  retineaiyt, ;  quod 
enim  aliquis  celeriter  ,  facileque  adeptus  efl ,  id  ne  reti¬ 
nere  quidem  magnopere  curato.  Quod  ipfum  indicat 
Procopius  h.  Optime  vero  Auguftinus  '.  Ita ,  in-  in 

quit,  dbfcure ■  quadam  dic-ki funto~,  -v£. denfiffimam  ca-  -x  fifo' 
i  liginem  obducant,  ,  quod  totum  diuinit us-prouifium  ejfe  do&.Chnft. 
non  dubito  ,  ad  edomandetm  labore  fiuperbiam  ,  &intel-  c*6* 
lechim  a  faftidio  renocandum ,  cm  facile  inueftigata  ple'  _  ^ 

rumque  vileficunt.  Et  alibi".  Stent  i*  Scripturis  fanefis*  ia  'I4°* 
profunda  myfleria ,  qua  ad  hoc  ab  [conduntur,  nf.  vikficant,  ^ 
ad  hoc  quaruntur,  vt  exerceant  ,  ad  hoc  apeiittntur ,  vt Ezec[j 
paficanto.  mliKi.de 

XVIII.  Similia  feribit  Gregorius  1  Pontifex.  fum.boQ.ca. 
Eademque  probant  Ifidorus  &  Beda  » .  Eleganter  ^  pfa,  J0< 
v6to  Profper  0 .  1  !oiulcnt.u. 

P  p  5  v Quamuis 


450  Explanatio  Cap.  I. 


<gj lamtiis  in  facris  libris, quos  nofle  laboras 
Plurima  ftnt  leBor  claufa,(ffr  opaca  tibi. 

Jnttigilare  tamen  ftudio  ne  deftne  fantlo 
Exercent  animum  dona  morqta  tuum. 

Gratior  efl  fruBus  quem  (pes  productior  edit , 

Vitro  obieBorum  vilius  efl  pretium. 

Oblechmt adoperta  etiammyfleria  mentem 
Qui  dedit  vt  qturas  addet  vt  inuentas . 

»  Hom.  j.dc  At  Chryfoftomus  a  aliter  (emite  videtur  ,  cum  erum 
Lazaio.  dixiflet  Philofophos  obfcure  multa  ,  inuoluteque 
fcripfifle  fubiicit.  ApoBoli  vero ,  &  Propheta  omnta 
contra  fecerunt ;  manifesta ,  claraque  prodiderunt ,  expo- 
fuerunt  nobis  veluti  communes  Orbis  doBores ,  vt  per  fe 
quifque  difcere  pofflt  ea ,  qua  dicuntur, e  fola  lectione.  Rur- 
bHom.j.in  Ius  alibi  b.  Quamobrem  ,  inquit  ,opus  efl  condonari  ? 
4.  epift.  ad  omnia  clara  funt  ,& plana  ex  Scripturis  divinis,  fed  quia 
Theflal.  delicatuli  eflis  auditores  deleBationem  audiendo  venantes, 

propterea  Concionatores  quaritis. 

XIX.  Verum  fi  refte  tanti  viri  verba  expendantur  ,  hoc 
folvxm  inter  Philofophos  ,  Apoftolos  ,  ac  Prophe¬ 
tas  intereffe  docet  ,  quod  illi  inanem  gloriam  fe¬ 
tantes  abftrufa'quaedam,&  abdita  naturae  arcana,  & 
quidem  obfcure  ,  atque  inuolute  poftcritati  confi- 
gnarunt.  Hi  vero  ea  praecipue  fcripferunt ,  idque 
abfque  oratorio  apparatu  ,  aut  verborum  lenoci¬ 
niis  ,  quae  ad  falutem  confequendam  valent  ,  vt  vi¬ 
deatur  orationis  fimplicitatem,  facilitatemque  com¬ 
mendare  ,  idque  eo  confilio  ,  vt  quorundam  focor- 
diam  ,  ignauiamque  perftringeret ,  qui  facrorum  li- 
trorum  letionem  tamquam  a  fe  alienam  reficie¬ 
bant.  Ipfe  vero  omnes  hortatur,  vt  (aeras  litteras 
peruoluant ,  quia  fola  carum  leftio  etiamfinon  om¬ 
nia  perfpiciantur  ,  non  exiguam  affert  vtilitatem. 
Loquitur  autem  potiffimum  de  iis  ,  quae  aut  ad  hi- 
ftorias  explanandas  ,  aut  morum  pra:cepta  tradenda 
referuntur. 

X  X.  Itaque  profert  Pauli  verba ,  quibus  fe  ait  abdi¬ 
tam  fapientiam  ,  aut  orationis  pompam  ,  atque  or¬ 
natum  minime  fuifle  fe&atum  ;  confeftim  autem 
fubiiciens ,  quae  fpe£fcant  ad  mores-  Cui  enim,  inquit, 
non  funt  mamfefla  quacumque  in  Euangelio  feripta  funt? 
quis  autem  audiens  beatos  ejfe  mites ,  beatos  mifericordes, 
beatos  mundi  cordis,  caterdque  huiufmodi,deflderabit  pra- 
ceptorem.vt  aliquid  eorum  difcat,qua  dicunturiquin  etiam 
Jigna,  miracula, kiflorta  ,  nonne  cuiuis  nota ,  manifesldque 
funt ?  Et  paulo  poft  explicans  quid  a  fuis  auditori - 
«.  bus  exigat.  Sume ,  inquit, librum  in  manus,  lege  histo¬ 

riam  omnem, &  qua  nota  funt  memoria  tenens,  ea,  qua  ob- 
fcura  funt, par urnaae  mamfefla  frequenter  percurre  ,  quod 
fi  non  poteris  ajfiduitate  leBionis  invenire  quod  dicitur, 
accede  ad  fapientiorem  ,  vade  adDoBorem ,  communica 
cum  his  ea  . qua  feripta  funt, declara  vehemens  ftudium. 

XXL  Quibus  verbis  omnino  fatetur  quaedam  effe  dif¬ 
ficilia  ,  &  quae  Praeceptoris  operam  ,  diuinamque 
opitulationem  requirant,  vt  fufius  deinde  docet, 
e  Hom.3.inqUOq  jpfUm  alibi  c  planius  explicat ;  cum. enim 
t.  ad  ThciT.  omnia  efle  dilucida  ,  atque  perfpicua  ,  illi¬ 

ce  fubdit.  Nam  dic  quafo  quo  orationis  faftu  dicebat, 
Paulus  ?  Sed  tamen  convertit  orbem  terra  ,  quo  nam-, 
autem  Petrus  ,  qui  erat-,  illiteratus  i  Mox  autem 
cum  oblcuritatem  obtendi  po(Tc  indicaflet  ,  haec 
addit.  Quanam  ex  obfcurit.u  ?  dic  quafo  an  non  funt, 
hiftona  ?I)enique  torporem  quorundam  caftigat, 
qui  a  Scripturarum  legione  abhorrebant  idcirco 
d  Hora.  io.  aiibi  d  auditores  hortatur,vt  ante  quam  ad  Concio- 
,n  °*  nem  accedant ,  ea ,  quae  explicanda  funt ,  perlegant, 
difficilia,8c  obfcura  notent,vt  eorum  a  Concionato- 
re  explicationem  quaerant. 

XXII.  Non  itaque  mirum  quod  ait  Petrus  propheticum 
fermonem  lucernam  eiTc  lucentem  in  caliginofo  loco. 


Etenim  vt  ait  Augu fimus  »  Omnis  Prophetia  ante  a  Ttaft,  if, 
Domini  adventum  lucerna  efl ,  de  qua  dicit  Petrus  Apo-  in  Io. 
flolus  •,  habemus  firmiorem  propheticum  fermonem  ,  cui 
benefacitis  attendentes ,  tamquam  lucerna  lucenti  in  ca¬ 
liginofo  loco ,  donec  dies  luce  flat ,  &  lucifer  oriatur  in  cor¬ 
dibus  veflns.  Lucerna  itaque  Propheta  ,  &  omnis  Pro¬ 
phetia  vna  magna  lucerna.  Qmd^Aposloh  ?  non  lucerna 
etiam  ipfi  ? plane  lucerna.  Sed  quem  obfecro  caligi- 
nofum  locum  appellat?  an  tenebrofum  locum  vo¬ 
cat  ,  rudem  adhuc  ,  atque  inchoatam  eorum  cogni¬ 
tionem  ,  qui  a  Iudaeis  orti  Chriftianis  'tum  pri¬ 
mum  (acris  initiati  erant  ?  Ita  exiftiraarunt  nonnul¬ 
li  ,  qui  diem  ,  ac  luciferum  perfedam  ,  atque  ab- 
folutam  Chriftianae  difciplinse  fcientiam  interpre¬ 
tantur  ,  vt  dicat  Petrus  ,  tantifper  Prophetarum 
1  oraculis  operam  dandam  e(Te  ,  quoad  quis  abfo- 
lutam  Euangelicae  doftrinae  comprehenfionem  afle- 
quatur. 

Probari  haec  fententia  pofletfiin  Euangelicae  do-  XXIII. 
&rinae  luce  Prophetarum  vaticinia  nulli  vfui  eflenr, 
ac  propterea  abiicienda  viderentur,  quod  particula, 
donec ,  indicare  videtur.  Hanc  tamen  fententiam  in¬ 
nuit  Oecumenius.  Squalhdus  enim,  ait,  er  (iccitate 
affeElus  locus  caliginofus ,  &  obfcurus  efle  confuemt ,  pro¬ 
pterea  quod  dum  calore  folis  fuccenfus  humore ,  qui  aeri 
formam  dat ,  priuatur ,  aerem  ipfum  radiorum  folarium 
miniflrum  ineptum  ad  ei  miniftrandum  neceflario  efficit, 
vtpote  qui  in  diferimen  veniat  ,  ne  propriam  fuam  qua¬ 
litatem  amittat  -,  vnde  fit  ,  vt  quafi  per  peregrinum., 
vehiculum  radius  delatus  obfcuram  quamdam  lucem 
•  emittat  :  attendendo  igitur ,  inquit  iis  ,  qua  ita  obfcure 
a  Prophetis  dich  fune, ,  fle  non  frufrrabimmi  ,  nane, 
eum  res  fuo  quaque  tempore  adueniant  ,  quas  diei  no¬ 
mine  fignificauit  ,  apte  admodum  in  tranflxuone  perfi- 
flens.  Dixit  enim  lucernam ,  &  locum  fquallidum  ,  id 
eft  ,  caliginofum  ,  &  tenebrofum  ,  qua  quidem  nox  efl. 

NoBem  autem  omnem  dies  fubfrquitur  ,  ciim  dies  igi¬ 
tur  ,  inquit ,  adueniet ,  id  efl  ,  rerum  ipfarurn  prafentia, 
hafftbitis  orientem  luci  ferum  in  cordibus  veflris ,  hoc  eft,  •  ' 
Chrifti  cognitionem ,  &  aduentum  eius  a  Prophetis  pra- 
nunciatum  ,  qui  tamquam ^  lux  vera  corda  veflra  illu- 
■  ftrabit. 

Sed  cum  haec  Epiftola  ad  fideles  feripta  fit,iam  XXIV. 
illis  fidei  lux  affulferat ,  adeoque  coghouerant ,  quae 
de  Chrifti  aduentu  a  Prophetis  praenuntiata  erant, 

1  iam  re  ipfa  ad  exitum  fuifTe  perdutta,  atque  idcirco, 
vt  Paulus  b  ait.  Nox  praeceflerat ,  dies  autem  appro  b  ad  Rom. 
pinquauerat.  An  hanc  mortalem  ,  caducamque  vi- 
tam  caliginofus  locus  fignificat,  in  qua  multis  igno¬ 
rationis  ,  ac  caecitatis  tenebris  inuoluimur ,  &  vt  ait 
Paulus  c  ,  Videmus  per  fpeculum  in  anigmate ,  fideique  c  adCor.i, 
obfcuritate  impliciti  detinemur?  Sane  fi  ita  eft,  re&c 
Petrus  oracula  Prophetarum ,  &  facras  literas  cum 
lucerna  contulit.  Haec  enim  lucerna  in  ccelefti  bea¬ 
torum  Patria  nulli  erit  vfui ,  ea  enim  duitas ,  vt  ait 
Ioannes  d  ,  Non  eget  fole ,  neque  luna ,  vt  luceant  in  ea,  d  Apoc.  ti. 
nam  claritas  Dei  illuminabit  eam  ,  &  lucerna  eius  efl 
Agnus.  Et  rurfus  e.  Et  nox  vitra  non  erit ,  non  e  «p.n.j. 
egebunt  lumine  lucerna,  neque  lumine  folis ,  quoniam  Do¬ 
minus  Deus  illuminabit  illos. 

Quocirca  ad  hunc  locum  alludens  Auguftinus  f.  XXV. 
Quarndiu  ergo ,  ait ,  ad  lucernam  ambulamus,  necefle  eft  * in  .*• 
vt  cum  timore  vivamus ,  cum  autem  venerit  dies  nofler ,  id 
eft,manifeftatio  Chrifti, de  qua  Apoftolus,ciem  Chriftus  ap¬ 
paruerit  vita  noftra ,  tunc  &  vos  apparebitis  cum  ipfo  in 
gloria.  Et  alibi  g.  Ergo  in  his  velut  noBurnis  doloribus,  §  ‘bPfal.  8? 
d '  laboribus  prophetia  nobis  accenfa  eft; fient  lucerna  in 
caliginofo  ,  &  obfcuro  loco,  donec  lucefc,tt  dies ,  efl  luci¬ 
fer  oriatur  in  cordibus  noflris.  Beati  enim  mundo  corde, 
quoniam  ipft  Deum  videbunt.  Certe  cum  Petrus  ad¬ 
dit. 


dit. 


Catholica  Epift.  1 1.  Petri.  45 1 

Donec  dies  elucefcat.  ,  &  lucifer  oriatur  in  cordi-  A  ni  Scripturae.  Diurna  enim  ,  inquit',  ftimma  indigem*. 


bus  vettris ,  immortalem,  ac  beatam  vitam  deferibit. 
Hebraeorum  autem  more  bis  idem  alia  ratione  ite- 
rat,elucet  enim  dies,  ciim  lucifer  exoritur,  atque  ita 
dixit  Martialis, 

- Phoffore  redde  diem. 

a  lib.  x.  de  Eft  quippe  Veneris  ftella  ,  de  qua  Marcus  Tullius  *, 
nat.Deorii.  eum  antegreditur  folem  ,  lucifer  ,  cum  fubfequitur, 
Hefperus,  Graece,  «w^opof ,  nuncupatur.  Et  quidem 
fulpicari  quifpiam  polTet ,  indicare  voluifle  Petrum 
his  verbis  diuinum  illud  lumen  gloriae ,  quo  beato¬ 
rum  mentes  perfufs  ad  beatam  Dei  contemplatio- 
’  nem  euehuntur,de"quo  plura  Theologi  infcholis. 

io.  Hoc  primum  intelligentes ,  quod  omnis  Prophetia 
Scriptura  propria  interpretatione  non  fit.] 

I.  .  Quoniam  dixerat  vaticinia  Prophetarum  pcruol- 

uenda,&  legenda  effe, docet  nunc,  cum  ea  difficilia, 
&  obfcura  fint ,  quanam  ratione  explicanda  videan¬ 
tur.  Oecumenius  autem  aliquid  amplius  figmficare 
videtur.  Vt  oflendat ,  inquit,  ea  qua  dixerunt ,  non  fint 
interpretati ,  diftmgudtque  prophetiam  veram  aficki ,  & 
damomaca,  qua  inter  hareticos  exerceri  deprehenditur j 
Omnem  prophetiam  Scriptura ,  inquit ,  priuata  folutioms 
minime  effe, hoc  eft, Propheta*  a  Deo  quidem  accipere  Pro¬ 
phetiam  ,  non  tamen  vt  ipfi  volunt  ,fed  vt  qui  eos  mouet, 
diuinua  Spiritus  ,  operatur ;  acnouific  qmdem  ipfos,atque 
ntellexijfe  Propheticum  fermonetn ,  qui  ipfis  demittebatur , 


diligentia ,  in  vmbra  namque  maioribus  illis  non  ab  re 
locutus  eft  ,  idcirco  effodere  profundius  iubet ,  vt  qua  alte 
delitefcunt ,  inuenire  poffimus  ,  non  enim  rem  in  fuper- 
ficie ,  &  in  promptu  pofitant  effodimus  ,  fed'  qua  tam¬ 
quam  thefaurus  profunde  reconditur ,  qui  enim  huiufmo-  , 
modi  quarit,nififummam  adhibeat  diligentiam,  &  labo¬ 
rem  nufquam  quafita  inuemet.  : 

Quin  etiam  eodem  {pedare  exiftimo  ,qtiar  feri-  V. 
bit  Procopius  a  Gazeus.  Si  quis,  inquit ,  locus  fe  of-  10 

fert  obfcurior ,  quam  vt  hunc  ingenij  tui  vires  ajfequi  va-  ene  * 
leant  ,  aut  Patres  tibi  confulendi  funt ,  aut  feiemiarum 
Deus  precibus  fatigandus  efi.  Pene  eadem  indicar  Da- 
mafeenus  b.  Porro  inter  Latinos  Hilarius  c.  Ar- 
duum  ,  ait ,  ac  difficillimum  efi  hominem  per  fe  ipfum ,  ’  * 

B  per  facultque  Doli  ores  rationem  praceptorum  coele fiium 

confequi ,  nec  natura  mflra  recipit  infirmitas  diurnis  in •  d  Serm.8.  & 
fit  ut  is  nifi  per  eius  gratiam,  qita  hac  ipfi  dederit ,  eru-  10.iQPf.tt8 
diri.  Eodemque  modo  loquuntur  Ambrofius  d ,  &  c  in  ^cnt* n* 
Prolper  e.  Denique  Bernardus  Quo  fpiritu ,  in-  adfra- 
quit.  Scriptura  falta funi,  eo  fpiritu  legidefiaerant ,  ipfi)  trc4.dc  Motu 
etiam  intelligenda funt.  -  :c  Dei. 

Itaque  vere  ait  Petrus  prophetiam  non  ftiiffe  a  VI. 
Prophetis  explicatam  ,  nec  pofle  humano  ingenio 
abfque  diuini  numinis  ope  percipi  ,  aut  declarari. 
Quamobrem  ad  redam  Ecdefia:  adminiffrationem 
neceffe  fuit  certum  aliquem  Iudicem  conditui, ad 
quem  in  fidei  controuerfiis,  ac  diuinarum  Scriptura¬ 
rum  interpretatione  rutus  effet  accefliis ,  cuius  defi¬ 
nitioni  ,  atque  fententia:  nefas  effet  refragari.  Atque 


non  tamen  folutionem  etiamciusfeciffe.  ....  .  r  .  -  .  .  - 

1 1  Certe  negari  non  poteft  Prophetas  ita  fuiffe  diui-  C  ita  quarnms  hfcretici  alia  omnia  lentiant ,  hoc  iudi- 
Inrc  illuftratos,  vt  tamen  non  fuo  ar-  cium  ab  ipfo  nafcentis  Ecclefiae  exordio  miro  Ca¬ 


na  quadam  luce  illuftratos  ,  vt  tamen 
bitratu  vaticinari  poffent ,  quod  Elifei  exemplo  lu¬ 
ce  clarius  conftat ,  cum  enim  ad  eius  pedes  Sunami- 
tis  mulier  gemebunda  iaceret, ludus  caufam  fe  igno- 
b  4.Reg. 4.  rare, ingenue  falfus.cft  Elifeus  b.  Anima,  inquit , 
%7'  eius  in  amaritudine  efi  ,  &  Dominus  celauit  a  me  ,  & 

non  offendit  mihi.  Et  cum  idem  i  tribus  Regibus 
c  4.  Reg.  }.  rogaretur  c,  vt  quid  de  fututo  belli  etientu  fpc- 
ij.  randum  effet ,  praenunciaret ,  p (altem  adduci  iul- 

fic  ,  &  eo  fuauiter canente  ,  vt  ait  Scriptura,  Fa - 
tfa  efi  fuper  eum  manus  Domini  ,  &  prophetauit. 
d  1.  Rcg.  7.  Nathan  d  vera  Propheta  cum  fpoiite  fua  Dauidis 
3.*.  confilitim  de  extruendo  templo  commendaflet , 

iuffus  eft  a  Domino  fententiam  reuocare.  Quem 


tholicorum  confcnfu  penes  Ecclefiam  efle,ac  pra:ci- 
pue  Romanum  Pontificem, receptum  eft.  Sic  olim 
Mofes  8  cum  leuiora  inferioribus  iudicibus  permi  g  Erod.  18. 
fiffec,grauiorafibircferuauit.  Er  ob  eam  caufam  Ag-  *  Dcut* 
gaeus  **  iubetur  a  Deo  de  re  quapiam  ad  Religionem  h  ^P'1"  **• 
(pedante  interrogare  Sacerdotes ,  quod  alicubi  ob-  ^ 
fcruauit  Gregorius  '  Nazianzenus.  Et  Malachias  K.  K  CP^,°^X* 
Labia,  inquit,  Sacerdotis  cuflodiunt [dentiam  ,  &■  legem 
requirunt  ex  ore  eius.  Quem  locum  expendit  alicubi  1  lib.i.  ad 
Bernardus  1 .  Eugen. 

In  libris™  autem  Paralipomenon  Iofaphat  in  hanc  V 1 1. 
fententiam  Iudices  alloquitur.  Fidete ,ait, quid  faci atis ,  mlib.t.c.i?. 
non  enim  hominis  exercetis  indicium  ,fed  Domini.  Et  ali-  6' 


admodum  igitur  Prophetae  non  fponte  fua  oracu-  D  quanto  poft  Sacerdotes, ac  Leuitas  his  verbis  monet. 


Ia  fundebant,  fed  coelefti  perfufi lumine  quo  Deus 
illos  fuo  dumtaxat  nutu  illuftrabat  >  eadem  ratione 
i  nifi  diuina  ope  implorata  intelligenda ,  atque 


:xplananda  funt.  x 

Itaque  fapienter  Dionyfius  e  Alexandrinus  cum 
,  quae  funt  in  Apocalypfi.  Iflas, 


III. 

e  de  Apoc.  de  vaticiniis  ageret  ,  A  .  - - 

lo.adNepo-  inquit, rei  non  propria  ratione  metior, ac  pondero,  fed  fidei 
tcm*  potius  tribuo ,  &  altiores ,  diuiniorefque  profdlo  arbitror , 

quam  quas  ipfe  vllo  pallo  cogitatione  comprehendere  va¬ 
leam  ,  atque  non  eas  improbo ,  quas  non  mtelligo  ,fed  ideo 
potius  admiror  ,  quod  mentis  acie  luftrare  non  queo. 
F  de  Incarn.  ^eque  aliter  intelligo  quod  feribit  Athanafius  (.Ad 
Verb.fubfin.  ScrltMrarim  indaginem,  verumque  mtelUllum  opus  eft 
vita  proba ,  animo  puro  ,  &  virtute,  qua  fecundum  Chri- 


Omnem  caufam  qua  venerit  ad  vos  f -atrum  ve  Urorum, 
qui  habitant  in  vrbibus  fuis  inter  cognationem  cogna¬ 

tionem,  vbicumque  quaflio  efi  de  lege,  de  mandato ,  de  ce¬ 
remoniis  ,  de  iuslificationibus ,  ofiendite  eis  ,  vt  non  pec¬ 
cent  in  Dominum.  Quo  (pedafle  videtur  Salomon",  n  Ecclefiaft. 
cum  dixit.  Verba  f apicatum  ficut  (limuli  ,  &  quafi It,u* 
clani  in  altum  defixi  ,  qua  per  Magiftrorum  confilium 
dim  funV  a  Pafiore  vno.  Hoc  etiam  firmari  poteft 
ex  Verbis  Chrifti ,  quibus  Petrum  alloquensait  °.  oMatth.itf. 
Tu  es  Petrus  ,  &  fuper  hanc  petra m  adificabo  Eccle-  l8, 
fiam  meam,  &  tibi  dabo  claues  Regni  coelorum.  Huc 
enim  referenda  eft  clauis  fcientice  ,  de  qua  multa . 

Theologi  in  fcholis,  Itemque  alibi  p  iubet  tam-  att  ‘l8‘' 
quam  ethnicum  haberi  ,  8c  publicanum  ,  qui  Eccle- 


(lume(l,vt  mens  per  eius  tramitem  decurrens  ea ,  quajx -  E  fiam  non  audierit. 

J  f.  . c..  .a  *i*tRram  Eodem  etiam  pertinent  ‘lilia.  Super  cathedram  VIII. 


IV. 


petit ,  adipifei  pojfit ,  quatenus  fas  efi  humanam  nati 
diuina  melligere,nam  fine  pura  mente, &  fandorum  imi¬ 
tatione  nemo  comprehendit  S anciorum  verba. 

Eodem  vero  fpefytns  Bafilius  8.  Requiritur  autem, 
gPr^tinlfa.  ait  ,pr ater  vita  puritatem  aftdua  in  fcnptuns  exercita¬ 
tio  ,  vtmaiefias, atque  at  canum  diuinarum  verborum  per¬ 
petua  meditatione  animo  imprimatur.  Exigit  etiam 
h  Hom.40.  Chryfoftomus  h  ftudium,  ac  diligentiam,  cum  enim 
in  Ioan.  explicaret  verba  Chrifti  apud  Ioannetn  1 ,  Scrutatm-  ' 
1  cap.  f. 


Mofits  federunt  Scriba ,  &  Pharifiti ,  omnia ,  quacumque  *I  ^4tc*“3,t* 
dixerint  vobis  ,feruatc ,  &  facite ,  fecundum  vero-  opera 
eorum  nolit  e  facere.  Quo  loco  obferuauic  Cyprianusr.  r  Ub-4.ep.s- 
numquam  Chriftum  Dominum  nomine  Pontifi¬ 
cum  ,  aut  Sacerdotum  ,  fed  nomine  tantum  Pha 
rifaeorum,  &  Scribatum  Iudxos  reprehendiffe ,  qua¬ 
fi  Sacerdotum  ,  &  Pontificum  au&pritaccm  fartam 
te&am  efle  vellet.  Eadem  vero  verba  Auguftinus  1  1 
P  p  4  ad 


452- 


Explanatio  Cap.  I. 


ad  Epifcopos  transfert.  In  illum,inc\u.h  ordinem  Epi-  A 
'  fcoporum ,  qui  ducitur  ab  ipjo  Petro  vfcjue  ad  Anafia- 
fiurn  ,  qui  nunc  in  eadem  cathedra  fedet ,  etiamfi  quidam 
traditor  per  illa  tempora  fubrepfiffet ,  nihil  praiudicaret 
E  c  cie  da,  &  innocentibus  Chrifiianis ,  quibus  Dominus 
prouidem  ait.  Deprapolitis  malis ,  qua  dicunt  facite ,  qua 
faciunt ,  facere  nolite .*  Poftremo  Ioannis  vltimo  dixit 
Dominus  Petro.  Pafce  oues.  Vc  autem  audior  effc  Ie- 
a  cap.  j.  i  j,  jernias  a  pafcendje  funt  dodlrina ,  &  fcientia.  Dabo , 
inquit  ille  ,  vobis  Paflores  iuxta  cor  meum ,  & pafcent 
vos  fcientia doftrina. 

I  X.  Qupcirca  Hieronymus  **  in  re  grauiffima ,  ac  dif- 
Damaf  dc  ^cillima,&  in  vtramquc  partem  agitata  fedem  Apo- 
nomine  hy-  ftolicam  fibi  confulendam  duxit.  Pafiore ,  ait, 
j>olta!is.  prafidium  otiis  flagito.  Et  quidem  merito :  apud  Lu- 
c  cap.ix.ji.  cam  c  enim  Chriftus  Petram  His  verbis  alloquitur.  B 
Rogaui  pro  te  Petre ,  vt  non  deficiat  fides  tua  ,  &  tu  ali¬ 
quando  conuerfus  confirma  fratres  tuos.  Quae  catifafuit, 
vt  Paulus ,  qui  diuinitus  Euangelica  do&rina  imbu¬ 
tus  erat ,  ApoftoloS  tamen  confuleretp  vt  ad  Gala- 
cap.i.i.  tas  4  fcrjbir.'  g Afcendi  ,  inquit ,  fecundum  reuelatio- 
e  libr.  4.  in  nem ,  &  contuli  cum  illis  Euangelium  ,  quod  pradico  in 
Marcion.  Gentibus  ,  feorfum  autem  iis  ,  qui  videbantur  aliquid 
#  -  ne  forte  in  vacuum  currerem,  aut  cucurri ffem.  Vt 
i^ntet  epi'.  enim  aiunt  Tertullianus  e  ,  Hieronymus  f ,  & 

A' g.  Auguftinus  F,  Ecclcfia  Paulo  non  credidiffct ,  nili 
g  cp'ft.19.  eius  Euangelium  Petri  audloritate  firmatum  effer. 

■X*  In  Adlis  !l  autem  Apoftolicis  ,  grauifiima  de  legis 
fc  cap  ij.  ceremoniis  controuerfia  non  nifi  Apoftolorum  au- 
,  .  dloritate  componitur.  Arque  ob  eam  caufam  Con,- 

de/r  dctdiT  c^’j  '  Triden tini  Patres grauiflimis  verbis  Hanc  Ca-  C 
8c vfu lciipt.  tholicam  veritatem  definierunt.  Ad  coercenda,  in¬ 
quiunt  , petulantia  ingenia  decernit  (Sandta  Synodus) 
vt  nemo  fua  prudentia  innixus  in  rebus  fidet ,  &  mo¬ 
rum  ad  itdificationem  doBrina  Christiana  pertinentium 
fueram  Scripturam  ad  fuos  fenfus  contorquens  contra 
eum  fenfum ,  quem  tenuit ,  &  tenet  fancta  Mater  Lcck- 
fia  ,  cuius  efi  iudicare  de  vero  fenfu  ,  &  interpreta¬ 
tione  Scripturarum  fanBarum  ,  aut  etiam  contra  vna- 
nimem-j  Confenfum  T atrum  ipfam  Scripturam  f  aeram 
interpretari  audeat, ,  etiam  filouiufmodi  interpretationes 
nullo  vnquam  tempore  in  lucem  edenda  forent » 

XI.  Non  igitur  liberum  cuique  eft  facras  literas  in¬ 
terpretari  ,  qua  in  re  non  modo  haeretici ,  fed  pleri- 
que  etiam  Catholici  fuo  ingenio  plus  aequo. indul- 
gent  ,  qui  non  lolum  a  communi  fandiorum  Pa^  D 
trum  interpretatione  recedunt ,  fed  peregrinas ,  at¬ 
que  extortas  explanationes  fcquuntur  ,  &  Hebraeo- 
-  rum  lacunas  puriilimis  fandiorum  Patrum  fontibus 
non  fine  magno  Ecclefia:  detrimento  praeponunt, 
atque  ita  multa  nobis  vaticinia  eripiunt  ,  quibus 
Chriftiana  dogmata  mirum  in  modum  ftabiliun- 
tur  ;  nonnulla  alio  trahunt  ,  atque  corrumpunt, 
omnia  denique  fufque  deque  inuertunt  ,  8c  pro 
vero  ,  ac  legitimo  Scripturae  fenfu  mera  nobis  Ra- 
_  binorum  fomnia  ,  atque  portenta  obtrudunt.  Vide¬ 
tur  autem  hoc  loco  Petrus  Simonianos ,  &  Gno- 
flicos  tacite  perftringere  ,  qui  fuo  arbitratu  Scriptu¬ 
ras  alias  reiiciunt ,  alias  probant ,  &  pro  fuo  libito 
interpretantur ,  quotum  amentiam  ,  ac  temeritatem 
noftri  faeculi  haeretici  imitantur.  E 

21.  Non  enim  voluntate  humana  allata  eft  aliquando 
Prophetia ,  fed  Spiritu  fanBo  infyiraii  loquuti  funt 
[ancti  Dei  homines .  j 

I*  Probatio  eft  fuperioris  fententiae  ,  vt  enim  paulo 
ante  Bernardi  verbis  docui ,  eodem  Spiritu  expla¬ 
nanda  eft  Scriptura  ,  quo  condita  eft  ,  condita  eft: 


autem  diuino  Numinis  impulfu ,  vt  hoc  loco  afle- 
rit  Petrus  qui  procul  dubio  de  vera  Prophetia  lo¬ 
quitur  ,  deque  veris  Prophetis ,  quorum  vt  ait  Phi¬ 
lo  a  ,  Maior  eft  dignitas  ,  quam  vt  fe  mifceant,  htt-  a  lib.  de(Ji- 
mana  Reipubltca  ,  &  mundi  ciues  fiivL,  ,  fed  fubli-  Sanc- 
miores  omnibus  rebus-  fenfibilibus  migrarunt  m  mun¬ 
dum  intelligibilem  ibi  fortiti  domicilium  adferipti  Reipu¬ 
blica  idearum  incorporearum  ,  &  incorruptibilium. Alibi  .*>  b  lib.quis  re- 
vero.  Futurorum  ,  inquit ,  cognitio  non  efi  hominis  pro-  r<™  diuin. 
pria  ,  quod  deinde  longa  oratione  confirmat.  De-  *iarrcs> 
nique  c  ,  Tropheta ,  inquit ,  interpres  efi  Dei  dictantis  c  lib.de  Prx. 
intus  oracula.  Nam  Deus  ipfe  immortalis  futuro-  &  pan. 
rum  praenotionem  Dei  propriam  cfle  ftepe  indica- 
uit  ,  apudlfaiam  a  enim  idola  Gentium  his  verbis  dcap.4r.1j 
perftringuntur.  Armunciate  qua  ventura  funt  in  fu¬ 
turum  ,  &  [ciemus  quia  Dij  efi  is  vos.  Et  alibi c.  Ven-  e  cap.  44. 7, 
tura,&  qua  futura  funt  annuncient  eis.  Denique  f  alibi  f  Ifa.4$.  1 1 . 
Deus  fibi  hanc  futurorum  pnefenfionem  referuat. 

Vent inquit, interrogate  me. 

Non  me  fugit  vaticinandi  ftudium  etiam  apud  jj# 
Gentiles  in  phyficum  ,  &  artificiofum  tribui.  Et 
phyficam  quidem  vaticinandi  rationem  eam  vo¬ 
carunt  ,  quas  a  natura  ,  fiue  rerum  naturalium  in^ 
fpe&ione  defeendit ;  artificiofam  vero  illam  ,  quae 
nori  ex  naturae  praelagiis,  fed  ex  altioris  alicuius  fub- 
ftantiae  traditione  conftat  ,  quam  rurfum  pro  fub- 
ftantias  diuerfitate  aliam  diuinam  ,  daemoniacam 
aliam  faciunt.  Phyficum  porro  vaticinandi  genus 
pro  naturalium  coiporum  numero  in  varias  ,  ac 
multiplices  formas  diftribuunt  ,  eam  enim  ar¬ 
tem  (  fi  tamen  ars  vlla  eft  )  quae  ex  coeli  &  fyde- 
rum  contemplatione  futura  praedicit ,  Aftroiogiam 
vocarunt  ,  eas  vero  diui nationis  formas  ,  quae  m 
fingulis  fimplicibus  corporibus  verfantur ,  propriis 
nominibus  appellarunt ,  ab  igne  quidem  Pyroman- 
tiam  ,  ab  aere  Aeromantiam  ,  aqua  Hydroman- 
tiam  ,  a  rerra  denique  Geomantiam  Grxcis  vocibus 
dixerunr. 

Neque  his  contenti  in  ipfis  etiam  mixtis ,  anima-  |If, 
tifque  corporibus  nonnullam  diuinandi  vim  pofi- 
tam  eile  cejifebant  ,  atque  ita  ex  homine  ,  atque 
auibus  potifiimum  futurorum  notionem  aucupa- 
bantur,vnde  varia  vaticinandi  genera  orta  fiinr,  nam 
ab  vniuerfi  humani  corporis  infpedlione  Phyfiogno- 
mia  didla  eft  ,  ab  vnius  frontis  intuitu  Metofco- 
pia,  a  volae  manus  Chiromantia  ,  a  fomni  iudicio. 
Onirocritica  orta  eft  ;  Quae  vero  in  auium  aipe- 
<5lu  putatur  efle  ,  Aufpicium,  aut  Augurium  dici¬ 
tur  ,  quod  diuinandi  genus  apud  veteres  celeber¬ 
rimum  fuit  ,  cui  finitimum  erat  Extifpicium  ,  cum 
ex  inteftinorum  vario  afpeblu  futura  comcdlabant. 

Prxter  has  autem  vaticinandi  rationes  Pythagori¬ 
ci ,  qui  numeris  in  rerum  natura  nihil  diuinius  efic 
putabant  ,  iis  literis  ,  quibus  numeri  fignifican- 
tur  ,  "quamdam  diuinandi  vim  inefle  opinaban¬ 
tur  ,  quod  in  iis  tantum  linguis  locum  habebat, 
in  quibus  numeri  alphabeti  literis  indicabantur ; 
ex  iis  igitur  literis  certos  quofdam  numeros  inda¬ 
gabant  ,  ex  quibus  multa  fe  pofle  futura  praedice¬ 
re  exiftimabanr.  Non  defuerunt,  qui  ex  aleae  iaclu 
vaticinia  venentur ,  quam  artem  aleatoriam  vocant; 
funt  etiam  alis  innumerabiles  vaticinandi  rationes, 
de  quibus  fingillatim  dicere  otiofum  ,  atque  opero- 
fum  eflet. 

Caeterum  quae  futura  funt  partim  rieceflaria ,  par-  I V. 
tim  contingentia,  partim  etiam  libera  ,  ac  fponranea 
funt.Necellariorum  autem  alia  funt,quae  ccelefti  qua¬ 
dam  neceflicate  conflant ,  vt  quae  a  fyderibus  &  cce- 
leftibus  globis  pendent :  alia  non  nili  elementarem 
neceffitate  habet.  In  prjpri  genere  numerari  poffunt. 

Cras 


Catholica  Epift.  1 1.  Petri.  453 


Cras  $olem  oriturum ;  poft  aliquot  dies  futuram 
Eclipfim  ,&  id  genus  alia.  In  pofteriori  vero  ,  hyc- 
mc  futuram  pluuiam, autumno, aut  etiam  xftare  va¬ 
ria  morborum  genera  graffacura ,  qua:  potius  iqter 
contingentia  numeranda  funt ,  licet  politis  eo¬ 
rum  caulis  nonnullam  habeant  neceffitatem.  Li¬ 
bera  porro  ,  ac  fpontanea  quxdam  funt  fimpliciter, 
atque  abfolute  libera, vt  Socratem  cras  fcripturum, 
aut  non  fcripturum  ,  quaedam  vero  mixta  ,  quae  ali¬ 
quam  neceditatem, aut  neceditatis  fpeciem  annexam 
habent ,  vt  cum  quis  metu  tempeftatis  iadurarn  fa¬ 
cit  i  liberorum  aurem  prioris  generis  quaedam  gene- 
rarim,atque  vniuerdm  pronuntiantur,  vt  bella  futu- 
'  ra,  celebrandas  nuptias ,  atque  alia  eiiifmodi ;  quae-’ 
darri  vero  priuatim  praedicuntur,  vt  Petrum  a  Sem¬ 
pronio  occidendum, Valeriam  nupturam  Titio, 
y  Denique  vt  nihil  intadum  relinquamus,qaaedam 
funt,  quae  i  propria  voluntate,  quaedam  qua:  ab  alie¬ 
na  pendent.  Prioris  generis  funt  cras  Socratem  am¬ 
bulaturum  t.pofterioris  Titiam  fore  Confulem,Epi- 
fcopum,vel  Cardinalem.  Adde  his  quae  a  diuina  vo¬ 
luntate  pendent,  vel  fuaeiam  legi  adftridla, vel  omni 
legefoluta.  -Caeterumpraetermiffis  omnibus  diuina- 
tionis  generibus,  due  naturalibus,  due  arte  conflan¬ 
tibus,  illud  veridpne  affirmatur  a  Petro, Prophetiam 
humanum  non  ede  intientum  ,  neque  ab  humana 
voluntate  pendere  •,  diuinitus  enim  tradita  eft,  vt  in 
fcholis  Theologi  copiose  docent.  Non  abnuerim 
tamen  etiam  inter  Gentiles  praeter  fuperftitiqfas  di¬ 
urnandi  rationes  ,  fuide  aliquando  veros  Prophetas,' 
qui  Deo  au  «flore  futura  praelbnferint ,  ac  praenuntia-  (< 
rint,  quod  de  lobo  negari  non  poteft,  cuius  hiftoria, 
&  vaticinia  inter  facros  libros  numerantur  :  quod 
a  In  expof.  confirmat  his  verbis  Auguftinus  a.  Fuerunt ,  inquit, 
inchoat,  cp  &  inter  GentilesBPropheut  ,in  quibus  etiam  aliqua  inue- 
ad  Rom.  niuntur,  qua  de  Chrifto  cecinerunt ,ftcut  etiam  de  Sibylla 
dicitur, quod  non  facile  crederem ,  nifi  quod,  Poetarum  qui¬ 
dam  in  lingua  Romana  nobiliffimus  ante  quam  diceret  ea 
de  innouatione  fteculi ,  qua  in  Domini  noffri  regnum. j  fatis 
concinere  ,  &  conuenire  videntur  ,  prapofuit  verbum 
dicens , 

Vltima  Cumai  iam  venit  carminis  at  as. 

Curnmm  autem  Carmen  Sibyllinum  ejfe  nemo  dubitauerit. 

VI.  Quin  etiam  Clemens  b  Alexandrinus  audoteft 
hlib.s.Stro.  apud  Graecos  fuide  propria:  fuae  linguae  fpedadffi- 
mos  Prophetas ,  quod  Petri ,  Paulique  teftimonio 
probat.  Quomodo ,  ait ,  Deus  Iudaos  faluos  ejfe  voluit 
dans  eis  Prophetas  ,  ita  etiam  Gr acorum  fpeElatifftmos 
propria  fu  a  lingua  Prophetas  excitatos  prout  capere  pote¬ 
rant  Dei  beneficentiam  a  vulgo  fecreuit  prater  Petri pra- 
dicationem  declarabit  Paulus  yipofiolus  dicens.  Libros 
quoque  Gracos  fumite ,  &  agnofeite  Sibyllam  ,  quomodo 
vnum  Deum  fignificet ,  &  ea  qua  funt  fatura :  gr  Hy- 
ftafpem  fumite ,  &  legite ,  &  inuenietis  Dei  Filium  multo 
clarius, &  apertius  ejfe  feriptum. 

VI  i.  Porro  hoc  Pauli  teftimoniumex  libro  quopiam 
apocrypho  defumptum  videtur, cum  in  ipdus  epifto- 
lis  nufquam  legatur.  In  eamdem  vero  fenttintiam 
«  adhor.  ad  Iuftinus  ‘  Martyr,  ‘perfacile ,  inquit ,  nobis  erit  reclam 
Gentes.  religionem  ex  parte  aliqua ,  &  ea,  qua  proxime  ad  Pro-  j 
phetarum  accedunt  doElrirtam  ,  a  veteri  Sibylla  ex  afflatu 
quodam  mirifico  per  fortes,  acre fponfa  nos  docente  percipe- 
i  Apolog.  re'  Alibi  d  vero.  Opera ,  ait  ,  &  inffinBu  malorum 
ad  Anton,  Damonum  mortis  fupplicium  aduerf  ss  librorum  Hyda- 
fpis,  ( feu  Hyfiaffis )  aut  Sibylla,  aut  Prophetarum  leBo- 
res  confiitutum  ejfe ,  quafi  eadem  fit  Sibyllarum  ,ac  Pro¬ 
phetarum  ratio.  Nam  de  Hydafpe,  (  malim  vt  alij  le- 
c  lib.7.c.if.gunt:  Hyftafpe  )  feribir  Ladantius  c  .  Hydafpes  quo¬ 
que  ,  qui  fuit  Medorum  Rex  antiquiffimus  ,  a  quo  amnis 
quoque  nomen  accepit ,  qui  nunc  Hydajpes  dicitur ,  admi¬ 
rabilis  omnium  fub  interpretatione  vaticinantis  pueri  ad 


.  memoriam  pofteris  tradidit ,  fatblatum  iri  ex  orbe  impe¬ 
rium  ,  nomenque  Romanum  multo  ante  prafatus ,  quam 
illa  Troiana  gens  conderetur. 

Neque  vero  dubitari  poteft ,  fi  qua:  de  rebus  fu  -  VIII; 
turis  prxfertim  ad  Religionem  /pedantibus ,  ime  a  • ; 

Sibyllis  flue  ab  aliis  praxfida  funt  4  Deopotilfimum-  . 

Audore  fuide  'praenuntiata-  ,  quod  non  obfcure  fi- 
gnificauic  Auguftinus  a.  HaCdiMm  ,  ait,  Sibylla  ,  fiue 
Erythrea  ,fiue  vt  quidam  magis  credunt  Cumana ,  ita  ni-’ 
hil  habet  in  totartarmine  fio,  cuius  exigua' iffa  panicula  ■ 
eff ,quqd ad  Deorum f a! forum, fiut  faihrum  culturrr per-  - 

tineat ;  quinimo  ita  etiam  contra  eoS,-&  contra  cultores  eo-  .  * 

rura  loquitur ,  vt  in  eorum  numero' deputanda  videatur, 
qui  pertinent  ttd  duitatem  Dei.  Ita  non  immerito 
Diodorus  b  Sibyllas  vocat ,  mulieres  Deo  plenas.  Et  b  1**^ 
Plato  c  quofdam  homines  diuinbs  voeat.  Etalibi d,.  ^  n  c  0> 
Re  Ile ,  inquit ,  eos ,  quos  fatidicos  nunc  dicimus ,  diuinos  in  Mem- 
vocautnmus ,  neque  enim  hos  fruflra  diuinos  appellamus*  none. 

&  diuina  re  inff  iratos, & Deo  pojfefibs.  1  ;•  6-:  •% 

Non  me  tamen  later  A  udo  rem  eorum  Com-  IX. 
■trientariorum  in  Paulum,  qui  Ambrofij  nomen  prae¬ 
ferunt,  aliofque  non  nullos  multo  aliter  opinari. 

Ille  e  fiquidem  a  nefario  ,  improboque  fpiritu  arre-.e  In  prior, 
pros  fuiife  autumat.  Ariftoteles  f  autem,  shr&  bilis  ad  Cor. 
afiu  circa  mentis  federn  ficcenfi  exagitatos  dixit  :  quod 
ego  quidem  de  quibufdam  aliis  vaticiniis  ,  quae  Si-  blcm.n 
byllafum  nomine  celebrarentur  potiffimum  acci¬ 
pio.  Siquidemille.  Multi  euam ,  a;t ,  propterca  quod 
ille  calor  fedi  mentis  in -vicino  efi,  morbis  vefania  impii-  . 
cantur ,  aut  inflinttu  lymphatico  infirue fiunt ,  ex  quo  Si¬ 
bylla  efficiuntur ,  &  Baccha  ,  &  'omnes  ,  qui  diuirio  fpi- 
raculo  infiigari  creduntur ,  cum  fcilicet  id.  non  morbo  ,fed 
naturali  intemperie  accidit.  Ammianus  6  certe  Mar-  g  Iib.ii.ii* 
cellinus.  Sol  enim,  inquit ,  vt  aiunt  Phyfici,  mens  mun- 
di  nofiras  mentes  ex  fefe  velut  fcim  illas  diffunditans ,  cum 
eas  incenderit  vehementius  futuri  dojjfcias  reddit ,  vnde 
Sibylla  crebro  fe  dicunt  ardere  torrente  vi  magna  fiam- 
marunL,. 

De  Sibyllis  auterri  ,  aliifque  Vatibus  Gentilium  X. 
non  pauca  feribir  Paufanias  h:  Sed  quae  de  Chrifto,  k  Iib.io.noo 
deque  admirabili  eius  ad  nos-  aduentu  in  Sibvllinis  ?ro?ul 
libris  leguntur,  nonnid  Audore  Deo  cognofci,  prde- 
diciquc  potuerunt.  Apud  Eufebium  i  autem  exeat  i  in  «rae* 
Sibylla:  prxclarum  de  Chrifto  vaticinium, in  quo  in-  ^or.ftanc.  c. 
eft  dupoCiZie  ,  quia  videlicet  primx  vcrfuunr  litcrae 
hanc  efficiunt  leiltentiam.  lefm  Chrifius  Dei  Filius, 
Seruator.Crux.  Er  apud  Paulum  k  Diaconum.  Per  -  «•'b.io.c.ij 
fimile  oraculum  Sibyllae  legitur  in  htec  verba.  Oter 
beatum  lignum  ,  in  quo  Deus  extenfu;  eft.  Haec  enim 
neque  aftu  Daemonis  ,  neque  vllo  humano  artificio, 
neque  denique  atrae  bilis  aeftu  percipi  potuerunt. 

De  noftris  porro  Prophetis  certum ,  atque  expio-  XI. 
ratum  eft  eos  diuino  Spiritu  ados  futura  praedixille, 
atque  idcirco  veriffime  didum  eft  a  Petro.  ' Non l, 
enim  voluntate  humana  allata  eft  aliquando  Prophetia. 

Nam  1  Philo  Iudaeus  extadm  quam  Prophetae  pa- 1  jib.cjuisre- 
tiuntur  perinde  explicat,  quafi  humana  mens  diui-  rum  diuin. 
no  numini  cedat ,  fic  autem  feribir.  Ouod  enim  in  no-  fu  bartef. 
bis  eft  ratio  ,  hoc  in  mundo  Sol,  quia  lucent  ambo  ,  alter 
mundo  prabens  lucem [enfibilem ,  altera  nos  illuffrans  ra¬ 
diis  intelligibilibus.  Siquidem  donec  mens  noflra  lucet  ve¬ 
lut  meridianum  fplendorem  diffundens,  per  totam  ani-  1 
marn  intra  nos  ipfos  manemus.  Caterum  illa  vergente  ad 
occafum  merito  extafis ,  ac  diuin  ut  fitror  incidit ,  exorien¬ 
te  enim  diuino  lumine  humanum  occidit ,  ac  rurfium  occi -  ' 
dente  illo  hoc  exoritur.  Id  quod  folet  accidere  Prophetico 
generi ,  Emigrat  enim  e  nobis  mens  immigrante  diuino 
Spiritu  quo  recedente  ilia  rurfum  revertitur  ,  non  eff  enim 
fas,  vt  mortalis  cum  immortali  habitet,  ideo  rationis  occa- 
fus &  °ffuf£  tenebra  exceffum ,  gr  diurnum  fi.  rorem  in¬ 
ducunt.  Verum  haec  Philonis  fententia,  fi  ita  acci¬ 
piatur. 


454  Explanatio  Cap.  I. 

piatur,  quafi  Propheta;  metis  a  ditiino  numine  pelia-  A  pr&ceptum  eft,  vs  ta-diceret  yqtu.ip fii  [aggererentur.  At  fal- 

riH‘  xr*.!  nrAtt^i/1  rrt/xlioflir  anmitTf  tllllin  1*3  _  /7  r  _  /-  \  .  *  ** 


SCII, 


a  lib.zJDia- 


XIII. 


b  D,Th0m. 
t.i.q.174* 
c  cap.  i. 
d  z.adTim. 
j.itf. 

e  pf.44.t. 

f  cap.zz.44. 
g  pf.109.1. 


XIV. 

h  cap.z4.r7 
i  I05n.1r.j1 


tur,  vel  propria  fundionefpolietur, admitti  nulla  ra¬ 
tione  poreft,neccfle  eft  enim  Propheta;  mentem  vel 
rerum  imagines, ac  notiones  percipere, vel  de  iis  cer¬ 
te  ab  alio  perceptis  rede;  iuaicare  ,  quod  vtrumque 
pertinet  ad  mentcfn,&  rationem. 

Quocirca  non  aliter  dicitur  mens  Propheta;  rece¬ 
dere  ,  diuinoque  Spiritui  cedere  ,  nifi  quod  fupra 
luurn  agendi  modum  ,  intelligendique  vim  attolli¬ 
tur,  vt  diurno  Spiritui  tamquam  inftrumemum  fub- 
feruiat  ,  ac  famuletur,  quod  infinuat  Gregorius  a 
c&m  de  Petro  agit  £  vinculis  erepto.  Petrus  vero,  in¬ 
quit  ,  quem  Angelus  [oluit ,  eiufque  mentem  in  extafm 
rapuit  ,  non  extra [e  quidem  ,  fed  (uprafemetipfum  fuit. 
Mens  quippe  Tr«phet&  ducitur ,  &  quodam  modo  vi  coe- 
fiftis  numinis  agitur.  Quarii  ob  caufam  Propheta:  di¬ 
cere  folent ,  FaHum  eft  verbum  Domini,  vel  manus, st l 
Spiritus  Domini [upra  me ,  quia  diuino  illuftrati  lumi¬ 
ne  eo  mente ,  atqite  intelligentia  Feruntur,  quo  allo¬ 
qui  fuis  connixi  viribus  penetrare  nequaquam 
po  flent. 

Spiritu  fanclo  itaque  inff/irati  loquuti  [unt  [an  Hi.  Dei 
homines.  Multiplex  autem  poteft  efte  diuina  infpira- 


fis  Prophetis ,  aut  Gr acorum  oraculis  minime  idem  c 
1  'figebat, non  enim  compotes  mentis  erant , dum  futura pra- 
dicebam  ,[ed furore  opprefift,  atque  agitati  nonfccus ,  at¬ 
que  ebrijqm  ager  em, ignorabant. 

Hoc  di  ferina  en  non  ngnofce>ant  olim  Pnfcillia-  XVII. 
n*  j»  &  Montano  profedi,  qui  negabant  Prophe- 
tas.corum  fuifle  confcios.qua:  praedicercw,  fed  arre¬ 
pturorum  more  ignota  verba  fundere, qui  error  iam 
ohm  ab  Ecclefia  reiedus  eft.  Maneat  igitur  quod 
hoc  loco  ait  Petrus  prophetiam ,  atque  adeo  diui- 
nam  omnem  Scripturam  diuinitus  fuifle  traditam, 
atque  adeo  diuina  plane audoritate  conftare.  Quo- 
cirea  Auguftinus  a  de  Scriptura  diuina  hunc  in  mo-  a  lib.iz.de 
g  dum  loquitur.  Scriptura  fides  mirabilem  auctoritatem  Ciuit.c.j. 
non  immerito  habet  in  orbe  terrarum  ,  atque  in  omnibus 
gentibus ,  quas  [ibi  ejfe  credituras,  inter  utera ,  qua  dixit 
vera  diuimtate  pradixit.  Et  rurfus  b.  Quanto  minus  b  cap.io. 
credendum  eft  illis  literis  ,  quas  plenas  fabulofts  velut  anti-  . 
quitaubus  proferre  voluerunt ,  contra  auctoritatem  anti- 
quijfimorum ,  divinor  umque  libroru 


-  ,  -  -j -~.-jr.--um,  qut  totum  Orbem 

fibi  crediturum  ejfepr adixit ,  &  cui  totus.  Orbts fient  ab  ea 
1  .  *  -  prtdtSlumeft,  credidit ,  qua  vera [e  narrare  f  merita  ex 

tio  vnde  plures  Prophetiae  gradus  ,  ac  veluri  forma;  his,  qua  futura  rranunciauit  cum  tanta  veritate  completi-  ' 
exiftunt,  de  quibus  multa  Theologi  b .  Sic  apud  Lu-  ’  tur,  oftendit.  ‘ 

eam  =  loquitur  Zachaiias.£*ri  loquutus  eft  per  os  San -  Atque  ita  ver£  Theodorctus  «,  &  Grceor  <1  Pon-  XVIII 
Horum ,  qui  a  [culo  fmt  Prophetarum  eius.  Et l.  aul.Ms  n fex  linguas  ,  mahulque  facrorum  Scriptorum  nihil  c  Pref.in  pf 

omnem  ait  feripturam  diuinitus  fuifle  inlf  iratam,  abud  juiiTe  aiunt ,  qudrn  Spiritus  fandi  calamos  vt  d  p‘*Hnii! 

quo  videtur  fpedade  Dauid  ,  cum  '  dixit.  Lingua  paulo  ante  Dauidis  teftimonio  docuimus.  Oriam-  Iob- 

mea  calamus  Scriba  velociter  [rabentis.  Et  Chnftus  q  obrem  lofephus  e  ,&  Eufebius  *  Demetrii  Phalerei  c  lib  1 

apud  Matthaeum  'teftatur  Dauidcm  in  fpiritu  b-  teftimonio  }yd  potius  Ariil.hci  audoritate  confir-  tiq;c.‘z 

mant,  facram  Scripturam. tamquam  aliquid  Sacro-  ;£lib-8p‘?p. 
fandum  prophanis  Scriptqribus  prorfus  fuifle  in-  uanS  c-1* 
radam  ,  quod  liqui  profanorum  hominum  eam  at- 


J  ii.  devnit. 
gccleCc.8. 


quutum  efte  ,  cum  ea  verba  protulit  g.  Dixit  Do 
minus  Domino  meo ,  Sede  a  dextris  meis.  Denique 
Ifaias  faepe  ait.  Os  Domim  loquututn  eft. 

Neque  vero  iufti,  &  Sandi  folummodo  Prophe¬ 
tiae  fpiritum  adepti  funt ,  fed  plerumque  etiam  im¬ 
probi ,  nam  in  libro  Numerorum  h  Balaam ,  qui  ma¬ 
gus,  &  ariolus  erat,  improbifque  moribus  praeditus, 
egregium  de  Chrifto  oraculum  edidit.  Et  Caiphas  1 
prophetafle  dicitur.  Et  quod  magis  mirandum  eft 
Chriftus  apud  Matthaeum  k  ait  quofdam  in  Indicio 
diduros.  Domine  Domine,  nonne  in  nemine  tuo  prophe¬ 
tavimus  ,  tfr  in  nomine  tuo  virtutes  multas  fecimus  ?  qui¬ 
bus  tamen  refponfurus  fit  Iudex.  Difcedite  k  me  orn -  mis  tamquam  a  montibus  diuina  illuftrationis  ra- 

nes ,  qui  operamini  iniquitatem.  Quem  locum  obfer-  dij  ad  nos  vcluti  colles,  aur  etiam  valles  perueniunt. 

uans  Cyprianus  ».  Trophetare  ,  inquit ,  &  D amoma  Quod  egre  gie  explicat  Auguftinus  b  ex  verbis 

excludere  virtutes  magnas  m  terris  facere  ,  [ublimts  Dauidis  b .  Sufcipiant  mentes  pacem  Populo,  &  colles 


tingere  auderent,  Dei  vltriccm  iram  continuo  exper¬ 
tos  efte.  .  r 

Nominat  autem  Petrus  Sandos  Dei  homines, 
quos  ait  diuino  numine  ados  fuifle  loquutos  ,  quia, 
vt  ait  Auguftinus  ;  voluit  Deus  caleftia  ,  diuindque  [ua 
munera  certo  quodd  ordme  ad  homines  peruenire.  Qucm- 
admodum  enim  exoriente  fole  montium  cacumina 
illuftrantur,indcquc  etiam  ad  colles, atque  imas  val¬ 
les i- radi j  Solis  pertingunt ,  non  aliter  a  viris  landifli- 


XIX. 


XV. 

m  Iq  eum 
Matt.loc3. 


P  Hom.  ij 
W  Matth. 
XVI. 


vtique ,  &  admirabilis  res  eft  ,  non  tamen  regnum  ccelefte 
confequitur  ,  quifquisin  his  omnibus  inuenitur ,  nifi  recti, 
&  iufti  itineris  obferuatione  gradiatur. 

Fateor  imperfedi  operis  Audore  m  falfa  miracu¬ 
la,  folsamque  Prophetiam  interpretari.  Prophetant, 
inquit ,  in  nomine  Chrifti ,  Jpiritu  autem  Diaboli ,  quales 
[unt  diuinatoresi  D amoma  eiiciunt  in  nomine  Chrifti ,  ha¬ 
bentes  fpiritum  Inimici  ,  magis  autem  non  dicturit  ,  fed 
tiicere  videntur  colludentibus  [ibi  Darnombus.  At  longe 
verofimilius  eft  de  vera  prophetia,  vcrifqu.e  miracu¬ 
lis  Chnftu  m  loqui  ,  atque  indicare  haec  cceleftia, 
diuinaque  fua  munera  cum  improbis  moribus  pofle 
conftftcre,vt  alicubi  probarChryfoftomus  ". 


XX. 

.  ,  - r . f„„t„  liTraa.i.ia 

ftttiam.  Montes ,  ait  vir  fandus  ,  excelfit  anima  [unt ,  er  Ioan- 
colles  parua  anima  [unt ,  fcdideo  mentes  excipiunt  pacem,  ^ 
vt  colles  pojftnt  excipere  iuftitianu :  qua  eft  ifta  luftitia, 
quam  colles  excipiunt  ?  fides ,  quia  iuftus  ex  fide  viuit. 

Non  autem  acciperent  minores  anima  fidem  ,  nifi  maiores 
anima,  qua  montes  diHafunt  ,ab  ipfa  fapientia  illuftra- 
rentur ,  vt  poffent  p aruulis  traiicere ,  quod  pojfent  panmli 
capere.  Et  poft  pauca.  Oculos  noftros  cunu  lenam us  ad 
Scripturas ,  quia  per  homines  miniftrata  [unt  Scriptura, 
le itamus  oculos  noftros  ad  montes ,  vnde  veniat  auxiliunu 
nobis. 

Quapropter  Paulus  ad  Romanos  *  feribit.  XXI. 
cumque  [cripta [unt  ,adnoftram  doclrinam' [cripta  fiunt,  i  cap.ij.4. 


- jmjnu  Jnm  ,aanojrram  aoetnnam  Jcripta  /unt,  i 

Porro  Oecumenius  obferuat  hoc  loco  dncrimen  E  vt  per  patientiam  ,  &  conflationem  Scripturarum fpemu 

pr  Knnnc  ar  Pmnhpr.TS  .  0110(1  noni  Pl*0-  h/ihpnvn  u/  .4. - l;L:1 _  _ J _  _  m  J: 


inter  bonos  ,  ac  malos  Prophetas  ,  quod  boni  Pro¬ 
pheta;  diuino  lumine  illuftrati  probe  intelligerent, 
quae  loquebantur,  mali  vero  non  item.  De  Viris 
enim  Sandis,  quicoelefti  lumine  perfufi  futura  prae¬ 
dicebant  ait.  Nam  Prophetas  ,  qui  diuino  Spiritu  affa¬ 
bantur  nouiffie  ea  ,  qua  a  Deo  dicenda  ipfis  mitteban¬ 
tur  ,  inde  perfticuuiru  eft  ,  quod  [ponte  exequebantur , 
&  quod  volebant,  id  loquebantur,  id [ubticebant ,qitod  no¬ 
lebant,  id  quod,  m  Una  ,  &  Balaam  videre  litet ,  quorum 
alter  de  nanciar  e  vaticinium  Niniuitis  nolebat  °  \  alteri 


habeamus.  Indicans  incredibilem  quamdam  efte  di¬ 
uina:  Scripturae  vim  ad  recreandos  ,  atque  excitan¬ 
dos  animos, vr  quaecumque  acciderint  aduerfaaequo 
excipiantur  animo.  Vt  enim  ait  B. Gregorius  k.  Di-  k  Pnef.in li. 
uinus  fermo  ficut  myfteriis  prudentes  exercet  ,ftc  plerum-  lob  c.4. 
que  [uperftcie  ftmplices  refouet,  habet  in  publico  vndepar- 
uulos  nutriat , [eruat  in  fecreto,  vnde  mentes  [ub limium  in 
admiratione [ufpendat.  Qui  alibi 1  Scripturam  facram  1  lib.z.Mor. 
fpeculo  lhnilcmcflc  ait, in  quo  interna  noftra  facies  ^P-1* 
cernatur,  vttnde  quid  ponendum, quidque  nccefla- 
rio  optan 


Catholica  Epift.  1 1.  Petri.  455 

rio  optandam  i  quserendumque  fit ,  facile  intelli-  A  plorata ,  &  Spiritus  fan<5ti  luce  illuftrati ,  qux  diui- 
a  Init.Lcuit.  gamas.  Origencs  a  vero  Chrifti  diuinitatem  in  Seri-  nitus  di&ata  1'unt  percipere  poflimus ;  hoc  enim,  vt 
ptura  facra  latere  ait ,  non  aliter  atque  olim  diuina  arbitror,  a  fidelibus  exigit  Petrus  ,  cimi  paulo  ante 

eius  perfona  in  humana  natura  occultabatur :  quo-  prophetici  fermonis  certitudinem  ,  ac  firmitarei» 

circa  diligenter  inueftiganda  eft,  vt  diuina  ope  im-  propofuifiTet. 


Secundi  Capitis  Argumentum. 

TRia  potifiimum  Apofiolorum  Princeps  fuperiori  capte  docuerat.  Primum  quidem  cadejlium  diui - 
n  Arum  que  rerum fidentiam  abfique  Chrifiianarum  virtutum  jhidto ,  cultttque  ad falutem  fempiternam 
nihil prodeffe.  Deinde  nihil  effe  ad  perceptam fidem  conftanter  retinendam  vttlius ,  quam  laudabilium ,  at¬ 
que  honeftarum  ailionum  afiiduam  exercitationem ,  qua  noftra  ad  Chrtflianam  religionem  vocatio ,  elcffio- 
qae  mirifice  confirmatur.  Pofiremb  fatrarum  Scripturarum fiudium  magnam  afferre  utilitatem ,  cum  non 
fit  hominum  imientum ,  fed dtuini  numinis  eximium ,  acfingulare  munus.  Jam  vero  quoniam /ub  finem 
Capitis  Vatum  oracula  commendauerat ,  Pfcudoprophetas  nunc,  corumque  mores  defer  ibit ,  vt  eos  maximi 
canendos  effe  doceat,  ridetur  autem  certum  genus  hominum  potifiimum  perfringere, quod  eo  tempore  exor¬ 
tum  Catholica  dotirina ,  atque  Apofiolica  pr&dicationi  magnopere  aduer faretur ,  quibus  atrocifiima  ,  acer- 
hifiimdque  fupplicia  iam  iam  imminere  grauifiimts  verbis  confirmat ,  errores  denique  fiedulo  vitandos  ob 
oculos  ponit. 


C  A  P  V  T  II. 


PARAPHRASIS. 


1  |¥j£^|  Vervnt  vero  &  Pfeudopropheta 
jjp^  in  populo ,  ficut  dr  in  vobis  erunt 
magiftri  mendaces,  qui  introducent  fetfas 
perditionis,  &  eum,  qui  emit  eos ,  Domi¬ 
num  negant  fuperducentes  fibi  celerem 
perditionem. 

2,  Et  multi  fequentur  eorum  luxurias,  per  quos 
via  veritatis  b ' 


3  Et  in  auaritia fiSiis  verbis  de  vobis  negotia¬ 
buntur  ,  quibus  indicium  iam  oltm  non 
ceffat,&  perditio  eorum  non  domitat . 


4  Si  enim  Deus  angelis  peccantibus  non  peper¬ 
cit  ,  fed  rudentibus  inferni  detrafios  in 
fartarum  tradidit  cruciandos  in  tudicium 
referuari. 

J  Et  originali  mundo  non  pepercit, fed  ecfauum 
Noe  iufiitu  praconem  cufiodimt  diluuium 
mundo  impiorum  inducens. 

6  Et  duitates  Sodomorum  &  Gomorrhaorum 

in  cinerem  redigens  euerfione  damuauit, 
exemplum  eorum  ,  qui  impie  actunfunt, 
ponens. 

7  Et  iufium  Loth  oppreffum  a  nefandorum 

inturia , 


Vemadmodvm  autem  fuerunt  olim 
iSSU  in  populo  ifraelitico  pfeudoprophcts  non 
pauci,  perfimili  ratione  exiftent  inter  vos  pfeudo- 
magiftri ,  qui  fadiones,  &  fedas  perditiflimas  in¬ 
troducent^  errorum  plenifiimas  fcho!as,&  Chri- 
ftum  Dominum  fuum  liberatorem, falutifque  au- 
dorem  negabunt,  fed  incredibili  celeritate  ad  in¬ 
teritum  ruent  fempiternum.  ^  Plurimi  vero  eo¬ 
rum  blanditiis  deliniti  impuras  eorum  libidines, 
&:  obfccenas  voluptates  perlequentur ,  qua:  caufa 
erit,  vt  non  pauci  Euangelica:  dodrina:,  Chriftia- 
na:que  fidei  obtredenc ,  denique  veritatem  pro¬ 
bris  ,  ac  maledidis  infedentur.  ^  Hiveroerro- 
.rum  magiftri,  &:  fedudores,  compoficis ,  fidifque 
fermonibus  per  auaritiam  inftitorum  inrtar  ex 
vobis  lucrum, &  compendium  quaerent,  quos  iam 
pridem  a  diuino  Iudice  feuerilfima  manet  fenten- 
tia,  corumque  interitus  haud  fegniter ,  vel  fero  il¬ 
los  opprimet.  ^  Nam  fi  diuina  iuftitia  Angelos, 
qui  fefe  fcelere  contaminarunt ,  inultos  effe  non 
palla  eft ,  fed  inferorum  catenis  obftridos  in  tar- 
tarum  prarcipites  egit,  ibique  ad  extremum  vfque 
iudieium  tamquam  in  cuftodia  inclufit.  ^  Et 
prifeis  illis  mortalibus  non  pepercit  ,  fed  impios 
omnes  eluuione  excinxit,  iufto  Noe,  &  odau©  iu- 
ftitis  praecone  vna  cum  familia  ab  interitu  erepto, 
f  Vrbes  vero  Sodoma: ,  &  Gomorrhae ,  &:  reli¬ 
quas  finitimas  ccelefti  incendio  abfumptas ,  &  in 
cinerem  redadas  penitus  dcleuic ,  eafque  fua:  iu¬ 
ftitia:  documentum  effe  voluit  ,&  exemplum  iis, 
qui  earum  impietatem,  vel  perfimilem  nequitiam 
imitarentur.  ^  Iuftum  porro  Loth  a  nefariis,  ac 

fceieftis 


456  Paraphrafis  Cap.  IX 


fccleftis  hominibus  impura  viuendi  licentia,  ob- 
fccenifque  moribus  pene  oppreflum  a  periculo 
eripuir.  $  Ille  fiquidem  cum  nihil-  turpe  oculis, 
aut  auribus  haurire  fuftineret, quippe  iuftus, aeque 
innocens  inrer  fceleftos,acfacinorofoscontinen- 
terviuens,  iniquorum  moribus  mirum  in  mo¬ 
dum  animo  cruciabatur.  ^  Nimirum  diuinx 
prouidentia:,fapientixquc  maxime  congruit, reli- 
giofos,ac  pios,caftofque  Dei  cultores  ab  omni  pe¬ 
riculo  eripere, impios  autem, acfacinorofos  ad  ex¬ 
tremum  iudicij  diem  fempiternis  fuppliciis  cru¬ 
ciandos  referuare.  ^  Illos  vero  prascipue  ,  qui 
corporeis  voluptatibus  dediti,  impuris, ac  nefariis 
cupiditatibus  obfequuntur,  &c  rerum  omnium 
Dominum  contemnunt,  audaces,  praefra&i ,  fibi- 
que  vitra  modum  placentes ,  qui  denique  gloria 
praecellentes  conuitiis  inceffere  non  verentur. 
^  Cum  tamen  ne  Angeli  quidem  tanto  iis  robo¬ 
re  ,  ac  poteftate  fuperiores  audeant  gloria  praecel¬ 
lentes  diris ,  ac  maledi&is  profeindere.  ^  At  ifti 
pecudum  more,  quae  fuapte  natura  praedae,  atque 
exitio  obnoxiae  funt,  cum  iis  ,  quae  minime  perci¬ 
piunt  ,  maledicendi  ftudium  exerceant ,  peribunt 
aliquando  ,  atque  in  interitum  ruent  fempiter- 
num.  C  Iuftam  iniquitatis  fuae  mercedem  refe¬ 
rentes  ,  qui  pro  lingulari  voluptate  ducunto  fi  vel 
vnius  diei  deliciis  fruantur  ,  quos  vere  labes,  ac 
maculas  appelles  licet,  qui  in  conuiuiis  fuis,  &  er¬ 
roribus  luxuriantes  vobis  infultare  non  defiftunt. 
^  Qui  in  oculis  adulteras  fuas  ferunt,  cum  a 
peccato  ne  ad  pun&um  quidem  temporis  celfa- 
re  norint,  inflabiles  animos  inefeantes,  rapinis  af- 
fueti ,  denique  exeerabiles.  ^  Qui  abieda  re£ta 
virtutis,  ac  veritatis  via  turpiter  aberrarunt,  fecu- 
ti  auaritiam  Balaam  filij  Bofor  ,  qui  iniquitatis 
mercedem  impie  adamauit.  ^  Sed  merito  im¬ 
pietatis  fuae  arguitur ,  &c  a  muto  iumento  humana 
voce  loquuto  pfeudoprophetse  dementia  caftiga- 
ta  eft.  Hi  videlicet  funt  fontes  aqua  carentes, 
nebula:,  qua:  ventorum,  ac  procellarum  vi  cir¬ 
cumferuntur  ,  quibus  caligo  tenebrarum  in  om¬ 
nem  aeternitatem  luminibus  obftruet.  ^  Siqui¬ 
dem  vbi  faftuofa,&  inania  verba  crepuerint,  mi- 
feros  mortales  per  impuras  cupiditates  corporeis 
voluptatibus  inefeant  eos  etiam,  qui  aliquando 
ab  eorum  fefe  contagione  fegregauerant ,  qui  in 
errore  verfantur.  Ita  illis  libertatem  pollicen¬ 
tur  ,  cum  ipfi  tamen  fine  ferui  nefaria:  corruptela:, 
etenim  a  quo  quis  fuperatus  eft ,  ei  etiam  in  fer- 
uitutem  addicitur.  ^  Nam  fi  pofteaquam  per¬ 
cepta  Domini ,  ac  Seruatoris  noftri  Iefu  Chrifti 
cognitione  ,  inquinamenta ,  quibus  refertus  eft: 
mundus  ,  deferuerunt  ,  his  rurfum  quafi  vi£ti 
implicantur  ,  &  ihuoluuntur  ,  longe  profe&o 
maiori  in  difcriminc- verfantur  ,  quam  olim. 
^  Satius  enim  fuiftet  illis  non  agnouifle  re¬ 
atum  iuftitite  iter  ,  veramque  Dei  do&tinam, 
quam  vbi  cognouerint  ,  &  complexi  fuerint, 
recedere  ab  illo  ,  quod  ipfis  impolitum  eft, 
famfto  mandato,  ^  Verum  id  licet  de  illis 
affirmare, 


muria ,  ac  Ittxariofa  conmfatmt  (fi- 
puti. 

S  Ajpeclu  enim,&  auditu  iuftus  erat  habita». s 
apud  eos,  qui  de  die  in  diem  animam  iu< 
jiam  iniquis  operibus  cruciabant. 

9  Nouit  Dominus  pios  de  tentatione  eripere , 
iniquos  vero  in  diem  iudicij  referuare 
cruciandos. 


ro  Magis  autem  eos ,  qui  pojl  carnem  in  con - 
cupifcentia  immunditia  ambulant ,  do- 
mmationemque  contemnunt ,  audaces , 
ftbi placentes ,  fettas  non  metuunt  intro¬ 
ducere  blafthcmantes. 

1 1  Vbi  Angeli  fortitudine  &  virtute  cum 
fmt  maiores  non  portant  aduerfum  fe 
exeerabile  iudicium. 

12.  Hi  vero  velut  irrationabilia  pecora  natu¬ 
raliter  in  captionem ,  &  in  perniciem  in 
his,  qua  ignorant ,  blafth  em  antes  in  cor¬ 
ruptione  fua  peribunt. 

1 3  Percipientes  mercedem  iniuftitia,  volupta¬ 

tem  exftimantes  diei  delicias  coinqui¬ 
nationis, &  macula, deliciis  afluentes,  in 
conuiuiis  fuis  luxuriantes  vobifeum. 

14  Oculos  habentes  plenos  adulter j,&  incefta- 

bilis  deliffi ,  pellicientes  animas  inflabi¬ 
les  ,  cor  exercitatum  auaritia  habentes , 
maleditttonis filij. 

1 5  Derelinquentes  rectam  via  er/au  erunt fe  cu¬ 

ti  viam  Balaam  ex  Bofor,  qui  mercedem 
iniquitatis  amauit. 

1 6  Correptionem  vero  habuit  fua  vefania,fab- 

iugale  mutum  animal  hominis  voce  lo- 
quens  prohibuit  Propheta  inftpienttam. 

17  Hi  funt  fontes fine  aqua,&  nebula  turbini - 

bus  exagitata ,  quibus  caligo  tenebrarum 
referuatur. 

1 8  Superba  enim  vanitatis  loquentes  pelli¬ 

ciunt  in  deftderiis  carnis  luxuria  eos,  qui 
paululum  effugiunt,  qui  in  errore  conuer- 
fantur. 

19  Libertatem  illis  promittentes, cum  ipft ferui 

fint  corruptionis, a  quo  enim  quis  fupera¬ 
tus  eft, huius  &  feruus  ejl. 
zo  Si  eni  -n  refugientes  coinquinationes  mun - 
di  in  cognitione  Domini  noftri,  &  Sal¬ 
itator  is  Iefu  Chrifti,  his  rurfus  implicati 
fuperantur  ,fatfa  funt  eis  pofteriora  de¬ 
terior  a  prioribus. 

z 1  Melius  enim  erat  illis  non  cognofcere  viam 
iuftitia,qu  ’m  poft  agnitionem  retrorfum 
conuerti  ab  eo ,  quod  illis  traditum  eft 
fanifo  mandato. 

z  z  Contigit  enim  eis  illud  veri  prouerbij , 
Canis 


Catholica*  Epift.  1 1.  Petri.  457 

*  Cdnts  reuerfu*  Ad  futim  vomitum , &,  affirmare ,  quod  veteri  prouerbio  circumfertur, 

fuo  lota  in  volutabro  luti  fimiles  eflfe  illos  cani  ,  qui  quod  vomitu  egef- 

ferat  ,  rurfum  foede  ingerit  ,  &  fui, qua:  licet 
lota  in  cceni  volutabro  volutatur. 


IN  CAPVT  SECVNDVM 


EXPLA  NATIO. 


1 .  Fuerunt  vero  ,  &  Pfeudopropheta  in  populo  ,ficut  &  A  fit  impudenter,  atque  impie  arroget.  Quocirca  non 
in  vobis  erunt ,  Magifri  mendaces ,  qui  introdu-  folum  apud  Gentiles  non  ab  imperitis  modo,fed 


cent  fellas perditionis ,  &  eum ,  qui  emit  eos ,  Do* 
minuiru  negant  fuperducentes  fibi  celerem 1»  perdi¬ 
tionem .] 

1  Voniam  fub  finem  procedentis 
1  capitis  Prophetarum  vaticinia  comme- 
1  moraueratjPfeudoprophetas  nunefuif- 

fe  olim ,  atque  in  pofterum  futuros  eife 
•  ait,vt  ab  eorum  falfis  dogmatibus  fide¬ 
les  fibi  diligenter  caueant.  Aflerit  igitur  fuifle  olim 
in  populo  Dei  Pfeudoptophetas  ,  nam  Iammem,& 
i.ad  Tim.  Mambrem  Mofi  reftitifle  audor  eft  Paulus  a .  Et 
3.8.  Elias  b  quidem  quinquaginta  fupra  quadringentos 


ab  aliis  etiam  lapientibus  pro  Deo  habitus  eft  ,  ve¬ 
lum  etiam  in  Hebroorum  gente,  quo  verum  Deum 
rerum  omnium  Conditorem  &  agnofceret ,  &  rite 
coleret ,  fua  nefaria  lacra  ,  &  fceleftos,  ac  facrilegos 
Vates  ,  ac  Sacerdotes  aftu  plane  tartareo  fibi  quam 
ftudiofilfime  curauit  ,  vt  fi  fieri  polfet  ,  veram 
pietatem  ,  ac  Rcligiofum  Dei  cultum  penitus  abo¬ 
leret. 

Hoc  igitur  exemplo  propofito,de  quo  in  (acris 
litteris  diligenter  verfati  ,  atque  eruditi  dubitare 
nequaquam  poterant ,  fubdit  Petrus.  Sicut  &  in 
vobis  erunt  magifri  mendaces.  Graece  pdjforPifctryttMi. 
Quemadmodum  inquit  olim  in  populo  Ilraciitico 


IV. 


b  j.Reg.i8.  pronhetas  Baal  vno  die  trucidandos  curauit.  Se-  B  Pfcudoprophetae  non  pauci  extiterunt ,  perfimili  ra- 


Ree  dechias  c  item  vna  cum  aliis  quadringentis  Acha> 

’  bum  falfavidoriae  fpe  delinitum  ad  interitum  impu¬ 
lit  reclamante  Michxa  vero  Dei  Propheta.  Et  ne 
in  re  notiflima  ojio  abutar  ,  faepe  Ieremias  ,alilque 
Vates  Pfeudoprophetis  obfcquendum  negant.  Ita¬ 
que  veriffime  dixit  Petrus  fuifle  olim  in  populo  fal- 
fos  Prophetas,  nam  6 c  Gamaliclin  Adis  d  Apoftoli- 
d^eap.f.j 6.  ^  Iijdamj  &  jheodam  commemorat,  qui  amplam 
familiam  duxerant. 

II.  Quin  etiam  Pfeudoprophcto  ipfos  etiam  veros 

Dei  nuntios  Deo  permittente  in  fraudem  inducere 
e  3.Reg.ij.  potuerunt, nam  cfim  diuinus  quidam  Vates  c  Dei 
iuffu  Ieroboami  impietatem  publice  caftiga(Tet,dum 
in  patriam  reuertitur,  Pfeudoprophetas  oratione  de-  ^ 


tione  inter  vos  exorientur  Pfeudomagiftri  ,  quod 
ipfum  etiam  Paulus  in  Adis  *  Apoftolicis  de-acap.10.1^ 
nunciauit.  Ego  fcio  ,  inquit  ,  quod  intrabunt  pofi 
difcejfionem  meam  lapi  rapaces  (  vel  vt  ahj  legunt) 
graues  ,  &  cx  vobis  ipfis  exurgent  viri  loquentes  per- 
uerfa  ,  vt  abducant  difciptilos  pofi  fe.  Perfimile- 
que  vaticinium  alias  iterat  ;  alicubi  b  enim  ait;h  i.adTimJ 
Spiritus  autem  manifefte  dicit  ,  quia  in  noui ffimis*'1, 
temporibus  difcedent  quidam  a  fide  attendentes  (p triti¬ 
bus  erroris  ,  &  dollrinis  D  amomorum  in  hypocrrfi  Io - 
quentium  mendacium.  Quem  locum  obfcruarunt 
Ignarius  c  ,  Irenxus  d  ,  Epiphanius  c  ,  Theodorc-c  ep.j  &ij. 
tus  f,  Chryfoftomus  s5Ambrofius  h,  Bernardus  * .  **  1'b.r.c.rt. 
Simile  quiddam  indicat  in  pofteriori  epiftola  ad  f 


ceptus  contra  Dei  praeceptum  cibo  fefe  recreauit, 8c  Theflalonicenfes  k .  Nec  diflimilia  feribunt  Ioan-  hacret.fabul. 

in  itinere  Leonis  dente  peremptus  violati  Numinis  nes  1  ,  tk  ludas.  Ille  fiquidem  ait ,  Nunc  Antichri -  j»Hom.n.ia 

poenas  dedit.  Fuifle  autem  illum  a  Pfeudopropheta  fi  multi  falli  funt.  Et  quod  magis  ad  rem  facit,  Chri-  ,1!u“  Ioc- 

l.  An-fedudum  praeter  Iofephum  f,  aflerit  etiam  Grego-  ftus  ipfe  non  femel  monet  Pleudoprophetas  viran-  ^senna^I 

rius  jtametfi  in  libris  Regum  fimplicitcr  Propheta  dos  ,  alicubi  n  enim  ait.  Attendite  a  falfis  Prophe-  Gant. 

1  :  T 1  ,  qui  veniunt  ad  vos  i>L,  ve s Umentis  ornum  ,  in-  k  cap.a. 

trinfechs  autem  funt  lupi  rapaces.  Alibi  Sttrgem^ff 
enim  Pfeudochriyli ,  &  Pfeudopropheu  ,  &  dabunt  fi-  n  Mjtt.7.15 
gna  magna  ,  &  prodigia  ,  ita  vt  in  errorem  inducan -  o  Macth.14. 
tur  ,  fi  fieri  potejl ,  etiam  elelli.  Et  apud  Marcum  P.  *4* 

Videte  ne  quis  vos  [educat* ,  multi  enim  venient  Inu,  P  cslP,,3*f* 
nomine  meo  dicentes  ,  quia  ego  furn  ,  &  multos  fe- 
ducent. 

Mirandum  magis  ,  qu<!)d  id  neceffario  fieri  in- 


flib.  8. 

tiq-c.*.  , 

nuncupatur,  vt  quod  ait  Hieronymus ,  cum  praecise 
inScriptura  Propheta  nominatur  diuinum  Vatem 
accipiendum  efle  ,  tum  demum  admittendum  vi¬ 
deatur  ,  cum  ex  a^iun&is  contrarium  non  apparet. 
Neque  vero  mirindum  eft  fuifle  femper  veritatis 
g  lib.  quod  oppugnatores ,vt  enim  luculenter  docet  Philo  g.  Ne- 
deteriuspo- fcio  quo  pado  certo  experimento  didicimus  id, 
tiori  infidia-  uod  fteterius  eft,  potiori  infidiati  i  quod  etiam  non 
tur.  .  .  •  ,/-•/-  —  k  -..«UnU  T.r.n 

hMatt.13. 

niOLimi  )  ,  u»fc  , 

inimicus ,  &  fuperfeminautt  Zizania  in  medio  tritici. 
j  1 1  Ex  quo  autem  da!mon  e  ccelefti  domicilio  ob  ni¬ 
miam  arrogantiam  ,  &  faftuni  deturbatus  eft  ,  cum 
Deo  immortali  fux  improbitatis  ,  ac  fceleris  vin¬ 
dici  obefle  nullo  pado  queat ,  omnem  adhibet  co¬ 
natum,  vt  eius  honorem ,  &  gloriam  inter  morta¬ 
les  obruat,  eius  fidem  ,  ac  Religionem  inquinet, i 
diuinofque  fibi  honores  quacumque  ratione  pof- 
Bened./ufhnian.in  Epif. Canon. 


dblcure  fignificauic  Chriftus  h  in  parabola  Ziza-  v  . 

'*  niorum  •,  C«m_.  enim  ,  ait ,  dormirent  homines  venit  D  dicat  alicubi  <)  Paulus.  Nam  ,  oportet,  ait,  ©*  ha-  q 


V. 

1.  ad  Cor. 


refes  efie  ,  vt  &  qui  probati  funt  ,  mant  fefli  fiant  isz, ll'9' 
vobis.  Spedata  enim  humana  inconftantia,  item- 
que  nouitatis  ftudio,  atque  ad  malum  propaifionc, 
id  videtur  neceffario  confequi,vt  Chryfoftomus,  at¬ 
que  Ambrofius  monent.Inde  rame  non  exigua  vtili- 
tas,aut  frudits  confequitur,  iuftorum  enim  conflan¬ 
tia,  fidelque  integritas  clarior,  illuftviorque  apparet. 
Ambigi  autem  poteft  certum  ne  aliquod  hominum 
Q^  q  gemis 


45.8 


Explanatio  Gap.  1 1. 


genus, indicare  videatur  Petrus  ,an  vniurrfirq  tan¬ 
tum  liseret  i  cos  ,  &  Pfeudomagifttos  notet.  Oecu- 
menius  Nicolairas  fignificari  exiftirhat.  Hinc  autem, 
ait ,  contra  Nicdlaitarum  harefim  inuebi  incipit ,  dupli¬ 
cem  ipforum  malignitatem  taxans,  funt  enim  &  in  dogma¬ 
te,  ejuod  ex  maleditlis  contra  Dominum  Chriftum  cotnpo- 
fuertmt  maxime  impij,&  in  vita  impuriffimi.  Credide¬ 
rim  ego  Simonis  etiam  Scholam  his  verbis  perftrin- 
gi,  &  fortaffe  etiam  Cherinti  fe&atores,hi  enim  om¬ 
nes  illo  ip  o  Apoftolico  auo  impuras ,  ac  nefarias 
hferefes  promulgabant. 

■V  I.  .  Recfe  a,utem’Peri:us  eos  vocar  Magiftros  menda¬ 
ces  ,rametfi  enim  haeretici  interdum  nonnulla  ve¬ 
ra  pronunciant ,  pracipua  tamen  eorum  dogmata 
&falfa  funt,  &  impia.  Ambitiose  tamen  ,  Ac  pe¬ 
tulanter  Magiftri  fibi  nomen  arrogant ,  quod  ,  vt 
paulo  ante  indicaui  Ephefiis  fignificauit  Paulus , 
cum  haereticos  dixit  loqui  peruerja  vt  a,bdncant  difei- 
pulos  poft  fe.  Quod  fuiffe  olim  inftitutum  Pharifao- 
a  eap.t3.1j.  rum  fignificat  Chriftus  3  cum  apud  Matthaeum  a 
dixit.  Va  vobis  Scriba ,  &  Pbarifti  hypocrita,  cyuia  cir¬ 
cuitu  mare,  &  aridam,  vt  faciatis  vnunu  profelyturn,  fir 
cutru  fuerit  fatim  ,  facitis  eum  filium  Gehenna  duplo 
quam  vos.  Quorum  impietatem  imitantur  haeretici, 
qui  incredibili  ftudio  ,  ac  diligentia  fuae  impietatis 
venenum  apud  imperitam  multitudinem  effun¬ 
dunt  ,  &  auditorum  ,  fe&atorumque  fuorum  mul¬ 
titudine  gloriantur  ,  8c  quod  olim  faciebant  Dona- 
tifta  ,  fuam  efte  Catholicam  ,  &  veram  Ecclefiam 
mendaciffime  gloriantur  ,  de  quibus  merito  fubiicit 
Petrus'.  Qui  introducent  feclas  perditionis  ,  Graece 
dipietr.  «V«Af/*c,  vt  appareat  fenfum  vere  expref- 
fiffe  Interpretem  ,  fed  aliam  fcquutum  effe  meta¬ 
phoram. 

VII.  Siquidem  haerefis  Graece  ab  eligendo  di&a  eft, 
ftSka  vero  a  fecando,  eo  quod  fa<5tio  fit  ab  aliis  quo- 
b  Aft.14.14*  dam  modo  refedfca ,  Sc  fe  parata.  Certe  Paulus  0  fe- 
&am  non  malam  in  partem  vfurpat:nam  coram  Pra- 
fide  Iudaeac ,  Confiteor  autem ,  ait ,  hoc  tibi ,  quod  fe¬ 
cundum  feliam ,  quam  dicunt  harefim ,  fic  deferuio  pa¬ 
trio  Deo  meo.  Vbi  tamen  Graece  dixit  of  cv ,  hoc 

eAft.i^.j.  eft  fecundum  viam.  Et  coram  Agrippa  c.  Secundum 
certiffimam  feclam  noftra  Religionu  vixi  Tharifaus , 
Graece  autem  dixit  *<i9’  ,  vt  appareat  ne  no¬ 

men  quidem  haerefis  femper  male  audire  ,  nam 
bc  Nazaraeomm  fadtio  ,  quae  apud  Iudaeos  puta¬ 
batur  fandfiffima  haerefis  nuncupatur  d .  Audoren u 
inquit , [editionis  fella  Navaraorum  ,  Graece  ittinue. 
Verum  apud  Latinos  fedta  nomen  verae  etiam  Reli¬ 
gioni  tribuitur.  Ita  enim  loquuntur  Tertullianus  e , 
8c  Cyprianus  '.  Vt  plurimum  autem  malam  in 
partem  accipitur,  haerefis  autem  nomen  male  per¬ 
petuo  audit.  ludas  g  enim  haereticos  ita  deferi- 
bit.  Hi  fiunt ,  inquit ,  qui  fie gregant  femetipfis.  Qua- 
fi  dicat  qui  fe  a  vera  Religione  feiungi/nt  ;  bc  le¬ 
ctionem  quodam  modo  faciunt.  Dc  quibus  lo¬ 
quitur  Paulus  ,  cum  ad  Timotheum  h  feribit. 
Erit  emm  tempus  ,  cum.,  fanam  doltrinam  non_,  fu- 
flinebunt  ,  fed  ad  fiaa  defideria  coacer itabunt  fibi 
sjfyfagiftros  prurientes  auribus  ,  &  a  ventate  qui- 
detru  auditum  auertent  .,  &  ad  fabulas  conuertentur . 
In  hoc  enim  genere  collocari  po fiunt  Carpocra- 
tes  ,  Valentinus ,  &  Marcion  ,  qui  inaudita,  &  in¬ 
credibilia  quaedam  figmenta  ,  bc  fomniantium 
deliramenta  confinxerunt.  Merito  autem  Petrus 
haereticorum  feCtas  ,  perditionis  fedlas  nominat , 
Graece  ,  quia  non  foliim  pcrniciofa  funt, 

&  noxiae  ,  fed  etiam  interitum  afferunt,  fempi- 
ternum. 

Addit.  Et  eurru  ,  qui  emit  eos  Dominurru  ne- 


IX. 

Orat,  de 


(3  Aft.14  5* 


e  lib.de  Pal- 
Iio.li.de  fug. 
fascul.lib.de 
coron.milir. 
li.de  teftim. 
anim.  &,lib. 
ad  Scapul. 
f  ep.  13. 34. 
&  Praef  i.lib. 
ad  Quirin. 
g  verf 19. 
h  i-ad  Tim. 
4-3* 


A  gant.  An  vere  Chyftum  Dominum  ,  ac  Deun» 
effe  negabant  ?  fuerunt  quidem  poft  Apoftolo- 
rum  tempora  ,  qui  Chrifti  diuinitarem  abnega¬ 
rent  ,  vt  Anius  .  qui  Chriftum  inter  res  creatas  nu¬ 
merabat.  Sed  vt  arbitror  non  id  in  prafenria  agit 
Petrus, fed  cos  potius  indicat  ,  qui  cum  minus re- 
Cte  de  Chrifto  Icntirent,  eique  ea  tribuerent ,  qua: 
in  Deum  nequaquam  cadunt ,  oblique  Chrifti  di- 
uinitatem  inficiari  videbantur.  An  cum  Dominam 
effe  ,  &  humani  generis  liberatorem  inficiaban- 
tur  ?;.Id  etia.m  nop  pauci  haretrei  commenti  funt, 
ij  prJfertim  ,  qui  Cyrenaeum,  pro  Chrifto  Domi¬ 
no  crucem  fubiiffe  mentiebantur  3  fed  id  multo  re- 
qentii^s  fuit ,  quam  vt  Apoftolica  tempora  attinge¬ 
ret  ,  potuit  tamen  diuini  Spiritus  afflatu  haec  omnia 
B  Petrus  mente  peruoluere  3  fed  quod  in  prafenria. 
feribit ,  vniuerfim  hareticos  attingit ,  qui  quocum¬ 
que  tandem  errore  corripiantur  ,  a  Chrifti  vera  do¬ 
ctrina  recedunt ,  eiufque  fidem  abiurant ,  qui  pro 
eorum  falute  fimguinem  ,  ac  vitam  profudit.  Hoc 
enim  eft,  quod  ait  ,eum  qui  emit  eos,  Grxce  u^opa-avla, 
qui  perfoluto  pretio  mercatus  eft,  Sc  a  Damonis  fer- 
uitute  redemit. 

Porro  ad  hoc  Petri  vaticinium  refpexit  Hippoly¬ 
tus  a  Martyr  ,  cum  dixit.  Princeps  Petrus  fidei  Pe-  a_ 
tra  ,  quem  beatum  iudicauit  Chrifius  Deus  ttosler ,  il-  C^um*^cu*‘ 
le  Docior  Ecclefta  ,  ille  primus  di  [opulorum  ,  ille  qui 
regni  claues  habet  ,  docuit  nos  dicens.  Erunt  in  vobis 
falfi  Dotlores  ,  qui  introducent  feclas  perditionum.  Ad 
hunc  eumdem  Petri  locum  alludens  LaCtantius  b  b  lit>.4.c.jo» 
C  Firmianus.  Scire  ,  inquit  ,  nos  conuenit  ,  Chriftum  , 

&■  legatos  eius  pradtxiffie  ,  quod  plurima  fella  ,  $* 
harefes' deberent  ex  flere  ,  ■  qua  concordiam  fandi  cor- 1  : 
poris  rumperent ,  acmonuijfe ,  vt  fiumma  prudentia  ea*- 
iterentur ,  ne  quando  in  laqueos  incideremus.  Clamat 
enim  Paulus  c.  Eide  te  canes,  videte  malos  operarios ,  vi-  c  : 
dete concifiouem  :  quaaduerfus  quofdam  ludaos  di-  j.t 
Cta  videntur ,  qui  Chriflianam  libertatem  miris  mo¬ 
dis  oppugnabant ,  vt  legis  ceremonias  ftamerenr, 
quos  fortafle  hoc  etiam  loco; tacite' Petrus  infinuar* 
quod  verifimile  fit  ecs  etiam  Petri  auditoribus  fuiffe 
infidiatos. 

Superducentes  fibi  celerem  perditionem.  Exirum  , 
atque  euentum  harefeos  ,  ac  praua  doCtrina 
indicat.  Ruunt  enim  mi  feri  haretici  ad  inte- 
^  ritum  ,  quod  etiam  docet  Paulus  d.  Multi  ,  in-  d  ad  Philip, 
quit,  arnbulant ,  quos  fape  dicebam  vobis  ,  nunc  au-  3-1?* 
tem  &  flens  dico  ,  inimicos  Crucis  Chrifti ,  quorum  fi¬ 
nis  interitus  ,  quorum  Deus  venter  eft  ,  &  gloria  in 
confisfione  ipforum  ,  qui  terrena  fapiunt.  Ad  quem  c  9,ad 
locum  alludens  Ignatius  e  eadem  verba  repetit  ,  Antioch. 
addxtque.  Videte  canes  rabidos  ,  ferpentes  fuper  pe-  ^  1-  ad  Cor* 
Itus  repentes dracones  fquammofos ,  &  as  fides  ,  bafi-  £gt 

lificos  ffeorpiones.  Interitum  autem  fempiternam  dam-  (jent 
nationem  interpretor,  nam  vrait  Paulus;f.  Quo-  h  li.3.decx- 
rum  finis  erit  fecundum  opera  ipforum  ,  quamquam  Cld*  Hiciof. 
non  nego  etiam  in  hac  mortali  vita  hateticos  vt  ,jc 

plurimum  male  perire.  Nam  Simon  Magus  dum  nat,  Apoft. 
fe  in  coelum  afcenfurum  iaftitar  praceps  e  Capi-  Pe.-.&  Pauli, 
tolio  ruff, •  vt  feribunt  Arnobius  Egefippus  h  > 

Maximus  E  Manichaus  audtore  Epiphania  k  1 

iuffu  Perfarum  Regis  viuus  excoriatus  eft.  Mon-  i  i,b.  u 
tanus  ,  Theodorus,  Prifca ,  &  Maximilla  feipfos.m  Ruffin.li. 
laqueo  necarunt  ,  vt  reftatur  Eufebius  *.  Nonnul- 
li  Donatifta  a  canibus  ,  quibus  facrofanClum  c .  Theod. 
Euchariftia  Sacramentum  impie-  obiecerant  ,  la-  ,ft.c.i4 
cerati  funt ,  vt  contra  Parmcnianum  affirmat  Opt;  -  .  .a.Otat.i 
tus  J  .  Arrij  foedillima  mors  ,  qui  erumpenti- 
bus  inteftinis  mifere  crepuit  3  plurium  Scripto-  6!fsedu|.  in 
rum  ,n  teftimonio  firmatur.  Iulianus  Apoftata  Caunio. 

inexpe 


'  c  ad  Philip, 


x. 


Catholicae  Epift.  II.  Petri.  459 


in  '  expeditione  Perfica  fulmine  i&us  occubuit , 

_  vt  praeter  Theodoretum  alTerit  etiam  Gregorius  * 
*  Orat.  i.  r  . 
eon.Iulian-  Nazianzenus. 

,  XI.  Eunomius  vero  Spiritus  fandli  hoftis  a&us  in  exi- 
b  lib.  i.  hift.  lium  infeliciter  obiit ,  vt  memorat  Thcodorctus  b. 
cap.i4-  Neflorius  corrofa  lingua  in  exilio  diem  claufirex- 
tremum>  Audoresfunt  Euagrius  c ,  Sozomcnus  d, 
c.zo.’&lib’  Nicephorus  e.  Conflandus  haerefis  Arrianae  patro- 
7-eap.4.  nus  ,  &  Athanafij  acerrimus  hoflis  morbo  violento 
«lib.u.c.jir,  jncer  gemitus  ,  &  querelas  excellit  e  vita,  de  quo 
Atbant  inS  Gregorius  f  Nazianzenus  ,  Theodoretus  8  ,  Zona- 
g  lib.  1. hi(l.  ras  h,  Nicephorus  i .  Imperante  autem  Valente  Ar¬ 
ti.  1.  &  lib.i.  riano  triflia  multa ,  atque  acerba  Romano  imperio 
cap. ji.  accidifle  teftantur  Socrates  k ,  &  Zonaras  1 ,  ipfe  vi- 
I  lib  9T 1 8  • uus  *  Gothis  comburitur ,  vt  affirmat  Rufinus  mj 
k  lib.+.hid.  Valentinianus  Iunior  laqueo  fibi  vitam  eripuit.  Alia 
eap.io.  fexcenta  exempla  afferri  poflent  tum  prifeorum, 

1  Valete.  cum  ctjam  recentiorum  haereticorum  ,  quae  palfim 
m  1  . 11. e.  apUcj  hjfl.orjcos  leguntur  ,  vt  de  Balilio  Impera¬ 
tore,  quiob  harrefim  Eutychetis  ihrelicilfime  oc¬ 
cubuit.  De  Leone  Ifaurico  Iconomachorum  fau¬ 
tore',  qui.  ex  intellinis  laborans  animam  cfflauit. 
Conflamini  Copronimo  violenta  morte  perem¬ 
pto.  Leone  item  Copronimo,  qui  fubito ,  ac  repen¬ 
te  mortuus  efl.  TLeone  Armenico  in  ipfa  Ecclefia 
necato ;  Eraclio  ,  qui  cum  Monotelitis  adhaefiflet 
fubitam  ,  fcedamque  mortem  obiit ,  quod  non  ni- 
fi  in  vultum  proprium  mingere  pollet ,  vt  au&or  efl 
n In Annal.  Zonaras".  Michaele  Balbo  grauiflimo  inreflino- 
rum  dolore  abfumpto  ,  Theodorico  Gotho  fubito,  ( 
04.  Dialog.  atque  horribili  morbo  confedto  ,  cuius  meminit 
cap.jt).  Gregorius  °. 

XII.  Ait  autem  Petrus.  Celerem  perditionem  ,  vt  non 
modo  certum  ,  fed  celerem  interitum  imminere 
affirmet.  Ac  de  certitudine  quidemdubit^renc- 
padRom.t.  fas  efl,  ob  id  enim  dixit  Paulus  p  eos  ,  qui  in  fce- 
Iere  perfeuerant  ,  8c  crimina  criminibus  cumulant, 
thefaurizare  fibi  iram  in  die  ira  ,  ac  iujli  iudicij 
Dei  ,  qui  reddet  unicuique  fecundum  opera  eius.  Et 
mox  quafi  impios  deferibens  fubiicit.  Iis  autem 
qui  funt  in  contentione  ,  &  qui  non  acqniefcunt  veri¬ 
tati  ,  credunt  autem  iniquitati ,  ira  ,  &  indignatio,  tri¬ 
bulatio  ,  gr  angujlia  insomnem-,  animam  hominis  ope¬ 
ranti <  malum.  Celeritatem  vero  grauiflimis  ver- 
q  Sap.tf.tf.  bis  fignificat  Salomon  <1  .  Horrende  ,  inquit  ,  <£■  ci- 
r  Ecclef.j.8.  t'o  apparebit  vobis.  Et  Sirac  r .  Mifericordia  enim  ,  er 
ira  ab  illo  cito  prpximant  ,  &  in~>  peccatores  re f ficit  ^ 
f  Apoc.11.14  ira  illius.  Denique  Ioannes  f .  Fa,  tertium ,  ait ,  ve¬ 
niet  cito. 

XIII.  Pertinet  autem  hoc  tertium  vae  ad  extremum 
iudicium  ,  cum  omnium  Iudex  Chriflus  de  im¬ 
probis  ,  ac  fceleratis  fupplicium  fumet.  Dicitur 
autem  cito  fubfequuturum  fupplicium  ,  fiuc  quia 
in  cuiufque  obitu  ferenda  efl  de  eius  praemio  y  aut 
poena  fententia  ;  fiue  quia  Dei  refpc&u  quam- 
uis  longiffimum  tempus  breuiffimo  articulo  corn- 
t  Infra  c. 3. 8.  paratur  ,  vt  enim  hic  ipfe  Petrus  £  ait.  Vnus 
dies  apud  Dominum.,  ficut  mille  anni  ,  &  mille  an¬ 
ni  ficut  dies  vnus.  Siue  dertium  ,  quia  haec  efl  vl- 
tima  mundi  aetas  quam  merito  Ioannes  nouiffi- 
mam  hora^ri  appellat.  ] 

XIV.  Sapienter  autem ,  ac  pie  ex  hoc  loco  colligit  Cy- 
uDcreift.fi  rillus  u  Alexandrinus.  Primum  quidem  nos  eximio, 
dc.ad  Regm  ac  pteti0£b  Chrifli  fanguine  fuiffe  redemptos,  ob  id 
enim  ait  Petrus, eum, q  fi  emit  m.  Deinde  non  effe  non 
iuris  noflri,  quandoquidem  a  Chriflo  Domino  re¬ 
dempti  in  eius  tranfiuimus  poteflatem.  Quam  ob 
x  i.adCor.  caufam  dixit  Paulus  x.  Notu  eftis  veftri  ,  empti 
‘10*  enim  eftis  pretio  magno  ,  glorificate  ,  &  portate  Deum 
iit  corpore  veftro.  Poflremo  Chriflum  verum  efTe 
Dominum  ,  verfimque  Deum  ,  vt  hinc  appareat , 
Bsned.  luftiniandn  Epift. Canon- 


A  quantum  illi  debeamus  ,  qui  tanti  nos  ,  noflram- 
que  falutem  fecit  ,  vt  pro  nobis  mortem  oppete¬ 
re  non  dub.itarit.  Qui  fpedtans  Paulus  a.  Nunc  aadR*m.4 
1 vero  ,ait  ,  liberati  a  peccato  ,  fertii  autem  fkfli  Deo,  n. 
habeati-s  fructum veftrum  in^  fdnclficationem ,  finem- 
vero  vitam  aternarn.  Quas  cum  ita  fine  paucilfi- 
mis  verbis  hoc  loco  Petrus  Pfeudomagiflrorum. 
impietatem  declarat ,  dum  eos  ait  liberatorem  ,  ac 
Redemptorem  fuum  negare  ,  vt  minus  mirandum 
fit  eos  grauiflimo  fupplicio  obnoxios  degere  ,  &  ad 
inceptum  ruere  fempiternum. 

a.  Et  multi  fequentur  eorum  luxurias  ,  per  quos  via 
veritatis  blafphemabiturf] 

B 

Paulo  aliter  habent  Graeci  Codices  ,  pro  eo  I. 
enim, quod  Interpres, ait.  .  Eorum  luxurias.  Grascq 
legimus  a  TwAe/ac ,  hoc  efl, exitia,  &  interitus.  For¬ 
te  olim  Graeci  Codices  variabant.  Videtur  enim 
Interpres  legifle  dstor-dats ,  vel  «V*X>t<*»s ,  hoc  efl, 
intemperantias  ,-  &  luxus  ,  vel  certe  fenfum  red- 
didit.  Occurnenius  non  aliter  legit  ,  quam  nunc 
habeam  Graeci  Codices,  qui  circumferuntur.  Cer¬ 
te  fignificat  Apoflolus  multos  improbam  haereti¬ 
corum  viucndi  rationem  fequuturos  ,  atque  adeo 
eorumdem  fuppliciorumfore  participes.  More  au¬ 
tem  Propheta:  mulros  fore  praedicit ,  qui  Pfeudo- 
magiflris  fefe  in  difciplinam  tradant.  Quod  ipfum 

■>  olim  fignjficauit  Chriflus ,  cum  dixit  b.  Lata  porta,  b  Matt.7.13 
&  (patio fd  via  eft  ,  qua  ducit  ad  perditionem  ,  &  multi 
funt ,  qui  intrant  per  eam  ;  quam  / wgufta  porta  ,  & 
arcla  via  eft ,  qua  ducit  ad  vitam  ,  &  pauci  funt , 
qui  inueniunt  eam.  Mox  autem  fubiicit.  Attendi¬ 
te  a  falfts  Prophetis ,  quafi  figniricc-t  ,  fore  vt  falfi 
Prophetae  amplam  ,  &  latam  viam  ingrediantur, 

8c  plurimos  habeant  Scftatores  5  Vere  namque 
feriptum  efl  a  Salomone  c.  Pemerfi  difficile  corri-  cEcdcfi.tf 
guntur  ,  &  ftultorum  infinitus  eft  numerus.  Er  ali¬ 
bi  d.  Multigena  impiorum  multitudo  non^  erit  vti-  d  Sap.4.^ 
lis.  Quin  potius  multum  oberit  ,  tum  oratione 
fua,  tum  etiam  multo  magis  vitae  exemplo.  De¬ 
nique  ne  longum  faciam  ,  non  femel  dixit  Chri¬ 
flus  e .  Multi  funt  vocati ,  pauci  vero  elecli.  ^  e  Mat  10.16 
Huc  refero  quod  fcribit  Iob  \  Conteret  multos ,  I  f. 

(  &  innumerabiles  ,  &  flare  faciet  alios  pro  eis.  Quo  f  cap  j4.-a,4. 
loco  Gregorius.  Innumerabiles  ,  inquit  ,  adiunxit , 
vel  multitudine m  exprimere  ftuduit  reproborum  ,  qua 
humana,  rationis  numerum  tranftt  «  vel  certe  indicare 
voluit ,  quod  omnes ,  qui  pereunt ,  intra  eleclorum  nu¬ 
merum  non_,  habentur  ,  vt  eo  fint  innumerabiles  ,  quo 
extra  numerum  currunt.  Pofl  pauca  vero  Dauidis  g  g 
verba  profert.  Multiplicati  funt  fuper  numerum.  Tum 
fubdit  ,  Ac  fi  diceret.  Multis  Eccleftam  intrantibus 
etiam  hi  ad  fidem  fpecie  tenus  regni  inueniunt  ,  qui 
a  numero  regni  cceleftis  excluduntur  ,  quia  eleclorum 
fummarn  fua  videlicet  multiplicitate  tranfeendunt.  Rur- 
fus  aliquanto  pofl.  Propter  hanc  multitudinem  ,  qui  . 
extra  eleclorum  numerum  tacet  in_,  Euangelio  Do-  h  Matth.  10 
minus  dicit ,  Multi  funt  vocati  ,  pauci  vero  eleEH.  16 • 

Multos  itaque  air  ,  Pfeudomagiflrorum  cfle  fedba- 
tores  ,  fiue  eorum  falfa  dogmata  comple<ftantur, 
vnaque  cum  illis  ad  interitum  ruant  ,  fiue  eo¬ 
rum  vefanas  ,  impurafque  voluptates  fedlentur. 

Vtrumque  enim  haeretici  fere  contendunt  ,  qui 
obiedlu  voluptatis  ,  qua  plurimi  mortalium  defini¬ 
ti  capiuntur  ,  fua  nefaria  dogmara  obtrudunt, 
quod  nimium  quantum  fuperioris  laecnli  &  cona¬ 
ti  funt ,  &  perfecerunt ,  qui  ampliffimas  Regiones, 
nobili ffimafque  prouincias  a  Catholica  Religione 
abduxerunt  *■&  perfpeciem  Chriflianac  libertatis,  8c 

QS  z  ' 


460  Explanatio  Cap.  1 1. 


vt  ipfi  mentiuntur  ,  Euangelica  veritatis ,  impuden-  A 
tem  quamdam  ,  ae  petulantem  licentiam  inuc- 
xerunt. 

I  Ii.  Pgr  quos  via  Dei  blaffhemabitur.  An  per  Pfeudcr- 
magiftros  ’  an  vero  per  Magiftrorum  difcipulos  ,  ac 
fedtatores  ?  ad  vtrofque  mea  quidem  fententia  apte, 
ac  vere  referre  queas  :  dici  enim  vix  poteft ,  quam 
multis ,  quamque  grauibus  probris  ,  ac  maledi&is 
profcindatur  Ecclefia  ,  &c  Catholicorum  difcipliha 
ab  impura  haereticorum  faece,  qui  pietatem  fuperfti- 
tionis,  idolomaniae ,  atque  hypocrifls  nomine  tradu¬ 
cere  confueuerunt.  Praecipue  tamen  Pfeudomagi- 
ftros  haec  oratio  tangit ,  qui  vseluti  ceftro  perciti  ni¬ 
mio  quodam  furore  in  Ecclefiam  Romanam,  Eccle- 
fiarum  omnium  Magiftram  ,  &  fupremum  Eccle¬ 
fia:  Prxfidem ,  Chriftique  Vicarium  debacchantur.  B 
Illam  fiquidcm  alteram  Babylonem  ,  hunc  Anti- 
chriftum  impie  ,  nefarieque  appellant.  De  prifco- 
rum  vero  haereticorum  contumeliis  ,  quibus  Catho¬ 
licos  afficiebant ,  nihil  attinet  in  prxfentia  verba  fa¬ 
cere  ,  ne  curata  iam ,  &  ad  fanitatem  perdu&a  vul¬ 
nera  non  tam  videar  refricare ,  quam  non  line  dolo¬ 
re  exulcerare.  Recentiores  certe  haeretici  Cleri¬ 
cos  ,  &  facris  initiatos  derident,  Monachos  exe- 
crantur  ,  ieiunia  ,  &  feueriorem  viuendi  rationem 
deteftanrur ,  caftitatem  damnant ,  factos  Canones , 

&  humanas  ,  ciuilefque  leges  Chnftianx  libertati 
repugnare  contendunt  ;  Sacramenta  tamquam  ptx- 
ftigias ,  &  inanes  ceremonias  abominantur  ,  vno 
verbo  Catholicos  omnes  ritus  Daemonis  inuen-  q 
ta  ,  &  otioforum  hominum  deliramenta  num 
pupant. 

%Y.  Adde  quod  qui  funt  a  Chrifti  fide  alieni,  dum 
vident  eos  ,  qui  ivhil ,  nifi  Euangelium  ,  &  pu¬ 
rum  ,  ac  putum  Dei  verbum  crepant  ,  qui  opti¬ 
mos  fe  Chrifti  difcipulos  &  efle  ,  &  haberi  vo¬ 
lunt  ,  omnibus  fcelcribus  ,  atque  flagitiis  cooper¬ 
tos  >  impuris  ,  ac  nefariis  voluptatibus  indulge- 
re  ,  abdomini  ,  gulxque  tamquam  mancipia  fer- 
uire  :  Chriftianum  nomen  ,  ac  profeffionem  fub- 
fannant  ,  & c  tamquam  perditiffiriium  vira:  genus 
de  medio  tollendum  cenfcnt.  Nam  qui  olim  ob 
falso  obiedta  ,  numquam  autem  probata  crimi¬ 
na  adeo  rrtale  de  noftra  Religione  ,  &c  fentie- 
bant ,  &  loquebantur  ,  vt  quod  alicubi  ait  Ter-  ^ 
iullianus,  Chrifti  anos  ad  beftias,,  &  tamquam  fa- 
crilegos,&  Religionis  hoftes  exterminandos  cla¬ 
marent  ,  quid  qnxfo  fa&uri  effent  ,  fi  haec  tam 
impia  ,  fosdaque  facinora  ,  quae  omnibus  nota, 

&c  perfpicua  funt  ad  vniuerfam  Chriftianam  Reli¬ 
gionem  pertinere  exiftimarent?  Certe  his  artibus, 

$.  Orat,  j  3.  vt  egregie  dixit  Gregorius  *  Nazianzenus,  hxreti- 
iubfiB,  ci  contra  nos  crabrones  excitafit  ,  hoc  eft  genti¬ 
les  fatis  fuopte  ingenio  in  nos  infenfos.  Fateor, 
b  lib.  4.  de  quod  egregie  dbferuauit  Saluianus  b ,  haec  Petri  ver- 
prouid.  ba  eos  etiam  aliquo  padto  attingere  ,  qui  nomine 
tantum  Chriftiam  dicuntur ,  cum  vita  ,  &c  mori¬ 
bus  a  Chriftiana  pietate  longiftime  abfint,  quique 
vt  ille  ait ,  per  flaguia  ,  &  turpitudines  fuas  ,  nomen 
c  ad  Titum  Religionis  in  fumant ,  de  quibus  (criptum  eft  a  Paulo  c . 

4.  Confitentur  fe  nojfe  Deum  ,  factis  autem  negant ,  cum  ^ 
fint  abominabiles  ,  &  increduli ,  &  ad  omne  opus  bo¬ 
num  reprobis  Per  hos  enim  facrofanciurru  nomen^  Do¬ 
num  Dei  facrilegorutru  hominum maledictione  vio¬ 
latur. 

y  Et  re  vera  ,  qui  illorum  improbos  ,  impurofi 
que  mores  intuentur  ,  cum  ex  eis  de  caeteris  om¬ 
nibus  fententiam  ferant  ,  omnes  iifdem  fceleri- 
bus  implicitos ,  atque  inuolutos  putant.  De  quibus 
d  ad  Rom.t  merito  loquitur  Paulus  4  his  plane  verbis.  A 7o- 
me>i_.  Dei  per  vos  blasfhematur  inter  gentes.  Sed 


tamen  Petrus  de  Pfeudomagiftris  ;  hoc  eft ,  hx- 
reticis ,  eorumque  fe&atoribus  loquitur ,  quos  acu¬ 
te  Bernardus  *  .  V slpes  pumulas  ,  appellat  ,  qua  a  Serro.  44, 
demoliuntur  vineas.  Et  fi  ,  inquit  ,  iuxta  allegoriam  Cant* 
Ecclefias  vineas  ;  vulpes  harefes  ,  vel  potius  hareti- 
cos  ipfos  intelligamus.  Vulpium  enim  aftum  ,  &  cal- 
lidiratem  imitantur,  &  vineam Ecclefix  deuaftanr, 

&  demoliuntur.  Qupd  fine  ingenti  dolore  non 
poftumus  recordari  ,  dum  mentis  oculos  confi¬ 
cimus  in  Germaniam,  Galliam  ,  Belgium ,  Angliam, 

Scotiam  ,  Hyberniam  ,  cxterafque  prouinciashxre- 
fis  labe  contaminatas  ,  &  ab  Ecclefia  Catholica  fe- 
gregatas. 

3 .  Et  in  auaritia  fitlis  verbis  de  vobis  negotiabuntur , 
quibus  indicium  iam  olim  non  cejfat ,  &  perditio 
eorum  non  dormit  at. ] 

Pro  auaritia  Graece  eft  ,  de  qua  voce  ali-  I. 

bi  plura  dixi  ,eft  enim  ftudium  quolibet  in  genere 
plus  habendi;  hoc  autc  loco  ponitur  pro  ipiXap yoelu, 
hoc  eft  auri ,  atque  argenti  cupiditare  ,  quam  redte 
Interpres  auaritiam  vocauit.  Nam  praeter  volupta¬ 
tum  corruptelam  tribuit  Petrus  Pfeudomagiftris  aua¬ 
ritiam  ,  qua  permoti ,  blanda  ,  fi&aque ,  &ad  deci¬ 
piendum  cortipofita  oratione  fua  dogmata  vendi¬ 
tant,  &  cauponantur,  hoc  enim  eft,  quod  ait.  Fitlis 
verbis  de  vobis  negotiantur  ,  Grxce  l/a-rep 41Qvt*i  ,  eft 
enim  a  mercatoribus  dudta  metaphora  ,  quae  in  tota 
hac  fententia  obieruari  p  'teft ;  quod  enim  ait  fitlis 
verbis ,  hoc  etiam  videtur  a  Mercatorum  confuetndi- 
ne  petitum  ,  qui  ornatis  verbis  ,  &  mira  arte  excogi¬ 
tatis  ,  vt  fuas  merces  carius  vendant  ,  fupra  mo¬ 
dum  eas  laudare ,  atque  extollere  folent.  Nec  teme¬ 
re  dixit  Apoftolus.  EiElis  verbis ,  Grxce  wAarofi  Ao- 
j/o/?,  quia  folent  mercatores  in  nundinis  nonnulla 
etiam  more  plaftis  ,  ac  figuli  confingere ,  quos  Pleu- 
domagiftri  ftudios^  imitantur  ,  plurima  enim  fin¬ 
gunt^  fabulantur,  vt  fuis  dogmatibus  fidem, atque 
audloritatem  concilient ,  ac  verborum  veluti  lenoci¬ 
niis  fucum  faciant.,  de  quibus  vere  illud  aftirmes, 
quod  alicubi fcripfit  Paulus  b.  Huiufrnodiemm  Chri -b  Rom. 

fio  Domino  nofiro  non  feru'iunt,fed  fuo  ventrt ,  &  per 
dulces  fermones  ,  Qr  benedicliones  [educunt  corda  inno¬ 
centium. 

Dulces  autem  fermones  Grxce  dixit  Paulus  II. 

Sfii  t «{  oyioie ,  quafi  dicat  tommodam  ,  atque 

vtilem ,  feu  blandam  orationem,  hoc  enim  maxime 
profitentur  hxretid  ,tjui  blandiloquentia  ,  &aflen- 
tatione  fefe  in  aliorum  animos  ad  decipiendum  in¬ 
firmant-  Nam  qui  blandis  verbis  vtuntur  ^«coAo- 
yoi  a  Grxcis  dicuntur,  quo  nomine  Audior  eft  Au¬ 
relius  Vidtor  appellatum  fuifle  Pertinacem  Impera¬ 
torem  ,  quod  blandus  magis  ,  quam  beneficus  effet. 

Id  autem  proprium  cfTe  hxreticorum  docet  Ire- 
nxus  c .  Suadenter  quidem  ,  inquit,  illi  illiciunt  per  ver-  c  Prxf.li.i. 
borum  artem  fimpliciores  ad  requirendi  modum ^ ,  ma¬ 
le  autem  perdunt  eos  in  eo  quod  blajphemam  ,  er  im  - 
piam  ipforum  fententiam  jkciant  in  fabricatorum  noti 
difeemere  valentium  verum  dfalfi.  Pauid  autem  poft. 

Quomodo,  inquit ,  lapidem  pretiofum  fmarjgdam  magni 
preli )  apud  quofdam ,  vitreum  in  cius  contumeliam  per 
artem  affimilatum  quoad  vfque  non  adefi  ,  qui  poteft 
probare  ,  etr  artificium  arguere ,  quod  fubdole  fit  fattum. 

Qua  fimilitudine  oftendit  ,  quo  artificio  hxretici 
fuos  errores  fimplicioribus  inftillent. 

Simile  quiddam  de  hxreticorum  fraude ,  ac  dolo  III. 
feribit  Gregorius  Nazianzenus.  Hi  per  verifimtlem  <1  Orac.4* 
confejfionent ,  ait ,  innocentium  mentes  occulta  fraude  fe - 
ducunt  ,  er  vt  folet  Icthale  poculum  dulcedine  tem¬ 
peratum  fuattitate  fklknie  permere  t  fic  &  hoc  malum 

p‘er 


Catholica  Epift.  1 1.  Petri. 


461 


s  epiftol.  ad 
Occan.  & 
Pammach. 


b  lib.j.con- 
fclT.c.6. 


c  lib.j.Mor. 
cap.i  i.alias 


dlib.i5.M0. 
c.7.alias  8. 


f  verf.  16. 
g  lib.  i.c.9. 

h  epift.}. 


per  blandimenta  aurium  ,  audientium  fienfits  quadam 
labe  contaminans  contagione  adharentes  inficit.  Et  in 
eamdem  fententiam  Hieronymus  *.Sic,  ait,  verba 
temperant 3fic  ordinem  vertunt,  &  ambigua  quoque  con¬ 
cinnant  ,  vt  &  noftram ,  &  aduerfianorum  confiejfionem 
teneant ,  vt  aliter  hareticus ,  aliter  Catholicus  audiat. 
Teftatur  hoc  idem  Auguftinus  •»  Manichaeorum 
allato  exemplo.  Incidi ,  inquit,  in  homines  fiuperbe 
delirantes ,  m  quorum  ore  laquei  Diaboli  ,  &  vificum 
confeclum  commixtione  fyllabarum  nominis  tui  Domine , 
&  Domini  Iefu  Chrifii ,  er  Paracliti.  Hac  enim  non 
recedebant  de  ore  eorum,  fied  fiono  tenus,  &  slrepitu  lingua, 
caterum  cor  inane  veri,  &  dicebant ;  Feritas,  &  veritas, 
&  nufquam  erat  in  eis.  Porro  Gregorius  c  Pontifex 
in  eamdem  ferme  fententiam.  Exaffter are  quippe,  ait, 
haretici  auditores  fuos  in  exordio  loquutionis  fu  a  metuunt, 
ne  vigilanter  audiantur,  eorumqne  valde  trifiitiam  decli¬ 
nant,  vt  negligentiam  capiant ;  &  plane  femper  blanda 
fiunt  qua  proponunt ,  fied  afftera  qua  profequendo  fubinfe- 
runt.  Et  ahbi  i.  Ferborumperfequutiones  ab  hareticis 
nunc  etiam  quotidie  toleramus ,  cum  ipfi  haretici  linguis 
nobis fubdolis,  drfialfa  humilitate  blandiuntur. 

Hoc  itaque  fignificat  Petrus,  cum  a ixpficlis  verbis 
de  vobis  negotiabuntur.  Vt  praeterea  (quod  paulo  ante 
pofuit)  eorum  auaritiam  perftringat,  quafi  dicat  eos 
ab  auditoribus  fu js  lucrum,  Sc  compendium  expe- 
dare.  Hoc  etfiiTt, proprium  eft  Mercatorum  ,  qui  ni¬ 
hil,  nili  lucrum  quaerunt.  Quos  videtur  Paulus  de- 
fcribere,cum  ad  Titum  6  ait.  Sunt  enim  multi  inobe - 
dientes,  vaniloqui ,  &  fieduBores,  maxime  qui  de  circm- 
cifione  fiunt ,  quos  oportet  redargui ,  qui  vniuerfias  domos 
fiubuertunt,  docentes  qua  non  oportet  turpis  lucri  gratia. 
Et  ludas  f".  Os  eorum  loquitur  fiuperbiam,  mirantes  per- 
fionas  quafi  m  caufia.  Qupcirca  Irenxus  g  de  Marco 
nefeio  quo  magnam  cGuitiarum  copiam  collegiffe 
feribit.  Et  Ignatius  h  Martyr  eiufmodi  homines 
vocat  alienorum  appetitores,  pecuniarum  rapaces, 
&  quafi  vortices,  fic  autem  feribit.  Quorum  ‘Deus 
venter  eft ,  qui  terrena  pipiant ,  amatores  voluptatum, 
(jr  non  Dei ,  sfeciem  quidem  pietatis  prafiefier entes,  vir¬ 
tutem  autem  eius  abnegantes ,  Chrifttim  mercantes,  ver¬ 
bum  Dei  in  tabernis  prsdicantes ,  &  Dominum  no- 
ftrum  lefium  Chriftum  vendentes,  mulierum  corruptores , 
aliena  concupifcentes,  &  pecuniarum  amatores. 

Quibus  iudicium  iam  olim  non  cejfiat ,  &  perditio  eo¬ 
rum  non  dormitat.  Iuftu  quippe  illis  imminere  fuppli- 
ctum  docet.  Iudicium,  inquit ,  iam  olim  non  cejfiat, diui- 
nx  prouidentix  aeternum  decretum  indicans,  quo 
impiis  ,  acfceleratis  prxfertim  haereticis  fempiter- 
nos  cruciatus  dcftinauit.  Vtenimdiuina  fua  iufti- 
tia  Deus  eledis  ,  atque  in  gratia  perfeuerantibus 
immortalem  ,  ae  beatam  vitam  prxparauit  ,  ita 
etiam  iis  ,  qui  ad  extremum  vfque  vitx  fpiritum  in 
fcelere  perfiftunr,  interitum  fempiternum  dccreuit. 
In  praelentia  autem  Petrus  Iudicium,  Hebrseorum 
more  pro  condemnatione  pofuit  ;  Quod  autem 
ait  ,■ non  cejfiat ,  Grxce  c,v*  dpyei  ,  perinde  eft,  ac  fi 
dicat,  non  otiatur,  aut  non  irritum  erit ,  quia  non 
fruftra  id  decreuit  Deus ,  atque  ita  immutabilis 
decreti  firmitatem  declarat,  Idem  vero  mox  magis 
explicans  fubdit.  Et  perditio  non  dormitat ,  Grxce 
oy  voerd^es ,  vt  eam  iam  iam  inftare  doceat  ,  neque 
dormitantium  more  negligere,  vt  vehementi  qua¬ 
dam  profopoposia  rebus  inanimis  vitam,  ac  motum 
tribuere  videatur ,  quafi  dicat ,  nullum  impiis  pa¬ 
tere  effugium  ,  fed  iis  omnino  pereundum  effe. 
Merito  autem  prius  diuinum  Dei  decretum  no¬ 
minat  ,  a  quo  euentus  certitudo  pendet ,  quod 
his  verbis  indicat  Oecumeniu$.  Iudicium  enim  ,  ait , 
er  condemnatio  his  non  otiatur  ,  id  eft ,  non  otiofia  erit , 
Bcned.  luHinian.  in  Epift.  Canon . 


A  atque  irrita ,  fied  iam  diu  ab  antiquo  tempore  id  quod 
pracogmtionem  7)ei  fignificat ,  parata  ipfis  eft,  ficut 
enim  ex  pracognitione  bonis  bona ,  ita  impiis ,  &  malis 
conuenientem  ipfis  locum  praparauit .  Loquitur  autem 
Oecumenius  de  luftitire  decreto,  quod  vt  in  fcho- 
lis  Theologi  docent  meritorum  praenotionem  fub- 
fequitur.  Nam  ante  quam  Deus  cuiufquam  merita 
intueatur,  eledos  fiios- prxdeftinat ,  iifique  ex  fin- 
gulari  quadam  beqeuolentia  gratiam  prxparat ,  vt 
merito  dixerit  Auguftinus  * ,  hoc  inter  prxdcftina- a 
tionem,  &  gratiam  interdie,  quod  pradejHtuuio eft  e  '  aa 
gratia  prap  arat  io,  gratia  vero  ipfia  donatio. 

4.  Si  enim  Deus  ^Angelis  peccantibus  non  pepercit ,  fied 
g  rudentibus  inferni  det  rati  os  in  Tartarum  tradidit 

cruciandos  in  iudicium  referturi .] 

Diuini  fupplicij  certitudinem  indudiont  con-  I. 
firmae,  tribus  potiffimum  exemplis  allatis;  ordi¬ 
tur  autem  a  fupplicio  Angelortlm ,  qui  confeftim 
patrato  fcelere  fu  perbite,  atque  arrogantiae  luap  vin¬ 
dicem,  atque  virorem  Deum  experti  funt.  An  autem 
de  omnibus  Angelis,  qui  olim  lapfi  funr,  hxc  Petri 
verba  accipienda  videantur,  ambigi  vt  cum  que  po- 
teft.  Nec  enim  defunr,  qui  contendant  de  omnibus 
prorfus  loqui  Apoftolum ,  rari  nimirum  indefini¬ 
tam,  vt  vocant ,  propofitionem  pro  generali ,  atque 
ampliffima  fententia  hoc  quidem  loco  accipiendam 
efie.  Sed  meo  quidem  indicio  ,  fi  verborum  vim 
C  tantummodo  fpedes, nihil  efficiunt,  aut aflequun- 
tur ;  nulla  enim  ratio  cogit ,  vt  verba  indefinita 
generali  fentemix  aequanda  fine,  cum  &  leges  Dia- 
lcdicx  doceant  indefinitam  fententiam  in  materia 
contingenti  cum  fingulari  propolitione  aequari. 

Nec  quidquarn  eos  iuuat,  quod  mox  addunt,  nul¬ 
lam  hic  fieri  exceptionem ,  cum  tamen  mox  in 
exemplo  a  primis  illis  mortalibus  defumpto  exci¬ 
piatur  illicoNoe.  Nam  &prxter  Noc  icruati  funt 
etiam  filij ,  &  vxores,  qui  tamen  non  excipiuntur. 
Praeterquam  quod  haud  equidem  exiftimarim,  vt 
non  ita  poftoftendam,  loqui  Petrum  de  aetate  tan¬ 
tum  Noe fed  vniuerfim  de  prifeis  omnibus  mor¬ 
talibus  ab  ipfo  primo  parente  Adamo  vfque  ad 
Noetica  tempora,  inter  quos  quamplurimos fuiile 
D  iuftos  nefas  eft  dubitare ,  qui  tamen  non  excipiun¬ 
tur. 

Hxc  dixerim,  fi  verba  tantum  fpedemus;  nam  de  1  j# 
reipfa  quid  fentiendum  fit ;  Omnes  ne  Angeli,  qui 
peccarunt,  fuppliciis  fempiternis  fuerint  addidi,  vi¬ 
dero  non  ita  multo  poft.  Fateor  fane  multa  polle 
hoc  loco  in  quxftionem  vocari,  qux  a  Theologis  in- 
fcfiolis  dode,  copiofeque  vlcro,  citroque  agitantur, 

Ego  quod  ad  Petri  explicationem  maxime  fack,duo 
quam  brcuilfime  pertradanda  fufeipio.  Primum 
potuerint  ne  Angeli  poft  patratum  facinus  refipifee- 
re,acprxtcritam  culpam  damnare,  feque  ad  poeni¬ 
tentiam,  atque  adeo  gratiam  iuftificantem  diuinx 
gratix  beneficio  prxparare.  Deinde  fuerint  ne  aliqui 
reipfa  poft  peccatum  ad  poenitentiam  reuocati. 

E  Vt  igitur  a  priori  quxftione  exordiar  nihil  in  III. 
prxfencia  dicendum  videtur  de  Origenis  errore,  qui  . 
vt  affirmant  Epiphanius  b ,  Tfieophilus  c  ,  Hiero-  h  CP-3(1 Io3* 
nymus  d,  &  Auguftinus  e  ,  exiftimauit  Dxmonas  pa_ 

etiam  nunc  fi  velint  re  ipfa  poiTe  conuerti,  &  gra-  fciia[_ 
tiam,  ac  iuftitiam  confequi ;  cum"' tamen  certum,  d  ad  Galat. 
atque  exploratum  fit  vndecumque  id  oriatur  ,  eos 
non  aliter  ,  ac  exteros  mortales ,  qui  fempiternis  llX~ 

fuppliciis  cruciantur,  nullo  vmquam  tempore  ad 
poenirentiam  traducendos  ,  ac  ne  traduci  quidem 
Q^q  5  poffe. 


46 1  Explanatio  Cap.  1 1. 


*  D.  Thom.  poflc.  Vrrum  igitur  ftatim  poft  culpam  potuerint 
i.p  q.64.a  i .  pj-jftjnun,  gratire  flatum  remeare  non  fatis  liquer. 
Theologi  ferme  in  fcholis  negant ,  eos  potuiffe  cul- 
maloatt.  1.  pam  vllo  pa£lo  dereflari,  atque  adeoamiffam  gra- 
Alex.  Aleof.  tiam  tecuperare.  Sed  plurimi  a  id  ad  Angelicae  na- 
Mg-—-  turas  conditionem  referunt ,  quas  quod  1'emel  pro- 
fn  t.  dift.  7.  bauit ,  reiicere ,  aut  repudiare  non  poteft  ,  vel  quia 
q.i.a.i.coc.  error  in  fine  primario  ab  anima  feiun&aa  corpore, 
S.adargum.  aut  ab  Angelo  a  materiae  concretione  fegrega- 
fdduaaGa-  to  corrigi  >  aut  emendari  nequit.  Erraffe  autem 
iet.iUp.q.tf4.  Angelos  circa  finem  5  vel  b  denique  quia  maxi- 
art.i.  Ferra*  mo  quodam  hberrimoque  impetu  fefc  in  malum 
ricD.  4. con.  pr£ecipiCes  egerint,  vt  inde  auelli  nequaquam  po- 

aduaSum  tuerintv-  „  r  „  ,1, 

fecundo.  Verum  fi  prifcos  Patres  coniulamus ,  meridiana , 
I  V.  vt  arbitror ,  luce  clarius  conflabit  non  effe  Angelo- 
b  Henr.col-  rum  naturam  huiufmodi ,  vt  illi  poft  facinus  patra- 
Jibet.8,q.ii.  tum  refipiTcere  non  potuerint.  Damafcenas  c  enim 
orthod.c.3.C  Angelica  natura  hunc  in  modum  feribit.  Efl  ergo 
natura  Angeli  rationalis ,  &  intellectualis ,  &  libera  po¬ 
teflate  ,  arbitrioque  fulta,  vertibilis- fecundum  propofi- 
tum  ,(iue  voluntate  mutabilis.  Vt  autem  apparear  id 
abfolute  ,  ac  .fitnpliciter  accipiendum  effe  ,  fubdit. 
Nam  omne  creatum  vertibile  ,  folum  autem  increatum 
inuertibile ,  &  omne  rationale  poteflate  liberum.  Intelle¬ 
ctualis  igitur  natura ,  vt  rationalis  poteflate  libera  eft, 
vt  creata  vero  vertibilis  ,  poteflatem  habens  manendi , 
&  proficiendi  in  bono  ,  &  in  deterius  prolabendi.  Eodem 
d  lib.defid.  plane  modo  loquitur  Fulgentius  d  ,  cum  enim  di- 
adPcc.c.j.  xjflTer  Angelis,  atque  hominibus  diuinitus  eoncefi- 
fam  effe  facultatem  cognofcendi  ,  &  diligendi 
Deum ,  ita  tamen  vt  eam  quifque  &  retinere  ,  8c 
abiiccre  poffec,  fubdit.  Si  quis  tamen  (ponte  eam  per¬ 
deret  ,  fuo  deinceps  arbitrio  refumere  non  valeret.  V alius 
tjfet  fanfla  cogitationis  initia  gratuita  dono  bonitatis  de¬ 
sino  reuocandis  quibus  vellet  infundere  ,  cuius  fuit  irt, 
ipfo  creationis  exordio  nullis  pracedentibus  meritis  (pi- 
ritus  ,  corpora  locis  ,  atque  affeclionibus  prout  ipfe 
fapiens  voluit  congrue  ,  &  mirabiliter  ordinare.  Mox 
vero  eamdem  rem  magis  explicans.  Bona  quoque , 
ait ,  voluntatis  ,  &  cogitationis  initium  non  homini  ex 
ipfo  nafci. ,  fcd  diuinitus,  &  praparari ,  &  tribui  ineo 
Deus  euidenter  offendit ,  quia  neque  Diabolus ,  neque  ali¬ 
quis  Angelorum  eius  ,  ex  quo  ruina  illius  merito  in  hanc 
inferiorem  funt  detrufi  caliginem ,  bonam  potuit ,  aut  po¬ 
terit  refumere  voluntatem, 

V.  Ne  quis  autem  hoc  tribuat  Angelicas  naturas 
conditioni  ,  qu.r  prxteritam  ele&ionem  reuoca- 
re  nequeat,  confeftim  addit.  Quod  fi  poftibile  effet , 
vt  humana  natura  poflquam  a  Deo  .auerfa  bonita¬ 
tem  perdidit  voluntatis  ,  ex  ipfa  rufium  eam  habere 
potmffet ,  multo  pofftbiliiis  hoc  habehet  ^Angelica  ,  qua 
quanto  minus  grauatur  terreni  corporis  pondere  ,  tan¬ 
to  magis  hac  effet  pradita  facultate.  Quibus  fane 
e lib.r.Stro- verbis  apertiffime  fignificat  naturam  Angeli- 
*?at-  eam  fuapte  natura  potuiffe  a£lionem  practeri- 
cca  ^i  lt'  1  tam  damnare  ,  fi  coeleflis  gratis  beneficio  diui- 
b  Tom. }  ■  nitus  fuiflet  excitata  ,cum  eamdem  dicat  huma- 
i  Catecb.z.  nx  ,  Angelicnequc  naturae  effe  rationem  ,  quin 
k  Callac.4.  etiam  muJro  maiorem  Angelis  refipifeendi  tri- 
l^lfb!**.  de  buendam  videri  facultatem.  His  addo  nonnul¬ 
lum.  boaca.  los  ,  qui  aperti  fignificant  potuiffe  Dasmonem, 
ll-  eiufque  fe&atores  ad  poenitentiam  reuocari  ,  hoc 

Deus 'homo  en*m  infinuant  Clemens  c  Alexandrinus  ,  Ire- 
e.u.  nsus  f,  Audior  8  de  mirabilibus  facrae  Scripturae 
n  lib.  1.  de  apud  Auguftinum  b  ,  Cyrillus  '  Hierofoiymitanus, 
Ph.lofophia  Caffianus  k  Ifidorus  *  ,  Anfelmus  «  ,  Gregoxius  n 
‘“Nyflinos.feaN^m.fius. 

o  ad  Rom.  ^  I.  Et  fane  perfpicua  videntur  Irenasi  verba  , 
$.*}..  alludens  enim  ad  verba  Pauli  °.  In  multa  patietis 


tia  fufHnuit  vafa  ira  ,  Graece  ,  ait  Deum 

fuiffe  magnanimum  in  peccato  Angelorum  ,  at¬ 
que  hominum  :  quoniam  inquit ",  magnanimus  ex- 
titit  Deus  ,  &  itt,  tranfgrefforum  Angelorum  apofia- 
fia-t  gr  in  inobaudientia  hominum ,  edifferere ,  dixit  enim 
Graece  iuetxpo&uluum>,  quafi  fignificet ,  vtrifque  con- 
cefKfle  Deum  ad  refipifeendum  facultatem.  Nam 
procul  dubio  hoc  fignificat  Paulus  ,  cum  dixit , 
in  multa  patientia  longanimitate  fuftinuiffe 
Deum  vafa  irae.  Audior  vero  de  mirabilibus  fa- 
erae  Scripturae.  Si  enim.,  ,  ait  ,  de  fuo  dehtlo  habe¬ 
re  veniamu  noru,  defperaffet  ,  numquarru  confentien - 
ti  fibi  homini  damnum. ^  falutis  fua  procuraret  ,  qui 
enim j  de  priori  peccato  habere  venianu,  de  fiderat,,  nullo 
modo  augmentare  aliud  praparat,.  Quae  plane  fru- 
ftra ,  atque  inaniter  dicerentur ,  nifi  veniam  fperare 
potuiflent. 

Cy rilli  autem  Hierofblymirani  verba,  tamet-  VII. 
fi  vtcumque  obfcura  funt  ,  infinuanc  tamen  poe¬ 
nitentiam  Angehcs  naturae  non  repugnare  Ne- 
fcimus  ,  inquit  ,  quanta  ille  &  Angelis  condonaue - 
rit  ,  mdulget  eninu,  &  illis  :  non  poteft  autem  fi- 
gnificare  Angelos  iam  beatos  peccare  ,  &  rurfus  : 
ad  poenitentiam  reuocari ,  ac  propterea  neceffe  efl, 
de  illis  Angelis  eum  loqui  ,  qui  lapfi  funt  ,  qui¬ 
bus  hadtenus  indulgere  dicit  ,  quod  ipfis  etiam 
aliquando  pcsnitentis  locum  concefferit  ,  ne  di¬ 
camus  virum  fandliffimum  exiflimifle  etiam  Dae¬ 
mones  refipifccrc  ;  &  fcelerum  ventam  aflequi 
poffe.  Neque  aliter  accipienda  videntur  ,  quas 
■  feribit  Caffianus.  Denique  ,  inquit  ,  hos  ,  quos 
intelligimus  ad  voluntatum  fiuarum  defideria  perfi¬ 
cienda  nullo  camis  obstaculo  retardari  ,  Damones  fici- 
licet  ,  ac  jpiritales  nequitias  ,  &  quidem,  cisrru  fintj 
de  eminentiori  Angelorum ordine  deuoluti  ,  dete fla¬ 
biliores  effe  hominibus  contemplamur  ,  eo  quod  poffi- 
bilitate  eorurru  defideriis  adiacente  id  ,  quod  nequi¬ 
ter  fiemel  conceperint,  ,  inreuocabili  malo  perficere 
nost,  verentur  ,  quia  ficut  efl  animus  eorum  velox 
ad  excogitandum  ,  fic  ad  pe  fidendum  pernix  ,  ac  fi- 
luta  fiubflantia  ,  dumque  fuppeditat,  eis  prona  fa¬ 
cultas  ea  ,  qua  voluerint,  peragendi ,  conceptum  ma¬ 
lum  nulla  intercedens  deliberatio  falutaris  emendat,. 

Videtur  enim  refipifeendi  facultatem  eis  tri¬ 
buere  ,  ipfam  tamen  poenitentiam  negare  ob  eam 
potiflimum  caufam  ,  quam  paulo  poft  explicat ; 
quod  ipfum  dixerim  de  jfidoro  ,&  Anfelmo  ,  qui 
eodem  pene  modo  de  Angelorum  lapfu ,  poeniten¬ 
tiaque  loquuntur. 

Apertiilima  autem  funt  Gregori)  Niffeni  ver-  VIII. 
ba.  Quidam  ,  inquit  ,  ^Angelos  vohmL .  poft  ca- 
fum  minime  ea  ,  qua  ex  poenitentia  efl  ,  venia  po¬ 
tiri  (  mors  enim  horum  efl  cafus  )  at,  ante  cafum 
ad  fimilitudinem  vita  hominum  etiam  gratia  dignos 
eos  effici  ,  quod  quia  nom,  fecerunt,  ,  inrcmiffibi - 
lem  ,  ac  perennem  deinceps  nequitia  fua  conuenien- 
tem  habebunt,  vindifktm.  Quo  loco  pro  eo ,  quod 
Interpres  Latine  dixit  cafum  ,  feu  lapfum  ,  Grse- 
ce  fcripfit  Gregorius  ladloim.  Quam  vocem 
eamdem  fententiam  repetens  vfurpat  etiam  Da- 
mafeenus  a  cum  ait.  Quod  in  homine  efl  mors  ,  hoc  a  fib.t.c.4. 
effe  itL,  Angelis  cafum  feu  lapfum ,  Graece  hnhunv. 

Quam  vero  vocem  ad  verbum  interpretari  poffu- 
mus  dilapfum  ,  feu  egreflionem ,  quod  ego  vcf- 
bum  non  ad  culpam  ,  fed  ad  poenam  referendum 
puro  ,  vt  fignificet  calamitatem  ,  cafum  ,  Sc  rui¬ 
nam  ,  nam  ferme  Graeci  hotlamv ,  feu  ianlcsfxo. ,  of- 
fium  luxationem  ,  feu  exceflum  a  propria  -fede 
vocant  ,  vt  ad  Angelorum  ruinam  ,  qua  af  pro¬ 
pria  fede  deie&i  funt  aptiflime  transferatur.  Aper-* 
tiflime 


Catholica  Epift.  1 1.  Petri.  463 


a  Orat.  8.  tiffime  vero  loquitur  Elias  *  Cretenfis  ,  cum  enim 
de  Angelis  ageret.  Cum  prius  ,  inquit ,  effinp  d  na- 
pace.6  *  C  tura  mutabiles ,  nimirum  fintetttia ,  voluntatifque  resfe- 
fiu  ,  hoc  ejl  #%(.  (  nam  quicqtiid  ejl  creatum , 

idem  etiam  mutabile  ejl  )  pojl  lapfum  Diaboli  ex  gra¬ 
tia  fuivt>  immutabilitatem  confiquuti.  Apparet  enim 
tum  exiftimafte  non  elfe  Angelorum  voluntatem 
etiam  poft  ele&ionem  fuapte  natura  immutabi¬ 
lem  ,  quandoquidem  eam  ,  quam  habent  im¬ 
mutabilitatem  ,  gratis  beneficio  adepti  funt :  Gra¬ 
tiae  autem  nomine  beatam  vitam  ,  &  gloriam  in- 
telligit  immortalem  ,  qua:  non  immerito  a  Paulo 
dicitur  gratia  ,  quia  nonnifi  gratiae  beneficio  com¬ 
paratur  ,  qua  ratione  etiam  a  Theologis  gratia  con- 
fummata  nuncupatur. 

I  X.  Quae  cum  ita  fint  haud  ambigam  potuifle  An¬ 
gelos  ,  fi  diurna  illis  beneficentia  adfuiflet  ,  prae¬ 
teritam  culpam!  deteftari  .  &  veniam  confiequi, 
atque  adeo  ad  id  nonnullam  diuinitus  accepifle 
moram  ,  nec  defuifte  illis  praecurrentem  gratiam 
neceflariam  ,  fed  illos  tamen  in  peruerfa  volun¬ 
tate  perftitiftb  ,  atque  adeo  ,  vt  hoc  loco  ait  Pe¬ 
trus  ,  lempiternis  cruciatibus  fuifie  addidtos  ;  Vnde 
deinceps  tanta  in  iis  orta  eft  peruicacia  ,  '&c  ob- 
ftinatio  ,  vt  quemadmodum  homines  vbi  morta¬ 
litatem.  exuerunt ,  refipifeere  nequaquam  poliunt; 
non  aliter  ipfi  a  poenitentia  fint  penitus  auerfi ,  ne- 
fc  libr.  1.  de  que  amiftam  gratiam  vllo  pado  recuperare  queint. 
Philofophia  Quocirca  redte  fcripfit  Gregorius  b  Niifenus , 
C'3Morc  malim  Nemefius,  Angelorum  ruinam, 

dlib.^Mor'  QUm  obitu  mortalium  comparari.  Et  in  eamdem 
c.9.  fententiam  Gregorius  c  Pontifex.  Nimirum ,  ait , 

eiib.j.im.  £)CHS  ^poUatam  Spiritum  ad  poenitentiam  nequa- 
fbbic'  reuoca/L ,  fed  vias  fitperbix,  eius  nejciens  damnat, .. 

g  lib*i.cur  Ea  alibi  d.  Jipoftata  vero  fpiritus  ad  reparationis 
Deus  homo  lucem  nulla  [pe  venia  ,  nulla  conuerjionis  ernenda- 
.  none  remeatur.  Denique/..  Reprobi  quippe  Angeli 
h  in  Enchir.  femei  ^  coele  ft  ibus  lapfi  ,.flcut  amorem  amijflt  beatitu- 
i  Scrm.i.  de  dinis  non  recipiuivL.  ,  ita  &  poenitentiam  agere  de 
aducn.Dom.  perpetrata  juperbia  numquam  po(funt>.  Eadem  eft 
&Seriu.i.de  fcntentia  Damafceni  f ,  Anfclmi  g  ,  Auguftini  h  , 
MaS?8*  Bernardii. 

£  Iam  vero  quod  fpc&at  ad  pofteriorem  qux* 
ftionem  ,  extra  omnem  controuerfiam  videtur 
neminem  ex  Angelis  ,  qui  lapfi  funt  >  peccati 
veniam  adeptum  cfte  ,  atque  adeo  omnes  extre-  ] 
mam  fux  ferpetux  damnationis  fubiifle  fenten¬ 
tiam.  NeqUe id  mirum  videri  debet,  cum  primo¬ 
rum  parentum  lapfus  diuina  benignitate  fuerit 
expiatus.  Siquidem  veteres  Patres  plures  huius 
diferiminis  rationes  afferunt  ;  prxtermifta  enim 
eorum  Theologorum  fententia  ,  quam  paulo  an¬ 
te  reiecimus  ,  qui  id  ad  naturae  Angelica:  pro- 

f (rictarem  referunt  ,  quafi  illi  a  fufeepto  confi- 
io  dimoueri  nequeant ,  Gregorius  k  Niftenus  ,  & 
Philofophia  Damafcenus  1  id  propterea  fadtum  efle  affirmant , 
Uib  c  -  q^dd  mentes  illae  folutx  corporibus  nulla  ani- 
1  ,lX>'  mi  perturbatione  ,  aut  aegritudine  permotae  pec- 
cauerint  ,  quod  in  hominum  genere  fecus  acci¬ 
dit  ,  qux  tamen  ratio  fi  cum  plerifque  hominum 
flagitns  confetatur  ,  admitti  vtcumqth?  poteft :  fin 
autem  de  primorum  parentum  fcelere  accipiatur, 
non  magni  facienda  videtur ,  cum  ne  illi  quidem 
morbo  animi  corrupti  ,  aut  deprauati  facinus  ad- 
miferint. 

X I.  Auguftinus  m  vero  ,  Gregorius  n  ,  &  alij ,  idcirco 
m  lib.  3.  <le  aiunt  Angelos  ad  poenitentiam  non  fuifie  reuo- 
lib.atfc.e.tf.  catos  ^  iUi  nuli0  impulforc  addudri  impie 

a!ib.4.Mor.  conu.a  p)eum  peccarunt  ;  contra  vero  primi  hu¬ 
mani  generis  fatores  Daemone  inftigante  lapfi  furit. 


A  Sed  fi  inferiores  Angeli  fuafore  Lucifero  aftenfum 
prxbucrunt  ,  non  eft  ea  ratio  magni  facienda. 

Alibi  autem  Auguftinus  a  ,  itemque  Anfelmus  b,  a  in  Enchir. 
hoc  inter  Angelorum  lapfum  ,  atque  hominum  £  }fb  1  cur 
peccatum  interefle  putant  ,  quod  illorum  qui-  ocus"  homo 
dem  fcelus  non  vniuerfam  naturam  rubefecit ,  c.n. 

Adx  vero  peccatum  vniuerfam  pofteriratem  con- 
taminauit.  Et  ne  cun&a  percurram.,  quod  pro- 
pemodum  eflet  infinitum  ,  Gregorius  c  Pontifex,  c  lib. 
itemque  Caftianus  d  facilius  aiunt  hominem  pocni-^6,  v 
tentix  locum  inucnifle  ,  quod  carnis  ifnbeciliita-  ,  ^  : 

te  peccarit ,  quod, in  Angelo  admitti  non  poteft; 

Sed  aut  hxc  ratio  eadem  videtur  effie  cfim  ea  ,  qux 
animi  perturbatione  nititur  ,  aut  vim  perexiguam 
habet. 

5  Itaque  non  tam  in  rebus  ipfis  ,  quam  in  ab-  X  II. 
dita  ,  atque  occulta  Dei  prouidentia  huius  di¬ 
feriminis  ratio  conftituenda  videtur  ,  quam  ,  vt  f; 

ego  quidem  arbitror  ,  in  hac  piortalitate, ,  imbe-. 
cillirateque  naturae  citra  lingulare  Dei  priuile- 
gium  aflequi  nemo  poteft.  Vere  igitur  ait  Pe¬ 
trus  Deum  peccantibus  Angelis  non  pepcrcifie; 

Sed  rudentibus  ,  ait ,  inferni  detrattos  in  Tartarum ^ 
tradidit  cruciandos.  Grxce  autem  pro  rudentibus 
Icripfit  Petrus  sepeue  ,  quafi  dicat  ,  catenis  ,  loco 
autem  ,  inferni  ,  Grxce  legimus  £0 poo  ,  hoc  eft, 
caliginis ,  vt  habet  Oecumenij  interpres ,  fiue  etiam 
notiis  ,  vt  alij  malunt  ,  vt  necefle  fit  Latinum  in¬ 
terpretem  ,  vel  aliter  Grxce  legifte  ,  vel  non 
__  tam  verba  ,  quam  fententiam  fpedafie.  Eamdem 
-1  ferfne  fententiam  habet  ludas  in  fua  Epiftola  e.  c 
Angelos  vero  ,  ait  ,  qui  non  feruauerunt,  fuum  prin¬ 
cipatum  ,  fed  reliquerunt ^  fuunu  domicilium _>  ,  in  in¬ 
dicium  magni  diei  vinculis  aternis  fub  caligine  re - 
feruauit.  In  quem  locum  nonnulla  diximus  de  fup- 
piicio  Dxmonum  ,  qux  non  funt  in  prxfentia 
iteranda.,  Cerre  Petrtfs  catenas  ,  feu  rudentes 
metaphorice  nominat  ,  quomodo  etiam  multa 
de  inferorum  fuppliciis  feribit  Cyprianus  f.  Sa-  f  dc  laud. 
uiens  ,  inquit  ,  locus  cui  Gehenna  nomen  ejl  ,  ma-  Martyuj' 
gno  plangentium  murmure  ,  gr  gemitu ,  &  crucianti¬ 
bus  flammis  perhorrendam  fpijfa  caliginis  noctem 
fena  femper  incendia  camini  fumantis  expirat.  ,  glo¬ 
bus  ignium  archtus  obflruitur  ,  &  in  varios  poe¬ 
na  exitus  relaxatur.  Tunc  ftuiendi  plurima  gene - 
>  ra  ,  tum  in  fe  ipfe  conuoluit  quicqmd  ardoris  cmif- 
fi  edax  flamma  cruciarit.  Hos  quibus  recufata  vox 
Domini  ,  &  imperia  fuere  contempta^  ,  difyari- 
bus  coercet  exitiis  ,  pro  que  merito  falutis  exaEla 
vires  fisas  fuggerit  ,  dum  pars  [celeris  difinmen 
imponit.  Atque  hxc  quidem  vniuerfim  omnino 
vere. 

Mox  vero  fingula  poenarum  genera  diftin-  XI 11« 
guens.  Et ■  alios  quidem  ,  ait  ,  moles  intolerabi¬ 
lis  curuat ,  ;  alios  per  abruptum  cliuofl  tramitis 
collem  vis  f  tua  pracipitat,  ,  &  catenarum  findentium 
nexum  graue  pondus  inclinat, ■.  Sunt>  &  quos  agens 
flriclim  rota  ,  &  indefejfa  vertigo  ,  &  quos  tenaci 
inter  fi  denfltate  conftridos  adharem  corpori  cor¬ 
pus  inchidap.  V\ f  er  abfumap  incendium  ,  & 

E  uet  ferrum  ,  &  excruciet  turbam  multorum.  Qui¬ 
bus  fanc  verbis  plurima  continentur  ,  qux  nifi 
improprie  ,  ac  metaphorice  accipiantur  ,  Poeta¬ 
rum  figmentis  quam  fimillima  videri  queant. 

Catenas  igitur  ,  &  vincula  interpretor  ineuita- 
bilem  illam  fubeundi  fupplicij  neeefiitatem  ,  qux 
nullis  precibus  fledti  ,  aut  matari  ,  nulla¬ 
que  vi  ,  aut  poteftate  vinci  ,  vel  fuperari 
poteft  ,  quam  plerique  Theologi  alligitio- 
nem  vocant  ?  quam  Dxmones  ,  exterique 
Qjl  4  damnati 


464 


Explanatio  Cap.  1 1. 


damnati  inuiti  licet  ,  repugnantefque  patiuntur. 
Quoniam  vero  apud  inferos ,  hoc  eft  ,  vt  loqui¬ 
tur  Petrus  ,  in  Tartaro  ignis  praecipue  fempiter- 
no  quodam  incendio  lontes  exurit,  non  plane  li¬ 
quet  verus  ne  ignis ,  an  metaphoricus  cenfendus 
fit  :  qua  de  re  accurate  in  fchoiis  differunt 
Theologi. 

XIV.  Et  fuerunt  qui  ignem  fpiriralem  ,  atque  incor¬ 
poreum  aftrucrent ,  quam  fententiam  non  femel  in- 

aHon».  ij.  dicat  Origenes  ,  alicubi  a  enim  ait  ignem  illum 
in  Exod.  ab  ,gne  noftrate  natura  ipfa  differre  ,  &  vrendi 
quidem  vi  praeditum  efle  ,  de  luce  negat  fibi  li- 
l>  lib.  x.  Pe-  quere.  Alibi  b  ,  ignem  a  multitudine  fcelerum  in 
narch.c.n.  Angulorum  animis  progigni  affirmat ,  non  aliter 
ac  febris  ab  humorum  multitudine,  ac  pugna  in 
c  Hom. 9.  in  humanis  corporibus  excitatur.  Denique  c  ignem 
Matth  ^de  ecK^ern  P^an^  mo£lo  ,  quo  vermem  metaphorice  in- 
cuius  tamen  terPretatur.  Quam  fententiam  ,  vt  ignem  meta- 
auftotitate  phoricum  probat  ,  compledti  videntur  Chryfofto- 
ambigitur.  mus  d  ,  Hieronymus  e ,  Gregorius  f  Niflenus ;  aper- 
i  ^  ti^m^  vero  AmbrofiusS.  ita  enim  feribit  Chryfb- 
e  ifa.  vlt.  domus  h .  Ignis  ibi  eft ,  ft  tenebra  ,  eft  vinctila ,  eft  ver- 
f  de  anim.&  tnis  immortalis  ,  fed  non  hac  fola  islis  nominibus  ,  nec 
refur.  talia  demonftrantur ,  fed  alta  multo  peiora  ,  ft  multo  fe- 

8  J’  'n  ueriorq ,  qua  hominibus  v  [itatis  appellata  funt.  Signifi- 
h  Simii. ha-  cat  eni>m  inferorum  fupplicia  his  nominibus  vt- 
bctHom.44  cumque  deferibi ,  deinde  docet  ignem  illum  carere 
in  Matth.  &  luce  ,  femper  ardere ,  &  effe  igne  noftrate  acriorem. 

StGe’  H‘cronymus  autem  ad  iHa  Ifaix  verba.  Vermis  eo- 
hen.  infin.  rHm  non  moritur.  Ignis,  inquit  ,  qui  non  extinguitur 
toro.j.  a  plerifque  conficientia  accipitur  peccatorum  ,  qua  tor¬ 
quente  in  fuppliciis  confvitutos  ,  quare  vitio  fuo  ,  atque 
peccato  caruerint,  elecltrum  bono  iuxta  illud  .  quod feri- 
bitur.  Ver  fatus  fum  iru,  miferia ,  dum  configitur  mihi 
fpina.  Sed  hanc  fententiam  hadtenus  admittit  Hie¬ 
ronymus  3  vt  retineantur  tamen  ,prsuaricatorum ,  & 
Dominum  negantium  ater  na  fupplicia. 

XV.  Gregorius  autem  NifTenus  vlterius  aliquanto 
progreditur  ,  cum  docere  videatur  infernum  lo¬ 
cum  effe  incorporeum  ,  atque  inafpedtabilem.  De¬ 
nique  Ambrofms.  Ergo  ,  inquit  ,  nec  corporalium 
ftrtdor  aliquis  dentium  ,  neque  ignis  aliquis  perpetuus 
flammarum  corporalium  ,  neque  vermis  eft  corporalis : 
fed  hac  ideo  ,  quia  ftcut  ex  multa  cruditate  &  febres  na - 
fcuntur ,  &  vermes ,  Htztft  quis  non  decoquat. .  peccata  fua , 
velut  quadam  interpoftta  fobrietate  abstinentia ,  fed  mi- 
fcendo  peccata  peccatis  tamquam  cruditatem  quamdam 
contrahat  veterum  ,cft  recentium  delitiorum ,  igne  adure¬ 
tur  proprio,  (ft  fuis  vermibus  confumetur.  Paucis  autem 
interiedfcis.  Ignis  eft,  ait ,  quem  generat  mceftstia  delitio¬ 
rum, vermis  eft, eo  quod  inrationabilia  anima  peccat  amen¬ 
tem  rei,  fenfumque  compungunt  ,  ft  quadam  exedunt  vi- 
fcera  conficientia. 

XVI.  Nec  magnopere  ab  hac  lententia  abhorrere  vi- 
i  ii.de  Ci»  detur  Auguftinus  i ,  cum  enim  de  hiftoria  diuitisk 
xLuc°iV  Epulonis  ageret.  Conuenienter  ,  inquit  ,  resfonderi 

pojfe  talem  fuiffe  illam  flammam ,  quales  oculi ,  quos  le- 
uauit ,  ft  Lauarum  vidit ,  qualis  lingua  ,  cui  humorem 
exiguum  defiderauit  infundi  ,  qualis  digitus  Labari, 
de  quo  id  ibi  fieri  poftulauit.  Vbi  tamen  erant  fine  corpo¬ 
ribus  anima.  Sic  ergo  incorporalis  ft  illa,  flamma ,  qua 
ixarflt ,  ft  illa  guttula ,  quam  popofeit  ,  qualia  etiam 
funt  vifa  dormientium  ,ftue  in  extafl  cernentium  res  in¬ 
corporales, habentes  tamen fimilttudinem  corporum.  Gre- 
1  Ub.1j.M0.  gorius  1  autem.  At  contra ,  inquit , gehenna  ignis  cum 
c.i4.a  las  17.  incorporeus ,  ft  in  fe  miffos  reprobos  corporaliter  exu¬ 
rat,  ,  nee  ftudio  humano  fuccenditur  ,  nec  liqnis  nutri¬ 
tur  ,  fed  creatus  femel  durat  inextinguibilis ,  ft  fuccen- 
m  lib  de  *”^et  5  &  ardore  non  caret.  Denique  Da- 

fid.  e.vlt.  C  ma‘ccnus  m-  Tradentur ,  ait ,  peccatores  in  ignem  ater- 


A  ntm  non  materialem  ,  qualis  eft  apud  nos  ,fed  qualem 
nouit  Deus. 

Contra  vero  plurimi  fandiorum  Patrum  cor-  XVII. 
porenm  ignem  videntur  aflerere  ,  nam  Cie-  alib.j.Suo- 
mens a  Alexandrinus  hunc  in  modum  loquitur.  Ah-  mat' 
tioritate  Epheftj  ,  qui  nouerit  ex  philofophia  eam ;  qua 
per  ignem  fit  ,  expurgationem  eorum  ,  qui  male  vixe¬ 
runt,  ,  quam  cdiiob&cnir ,  id' eft  exustionem  ,feu  inflam¬ 
mationem  poftea  vocarunt,  Stoici.  Quod  ipfum  repe-  aj|j0r  arj 
tit  Iuftinus  b  Martyr.  Gregorius  c  autem  Nazian-  Gene.  &  A- 
zertus.  Noui,  ait ,  praterea  ignem  ,non  ,  purgatiuum,  pol.i.ad  An- 
fed  djflitiiuum  ,  flue  Sodomiticum  ,  qui  fuper  omnes  ^q"’  •  s 
pluit  peccatores  fulphure  ,  ac  tempestate  permixtus  ,  flue  Lanier!" 
qui  paratus  eft  Diabolo  ,  &  Angelis  eius  ,  flue  qui  j  Hom.  44. 

.  ante  faciem  Domini  incedit,  Quse  procul  dubio  de  in  Matth.  ii- 
B  veiro ,  &  corporeo  igne  intc-lliguntur.  Chryfofto-  “iHwo.jy. 
musdeciim  de  impiorum  fupplicio  difTereret./«  ignis,  g“ ia 
a  ii,  fluuium,  atque  pelagus  irn  rudentur ,  pelagus  imper- 4  Homil.de 
tranfibile  ,  atque  magnitudine  acerbiffimum  ,  in  quo  pratm.  fanft. 
ignei flutius  montium  inftar  eriguntur. Ei  alio  quodam  ( ?• 
loco.  Expendito  vita  alterius  mala  ,  qua  ftnt  futura^  Cp  3™^^° 
Regni  coelorum  priuationem  ,  a  gehenna  inuftum  "do-  firmi. hom. 4 
lorem  ,  vincula  perpetua  ,  exteriores  tenebras ,  vermem  3<i  Ephcf. 
venenatum,  dentium  flemitum  ,  prejfitrarn  loci  an^u-  I-  acE 
flam  ,  igneos  fluui os  ,  fornaces  nttmquam  reftingitendas.  Theo/ht» 
Bafilius  8  ignem  illum  ait  vim  Vrendi  retinere  ,'luce  pfum.  * 
tamen  deftitui.  ginPfal.ig; 

Neque  aliter  fentire  putandus  eft  Hieronymus  h.  XVIII. 
Ifidorus  >  aurem  idem  videtur  innuere ,  ait 
ignem  illuin  vi  calefaciendi  praeditum  efle  ,  lucc  j  jI0je 
C  non  item.  Auguftinus  k  porro  fx pe  indicat  iriferni  futn.bon.  ca. 
igneiri  vere  efle  corporeum.  Alicubi  *  autem  ait. 

At  vero  Gehenna  illa  ,  quod  etiam  flagnum  ignis  ,  ft  c^i  bT 
fulphuris  ditium  eft  ,  corporeus  ignis  erit.  Quamquam  8  jc  Q^nef 
Auguftinus  pene  femper  exiftimat  animas  ,  atque  adiit,  cap.j! 
adeo  Dzmones  tenui  quodam  corpore  conftare,  at-  lib.to.de Ci- 
que  idcirco  ab  igne  corporeo  torqueri,  8c  cruciari 
poffe.  Quod  cum  communi  Theologorum  femen-  ca (I^ 
tia  rciiciatur  ,  fi  id'  exiftimaftet  Auguftinus  ,  aliter  ,  de  fid.&  op! 
vt  opinor  ,  de  Tartareo  igne  fenfilfec.  Cerre  Gre-  ^'S-Set.14. 
gorius  m  apertilfime  afterit  inferni  ignem  efle  cor“  serm*^  Ao°ic 
poreum,&:  fuse  difpu tat ,  quanam  ratione  Dasmo-  ,g,  de°^ 
nes ,  &  animai  cum  corpore  careant,ab  eo  affici ,  &  C.17.&  18. 
cruciari  queant.  Et  ob  eam  caufam  loco  paulo  ante  mlib.4.Diai 
indicato  mendum  nonnulli  efle  fufpicantur  ,  &  pro  c’i9' 

D  incorporeo  corporeum  fubftituendum  putam  ,  vt 
vir  fan&us  dicatgehennx  ignem  corporeum  quidem 
efle ,  fed  pabulo  non  egere. 

Itaque  fi  dicendum  fit  quod  fentio,  non  exiftimo  XIX. 
certa,  &  Catholica  fide  neceflario  credendum  efle, 
ignem  inferorum  corporeum  efle :  fateor  enim  faepe 
in  facris literis  ignem  appellari,  ait  enim  Dauid  n .  nPfal.to.io! 
Poneseos  in  clibanumignis  intempore  vultus  tui, Dominus 
in  ira  fua  conturbabit  eos ,  ft  deuorabit  eos  ignis.  Et  Sa¬ 
piens  0  .Stupa  colletiu fynagoga  peccantium,  ft  confurnma-  0  10 

tio  illorum  flamma  ignis.  Et  [filias  P.  cPraparataeft  enim  pcap.jo)3* 
ab  herithophet  a  Rege  praparata  profunda ,  ft  dilatata , 
nutrimenta  eitu  ignis,  ft  ligna  multa ,  flatus  Domini  ftcut 
torrens  fulphuris fuccendens  eam.  Et  alibi  9.  Concipietis  <5caP-3J‘JV 
ardorem ,  parietis  flipulam  ,  fpiritus  vesfer  ,  vt  ignis 
E  vorabit  vos.  Et  Chriftus  1  Dominus.  Vermis  autem  r  Marci  9. 
eorum  non  moritur ,  ft  ignis  non  extinguitur.  Et  alibi  G  p^2trj1 1 
Ite  maleditii  in  ignem  sternum ,  qui  parat ufipft  Diabolo, 
ft  Angelis  eius.  Sed  non  liquet  ignetfrare  metapho- 
ricum  ,  an  verum  ,  &c  naturalem  fictee  literae  fi- 
gnificent.  Quemadmodum  enim  ^jtcefle  eft  apud 
inferos  verme,  fletum,  ftridorem  demium  metapho¬ 
rice  explicare'  :,  nulla  poteft  excogitari  ratio  ,  cur 
non  eodem  modo  liceat  ignem  interpretari,cum  Cx-  'v 

pe  alias  eaedem  Scriptur?  non  nifi  metaphorice  ignem 
vfurpent, 


Catholica?  Epift.  II.  Petri.  465 

aLuc.ii.49.vfurpent,vt  cumignispro  huius  vita;  moleftiis, atque  A  etiam/i  maxime  fingendi  detur  facultas,  explicari  vix 
bLue.j.itf.  •  •  :  r  {tuccum  Chriftus  dixit hnem  ve-  vnauam  Dcrerir.cum  nrafettrim  AnAi  r 


.  ’’  xrumnisoouitur.aut  cum  Chriftus  dixit hnem  ve- 
e  orat.  mS.  .  v  ,  h  ,  r  ,  tS.  , .  . 

huacr.  mittere  m  terram  ;  oc  loannes  D ,  /pfi  baptizabit  m 

d  li.de  fid.&  Spiritu  fantio,  &  igni-  Idque  non  femel  neceflario  fa- 
opx.K.&li.  ciendum  effe  docuerunt  olim  Grcgorius  c  Nazian- 
bukum^i  zenus>&  Auguftinus  d. 

X  X.0^*1  Quocirca  n’hil  ea  re  Ecclefix  definitione  fan- 
e  in  fcff.po-  citum  eft,atque  ita  in  Cocilio  c  Florentino.cum  Gr^- 
ftr.  ci  aperte  profeffi  elfent  fe  non  admittere  ignem  pur¬ 

gatorium  ,  Patres  definiunt  locum  expiandis  culpis 
deftinatum  catholica  fide  credendum  effe ,  de  igne 
ne  verbum  quidem.  Quod  autem  dc  igne  purgato¬ 
rio  dicitur  ,  idem  de  igne  inferorum  fentiendum  eft. 


vnquain  potcrir,cum  prxfertim  fandi  Patres  infero¬ 
rum  fuppliciis  nonnullam  ignis  proprietatem  accom¬ 
modent.  Vr  igitur  aliquando  redeam  ad  Petrum,me- 
rito  ait  Angelos  peccantes  inferni  rudentibus  derra- 
dos  in  Tartarum  cruciandos.  Addit  vero  in  indicium 
referuari,  Grxce  7tit>p»fxipbs,hotk  quidem  in  iudicium 
referuatos  ait,  quafi  nunc  non  torqueantur ,  cum  re- 
ucra  fempi  terna  fupplicia  iam  olim  fubiermt ,  fed  id¬ 
circo  in  iudicium  referuari  ait ,  quia  in  extremo  illo 
judicio  vna  cum  exteris  mortalibus  fupremiam  au¬ 
dituri  funt  fententiam. 

Apte  vero  huic  loco  Grcgorius  verba  illa  Iob  a  XXIII. 


cum  duratione  tantum, ac  mora  diftinguantur. Acce-  fi  accommodat ,  Numquidmare  firn  ego ,  aut  cetus  quia  3  caP*7* 


dit  quod  ex  fandis  Patribus  nihil  certi  deprehendi 
poteft,cum  alij  hoc,alij  illo  modo  fentiant,iidem  ali¬ 
ter, atque  aliter  loquantur.  Nam  Auguftinus  anceps 
videtur,ac  dubius.Gregorius  non  eodem  femper  mo¬ 
do  fcntit,ac  loquitur.  Poftremo  plurimi  ignem  tan¬ 
tum  nominant, &c  Scripturam  imitantur,  nihil  diftin- 
guunt  verum  ne  ,  an  metaphoricum  ignem  intelli- 
gant.  Fateor  quidem  facras  literas  proprie  explican¬ 
das  efle.nifi  rerum  neceffitas  nos  ad  metaphoras  con¬ 
fugere  compellat.  Sed  magna  omnino  videtur  necef- 
fitas,quod  inter  Theologos  de  huius  ignis  natura,at- 
que  efticacirare  non  conuenit.  Deinde  cum  necefle 
fit  vermem  ,  &  id  genus  alia  metaphorice  accipere, 
nihil  prohibet, quominus  ignem  quoque  metaphori 
cura  intelligamus.Nam  quae  tandem  ratio  afferri  po- 


— . . - 7 - ;  - r-  p  ‘^vvJuiuuiupiutaii)acmy!tico  lcmu  bre- 

tcft,cur  nonnulla  metaphorice, aha  proprie  interpre-  ^  gorius,  nam  reuera  Damon  inferorum  carcere  ,  feu 


circumdedit  ii  me  carceret  ait  autem  ,  Quid  vero  appella¬ 
tione  maris  nifi  corda  carnalium  tumidis  cogitationibus 
futluofa  ,  quid  autem  ceti  nomine  nifi  antiquus  hostis- ex,- 
primitur?  qui  dum  mentes  [scalarium  poffidendo  penetrat , 
quafi  in  eorum  lubrica  cogitatione  natat.  Sed  cetus  carcere 
confringitur ,  quia  malignus  fpiritus  in  inferioribus  dtie- 
ttlts ,  ne  ad  coelestia  volare  praualeat ,  poena  fua  pondere 
co artiatur .  Cumque  hxc  Petri  verba  protuliffet  fub- 
di t,Cetus  carcere  constringitur,, quiatentare  bonos  y  quan¬ 
tum  defiderat  prohibetur.  Et  aliquanto  poft  ,  Cetus  ertip 
ac  mare  circumdatione  premitur  car ceris ,  quia  vel  mali¬ 
gnus  fpiritus,  vel  fequaces  illius, in  quorum  fe  mentibus  col¬ 
ligit -atque  in  eisvndas  tumentium  cogitationum  voluit,  vt 
implere  mala, qua  appetunt, nequeant,  fuperna  eos  dtfiritiio 
angustat.  Hxc  quidem  fpiritali, ac  myftico  fcnfu  Gre- 


fli 

e.to.&1i.iS. 

deGenef. 


Iit  c.j. 

XXI. 


tari  cogamuriCerte  qu*  allata  funt  ex  Cypriano  ,  8c 
, de  cm.  Chtyfoftomo,vix  poffunt  abfque  metaphora  intelli- 
^  'ad  §*•  Auguftinus f  autem ,vt  paulo  ante  dixi ,  hiftoriam 
diuitis  Epulonis  metaphorice  explanat. 

Neque  vero  admiferim ,  quod  nonnulli  affirmant 
hanc  fententiam  a  Hieronymo  damnari  3  tantum 
enim  reiicit errorem  Origcnis,qui  fola  confcientia,& 
fcelerum  recprdatione  improbos  apud  inferos  tor¬ 
queri  exiftimabat,& externa  omnia  fupplicia  penitus 
negabat,quod  vt  alibi  docui,  merito  repudiatur.  Ita 
gep.adAuit.  autem  feribit  Hieronymus  ?,  Ignis  quoque  gehenna,& 
tormenta  ,  qua  Scriptura  fancla  peccatoribus  comminatur, 
i pofuit  ( Origenes )  in  fuppliciis  fed  in  confcientia  pec- 


tartaro,vt  loquitur  Petrus,  includitur,  vt  fuce  fuper- 
bhcfempiterna  fupplicia  luat,atque  hoc. ni  fallor, ar¬ 
gumento  dudo  a  maiori concludit  Apoftolus  cerrif- 
fim;  m  impiis  imminere  interitum  ,  &  perennes  cru¬ 
ciatus  ,  vt  qui  D.xmonis  vitia  imitantur  ,  eius  etiam 
poenas  aliquando  experiantur. 

Ex  hoc  porro  locorede  colligit  Caflianus  b  con-  XX  I  V. 
ftare  angelos  nonnullos  olim  geauirer  peccalTe ,  fui-  bcoli.  8,c.*8. 
que  fceleiis  iuftiffimas  dedifle  poenas.  Beatus  autem 
Ambrofius  c  non  efle  mirandum  ait,  fi  interdum  .  »  , 

etiam  viri  fandi  daemonis  grauiffimas  ,  acerbi flimaff  paScH'** 
que  oppugnationes  vel  inuiti  fuftinere  cogantur. 
Qmnetiamex  hoc  eodem  loco  probat  Auguftinus  d  d  lib.de  nat. 


catorum  ,  quando  Dei  virtute ,  &  potentia  omnis  memoria  D  non  efTe  doemones  natura  malos ,  qui  fefe  fponce  fua  bon.c.  3  3/ 

/1+1*0  Arulae  vinfivne  tinnitur  <*&  vipJuti.  W  nuthtjfl  rriminit'  t-n.-».*»..  _ J  .  1-  t-  1  « 


delitiorum  ante  oculos  noHrosponitur,&  velutiex  quibuf- 
dam feminibus  in  anim^dcrelitiis  vniuerfa  vitiorum  figes 
exoritur,  &  quicquid  feceramus  in  vita  vel  turpe  ,  vel  im¬ 
pium, omnis  eorum  in  confpetiu  noftro  pitiura  deferibitur, 
&  prateritas  voluptates  mens  intuens  confcientia  punitur 
ardore  ,  &  poenitentia  [imulis  confoditur.  Quibus  verbis 
h  ad  Eph.  j.  errorem  Origenis  deferibit,  quod  etiam  alibi  h  facit. 

Quia  igitur,  inquit  ,funt  plerique  qui  dicunt  non  futura 
pro  peccatis  effe  fupplicia ,  nec  extrinficus  adhibenda  tor¬ 
menta  ,  fed  ipfum  peccatum  ,  &  confrient  iam  deliti  i  effe  pro 
pocna,dum  vermis  in  corde  non  moritur ,  &  in  animo  ignis 
accenditur, in  fimilitudinem  fibris, qua  non  torquet  extrin- 
fecus  agrotantem ,  fed  corpora  ipfa  corripiens  punit  fine  cru¬ 
ciatuum  firinfecus  adhibitione,  qua  pojftder,  Hanc  itaque 
Origenis  fententiam  Hieronymus  damnat,  has  per- 
fuafiones,&  decipulas  fraudulentas, verba  inania  ap- 
pellaun^  vacua.  E 

XXII.  Non  iuerim  tamen  inficias  longe  probabilius ,  ac 
tutius  videri  fore  illum  ignem  corporeum,ac  verum, 
tum  quia  hoc  magis  facris  literis  ,  prifcifque  Patribus 
confcntaneum  videtur  ,  tum  quia  hac  ratioqe  magis 
ab  errore  Origenis  recedimus.  Addo  quod  nifj  cor¬ 
poreus  igtlis  ftatuatur,difficillimum  erit  conftituere, 
quidnam  nomine  ignis  intelligendum  fit  ,  neque 
enim,vt  fomniauit  Origenes  fola  conficientia, &  pec¬ 
cati  recordatio  vim  ignis  habere  poteft,  quomodo 
autem  fpiritualia  fupplicia  extrinfecus  adhibeantur. 


criminis  turpitudine  foedarim.  Et  alio  quodam  loco 
daemonem  c  aflerit  in  iudiciiimrcfcniari ,  vt  cum  fuis  eTra<ft  93 
fcdfatoribus  ,acveiuti  fui  corporis  membris  c-stre-  inio. &  n. 
mam  iudicis  fententiam  ,  &  irreuocabilem  damna-  ^criuit.c.jj 
tionem  fubear.  Idemquealibi  f  affirmat  illud  etiam  f  n.de  c:u> 
extia  conrrouerfiam  effe  ,’qupd  nonnulli  tamen  in  0.13. 
dubium  reuocabant ,  daemonum ,  ac  damnatorum 
fupplicia  fore  fempirerna.  Poftremo  hoc  exemplo 
docet  Caminus  g  ,  quanto  ftudio  ,  ac  diligentia  vi-  g  lib.  n.de 
tanda  fit  fuperbia ,  quae  mentes  illas  corporis  mole  ir)ft  *«nun. 
folutas, ac  liberas  inimatartaradeiecit.  c,4‘ 

y .  Et  originali,  mundo  non  pepercit,  fed  otiauttm  Noe  iu- 
fii  tU  pv «Ionem  cuftodiuit ,  diluuium  mundo  impio¬ 
rum  inducens .] 

Secundum  exemplum  eftdiuina:  vltionis  ,  defum-  i, 
pturn  a  primo  illo  nafcentis  mundi  feculo,  cum  vni- 
uerfi  mortales  paucis  exceptis  cluuione  aquee  perie¬ 
runt.  Subaudiendum  eft  autem  y.on>Z,finon  pe¬ 
percit,  vrnon  male  quidam  ex  hac  loquendi  formula 
colligant  Angelis  non  aliter ,  ac  prifeis  illis  mortali¬ 
bus  panitentiae  locum  fuifTe  conceflum,  Quod  au¬ 
tem  ait  originali  mundo ,  Graece  fcripfit  Apoftolus 
d^yal:  y.Uta*  ,  quafi  dicat  antiquum ,  &  aliquo  pado 
rudem  ,&  imperitum ,  tunc  enim  rerum  diuinarum 
perexigua,  ac  iuboicura  notione  prsditi  erant  homi- 


466  Explanatio  Cap.  II. 


nes ,  vt  ex  libro  Genefeos  facile  deprehendi  poteft. 
Dicitur  autem  Deusprifcis  illis  mortalibus  non  pc* 
percifle, quos  tamen  Noeexemplo  ,&  adhortatione 
4  caP-  *•  ad  poenitentiam  excitauit ,  vt  in  fuperiori  *  epiftola 
Petri  planius  oftendi.  Verum  quoniam  Dei  benigni* 
tatem,acliberalitatem  contempferunt,ad  vnum  om¬ 
nes  vnica  familia  Noe  excepta  eluuione  aquarum  ex- 
tintti  funt.  Habet  autem  hoc  fecundum  exemplum 
magnam  omnino  vim ,  nam  fi  rudes  illos  homines, 
atque  imperitos  rerum  diuinarum  infeitia  nihil  om- 
hino  iuuit ,  vt  fuorum  fcelerum  fupplicium  effuge¬ 
rent, quid  de  nobis  fentiendu  videtur ,  quibus  Chri- 
ftianae  dottrinae, quafi  lux  meridiana  affulfit?  Nam  vt 
b  Luc.ii.47  ait  Chriftus  11  Dominus  ,  Ille  autem  feruus,quicognouit 
voluntatem  Domini  fui, dr  non  fepraparauit ,  &  non  fecit 
fecundum  voluntatem  eius  ,  vapulabit  multis ,  qui  au¬ 
tem  non  cognouit ,  &  fecit  digna  plagis ,  vapulabit  pau¬ 
cis. 


d  Gen.j. 

«  C3f>3. 


1 1.  Sed  olim  quidem  corrupta  dicitur  e  fuiffe  terra  co- 
t  Gcn4.ii.  ram  J)eo,  &  replet  a  iniquitate.  Quinetiam  multa  dici¬ 
tur  fuiffe  malitia  hominum  in  terra  .  gr  cunila  cogitatio 
cordis  intenta  ad  malum.  Denique  ,  Omnis  caro  corru- 
piffe  dicitur  viam  fuam ,  vt  merito  Deus  ad  indigna¬ 
tionem^  iram  prouocatus  videatur,  vfque  adeo  ,t/f 
taElus  dolore  cordis  intrinfecus  dixerit :  Delebo  hominem , 
quem  creaui  a  fheie  terra  ab  homine  vfque  ad  animantia , 
k  reptili  vfque  ad  volucres  coeli ,  pcenitet  enim  mefeciffe  eos . 
Ne  tamen  omne  humanum  genus  penitus  interiret, 
familiam  Noe  faluam,  atque  incolumem  referuauit; 
&  idcirco  ait  Petrus  ,  Sed  ottauum  Noe  militia  praco - 
nem  cuslodmit.  An  ottauum  a  primo  parente  intclli- 
git  >  Caue  id  credas ,  nam  ex  libro  Genefeos  A  ,  & 
Euangelio e  Lucae  liquet  eum  fuiffe  decimum.  Itaque 
ottauum  praeconem  iuftitiae -Noe  vocat ,  quia  ex  iis, 
qui  arcae  beneficio  interitum  effugerunt  numeratur 
ottauus ,  otto  enim  tantummodo  incolumes  cuafe- 
runnmeritd  autem  prsconem  iuftitiae  appellar, quod 
fuo  exemplo  ,  &  oratione  cunttos  ad  iuftitiam  com- 
plcttendam,ac  retinendam  mflammaret;de  illo  enim 
f  Eccl.44.t7  fcripfit f  Skac,Noe  inuetus  efi  perfeclus>iufius,&  in  tem¬ 
pore  iracundia  (hilus  e ft  reconciliatio ,  ideo  dimiffum  efl  re¬ 
liquum  terra  ,  cum  facium  eft  diluuium  ,  teslamenca  facu- 
li  pofta  funt  apud  illum  ,  ne  deleri  poffet  diluuio  omnis 
caro. 

1 1 1-  Csterum  eximias  viri  iufti  laudes  non  femel  cele- 
^rialb^or  ^rat  Philo  g  ,  alicubi  enim  ita  de  illo 

gis  a  egor.  jgam  jf  roget,  cur  Noe  dicatur  inueniffe  gra¬ 

tiam  coram  Domino  Deo  prius  quam  aliquid  boni  feciffet, 
quantum  quidem  nos  fcire  poffitmus ,  recte  refpondebnnus 
liquere, quod  laudator fit  creationis, & generationis.  N am 
Noe  interpretatur  requies, aut  iuflus,neceffe  efi  autem  eum, 
qui  ceffans  a  peccatis ,  &  iniquitatibus  requiefeit  in  hone- 
ftate,& viuit  cum  iuflitia , gratiam  inuenire  apud  Deum . 
Mox  autem  explicans  ,  quid  fit  gratiam  inuenire. 
Porro  ,  inquit ,  inuenire  gratiam  non  id  tantiimfgnifica- 
tum  habet,  quod  quidam  vfurpant  pro  placere  ,fed  &  tale 
quidyiuflus  quatens  rerum  naturam  inhocinueniet  inuen- 
tum  optimum ,  quod  gratia  Dei  fnt ,  qua  funt  omnia ,  fbi 
enim  creande  gratif catus  efi  nihil,  quando  illi  nihil  inde  ac- 
cejfit ,  ideoq  ue  tantum  gratiam  profundere  proprium  efi  ei. 
Alio  vero  h  loco  explicans  verbailla,  Noe  homo  iufius 
perfedus m generatione  fia placuit  Deoi,  qua  ex  concretis, 
inquit ,nafcnntur,dr  ipfi  concreta  funt,  nam  ex  equis  equi 
e  leonibus  leones, e  tauris  boues,  homines  item  ex  hominibus 
gigni  neceffe  efi ,  at  bona  mentis  non  talis  efi  propria  proge¬ 
nies,  fed  pradifU  virtutes  hominem  effe,  iuflumejfe,  perfe- 
chtm  effe,  Deo  placere  ,  quod  vt  perfettijfmum  ,  &  fumma 
felicitatis  finis  postremum  fitbiungitur.  Dixerat  autem 
fsd^etudT-  Pri''ls  miras  fui  fle  Noe  animi  dotes  :  denique  Ante 
tioais  gra-  omnu*>w,Noe  illum,  qui  primus  in  fiicra  Scriptura  iufius 
ua.  pronmciatus  efi  a  protoplasto  inducit  decimum  non  ad  in - 


b  lib.quod 
Deus  (it  ira- 
mutabiiis. 


A  dicandam  annorum  multitudinem  ,fed  1 )t  aperte  doceat j 
quod ficut  denarius  numerorum ,  qui  deinceps  vnitatem  fe- 
qnuntur ,  efi  perfeclijfrnus ,  ita  iuflitia  in  anima  reuera  fi¬ 
nis  efi  vita  aclionum. 

Deus  autem  ipfe  ita  Noe  alloquitur * ,  Ingredere  tu,  I  V.» 

&  omnis  domus  tua  in  arcam  ,te  enim  vidi  iufium  coram  3  Gcn-7'  *• 
me  ingeneranonc  hac:  vbi  Ambrofius  h.  Multi,  ait,  ho- 
minibus  iufli  videntur,  pauci  Deo, aliter  hominibus,  aliter  ***'  C’  *  ** 
Deo ,  hominibus  fecundum  vita  ffeciem  ,.  Deo  fecundum 
puritatem  animi  virtutis  veritatem-, homines  qua  foris  funt 
probant,  Deus  qua  intus  examinat.  Perpense  autem  addi¬ 
dit, in  generatione  ifia\vtneque  fuperiores  condemnaret ,  ne¬ 
que  pofieriores  excluderet, redeque  diluuium  facium  afirue- 
ret  interitu  generationis  eius ,  qua  non  haberet  confimiur» 
aquitatis.  Petrus  aurem  non  folum  vocat  Noe  iu- 
B  ftum,fed  etiam  iuftitiae pneconem ,  quia,  vtdixi ,  im¬ 
probos  illos  ad  veram  iuftitiam ,  ac  pietatem  non 
tantum  oratione ,  fed  etiam  vitae  exemplo  prouoca- 
bat ,  cum  tamen  furdis  ,  vt  aiunt,  caneret ,  nec  quic- 
quam  cum  mortalium  perditiflimisYroficeret,vt  non 
immerito  illi  diluuio  ad  vnum  omnes  extintti  fint: 
itaque  fubdit  Petrus  ,  diluuium  mundo  impiorum  indu¬ 
cens,  quafi  dicat  mundo  impiis  ,  ac  fceleratis  homini¬ 
bus  referto. 

Non  dubitandum  tamen  videtur  plures  etiam  V. 
fuiffe  tunc  vel  iuftos, vel  innocentes,  qui  tamen  om¬ 
nes  Noetica  familia  excepta  vna  cum  impiis  abflim- 
pti  funtjVt  apparear  quam  periculofum  fit  cum  nefa¬ 
riis  hominibus  focietatem  inire.  Interim  vero  diuini 
iudicij  feueritas  magnopere  extollitur,  &  quidem  ve- 
q  re, nec  enim  falso  dixit  Sirac  c ,  Ne  dixeris  peccaui,  &  c  EccI-  T-  4* 
quid  mihi  accidit  triftel  &A It  iff Imus  enim  efi  patiens  reddi¬ 
tor.  Et  aliquanto  11  poft,A7e dicas  miferatio  Domini  ma-  ^  vaf  6- 
gnaefi, multitudinis  peccatorum  meorum  mifirebitur,mife- 
ricordia  enim ,  &  ira  ab  illo  cito  prouement.  Significat 
enim  Deum  ,  facile  ignofeere  ,  &  nonnunquam 
etiam  fubitovlcifci. Maxime  autem  in  eos  fijuire  con- 
fueuit  Deus,  qui  multitudine  ,  &  graunate  fcelerum 
callum  quodammodo  obduxiffe  videntur, de  quibus 
loquicur  Apoftolus  ,cum  ad  Hebraeos  c  feribit ,  ccap4.4. 
poffibile  enim  efi  eos, qui  femel  illuminati  funt ,  guslauerunt 
etiam  donum  coele  fle,  &  participes  facti  funt  Spiritus  fan- 
Sli ,  guslauerunt  nihilominus  bonum  Dei  verbum  -,virtu- 
tefif  faculi  venturi ,  dr  prolapfi  funt ,  rurfus  renouari  ad 
poenitentiam ,  rtirfum  crucifigentes  fibimetipfis  filium  Dei, 

D  &  0 flent ui  habentes.  * 

6.  Et  duitates  Sodomorum, &  Gomorrhaorum  in  cinerem 
redigens  euerfione  damnauit  exemplum  eorum  ,  qui 
impie  alluri  funt,  ponens. 

Tertium  exemplum  a  ciuitatibus  Sodomorum, &  I. 
Gormorrhaeorum  duttum.quae  ob  foedam  prapofte- 
ramque  libidinem  coelefti  incendio  conflagrarunt,  ac 
penitus  abfumptae funt; idem  exemplum  attulit  etiam 
ludas,  hiftoriam  vero  breuiter  commemorat  Saio- 
mon  f:  Hac  iufium, ait, <z  pereuntibus  impiis  liberauit  ,fu-  ‘  Ic' 6’ 

gientern  defeendente  igne  in  T entapolirn, quibus  in  tefiimo- 
nium  nequitia  fumicabutida  conflat  defert  a  terra, &  incer- 
£  to  tempore  fructus  habentes  arbores ,  &  incredibilis  anima 
memoria  flans  figmentum  falis.  Indicat  enim  quod  le¬ 
gitur  in  libro  Genefeos  S  de  vxore  Loth  ,  quae  quod  g  cap.i 9.16 
contra  Dei  praeceptum  poft  terga  refpexerit  in  f  lis 
ftatuam  conuerfa  eft ,  quam  lolephus  h  adfuam  vf-  h  li.i.antiq. 
que  aetatem  perfeiieralfe  teftaturi  alibi  1  vero  illa-  p1». 
rum  vrbium  ,  totiufque  regionis  vaftarionem  ,  atque  j^*cc  '5e*t 
incendium  hunc  plane  in  modum  defcribit,W«ic  (id 
eft  Arabis)  Sodomitica  terra  vicina  eft, olim  quidem  tam 
fiudibus,  qndm  diuitiis  duitatum  fortunat  a ,  nunc  autem 
omnis  exusta,  vt  qua  habitatomm  impietate  fulminibus 

confio, 


Catholicas  Epift.  1 1  Petri,  467 


ctmflagraffc  commemoratur,  denique  adhuc  in  ea  diuini  re¬ 
liquias  ignis ,  dr  oppidorum  quinque  videre  licet  imagines, 
etiam  renafcentes  in  fructibus  cineres, qui  colore  quidem  funt 
edulibus  ftmiles ,  carpentium  vero  manibus  in  furnum  dif¬ 
fluuntur, &  cinerem. 

j  j  Vtrumque  eleganter  defcribit  Cyprianus  %nam  de 
a  In  Sodo-  vxore  Loth  ira  fcribit: 

1 nj.  Namque  comes  conmx  heu  me  male  tum  quoque  legis 

Fatmina  non  patiens diuina  admurmura  cceli 
Audaces  oculos  nequidquam  fola  retorjit 
Non  habitura  loqui  quod  viderit jtft  fimul  illic 
In  fragilem  mutata  falem  fietit  ipfa  fepulchrum, 

Ipfatfi  imago  flbi  formam  fine  corpore  feruans 
Durat  adhuc, etenim  dura  ftatione  fub  stthram 
Nec  pluuiis  dilapjaf  'tu, nec  diruta  ventis. 

Quin  etiam  fi  quis  mutilauerit  aduena  formam 
Protinus  ex  fefe  fuggefiu  vulnera  complet , 

Dicitur, drviucns  alio  iam  corpore  fexus 
tjbfumficos  folito  disjungere  Janguine  rhcnfis. 

Paulo  aurem  poft  de  illius  regionis  natura,  eondi- 
tipneque  hxc  fcribit: 

Nullus  arat  fufra  piceas  fuligine  glebas, 

Semiperempta  etiamfiqua  illiciugera  Ut  as 
Autumni  conamur  opes,  facile  optima  fefe 
• promittunt  oculis  pyra,  perfica,  &  omnia  mala 
Donec  carpantur, namprotinus  indice  talht, 

So luitur  in  cinerem ,  fit  vana  fituilldque  pomum. 

IU.  Simile  quiddam  ait  Philo  b Tunc ,  air, vt  in  facra 
b  lib.  t.  de  Scriptura  legitur  ,  fidmina  imbrium  in  morem  de  coelo 
vita  Mof.no  ruentia  concremauerunt  homines  impios  vnd  cum  eorum 
pioc.a  fine. 

Extant  in  hodiernum  vfque  monumenta  cladis 
illius  inenarrabilis ,  ofiendunturquc  ruina  in  Syria  mixta 
cineri  fumo  ,fulphuri ,  lambentibus  hac  interdum  flammis 
c  lib.  de  A  -  tenuibus  ,ficut  fit  in  reliquiis  incendij.  Alibi  c  vero  fu-  ( 
ranam.  jianc  totam  Sodomorum  hiftoriam  defcribit,So- 

domitarum ,  inquit ,  regio  pars  Chananaa  terra ,  quam 
Syri  Palaftinam  nominant  infinitis  iniquitatibus  refirta 
praciptte  propter  ventris ,. libidinum,  cat  erarum  fi  volupta¬ 
tum  (ludia  iam  diurno  calculo  indicata  fuerat-,  immodicus 
autem  ciuuim  luxus  e  fuperflua  rerum  copia  habuerat  ori¬ 
ginem, accedente  enim  ad  bonitatem  agri  aquarum  commo¬ 
ditate  omnis  generis  ftucluwn  quotannis  prouentus  erat 
maximus ,  ejl  autem  ingeris  malorum  initium ,  vt  quidam 
non  male  ceniettans  dixit ,  nimia  bonarum  rerum  copia, 
quarum  fktietatem  quidam  non  firentes  tnnquam  mrnentu 
lafciuiunt  d  ceruice  cxcttffts  natura  legibus ,  verfi ad  mera¬ 
cas  potationes, cibos  opiparos,&  nefarios  concubitus ,  non  fi¬ 
lum  enim  in  fiaeminas  infaniendo  corrumpebant  alienos 
thalamos  ,fed  &  cum  mafculis  rem  habebant  mafculi ,  nil  I 
reueriti  naturam  communem  patrantibus ,  &  patientibus, 
&  irritam  genituram  ferentes  nulla  fecutura  progenie. 

IV.  Nonnullis  aptem  interieris  diuinam  fubiicit  vl- 
tionem,  Immanes  autem, ait,  illos,  &  nefarios  coit  us  e xo- 
ftss  (  fcilicet  Deus)  aboleuit ,  <py  rabidos  eorum  patratores 
aggreffusho  vulgari  aliquo,  fed  nono, mirando  fiaffccit  fup- 
p licio,  indutiis  enirn  fiubito  nubibus  iuffri  eas  imbrem  non 
aqust  . fed  ignium  pluere, cumque  in  morem  niuis  denfiffma 
indefmenter  flamma  dforfum  ferretur  magno  impetu, ar- 
debant  arua  cum  pratis ,  &  condenfa  faltuum  ,  paluftris 
quoque  materies, & intima  nemorum, vrebantur  eodem  in¬ 
cendio  campe flria,  fegetes  cum  fuis  frugibus  conflagrabant, 
&  arbufla  montium , trunci  vnd  cum  fuis  radicibus, vrbana 
quoque ,  &  rtiftica  ^.dtficlaf  moenia, caterdque  opera  publi¬ 
ca  non  minus  quam  priuati  parietes  ■,  atque  ita  vmis  dies  1 
fequentijfimas  duitates  vertit  in  bufta  fuorum  ciuiurn , 
firutluras  vero  lapideas ,  er  ligneas  in  cinerem ,  &  minu- 
tiffmum  pultterem.  Fbi  vero  fupra  terram  flammis  ab- 
fumpta  fuerunt  omnia,  terram  ipfam  vorabat  incendium, 
ita  vt  exufhs  penitus  vitalibus  nihil  fupereffet ,  vnde  vel 
fiuclus, vel  herba  germinaret  in  hodiernum  vfque  malo  du¬ 
rant  e.  Nam  fulmineus  ignis  nimquam  extingmur ,  aut 


A  ferpit ,  aut  vaporat,  quod  oculis  ipfls  cernitur ;  extant  enim 
argumenta  cladis  veteris ,  fumtts  exhalans  perpetuo  ,  & 

Julphur,  quod  ibi  foditur. 

His  autem  duobus  pofteiioribus  exemplis  probat  V. 
Apoftolus  diuina;  quidem  vltionis  feueritateln  in 
impios,  eximiam  vero  ergaiuftos  beneficentiam  ,  ac 
mitericordiam.  Nam  Noc  i  nilum  vnacum  familia  a 
diluuio,&  Loth  cum  filiabus  ab  incendio  eripuit, 
itaque  nir.duitates Sodomorum,  &  Gomorrhaonimin  ci¬ 
nerem  redigens  euerflone  damnauit.  Hoc  eft  Hebnca 
phrafi  euertens  vicus  eft.  Porro  ludas  ram  feuerse 
vltionis  caufam  explicat ,  cum  ait ,  Exfornicata  ,  & 
abeuntes  poft  carnem  alteram: atque  ad  hanc,fortafle 
diuinam  vhionem  alludit  Paulus, cum  ad  Ephefios  1  a  cap.;.£, 
fcribit.  Tropter  hac  venit  ira  Dei,  dixerat  autem  pau¬ 
lo  antea :  omnis  fornicator ,  aut  immundus ,  aut  auarus, 
quod  eft  idolorum  feruitus,non  habet  hareditatem  in  regno 
5  Dei.  Ad  ha;c  enim  vitia  refpexifte  videtur ,  vt  ibi 
monet  Chryfoftonuis.  Et  (ane  Sodomiticum  nefas 
adeo  eft  atrox,atque  immane, vt  merito  dicatur  ance 
Deum  vociferari ,  &  quali  iuftam  vindictam  poftula- 
re,fic  enim  ait  Deus  b.  Clamor  Sodomorum ,  grGomor-  b  G*cnef.i8. 
rhaorum  multiplitatus  eft  ,&  peccatum  eorum  aggraua-  xc. 
iumeft  nimis, clamoraurem,vt  explicat  AuguftinuS  c,'  £.jjkt*loeu- 
in  feriptura  ponitur  ,pro  tanta  impudentia ,  &  libertate  c‘;1j  e  cn* 
iniquitatis, vt  nec  verecundia, nec  timore  abfeondatur ,  ne¬ 
que  aliter  fentit  Gregorius  d .  d  lib.  * .Mor.' 

V  I.  Porro  de  hoc  clamore  elcgantifiime  fcribit  ^7*  hb.  i*. 
Saluianus c .T/tlcbri- /ait, clamore  dixit  in  fe  habere  gecca- 
ta, grandis  abfque  dubio  peccantium  clamor  eft,  qui  a  terra  ep.178.tsc  j. 
afeendit  ad  coelum  ,  quare  autem  peccata  hominum  quafi  p.paft.c.  51. 
clamare teffaturt fcilicet  quia  cadi  aures  fias  Deus  dicit  c  I,  dc 
clamoribus  peccatorum, vtr.on  differatur  pcena  peccantium. 

‘  Ei  vere  clamor ,  &  grandis  clamor  eft ,  quando  pietas  Dei 
peccatorum  clamoribus  vincitur ,  vt  peccantes  punire  coga¬ 
tur.  Aliquanto  autem  poft  de  his  Petri  verbis  ita 
difterit.  jn  prafenti  autem  illud,  quod  futurum  eft ,  Deus 
voluit  declarare  iudiciumf  quando  fuper  impium  popu¬ 
lum  gehennam  mifit  e  ccelp  ,  Jient  etiam  Apofiolus  dicit, 
quod  Deus  duitates  Sodomam ,  &  Gomorrham  euerflone 
damnauit ,  exemplum  ponens  impie  aci  uris  ,  qu  amnis  id 
ipfum,quod ibi  aclurn  eft ,  plus  habuerit  rnifericordne,  quam 
feueritatis  -,qiiod  enim  poenam  eorum  tam  diu  difiulit ,  ml - 
feri  cordi  a  f tu, irfttis, quod  aliquando  puniuit.  Hoc  ita¬ 
que  eft,  quod  ait  Petrus.  Exemplum  eorum ,  qui  impie 
acluri  funt, ponens,  quali  dicat ,  hoc  exemplo  indicare 
voluit ,  quale  fiipplicium  maneat  cos  ,  qui  impie ,  ac 
fcelerate  vitam  traducunt ,  hoc  enim  reda  ratio  po- 
ftulat,vt  quorum  quis  mores, vitamque  imitetur,  eo¬ 
rum  exitum  perhorrefeac. 

Obleruat  autem  loco  indicato  Saluianus,  ficui rc  V 1 1. 
quidem. interdum  Deum  humana  improbitate  pro- 
.  uocatum,fed  pene  coactum  fupplicia indigere.  OJhn- 
dit, ineant.  Dominus  quam  inuitus  puniat  etiam  grauiffl- 
mos  peccatores  dicens,  quod  clamor  Sodomorum, ad  fe  afeen- 
derit ,ho/c  efl  dicere, mifericordia  quidem  mea  mihi  fnadet, 
vt  p arcam, fed  tamen  peccatorum  clamor  cogit  vt  puniam. 

Et  aliquanto  poft.  Et  ideo  cum  Angelos  Sodomam  Deus 
mitteret, hoc  nobis  probartfvoluit,  quod  etiam  malos  puni¬ 
ret  inuitus, fcilicet  vt  cum  legeremus,  qua  d  Sodomis  An¬ 
geli  pertulifferit ,&  videremus  fcelerum  immanitatem ,  cri¬ 
minum  turpitudinem ,  libidinum  obfeocnitatem ,  probaret 
vtiquenobisDeus ,  quod  ipfe  eos  noluerit  perdere ,  fed  ipfi 
extorfennt  ,vt  perirent. 

Hoc  ipfum  olim  non  obfcurc  Deus  ipfe  apud  VIII. 
Ifaiam  f  indicauit,  cum  dixit.  Heu  confolabor  fuper  [  capa.14. 
hoftibus  meis  ,  vindicabor  de  inimicis  meis :  Dolens  enim 
fupplicia  intentat, qui  non  deletftatur poenis  irrogan- 
diSjfed  procliuis  eft  ad  lenitatem, &manfuetudinem,, 

&C  ad  mifericordifim  fuapte  natura  propenfus ,  (e A 
quia  etiam  fumme  iuftus  eft,  fcelerum  magnitudi 

liem. 


468  Explanatio 

nem,§r  grauitatem  iufto  fupplicio  pledit ;  eadem  ta¬ 
men  opera  eximia  qifadam  benignitate  exteros  a 
peccando  deterret,  &  in  officio  continet.  Quocirca 
sPro.it.  is  Salomon. a,  Mulclato,  ait,  pejlilente  fapientior  erit  par- 
uulits :  Sic  enim  funt  multorum  ingenia  ,  vel  natura, 
vel  confuetudine  comparata ,  vt  fupplicij  metu  po¬ 
tius,  quam  virtutis  Ipecie,  atque  honeftate  commo* 
ueantur, 

7.  Et  iuftum  Lotb  oppreffum  a  nefandorum  tniuria,ae 
luxuriofa  conuerfatione  eripuit. 

Vere  omnino  dixit  olim  Abraham  b  Deilm  allo- 
b  Genef.i8,  quens.  Ab fit  a  te  vt  rem  hanc  facio*  ,<&  occidas  iuftum, 

*  f  •  cum  impio, f  atque  iuftus  fient  impius, non  eji  hoc  tuum,<]ui 

indicas  omnem  terram ,  nequaquam  facies  indicium  hoc. 
Quamquam  autem  non  inuenti  funt  decem  ,  quos 
Abraham  requirebat  ,  vt  Deum  ad  milericordiam 
prouocaret,  voluit  tamen  Deus  Abrahae  gratificari, 
&  iuftum  Loth  vnacum  familia  ab  incendio  eripere 
tamquam  innoxium ,  &  Sodomorum  impietate  mi¬ 
nime  implicitum.  Itaque  illum  Petrus  iuftum  vocat, 
quod  ab  impia ,  nefariaque  Sodomitarum  libidine 
maxime  abhorrerer,  vt  ex  Genefcos  hiftoria  liquet. 
Qua  vero  ratione  contra  iuftitiam  ,  8c  caftimoniam 
non  peccarit,  cum  filias  ftuproobiecic  vt  adolefcen- 
tes,  quos  putabat ,  a  fe  holpitio  acceptos  ab  iniuria, 
foedaque  contumelia  liberaret,  &  cum  ipfe  deinceps 
jncefto  complexu  filias  conftuprarit ,  alibi  dixi  \  hoc 
autem  loco  Petrus  cum  ait  fuifle  oppreftum  ,  Graece 
Kcna.7rovoup.iv0v ,  quali  defatigatum  ,  vel  laflatum  ,  la¬ 
bore  confedunl ,  videtur  enim  refpexilfe  adhifto- 
c  eap.i9.9.  riam ,  quae  habetur  in  libro  Gcnefeos  c.  Nimque  ,  in¬ 
quit  ,  faciebant  Loth  vehementifftme ,idmqite prope  erat,vt 
effringerent  fores. 

II.  Ereptus  igitur  eft  Loth  primum  a  contumelia, 
cum  illi  excitate,  feu  ,  vt  Grxce  feriptum  eft  slopuria 
percuffi  funt,  ne  oftia  domorum  videre  pollent, cum 
extera  cernerent ,  idque  merito,  vt  qui  alienas  fores 
yiolare  ,  ac  perfringere  conarentur,  ne  fuas  quidem 
intueri  polfent,deinde  etiam.ab  incendio ,  &  confla¬ 
gratione  mirabiliter  erutus  eft  ,  cum  Angeli  dudu 
egrelfus  vrbe,torain  illam  regionem  emenfus  in  op¬ 
pidum  finitimum  fefe  recepit.  Quocirca  ait  Petrus, 
k  nefandorum  iniuria  ,  ac  luxuriofa  conuerfatione  eripuit. 
Videtur  autem  Interpres  alios  habuiife  codices, 

«r  quam  qui  nunc  circumferuntur,  ita  enim  habent, 

KcnctTrcvoupt  ov  O710  iw  ov  Ua.  avu^potytic 

fppi/<ra7t,quafi  dicat  oppreftum, aut  defatigatum  Loth 
propter  confueeudinem  nefandorum  hominum  im- 
puralibidinc  corruptorum  ,  vel  dicendum  eft  Inter¬ 
pretem  latis  commode  exprcftilfe  fenrentiam  ,  poliis 
enim  ita  accipere,  cum  ait.  Et  iuflum  Loth  oppreffum 
anefandoru luxuriofa  conuerfatione,\t  id  torum  refera¬ 
tur  ad  participium  oppreffum ,  feu  defatigatum  ,  velad 
verbum, quod  (equitur ,  eripuit ,  vtrumque  enim  vere 
dicitur,  &  fuiffe  Loth  impia  fceleftorum  hominum 
confuetudine  valde  defatigatum,  &  cum  defatigatus 
eflet ,  ab  eorum  conuidu,&:  focietate  fuilfe  ereptum) 
quod  autem  in  Latinis  codicibus  legitur ,  iniuria,  ni¬ 
hil  habet  in  Grxcis  quod  ei  relpondeat  ■,  tacite 
autem  Loth  fanditatem  commendat ,  qui  inter  im¬ 
probos  cafte  ,  integreque  vixerir ,  nam  vt  ait  Grego- 
dlib.i.Mor.  rius  d.  Non  valde  laudabile  eft  bonum  ejfe  cum  bonis  ,fed 
bonum  effecum  malis  \  ftcutenim  grauioris  culpa  efl  inter 
bonos  bonum  non  effejta  tmmenfi  eftpraconi),  bonum  etiam 
e  cap.$o,i  c,ftnter  malos  extitijfe.  Hinc  eft  quod  idem  beatus  Ivb  e  fi- 
bimet  atteftatur  dicens.  Frater  fui  draconum,  &  focius 
ftruthionum .  Hinc  Tetnu  ninguis  Loth  laudibus  extulit , 
quod  bonum  interreprobes  inuenitftvQC  vero  magis  dein¬ 
de  explicat  Petrus ,  cum  ipfam  improborum  vitam, 


Cap.  II. 

ac  mores  iufto  Loth  loco  fupplicij  fuffte  comme-  ^ 
morat. 

8.  Asfeclu  enim,  &  auditu  iufhes  erat  habitans  apud 
eos, qui  de  die  m  diem  animam  inflant  iniquis  ope¬ 
ribus  cruciabant. 

Quia  dixerat  Loth  fuilTe  oppreftum,  vel  defatiga-  f*  • 
tum,explicat  nunc  laboris  ,  ac  defatigationis  caulam 
feu  matcfiara,cum  enim  adeo  iuftitiamcoleret,vtni- 
hil  impium, aut  foedum  cernere, vel  audire  pofter, co¬ 
gebatur  tamen  quotidie  fceleftorum  hominum  fla- 
gitia  &  videre,  &  audire  ,  quibus  incredibiliter  eius 
animus  cruciabatur.  Mira  igitur  fuir  iuftitia,&  lan- 
ditas  Loth ,  qui  adeo  ab  omni  vitio  abhorreret ,  vt 
nihil  turpe  oculis  ,  aut  auribus  abfque  moleftia  exci¬ 
perer.  Ad  hunc  aurem  locum  refpiciens  Gregorius, 
cum  hxcipfa  Perri  verba  protuliflet,  fubdit.  Qui  ni¬ 
mirum  cruciari  non  poffet  ,niftpraua  propinquorum  opera 
&  audiret ,  &  cerneret ,  &  tamen  affeflu ,  &  auditu  iu - 
ftus  dicitur, quia  iniquorum  vita  non  deleflando  ,  iusli  au¬ 
res, atque  oculos feriendo  tangebat.  Merito  autem  ait  Pe¬ 
trus  fuilTe  Loth  afpedu,  atque  auditu  iuftum  ,  fic 
enim  bene  cora  pomus  animus  etiam  externas  cor¬ 
poris  adiones  moderatur, vt  ab  omni  turpitudine,  ad 
foeditate  penitus  abhorreant. 

Itaque  oculorum  ,  auriumque  voluptates  tam-  II. 
quam  Syrenes,vel  potius  permciofifllmas  peftes  fu¬ 
git, quod  animum  emolliant, eiufquc  vires  ,  ac  robur 
frangant ,  &  malorum  omnium  conciliatrices  pru- 
dentuqj  iudicio  cenfeantur.  Eam  ob  caufam  olim 
fideles  a  Gentilium  Ipcdaculis  magnopere  abhor¬ 
rebant  ,  &  impuras  cantilenas  aueirfabantur  ,  vt  Ter¬ 
tullianus  ,  ac  Cyprianus  elegantiflime  docent.  Lorh 
igitur  afpedu,  atque  auribus  iuftus  dicitur  ,  qui  nihil 
iplelponte  fua  impurum  fpedaret ,  audiretque,cum 
tamen  inter  eos  viueret ,  qui  nefariis  {'celetibus  coo- 
pprti  nullum  impudicitia  genus  non  impudenter 
compledercntur :  propterea  ait  Petrus,  habitans  apud 
eos ,  qui  de  die  in  diem  animam  iuflam  iniquis  operibus 
cruciabant.  Tantum  enim  aberat,  vt  vir  iuftus, ac  fan¬ 
dus  eorum  mores ,  adionefque  probaret ,  vt  iis  non 
aliter  ac  graui  aliquo  fupplicio  cruciaretur.  Sic  offm 
1  Dauid  3  de  fe  ipfo  teftatur.  Tabefcere  me  fecit  Lotus  a  Pfa!.  u*. 
meus  ,  quia  obliti  funt  verba  tua  inimici  mei.  Rurfus  &. 
Oidiprauaricantes,& tabefiebam.  Itemquc  %  Super  ini- c 
rnicos  tuos  tabefiebam.  tr. 

Hinc  autem  apparet  eximia  quadam, ac  Angularis  1 1 L 

Dei  prouidentia ,  qua  iuftorum  laluti, atque  incolu¬ 
mitati  profpicit ,  eorum  prxfertim  ,  qui  iniurias ,  8d 
contumelias  Deo  illatas  iniquilfimo  animo  ferunt, 
quod  cfteproprium  iuftorum  alicubi  docet  Grego- 
rius  Nylfenus  d ,  ita  enim  feribir.  At  prima  quidem  d  lib.debca- 
facie  poteft  aliquis  illum  Iuflum  beatum  putare,  qui  propter titu^  ‘n  dia 
dclitta, atque  peccata  exi flit  iuxta  Patil'i  de  triftitia  doclri-  |’  ^*tl 

nam,vbi  dixit ,  non  ejfe  vnam  triflitix jpeciem  ,fcd  aliam  1 
quidem  mundanam  ,  aliam  vero ,  qiu  fecundum  Deum 
reprafentetur.ha  olim  Samuel  Satilis  deplorabat  inte¬ 
ritum, &EIieremias  propter  populi  ftagitia  incredibili 
quodam  dolore  afficiebatur.  Et  Auguftinus  edehac  e  Piarf.  ia 
iuftitia  Loth ,  deque  eius  animi  angore  ira  loquitur. 

Neque  enim  &  Loth  ille  fanflus  in  Sodomis  ab  aliquo  cor¬ 
poralem  perfecutionem  patiebatur, aut  ditium  illi  erat ,  vt 
non  ibi  habitaret ,  perfecutio  eiusfaflajnala  Sodomitarum 
erant.  Eodem  fpedare  poteft  quod  air  Paulus  ad 
Galatas  f,  eum,  qui  fecundum  carnem  narus  fuerat,  f  cap.  4.19« 
perfcquutum  fuilTe  illum  ,  qui  fecundufpiritu  natus 
erat,cum  tamen  in  libro  Gcnefeos  g  dicatur  Sara  vi-  g  cap.11.10. 
difle  filium  Agar  ludentem  cum  filio  fuo,non  atitem 
perfequentem  •,  quo  loco  Auguftinus  11 .  Quam  lu-  h  Traft.u. 
ftonem  dicit  fmptura  vidiffe  Sararn ,  hanc  phfecutionem  “  Io. 

dicit 


Catholica:  Epift.  II.  Petri. 


iitit  ApoftolusJE.tpzv.\6  ante  dixerat, Sei  illa  lufio, illu- 
f  flo  erat ,  illa  lufio  deceptionem  ftgnificabat.  &  paucis  in¬ 

terieris  concludit,  Ttus  ergo  vos  perfequuntur ,  qui  vos 
illudendo  [educunt.  Quod  profero  non  folum  cosat- 
tingit,qui  verbo*&  oratione  feducere  moliuntur, fed 
multo  magis  illos,qui  exemplo  ad  impietatem  trahe¬ 
re  nituntur. 

I Y.  At  Loth  vir  iuftus ,  ac  pius  primum  quidem  cru¬ 
ciabatur  ,  quod  quotidie  multa  indigna  cernere  co¬ 
geretur,  quae  cum  propter  ipforum  foeditatem  ac  tur¬ 
pitudinem  mirum  in  modum  pudicum  animum  lan¬ 
cinabant,  tum  etiam  propter  frequentiam ,  nimiam- 
que  peccandi  licentiam  redae  rationis  praeferiptum, 
diuinamque  legem  infigni  quadam  contumelia  affi¬ 
ciebant  ,  qua  nihil  pia  mens  triftius ,  aut  acerbius  in¬ 
tueri  poteft.Deinde  ipfa  illa  iniuria,quam  hofpitibus 
intentabant ,  incredibili  proculdubio  maerore  iuftif- 
fimum  virum  torquebat ,  vtiplius  verba  apertiffime 
teftantur;  dicit  itaque  Petrus.  Ammamiuttam  iniquis 
operibus  cruciabant  ,  quod  eft  iuftorum  proprium, 
qui  nihil  ferre  poliunt ,  nifi  quod  iufliriae ,  &  aequi¬ 
tati  congruat  ,  optime  enim  viro  iuilo  praecepit 
elini  neicio  quis  ;  Tratfabis  ,  inqui t,  parentibus  pie¬ 
tatem  ,  cognatu  dilectionem  ,prattabis  amicis  fi dem ,  om¬ 
nibus  aquitatem,  pacem  cum  omnibus  habebis, bellum  cum 
vitiis. 

9.  Nouit  Dominus  pios  de  tentatione  eripere, iniquos  vero 
in  diem  iudicij  referuare  cruciandos.  ] 

I.  Laborat  hoc  loco  Oecumenius,vt  fufpenfam  ,  at¬ 

que  hiulcam  orationem  excufet ,  cum  nihil  iit ,  quod 
adhibitae  conditioni  refpondeat,  nam  quia  dixerat, fi 
Deus  Angelis  peccantibus,  caeterifque  mortalibus 
Noetico  $uo,&  mox  Sodomitis,&:  Gomorrhaeis  non 
pepercit ,  fed  faeuiffimis  fuppliciis  vltus  eft ,  re&e  lo¬ 
quendi,  feribendique  ratio  poftulabat,  vt  fubiicerct, 
longe  minus  impunitatem  lperare  pofle  impios  ,  ac 
nefarios  pfeudoprophetas  ,  de  quibus  initio  capitis 
dicere  cteperatiitaque  negat  hanc  efle  argumentatio¬ 
nem  dudam  a  fimili  ,  fed  efle  tantum  exemplorum 
quamdam  enumerationem  ,  qua  docet  impios  quidc 
fuorum  fcelelum  poenas  tandem  aliquando  luere, iu¬ 
ftos  autem, quales  fuerunt  Noe,  &  Loth,  ope  diuina 
tutos  ab  omni  maloeripi,vt  quafiadmirans  fubdidc- 
rit  Petrus ,  Nouit  Dominus  pios  de  tentatione  eripere  ,  & 
qus  deinceps  fequuntur.  Et  profedo  fi  rem  fpedes, 
non  male  fentit  Oecumenius,fin  autem  ad  orationem 
refpicias,  ea proculdubio  videturinabfoluta.fiqui- 
dem  particula  illa,)»,  cui  nihil  in  confcquentibus  re- 
(pondet, orationem  fufpendit,  &  pendulam  quo¬ 
dammodo  reddit. 

1 1*  Quod  idem  dixerim  de  lententia  Bedx,  qui  hunc 
in  modum  haec  fuperioribus  adnc&it ;  fi  illis  inique 
agentibus  non  pepercit,  Noe  vero, &  Loth  iuftos ,  ac- 
pios  ab  omni  non  folum  malo  ,  fed  etiam  periculo 
eripuir, argumento  eft, Deum  probe  nofle,atque  adeo 
polle  iuftos  ab  omni  incommodo  liberare, qui  ex  ad- 
uerfo  impios  aeternis  fuppliciis  irreuocabili  fuo  de¬ 
creto  ante  omnem  sterniutem  deftinailit;  vtenim 
hoc  admittamus  ,  quod  etiam  videtur  infinuafle  Oe- 
cumenius  ,  nihilominus  pendula ,  atque  hiulca  re- 
teplft.i.  linquitur  oratio.  Non  me  latet  Higinum  »  Pontifi¬ 
cem  totum  hunc  locum  Petri  paulo  aliter  deferibe- 
re  ,ita  enim  habet ,  Si  Deus  Angelis  peccantibus  non 
pepercit  ,fed  rudentibus  inferni  detractos  in  tartarum  tra¬ 
didit, in  iudicium  cruciandos  referuart,  &  originali  mundo 
non  pepercit  ,fed  ottauum  Noe  institis  praconem  custodi  - 
uit,  di  lanium  mundo  impiorum  inducens ,  &  ciuitates  So¬ 
domorum ,  &  Gomorrhctorurn  in  cinerem  redigens  euerfio- 
Bened.  lujlinian.  in  Epift.  Canon. 


469 


III. 


A  ne  damnanti, exemplum  eorum ,  qui  impie  attiiri funt ,  po¬ 
nens, quid  putatis  iniquis,  &  impits  perfeuer antibus  in  ne¬ 
quitia  eorum  erit  ?  &  qux  deinceps  fequuntur.  Cum 
autem  totum  Petri  locum  ad  verbum  exferibat, 
non  mihi  facile  perfuadere  polium  ,  quidquam 
Pontificem  fuo  marte ,  ingeniove  adiecifle,  mihique 
adeo  fit  valde  verofimile  olim  in  Latinis ,  ac  for- 
tafle  etiam  in  Graecis  codicibus  perfedtam,  atque  ab- 
folutam  orationem  ,  &  integram  argumentationem 
fuifle. 

Quocirca  cum  commemoraflet  Apoftolus  Loth 
beneficium ,  qui  ab  incendio  Sodomitico  euafit  in¬ 
columis,  re<5te  fubdit ,  nouit  Dominus ,  quafi  dicat  ad 
diuinam  ipfius  prouidentiam  pertinet,pios  de  tenta¬ 
tione  eripere ;  de  tentatione  autem  dixit  Graece  w«- 
B  fttrfxS,  vt  fignificet ,  fi  quid  aduerfi  iufti  patiantur,  id 
non  ad  vltionem.fed  ad  tentatione  pertinerejexplo- 
rat  enim  Deus  eorum  animi  robur  ,  atque  conftan- 
tiam;ita  ait  Dauid  * ,  Multa funt  tribulationes  iujlorufed  a  7'10“ 
de  his  omnibus  liberauit  eos  Dominus  ;  idque  exempla 
Noe ,  &  Loth  fupra  commemorata  non  ob’cure  in¬ 
dicant;  &  planius  Deus  ipfeapud  Dauidefn  b  ,Cum  bPfal./o:i-jr 
ipjd fum  in^tribulatione ,  eripiam  eum ,  &  glorificabo  eum. 

Et  alibi c,  Inuocamein  die  tribulationis ,  eruam  te,  &ho-  c  ^ 
norificabis  me.  Nouit  igitur  Deus  iuftos  e  malis  enle- 
re,&  xrumnis,ac  rebus  aduerfis  veluti  exploratos,  il- 
luftriores  reddere ,  vere  namque  fcripfit  Salomon  d,  d  Sap.  11.18. 
Tu  autem  dominator  virtutis  cum  tranquillitate  indicas , 

&  cum  magna  reuerentia  disponis  eos  ,fube(l  enim  tibi , 
cum  volueris  ,  poffe.  Hxc  autem  reuerentia  in  eo  ma- 
c  cernitur,  quod  confeftim  fubiicir  Salomon, 

Cum  ergo ,  inquit,^  iuflus ,  iufle  omnia  difponis  ,ipfum 
quoque, qui  non  debet  puniri,  condemnare  exterum  afiimas 
a  tua  virtute. 

Non  igitur  Petrus  folam ,  ac  fimplicem  fcientiam  I V. 
Deo  tribuit, qu?  fola  rerum  cognitione  contenta  non 
alio  referatur,  fed  eam  fcientiam  intelligit,  qux  eft 
a&ionis  principium  ,  quamque  in  fcholis  pratfticatn 
Philofophi  appcllant.Nec  enim  male  apud  lob  e  lo-  c  csP-4. 7» 
quitur  Eliphaz  Thcmanites ,  cum  dixit :  Recordare, 
obfecro  te  ,  quis  vnquam  innocens  periti  ?  aut  quando  redi 
deleti  funt  ?  Mox  autem  fubdit ,  Quin  potius  vidi  eos 
qui  operantur  iniquitatem, &  feminant  dolores ,  &  metunt 
eos,  flante  Deo  periiffe ,  &  fpintu  ira  eius  ejfe  confumptos. 

Tametfi  enim  negari  non  poreft ,  plurimis  interdum 
D  grauiffjrmfque  calamitatibus,  irumnifque  iuftos  ve¬ 
lari, in  iis  tamen  non  pereunt, aut  deficiunt ,  vt  egre¬ 
gie  ait  Paulus  f  In  omnibus  tribulationem  patimur  ,fed  f  ad  Cor. 
«0«  anguJHamur, aporiamur,  fed  no  detttiuimur,pcrfcquu-  4  ‘  8# 
tionem  patimur. fed  non  derelinquimur, humiliamur  fed  no 
con  fundimur  ,deiicimur,  fed  non  perimus.  Alibi  g  vero  g  ad  Rom- 
cum  multa  commemoraflet  aducvCx, propter  te,  inquit,  »-37- 
mortificamur  tota  die,afiimati  fumus  ficut  oues  occifionti ,fcd 
in  his  omnibus  fuperamus.  propter  eum, qui  dilexti  nos. 

Praeterquam  quod  Eliphaz  verba  hac  poliunt  ra-  V. 
tioneexplicariiVt  fignificet  Deum  immortalem  nun¬ 
quam  ex  ira  ,  aut  iuftitiae  lege  iuftos  vlcifci  cum  in  iis 
nihil  odio  ,  aut  fupplicio  dignum  deprehendatur. 

Quam  ob  caufam  in  eandem  fententiam  dixit  Da¬ 
uid  h ,  /unior  fui ,  etenim  fenui  ,  non  vidi  iuslum  de-:\x  p,;  J(fi 
^  re  littum  ,  nec  femen  eius  quarens  panem.  Sed  omnis 
ira  Dei  in  impios  ,  ac  fceleratos  effundi  tue. ,  de 
quibus  mox  fubdit  Petrus  ,  iniquos  vero  in  diem  i«- 
dicij  referuare  cruciandos.  Nec  enim  fem per  im¬ 
probi  fuorum  fcelerum  in  hac  mortali  vita  poe¬ 
nas  luunt ,  fed  interdum  bonis  affluunt ,  volupta¬ 
tibus  perfluuntur, fuifque  cupiditatibus  libere ob- 
fequuntur,non  tamen  impune  ferent, quippequi pifi 
mature  refipifcanr ,  accrbiffimis  inferorum  fu pph-^ 
ciis  deftinanrur  :  hoc  enim  eft  ,quod  airPdtrus, 

Rr  in 


47°  Explanatio 

in  diem  tudicij  referuare  cruciandos ,  quod  illa  apud  Lu*  ^ 
.aeap.x#.  cam  3  Lazari ,  diuidfque  hiftona  aperti  ftime  docet, 
qux  veriffima  Abrahx  fententia  clauditur,  Recordare 
fili,  quod  recepifli  bona  in  vita  tua ,  &  Laz^aru s  fimiliter 
maU,n  uncantem  ille  conflatur, tu  vero  cruciarii. 

V I.  Acute  autem  expendit  Chryfoftomus  b  ,  verbum 
i  eonc.  t.St  illudrece^filftjquaft  fignificet,  paucorum  fortaffe  bo- 
j,deLazaro.  nornm  mercedem  illum  iam  percepiffe, fupereffetan- 
tum,vt  ipfius  flagitia  fempiternis  fuppliciis  madten- 
tur.Ccrte  qui  caducis  ,acmortalibus  bonis  affluunt, 
magnopere  metuere  debent  ,ne,  quod  ait  Salomon, 
extrema  gaudij  ludus  occupet.  Vt  enim  feribit  Gre- 
gorius,eandem  Abrahx  fententiaxn  explicans,^ /e«- 
tentia,pauore  potius  indiget,  quam  expojitione ,  nam  fi  qui  I 
eftis  ,  qui  in  hoc  mundo  exterioris  boni  aliquid  accepi  flis, 
ipfu?n,vt  ita  dicam, donum  exterius  pertime fcere debetis, ne 
vobis,  pro  quorumdam  veflrorum  attuum  recompenfiatione 
fit  datum, ne  index, qui  hic  bona  exteriora  reflituit ,  a  retri¬ 
butione  boni  intimi  repedat ,  ne  honor  hic, vel  diuitia  non 
adiumentum  virtutis,  fed  remunerati»  fini  laboris.  Et  ali- 
elib.f.mor.  brc,  valde  ait  occulta  effe  Dei  iudicia,cum  in  hac  vita 
c-Jt.  nonnunquam  bonis  fit  raale,&  malis  bene,quod  ea¬ 

dem  Lazari, diuidfque  hiftona  confirmat,quod  etiam 
A  ia  decla- facit  Bernardus  Hinc  autem  colligit  Origenes  e, 
ebom  i  in  nonP°^'e  quemquam ,  vt  ille  loquitur ,  in  carne  ,  & 
Pfal.  3  6.  injpiritu  habere  delicias,  fcd  [i  quis,  inquit, in  carne  deli¬ 
ciatur  ,ficut  ille  diues  ,  carebit  gremio  A braha ,,  &  deli¬ 
ciis  ;  qui  vero  in  prafenti  facul»  pane  affliftionis  vefei- 
tur ,  ficut  &  ille  pauper ,  cum  hinc  abfcefferit  erit  in  de-  , 
liciis. 

VII.  Nouit  itaque  Deus  ,  &  bonos  a  malis  eripere.  Se 
impios  in  tartarum  detrudere,  fed  illud  quidem  non 
eft  perpetuum, cum  plerumque  iuftos  rebus  aduerfis 
exerceat ,  hoc  autem  nifi  peccatores  faniora  aliquan¬ 
do  confilia  refpicient,numquam  non  efficitur,tamet- 
fi  in  hac  etiam  mortali  vita,  improbos  nonnunquam 
Deus  grauiffime  cruciat ,  quod  fi  interdum  diffimu-. 
lat,  id  ipfumad  poenam  pertinet.  Vere  namque  dixit 
?  Pf.j.14.  Dauid  f  ,  Exacerbauit  Dominum  peccator.  Flagitiorum 
videlicet  niultitudine,&  grauitate;quid  igitur  Deus? 
In  multitudine, inquit,  irafua  non  quaret ,  hoc  eft  ,  non 
puniet, non  vlcifcetur ,  vt  acerbius  in  futura  vira  cru¬ 
ciet  ,  &  torqueat 3  quod  indicat  in  prxfentia  Petrus, 
cum  ait :  In  diem  tudicij  cruciandos  referuari.  Sicolim  ; 
g  Pf  »4.?.  Dauid  8 ,  Huncfinqu.it,humiltat ,  &  hunc  exaltat ,  quia 
calix  in  manu  Domini  i/irtimeri  plenus  mixto ,  &  inclina- 
uit  ex  hoc  in  hoc,  veruntamen  fax  eius  non  eft  exinanita, 
bibent  omnes  peccatoresderra.  Deus  quippe  in  hac  mor¬ 
tali  vita  non  quidem  femper  pro  meritis ,  fed  vt  diui- 
ns  ipfius  lapienti®  vifum  fuerit, hunc  humiliat, &  hunc 
exaltat.  Quibufdam  fecunda  omnia,  &  profpera  ex 
animi  fententia  patitur  euenire  3  alios  contra  depri¬ 
mit, ac  deiicit,  id  vero  idcirco  accidit ,  quia  paratum 
habet  calicem  irx,furonfque  plenum, quafi  dicas,ge- 
nerofo,ac  meraco  vino  ,  abfynthio  tamen ,  &  multa 
fxce,hoc  eft>feueritate  permixto  ,  ex  eo  calice  fubin- 
de  particulas  nunc  aduerfus  hunc,  mox  aduerfus  il¬ 
lum  effundit ,  maximam  tamen  amarae,  &  fxculentx 
portionis  partem  retinet,  &  conferuat,  quam  totam 
exhaurient  in  alia  vitaimpijj  nihil  igitur  cogitari  po- 
teftimprobo  infelicius,  qui  nullis  vnquam  rebus  ad-  ^ 
uerfis  prematur. 

io.  Magis  autem  eos ,  qui poft carnem  in  concupifcentia 
immunditia  ambulant ,domin at lonemf  contemnunt, 
audaces,  fibi placentes,  feclas  non  metuunt  introduce¬ 
re  blasphemantes.'] 

*■  Quod  vniuerfim  fumma  genera  attingens  indi- 
eauerat,id  prxeipue  Simonianis,  ac  Gnofticis ,  exte- 


Cap.  II. 

nfquefimilibus  hxreticisaccommodat:^-^  auttnt, 
ait  Graece  (A<t,\/<r«,hoc  eft:, maxime, quafi  dicaqpotifli- 
mum  Deus  fxuire  folct  in  impios,  ac  nefarios  hxre- 
ticos.  Attingit  aurem  prxeipua  hxreticorum  vitia,& 
peccata  ,  ante  omnia  jjpro  illis  impudicitiam  ,  impu- 
rxque  libidinis  ardorem  obiick,quipoftcarne,  inquit, 
in  concupifcentia  immunditia  ambulant.  Nam  primum 
ait  cos  abire  ,  feu  ambulare  poft  carnem  ,  quafi  dicat  , 
pecudum  more ,  nihil  nifi  de  corporeis  voluptatibus 
cogitare, nihil  altum, aut  fublime  quxrere ,  fed  veluti 
gulx ,  geniique  mancipia  delicias  vndecumque  con¬ 
quirere.  Deinde  addic,  eos  ambulare  in  concupifcentia 
immunditia,  Grxce  ««<«•***,  hoc  eft,  inquinamenti ,  feu 
pollutionis, \tindf~.eusos  totos  effe  in  fordibus ,  &  im- 
puriflimis  facibus, quod, vt  ait  Oecumenius,maxime 
de  Nicolaitis  ,  Gnofticis ,  atqae  aliis  eiufjdem  farinx  ^  ^ 
hxreticisaccipiedum  eft.Quamquam  Hieronymus  a  ofe  /9 13 
hxreticum  pudicum,  &  cattum  inueniri  vix  pofferaf- 
firmat,  Difficile  eft  enim,  inquit,  hareticum  reperire,qui 
diligat  caHitatem,non  quod  eam  pr&ftrre  defiftat  in  labiis, 
fed  quod  non  feruet  in  confeientia  aliud  loquens ,  &  aliud 
fkciens.  Id  fuperiori  fxculo  multorum  exempla  do¬ 
cuerunt,  qui  religiofx,  ac  coenobiticx  vitx  ,cathoIi- 
exque  Ecclefix  nuntio  remiffo  ,  &  monafticis  votis 
nefarie  %’iolatis  inceftas ,  ac  facrilegas  nuprias  contra 
ius,fa(queaufu  plane  temerario,  acfanatico  inierunt* 
Ecclefiafticam  vero  ,  ac  religiofam  caftimoniam  non 
abiurarunt  modo  ,  fed  ei  voce  ,  ac  reipfaexccrabili 
bello  indidto  ,  impuris  libidinibus  fefe  conftringen- 
dos  jcommaculandofque  prxbuerunt  ,  &  tripudiis, 
faltationibufque,Eccldix,ac  religionis  ,  vt  ipfi  men¬ 
tiuntur ,  innouationem.  ac  reformationem  aufpicati 
funt.In  hos,eorumque  fimiles  vere  didta  videntur  il¬ 
la, qux  alicubi  b  fcribunturaPaulo,^«^^  iis, inquit,  bEph.5.1*. 
occulte  fiunt, turpe  eft  dicere. 

Subdit  Petrus  ,  dominationemq3contemnum.  Grxce  1 1. 
xveto™1(&  «aTa®poi»^T«,quod  etiam  Oecumenius  de 
Nicolaitis,ac  Gnofticis,nfque  hxreticis  accipit, quo¬ 
rum  mores  ab  Ireoxo  prxcipue  deferibuntyr.  Illi  fi- 
quidem  ,  vthic  ait  ‘  ,Sa!uatoris  Domini  nomen  ab-  clre.li.i.c.r 
negabant. Saluatorem, inquit, dicunt, nec  enim  Dominum 
eum  nominare  volunt :  quod  etiam  in  Epiftola  fua  di-* 
xerat  ludas  •,  Dominatorem ,  ait ,  &  Dominum  noftrum 
1  /efum  Chriffum  negantes.  Quocirca  vt  eo  loco  d  dixi,  d  inep.Iud, 
non  iisaffentior,qui  his  verbis  notari  putant  hxreti- 
corum  quorumdam  impium,  ac  nefarium  conatum, 
quo  Magiftratuum  ,ac  Principum  au&oritatcrti  im- 
pudentiffime  fpernunt,ac  penitus  conuellere  nitun- 
tur.Idem  omnino  indicare  videtur  Petrus  ,  quod  in 
Epiftola  fua  fcripfit  ludas ;  quo  loco  dominationem 
ad  diuinitatem  retulimus, vt  vterque  Apoftolus  Gno¬ 
fticis  exprobret,qubd  diuinum  dominatum  ,  ac  pro- 
uidentix  ordinem  contemnant ,  dum  inania  qux- 
dam  ,  ac  plane  confi&a  numina ,  feu  potius  monftra 
inducunt.  Eft  autem  ,  vt  ait  Tertullianus  c ,  Domi-  c  in Apolog. 
nus,'Dci  proprium  cognomen, quod  analogia  qua¬ 
dam  etiam  mortalibus  tribui  aliquo  padto  poteft. 

Dicam  plane ,  inquit ,  &  Imperatorem  dominum  ,  fed 
more  communi  ,fezbquando  non  cogor ,  vtvice  Dei  dicam. 

Dominus  meusvnus  eft  omnipotens  Deus  Aternus.  Et  ali¬ 
bi  f ,  Deus  nominatur  ab  initio ,  Dominus  autem  non  f  lib.eont. 
nifi  poft  condita  omnia.  Indicat  enim  quod  in  fcho-  Hermog, 
lis  luculenter  docent  Theologi  ,  Domini  nomen 
ex  iis  efTe  ,  qux  inter  fe  conferuntur  ,  atque  adeo 
neceflario  aliquid  poftulare  ,  ad  quod  dominium, 
feu  imperium  referatur  ,  vt  enim  Pater  dici  non 
poteft  ,  qui  filio  caret  ,  ita  Dominus  nemo  vo¬ 
cabitur  ,  cui  ex  altera  parte  non  refpondeat 
feruus. 

Gnoftici  igitur  ,  vt  ex  Ircnaeo  docuimus  ,  HI. 

Chriftum 


Catholica  Epift.  1 1  Petri.  471 


Chriftum  Dominum  effe  pernegabant ,  ac  propterea 
iure  optimo  dicuntur  dominationem  contemnere* 
quod  deinde  apertiflime  fecerunt  Arriani,  qui  Chri- 
ftum  Dominum  paterna  aequalitate ,  diuinitateque 
penitus  fpoliabant ,  cuius  refpe&u  aeque  ac  Pater  efk 
rerum  omnium  abfolute  dominus.  Quomodo  eum 
a  Io.4o.t8.  faffus  eftolim  Thomas  %cum  dixit :Dominusmeus,& 
Deits  meter, quamquam  enim  ratione  humanae  naturae 
prxftanti  qu  odam  dominio  praeditus  eft, de  quo  alibi 
plura  dixiidiuinitatis  tamen  intuitu  amplilTimum, at¬ 
que  abfolutiffimum  rerum  omnium  dominium  obti¬ 
net.  Certe  Oecumenius  hunc  in  modum  Petri  verba 
interpretatur ,  Deinde,  ait,  per  hac  d  mundi  opifici»  ,  & 
prouidcntia  dominationibus  expulfts  in  omnem  libere  car¬ 
nalem  immunditiam  profufifunt.  Videtur  enim  allude¬ 
re  ad  Simonis  figmenta  ,  qui  alios  nefcio  quos  munr 
di  archite&os,  ac  dominos  nominabat.  Itaque  nihil 
haec  ad  principes  ,  aut  magiftratus  pertinent ,  quem¬ 
admodum  nec  illa,  quae  apud  ludam  leguntut ,  cum 
eodem  fcnfu,  atque  iifdem  propemodum  verbis  (cri¬ 
pta  fint. 

IV.  Hacc  autem  duo  vitia ,  quorum  alterum  libidines, 
ac  voluptates  ampleditur,  alterum  impietatem  Peda¬ 
tur, adeb  inter  fe  connexa ,  &  colligata  funt ,  vt  alte¬ 
rum  ex  altero  fequatur*nam  qui  feie  voluptatibus  in¬ 
quinant',  atque  impuris  cupiditatibus  obtemperant, 
ij  facile  in  impietatem ,  &  religionis  contemptum  in¬ 
cidunt,  &  contra  quia  reda  fide  ,  veraque  religione 
dcficiuntjomnium  fcclerum,  ac  turpitudinum  cccno 
fceleftiflime  foedantur.  Dominationem  porro  dixit  pro 
Domino,vel  pro  ipfa  dominandi  ratione,  quafi  diui- 
nam  prouidentiam  ,  eiufque  admirabilem  ordinem 
contemnant, &  pro  Angelis  adminiftris  Aponas,  alu- 
que  incognita  monftra  fubftituant,vt  ex  Irenxo,Epi- 
phanio,&  aliis  cognofci  facile  poteft ,  quarum  fabu¬ 
larum  omnium  prima  veluti  femina  initio  nafcentis 
Ecclefix  Nicolaitx,&  Simoniani  iecerunt,qu$  dein¬ 
de  Marcionis,  Cerdonis, ac  Valentini  opera  amplif- 
fimam  fegetem  pepererunt,  vt  alibi  copioflus  docui* 
hinc  enim  orta  eft  yEonum  multitudo  ,  &c  inaudita, 
atqueabfurda  quedam  appellatio, quam  Valentinus 
excogitauit. 

V.  Pergit  autem  Petrus,  &  fubdit,  audaces ,  Grxce 
,  vbi  primum  obferuanda  eft ,  quod  attinet 
ad  verba, fubita  cafuum  mutatio, cum  enimpofuiflec 
quarto  cafu  'sepdc^sss  .fubiicit  7oXfAtnaj ,  redo  cafu, 
vt.quod  monet  Oecumenius/ubaudiendum  fit  ver¬ 
bum  fubftantiuum  cum  relatiuo,ac  fi  dicat ,  qui  funt 
audaces,  Nihil  enim,vt  ipfe  ait ,abfurdum  eft ,  vt  ejui  re- 
dorem,&  creatorem  mundi  re  fpuerunt, audaces  fenr,  Non 
folum  autem  audaces, fed  imprudentes,  ac  temerarij 
funt  haeretici ,  ij  prxfertim  ,  qui  reconditam  quam¬ 
dam,  atque  abditam  rerum  diuinarum  fcientiam  fibi 
arrogant ,  atque  ita  veteres  omnes  Patres  incredibili 
quodam  faftu  contemnunt, quos,fi Deo  placet,  fim- 
plices, imperitos, fiuperftitiofosappellant,  vt  nihil  di¬ 
cam  defuperioris  fxculi  hxreticis,qui  pro  fua,  vt  ipfi 
iaditant ,  religione,  ac  pietate  omnem  antiquitatem 

v  infcitix,&  fuperftitionis  accufant,  Oeannenica  con¬ 
cilia  traducunt, Pontificum  refponfa  irrident,  omnia 
denique  Catholica  dogmata  fubfannant.Nec  mirum* 
ex  eo  enim  audaciam  concipiunt,  quod  fibi  nimium 
placent,  vt  Latinus  tranftulit  interpres ,  quod  enim 
Graece  dixit  Apoftolus  «<, Latine  tranftulit  ,fibi 

placentes.  Cum  enim,  vt  dixi ,  fingularem  quamdam 
fcientiam  fibi  vendicent,  incredibili  quadam  temeri¬ 
tate  ,  atque  audacia  facras  literas  interpretantur  ,  vel 
potius  corrumpunt,  ac  deprauant,&  in  alieniffimos 
fenfus  detorquent  ,&  dc  rebus  diuinis  tanquam  de 
equo  Troiano  fabulantur.  Caeretum  Grxca  vox  tu- 
bxSet; , prajrados ,  &C  contumaces  fignificat ,  quomodo 
Uened.  luftinian.  in  Epift.  Canon. 


accipir  Oecumenius ,  Contumaces,  inquit ,  hoc  eft,  qui 
quod fibi  placet,  fequi  omnino, ac  tueri  volunt. 

Et  prxfrados  quidem  eos  fcr£  intelligimus ,  qui-  V  I 
busfuainuenta  vltramodum  placent, &qux ab  ipiis 
excogitata  funt,  quamuis  falfa,  aut  minori  probabi¬ 
litate  nixa  omnium  {apientum  placitis  longe  prxfe- 
runt ,  quod  profedo  faciunt  ij ,  qui  nihil  praeter ia- 
cras  literas  aut  probant, aut  admittunt,  qui,  quod  ait  ^ 
Propheta  a  ,fequu»tur  fpirittimfutm  ,  &  nihil  vident.  a  7"c 
Tales  olim  erant  Prophetx  Baal,  quorum  coniilio 
deceptus  Achab  mifere  periit.  Addit  deinde  ,  Sedas 
non  metuunt  introducere  blasphemantes,  quo  loco  nihil 
eftinGrxcis  codicibus ,  quod  rcfpondeat  infinito, 
introducere ,  fic  enim  habent,  <fo£sc<;  *  rplpusm 
l*.Svr*t ,  hoc  eft ,  feclas  ,aut  fi  mauis  ,glorias  ,  nonve- 
rentur  conuitiis  inceffere  aut  blasphemare.  Vox  autem 
<f o,f«{  legitur  etiam  apud  ludam  ,  quo  loco  inter¬ 
pres,  maieflatern  tranftulit.  Certe  Oecumenius  hoc 
etiam  loco  gloriam  ,  aut  maieftatem ,  aut  excellen¬ 
tiam  intelligit.  Nam  qui  ex  contemptu ,  inquit ,  domi¬ 
nationem  vllam  non  timent ,  quid  mirum  fi  omnem  glo¬ 
riam,  &  excellentiam  etiam  fpernunt?  Et  aliquanto  poft 
allato  Iudx  loco ,  Quocirca ,  inquit ,  ex  illo  fumpta  oc- 
cafione  interpretandorum  horum  verborum  dicimus  ,  cum, 
inquit ,  glorias  non  verentur  maledicere  ,  intelligi  debere, 
pro  contemnunt  ,  &  nihili  faciunt  blasphemare  omnem 
gloriam.  VI  { 

Et  profe&o  fi  hic  locus  cum  epiftola  Iudx  confe¬ 
ratur,  idem  videtur  omnino  fignificare  Petrus,  quod 
etiam  confirmant  ea,  qux fubfequuntur  *  quocirca 
fi  hunc  fequamur  fenfum  ,  quod  ait  Petrus  ,  glo¬ 
rias  ,  feu  gloria  prxccllentes  conuitiis ,  ac  maledi- 
(ftis  inceffere  non  verentur, idem  pene  erit,quod  pau¬ 
lo  ante  dixit, dominationem  contemnunt,  nifi  quod 
illudad animum  potiflimum  fpedtar,  hoc  ad  vocem, 

&  orationem  refertur ,  vt  quem  animo  contemptum 
conceperint,  obtredtando,  &  maledicendo  proferat, 
aut  fi  mauis, idem  plane  dicat ,  quod  ludas  ,  vt  cfo|«c 
referat  ad  lignificandos  Angelos  Dei  miniftros  ,  5 C 
prouinciarum  prxfe&os ,  nili  quis  malit  no- 
uum,ac  vetus  teftamentum  interprerari,quod  tamen 
non  vfque  adeo  verifimile  videtur, cum  ^uo illo  Apo- 
ftoliconon  legatur  quifquam  innouum,aut  vetus 
teftamentum  inue<ftus,Apoftolos, aut  prophetas  con¬ 
tumeliis  afFeciffe*qubd  fi  vulgata  le<5fcio  retinenda  fit, 

Srium  h^reticorum  virium  dcfcnbirur,fuam  enim 
jue  fibi  fe&arn  deligit,  vt  initio  caditis  hic  idem 
Apoftolus  feribit.  Qui  introducunt ,  inquit ,  fedas 
perditionis, Gr^ce«Mp4«-«<.videturautcm  pofuiffe  hoc 
loco  <ffl^f,vtfignificetfe<5tas,feu  opiniones, quas  cos 
ait  introducere ,  blasphemantes  :  quod  videlicet  aliter 
fentientes  probris, ac  malcdi&is  profeindant.  Ex  hac 
autem  vulgata  interpretatione  fufpicari  licet ,  inter¬ 
pretem  aliter  Grxce  legiffe,quam  nunc  habeant  vul¬ 
gati  codices,quorum  fidem, arque  atnftoritatcm  fi  fc- 
quamur ,  neceflarib  dicendum  erit  participium  fi\a- 
oWfMvits  (quod  eft  apud  Grxcos  frequenti ifimum) 
pofitum  effe  pro  verbo  infinito,  vc  non  metuunt  bla- 
iphemantes  idem  fit ,  quod  non  metuunt  blafphe- 
mare. 

1 1,  Vbi  Angeli  fortitudine ,  &  virtute  cum  ftnt  maiores, 
non  portant  aduerfum  fe  execrabtle  indicium.  ] 

Qui  hunc locu  dc  Principibus,ac  Magiftratibusac-  I. 
cipiunt, magnopere  laborat, vt  hxc  apte  fuperioribus 
attexat  *  nam  primum  quidc  Angeloru  nomen  ad  ea- 
codxmones  transferunt,quafi Petrus  dicat,  eos  ferre 
non  pofle,hoc  eft ,  tolerare  Dei  iudicium ,  Sc  fenten- 
tiam,fed  fub  ea  perpetuo  tremere, arderoj&  cruciari, 

R  r  i  cum 


Explanatio  Cap.  1 1. 


472 

cum  tamen  robore  ,  ac  viribus  eundis  mortalibus  A 
longe  praeftent ,  idque  ob  vnum  tantum  fuperbiae 
facinus  perpetratum,  vt  inde  infinuet  maiora  ,  at¬ 
que  acerbiora  fupplicia  repofita  efle  iis  >  qui  im¬ 
pie  dominationem  ,  ac  maieftatem  conuitiis  ,  ac 
maledidis  appetunt.  Quafi  hac  argumentatione 
Gnofticos  comminatione  fupplicij  a  flagitio  reuo- 
carc  contendat.  Alij  de  daemonibus  quidem  locum 

v  explicant, fed  alio  tamen  modo ,  perinde  ac  fi  neget 

Apoftolus  eos  principibus ,  ac  magiflratibus  obtre- 
dare  ,  cum  aguofeant  illos  ad  redam  reipub.  admi- 
niftrationem  a  Deo  efTe  condituros, vt  appareat  Gno¬ 
fticos  ipfis  etiam  daemonibus  videri  deteriores.  Sed 
neutra  mihi  explanatio  videtur  adrem;primum  quia, 
vtfupra  dixi  vix  poteft  hiclocus  de  principibus  ,  ac 
magiflratibus  accipi ;  deinde  quia  fi  Petrus  de  ca- 
codaemonum  fuppliciis  ageret  ,  non  profedo  dice¬ 
ret, non  ferre  illos  a  Domino  judicium,  ferunt  enim, 
quamuis  inniti  ,&  cruciarus  coguntur  perpeti  fempi- 
ternos.cum  paulo  ante  dixifTet, illos  tartaro  inclufos 
iniudicium  referuari.  Poftremb  nec  appellaret  exe- 
crabilt  indicium ,  quod  eft  fummaiuftitia,  &c  aequitate 
fubnixum. 

1 1.  Nam  fi  id  referat  ad  ipfos  daemones,  qui  fupplicia 
execrantur,non  fatis  videtur  apte,&  congruenter  af¬ 
ferri.  Quid  enim  quaefo  commune  habet  .haeretico¬ 
rum  maledicetia ,  quam  coarguendam  fufeepit  Apo¬ 
ftolus  ,  cum  daemonum  exeerationibus  ,  atque  bla- 
fphemiis  ?  Quorfum  vero  dicat.malos  daemones  ma- 
giftratibus ,  aut  principibus  non  male  precari  ?  nam 
eo  quidem  tempore  cum  omnes  principes  ,ac  magi- 
ftratus  nefariam  daemonum  fuperftitioncm,  cultum- 
que  omni  Audio, conatuque  promouerent ,  cur  illos 
conuitiis  laceflerent  ?  Qua  vero  ratione  quod  ait 
Petrus,  non  portant  aduerfum  fe  k  Domino  execrabile  iu- 
dicium ,  de  principum  ,  ac  magiftratiium  probris  ,  & 
contumeliis  accipi  poteft  ?  Quid  quaefo  eft  diuinare, 
aut  aliena  loqui, fi  hoc  eftinterpretari? 

f  1 1.  Melius  fane ,  atque  aptius  alij  bonos ,  ac  beatos 
Angelos  defignari  intelligunt ,  quorum  tantam  pie¬ 
tatem  efle  aiunt ,  vt  quamuis  amo  illo  Apoftolico 
Ethnicos  principes ,  ac  Magiftratus  tamquam  faeuif- 
fimos  Chriftianae  religionis  hoftes  exofos  haberent, 
eos  tamen  maledidis  inceflere  ( quae  eft  eorum  pie- 
tas,ac religio )  non  auderent,vt  hincappareat.quan- 
tafit  haereticorum  improbitas  ,  qui  eos  contumeliis, 

&  conuitiis  profeinderenon  verentur.  Sed  primum 
aueo  fc ire ,  quonam  pado  haec  Petri  verba  ,non  por¬ 
tant  aduerfum  fe  a  Domino  execrabile  indicium  ,  ad  id 
fignificandum  referantur, quod  ifti  conrendunt;An- 
geli  non  obtredanr ,  neque  male  precantur  Princi- 
pibus,efto  ;  quaero  quid  fit,  non  portare  execrabile 
iudicium  ;  an  ideo  dixit ,  Angelos  non  portare  iudi¬ 
cium, quia  non  eas  fubeuntpcenas  qua:  maledicos,& 
obtredatoresapud  inferos  manent  ?  Id  quidem  ve- 
riflimum  eft ,  fed  quis  non  videat ,  quam  fit  hoc  fri¬ 
gidum,  &  apoftolica  grauitate  indignum  ?  Nam  quis 
obfecro  non  rideat  eum,  qui  ita  fceleftos ,  atque 
impios  reprehendat, quod  mentes  ilice  beatae  ab  om¬ 
ni  flagitio  ,  ac  fcelere  fiilt  alienae?  Quorfum  autem 
ait  Petrus  A  ngelos  efle  mortalibus  robore,  ac  viribus 
fuperiores  ?  poflent  enim  improbi  refpondere.  efle 
illos iam  beatos,  atque  adeo  omnis  labis  prorfus  ex¬ 
pertes,  mortales  vero  flagiriis  efle  obnoxios  ,  vt  An¬ 
gelorum  exemplo  minime  arguendi ,  aut  caftigandi 
videantur. 

1 V.  His  igitur  omiflls  placet  omnino  Oecumenij  ex¬ 
planatio  ,  qui  idem  putat  affirmari  hoc  loco  a  Petro, 
quod  in  (ua  epillola  fcripfit  ludas  ;  fic  autem  ait; 
Dem  de  vt  audaciam  circa  hac  reprimat,  inftrt ,  quando 
Angelt  rvbo'ot,&  potetia  matares  cum  idem  quod 


Beatus  ludas  inquiens ,  nam  etiam  ille  loquacitatem  ,  & 
maledicentiam  quorumdam  caftigans  eodem  exemplo  ,fed 
latius  tamen  monitionem  facit, ciim  inquit. Michadl  autem 
Archangelus ,  &c.  nonaufus  eft  indicium  inferre  maledi¬ 
centia.  Tale  quid  etiam  Petrus  nunc  dicit ,  cum  ait.  Hos 
miferos  nulla  ratione  habita  glorias  malediceret  cum  tamen 
neque  qui  potentia ,  &  viribus  maiores  funt ,  ifHs  videlicet 
flagitio  fis  hominibus  ,  non  ferant,  id  eft ,  non  inferant ,  con- 
traitpfas  videlicet  glorias  maledicum  iudicium  apud  Do¬ 
minum.  Allato  vero  Michaelis  exemplo ,  quod  eft  in 
epiflola  Iudte  ,  fubdit;  ejrefl  k  maiori  argumentatio  in 
hunc  modum.  Si  Diabolus ,  qui  dignior  eft ,  vt  maledica¬ 
tur,  quia  tamen  gloria  cuiufdam  eft  particeps  k  Michaele 
<tA rchangelo  coram  Domino  id  non  eft  cenfecutus\  illi  fane 
non  fapiunt ,  qui  ita  temere  gloriam  omnem  malediclis 
B  perfequuntur ,  cum  tamen  multo  poft  Angelorum  dignita¬ 
tem  constituti  ftnt . 

Ita  videas  magnam  efle  argumenti  vim,nam.fi  An-  V. 
gelus  Michaei  non  eft  aufus  aduerfus  Daemonem 
proferre  blafphemiam  ,aut  eum  maledidis  incefle¬ 
re  ,  quanto  id  minus  ferendum  eft  in  his  hominum 
faecibus- ,  qui  praeferrim  in  iplam  Dei  maieftatem, 
maledida  contorquent, &  diuinae  prouidentiaerado- 
nem  ,  atque  ordinem  reprehendere,  ac  damnare  au- 
det?Ait  igitur  Petrus,^/  Ang eli. Graeca  potius  quam 
Latina  phrafi.  Latine  enim  dicendum  fuerat, cum 
Angeli,  qui  robore,  ac  viribus  praeftant,non  portant, 

Graece  J  cenam, id  eft, non  inferunt, non  audent  infer¬ 
re  :  aduerfum  fe ,  v.n'  .  An  aduerfus  ipfas ,  Hoc 
eft  f  ovete  quas  paulo  ante  nominarat?  Ita  accipit  Oc- 
C  cumenius,  qui  tamen  glorias  de  ipfo  daemone  intei> 
pretatur,qui  dicitur  creationis  princeps  ,&  natura 
praeftantiflimus  eft  ;  quod  fortafle  fignificant  verba, 
quae  in  Graecis  codicibus  fubiiciuntur  *upL, hoc 

eft ,  apud  Dominum ,  quafi  fignificet  naturam  Angeli¬ 
cam  ,  cum  fit  corporis  expers  ,  Sc  a  materia:  concre¬ 
tione  feiunda,proxime  accedere  ad  Deum.  Poflis 
etiam  accipere  k*t’  <«W»»,hoc  eft,  aduerfus  fefe, male¬ 
dida  enim  ,  quae  iadantur  in  daemonem ,  fi  naturam 
fpedes,in  Angelum  ,  &  quidem  praeftantiflimum  fe¬ 
runtur ,  atque  ideo  fi  ei  Angeli  male  precarentur  ,  in 
fe  ipfi  quodammodo  maledida  coniicerent.  Quod 
legitur  in  Graecis  codicibus  uueia ,  idem  valet, 
quod  apud  Dominum,  fed  perinde  eft ,  ac  fi  dixiflet ,  a 
Domino ,  vt  fignificet  a  Domino  niala  optari ,  qui  eft 
D  fcelerum ,  ac  flagitiorum  vindex;  fic  enim  fere  loqui 
folent-Septuaginta,qui  quod  Hebraice  legftur  a  Do¬ 
mino, Graece  dixerut  welai.Vt  apud  Dauidem  * ,  a  Pf.  }6.  tj. 
Apud  Dominum  greffus  hominis  dirigentur , 'hoc  eft,  a 
Domino, vt  legit  Auguftinus.  Ait  igitur  Petrus,  Angeli 
quamuis  fincmortakibus  robuftiores,  validiorefque, 
nonaufi  funt  a  Domino  aduerfus  Daemonem  preca¬ 
ri  malum.Dixit  OMZcm^xecrabile  iudicium-,  Graeci  £\d- 
<7$Huov  K&t<nv,  quafi  dicat,  fenrentiam  exeerandara  ,  Sc 
vt  dixit  l  udas  xpftnv  hoc  eft,  vel  blafphe- 

mi^  exeerationem ,  vel  blafphemia:  poenam ,  ac  fup- 
plicium.  Ita  videtur  etiam  Petrus  ad  illam  hiftoriam 
alludere, quam  indicar  ludas  ,  licet  alibi  in  libris  Ca¬ 
nonicis  non  legatur. 

Hi  vero  velut  irrationabilia  pecora  naturaliter  in  ca¬ 
ptionem  ,  &  in  perniciem  in  his,  qua  ignoranti  bla- 
jphemantes  in  corruptione  fua  peribunt.  J 

Angelorum  dignitati  ,  praeftantiae ,  ac  fanditati  I. 
exaduerfo  confceleratorum  hominum,  hoc  eft, hae¬ 
reticorum, &  pfeudoprophetaru  mores  obiicit,quod: 
etiam  in  fuaepiftola  facit  iudas.More  autem  Scriptu¬ 
rae  eos  beltiis  comparat ,  eorum  videlicet  vitia  per-: 
ftringens,  quibus  ferinos  motes  imitantur.  Nam,  Sc 
Chriftus  cum  de  fallis  prophetis  loquitur,  Attendite, 
k  "  inquit, 


E  I2‘ 


Catholicas  Epift.  1 1.  Petri. 


i  Matt.7.15. 
bcap.10.it. 
c  A&.ioif. 


4  73 

inquit  *,afal fis  prophet  is, qui  veniunt  ad  vos  in  vejlimcn-  A  genus  non  aliter  ac  bellua$,atque  immanes  feras  pe¬ 
rii  ouium  ,  intrinfecus  autem  funt  lupi  rapaces.  Itemque  ftcm,ac  vaftitatem  mortalibus  inferre. 


d  in  adhor. 
ad  gen, 
longa  pjrinc... 
■t  Mitth.j.7. 
f  Matth.ij. 
3|. 


g  Scrm.  i 
Can. 


h  epift.  ad 
Antioch. 


i  epift.  ad 
Neronen). 


II. 

k  Adhor.ad 
Gentes  non 
iongeapnn. 


apud  Ioannemb, periculum  ouibus  imminere  monet 
a  lupo  >  qui  rapitor  diifergit  oues.  Eodemque  modo 
Paulus  c .  Ego jcio,inquit,quod  intrahunt pofi  difeeffionem 
meam  lupi  rapaces  in  vos  non  parcentes  gregi.  Siue  quia 
Chriftiana,&  Catholica  dogmata  deprauat,fiue  quia 
vt  indicat  Clemens  Alexandrinus  d  ,  rapacitati  funt 
4e.diti.  Alias  Icannes  Pracurfor  e  progeniem  vipera¬ 
rum,  Chriftus  1  vero  ferpentes  ,  &  genimina  vipera¬ 
rum  Pharifaeos  appellant ;  fortafle,  vt  idem  Clemens 
infinuat,quod  fraude  ,  &c  aftu  decipiant ,  &  occulto 
veneno  animos  corrumpant. Herodem  Chriftus  vul¬ 
pem  vocauit  ob  ingenium  vafrum, ac  fubdolum ,  & 
ad  decipiendum  compofitum  ,  quam  ob  caufam  id 
nomen  haereticis  tribuit  Bernardus  g  ,  quos  Athana- 
fius,&  Auguftinus  vulpibus  a  Sapfone  ad  Philiftino- 
rum  fegetes  vrendas  adhibitis  fignificari  autumant. 
Ignarius  h  certe  pluribus  beftiarum  nominibus  eos 
deferibit.  Videte, ix\q\di,canes  rabidos, ferpentes  fuper  pe - 
Eius  repentes ,  dracones  fquammofos ,  &  affides ,  baftlifcos, 
fcorpwnes\hi  funt  thoes, vulpes,  &  fimi*  humana  imitantes. 
Alibi  vero 1  .Omnis  igitur, qui  dixerit  prater  illa ,  qua  tra¬ 
dita  funt.tametft  fide  dignus (it, tamet  fi  ieiunet  ,tamet fi  vir¬ 
ginitatem  feruet,  tametfi  figna  faciat  ,t  amet  fi  prophetet,  lu¬ 
pus  tibi  appareat  in  grege  ouium  corruptionem  operans. 

Clemens  certe  Alexandrinus  k  varia  hominum  vi¬ 
tia  variis  animantibus  aptat ,  volucres  enim  vocat  eos, 
qui  funt  leues,  ferpentes  vero  eos,  qui  deceptores ,  &  leones 
eos, qui  funt  animofi,  &  ad  iram  concitati,  fues  autem  eos. 


Illud  autem ,  quod  Latine  dixit  Interpres  j  in  ca- 
ptioncm,&  in  perniciem ;  funt  qui  pafliue  accipien¬ 
dum  putent,  quafi  fignificet  Apoftolus  Gnofticos  i» 
praedam, atque  exitium  tendere, cum  Angeli  fint  fua- 
pte  natura  ab  omni  interitu  penitus  alieni..£go  nihil 
dubito  Graecas  voces ,  dtsumv  ^  vd-opet* ,  tam  atftiue, 
quam  pafliue  accipiendas  efle.vt  homines  non  aliter, 
ac  feras  ad  praedam  ,  atque  exitium  natos  elfe  dicar, 
fenfufque  fit ,  perditos  ,  ac  fceleratos  homines  caeco 
naturae  impetu  in  impuras, ac  nefarias  libidines  ferri, 
atque  adeo  fe,  fuofquc  fedatores  pendere, ac.fuis  vo¬ 
luti  laqueis  ,  &  pedicis,  irretitos  vtrofque  ^dqntcri- 
tum  ruere  fempiternum.  Quod  planius  explicans 
mox  fubiicit: 

/ n  his,qiu  ignorant ,  blasphemantes,  in  corruptione  fua 
peribunt.  Nimirum  ipfi  pereunt ,  &  fecum  imitatores 
fuos  in  extremam  perniciem  pertrahunt.  Tribuit  au¬ 
tem  his  hominibus  infeitiam,  atque  ignorantiam, ta¬ 
metfi  infignem  quamdam  fapientiam  profitentur , 
quo  etiam  modo  loquitur  ludas.  Quacumque fiflquit, 
ignorant ,  blaffhernant.  Sic  autem  fere  accidit ,  vt  qui 
Iciendi  modum  non  tenent, pro  fcientia  ftolidara 
quamdam  infeitiam  aflequantur.  Itaque  de  Philofo- 
phis,  qui  fingularem  quamdam  fcientiam  i  a  dabant, 
dixit  Paulus  a.  Dicentes. fe  effe  ftpientes  ,ftultifatti  funt.  ad  Rorn,I‘ 
JEt  Chriftus  ipfe  Saducxos  caftigans  b  ait.  Erratis  ne-  ^  Matth.iz. 
fcientes  Scripturas, &  virtutem  Dei. Alibi  c  camdem  ob  c  Matih.i  5. 
caufam  Pharifxos  caecos  appellat.  Sinite,  inquit, illas. 


qui  funt  voluptati  dediti ,  lupos  denique  eos, qui  funt  rapa-  C  cui  funt  &  duces  cacorum.  Deni  que  apud  Lucam  d.  Vos  d  caP'* 


IPfal.48.1  y 


snPfal.ji.j- 
n  cap.j.8. 


ces.  Mitto  aiiafexcenta  nomina, quibus  hxreticorum 
mores  a  viris  fanttiflimis  deferibuntur.  Certe  hoc 
loco  Petrus. Gnofticos  vocat  animalia  rationis  ex¬ 
pertia,  Graece  ,  quia  magis  cum  reda  ratione 
pugnant ,  quam  fi  quis  fefe  (  quod  ilii  tamen  facie¬ 
bant)  omni  voluptatum  genere  contaminet.  Indicat 
igitur  hoc  impiorum  hominum  genus  belluarum 
more  non  ratione, aut  confilio  duci,fed  exeo  naturae 
quodam  impetu  eo  ferri,quo  eos  libidinis  ardor,  vel 
duritiarum  cupiditas,  vel  denique  honorum  ambitio 
rapit.  Simile  quiddam  indicafle  videtur  Dauid  1  his 
verbis.  Homo  cum  in  honore  effet ,  non  intellexit ,  compa¬ 
ratus  eft  tumentis  infipientibus ,  &  ftmilisfaBus  eft  illis. 
Alfbi  vetom. Nolite  jieri  ftcut  equus  &  mulus, quibus  non 


tulishs  clttuem  fcientia  ,  tfr  ipfi  non  introifiis ,  &  eos, qui 
introibant  prohibuiflis.  ' 

Quam  autem  hoc  vere  ab  Apoftolo  dicatur, is  fa¬ 
cile  per  fe  cognofcet  qui  legerit  ea, quae  a  Iuftino,Ire- 
nxo ,  Epiphanio  ,  Theodoreto  ,  Auguftino  ,  &  aliis 
hxreticisobiiciuntur.Sunt  enim  eoru  dogmata  fom- 
niantium  delirametisquam  fimillima,vt  nihil  dicam 
de  recentioribus  haereticis  ,  in  quibus  non  facile  fta- 
tuasjitnperitiamne  magis,  an  improbitatem,  acnequi- 
tiam  mirere. Ait  itaque  Petrus ,  blafphemantes  ea,  quae 
non  fatis  percipiut,»«  corruptione  fua  peribunt.  Elegan¬ 
tius  Grxce  cv  71;  H&cpfi  «UT®»  KUTrr.Q&opyiroiTcq,  hoc  eft, 
in  perditione  fua  perdentur ,  vel  in  corruptione  fua 
corrumpentur ,  hic  enim  eft ,  impurae  voluptatis  exi- 


efi  intelleSfus.  Et  Ieremias  » .  Equi  amatores  mfoeminas,  D  tus,vt  ait  Paulus.£>/«  feminat  in  carne, de  carne  &  metet 
of»  c,,*.  corruptione, quod  mox  planius  explicas  Petrus  fubdit: 


o  Gen.i.ji 


p  cap.  4.  de 
diu.  Hom. 


&  emijfarij  fatti  funt ,  vnufqutfque  ad  vxorem  proximi 
fui  hinniebat. 

Qux>d  vero  addit  Interpres  ,  naturaliter,  Graece  eft 
0vav/J  yiymtatvct.  An  hi  natura  ipfa  mali  funt ,  atque 
improbi, vt  nequeant  aliquando,  virtutis  honcftatem, 
ac  pulchritudinem  ample&i  ?  Caue  fufpiceris  ,  quic- 
quid  enim  ab  audtore  natura ,  ac  rerum  omniu  con¬ 
ditore  profe&um  cft,bonnm  fit  oportet,ille  quippe, 
vt  ait  Mofes  0  (Vidit  cufh  qua  fecerat, &  erat  valde  bona. 
Tritum  vero  eft  apud  Philofophos,  quicquid  aliqua 
ratione  confiftit,cum  bono  retro  c6meare,vt  quem- 
adnaodum  feribit  Dionyfius  P  Areopagita,  nihil  om¬ 
nino  fit ,  quod  boni  naturam  eifugiat ,  vfque  co  ,  vt 
Daemones  ipfi ,  quibus  nihil  deterius ,  aut  hominum 


IJ.  Percipientes  mercedem  iniuflitia  ,  voluptate?»  existi¬ 
mantes  diei  delicias  ,  coinquinationes  ,  &  mJctela 
deliciis  affluentes ,  m  conuimis  fuis  luxuriantes  vo- 
bifeum.  ] 

At  quam  mercedem  inrejligit?an  de  extremo  fem- 
piternoque  fupplicio  loquitur  ?  fanc  id  videri  poflet 
probabile  ,  nihil  enim  verius,  certiufve ,  quam  nefa¬ 
rios, atque  impios  haereticos  fempiternis  apud  inferos 
fhpplicfis  cruciandos.  Sed  vereor  ,  vt  ea,  quae  fubii- 
ciuntur ,  hunc  fenfum  admittant ;  Pergit  enim  Apo- 
ftoltrs  in  eorum  flagitiis,  atque  fcelcribus  enumeran- 


generi  pcrniciofius  concipi  poteft  ,  natura  fua  boni  £  dis,vt  hiihi  veniat  in  mcntei»  fufpicari,  id  figniiicare 


fint,&  a  bono  conditore  creati.  Naturam  igitur  vi¬ 
riatam,*^  corruptam  accufat  Apoftolus  quae  beftia¬ 
rum  naturalem  impetum  fequitur,  quafi  ad  facinus 
perpetrandum  fa&a  quodammodo  videatur.  Ambi¬ 
gi  autem  poteft  referendum  ne  fit  hoc,  quod  ait 
Apoftolus, ad  Gnofticos,  quafi  illi  fint  ad  hominum 
perniciem  ,  atque  interitum  nati ,  an  vero  eos.dicat 
beftiis  fimiles  efle,quae  videntur  ad  hominum  perni¬ 
ciem  procreate.  Vtrouis  aurem  modo  accipias  ,  eo¬ 
dem  reuolueris.fignificat  enim  Peuus  hoc  hominum 
Bened.  lufliman.  'm  Epift.  Canon. 


hoclojco  Petrum, quod  ad  Romanos  Paulum  «,cum  cadRom.i. 
ait.  Similiter  autem  &  mafculi  rehclo  naturali  vfu  fcemi-  17 • 
na  exarferunt  in  defideriis  fuis  inuicem ,  mafculi  in  ma- 
fcifios turpitudinem  operantes ,&  mercedem,  quam  oportuit, 
erroris  fui  in  femetipfis  recipientes.  Indicat  enim  non¬ 
nulla  peccata  ad  aliorum  fcelerum  poenam  pertine¬ 
re, quod  his  verbis  fignificat  Oecumenius.  Iniis,qua 
ignorant ,  maledicentes ,  id  eft ,  fpontanee  fua  ignorantia 
maledicentes  digna  ipfis  corruptione  corrumpuntur ,  mer¬ 
cedem  iniufhtU  recepturi ,  quam  ftonte  fibi  compararunt 
Rr  }  Qua 


474  Explanatio  Cap.  1 i. 


a  iS.Mor.  Qua  de  te  egtegie  Gregorms  \  Sic  Jic ,  inquit elati 
c.ii.  infla  fuerant!  retributione  feriendi  ,  vt  quia  fupcrbiendo 

fe  hominibus  praferunt. ,  luxuriando  vfque  ad  iumento- 
rum  fimilitudinem  demluantur.  Homo  emm  cum  in  ho¬ 
nore  effct ,  non  intellexit,  comparat  ut  efl  iumentis  infipien- 
tibus ,  Cr  fimilis  fadus  efl  illtf.  Intus  ergo  videt  Dent 
quod  menrenu.  elemt .  &  idcirco  permittit  foris  irtmlefce- 
re  quod  deponi,  httut  prius  extollitur  ,  quod  foris  pofl- 
modntn  luxuria  corruptione  feriatur  :  occultata  videlicet 
culpam  fecjuitur  aperta  percujfio ,  vt  malis  exterioribus  in~ 
teriora'  puniatur, Cr corpuhlice  corruat, quod  Latenter  tume¬ 
bat  ,  &  plura  deinceps  in  eamdem  fententiam.  Vter- 
que  autem  Apoftolus  mercedis  nomine  abutitur  ad 
fignificandam  iuftam  compenfationem ,  confeftim 
aurem  declarat, quamnara  compenfationem,&  mer- 
cedem  appellet. 

J  X.  Voluptatem ,  ait ,  exiflimarttes  diei  delicias ,  Grarce 
fifcvbv  riyouutvoi  rltii  c»  tiufl.a.  nfufitr.  Voluptatem,  inquit 
Oecumenius ,  quotidianum  luxum  existimantes,  hoc  efl, 
veram ,  Cr  amabilem  latitiam,  Cr  voluptatem  in  quotidia¬ 
na  gula  fruitione  conflitnentes.  Alij  perinde  accipiunt, 
quafi  vel  vnius  diei  delicias  furnmae  voluptatis  loco 
ducant ,  vt  indicet  illos  breuibus  ,  ac  fluxis  deliciis 
-fupra  modum  obledari,  cum  vera  voluptas  ,  ma- 
ximeque  expetenda  fempiterna  fit ,  &  immortalis , 
b  Pfab  de  qua  Dauid  b.  Torrente  voluptatis  tua  potabis  eos. 
c cap.tftf.il.  Etlfaias  c  Vt  repleamini  ab  vberc  confolationis  eius , 
vt  mulgeatis’ ,  Cr  deliciis  affluatis  ab  omnimoda  gloria 
eius.  Corporea:  vero  voluptates  cito  diffluunt  ,  & 
cuanelcunt,ac  non  modo  animi  vires  emolliunt,fed 
plerumque  etiam  corporis  robur  frangunt ,  atque 
eneruam,&  innumerabiles  morbos, atque  argritudi- 
d  Ecclef.i8.  nes  patiunt.  Hanc  ob  caufam  dixit  Sapiens  :  Poft 
concHpifcentias  tuas  ne  eas ,  &  d  voluptate  tua  auerterc, 
e  lib.  7.  de  Sapienter  vero  Seneca  e.  Voluptas,  inquit  ,  fragilis 
i>£nef.c.i.  &  yreiiU >  faftidw  obiech  ,  quo  auidius  hausla  efl,  ci¬ 
tius  in  contrarium  recidens  ,  cuius  fiubinde  neceffe  efl  aut 
poeniteat. ,  aut  pudeat.  In  qua  nihil  efl  aut  magnificum, 
aut  quod  naturam  hominis  Diis  proximi  deceat.  Res  hu¬ 
milis  membrorum  turpium  ,  ac  vilium  miniflerio  veniens 
exitu  foeda.  Illa  efl  voluptas  &  homine  ,  Cr  viro  digna 
non  implere  corpus ,  nec  faginare ,  nec  cupiditates  irrita¬ 
re,  quaruiru  tutijfimacfl  quies  ,fed  perturbatione  care¬ 
re  ,  &  illa ,  quarh  hominutrt,  inter  (e  rixantunt,  ambitus 
concutit  ,&  ea,  qua  intolerabilis  ex  alto  venit.  Hanc  vo¬ 
luptatem  (tqualim ,  intrepidam  ,  numquam  fenfuram  fui  1 
taedium  ,  percipit  hic  quem  deformamus  ,  qni  maxime  ,  vt 
ita  dicanu ,  di:  im  iuris ,  atque  humani  peritus  de  pr<t- 
fetftibus gaudet ,  ex  futuro  non^  pendet.  Vera  quippe, 
ac  folida  voluptas  in  animo  ineft  ,  qua  mirifice 
obledantur  i)  ,  qui  vni  fe  Deo  probare  conten¬ 
dunt.  \ 

III.  Ait  porro  Petrus  illos  effe  coinquinationes ,  8c 
maculas  ,  fic  enim  feribit.  Coinquinationes,  &  macu¬ 
la ,  Graece  t? u>.ot  siu/jiol,  Sordes  ,  Cr  macula,  ait 

Oecumenius.  Ouippe  qui  nihil  in  fe  habeant  puritatis, 
fed  quafi  furdes  in  indumento  mundo  ,  id  efl ,  in  pura ,  Cr 
flneera  vita  inhaerentes ,  &  omnia  maculantes ,  vbi  auer- 
terint  aliquos  a  fandi  tat  e  ,  Cr  flagitiofos  reddere  fecuiru 
vet  Cantes  ,  vel  z  iros ,  vel  mulieres  potuerint ,  id  delicias  ft- 
biejfe  exidimrnt.  Valewautem  hic  dicendi  modus  i 
ad  rei  turpitudinem  ,  ac  foeditatem  exaggerandam, 
quafi  in  iis  nihil  mundum,  purumvelit.  Eodem 
piant  modo  loquitur  ludas.  Hi  fum,  inquit ,  in  epulis 
fuis  macula  conuiumtes  fine  timore.  Eft  autem 
qua  voce  vtitur  Petrus  ,  macula,  feu  labes,  qualis  ex 
vino,  aut  vnguirte  oriri  folet ,  quae  quoniam  foedum 
quid,  &  abominandum  refert,  oculos  offendit  5  non 
aliter  hi  rempublicam  quafi  quaedam  fordes  magno¬ 
pere  fodant ,  atque  inquinant.  Ac  propterca  rede 
vulgatus  Interpres  reddis'  . ,  coinquinationes ,  Cr  ma¬ 


cula  ,  non  folum  quiafuis  improbis  molibus"  vniirer- 
fo  Chriftianorum  coetui  inuidiam  conflant,  &  ob- 
trcdatdrum  linguas  in  nos  quodammodo  pcouo- • 
eant, atque  armant,  vt  quod  ait  Paulus  a,  propter  il-  a  ad  Ronf 
los  nome  Domini  blafphemetur,quafi  caeteri  omnes  114‘ 
eorum  fimiles  fint ;  fed  etiam  quia  alios  inficiunt, ’& 
corrumpunt.,  fuoque  exemplo  in  eamdem  fceferum 
focietatem  petrahunt. 

Quocirca. Irenaeus  b  ,  cuius  meminit  Eufebius  « ,  IV, 
dc  prifeis  hzreticis  hunc  in  modum  feribit.  Qui  &  b  h'b.i.c.14. 
ipfi  ad  de  ;r  ad  tonem  diuini  nominis ;  &  Ecclefia ,  quemad-  C  l,b'4,hl(h 
modum  &  gentes  d  Satana  pramiffr  frunt ,  vti  fecundum ^  C‘?’ 
alium, &  alium  modum, qua  funt  illorum  audientes  homi¬ 
nes, &  putantes  nos  omnes  tales  ejfe  ,  auertant  aures  fisas  d 
praconio  zuritatis.  Simile  quiddam  ante  illum  dixe- 
;  rat  Iuftinus  Martyr  d  accufans  Iudaos  quod  in  Chri-  d  Dial.eum 
ftianos  calumnias  iadarent.  Itnque  ,  inquit,  non  ipfi  Triphon. 
modo  nobis  iniquitatis  eflis  caufd  ,  fed  aliis  quoque  prorfus 
mortalibus  vniuerfis ,  dr  merito  vociferatur  Ifaias.  Propter 
vos  nomen  meum  male  audit  in  gentibus.  Neque  aliter 
Epiphanius  e.  Sunt  autem  ,  ait,  a  Satana  fuborhati,  c  Hxr.1.7. 
ac  produdi  in  opprobrium  ,  &  fcandalum  Ecclefia  Dei , 
indiderunt  enim  (ibi  ipfts  cognomen  Chrtfli. morum  ad 
hoc,  vi gentes  per  ipfos  offendantur,  &  fanda  Ecclefia  Dei 
vtilitatem ,  cr  veram  pradicationem  propter  illorum  nefa¬ 
ria  fiicfn,  &  incomparabilem  improbitatem  duerfentur.  Et 
vt  gentes  ip forum  affrdud  nefaria  opera  confider antes  pu¬ 
tem  fandas  rDei  Eccltfias  tales  effe.dr  auertant  velut  dixi, 
aures  d  Dei,cjr  veritatis  dodrina. 

Deliciis  affruentes  in  conuiuiis  fisis  ,  luxuriantes  vobif-  V, 

■  eum.  Eodem  plane  modo,  vt  dixi,  loquitur  ludas. 

Hi  funt,  ait,  in  epulis  fisis  macula  conuiuantes  fine  umore : 

Videtur  autem  Interpres  hoc  loco  legiffe' 
ac  proinde  tranftulit  ,  in  conuiuiis  fuis  ,  ciim  ‘tamen 
Graeci  codices  nunc  quidem  cqnftanter  habeant 
dvctTaut ,  hoc  eft ,  in  erroribus  ,  feu  deceptionibus  fuis. 

Quippe  illi  ex  fuis  erroribus,  ac  deceptionibus  fru¬ 
dum  plane  nullum  praeter  viurn  deliciarum  carpunt, 
id  enim  fpedant  vnum  ,  vt  genio  ,  guhrque  indul- 
geant ,  fefeque  omnibus  voluptatibus  ingurgitent. 

Quod  fi  de  conuiuiis  accipias,  idem  plane  fequetur, 
idcirco  enim  conuiuia  frequentant ,  vt  gulae, ac  ven¬ 
tri  feruiant ,  quod  effe  omnibus  haereticis  commu¬ 
ne  vitium  indicat  Paulus  f,dum  eos  ait  effe ,  volupta-  f  l-a<1  Tim. 
tum  potius  amatores ,  quam  Dei:  dc  quibus  hunc  in  5‘ 
modum  feribit  Martyr  S  Ignarius.  Qiiorum  Deusven-  g  epift.  ad 
ter  efl,  qui  terrena  fapiunt, amatores  voluptatum  ,  &  non  *  a^°C  * 
Deifieciem  quidem  pietatis  prafeferentes ,  virtutem  autem 
eius  abnegantes,  Chnfium  mercantes ,  verbum  Dei  in  ta¬ 
bernis  pradicantes ,  Cr  Dominum  nofirum  Iefum  Chri- 
flum  vendentes, mulierum  corruptores,  aliena  concupifcen - 
tes ,  Cr  pecuniarum  amatores. 

Palmare  vero  illud  eft,  quod  de  Carpocratianis  V  L 
feribit  Clemens  Alexandrinus  h.  Hos ,  ait ,  diitsnt,  Cr  b  hb.j.Stto. 
aliquos  alios  fimilium  malorum  amulatores  ad  mnas  con- 
uenientes  ( neque  enim  dixerim  'gapem  eorum  congrejfio- 
nem)viros firnul,  Cr  mulieres  ,poflqnam  fatietate  venerem 
excitante  exfitturati  fuerint ,  lumine  amoto',  qmd.fjfni- 
catoriam  hanc  eorum  iuflttiam  pudore  Hffrct.iL  ,  auerfit 
lucerna  coire  quomodo  velint. ,  Cr  cum  quibus  velint.  , 
meditatos  autem  in  huiufimddi  dgape  communiohenh  in¬ 
terdiis  iam  d  quibus  velim  mulieribtu  exigere  Carpocra- 
te  a  ( dium a  enim  nefas  efl  dicere  )  leo  is  obedientiam.  Me¬ 
minere  h#iius  nefariae  corifuerudinis  Philaftrius  *  ,  i  !'b.de 
&  Thcodoretus  b.  Egregie  vero  Minuritis  1  Pelix.  )rim  (jc 
afl4d  epulas ,  inquit ,  folemni  die  coeunt ,  cum  omnibus  hsrXfcU.* 
liberis  ,  for  oribus  ,  matribus ,  fixus  omnis  homines  ,  Cr  UnOAatrio. 
omnis  vetatis.  Illic  r>ojl  multas  epulas  ,  vbi  conuinium  ca¬ 
luit  ,  Cr  inceshe  libidinis  feruor  exarfit ,  canis  ,cfin  can¬ 
delabro  nexus  efl ,  iadu  offula  vitra  (patiam  linea  ,  qua 
vindns  efl  ,  ad  impetunt. ,  &  fdltmru  prrudcatur.  SiC 

euerfo , 


Catholica?  Epift/I  I.  Petri.  475 


eutrfo  ,  atque  txtirtclo  cortfcio  lumine  impudentibus  tene¬ 
bris  nexus  infanda  cupiditatis  inuo luunt ...  Quo  pro- 
in  Apoe.|  Clfl  flut>i0  fpcdafle  vifus  cft  Tertullianus  a  ,  cum 
ait.  Dicimur  fceleratifftmi  de  Sacramento  infanticidtf , 
pabulo  inde ,  &  pofl  cortuiuium inceflo  ,  quod  euer- 
forunu  luminum-,  canes  lenones  fcilicet  tenebrarum^ ,  & 
libidinum impiarum  inuerccundiam procurent,.  Et  rur- 
cap.  s.  fus  b  Praterea  candelabra  ,  &  lucerna  ,  &  canes  ali¬ 
qui  ,  &  offula  ,  qua  illos  ad  euerjionem  luminum  ex¬ 
tendant.  Hoc  enim  paucorum  probrum  ,  &  qui¬ 
dem  haereticorum  in  omnes  Chriftiahos  ,  Gentiles 
contorquebant. 

VII.  Csterum  quod  Petrus ,  vt  Graeci  codices  habent, 

errores.non  conuiuia  nominet, eodem  omnino  refe¬ 
rendum  videtur  ,  fpedauit  enim  Apoftalus  impiam, 
ac  nefariam  interpretationem  ,  quam  impuriffimi 
mortalium  Chrifti  verbis  adhibebant ,  vt  enim  Cle¬ 
mens  Alexandrinus  obferuauir,  quod  Chriftus  apad 
cap.tf.  30.  Lucam  c  dixit.  Omni  autem  petenti  te  tribue.  Perinde 
explicabant ,  quali  doceret  Chriftus  ,  impuram  il¬ 
lam  Carpo  cratianae  fcholx  coniundionem,pra:cipe- 
retque  fccminam  cuiuis  petenti  fui  copiam  facere. 
Ita  facrofandis  Scripturx  verbis  ad  impura:  libidinis 
defenlionem  impie  abutebantur. 

VIII.  Verum  quod  attinet  ad  Apoftoli  verba  non  fatis 
liquet,  quomodo  diftinguenda  fint  poflis  enim  hoc 
fenfuacciperc.In  couiuiis  fuis  luxuriantes  vobifeum; 

,  quali  dicat  Gnofticos  in  couiuiis  fuis.vna  cum  fideli¬ 
bus  luxuriari, quod  tamen  non  facile  admiferim, ne¬ 
que  enim  fideles  amo  illo  Apoftolico  Gnofticorum 
impia, &  nefaria  conuiuia aufieflent  frequctare,Apo- 
ftolus  autem  non  fidelium, fed  Gnofticorum  couiuia, 
feu  errores  nominat.  Neque  vero  placet  quodalij 
trvitwpjgiutm ,  non  delician,  fed  infultare  interpretan¬ 
tur,  cum  aperte  Oecumenius  ad  delicias  referat.  Ita¬ 
que  fic  omnino  Apoftoli  verba  in  ordinem  redigo. 
Coinquinationes ,  &  macula  deliciis  affluentes  in  conuiuiis, 
feu  erroribus, ac  deceptionibus  fuis.  Quae  fequuntur 
autem,  luxuriantes  t/o^/cww.fequentibus  ncdo,quod 
ex  Oecumenio  aperte  deprehenditur,  fic  enim  ille 
feribit.  Quin  etiam  dum  vobifeum  coepulantur ,  non  ob 
caritatem  id  faciunt ,  &  vt  fab*  >  &  menfa  communi¬ 
cationem  ineant ,  fed  vt  occafionem  ad  deripiendas  mu¬ 
lieres  nancifcamur  ,  hi  enim  cum  oculos  habeant  ,  nihil 
aliud  ,  quam  adulteras  inficiunt  ,  atque  in  hoc  fine 
vllo  fine  peccantes  tamquam  exeerationis  filij  animas  in- 
j  flabiles  inefeant.  Verofimillimum  enim  eft.  (  quod 
nonnulli  ante  nos  obferuarunt  )  confueuilTe  Gno¬ 
fticos  in  Agapes  fidelium  fefe  infinuare  ,  non  modo 
vt  ventrem  implerent ,  fed  vt  mores  Chriftianorum 
carperent,&  fi  poflent ,  non  nullos  etiam  feducerent. 
Qua  ratione  ,  vt  arbitror  ,  fadum  cft  ,  vt  Gentiles, 
quia  nonnullos  Gnofticorum  ,  fidelium  conuiuiis 
interdic  non  ignorabant,  exiliorum  ingenio, ac mo- 
ribus.cxteros  omnes  fingerent ,  adeoque  Catholicis 
thieftea  conuiuia  ,  &  inceitas  libidines  obiicerent. 
Pergit  itaque  ApOftolus. 

14.  Oculos  habentes  plenos  adulterij ,  dr  inceffabilis  deli¬ 
rii  ,  pellicientes  animas  inflabiles ,  cor  exercitatum 
agant  ia  habentes ,  maledictionis  filij.] 

I.  Conuiuantes  itaque ,  feu  luxuriantes  vobifeum, 
hoc  nimirum  animo  ,  perditoque  confilio ,  vt  ipfi 
videlicet  nonnulla  nefaria  voluptate  obledentur , 
cum  nihil  praeter  facinus  meditari  foleant,  qui  pec¬ 
candi  conluctudine  quodam  modo  obcallucrinc. 
Iam  vero  Grxci  codices  pro  eo ,  quod  Latine  di¬ 
xit  Interpres  ,  aduLerij,  habent  ,  id  eft, 

adultera  ,  vt  fignificet ,  quod  monet  Oecumenius  , 
eps  nihil  ,mifi  adulteras  cogitare.  Hunc  locum  clc- 


A  gantiffime  tradat  au  dor  *  de  fingulamate  Cleri-  aluter.oper 
eorum  ;  fic  enim  feribit.  Infamuvt  prpffils  \  ardent  de-  Cypriani. 
fider io  feminarum ,  &  obfccenitatibus  htnniantes  malunt 
mori ,  'quam,  contenti  fint  'a  lateribus  mulierum  aliqua  dif- 
irsnriione  diuelli ,  vt  ad  explendam  [ka  ariditatis  ittdu- 
niem  punrio  temporis  non  fine  foemina  voluptate  ,  &  buric 
habent  in  mulieribus  frurium ,  vt  in  illis  femptr  defixa  in¬ 
tentione  defideria  fatient  oculorum.  Sic  inter  eoi  integritfa 
emoritur ,  vbi  omnis  commoratio  flue  conuiuetido  [fete  'com¬ 
manendo  corruptis  affectionibus  inquinatur.'  Gptids  faririUs 
Petrus  Apoftolits  defignarit  dicens ,  in  conuiuiis fuisluxn- 
riantes  oculos  habentes  plenos  moechationibus  fr  ixceffhbt- 
libus  deliriis  capientes  animas  infirmas. 

Sunt  quidem  oculi  inter  humanos  fenfusptxci.-  II. 
pui ,  vt  praeter  exteros  egregie  docet  Philo  ,  qui  ali- 

B  cubi  b  ita  feribit.  At  vifus  oculorum  quidem  int er' bm-  b  *‘b.  de  A- 
nesfenfus  eftpracipuus ,  quo  folo percipimus  res pulcherri-  ^ra*iarn' 
masfolemjunam,  coelum ,  mundum  vniuetfum.  Et  poft 
multa  ;  Hunc  enim ,  ait,  Deus  regem  eat  erorum  conflituir, 
omnium  editifiimum,  &  tamquam  in  arce  collocatum,  per¬ 
quam  familiarem  fecit  anima.  Alibi  denique  c.  Inter  ca-  c.lib-<Je/Pc' 
teros  fenfus  imperium  penes  oculos  effe  voluit ,  ideo  eos  quo-  c‘al,'eg‘b. 
que  ut  fublimi  collocauit ,  vt  principes ,  quidem  variis 

modis  honorat  os, fed  pracipue  loco  tam  iri  feni, coti fpicufc 
Ac  multa  deinceps;fcd  illud  praecipue  ,  vt  idefn  Phi-> 
lo  affirmat ,  oculi  pr.eftantum  ,  ac  dignitatem  infi- 

nuat, quod  miro  quodam  modo  &:  animum  afficit, & 
ab  animi  perturbationibus  'afficitur.  Quam  ob  cau- 
fam  dixit  apud  Matthaeunvf  Chriftus.  Oui  viderit  mu-  d  «p-f.  zt. 
lifrem  ad  coneupifcendum,  iam  moechatus  efleam  in  corde  ! 

C  fuo.  Et  Ambrofius  e.  Primum. , i n q u i x., adultera  octt !o‘rum  c 
tela  fimt,  fecunda  verborum  fed  qui  non  capit  ur  oculis,  po-  c'*' 

teft verbis  refiHere.  Nec  male  Poetae  tum  Grxci,  tum 
Latini  oculos  voluptatis  illices  die  affirmant  >  nam' 
quidam  f  illorum  dixit.  f  Profp^rli; 

Si  nefeis ,  oculi  funt  in  amore  duces.  *deg.  i  j. 

Et  Chryfoftomus,radkem  adultcrij  curiofam  aic  ffte 
vultus  contemplationemffic  etiam  ille. 

Vt  vidi,vt  perij,  vt  me  malus  abflulit  error. 

Et  alius  g quidam  feneftras  noftrarnm  mentium  t>cu-  g  Quintili*, 
los  appcllauit.  declam.i. 

PorroSaluianus  b  ,abeffe&ip,a  feritis  fuis  omne  omni-  IN* 
no  ejiam  oculorum  fcddalum  Deus  pracepit,CT  ideo  fi  quis,  b  hb.  3.  de 
inquit, viderit  mulierem  ad  coneupifcendum  eam.iammce-  I*f0U1 
chatus  eft  eam  incorde fuo. Hinc intelligere plane poffumus, 
quam  caflos  nos  effe  Salnator  iufferit ,  qui  etiam  licentiam 
vifionis  abfdditfcicns  enimfeneftras  quodammodo  effe  no- 
flrarum  mentium  vfum  oculorum  ,  &  omnes  improbas  cu¬ 
piditates  in  cor  per  oculos ,  quafiper  naturales  cuniculos 
introite.  Et  paulo  poft.  Idcirco  itaque  ,  ait ,  Deminui 
petulcos  impudicorum  hominum  intuitus  noxa  adulterij 
non  carere,  fcilicet  vt  qui  vona fide  fugeret  adulterium ,  cu- 
flodiret  asfeclum.  Mox  autem.  Vt  quam  pura  efl  pupilla 
oculi, tam  puraeffet  Chrifliani  hominis  vita,  &  fient  falua 
intuitus  incolumitate  pulueris  labe  oculus  non  reciperet  ,fic 
vita  nostra  labem  in  fe  penitus  impudicitia  non  haberet. 

Quam  ob  caufam  Seneca  i  interdum  oculorum  ia  -  «  de  remed, 
duram  comodam  effe  docet  his  plarre  verb is.  Oculo s  forcu'c. 
perdidi, habet  &  nox  fuas  voluptates-, ocjslps  perdidi,  quam 
multis  cupiditatibus  via  incifa  efhquam  multis  rebus  care- 
bis.quas  ne  videres  vel  erue  di  erant ?  Non  intelligis  partem 
inmcetia  ejfe  carit  at  e?Huic  oculi  adulterium  moflrant  ,huic 
inceflurn,huic  domum, quam  co cupi fcat, huic  vrbe,&  mala 
omnia, certe  irritamenta  funt  vitiorum,ducefque  fcelerum . 

Quamobrcm  merito,vt  feribit  iClianus  k  ,Zalecus  *  v- 
Locrenfium  Legi  flator  legem  tulifle  fertur ,  vt  oculi 
moechis  eruerentur  ;  quoniam  verb  etiam  auariti»  ’ 
oculi  fomenta  fuggerunt ,  iure  optimo  Iuftinianus  1  l  in  legg.ru- 
Imperator  abigeos, ac  horreorum  explicatores  lumi-  fti:- lir 5* 
nibus  priuados  cenfuit.Nil  itaque  mirum, fi  hoc  loco  7  &  ll“ 
Apoftolus  Gnofticorum  oculos  adulterij  feu  adultdae 
Rr  4  plenos 


V. 

i  lib.j.p** 
dag.c.n. 
b  cap.io. 

c  Matth.5. 


d  Oiat.18. 


•  Aduer.mu- 
licrcs  atubi- 
tiofius  fcot- 
cantes. 

.  iV.I. 

f  de  vera 
Virginie. 


g  Hom.n. 
ad  Roro. 


VII. 
b  Thren,  j. 


i  eap.31.4. 


Explanatio  Gap.  1 1. 


plenos  efle  ait ,  quod  videlicet  afpediu ,  vt  mox  fub-  A 
iicit ,  &  ad  fcelus  ,  ac  facinus  inflammentur  .ipil , 

&. fceminas  alliciam.  Quod  quia  apud  illos  frg- 
quentifliroum  eft ,  ac  pene  perpetuum  ,  addit.  Et  in- 
cajfabilis  dcliBi.  Gtxce  dy.onemet6<rou(  d/jt-apriat ,  vt  re¬ 
feratur  ad  oculos ,  qui  nefciant  a  peccato  auocari , 
quippe  qui  fceminas  impudice  fpe&ent ,  omniaque 
curiose  perluftrent,vt  impura  aliqua  voluptate  per- 
fruantur  ,  vt  fenfus  fit ;  oculos  impudicos  ,  lafciuof- 
que;  habentes  ,  quique  a  flagitio  ne  pun&o  quidem 
temporis  ceflare  queant. 

.  J^edte  autem  dixit  Clemens  *  Alexandrinus ;  Pul¬ 
chra  'autem  ,feu  bona  contemplans  oculus  cor  Utificat ,  hoc 
eft,  qui  reBe  contemplari  didicit ,  l&titia  afficit.  Mox  ex 
libro  Prouerbiorum  b  fubiicit.  Oculo  autem  innuens 
cum  dolo  viris  congregat  moleflias.  Dixerat  autem  pau-  B 
16  ante.  Pono  oculis  maxime  parcendum  eft, quoniam  me¬ 
lius  eft  labi  pedtbus,  quam  oculis.  Dominus  c  itaque  quam 
fieri  poteft  compendiofiffme  medetur  huic  vitio.  Si  te  tum 
inquiens  fcandaliyat  oculus,  excinde  eum ,  ex  imo  euellens 
cupiditatem  ,  lafciui  autem  afeBus ,  cr  verfatilibm ,  ac 
tamquam  canmuentibus  oculis  intueri, nihil  eft-ahud,quam 
oculis,  moechari ,  cum  per  eos  cupiditas  prima  ineat  pugna 
praludia, nxrn  ante  totum  corpm  corrumpuntur  oculi.  Sa¬ 
pienter  autem  Gregorius  Nazianzenus  d  ,  Procaces, 
ait  *  &  Midi  oculi  ea  etiam ,  qua  attingere  nefas  eft,  at¬ 
tingunt  ,  organum  nempe  omnium  promptijftrnum  ,  atque 
’  auidiftimum.  Et  alibi f  fceminas  monet, ne  procaces, 

.  &  impudicos  oculos  aliis  quibufdam  inficiant,  ocu¬ 
los  quippe  cor  nefarie  feqni  folet. 

Iam  vero  Bafiiius  f  cum  feruandae  Virginitatis  C 
praecepta  traderet.  Non  igitur ,  ait ,  oculorum  acies  ad 
omnia  pafftm  inficienda  viftbilia  pandenda  eft ,  ne  om¬ 
nem  quoque  figurarum  ,  atque  formarum  (feriem  fine  di- 
feretionis  examine  hauriens  ad  earum  pottea  turbetur  ima¬ 
gines.  Verum  apertis  ad  ea,  qua  vita  vfu  neceffario  infi¬ 
cienda  funt ,  corporeis  oculis  anima  omnino  claudet  obtu¬ 
tus ,  eofqtie  ad  veri  intuitum  luminis  ,  &  eius ,  qua  ex  illo 
infinuatur ,  pulchritudinis  confiderationem  etiam  eatenus 
claufos  peruigili  aperiet  ftudio.  Poft  multa  vero.  Non 
fit ,  ait , mollis  obtutus, ne  intuentibus  voluptatis  contra  fe 
emittat  indicia ,  neque  emiffum  forinfecus  oculi  iaBumfe 
patiatur  attingere ,  ne  hoc  veluti  ignito  taculo  in  corde  per- 
cujfa  ad  voluptatis  inflammetur  imagines.  Et  multa  de¬ 
inceps  in  eamdem  fententiam  prudentiflime  fubii¬ 
cit.  Chryfoftomus  8  vero.  Etenim ,  ait ,  fi  alienam  pul-  ^ 
chritudinem  curio  ffus  perferutatus  fueris ,  hic  arma  iniqui¬ 
tatis  effeBus  eff  oculus  non  a  propria  efficientia ,  oculi  enim 
eft  videre,  non  impudice  videre  ,fed  a  iubentis  cogitationis 
malitia, quod fi  illum  continueris ,  atque  reft&naueris ,  tum 
iuttitia  arma  effeBus  eft. 

Quocirca  Hieremias  h  .  Oculus  meus  ,  dixit  <,de- 
pradatus  eff  animam  meam .  Quo  loco  Hieronymus. 
Cum  per  incuriam, inquit ,  afeBus  patefaBus  fuerit  ten- 
tationi  aditus,  vix  tranquillitatem  inuemet  animus  turba¬ 
tus,  nift  illi  fubuenerit  diurna  pietatis  intuitus.  Hinc  eff, 
quod  Beatus  lob  dit  * .  Pepigi  foedus  cum  oculis  meis ,  vt 
ne  cogitarem  quidem  de  Virgine.  Vtenirn  cogitationes  cor¬ 
dis  catte  feruare  pojfet, foedus  cum  oculis  pepigit ,  ne  prius 
incaute  a  f  iceret,  quod  poftmodum  intuitus  amaret.  Valde 
namque  eff,  quod  caro  deorfum  trahit ,  &  femel  [feries  for-  E 
ma  cordi  per  oculos  alligata  vix  magni  luBaminis  manu 
foluitur.  Ne  ergo  quadam  lubrica  in  cogitatione  verfe- 
mus,  prouidendum  nobis  eft, quia  intueri  non  debet ,  quod 
non  licet  concispifri.  Vt  enim  munda  mens  in  cogitatione 
feruetur ,  klafciuia  voluptatis  fua  deprimendi  funt  oculi, 
quafi quidam  raptores  ad  culpam.  Et  poft  nonnulla. Sub 
ludat,  inquit ,  voce ,  qua  exteriora  videndo  concupifcens 
bona  interiora  perdiderat,  propheta  dicit.  Oculus  meus  de- 
pradatus  eft  animam  meam.  Concupifcendo  enim  vifibilia , 
inutfibiles  virtutes  amifitr  Qua  ergo  interiorem  ftuBum 


per  exteriorem  vifum  perdidit, per  oculum  corporis  perruiit 


-  His  mire  confentiunt ,  qua;  feribit  Gregorius  a , 
ait  enim  fenfuum  externorum  opera  appetitiones  V  1 1  T. 
animi  excitari, inflammarique,  vt  merito. dixerit  Hie-  a  lib.u.Mo, 
remias  mortem  ingredi  per  feneftras.  'Fum  fiibdit.  c.x. 
Quifqnis  vero  per  has  corporis  fate  siros  incaute  exterius 
reficit ,  plerumque  1 n  delectationem  peccati  etiam  nolens 
cadit ,  atque  obligatus  defiderits  incipit  velle, quod  noluit ; 
praceps  quippe  anima  dum  ante  non  prouidet ,  ne  incau¬ 
te  videat  quod  concupifcat ,  caca  poft  incipit  defiderare, 
quod  vidit.  Vnde  (V  propheta  mens ,  qua  fubleuata  fape 
myfteriis  internis  intererat,  quia  alienam  coniugem  incau¬ 
te  vidit,  obtenebratapoftmodum  ftbimet  illicite  coniunxit. 

Plura  deinceps  addit ,  quae  eodem  referuntur.  Pro¬ 
caces  igitur  oculi  flagitium  perpetuo  fouerc  dicun¬ 
tur,  quo  nomine  Petrus  Gnofticos  perftringit,  quafi 
dicat ,  eos  adeo  impuris  voluptatibus  addi&os  efle, 
vt  oculorum  procacitate  libidinem  fpirent.  Seneca b  b  nSt» 
vero  exemplum  narrat  hominis  impuriflimi,  qui  fibiclu2:ft‘c‘  l6‘ 
fpecula  c6fecerat,quibus  fiias  nefarias  libidines  etiam 
auerfus  fpe&are  pofTet’,  nimirum  ille  oculos  habe¬ 
bat  inceflabilis  deli&i  ,  &  abominanda:  foeditatis 
fpedtatores. 

Pellicientes  animas  inttabiles.Grx.cc  <f 'tAca^omc,  hoc  I  X. 

eft  ,  inefeantes ,  quafi  oculis  ,  ac  procaci  intuitu  alios 
ad  facinus  prouocent ,  vt  paulo  ante  dixi.  Eam",  ni 
fallor  ,  ob  caufam  foeminae  Hiero fofynritanae  ab 
Ifaiacgraui  oratione  reprehenduntur.  Pro  eo.  inquit,  c  cap  3-  1* 
quod  eleuata  funt,  filia  Sion  ,&  ambulaverunt*  extento 
collo,  &  nutibus  oculorum  ibant., &  plaudebant*.  Super¬ 
biam  enim  ,  &  procacitatem  earum  deferibit ,  vt 
Bafiiius  ,  Cyrillus  ,  &  Hieronymus  explicant  -,  & 

Bafiiius  quidem  hunc  in  modum  loquitur.  Qua  in 
animo  conftituit  captare  multos ,  ac  venari  laqueo  fua  ele¬ 
gantis  forma,  collo  incedit  in  fub  lime  porreBo ,  <ffr  in  nuti¬ 
bus  item  oculorum  probatio  redditur  mulieris  fornicaria, 

&  procaris  ad  opera  ipfit  anhelantis  fafrino,  ac  noxio  afe- 
Bu.  Ipfo  enim  intuitu  obfeoenam  demonttrat  anima  impu¬ 
ritatem.  Dum  enim  fuauiter,  &  blandis  arridet  ocellis , 
prolicit  ad  explendam  libidinem ,  iaBu  enim  oculorum,  fi¬ 
git  tam  plane  exitialem  emittit ,  cumfmodi  tandem  obti¬ 
net  rumor  de  Bafilifri  natura ,  quem  dicunt  folo  afeclu 
corrumpere  fuos  (fellatores.  Eodem  refero ,  quse  feribit 
Sapiens  d.  Fornicatio  mulieris  in  extollentia  oculorum, Ecdef.zs. 
in  palpebris  illius  cognofdtur.  1 

Quapro  pter  refte  omnino  praecipit  Auguftinus  e . 

Oculi,  inquit  ,vettrietfi  iaciunturin  aliquam fcemina-  ^achlstTjr" 
rum,  figantur  in  nulla,  neque  enim  quando  proceditis ,  foe-  I0?i 
minas  videre  prohibemini, fed  appetere,  aut  ab  ipfts  ap¬ 
peti  velle  crimino  fum  eft, nec  folo  taBu ,  &  affeBufcd  afe- 
Bu  quoque  appetitur,  &  appetit  concupifcentiafcemina- 
rum.  Nec  dicatis  vos  habere  animos  pudicos ,  fi  habetis 
oculos  impudicos ,  quia  impudicus  oculus  impudici  cordis 
eft  nuntius  ,  &  cum  fe  inuiceiru  ftbimet  etianu,  tacente 
lingua  confeBu  mutuo  corda  nuntiant,  impudica ,  & 
fecundum  concupifcentiam  carnis  alterutro  delcBantttr 
ardore ,  etiam  intaBis  ab  immunda,  violatione  corporibus 
fugit  cattitas  ipfa  de  moribus.  Haec  vere  ,  ac  (apien- 
ter  fuis  Clericis  praecipit  Auguftinus  probe  intel- 
ligcns  ,  quanta  fit  oculorum  vis  ,  vei  ad  pudici¬ 
tiam  retinendam  ,  vel  ad  libidinis  flammas  inci¬ 
tandas. 

Pellici  autem  ait  Apoftolus  ,  animas  inttabiles, 
hoc  eft,  aegras  ,  atque  imbecillas,  in  quibus  non¬ 
dum  continentia  altas  ,  ac  firmas  radices  egit ; 
hae  namque  facile  etiam  nullo  impellente  laban¬ 
tur  ,  &  obiedta  quauis  illecebra  iubito  inefean- 
tur.  Vt  autem  appareat  ,  quam  graue  ab  huiuimo- 
di  hominibus  periculum  immineat  ,  illico  lubdit. 

Cor  exercitatum avaritia  habentes,  maledillioms  filijt* 

Pro 


Catholica;  Epifl  II  Petri.  477 


Vio  auaritia  autem  ,  Grsec£  numero  multitudinis  di¬ 
xit  Apoftolus  quid  autem  jit  di¬ 

xi  alibi  ad  epiftolas  Pauli,  vbi  ea  vox  frequenter 
vfurpatur.  Eft  autem  ,  vt  vno  verbo  dicam,  appeti¬ 
tus  plus  habendi.  Nec  folum  ad  auri ,  argentive  cu¬ 
piditatem  ,  fed  etiam  ad  impurae  voluptatis  appeti¬ 
tionem  refertur,  vt  quod  rede  monet  Oecumenius, 
non  auaritia:  modo  ,  fed  impudicitiae  vfum  ,  atque 
exercitationem  obiiciat,  quafi  dicat,eos  plus  haben¬ 
di,  defiderio  inflammatos  ,  nihil  nifi  l_ib.idin.ehv,  &c 
auaritiam  meditari,  qui  in  eo  toti  funt,  vt  aurum,ar- 
.gentumve  corradant  ,&  voluptatibus  fHp  conftrin- 
gendos  pratbeant ,  a  quibus  hic  ipfe  Apoftolus  ab- 
ftinendum  docuit  ,  cum  *  dixit.  Obfecro  itaque  vos 


A  hic  enim  &  animam  futim  venalem  habet. 

Hanc  igitur  dum  pleriquc  fedantur  ,  derelin-  1 1. 
quunt  viam  redam  ,  hoc  eft ,  vt  loquitur  Paulus  » ,  a  i.Tim.ff. 
err atterunt  a  fide.  Siue  quia  receflerunt  ab  Ecclefia, vc  lo‘ 
plurimis  htereticis  accidit, flue  quia  fldei  animo  con¬ 
cepta:  congruentes  mores  non  accommodarunt 
praeterea  tnferuerunt  fe  doloribus  multis ;  hoc  eft,  vt 
Hebraei  loquuntur  , flagitifs ,  atque  peccatis.  Propter 
hoc  igitur,  ait  Profper  !>,  eis,  qui  militant  Deo,  fugienda  b^ib.i.rh  vi- 
funt  diuitia  ,  quas  qui  habere  volunt ,  fine  labore  non~,  ta  contemp, 
quarunt ,  fine  difficultate  non  inueniunt ,  fine  cura  non  fer-  cai5- 1  i  • 
itant ,  fine  anxia  deletlatione  non  poffident ,  fine  dolore 
non  perdunt.  De  his  igitur  ait  Petrus.  Derelinquentes 
reSlamviam  ,  quam  videlicet  Chriftus  Dominus  do- 


■tamquam  aduenas ,  cr  peregrinos  abftmere  vos  a  carnali-  ^  ctiit,qui  fc. dixit  Ccflc,  viam,  veritatem,  ao vitam,  af  c  Ioan.14.ff. 

It  tat  AofrAaviie  /iwd  wi/rV/ltif  XVtUC  ftni.YVt./lVn  _  Fcn*^(7tf*  .firm-inirnirt/s  rt/ve  m  n  «  •  Cn  Cr*  /-•  M  ..  _ 


u  defideriis  ,  qua  militant  aduersits  animam.  Egregie 
b  Serm.i.dc  autem  L,eo,  Pontifex  Ai  Cui  autem ,  inquit-,  mfi.diabolo 
afeen.  cap.j.  carnales  militant  voluptates  ,  qui  animas  ad  fuperna  ten¬ 
dentes  corruptibilium  bonorum,  delectationibus  obligare, 
&  ab  illis  fedibus ,  de  quibus  ipfe  excidit ,  gaudet. abdu¬ 
cere  ?  Quocirca  rede  addit  Apoftolus  ,  hos  efle  ma- 
ledidionis  filios ,  hoc  eft  ,  homines  deteftandos ,  & 
c  Phil.j.i?.  exeeratione  dignillimps  ,  de  quibus  merito  Paulus  c 
ait.  Quomm  Deus  venter  e  fi ,  &  gloria  in  ctmfitfione 
ipfirum,  qm  terrena  (apiunt. 

XII.  De  hoc  porro  hominum  genere  ita  feribit  Phi- 
d li.de Som-  lo  J.  Hi  poflquam  per  totum  diem  in  tribunalibus ,  in_, 
nus.  curiis  ,  in  theatris  ,  &  vbique  molefti  fuerint  aliis ,  reuer- 

fi  fuam  domum  deftruunt ,  infelices  ,  non  loquor  de  adtfi- 


firmatueque  eos ,  qui  fe  foquerentur,  non  afflbu latu¬ 
ros  in  tenebris  ,  fed  habituros  lumen  Vita:.  Quin 
etiam  addidit  <•,  fe  efte  oftiura.  Ego,  inquit  ,  fiirn  cUojn-13,,S- 
oftium  ,  per  me  fi  quis  introierit , fatuabitur ,  ingredietur, 

&  egredietur,  &  pafcua  inueniet.  Porro  hi ,  quos  hoc 

loco  perftringit  Petrus,  errauerunr  tum  in  fide ,  ac 

reda  dodrina,tum  etiam  in  moribus,  vitatque  adio- 
nibus  ,  fiquidem  quicquid  agant  homines  extra  Ec- 
cleflam  ,  8c  fine  Chrifto  ,fruftra  laborant ,  &  quod 
attinet  ad  praemium .  aeterna;- vitae  ,  oleum  ,  atque 
operam  perdunt. 

Rede  namque  fcripflt  alicubi  Auguftinus  c.  Df-  III. 

eant  ergo  pagani  ,  bene  viuimus ,  fi  per  oflium  non  in-  e  Trad.  4*. 
trant  ,quid  eis  prodefi ,  vnde gloriantur  ?  Jd  hoc  'enim  de  -  in  Ioai1,  - 


cits  ,  fed  de  anima  cognata  domo  ,  hoc  eft ,  corpore ,  quod  £  bet  vnicuique  prodeffe  bene  viuere,  vt  detur  illi  femper  vi - 


immodicis  deliciis  aliis  fuper  alias  ingeftis  obruunt,  er  me¬ 
ro  multo  rigant ,  donec  ratio  merfa  pereat &  affectus, 
qui  fub  ventre  nafcuntuir ,  ex  fiituntate  in  ejfravcm  ra¬ 
biem  conciti ,  quicquid  obuiam  fit ,  corripiunt  ad  fedan- 
c  li  de  mfid  ^as  Bidinis  furentis  ftimulos.  Alibi c  vero  voluptatem 
opit'.  ferpenti  comparat ,  cuius  aftu  Eua  omnium  Mater 
primurn  feduda  eft.  Itaque  prudenter,  admodum 
f  Serm.j.de  monet  Leo  * .  Fugiantur  ait ,  noxia  voluptates,  inimi- 
F.piphan.c.4  Ca gaudia,  &  defideria  iam  iamque  peritura quis  fruEltu 
efl ,  qiuve  vtilitas  ea  indefirtenter  cupere ,  qua  etiam  fi  non 
deferant,  deferenda  funt. 


utre  ,  nam  cui  non  datur  femper  viuere,  quid  prodefi  bene 
viuere  ?  quia  nec  bene  viuere  dicendi  funt ,  qui  finem  bene 
viuendi ,  vel  per  cacitatem  it  e  fidunt ,  vtl  per  inflationem 
contemnunt.  Poft  nonnulla  vero.  Fuerunt  ergo,  ait, 
quidam  phiio fophi  de  virtutibus  *  &  vitiis  fubtilia  multa 
tra&dfites,  diuidentes,  definientes,  ratiocinantes,  acutiffime 
concludentes,  libros  implent  es, fuam  fapientiam  buccis  con¬ 
crepantibus  ventilantes, qui  etiam  dicere  auderent  homini¬ 
bus.  Nos  fquiminifeclam  noffram  tenete ,  fi  vultis  bene 
viuere.  Sed  non  intrabant  per  oftium ,  perdere  volebant, 
maciare,  &  occidere.  Quibus  mire  confenciunt ,  quae 
feribir  Gregorius  ;.  Ille  ergo  -  ait  ,*d mile  ffuium  in- £ lih^.regef. 
trat  per  oftium ,  qui  intrat  per  Chriflum  ,  ipfe  autem  per  eP-47- 
C.hriftum  ingreditur,  qui  de  eodem  creatore, ac  redemptore 
.  humani  generis  vera  fentit ,  &  pradicat ,  er  pradicata 
Nimirum  hoc  ex  fuperioribus  neceflario  lequi-  cuftodit. 

-  «WJ hi  jjem  pian£  de  haereticiS^ Ydribit  Cyprianus  S,  IV. 

cum  enim  attuliflet  verba  loannis  in  Apocalypfi  h.  g  ad  Nouat. 
Distes  fum,  &  ditatus,  &  nullius  rei  egeo.efi  nefas ,  quo -  caP-  *• 
niam  tu  es  mifer,  &  miferabilis  ,  dr  cacas ,  &  pauper',  &  h  CaP-?>:7- 
nudus.  Subdit.  Has  opes ,  has  diuitias  paupertatis  pro 
certo  poffidere  fe  credat, quifquis  Chriffi  Ecclefia  derelicta 
ratione  caca  apud  temerarios  illos  fchif  natum  duces,  & 
diffenfionis  auctores  conuerti  non  trepidat ,  quos  loannts 
antichriftos  appellat ,  quos  Euangelista  paleis  fimilat,  quos 
Ddminus  Chriftus  fures,  &  latrones  defignat  ,ficut  ipfe  in 
Euangelio  declarat. 

Secuti  viam  Balaam  ex  Bdfor,  qui  mercedem  iniquita-  V. 

lis  amauit.  Indicat  hiftoriatn  ,  quae  habetur  in  libro 
Numerorum  Siquidem  Balac  Moabitarum  Rex  I  cap.it. 


Derelinquentes  rectam  viante  erraucrunt  fecuti 
viam  Balaam, qui  mercedem  iniquitatis  amauit  f] 


tur ,  qUi  enim  voluptates,  &  auaritiam  fedantur,hi 
procul  dubiosa  reda  aberrant  via,  &  quod  caput 
eft,  nonnumquam  etiam  ab  Ecclefia  recedunt,  extra 
quam  nemini  poreft  aditus,  patere  ad  lalutem.  auari¬ 
tiae  autem  ftudium  ,  &  voluptatum  cupiditas  menti 
tenebras  offundunt, vt  nihil  propius  fit, quam  vt  rc^ 
g  r.adTim.  da  fides  deferatur.  Sic  enim  ait  Paulus  " .  Radix  om- 
6,l°’  nium  malorum  eft  cupiditas' ,  quam  quidam  appetentes  er- 
rauerunt  aft.de  ,  &  infemerunt  fe  doloribus  multis.  Qup 
loco  Ambrofius  ,  quia ,  inquit ,  omnia  malapoteft  ad¬ 
mittere  ,  ideo  radix  omnium  malorum  eft ,  quia  vt  deftde- 
ria  fua  expleat,  (  quod  tamen  impojfibile  eft  ,  vt  ipfa  affe- 
quatur )  &  maleficia,  &  homicidia.  &  obfcccnitatem  ,  & 
h  li.de  Caim  quicquid  fceleris  eft,  perpetrat.  Idem  vero  ali bi  h .  Hua- 


omnibus  inuida ,  fibi  vilis ,  in  (umrnis  diuitiis  tnops ,  affe- 
Elu  extenuat  quod  fenfu  abundat. ,  nullus  rapiendi, modus, 
vbi  nulla  rnenfura  cupiendi ,  elementa  concutit.,  mare  ful- 
cat ,  terram  effodit ,  coelum -votis  fatigat ,  nec  fereno  grata, 
nec  nubilo,  condemnat  pronent us  annuos  ,foetitfque  terra- 
i  Bias.  rurn  arguit.  Nec  male  quidam  »  pecunia:  ftudium 
K  Timon,  metropolim  omnium  malorum  vocat.  Et  alias  k 
quifpiam  duo  dixit  efle  malorum  elementa, inexple¬ 
bilem. opum  cupiditatem  ,  &  gloriae, appetitionem. 
1  Ecck.ic.9.  Sapiens  1  vero.  Auaro  ,  mquic  ,  ntkrl  eft  fbeteftius. 


&  Abel.  ritia  quo  plura  abflulerit ,  eo  magis  inoperti  fe  effteredit,  E  ingenti  propofito  praemio  Balaam  acccrfiri  iuflrt,in- 

* — . :J‘  fignem  videlicet  magum,  atque  ariolum,  vt  populo 

Iliraelitieo  feliciter  progredienfi  dira  imprecaretur. 
Dicitur-autem  hoc  loco  Balaam  ex  Bofor,hoceft, 
filius  Bofor ,  vt  aperte  indicant  Gneci  Codices ,  qui 
habent  t»  forop.  Cum- tamen  in  libro  Numerorum 
dicatur  filius  Beor  ,  vt  ibi  Beor ,  pro  Bofor  ,  vel  hic 
Bofor  loco  Beor  pofitum  efle  videatur,nifi  quis  ma¬ 
lit  huius  Balaam  parentem  fuifle  binomium.  Ambi¬ 
gitur  autem  fuentne  Balaam  verus  Dei  vates  ,  nec 
enim  defum,-qui  k  affiitaent,  quales' fuifle  dicantur  K 
Sibylla:, 


Eugubin. 


478 


Explanatio  Cap.  II. 


Sibyllae,  &  apud  TEgyprios  Mercurius  Trifmegiftus.  A 
Negari  enim  non  poteft,edidifTe  illum  egregium  de 
d  Nara. 14.  Cluilio  *  vaticinium  ,  quin  etiam  Deum  quaefifTe 
*7v  dicitur  b,  antequam  oracula  ederet.  Certe  Hierony- 

c  in 'tradit  mils  c  >  Mum,  ait ,  fuifle  primum  virum  fandum  ,  ac 
Hcbraic.10  '  Dei  prophetam,  Sed pofle a, inquit, per inobedieniiam, 
Genef.  defideriurn  munerum ,  dum  Ifrael  maledicere  cupit  di~ 

uini  vocabulo  nuncupatur.Nzc  diferepare  videtur  Ter¬ 
ti  lib.  4*in  tullianus  d .  Balaam ,  inquit ,  ‘Prophetes  in  arithmis 
Maic;o.c.i8  accerfitus  d  Rege  Balachad  maledicendum  Ifraelem,cum 
quo  pralium  inibat  ,  fimul  fpiritu  implebatur  non  ad 
quam  venerat,  male dittionem,  fed  quam  illi  tpfa  hora  fpi- 
ritus  fug^erebat,  benedictionem  pronuntiabat. ,  antepro- 
fejfusapud  nuntios  regios ,  mox  etiam  apud  ipfum  ,  id  fe 
pronuntiaturum ,  quod  Deus  ori  eius  indidiffet.  Caite- 
rum  nihil  dubito  fuifle  illum  vere  magum,&  diabo-  B 
t  lib.  de  Wfa  li  Interpretem,  quod  afferunt  Grcgorius  c  Nyffenus, 
Mof.fub fin.  Procopius  Cyrillus  6  Aiexandrinus,ScTheodore- 
*  tush‘  Inter  Latinos  autem  Ambrofius  1 ,  Augufti- 

dor.inSpiT*  nus  k>  libanus  I  :  idque  aperte  indicat  arioli  no¬ 
li  quaift.  40.  men  ,  fic  autem  eum  appellat  Mofes  w . '  Mifitergo, 
ia  Num.  ait ,  nuntios  ad  Balaam  filium  Beor  ariolum,  idque  ipfe 
L  Sc*/io>  de  ie  con^rmat  >  dum  afl  captandum  augurium  fe- 
*ep  &  q1 4/  Ptem  aras  extruxit  idolo  Baal,  eique  vidimas  immo- 
Nam. ^  lauic.  .Denique  tenrauit  maledida,&  exeerationes  in 
1  Num  ij.  Dei  populum  iadare  ,  idque  omnino  fadurus  erar, 
m  Num.  tz.  nifidiumavi  prohibitus  fuiflet.  Non  me  tamen  fu- 
n  Ia  tradit,  ghexiftimaflc  Hebraeos, vtaudoreftHieronymus  ”, 
Hebraic.in  Balaam  amicum  Iob  fuifle,  qui  apud  illum  0  Eliu 
Genef. affir-  appellatur,  fed  eos  vehementer  falli  indicant  Se-  q 
&*Auft  C)'1”  Ptuag’nta’  ft1”  affirmant  Eliu  fuifle  ex  regione  Aufi- 
men  in  iob  ’  h°c  >  Idumaeum  ,  cum  ex  Deuteronomio  p 

qui  ttibuun-  conflet  Balaam  fuifle  ex  Mefbpotamia  Syriae.  Deni- 
tur  Hieron.  que  ltegari  non  poteft  fuifle  illum  impium  ,ac  faci- 
o^ob"  z  i  noi°ffim  >non  folum  quia  modis  omnibus  conatus 
P  4  l }%?  8iris  exeerarionibus  Ifraeliticum  populum  per¬ 

dere,  fed  quia  illi  materiam,  &  occafionem  peccan- 
q  Nam.ji.s.  8i  obiecic,  vt  merito  ab  exercitu  fuerit  occifus  <5 .  At 
&  1 6.  dicirur  quaefifle  Deum  , fateor,  fed  quem  ille  Deum 
putabar ,  quem  Mofes  nomine  Iehoua deferibit,  vc 
indicet  Balaam  errorem  qui  verum  Dei  nomen  Dae¬ 
moni,  vel  falfo  certe  numini  tribueret. 

V  I.  Ait  itaque  Petrus  a  reda  via  hos  homines  aber- 
raffc,  &  fcquutos  effle  exemplum  Balaam, qui  munc- 
iuip  cupiditate  inflammatus  nefarium  fcelus  aggref- 
fus  efl  ,  qui  propterea  dicitur  mercedcm  iniquitatis 
amaffle.  Nam  vt  ait  Oecumenius.  Hinc  cognofcere 
poffumus  Balaam  ex  auaritia  affeblu  ,  quem  furiofo  fuo 
vaticinio  alebat  ,.femel  a  Deo  prohibitum  ,  iterum  conten¬ 
tiose  ire  ad  Balacfcfiinaffe ,  &  timore  Dei ,  terronbufque 
in  itinere  correptum  beneditiionis  orationem  non  immutaf. 
fe.  Hoc  eodem  Balaam  exemplo  vfus  efl  etiam  lu¬ 
das.  Errore  ,  inquit,  Balaam  mercede  ejfufi  funt.  Scri¬ 
bit  enim  Mofes  fuifle  illum  pretij  cupiditate  alle- 
dum,ira  enim  feribit.  Perrexerunt  que  feniores  Moab , 

&  maiores,  natu  Madian  habentes  di uinationis  pretium. 
Obferuatautem  Oecumenius  hoc  inter  vaticinium, 
veramque  prophetiam,  &  magicum  furorem  ,  quam 
Graeci  /uarn/a:  nominant ,  potifflimum  intereffle , 
quod  prophclac  fcientes  dicanr  ea, quae  prxnunciant,  £ 
contra  vero  qui  magico  furore  agitantur,  ea,  quae  ef¬ 
fundunt,  prorfus  ignorent.  Quamquam  Balaam, vt 
idem  Oecumenius  obferuat,  probe  videtur  agnouif- 
fc,qui  diceret, cum  pro  exeeratione,  quam  cupiebat 
intentare  ,  fe  bene  precari  animaduerteret ,  Deo  vi¬ 
delicet  aninuim  eiuspermouente,  8c  alio, quam  ipfe 
cupetet, impellente.  Vtcnim  feribit  Auguflinus  c . 

X1‘  ‘ ar  c'  omnipotens  in  cordibus  hominum  etiam  motum  vo¬ 
luntatis  eorum, vt  per  eos  agat,,  quod  per  eos  agere  ipfe  vo¬ 
luerit.  Lictrt  igitur  Balaam  mala  cuperet  imprecari, 
coadus  tamen  eft, populo  benedicere,  quod  ipfemet 


'gnificauit,  cum  dixit  *.  Ecce  adfum ,  numqitid  loqui  a  Nmn.t 
P°tero  ahud ,  nifi  quod  Deus  pqfuerit  in  ore  meo  ?  quip-  38, 

Pe  ille  ab  Angelo  fuerat  feuere  monitus  ;  qua  de  rc 
fubditPetrus. 

1 6.  Correptionem  vero  habuit  fu  a  vefania  fu  biuga  - 
le  mutum  hominis  voce  loquens prohibuit  Propheta 
infipientiam .] 

Alludit  ad  hiftoriam ,  quam  modo  indicauerat,  I. 
vt  enim  feribit  Mofes  ,  cum  Balaam  infidens  afinx 
ad  Balac  Regem  pergeret ,  fictit  Angelus  Domini  in 
via  contra  B  alaam ,  cernens  autem  afina  Angelum  flan¬ 
tem  in  via  euaginato  gladio ,  auertit  fe  de  itinere,  &  ibat, 
per  agrum  ,  quam  cum  verberaret  Balaam ,  &  vellet  ad 
feniitam  reducere  ,  fietit  Angelus  in  angufliis  duarum 
maceriarum ,  quibus  vinea  tingebantur,quem  videns  afina 
iunxit  fe  parieti ,  &  attriuit  fe  dentis  pedem ,  at  ille  iterum 
verberabat  eam  ,  &  nihilominus  Angelus  ad  locum  an- 
guftum  tranfiens ,  vbi  nec  ad  dexteram  ,  nec  ad  Jintflram 
poterat  deuiare ,  obuius  fietit  •,  cumque  vidiffet  afina  flan * 
tern  Angelum  ,  concidit  fub  pedibus  fedentis,  qui  iratus 
vehementius ,  cadebat  fujle  latera  eius.  Apernitque  Do¬ 
minus  os  afina ,  locuta  efl.  Quid  feti  tibi  ?  cur  percu¬ 
tis  me  ?  ecce  iam  tertio  ,■  refpondit  Balaam ,  quia  comme- 
ruifli ,  illufifh  mihi ,  vtinam  haberem  gladium ,  vt  te  per¬ 
cuterem  ;  dixit  af  na ,  Nonne  animal  tuum  fum  ,  cui  fem- 
per  federe  confueitifli  vfque  in  prafentem  diem  i  dic  quid 
fimile  vmquam  fecerim  tibi  ?  at  ille  ait,  Numqnam  ;  Pro¬ 
tinus  aperuit  Dominus  oculos  Balaam ,  &  vidit  Angelum 
flantem  in  via  euaginato  gladio ,  adorauitcjue  eum  pronus 
in  terram.  Ad  hanc  igitur  hiftoriam  alludeps  Petrus, 

Balaam  ait,  correptionem  habuifle  fute  vefania:  •,  vi¬ 
detur  autem  correptionem  tribuere  non  Angelo, 
fed  afinae ;  fubdir  enim: 

Subiugale  mutum  hominis  voce  loquens  prohibuit  Tro-  1 1. 

pheta  infipientiam.  Stolidum  quidem,  ac  mutum  ani¬ 
mal  ne  verbum  quidem  dixit,  quo  Balaam  vefania, 
atque  temeritas  prohiberetur  ,  aut  faltem  cohibere¬ 
tur,  tantum  enim  afina  quefta  eft  ,  quqd  fe  imme¬ 
rentem  fufte  ciederet ,  Angelus  autem  humana  vocc 
loquens  mortem  Balaam  minatus  eft,vetuitque  aliud 
quidquam  loqui ,  quam  quod  ipfe  praeceperit.  Cur 
igitur  ait  Pecrus  a  fuo  itimenroftiilfe  Balaam  a  praHo 
confilio  reuocatum  ?  An  quiaiumenti  trepidatio ,  & 
diucrticula  hominem  in  itinere  rccarclaruntjhumana 
vero  alloquutio  in  ftuporem ,  atque  admirationem 
adduxit,  vt  Angeli  verba, &  praeceptum  maiori  qua¬ 
dam  veneratione  exciperet  ?  An  quia  ipfa  iumenti 
allocutione  diuinam  vim  a^nofeere  coadus  eft,  ac 
propterea  monenti  Angelo  ndem  habuit ,  ac  prteci- 
pienti  obtemperaturum  fe  recepit  ?  Sane  permirum 
eft  hominem  fnifl-e  adeo  flue  ftupidum ,  nue  vecor¬ 
dem, vr  cum  humana,  atque  articulata  voce  loquen- 
tem  afinam  audirer, non  continuo  obftupefceret,  ftd 
cum  ea  non  aliter,  ac  cum  famulo  altercaretur.  Nec 
enim  poterat  ignorare  id  fupra  naturam  fieri ,  atque 
adeo  aliquid  fubeffe  auguftius  ,  arque  diuinius  ,  fed 
nimirum  homo  magicis  artibus  afflictus  ,  id  dtemo- 
num  opera  fieri  poffle  non  ignorabat.  Sic  enim  olim 
Daemon  ferpentis  lingua  vfus  Euam  deceperat ;  po¬ 
tuit  igitur  fufpicari  Daemonem  fibi  voluifle  impo¬ 
nere, ac  propterea  fpe  praemij  alledns  etiam  fi  moni¬ 
tus  fuiffl:t  a  Deo  nequidquam  contra  populum  ef¬ 
futiret,  in  fuo  tamen  iniquo  exeerandi  confilio  per- 
fiftebat,  atque  ob  eam  caufam  obuiam  fadus  eft  illi 
Angelus,  vt  partim  per  fe  ,partim  per  afinam  homi¬ 
nem  caftigarec.  Humana  porro  fpecie  fefe  primum 
afinae  fpedandum  exhibuit ,  mox  eriam  ipfi  Balaam 
fefe  confpicuum  oftendit,ita  enim  hominis  caecitas, 
fk  praefrada  mens  magis  enituir. 

Vfus 


479 


Catholica  Epift.II.  Petri. 


I  j  j.  V fus  porr&  eft  Deas  voce  afinae ,  eiufque  organis 

Angeli  opera  verba  efformauit,vt  quod  monet  Gre- 
a  lib.^svita  gorius  a  Nyffenus,  auguris  vanitas  &  caftigaretur, 
Mof.fub  fin.  &  erudiretur ,  qui  ex  artis  fuse  praeferipto  ruditum 
afinas,  atque  auium  garritum,  quali  omina  ,  quae  fu¬ 
tura  portenderent,  ineptiffime  obferuare  confueue- 
rat.  Ad  mores  autem  pertinet  quod  obferuat  Gre- 
b  j.par.paft.  gorius  b*  sifina .  inquit ,  retardata  Angelum  videt, 
admonit.  ij.  quem  Balaam  necdum  videbat, quia  plerumque  carentar- 
da  per  molefiias  flagello  fuo  menti  indicat  Deum ,  quem 
e  li.17.M0r.  ipfa  carni  prafidens  non  videbat.  Sic  etiam  idem  alibi  c 
<ap.i.  monet.  Sicut  irrationale  animal  rationis  verba  edidit, 
nec  tamen  ad  permutationem  natura  rationalis  accejftt,  ita 
fape  quilibet  indignus  (anfta  verba  per  prophetia  fpiritum 
accipit ,  fed  tamen  ad  promerendam  fanchtatis  gloriam 
non  pertingit,  vt  &  fupra  fe  loquendo  emineat,  &  infra  fe 
viutndo  torpefcaL.  Angelus  porro  fulgenti  gladio 
mortem  minatur  Balaam  ,  Ci  aliter  loquatur  ,  quam 
ipfe  cius  mentem  afflarit. 

I  V.  Sed  mirum  id  ,ac  plane  fuperuacaneum  videri 
poffit,  nam  fi  Deus  ita  eius  mentem  fuo  diuino  Spi¬ 
ritu  occupare  poterat  ,vt  omnino  aliud  effati  non 
poftec,quam  quod  fibidiuinitus  inditum  cffet,quor- 
fum  ifta  comminatio, &  toties  iterata  prrcceptio?Sed 
nimirum  cupiebat  Deus  Balaam  voluntatem  huma¬ 
no  quodam  more  immutare, vt  ille  fponte  fefe,ac  li¬ 
bere  diuino  imperio  fubderet ,  atque  adeo  non  tam 
ipe  prsemij ,  quam  obtemperandi  voluntate  iter  fu- 
Iceptum  conficeret.  Quod  quoniam  non  impetra- 
uit ,  fed  ille  in  fua  nequitia ,  atque  impietate  perfti- 
tir,  etiam  inuitum  ad  bene  precandum  impulit.  Nec  < 
enim  dubitant  Theologi  in  fcholis  pofle  Deum ,  fi 
velit,  humanae  voluntati  vim  afferre*  &  liberae  ratio¬ 
nis  vfum  adimere ,  quamquam  id  vix  vmquam  fa- 
<Stum  fuiffe  credendum  eft ,  nam  cum  hoc  ipio  Ba¬ 
laam  ita  fuam  diuinam  agendi  vim  Deus  immorta¬ 
lis  aptauit,temperaukque,vtille  non  tamquam  arre- 
ptitius ,  aut  Sibyllarum  more  furore  correptus  ea 
roferret ,  quae  nequaquam  intelligeret  ,  vfuque  li- 
ertatis  penitus  deftitueretur.  Apparet  enim  ex  ipfa 
Mofis  narratione  illum  fponte,  ac  libere  populo  be- 
JNum.i4.*  ne  precatum  effe  ,  fic  enim  ait  d.  Cum  vidtjfet  Ba- 
laanu  ,  quod  placeret  Domino  ,  vt  benediceret  Ifraeli. 

V.  Quamobtem  Deits,\z  loquitur  Origenes  e,  illum 
e'Hom.ij.in  prauenit ,  &  ire  Balaam- ,  atque  inuocare  Damone s  ad 
lib.Num.  maledicendum  prohibet  ,fi  tamen  a  cupiditate  ceffaffet ,  fed 
quia  perfiitit  in  defiderio  pecunia ,  indiligens  Deus  arbitri) 
libertati  rurfus  ire  permittit ,  verbum  tamen  fuum  iniicit 
in  os  eius  prohibens  maledittiones  fieri  per  damones ,  vt  be¬ 
nedictionibus  locum  daret, &  pro  maledictis  proferat  Ba¬ 
laam  benedictiones ,  ac  prophetias  ,  qua  poffunt  adificare 
non  foiitm  /frael,fed  &  reliquas  gentes.  Et  multa  dein¬ 
ceps,  quae  hanc  Balaatn  hiftoriam  mirifice  illuftrant. 
f  Serm  iffj.  Certe  Auguftinus  f  Balaam  aitnunc  vituperabilem, 
ie  tempore,  nunc  laudabilem  poni.  Nam  vituperabilis  eftl inquit, 
cum  adificat  aras,&  viClimas  imponit  damoniis ,  &  appa¬ 
ratu  magico  pofeit  diuino,  rcfponfa.  Culpabilis  efi  ,\eum 
confilium  pejfmum  dat ,  vt  populus  decipiatur  per  mulie¬ 
res  Madianitas ,  &  cultum  Idolorum.  Rurfus  laudabilis 
efi ,  cum  verbum  Domini  ponitur  in  ore  eius,  cum  Spiritus 
Dei  fit  fuper  eum ,  cum  de  Chrifio  prophetat ,  cum  ludais , 
&  Gentibus  de  aduentu  Chrifii  myficria  futura  pronun¬ 
tiat  ,  cum  pro  maledictionibus  benedictionem  populo  largi¬ 
tur,^  nomen  ffrael  fuper  vifibilem gloriam myfiicis  exco¬ 
lit  eloquiis.  Igitur  Deus  mentem  eius  diuina  fua  luce 
erfudit,vt  ea  cerneret,  penitufque  perciperet,  quae 
umanae  imbecillitatis  captum  longe  fuperant,  mox 
etiam  voluntatem  fuaui  quodam  impulfu  permo- 
uit,  vt  prudens,volenfque  ac  plane  libere, &  huma¬ 
no  more  abie&o  maledicendi  ftudio,  populo  faufta, 
ac  felicia  precaretur ,  &  de  Chrifti  aduentu  admira- 


A  bile  plane  vaticinium  ederet. 

Verum  quoniam  hic  ccclcftis  aftlatus  ad  pun&utn  V I. 
temporis  tantummodo  hominem  affecit ,  ille  poft- 
modum  ad  ingenium  rediit ,  &  impio ,  nefanoque 
confilio  Hebrseos  ad  impurarft  libidinem ,  ac  fcclc- 
ftum  Beelphegor  cultum  impulit.  Itaque  de  illo  fa- 
pienter  lcripfit  Philo  a.  Nam  neque  ille  fophifta  Ba- 
Idam,  id  efi,  vanum  vulgus  contrariarum  opinionum ,  &  tiotl  infidia- 
intev  fe  pugnantium  volens  exeerari  probos  ,  &  ladere,  tur. 
quidquam  valuit ,  Deo  malediClionem  vertente  in  bene- 
diClionem,vt'&  vafriciem  iniufli  redargueret, &fe  virtu- 

■  n  1  r  i->  •  k  £  b  hb.de  mi-. 

tts  amtcurn  ofienderet.  Et  alibi  b.  Quapropter  vanus  gr3tAbiaha. 
ille  Balaam  qudmuis  hymnos  egregios  in  Deum  cecinit,  & 
in  his  illum,  non  eftficut  homo  Deus,  canticorum  omnium 
fanCliffmum,  pluribus  item  laudibus  Ifraelem  ornaUit,ta- 
meri  impius, grexeeratus  d  fapiente  legifiatore vocatur,  er 
irrita  ccnfetur  eius  male  diti  io  ,  ait  enim  eum  mercede  con- 
duClitm  ab  hoflibut  profeClum  malo  animo ,  &  cum  mente 
concepiffet  exeerationes  grauijfimas  contra  carum  Ded  po¬ 
pulum,  ore,  lihgudque  precatum  praclara  vaticinia.  Hac 
enim  ei  Deus  fautor  bonorum  diClabat  cogitanti  peffma , 

&  malitiofo  prepofito confentanea ,  fic  enim  'tefiatur  ora¬ 
culum.  Non  perrnifit ,  inquit ;  Deus  Balaamum  tibi  ma¬ 
ledicere  ,  fed  vertit  exeerationes  eius  in  fbufia  omina.  De¬ 
nique  alio  loco  de  Balaam  hunc  in  modum  feribir. 

Nam  &  hic  efi  terraprogenies,  non  coelefie  germen ,  argu¬ 
mento  certi/fimo,  quod  auguria  ,falsdfque  diutnationes  fe- 
quens,  ne  anima  quidem  oculo  reclufo  vidit  refifientem  fibi 
Angelum  Dei,vt  conuerfus  retrorfum  abfiineret  ab  inin- 
ria  ,feditafe  commifit  imprudentia  fluClibus  inundanti¬ 
bus,  vi  obrueretur  ab  eis. 

Quae  cum  ita  fint,  refte  ait  Petrus,  Gnofticos  hu-  VII. 
iufce  Balaami  imitatores  effe,  atque  idcirco  quem¬ 
admodum  ille  diuinitus  cft  caftigatus ,  ira  ipfi  immi¬ 
nens  fibi  fupplicium  metuere,  ac  formidare  debent. 

Vocat  autem  Balaamum  Piophetam  ,fiue  qiiia  de 
Chrifto  prseclare  vaticinatus  cft?fiue  quia  more  Scri¬ 
pturae  etiam  Pfeudopi-ophetis  nomen  Prophetae  ac¬ 
commodat  ;  legimus  enim  Prophetas  Baal,  &  id  ge¬ 
nus  alia  no  pauca  ,  vt  eo  nomine  fignificetrScripturi 
non  tam  id,  quod  illi  erant ,  quam  quod  videri  vel¬ 
lent  ,  &  inaniter  profiterentur.  Accedit  quod  ,  vt 
ait  Oecumenius  ,  Propheta  fcientes  dicunt  ea  ,  qua  pro¬ 
nandam  ,  vnde  etiam  Prophetam  hunc  ipfum  vocauit,vt- 
t  pote  qui  fciret  ea,  qua  diceret ,  'non  enim  fi  ignoraffet ,  qua 
dicebat ,  in  eleClione  prafiantiorum  perfiitijfet ,  btneditlio 
igitur  eius  non  vaticini j  ,'tfr  diuinationis  fua,  fed  virtutis 
diuina  fuit.  Nam  alioqui  inanem  illam  Vaticinandi 
artem  merito  Petrus  infipientiam  ,  lcu  dehlentiam, 

Graece  appellat. 

17.  Hi  funt  fontes  fine  aqua  ,&  nebula  turbinibus  exa¬ 
gitata,  quibus  caligo  tenebrarum  referuatur.'] 

Impuros  adhuc  Gnofticos  infecftarur,  vtiturque  I* 
illuftribus  metaphoris ,  eos  enim  appellat  fontes  fine 
'aquq,vt  indicet  illos  inani  fpe  auditores  decipere, 
quod  lingularem  quamdam  lapientiam  ia&itent,  re 
autem  vera  meras  nugas  proferant ,  quippe  ,  vt  ait 
Oecumenius,  vita  aquam ,  id  efi,  puram pr «.dicationis, 

&  dulcem  aquam  amiferunt  ,  quam  Chriftus  Domi¬ 
nus  apud  Ioannem  c  Samaritana:  pollicetur.  Dedijfetc  Ioan.4.10. 
tibi,  inquit,  aquam  viuarn.  Et  alibi  d.  Qui  credit  i  7-J8- 

me  ficut  dicit  Scriptura,fiumina  de  ventre  eius  fluet  aqua 
viua.  Quetnadmodum  igitur  fi  fons  eminus  viatori 
appareat ,  fpem  facit  extinguenda:  ficis  ,  quie  tamen 
protinus  euanefeit ,  fi  aqua  ,  quae  expetebatur ,  defi- 
ciatj  non  alitet  hi  magiftclli  eximiam  quamdam  do- 
dxinam  pollicentur ,  quam  tamen  tradere  non  .pbf- 
funt.  Nam  vt  de  Manichaeis  feribit  Auguftinus  e,c  lib.$.C6* 
funt  ferme '  haeretici  homines  fuperbe  delirantes , 

quorum 


48  o  Explanatio  Cap.  1 1. 


quorum  ore  laquei  diaboli ,  &  vifcum  confectum  commix-  A 
tione  ff labarum  nomini s  Dei,  Iefu  Chrijli ,  &  Paracleti. 
a  De  fid.  &  Alibi  a  vero  hunc  ipfum  Petri  locum  indicans  ,  ideo 
opcr.cap.15  etiam,  inquit , fontes  ficcos  appellat  .fontes  videlicet,  quod 
acceperint  agnitionem  Domini  Chrijli , ficcos  autem,  quia 
non  congruenter  viuunt.  Poflis  etiam  addere  fontes 
fltbfque  aqua  iure  optimo  dici, quod 'etuditionem, ac 
do&rinam  ,  quam  magnifici  praedicant ,  &  plenis 
buccis  ia&itant ,  nequaquam  habeant.  Re  namque 
vera  haeretici  praeter  argutiolas  nefeio  quas  ,  quibus 
pueriliter  voculas  confe&antur  verx,  folidxque  do- 
<ftrinx,vt  multum  fudent, ac  laborent, vix  quidquam 
exprimunt.  Quam  ob  caufam  a  Iuda  Apoftolo  nu¬ 
bes  fine  aqua  nominantur. 

I I.  Neque  alio  fpe&affe  videtur  Petrus  ,  cum  mox  ^ 

fubiicit ,  nebula  turbinibus  exagitata  ,  quod  ludas  di¬ 
xerat  ,  cftia  d  ventis  circumferuntur.  Non  folum  autem 
fignificat.quod  fuperiori  metaphora  in dicauerat, ca¬ 
rere  illos  vera  fapientia ,  veraque  probitate  ,  fcd  vt 
eorum  leuiratem,&inconftanriam  perftringat,quod 
infmuaffe  vifus  eft  Iudas,cum  eos  vocauit  Sydera  er¬ 
is  lib.r.cont.  rantia.  Porro  Hieronymus  b  hunc  Petri  locum  per- 
loain.  inde  accipit, quafi  deferibat  lauinianum  loquentem  buc¬ 

cis  tumentibus, &  inflata  verbatrutinantem,  repromitten¬ 
tem  in  coelis  libertatem ,  cum  ipfe  corruptionis  feruus  fit, 
atque  luxuria  •,  canis  reuertens  ad  vomitum  fuum ,  narita 
cum  Monachum  ejfe  fe  iattitet,  &  pofl  for  didam  tunicam, 
dr  nudos  pedes ,  &  cibarium  panem ,  &  aqua  potum ,  ad 
candidam  veflem.dr  nitidam  cutem,  ad  mulfum,&  elabo¬ 
ratas  carnes ,  ad  iura  /ipitij  ,  &  Paxami.ad  balneas  quo-  q 
que  ,  ac  fitillas  ,  &  popinas  fe  conferat,  manifefium  e  fi, 
quod  terram-toclo ,  vitia  virtutibus ,  ventrem  praferat 
Chrifio  ',  &  purpuram  coloris  eius  putet  regna  coelorum. 

Et  tamen  ifie  formofus  Monachus,  crajfus,  nitidus  ,  deal¬ 
batus,^  quafi  fponfus  femper  'madens  aut  vxtrem  ducat, 
vt  aqualem  virginitatem  nuptiis  probet ,  aut  fi  non  duxe¬ 
rit,  frujlr  a  contra  nos  verbis  agit, curru  opere  nobifeum  fit. 
Qux  idcirco  ad  verbum  exfcripfi*  vt  fignificem,  quo 
j(enfu  Hieronymus  huncPetri  locum  acceperit,quod 
enim  ille  de  Iouiniano  feripiit ,  hocpoffis  de  omni¬ 
bus  ferme  hxreticis  affirmare  ,  in  quibus  ne  mi¬ 
cam  quidem  falis  reperias ,  ac  ne  virtutis  quidem 
vmbram. 

III.  Ac  propterea  re£ke  fubiicit ,  quibus  caligo  tenebra¬ 
rum  referuatur,  qux  funt  plane  eadem  apud  ludam,  ii 
Grxcos  codices  confulas  ,  tametfi  Interpres  non  eo- 
dem  modo  vtrobique  loquutus  eft.  Non  eft  autem 
dubium  indicari  i  Petro  fempiternum  fupplicium, 
quod  apud  inferos  in  omnem  aeternitatem  hxreti- 

p  De  ijd.ad  cos  cruciabit.  Scribit  enim  Fulgentius  c,  nulli  hx- 
Perr.  reticorum  ,  quam  diu  in  crroreperfiftit ,  patere  adi¬ 

tum  ad  falutem.  F^miffime,  inquit  ,  tene ,  &  nullate¬ 
nus  dubites,  quemlibet  hareticum ,  vel  fchifnmicum  in  no¬ 
mine  Patris ,  cr  Fili) ,  &  Spiritus  (anili  baptiz.atum ,  fi 
E  c  cie  fi  a  Catholica  non  fuerit  aggregatus ,  quantafcumque 
tleemofynas  ficerit  ,&fipro  Cbrifii  nomine  etiam  fangui- 
nem  fuderit ,  nullatenus  poffe  ( aluari .  Inferorum  autem 
fupplicia  merit6  caliginis, ac  tenebrarum  nominibus 
deferibit,  nam,  vt  alibi  dixi,  quidquid  tetrum  ,  acer¬ 
bum  ,  ac  moleftum  in  rebus  humanis  concipitur , 
feu  vere ,  feu  inetaphojrice  apud  inferos  improbos  E 
cruciat. 

18.  Superba  enim  vanitatis  loquentes  pelliciunt  in  defide- 
riis  carnis  luxuria  eos,  qui  paululum  effugiunt ,  qui 
in  errore  conuerfanturi] 

1. 

Rationem  reddit, cur  Gnofticos  fontes  fine  aqua, 

&  nebulas  turbinibus  exagitatas  appellarit  ,curque 
fempiternos  cruciatus  illis  comminatus  fit.  Quo¬ 


niam,  inquit,  vt  explicat  Oecumenius  ,fupra  modufc 
f 'afluo fa  verba  vanitatis  loquuti  carnali  concupifcehtia  in 
impudicitiis  eos,qui  veri  effugerat, alliciunt, &  omnino  eos, 
quipriusin  errore  conuerfabantur, quare  impudicitia, arro- 
gatia,(fr  impietatis  rei  funt, qui  hac  efficiunt. Superba  aute 
dixit ,  vanitatis  loquentes  ;  hoc  eft ,  faftuofa ,  &  vana, 
phrafi  apud  Hebrxos  non  infrequenti.  Eft  autem' 
hoc  vitium  omnibus  ferme  hxreticis  commune , 

Sue  tamen  fcholam  Simonis  attingit,fiquidem 
libi  fapere  videbantur, & eximiam  quamdam 
maximarum  rerum,  quxhumanu  captum  fuperant, 
fcientiam  profitebantur  ,  cum  tamen  re  vera  inani¬ 
ter  nugarentur.  Vere  namque  de  omnibus  hxreticis 
dixit  Irenxus  a.  Vani  omnes ,  &  indo&i,  er  infuperau-  a  Iib.j.cap.n 
daces.  Alibi  b  vero  delicias  illis,  &  corporis  volupta-  blib.i.cap.i 
tes  exprobrat.  Faftum  porro  ,  ac  fuperbiam  notat 
Paulus  c,  cum  de  hxretico  in  hxc  verba  pronun-  c  i.adTira. 
ciat.  Superbus  efl,  nihil  fciens,fed  languens  circa  quafiio-  6‘ 
nes,  ac  pugnas  verborum.  Optime  vero  Tertullianus  d.  d  Deprxfcr. 
Omnes  tument,  omnes  fcientiam  pollicentur,  ante  funt  per-  cap.41. 
fecli  catechumeni ,  quam  edoSli.  Ipfe  mulieres  haretica 
quam  procaces,  qua  audeant  docere,  contendere,  e xorcifinis 
agere  ?  curationes  repromittere ,  forfitan  &  'tinguere  }  Et 
in  eamdem  fententiam  Hieronymus  e.  Hareticima-  e  Ofc.y. 
trem  habent  iniquitatis  fua  fuperbiam  ,  dum  femper  fe  fci- 
re.  altiora  iatlitant ,  &  in  Ecclefia  contumeliam  debac¬ 
chantur 4  Quam  ob  caufam  Eprphanius  f  audtoreft  fHxr.ji.co- 
omnes  hxreticos  fefe  Gnofticos  appcllafte  ,  hoc  eft, tra  ^a*eot‘ 
peritos,  fcientes,  &  rerum,  difciplinaiumque  multa¬ 
rum  cognitores.  Nihil  autem  attinet  in  prxfentia  de 
fuperioris,ac  noftri  fxculi  hxreticorum  impudentia, 
arrogantiaque  plura  dicere,qui  fe  folos  fcire  glorian¬ 
tur  ,  veteres  omnes  Patres  facile  contemnunt ,  con¬ 
ciliorum  ,  atque  adeo  totius  Ecelefix  au&oritatem 
nihili  faciunt. 

Re&ede  hxreticis  dixit  Tertullianus  g,  tales  lo-  1 1. 
quacitatem  facundiam  exiflimant,  impudentiam  cohfian-  g  lib.contra 
tiam  deputant ,  &  maledicere  flngulis  officium  bona  con-  Heiraog-c-r 
fidentia  indicant.  Vt  merito  hxreticos  ob  garrulita¬ 
tem  hirundini  fimiles  efle  poffis  affirmare ,  quo,  in¬ 
terprete  Hieronymo  h, pertinet  illud  Pythagorx,  hi-  h  Apol.ad 
rundinem  in  domum  non  ejfe  fufeipiendam ,  hoc  eft ,  ver-  Ruffin. 
bolos ,  loquaces ,  &  garrulos.  Quin  etiam  eos  ranis 
fimiles  efie  dixeris  ,  vt  egregie  docet  Auguftinus  'l .  i  lib.  dc  co- 
Superbiam,  inquit ,  &  inanes  contentiones ,  quafi firept-  uen. decem 
tum  vocum  habere  pofflmt ,  fed  dottrina  vera  fapientiam  fr?c'p.t‘e“'” 
non poffmt  infimare.  Qui  enim  Chrifliana  veritati  con-  ‘  b 

tradicunt,  &  in  fua  vanitate  decepti  decipiunt,  rana  funt, 
taditim  quidem  afferentes  auribus ,  nullos  autem  prabentes 
cibos  mentibus.  Adde  quod  quemadmodum  ranx  fa¬ 
ce  noffcu  accenla  continuo  obmutefeunt ,  ita  hxrc- 
tici ,  vanique  fophiftx  vifa  veritatis  luce ;  vt  vere  in 
illos  conueniat,quod  cecinit  Poeta, 

Lumine  perculfa  ceffant  maledicere  rana. 

Et  viElus  veri  luce  Sophifla  tacet. 

Porro  Origenes  k,  &  ex  illo  Auguftinus  l,  fophi- 
ftas, atque  hxreticos  cum  ciniphibus  comparat.//oc,  [  scrm.87. 
inquiunt',  animal  pennis  quidem  fufpenditur  per  aera  dc  temp. 
volitans,  fed  adeo  fiubtile  eft,&  minutum ,  vt  oculi  vifum 
nifi  acute  cernentis  eludat ,  corpus  tamen  cum  infiderit 
acerbijfimo  terebrat  fiimulo  ,  ita  vt  quem  volantem  quis 
videre  non  valet ,  findat  fiimulantem.  Hoc  ergo  anima¬ 
lis  genus  dignijfime  arti  Philofiophia,  vel  hartticorum  cal¬ 
liditati  poterit  comparari,  qua  minutis,  &  fubt ilibus  ver¬ 
borum  fiimulis  animas  terebrat ,  &  tanta  calliditate  cir- 
cumuenit ,  vt  deceptus  quifque  nec  videat ,  nec  intelligaL 
vnde  decipitur.  Subdit  Petrus: 

Pelliciunt  in  defideriis  carnis  luxuria.  Cum  faftu  ,  & 
arrogantia  impuras, ac  nefarias  libidines  coniungunt; 
nam  vtait  Hieronymus  ,  vix  quemquam  dc  hxreti¬ 
corum  fece  reperias,  qui  continentiam  diligat,  quin 
potius 


Catholica;  Epift.  1 1.  Petri. 


481 


potius  fi  ab  vnima  fuperiorum  temporum  memoria  A  menter  verbis  illis  ,  cum  infirmor  tunc  potens  funu 
aAU~  vfn"('  rpmnAra  C*cnU  "mnia  nprc,,rra'  niM  Nec  difcrepat  Chryfoftomus  a  /qui  explicans  ver-  a 

ba  illa  Pauli.  Cafligo  corpus  meum ;  quafi  dicat, multum 
fuflweo  laborem ,  inquit  ,  vt  fobrie  viuam  Equidem  in- 
tatiibilisefi  cupiditas  ,  ventris  voracitas.  Verumtamcn 
eam  cohibeo ,  &  non  trado  me  ipfum  affettibus ,  fed  affc- 
ttus  comprimo,  &  ipfam  naturam  multis  fudortbus  fubii- 
cio.  Hac  autem  dico ,  vt  nemo  a  certando  defpertt  pro  vir - 
tute ,  nam  Lboriofum  efi.  Quare ,  mquit,caftigo,&  in  fer - 
uttutem  redigo, non  dixit  per  do, &  punio,  non  enim  inimi¬ 
ca caro  efi,  fed  cafligo ;  &  redigo  in  feruitutcm ,  quod  Do¬ 
mini  efi ,  non  hojHs,  magiftrfnon  inimici,exercitatoris,non 


ad  haec  vfque  tempora  faecula  omnia  percurras,  nihil 
in  haereticorum  fcholis  pudicum, nihil  caftum  depre¬ 
hendas.  Qujppe  pauciilimis  verbis  cos  defcripfifie 
i  i.adTim.  videtur  Apoftolus, cimi  dixit a.  Erunt  homines  feipfis 
amantes  .cupidi,  elati, fupcrbi,bUfihcmi,volttptatum  magis 
amatores,  quam  Dei.  Huc  pertinent  ea,  qhaedofte,  & 
!>  li.t.in  Io-  elcganrer  feribit  Hieronymus  b.  Quod  multi,  ait,  ac- 
,uin.fub  fio.  qmcfcunt  fentetia  tua  (Iouinianum  alloquitur)«Wt«»»* 
voluptatis  efi, &  pro  magna  fapientia  deputas  fiplures por¬ 
ci  pojl  te  curram,  quos  gehenna  fuccidiei  murias  ?  Et  poft 
nonnulla.  Bafilides  magifler  luxuria  &  turpijfi morum 
complexuum  pofi  tot  annos  ita  in  Iouinianum, quafi in  Eu¬ 
phorbum  transformatus  efl ,  vt  Latina  quoque  lingua  ha¬ 
beret  harefim  fuam.  Rutius  poft  pauca.  Vexillum  crucis. 


i.Cci,». 


Ianj. 

Obferuationc  ver*  digniffima  funt  illa,  quae  ad  Vlf. 

.  -  ,  ,a  i  p  . lef,am  Vercellenfem  feribit  Ambrofius  b,  bep.adEccI. 

&  pradtcattonts  aufientas  idolorum  templa  dejlruxerat,  e  B  inquit,  homines ,  qui  dicunt  nullum  effe  abfl, nentia  meri-  V««li. 
regione  luxuria  ventris,  &  gutturis  fubuertere  nititur  for-  tum, delirare  eos, qui  ca, fligant  carnem^ fuam,  vt  men¬ 

ti fubdtiam  factam  ■,  quod  numquam  fcripfiffet ,  neque 
fecijfet  Paulus  ,  fi  deliramentum  putajfet.  Gloriatur 
autem  dicens  ,  cafligo  corpus  meum.  ,  &  in  firuitu- 
tem  redigo,  ne  cum  alus prsdtcauerim ,  ipfe reOrobus  in- 
uemar.  Ergo  qui  non  cafiigam  corpus  fisum  ,  &  vo¬ 
lunt  pradte  are  aliis  ,  ipfi  reprobi  habentur.  Mox  ver* 
perftringens  eos ,  qui  hac  in  parte  Gnofticos  imita¬ 
rentur.  Qua  iftos,  inquit ,  epicuros  nona  fchola  mifit 
qui  voluptatem  pradicem  ,  delicias  fnadeant  ?  Domi¬ 
nus  Iefus  volens  nos  aduerfus  Diaboli  fentamenta  for - 
ttores  reddere  certaturus  ieiunauit ,  vt  [cirem us ,  quia 


titudinem  crucis.  Denique.Stw/w  Pfeudopropheta  dulcia 
pollicentur ,  &r  ad  modicum  placent ;  amara  efi  veritas ,  & 
qui  eam  pradicant, replentur  amaritudine, in  azymis  enim 
veritatis  ,  &  finceritaiis  Domini  pafcha  celebratur  ,  & 
cum  amaritudinibus  comeditur. 

Acute  vero  Gregorius.  Muros  Hiemfilem  coquorum 
‘Princeps  deftruh,quta  virtutes  anima, dum  no  refringitur 
■  venter, perdit.  Hinc  efi,  quod  Paulus c  contra  Hierufalem 
moenia  decertati  vires  coquorum  principi  fubtrahebat.cum 
diceret, Cafiigo  corpus  meis, &  feruituti  fubiicio\vnde prami- 
feratfic  pugno  no  quafi  aere  verberans, quia  cum  carne  re¬ 
fringimus, ip  fis  abflinentia  noflra  ittibus  non  ae )  e,  fed  im- 


-  Ji  '  ,  j  a  ’  aliter  illecebras  mali  nonzpojfemus  vincere.  Qua  caufa 

mundos fptnt ut  yerbcramiis ,&  cum  hoc, quod  efi  *ntra  nos,  Q  Chnflus  iciunam ,  hi  aHruant  - . -  J. 


fubiicimus,  extra  pofi iis  aduerfiriis  pugnos  damus.  Hinc  efl, 
quod  ciim  Rex  Babylonis  fuccendi  fornace  iubet,ftuppa,  & 
picis  minifrari  congerie  pracipit  fed  tamen  abflinetes  pue¬ 
ros  hoc  igne  minime  confumit, quia  antiquus  hofiis, licet  in¬ 
numeras  ciborum  concupifcentias  noflris  obtutibus  opponat, 
quibus  libidinis  ignis  crefiat, bonis  tamen  mentibus  fitperni 
fpiritus gratia  infibilat,vt  a  carnalis  concupifcentia afttb us 
ilkfa  perdurent.  Adeo  pix  metes  ab  impuris  haeretico¬ 
rum  moribus  alienae  funt,longeque  diuerfam  ab  hae¬ 
reticis  viuendi  rationem  fequuntur ,  docent  enim 
corporis  voluptates,  quafi  certiflimas  peftes  fugien¬ 
das  efle,  ac  proprerea  inedia  ,  ac  ieiunio  impotentes 
libidinum  motus  cohibendos,  ac.  fraenandos  efle. 

Quji  de  re  hunc  in  modum  feribit  Bafilius  d .  Efi, 


legend.  iibb.  dum,&  ab  ipfi  aduerfus  animam  tumultus  orientes  ratio- 
*  1  *  ne,  veluti  flagello  copefeendi ,  nefr&num  voluptati  omnino 

laxando, mens  velut  auriga  ab  equis  coturnacibus,ac  mini¬ 
me  obtemperantibus  feratur ,acrapiatur .  Mox  vero  Phi- 
lofophorum  exemplis  rem  confirmans  fubdit ,  ac  in¬ 
ter  catera  Pythagora  meminiffe  difli  oportet  ,cjui  videns 
quedam  exercitationibus, ac  cibis  laute, appofiteque  fefe  cu- 
rantem,ac  f  iginanttm. Heus, inquit ,mifer  non  definis  coti - 
nuo, duriorem  tibi  earcere  prapar are. Ideo  &  Platonem  di¬ 
cunt  cognito, QUod  ex  corpore  efl,  nocumento ,  Academiam 
Athenis  loco  peftilenti  elegiffe,vt  nimiam  corporis  profperi- 
tatem  veluti  vitem  palmite  luxuriantem  amputaret.  Ego 
vero  bonam  valetudinem, qua  in  fummo  fit,exmedicis  fape 
etudiui,  fhllacem  effe  .  Quando  igitur  ipfa  corporis  diligen¬ 
tia,  &  corpori  pariter, dr  anima  inutilis  effe  apparet,  hanc 
farcinam  delinire,&  illi  famulari  manifefla  fuerit  infama . 
Si  autem  hoc  contemnere  ftudeamus, nihil  aliud  rerum  hu¬ 
manarum  facile  admirabimur. 

V I.  His  vero  admodum  confentanea  funt ,  quae  idem 
c  In  regul.  alibi e  feribit.  fti, inquit, optimus  corporis  habttus,&co- 
fufius  difp.  /on^  bonitas  pugilem  a  uteris  diflinguit,  fic  Chrifiianum  a 
rC£’ 1 7'  c<et  eris  difeernit  macilentia  corporis,  pallor  que  deflorefcens, 

qui  continentia  velut  adiunthss  efl  comes ,  indicio  efi  enim 
Chrifii  mandatorum  vere  pugilem  effe ,  qui  in  infirmitate 
corporis  aduerfariunz  fuunz  in  lucta  proflernit ,  &  quam 
potem  fit  itu  pietatis  certaminibus  ;  declarat  come- 
Bened.  fu(Unian,in  Epifi-Canon , 


-  '  .  .  .  . ,  nifi  vt  nobis  exemplo 

effet  eius  icmmum.  Ade*  igitur  impuriffimi  morta¬ 
lium  a  vera  Chrifti  dodrma  abhorrent ,  qui  pelliciunt 
m  defidems  carnis  luxuria,  cum  Chriftus  Dominus 
animam  odio  habendam  docuerit, vr  fignificaret, lu¬ 
ctandum  effe  cum  improbis  voluptatibus,  8c  prauas 
cupiditates  comprimendas.  Qupfpedans  Paulus  c,  ci.CoM.1<f 
quali  pugilem  fe ,  atque  athletam  defcnbens  ait.  Sic 
pugno  non  quafi  aerem  verberans.  Et  alibi  Bonum,  in-  d  *-adTim. 
quit,  certamen  certaui.  4. 7. 

Vere  autem  omnin*  fcripfit  alicubi  Hieronymus  V 1 1 r 

Difficile  imo  impojfibile  efl,  vt  prafennbus  quis  ,  &  c  eFift./4.m 
fisturis  fruatur  bonis ,  vt  hic  ventrem  j  &  ibi  mentem  ex-  Iul- 
pleat,  vt  de  delictis  tranfeat  ad  delicias ,  vt  in  v.roque  fa¬ 
cula  primus  fu,  vt  in  coelo,  &  in  ferra  appareat  gloriofus 


iiSiL  inq  ^corpus  cafiigandum, ac  fera  ctiiufddinfiarcoh^^  D  Nam  vt  ait  Paulus  f  x.ad 

me  certaufiritAnAirorte  *r«‘  _ _  i  ,  i  ^  - 


me  certau  erit, in  di  can  s  videlicet  mortalem  hanc  vitam  ** 
certamini  efle  deftinatam. Scribit  enim  Dionyfius  e;  „  DeEcctcf. 
Certantibus  Dominus  pramia proponit, vt  Deus,/cges  au-  hierar.  ca.z'. 
tem  certaminis  tulit,  vt  fapiens, pramidque  vincentibus  Mfin. 
decora  confiituit ,  &  pulcherrima ,  &  quod  efl  profecto  di¬ 
urnius  ,  ipfe  ,  vt  efi  fumrne  clemens or  bonus,  in  fuis 
bellatoribus  vincit,  dum  in  illis  habitans  pro  illorum  fa- 
lute,  atque  viclona  aduerfus  mortis,  &  corruptionis  impe¬ 
rium  pugnat. Ex.  in  eamdem  fententiam  Auguftinus  h .  b  Serm  ioj. 
Admuat, inquit,  certantes, qui  certamen  indixit.  Hon  te  de  temP- 
ficfpeclat  Deus  in  agone  certamem.vt  populus  filet  at  hic - 
•  tam,  clamore  enim  populus  monet  athletam,  adiuuare  non 
nouit.  Coronam  parare putefl,  qui  indixit  certamen,  vires 
autem  fubmmiftr are  non poteft.  Deus  autem  quando  fpe- 
E  ttat  certantes  [ws, admuat  eos  certantes  &  muocanits\nam 

vox  athleta  ipfiuseft  1 .  Si  dicebam  motus  efi  pes  meus  i  pf.jj. 
mifincordia  tua  Domine  adiuuabat  me. 

At  illi  aha  omnia  fpe&ant,  qui  gulx ,  ac  genio  in^  I  X. 
dulgent ,  neque  hoc  contenti ,  pelliciunt ,  vt  ait  Pe¬ 
trus,  tn  defidems  carnis  luxuria.  Gi  xce  pro¬ 

prie  vt  fupra  dixi,  me  fiant,  propofita  enim  voluptatis 
dulcedine  multos  decipiunt.  Videtur  aute  defumpta 
metaphora  ab  aucupio, feu  pifcatu,aues  enim,  ac  pi¬ 
lees  efca  obiecla  illx  quidc  laqueo, hi  vero  hamo  co- 
prehenduntur, Dixit  aurem  Petrus,!»  defidems  camis, 
morCjVt  opinor,  Hcbrxoru,  qui,vt  fxpe  aliis  monui, 

S  f  inihu 


48z  Explanatio  Cap.  1 1. 


mftvumenti  vim, aut  interic&x  caufx  efficientiam  . 
prxpolicione, in, &c  auferendi  cafu  fignificant,vt  fen¬ 
fus  fit,  per  carnis  defideria ,  aut  certe  carnis  defi- 
deriis  pelliciunt.  Quod  autem  addic  Interpres  ,  lu¬ 
xuria,  indicat  eum  Grxce  legi  (Te  dnXyeta^  quomo- 
,  lib.  defid.  do  etiam  legiffe  videtur  Auguftinus  C  qui  totum 
&  oper.c.z4’  hunc  Petri  locum  ita  plane  exprimit.  Hi  funt  fontes 
ficci ,  &  nebula  k  turbine  exagitata ,  quibus  caligo  tene¬ 
brarum  referuata  efi ,  / uperba  enim  vanitatis  loquentes 
illiciunt  in  concitpifcentiis  carnis  impudicitia  eos,  qui  pau¬ 
lulum  effugerunt  in  errore  cenuerfati.  Cum  enim  carnis 
impudicitiae  dicat ,  eundem  plane  fenfum  cum  vul¬ 
gato  Interprete  fequitur ,  quafi  Hebraea  phrafi  defi¬ 
deria  carnis  luxuriae ,  feu  impudicitix  dicat, pro  de- 
fideriis  carnis  impudicis.  ( 

X.  Cxterum  omnes  Grxci  Codices  ,  quos  quidem 
ego  videre  potuerim  ,  conftanter  habent  6hdofj.ieue, 
numero  multitudinis  ,  vt  fit  fenfus,  per  carnis  appe¬ 
titiones  inefeantes  voluptatibus  eos,qui  nonnihil  re¬ 
sederunt  ab  iis  ,  qui  in  errore  verfantur ,  vel  vt  alij 
malunt ,  eos  ,  qui  vere  receflerunt ;  hoc  enim  loco 
Graeci  codices  variant ,  ftrnt  enim  ,  qui  legant  ixiyov. 
quos  fequutus  videtur  Interpres.  Sunt  qui  habeant 
ct&t  «« hoc  el \,exifientes  fugientes,  quafi  di¬ 

cat,  re  verafugientes ,  fed  vtro  modo  legas ,  nihil  len¬ 
tendae  deperit  ^  vulgatus  tamen  Interpres  Hebraeam 
phrafim,  vt  dixi,  probaffe  videtur  \  maluit  autem  lu¬ 
xuriam  dicere  ,  quam  impudicitiam  ,  Jicet  enim  lu¬ 
xuria  latius  pateat ,  frequenter  tamen  Interpres  eam 
pro  impudicitia  vfurpat. 

XI.  Quod  autem  zit,eos,quipaululuM  effugiunt, qui  in  er-  ' 
rore  conuerfantur,a.mbiguam  lententia  continet, quod 
enim  a  it, qui  m  errore  couerfdntur,  referri  poteft  ad  ver¬ 
bum  pelliciunt, vt  fit  fenfus,  pelliciunt  eos, qui  paulu- 
lu  effugiunt,  vt  eos  ad  impietate  reuocent,  itemque 
eos,  qui  in  errore  verfantur ,  vt  illos  magis  ,  ac  magis 
confirmer.  Poteft  etia  coniungi  cum  verbo  ,effugiunt, 
quafi  dicat, eos  in  fraudem  inducnt,qui  paululum  ab 
iis  receffcrunt,  qui  in  errore  verfantur, quem  fenfum 

b  lib.de  fTd.  indicat  Auguftinus  b,qui  ait  eos,quipatdulu  effugerunt 
&  oper-c.i4.  -m  errore  conuerfati: quafi  dicat,eos  decipiunt, qiti  cum 
aliquado  in  eodem  errore  verfati  effient, ab  iis  tamen 
paululum  receiferant,  vt  fignificet  Petrus, Gnofticos 
iis  etiam  interdum  imponere,  qui  ab  ipforum  errore 
refipifeentes  faniora  confilia  aliquando  fufeeperant; 
qux  fententia  cum  iis, qux  fubfequutur  magis  cohx- 
ret  j  longe  autem  facilius  in  eoru  gnimos  voluptates 
fefe  infinuant,qui  eas  aliquando  adamarint, licet  ali- 
quantifper  intermiferint.QupcircaTertullianusnon 
femel  docuit  vidux  continentiam  operofiorem  effie, 
t  lib.  i.  ad  ac  difficiliorem  virginitate  •,  fic  autem  feribit  c.Non 
Vror.cap  J.  tantum  virginibus  datum  opinor, licet  m  illis  integritas  fi- 
lida,ejr  tota  finclitas  de  proximo  vifura  fit  faciem  Dei,ta- 
'  men  vidua  habet  aliquid  opero  fi  us ,  quia  facile  efi  non  ap  - 

petere  quod  nefeias ,  &  auerfari  quod  defideraueris  num- 
qtiam  ■,  gloriofior  continentia, quaius  fuum  fentit,qua  quid 
vident ,  nouit.  Poterit  Virgo  felicior  haberi ,  at  vidua  la- 
boriofior , illa,  quod  bonum  femper  habuit ,  ifia  ,  quod  bo¬ 
num  fbiinuenit  \  in  illa  gratia,  in  ifia  virtus  coronabitur. 
j  lib.  deve.  Et  eodem  plane  modo  alibi  d.  Non  enim  &  continen - 
Un.  Yirg.  c.  tia  virginitati  antifiat,fiue  viduorum,  fue  qui  exconfenfu 
xo‘  contumeliam  communem  iam  recufarttnt  ?  Nam  virgini¬ 

tas  gratia  confiat ,  continentia  vero  virtute  ,  non  concupi- 
fcendi  cui  concupif.edo  inoleutris grade  certamen  efi ,  cuius 
aut  e  rei  concupifceudi  ignoraueris  fruElum, facili  non  con- 
cupifees  aduerf trium  non  habens  concupifcentiam  fructus. 

XII.  Quam  quidem  fententiam  non  folum  probat.fed 
no*' adenb°  e?rC^  et'am  explicat  Cyprianus  e.  Tuetur,  inquit, i» 
f  °eptft\ni .  vjf&inibus  beatam  integritatem  ,  in  viduis  laboriofam  ca - 
Aghcrue.  dc  ftfiatem-  Nec  diflentit  Hieronymus  f,  Virginitas  ineo 
aionogam.  ffctltor  efi, inquit, quod  carnis  incentiua  non  nouit ,  &  vi¬ 


duitas  in  eo  follicitior ,  quod  pr ater  it  as  animo  recolit  volu¬ 
ptates, maxime  fi  fc  virum  putet  perdidiffe,  non  pramiftffe , 
quorum  alterum  doloris ,  alterum  fraudi ;  efi.  Sic  denique 
nonnulli  apud  Clementem  Alexandrinum  A.lam, ait,  a  lib  j.Stro- 
nonnulli  quoque  proferunt  vidua  Virgini ,  quod  attinet  ad  mat.cap.y.io 
continentiam, vt  qua  experta  efi  voluptatem, & magno, &  pnnc* 
excelfo  animo  contempferit. Qux  omnia  non  eo  fpeftat, 
vt  virginum  dignitati  detraham  ,  cum  fatis  conftet 
virginitatem  prxftantiflimum ,  ac  nobiliffimum  effie 
continentix  gradum  ,  cui  merito  aureola  in  ccelefti 
patria  deb£atur,quippe  qux  in  periculofo  certamine 
non  modo  nobiliifimam  vidfcoriam  reportarit,fied  fi¬ 
ne  vulnere,  penitufque  illxfaeuafcrit.  Sed  vt  confir¬ 
mem, quod  in  prxfentia  fubindicat  Petrus,  eos,  qui 
aliquando  impuris  hxreticorum  voluptatibus  con¬ 
taminati  effient ,  ob  prxteritx  oble&ationis  memo¬ 
riam, &  peccadi  conluetudinem  in  eamdem  foueam 
facilius  relabi,  &  in  priftinos  mores  lcuiffima  quauis 
aura  impelli,  contraque  maiori  cum  labore,  ac  diffi¬ 
cultate  libi  remperare.Quod  fi  probemus  eos  Codi¬ 
ces  ,  qui  Grxce  legunt  orrax  ,  hoc  eft ,  qui 

vere  aufiigerunt ,  fignificabit  Apoftolus  tantum  poffe 
Gnofticoruimprobitatermiic  nequitiam,vt  eos  etiam 
in  fraudem  inducere  fperent,  qui  vere,  atque  ex  ani¬ 
mo  nefarjas,atquc  impurasylibidinesauerfantur. 

1 9 .  Libertatem  illis  promittentes ,  cum  ipfiferui  fint  cor¬ 
ruptionis  ,  a  quo  enim  quis  fuperatus  efi ,  huius  & 
feruus  efi 

Hac  nimirum  ratione  imponere  conantur  ,  &  ad  I. 
fuas  inceftas  voluptates  alios  fle&ere  moliuntur,qui 
libertatem  pollicentur ,  quia  videlicet  do&rinx  fux 
cultoribus  liberum  fpondent  ad  Patrem  acceffium, 
iis  ferme  rationibus ,  qux  tamquam  deliramenta  ab 
Epiphanio  b  confutantut,  nifi  forte  iam  tum  eam  li-  b  g 

bertatem  prxdicabant,quam  recentiores  hxtetici  ia-  *-7«&ahbi. 
dfcant.  qux  omnem  obedientiam  excludit,  omnibuf- 
que  flagiriis  ,  atque  (celeribus  laxat  habenas  j  quam 
certe  Auguftinus c  egregie  refellit. Put atterunt, inquit,  c  Iib.de  fij, 
hoc  effe  libere  viuere  ,  vt  tamquam  de  tanta  redemptione  &  opcr.c.i4. 
fecuri ,  quicquid  liberet  ,  licere  fibi  arbitrarentur  ,  non_, 
intuentes  quod  diclum  d  efi.  Vos  in  libertatem  vocati eftis,  dadGaLj.ij 
tantum-,  ne  libertatem  in  occafionem  carnis  detis.  Vnde 
&  ipfe  Tetrus  c  dicit,  Liberi,  non  ficut  velamentum  ma-  e  ep.i.e.t.itf 
litu  habentes  libertatem^.  Hxcenim,  quam  ifti  liber¬ 
tatem  appellant,  omni  quamuis  fxuiffima  feruitute 
deterior ,  miferiorque  cenfenda  eft ,  cum  turpiffimis 
vitiis,  ac  voluptatibus  feruiat.  Itaque  redte  Oecu- 
menius  ,  quare  impudicitia,  arrogantia,  &  impietatis  rei 
funt ,  qui  hac  efficiunt ,  cumque  ipfi  immunditia  fernifint , 
quam  corruptionem  merito  appellat ,  Ubertatem  aliis ,  quos 
decipiunt,  pollicentur,  non  vera  illam  quidem,  fed  remiffa, 
acprofufa  vita  libertatem. 

Idcirco  merito  ait  Apoftolus  ,cum*ipfi  feruifint  IE 
corruptionis,  voluptates  intclligit,  &  nefaria  fkgitia, 
quibus  mens  ,  atque  animus  non  inquinatur  fo¬ 
lum  ,  fed  plane  deprauatur  ,8c  corrumpitur ;  veram 
libertatem  indicauit  Chriftus  f,  cum  dixit.  Si  Filius  f  I°an.8.jtf. 
vos  liberauerit  ,  vere  liberi  eritis  ■,  Chriftus  enim  hu- 
manx  vindex  libertatis  vere  nos  liberauit  a  iugo 
legis  ,  a  Dxmonis  tyrannide  ,  a  peccati  feruitute. 
Expe£landa  autem  eft  ,  &  votis  etiam  conce¬ 
ptis  optanda  felix  quxdam  libertas  ,  qua  vt  ait 
Apoftolus  g  ,  ipfa  creatura  liberabitur  a  ferttiru-  gadRom.S. 
te  corruptionis  in-,  libertatem ^  gloria  filiorum ->  Dei  •, l0* 
quam  ipfe  alibi  exoptabat  cum  diceret.  Infelix 
ego  homo  quis  me  liberabit  de  corpore  mortis  huius  ? 

Nam  vt  ait  Gregorius  b  Nazianzenus,quamdiu  fpiri-  h  Orat.  1 6. 
tum  ducimus,  atque  haevita  mortali  fruimur ,  mife- 
ram  quamdam  feruitute  feruire  cogimur, Sc  corporis 
indigi,  miae 


Catholica?  Epift.  1 1.  Petri. 


4'85 


indigentia:  profpiecre,  cum  enim  dixiffet  impfobo,  kA  fua  conficientia  beati.  Et  rurfi».  Nulli ,  vt  opinor  bca- 


8c  infido  corpori  nps  eflTe  quodammodo  alligatos. 
Haud  equidem,  inqurt,  Jrto  quomodo  conitmclut  fim, quo¬ 
que  patio  fimul  &  imago  Dei  fim ,  er  cum  cceno  voluter, 
quod  &  cum  pulchra  valetudine  efi ,  bello  me  laceffit ,  & 
cum  bello  premitur ,  maerore  me  afficit,  quod  &  vt  confier- 
uum  amo,  &  vt  inimicum  odi ,  atque  auerfor,  quod  &  vt 
vinculum  fugio, &  vt  cohares  vereor. Si  debilitare  illud,  & 
conficere  fiudeodam  nm  habeo  quo  f ocio ,  er  opitulatore  ad 
res  praclariffimas  vtar ,  nimirum  haud  ignorans,  quam  ob 
taufiqn  procreatus  fim,  quodque  me  per  ultiones  ad  Deum 
afiendere  oporteat.  Sin  contra  vt  cum  focio,&  adiutore  mi¬ 
tius  agam ,  nulla  iam  ratio  occurrit ,  qua  rebellantis  impe¬ 
tum fiigiam,  atque  a  Deo  non  excidam  compedibus  degra- 
uatus,vel  in  terram  detrahentibus,  vel  in  ea  detinentibus. 
Hoftis  efi  blandus, gr  placidus,  infidiofus  amicus-, 0  miram 
coniunlliOnem ,  &  alienationem  ,  quod  metuo ,  ampledor, 
quod  amo  pertimefio ,  antequam  bellum  gefferim  ,  in  gra¬ 
tiam  redeo, antequkm  pace  firuar  ab  eo  diffideo. 

III  Egregie  vero  Seneca  a .  Omnes  cum  fortuna  copula - 
a  lib.  1 .  de  tl  fumus  ;  aliorum  aurea  catena  efi,  &  laxa ,  aliorum  ar- 
tranquii.  vi-  Sia',  &  fordida  ,fid  quid  refert  2  eadem  cuftodia  vniuerfis 
tx  c.10.  circumdedit, alligattque  fiunt  etiam  qui  alligauerunt,nifi  tu 

forte  leniorem  in  ftnijlra  catenam  putas,  yllium  honores , 
alium  opes  vinciunt  .quofdam  nobilitas, quo  fidam  humilitas 
premit  i  quibufidam  aliena  fiupra  caput  imperia  fiunt,  qui- 
bufidam  fisa-,  quofidam  exilia  vno  loco  tenent, quofidarn  Sa¬ 
cerdotia. Omnis  vita  fieruitium  eft-,a(fiueficendum  itaqueeon- 
ditioni  fua,&  quammimmum  de  illa  querendum ,er  quie¬ 


tiores  fiunt ,  quam  qui  ex  fidentia  fua ,  atque  voto  agunt . 

Humiles  fiunt  religiofi,  hocvplunt,  pauperes  fiunt,  pauperie 
deledantur,  fine  ambitione  fiunt,  ambitum  re ff  fiunt,  inho¬ 
norati.  fiunt ,  honorem  reiictunt,  lugent,  lugere  gefiiunt,  in¬ 
firmi  fiunt  -,  infirmitate  Utantur.  Cum  infirmor ,  inquit 
sipo  fi  olus  ,  tunc  potens fum.  itaque  quicquid  acciderit  iis, 
quicumque  vere  religiofi  fiunt,  beati  effie  dicendi  fimt,  quia 
inter  quantumlibet  affierA ,  nulli  latiores  fiunt ,  quam  qui 
hoc  fiunt  quod  volunt. 

Et  fane  vt  intolerabilis  quredam  feniitirs  eft ,  cu-  V. 
piditatibus  fuis  obtemperare  ,  &  multis  egere ,  cum 
multa  habeas ,  multa  appetere ,  cum  plurima  pofli- 
deas,  ira  contra  eximia  quaedam  libertas  eft  ,  omni¬ 
bus  deliciis  facile  carere,  nihil  appetere  ,  nihil  for¬ 
midare.  Itaque  fapienter  fcripfit  Seneca-*?  Iti  pn-  a  cPi10** 
mis  autem  refpuenda  fiunt  voluptates ,  enernmt ,  &  effioe- 
rninant,  &  multum  petunt  -,  multum  autem  d' fortuna  pen¬ 
dendum  eft-,  Deinde  fpernenda  opes ,  aucFora?ncn-'u  fisnt 
eruitutum ,  aurum ,  &  argentum ,  &  quicquid  aliud' fe¬ 
lices  domos  onerat ,  relinquatur ,  non  poteft  gratis  conflare 
libertas.  Hanc  fi  magno  afiimas ,  omnia  paruo  aftiman*. 
da  fiunt.  Idem  vero  alibi  *>.  Quid  'eft  pracipuum  2  in  b  PrSf,*n  llb* 
primis  liberum  animum  habere  ,  hac  res  efficit  non  c  iu-  ' n** 

re  Quiritium  vt  fis  liber  ,  fed  d  ture  natura  ‘,  fiber  au¬ 
tem  eft ,  qui  fieruitutem  effugit  fiuam ,  hac  eft  affidua  fer¬ 
uitus,  &  ineluElabilis  ,  cf  per  dierru ,  ac  nodem  aqua- 
liter  premens ,  fine  interuallis  ,  fine  come  at  u:  Sibi  fer  - 
grauiffiima  feruitus  eft  ,  quanta  dificutere’  facile 


quid  habet  circa  fie  commodi  apprehendendum  eft.  Nihil  £  eft  ,  fi  defleris  multa  d  te  poficere  ,  fi  defleris  tib,i  re- 


tam  acerbum  eft  ,  in  quo  nonaquus  animus  folatium  inue 
tiiat.  Quibus  fane  verbis  aperte  docet  hanc  noftram 
vitam  mortale  feruitutem  quamdam  effe,  nec  polle 
quemquam  libertatem  aflequi,  nifi  qui  ita  fit  animo 
compohtuSjVt  quidquid  accidat  aequabilitatem  reti¬ 
neat  in  omni  vita.Sapienter  autem  apud  Laertium  h 
dixit  Diogenes,eum  vere  liberum  non  efte, qui  feruit 
vitiis,  nec  liberum  eirepofle,qui  multis. eget, plurimis 
amem  eget  auarus,  ambitiofus,  ac  deliciis  deditus.  Idem  - 
que  aiebatinter  feruos,ac  dominos  malos  praeter  vo¬ 
cabula  nihil  intereffe  ,  nifi  quod  mancipia  feruirent 
dominis,domini  cupiditatibus,  fignificans  vtrofque 
feruos  efle  ,  miferiorem  tamen  dominos  feruicutem 
feruire,  fi  fint  improbi.  Nam  qui  ducitur  affieduu  arbi¬ 
trio,  &  multos  habet  dominos ,  &  turpes ,  &  inclementes. 


VI. 


ftrre  merce  dem-. ,  fi  ante  oculos  ,  &  naturam  tuampo- 
fueris  &  atatem  ,  ac  tibi  ipfie  dixeris  ,  quid  infanio  i 
quid  anhelo  2  qgid  findo  ?  quid  terram  verfio  2  quid  fo¬ 
rum  vi  fio  2 

Ridicule  igitur  libertatem  pollicentur  ij  ,  qui 
mifere  feruiunt,  qui  vt  ait  Petrus  ,  fierui  funt  cor¬ 
ruptionis  ,  hoc  eft ,  qui  funt  voluptatis  ,  ac  libidi¬ 
nis  mancipia  ,  hanc  enim  vocat  corruptionefn  ,  quo 
modo  etiam  loquitur  Paulus  c  ,  qui  feminat,  in  car-  c  ad  GaU.8 
ne  fua  ,  de  carne  metet  corruptionem ,  non  modo  cor¬ 
poris,  cum  gula: ,  &  Veneris  voluptates  peffimam 
meftem  colligant,  quia  vertuntur  in  phlegmata,  for- 
des  >  mcnftrua  ,  &  reliquam  humani  corpo.ris  foedi¬ 
tatem  ,  8c  corruptionem  ,  fed  quod  deterius  eft, 
non  folum  afferunt  corporis ,  fed  animae  fempiter- 


igitur  abeft ,  vt  quam  libertatem  ifti  polii-  nam  mortem  ,  atque  interitum.  Nifi  quis  malit  cor- 

pne  iinrmc  niti  fi  m  nirninnom  nn/iMm  . . 


centur,pr?ftare  poftintvt  eos  potius, qui  iibi  obtem¬ 
perant  ,  in  turpem  quam;dam  feruitutem  conficiant, 
qu:e  longe  deteftabilior  eft  ea  ,quam  defcnbit  Gre- 
gorius  Nazianzcnus  ^quilerui  tutem  eam  intelligit, 
quacogimur  neccflaria  coipori  miniftrare,cui  oppo- 
jutur  libertas,  qua  perfluuntur  illi,  qui  iam  mortali- 


IV. 


ratem  exuerunt. 


Hane  vero  libertatem  polliceri  nemo  poteft  iahac 
mortali  vita-,vtcumque  autem  eius  nonnullfi  guftum 
percipiunt  ij,qui  in  edomandis,frangendifque  cupi¬ 
ditatibus  operam, ac  ftudium  collocant,quales  opta¬ 
bat  Bafilius  c,  cum  diceret.  Scire  autem  vos  volo  quod 
optamus  nobis  virorum, ac  mulierum  coetus  dari,  quorum-, 
conuerfiatio  in  codis  fit, qui  carnem  fiuam  cum  affectionibus. 


ruptionem  pofitam  efte  pro  corpore  corruptibili , 
quomodo  dixit  alicubi  Paulus  d  ,  omnia  creata  d  ad  RomX 
aliquando  liberanda  a  feruitute  corruprionis ;  fer- 
uitutem  enim  intelligit  corruptibilem ,  qua  corpo¬ 
ri  feruitur,  cui  mox  ex  aduerfo  opponit  libertatem 
gloria: ,  hoc  eft ,  libertatem  gloriofam ,  quam  qui¬ 
dem  corruptibilem  feruitutem  hunc  ferme  in  mo¬ 
dum  defcnbit  Origenes  e .  Confidera  enim,  ait ,  necefi-  e  cp. 
fit  at  es  corporis, appetentiam  cibi,  digtftionum  putorem,  po-  a<*  ^om‘ 
fteritatis  reparanda  verecundiam ,  vt  feritur  f oboles ,  vt 
editur, vt  nutritur,  &  vide  in  his  quanta  vanitas  habea- 
tur, quanta  corruptio, cui  creatura  anima  nobilis,  &. ratio¬ 
nabilis  licet  non  volens  fiubiccla  efi.  Huic  porro  corru¬ 
ptioni  corporis  cundti  mortales  procul  dubio  fiio 


ac  concupifcentiis  crucifixerint ,  quique  nec  de  cibis,  nec  de  E  modo  feruiunt, fed  ij  praecipue, qui  fefe  voluptatibus 


indumentis  fiolliciti  fint ,  fed  immobiles, &  affidui  apud  Do¬ 
minum  nodes, ac  dies  precationibus  immorenthr, quorurn  os 
non  loquatur  opera  hominum ,  fed  hymnum  concinat  Deo 
noftro ,  quique  fiedulo  propriis  manibus  operentur,  quo  pofi ■ 
fint  impartiri  illis ,  qui  op us  habent.  Quod  genus  vi- 
«3  1.  ad  Cor. taJ  complexum  fe  effe  teftatur  Paulus  d,  ciim  ait. 
4.10.  Semper  mortificationem  /e fu  in_.  corpore  nofiro  circum¬ 
ferentes.  Eius  porro  yitx^fcelicitatem  defetibens  Sal- 
elib.de pro-  u^anus  c  •  Nemo ,  ait ,  aliorum  fienfiu  mifierefl,fied  fiuo, 
ifiden,  ideo  non  poffiunt  effie fhlfo  iudicio  mifieri  ,  qui  fiutif  vere 

Bened.lufhniaH.iit  Epffi.Catyn. 


,*L 


conftringendos  praebent. 

.  Gregofius  certe  Nazianzenus  f  latius  aliquanto  ^,^*’^ 
hanc  corruptionem  interpretatur ;  cui  omnia  creato^  1 .  in  Iu- 
( quod  indicare  videtur  Apoftolus )  inuita  quo.da»1"' 
modo  feruiant.  Qt^andoqififfiem  ,  inquit  ,  etu*n 
omnes  condita  ,  &  calefies  virtutes  mea  quidenuien 
ttntia  huiufmodi  rerum  Cenfu  afficiuntur.  Neo". etl,m 

r  ;  \  J  .  -n  •  ,  tUYlt'  C0Y~ 

creatum  Jimul  tantum tngemtfcu  >  &  p 
ruptioni  fieruiens  ,  hoc  efi  ,  iis  ,  qui  ^  terfa,  na 

ficuntur ,  &  intereunt ,  finem  eorurru  ^  rem  mman 
expictam. 


484 


Explanatio  Cap.  II. 


expellant  ,vt  ipfd  quoque  tunc  / perata  libertate  potia-  A  quandoquidem  illi  a  pranis  cupiditatibus  fefe  vm- 


tur ,  velut  nunc  his  in  vita  propter  creatoris  potentiam-* 
alligata.  A  qua  fententia  non  abhorret  Ambro- 
aSertn.81.  fius  a,  qui  hanc  feruitutem  etiam  Lunae  tribuit , 
fic  enim  de  illa  fcribit.  Liberabitur  a  feruitutc  •,  vi¬ 
des  ergo  quod  luna  non  laborat  carminibus ,  fed  labo¬ 
rat.  obfequiis  ,  non-,  laborat*  periculis ,  fed  laborate  of¬ 
ficiis  ,  non  laborat ,  vt  pereat ,  fed  laborat  ,  vt  Ceruiat. 
b  Pisefat,  in  Auguftinus  b  autem  non  folum  ait  nos  a  feruitu- 
pfal.nj.  te,  fed  etiam  acaptiuitate  liberari.  Si  Redemptor, 
ait  ,  nofler  ille  dicitur ,  captiui  tenebamur  •,  vbi  ergo  te¬ 
nebamur.  ,  vt  ille  veniret  redimere  captiuos  ?  vbi  tene¬ 
bamur  l  forte  apud  Barbaros ,  peior  efl  Barbaris  Dia¬ 
bolus  ,  &  angeli  eius  ,  ipfi  antea  tenebant  genus  hu¬ 
manum  ,  ab  eis  redemit'  nos ,  qui  non  aurum ,  neque  ar¬ 
gentum ,  fed  fanguinem  fumi-,  pro  nobis  dedit  ■,  quomo-  ® 
do  aut  em. homo,  venerat  in  captiuitatem  ,  Paulum  Apo- 
fiolum  interrogemus ,  etenim  ipfe  pracipue  gemit  in  ifia 
captiuitate  fufpirans  atemam  Hierufdlem-,  ,  &  docuit 
nos' gemere  ex  ipfo  fpiritu  ,  quo  &  ille  impletus  geme¬ 
bat  ,  hoc  enim  ait •,  Omnis  creatura  congemifcit ,  &  do¬ 
let  vfque  nunc.  &  iterum  ,  Vanitati  enim  creatura  fub- 
iecla  eft  non-,  fponte ,  fed  propter  eum ,  qui  fubiecit  eam 
in  fpe. 

VIII.  His  igitur  omnibus  modis  dicuntur  Gnoftici  cor¬ 
ruptioni  feruire ,  tum  quia  omnia  referunt  ad  cor¬ 
pus  ,  &  corporis  voluptates  ,  tum  quia  omnibus 
fefe  fccleribus  inquinant ,  atque  adeo  ad  interitum 
ruunt  fempiternum  ;  vt  autem  probet  Apoftolus 
eos  feruire ,  fiibdit.  A  quo  enim  quis  Superatus  e  fi ,  hu-  C 
ius  gr femus  efi.  Sufpicor  Petrum  ad  prifeam  confue- 
tudinem  allufifTe ,  qua  qui  in  bello  vidi  fuiffent ,  & 
quafi  manu  capti  mancipia,  &  ferui  fiebant.  Vt 
e  lib.f.de  enim  ait  Varto  c.  Mancipium  appellabatur ,  qua- 
!ing. Latina,  fi  manu  captum  ,  qui ,  vt  alij  volunt ,  &  feruus  di¬ 
cebatur  ,  quia  in  bello  feruatus  non  perimebatur, 
inde  enim  feruitutis  origo  duda  videtur  ,  cum  alio- 
qui  eundi  mortales  liberi  nafcantur.  Inde  igitur 
duda  fimilitudine  ait  Petrus  Gnofticos ,  quia  libi¬ 
dini  ,  ac  voluptati  fuccumbunt ,  ei  tamquam  vidri- 
ci  feruire  ,  vt  enim  ait  Oecumenius  ,  a  qua  quis 
perturbatione  vincitur,  ab  ea  in. feruitutem-,  etiam  ab- 
A  ep.47.  ducitur,  Qjipmodo  etiam  loquitur  Seneca  ^ .  Alius, 
inquit ,  libidini  feruit ,  alius  auaritia  ,  alius  ambitio- 


ac  fuperari  patiuntur  ,  nam  vt  ait  Seneca  a .  a  cpift.jji. 
Qttts  hoftis  in  quem  quam  tam  contumelia fus  fuit ,  quam 
in  qmfdam  voluptates  fu a  funt  ?  Et  aliquanto  poft.  Vo¬ 
luptatibus  vtique  ft  immergunt ,  quibus  in  confitefudi - 
nem  adductis  carere  non  pofiunt  ,  &  ob  hoc  miferri- 
mi  funt ,  quod  eo  peruenermt ,  vt  illis  qua  fuperua- 
cua fuerant ,  faEla  fint  neceffarid ;  feruiunt  vtique  volu¬ 
ptatibus finis,  non  fruuntur ,  &  mala  fua  (  quod  malorum 
vltimumeft)  amant.  Et  profedb  nulla  faeuior,  atque 
immanior  tyrannis  concipi  poteft,  quam  libidinis' 
impotentis  fieuum,  ac  truculentu  imperium,aflidms 
enim  cupiditatibus  animum  concutit, hucilluc  rapit, 

&  quibufdam  veluti  catenis  implicitu  conftringic,vC 
nihil  honeftu,veladpundu  temporis  cogitare  queac. 

20.  Si  enim  refiigientes  coinquinationes  mundi  in  cogni¬ 
tione  Domini  noftri ,  &  Saluatoris  lefu  Chrifh,his 
rurfus  implicati  fuperantur  ,fkila  funt  eis  pofierio- 
radeteriora  prioribus. ] 

Quod  modo  dixerat  eum  feruitutis  illius  addici,  I. 
a  quo  fuerit  fuperatus ,  planius  explicat ,  &  confir¬ 
mat.  Si  enim,  inquit, poft  agnitam  veritatem  a  pri- 
ftinis  fefe  vitiis  ac  voluptatibus  fuperari  patiuntur, 
in  longe  deteriora  ,  &  periculofiora  incidunt  mala. 

Videtur  autem  eos  indicare ,  qui  cum  gentilium  im¬ 
pietatem  abiurafiet  ,  &  Chriftianis  facris  infriati  cf - 
fent ,  voluptatum  lenociniis  deliniti  ad  impuras ,  ac 
nefarias  haereticorum  fedas  defecerant ,  vt  Simon 
Magus, Nicolaus,  Ebion,  Cherintus.  Inquinationes 
autem  mundi  gentilium  facra,ac  nefarias  fuperftitio-, 
nes  appellar ,  illis  enim  vniuerfus  terrarum  orbis  in¬ 
quinabatur.  Quam  vero  eflenr  impura,  aic  facrilcgay 
docent,  Arnobius  b,  Minutius  c,  Iuftinus  d  Martyr,  b  Adue.Gec. 
&  alij,  vt  omittam,  quasferibunt  Clemens  e  Alexan-  clftO&auio 
drinus,Athanafius  Cyprianus  -  contra  Idolorum  a(j Antoni* 
vanitatem. Accedir,quod  cum  impio  Idolorum  cultu  e  In  adhor. 
omnium  propemodum  voluptatum, ac  libidinum  li-  ad  Gcnt. 
centia  coniunda  erat.Ait  aurem  refugifte  illos  inqui-  [<£[*t,conr* 
nationes  mundi  m  cognitione  Domini  noftri,  &  Saluatoris  „  Oe  ldoI 
lefu  Chrifli  j  hoc  eft  ,  per  cognitionem  verte  fidei ,  &  yanic. 
Chriftians  dodrince,  qute  docet  Chriftum  Domi¬ 
num  ,  vt  ait  Paulus  b ,  eripuiffe  nos  de  prafenti  fieculo  b  ad  Gal.1.4 


ni  ,  omnes  timori  ,  dabo  confularem  anicula  feruien-  Q  nequam  fecundum  voluntatem  Dei,&  Patris  noftri.. 


tem  •,  nulla  feruit us  turpior  efi ,  quam  voluntaria.  Vi¬ 
deri  etiam  poteft  Petrus  refpexifle  ad  id  ,  quod  ait 
eIoan.8,j4«  Chriftus  e  :  Omnis ,  qui  facit  peccatum  fruus  efi  pec- 
fadRom.tf.  CMt%  Perfimilem  enim  feruitutem  indicat  Paulus  f . 
l6‘  Nefcitis  ,  inquit,  quoniam  cui  exhibetis  vosferuos  ad 

obediendum  ,  ferui  eftis  eius  ,  cui  obeditis  ,  fiue  pecca¬ 
ti  ad  mortem-. ,  fiue  obeditionrs  ad  iufiitiam.  Acproin- 
g  verf.19,  de  paulo  poft  g  fubdit.  Humanum  di (o propter  infir¬ 
mitatem  carnis  vefira  ,  ficut  enim  exhibuifiis  membra 
vefira  feruire  immunditia  ,  &  iniquitati  ad  iniquitatem, 
ita  nunc  exhibete  membra  vefira  feruire  iuftitia  in  finSH- 
ficationem. 

I  X.  Videtur  enim  Apoftolus  regnum  iuftitite.  peccati 
regno  ex  aduerfo  opponere  ,  &  huius  feruitutem 
illius  feruituti,  proinde  fubiicit ,  cum  enim  ferui  effetis 
peccati ,  liberi  fuiflis  iuftitia.  Et  paulo  ante  dixerat. 
Liberati  autem  d  peccato  ferui  faBi  eftis  iufiitia.  Et  ali- 
[uantojpoft.  Liberati  d  peccato ,  ferui  autem  facit  Deo. 
liuerfim  igitur  ait  Petrus  eum  illius  feruituti  ad- 
pa  effe  ,  a  quo  vidus  ,  ac  fuperatus  fuerit ,  qui 
impotenti  libidine  fuperatur  ,  eius  feruus 
bet  o!r’  ^  contr^  pietati  ,  ac  iuftitia  ffe  e  prae¬ 
bia  epift. ad  feruinTsqUen[Cm  5  cius  reruus  cfficitur  »  ca  autcm 
Rom.cap.i,  t;or  *''t  alibi  b  dixi ,  quouis  imperio  pracftan- 
Petrus  cur  Drakili°r  ei^‘  igitur  rationem 

5  Q'erit  Gnofticos  corruptioni  feruire. 


v 


His  rurfus  implicati  fuperantur,  an  idolorum  Cul¬ 
tu  ?  Equidem  non  facile  mihi  patiar  perfuadbri , 
hoc  voluifle  Perrum  fignificarC  ,  quamquam  for- 
tafie  nonnulli  etiam  Apoftolorum  fieculo  ad  Idola 
defecerant.  Crediderim  potius  eos  perftringi ,  qui 
haerefim  complexi  eflent/critir  enim  Tertullianus  ',  jlih^e  Prz' 
neque  ab  idololatria  diftare  harefes  ,cum&  auBoris  ,  &  cr'Pt'c^'0* 
operis  eiufdem  fint ,  cuius  &  idololatria.  Deum  aut  fin¬ 
gunt  alium  aduerfus  Creatorem,  aut  fi  vnicum  crcatorefn 
confitentur ,  aliter  eum  differunt  ,qudm  in  vero  eft.  Ita¬ 
que  omne  mendacium,  quod  de  Deo  dicunt  quodammo¬ 
do  genus  eft  idololatria.  Haeretici  enim ,  tarttetfi1  vnum 
Deum  fatentur,  vt  fcribit  Irenaeus  k ,  fed  per  fententiam  Iib- 
malam  immutant, ingrati  exfientes  ei,  qui  fecit  eos,quem- 
£  admodum  &  gentes  per  idololatriam.  Sic  fiepe  Hierony¬ 
mus  I  docet  omnem  haerefim  effe  quamda  idolola-  1  Ezech.8. 
triam,damnanque  a  Prophetis  idolorfinomine.Ele- 
ganter  vero  Auguftinus  m  .Qui f quis  tale  cogitat  Deum,  m  in 
qualis  non  efi  Deus ,  alienum  Deum  vtique ,  grfalfum  in  Iolu.q.19. 
cogitatione  portat.  Dixerat  aurem  paulo  ante,  cum  Io- 
fue  dixit.  Auferte  deos  alienos,  qui  funt  in  vobis,  non  de 
veris  idolis, quae  nulla  tunc  fuifte  credendum  eft,  fed 
de  fallis  opinionibus,quas  de  Deo  haberent,  loquu- 
tum  eft  e.  proinde ,  inquit ,  Propheta  fanftus  in  cordi¬ 
bus  eorum  effe  cernebat  cogitationes  de  Deo  alienas  d  Deo, 

&  tpfas  admonebat  auferri. 

Pollet 


Catholica?  Epift.  1 1.  Petri. 


4% 


HL  Poflfet  etiam  quis  opinari ,  cum  Petrus  dixit ,  his 
rurfus  implicati  fuperantur ,  de  moribus  haereticorum 
loqui ,  qui  nimia  quadam  viucndi  licentia  gentilium 
mores  imitabantur  ,  atque  ita  qui  abiefta  Euangeli¬ 
ca  dodfcrina  ad  Gnofticos  defecerant ,  iifdem  volu¬ 
ptatibus  inquinabantur ,  quibus  olim  ,  dum  cole¬ 
rent  idola, turpiter ieruiebant.Itaque  ait, fi  poftquam 
Dominum, ac  Saluatorem  noftium  agnouerint,  Sc 
fide  viua  complexi  fuerint  ,  rurfus  a  priftinis  volu¬ 
ptatibus,  ac  libidinibus  fefe  vinci,  ac  fu perari  pa¬ 
tiuntur  ,  iis  omnino  turpiter  feruiunt ,  &  longe  de¬ 
teriori  feruitute  implicantur  ,  quam  cum  antea  ido¬ 
la  colerent  ■,  vt  enim  qui  a  morbo  conualuerint ,  fi 
rurfus  in  aegritudinem  incidant ,  periculofius  xgro- 
tant ;  non  aliter  qui  vitiis  ,  ac  (celeribus  nuntium 
aliquando  remiferint ,  fi  rurfus  fefe  iis  conftringi  pa¬ 
tiantur  ,  longa  maius  (alutis  periculum  fubeunt. 
Quocirca  fubdit.  Facki  fuivL,  eis  pofleriora  deteriora 
prioribus  :  quam  fententiam  confirmat  Apoftolus 
a  cap.6.4.  paulus }  cum  ad  Hebrxos3  dixit.  Impofftbile  enim 
ejl  eos ,  qui  femel  funt  illuminati  ,guflauerunt  etiam  do¬ 
num  coele  fle ,  eft  participes  fafli  funt  Spiritus  fanSH ,  gu- 
ftauerunt,  nihilominus  bonum  Dei  verbum ,  virtutefque 
foculi  ventui  i ,  eft  prolapfi  funt,  ,  rurfus  renouari  ad 
badHebr.  poenitentiam.  Et  alibi  D.  Voluntarie  enim  peccamibus 

I O.  16,  1  1  •  n  ...  1  , . 

nobis  pojt  accepta?n  notitiam  ventatis  tam  noru  reltn - 
ejuitur  pro  peccatis  hofiia ,  terribilis  autem  quadam  ex- 
peckuio  iudicij ,  eft  ignis  simulatio ,  qua  confitmptura  ejl 
aduerforios. 

^  V*  Cxterum  quod  ait  Petrus.  Facki  funt ,  eis  po ferior a 
deteriora  prioribus ,  ad  id  quodammodo  alludit, quod 

*  att  .1».  ajt  Chriftus  c.  Fiunt  nouiffima  hominis  illius  peiora 
d  cap.j.  14.  prioribus ,  cui  affine  eft  illud  apud  Ioannem  d.'  lam 

noli  peccare  ,  ne  deterius  tibi  aliquid  contingat.  His  enim 
omnibus  locis  indicatur  eum  ,  qui  poft  acceptam 
iuftificationem  rurfus  flagitio  inquinatur  ,  iufte  in 
fe  iram  Dei  prouocare ,  5c  maiori  fupplicio  dignum 
e  Hom.  de  videri.  Quocirca  vere  dixit  Chryfoftomus  e.  A7 oh 
hornini$nmi  Peccare  P°fi  veniam  ,  noli  vulnerari  pofi  curam,  noli  fordi- 
dari  pojl  gratiam  ;  cogita ,  inquit ,  0  homo,  grauior  em  ejfe 
culpam  pofi  veniam ,  renouatum  vulnus  peius  do  Iere  pofi 
curam,  moleflius  hominem  fordidari  pofi  gratiam.  Quare 
indulgentia  ingratus  eft,  qui  poft  veniam  peccat ,  fanitate 
indignus  eft,  qui  femetipfum  poftquam  curatus  eft  vulne¬ 
rat,  nec  mundari  meretur  ,  qui  femetipfum  poft  gratiam 
jordidat.  Et  paucis  interie&is.  Graue  eft  hominem  in- 
ftrublum  'delinquere  ,  grauius  ab fo lutum  peccare  ferito 
peior  eft,  qui  patronum  poft  datam  libertatem  offendit ,  be¬ 
neficiis  ingratus  eft ,  qui  datorem  tumoris  arrogantia  de- 
f  in  Pf.  111.  fpicit.  Alio  f  vero  loco.  Maxime  quidem,  inquir,  ope- 
erud  difcipl  rAm  dehibeamus ,  ne  labamur ,  fed  fi  in  peccata  quando - 
&  hom.  f. de  que  inciderimus ,  ftudeamus  celeriter  refurgere  ,  eft  non  in 
panif.  peiora  recidere  ,  ne  ea  audiamus ,  qua  fuerunt  dickt  para¬ 
lytico.  Ecce  fanusfaElus  es, noli  amplius  peccare ,  ne  quid 
deterius  tibi  contingat. 

V.  In  eamdem  fententiam  feribit  Auguftinus  S.  Jte- 
g  bb.50.ho.  rum  jjco }  ait  5  gr  Qpe  dicendum  eft  ,  fufficit  prateritum 
om.io,  tempm  voluntatcs  gentium  confummaffe  ,  dete flamini, 
auerfomini  canes  conuerfos  ad  vomitum  futim  ,  dete- 
ftamini  ,  eft  auerfomini  mundatam  ,  eft  vacantem  do¬ 
mum  ,  quo  nequiores  alij  feptem  fpiritus  adduntur  ,  vt 
jint,  nouiffima  hominis  peiora  ,  quam  erant  prima  ,  vos 
veflrum  mundatorem  tenete  habitatorem.  Egregie  vero 
h  de  habit.  Cyprianus  h .  Glorificemus,  &  portemus  Deum,  ait, 
Vitg-  c>  i*  pf(ro  ^  &  mundo  corde ,  &  obferuatione  meliore ,  eft  qui  per 
fonguinem  Chrifti  Domini  noflri  redempti  fimus  ,  per 

•  omnia  feruitutis  obfequia  Redemptoris  imperio  pareamus * 
demufque  operam ,  ne  quid  immundum  ',  eft  prophanum 
templo  Dei  inferamus ,  nc  offenfus  fe  dem, quam  inhabitat, 
derelinquat.  Soff  itantis  Domini  verba  funt ,  eft  docen¬ 
tis ,  curantis  pariter ,  eft  monentis.  Ecce  ,  inquit ,  fanus 

Bened.  fuflinian.  in  Epift.  Canon. 


A  faflus  es ,  iam  noli  peccare ,  ne  quid  tibi  deteriusfi.it ,  dat 
viuendi  morem ,  dat  innocentia  legem ,  poftquam  contu¬ 
lit  fanitatem.  Nec  habenis  liberis ,  er folutis  vagari  poft - 
modum  patitur ,  fed  tp fis  potius ,  quibus  fanat ns  fuenitq 
mancipato  grauius  comminatur  ,  quod  fit  fcilicet  minor 
culpa  deliquiffe  ante  ,  ciirn  nec  dum  noffes  difciplinam 
Dei ,  nulla  fit  venia  vitra  delinquere  poftquam  Deum 
ttoffe  coepisti.  v  , 

Denique  Bernardus  a.  Si  dixerit  mihi  Iefus, inquit,  ^  '  ’. 

dimittuntur  tibi  peccata  tua ,  nifiego  peccare  defiero ,  quid  qai^r  T7’3’ 
proderit  ?  exui  tunicam  meam ,  fi  reinduero  eam ,  quan¬ 
tum  profeci  ?  Si  rurfus  pedes  meos ,  quos  lauerarn ,  inqm- 
nauero  ,  mnnquid  aliquid  lauiffe  valebit  ?  Sordens  omni 
genere  vitiorum  iacui  diu  in  Itito  facis ,  foderit  fine  dubio 
recidenti  ,  qu  im  iacenti  deterius.  Denique  qui  me  fal- 
B  uum  fecit ,  ipfum  mihi  dixiffe  recordor ,  ecce  (anas  fafltis 
es ,  vade  iam  ,  amplius  noli  peccare  ,  ne  deterius  aliquid 
tibi  contingat,.  Ita  apparet ,  quam  fit  eorum  condi¬ 
tio  periculofa  ,  qui  poft  gratias  perceptte  benefi¬ 
cium,  rurfus  priftinis  ,  aut  nouis  fceleribus  fele  ob- 
ftringunt. 

Non  iis  tamen  b  alTentior,  qui  eo  putant  pertin-  VII. 
gere  pofle  aliquem  peccatorem  ,  vtiufto  Dei  iudicio  ^ 
penitus  deferatur, adeo  vt  nequeat  refipifeere ,  8c  ad  £0ffCnf.Mtl 
Deum  conuerti.  Tamerfi  enim  non  nego  pleraque  j<r.aduer.Lu- 
in  Scripturis ,  Sc  apud  fandtos  Patres  legi ,  qusc  vi-  ther.  Andr. 
dentur  indicare ,  quofdam  a  Deo  ita  penitus  deferi,  YeS3 
vt  plane  intereant ,  ea  tamen  commodam  habere  in 

poliunt  explicationem  ,  vt  nihil  diuinasgtaiiae ,  aut  Exod.  c.4-q. 
poenitentias  efficacitati  detrahatur.  Fateor  dixiffe  n.&  alij.fi' 
C  Salomonem  <=.  Nemo  poteft  corrigere ,  quem  Deus  de-  j) 

ffexerit.  Eumdemque  alibi  d.  Nequam  erat  natio  eo-  fi  q.i.atc.j". 
rum  ,  &  naturalis  malitia  ip forum  ,  &  non  poterat  muta-  ad  1  &  q.  1 4. 
ri cogitatio  ipforumin  perpetuum.  Et  Hieremiam  e.  Si  arc>  ad  l* 
mutare  poteft  tsEthiops  pellem  fiam ,  &  pardus  varieta- 
tes  fons ,  c$'vos  poteritis  benefacere  ,  cum  didiceritis  ma-  ;Cntac.  8.q.'i* 
Ium.  Eumdemque  alibi  {.  Curauimus  Babylonem  ,  &  Driedoli.i. 
non  eft  fanat  a  ,  derelinquamus  eam.  Quibus  conlenta-  dc  grat'  & 
nea  funt  diuina  quasdam  teftimonia,  quibus  fignifi- 
cat  Deus  ,  nolle  fe  fle£H,aut  vllo  modo  parcere.  arg. «clib.de 
Nam  apud  Ifaiam  S.  Excaca ,  inquit ,  Dominus  cor  capt.  &  re- 
,  populi  huius ,  er  aures  eius  aggraua,  &  oculos  eius  claude  derap.gcne- 
ne  forte  videant  oculis  fuis ,  &  auribus  fui*  hauriant ,  eft 
conuertantur ,  eft  fanem  eos.  Alibi  vero  ll  fumpta  vinex  Metin.de  rc- 
metaphora.  O  flendam,  ait ,  vobis ,  quid  ego  faciam  vi-  da  in  Deum 
D  nea  mea ,  auferam  fopem  eius ,  eft  erit  in  depradationem,  1’b.j.c.i. 
diruam  maceriam  eius ,  eft  erit  in  conculcationem ,  eft  po-  *  +  cc  c  ’7‘ 
nam  eam  defertam  ,  non  putabitur ,  eft  non  fodietur  ,  eft  d  s'ap.  11.10, 
afeendent  fuper  eam  vepres ,  eft  (pina,  eftnubibus  manda-  e  cap.15.1j. 
bo,  ne  pluant  fuper  eam  imbrem.  Hieremix  autem  dixit  ‘  ^  cap.jr.?. 
Deus.  Noli  orare  pro  populo  ifto,  eft  non  obftftas  mihi,  j’  5. 
quia  non  exaudiam  te.  EtSamuelik.  Vfque  quo  tu  luges  ,  cap.7 .16. 
Saul.cum  ego  proiecerim  eum} Denique  apud  Marcum  l  k  i.Reg.itf-, 
ait  Chriftus.  Vobis  datum  eft  noffe  myfterium  regni  Dei,  ^  ^  ^ 

illis  autem ,  qui  foris  funt, in  parabolis  omnia  fiunt ,  vt  vi-  caP*4*1 
dentes  videant ,  eft  non  videant, eft  audientes  audiant ,  eft 
non  intelligant ,  ne  quando  conuertantur  ,  eft  dimittantur 
eis  peccata. 

Verum  hxc  omnia  nullam  apud  me  vim  habenr,  VIII. 
qux  enim  teftimonia  indicant  aliquos  non  pofte 
E  conuerti  .facilem  ,  atque  expeditum  habent  explica¬ 
tum,  vt  enim  feribit  Gregorius  m  Nazianzenus  ,poffe  m  ’ 

vel  non  poffe  non  vno  modo  dicitur  variam  enim,  ac  multi-  xhcol. 
p licem  fignificationem  habet, nonnumquam  enim  fecundum 
virium  defettum  dicitur,  eft  certi  temporis ,  ac  perfona  ra¬ 
tione  habita,  vt  quod  puer  lufktri  nonpoffit ,  aut  catulus 
cernere, aut  cum  aliquo  dimicare.  Luckibitvremm  fortaffe 
aliquando  eft  cernet ,  eft  cum  hoc  dimicabit  etiam  ,fi  cum 
altero  nequeat.  Interdum  de  eo  dicitur ,  quod  fopenumem 
contingit ,  zt  illud  n.  Non  potefi  duitas  abfeondi  fupra  oMatt^  M. 
montem  poft  a  fieri  enim  poteft, vt  quadam  duitas  abfeon- 
S 1  }  datur. 


486  Explanatio  Cap.  1 1. 


datur ,  maiori  nimirum  aliquo  monte  ipjius  luminibus  ob- 
ftruente.  Impoffibile  etiam  dicitur ,  quod  minime  aquum 
aM-atf.j.if.  ejt ,  rationique  consentaneum  ,  cui  tu  generis  e(l  illud*. 

Numquid  pofttnt  filij  fponfl lugere ,  quamdiu  cum  illis  eft 
fponfus  ?  Quarta  figmficattone  hoc  jieri  nonpojfe  dicitur , 
fe  Matth.ij.  'A  qU9  „0ftret  voluntas  abhorret  ,  cuiufmodi  ejl  illud  b 
Non  poterat,  illic  figna  facere  propter  iifcredttlitatem  eo¬ 
rum  ,  qui  ea  excipiebant, .  Illud  quoque  impoffibile  di¬ 
citur  ,  quod  natura  quidem  impoffibile  ejl ,  Deo  autem  vo- 
c  Ioan.  5.4.  lertti  pojfibile  3  quo  in  genere  ejl  illud  c  3  eum  dem  hominem 
“  ,I**  bis  nafei  nonpojfe  ,  nec  acu  camelum  d  admitti 3  quid  enim 
prohibeat,  quominus  hac  jiant,  fi  Dei  voluntas  ita  tulerit? 
Pr&tcr  hos  omnes  modos  impoffibile  dicitur ,  quod  nulla 
omnino  ratione jieri potejl,vt  impojfibile  ejfe  dicimus, Deum 
malum  ejfe, aut  omnino  non  effe. 

IX.  Cum  igitur  Scriptura  fignificat  aliquos  conuerti, 
aut  iuftificari  non  pofle  ,  id  indicat  admodum  efle 
difficile  ,  qua  ratione  aegritudinem  aliquam  curari 
non  pofle  dicimus ,  non  quae  omnino  medicinam 
refpuat ,  fed  quae  non  fine  magna  difficultate  ,  peri¬ 
culo,  &  labore  curationem  admittit,  pleraque  enim 
in  (acris  litteris  hoc  modo  accipienda  funt.  Nam  in 
s  cap. j7-  4.  libro  Genefeos  e  de  fratribus  Iofeph  feriptum  eft. 

Oderant  eum  ,  nec  poterant  ei  quidquam  pacif.ee  loqui  3 
hoc  eft  ,  adeo  illum  auerfabantur  ,  vt  pacifice  cum 
f  Ioan.j.44.  co  fermonem  habere  nollent.  Et  Chriftus  -£  apud 
Ioannem  ait.  Quomodo  poteflis  credere ,  fui  glorianu 
ab  inuicem  accipit  is, & gloriam  ,  qua  d  folo  Deo  ejl ,  noti 
Ioan.7.7.  quantis  ?  Rurfus  g  alibi.  Non  potejl  mundus  odijfe  vos. 
Ioa.11.3j.  jternqUe  h .  Non  poterant  credere,  hoc  eft,vt  interpre¬ 
tatur  Chryfoftomus,  Leontius,  Theophyla&us,  Eu- 
thymius  ,  nplebant.  Quae  vero  teftimonia  de  homi¬ 
num  caecitate,  atque  obduratione  loquuntur  , alio 
pertinent  ,vt  fuo  loco  doceo.  Certum  eft  autem, & 
caecos  pofle  diuinitus  lucem  afpicere  ,  &  obduratos 
ccrleftis  gratise  efficacitate  molliri.  Caetera  vero  , 
quae  indicant  Dei  voluntatem  aueriam  ,  vel  eodem 
modo  explicanda  funt  vt  fuperiora  ,  vel  vt  docent 
Theologi  in  fcholis,  fenfum ,  vt  aiunt ,  compofitum 
innoluunt ,  vel  denique  de  poena  aliqua  certe  infli¬ 
genda  accipiuntur. 

X.  Non  negarim  tamen  videri  nonnullos  ex  fandis 
f  lib.ii.Mc,  Patribus  id  ipfum  indicare.  Gregorius  i  enim  tra- 
k  £cd  7  1  ^ans  l°cum  dium  Salomonis  k .  Confidera  opera  Dei, 
cc  .7.14.  nemQ  pojfit  corrigere ,  quem  ille  defexerit.  Nec  mi¬ 
rum,  inquit,  fi  d  corde  reprobo  pradicator  minime  auditur , 
dum  nonnumquam  ipfe  quoque  Dominus  in  his, qua  loqui¬ 
tur,  rejtjlentium  moribus  impugnatur,  hinc  ejl  enim  ,  quod 
Caim  dr  ditsina  voce  admoneri  potuit, & mutari  non  potuit, 

.  quia  exigente  culpa  malitia  iam  intus  Deus  cor  reliquerat, 
cui  foris  ad  teftimonium  verba  faciebat. Bene  autem  fubdi- 
tur.  Si  incluferit  hominem ,  nullus  ejl  qui  aperiat ,  quia 
omnis  homo  per  id,  quod  male  agit,  quid  ftbi  aliud  ,  quam 
confcientia  fna  carcerem  facit ,  vt  hunc  animi  reatus  pre¬ 
mat  ,  etiam  f  nemo  exterius  accnfet  ?  qui  cum  indicante 
Deo  in  malitia  fua  caritate  relinquitur , quaf  intra  fernet- 
ipfum  clauditur ,  ne  euadendi  locum  inueniat ,  quem  inue- 
nire  minime  meretur.  Et  multa  deinceps  in  eamdem 
i  Hom.  31.  fententiam.  Alibi  vero  1 .  De  poena,  inquit,  peccati  ejl 
in  Euang.  ^  ex  £0i0  qUidem  p0jftt  donum  confici,  fed  tamen  ex  me¬ 
rito  contingat,  d  bono  ,  quod  conficitur ,  repelli ,  vfitatn 
quippe  culpa  obligat,  mentem  ,  vt  nequaquam  [urgere 
poffit  ad  retlitudinem ,  conatur  quidem  illa ,  fed  confeflim 
labitur ,  quia  vbi  fonte  diu  perditit,ibi  cjr  cum  noluerit , 
coacfu  cadit. 

XI*  Ifidorus  m  autem, Deferente,  inquit ,  nullus  poenitere 
ium.bo^c  is  Poteft’  nonnulli  autem  itu  deficiuntur  d  Deo  vt  deplorare 
mala  fua  nonpojfmt,  etiam  f  velint,  confilio  immundorum 
f  trituum  hoc  fit ,  nam  quia  ipfs  negatum  ejl  pojlprauari- 
cationem  regredi  ad  iujlitiam,  obferare  aditum  poenitentia 
hominibus  cupiunt ,  ne  ipfi  ad  Deum  venenantur  fed  eos 


habeant  focios  perditionis  ,  illud  quibttfctmque  fraudibus 
agentes ,  vt  aut  deferantur  d  Deo  ,  aut  flagelli  immani¬ 
tate  deferent .  Ingemi fcendum  eft  uigiter ,  &  excttfft  om¬ 
ni  fecuritate  lugendum  ,  ne  Dei  fecreto ,  &  iuflo  ludicio 
deferatur  homo ,  &  perdendus  in  poteflate  Damonis  re¬ 
linquatur.  Huic  etiam  fententia:  fauere  videtur  Au  - 
guftinus  a  ,  alicubi  enim  de  Pharaone  agens.  Noru,  “dequibufd. 
hoc  ergo,  inquit,  illi  imputatur,  quod  tunc  non  obtempera-  ^roP®^c*  'a 
rit ,  quandoquidem  obdurato  corde  obtemperare  non  pote-  propoi:  6™ 
rat.  Alibi  *>  vero  femper  caecitatem ,  atque  obdura-  bdeprxdcft. 
tionem  praecedentis  peccati, atque  impietatis  iuftifli-  kn&.c.<r. 
mani  poenam  efle  affirmat. 

Verum  haec  omnia  commode  explicari  poflunt  XII. 
de  reprobis, quos  conftat,vt  Theologi  loquuntur,  in 
fenfu  compofito  non  pofle  ita  conuerti,  vt  fempiter- 
nam  falutem  confequantur.  Hi  enim  merito  dicun¬ 
tur  inclufl ,  &  defpici ,  ac  deferi  a  Deo  ,  ac  fempiter- 
nis  fuppliciis  deftinari.  Nam  alioqui  ex  Scripturis 
patet  nonnumquam  obduratos  pofle  conuerti. 

I feias  c  enim  fatetur  cor  populi  fuiffie  induratum,  c  cap.<rj.i7,’ 
1 ndurasli ,  inquit ,  cor  noslrum ,  ne  timeremus  te.  Nihi¬ 
lo  tamen  fecius  fubdit.  Conuertere  propter  feruos  tuos, 
tribus  har  e  ditatis  tua  3  indicans  fperare  fe  populi  in- 
durati  conuerfionero.  Deus  autem  ipfe  apud  Eze-  d  cap.u.,,. 
chielem  <1  ait.  ^Auferam  cor  lapideum  de  came  eorum,  ^m‘I.  0.3«. 
&  dabo  eis  cor  carneum.  Et  Paulus  e.  Ignoras ,  inquit ,  1^' 
quoniam  benignitas  Dei  ad  poenitentiam  te  adducit  ?  Lo-  C  ^  ^om* 
quitur  autem  de  corde  indurato,  de  quo  mox  fub-  4 
dit.  Secundum  amem  duritiam  tuam  ,  er  impccnirens 
cor ,  thefaurtuas  tibi  iram  in  die  ira ,  dr  reuclat tonis  iusli 
iudicij  Dei.  Addo  his  te fti montis  indicari  externa 
auxilia  abfque  Dei  excitante ,  &  adiuuante  gratia 
efle  prorfus  inania  ,  atque  vtilitatis  expertia ,  de¬ 
nique  iifdem  plane  modis  ,  quibus  Scriptura  expli¬ 
cari  pofle. 

Omnino  autem  aperte  fignificant veriflimam efle  XIII. 
hanc  Petri  fententiam ,  qua  dixit ,  fa&a  efle  pofte- 
riora  deteriora  prioribus  ,  quandoquidem  iuftifica- 
tionis  difficultatem  ,  incredibiliter  auget  ingrati  ani¬ 
mi  vitium  ,  quo  quis  poft  acceptam  iuftitiam  rurfus 
in  Deum  peccat  ,  &  quantum  in  ipfo  eft ,  iuftarn 
Dei  indignationem  prouocat,  dignufqiie  redditur, 
qui  quamplurimis  gratiae  praefidiis  deftituatur  ,  qui¬ 
bus  Deus  ad  poenitentiam  prouocare,  ac  perduce¬ 
re  confueuit  ,  quod  vinea  fimilitudine  iniinuauit 
Ifaias  ,  vt  paulo  ante  fignificaui.  Alioqui  certum , 
atque  exploratum  eft  ,  quod  alicubi  affixit  D.  TI10- 
mas  f  ,quandiu  quis  hac  vitali  aura  fruitur  ,  num-  E 
quam  arbitri;  libertate  penitus  fpoliari ,  gratiae  vero 
diiunae  vim  ,  atque  efficacitatem  tantam  efle  ,  vt 
nullum  fit  adeo  atrox  ,  atque  immane  facinus ,  vel 
tanta  fcelerum ,  ac  flagitiorum  multitudo  ,  cui  non 
poffit  opitulari,  &  iuftitiam, ac fanttitatem  imperti¬ 
ri,  quorum  alterutrum  fiquis  neget ,  eum  neceffe  eft 
grauiffimo  errore  inuolui, atque  implicari. 

Non  iueiim  tamen  inficias  a  D.Thomse  mete  lon-  XIV. 
gms  illos  abiifle,qui  eum  putant  au&ores  illos,  quos 
lupranominaui, erroris  arguere, ac  damnare,  cum  ta¬ 
men  illi  falua,  atque  incolumi  humana?  voluntatis  li- 
bertate,admiflaitem  vi, acpoteftate  diuina:  gratiae, ob 
grauitatem,ac  multitudinem  flagitiorum  affiranc  in¬ 
terdum  Deum  immortalem  iufte  denegare  auxilium 
neceflarium  ad  poenitentiam, &  conueriionem.Nam 
cutn  inter  catholicos  receptum  iit  pro  loco  quidc  ,  Sc 
tempore  cunelis  mortalibus  fufficies,acneceflarium, 
grati;c  diuinae  auxilium  concedi  ,  eft  tamen  extra 
conrroueriiam,eiufmodi  auxilium  non  omnibus,fin- 
gulis  adefle  momentis.  Conftat  enim  re  ipfa  iis  de- 
negari,qui  fubito  poft  patratum  peccatum  vel  in  ipfo 
flagitio  vita  excedunt.  Liquet  autem  plcrofque  pec¬ 
cando  exanimatos  efle  ,  atque  expiraile  3  lubtrahtre 

ve  10 


Catholica?  Epift.  1 1.  Petri. 


487 


▼ero  Deum  aliis  quibufdam  hoc  auxilium  neceiTa-  A  Cur  pofteriora  prioribus  deteriora  videantur,  I. 


rium  non  fine  aliqua  probabilitate  ,  indicant  tum 
Scripturae, tum  fandorum  Patrum  allata  teftimonia, 
quamuis  etiam  plures  alias,vt  diximus, explicationes 
ninHFallac!  a£lmittant>  Certe  de  duro  corde  fcribit  Bernardus  a. 
prefcntis  vi-  Elatum  cor  durum ,  &  expers  efi  pietatis ,  tinarum  corn¬ 
ix-  punctionis,  ficcum  ab  omni  rore  gratia  fpiritualis ,  quia  [a~ 

k  raddC  Per^  Dem  refislit  .humilibus  autem  dat  gratiam.  Alibi b 
a  vero  copiofius.  Cor  durum ,  inquit ,  diBum  eft ,  c/uod fe 

ipfum  non  exhorret, quia  necfentit ,  nemo  duri  cordis  falu- 
tem  -tamquam  adeptus  ejl ,  nifi  quem  forte  miferans  Deus 
dbfiulit  ei  cor  lapideum  ,  &  dedit  ei  cor  carneum.  Cor  du¬ 
rum  ejl, quod  nec  compiwBione  fcinditur,  nec  pietate  molli¬ 
tur, nec  mnuetur precibus ,  nec  cedit  minis ,  quin  etiam  fa¬ 
ge  Ilis  duratur  magis.  Cor  durum  ejl  ingratum  ad  benefi- 


confid. 

Eugen. 


hac  ampli/lima  fententia  declarat.  Melius  autem 
ait ,  hoc  eft ,  minus  malum  futurum  illis  fuiffc ,  fi 
numquam  Catholicam  do&rinam  cognouiflent , 
aut  amplexi  effient,  quam  poft  fufceptam  fidem  ad 
priorem  impietatem  relabi.  Eft  autem  hxc  fenten¬ 
tia  ei  perfimilis ,  quam  apud  Lucam  a  dixit  Chri-  a  cap.n.47 
ftus  Dominus.  Ilk  autern  feruus  ,  inquit  ,  qtit  cogno- 
uit  voluntatem  ‘Domini  fui .,  &  non  je  praparattit ,  Cr 
non  fecit  fecundum  voluntatem  eius ,  vapulabit  multis , 
qui  autern  non  cognouit ,  &  fecit  digna  plagis ,  vapulabit 
paucis.  Significat  enim  ,  grauius  peccare  illos  ,  qui 
poft  veram  Dei  cognitionem  contra  Deum  peccant. 

Merito  autem  quaerit  Auguftinus  ,  quomodo  haec 
Chrifti  verba  cohaereant  cum  vaticinio  Dauidis  b,  b  PfaI-7*. 


cia,  ad  confilia  infidum,  ad  iudicia  fauum  ,  inuerecundum  B  qui  alicubi  ait.  Effunde  iram  tuam  in  gentes  ,  quate 


ad  turpia ,  impavidum  ad  pericula ,  inhumanum  ad  hu- 
mana, temerarium  ad  diuina, praeteritorum  obliiiifcens.pra- 
fentium  negligens  futurorum  improuidum,  ipfum  enim  ejl, 
cui  praeteritorum  pratter  folas '  iniurias  nihil  omnino  non 
pratent.prafentium  nihil  non  perit, futurorum  mella  eft, nifi 
forte  advlcifcendum,  prosfeBio ,  atque  prsparatio.  Et  vt 
breui  cuncln  horribilis  mali  mada  complectar ,  cor  durum 
ejl, quod  nec  Deum  timet, nec  homines  reueretur. 

X  V.  Illud  omnino  fatendum  eft, de  nullo  prorfus  mor¬ 

talium, quandiu  viuit,  abiiciendam  effe  fpem  falutis, 
e  i.retrad.  fic  enim  fcribit  Auguftinus  c.  De  quocumque  enim 
c,1?*  quamuis  peffmo  in  hac  vita  conjlituto  non  ejl  vtique  de- 
jperandum, nec  pro  illo  imprudenter  oratur,  de  quo  non  de- 
d  Ser.11.de  jperatur.  Et  alibi  d.  De  nullo  dejperandtm  ejl ,  quamdiu 
vcrb.Dom.  poenitentiam  patientia  Dei  adducit , paganus  efi  hodie, 
I udans  efi  hodie, hareticus  eft  hodie  .fchifmaticus  e(l  hodie, 
quid  fi  cras  ampleBatur  Catholicam  fidem  ,  &  fequatur 
Catholicam  veritatem  ?  quid  fi  ifi  ,  quos  tamquam  desfe- 
ratijjimos  damnas ,  antequam  finiant  iflam  vitam  ,  agant 
poenitentiam  ,  &  inveniant  veram  requiem ,  er  vitam  in 
futuro  ?  Ita  fit,vt  quamuis  eorum  fententia  non  peni¬ 
tus  reficienda  videatur,  qui  perditiffimos  homines  a 
Deo  interdum  penitus  deferi  affirmant ,  abfque  ma¬ 
gna  temeritate  nemo  priuatim  tamquam  a  Deo  pe¬ 
nitus  deftitutus  cenferi  poffit. 

XVI.  Siquidem  Ecclefiapro  omnibus  etiam  grauiffimis 
peccatoribus  preces  ad  Deum  fundit, fic  enim  fcribit 
c  lib.  n.de  Auguftinus  e.  Nunc  Ecclefia  ideo  pro  eis  orat  ,  quos 
ciuit,c.i4.  ifl genere  humano  habet  inimicos  ,  quia  nunc  tempus  efi 


non  nouerunt ,  &  in  regna ,  qua  non  inuocauerunt  nomen 
tuum,  qua;  videntur  indicare  acerbiora  infideles  ma¬ 
nere  fupplicia.  Quo  modo  ergo  ,  inquit c ,  mtelhgen-  c  in  eumd. 
dum  efi ,  quod  ait  Dominus  in  fiuangelw  ,  feruus  ,  qui  P^a*,7S* 
nefeit  voluntatem  Dornini  fui  facit  digna  plagis,  va¬ 

pulabit  paucis ,  feruus  autem ,  qui  fcit  voluntatem  Domi¬ 
ni fui  facit  digna  plagis ,  vapulabit  multis ,  fi  maior 

ira  Dei  efi  ingentes ,  qua  Dominum  non  cognouerunt  ?  In 
eo  quippe ,  quod  ait ,  effunde  iram  tuam ,  fatis  hoc  verbo 
indicauit ,  quam  multam  iram  voluerit  inttUigi ,  vnde 
pofiea  dicit.  Redde  vicinis nofiris  fipties  tantum,  sin  quia 
multum  imereft  inter  feruos  ,  qui  licet  nefeiant  volunta¬ 
tem  Domini  fui ,  tamen  inuocant  nomen  eius ,  &  alienos  a 
familia  tanti  Patrisfamilias ,  qui  fic  ignorant  Deum ,  vt 
nec  invocent,  Deum  <  Inuocant,  enim  pro  eo  fimulachra , 
vel  d&moma ,  vel  quamlibet  creaturam ,  non  creatorem , 
qui  efi  benedicius  in  fecula.  Neque  enim  iflos  ,  de  quibus 
hoc  prophetat ,  ita  nefeientes  fignificat  fui  Domini  volun¬ 
tatem  ,  vt  tamen  ipfum  Dominum  timeam  ,fed  ita  ipfum 
Dominum  nefeientes ,vt  nec  inuocent  eum ,  er  inimici  no¬ 
minis  eius  exiflant.  Multum  ergo  difiat  inter  feruos  vo¬ 
luntatem  Domini  fui  nefeientes ,  &  tamen  in  familia  eius, 
atque  in  domo  viuentes ,  &  inimicos  non  folitm ipfum  Do¬ 
minum  fetre  no  lentes, fed  &  non  eius  nomen  inuocantes,  at¬ 
que  feruos  eius  infuper  oppugnantes. 

Quje  fime  fententia  non  modo  dubitationem  non  1 1. 
expedit,  fed  magis  videtur  implicare ,  fignificat  enim 
grauiora  fupplicia  imminere  gentilibus  ,  qui  ita 


-  .  .  ^  Pfu.m  ,gnorant  >  vt  eum  non  inuocent,  &  pnecerea 

poenitentia  fruBttofit.  Nam  quid  maxime  pro  eis  orat,  D  fideles  infe&entur  ,  quod  cum  hac  Petri  fententia 
nifi  vt  det  illis  Deus,  ficut  dicit  sipo  flo  lus  fpeemten-  pugnare  videtur ,  qui  procul  dubio  innuit ,  leuius 
tiam ,  vt  refipifeant  d  Diaboli  laqueis  ,  d  quo  captiui  te-  peccaturos  fuiffie  Gnofticos ,  fi  in  infidelitate  per-fti- 
ntntur  ,  fecundum  ipfius  voluntatem  >  Paucis  interie-  _  tiffent  ,quam  fi  poft  fidem  fufceptam  in  eamdem  , 

&is.  Orat  pro  omnibus  dumtaxat  hominibus  inimicis  aut  perfimilem  impietatem  relabantur  •  fi  j  nimi¬ 
rum  nondum  liquet ,  cur  ira  fimpliciter  loquatur 
Petrus ,  videtur  enim  Gentilium  infidelitatem  cum 
haereticorum  errore  conferre  ,  Sc  indicar  haerefim 
grauiorem  efte  impietatem  ,  vt  aperti ftime  docet  D. 

Thomas  d  hoc  ipfo  Petri  teflimonio  nixus,  quod  d  i.i.q.  10. 
etiam  confirmat  Chryfoftomus  f ,  haereticus  enim  art  6' 
magis  contra  rationem  peccat,  minufque  cohteren- 
ter  loquitur,  quia  partem  fidei  Chriftianx  admic-AncioTcnfi. 
tn ,  partem  rencit ,  cum  tamen  eadem  fit  omnino 
credendi  ratio  ,  vt  videatur  haereticus  eamdem  reli- 
gionemoppugnare, atque  euertere,  quam  vtcumque 
prohtetur.  Addit  Epiphanius  *  haereticum  cx  fuo  fin  Anchor. 
genere  videri  refradariuriviec  facile  poffe  in  re#am 
viam  rcuocari ,  atque  ita  veriffime  dixit  Petrus  pra:- 
ftabilms  fui  fle  in  priftina  infidelitate  perfiftcre, 
quam  haefefim  compledi ,  &  ad  impium  Gnoftico- 
rum  dogma  defle&ere. 

Huic  fententia;  perfimilis  videtur  ea  ,  qux  legitur  1 1 1. 
m  Apocalypfi  g.  Vtinam  frigidus  efies,aut  calidus , fed  g  caP-J.iJ. 
quia  tepidus  es,&  necfiigidus,nec  calidus, incipiam  te  tuo-  .  <, 
mere  ex  ore  weo.Ambrofius h  enim  .Frigidus  efi,  inquit, 

^  ^  4  qui 


f  i.adTitn. 
x.16. 


fuis  in  hoc  corpore  confiitatis  nec  tamen  pro  omnibus 
exauditur  ,  pro  his  enim  folis  exauditur  ,  qui  etfi  ad- 
uer fantur  Ecclefia ,  ita  tamen  fiunt  pradefiinati ,  vt  pro 
eis  exaudiatur  Ecclefia ,  &  filij  efficiantur  Ecclefia  fi  qui 
autem  vfque  ad  mortem  habebunt,  cor  impoenitens ,  nec 
ex  inimicis  convertentur  in  filios ;  numquid  iam  pro  eis , 
id  efi ,  pro  talium  defimBorunu,  sfiritibus  orat  Eccle¬ 
fia  ?  Cur  ita  ?  nifi  quia  in  parte  Diaboli  computantur ,  qui 
dum  effient,  in  corpore ,  non  fiunt  tranflati  ad  Chriflunu. 
g  de  anache.  Et  in  eamdem  fententiam  Gelafius  S  Papa.  Vec- 
vineu.  catum ,  inquit ,  ad  mortem  ejl ,  in  eodem  peccato  ma¬ 
nentibus  vfque  ad  mortem  ,  &  peccatum  non  ad  mor¬ 
tem. ,  eft ,  ab  eodenu  peccato  recedentibus  ante  mortciru. 
Nullum  efi  quippe  peccatum  ,  pro  quo  remittendo  aut 
non, orat  Ecclefia ,  aut  quod  dant  fibi  diuitiitus  poteflate 
defifhntibus  ab  eo  non  poffit  abfoluere  ,  vel  poenitentibus 
relaxare. 

II.  Melius  enim  erat  illis  non  cognofcere  viam  iufhtia, 
quam  poft  agnitionem  retrorfum  conuerti  ab  eo, quod 


illistr aditum  eft  fanBo  mandato.] 


488  Explanatio  Cap.  1 1. 


qui  fidem  nefcit, calidas  tfi ,  qui  Spiritus  fanEH  fertiore  fiuc- 
cenfius  e  fi.  Mox  addit,  qui  calorem  fidei  non  habet ,  tole¬ 
rabilius  illi  fuerat  ,  fidem  non  accipiffie  ,  quam  negle- 
xijfie ,  e(l  enim  tepidus  peior  frigido, vt  Iud&us ,  qui  fibi  vi- 
,  detur  fidem  habere ,  quam  non  habet ,  quanto  tolerabilio¬ 
rem  caufkm gentilis  habet,  qui  potefl  dicere ,  noneognoui  le¬ 
gem  ,  non  audiui  prophetas  ?  Neuter  quidem  excufatur , 
fedplus  delinquit ,  qui  negauit  ,  quod  legerat ,  quam  qui 
opera  non  fecit, qua  facienda  non  nouer,vt,.  Neque  aliter 
a  >•  p-  paft.  videtur  fentire  Gregorius  a.  s admonendi  ,  ait ,  fiunt, 
sdroon.j  j.  ^  perpendant ,  quod  tolerabilius  ejfie  potuiffit  ,reitam  viam 
non  arripere ,  qukm  pofi  arreptam  pofl  tergum  redire.  Et 
ad  id  confirmandum  affert  hunc  locum  Petri.  Sed 
de  hac  loannis  fententia ,  quoniam  alij  aliter  opi¬ 
nantur  ,  plura  in  praefentia  non  dicam.  Tantum 
enim  indicare  volui ,  quid  de  ea  duo  grauiffimi  Pa¬ 
tres  fentiant ,  quorum  fi  probanda  fit  explanatio  , 
mirifice  loannes  cum  Petri  verbis  confentit.  Certe 
enim  minori  fupplicio  digni  videntur  Gentiles, quam 
haeretici, quin  etiam  quadam  ex  parte  minus  illi  pec¬ 
cant  ,  quam  fideles  ,  cum  vtplurimum  illos  ignora¬ 
tio  excufet,illorumque  peccata  extenuet, contra  vero 
accidat  fidelibus. 

I V.  Quamobrem  hoc  etiam  modo  hunc  locum  ex- 
b  Conc.x.in  plicat  Auguftinus  b;tradans  enim  verba  illaDauidis. 

Super  omnes  inimicos  meos  faclus  fium  opprobrium.  Subdit. 
De  talibus  dicit  pofi  olus  Vetrus.  FaBa  fiunt  illis  pofle- 

riora  deteriora  prioribus ,  melius  enim  erat  illis  non  cogno- 
fcere  viam  iusiitia  ,  quam  cognofcentibus  retrorfium  rtflefti 
d  tradito  fibi  fanBo  mandato.  Cum  dicit, melius  erat  illis, 
non  cognoficere  viam  iuflitia ,  nenne  iudicauit  meliores  ejfie 
inimicos  foris  pofitos  ,  quam  intus  male  viuentes  ,  quibus 
premitur, etr grauatur  Ecclefia  ?  Paul6  autem  poft.  Islis 
itaque  talibus  cum  fint  plena  Ecclefia ,  nonne  veraciter  illic 
dicunt  pauci, immo  ex  paucorum  voce  ipfia  Ecclefia  ■,  Super 
omnes  mimicos  meos  faflus  fium  opprobrium.  Et  in  eam- 
$  lib.  4.  de  (jem  fententiam  Saluianus  c.  Nunc  quia  iam  Chrifium 
PI0U‘  '  agnouiHi,quifufceptus  es  quafi  intra  os  Dei  per fidei  agni¬ 
tionem  ,  prolicieris  per  teporem  ,  quod  etiam  B .  slpoflolus 
Petrus  expofuit ,  dicens  de  vitiofis,  &  tepidis  ;  melius  erat, 
d  Scrm.  54.  illis,  &c.  Denique  Audor  d  fermonum  ad  fratres  in 
heremo.  Quid  hoc  efi ,  inquit ,  melius  erat  illis(&C  quae 
deinceps  Ceqaumafnifiquod  melius  effiet, quod  in  vita ja¬ 
culari, &  laicali  manfiffiet,quam  poflmodum folitariavitam 
defereret?s4po  flatare  enim  nequa  efi, mortale  efi, cum  dam¬ 
natione  fiemper  viuere  efi,  tales  vxori  Loth  comparantur. 

V.  Melius  igitur  air,  erat,  non  cognoficere .  Graece  l-rnyvu- 
xtvai ,  hoc  eft,  cognouiffie ,  vt  refpiciat  praeteritam  vitam 
in  infidelitate, in  qua  procul  dubio  fatius  fuerat  per¬ 
manere  ,  quam  a  reda  fide  deficere  ,  quam  merito 
viam  iuftitiae  appellat ,  quia  fine  vera  fide  nulla  po¬ 
tefl:  efle  vera  iuftitia,  vt  fccpe  monet  Auguftinus  ,  qui 
t.  de  pr?dcft.  alicubi  c  ita  plane  feribit.  Ex  fide  autem  ideo  dicit 
£and.c .7.  (  Apoftolo  loquitur )  iuslificari  hominem  ,  non. ex 

operibus  ,  quia  ipfia  prima  datur ,  ex  qua  impetrentur  ca- 
tera  ,  qua  proprie  opera  nuncupantur  ,  in  quibus  iuBe  vi- 
uitur  :  quim  ob  caufam  iuftus  dicitur  ex  fide  viue¬ 
re.  Subdit  Petrus  ,  quam  pofi  agnitionem,  hoc  eft  , 
poft  fidem  mente  conceptam  ,  retrorfium  conuerti  ab 
eo,  quod  illis  traditum  efi fianfio  mandato.  Quid  autem 
f  lib.  defid.  nomine  fandi  mandati  fignificetur  explicat  Augu- 
&  oper.c.zj.  ftinus  f  hunc  in  modum. 

V  I.  Neque  enim  ,  inquit ,  illud  hoc  loco  intelligendum  efi 
f  antium  mandatum ,  quo  praceptum  efi ,  vtin  Deum  cre¬ 
damus,  quamquam  eo  ipfio  totum  continetur  ,ji  eam  intel- 
ligamus  fidem  credentium  ,  qua  per  dilectionem  operatur , 
fed  aperte  ex pr effit, quid  diceret  fianclum  mandatum, id  efi , 
quo  praceptum  efi ,  vt  ab  huius  mundi  coinquinationibus 
recedentes  cafla  conuerfiatione  viuamus  ,fic  enim  ait:  Si 
enim  refUgkntes  coinquinationes  mundi ,  m  agnitionem 
Domini  nofiri,  &  Confieruatoris  lefu  Christi ,  his  rurfirn 


implexi  fiuperantur  ,fiich  fiunt,  illis  potleriora  deterioret 
prioribus -y  non  ait ,  refugientes  ignorantiam  Dei ,  aut  re¬ 
fugientes  infidelitatem  fiaculi ,  vel  tale  aliquid  ,  fcd  coin¬ 
quinationes  mundi ,  in  quibus  efi  inique  omnis  immundi¬ 
tia fiagitiorum.  Sed  quamquam  Auguftini  audoritas 
apud  me  femper  eft  grauiflima,  cogor  tamen  in  prae¬ 
fentia  vel  inuitus  ab  eo  nonnihil  recedere,licet  enim 
non  negem  coinquinationes  mundi  referri,  vt  vult 
Auguftinus ,  ad  omnia  fcelera ,  atque  flagitia  ,  cum 
ramen  Apoftolus  addat  vocem  mundi, ea  procul  du- 
dio  vitia  indicar, quae  palam, ac  libere  apud  Genriles 
frequentabantur, ad  eas  autem  defledere  dicebantur 
Gnoftici,quia  vt  fupra  explicuimus, non  folum  mo¬ 
res, fed  etiam  nefarium  cultum  infidelium  magna  ex 
parte  imitabantur.  Itaque  retrocedere  a  fando  man¬ 
dato, eft,  a  reda  fide  deficere,  quae  omnes  illas  coin¬ 
quinationes  reprehendit,  ac  damnat. 

Hoc  ipfum  docuit  Paulus,cum  ad  Hebraeos  a  feri-  V 1 1. 
pfit.  Voluntarie  enim  peccantibus  nobis  pofi  acceptam  noti - 8  cap.io.itf. 
tiam  veritatis  iam  non  relinquitur  pro  peccatis  hoflia,  ter¬ 
ribilis  autem  quadam  expechttio  iudicij,&  ignis  amulatio , 
qua  confitmptura  efi  aduerfarios.  Quae  verba  potifli- 
mum  quidem  in  eos  conueniunt ,  qui  perceptam  fi¬ 
dem, ac  fufeeptam  religionem  abiurant,  rede  tamen 
in  eos  omnes  cadunt, qui  poft  iuftificationem  peccat, 
vt  ex  fandorum  Patrum  magno  confenfu  eo  loco 
docui.Nec  dubito  eodem  etiam  modo  explicari  pof- 
fe  hunc  Petri  locum, quodmultorum  teftimonionon 
ita  multo  poft  probabo. Quin  etiam  eodem  fpedare 
videntur  ea,quae  feribit  Paulus  ad  Galatas  b.  Sed  tunc  b  cap.4.8. 

'  quidem  ignorantes  Deum,iis,qui  natura  nonfunt  dij  ,fer- 
uiebatis ,nunc  autem  cum  cognoueritis  Deum ,  imo  cogniti 
fitisd  Deo ,  quomodo  conuertimini  iterum  ad  infirma ,  & 
egena  elementa ,  quibus  denuo  fieruire  vultis  t  Oftendit 
enim  Galatas,  antequam  lucem  euangelicam  afpice- 
rent ,  excufari  vteumque  potuifTe  ,  non  item  poft 
Chriftiana  facra  fufeepta.  Atque  hac  ratione  Scri¬ 
ptura  facra  nonnumquam  quofdam  quamuis  pecca¬ 
tores, aliorum  comparatione, qui  grauius  peccant, iu- 
ftos  appellare  confueuit.  SicHieremias  * .  luslificauit  c  cap.j.it. 
animam  fuam  auerfatrix  Ifrael  comparatione  prauarica- 
tricis  Inda.  Et  Ezechiel  d.  Et  Samaria ,  inquit,  aimi-  d  cap.16.5t. 
dium  peccatorum  tuorum  non  peccauitfed  vicifti  eas  fcele- 
ribus  tuis ,  &  iuflificaFli  forores  tuas  in  omnibus  abomi¬ 
nationibus  tuis  ,  quas  operata  es.  Loquitur  enim  de 
Sodoma  ,& Samaria,  quas,vt  feribit  Hieronymus e,c  Ezech.i 6, 
non  fimpliciter  tusi  as  ejfie  decernit ,  fed  comparatione  de¬ 
teriorum.  Hanc  porro  fuam  fententiam  Petrus  du¬ 
plici  prouerbio  confirmat. 

1 1 .  Corning  it  enim  eis  illud  veri  prouerbij,  Canis  reuerfus 
ad  fiuum  vomitum,' &  fits  lota  in  volutabro  luti.] 

Prior  parcemia  a  Salomone  f  defumpta  eft ,  fic  I. 
enim  ille  ai  t. Sicut  canis, qui  reuertitur  ad  vomitum  fiuum,  f  Ptou.i6.n 
fic  tmpr udes, qui  iterat  fiultitiam  fuam.  Vniuerfim  enim 
de  peccatore  loquitur, qui  poftexpiata  priftina  fcele- 
ra,illis  denuo  implicaturjhoc  aute  Petrus  Gnofticis, 
eoruque  fedatoribus  accommodat.  Porro  Salomon, 
rede  hominem  fceleftum  cani  comparat,  animali  vi¬ 
delicet  impudico, inuerecundo,ac  nullius  propemo- 
dum  vtilitatis  ,  adeo  vt  Deus  immortalis  vetuerit 
in  Deuteronomio  8,  ne  fibi  offerretur  merces  profti-  S  cap.tt.i8* 
buli,nec  pretium  canis.  Non  offeres, 1  nquit ,  mercedem 
profiibuli,  nec  pretium  canis  in  domo  Domini  Dei  tui . 

Et  Chriftns  non  femel  etiam  peccatores  canibus 
fimiles  efle  affirmat.  Alicubi1'  enim  ait.  Non  efi  bo-h  Matth.15.' 
num  (timere  panem  filiorum,  &  mittere  canibus.  Alibi  ' .  g 

Nolite  dare  fantlu  n  canibus  ,  neque  mittatis  margaritas  '7'  * 

vefiras  ante  porcos.  Optime  autem  hoc  nomen  in  hae¬ 
reticos  conuenit  ,  vt  enim  feribit  Hieronymus  k  ,  k  Matth.  ?• 
quidam-,  canes  eos  intelligi  voluivt, ,  qui  pofi  fidens 


Catholica;  Epift.  II.  Petri. 


489 


ainreg.bre  BafiHus 
uior.  inter- 


ChrlfH  nutriuntur  ad  vomitum  peccatorum fluorum.  Et  A  mis  deliciis.  delettatur.  Eodem  videtur  /pedare  myftico 
,rc'  Bafilin*  a  niram  nomine  eos  fitmificari  arbitratur.  falcem  fenfu  quod  fcnplitSirac  a ,  Qui  baptizatur  a  a  Eccl.34. 

mortuo ,  &  iterum  tangit  eum  ,  quid  proficit  lauatio  'illimi 
Quemadmodum  enim  ,  qui  acadaueris  contadu  ex 
legis  praefcripto  ablutione  expiabatur, nihil  ei  expia-  b  Num.i*. 
tio  proderat,  ii  rurfus  eodem  contadu  inquinaretur, 
ita  c^ui  ffelera,  atque  jflagitia  poenitentia  cluit ,  iirur- 
fus  iiidem  /celeribus  inquinatur  ,  quid  ei  prior  pceni- 
tentia  prodeft?Quocirca  Gtegorius  %  Morimmquip-  c  li^tcgeft 
pe  eft,iit\omne  opus penterflum,quod pertrahit  ad  mortem,  eP-32- 
quod  vita  iushtiinon  viuit, baptizatur  ergo  a  mortuo  ,  & 
iterum  tangit  mortuum ,  qUipraua  opera,  qua  fi  meminit 
eg*.fe  >  ^plorat ,  fid  in  eifdem  fe  iterumpoft  lachrymds  im¬ 
picat  .Anima  itaque  qualibet  eiufdem  mortui  lauatione  non 
profictt, qua  hoc  iterum  faciendo,  quod  planxit ,  nec  per  la* 

J  o  -  *  .  n<ent  a  poenitentia  ad  retlitudinem  mfiittaexurgit.  Poeni- 

abneit ,  mox  pro  cibo  reuocat,  &  aflumit ,  hc  etiam  tentiamenim  veri  attere  e fl, commi  fla  flere, fidit  erum  plan - 

peccator Vrgente  confcientia  ,  quo  fe  premi ,  vrgeri-,  genda  declinare.  Rurfus  alibi  d  ,  I Ile  quippe  Luatur  d  i  in  P f. 

mortuo,  qui  per pcenitentiammundatur  a  peccato ,  quem  fi  ad  '**• vc*- 
contigerit, eadem, quapunierat,, iterando, peccata  committe-  Jacrificium 
re,  nihil contulifie videtur adhibita  fatisfaclionts  lauatio, 
quem  maculauit  in  honeftius  iteratafacinoris  turpitudo.  tus. 

Videtur  autem  Petrus  duorum  animalium  fimili-  V. 
tudinem  a/Tump/i/Te,fequutus  magiftrum  fuum  ,  qui 
eorumdem  comparatione  vfus,  Nolite ,  inquit  6,  dare  c  Matt.7,4. 
fanFtum  cambm ,  neque  mittatis  margaritas  vettras  ante 
porcos.  Vtrum que  enim  animal  immundum  Cenfeba- 
tur  in  lege,  neque  aliter  exiftimafie  cenfentur  Genti-  . 
les, fcrip/It  enim  Poeta  Lyricus  f :  f  Hor.lib.i. 

Syrenum  voces,  &  Circes  pocula  nosli,  ad^LoIHuni 

Qua  fi  cum  [ociis  fluitas, cupidus  fi  bibljfil  prope  fin. 

Sub  domina  meretrice  fuifet  turpis, &  excors 
Nixiffet  canis  immundus, &  amica  luto  fui. 


canum  nomine  eos  fignificari  arbitratur, 
qui  per  contumeliam  legem  Dei  violant ,  ex  qua  violatione 
illud  confequitur,vt  &  qui  fiunt  extra  fidem  ,fimul  &  con¬ 
temnenda  arbitrentur  dogmata  Domim,fir  ex  illis  ipfis  an- 
Jdm  arripiant pr&fidemius  nosinuadendi ,  &  conuitiis,  ac- 
eu  ationibusq,  violatorem  veluti  profdndendi. 

Deinde  ram  Salomon  ,  quam  Petrus  Apoftolus, 
impium  ,  ac  deferrorem  religionis  cani  fimilem  efie 
aiunt  reuerrenti  ad  vomitum  ,  quod  res  foeda  ,  atque 
abominanda  (it.omiflam  impietatem  iterare, non  ali¬ 
ter  ac  turpe,  fccdumque  eft,  canem  rurfus  haurire, 
quam  eiecerat  foeditatem.  Ob  id  enim  vterque  addit 
vomitum  fuum, Graece  «Vier, hoc  eft,  proprium ,  quafi  di¬ 
cat,  quemadmodum  canis  naufeante  ftomacho  id, 
quo  molefte  grauatur ,  euomit,  &  tanquam  noxium 


que  fentit, peccatum  deteftatur,&  abiicit,&  quodam¬ 
modo  euomit  ,  /ed  ftulte  deinde ,  atque  impie  quod 
tanquam  malum  deteftatus  eft,  qua/i  bonum  ,  &  ap¬ 
petendum  repetit.  Sic  fere  hanc  comparationem  cx- 
b  3.  p.  paft.  plicat  Gregorius  b,  Canis  quippe, inquit, ciim  vomit, pro- 
admon.  j  1.  cibum, qui  peftus  deprimebat,  proiicit.fedcum  ad  vo¬ 

mitum  reuertiiur,  vnde  leuigatus  fuerat ,  rurfi 'ss  oneratur. 
Et  qui  admijfla  plangunt ,  proficio  nequitiam ,  de  qua  male 
fitiatifuerant,&  qua  mentis  intima  deprimebat, confitendo  . 
proiiciunt , quam  pofi  confeffionem  dum  repetunt,  refnmut. 
Refpicit  etiam  h^cfimilitudo  foeditatem, vt  dixi, quo 
cii-4.de  fide  /peda/Te  vifus  eft  Damafcenus, qui  alicubi  c  ait,  Ca- 
ortho.c.io.  terfom  in  hoc  omnibus  viribiss  effe  incumbendum,  vt  nos  ab 
obfceenis  operibus  puros, atque  integros  [eruemus,  ne  rurfus 
canis  infiar  ad  vomitum  noflrum  redeuntes,  nos  ipfis  rur¬ 


fus  peccato  in  firuitutem  addicamus. 

III.  Eodemque  modo  loqui  videtur  audior fi  Com- 
«!  ad  Hcbr.j  mentariorum  in  Paulum ,  qui  Ambrofio  inferibun- 
fimil.c.io.  tur}ajt  enjm  ?  j Qfff  peenhet ia  ablutus  eft  ab  operibus  mor¬ 
tuis  ,  fteadem  iterum  a  fit,  peiits  contaminabitur ,  ficut  ait 

'poflolus e Petrus .  Canis  reuerf vis  ad  vomitum.  Optime 
e  in  Pfal.8o.  vero  Auguftinus  e,  Quibus, oi\t,rebus  renuncias ,(de  Ba- 
pri/mo  loquitur)  nififattis  malis,  fhtlis  ‘Diabolicis, fhflis 
a  Deo  damnatis,  furtis, rapinis,  periuriis, homicidiis, adul¬ 
teriis,  ficrilegiisfaEl  is  abominandis , curio  fit  atibwlHis  om¬ 
nibus  renuncias, &  rurfus  his  inflexus  fuperaris.  Facla  funt 
tibi  pofteriora  deteriora  prioribus,  canis  es  reuerf us  ad  vo¬ 
mitum.  Itemquc,  Si  canis  hoc  faciens  horret  oculis  tuis  ,  tu 
quid  eris  oculis  Dei ?  Certe  Apoftolus  hanc  poti/fimum 
rationem  fequutus  videtur,  ita  enim  confirmat, quod 
mox dixerat/a&ae/Tedeterioraprioribus.Eademque  ^ 
opera  rei  ftedirare  propofita  fideles  in  fufeepta  fide, 
ac  religione  confirmat,  ne  fi  fe  a  Gnofticis  decipi  pa¬ 
tiantur, canum  obfcoenitaremimirentur.Certe  Ifido- 
flia.ep.14j-  rus  f  Pelufiota  canibus  fimiles  ait  e/Te  haereticos,  qui 
cum  veram  dodrinam complexi  fint,rurfum  ad  prio¬ 
rem  fententia:  peruerfitatem  reuertuntur.Eodemque 
gbo.de  cru-  modo  loquitur  Chry/oftomus  g  ,  Canes  vero  ',  inquit, 
ce  Dom.  ^unt  omnes  p£reiici ,  qui  contra  creatorem  fuum  blaf [he¬ 
rniarum  extendunt  eloquia. 

I V.  Pofterius  prouerbium  additur  a  Petro, Sus, inquit, 
lota  in  volutabro  luti.  Eandem  vero  explanationem  ha- 

h  hom.i.in  {jetj  nanij  vt  ajt  Origenes  lv  ,  porcis  fimiles  dicuntur  ij, 
a  °  *7‘  qui  peccatorum fotoribus  dele  flantur, ftcut  porci,  quifeeto- 

rem  omnem  tanquam  odorem  fuauiffmum  expetunt. Confi- 
dera  ergo  peccatorem, qui  peccatis  fuis  dtleciatur ,  fir  latus 
eft  in  malis  fuis,  quoniam  &  ipfein  Jkrcore  foetido  voluta- 
tur,&  nullum  faetoris  eius, qui  ex  peccati  ftercore  redditur , 
percipit  finfum,velut  in  fummis  voluptatibus ,  fir  gratiffi- 


Quod  autem  ait  Interpres, in  volutabnluti ,  Gra:ce  y  x. 

eft,  xtj^/r^a  ^cpCop^yhoc  eft  i n  volutabrum 

cceni,ab  eo  aurem  Grarco  vocabulo  didi  funt  Gno- 
ftici  0 epCset'3  quafi  qui  in  camo  verfentur,  coque  ob- 
ledentur  j  nam  vt  feribit  Epiphanius  g  ,  variis  nomi-  g  hser  16 
nibiis  appellati  funt.  Apud quofdam autem ,  z\x.,Bor,bo-  ° 
riani  appellantur ,alij  Coddianos  ipfis  cognorninant\Codda 
enim  Syriaca  lingua  dicitur  patina, aut  catinus  ex  eo,  quod 
non  pofifint  aliqui  cum  ipfis  cibum  fumer  e,  fid  priuatim  in¬ 
quinans  edulca  demur,  &  quod  non  poffit  quis  vel  panem 

cum  ipfis  comedere  propter  inquinationem, cfr  propter  coha- 
bitatores  fiparatos  ipfis  habentes  Coddianos  cognominaue- 
nmt.lidtrn  mrAsgypto  Stratiotici  vocantur, &  Phibiomtd, 
velut  fupra  ex  parte  diflum  eft ;  quidam,  ipfis  Zachaos  ap¬ 
pellant, alij  Barbe  litas .  Sed  8c  Theodoretus  b ,  Ex  Va-  h  Il.i.de  h*- 
lentinidnquit,  feminibus  Barbeliotarum  ,fiu  Borboriano-  r«. 'fabul.de 
rum,vel Naafinorum,vel Strdtioticorum,velPhemionita-  ,Barbdiotis> 
rum, qui  vocantur  ,execranda  fetlapululanit.  Et  Augu,  Jams^0' 
flmus  1  de  Gnofticisagens,  Denique,  ait,  cum  ab  aliis,  ilib.de  bzr. 
atque  aliis  per  diuer fas  terYarum  partes  aliter ,  atque  aliter 
nuncupentur,  nanmiUi  eos  etiam  Borboritas  vocant ,, quafi' 
ccenofos  propter  nimiam  turpitudinem ,  quam  in  fuis  myffe- 
ni*  exercere  dicuntur.  Ad  eorum  turpitudinem  aepef- 
fi/Te  videntur  Adamiani,feu  Adamitas,  de  quibus  Epi¬ 
phanius  k,  8c  Clemens  Alexandrinus1 ,  qui  cum  de  k  hasrcf.  ft. 
Valentinianis  Ioquutus  e/Tet ,  fubdit  ,  Talia  autem  Hi-3-Sttom. 
ftatuunt  ‘Prodici  quoque  affecL  ,  qui  fiipfis  falfi  no -  *  i* 
mine  vocant  Gnosiicos ,  fi  ipfis  quidem  dicentes  e  fle  na¬ 
tura  filios  primi  Dei ,  nobilitate  autem  ,  er  libertate 
E  Putentes  viuunt  ,  vt  volunt ,  volunt  autem  libidinose. 

Paulo  poft  fubdit ,  Clanculum  enim  committunt  adul-  i 
teria ,  Sc  alia  deinceps.  Hxc  igitur  dixerim  ,  vt  appa¬ 
reat  Petrum  merito  Gnofticosfuibus  comparare, qui 
io  cceno  volutantur. ,  , 


Tcrrij 


f 


490 


Paraphrafis  Cap.  i  1 1. 


Tertij  Capitis^  Argumentum. 

N  O  v  o  vfius  exordio ,  vt  maiorem fibi fidem, atque  auttoritatem  conciliet  , iterat  ca,qua  fuperiori  capi¬ 
te  indicauerat,venturos  prafertim fub finem  mundi  pfcudoprop  betas, qui fidem  ChriBianam ,  (fi  Ca¬ 
tholica  dogmata  multis  machinis  oppugnent  ,eapotifiimum,qua  de  fecundo  Christi  aduentu  in  f acris  literis 
traduntur  ,hinc  ille  de  finrabilis  deris  conditione  ,  catemumque  elementorum  procreatione ,  omnium  denique 
meritu  copiose  dtfferit,vndc  colligit,  qualis  effe  debeat fidelium  vita ,  qui  bona  coeleBta ,  (fi  immortalia  fpe- 
rant.  Adhibita  deinceps  Christiana ,  (fi  ApoBolo  digna  adhortatione  honorificam  Pauli  commemorationem 
addit, eiufif  aufforitate  fua  dtffa  confirmat, &  denique  Epifiolam  concludit. 


CAPYT  III. 


PARAPHRASIS. 


i 


l 


5 


A  n  c  ecce  vobis  carifiimi  fecun¬ 
dam  fieribo  Epifiolam ,  in  quibus 
veBram  excito  in  commonitione 
finceram  mentem. 

Vt  memores  fit  is  eorum  qua  pradixi  verbo¬ 
rum  d fianitis  Prophetis ,  (fi  Apofielorum 
veBrorum  praceptomm  Domini, (fi  Sal¬ 
vatoris. 

Hoc  primum  fcientes ,  quod  venienti»  no- 
uifitmis  diebus  in  deceptione  illufor es  iux- 
ta  proprias  concupifcentias  ambulantes. 


4  Dicentes  vbi  efl  promifiio  ,  aut  aduenius 
eius?  ex  quo  enim  patres  dormierunt  om¬ 
nia  ftc  per  feuerant  ab  initio  creatura. 


$  Latet  enim  eos  hoc  volentes, quod cceli  erant 
prius  ,  (fi  terra  de  aqua ,  (fi  per  aquam 
cmfiBens  Dei  verbo. 


<£  Per  qua  ille  tunc  mundus  aqua  inundatus 
periit. 

7  Cfidt  autem  qui  nunc fiunt ,  (fi  terra  eodem 
verbo  repofiti  funt  igni  re/eruat  i  in  diem 
iudiaj ,  (fi  perditionis  impiorum  homi¬ 
num. 

S  Vnttm  vero  hoc  non  lateat  vos  carifiimi,  quia 
vnus  dies  apud  Dominum  ficut  mille  an¬ 
ni,  (fi  mille  anni ficut  dies  vnus. 


9  Non  tardat  Dominus  promifii, ficut  quidam 
existimant ,  fed  patienter  agit  propter 
•vos  nolens  aliquos  perire,  fed  omnes  ad 
poenitentiam  reuerti. 

io  Adue 


HA  s  c  e  igitur  iam  alteras  ad  vos  carifiimi 
literas  feribo,  vt  in  fTs  paterna  mea  com¬ 
monitione  ,  adhortacioneque  finceram 
vcftram  mentem  excitem  ,  atque  confirmem. 
"  Ne  vnquam  memoriam  excidant  veterum 
Prophetarum  monita.qua:  vtraque  Epiftolacom- 
memoraui  ,  perpetuoque  retineatis  prascepta 
tradita  vobis  ab  Apoftolis  Domini  noftri ,  &  Sal- 
uatoris.  ^  Ante  omnia  autem  vos  monitos  efle 
percupio  in  extremis  mundi  diebus  venturos  im- 
poftores  nefeio  quos ,  omnibus  fiue  a  natura ,  fiuc 
ab  arte  ad  decipiendum  praslidiis  inftru&os  ,  qui 
fuis  prauis  cupiditatibus  obfequentes  nihil  non 
tentabunt,  vt  plurimos  mortalium  in  fraudem 
inducant.  ^  Sic  autem  fere  ratiocinabuntur, 
vbi  nam  quaefo ,  aient ,  eft  diuina  pollicitatio  i 
aut  quando  tandem  Domini  aduentus  expe&an- 
dus  erit  ?  fiquidem  iam  pridem  parentes  noftri 
vita  funfti  funt,  neque  vllum  futuri  aduentus  in¬ 
dicium  cernitur ,  quin  potius  omnia  ftatum  fuum 
curfum  retinent ,  quem  iam  inde  ab  initio ,  quo 
condita  funt, obtinuerunt.  ^  Etenim  illi  volen¬ 
tes  ,  prudentcfque  ignorant ,  aerem  illum  ,  quem 
cceli  nomine  frequenter  appellamus  ,  vna  cum 
terra  Conditoris  imperio  ex  aqua  prodiifle,&: 
aqueam  propemodum  naturam  fortita  efle. 

Quas  duo  elementa  aquas  eluuione  obruta, 
olim  huic  inferiori  mundo  perniciem  ,  atque  in¬ 
teritum  attulerunt.  ^  Iam  vero  immutatus  asther 
vna  cum  terra,  qua:  nunc  fupcreft,  eodem  diuino 
imperio  idcirco  conferuatur,vt  in  extremo  iudicij 
die, quo  impij  ,  ac  fcelcratifuorum  flagitiorum 
poenas  dabunt ,  igne  ccelitus  miflfo  inftauretur. 
^  Nolim  autem  hoc  vnum  vos  lateat  fratres  mi¬ 
hi  carifiimi ,  nullam  efle  apud  Deum  moram  diu¬ 
turnam,  qui  in  fua  illa  asternitate,quafruitur,om- 
uiafuo  diuino  intuitu  prasfentia.  cernit ,  adeo  vt 
coram  illo  dies  vnus  pro  annorum  millibus  ha¬ 
beatur,  itemque  anni  mille  quali  dies  vnus  cen- 
feantur.  Nolite itaque  exiftimate, Deum, qui 
diuinas  pollicitationis  eft  amftor, fidem  fallere, aut 
fines  prasferiptos  prasterire,  vt  falso  nonnulli  arbi¬ 
trantur, qui  nimiam  tarditatem  aefufant ,  fed  po- 


49i 


Catholica:  Epift.  II.  Petri. 


tius  fic  habetote  hoc  efle  diuina:  magnanimitatis, 
atque  in  vos  beneficentia  fingulare  argumentum, 
qui  patientia  fua  omnes  ad  poenitentiam  prouo- 
cat,  vt  qui  nolit  quemquam  perire, (cd  refipifcerc 
aliquando,  &  faniora  confilia  capere,  f"  Procul- 
dubio  autem  prarftituco  tempore  dies  ille  Domi¬ 
ni,  &  extremus  mundi  occafus  nodurni  furis  in- 
ftar  adueniet ,  quo  aer  procella:  in  morem  abri¬ 
pietur  ,  elementa  vero  calore  aeftuantia  foluenrur; 
denique  terra  ,  &  quicquid  in  ea  cernitur ,  flam¬ 
mis  exuretur.  ^  Cum  igitur  ha:c  omnia  interi¬ 
tura  fint  aliquando ,  &  in  aliam  quamdam  fpe- 
ciem  immutanda,  ftatuere  poteftis  lpfi, quales  vos 
efle  oporteat ,  qutbufque  moribus ,  ac  pietatis  of¬ 
ficiis  praediti-  ^  Non  expedantes  modo  ,  fed 
quantum  in  vobis  eft  ,  cupientes ,  accelerantef- 
que  extremum  illum  mundi  diem  ,  quo  Deus  iu- 
dex  aderit ,  quo  dic  ,  vt  modo  dixi ,  a:ther  ignis 
ardore  inflammatus  foluctur ,  elementa  vero  eo¬ 
dem  igne  ambufta  quodammodo  liquefeent. 
^  Nouum  itaque  aerem  ,  nouamque  terram, 
quod  Deus  immortalis ,  qui  fallere  ,  ac  mentiri 
non  poteft ,  certo  pollicitus  eft,  merito  nos  expe- 
damus,  vt  eunda  a  mifera  quodammodo  feruitu- 
te  liberata  eam, quam  par  eft  aequabilitatem  reti¬ 
neant.  ^  Qua:  cihn  ita  fint,  dum  hunc  Dei  ad- 
uentum  expedatis,date  quqfo  vos  diligenter  ope¬ 
ram  ,  vt  ille  vos  immaculatos ,  atque  incontami¬ 
natos  ,  &c  tranquilla  pace  perfruentes  inueniat. 
^  Idque  vobis  omnino  perfiiafum  fit ,  diurnam 
patientiam, qua  tamdiu  hominum  flagitia  tolerat, 
ad  multorum  mortalium  falurem  referri ,  quem¬ 
admodum  diledus  frater  nofter  Paulus  pro  fin- 
gularifibidiuinitusfapientia  tradita  ad  vos  feri- 
pfit.  ^  Quod  etiam  omnibus  in  fuis  epiftolis  fa¬ 
cit,  dum  hifce  de  rebus  quam  accuratiffime  difle- 
rit,  in  quibus  fateor  nonnulla  efle  obfcura ,  &  ca¬ 
ptu  difficilia, qua:  imperiti  quidam,  &  parum  in  fi¬ 
de  conflantes  detorquere  folene ,  quod  in  ca:teris 
etiam  Scripturis  facris  ad  fuorum  ipforum  perni¬ 
ciem, atque  interitum  facere  confueuerunt.  ^  Vos 
igitur  diledi  fratres,  quandoquidem  iam  a  me 
prarmonitieftis,fedulo  cauete,,  nefimulcum  aliis 
nefariorum  errore  abdudi  eam  fidei  firmitatem, 
cercitudinemque  quam  iam  pridem  complexi 
eftis  aliquando  abiiciatis.  ^  Date  potius  operam, 
vt  gratia  diuinaque  fcientiaDomini  noftri,&  Ser- 
uatoris  lefu  Chrifti  maiora  in  dies  capiant  incre¬ 
menta  ,ipfi  vero  Chrifto  Domino ,  &  in  hac  mor¬ 
tali  vita ,  &  in  omnem  «ternitatem  fempiterna  fit 
laus,&  gloria.  Arnen. 


I  o  Adueniet  autem  dies  Domini  ,  vt  fur ,  in 


ia  vero  calere  fo  luentur,  terra  autem ,  & 
qua  in  tpfia  funt  opera  exurentur. 


1 1  Cum  igitur  hac  omnia  dijfolttenda  fint, 
quales  oportet  vos  ejfe  in  fantiis  conuer - 


1 1  Expeti  antes ,  &  properantes  in  aduentm t 
diei  Dei ,  per  quem  ceeli  ardentes  fi  luen¬ 
tur, (jr  elementa  ignis  ardore  tabefient . 


1 3  Nouos  vero  coelos nouam  terram,  fecun-. 
dum  promiffa  ipfius  expeti amus,  in  qui - 
bus  iutiitia  habitat. 


14  Propter  quod  carifiimi  hac  expetiantes fa- 
t agite  immaculati ,  &  inuiolati  ei  inue- 
niriin  pace . 

1  y  Et  Domini  nofiri  longanimitatem  falutem 
arbitremini ,  ficut  &  cartfiimus  frater 
nofter  Paulus  fecundum  datam  fibi  fa - 
pientiam  fcripfit  vobis. 

1 6  Sicut  eft  in  omnibus  epitiolis  loquens  in  eis 

de  his ,  in  quibus  funt  quadam  difficilia 
intelletiu,qua  tndotii ,  &  inflabiles  de- 
prauant-i  ficut  &  cateras  Scripturas  ad 
fuam  ipforum  perdittonem. 

1 7  Vos  igitur  fratres  prafeientes  cuft odite ,  ne 

infipientium  errore  tradutii  excidatis  a 
propria firmitate. 

18  Crefiite  vero  in  gratia,  &  in  cognitione 

Domini  noftri,&  Saluatoris  lefu  ckrittr, 
ipfi  gloria  &  nunc ,  &  in  diem  aternita - 
t is.  Arnen. 


IN 


49 * 


Explanatio  Cap.  1 1 1. 


IN  CAPVT  TERTIVM 

EXPLANATIO. 


Hanc ecce  vobis  cariffmi  fecundam  fcribo  Eptfiolam,  A  efle  magis  eligit,  quam  prodeflc.  Ceuc  Salomon  *  a  Prou.M, 


in  quibus  vefiram  excito  in  commonitione  finceram 
mentem.  ] 

E  c  t  e  hinc  colligit  Oeeumenius 
'  duasfcripfifle  Petrum  Epiftolas,atque 
'  idcirco  hanc  omnino  a  Petro  fuifle 
i  editam  •,  quod  autem  fubdit  in  quibus, 
ad  ambas  Epiftolas  refertur,  vt  fignifi- 
cet ,  tam  priorem  ,  quam  pofteriorem  Epiftolam  eo¬ 
dem  referri, ad  commonendos  videlicet ,  atque  exci¬ 
tandos  fidelium  animos,  ^erum  quod  fpc&at  ad 
verba  ,  videtur  Interpres  Graece  legifle ,  non  h/k ,  vt 
nunc  habentexemplaria  Graeca, fed<A',acpropterea 
dixi t,ecce,  cum  Graeci  Codices  hunc  habeant  fenfum. 
Hafce  ia  alteras  vobis  cariflimi  fcribo  literas ,  quam¬ 
quam  etiam  fingulari  numero  Graece  dixit  Petrus  '6fa-  B 
vo\»v ,  mox  autem  fubiicit  relatiuum  c*  cuc  numero 
multitudinis, vt  vtramque,vt  dixi,  Epiftolam  referat. 
Qupd  autem  cariflimos  appellat,  more  fuo  Interpres 
ira  Latine  dixit ,  quod  Graece  habetur  Jy*mvoh  Fi¬ 
nem  porro  vtriufque  Epiftolae  eo  fpe£tareait,vt  fide¬ 
lium  mentes  excitentur, tnoneanturque,vt  in  fufeepta 
fide, ac  religione  perfiftant,memores  eotum,quae  ipfe 
Prophetarum  teftimonio  ,  atque  au&oritate  docue¬ 
rat  ,  feu  viua  voce,  feu  etiam  feripto.  Veftram,  inquit, 
excito  in  commonitione  finceram  mentem ,  quod  autem 
iit  excito,  Graece  legitur  <P/t>«i'pw,quafi  dicat ,  extimu- 
lo,vt  magnam  quamdam  vim  ,  atque  energiam  figni- 
ficet.  Sincera  porro  mens,vt  ait  Oeeumenius  ,&  co¬ 
gitatio  eft,  cum  eorum, qua  felutaria  funt  ,quaiam  audi- 


uimus,grreferuata  iam funt, ac  depofita ,  recordamur ,  &  C  Dommi,  &  Saluatoris .  Obfcura  lanc  lententia ,  quam 


ei, qui  pro  alio  fpoponderit,  laborandum  ,&  totis  vi¬ 
ribus  nitendum  monet,  vt  fidem  fuam  liberet,  Fili  mi, 
inquit,  fifpoponderis  pro  amico  tuo  ,  defixi ff i  apud  extra¬ 
neum  manum  tuam, illaqueatus  es  verbis  oris  tui,&  captus 
propriis  fermonibus.  Fac  ergo  quod  dico  fili  mi ,  &  temet- 
ipfum  libera,  quia  incidi  fli  in  manum  proximi  tuijificur - 
re  ,fislina  ,  fufeita  amicum  tuum  ,  ne  dederis  fomnum 
oculis  tuis  ,  nec  dorjnitent  palpebra  tua  ;  quae  omnia 
re&e  in  Epifcopos  cadunt;peifimilemenimfolliciru- 
dinem,ac  diligentiam  ipforum  muneris  ratio  flagitat. 

2 .  Ut  memores  fitis  eorum ,  qua  pradixi,  verborum  a  fan- 
llis  Prophetis ,  &  Apoftolorum  veHrorum  prace- 
ptonim  Domini, &  Saluatoris."] 

Huc  nimirum  adhortatio, monitioque  Apoftolica 
refertur, vt  auditores  fideles  memoria  retineant,  qux 
olim  a  Prophetis, &  deinde  ab  Apoftolis ,  &  Chrifto 
Domino  tradita, atque  imperata  funt.  Multiplex  au¬ 
tem  eft  obfcuri  loci  explanatio  ,  duo  enim  fidelium 
memorias  videtur  Petrus  commendare;  primum  qui¬ 
dem,  vt  neobliuifcantureorum,qu^ipfecx  vatum,ac 
Prophetatu  oraculis  prasnunciarat,^  meraora, inquit, 
fitis  eorum, qua pradixi  verborum  a fanBis  Prophetis, qua- 
fi  dicat,  vt  memoria  retineatis  ea  ,  qux  prxdixi ,  quae 
funt  ipfiflima  Prophetam  oracula.  Videtur  aute  indi¬ 
care, quod  moxetia  fubiicier,  ea,  qux  depfeudopro- 
phetis  fuperiori  capite  praedixerat.  Volo ,  inquit,  vos 
memores  efle  eoru  verboru,  qux  d  Prophetis  accepi. 

Addit  deinde,^-  Apofi  olorum  ve  flrorum  praceptoru 


ad  refumendam  eorum  operationem  omni  fiudio, ac  viribus 


omnwus  incitamur. 


j  I>  Interim  autem  muneris  Apoftolici  eximiam  quam¬ 
dam  follicitudinem  declarat ,  quippe  cum  nihil  hbi 
antiquius  efle  fignificet,quam  vtouesfibi  commiflas 
omni  ftudio,  ac  diligentia  in  virtutis  ,  Chriftianxque 
perfectionis  curfu  promoueat.  Hoc  enim  Paulus  a 
Timotheo  Ephefiorum  Epifcopo  exigebat ,  cum  di- 
ai.ad  Tim.  ceret  a,  /nfla  opportune,, importune, argue, obfecra, increpa 
4-*-  in  omni  patientia ,  &  doclrina.  Perfimilem  (eduli  tat  em 

bCoIof.1.9.  prxfefertjcum  ad  Coloflenfes  feribit  b,Noncefiamus 
pro  vobis  orantes ,  &  poflulantes  ,vt  impleamini  agnitione 
t  A<ft.io.i8  voluntatis  Dei.  Ei  in  ACtis  Apoftolicis  c  Epifcopos 
Afianos  his  verbis  affatur  ,  Uosfcitis  a  prima  die ,  qua 


Oeeumenius  huncin  modum  explicat,  Vt  memores  fi-  - 
tis  verborum  pradiB  orum  d  Prophetis fianfhs,  &  mandati 
nostri  Apoftolorum ,  &  mandati  Domini  Saluatoris  lefiu , 
vel  vt  memores  fitis  verborum  pradithrum  a  fanBis  Pro¬ 
phetis  ,  &  a  mandato  fcilicet  pradiElorum  noftri  Apoftolo- 
rum,<&  a  mandato  Domini, Saluatoris  /efu.  Et  idcirco 
pleriquc  priorem  fententiam ,  atque  explanationem 
fequuti  putant  Petrum  monere  fideles  ,  vt  memoria 
retineant  prxeepra  Apoftolorum ,  qux  funt  ipfius 
Domini  prxcepta.Non  defunt,  qui  hxc  diftinguant, 
quafi  iplos  meminifle  velit  prxeeptorum  ,  tnm  eo¬ 
rum  ,  qux  ab  Apoftolis  ,  tum  etiam  illorum  ,  qux  a 
Chrifto  Domino  tradita  funt :  funt  denique  qui  hos 
gignendi  cadis ,  Domini ,  &  Saluatoris  referant  ad  vo- 


ingreffus  fumin  Afiarn  ,  qualiter  vobifcum  per  omne  tem-  D  cem  Apoftolorum, hoc  fenfu.  Vt  memores  fitis  ver- 


pus fuerim  feruiens  Domino  cum  omni  humilitate  ,  &  la- 
chrym is, docens  vos  publice  ,  &  per  domos.  Qu/id  iis  ob  - 
feruandum  in  primis  cenfeo  ,  qui  E cclefix  guberna¬ 
cula  fufeipiunt,  nec  enim  illi  infulis  ,  ac  purpura  con¬ 
tenti  efle  debent, aut  Ecclefiaftico  cenfu  ,  fed  ftrenue 
illis  laborandum  eft,  vt  Dei  vineam  diligenter  exco- 
lant,fideles  moneant,horren tur, corrigant,  &  ad  om¬ 
nem  pietatem  non  tam  voce,quam  moribus,vit^que 
cxpmplo  excitent ,  atque  inflamment ,  hoc  enim  ab 
cis  exigit  Eccleiiaftica  prxfeCtura,  quam  Apoftolus 
di  ad  Tim.  non  dignitatem, fed  opus  appcllauit  d  :Siquis,int\\.\'\i, 
e  cp;ft.8j.ad  ^fC0PMtim  defiderat  bonum  opus  defiderat. Opus, inquit 
Ocebn.  1  Hieronymus e ,  non  dignitatem ,  laborem  ,  non  delicias, 
(  lib,  1 9.  de  °pus  per  quod  humilitate  decrefcat ,non  inturnefeat  fhftigio. 
ciuit.  c.i  9.  Et  Auguftiqus  f  negat  eum  efle  Epifcopum,  qui  prx- 


II. 


boru,qux  prxdiCla  funt  a  fandis  Prophetis,  &  man¬ 
dati  noftri, qui  fumus  Apoftoli  Domini, & Saluatoris. 

Sed  prima  Oecumeni)  interpretatio  planior  videtur, 
ac  fimplicior,vt  Apoftolus  comendet  prxeepra  Apo¬ 
ftolorum,  qux  funt  mandata  Domini ,  Sc  Saluatoris, 
nifi  quis  malit  hyperbato  agnofcere,vt  fenfus  fit.Mc- 
mores  vos  efle  volo  prxeeptorum  qux  ab  Apoftolis 
Domini  noftri ,& Saluatoris  tradita  funt  vobis ,  vt  vi¬ 
deatur  Apoftolus  idem  monere ,  quod  feribit  Paulus 
ad  Theflaloniccnfes,cum  dixit  b, Itaque fiatres ftate,&  b  i.ThefT.2; 
tenete  traditiones , quas  didiciflis  ,  fiue per fermonem,  fiue  'L 
per  Eptfiolam  noflram.  Certe  idem  videtur  indicare, 
quod  ad  Ephelios  feribit  Paulus  c ,  vbi  fideles  air  fu-  c  ad  Eph.  1. 
perxdificatos  fuper  fundamentum  Apoftolorum,  &  Pro-  2°* 
phetarum  ipfo  fummo  angulari  lapide  Chrislo  /efu. 

3.  Hoc 


Catholica;  Epift  1 1.  Petri.  493 

5 .  Hoc  primum  fcientts,qmd  venient  in  nottijfmis  diebus  A  4.  Dicentes  vbi  ejl  promijfio ,  dktaduentm  eius  ?  ex  quo 
m  deceptione  illufores  iuxta  proprias  conscientias  enim  Tatres  dormierunt ,  omnia ficperfeueravt  ab 

ambulantes .]  initio  creatura.'] 


X.  Quje  ante  fecundum  Chrifti  aduentum  ventura 

iint,  denunciat ,  quod  etiam  fecerat  Chriftus  Domi- 
a  eap.14.14  nus,nam  apud  Matthaeum  4 ,  Surgtnt  enim ,  ait,  pfiu- 
dochrifli,&  pfiudopropheta ,  &  dabunt  figna  magna ,  & 
prodigia  itavt  in  errorem  inducantur,  fi  fieri  potefi ,  etiam 
b  1.  ad  Tim.  elecli.  Et  Paulus  b  ,  Spiritus  autem ,  ait ,  manifiBe  dicit , 

4 1*  qUta  innouiffimu  temporibus  difcedent  quidam  a  fide  at- 

tendentes  (piritibus  erroris,  &  doctrinis  damoniorum  in  hy- 
pocrifi  loquentium  mendacium,  &  cauteriatam  habentium 
c  i.  zdTun.fuam  confidentiam ,&c.Et  alibi  c  ,  Hoc  autem ficito  ,qu'od  3 
i-1-  in  nouijfimis  diebus  inflabunt  tempora  periculo [a,&  erunt 

homines,  fie  ipfos  amantes ,  &  quae  fcquuntur .  Nouifli- 
mos  autem  dies  extrema  mundi  tempora  appellat, 
d  1.  Io. 1.18,  quamuis  alias  Ioannes  4  totu  hoc  tempus  poftChri- 
ftum  natnm  nouiflimam  horam  appellet.  Ait  igitur 
Petrus  fub  finem  mundi  veturos  illufores  in  deceptio¬ 
ne. ScA  Grxci  quidem  codices  {impliciter  habent  illu¬ 
fores  non  autem  in  deceptione /ed  olim  verofimillimum 
eft  aliter  habuifle  Gr$cos  codices, quam  qui  nunc  cir- 
elib.  to.de  cumferuntur.  Nam  Auguftinus  e  ita  hunc  locum  re- 
ciuit.  c.i 8.  cjtat  ^  (jeniem,  inquit,  in  nouijfimo  dierum  illufione  illu¬ 
dentes  fecundum proprias  concupifcentias  fisas  euntes, &  di¬ 
centes, vbi  e(l  promiffium  pr a  fie  11  tu  ipfius  ?  vt  videatur  ali¬ 
quid  fimile  legi(Te,quod  expreflit  Interpres,  cum  air, 
in  deceptione-,  Illufores, autem  vocat,  hoc  eft  ,  impofto- 
res,  fycophantas  ,  &  deceptores,  fortalfe  alludit  ad  c 
f  Pfal.  1.1.  Verba  Dauidis,  cum  f  ait ,  Beatus  vir.  -,  qui  non  abiit  in 
con filio  impiorum,  &  in  via  peccatorum  non  Jletit,&  in  ca¬ 
thedra  peflilentu  non  fidit-  Hebraice  enim  eft  vox 
lefjim, hoc  eft,  irrifiorum,  feu  illuforum  ,  qui  vi¬ 
delicet  diuina  oracula  irrident ,  &  tanquam  inanes 
fibulas  contemnunt,  quod  profedo  faduri  funt  ij, 
de  quibus  loquitur  Apoftolus, qui, vt  mox  dicet, quq- 
ttbant,vbieft  promijfio  aduentus  eius ?  quafi  quae  de  fe¬ 
cundo  Chrifti  aduentu  in  tacris  literis  legu ntur, me¬ 
ra  fint  fomnia,aut  Poetarum  figmenta ,  quales  erant 
g  Ad.  17.31.  illi  Athenienfes  e, qui  cum  audirent  refurredionem 
mortuorum, irridebant  Paulum.  Etfane  illutorum, 
vel  irriforum  nomine  omnes  haeretici  cenfendi  vi¬ 
dentur,  nihili  enim  omnes  faciunt  praecipua  religio-  D 
nis  noftrx  dogmata ,  quod  in  noftri  feculi  haereticis 
nimium  quantum  cernitur. 

1 1.  Iuxta  proprias  concupifcentias  ambulantes ,  vt  enim 
alias  dixi ,  hoc  eft  omnibus  hatreticis  commune ,  vt 
fuis  cupiditatibus  libere  obfequanrur ,  hoc  autem 
eft ,  fecundum  concupifcentias  fuasambulare  ,  quod 
maxime  de  Gnofticis  affirmare  licet,  quorum ,  vt  fu- 
periori  capite  dixi,perditiffimi  erant,  &  profligatiffi- 
mi  mores.  Sed  quoniam  vitia  fua  externa  quadam 
fanditatis  fpecie  obuelant,iure  optimo  illufores  ap¬ 
pellantur, vt  phrafi  Hebraea  fignificet  Perrus  efle  illos 
homines  peftilentes,hoc  eft,  perditiflimos ,  &  maxi¬ 
me  perniciofos  ,  quippe  qui  per  fpeciem  probitaris  * 
imperitis  facile  imponerent,  &  fuis  corruptiftimis 
moribus  alios  inquinarent. Porro  hac  ratione  dicen¬ 
di  omnia  propemodum  vitia  his  pfeudoprophetis 
attribuit, ambulare  enim  iuxta  proprias  concupifcen-  E 
tias  nihil  eft  aliud, quam  omnibus  in  rebus  cupidita¬ 
tibus  fuis  morem  gerere,quafificeat,quicquid  libeat, 
cum  tamen  reda  ratio  alia  omnia  docear,vt  enim  feri- 
h  epift.  14.  bit  Seneca  h ,  Multis  firuiet ,  qui  corpori  firuiet ,  quipro 
illo  nimium  timet, qut  ad  illud  omnia  refirt.  Sic  gerere  nos 
debemus ,  non  tanquam  propter  corpus  viuere  debeamus, 
fied  tanquam  nonpojfimus  fine  corpore  huius  nos  nimius 
amor  timoribus  inquietat ,  follicitudinibus  onerat ,  contu¬ 
meliis  obiicit ,  honefittm  ei  vile  eft ,  cui  corpus  nimis  carum . 
ejl. 

Bened.  luftiman.an  Epift.  Canon. 


fis 

ftici  fuis  perfuadere  non  futuru  extremi  iudicij  diem, 
vteius  iudicij  fublaro  metu  omnibus  libidinibus  li¬ 
bere  fele  conftringendospraeberent.  Videntur  enim 
eorum  mores  exprimere, qui  apud  Paulum  4  dicebat.  a 
Manducemus bibamus, cras  enim  moriemur,nec  enim  1 
illi  refurredionem  expedabant ,  quam  tamen  faerse 
literas  frequentiffime ,  &  quidem  verbis  apertiflimis 
pollicentur.^*  eft.incpk,  promijfio,  aut  aduentus  eius ? 
Graece  eft  wfc  i?"/»' »  iTrayfiAtu  rns  vapitojetf  at/r^,hoceft, 
vbi  eft  promijfio  aduentus  eius  ?  quomodo  etiam  legifle 
videtur  Auguftinus,  qui  ait.  Vbi  eft  promifiumprafentia 
ipfius} Neque  aliter  habet  Oecumenius.  Irridendo, ait, 
inquiunt, vbi  eft  promijfio  aduentus  eius?  Graecam  autem 
vocem  ,  quam  hic  Latine  reddit ,  aduentum,  in  primo 
capite prafintiam  dixit.  Necefleigitur  eft,aliter  legifle 
Interpretem  ,  &  promiflionem  quidem  referre  ad  re- 
furredionem,aduentum  vero  ad  Chrifti  prrefentiam, 
qui  venturus  eft  ad  iudicium. 

Igitur  homines  impuriflimi,vt  ad  fuasinceftas,ne- . 
fariafque  libidines  facilius  alios  pertraherent ,  futuri 
iudicij  expedationem  a  mortalium  mentibus  amo- 
uere  conabantur, atque  ita  eos,  qui  eius  iudicij  metu 
contincrenturin  officio, irridebant, ac  fubfannabanc, 
hoc  enim  eft  haneticorii  propriu  ,  vt  cum  argumentis 
deftituuntur,quibus  fua  falfa  dogmata  ftabiliant,  aur 
noftra  conuellant, per  contemptum  rifu,&  cachinnis 
catholicos  exfibilent ,  &  vt  ait  Auguftinus  b  ,omniu  b 
b  anticorum  quafi  regularis  eft  illa  temeritas ,  fici  licet  vt  co- 
nemur  auclontatem  ftabtlijfimam  fimddiiffima  E  colefia 
quafi  rationis  nomine  ,  &  pollicitatione  fuperare.  Itaque 
Gnoftici  fidelibus  tot  faeculorum  moram  obiicicbar, 
vt  fruftra  Chrifti  fecundum  aduentum  tandiu  expe- 
dari concluderent,  adeoque  Prophetarum  vaticinia 
falfa ,  atque  inania  oftenderent.  Hac  autem  ratione 
praecipuum  religionis  noftra:  caput  oppugnant ,  & 
quantum  inipfis  eft,euertere  conantur ,  quod  Chri¬ 
ftus  ipfe  in  caelum  afeendens  per  Angelos  fuos  velu- 
ti  intemutios  Apoftolis,  atque  vniuerfae  Eccl efix  po- 
tiffimum  commendamt.  Ita  veniet, \n<pamm,quemad- 
modumvidislis  eumeuntem  inccelum.  Tam  autem  aper¬ 
ta  funt  Scripturae  teftimonia,  quibus  fecundus  Chri¬ 
fti  ad  nos  aduentus  a  prifeis  Patribus  confirmatur,  vt 
otiolum  fit  in  re  nociflima  diutius  immorari ,  &c 


Mimefis  eft  illuforum  fententiam  exprimens  pror- 
temerariam ,  &  impiam  ,  conabanrur  enim  Gno- 


L 


1 1.  ad  Cor. 
1531. 


epift.  jtf. 


oleum, quod  aiunt.atque  operam  perdere. 

Ex  quo  enim  Patres  dormierunt ,  ornnia  fieperfiuerant  J  { I, 

ab  initio  creatura.  A  mundi  diuturnitate, &  rerum  om¬ 
nium  conflantia  colligunt  eius  aeternitatem ,  atque* 
immutabilem  firmitatem  ,  atque  adeo  de  fecundo 
Chrifti  aduentu  ,  mundfque  occafu,non  oportere 
quemquam  eirefollicitum.Hocaimiium  argumento 
inter  alia  nonnulla  probare  nititur  Aiiftoteles  c  an--  cii  t.de  cae¬ 
lum  efle  ab  interitu  liberu,qu6din  eo  nullo  vnqiiam  lo,&  mfidb. ' 
tempore  vlla potuerit  obleruari  mutatio  ,  vt  ne  futu¬ 
ram  quidem  lufpicandum  videatur.  Ait  igitur  Petrus; 

Ex  quo  Patres  dormierunt, hoc  eft,  vita  fundi  funtu  Sm. 
pe  enim  Scriptura  mortem  appellare  fomnum  cori^i 
lueuit,vt  hac  ratione  animae  immortalitatem  innuar, 
quamquam  etiam  Gentiles.epdem  modo  de  morte- 
non  raro  loquuntur.  Nam  quidam4  dixit:  Catul.ad 

Soles  occidere, acredire pojfum,  ,  (  1. :  -Lesbiam. 

Nobis  cum  occidit  breuis  lux  ...  - 

Nox  vna  perpetua  dormienda, 

&.  alius  c  quidam.  A  «re  Virg.Iib. 

Olli  dura  quies  oculos, &  ferreus  vrget  '  •  \  '^«o.^ndd. 

Somnus,  in  atemam  clauduntur  lumina  nptltm.-\x-r 
T  t  Loqui 


494  Explanatio  Cap.  III. 


Loquitur  autem  Petrus  de  ptifcis  illis  mortalibus ,  a  A 
quibus  omne  genus  hominum  propagatum  eft. 

I V -  Omnia, incpaix.,  fic  perfeutrant  ab  initio  creatura  quo- 

*  Eccl.1.9.  rnodo  loqui  videtur  Salomon J,  Quid  eft,  inquit,  quod 
fuitlipfum  quod  futurum  eft.  Quid  eft ,  quodfaBum  eft ? 
ipfum  quod faciendum  eft. Quo  loco  errafle  viderur  Ori¬ 
is  lib.  3.  Pe-  gCnes  b,vt  etiam  obfetuaruntMetodius  c,  &Hiero- 
clTde  efur  nymus  ^quiplures  fuifle, futurdfque  mundos  exifti- 
dcp.adAuit!  mabat,  cum  tacum  Salomon  interprete  Hieronymo, 
fignificet  ea,quaead  reru ortu, atque  interitupertinet, 
eode  modo  fe  habere.  Videtur  mihi&ix.  Hieron.  de  his, 
qua  fupra  enumerauit ,  generatione ,  &  generatione ,  mole 
terrarum,ortu  Solis, &  occafu,curfu  fluminum, magnitudi¬ 
ne  Oceani}omnibuscf,qu&  aut  cogitatione, aut  viftt,  vel  au¬ 
ribus  difeimus ,non  communiter  loqui, quod  nihil  nouum  fit 
in  natura  rerum >  quod  non  ante  iam fuerit ,  ab  initio  enim 
mundi  homines  nati,&  mortui  funt ,  terra  fuper  aquas 

conftitit  librata,  &  Sol  ortus  occubuit.  Et  ne  plura  percur¬ 
ram, &  auibus  volare  ,  &  natare  pifeibus ,  &  terrestribus 
ingredi ,&ferpentibus  labi  Deo  artifici  conceffum  eft.  Haec 
igitur  omnia  fieperfeuerant  ab  initio  creaturae,  hoc 
eft,a  mundo  condito, omnia  liquidem  certa  quacUm 
lege  percurrunt.  Ab  initio  autem  creatura ,  dixit  Graece 
«V  apx»?  x.T/cre»f,  quali  dicat ,  ab  initio  creationis ,  ex 
quo  nimirum  omnia  condita  funt. 


5 .  Latet  enim  eos  hoc  volentes ,  quod  coeli  erant  prius ,  & 
terra  de  aqua,&  per  aquam  confiftens  Dei  verbo. ] 

I‘  Confutatio  eft  fuperioris  erroris,  nam  qui  ita ,  in- 
quit,fentiunt,  &loquuntur,non  animaduertunt  ma¬ 
gnam  olim  fuifle  in  rerum  natura  mutationem.  I,a- 
tet, inquit  ,eos  hoc  volentes, hoc  eft  ,  vt  ait  Occumenius, 
fponte  ignorant ,  (ponte  enim  conniuent  ,  &  ad  veritatem 
percipiendam  cacutiunt ,  cum  alioqui  ex  facris  literis 
facile  cognofcere  polfent ,  qua  ratione  olim  condita 
funt  elementa, &  fpirabilis  aer,&  terra  ex  aqua  emer- 
ferit ,  &  diuina  vi,  imperioque  conftiterit  •,  Graece  eft 
mujigud; t,vt  referatur  ad  terram ,  quamquam  non  de- 
funt ,  qui  Latine  reddiderint ,  confiftentes ,  vt  referat  , 
omnia  quae  fupra  nominauerat.  Meminit  huius  in¬ 
terpretationis  Beda ,  fequitur  Oecumenius.  Quem¬ 
admodum  ,  ait ,  coelo ,  ac  terra  ex  aqua  constitutis  dilu- 
uium  inopinato  fuperuenit ,  ita  &  nunc  ftatutum  eft,  vt 
per  ignem  fiat,  vniuerfi  corruptio  ,  cum  quo  impij  quo - 
elib.  10.de  queperibunt.  Auguftinus  e  certeita  hunc  locum  re- 
ciait  c.18.  citat ,  vt  non  facile  ftatuas ,  vtram  interpretationem 
probant.  Sic  enim  habet ,  Latet  enim  eos  hoc  volentes , 
quia  coeli  erant  olim ,  &  terra  de  aqua  ,  &  per  aquam  U 
conftituta.  Non  enim  liquet ,  an  vox  constituta ,  fit 
numeri  vnitatis,&  referat  rerram,an  multitudinis, 8c 
omnia  enumerata  compledtatur.  Apparet  autem 
Gnofticorum  infeitiam  fuifle,  vt  loquuntur  Theolo- 
j  pj.  gi^affe<flatam,feu  craflam,&  lupinam,  vt  in  eos  re<fle 
g  i.ConM.  conueniant,qua?  de  quopiam feribit Dauid  f ,  Noluit 
38.  inteliigere ,  vt  bene  ageret.  Itemque  quod  feribit  Pau- 

h  Tra£t.  48.  Ius  g ,  Si  quis  autem  ignorat,  ignorabitur ,  vt  interpreta- 
inloan.  tur  Auguftinus  h. 

II.  Qtfodcceli  erant  prius ,  hoc  eft,  vel  ab  initio  creatio¬ 
nis, velante  diluuiiim',vt  Beda,  &alij  explicant.  Id- 
que  appofite  ,  vt  oftendat,  non  exiguam  in  diluuio 
fcuflam  effe  mutationem  ;  non  latis  tamen  conftat, 
cedeftiane  corpora  prttprid  intelligat  Petrus  ,  an  ae-  ^ 
rem ,  quem  coeli  nomineScriptura  frequenter  appel¬ 
lat-  Priorem  fententiamprobat  Oecumenius  ,  Ouid 

. fftknqukjllud,  quod  ipfis  latet?  coelos  videlicet  ante  dilu- 

uium  antiquitus ,  ficui  in  mundi  procreatione  apud  Moy- 
fem  eft, ex  aqua  extitifie'-,  inquit  enim  ille  ,  iufftffe  Deum  in 
medio  aqua  firmamentum  fieri,  hoc  eft firmiorem  aquarum 
fubfeflentiam exiftere.  At  Beda  ,  &  alij  pofteriorem  fe- 
quuntur  ,  aerem  quippe  fignificari  atiturqant ,  qui 


ex  aquis, hoc  eft, nubibus, &  aqueis  vaporibus  coftat. 

Iam  qui  Oecumenio  fubfcribunt,  Petrum  aiunt  III. 
ad  initium  creationis  relpexifle,  de  quo  Moles  »  ait,  a  Gcn.  1. 
In  principio  creauit  Deus  c  colum  terram.  Nam  quod 

Auguftinus  alicubi  b  coeli  nomine  Angelos  intelligit,  b  li.u.deci- 
myfticum  videtur.  Quod  vero  alio  c  loco  coeli ,  ter- UIIC,C'9*  , 
rsque  nominibus  maceriam  primam  indicari  autu-  Gcn<  cont> 
mar, minus  videtur  probabile,  cum  Philofophis  ,  ac  Manich.c.7. 
Theologis  perabfiudum  videatur  materiam  primam 
omni  penitus  forma  vacuam  per  fc  exiftere,  Sc  cohae¬ 
rere.  Qui  coelum  empyrcum  intelligunt  i  rem  veriffi- 
mam  dicunt ,  modo  reliquos  orbes  non  excludant. 

Bafilius  d  enim  ,  Coelum,  inquit ,  quod  in  principio  f a-  dhom.i.io 
Sium  eft ,  fimiliter  vt  terram  effe  ab  initio  faBum  incom-  ^iam* 
pofitum  ,  poftea  vero  effe  decoratum  luce ,  &  Sole ,  Luna, 
omnibufque  aftris  mirabiliter  distinttum  ,  &  exorna¬ 
tum.  Neque  aliteraccipio ,  quod  ad  Oceanum  feribit 
Hieronymus  e ,  Rudis  mundus ,  necdum  Sole  rutilante,  e  epift.  8j. 
nec  pallente  Luna,  nec  aflris  micantibus  incompofitus ,  & 
inuifibilem  materiam  ab  ipfirum  magnitudine ,&  deformi¬ 
bus  tenebris  opprimebat ,  filus  fpiritus  Dei  in  auriga  mo¬ 
dum  fuper  aquas  ferebatur, &  nafienfem  mundum  tn  figu¬ 
ra  baptifmi  parturiebat. 

Videtur  itaque  Mofes  fignificare  fuifle  ab  initio  IV. 
ante  omnia  conditum  coelefte  corpus  omnes  prorlus 
orbes  comple&ens,  abfque  luce  tamen,  Sole ,  aftris, 
diftindtione,ac  motu,quq  omnia  deinceps  fublequu- 
ra  funt.  Qui  igitur  arbitrantur  Petrum  de  ceeleftibus 
orbibus  loqui, primam  illam  coeli, terraeque  creatione 
indicari  autumant ,  quia  coeleftes  illi  globi  primum 
qiiide  rudes  &  inchoati,  mox  pcrfe£ti ,  omnibufque 
numeris  abfoluti  inter  omnia  creata  principem  loeu 
obtinuerunt.Sed  quoniam  non  latis  conftat,quomo- 
do  coeleftia  illa  corpora  ex  aqud,&  per  aquam  confi- 
ftant,  Graecum  participium  ozwtcuG  referendum  eft 
tantummodo  ad  terram,  de  quamox.  Caeteium  haec 
fententia  ex  iis,  quae  deinceps  fequuntur,  &c  qua:  d 
philofophis  ,  ac  Theologis  difputantur  in  fcholis, 
multis, ac  magnis  difficultatibus  implicatur. 

Quocirca  Beda:  fententia  plures  ,  ac  nobiliores  V. 
habet  fe  (flatores  ,  vt  coelorum  nomine  aerem  fignifi¬ 
cari  intelligamus ,  Isle ,  inquit  Beda ,  humidus  aer,  & 
turbulentus ,  de  quo  dicitur  1  sJdLiluus  in  coelo  cognouit  f  Hier.  8.7. 
tempus fuum.Quo d  vero  nonnulli  dicunt,  coelorum, 
numero  multitudinis, nomine  nunquam  aerem  indi¬ 
cari, facile  refelli  poteft.  quod  enim  legimus  in  libro 
Iudicum  S,  Coeli  f,  ac  nubes  diflillauerunt  aquis, procul-  g  cap.  3.4. 
dubio  de  aere  accipiendum  eft.Eodemque  modo  lo¬ 
quitur  Scriptura  in  libris  h  Regum.  Ecce,  inquit,  coeli  h  b.  J.c.18. 
contcnebrati  funt,&  nubes,  &  ventus ,  &  facta  eft  pluuia  4** 
grandis.  Ait  itaque  Petrus, fiue  ab  initio  mundi ,  fiue 
ante  diluuium  fuifle  aerem,  &  terram,  vt  in  his  duo¬ 
bus  potiffimum  elementis  ,  quae  adhominum  vitam 
tuendam  funt  praecipue  neceflaria  ,  magnam  fa<flam 
efle  mutationem ,  &  longe  maiorem  aliquando  futu¬ 
ram  indicet. 

Et  terra  de  aqua ,  &  per  aquam  confiffens  Dei  verbo..,  V  I. 

An  quia  terra  ex  aqua,veluti  cx materia  procrea¬ 
ta  fit  ?  nullo  modo.  Cum  enim  Mofes  dixit:  In  prin¬ 
cipio  creauit  Deus  coelum ,  &  terram  ,  globum  terrae  fi- 
gnificauit,vt  Bafilius  ‘ ,  Chryfoftomus  ‘ ,  Theodore-  j  Gcn.  1. 
tus  Ambrofius  * ,  Beda  ‘ ,  Tertullianus  k ,  &  alij  ex-  k  cont.Hcr- 
plicuerunt.Erat  tamen  terra  abyftb,6c  aqua  permixta,  ^ 

quo  videtur  etiam  relpexifle  Dauid  1  ,  cum  dixit: 

Initio  tu  Domine  terram  fundatti,  opera  manuum  tuarum 
funt  coeli.  Sed  quoniam, vt  idem  Mofes  ait, tertia  m  x  jc 
die  dixit  Deus,  congregentur  aqua  in  locum  futim  i  &  Gcn.adlit. 
appareat  arida  ,extitifle  dicitur  terra  de  aqua  ,  Grae-  c.xj.hb.i.de 
ce  ef  vU 7®-  ,  hoc  eft  ,  ex  aqua  ,  quia  ex  ea ,  quo- 
dammodo  emerfit.  Non  videtur  autem  tum  pri-  |jb.  de  Gen. 
mum  condita ,  vt  voluifle  videtur  Auguftinus  m  ,  imperf.c.io. 

quem 


Catholica  Epift.  II.  Petri.  495 


quemalij  fequuntur.  Siquidemterra  primo  die  aquae 
admixta ,  rudis  tamen  ,  &  imperfe&a  in  lucem  pro¬ 
diit  ,  &  tertio  demum  die  fuam  veluti  perfe&ionem 
aflecuta  eft.Dicitut  autem  per  aquam  confiftere,quia 
humore  aqueo  veluti  glutine  compa&a  per  fe  cohae- 
ret ,  planeque  confiftit ,  nifi  quis  malit  id  referre  ad 
fontes, & flumina,  quibus  quafi  venis  irrigatur, ne  re¬ 
digatur  in  puluerem. 

VII.  Non  me  tamen  praeterit ,  quid  hac  de  re  lenferit 
ali.de  mud.  Philo  *  ,  qui  ait,  iuififle  Deum  ,vtquicquidtune aqua 

falfum  crati, ,  ac  terra  fertilitati  noxium  futurum  erat,, 
in  vnum  locum  conflueret  dulci  humore  in  terra  r elicio, tum 
vt  eo  terra  conglutinaretur ,  tum  vt  fertilitati  terra ,  atque 
animantium  vfui  effit.  Sed  non  facile  mihi  patiar  per- 
fuaderi  aquam, quae  tum  quidem  vnius  erat  rationis, 
ac  formae, habuifle  partes,alias  quidem  lallas, alias  ve- 
bhom.  4. in  ro  dulces.Quodautemait  Bafilius  b,2Vo»  folitmexm- 
exam.  dantes  aquas  de  terra  fuperficie  tum  defluxiffe ,  fed  quic- 
quid  etiam  aquarum  per  omnem  terra  profunditatem  im¬ 
mixtu?»  crat,exceffiffie  inexorabilibus  Dei pracept  is  obt  em¬ 
perando-,  Cic  accipio, perinde  quafi  fignificet,aquas  in 
vnum  locum  ita  fuilTe  coartas,  vt  eodem  omnes  pror- 
lus  aqua:  etiam  terrae  vifcetibus  immixtae,  quantum 
in  iplis  eft,  naturae  quodam  impetu  ferrentur.  Qftod 
planius  explicans  Ambrofius  ait ,  Ex  illo  ergo  tempore 
currit  aqua  ,  fontes  labuntur  infumata ,  lacus  deriuantur 
in  ?naria,  ipfa  fe  aqua  pracedit,vrget,  &  fcquitur,vnus  eft 
duElut ,  vnum  corpus.  Cum  autem  antea  aqua  terram 
cPf.103.tf.  operiret,dicitur  a  Propheta  c  fuilTe  veluti  terra:  ami* 
<5his,  Abyffius  ftcut  vestimentum  amicius  eius,  fuper  mon¬ 
tes  flabunt  aqua.  Mox  vero  diuinum  indicans  prae¬ 
ceptum  ,  fubdit ,  Ab  increpatione  tua  fugient ,  a  vo¬ 
ce  tonitrui  tui  formidabunt  ,  afeendunt  montes  ,  &  de¬ 
fendunt  campi  in  locum ,  quem  fundafli  m  ,  terminum 
pofuiHi ,  quem  non  tranfgredientur ,  nec  conuertentur  ope¬ 
rire  terram. 

VIII.  Verum  'qui  participium  numero  multitu¬ 

dinis  ad  coeleftes  etiam  orbes  referunt,  quafi  dican¬ 
tur  ex  aqua  ,  &  per  aquam  confiftere  ,  vt  olim  aperte 
nonnulli  codices  habebant,  Coeli  erant  olim  de  aqua,& 
per  aquam  conflituti  ,  quique  coeleftia  corpora  eo  no¬ 
mine  indicari  non  dubitant ,  in  varias  abiere  lenten¬ 
das, funt  enim, qui  aqua:  nomine  totam  illam  molem 
fignificari  arbitretur, quam  Mofes  terram  vocat,  cum 
ait,/»  principio  creauit  Deus  coelum, & terram. Idam  cum 
illici  fiibiici  at,  Terra  autem  erat  inanis, &  vacua,  &  te- 
hebra  erant  fuper  faciem  abyfft,  materiam,quam  vocant 
primam  deferibi  putant ,  quia  aqua,  quae  facile  alie¬ 
nam  formam  admittit. materiae  prima*  optime  refpo- 
det ,  cui  omnis  forma  leui  aliqua  mutatione  inditur, 

i  lib.  1.  de  qv:a:  videtur  fententia  Auguftini  d  ,  qui  perfimili  ra- 
Genef.com  tione  materiam  primam  terrae,  atque  abyfll  nomini- 
Mame  .c.7.  bus  commode  deferibi  cenfet, quod  quemadmodum 
terra  omnibus  fubfit,ita  omnibus  formis  materia  pri¬ 
ma  fubiaceat ,  abyflus  vero  profunditas  quaedam  fit 
impenetrabilis, &  materia  non  facile  coprendi  queat, 
e  in  Timeo,  cum  au&orc  Platone  ‘  ,nonnifi  fpuria  ,  atque  adul¬ 
terina  notione  cognofcatur.  Sed  cum  hanc  fenten- 
tiam  probalfet  Hermogenes  fequutus  Platonem, 
F  in  Apol.ad  quem  Iuftinus  f  male  ait  explicuilfe  de  materia  pri- 
Anconin.  ma,qua:  legerat  apud  Mofem  3  eam  confutat  Tertul- 

K  lib.’  cont.  lianus  g ,  ab  ea  tamen  non  multum  diferepat  Hiero- 
Hetmog.  c.  h, dum  inuifibilem  materiam, ScabylToruma- 

b+ep  gj  ad  gnhndine  nominat, fed  vt  paulo  ante  dixi, citra  mita- 
Ocean.  culum  non  potuit  materia  prima  per  le  fubfiftere. 

IX.  Oecumenius  exiftimare  videtur  coeleftia  corpora 
ex  aquis  conftarc,  &  ex  eadem  aqua  terram  extitifle. 
Sicut ,  inquit ,  ex  aquis  coelo ,  &  terra  conflante  dilituium 
mundo  inopinato  fuperuenit,  ita  etiam  nunc  repofitueffe,vt 
per  ignem  vniuerft  pernicies  efficiatur, quo  cu  impij  quo¬ 
que  perituri  (int.idque  planius  explicans, fubdit, Cum 
Ilened.  lufliniav.  in  Epift.  Canon. 


A  enim  duo  ftnt  elementa, qtu  vniuerft  hac  tnacninam  maxt-  / 
me  continent, &  coharentem  conferuant  ,aqua  ,&  ignis,  ex 
quibus  reliqua  duo  etiam  exisiunt.  Nam  aer  ex  aquarum 
exhalatione ,  terra  ex  earumdem concretione  conflat.  Sed 
non  facile  hoc  admiferint  Peripatetici ,  qui  ctcleftia 
illa  corpora  alterius  cuiufdam  nacyrae,  Sc  ab  elemen¬ 
tis  longe  diuerla:  elTc  contendunt.  Si  qui  vero  fune, 
qui  eandem  illis  cum  caereris  corporibus  materiam 
adferibant,  non  tamen  aqua:  naturam ,  tk  proprieta¬ 
tes  illi  tribuunt. 

Sunt  denique  qui  aqua:  nomine  fignificari  putent 
totam  illam  molem  ,  qua;  rudis  ,  atque  informis  in 
principio  dicitur  condita,  quae  etiam  terra  nuncupa- 
turjvbienim  dixifletMoyfes,  In  principio  creauit  Deus 
coelum, &  terram , fu b dit .7 erra  autem  erat  manis,  &  va- 
g  cua,dr  tenebra  erant fuper  faciem  abyffl,&  Spiritus  [domi¬ 
ni ferebatur fuper  aquas.  Innuens  videlicet  quam  voca- 
nerat  terram  ,  eandem  aquam,  &:  abyflum  appellari, 
perinde  quafi fignificet,  tum  cadum,  qtiodnomina- 
uerat,tum  etiam  terram  ex  aqua  extitilIe,quod  aper¬ 
te  afterit  Oecumenius, Terra  enim, inquit, ex  aqua  qui¬ 
dem  tanquam  ex  materiali  principio, per  aquam  vero,tan- 
quarn  per  principium  per fecliuunl.  Aqua  enim  continet  ter¬ 
ram  veluti  gluten  quoddam,  quod  ipft  adeft ,  quod  nifi.fpfi 
contingeret ,neceffie  effiet  illam  diffiolui,&  ferri  in  aerem. Sed. 
vt  verum  fatear, non  facile  adduci  polTum,vt  a  rece¬ 
pta  Peripateticpru  fententia  recedam,  qui  longe  alia 
cccli  materiam  elfe  contendunt, fed  iis  omifiis,qu$  in 
fcholis  ,  ac  diatribis  Philofophorum  accuratius  agi¬ 
tamur, eorum  mihi  fententia  perplacet ,  qui  Petrum 
£  aiunt  in  praefentia  de  aere ,  &  terra  loqui ,  quae  duo 
elementa  ex  aqua,  &  per  aquam  conftare  affirmat  ob 
eam,  quam  fupra  explicui  rationem ,  videturque  haec 
explanatio  mirifice  congruere  cumiis,qua:  mox  fub- 
iicit  de  diluuio,dequc  extremo  mundi  occafu. 

Addit  ad  extremum ,  Dei  verbo ,  Gratce  3-eis  X I. 

imperio  videlicet  diuino,quodnonfemelexprclfitin 
fua  narratione  Mofes,itemquc  Dauid  his  xctbis,/pfe 
dixit,  &  faci  a  funt,ipfe  mandamt  ,&  creata  /««/.Quod  fi 
quis  de  diuina  perfona  Verbo  accipi  malit,  non  ma¬ 
gnopere  abnuerim, fcripfit  enim  Ioannes  j  ,Ornniaper  a  cap.i.j. 
ipfurn  facta  funt,&  fine  ipfi  falhm  eft  nihil, quod  fallis  eft. 

Quo  loco  parriculapc/^noninftrumentu, aut  minifte- 
riu,aut  denique  interiedlam  caufiim ,  vt  contendebat 
Atiani, fignificat.Satis  enim  conftat,cx  vfu  Scriptura 
£)  fimcts,ea  nonnunquaprimari^caui^  tribui, vt  multis 

oftendunt  Bafilius  b, Ambrofius c,  Auguftinus  d.  Sic  bfi.  deSpir. 
Paulus  '  .Vocat us,incpiit,  /Ipoftolus  lefn  Chrijti  per  vo-  & 

luntatem  D^.Dicituraute  Pater  creare  per  Filiu  ,  feu  c 
per  Verbii,  vt  intelligamus  non  tantum  Patrem ,  led 
etiam  Filiu  creare  ,  accepta  a  Patre  poteftatcjqua  ra-  d  lib.  1.  dc 
tione  etiam  Gra:ci  Patres  dicere  confueuerut, Patrem  ^lnaj 
producere  Spiri  tu  fandtu  per  Filiu, quod  eadem  fit  in  T1‘ 
vtroque  fpirandi  vis,&  poteftas  fed  in  Patre  quidem 
afe,in  Filio  vero  a  Patre. Accedit, quod  Filio, ac  Ver¬ 
bo  diuino  peculiari  quada  ratione  ,  vt  in  fcholis  tra¬ 
dunt  Theologijtribuitur  ars, ac  lapientia  Patris ,  dici- 
turque  Parer  per  Verbum  tanquam  per  artem,  ac  la- 
pientiam  creare.Haec  igitur  omnia  quae  condita  funt 
a  Deo, diuina fapientia  Patris  conliftunt. 

E  6.  'Ter  qua  ille  tunc  mundus  aqua  inundatus  periit  f] 

Ha:c  noftram  fiiperiorem  lententiam  maxime  con-  1, 
firmant  ,cum  enim  Scriptura  ‘  ait ,  Rupti  funt  omnes  FGen.ri:. 
finies  abyjfi  magn*,&  cataraEU  coeli  aperta  funt, duas  di- 
luuij  caufas  indicat ,  alteram  quidem  eruptionem, 

8c  exundationem  abylli ,  inferne  enim  ingens  aqua¬ 
rum  copia  erupit ,  alteram  vero  pluuiam  ex  nubrbus 
affluenter  decidentem  •,  nubes  quippe  per  cataclm- 
lim  cceli  ,  hoc  eft  ,  aeris  cataradbas  vocat.  Nec  pc:  ..3 
enim  audiendi  funt  ij,qui  S  cataradfcas  ftellaruirv  A.iaca 
Tt  a  cuaf 


* 


49  6 


Explanatio  Gap.  III. 


quafdam  conftitutiones  interpretantur, quae  naturali  A 
vi  praedita;  fint,pluuiam,afc  diluuium  ciendi.  Ridicu- 
a  Eugiibin.  ja,  vero  eorum 1  cenfenda  eft  lententia,  qui  cataractas 
Se  Otcaft^r.  pUtanr  efife  foramina  quaedam  in  firmamento,  e  qui¬ 
bus  aquae  i'lae, quae  firrhamento  infidere  dicutur,  ma¬ 
gno  impetu  defluxerint, led  no  vident  homines  acu¬ 
ti  ,  non  fatis  efle  ea  foramina  firmamenti  ,  nifi  etiam 
omnes  planetarum  orbes  findantur ,  quod  quam  fit 
ineptum  fufpicari ,  nemo  non  videt.  Recte  igitur  ait 
Petrus  per  qua, hoc  eit,per  aerem, terram.  &  aquS  pe- 
rii(Temundu,vtenim  modo  dixi, aqua  inferne  erum¬ 
pens  ,  &fuperne  defluens ,  terrarum  orbem  abfum- 
pfit ,  8c  vt  ait  Petrus  ,  ille  tunc  mundus  aqua  inundatu* 
^ewAperiifle  autem  mundum  ait, hoc eft,bonam  eius  B 
partem  ,  nam  alioqui  coeleftes  orbes  nihil  laefi  funt, 
quin  etiam  hxc  mundi  inferior  pars  hadenus  periif- 
fe dicitur, quod  fuerit  in  deterius  commutata,  quod¬ 
que  homines, &  animantia  penitus  interierint. 

1 1*  Atque  haec  eft  aperta  fentgntia  Auguftinib,fieenim 
b  lib.  3  -  dc  ajtj  fj0,  et\am  aereos  coelos  quondam  periiffe  dilanio ,  in 
Gen.ad  hte.  gHa^m  canonica  appellatur,  Fpiftola  legimus. 

Neque  enim  humuia  illa  natura  ,  qua  ita  concrcuerat ,  vt 
cubitis  quindecim  altififimorum  montium  tranfcederct  ver¬ 
tices  ,  potuit  ad  fydera  peruenire  ,fed  quia  huius  aeris  hu- 
midioritin  quo  anes  volitant, vel  tota,  vel  prope  tota  Spatia 
compleuer at, periiffe,- qui 'fuerant, coelos, in  illa  Epiftola  ficri- 
bitur.  Quod  nefeio  ,  quemadmodum  pojfit  intelligi ,  nifi  in 
aquarum  naturam  pinguioris  huius  aeris  qualitate  conuer- 
fit, alioqui  non  perierunt  ttinc  iFU  cccli  ,fed  fiublimius  eredi  ^ 
fiunt,  asm  locum  eorum  aqua  occuparet.  Itaque  fkcilius  eos 
(ccundum  illitu  Epiflola  auctoritatem, credimus  periijfe,& 
alios,  (icut  tbi  ficribitur,repofitos,  extenuatis  videlicet  exha¬ 
lationibus, quam  fic  erectos,  vt  eis  fiuperioris  coeli  natur  a  lo¬ 
co  cedtret.  Quod  diligenter  obferuandum  videtur, 
quoniam  mox  Petrus  indicat,  eos  coelos  ignefupre- 
mo  conflagraturos  ,  qui  ab  eluuione  aquarum  igni 
comburendi  referuantur  ,  Scwt  infra  fuo  loco  dice¬ 
mus,  non  vlteriuspertingetignis,quam  quo  aqu^di- 
luuij  peruenerunc. 

III.  Ambigi  autem  folet.cundme  mortales,  qui  aquis 
diluuij  extindi  funr,fempiternis  etiam  fuppliciis  ad¬ 
didi  fint. Verum  ea  de  re  nonnulla  diximus  ad  illum 
eepi.c.3.10  Petri  c  locum  ,  Quando  expeElabant  Dei  patientiam  in 

diebus  Noe ,  cum  fabricaretur  «mvr.Neque  vero  verifimi-  £> 
le  eft ,  omnes  penitus  adeo  fui fle  propriae  (alutis  im- 
memores,  vt  nemo  prorfus- refipiiceret,  nemoextra 
Noe  familiam  inftitiam  coleret ,  vt  interim  omittam 
plurimos  infantes  originali  labe  purgatos  falutem 
confequi  potuiflb  fempiternam.Pcriifle  igitur  dicun¬ 
tur,  quia  vita  fundi  funt,  quotu  tamen  maxima  pars 
fempiternos  cruciatus  fubierit.  Porro  Iofephus  au- 
<3  li.i.  antiq.  dor  d  eft  Adamum  rerum  interitum  ,  &  quidem  ge- 
e.5.ajias  4.  minum  praedixifte  ,quam  ob  caufam  eius  pofteri,  ne 
ame  tnuenta  fua  ex  hominum  notitia  dilaberetur,  &  prius 
perirent ,  quam  perno flerentur, (cientes  Adamum  vniuer- 
fltlem  rerum  interitum  praciniffe ,vnum  incendio  ,  diluuio 
alterum,excitatis  duabus  columnis,  vna  lateritia,altera  la- 
pidea,vtrique  fit  a  inuenta  inficripfierum,vt  fi  lateritiam  di- 
Itsuio  deleri  contingeret, lapide  a  fuperfies  hominibus  dificen- 
di  copiam  faceret ,  tjr  qua  inferipta  continebat ,  Qeclanda 
exhiberet.  Aiunt  enim  lapideam  illam  ab  ipfis  dedicatam , 
qua  nollris  temporibus  extat  in  terra  Syria. 

7.  Cedi  autem, qui  nunc  fiunt ,  &  terra  eodem  verbo  repo- 
fitifunt  igni.reflruati  in  diem  indici],  &  perditionis 
impiorum  hominum.'] 

I.  Qttpniam  dixerat,  periifle  mundum,  hoc  eft,  citi- 
tnas  eius  partes, merito  ait,  coeli, qui  nunc  fiunt,  hoc  eft, 
hic  aer  ,  ita  immutatus ,  &ab  eo  ,  qui  ante  diluuium 
ruerat, nonnihil  diuerfiis.  Ex  fuperiori  autem  mundi 


murationc  colligit  hanc  alteram,  quam  tamen  Gno- 
ftici  pernegabant ,  vt  videatur  Apoftolus  ad  Adami 
vaticinium  relpicere,  quod  modeiex  Iolepho  cfome- 
moraui.Quemadmodum, iriquit,  olim  nquArum  elu¬ 
uione  mundus  interiit, ita  futurum  eft  aliquando  ,  vt 
ignis  incendioomnia  abfimiantur.  Nominat  autem 
coelum, &  terram, quae  potiflimum  huic  incendio  di- 
uinirus  deftinata  funt,  &  idcirco  dicikureodc  verbo 
rcpofiri,&  igni  referuati.S  icenim  cecinit  Dauid  a,  Ignis  3  Pf* 
ante  ipfiumpracedet,& infamabit  in  circuitu  inimicos  eius.  , 

Et  Ifaias  b  ,  Fece  Dominus  in  igne  veniet,  &  qnafi  turbo  caE,6fIf‘ 
quadrigas  eius, reddere  in  indignatione  furore  fi.iu ,  &  incre¬ 
pationem  fisa  in  flamma  ignis,  quia  in  igne  Dominus  indi -  c,  caP* 1,Jl 
cabit. Etloel  c ,  Ante  faciem  eius  ignis  vorans .  &  pofbeu  7‘9‘ 
exurens  flamma.Quocitca.  Dariiel  d  Iudicis  thronuhis  f  ChryJVlaf. 
verbis  Ac(cnb\t, Thronus  eius  flarna  ignis,  rota  eius  ignis  H-Euthym. 
acrefus,  fluuiiss  igneus,  rapiduscf  egrediebatur  a  facie  eius.  lbld*Aug.li. 
Denique  Paulus  c,  dies  enim,  inquit,  Domini  declarabit,  Iglib^o  dc 
ctuia  in  igne  re  udabitur.  Qup  omnia  quamuis  anonul-  ciu.c.ii.Cy- 
lis  f  metaphorice  explicentur, verum  tanlen  ,  ac  pro-  pria.de  bon. 
prium  ignem  indicare  conflans  eft  omnium  Thcolo-  !’a,c' In  fin- 
gorum  g  fententia  ,  cui  maxime  fuflfragatur  hic  Petri  Jtf.eHief0Q; 
locus,  vbi  aquis  diluuij  ex  aduerfo  obiicitur  verus  Efa. 66. 
ignis;&  paulo  poft  addit.  Elementa  calore  fiolucntur. ter-  duI.i.Con. 
ra  autem, <&  qua  in  ip(a  funt,  opera  exurentur.  Et  rurfus,  ^mbr«pcr. 
Elementa  ignis  ardore  tabeficent.  Or  gen  Ii*!* 

I I.  Sed  cum  de  vero  igne  ambigar  nemo, non  plane  cot.CclVuir! 
liquet, quorfum  ignis Chrifti  fecundum  aduentu  prp-  g «»  4-d.  47. 
?ufrar, video  enim  exiftimafle  nonnullos  h  ,igne  i  11  ii  ^  +8;. 

eo  potiflimum  referri,  vt  cos, qui  tucfuperftites  erur,  Aua.iitff 
illito  interficiat,  &  iuftoru  fovdes ,  fi  quae  fupererint,  liotlm.ho.0* 
fuo  incendio  abfumat.De  qua  lententia  tatum  habeo  1 6-  afleruot 
dicere,  non  videri  neceflarirun,vtredealij '  obferua-  ®°"a,oVlr* 
runt.Nec  enim  neceflarius  eft  ignis, vt  mortem  afferat  ticl^.  ca  1*. 
viuentibus, neque  vt  iuftorum  maculas  expiet, vt  me-  §.5. 
ridianaluce  clarius  conflat.  Nam  qui  k  ignem  refe-  ’  R’char.in 
runtad  mundi  immutationem  vtipfi  loquuntur,  4'„‘4,7, ..  , 

,  ,r  Vi  k  Beda  li.de 
purgationemjrem  vtcumque  veram  dicunt,  Icd  non  rar.ccp .cato. 
fuo  loco,  haec  enim  mundi  innouatio  Chrifti  aduen-  Magift.in  4. 
tum  non  praecurret,  led  fiibfequctur,vt  indicant  Au-  d.47.D.Th. 
guftinus  '  ,  Profper m,  Anfclmus  ",&alij  o.  Necmc 
fugit  non  paucos  olim  igne  illo  cmnftos  mortales  rc-  PaTuda".  q'  1." 
uocatos  ad  fuperos,  expiandos  efle,docuifle.  Orige-  Richa.  ar.t. 
nes  P  enim  explicans  illa  verba ;  Pofiquam  impleti  funt  ‘j-4  & 
dies  purgationis  Maria.  Ego  ,  inquit  ,puto  ,  quod  & pofl  t 
refurreclionem  ex  mortuis  indigeamus  Sacramento  eluente  1  n. rol(Jc  ct- 
«w,  atque  purgante  ,  nemo  enim  abfque  fordibus  refingere  ui.c.iff.18.30 
poterit.  Et  alibi  *!,  Vt  ego  arbitror,  omnes  nos  venire  neccfe  m  'n  dimid. 
efi  ad  illum  ignem  ,  etiamfi  Eaulus  fit  aliquis ,  vel  Petrus ,  c‘^,& 

veniet  tamen  ad  illum  ignem,  fed  illi  tales  audiunt  etiamfi  n  jn  Elucid. 
per  ignem  tranfeasfiama  non  aduret  te, fi  vero  aliquis  finii-  o  Bonau.  in 
lis  mei  peccator  fit,  veniet  quidem  adignem  illum  ficut  Pe-  4d.47.ar.!. 
trus.drTauluSy  fiednonfictranfietficut  Petrus  Tau-  I4  jQ 
/w.Fatcor  quidem  haec  facile  accipi  pofle  de  igne  pur-  Luc. 
garorio, fed  alibi r  tamen  ita  loquitur,  Si  quisinjccun-  q  hom.j.in 
da  refurredione  feruatur,  ifie  peccator  efi,  qui  ignis  indiget 
baptifrno ,  qm  combuflione  purgatur,  vt  qmequid  habuerit  r0’ 
lignorum,  foeni,&  flipuU,  ignis  confurnat.  rhoro.13.in 

III.  Neque  aliter  fenfifle  videtur  Ladantius  f,Sed  Hiciem. 
&iuslos ,  ait,  cum  iudicauerit  Deus, etiam  igne  eos  exatni-  £ 

nabit.  Tum  quorum  peccata  vel  numero  ,  vel  pondere  pra-  vt[  a(j* 
ualuerint,  perfringetur  igne,  atque  comburentur, quos  ante  Cor.j.fafuus 
plena  iuftitia,&  maturitas  vir  tutum  incoxerit, ignem  illum  ent  fic  quafi 
non  fientient.  Habent  enim  aliquid  in  fie  Dei ,  quod  vim  [^pr 
flamma  repellat, ac  reiiciat.  Tanta  vis  efi  innoccnt  ia,  vt  ab  |ei .  5 .  &  io. 
ea  ignis  ille  recedat  innoxius ,  qui  accipiet  k  Deo  hanc  pote •  in  Pf.  1 1 8. 
flatem, vt  impios  vratfiuTii  obtemperet.  Addo  his  Caefa-  x  EEa!.  1 1 8. 
rium  *  Arelatenfem ,  qui  nonnulla  peccata  iuftorum 
poft  refurredionem  igne  ait  efle  expianda.  Fauent  Amos,c.7. 
Ambrofius  u  ,  Hilarius  x  ,  Hieronymus  y.  Verum:3i  in 
haec  fententia  nulla  videtur  ratione  ferenda, nonnihil  &  I03* 


Catholicae  Epift.  1 1.  Petri. 


497 


a  lib.i.con. 
louin. 

b  Auguit  in 
Pfal.37. 
e  ScfT.TJtim. 


IV. 


d  Pfal.  49.3. 


e  rfal &6.  j, 


f  i.adThcii. 
1,8. 


V. 


g  Pfal.  16.3. 


h  llb.  10.  de 
Ciuit.c.16. 
i  i.Cor.c.j, 
ver.  1  j.n.6. 


VI. 


k  lib.  to.  de 
Ciuit-c.i. 


jenim  aut  fumit,  aut  ponit ,  quod  cum  refta  fidcjpu- 
gnat;  nam  Beatifllma  Virgo, &  innumerabiles  infan¬ 
tes  baptifino  expiati,qui  nullo  fefe  piaculo  contami¬ 
narunt, nulla  egent  expiatione :  Addo  Martyres  pro¬ 
prio  (anguine  omnes  penitus  maculas  eluere ,  &  qui 
aedificant  aurum, argentum, &  lapides  pretiofos  ,  ni¬ 
hil  habent ,  quod  expiatione  indigeat  vt  Hierony¬ 
mus*^  Auguftinusbob(eruant,&  Concilium  «Flo¬ 
rentinum  definit.  Addo  quod  plurimi  iam  beati  re- 
furrefturi  funt ,  atque  adeo  omnis  penitus  labis  ex¬ 
pertes  ,  vt  nihil  penitus  habeant  expiandum.  Itaque 
duo  tantum  erunt  refingentium  ordines  iuftorum, 
qui  omni  ex  parte  integri  erunt,ac  puri ,  &  reprobo¬ 
rum  ,  qui  numquam  expiandi  funt ,  fed  fempiternis 
fuppliciis  cruciandi. 

Videtur  itaque  Apoftolus  veram  afferre  caufam 
cur  ignis  Chrifti  aduentum  pixaetW,repofeti  funt  ,in- 
quit ,  igni  referuati  in  diem  iudicij ,  &  perditionis  impio¬ 
rum  hominum.  Indicat  enim  eo  igne  impios  perterre- 
faciendos,&  iam  tum  fuorum  fcelerum  poenas  datu¬ 
ros  ,  vt  enim  iufti  fuorum  corporum  gloria  iam  tum 
perfluentur, ita  impij  fuis  corporibus  fempiternafup- 
plicia  pra:guftabut;quod  fignificaffe  videtur  Dauidd. 
Dem  manifefte  veniet.  Dem  nofter  &  non  felebit,  ignis  in 
conffeElucim  exarde fcet,dr  in  circuitu  eim  tempeffas  va¬ 
lida.  Planius  e .  Ignis  ante  ipfum  procedet ,  &  inflamma¬ 
bit  in  circuitu  imrnicos  eius.  Quo  videtur  refpexifTe 
Paulus  f,  cum  dixit.  / nreuelatione  Domini  Iefu  decedo 
cum  ^Angelis  virtutis  eius  in  flamma  ignis  dantis  vin - 
didam  iis, qui  non  nouerunt  eum. 

Poffis  etiam  dicere,  referri  hunc  igne  ad  illuflran- 
dam  iuftorum  (anilitatem  eo  plane  modo  ,  quo  in 
fornace  Babylonica  trium  puerorum  innocentia  id¬ 
circo  enituit, quia  laeti  non  lunt.Quomodo  etiam  di¬ 
xit  Dauid  8.  Igne  me  exammafti ,  &  non  efl  innent  a  in 
me  iniquitas. Nam  quia  illi  nihil  ab  igne  laedetur,fuam 
innocentiam  teftatam  relinquent,  &  fiiam  quodam¬ 
modo  impiis  improbitatem  exprobrabunt:defccdet 
enim  ignis  ille  poft  generalem  omnium  anaftafim, 
vt  reprobos  iam  tum  inuoluat,&  cruciet,  &  tam  diu 

{•erfeueret, quoad  iudicium  abfoluatur,  vteoabfo- 
lito  maiorem  in  modum  augeatur,  &  mundum  vni- 
uerfum  abfumat.  Videtur  autem  futurus  ignis  eiuf- 
dem  naturae  cum  igne  inferni ,  quacumque  tandem 
ratione  procreandus  fit.  Quamuis  autem  neget  Au- 
guftinus  "  eius  procreationis  modum  ab  vllo  morta¬ 
lium  cognofci  polle  j  illud  tamen  affirmari  poteft,di- 
uina  vi, ac  poteftate  procreandum, dixi  autem  alibi' , 
quanam  ratione  facile  produci  queat  ,  vel  deiedfcu 
ignis  elementaris,  vel  ex  incendio  radiorum  Solis  in 
hac  media  aeris  plaga  excitato ,  coeuntibus  calidifli- 
mis,ad  denfiffimis  radiis  ,vt  in  chalybeo,& concauo 
fpeculo  fieri  folet  ,  vel  alia  quapiam  ratione  Deo 
nota,vtolim  quinque  Vrbes  incendio  ccelitus  miflo 
conflagrarunt. 

Hic  igitur  ignis  Dei  verbo, hoc  eft,imperio,feu  de¬ 
creto  deftinatus  eft  ad  incendium  mundf  ,dc  extre¬ 
mam  impiorum  perditionem, quod  in  fecundo  Chri¬ 
fti  aduentu  potiflimum  fiet.  Dicuqtur  autem  impij 
perire  ( hoc  enim  fignificat  Graeca  vox  «««*«*,  hoc 
eft,  perditio)  non  quia  anima: ,  qua:  immortales  funt, 
delinant  ede ,  fed  quod  in  omnem  aeternitatem  ani¬ 
mo, &  corpore  cruciandi  fint, atque  adeo  ,  vt  ita  di- 
cam,mortem  vitalem  obiiuri,&  viui  videntefque  ita 
cruciandi ,  vt  continenter  mortem  appetant, nec  fuis 
cruciatibus  vllam  poffint  leuationem  adhibere.  Ita¬ 
que  Petrus  extremum  mundi  diem  iudicij,  &  perdi¬ 
tionis  impioru  hominum  diem  appellat ;  Diem  por- 
16  ponit  Apoftolus  pro  tepore  i  neque  enim  conftat, 
quamdiu  iudicium  duraturum  fit ,  nam  per  quot  dies, 
ait  Auguftinusk,  hoc  iudicium  tendatur  incertum  efl,  fed 
Bened.  fufUnian.  in  Epifl.  Canon. 


A  Scripturarum  more  fandarum  diem  poni  folere  pro  tepore, 
nemo,qtti  illas  liter  as  quamlibet  negligenter  legerit ,  nefeit. 

Carterum  praeter  illud  Ad  te  vaticinium ,  quod  paulo 
ante  commemoraui ,  conftans  fuit  etiam  apud  Gen¬ 
tiles  multorum  fententia,mundum  incendio  interi¬ 
turum.  Er  quod  attinet  quidem  ad  mundi  occafum, 
quid  fentiendum  fit  non  ita  multo  poft  videro. 

De  ignis  pono  conflagratione ,  fic  olim  cecinit  VII. 
Sibylla  a:  a  lib.i.orac. 

Tunc  ardens  fluuim  coelo  manabit  ab  alto 
Ignem, atque  locos  confumet funditus  omnes, 
Terrdmquejoceanumqut  ingentem, &  caerula  pomi 
Stagnaflacusfiuuios, fontes, ditemque  feuerum 
Coele  flemque  polum,  coeli  quoque  lumina  in  vnum 
Fluxa  fluent, forma  deleta  prorfm  eorum 
B  *Aftra  cadent  etenim  de  coelo  eunda  reuulfa. 

Etin  eamdemfententiam  Ouidius  b  htecfcribit:  b  lib.i.Mct. 

Effe  quoque  in  fatis  rtmmifcitur  ajfore  tempm 
Qtto  mare ,  quo  tellm ,  quo  recldque  regia  coeli 1 
u4rdeat,& mundi  moles  operofa  laboret. 

Et  Seneca  c  .Si  tibi, inquit, poteft  folatio  effe  comttne  fatuy  c^'^e 
nihil,quo  flat  loco, flabit,  omnia  fi  emet,  adducetq?  fecum  ve-  *n  ^tciara 
tuflas , [apprimet  montes, forbebit  maria  flumina  mertet, & 
commercio  gentium  rupto focietat  e generis  ,ceuumej3  dijfoluet. 
slltbi  hiatibus  vaflis  fubducet  motes, vrbes  tremoribm  qua¬ 
tiet,  er  ex  infimo  peftilentia  halitus  mittet,  necabit qs  omne 
animal  orbe  fubmerfo ,  er  ignibus  vaflis  torrebit,i?icendeuj? 
mortalia,  ef*  cum  tempus  aduenerit  ,quo  fe  mundus  renoua - 
turus  extinguat, viribus  iftafefuis  cedent,  &  fyderafyderi- 
bus  incurret, &  omni  flagrante  materia  vno  igni  quidquid 
C  nite  ex  difpofito  lucet,ardcbit. Ea.mdc  verofuifle  Stoico¬ 
rum  fenccntiateftis  eftEufebiusd.  Placet, inquit, d  lib.  »3.  do 
fe£U  antiquifftmis  in  aerem  omnia  conuertiper  maximos  PrarP-Eua°g* 
quofdam  circuitus, &  in  ignempoftea  athereum  refolui  om -  C'I7‘ 
nia.  Aliquanto  aute  poft.  Placet  enim  Stoicisphilofophis 
in  ignem  vniuerfam  ejfentiam  tamquam  in  femen  fuu  com¬ 
mutari, ex  quo  rurfus  vniuerfi  conflitutio, qualis  antea  fue¬ 
rat, abfoluatur.  Hoc  f  ane  dogma  fecla  huius  vetuftijfmi 
aflruxeriit,  Zenon  videlicet, & Cledtes,nec  non  Chryflppust 
nam  huius  difcipulum,&  fchola  fuccefforern  Zenone  prohi- 
buijfe  hanc  de  vniuerfi  exttflione  dotlrinam  perhibent. 

Iam  vero  Oecumenius  eadem  de  re  hunc  in  mo-  VIII. 
dum  (cribit,C«w  enim  duo  fint  elemeta  qua  vniuerfi  hac 
machinam  maxime  continent ,  &  coharentem  conferuant, 
aqua,  &  ignis,  ex  quibus  reliqua  duo  etiam  exifhtnt ,  nam 
D  <*er  ex  aquarum  exhalatione, terra  ex  earumdem  concretio¬ 
ne  conflat, qua  vtraque ,  id  efl,exhalationern  ,  &  concretio¬ 
nem  ex  aqua  exprimit  ignis  vis, qua  d  creante  Deo  natura¬ 
liter  ipfi  infita  eft.  Cum  igitur  duo  hac  pracipua  fint  ele¬ 
menta  ,  &  per  aquam  prius  impiorum  [celera  fuerint  dele- 
ta,nece(fe,inquit,efl,vt  rurfus  impiorum  perditio  per  ignem 
fiat.  Ac  de  hoc  quidem  mundi  interitu  non  Chriflianifo- 
Ikm.verum  etiam  Gracorum  Sapietes,vt  Heraclitus  Ephc- 
fius,cr  Empcdoclesi/Ethnaus tradunt.Verumnos  multo 
aliter  hanc  mundi  conflagrationen  accipimus,  quam 
olim  veteres  Sroici./w  namque, ait  Itiftinus  e  Martyr,  c  adhor.  ad 
&  nos  e xiislionem  futuram  effe  dicimus, fed  non  fleut  Stoici Gen* 
tradunt  iuxra  natura  rerum  inter  fe  omnium  mutationis 
rationem, quod  turpiflimum  effe  apparet. 

Hoc  igitur  eft ,  quod  ait  Petrus  ,  ignem  referuari  I  X. 

E  ad  impiorum  vltionem  ,  quafi  dicat ,  tantum  igitur 
abeft,  vt  quod  Gnoftici  contendunt,  nulla  fit  me¬ 
tuenda  mutatio  in  hac  rerum  vniuerfirate,  vt  certilfi- 
me  potius  formidandum  fit  ignis  incendium  ,  quo 
hxc  omnia  inferiora  in  fauillas  ,  &  cinerem  redigen¬ 
da  fint.  Nam  vt  olim  aquarum  eluuione  hominum 
fcelera  vltus  eft  Deus,  ita  cum  grauiora ,  atque  atro- 
ciora  fint  hominum  flagitia,quae  poft  primum  Chri¬ 
fti  aduentum  perpetrantur, acerbiore  (upplicio  ,  hoc 
eft,  igne pledcnda,&  quodammodo  excoquenda 
funt.  Ponit  autem  Petrus  id  tamquam  certum  nulla 
T  t  }  adhibita 


3  Pfal.89.17» 


b  ep.ad  Cy- 
prian. 

c  Michc.  4 
i  epa.c.t. 

II. 


III. 

(jlib.j.c.vlt 


IV. 

f  lib.7.c.7. 


498 


Explanatio  Cap.  III. 


adhibita  probatione  ,  eum  ij  ,  ad  quos  feribebat  ,id 
ignorare  non  poffent ,  quod  ab  omnibus  ferme  pro¬ 
phetis  faepius  iteratur. 

8.  Vnum  ■vero  hoc  non  lateat  vos  can(fimi,quta  vriw  dies 
apud  Dominum- fictu  mille  anni,  &  mille  anni  fecut 
dies  vnus.~\ 

Diuturnam  moram  obiiciebant  Gnoftici ,  vt  non 
ita  pridem  oftenfum  eft ,  iam  docet  Petrus  humano 
iudicio  videri  quidc  vtcumque  logum  tempus, quod 
a  primo  Chrifti  aduentu  ad  fecundum  vfque,vel  po¬ 
tius  a  mundo  condito  ad  extremi  iudicij  diem  inter¬ 
cedit, fed  illud  quantum  quantum  eft,  fi  referatur  ad 
Deum,eiufque  diuinum  intuitum, quo  in  fua  aeterni¬ 
tate  omnia  contemplatur,re  vera  effe  perexiguu.Sic 
dixit  olim  Vates  a  ( quo  fpedalfe  videtur  Petrus) 
mille  anni  ante  oculos  tuos ,  tamquam  dies  hefterna ,  qua 
prstteriit.  Deo  fiquidem  nihil  praeterit,  nihil  aduenit, 
fed  omnia  funt  praefentia ,  cum  ipfius  aeternitas  nul¬ 
lam  habeat  fucceflionem.Hinc  autem  quoniam  mil¬ 
le  anni  pro  vnadie  cenfentur, colligit  Hieronymus  b, 
quia  fex  diebus  conditus  eft  mundus ,  fex  annorum 
millibus  duraturum.  Ego ,  inquit ,  arbitror  ex  hoc  loco 
(Pfalmum  Dauidis  intelligit)^*  ex  epiftota,qua  nomine 
"Petri  inferibitur ,  mille  annos  pro  vna  die  folitos  appellari, 
vifciUcet,quia  mundus  in  fex  diebus  fabricatus  eft, fex  mil¬ 
libus  tantum  annorum  credatur  fubfi flere  ,dr  pottea  ve¬ 
nire  feptenarium  numerum ,  &  ortonarium  ,  in  quo  verus 
exercetur  Sabbatifmus ,  &  circuncifonis  puritas  redditur, 
V»d.e  &  orto  beatitudimbus  bonorum  operum  pr&mia  pro- 
.  mittuntur.  Alibi  c  vero  eamdem  fententiatn  indicans: 
In  confummattont,  ait ,  facularum  Saluator  no  fler  appa¬ 
ruit,  &  in  vndecima  hora  ad  conducendos  operarios  venit , 
C-r  completu  illius  paffione  loannes  <1  dicit.  Filij  nouiffima 
hora  eft.  Nam  fi  i n  fex  millibus  annotrum  quingenti  anni 
per  horas  diei  fingulas  diuidantur ,  nouiffima  hora  confe- 
quentereft  tempus  fidei  gentium. 

Et  profedtb  vetuftiflima  videtur  haec,  multorum¬ 
que  fuffragio  firmata  fententia.Iuftinus  enim  Martyr 
ita  alicubi  feribit.  Ex  plcrifq3  Scriptura  verbis  intellige- 
re  licti, verum  pronunciare  eos,  qui  fex  annorum  millia  effe 
tempus  nunc  ab  orbe  condito  tradunt.  Aliquando  enim  di¬ 
cit  Paulus-,  in  extremis  his  temporibus  per  Filium  nobifeum 
locutus  eft-, alias  vero :  In  quos  fines  fecularum  deuenerunt. 
Interdum  qnoque-,cum  venerit  expletio  temporum,  hac  au¬ 
tem  omniajn  fexies  millefimo  anno  ditkzfunt. 

Quin  etiam  Irenaeus e.  Ouot  diebus,a\t,hic  fttflus  eft 
•  mundus millenis  annis  confummatur,&  propter  hoc  ait 
Scriptura  Genefeos.Et  confummata  funt  coelum, &  terra, & 
omnis  ornatus  eorum  ,&  confummatiit  Deus  in  die  fexto 
omnia  opera  fua ,  qua  fecit ,  er  requieuit  in  die  feptimo  ab 
omnibus  operibus  fuis,  qua  fecit.  Hoc  autem  eft  antefaelo- 
rum  narratio ,  quemadmodum  fartu  funt ,  &  futurorum 
prophetia  ,  eft  enim  dies  Domini  quafi  mille  anni.  In  fex 
autem  diebus  confummata  funt ,  qua  fixe  fu  funt ,  manife- 
ftum  eft  ergo ,  quoniam  confummatio  islorum  fextus  mille- 
fimus  annus  eft. 

Sequitur  eamdem  fententiam  La&antius  f ,  cuius 
haec  funt  verba.  Sciant  igitur  philofophi ,  qui  ab  exordio 
mundi  faculorum  millia  enumerant ,  nondum  fextum  mil- 
lefimum  annum  effe  conclufum ,  quo  numero  expleto  con- 
fummationem  fien  neceffe  eft ,  &  humanarum  rerum  fla¬ 
tum  in  melius  reformari ,  cuius  rei  argumentum  eft ,  quod 
mundum  Deus  ,  &  hoc  natura  admirabile  opus  ,  fecut  ar¬ 
canis  facra  Scriptura  continetur  ,fex  dierum  ffatio  con- 
fummauit ,  diemque  (cptimum,quo  ab  operibus  requieuit, 
finxi  r.  Hic  eft  autem  dies  fabbati ,  qui  in  lingua  Hcbrao- 
rum  a  numero  nomen  accepit.  Cumque  de  feptena- 
rio  numero  nonnulla  dixtflet ,  fubdit.  Ergo  quoniam 
fex  diebus  cuncki  Dei  opera  perfech  funt ,  per  facula  fex, 


A  id  eft ,  fex  millia  annorum  manere  in  hoc  flatu  neceffe  eft, 
dies  enim  magnus  Dei  mille  annorum  circulo  terminatur, 
fecut  indicati  Propheta  dicens.  ^Ante  oculos  tuos  Domi¬ 
ne  mille  anni  tamquam  dies  vrius.  Et  fecut  Deus  in  tan¬ 
tis  rebus  faciendis,  ita  &  r-thgio  eius,  &  'veritas  in  his  fex 
millibus  annorum  labdrti  neceffe  eft,  malitia  praualente , 
ac  dominante  -,  &  rurfum ,  quoniam  perfertis  operibus  re¬ 
quieuit  Deus  die  feptimo ,  e umque  benedixit  ,necejfe  eft, 
vt  in- fine  fexti  millejimi  anni  malitia  omnis  aboleatur  e 
terra,&  regnet  per  annos  mille  iuftitiafitque  tranquillitas, 

&r  requies  d  laboribus, quos  mundus  iam  diu  perfert. 

Eiufdem  fententiae  videtur  fuifle  Hilarius  a,  expli-  V. 
cans  enim  verba  illa.  Et  poft  dies  fex  transfiguratus  eft-,  a  Can.17.ia 
Cum  poft  dies  fex,  ait,  gloria  dominica  habitus  oftenditur,  a  * 
fex  millium  fcilicet  annorum  temporibus  euolutis,  regni  cce- 
b  lefHs  honor  praftguratur.  Nec  ab  ea  videtur  abhor- 

ruifte  Auguftinus  b.  Mille  autem  anm,  ait ,  duobus  b  10-  ‘h 
modis  poffunt ,  quantum  mihi  occurrit ,  intelligi ,  aut  quia  Ci«u.c.7, 
in  vltimis  annis  mille  i  f  la  res  agitur ,  id  eft  ,fexto  anno¬ 
rum  milliario , tamquam fexto  die ,  cuius  nunc  [patia  pofte- 
riora  voluuntur ,  fecuturo  deinde  fabbato ,  quod  non  habet 
ve  f  feram,  requie  fcilicet  fanrtorum  ,qua  non  habet finem, 

&  huius  milliarij  tamquam  diei  nouiffimam  partem ,  qua 
remanebit  vfque  ad  terminum  faculi  mille  annos  appella - 
uerit , eo  loquendi  modo, quo  pars  fegnificatur  a  toto, aut  cer¬ 
te  mille  annos  pro  annis  omnibus  huius  faculi  pofuit,vt  per¬ 
ferto  numero  notaretur  ipfa  temporis  plenitudo. 

Verum  Germanus  c  Conftantinopol.  Epifcopus  VI. 
ad  hunc  numerum  au&oritate  Graecorum  Patrum  £c'"]  [ iieor' 
quingentos  annos  adiecit  ;  quod  Pontifex ,  ait ,  ebfi-  L  'rcr’ 
C  gnet  populum ,  id  fubindicat  futurum  aduentum  Chnsli 
anno  fexies  millefimo  quingentefimo  fore  ex  fupputatione 
digitorum  fiigniftcante  fexies  mille  fimum  quingenteftmum. 

Et  eamdem  fententiam  tribuit  Hippolyto  ,  Cyrillo, 

8c  Chryfoftomo. 

Videtur  autem  haec  fententia  ex  Hebraeorum  la-  VII. 
cunis  prodiifle, extare  enim  fertur  apud  eos  Eliae  d  d  Talmud. 
cuiufdam  non  Thefbitis  fomnium  ,  ne  dicam  vati-  01  ‘4'tra'?* 
cinium ,  quo  fex  annorum  millibus  perfeueraturum 
mundum  aflerit,  &  due-quidem  millia  inanitati  tri¬ 
bui,  totidem  legifcriptae,  nihilo  pauciores  Melliae; 
fed ,  vt  au&or  eft  Ladlantius  ,  videtur  ea  fententia 
multo  antiquior,quam  Hydalpem, Mercurium  Trif- 
megiftum,acSibyllas  olim  tradidifte  teftatur. 

Caeterum  Ambrofius  e  aperte  indicat  ,  fe  hanc  VIII. 

D  fententiam  non  probare  ,  explicans  enim ,  quod  e  lib.  7.  in 
Matthaeus  ,  &  Marcus  dicunt.  Poft  dies  fex,  fuiffe  di-  pr0’ 
fcipulos  a  Chrifto  Domino  aflumptos  :  de  quo  ,  in-  a  Inlt* 
quit ,  pojfemus  dicere ,  poft  fex  millia  annorum ,  mille 
enim  anni  in  conspertu  Dei  tamquam  dies  vna,  fed  pia¬ 
res  quam  fex  millia  computamur  annorum.  Augufti¬ 
nus  f  vero  huius  fententiae  au&ores  his  verbis  re-  f  in  Pfal.89. 
prehendit.  Attamen  ,  inquit » aufi  funL.  homines  pra- 
fumere  fcientiam  temporum  ,  quod  fcire  cupientibus  di- 
fcipulis  Dominus  ait.  Non_,  eft  veftrum  fcire  tempora, 
qua  Pater  pofuit  in  fua  poteflate  ,  &  definierunt  hoc  fa¬ 
culam  fex  annorum  millibus ,  tamquam  fex  diebus  poffe 
finiri ;  nec  attenderunt ,  quod  dirtum  eft  -,  tamquam  dies 
vnus ,  qui  prateriit,  non  enim  quando  dirtum  efl,  foli  mil¬ 
le  anni  pratenerant ,  &  quod  eos  maxime  debuit  admo - 
E  nere  ,  ne  temporum  luderentur  incerto  ,  quod  eft  ficut  vi¬ 
gilia  in  norte.  Neque  enim  ficut  de  fex  diebus  aliquid 
verifimile  videntur  opinati  propter  fex  dies  primos ,  qui¬ 
bus  Deus  perfecit  opera  fua  Sic  etiam  fex  vigilias  ,  id 
eft,  horas  decem ,  &  orto  poffunt  illi  opinationi  coaptare. 

Alibi  g  veto.  Fruflra  igitur ,  ait ,  annos  qui  huic  facu-  g  lib.  18.  de 
lo  remanent ,  computare ,  ac  definire  conamur, cum  hoc  fei-  Ciuit.c.jj. 
re  non  effe  noslrum  ex  ore  veritatis  audiamus ,  quos  tamen 
alij  quadringentos ,  alij  quingentos  ,  alij  etiam  mille  ab 
afcenfeone  Domini  vfque  ad  eius  vltimum  aduentum  com¬ 
pleri  poffe  dixerunt. 

fgo 


Catholica  Bpift.  1 1.  Petri.  #  499 


I  X.  P'go  veto  de  hac  fententia  tantum  habeo  dicere, 
nullo  certo  fundamento  niti ,  quamquam  non  fa¬ 
cile  admiferim  ,  quod  Ambrofius,  &  ante  illum  Cy- 
a  prarf.  ad  prianus  a  fubindicant ,  eorum  iam  stare  fex  anno- 
adhort.  ad  rum  praeteriifle  ,  Cttm  ne  nunc  quidem  anno 

ai  ^  '  iam  raillefimo  fexcentefimo  vigefimo  ex  veriori 
chrOnologia  prseterierrnt,  quo  fit,vt  I10C  quidem  ar¬ 
gumento  ea  fententia  refelli  nequaquam  poffit.  Ad¬ 
do  tamen  fententiam  non  modd  efTe  incertam ,  &, 
•vt  dixi,  nullo  flabili  fundamento  nixam ,  fed  aliqua 
cx  parte  cum  Chrifti  Domini  fententia  pugnare , 
blib.18.de  quam  egregie  expendit  Auguflinus  b.  Non  eft,  in- 
PCtf  h?Pfal>  <fu*t  *  veftnim  mJfl  tempora ,  vel  momenta, qua  Pater  po- 
89.  fuit  tn  fua  pote  flat  e.  Quomodo  etiam  argumentatur  e 

70.&80.  CyrillusHierofolymitanus.  Tempus,  ait,  nemo  curio- 
c  Catecb.j.  Se  inquirat,  'non  efl  enim  nostrum  [cire  tempora,  qua  Dem 
pofuit  in  poteftate  fua,  neque  audeas  determinare ,  quan- 
d  lib  de  ta-  do  hac  fient ,  neque  rtsrfus  fupinus  iaceas.  Neque  aliter 
tio.ccmp.ca.  fentit  Bedad  ,  qui  hanc  fententiam  friuolam  ,  &  hx- 
64.  it  66.  reticanr  appellat  ,  friuolam  quidem  ,  quod  nullo 
*  'd  ^rmo  argumento  probetur  ,  haereticam  vero ,  quod 

fiom.50.in  Chiliaftarum  errorem  foueat.  Denique  hoc  ipfum 
Matth.  infinuat  Chryfoftomus  c,  &c  audior  {  imperfedti. 

X.  Quod  igitur  ait  Petrus  ,  mille  annos  coram  Deo 
efTe  tamquam  diem  vnum  ,  calumniae  Gnoftico- 
rum  obiicitur  ,  qui  ex  morae  diuturnitate  Chrifti  fe¬ 
cundum  aduentum  irridebant  ,  oftenditenim  Pe¬ 
trus  Dei  refpedlu  nullam  quamuis  diuturnam  mo¬ 
ram  nimis  videri  longam.  Fruftra  igitur  illi  dicunt. 
Vini  efl  promiflio ,  aut  aduentus  eius  ?  Quamuis  enim 
homines  multos  numerent  annos  ,  omnes  tamen 
Dei  iudicio  pro  vno  die  cenfentur.  Acute  autem 
addit  Propheta  mille  annos  aequari  diei  iam  pr.xteri- 
tae ,  vt  fignificet  omnia  efTe  Deo  prxfentia ,  nihilque 
ei  praeterire,  aut  aduenire  ,  hoc  enim  poftulat  aeter¬ 
nitatis  natura.quae  motum,&  fucceffioncm  ignorat. 
Quocirca  mox  fubiicit  Petrus. 


A  Quocirca  redte  ait  Apoftoius  ,  non  tardat , ,  ficut  I  L 

quidam  exiflimant ,  Grxce  dixit  Apoftoius  ,  vt  ha¬ 
bent  codices  ,  qui  nuric  circumferuntur  r* 

iryiv req  ,  hoc  eft  ,  quemadmodum  nonnulli  tarditatem 
opinantur  •,  tarditatem  autem  eodem  modo  inter¬ 
pretor  ,  cum  videlicet  praeferiptos  quis  terminos  ex¬ 
cedit.  Tarditati  autem  hoc  loco  Petrus  ex  aduerfo 
opponit  /jutKpoSufjtei,  quxeft  longanimitas,  qua  Deus 
peccatores  ad  poenitentiam  expediat. Sic  Salomon3.  3  Sap.11.x4. 
Diffimulat.  peccata  hominum  propter  poenitentiam.  Et 
Mofes  b.  Dominator  Domine  Deus  miferator ,  &  cie-  ^  Exo-J4*6* 
mens ,  patiens ,  er  multa  miferationis.  Denique  lonas  c.  c  “M*1, 
Scio  enim ,  quia  tu  Deus  clemens ,  &  mifericors  es,patiens, 

&  multa  miferationis,  &  ignofeens  fuper  malitia.  Quam 
ob  caufam  dixit  Iuftinus  li  Martyr ,  confufionem ,  °rac* at* 

B  interitum  totius  mundi  per  quem  mali  Angeli ,  e 7  Domo-  <'*cn* 
nes ,  &  homines ,  non  amplius  extent ,  fieri  nondum  per¬ 
mittit  propter  femen  Chrifliariorurn ,  quod  natura  rerum 
caufam  effe  nouit. 

Quin  etiam  Paulus  e  ad  Romanos  ait.  Benignitas  *  I  I* 
Dei  ad  poenitentiam  te  adducit ,  plane  adducit  etiam  c  caP  1-4* 
renitenrcm  ,  mox  enim  fubiicit.  Secundum  autem  du¬ 
ritiam,  &  impoenitens  cor  tuum  thefimriz.as  tibi  iram  in 
die  ira.  Adducit  autem  adlione  inchoata  ,  quia  vt 
ad  poenitentiam  quis  pertrahatur ,  diuina  fua  gra¬ 
tia  excitat ,  vocat  ,  illuminat  ,  &  inflammat  •,  fed 
quia  quamlibet  diuinam  vocationem  poteft  quis  vi 
liberi  arbitrij  repellere  ,  vt  Concilium  f  Tridenti-  f  Se/T.er. c.5: 
num  affirmat, irrita, atque  inanis, fi  liberum  arbitrium  &  can'3' 
reludletur,diuina  vocatio  redditur.  Ira  in  Adtis  Apo- 
C  ftolicis  e  loquuntur  Apoftoli  oportebat  loqui  ver-  gcap.13.4tf. 
bum  Dei, fed  quia  repellitis  illud,  &  indignos  vos  iudica- 
tis  aternavita,ecce  conuertimitr  ad gentes  .Et  Stephanus*1.  ^  ^^.7:31. 
Dura,  inquit ,  ceruice ,  &  incircuncifis  cordibus ,  cr  auri¬ 
bus,  vos  femper  Spiritui  fanflo  refiftitis ,  ficut  Patres  ve- 
ftri,&  vos.  Atque  hoc  ipfum  loco  indicato  fignificat 
Paulus, cum  duritiam  cordis, &  impoenitens  cor  the- 
faurizare  ait  iram  in  die  irae. 


5.  Non_,  tardat.  Dominus  promiflionem.,  fuavui ,  ficut 
quidanu  exiflimant, ,  fed  patienter  agit  propter 
vos ,  nolens  aliefuos  perire  ,  fed  omnes  ad  poeniten¬ 
tiam  reuerti .] 

I.  Graece  legitur ,  ou  flputvvet  0  Kvesos  T»c  vua yyttiae, 
id  cft ,  non  tardat  Dominus  prornifli ,  Hebraea  phrafi, 
quafi  dicat ,  Dominus  ,  qui  promifit ,  nihil  moratur 
aut  tardat ,  nihil  cundlatur  j  cundlari  enim  is  dici¬ 
tur  ,  qui  fegniter  moras  trahit,  quod  in  Deum  nul¬ 
lo  modo  cadit ,  fed  quicquid  ille  femel  prxfiniuit, 
eo  ipfb  temporis  articulo  praeftat ,  quo  ftatuit.  Cum 
g  cap.i.j.  igitur  dixit  Abacuch  8.  Adhuc  vifus procul ,  &  appa¬ 
rebit  in  finem ,  &  non  mentietur  ,fi  moram  fecerit ,  ex- 
pech  illum ,  quia  veniens  veniet ,  &  non  tardabit. Deum 
ait  moram  quidem  facere  ,  non  tamen  tardare ,  quia 
prxfixo  ,  &  praeftituto ,  prxfinitoquc  tempore  ven¬ 
turus  eft.  In  facris  pono  literis  is  proprie  tardare  di¬ 
citur  ,  non  qui  nonnihil  moratur  ,  nec  cito  venit , 
fed  qui  quo  tempore  venturus  erat ,  non  venit :  Sic 
nunc  nemo  vere  dixerit  tardare  Antichriftum  ,  qui 
nonnifiin  extrema  mundi  claufula  venturus  eftjcum 
hcap.xi .1$,  ver^  jn  £xodo  h  prxeipit  Deus  in  hxc  verba.  De¬ 
cimas  tuas  ,  &  primitias  tuas  non-,  tardabis  reddere. 
ftatuto  tempore  abfque  mora  reddendas  imperat, 
i  cap.9.4.  Eodemque  modo  loquitur  Tobias  i .  Scis  enim. ^  , 
ait ,  ipfe  quoniam numer.it,  Pater  meus  dies,  fi  tardaue - 
ro  vna  die  plus  ( hoc  cft  vitra  prxftitutum  itineri  meo 
tempus  )  contriflatur  anima  eius.  Quamuis  igitur 
fecundus  Chrifti  aduentus  olim  promiflus  diu  ex¬ 
pedietur  ,  non  dicitur  tamen  tardare  ,  quia  pnefi- 
nito  tempore  venturus  eft  Dominus, &  datam  fidem 
prxftabit. 


Quamobrem  vere  dixit  Profper  1 .  Gratia  quidem  1 1 1. 
Dei  in  omnibus  iufltficationibus  principaliter  praeminet ,  i  Iibr.  1.  de 
fuadendo  exhortationibus ,  monendo  exemplis  ,  terrendo  voc.gen.c.9. 
periculis ,  incitando  miraculis ,  dando  intellellum ,  inffi- 
rando  confilium ,  corque  ipfum  illuminando ,  &  fidei  affe¬ 
ctionibus  imbuendo.  Verum  quoniam  liberae  volunta¬ 
tis  confenfus  neceflario  exigitur  ,  continuo  fubiicit. 

Sed  etiam  voluntas  hominis  fnbiungitur  ei ,  atque  con- 
iungitur ,  qua  ad  hoc  pradiclis  efl  excitata  prafidiis ,  vt 
diuino  in  fe  cooperetur  operi ,  &  incipiat,  exercere  ad  me¬ 
ritum-,  ,  quod  fuperno  femine  concepit  ad  fiudiunu,  de 
fua  habens  mutabilitate ,  fi  deficit  ,  de  gratia  opitulatio- 
ne,  fi  proficit.  Tum  addit.  Qua  opitulatio  per  innume¬ 
ros  modos  ,fiue  occultos,  fiue  manifieslos omnibus  adhibe¬ 
tur  ,  cr  quod  d  multis  refutatur  ,  ip forum  eft  nequitia ,  ■  ■  ■ 
quod  autem  a  multis  fufeipitur ,  &  grana  eft  diuina  ,  & 
voluntatis  humana. 

Redie  igitur  dicitur  a  Petro  patienter  agere,  Grxce  I V. 
fjtaxpodv/aci , quafi  dicutjoganimis 4?.Latinus  autem  In¬ 
terpres  hnbet,propter  vo.s,vi  videatur  legi  fle  UjuJi,cum 
Grxd  codices  nunc  habeant  «fxwi»,  id  eft,  nos,  eadem 
plane  fententia.  Qiiod  autem  Interpres  ait ,  propter, 

Grxce  feriptum  eft  ^'c,id  eft, i»  zw,aut  erga  vos. ha  di¬ 
xit  Ifaias  k .  Expellat  Dominus ,  vt  mifereatur  veftri,&  k  <ap.30.18 
ideo  exaltabitur  parcens  vobis, quia  Deus  iudicij  Dominus. 

Quo  loco  Hieronymus.  Grandis,  inquit, mifericordia 
Dei,vt expellet  noflra pcemtenttd.  Expedtare  autem  di¬ 
citur  noftram  pcenitentiam ,  quia  licet  illa  fitipfius 
lingulare  munus, haberi  tame  non  poteft  abfque  no- 
ftro  confenfu.  Qua  de  re  ita  alicubi  diflerit  Augu- 
ftinus  1 .  Profeclo,  inquit ,  &  ipfum  velle  credere  Deus  1  bb.de/pir. 
operatur  in  homine,  &  in  omnibus  mifericordia  eiuspra-  &  *u'  c‘  3+' 
uenit  nos  ,  confentirc  autem  vocationi  Dei ,  vel  ab  ea 
T  t  4  dijfen 


V. 

a  i.Tim.t.4 


b  cap.i8.iji 

filD.  C.J3.II, 

e  Caluiaad 
Rom.9.  17, 
&  18. 


d  cap.11,18. 

C  cap.u.18. 

f  cap.is.i8. 
g  ad  Hebe. 
9.18. 


had  Hebr.9. 
18. 


i  ad  Ro.i.tf. 
k  1. ad  Cor. 
J.I4.&  1  j. 

VI. 

1  >n  Pf.  14.6. 
r«  iib.  i.  dc 
lib.arb.c.  1 4. 
&  16. 

n  libr.  con. 
tres  epi.trifi 
Epifco.Gall. 
o  cap.  18.14. 
pMac.18.19. 


q  ad  R.o.14» 


ladEphef.j 


VII. 


500  Explanatio  Cap.  III. 


diffentireficut  dixi, proprii,  voluntatis  eft.  Quod  autem  A 
ille  ait  de  fide ,  eadem  plane  ratione  de  poenitentia 
accipiendum  eft, mox  enim  fubdit.  Qua  res  non  [olunt 
non  infirmat  quod  ditium  efl ,  quid  enim  habes ,  quod  non 
accepifli,' verum  etiam  confirmat. Accipere  quippe,  &  habe¬ 
re  anima  non  potefl  dona, de  quibus  hoc  audit ,  nifi  confen- 
tiendo ,  ac  per  hoc ,  quid  habeat ,  &  quid  accipiat,  Dei  eft, 
accipere  autem, &  habere  vtique  accipientis ,&  habetis  eft; 

Nolens,  inquit,  aliquos  perire, [ed  ad  poenitentiam  re¬ 
nem.  Simile  quiddam  fcripfit  ad  Timotheum  a  Pau¬ 
lus:  omnes  homines  [alnos  fieri,tf  •  ad  agnitione  verita - 

tis  venire. Igitur  Petrus  ait,nolle  Deum  quequam  pe¬ 
rire  ,  ita  enim  olim  dixerat  Deus  ipfe  apud  Ezechie- 
lem  b  .Numquidvoliitatis  mea  efl  mors  impij, dicit  Domi¬ 
nus, &  non  vt  conuertatur  a  viisfuui&viuatllmpie  igi¬ 
tur  vociferatur  Impoftorum  princeps  « ,  Deus  impios  B 
deftinauit  creare, vt  perdat.  Et  alius  quida  eius  fe&ator, 

&  fymmifta  noluifteDeu,t/f  Chriftuspro  omnibus  pate - 
retur, moreretur, fatisfacer et. QnoA  vtrumque  cum  Dei 
bonitate, ac  mifericordia,qua  hoc  loco  extollit  Apo- 
ftolus,ex  aduerfo  pugnat.  Cert£  Chriftus  apud  Mat¬ 
thaeum'1  omnes  fimpricitervocat.rriwff ,mc\\xix.,ad  me 
omnes, qui  laboratis ,&  onerati eftis,&  ego  refioamvos.Fn- 
teor  alibi  Chriftum  dixifte  apud  Matthaeum  e  ,filium 
hominis  dare  animam  fuam  redemptionem  pro  multis. 
Rurfus  f  alib  i.  Hic  efl  [anguis  meus, qui  pro  multis  effun- 
detur.Ex.  PauluS.  Chriftus  [emel  oblatus  eft  admuhorum 
exhaurtendapeccata.Vlonntgo  probabilem vtcumque  > 
eorum  videri  fententia,  qui  multoru  nomine  omnes 
fignificari  affirmant ;fiue  quia  Graeci  ;ro*\ot><:,non  tam 
numerali ,  quam  infinito  nomine  vocant ,  fiue  quia  C 
omnes  re  vera  multi  funt.  Magis  tamen  credo  quod 
alibi'1  docui, his  &  fimilibus  aliis  locis  no  tam  Chri- 
fti  voluntatem,  quam  mortis  eius  ftu&um  declarari. 
Nam  fi  voluntate  eius  fpe<ftes,ille  pro  omnibus  mor¬ 
tuus  eft.Sic  Paulus  *  :qui  dedit  redemptionem  femetipfum 
pro  omnibus.  Alibi  k .  Si  vnus  pro  omnibus  mortuus  eft, 
ergo  omnes  mortui  [unt.  Sin  autem  refpicias  fruttum, 
non  ad  omnes, fed  ad  multos  peruenit. 

Non  igitur  audiedi  funt  Praedeftinatiani ,  non  Ar¬ 
nobius  1  ,quicuque  ille  fit  audot  commetariorum  in 
Pfalmos,non  Fauftusm,non  RemigiusnLugdunenfis, 
qui  negant  Chriftum  natum ,  ac  mortuum  efte  pro 
omnibus;Chriftusenim ipfe  apud  Matthaeum0 dixit. 
Non  eft  voluntas  ante  Patre  meu,qui  in  coelis  eft,  vt  pereat 
vnus  de  pufillis  iftis.  Et  ob  eam  caufam  afcenfurus  in  D 
coelum  monet  P  Apoftolos,  vt  doceant  omnes  gentes, 
baptizantes  eos  in  nomine  P  atris. &  Filij,&  Spiritus  San~ 
Eli-,  fignificans  fui  ad  nos  aductus  beneficium  omni¬ 
bus  efte  propofitum,  diuinaeque  beneficentiae  fontes 
cunilis  mortalibus  patere.  Quamobre  Au&or  Com¬ 
metariorum  in  Paulum,  qui  Ambrofio  inferibuntur, 
ad  hunc,vt  opinor, Petri  locum  refpiciens  q .  Dominus, 
inquit,  Iefus,  qui  de  coelis  venturus  eft  ad  liberationem  ge¬ 
neris  humani,  quotidie  remittit  peccata  conuerfis  ad  fe ,  nec  < 
ftatim  non  credentes  condemnat ,  fed  expecktt ,  [ciens  poffe 
proficere  ad  agnitionem  Dei.  Et  alibi r .  Ha  vera  diuitia 
funt  mifericordiarum  Dei ,  vt  non  quarentibus  vitro  mife - 
ricordia  prafiarclur.Hec  eft  abundare  mifericordia ,  vt  & 
non  po  flutantibus  tribuatur  ;  hac  caritas  Dei  erga  nos ,  vt 
quia  fecit  nos  noluit  perire  nos.  E 

Certe  haec  Dei  voluntas,qua  neminem  vult  perire, 

&  qua  vult  omnes  homines  faluos  fieri,  Dei  quidem 
refpe&u  eft  efficax,cum  ille  re  ipfa  cu&is  antexeden- 
ter,&  in  caufis  falutis  inftrumcta  ncceflaria  prspara- 
uerit-, ratione  tame  effe£tus,qui  non  in  omnibus  fub- 
fequitur,nequaquadici  poteft  efficax  :  erit  igitur  vo¬ 
luntas  antecedes,  vt  loquitur  Damafcenus,qus  natu¬ 
ras  hominu  fpedat,vt  funt  in  fe  iis  exclufis,qux  vitio 
liberi  arbitrij  accefterut.Priori  fiquidem  modo  fi  hu¬ 
mana  natura  infpiciatur, nihil  prorfus  habet  odio  di¬ 


gnum, nihil  quod  iufto  iudicio  ple&endum  fit.Atvbi 
ea  fpectantur  ,  qua:  vitio  liberi  arbitrij  in  illainfunt, 
cum  alij  gratiae  •confenfum.prsbuerint,  alij  oblu&ati 
fint,illi  quidc  praemio,  hi  vero  fupplicio  digni  ccfen- 
turjfed  hoc  intereft,quod  qui  gratiae  refragatur,  pro¬ 
prio  vitio  peccat, qui  vero  obteperant,  nonniii  iplius 
gratis  beneficio  id  faciut.  Quod  fi  quis  percontetur, 
q uan5  id  ratione  cum  Dei  beneficctia,  Sc  liberalitate 
consreat,qui  facile  poftet  omnes  liberare,fuaque  di- 
uina  gratia  ita  ftedlere,vt  omnes  obteperarent,audiac 
Auguftinu  his  plane  verbis  refpondentem  *.Iamfiad 1  lib.Je  fpfr, 
illam  profunditatem  ferutadam  quifquam  nos  coarElet,  cur 
illi  itzi  [uadeatur.vt  perfuadeatur.illi  aute  non  itu, duo  fola 
occurrut  interim, quare  s fodere  mihi  placeat.  O  altitudo  di- 
uit taru, &, Nuqmd  iniquitas  efl  apud  ‘Deui cui  refpofo  ifta 
difplicet,quarat  doHoresfed  caueatnc  inueniat  prasuptores. 

Neque  aliter  alibi  refpondet,  qui  quamquam  gra-  VIII. 
tis  efficacitatem  in  ipfam  Dei  voluntatem  prscipue 
refert, femper  rame  liberi  arbitrij  cofenfum  inuoluit. 

Sic  enim  alicubi  b  ait.  Vult  autem  Deus  omnes  homines b  lib.de  fplt. 
fdluos fieri,& in  agnitionem  veritatis  venire, non  fc  tamen,  a<*  c'^* 

vt  eis  adimat  liberum  arbitriu,qno  vel  bene, vel  male  vten- 
tes  iufliffime  iudicentur.  Eodeque  modo  loquitur  Pro- 
fperSqusfanefuitConcilij  ‘Tridentini  Patrum fen-*  Ii!>*  u  * 
tentia,  qui  liberum  hominis  arbitrium  a  Deo  motum  ,  & 
excitatum  cooperari  Deo,&  fi  velit, dijfentir e  pojfe  affirmat,  iccan.?*. 
Plura  in  hanc  fententiam  alibi  edixi.  Non  vult  igitur  e  i.Tim.ca. 
Deus  quemquam  perire,  fed  omnes  ad  poenitentiam 
reuerti, eadem  videlicet  antecedenti  voluntate, nemi¬ 
nem  enim  penitus  a  poenitentia  excludit;  quam  quam 
re  ipfa  non  omnes  couertuntur,&  poenitentia  agunt, 
non  enim  agit  Deus  in  nobis,  ac  nobifcu,vt  cum  la¬ 
pidibus, rebufque  inanimis,qus  naturs  quoda  impe¬ 
tu  feruntur.  Quamobrem  vere  dixit  Ambrofiusf  ,aut  f ' »-adTim,t 
quicumque  eft  alius  audior.  Vult  Deus  omnes  [alnos  fie- 
ri,fed fi  accedant  ad  eum, non  enim  ficvult,vt  nolentes  [al- 
uenturfed  vult  illos faluari ,  fi  &  ipfi  velint. 

Hieronymus  autem  ad  illa  verba  Paulis, Secundum  I X. 
propofitu  eius,qui  vniuerfa  operatur,  fecudum  cofilium  vo-  S  Ephef.t 
luntatis [ua,  fic  (cnbiz.  Vult autem(Deas)ea,quacumque 
funt  plena  rationis ,  dttfc  con[ihj,vult  faluari  omnes ,  &  in 
agnitione  veritatis  venire  fed  quia  nullus  ab fq^  propria  vo¬ 
luntate  faluatur(liberi  enim  arbitrij  fumus)vult  nos  bonum 
velle,  vt  cum  voluerimus, velit  in  nobis  &  ipfe  fuum  implere 
cofilium.Qua.  ratione  Damafcenush  diuina  volutarem  l1  !*&.*. 
antecedente  vni  Deo  tribuit, confequetitem  verh  ex 
noftra  ait  oriri  voluntate.  Neque  latendum  ^inquit, 

Deum  pr&cedentcr  velle  omnes  faluari, &  regnuetus  confe - 
qui, non  enim  adpuniendunos  plafmauit ,fed  vt  efficiat  nos 
bonitatis  ftu  participes ,  vt  bonus ,  peccantes  autem  puniri 
vult,vt  iufttfs.  Dicitur  igitur  prima,  pracedenfif  voluntas, 

&  acceptatio  ex  ipfo  exifiens, fecunda  vero  voluntas  [eques, 

&  permiffio  ex  noftra  caufa  exifiens.  Et  Clemens  Ro¬ 
manus  i .  Audiuimus,  inquit, e*  ore  Domini  noslri  lefu  »  Hb.i.  coft. 
Chrifti,&  optime  edofli  dicimus oquanam  fit  voluntas  Dei  c,fJ» 
bond,beneplacesy&  perfecta, qua  nobis  per  lefum  Chriftum 
declarata  eft,fcilicet  ne  vllus  pereat, fed  potius  omnes  homi¬ 
nes, cum  ei  vno  confenfu  crediderint,  laudibus  tumdem  vno 
animo,  &  ore  celebrantes  Udem  in  fempiternum  viuant. 

Quod  autem  ait,^ poenitentiam  reuerti, vera  poeni-  X. 

tentiam  intelligit,hoc  eft,perfe£ta  peccati  dctefhtio- 
nem,dequahuncinmoduloquiturBafiliusk-iVo»*&  K  Ila,u 
qui  dixit, peccaui, deinde  in  peccato  perftat,iscofitetur  pecca¬ 
tu,  fed  qui  vt  ait  ‘Dauid^nuenit  peccatu,&  odio  habuit,  & 
huic, inquit, remittutur  peccata, fi  virtus  totum  animu  occu- 
pet,&  viti)  contrarij  odium  generet.  Alibi  *  vero  qusrir,  1  in  regul. 
quonam  modo  debet  quis  agere  de  fingtilis  peccatis  breuior.q.f. 
poenitentiam,&  cuiufmodi  mnSfcus  oftendere  dignos 
poenitentis.Et  refpondet.  Nimirum  fi  fimile  illius  ani¬ 
mu  induerit, qui  dixit, iniquitate  odio  habui, &  abominatus 
fum,&  ea  prafiiterit,  qua  [cripta  funt  in  fexto  pftlmo-,in  eo 


I. 

a  Matth.14. 
43- 

bt.adThelT. 

yx. 

c  Apoc.3.3. 
dcap.16.xj. 
c  Matth.2.4. 


II. 

f  i.adThelT. 
?• 


III. 


g  I1b.i4.i0 
lfa.cap.ji. 


Catholica!  Epift.  II.  Petri. 


501 


autem  inter  catcra  firiptum  eft.  Laboraui  in  gemitu  meo,  A 
Umbo  per  fingulat  nottes  lectum  meum,&  Uchrymts  meti 
(iratum  meum  rigabo. 

jo.  Adutniet  autem  diei  Domini ,  vt  ftir,in  quo  coeli 
magno  impetu  tranjient  ,  elementa  vtfo  calore  fol¬ 
uentur  ,  terra  autem ,  &  qua  in  ipfa  funt  opera 
exurentur .] 

Sic  fxpe  alias  Scriptura  docet 'Chatti  aduentum 
fore  mortalibus  improuifum  ,  nam  hanc  ipfam  furis 
fimilirudinem  fubindicauitChriftusapud  Matthxu* 
cum  dixit.  Illud  autem  fcitote ,  quoniam  fi  fciret  Paterfa- 
milias,qua  hora  fur  veniret, vigilaret  vtique ,  &  non  fime- 
ret  perfodi  domum fuam.  Sic  Paulus  *,dies  Domini  fi- 
cut  fur  in  notte  ita  veniet.  Et Ioannes  c.  Veniam  ad  te 
tamquam  fur,  &  nefiks,qua  hora  veniam  ad  te.  Alibi d. 
Ecce  venio  ftcut  fur.  Theophyladus  0  vero.  Furem  au¬ 
tem,  ait ,  mundi  confummationem  nominat,  &  vniufcuiuf- 
que  mortem  ;  porro  infinitat  Dominus  notie  aduentum 
fuum  futurum.  Sicut  igitur  fur  clam  venit  ,  ita  &  meus 
aduentws  ,vt  negtigentes  non  fitti.  Graeci  (ane  codices 
hoc  etiam  loco  habent  mar)  ,  hoc  cft ,  in  notie ,  vt 
videatur  Petrus  ad  Chrifti  verba  apud  Matthaeum 
allufifle. 

Cur  autem  voluerit  Deus  fuum  aduentum ,  &  ex¬ 
tremum  cuiufque  vitx  diem  e(Te  incertum  ,  explicat 
Chryfoftomus  f ,  &  ex  eo  Theophyladus ,  qui  duo 
plures  huius  rei  caufas  recenfent.  Prima  autem  eft, 
quia  finouiffet  homo  diem  fuum  v  It  imum  ,  nihil  non  fice-  ^ 
Itrum  conaretur  patrare  aliti  diebus ,  deinde  fine  vita  ap¬ 
propinquante  baptizaretur  ;  deinde  plenquefi  nouifflent  in 
craftinum  verbi  gratia  fefe  morituros  innumeri*  malis  ho- 
fies  affligere  meditarentur ,  tamquam  iam  defe  ipfis  desfe- 
r antes, hoftiumque  fi  implere  [anguine  cupient  es, quod  nunc 
non  fit  mortis  eos  terrore  remorante,vitaq3  cupiditate,  pra- 
terea  vita  fua  amantiores  pra  nimia  dejeratione ,  ac  trifi¬ 
lia  perirent ,  fi  mortis  fua  tempus ,  ac  momentum  comper¬ 
tum  haberent.  Ad  hac  iufii  non  tantum  mercedis  habe¬ 
rent  periculis  obieBi ,  quia  compertum  haberent ,  fe  nunc 
Uud  morituros ,  fed  poft  tot  verbi  gratia  annos.  Nunc  ve¬ 
ro  cum  incertum  fit,  euadant  ne  pericula,  anfecus ,  nec  vel 
fic  tamen  mortem  euadere  laborant  ,  perfpicua  eorum  vir¬ 
tus  eft.  Quemadmodum  enim  tres  pueri  ea  de  caufa  ma¬ 
iorem  admirationem  merentur,  quod  cum  non  fatis  nouifi- 
fent,  an  ex  igne  efflent  euafuri ,  nec  ne ,  neque  fic  tqmenfta- 
tuam  adorauerunt ,  propterea  obitus  nofier  erit  tamquam 
fur  in  noBe.  ' 

In  quo  coeli  magno  impetu  tranfient.  Locus  cft  ad¬ 
modum  celebris, ac  multiplici  Theologorum  difpu- 
tarione  nobilitatus.  Ego  ne  videar  extra  chorum  lu¬ 
dere, paucis  eunda pcrftringam. Ac  primum  quidem 
explicandum  videtur;  quaenam  fint  illa  corpora, quae 
cariorum  nomine  fignificantur ,  quaeque  magno  im¬ 
petu  tranfiturafint  ;  deinde  vniuernm  quid  de  mun¬ 
di  interitu  fentiendum  videatur.  Vt  igitur  a  priori 
qnxftione  exordiar,  antiquiffima  fuit  multorum  fen- 
tentia  ,  quam  his  verbis  alicubi  explicat.  Hierony¬ 
mus  S;  quidam  perire ,  &  veterafeere  pro  abolitione »  & 
morte  accipiunt ,  iuxta  illud  ,  quod  in  Catholica  epiftola 
legimus ;  coeli ,  qui  nunc  funt ,  &  terra  eodem  verbo  refer-  E 
u  at  a  funt  igni ,  &  iterum  elementa  ardentia  foluentur, 
qua  quidem  &  Philofophortm  mundi  opimo  eft, omnia, qua 
cernimus ,  igni  peritura  ;  vnde  &  Apoftolus ;  Pertranfit , 
ait,  figura  mundi  huius  contemplantibus  nobti  non  ea, qua 
videntur,  fed  qua  non  videntur ,  qua  enim  videntur ,  tem¬ 
poralia  funt,  qua  autem  non  videntur  ,  aterna.  Tale  quid 
&  loannnts  Apoftolus  feribii.  Mundus  penranftit,&  de * 
fiderium  eius.  Mox  autem  explicans  lfaiae  verba  ,quta 
coeli ftcut  fumus  liquefient ,  fubdit.  Et  in  Hebraico  dici¬ 
tur,  Cceli  ftcut  fumus  liquefient  ,  fine  iuxta  Aquilam ,  qr 


Symmachum,  comminuentur  in  nihili ,  &  in  falis  modum 
conteremur,  &  vanefient.  Vt  appareat  illos,  de  quibus 
loquitur  Hieronymus,  hunc  Petri  locum  deccde- 
ftibus  corporibus  accepilTe.  Id  etiam  aperte  leniit 
Oecumenius  ,  vt  fupra  indicaui ,  planiufque.  infra 
oftendam.  Placuit  id  etiam  recentioribus  quibuf- 
dam  a,  qui  xthercos  illos  globos  exurendps  ,  de-  a.  Cyhenn. 
nuoque  refundendos  atterunt ,  ideraque  alij  berie  i  a 
longa  dilputatione  confirmant. 

Ego  ,  quod  etiam  fupra  monui ,  nihil  dubito  lo-  I  V. 
qui  Petrum  de  hoc  aere  nobis  finitimo  ,  quem  cceli 
nomine  etiam  vulgus  appellat ,  qua:  eft  apertittima 
Auguftini b  fententia, omnium  ferme  Theologorum  b E.b-  2°- 
fuffragio  confirmata.  In  epiftola  quoque ,  ait  ,  Petri  Clult-c-14, 
Apoftoli ,vbi  aqua  inundat m ,  qui  tunc  erat  ,  periiffle  di¬ 
tius  eft  mundui  y fatis  clarum  eft ,  &  qua-pars  mundi  k 
toto  fignificata  eft,  &  quatenus,  periiffle  ditia  fit, &  qui  cceli 
repofiti  igni  referuandi  in  diem  iudici] ,  &  perditionis  ho¬ 
minum  impiorum.  Et  in  eo  ,  quod  paulo  poft  ait. ;  veniet 
dies  Domini ,  vtfur ,  in  quo  cceli  magno  impetu  tranfiur- 
rent ,  elementa  autem  ardentia  refioluentur  ,  &  terra  ,  & 
qua  in  ipfa  funt  opera  exurentur  ,ac  deinde  fubiecit ,  hti 
omnibus  pereuntibus ,  quales  oportet  vos  effle  l  ‘Pofflunt  illi 
coeli  intclligi  perituri ,  quos  dixit  repofitos  igni  referuan- 
dos ,  &  ea  elementa  accipi  arfura  ,  qua  in  hac  ima  mun¬ 
di  parte  fubfifiunt  ,procellofit ,  &  turbulenta  ,  in  qua  eof- 
dem  coelos  dixit  effle  repofitos,  faluti  illis  fuperioribus,  &  in 
fua  integritate  manentibus ,  in  quorum  firmamento  fiunt 
fiydera  conftituta.  Coelorum  autem  nomine  etiam  nu¬ 
mero  multitudinis  aerem  fignificari  oftenfum  eft  fu¬ 
pra  ,  alixque  ante  nos  probant  ex  illo  Pfalmi  « .  Vo-  c  Pf-8-9» 
lucres  coeli,  vbi  in  Hebraeo  legitur  Zipor  fiiamain,  quae 
vox  vt  minimum  apud  illos  dualis  eft  ,  8c  apud  La¬ 
tinos  non  nifi  nomine  multitudinis  exprimi  poteft. 

Dicuntur  porro  coeli  magno  impetu  tranfire,  hoc  V. 
eft,  in  morem  procella:,  Graeca  vox  poffl» Ver,  fignificat 
non  folum  cum  impetUifed  etiam  cum  ftridore  ;  ita 
Oecutnenius.  Cum  vero, ait  pnfyVir,  impetnose,& firti 
dent  er  fimum fignificat,  &  (ibilum ,  qui  ex  igne  flagranti - 
bus  edi  confueuit,\t  fignificer  magnam  in  aere  futuram 
commotionem  ;  quod  vero  ait  Interpres ,  tranfient,  » 

Graece  eft  7ref.n\stl(3VTou,  hoc  eft.  prater ibunt,  vel  diffini- 
uentur.  Vtrum  aurem  interitum  ,  an  mutationem  fi- 
gnificet ,  videro  non  ita  multo  poft :  certe  quidquid 
illud  erit ,  piagno  quodam  impetu,  atque  agitatione 
fiet,  vnde  ingens  terror  mortalium  animos  occupa¬ 
bit.  Acute  autem  monet  Damafccnus  d  ex  Magno  d  lib.  1  pa- 
Bafilio  ,  non  effle  hac  vana  terriculamenta  ,  qualia  infkn-  rallelorum 
tibus  nutrices  intentare  [olent ,  hac  enim ,  ait ,  non  fabula  caP-1  *  • 
fiunt,  fed  firmo  ver  us. 

Elementa  vero  calore  foluentur ,  terra  autem  qua  VI. 
in  ipfa  funt  opera  exurentur.  Videri  polfet  elemento¬ 
rum  appellatione  etiam  aerem  comprehendi ,  atque* 
idcirco  coelorum  nomine  aethereos  globos  indicari, 
quod  non  obfcure  infinuat  Beda,  qui  elementorum 
voce  omnia  quatuor  elementa  comprehendi  au¬ 
tumat.  Auguftinus  tamen  ,  vt  fupra  docui  ,  ea  ele¬ 
menta  accipi  exiftimat ,  quae  in  hac  ima  mundi  parte 
fubfiftunt ,  hoc  eft ,  vt  ego  interpretor ,  terram & 
aquam,  nifi  quis  malit  ccdo ,  hoc  eft,  acri  tamquam 
(peciei  fubiici  genus  vniuerluin, quali  dicat,  non  aer 
(olum  cum  ftridore  peribit ,  fed  caetera  quoque  ele- 
menta ambufta  foluentur.-Nam  &  mox  fubdit.  Ter¬ 
ra  autem  ,.•&  qua  in  ipfa  funt  opera  exurentur,  qna:  ta¬ 
men  terra  elementorum  nomine  comprehenditur, 
quae  vniuerfim  dixerat  calore  foluenda ,  fed  eam  ta¬ 
men  nominarim  exprimit,  vt  addar,  quae  in  ipfa  funt 
opera  ,  exurenda ,  quafi  dicat ,  quicquid  in  terra  vel 
arte,yel  natura  conftat,  igne  vorabitur. 

Quoniam  autem  hoc  loco  Petrus  aerem ,  extera-  VII. 
que  elementa,  interitura  dixit ,  conftans  fuit  aprunis 

vfque 


5°2 


Explanatio  Gap.  1 1 1. 


vfque  du&a  temporibus  omnium  ferme  gentilium 
feittentia  ,  mundum  aliquando  periturum.  Plato 
enim  ,  vt  fecundam  quxftionem  expediam ,  tempus, 
ait ,  cum  coelo  fattum  ejl ,  vt  fimul  facta  ,  fimul  etiam  difi 
fo luantur ,  fi  quando  (olutio  quadam  ipforum  fiet  :  quo 
fpeftant.Sibyllina  carmina,&  alia  quaedam,  quae  fu- 
glikf.  praa  nobis  allata  funt.  Quibus  addo  Lucretium  a, 
cuius  funt  hxc  carmina. 

Vna  dies  dabit  exitio,  multofque  per  annos 
Sufientata  ruet  moles,  &  machina,  mundi. , 

Nec  me  animus  fallit ,  quam  res  nona,  mirdque  menti 
Accidit  exitium  coeli,  terraefi  futurum. 
b lifa.x.Phat-  Neque  aliter  fentit  Lucanus  b 

falic. - -Sic  cum  compage  fluta 

Sacula  tot  mundi  faprema  coegerit  hora 
Antiquum  repetens  iterum  chaos ,  omnia  mixtis 
Sydera  fyderibus  concurrent,  ignea  pontum 
Aftra  petent ,  tellus  extendere  littora  nolet. 

Excutiet  que  fretum  *,  fratri  contraria  Phoebe 
Ibit ,  &  obliquum  bigas  agitare  per  orbem 
Indignata  diem  pofcet  fibi,  totdque  difcors 
Machina  diuulfi  turb  abit  foedera  mundi. 

His  addi  alij  poflunt ,  qui  mundi  conflagrationem 
probarunt,  quos  fupra  commemoraui. 

VIII.  Iam  fidei  luce  illuftrati  de  futuro  iudicio  re- 
£te  fenferunt,  ignis  quidem  conflagrationem  admit¬ 
tunt,  fed  de  mundi ,  rerumque  omnium  interitu  ali¬ 
ter  ,  atque  aliter  opinantur.  Petrus  certe  Apoftolus 
tlib.t.reco-  apud  Clementem  c  Romanum  cum  Simone  mago 
gait,  difputans  duo  cccleftia  corpora  diftinguit ,  vnutn 

quidem  inafpe&abile,  in  quo  eft  beatorum  fedes,  ac 
domicilium,  quod  ait  efle  penitus  immutabile ,  ac 
fempiternum  ,  alterum  vero  ftellis  ,  atque  aftris  di- 
ftin<ftum,quodfub  afpedbum  cadit,  quodque  eft  ali¬ 
quando  interiturum.  Cum  enim  ad  hominum  vtili- 
tacem  conditum  fit ,  vbi  mortales  in  hac  infima  ter¬ 
ra:  regione  efle  deflerim,  ne  futurum  quidem  eft  hoc 
coelum ,  cuius  motu  fouentur ,  8c  confernantur  vni- 
ct  Caa.  4. in  uerfa.  Idem  fenfifle  videtur  Hilarius  d-,  coelum , ait , 
Matth.  ac  terram  maxima  elementa  arbitramur  effe  foluenda 
clapfat.iig.  Alibi *  explicans  illa  verba  in  aternum  permanetver- 
hKuhmcd'  bu?n tuum,  Gtxce  el(  a!  Sta ,  ait  Latine  reddendum, 
non  in  aternum  ,fd  in  faculum  •,  faculam  enim  intra  jpa- 
tium  definiti  temporis  continetur, non  enim  ait  m  ficulwru 
fictili ,  neque  in  ficula  faciliorum  ■,  fed  m  faculum  verbum 
tuum  permanet  \fcit  pofi  hoc  faculum  coelum ,  &  terram 
praterire  Domino  dicente,  vimen  dico  vobis ,  coelum  ,  & 
terra praterient ,  verba  autem  mea  non  tranfient.  Memi- 
f  In  pf  1  tz.  nu  mam  boc  faculum  periturum  effe,  vt  fit  coelum  notum, 
g  iib.  14.  <n  terra  nona.  Denique  f  alio  loco.  Coelum  hoc  quod 
lJfa.c.jr  &ii.  vifibus  noftris  per  naturam  fuam  fibiactt,  quod  tamquam 
h8*T  ^'h  farnus  (elidatum  firmamenti ,  &  naturam,  &  nomen  acce - 
locc>U|[fi  exii  plt,prateribit ,  &  non  erit ,  fedes  autem  Domini  manet  in 
ad  Rom.8.  aternum.  Idem  fenfifle  videntur  Hieronymus  g  ,Oe- 
i  ad  Rom.8.  cumenius  h,  Theodoretus  1 ,  Iuftinus  k  Martyr, Am- 
kq.9j  94.9j  brofius  1,  qui  cum  Philofophorum  varias  recenfuif- 
eap.'^  Xam’  fetfenrentias  de  coeli  natura, Ariftotelem, qui  coelum 
m  Hom,i.in  ab  interitu  alienum  putat ,  pugnate  ait  cum  facris  li- 
Eiara.  teris,  ex  quibus  colligit ,  coelum  efle  aliquando  peri- 
HomCOpif' tumm-  Idem  infmuant  Bafilius  ro,  &  Gregorius  n 
o  cap.^de  Nyflenus ;  Quamquam  Dionyfius  0  Areopagita  coe- 
diu.nom.  Ium  putat  efle  natura:  ab  interitu  aliena:. 

I X.  Sed  vt  hinc  potiflimum  exordiar ,  ccelum  empy- 
reum  ,  neque  interiturum  eft,  neque  vllo  modo  im¬ 
mutandum,  aut  purgandum,  cum  fit  ab  omni  muta¬ 
tione  alienum,  fempiternum, ac  nullius  purgationis, 
ac  perfe&ionis  indigens  ,  cum  fit  quodam  modo 
ipfius  Dei  immortalis  regia, &  Angelorum, ac  beato- 
p  *.,ad  Cor.  rum  domicilium  ,  de  quo  Paulus  p ,  Scimus ,  ait,  quo- 
j.  r.  niam  fi  terrena  domus  nofira  diffoluatnr ,  quod  adificatio - 

nem  ex  Deo  habemus,  domum  non  manu/aflam,  aternam 


A  in  coelis.  Inferiora  vero  coeleftia  corpora  non  qilident 
penitus  peritura, fed  integra,  atque  incolumi  eorum 
fubftantia  immutanda,  atque innOuanda  funt.  Hxc 
enim  omnium  ferme  Patrum, ac  Theologorum  fen- 
tentiaeft.  Auguftinus  enim  licet  alicubi  -  hanc  qux-  a  InpfIOl. 
ftionem  dubiam  relinquat ,  alibi b  tamen  aperte  ait  ^  hb.  10-de 
efle  immutanda  j  fic  enim  feribit  c.  PeraElo  quippe  iu-  £  M. 
dicio  tunc  effe  definet  hoc  coelum ,  &  hac  terra ,  quando  in-  c  cap.^*4* 
crpiet  ejfe  coelum  nouum,  &  terra  noua  ,  mutatione  nam¬ 
que  rerum  non  omnimodo  interitu  tranfibit  hic  mundus , 
vnde  &  Apoftolus  ait .  Praterit  enim  figura  huius  mundi, 
volo  vos  fine  follicitudine  effe , figura  ergo  praterit ,  non  na¬ 
tura.  Rurfus  A.Illa  vtique ,  vt  dixi ,  conflagratione  mun-  d  cap.ir. 
dana  elementorum  corruptibilium  qualitates ,  qua  corpori 
bus  noftris  corruptibilibus  congruebant ,  ardendo  penitus 

B  interibunt,  atque  ipfi  fubftantia  eas  qualitates  habebit, qua 
corporibus  immortalibus  mirabili  mutatione  conueniant , 
vtfcilicet  mundus  in  melius  innouatm  apte  accommodetur 
hominibus  etiam  in  melius  innouatif. 

In  eamdem  fententiam  feribit  Hieronymus  e ,  ex-  X. 
plicans  enim  Dauidis  f  verba.  A  principio  tu  Domine  e  Ifj.jr. 
terram  fundafii,  (fr  opera  manuum  tuarum  funt  coeli,  ipfi  *  pIAoi. 
peribunt ,  tu  autem  permanes ,  Cr  omnes  vt  veftimentum 
veter afeent ,  &  ficut  pal/ium  inuolues  eos ,  &  mutabuntur.  a  ^  ( 
Ex  quo, &it,oftenditur  perditionem  coelorum, non  interitum  h  lib.17.tG 
fonare,fed  mutationem  in  melius  ,de  quibus  dicitur.  Erit  ral.cap.5 
coelum  nouum,  &  terra  noua.  Et  alibi  g .  Porro ,  ait ,  nui '  caP-l4- 
pouitatem  commutationem  m  melius,  &  non  elementorum 
arbitrantur  intentum,  illo  vtuntur  exemplo.  A  principio  <jc  remp.  ri- 
terram  tu  fundafii,  ^  c.  Tum  fubdif,  In  quo  perificue  tio.c/G. 

C  demonfiratur  perditionem,  &  interitum  ,  non  abolitionem  *  °e  Ecclef. 
in  nihili,  fed  commutationem  fonare  in  Twe/iw.quoddeiil- 
de  fuse  probat.  Neque  aliter  exiftimauit  Grego-  n  ad  Heb.  i. 
lius  b ,  ad  illa  enim  lobi  *  verba ,  humiliabuntur  fcut  &  Apoc. 
omnia,  gr  auferentur Coelum,  inquit,  &  terram  auferri,  r 

fiu  tranfire  per  eam,  quam  nunc  habent  imaginem,  tamen  p  iu|iar^p0*_ 
per  effentiam  firtt  fine  fubfiflere.  Nccdifcrepat  Beda  k  5  mcr.i-.b.  j. 
idem  dixerim  de  Gennadio  Primafio  m,  An!el- piogn.ft.  c. 
mo  n ,  Ambrofio  °,  &:  aliis  P.  +6, 

Eadem  videtur  efle  Gra:corum Patrum  fentenria,^  [ 
nam  Irenteus  <i,  cum  multa  ex  facris  literis  attuliflet, CI  1  ‘4,c’  * 
qus  coeli ,  terraeque  mutationem  indicant ,  conclu¬ 
dit  ,  qui  autem  inhabitant  in  eis  quemadmodum  hac  mo¬ 
riemur  j  indicans  quemadmodum  homines  ita  mo¬ 
riuntur, vtpoftmodum  in  alium  flatum  immutentur, 

D  ita  etiam  cunfta  in  aliam  quamdam  conditionem 

commutanda.  Aperte  vero  Epiphanius  1 .  Hic  mos  t  Hxr.64. 
eft,  inquit ,  Scripturis ,  vt hanemundi  tranfmutationem 
in  meliorem ,  ac  magis  gloriofam  reftitutionem,  interitum, 

AC  perditionem  dicant ,  tamquam  videlicet  prima  figura 
pereat  per  vniiicrforum  ad  illuftriorem  fatum  mutatio¬ 
nem  j  nam  nulla  rontrarietas  ,  aut  abfurditas  eft  in  diuinis 
Scripturis.  ‘Praterit  enim  figura  huius  mundi ,  &  notu 
mundus ,  diflum  eft, fic  (ane  morem  habent  Scriptura  ,  vt 
perditionem  vocent  mutationem  in  meliorem ,  &  pulchrio¬ 
rem  prioris  forma.  Denique  eiufdem  fentenrix  eft 
Oecumenius ,  qui  quamuis  dicat  coelum  igne  pur¬ 
gandum  ,  negat  tamen  eius  fubftantiam,  ac  naturam 
immutandam. 

p  Poteft  autem  non  obfcure  hxc  fentenriaex  facris  Al¬ 
liceris  colligi ,  ait  enim  Dauid  l',  coeleftia  illa  coipo-  P  14 
ra  efle  fempiterna.  Ipfe ,  inquit ,  dixit  ,&  faBa  funt, 
ipfi  mandauit,&  creata  funt ,  (latuit  ea  in  aternum,  &  in 
faculum  faculi ,  praceptum  poftut ,  &  non  prateribit.  Vt 
mirum  videri  poflir,quod  Bafilius, &  Ambrofiusob- 
feruarum  ,  qui  aflerunt,  Ariftotelis  fententiam  ,qui 
ccelo  xternitatem  tribuit, cum  facris  lireris  pugnat®, 
nifi  forte  in  eo  lapfum  Ariftotelem  exiftimcnt,quod 
coelum  Deo  coxternum  efle  cenfuerit.  Huc  accedit, 
quod  Iob  1  corpora  illa  coeleftia  folidiflima  efle  di- 1  caP-37-i** 
xerit.  Tu  ,  inquit ,  forfitan  cum  co  fabricatus  es  calos. 


Catholica;  Epifl.  1 1.  Petri.  5°3 

qui  foltdiffmi  quafi  are  fufi  funt  ?  Adde  quod  alicubi  A  Petii, neque  ex  aliis  Scriptura:  locis  id  neceflario  de  • 


*  eap.jo.ts»  obferuat  Hieronymus  icripfifTe  Ifaiam  *.  Erit  lux  lu¬ 
na  ficut  lux  Solu,  &  lux  Solis  erit  feptempliciter  ficut  lux 
b  inlfa.c.65  fieptem  dierum.  Quod,  ait  Hieronymus  b ,  non  intiri- 
tum  fignificat  prifiinorum ,  fed  commutationem  in  melius , 
idque  confirmans  fubdit.  Quod  vt poffit  intelligi ,  no- 
flra  conditionis  ponamus  exempla,  infans  cimi  in  puerum 
creuerit ,  &  puer  in  iuuenem,  &  iuuenis  in  virum  ,  &  vir 
in  f enem ,  nequaquam  per  fingulas  aetates  perit,  idem  enim 
ejl,qui  prius  fuir,  fed paulatim  immutatur,  &  atati  prifti- 
e  i.Cor.7.31  n<e  periiffe  dicitur ,  quodintelligens  &  Paulus  c  u 4poflolus 
loquebatur  ;  praeterit  enim  figura  huius  mundi ,  confidere¬ 
mus  quid  dixerit ,  figura  praeterit  non  fubfiantia.  Idem 
vero  ex  hoc  Petri  loco  confirmat ,  cumque  hxc  ipfa 
verba  protuliflet ,  addit.  Quod  quo  fenfit  accipiendum 


prehendatur.  Dicit  quidem  Petrus  non  ira  multo 
poft.  A louos  vero  coelos,  dr  nouam  terram  fecundum  pro- 
mijfaipfius  expeElamur,  fed  facile  rcfpondcii  poffet, 
toto  hoc  capite  perpetuo  loqui  Apoftolum  de  coelo 
aereo,  ne  ambigue  nunc  hoc ,  nunc  illo  modo  caeli 
nomen  vfurpafle  videatur.  Qux  vero  addit  Pe¬ 
trus,  fecundum  promiffa  eius ,  referri  videntur  ad  ea, 
quae  feribunt  tum  Dauid,tum  etiam  lfaias,ex  quibus 
veteres  Patres, quos  fupra  laudaui  A  praeterea  Chry- 
foftomus  *  colligunt  aechereos  illos  globos  in  me- 
lius  efle  mutandos  ,  quae  tamen  verba  eamdem  ad-  &  Horo  IO- 
mittunt  explanationem  ;  quod  idem  dixerim  de  ver-  ad  popql. 
bis  loannis  in  Apocalypfi  b.  Et  vidi,  inquit ,  coelum  b  cap.zi.in 
■nnuum  afc  terram  nouam.  Denique  quod  ait  Ilaias  c.  Pnnc< 


fit ,  po/lmodum  docet,  nouos  autem  coelos,  &  nouam  terram  B  Erit  lux  Luna  ficut  lux  Solis  ;  non  neceflario  ad  fta- 


videbimus, &  repromiffionem  eius, non  dixit, alios  coelos, & 
aliam  terrarn  videbimus  ,fed  veteres  ,  &  antiquos  in  me¬ 
lius  commutatos. 

XIII.  Denique  Epiphanius ,  Hieronymus ,  &  alij  hoc 
^  ad  Rom.8.  ipfum  colligunt  ex  Paulo  d  ,  cum  ait.  Scimus  ,  quod 
omnis  creatura  ingemi fcit ,  &  parturit  vfque  adhuc  •,  di¬ 
xerat  autem  paulo  ante.  ExpeSlatio  creatura  reuela- 
tionem  filiorum  Dei  expeclat ,  vanitati  enim  creatura  fub- 
teEla  efl  non  volens  ,fed  propter  eum  ,  qui  fubiecit  eam  in_, 
fpe,  quia  &  ipfa  creatura  liberabitur  k  feruitnte  corruptio¬ 
nis  in  libertatem  gloria  filiorum  Dei.  Quoniam  vero 
tribuit  Apoftolus  rebus  creatis  fenfum,  &  cognitio- 

nem,infigni  quadam  prolopopoeia,iifdem  etiam  ge-  t  j  . 

mirum  ,Qc  expe&ationem  adferibit,  non  ingemifee-  C  dem  certum  videtur  coeli  motum  ceflarurum ,  cum 
rent  autem ,  vel  appeterent  proprium  interitum  ,  a  nulla  fit  eius  motus  futura  nccefiicas  ;  quod  non 


tum  ilhjm  rerum  poft  iudicium  referendum  vide- 
tur.  Cyrillus  d  enim ,  &Au£tor  e  queftionum  ve-  j 
teris ,  ac  noui  teftamenti  id  referunt  ad  tempus  legis 

noux.  X  VT 

Verum  quoniam  Hieronymus  haec  poftrcma  Ifaiae 
verba  decceleftium  corporum  innouatione-.itemque 
alia  non  pauca  Scripturae  teftimonia  explicat ,  vete- 
refque  omnes  Patres  hanc  mutationem  ,  ac  innoua- 
tionem  agnofeunt ,  non  videtur  temere  neganda, 
quam  non  fcmel  probat  Chryfbftomus  f ,  aliique  aj 
non  pauci  Apocalypfis  explanatores.  Prxcipue  vero  Hom.  io.ad 
Auguftinus  8  hxc  inter  extera  feribit.  Coelum  quip-  popul. 
pe  nouum  &  terram  nouam  futuram  legimus.  Et  qui-  g  Hb.10.de 
1 . . _ _ ■  ] _ . __ii . — — ... . ^ (t\. .1. i-i.i..  Ciuit.c.  16, 


z  Hb.10.de 
Ciuit.c.14. 

XIV. 


quo  omnia  creata  naturx  dudfu  maxime  abhorrent. 
Denique  vt  paucis  eunda  complcdar,  hic  locus  Pe¬ 
tri  ,  qui  ex  nonnullorum  fententia  coeli  interitum 
aperte  fignificare  videtur,  mirifice  noftrx fentenrix 
fauet ,  indicar  enim  ea  corpora  igne  expurganda, 
qux  fuerant  olim  eluuionij  aquis  vaftata  ,  cum  ta¬ 
men  conftet  aperciflimoScripturx  teftimonio  aquas 
diluuij  coeleftt-s  illos  globos  nulla  ratione  attigifle, 
quod  egregie  ab  Auguftino  e  obferuatum  eft. 

Non  ignoro  quidem  Oecumenium,8r  alios  quof- 
dam  exillimafle,  sthereoS  illos  globos  igne  purgan¬ 
dos, qux  videtur  Hieronymi, Auguftini,Gregorij,  & 
Bedx  ,  aliorumque  fententia;  fed  fi  ignis  conflagca- 


obfcure  fignificare  vili  funt  Ifaias ,  &c  Ioanncs ,  cum 
ille  dixit  h .  Complicabuntur  ficut  liber  ,  coeli,  hic  au-  hlfa.34.4. 
tem  > .  Coelum  recefftt  ficut  liber  inuolutus.  Denique  ocio  7 
apertiflime  docet  idem  Ioanncs  * .  Tempus  non  erit 
amplius ;  ceflante  enim  motu,  necefle  eft  perire  etiam 
tempus.  De  hac  pono  innouatione  fic  alicubi  feri- 
bit  Cyrillus  1  Alexandrinus.  Difcipulus  Seruatoris  di-  1  h  j.inlfa. 
xit  in  extremo  die,  quia  in  eo  coeli  procella  in  morem  tran-  caPd4- 
fibunt,  &  elementa  afluant  ia  fioluentur ,  terrdque  ,  &  qua 
in  ea  funt  opera  exurentur  omnia.  Igitur  illud  conuoluen - 
dos  ejfe  coelos,  &  cafuras  fellas, huius  vniuerfitatis  renoua - 
tionem  poteft  ofienderc.  Et  alibi  ™.  Ifaias  mortem  elemen -  “a  ^a'4 
torum  proprie  nominat ,  &  apte  mutationem  in  melius  ,  vt  ,c  P  ^ 1  * 


tio  n®n  vitra  fecundam  aeris  regionem  pertinget ,  vt  j)  etiam  Taulus  inquit, creatur  a  liberabitur  a  feruitute  cor-- 


Auguftinus  affirmat  ,&  exteri  infinuant,  liquet  pro- 
fedo  cosleftia  corpora  illo  igne  non  pofle  attingi. 
Addo,  fi  caelum ,  quod  non  folum  Ariftotele  audo- 
re  ,  fed  Dionyfio  Areopagita  aftipulatore  probat 
Theologorum  fchola  ,  natura  eft  per  fe  ab  interitu 
alienum,  nullo  pa&o  ab  igne  Ixdi  poteft ,  aut  aliqua 
ratione  immutari.  Denique  in  iis  nullx  fordes  con¬ 
cipi  poffimt ,  qux  fint  ignis  incendio  expurgandx, 
fc3p.if.15.  cluo^  enim  ait  lob  f.  Coeli  non  funt  mundi  in  confpeElu 
eius,  aduerfus  hanc  (ententiam  vim  nullam  habet, vel 
enim  loquitur  de  Angelis  ,  vel  fi  de  caeleftibus  orbi¬ 
bus  agit ,  eos  negat  efle  mundos  interprete  D.Tho- 
ma  ,  quia  materix  concretione  conftant ,  qux  fi  ma¬ 
cula  ,  vt  labes  cenfenda  eft  ,  ea  elui  nulla  ratione 
poteft. 

\  Neque  vero  iis  afientior,  qui  caeleftia  corpora  ob 

prxuifiim  primi  Parentis  peccatum  condita  fuifte 
diflolubilia,  atque  interitui  obnoxia,  vel  in  deterius 
commutata, aut  aliqua  ratione  contaminata  efle  con¬ 
tendunt.  Id  enim  cum  temere  fingitur ,  tum  etiam 
’  a  diuinx  prouidentix  ratione  maxime  videtur  efle 
alienum ;  qux  cum  ita  fint ,  nulla  excogitari  poteft 
ratio  ,  cur  orbes  illi  fint  aliquo  modo  purgandi. 
Quod  fi  quis  feifeitetur,  fint  ne  orbes  illi  aliquo  pa- 
<5to  immutandi ,  miro  confenfu  prifei  omnes  Patres 
affirmare  videntur ,  cum  tamen  neque  ex  hoc  loco 


ruptionis-,  quo  autem  modo  liberabitur ,  ofiendit  Chrifti 
difcipulus  dicens,  Veniet  dies  Domini  vtfur,  in  qua  caeli 
procella  in  morem  prateribunt ,  elementa  ardentia  diffl¬ 
uentur.  Igitur  creatura  renouationem  ,  velut  ex  mortuis 
refurreBionem, quemadmodum  in  humanis  corporibus,  fi-, 
re  ait.  Et  Damafcenus  n ,  non  prorfus,  inquit ,  interi -  n  H.t-.dc  fij. 
bunt  coeli.  Addunt  Theologi  in  fcholis  nouam  lu- 
minis  acceffionem  fadtumiri;  hoc  enim  modo  Hie¬ 
ronymus  0  Iiaix  verba  explicat.  Erit,  inquit ,  lumen  oinlfa.c.p 
luna ,  ficut  lumen  Solis ,  quando  dederit  Dominus  ctxlum 
nouum, &  terram  nouam,  &  tranfierit  habitus  mundi  hu¬ 
ius  ,  vt  luna ,  &  Sol  laboris  ,  &  curfus  fui  prarnia  con- 
fequantur.  Etenim  expeElatio  creatura  reuelationem  filio¬ 
rum  Dei  prafiolatur.  qux  tamen  lucis  acceffio  diuina 
£  vi  fupra  naturam  illis  corporibus  tribuetur. 

Terra  autem,&  qua  in  ipfa  funt  opera  exurentur,  hinc  XVII. 
colligit  Beda  duo  elementa,  aquam,  Sc  ignem  peni¬ 
tus  extinguenda, reliqua  vero  duo  perpurganda, &  in 
meliorem  quamdam  formam  immutanda  ,  quod 
ipfum  a  (Terit  Oecumenius.  Propius  tamen  a  vero 
abeft  frequentior  Theologorum  fententia  veterum 
Patrum  au&oritate  firmata  ,  qux  aflerit  mnouanda 
quidem  eunda  elementa ,  &  perficienda ,  integra  ta¬ 
men,  atque  illxfa  eorum  natura  ,  atque  fubftantia. 

Colligitur  vtcumque  ex  facris  literis.  Tetra ,  inquit  p  Eccief .  4 
Salomon  P,  maternum  flat.  Rurfus  9.  Omnia  opera,  q  cap  ,.lA 

cfua 


504  Explanatio 

aadRotn.S.^e  ftdt  Deus  perfeuerdttt  in  «.ternum.  Et  Paulus  a.  i 
ii‘  Omnis  creatur n  ingemi  frit  parturit  vfique  adhuc ;  non 

"appetens  certe  proprium  interitum  ,  fed  meliorem 
quandam  immutationem  ,  atque  innouationem. 
Quocirca  quod  ait  Petrus  ,  elementa  calore  foluentur. 

&  in  praefentia  ,  terra ,  &  qu«  in  ipfafunt  opera  exuren¬ 
tur,  &  elementa  iqnis  calore  tabefccnt .  infignem  quam¬ 
dam  mutationem  indicant.  Non  iuerim  tamen  in¬ 
ficias,  cum  terram  ,&  opera  exurenda  dicit,  nonnul¬ 
lam  terrae  exuftionem,&  caeterarum  rerum  interitum 
indicari.  Solet  enim  Scriptura  ita  plerumque  loqui, 
vt regionem  quampiam  exuri, &  cremari  dicat,  cum 
quae  in  illa  funt,  flammis  abfumuntur.  Hanc  porro 
innouationem  ignis  conflagratio  perficiet,  vt  praeter 
b  lib.4  &  eos,  quos  fupra  nominaui ,  aflerit  Origenes  b,quas 
con.Celf.  omnes  fordes  ab  elementis  abfterget  ,&  alienas  ad¬ 
mixtiones  abfumet. 

XVIII.  Crediderim  etiam  nonnihil  perfedionis  extrinfe- 
cus  addendum  ,  vt  optime  declarant  Chryfofto- 
e  epift.ad  mus  c,  &  D.Thomas  d,  erit  enim  terra  lucida,  & 
Theod.  Ia-  peruia  in  fuperficie  non  aliter ,  ac  vitrum  •,  aqua  cry- 
ant^med1'  ^a^um  imitabitur, aer  coelum, ignis  autem  aftra :fiue 
^dir’48  fluia  hasc  eis  claritas  intrinfece  adhaerebit ,  fiue  quia 
q.t.arr.4.  extrinfecus  a  coeleftium  corporum  fplendore  in  ea 
redundabit.  Quo  modo  vero  terrae  corpus  alioqui 
opacum  ,  ac  denfum  pellucidum  efle  poflit ,  ac  per- 
uium  Theologi  viderint;  ego  quidem  miraculum 
non  neceflarium  temere  admittendum  non  cenfeo. 
Vt  igitur  redeam  ad  Petrum,  terra  exurenda  dicitur, 

&  quaecuque  in  illa  funt  penitus  abfumenda.  Quod  ( 
autem  attinet  ad  verba;  quod  ait,  elementa  calore  fl¬ 
uentur.  Graece  eft  Y.*v<r iiSp*  XuvdfsvTft/jhoc  eft,  aftttan- 
tia-,  foluentur  autem  dixit, quafi  idem  (ignificet.quod 
e  ad  Rom.S.  ait  Paulus  e.  Ipfi  creatura  liberabitur  a  feruitute  cor - 
**•  ruptionis ,  quafi  dicat,  a  captiuitate ,  aut  feruitute  fol¬ 

uentur, vt  enim  alibi  dixi,  res  creata:  coguntur  nunc 
turpem  quamdam  feruitutem  fetuire,dum  in  Deum 
peccantibus  opitulantur, &  quodam  modo  feruiunt: 
quod  vero  ait ;  qua  in  ipfafunt  opera  exurentur, Grxce 
dixit  Apoftolus  kol&xmm*)  indicans  omni  ex  parte 
con cremanda,atque  abfumenda  efle,  videturque  ea 
potilfimum  intelligere  ,quae  hominum'  Audio,  ac  la¬ 
bore  perfeda  funt ,  ea  fiquidem  omnia  coelcfti  illo 
incendio  conflagrabunt.  Rcde  autem  monet  Oe- 
cumenius  dixifle  Petrum  opera  ,  quas  in  terra  funt, 
comburenda 'efle,  non  autem  homines ,  quod  vni-  I 
uerfim  de  omnibus  accipio  ,  nam  impios ,  ac  repro¬ 
bos  igne  illo  inflammandos  iam  fupra  docui, quam¬ 
quam  ne  ipfi  quidem  penitus  abfumendi  funt ,  vt 
apud  inferos  in  omnem  aeternitatem  igne  tor¬ 
reantur. 

IX.  Curru  igitur  hac  omnia  diffluenda  fint  ,  quales  , 
oportet  vos  ejfe  tn  fanlhs  conuerfdtionibus  ,  ac  pie¬ 
tatibus.']' 

j  Id  pro  certo  ponitur  ,  omnia,  quas  (pedantur,  & 

diliguntur  in  vita  penitus  abfumenda ,  cum  tamen 
adeo  incertum  fit ,  quando  hasc  futura  fint,  vt  dixe¬ 
rit  aliquando  Chriftus  diem  illum  extremum  ne¬ 
dum  ab  Angelis  ,  fed  ne  a  filio  quidem  hominis  co-  1 
gnofei.  Illud  eft  extra  omnem  controuerfiam  tam 
diu  flaturum  mundum,  quoad  prasdeftinatorum  nu- 
f  Hom.11.in  merus  expleatur.  Origenes  certe  hac  de  re  alicubi  f 
lib.Iof.  hunc  in  modum  feribir.  Ex  quo  aditenit  Saluator  finis 
erat  iam  mundi ,  denique  ipfe  dicebat ,  peenit  entiam  agite , 
appropinquauit  enim  regnum  coelorum  ,  fed  retinuit  ,  & 
reprejfit  diem  confummationis  ,  &  adeffe  prohibuit.  Fi¬ 
dens  enim  Deus  Pater  falutem  gentium  per  ipfum  filum-. 
po[fe  conflare,  dicit  ad  eum.  Pete  d  me,&  dabo  tibi  gentes 
hereditatem  tuam ,  &  poffeffonem  tuam  terminos  terra. 


Cap.  III. 

Donec  ergo  paterna  pollicitatio  compleatur,  &  Ecclefia  ex 
diuerfis  nationibus  crefeant ,  atque  introeat  tota  gentium 
plenitudo ,  &  tunc  demum  omnis  Ifirael folueur  ,  dies  pro¬ 
ducitur  ,  differtur  occafus ,  nec  vrnqmm  folo  cumbit ,  fed 
fernper  exoritur,  dum  credentium  cordibus  Sol  iuftitia  lu¬ 
men  veritatis  infundit.  Cum  vero  repleta  fuerit  menfura 
credentium  ,  cir  deterior  iam  ,  ac  decolor  atas  vltima  ge¬ 
nerationis  aduenerit,  cum  increfcente  iniquitate  refrigefeet 
caritas  multorum, eft  perpauci  remanferint ,in  quibus  fides 
inueniatur ,  tunc  iam  abbreuiabuntur  dies. 

Porro  quod  ait  Origenes  in  priori  Chrifti  aduen-  1 1. 
tu  extremum  mundi  diem  fururum  fuifle,  liberius 
didum  videtur, &  abfque  vlloprorfus  fundamento, 
ramdiu  autem  flare  mundum, donec  fidelium, &  ele- 
dorum  numerus  expleatur, verifllmum  eft,  videtur¬ 
que  fignificari  in  Apocalypfi  a ,  cum  didumeft  iis,  acap.tf.i  t» 
qui  fub  altari  prasftolabantur,vt  requiefeerent,  adhuc 
tempus  modicum ,  donec  compleantur  confer ui  eorum ,  eft 
fratres  eorum ,  qui  interficiendi  funt ,  ficut  eft  illi.  Colli¬ 
git  autem  Petrus  ex  mundi  occafu  ,  quales  oporteat 
efle  fideles  ,  quod  etiam  fccifle  videtur  Paulus,  cum 
ad  Corinthios  b  fcripfit.  Hoc  itaque  dico  fratres,  tem-  ^  *«®or.7. 
pus  breue  eft,  reliquum  eft,  vt  eft  qui  habent  vxores ,  tam-  *** 
quam  non  habentes  fint ,  eft  qui  flent ,  tamquam  non  flen¬ 
tes  t  &  qui  gaudent  ,  tamquam  non  gaudentes ,  eft  qui 
emunt, tamquam  non  poffi dentes, eft  qui  utuntur  hoc  mun¬ 
do, t  amquam  non  utantur, praterit  enim  figura  huius  mun¬ 
di.  Eft  autem  Chrifti  aduentus.cum  ad  iudicandum 
venerit  partim  timendus  , partim  etiam  amandus; 
feribit  enim  Auguftinus  c  ,  ludicium  Dei  nnmquid  c  Pf-IO°- 
tantummodo  formidandum  eft, non  amandum  t  formidan¬ 
dum  malis  propter poenam ,  amandum  bonis  propter  coro- 
narh.  Et  alibi  d.  Si  amamus  Chrifturn  ,vtique  eius  ad-  d  pf.  147- 
uentum  de  f  der  are  debemus. 

Quapropter  rede  omnino  fcripfir  Gregorius  c  III. 
Vifionem  diftrifli  ludicis ,  quam  iuftus  vehementer  expe-  elib.ji  Mor. 
clat ,  iniuftus  venire  reformidat.  Ifte  namque  labores  fuos  caP>l 
confderans  mercedem  retributionis  quarit ,  eft  caufit  fuse 
meritum  fckns  prafentiam  iudicis  expetit.  Ille  vero, qui  in- 
iuftitia  fuss  meminit,  venire  Indicem  perhorre  frit ,  aclufque 
fios  examinari  metuit, quia  damnarifi  examinetur, nouit. 
u4duentmn  ludicis  non  diligunt ,  nifi  qui  incaufa  fuafe 
habere  iuftitia  meritum  fidunt.  Certe  Chriftus  apud  Lu-  . 

cam  f  iuftis  dixit.  His  autem  fieri  incipientibus  reftici Luct-i.iSi 
te,  eft  leuate  capita  veftra,  quoniam  appropinquat  redem¬ 
ptio  veftra ;  illam  videlicet  redemptionem  pollicetur, 
de  qua  loquitur  Paulus  g,  cum  ait.  Sed  . &  nos  ipfi  gadRom.8. 
primitias  Spiritus  habent  es,  eft  ipfi  intra  nos  gemimus  ad-  1 J  • 
optionem  filiorum  Dei  expeBantes  redemptionem  corporis 
noftri.  Redimenda  enim  funt  corpora  noftra  a-mife- 
ra  quadam  feruitute,  qua  cogimur  corporeis  necefli- 
tatibiis  obtemperare ,  quod  caput  eft ,  a  moriendi 
neccflitate  redimemur, quomodo  idem  Paulus  ait*,  h  Phil.j.io. 
Saluatorem  expetlamus  Dominum  noftrum  lefiiim  Chri- 
ftum ,  qui  reformabit  corpus  humilitatis  noftra  configura¬ 
tum  corpori  claritatis  fuse.  Qualis  autem,aut  quanta  (ic 
hasc  dignitas  his  verbis  vtcumque  explicat  Chrylo- 
ftomus.  Papa,  inquit,  illine ,  qui  ad  dexteram  Patris  fi¬ 
det,  conforme  fiet  hoc  corpus  ?  illi  qui  adoratur  ab  Ange¬ 
lis  ?  illi ,  cui  aftant  incorporales  illa  virtutes  ?  illi ,  qui  eft 
fiuper  omnem  principatum ,  poteftatem,&  virtutes  illi  con¬ 
forme  fiet  ?  Si  ergo  totus  orbis  lachrymis  fumptis  eos  defle¬ 
ret, qui  ab  iftafipe  deciderunt, nim  digne  collachrymaretur, 
quod  cum  promijfiio  nobis  fit  fkSla ,  corpus  noftrum  futu¬ 
rum  ita  gloriofo  Chrifti  corpori  conforme ,  illi  cum  Damo - 
nibus  abeunt? 

Negari  omnino  non  poteft ,  quod  alicubi  monet  I V. 
Hieronymus  ,  grande  audaci  a,  purao^  conficientia  effle  i  Matth.<. 
regnum  Dei  poftulare  ,  &  iudtcium  Dei  non  timere.  Ve- 
rumtamen  Paulus  non  modo  non  rimet ,  fed  porius 
cum  gaudio  expedat ,  fic  enim  alicubi  ait.  Ego  enim 


Catholica?  Epill  1 1  Petri.  505 


irtm  delibor, &  tempus  refilutionis  mea  inflat,  bonum  cer¬ 
tamen  certam, cufflum  confummaui, fidem firuaui,  in  relj- 
qiio  repoflta  eftmihi  corona  iuftitia,qnam  reddet  mihi  Do¬ 
minus  in  illa  die  iufius  I udex .  Quod  fi  Gentiles ,  qui  a 
Cluiftiana  Ipelongiflime  aberant ,  agnofeebant  ta¬ 
men  mortem  efle  miferx  cuiufdamferuitutis  termi¬ 
num,  quid  exiftimare  debent  ij ,  quibus  coeleftia  ,  6c 
immortalia  bona  promittuntur  ?  Certe  de  Socrate 
*!  3(1  Phila-  feribit  Grcgorius  *  Nazianzenus  ,  ab  Athenienfibus 
"rmtn*  ad  mortem  damnatus ,  atque  in  canere  agens  de  corpo¬ 
re  ,  quafi  de  alio  ergaftulo  cum  difcipulis  differebat,  cum¬ 
que  fugere  poffet ,  recufauit  ;  poflquam  autem  cicuta  ei 
oblata  efl  perlibenter  accepit  ,  perinde  ac  fi  non  lethale 
poculum  acciperet  ,  fed  propinando  amicos  ad  potan - 
b  ad  Martia  dum  inuitaret.  Ex  Platone  vero  feribit  Seneca  b.  Sa- 
eap.ij.  pient  is  animus  totus  in  mortem  prominet ,  hoc  vult ,  hoc 

meditatur ,  hac  femper  cupidine  fertur  in  exteriora  ten- 
c  lib.i.dc  dens.  Denique  M.  Tullius  c  ,  viros  bonos  ,  ait ,  & 
®iac’  lapientes  ,  qualis  erat  Socrates ,  quafi  cygnos  cum 
laude  ,  & r  voluptate  mori ,  quia  fcilicet  pra:uident, 
&  quodam  modo  diuinant,quid  in  morte  fit  boni. 

V.  Qui  igitur  rerum  omnium  interitum  prieftolatur, 
nec  de  futuro  Chrifti  aduentu  ,  eiufque  feuerilfimo 
indicio  quidquam  dubitant ,  ita  fi  lapiant ,  mores, 
vitamque  fuam  componunt,  vt  venientem  Iudicem 
nulla  ratione  formident.  Quocirca  rede  ait  Petrus 
hinc  facile  colligi ,  quales  nos  efle  oporteat ,  in  [an¬ 
tiis  conuer fitionibus  ,  ac  pietatibus.  Nam  fi  hrec  om¬ 
nia  peritura  aliquando  funt ,  nequaquam  magni 
facienda  videntur ,  cum  animus  hominis  immorta¬ 
lis  haec  omnia  infra  fe  habeat ,  quippe  caduca  ,  & 
d  li.j.deira.  mortalia.  Rede  autem  Seneca  d.  Ego ,  inquit,  nihil 
caP'32"  magis  fuaferim  ,  quam  [umere  ingentem  animum ,  & 
hac ,  propter  qua  litigamus,  difeurrimus ,  anhelamus ,  vi¬ 
dere,  quam  humilia,  &  abiecla  fint, nulli,  qui  altum  quid¬ 
dam  ,  aut  magnificum  cogitant  ,  refpicienda.  Et  re  vera 
abflrahunt  a  reSlo  diuitia ,  honores ,  potentia ,  &  ea ,  qua 
opinione  hominum  cara  [unt ,  pretio  fuo  vilia ;  ne  [cimus 
aftimare  res ,  de  quibus  non  cum  fama ,  fideum  rerum-, 
natura  deliberandum  efl.  Nihil  habent  ifta  magnifi¬ 
cum ,  quod  mentes  noflras  in fe  trahat. ,  prater  hoc , 
-Inpf.48.  quod  mirari  illa  confueuimus.  Quare  Bafilius  e  cum 
de  diuitiarum  contemptu  non  pauca  difieruiflet, 
fubdit.  Ne  eflo  circa  prfflentia  hac  pufillo  ,  aut  deie- 
Biore  animo ,  quin potius  vitam  illam-,  mihi  operitor 
Hnpf,tfi.  beatam prorfusy nec vllp  fine  claudendam.  Et  alibi f.  Si  ■ 
tibi  multa  vndique  quafi  ex  copiofiffmis  fontibus  afflu¬ 
xerint  opes, noli  luculentam  illarum  recipere  copiam  i  diui- 
tia  fi  affluant  mihi,  cum  admiratione  hanc  fufeipito  vocem , 
fluxa  efl  diuitiarum-,  natura  ,  fuos  poffeffores  torrente 
prarapido  ocyus  prater currit ,  alios  alio  modo  apta  mu¬ 
tare  Dominos.  Quemadmodum-,  fittuius  ex  alto  fluens 
loco  , ita  fubito  exuberat,,  vt  flantes  in  ripa  quandoque 
attingat.  Simul  vero  vbi  attigit  mox  fecedit  ,  fle  & 
opum  lubrica  decliuitas  pcrnicioflfflmam  exhibet  ex  pro- 
lapflone  leuiffmam  fui  prfflentiam  aliud  ex  alio  natam-, 
permutare. 

VI.  Multa  deinceps  addit,quibus  luculenter  oftendit, 
hsec  mortalia,  8c  caduca  bona ,  quae  tanti  aplerifque 
fiunt ,  inftabilia  efle  ,  &  leuiflimo  momento  nouos 
dominos  admittere ,  &  mutare.  Componendus  igi¬ 
tur, firmandufque  efl:  animus,vth;ec  omnia,  quae  coe¬ 
li  ambitu  concluduntur, nec  magni  aeftimentur  ,  nec 
magnopere  appetantur, nec  denique,vbi  poflidecur, 
ftudiofius  retineantur ,  nec  fi  amittantur ,  acerbiori 
ludu  deplorentur,  cum  aliquando  tandem  deferen¬ 
da  fine.  Ho  c  igitur  efl,  quod  ait  Petrus  ,  cum  hac  om¬ 
nia  difflo  luenda fint ,  quales  oporteat  vos  effle  in  fanBis  con - 
«efflationibus  ,  &  pietatibus.  Animus  quippe  tran¬ 
quillus  ,  Sc  bene  compofitus  fuas  omnes  externas 
adiones  ita  moderatur  ,  vt  fanditatem  ,  morum- 
Eened.  InBinian.  in  Epifl.  Canon, 


A  que  innocentiam  non  fo Ium  prtefeferat  iple ,  fed 
alios  fuo  exemplo  ad  omnem  pietatem ,  ac  fiindita- 
tem  informer. 

Sic  etiam  docuit  idem  Petrus  3 ,  cum  dixit.  Con-  V 1 1. 
uerfitionem  inter  gentes  habentes  bonam, vt  in  eo, quod  de-  3  ep.i.c.i.ia 
treBant  de  vobis ,  tamquam  de  m.dfflaBoribus ,  ex  bonis 
operibus  vos  conflderantes,  glorificent  Deum  in  die  vifita- 
tionis.  Bonam  autem  ,  ac  landam  conuerlationem 
delcribit  Bafilius  b.  Equidem  ,  ait ,  illam  ego  exifti-  b  Rogul.fui'. 
mo  honeftam ,  &  ex  ordine  effle  viuendi  in  communi  fide -  difp.14* 
lium  ficietate  rationem  ,  in  qua  membrorum  inter  fe 
corporis  fimditudo  conferuatur  ,  vt  videlicet  alius  fit , 
qui  oculi  locum  obtineat ,  cui  fcilicet  regenda  totius  fo- 
cietatis  delata  procuratio  fit ,  quique  &  qua  iani-,  jk- 
Ba  fint  aut  probet  ,  aut  improbet  ,  &  qua  facienda 
ante  prouideat ,  diligenterque  confideret.  Alius  stem  qui 
aurium,  ac  manus  in  iis  audiendis jraBandifque,  qua  au¬ 
diri,  ac  traBari  conueniat ,  qua  in  re  finguli  ex  ordine  fin- 
gulorum  inter  fe  membrorum  fimilitudinem  attingant. 

Cumque  plura  in  eam  lentendam  difieruiflet ,  con¬ 
cludit.  Quaobrem  debet  vnufquifque  eo  in  loco, in  quo  efl, 
ftudium futim  abieBa  profflus  omni  cunBatione  alacriter 
prafeferre. 

Gregorius  vero  Nazianzenus  c  nihil  ait  referre  quo  VII I. 
habitu  fimus ,  &  cum  quibus  confuetudinem  habeamus,  c  Orac.ij. 
modo  nos  ita  comparemus  ,vt  flue  fili  fimus ,  mentem  a 
finfibus  contrahamus ,  flue  cum  altis  vefflemter ,  in  com¬ 
muni  hominum  coetu  tamquam  in  ficreto  viuamus ,  at¬ 
que  inter  eos  ,  qui  minime  philofiphantur  ,  philofiphia 
fiudia  colamus ,  &  quemadmodum  area  illa  Noe  ,  qua 
m  diluuio  dilmium  euafit ,  atque  ingens  illud  Afofis  ffle- 
daculum  ,  hoc  efl  ,  ille  montis  rubus ,  quem-,  ignis  vrens 
non  perurebat  ,  eodem  modo  nos  qmque  nec  ex  vulat 
contagione  detrimentum  vllum  contrahamus  ,  quemad¬ 
modum  nec  adamas  ab  iis ,  a  quibus  percutitur ,  &  pro 
virili  noftra  curemus  ,  vt  ali /  per  nos  meliores  effician¬ 
tur.  Quantopere  autem  a  malorum  confuetudine 
canendum  fit,  docet  Chryfoftomils  d.  RcfurreBio-  ^  6 

nem,  ait,  Theodore,  non  ambigis  fore  ,  &  illud  calefte  iu-  Theod-Mo* 
dicium  ,  quod  nos  pofl  finem  vita  huius  expeBat.  Om-  na<” 
nes  ,  inquit  B.  Apofiolus ,  nos  aftare  oportet  ante  tribu¬ 
nal  Chrifii ,  vt  referat  vnufquifque  propria  corporis, prout 
gefflt  ffliue  bonum  ,fme  malum  non  incafflum  gehenna 
cum  poenis  denunciatur  ,  nec  fruflra  tot ,  ac  tantorum 
bonorum  pramia  praparantur  :  vmbra  autem  quadam, 
ipslfque  vmbris  inanior ,  nequiorque  eft  conuefflatio  faci^- 
laris,  plena  periculorum,  plena  tormentorum  extremo  cui¬ 
dam  firuitio  fubiugata. 

Porro  Apoftolus  numero  multitudinis;  infan-  IX. 

Bis ,  ait ,  conuefflationibus.  Tum  quia  neceflario  cum 
pluribus  verfandum  eft  ,  tum  quia  fignificat  vira:  ra¬ 
tione  omni  ex  parte  integra, findam,  perfedamque 
efle  oportere;  quodipsudep/e,wi!>w  accipiendu  eft, 
vt  enim  audore  Dionyfio  e,aflirmat  Theologi, necef-  e  c.+  dc  diu.' 
fe  eft  bonum  ex  integra  caufa,  hoc  eft ,  omnibus  fuis  nom- 
partibus,  ac  numeris  perfedu, atque  ablolutu  exifte- 
re.  Conuerlationem  verd  Gnece  dvagpi^iv  a  pietate, 
lioceft  dhnZda.  diftinguit;quod  illa  relpiciat  ciuilem, 
atque  humanam  confuetudinem  inter  hoipines,htec 
autem  ad  Dei  cultum  potiflimiim  referatur ;  vtrum- 
que enim  neceflarium  eft,  vt  egregie  explicat  Pau¬ 
lus  f.  Prouidentes ,  ait,  bona  non  tantum  coram  Deo, fed  fadRoni.ii, 
etiam  coram  omnibus  hominibus.  *7, 

Ait  autem  Bernardus  g,  debet  quifque  quantum,  X 
poteft  ,  fi  irreprehenfibilem  exhibere  ,  pnmhm  quidem  g  Serm.  dc 
coram  Deo ,  fed  deinde  etiam  coram  hominibus.  Tum  tripl.iud. 
allatis  Apoftoli  verbis  fubiicic.  Tribus  fi quidem  modis 
prouidemus  bona  coram  hominibus, id  eft ,  habitu,  aBione, 
fer  mone.  Habitu  ne  fit  notabilis  ,  aBione  ne  fit  reprehen- 
fibtlis  ,  firmone  ne  fit  contemptibilis.  Tribus  etiam  mo- 
dis  coram  Deo ,  cogitatione,  affle  Bione,  &  intentione, nam* 

V  v  &cogi 


506  Explanatio 

&  cogitatio  debet  effe  fanBa,vnde  fit  tp  tum  efi.  Cogitatio 
[ancla  feruabit  te  ,  &  affeclio  pura ,  intentio  retia.  Sunt 
autem  tria  ijla ,  id  efi ,  cogitatio  ,  ajfeflio,  intentio  in  ani¬ 
ma  ,  fed  in  ea  quoque  propriis  fingula  loci*  diftincla  vi¬ 
dentur.  Nam  cogitatio  in  memoria  efi,  affeElio  in  volun¬ 
tate,  intentio  in  rattone.Et  plura  deinceps: certe  Augu- 
*  lib.de  fid.  ftinus  *  ex  hoc  loco  eorum  impietatem  refellit ,  qui 
&  oper.c.14.  olim  folam  fidem  fufficere  docebant  ad  falutem, 
quod  etiam  noui  haeretici ,  quafi  mali  ouipeifimi 
corui  auideariipuerunr,&  quotidie  fuis  fedtatoribus 
impudenter  inculcant ,  cum  tamen  hoc  loco  Petrus 
fandam  conuerfationem  ,  ac  pietatem  exigat, quod 
deinde  in  iis, quae  confequuntur  ,  planius  ,  ac  fufius 
b  cap.i.ie.  explicat.  Luculenter  autem  hacipfa  b  epiftola  do¬ 
cuerat  ,  cum  dixit.  Sataoite ,  vt  per  bona  opera  certam 
vefiram  vocationem,  &  eleclionem  jaciatis. 

ii.  ExpcElantes ,  &  properantes  in  aduentum  diei ,  per 
quem  coeli  ardentes  foluentur,  &  elementa  ignis  ar¬ 
dore  tabefient  f\ 

I.  Duo  quaedam  valde  perfe&a  exigit  Petrus  vt  vi¬ 
delicet  ita  conuidum  ,  confuetudinemque  fuam  fi¬ 
deles  cum  omnibus  componant,5c  pietatem  aduer- 
fus  Deum  colant ,  quali  non  expe&ent  folum ,  fed 
valde  etiam,  atque  auide  expetat  Chrifti  aduentum, 
non  priorem  illum  quidem  ,  quem  praeftolantur  Iu- 
daei,fedfruftra,  cum  iam  praeterierit 5  verum  pofte- 
riorem  illum,  quo  haec  mundi  moles  ardore  ignis 
ambufta  in  melius  commutabitur.  Expedatio  fane 
affiduam  cogitationem,  &  lollicitam  quamdam  dili- 
cLuc.11.35.  gentiam  exigit  ,  de  qua  Chriftus  in  Euangelio  c. 

Sint ,  inquit ,  lumbi veftri  pracinEli,&  lucerna  ardentes 
in  manibus  vefiris ,  &  vos  fimiles  hominibus  expeclantt- 
bus  Dominum  fuum  ,  quando  reuertatur  d  nuptiis  ,  vt 
cum  venerit ,  &  pulfauerit ,  confeflim  aperiant  ei.  Qui¬ 
bus  verbis  non  folum  expedandum  monet, fed  etiam 
expiedationis  modum  praeferibit 3  qua  de  re  italo- 
<5  Serm.  39.  quitur  Auguftinus  d .  Lumbos nofiros  accinSlos  effevo- 
de  yerb.  Do.  ^  lucernas  ardentes  3  quid  efi  lumbos  accinElos  ? 

declina  a  malo  3  quid  efi  lucernas  ardentes  habere  ?  hoc 
efi  ,  &  fac  bonum.  Quid  efl ,  quod  adiunxit ,  &  ait. 
Et  vos  fimiles  efiote  hominibus  expeftantibus  Dominum 
fuum ,  quando  reuertatur  d  nuptiis  3  nifiquodin  illo  pfal- 
mo [equitur,  lnquin  pacem ,  &  perfequere  eam  ?  hac  tria, 
e  eap.14.1j.  hoc  efi  ,  abfiinentia  d  malo ,  &  operatio  boni ,  &  [pes  pra- 
mij  Aterni  commemorata  funt  in  felibus  Apofiolorum  e , 
vbi  feriptum  efi ,  quia  docebat  eos  'Paulus  de  continen¬ 
tia  ,  de  iufiitia  ,  &  [pe  vita  at  er  na.  Ad  continentiam 
pertinet ,  fint  lumbi  veftri  accintH  3  ad  iuflitiam  perti¬ 
net  ,  <&  lucerna  ardentes ;  ad  expeti  at  ionem  Domini  per¬ 
tinet  ,  qua  efi  [pes  vitA  ater  na.  Ergo  declina  d  malo , 
hac  efi  continentia  ;  hi  funt  lumbi  accincti  5  &  fite 
bonurru  ,  hac  efi  iufiitia  3  ha  funt  lucerna  ardentes 5 
quare  pacem-* ,  &  fequere  eam  3  hac  efi  expetlatio  futuri 
jaculi. 

1 1.  Sic  etiam  Paulus  rait.  Vt  abnegantes  impietatem, 

fadTit.i.tt  facularia  deftderia  fobrie ,  e?  tufie ,  &  pie  viuamus  in 

hoc  faculo  expeilantes  beatam  fpem  ,  &  aduentum  gloria 
g  In  paru.  magni  Dei.  Quem  locum  expendens  alicubi  8  Ber- 
Ser.Serm.ir.  nardus  eadem  pene  ratione  docet  Chrifti  aduentum 
expedandum  elfe.  Impietas  ,  ait  ,  erat  incredulitas , 
quia  Deum  nec  credebamus ,  nec  colebamus,  Deum  enim-, 
ficut  pium  efl  colere  ,  ftc  impium  efl  abnegare.  Sacula- 
ria  defideria  funt  concupifcentia  carnis  ,  concupifcentia 
oculorum  ,  fuperbia  vita ,  qua  trahunt ,  &  inclinant  ad 
amorem  faculi.  IfHs  abnegatis  viuithomo  fobrie  refranans 
concupifcentiam  carnis ,  concupifcentiam  oculorum ,  fttper- 
biam  vita  3  poflquam  vero  incipit  efie  fibrius, contra  dupli¬ 
cem  ebrietatem  duplicem  ponit  fibrietatem  3  ebrietas  exte¬ 
rior  ,  voluptatum  effnfio  ,  interior  curiofitattm  occupatio ; 


Cap.III. 

l  econtrd  fibrietas  exterior  voluptatum  refratwio  ,  inte¬ 
rior  curiojitatum  exclufto.  Ita  viuit  homo  fobrie  quan¬ 
tum  ad  fi  ipfum  ,  iufte  quantum  ad  proximum ,  qui  exhi¬ 
bet  quod  iufium  efi ;  iufiitia  efi  in  duobus  ,  in  innocen¬ 
tia  ,  &  in-,  beneficentia  3  innocentia  iuflitiam  inchoat, 
beneficentia  confurnmat  3  pie  quantum  ad  Deum ,  pietas 
efi  in  duobus ,  vt  de  nobis  non  prAfitmamus ,  fed  in  Deo 
perfeite  confidamus ,  vt  per  eum  omnia  mundi  impedimen¬ 
ta  vincamus. 

Addit  ,•  Et  properantes  in  aduentu  diei  Domini.  Graece  IIL 

(mLS'avlac  hoc  cft,  feftinantes ,  feu  accelerantes ,  vt  non 
folum  Chrifti  aduentum  praeftolentur  ,  fed  etiam 
optent,  vt  quamcitiffime  Chriftus  adueniat,quod vt 
fupra  dixi,  eorum  eft  proprium  ,  qui  in  Chriftianae 
virtutis  ftadio  magnos  fecere  progrelTus,ldqne  Chri- 
1  ftus  Dominus  in  oratione  Dominica  petendum  mo- 
nuit,cum  enim  dicimus ,  Adueniat  regnum  tuum',  in¬ 
terprete  Auguftino  »  hunc  eius  aduentum  flagita-  a  ep,  ur 
mus, ait  enim,  quod  feu  velimus,  feu  nolimus ,  vtique  ve-  1 1. 
niet,  defidenum  nofirnm  ad  illud  regnum  excitamus ,  vt 
nobis  veniat ,  atque  nos  in  eo  regnare  mereamur.  Nam 
vt  ait  Paulus  b ,  iuftitiae  corona  repofira  eft  iis,  qui  di-  b  i.Tim,4.j 
ligunt  aduentum  eius.  Quo  loco  Anfelmus ;  aduen¬ 
tum  luditis, inquit,  non  diligunt,  nifi  qui  in  caufifua  ha¬ 
bere  fi  iufiitia  meritum  fciunt.  Et  Theodoretus  :  Amat 
Domini  aduentum ,  qui  illius  leges  [equitur ,  &  ex  illis  vi¬ 
tam  infiituit. 

Quxrit  autem  Chryfoftomus  c  ,  quonam  modo  I V. 
quis  diligat  aduentum  Chrifti, &  tefpondet3  Si  de  c  Hom.y.in 
;  cim  prafentia gaudet  3  qui  vero  in  eius  gaudet  prafentia,  Pol*-adTini. 
digna  gaudio  facit, opes  omnes,  fi  opus  fit,  atque  ipfitm  ani¬ 
mam  ponet  vt  bonis  fruatur  at  emis ,  vt  fecundum  ipfiut 
aduentum  congruo  habitu  mereatur  afficere  cum  fiducia, 
cum  gloria,  cum  claritate,  hoc  efi,  diligere  aduentum  eius\ 
qui  illius  aduentum  diligit, omnia  faciet,  vt  ante  vnmerfi - 
lem  illum  fingularis  fiat  ad  eum  quidam  Saluator is  aduen- 
tus.  Quis  vero  ifle  eft  ?  audit  dicentem  d  ipfitm  Dominum  d  Ioan,i4, 
nofirum,qui  diligit  me  mandata  mea  firuabit,&  veniemus 
ego,  &  Vater ,  &  manfionem  apud  eum  faciemus.  Itaque 
qui  Dei  aduentum  diligit ,  is ,  quantum  in  ipfo  eft. 

Dei  aduentum  accelerat, hoc  eft,optat  vt  quamcitif- 
fime  Chriftus  veniat.  Ne  quis  autem  ludxus  prio¬ 
rem  aduentum  adhuc  expedaret,pofteriorem  Chri- 
fti  ad  nos  aduentum  deferibensair.  Ver  quem  coeli  ar¬ 
dentes  foluentur,  &  elementa  ignis  ardore  tabefient.  Ea¬ 
dem  videlicet  inculcans  ,  qux  paulo  ante  copiofius 
explicuerat  3  illos  enim  coelos  ignis  ardore  foluen- 
dos  ait,  quos  poft  diluuium  igni  repofitos  fuifte  di¬ 
xerat, hoc  eft,aere,vt  diximus, terrae  finitimum.  Nam 
quamuis  inter  do&os  in  difputationem  vocetur, coe- 
leftes  ne  globi  incendio  perurendi ,  purgandi ,  atque 
immutandi  fint ,  ea  tamen  de  re  ne  verbum  quidem 
hoc  loco  facit  Apoftolus, qui  perpetuo, vrapparet,de 
aere  loquitur, &  ob  eam,  quam  nipra  attuli,  caufam, 
addit,  &  elementa  ignis  ardore  tabefient,  Graece  ^.Vxrt- 
nttf, id  eft ,  aftuantia  liquefient,  aut  liquefient  3  fupra  di¬ 
xerat  7ictf)i\dlGt7cq.a.\ia  quadam  metaphora  vt  monufi 
hic  vero  refpicere  videtur  ad  ceram ,  aut  plumbum, 
aut  aliud  quidpiam  fimile,  quod  calore  liquefiat ,  vt 
fignificet  eodem  ferme  modo  fote  aliquando, vt  ele¬ 
menta  nimio  ignis  ardore  colliquefcant,  ab  eo  enim 
ftatu ,  in  quo  nunc  funt,  plurimum  recedent. 

Porro  hoc  Petri  argumentum  eleganter  expreflit  V. 
Ifidorus  <  Pelufiota.  Si  coelum,  inquit,  libri  inftar  con-  e  l>b.i.epi(l. 
uoluitur,&  afira  cadunt, &  Orion, ac  terra, &  omnia, qua  lS8‘ 
ipfius  coplexu  coercentur,  igne  conflagrant ,  cunildque  nu¬ 
da, &  aperta  manno  illi  dominica  prafentia  dieipraparan- 
tur.  Ecquid  ipfi  in  curia  laboras,  ac  non  vt  rationes  reddi¬ 
turus  te  praparas,  verum  vt  criminum  expers,  atque  inco¬ 
gnitus  futurus  pccnitentia  differs Vide  igitur  ne  tum  deni¬ 
que  tibi  in  mentem  veniat  poenitentia ,  cum  dtfperaticm 


Catholica  Epift.  1 1.  Petri.  507 

fili  locus  erit.  C «et erum  quod  air  Petrus.  Elementa  A  exiftimandum  fit, dica nonritamulro  poft,  nunctan 
ignis  ardore  tabefient) nonnullam  dubitandi  materiam  tum  aio ,  ne  fomniafle  quide  ■  Apoftolu  ftoc  inane^ 


aEcclef.T.4.  prxbet,fiquidem  Salomo  *,  terram  aitfore  fempiter- 
mm)Generatio,mc\\iix.,praterit,(jr  generatio  aduenit,ter- 
bli.17.M0r.  ra  autem  in  aternumftat.  Merito  autc  ait  Grcgorius  b, 
cap.  j.  quceri  po(fc,cum  per  Salomonem  dicitur.  Generatio  pra- 
teril,  &  generatio  aduenit,  terra  vero  in  aternum  flat ,  cur 
B.  lob  omnia  humiliari  afferat ,  &  auferri, qua  verba  per- 
fimilem  habent  cum  Apofiolo  Petro  fintentiam)  quod  enim 
lob  ait,  humiliari, &  auferri,? etrus  dicit, tabefcere,fiu  li¬ 
que  fiere.  Refpondet  autem  Gregorius  in  hsec  verba. 
Qucrd  tamen  facile  di  fi  ut  imus  ,fi  terra ,  &  coelum ,  vel 
qualiter  tranfiat  ,  vel  qualiter  maneat-  diftinguamus, 
vtraque  namque  hac  per  eam,  quam  nunc  habent ,  imagi¬ 
nem  tr an  fiunt,  fid  tamen  per  effentiam  fme  fine  fubfiftunt. 
Ci.ad  Cor.  7  Hinc  namque  perpaulum  c  dicitur.  Pratent  enim  figura 
d  Match.ij.  huius  mundi)  hinc  per  fimetipfam  Veritas  d  dicit.  Coelum, 
(Sr  terra  tranfbunt, verba  autem  mea  non  trafibunt.  Hinc 
adloannem  c  angelica  voce  perhibetur.  Erit  coelum  no - 
uum,&  terra  nona, qua  quidem  non  alia  condenda  fiunt, fid 
hac  ipfa  renouantur.  Coelum  igitur, &  terra  &  tranfit,  & 
erit,  quia  ab  ea,  quam  nunc  habet ,  fipecie  per  ignem  tergi- 
tur  ,&  tamen  in  fiua  fiemper  natura  feruntur  \vnde  per 
Pfalmifiam  f  dicitur.  Mutabis  ea  ,  &  mutabuntur  ,& 
plura  deinde  )  quocirca  merito  fubdit  Petrus. 

13.  Nonos  vero  coelos  nonam  terram  fecundum  pro- 
miffa  ipfius  expellamus ,  tnu  quibus  iuflitia  ha- 


e  Apoc.i 


f  pf.  101. 


I.  Sic  plane  dixit  Ifaias  Z.Ecce  enim  ego  creo  coelos  nouos, 

feap.tf  5 .17.  &  terram  nouam.  Rurfils  h .  Sicut  coeli  noui,&  terra  no - 
cap.6tf.li.  Ua,qu£  ego  facio  flare  coram  me, dicit  Dominus.  Et  Ioan- 
i  cap.n.r.  nes  in  Apocalypfi  ‘ .  Et  vidi ,ait,  coelum  nonum,  &  ter¬ 
ram  nouam, primum  enim  coelum, & prima  terra  abiit,  & 
mare  iam  non  efl.  Supra  autem  oftenfum  eft,  quanam 
ratione  eunda  innouanda  fint ,  fiuc  harc  innouatio 
Iudicis  aduentum  precurrat,  fiue,  quod  magis  reor, 
iudicium  fequatur.  Merito  autem  ambigitur,  quos 
coelos,  &c  quam  terram  intclligat,  cum  mox  addat: 
in  quibus  iuftitia  habitat, qtue  verba  fi  refeiaturad  cce- 
lu  nonum,  nouamque  terra, plane  fignificare  videtur, 
cceleftia  corpora  fore  noua,  quia  in  illis,  vere ,  caelo 
empyreo  etia  comprehenfo  iuftitia  habitat,  fiquide  in 
illam  caslefte  patriam  nihil  coinquinatu  penetrabit. 
1 1.  Igitur  qui  Chiliaftarum  impietate  fequuntur, no¬ 
uos  caelos, nouamque  terra  interpretantur  haec  infe¬ 
riora  corpora, quae  mftoru  vfui  deftinanda  putat, qui 
in  iis  mille  annos  cumChrifto  regnaturi funt,integci 
quidc>&  puri, atque  omnis  labis,&  culp?  prorfus  ex¬ 
pertes,  fed  omnibus  tame  corporis  voluptatibus  af¬ 
fluentes, qu$  quidem  haerefis  licet  magna  cx  parte  vi¬ 
ris  fandiflimis  Papise,  Iuftino,Irenseo  ,  aliifquenon 
paucis  fucum  fecerit,  iam  pridem  ab  Ecclefia  explo- 
fa,  meritoque  damnata  non  poteft  ad  huius  loci  ex¬ 
planatione  pertinere,ncc  vllo  modo  admittenda  eft. 
k  Ifaiastfj.  Itaque  quamuis  Cyrillus  k  Alexand.&Hieron.k  de 
a’thcrcis  globis  ,carieftibufque  corporibus  hac  verba 
accipiant,  eaque  innouanda  efle  affirment ,  vt  fupra 
etia  monui, non  video  tamen, quomodo  inhis,fi  ter- 


gmentum,tantu  abefle,vt  probaricj  praeterqua  quod 
non  fatis  intelligo,quce  na  in  illis, qui  originaria  hhc 
inquinati  funt, vera  concipi  iuftitia queat.Malim  dgn 
caelos  nouos  ,  ac  terram  nouam  intelligere  eo  plane 
modo, quo  fupra  diximus, haec  omnia  nobis  finitima 
corpora  immutanda,atque  innouada  e  ffe;  quomodo 
etia  Ifaiam,  &  Ioanne  inrerpreror.  Dchrs  enim  vere 
affirmat  Apoftolus  nouu  coelum,  Sc  nouam  terramra 
nobis  expedari.Nam  etia  qui  Latine  feribut  caelum 
pro  aere, no  raro  vfurpant.Sic  enim  loquitur  M.Tul- 
lius  a .  (i telum  hoc,in  quo  nubes, imbres, ventique  aguntur,  ali.r.Tufcu. 
quod  &  kumidum,&  caliginofium  efi propter  exhalationes  Tj 
rerra.Neque  aliter  loquitur  Virgilius  b .  Coelumqurfe-  c'i_i.ad  Mas* 
®  renat.  Sic  omnino  Tertullianus  c,de  Sole  ad  coelum.  ■  tyrxs. 

Quid  autem  fit, quod  mox  fubiicit  Petrus^w  quibus  i  V» 

iuftitia  habitat :  nondu  liquec; fateor  exiftimaffe  non¬ 
nullos  verba  illa  no  ad  corpora  innouata,fcd  ad  eos, 
qui  eam  innouationem  expedant,  referenda  effc^  vt 
fenfus  fit,ccelu  nouum,&  terra  nouam  expedamus, 
nos  quidem  qui  iuftitia  colimus, nam  caeteri,qui  vo¬ 
luptatibus  corporis  indulgcc, nihil  de  futura  vita  co¬ 
gitant  ,  quod  quia  viris  dodis  valde  probatur  ,  non 
prorfus  reficiendum  puto-, vero  tamen  limiliiis  credi¬ 
derim  referri  ad  caelum,. &  terram  ,  vt  his  verbis  ex¬ 
plicet  Apoftolus, pofteoru  corporum  innouationem 
nullam  in  mundo  fore  impietatem,  tuc  flquidem  res 
omnes  creatas  liberandas  a  feruitute  corrupcionis,vt 
-  loquitur  Apoftolus  d;  in  libertatem  gloria  filiorum  E) ei.  d  ad  Rom.8. 
Quo  videtur  fpedafle  Cyrillus  e,  cum  dixit  \vtenim 
prtncipio  terra  ob  Ada prauaricationem  fubiecla  maledi- 
ilioni  fuerat  ,fic  ob  Chrifti  obedientiam  benedictionem  afi- 
fequuta  eft  fed  &aho  quodam  modo  terram  ipfiam  liberam 
omni  mulediEUone  reddidit, quippe  nouos  coelos ,  nouamque 
terram, vt  ipfe  promi  ferat , expellamus,  ficut  &  fapientijft- 
nius  ille  Saluatoris  noftri  difiipulus  afferit. 

Quamobrem  iuftitia  in  corporibus  innouatis  ha-  V, 
denus  dicitur  habitare, quia  non  amplius  corpora  il¬ 
la  vanitati  feruient ,  atque  adeo  iis  prorfus  fordibus 
carebunt,  quibus  propter  hominum  flagitia  in  hac 
mortali  vita  quodammodo  inquinantur  :  cum  enim 
peccantium  vitam  foueanr,ac  tueantur,  eorum  qup- 
que  fceleru  foeditate  aliqua  ratione  inficiuntur.QuA 
fortafTe  fpedauit  Oecumenius,qui  nouos  ccclos,no- 
D  uamque  terram  futuram  dixit,  vt  iuftoru  nouitatem, 
quoad  eius  fieri  poteft  ,  repraefentent.  Fateor  fi  hxc 
explanatio  admittatur,iuftitite  nomen  no  ita  proprie 
accipi ,  ne  cum  Origene  {  his  etiam  corporibus  fen-  f  lib.  1.  Pc- 
fum,ac  mentem.ac  propterea  etiam  peccatum, &  ve-  nar  c-7- 
ram  iuftitiam,  acfanditatem  tribuamus.  Fauet  huic 
explanationi  Ambr.S  qui  hoc  modo  explicat  verba  giib.f.ep.n 
Pauli  !l  ,  quia  ipfa  creatura  liberabitur  a  feruitute  corru-  h  ad  Koid.8 
ptionis  in  libertate  gloria  filiorum  Dei.  Quomodo  enim  lI* 
omnia  creata  nu</  quide  funt  aliquo  modo  inftrume- 
ta,&  adiumenta  fiagitioiu,itafada  mutatione  in  ho¬ 
minibus, extindifque  penitus  priftinis  flagitiis^quan- 
tum  in  ipfis  eft,  pietatem  ,  ac  iuftitiam  creata  omnia 
colent,  qux  propterea  dicitur  in  iis  habitare. 

Ambrofius  autem  eleganti  quadam  profopoperia 


ra  praefertim  comprehendatur  habitatura  fit  iuftitia,  E  rebus  inanimis  non  modo  cognofcendi  vim,fed  imi- 


III. 


cum  prxfertim  viri  Sandi  ad  coslum  empyreum  vna 
cum  Chrifto  regnaturi  inuehendi  fint,impij  vero  ad 
inferos  perpetuo  cruciandi  fint  demergendi. 

Sunt,qui  putent, caelum  nouum, terramque  nouam 
iis  infantibus  permittenda  efTe ,  qui  cum  nihil  vm- 
qua  perpetrarint  in  vita,quo  commune  omnium  Pa¬ 
rentem  Deum  ad  iram, atque  vltionem  prouocarint, 
originaria  tame  labe  coinquinati  obierut,vt  naturali 
quada  felicitate  beataque  vita  perfruantur,  quceabl- 
que  iuftitia  intelligi  nequit.  Sed  quid  de  hac  lcntctia 
Bentd.luf  iniiin.m  Epift.Cation . 


tationis  etiam  ftudium  tribuit,  quafi  mortales,  dum 
tolerat  diuinam  bonitatem  imitentur. Sic  aure  loqui¬ 
tur.  illius  ergo  imitaies  bonitate  coeleftes  enatura  licet  tn- 
gemifiant ,  quod  mundi  huius  vanitati  fubiecla  fint-,  conf¬ 
lantur  fi  tamen, quod  liberabuntur  d  feruitute  corruptionis 
in  libertate  gloria,cum  filiont  Dei  adoptio  venerit ,  qua  eft 
vniuerforu  redeptio.Hac  itaque  ratione  dixit  Petrus, i» 
quibus  iuftitia  habitat ,  quafi  rebus  creatis  iufte  redda¬ 
tur  innouatio  ,  quod  tadiu  vanitati  fubiedae  fuerint, 
Sc  iniquorum  hominum  improbitatem  pertulerint, 
V  v  i  Quod 


5o8  Explanatio  Cap.  1 1 1 


Quod,  veib  jit,noaos  coelos,  nouamquc  terram  ex- 
pt£fc.ui,ad  ftatum  mundi  refertur,  qui  poft  iudicium 
futurus  eft.  Qualis  autem  poft  illam  innouationem 
Omnino futurus  fit, non  conuenit  inter  omnes;neque 
enim  apparet,quis  eius  innouationis  vfus  iit  futurus, 
quia  neque  rerum  ortus,  neque  interitus,  qui  ad  ho¬ 
minum  vfum,  commoditatemque  refertur,  necefla- 
riuserit ,  cdm  iufti  quidem  in  beatorum  coetu  aeuo 
fempiterno  perfluentur  3  impij  vero  apud  inferos 
numquam  eeflaturis  fuppliciis  cruciabuntur. 

V 1 1.  Itaque  recentiores  nonnulli a  terram  aiunt  multo 
a  Hiero.Sa-  fore  amCEnjorem,  pulchrioremquead  eorum,  vt  fu- 
trifi  ho  cru-  praindicaui ,  infantium  vfum,  qui  communi  totius 
,cis  e.?.  Am-  naturae  labe  infe&i  obierunt, cum  neque  caelo  digni 
biof.Cfcther.  fint,  neque  inferorum  fuppliciis  cruciandi  videatur, 
Jioc  loco.  hoc  muncJ0  naturalem  quamda  beatitudinem 

-  ’ .  nadi  omnis  prorfus  mali  expertes  beatam  vitam  tra- 
dudturi  fint  in  omnem  aeternitatem.  Quamquam  au- 
b  Sot-i.dc  tem  haec  fententia  ab  aliis  Theologis  b  refellitur, eo- 
nat.  &  gtat.  rum  tamen  argumenta  non  magnam  videntur  haber 
re  vim.  Mihi  certe  videtur  valde  fufpefta  fententia, 
&  quod  nullo  ftabili  fundamento  nitatur  ,  8c  quod 
d  Pelagiano  dogmate  ab  Auguftino  faepius  damnato 
c  Aug.Ub.dc  non  admodum  abhorrere  videatur.  Siquidem  ille  c, 
ljserel.c.88.  cum  alicubi  errores  Pelagij  recenfet ,  inter  caetera  il¬ 
lud  reprehendit  ,quod  eius  fe&atores  ,  infantibus, 
etiam  fi  non  baptizentur,  extra  regnum  quidem  Dei.fed 
tamen  ater  nam, & beatam  quamdam  vitam  pollicentur^ 
i  lib.  i.  de  quod  idem  hi  Theologi  affirmant.  Alibi  d  vero  qua- 
peccatotum  fi  hanc  fententiamperftringensait..A/«/^jg«#rex»o- 
imetjt.  *  tc'  firo  arbitrio  pr&ter  baptifmurn  Chrifti  fal'ss  aterna  pro¬ 
mi  .cap.  2. 3.  infantibn4 ,  quam  non  promittit  Scriptura  dtui- 

na  humani*  omnibus  ingemis  praferenda.  Et  poftnon- 
e  -cap.  14.  nulla  e.  Nec falus,nec  vita  mrna  fine  baptifmo  fperadaeft. 

y  III.  Rurfus  alio  loco  f  coa&um  ait  fuifle  Pelagium 
f  ep.io*.  hanc  fuam  lentendam  damnare  tamquam  a  Chri-f 
ftiana  fide  alienam ,  deinde  allatis  Chrifti  verbis 
Xof^.c .5 3  apud  loannem  S.  Nift  manducaueritis  carnem filij  ho¬ 
minis. ,  &  biberitis  eius  fangttinem,  non  habebitis  vitam  in 
vobis.  Confeftim  fubiicit.  Vtiqtte illam  (nimirum  vi¬ 
tam)  qm  poft  hanc  mortem  futura  eft,  &  contra  Apoftolt- 
ea  Sedis  auRoritatem,vbi  de  hac  ipfa  re  cum  ageretur,  hoc 
teftimonium  adhibitum  eft  Euangelicum ,  ne  paruuli  non 
baptifati  vitam  poffe  habere  credantur  ,  &  contra  ipftus 
Pelagij  verba  apud  Epifcopos,  vbi  anatbematifauit  eos, 
qui  dicerent  infantes  non  baptizato;  habere  vitam  ater- 
b  ep.18.  nam.  Illa  *>  vero  apettiflima  funt.  Quffquu,  ait,  nobis 
dixerit,  quemquam  in  refurreclione  mortuorum  viuificari 
poffe  nift  in  Chrifto  ,  tamquam  peftis  communis  fidei  dete- 
ftandus  eft.  Item  que.  Quifquis  dixerit ,  quod  in  Chrifto 
viuificabuntur  etiam  paruuli ,  qui  fine  Sacramenti  eius 
participatione  de  vita  exeunt ,  hic  pro  fello  &  contra  Apo- 
ftolicam  pradicationem  venit,  &  totam  condemnat  Eccle- 
fiam  ,  vbi propterea  cum  baptifandis  paruulis  feftinatur, 
&  curritur  ,  quia  fine  dubio  creditur  ,  aliter  eos  in_, 
Chrifto  viuificari  omnino  non-,  poffe.  Qui  autem-, 
non  viuificatur  in  Chrifto ,  reflat  vt  in  eadem  damnatione 
i  Rom.j.18.  mAneat ,  de  qua  dicit  Apoftolus  ‘  ,pervnius  delicium  in 
omnes  homines  ad  condemnationem , 

I  X»  Non  negarim  tamen  alib  fortafle  Pelagianum  do¬ 
gma  referendum  efle ,  quod  illius  fedbatores  vitam 
aeternam, &  quidem  fupranaturalem  a  coelefti  regno 
diftinguerent,&hanc  quidem  infantibus  non  bapti¬ 
zatis  tfibueret,illud  omnino  negaret.Hi  vero  Theo¬ 
logi  naturalem  quamda  beatitudinc,quae  natura:  vi¬ 
ribus  comparari  pofle  creditur,concedendam  putat, 
quod  qua  maxime, vt  apparet, a  Pelagiano  errore  di- 
fcrepat.Sed hoc  ipsu  omnino  videtur  incredibile,ne- 
que  enim  citra  miraculum  poflent  illi  infantes  vel 
fubito  rerum  omnium  fcientiam  confequi ,  vel  fine 
Magiftro  quamuis  longiffimo  temporis  decurfu  fibi 


compararc.Hac  autem  naturalium  rerum  cognitione 
iublaca,nulla  ne  naturalis  quidem  reliqua  poteft  efle 
beata  vita:  quod  idem  dixerim  de  virtutibus, quibus 
humani  mores  componuntur,  8c impotentes  libidi¬ 
num  morus  comprimuntur.  Itaque  magno  confenlu 
Theologi  affirmant,  eos  in  Limbo  detinendos ,  cor¬ 
porei  quidem  doloris,&  cruciatus  penitus  expertes, 
omni  tamen  beata  vita  carentes. 

Quae  cum  ita  fint,  qualis  futurus  fit  in  mundi  in-  X. 
nouatione  rerum  inferiorum  ftatus,no  videtur  om¬ 
nino  exploratum.  Nam  cum  Petrus  dicat, terram,  & 
ea, quae  in  ilia  funt  opera  comburenda.mirum  ftmix- 
ta,aut  animantia  rurfum  reuocanda  ccnfeantur.cum 
nulli  praefertim  vfui  fint  futura  •,  atque  haec  videtur 
comunior  Theologorum  a  fententia. Anfelmus  bta-a  't14.flifi.48 
men,quem  alij c  libenter  fequuntur,  ait,  terra,  qua  in  b  elucid. 
gremio  fuo  corpus  Domini  confouit,tota  erit ,  vt  paradifus,  Patfficn 
&  quia  SanRorum  [anguine  eft  irrigata, odoriferis  floribus,  Pud  Cattuf. 
rofis,  violis  immarcefctbiliter  erit  perpetuo  decorata.  Sed  ir>  48. 
cum  ortus,atque  interitus  rerum  non  fit  futurus,quis 
credat  herbis, ac  plantis  immortalitatem,  &  quidem 
fupra  naturam  concedendam  efic?  Certe Nemcfius  d  J  hb.  T^c 
homini  tantum  propter  anim^  immortalitate  fenipi-  Phii0.^  c‘ 
terna  vita  tribui  polTe  contendit.  Cceli  porro  motum  Nyilinf"* 
poft  iudicium  ceffaturu  omnes  Theologi  affirmat, & 
praeclare  docet  Ambrofius  c.Siquide  n’it,Coelipcribut,  elib.x.ep.it 
&  caelum, &  terra  prateribit,pofiea  autem  &  Sol,&  luna, 

&  catera  ftellaritm  lumina  requiefeent  in  gloriam  filio¬ 
rum  Dei, quando  erit  Deus  omnia  in  omnibus , 

1 4.  Propter  quod  cariffirnt  hac  expettantes  fiat  agite  im¬ 
maculati  ,  er  inuiolati  ei  inueniri  in  pace.~\ 

* 

Quanam  ratione  extremus  mundi  dies  expe&an-  I. 
dus  fit  deinceps  docet, cum  praefertim  in  illo  neceflc 
fit,mortales  omnes  ante  Chriftu!udicemfifti,vt  prae¬ 
teritae  vitae,  omniumque  fuarum  adionum  rationem 
reddant.  Et  quide  Sapiens  f  prudenter  monet  paran-  f  Ecclc.iS.i» 
dam  ante  iudicium  iuftitiam.Et  aliquanto  poft.  Ante 
iudiciu,inqui:,mierroga  te  ipfum,&  in  conffetlu  Dei  in - 
uenies  propitiationem.  Denique.  Ne  verearis  vfque  ad 
mortem  wjhficari,  quoniam  merces  Dei  manet  in  aternum. 

Et  profe&o  cum  multa  funt,  quae  fideles poffinr  ad 
virtutis  ,  Chriftianaeque  perfe&ionis  ftudium,  atque 
amorem  inflammare,  tum  praecipue  Angularem  vim 
1  habet  extremi  iudicij  recordatio  ,  quod  egregie  do¬ 
cet  Bafilius  g  his  plane  verbis.  g  In  pf.34, 

Si  quando, z\x.,te  fenferis  ad  vnum  aliquod  cieri, ac  pro-  I L 

filire  peccatum ,  mihi  ad  mentem  reuoca  formidabile  illud 
nec  vllimortaliu  tolerabile  Chrifti  iudicium, in  quo  quidem 
prafidet  Index  in  alto,&  fublimi  throno, aftabit porro  crea¬ 
tura  omnis  pratrepida,&  intremifeens  ad  ipftus gloriofum, 

&  illuftrtm  aduentum :  eo  finguli  quique  fiftentur  de  his 
examinadi,quA  quifque  ge [fit  in  viuis, deinde  eos,  qui  mul¬ 
ta  perperam  in  vita  admif erunt, horrendi  quidem, ac  triftes 
circumflabunt, angelis  igne  paratum  contuentes, ignem  fpi- 
r antes  propter  propoftti  amarulentiam,  vultu  prsfeferentts 
nolli  afftmilem  pro  moerore  ,  atque  hominum  odio.  Subin 
confpicient  barathris  in  imum  patens, tenebras  impermeabi- 
les quidem  illas, ignemque  obfturum  .caufticas  quidem  vires 
habentem, luce  vero  deftituturn. Et  plura  deinceps. 

Merito  igitur  ait  Petrus  fatagite  ,  Graece  cmvJjQn*,  III. 
hoceft,omni  ftudio,ac  folicituaine  contend;te',date 
diligenter  opera  3  immaculati, inquit, &  inuiolati  in- 
ueniri,Gr?ee  £am\oi  ^  «V"«»iS/,id  eft, maculae, ac  la¬ 
bis  omnis  expertes ,adeo  vult  fideles  ab  omni  fcelere, 
ac  turpitudinis  nota  efle  alienos  3  id  aute  triplici  po¬ 
ti  Ulmum  ratione  fiet.Primum  quide, fi  quis  diuinam 
maieftate  cun£ti  cernentem  fetnper  fibi  praefentem 
cotemplctur.quod  vifus  eft  infinuare  Deus  ipfe,cum 
ad  Abrahamfi  h  dixic .Ambula  cora  me, &  ejto perfeclus-,  h  Gen.17. :. 

quo 


Catholica?  Epift.  1 I.  Petri. 


509 


a  Prou.j.tf.  quo  fpedans  Salomon a  ait.  In  omnibm  viis  tuis  cogi¬ 
ta  illum ,  &  ipfe  diliget  greffus  tuos.  Eodeinquc  modo 
b  cap.4.tf.  Tobias  b  fenior  filium  monet.  Omnibus,  inquit,  die- 
c  cap.tf.8.  bui  viti.  tua  in  mente  habeto  Deum.  Et  Michaeas  e. 

Indicabo  tibi ,  ait,  0  homo ,  quid  jit  bonum,& quid  Domi- 
nus  requirat  d  te,  vtique  facere  indicium,  &  diligere  mife - 
ricordiam,&  pollicitum  ambulare  cum  Deo  tuo.  Praeclare 
4  epift.  ad  autem  dixit  Ignatius  d.  Memento  Dei,&  non  peccabis. 
Heron.  Clemens  vero  e  Alexandrinus  ,  hac  polum  ratione ft, 
*  lib.j.p*-  vt  quis  numquam  labatur , fi ‘Deum  fibi  ipfifemper  adejfe 
exislimet.  Et  quod  magis  mirere  ,  Seneca  f.  Sic  viue, 
inquit,  cum  hominibus, tamquam  'Deus  videat  ,/ic  loque¬ 
re  cum  Deo ,  tamquam  homines  audiant.  Hoc  fpedafie 
gDan.1j.13.  vifa  eft Sufanna 8  fandiffima foemina,  cuius  funt haec 
propemodum  aurea  verba.  Melius  ejl  mihi  incidere  in 
manus  vejlras ,  quam  peccare  in  conffeElu  Domini.  Eo- 
h  Vl.  17. 13-  demque  modo  Dauid  Quoniam  omnia  indicia  eius 
in  confftclu  meo ,  &  iujhtias  eius  non  repuli  a  me ,  &  ero 
immaculatus  cum  eo,&  obferuabo  me  ab  iniquitate  mea. 

X  V.  Deinde  diuinorum  beneficiorum  recordatio  in 
generofo  praefertim  pedore  magnam  vim  habet  ad 
t  Gcn.j?.  9.  prohibenda  peccata.  Ita  Iofeph  *  negat  fe  polle  con¬ 
tra  Dominum  fiium  peccare, a  quo  ita  humaniter,ac 
liberaliter  habitus  erat.  Atque  haec, ni  fallor,funt  illa 
k  cap.  114.  vincula, de  quibus  loquitur  Dominus  apud  Ofeamk. 

In  funiculis,  inquit,  Adam  traham  eos ,  &  in  vinculis  ca¬ 
ritatis.  Adde  diuinas  pollicitationes  ,  quibus  tam¬ 
quam  quibuldam  vinculis  nos  fibi  Deus  obligat,  & 
t  Ser.  detri-  obftringitjde  quibus  F une, h\<\uk, quodam 

plici  cohir.  modo  alligatus  ejl  Redemptori,  fi  quis  forte  dum  vehemen- 
vincul.  clau.  ttori  tentatione  turbatur ,  proponit  fibi  honeflatis  intuitum, 
^ut‘u*  memoriam  promijfionis ,  &  hocititerim  fe  fune  retinet ,  ne 
propofitum  penitus  abrumpat.  Quantum  autem  pro  di- 
"udTueuft  uinis  beneficiis  ipfi  bonorum  omnium  au  dori  de- 
«om.?.  S  beamus,  docet  A  udor  ra  libri  de  contritione. 

V.  Ipfe  porro  Auguftinushunc  plane  in  modum  dif- 
n  Ser.tf7.de  (erit  n  .  Fecit  enim  nos,  cum  non  ejfemus,  reparauit  nospo- 
temp.  fiea> c'um pgriijjemus,  mortem  fufeepit , pretiofo  nosfangui- 

ne  liber auit ,  ad  inferna  defeendit ,  de  faucibus  nos  aterna 
mortis  eripuit, coelorum  nobis  etiam  prarnia  promifit.  Hac 
omnia  fratres  dtlettijfmi  pio,  &  benigno  animo  cogitantes , 
quantum  poffumus  cum  ipfius  adiutorio  beneficiis  fuis  vi¬ 
cem  rependere  feslinemus.  Non  reddamus  mala  pro  bonis, 
fed  quantum  poffumus  voluntati  eius  obtemperare  fideliter 
fiudeamus,  totis  viribus  innitentes ,  vt  pracepta  ipfius  ma¬ 
gis  nobis  pariant  de  fequacitate  remedium,  quam  de  tranfi 
grejfionc  iudicium.  Et  plura  deinceps,  quae  ad  fandi  ta- 
tem  ,  atque  innocentiam  retinendam  plurimum 
valent. 

VI. *  Poftremo  eodem  pertinet  Dei  timor  ,  quem  Ber- 

o  loco  indic,  nardus  0  clauo  comparat ;  de  quod  Dauid  t  .Confige 

timore  tuo  carnes  meas. Nam,vt  ait  Bafilius  9  .Quemad- 
,  '  '  modum  qui  corporis  membra  habent  clauis  transfixa,  ad 

actionem  quamlibet  immobilia  ea  retinent ,  fic  ij ,  quorum 
animam  occupauit  Dei  timor,  omnem  prorfus  importunam 
peccati ,  &  obfireperam  occafionem  vitant.  Timenti  itaque 
non  ejl  inopia,  hoc  ejl ,  nulla  ad  complectendam  virtutem 
defit  facultas, cum  per  timorem  ab  indecora  otnni,&  abfur- 
da  actione  reuocatur ,  er  impeditur,  fed  perfcEtus  ejl ,  nullo 
t  Sertfy  de  bonorum, quod  humana  coueniat  naturajeflitutus.  Multa 
temp.  *  etiam  in  earndem  fententiam  feribit  Auguftinus  r . 

VII.  Sed  audore  Bernardo  nihil  validius  caritate,quae 

fSer.de ttip.  glutinis  vim  obtinet ,  de  quo  legimus , glutino  bonum 
cohxr.  vine.  qllo  peo  adhaerere  cupiebat  Dauid ,  cum  diceret, 
elan.gliu.  mem  adharere  Deo  bonum  ejl.  Hac  igitur  poti  fir¬ 

mum  ratione  fatagendum  eft  fidelibus, vt  immacula¬ 
ti,  &  inuiolari  inueniatur.Pro  inuiolatis  autem  Graece 
dixit  Apoftolus  <»’|Utou*iTo;,hoceft,inculpati,&  Momi 
morfibus  minime  obnoxifiquod  de  iis  vere  affirmari 
poteft,qui  vitae  innocentiam  colunt.  Ita  dixit  Ioan- 

t  ep.i.c.j.11.  nes  1 .  Si  cor  noftrum  non  reprehenderit  nos  fiduciam  ha- 
Bened. lufiiniun .in  Epifi. Canon. 


A  bemusad  Deum.  Etlob  a.5»  iniquitatem  ,  qua  ejl  in  ma -  a  cap.iu4. 
nu  tua,abtfuleris  d  te,  fr  non  man ferit  in  tabernaculo  tuo 
tniuBitia ,  tunc  Icuare  poteris  faciem  tuam  abfque  macula , 

&  eris  flabilis ,  &  non  timebis.  Hoc  quippe  exigit  iurc 
fuo  a  nobis  Deus, qui, vt  ait  Patrius  b .  Elegit  nos  in  ipfo  b  a£*  Ephef. 
ante  mundi  confUtutionem,vt  e  fiemus  fanEti ,  &  immacu-  ^0[0p 

lati  in  confpeElu  eius  in  caritate.  Et  alibi  c.  Reconciliauit  t 
in  corpore  carnis  eius  per  mortem  exhibere  nos  fancios ,  & 
immaculatos ,  &  inreprehenjibiles  coram  ipfo.  Addit  Pe¬ 
trus,»»  pace, illam  videlicet  pacem  innuens,qua  Deus 
nobis  placatur  ,  quae  dicitur  bencuolentia  ,  Graece 
*u</Wa,haec  enim  pax, interprete  AuguAino, exuperat,  ^  Philip, 
vt  ait  Paulus  d,  omnem  fenfutn ,  &  cuBodit  corda,  <fr  in-  4'7‘ 
telligentias  noftras.  Eorum  vero  potiffimum  animos 
occupat ,  qui  immaculati ,  &  inuiolati  reperiuntur, 

B  hoc  eft ,  qui  bona  conficientia  praediti  fiunt. 

1  f  •  Et  Domini  noEln  longanimitatem  faluttm  arbitrami- 
nificut  &  carijfimusfrater  noEler  Paulus  fecundum 
datam  fibi  fapientiam  fcripfu  vobis. 

Mire  congruunt  haec  cum  fiuperioribus  ,  nam  qui  I. 
dixcrat,Chrifti  aduentum  expedandum,  atque  adeo 
etiam  expetendum  ,  addit  nunc  eius  tarditatem,  & 
cundationem  ad  eledorum  fidutem  referri ,  atque 
idcirco  fideles  monet ,  vt  illam  aequo  animo  ferant, 
fibique-perfiuadeant ,  fore  illam  iuftis  ,  atque  eled^s 
falutarem,  tum  quia  multi  forte  pnedeftinati ,  atque 
eledi  interea  fidem  compledentur ,  aut  cum  Deo  in 
gratiam  redibunt,  tum  etiam  quia  interea iufti  fiua 
C  merita  nouis  incrementis  amplificabunt,  dum  multa 
pro  Chrifti  nomine  perferre  cogentur  ,  &  Chriftia- 
nas  adiones  frequentabunt.  Ait  igitur.  Et  Domini 
noflri  longanimitatem  fitlutem  arbitramini ;  Graece  ym- 
xpod-uyixr, qua  videlicet  tam  diu  hominum  fcelera, at¬ 
que  flagiria  tolerat,  neque  pro  meritis  mortales  vlci- 
fcitur.  Sic  Paulus  c.Suslinuit,  inquit,»»  multa  patientia  e  Rom. 

vafa  ira,  apta  in mttntum ,  Graece  y.aT»pri<ryiva  «f  dvd-  9‘lt‘ 
Xftay.Hanc  ergo  ait  Petrus  falute  arbitramini, quam- 
plurimis  enim  procul  dubio  fiilutcm  afferet. 

Nam  vtait  idem  Paulus  f,  hiec  ipfaDei  feu  pa-  1 1* 
tientia ,  feu  longanimitas  a  diuina  benignitate  profi-  ^  Rom* 
cifcitur ,  quae  ad  poenitentiam  adducit.  \  Egregie  enim  t*4' 
fcripfit  Auguftinus  6.  Ne  putetis  gratis  ejfe  malos  in  hoc%>  'n  ' 
mundo ,  &  nihil  boni  de  illis  agere  Deum.  Omnis  malus 
D  aut  ideo  viuit ,  vt  corrigatur ,  aut  ideo  viuit » vt  per  illum 
bonus  exerceatur.  Er  quidem  cum  peccator  ex  peda¬ 
tur  a  Deo  ,  vt  refipifeat ,  8c  corrigatur  ,  eximia  quae¬ 
dam,  ac  lingulatis  Dei  mifericordia  cenfenda  eft, 
de  qua  Hieremias  ’’ .  Mifericordia  Domini ,  quia  non  h  Thren.  3 . 
furnus  confumpti ,  quia  non  defecerunt  miferationes  eius.  ii" 

Atque  hac  ratione  Dauid ,  aliique  eius  fimiles  ,  Sc 

ipfe  Paulus  Apoftolus  falutem  confequuti  fiint ,  qui  . 

hac  feclufa  mifericordia  omnino  perituri  erant- * 

Quanti  autem  haec  mifericordia  facienda  lit,  lucu  quatuormi- 
lenter  docet  Bernardus  ‘ .  feiat. 

‘ Paruam ,  ait,  mifericordiam  dico ,  expeclationcm  qua  1 1 E 
non  ftatirn  punit  peccantem,  fed  expeclat  ad  poenitentiam, 
paruam  autem  non  in  fe  ,fed  ad  comparationem  aliarum. 
sHioquin  magna  plane,  magna  omnino  mifericordia  expe- 
E  Elatio  Domini  ejl ,  nam  peccantem  Angelum  omnino  non 
expeElauit, fed  pracipitauif,  hominem  quoque  peccat  em  non 
diftulit  ,fed protinus  expulit  de  Paradifo.  Nunc  iarn  ex 
pectat' dijfmulat ,  fuslinet  decem  annis ,viginti ,  vfque  ad 
feneElutem,&  fenium.  Et  fi  confideremus  quanta quam- 
plurima  peccata  quotidie  fiunt, nonne  leuia  reputamus  ilia, 
qua  tam  continuo  damnationis  excepere  fententiam  ?  Et 
aliquanto  poft.  Hanc  ergo  mifericordiam  Domini ,  qua 
tardat  ferire  paratus  ignofeere ,  paruam  non  quidem  in  fe 
ipfa,  fed  aliarum  comparatione  nominaui ;  quia  hacfiqiu- 
dem  fola  fuerit, nullatenus  fujjicit  ad  falutem. 

Vv  5  Solet 


IV. 


5i° 


Explanatio  Cap.  111. 


Solet  autem  Deus  interdum  rebus  aduerfis  im-  A  omnibus  Pauli  Epiftolis  accipere  ,  cum  enim  ageret 


probos  ad  faniorem  mentem  ,  &  faliibriora  confilia 
a  eap.18.  i?-  reuocare.Quam  ob  caufami  dixit  \fa.ia.s3. Tantummodo 
fiola  vexatio  wtelleEhim  dabit.  Ita  enim  intelligunt  im- 
pij  Deum  efle  iuftiffimum  fcelefum  vindicem.  Sic 
fc  cap.K'.?.  alibi  dixit  idem  Ifaias  b.  Cum  feceris  indicia  tua  in  ter¬ 
ra,  iuHitiam  difeent  habitatores  orbis. Quo  loco  Hiero¬ 
nymus,  Quam  diu  ,ait,  non  exerces  indicia  tua  fiup  er  ter¬ 
ram,  &  nec  bonis  bona ,  nec  malis  retribuis  mala  3  iuftitia 
tudo  Domine  Deus  ignoratur  in  terra.  Cum  autem  indi¬ 
ci]  die  pro  qualitate  operis  vnicuique  reddideris  quod  me¬ 
retur,  tunc  infiitia  tua  cognofcetur  in  orbe  terrarum ,  qua 
prius  apud  incredulos  videbatur  iniufta.  Quamquam 
Hieronymus  ad  extremi  iudicij  diem  iuftitix  decla¬ 
rationem  refert ,  cum  tamen  alijdeea  iuftitia  loqui 


prophetam  non  dubitent  ,  qux  interdum  in  hac  B  brxos  feripta ,  maxime  elucet. 


de  verbis  Pauli ,  qux  iciibitad  Corinthios  4.  Si  quis,  a  ep-i.c.j.ec 
autem  fiuperadificatjitper  fundamentum  hoc  aurum,  ar-  ll* 
genium, lapides  prettofos  J.igiia  fanum ,  flipnlam\cdc\u<\tt . 

Si  autem  ifta  &  vera  ,xb  clara  funt ,  procul  dubio  in  illa. 

Jtpofioli  fententia  alius  requirendus  efl  intellectus, atque  in 
his  deputanda  efl, qua  Tetras  dicit, ejfe  in  feriptis  eius  qua¬ 
dam  difficilia  intellectu.  Sed  vt  apparet  de  proxima  fc- 
quenti  fententia  agit  'Auguftfnus.de  qua  mox  dicen¬ 
dum  erit ,  in  qua  procul  dubio  loquitur  Petrus  de 
omnibus  Epiftolis  Pauli, hic  autem  lingulare  quem¬ 
piam  locum  innuit  ex  Epiftola  adHebixos,cum  di¬ 
cat  Paulum  ad  eofdem  fcripfifle  ,  quos  ipfe  alloqui¬ 
tur.  Sapientiam  autem  Pauli  nominat,  qux  cum  in 
omnibus  Epiftolis, tum  praecipue  in  ea,quxeftadHe- 


mortali  vita  exercetur ,  quaeque  nonnumquam  im¬ 
pios  erudit ,  8c  iuftos  magnopere  confirmat ,  de  qua 
e  Pfal.j7.11.  re  Dauid  c .Litabitur  iuttus, cum  viderit  vindictam, ma¬ 
nus  fuas  lauabit  in  [anguine  peccatoris.  Quem  locum 
d  iS.Mor.  explicans  Gregorius  d  eleganter  docet,  impiorum 
e,l*‘  fupplicium  ,  &  iuftis  ,  &  improbis  plurimum  pro- 
delle.  Dum  itaque,  ait ,  alienum  interitum  conspiciunt. ., 
reuocantur  ad  cor ,  vt  recogitent,  fuum  ,  &  unde  alius  ad 
tormenta  dicitur  ,  a  tormento  alitas  inde  liberatur.  Strin¬ 
git  ago  fuper  eum  manus  fuas  ,  quia  'confp  icit  in  aliena 
poena  quid  timeat» ,  &  dum  delinquentem  fle  percuffum 
conff  icit ,  dijfoluta  fua  opera  iuslitia  vigore  constringit , 
sleque  fit ,  vt  qui  iniquus  viuens  multos  ad  culpam  tra¬ 
xerat,  delecbtione  peccati ,  quofdam  moriens  a  culp , 


VIII. 


uocet  terrore  tormenti  3  atque  haec  quidem  de  im-  C  Omnis  fapicnha  a  Domino  Deo  efl ,  fiuc  taquam  a  con- 


Obferftant  autem  nonnulli  Petii  modeftiam  ,  & 
caritatem  ,  quod  futim  olim  reprehen forem  non  fo- 
lum  laudet ,  fed  etiam  cariflimum  fratrem  appellet, 
quafi  nihil  penitus  eius  libera  obiurgationc,increpa- 
tioneque  fuerit  offenfus,vel  indignatus,vt  Apoftoli- 
cam  ianditatem  facile  quiuis  agnofcat.Laudar  autem 
Pauli  fapientiam  non  tam  ftudio ,  ac  labore  partam, 
cum  ad  pedes  Gamalielis  eruditus  efl,  quam  diuini- 
tus  hauftam  ,  cum  'andt  Spiritus  munere  nulla  hu¬ 
mana  ope  ^liutus  Euangelium  didicit, atque  idcirco 
datam  fapientiam  nominat  Petrus,  quafi  dicat ,  non 
humana  indultria  compararam ,  quamquam  alrera 
alteram  iuuat ,  &:  vtraque  quoda  modo  data  dici  po- 
teft,cum  Deum  habear  ardorem.  Ait  enim  Sapies  b.  b  Ecd 

ClmtllA  C/lfiirviti /i  I  Tlairnirrn  r\rn  vd  ' _ 


probis. 

V.  Mox  vero  dc  iuftis  fubdit.  Quod  etiam  prouenirc 
bonis  Pfalmijla  teflatur  dicens.  Lutabitur  iuflus ,  cum  vi¬ 
derit  vindicium  impiorum,  manus  fuas  lauabit  in  [anguine 
peccatorum.  In  peccatorum  monentium  [anguine  iufii  lu¬ 
nantur  manus  ,  quia  dum  eorum  poena  conspicitur ,  con- 
(picientis  vita  mundatur.  Monet  itaque  Petrus  ,  vt  fi¬ 
deles  hanc  Dei  benignitatem  ,  &  mifericordiam 
agnofeant ,  &  tam  iuftis  ,  quam  impiis  falutarem 
efle  non  dubitent.  Noneft  enim,  vt  ipfe  ait  apud 
c  eap.18.13.  Ezechiclem  * ,  voluntatis  eius  mors  irnpij  ,  fed  potius 
&  c.  3  3. 11.  vt  connertattir ,  &  vinat.  Quin  potius, vt  ait  Paulus  f, 
{  i.ad  Tim.  vuqt  omnes  homines  faluos fieri  ,(jr  ad  agnitionem  verita- 


ditore  naturae, fiue  taquam  a  gratiae  audore ,  8c  largi - 
tore.Caeterum  quauis  omnes  Apoftoli,  qui  Spiritum 
fandu  aeceperut ,  eius  diuina  munera, Sc  charifmata, 
atque  adeofapientia  cofequuti  fint ,  magis  tamen  in 
Paulo  lapientia  emicuit ,  Sc  ob  eam  caufam  in  Adis 
Apoftolicis c  a  nonullis  gentilibus  pro  Mercurio  ha-  c  Aft.14.11.. 
bitus  eft,  quem  vano  errore  delufa gentilitas  fapietix 
Deum  exiftimabat.Magnum  fane  Pauli  Epiftolx  te- 
ftimonium  habent, cum  ab  eo  non  probentur  modb, 
fed  laudibus  etiam  celebrentur, cui  didum  eft  a  Do¬ 
mino  d.  Ego  rogauipro  te  Petre,  vt  non  deficiat  fides  tua,  dLuc.n.ji, 
&  tu  aliquando  conuerf us  confirma  fratres  tuos. 

Inde  manauit  ad  pofteros,  ac  fucceflores  Petri  au-  I X. 
doritas  probandi  facias  literas ,  eafque  vniuerfae  Ec- 


VI.  Sicut  &  cariffimus  frater  no  fler  Paulus  fecundum  da-  D  clefiae  proponendi,  non  enim  ad  Romanum  Pontifi- 

a  ninhic  D  rn* 'x ii r\ fVn i nm  rpm  fsnrnm  inc* indimrp  rlp  f /*r\ 


tam  f ibi  fapietiam  fcripfit  vobis.  Paulum  coapoftolum. 
ac  fratrem  fuum  cariffimum  laudat  3  fed  quem  lo 
cum  ex  ipflils  Epiftolis  indicet ,  non  facile  dixerim, 
g  cap.  i.  Nam  Oecumenius  refert  ad  Epiftola  ad  Romanos  e , 
vbi  Paulus  air.  Benignitas  Dei  ad  poenitentiam  te  addu- 
h  ep.i.ca.9.  cit  •  addunt  alij  plura  loca,vt  ad  Corinthios h, ad  Ga- 
1  ^atas  ^  >ad  Theftalonicenfes  k5  ad  Timotheum  i.Sed 

i  cap  1.  cutn  Petrus  ad  Hebrxos  difperfos  feribat ,  dicatque 
kep.i.c.i.&  Paulum  ad  eos  fcripfifie  ,  nonpofliim  mihi  perfua 
«p  i.c.i.fci  (Iere  ad  ea  Pauli  lcca  animum  intfendifle  Petrum. 

1  cp.J.c.4-  5unt  qUj  velint  illum  refpexifle  qux  feripta  funt  in 
m  cap.^.i  1.  Epiftola  ad  Hebraeos  m,quxnos  alibi adnotauimus, 
hoc  eft ;  cupimus  autem  vnumquemque  vefirum  eamdem 
oflentare  follicitudinem  ad  expletionem  (pei  vfique  in  fi¬ 
nem.  Sed  fi  ha?c  Petri  verba  referantur  ad  ea  ,  quae  E 
proxime  dixit  ,  Dei  longanimitatem  falutem  elfe 
cxiftimandam,non  video, quid  eo  loco  Paulus  fimile 
habeat  cum  hac  Petri  fetltentia  ,  qui  tamen  indicat 
iifdem  de  rebus  Paulum  loqui.  Quocirca  veroiimi- 
lius  crediderim  Petri  verba  ad  ea  omnia  referenda 
efle, quae  tota  hac  Epiftola,  praefertim  hoc  poftremo 
capite  feripta  funt. Et  quidem  longanimitatem  com- 
c  Pr*  m£<^at  Paulus,  dum  ad  fpem,Sc  confidentiam  horta- 
C  3  VI  l!°  tur><luod  facit  tota  Epiftola  ad  Hebraeos  n . 
o  de  fid.  &  Auguftinus  0  certe  videtur  haec  verba  Petri  de 


cem  tantum  fpedtat,  iudicare  de  vero  Scriptura:  fen- 
fu,fed  etiam  ftatuere,quis  canonicus  liber  cenfendus 
fit,  quis  contra  adulterinus, ac  fpurius.  Magna  igitur 
Epiftolis  Pauli  acceflit  audoritas  cx  hoc  Petri  elogio,  * 

quemadmodum  Pauli  Euangelium  eiufdc  Petri  fuf- 
fragio  probarum  fidem, atque  audoritate  in  vniuerfa 
Ecclefia  obtinuit ;  quod  fi  Petri  aflenfus  deeffet ,  vt  . 

feribit  Auguftinus  c ,  Ecclefia  illi  non  crederet.  Apo-  e  hb.i8.coD,' 
ftolus, inquit,  Paulus  pofi  aficenfionem  Domini  de  coelo  vo-  Fju11'c-4* 
catus, fi  non  inueniret  in  carne  slpoftolos,  quibus  communi¬ 
cando  ,  &  cum  quibus  conferendo  Euangelium  eiufdem  fio- 
ciet  diis  ejfe  appareret,  Ecclefia  illi  omnino  non  crederet. 


16.  Sicut  &  in  omnibus  Epifiolis  loquens  in  eis  de  his, 
in  quibus  funt,  quadam  difficilia  intellettu  ,  qua  m- 
doBUrir  inflabiles  depraua,it,,ficut  &  catenis  Scri¬ 
pturas  ad  fiuam  ip forum  perditionem.] 


Vel  hinc  quiuis  facile  deprehendat ,  non  vnum 
aliquem  certum  locum  indicari  a  Petro, fed  vniuer- 
fim  Pauli  Epiftolas  laudari ,  in  quibus  multa  legun¬ 
tur  his,  quxa  Petro  dida  funt ,  admodum  confenta- 
nea.  Quod  ergo  dixit  Petrus  imminere  tempora  pe- 
riculofa,  futuros  pfeudoprophetas ,  ac  pfeudomagi- 
ftros, Dei  benignitate  patienter  expedarc,  dum  pec- 


Catholica?  Epift.  1 1.  Petri.  511 

catoics  rclibifcant,&  id  genus  alia,paflitn  inculcantur  A  choatam  omiCiftz. Coeperam, \ n quit,/#  Epifiolam  ad  Ro- 


f 


i  Lut  herus. 

Occhin. 

Brcnt. 


b  cap.  i, 


a  Paulo,  ac  propterea  re<5te  ait  Petrus  in  omnibus 
Epiftolis  loqui  Paulum  dt  his, qua;,  videlicet  a  fe  fue¬ 
rant  hac  tota  Epiftolaperfcripta.  Qtipd  veto  ait  Pe¬ 
trus  in  Pauli  Epiftolis  quasdam  efle  difficilia ,  verifli- 
rnum  efle  deprehendent  ij,  qui  eas  paulo  diligentius 
peruoluerint.  Hinc  autem  facile  colligas ,  quanto  in 
errore  vcrfentur  haeretici a ,  qui  facras  literas  per  fe 
perfpicuas  ,  &  in  clariflima  luce  politas  cuiuis  facile 
pcruiasefle  affirmant. 

Verum  quoniam  de  Scripturae  obfcuritate  hac 
ipfk  Epiftola  non  b  fetnel  difletui, plura  dicenda  non 
funt.  De  fapientia  porro  ,  quae  maxime  in  Epiftolis 
Pauli' deprehenditur ,  fic  plane  loquitur  Chryfofto- 
mus  c .  'Paulus  archetypus  honorum ,  cui  omnem pradica- 


e  Hora. 4. de -  .  - - y[  —  .  , .  .  , 

laud.Pauli.  tionern  res  orbis, thyfier  ia  euntia ,  vniuerfdmque  disfenfa-  B  ftolis  difficilia  deprehendi.  Nam  &  ipfe  Apoftolus 


manos,fed  quoniam fi  perficeretur, plures futuri  erant  libri, 
&ipfius  operis  labore ,  ac  magnitudine  deterritus  in  alia 
faciliora  deflexus  fum. 

Quamobrem  non  immerito  de*Paulo  Apoftolo  V. 
haec  alicubi  fcripfit  Eufebius  3.  Paulus  ,  qui  interca -  3 
teros  jdpoHolos  eruditior  etiam  in  verbis  videtur ,  &  in  c,i4’ 
fenfibus  prapotens ,  non  amplius  quam  parimlum  Epi- 
ftolarum  fuarum  corpus  reliquit  ,  quod  vtique  immenfa 
continet  intra  fe,  atque  innumera  [aeramenta ,  vtpote  qui 
vflque  ad  tertium  coelum  raptus ,  qua  gererentur  in  f pexe¬ 
rat,  &  in  ipfum  quoque  Deo  dignum  paradifum  adductus 
viderat  ibi  ineffabilia  verba  ,  &  doctrinam  illius  me- 
rim  flchola  difcipulus  effeci us  exceperat.  Nil  igitur  mi¬ 
rum  /quod  hoc  loco  ait  Pettus  multa  in  Pauli  Epi- 


<1  ep.61.  ad 
Tammach. 


III. 

c  Hom.3.1 


C  c»7.dediu. 
nent. 


tionern  Deus  conceffit,ipfc  ccelumfolem  habens  iuftitiajpfe 
mare  fapientia  purifftmum ,  & pr 0 fundi (fimum.  Re  nam¬ 
que  vera  Pauli  epiftola:  omnia  pene  Chriftianae  reli¬ 
gionis  myfteria  mirabiliter  explicat”.  De  gratia  enim, 
de  proflantia  ,  &ncceflitate  fidei, de  Chrifti  redem¬ 
ptione  ,  totaque  eius  oeconomia ,  de  matrimonio, & 
iure  coniugum,de  ccelibatu,ac  virginitate ,  de  augu- 
ftifltmo  Eucharifti®  facramento ,  facrificioque  ,  de 
nouem  Angelorum  ordinibus  ,  de  Epifcoporum, 
prefbyterorum, diaconorumque  fun&ionibus,  toto¬ 
que  ordine  hierarchico  mira  quadam  fapientia  difle- 
ruit  Paulus.  Tanta  vero  dicendi  copia,  vt  merito  de 
illo  fcripferit  Hieronymus  d ,  Paulus  vas  elethonis,tuba 
Euangelij,  rugitus  Leonis  noflri ,  flumen  eloquentia  Chri- 
fliana,  qui  mytterium  retro  generationibus  ignoratum ,  &  < 
profandum  'diurnarum  fapientia,  &  [cienti a  Dei  magis 
miratur,  quam  loquitur,  quem  quotiefeumque  lego ,  videor 
mihi  non  verba, fed  audire  tonitrua . 

Et  quod  magis  mirere-,  Ghryfoftomus  *  apud 
1  Ethnicos  difqeptatumfuifle  affirmat,  edet  ne  Paulus 
Platoni  antererenduSjCtiius  illi  doctrina:  grauitatem, 
fubtilitatemque,&  dicendi  maieftatem,  &  grandilo- 
quentiam  adeo  mirabantur ,  vt  ob  id  diuini  illi  co¬ 
gnomen  magno  confenfii  tribuerint.Etquid  mirum, 
citm  ipfe  afleueret  fe  diuinitus  in  tertium  vfque  coe- 
lum,atque  adeo  in  paradifum  fuifle  fublatum  ,  audi- 
uifleque  arcana  verba  ,  quae  non  licet  homini  loqui? 

Quocirca  vere  omnino  Dionyfius  Areopagita  f 

Paulum  vocat  communem  noftrum  folem.  Et  alibi  ^  _ _ _ _ 

eumde  fapientia  abyflinn, a  quo  ipfe  abdita  quaedam  D  dogmatibus  ex  aduerfo  pugnare  animaduerterent. 

_ /1  Rf  rwplfpm  nir*-  T tc\  Fnrrtarit-oo  nnnmm  a: 


Paulus  hoc  non  obfcurc  inflnuat,  cum  ad  Ephefios  b  b  cap.  3, 
feribit.  Mihi  omnium  fandiorum  minimo  data  eff  hac 
gratia  in  gentibus  euangcliz.are  inuefligabiles  diuitias 
Chrifli ,  vt  innotefeat  principibus  ,  <2r poieftatibfts in  cade - 
fiibus  per  Eccleflam  multiformis  fapientia  Dei  ,  fecun¬ 
dum  prafit, itionem  facularum ,  quam  fecit  in  Chriflo  lefu 
Domino  nofiro. 

Gpiu  in  dolii ,  &  inflabiles  deprauant.  Nimirum  eiuf-  V  I. 

modi  cft  diuina  fapientia  Pauli ,  quae  omnes  prope-  ’  ' 
modum  hsrefes  conuellat, quae  caufa  fuir,vt  permul¬ 
ti  haeretici  eas  magnopere  dcteftati  fintjquidam  enim 
eas  omnes  prorfus  repudiarunt ,  atque  cxploferuht, 
quorum  princeps  ,  ac  parens,  vt  Irenaus  %&Eufe-  c  lib.r.e,!/. 
biusd  affirmant,  fuit  Ebion  ,  quem  fefllitit!  Ignarius  ^  •ib*3*hiih 
mentis  inopem  interpretatur ,  vt  enim  Eufebius*  ,  Vhblj.  hift 
-Epiphanius  f,&  Theodoretus  e  obferuarunt, Ebion  c.n. 
Hebraica  lingua  inopem,  ac  mendicum  figmficat.  f  Hxr.30. 
Cum  enim  ille  legem  veterem  vna  cum  Euangelio  ?  ll®5'  f 
coniungendam  ,  rctinendamque  doceret ,  Paulum  X*CC'  i  ' 
tamquam  legis  hoftern  ,  apoftatam  ,  &  Graecum ,  vt 
Epiphanius  b  ait ,  per  fummam  contumeliam  appcl-  H  Hxr.30. 
labat  ,  omnefque  eius  Epiftolas  dc  medio  tolle¬ 
bat  ,  &  fabulam  nefeio  quam  de  ortu,  &  defedione  * 

Pauli  ad  iudaifmum  confingebat.  Eius  errorem  tefte 
Eufebio  *,c6plexi  flmt  Helchefeitae  haeretici,  qui  im-  i  Iib.^.hill, 
perante  Philippo  Augufto  omnes  Pauli  Epiftolas  re-  Cl7- 
iiciendas  cenfuerunt. 

Alij  non  omnes  quidem  Pauli  Epiftolas  prorfus 
rcfpuere  aufi  funt ,  fcd  eas  dumtaxat ,  quas  cum  fuis 


VII. 


g  Io.  14.  1^. 


IV. 


myfteria, totamque  Ecclefiafticam ,  &  cceleftern  hie- 
ratchiamaccepiffe  fe  gloriatur  i  vt  minus  mirandum 
fit ,  quod  alicubi  affirmat  Origenes,  exiftimafle  non¬ 
nullos  Paulum  efle  veritatis  Spiritum  a  Patre  mif- 
fum  ,  quem  pollicitus  eft  difcipulis  fuis  Chriftus , 
cum  dixit  e.  Ego  rogabo  Patrem ,  &  alium  Paracletum 
dabit  vobis ,  Spiritum  veritatis ,  quem  mundus  non  potefl 
accipere ,  ille  vos  docebit  omnia  ,  (jrfuggeret  vobis  omnia , 
quacumque  dixero  vobis. 

In  quibus  funt  quadam  difficilia  intellellu.  P  lane  ira 
eft ,  cum  enim  mens  illa  Pauli  diuinae  cuiufdam  fa- 
pientiae  oceano,  vt  ita  dicam,  redundaret,  nec  verbis 
femper  aflequeretur  rerum  magnitudinem ,  legen¬ 
tium  animis  tenebras  interdum  offundit ,  quod  non 


Ita  Encratita: ,  quorum  princeps  fuit  Tatianus  lufti- 
ni  Martyris  quondam  auditor  ,  vt  audior  eft  Eufe¬ 
bius  h , Epiftolas  ad  Timotheum, &  Titum  reiecerut.  k  Iib.4.hift. 
Arius  Epiftolam  ad  Hebraeos  ,  Marcion  duas  ad  Ti-  c.19. 
motheu,  vnam  ad  Titum,  &  Epiftolam  ad  Hebrseos, 
vt  Hieronymus  1 ,  &  Epiphanius  m  tcftantur.  Porro  •  «n  prxf.ep. 
Marcion  illas  ipfas  decem  Epiftolas  Pauli,  quas  pro-  ad 
babat,  in  multis  adulteratas, mutilatas,  truncatas ,  &  m  *r‘ 
plerifque  etiam  afeititiis  additamentis  intermixtas 
liabuic  ,  ex  quibus  volumen  conflauit ,  addita  in 
calce  Epiftola  ad  Laodicenfes  Pauli  nomine  inicri- 
pta,  Seiibrum  Apoftolicum  nuncnpauit.  Qui  vero 
Pauli  Epiftolas  admittunt ,  non  omnia  ,  qua:  in  eis 
feripta  funt ,  probant ,  vt  quidam  anonymus  Fabri- 


1  Hxr.  41, 


raro  fyntaxim  negligat  ,  multa  commifceat ,  infe-  E  cij  difcipulus ,  contra  quem  Auguftinus  duos  feri,- 


wi ,  incidat ,  mutilet ,  diuaricet ,  &  vt  vno  verbo 
cundla  compledar  ,  non  raro  abforbeat.  Ita  non¬ 
numquam  apud  illum  legas  apofiopefes  ,  mutilas 
fententias  ,  hyperbata  ,  anantapodota ,  &  id  genus 
tropos  ,  qui  non  exiguam  patiunt  obfcuritatem. 
Mitto  Graecas, &  Hebraeas  phrafes,&  frequentes  He- 
braifmos  ,  quos  qui  non  bene  callent ,  coguntur  de 
h  lib.  i.te-  Apoftoli  fenfu  frequenter  haefitare.  Ita  Auguftinus  b 
txa&.c.ij.  fatetur  fe  inchoatam  Epiftolae  ad  Romanos  expia-. 

nationem  magnitudine  deterritum ,  rudem  ,  &  in- 


pfit  libros  contra  aduerfarium  legis  ,  &:  Propheta¬ 
rum.  Hic  igitur  ,vt  idem  Auguftinus  »  feribit  ,  pro  n  lib.i.eon. 
qualitatibus  ingeniorum  in  quinque  perfonis  Paulum  lo-  aduerf;  >cg- 
quutum  efle,  aiebat,  vnam  autem  ludaorum ,  alteram  eo-  &  *>rophec' 
rum,  quifub  tege  funt ,  tertiam  eorum ,  qui  fine  lege  funt,, 
quartam  infirmorum ,  quintam  denique  perfletiorum  efle 
dicebat.  Atque  ita  Paulum  nonnumquam  aliter  lo- 
quutum,quam  ipfe  fentiret,&  cum  lege, aut  Prophe¬ 
tas  laudat,  in  gratiam  Iudaeorum  loqui, &  eorum  ve- 
luti  perfonam  induere ,  cum  tamen  ipfe  alia  omnia 
Vv  4  cxtftima 


VIII. 

3  Hser.7  6. 


fe  Pratf.inep. 
ad  Titum. 


s  Erafm,  ca. 
i.  &  17.  in 
Matt. 


IX. 

5  lib.ii.con. 
Fauf.c„i.&  7 
e  ad  Rom.i. 

f  a.  ad  Cor, 
$46. 


X. 


g  Luc.i4»}9. 


hilJRo.tf.?. 


512 

exiftimaret,qui  fe  gentilibus  fme  lege  effe  affirmaret. 

Acciani  porro ,  vt  obferuauit  Epiphanius  a  Pauli 
di  data  duas  vcluti  in  clalfes  partiebantur ,  St  alia 
quidem  afferebant  eum  diuini  Spiritus  impulfu  fcri- 
pfiffe  ,  quae  maxime  probanda  effent,  nonnulla  vero 
humano  more  ,  quafi  Spiritu  fando  deftitutum  ef- 
fudiffe ,  quae  repudianda  effent-  Verum  hos  omnes 
acute  more  fuo  perftringit  Hieronymus  b .  Si  redde¬ 
rent  ,  inquit ,  caufas  cur  has  epiftolas  Apoftoli  ejfe  ,  & 
Apoftolo  dignas  non  putarent ,  tent aremus  eis  aliquid  re¬ 
condere  ,  &  for  fit  an  fatisf acere  lectori ;  nunc  vero  cum 
haretica  austeritate  pronuntient  &  dicant :  Illa  Epistola 
Pauli  efi  ,  hac  non  eft, ea  auctoritate  fe  pro  veritate  intelli- 
gant  refelli ,  quia  ipfi  non  erubefcunt  falfa  fimulare.  Nec 
multum  ab  his  abhorrent  c  illi  ,  qui  facros  Scripto¬ 
res  memoria  fubinde  lapfos  non  lenes  quofdam  er¬ 
rores  admififlc  ,  au(i  ffint  affirmare  ,  quo  nihil  fingi 
potuit  impudentius ,  ne  dicam  improbius.  Si  quis 
enim  error  in  facris  litteris  femel  admittatur,  omnis 
eorum  audoritas  nutat  ,  facileqite  haeretici  cum  fe 
Scripturae  teftimoniis  vrgeri  fentient ,  ibi  ftatim  erra¬ 
tum  clamitare  poterunt. 

Igitur  hi  omnes  Pauli  Epiftolas  deprauant ,  fed 
praeter  hos  Fauftus  ,  vt  audor  eft  Auguftinus  d  ,  de- 
prauatas  aiebat  effe  Pauli  Epiftolas  iis  in  locis  ,  qui¬ 
bus  ille  ait  e  Chriftum  effe  ex  femine  Dauid  fecun¬ 
dum  carnem  ,  eam  enim  fententiam  tamquam  fal- 
fam  ab  eodem  Apoftolo  fuiffe  damnatam  ,  cum  ad 
Corinthios  f  fcribit.  Nos  neminem^  nouimus  fecun¬ 
dum _/  carnem  fi  cognouimus  fecundum  carnem  Chri- 
flum  ,fed  nunciam  non^  nouimus .  Verum ,  vt  egregie 
docet  Auguftinus,  haec  duo,  quae  Marcioni  adeo 
inter  fe  pugnare  videntur ,  vt  vtrumque  verum  effe 
non  queat ,  nullo  modo  pugnant.  Chriftum  enim 
Dominum  ex  femine  Dauid  natum  effe  ,idem  Apo- 
ftolus  non  vno  loco  dicit ,  St  aliae  fandae  Scripturae 
apertiflime  praedicant  •,  quod  vero  dicit.  Etfinoue- 
ramus  Chriftum  fecundum  carnem ,  fed  iam  nunc  non_, 
nouimus  ,  ea  ipfi  circumflantia  Scriptura  loci  eius  fatis 
oftendii ,  quid  loquatur  apostolus.  Suo  quippe  more  vi¬ 
tam  nofiram  futuram ,  qua  iam  in  ipfo  homine  mediato¬ 
re  Chrifto  /efu  capite  noftro  refurgente  completa  eft ,  ita 
(pe  certa  meditatur ,  quafi  iam  adfet ,  prafenfque  teneatur, 
qua  vtique  vita  non  erit  fecundum  carnem ficut  iam  Chri- 
fii  vita  non  eft  fecundum  carnem. 

Mox  vero  explicans  Auguftinus  ,  quid  carnis 
nomine  eo  loco  intelligat  Paulus, fubdit.  Carnenu 
namque  hoc  loco  non  ipfam  corporis  nostri  fubftantiam , 
quam  Dominus  etiam  poft  refurreclionem  fisam  carnem l> 
appellat;  dicens  8.  Palpate  ,  &  videte ,  quia  Spiritus  offa , 
&  carnem  non  habet ,  ficut  me  videtis  habere ,  fed  corru¬ 
ptionem  ,  mortalitatemque  carnis  vult  intelligi ,  qua  tunc 
non  erit  in  nobis ,  ficut  iam  in  Christo  non  eft.  Noue- 
rat  igitur  aliquando  Paulus  Chriftum  fecundum 
carnem  morti  videlicet  obnoxium  ,  St  vt  ait  Augu¬ 
ftinus  ,  fecundum  carnis  mortalitatem  antequam  refur- 
geret  ,fed  nunc  iam  non  nouimus ,  quia  ficut  idem  dicit 
lApoftolus  h ,  Chriftus  refurgeus  a  mortuis  iam  non. 
moritur ,  mors  ei  vitra  non  dominabitur.  Quod  fi  Fau¬ 
ftus  verborum  vrgeat  proprietatem  ,  fateatur  ne- 
ceffe  eft  ,  mentitum  effe  Apoftolum  ,  cum  dixit. 
N oneramus  Chnfturru  fecunduvu  carnem  ,  fi  Chriftus 
numquam  fuit  fecunditm  carnem  ,  nemo  enim  nouerat, 
quod  nojLs  erat Adde  quod  fi  propterea  exifti- 
mandum  eft  Chriftum  non  habuiffe  carnem  ,  quia 
dixit  Apoftolus  ,  nunc  iam  non  fe  noffe  Chriftum 
fecundum  carnem  ,  nec  illi  ,  vt  colligit  Augufti¬ 
nus  ,  habuerunt  carnem  ,  de  quibus  in  eodem  loco 
dicit ;  itaque  nos  amodo  neminem  nouimus  fecundum 
carnem 'Quod  idcirco  diElum  eft  ,  quia  illorum fe¬ 
cum  vitam  futuram  tamquam  prafentem  meditaba - 


Explanatio  Cap.  III. 


A  tur  ,  qui  refurgentes  commutabuntur ;  amodo ,  inquit , 
neminem  nouimus  fecundum  carnem  ,  id  eft  ,  tam  cer¬ 
tam  fpem  tenemus  futura  noftra  incorruptionis  ,  &  im¬ 
mortalitatis  ,  vt  amodo  iam  in_.  ipfd  notitia  gaudea¬ 
mus. 

Porro  quod  Fabricij  difcipulus ,  &  legis ,  ac  pro-  X I. 

phetarum  aduerfarius  obiicit ,  rede  ab  Auguftino  a  3  Hkt-con. 
refellitur.  Quod  enim ,  ait ,  dixit  [Paulus  ]  nonfallen- 
tis  aftu ,  fed  compatientis  affectu  ,  qui  diuerfis  animarum  U’1* 
morbis  tam  mifericordi  corde  fubttenit ,  quam  fibi  fubue- 
niri  voluiffet  ,  fi  errore  ,  vel  infirmitate  fimili  labora¬ 
ret  ,  hic  in  fallaciam  deteftabilem  vertit.  Addo  quod 
Iudxos  alloquens  negat  illos  ex  lege  iuftificari  ■,  8c 
ad  Gentiles  fcribens  exemplum  Abrahae  illis  pro¬ 
ponit  hominis  plane  ignoti ,  vt  femper  fe  fui  fimi- 
B  lem  effe  declaret  ,  qui  legem  fandam  ,  ac  iuftam 
effe  affirmet ,  quae  tamen  fine  fide  ,  aut  gratia  pro- 
defle  non  queat.  Dixit  b  quidem  aliquando.  1.  ad  Cor. 

potui  vobis  loqui  quafi  fpiritalibus ,  fed  quafi  carnalibus, 
quafi  paruults  in  Chrifto  lac  vobis  potum  dedi ,  non^ 
efiam  ,  non  dum  enim  poteratis.  Et  fapientiam  loqui¬ 
mur  inter  c  perfectos  ■>  &  animalis  **  homo  non  percipit,  c  1.  ad  Cor. 
qm  funt;  Spiritus  Dei.  Sed  fubiicit  Auguftinus.  Ab-  Vf', . , 
fit  vt  putemus  eum  inaniter  ,  nec  veraciter  ifta  dixift  ®  Ibld*  T'I,f 
fe ,  numquid  tame-ru,  ideo  credendus  eft  ,  quemquam 
fibi  credentium  fallere  voluiffe  I  Dedit  igitur  paruulis 
parua  ,  non  falfa  ,  laclea  ,  non  noxia ,  nutritoria  ,  non 
peremptoria.  Et  plura  deinceps  fubiicit ,  quibus  do¬ 
cet  nihil  efle  a  Paulo  fcriptum  fiue  pro  lege ,  fiue 
contra  legem, quod  non  fit  verum ,  &c  ex  animo  pro- 
C  nunciatum. 

Quod  vcrb  Aeriani  mentiuntur  quaedam  feri-  XII. 
pfiffe  Paulum  humano  more  ,  ac  Spiritu  fando  de¬ 
ftitutum  ,  plane  ipforum  amentiam  ,  atque  impie¬ 
tatem  indicat ,  nec  enim  a  Spiritu  fando  deftitui 
potuit  ,  nifi  aliquo  fefe  graui  piaculo  ,  ac  fcelere 
inquinaret, quod  tam  fuit  a  Paulo  Apoftolo  alienum, 
qudm  omnes  haeretici  fuis  falfis  dogmatibus  ab- 
funt  a  veritate.  Non  negarim  quidem  nonnulla  effe 
ab  illo  humanitus  feripta ,  vt  cum  ad  Galatas  e  ait.  c  cap.  5  , 

V 'inam  abfeindantur  qui  vos  conturbant,.  Et  ad  Ti¬ 
motheum  f ;  Penulam,  quam  reliqui  Troade  apud  Car -  f  epift.i.c.4. 
pum,  veniens  tecum  affer  ,  fimi  liter  libros  ,  &  mern- 
branas.  Denique  ad  Philemonem  S.  Pr spara  mihi  8  «p.vnic. 
hofpitium.  Sed  haec  tamen  non  funt  eiufmodi  ,  vt 
D  Spiritum  fandum  excludant  ab  eo  praefertim  ,  qui 

vere  dicere  potuit  h .  An  experimentum  quantis  eius, h  1,Cor' 1  i' 
qui  in' me  loquitur  Chriftus  ?  Itemque  i .  Viuo  ego ,  iam  f  a(j  Gal.t. 
non  ego,viuit  vero  in  me  Chriftus.  io. 

Iam  vero  Petrus  duo  vitia  obiicit  haereticus  ,in-  XI I L 
fcitiam  ,  St  lenitatem  ,  feu  inconftantiam  •,  ait  enim, 
indofh ,  &  inflabiles  :  nam  procul  dubio  dum  Scri¬ 
pturas  ,  St  Pauli  praefertim  Epiftolas  ad  fita  falfa 
dogmata  ftabilienda  detorquent ,  multa  imperite, 
atque  indode  effutiunt.  Itaque  Paulus  k  ipfe  haere-  k  i.ad  Tira, 
ticum  hominem  his  verbis  defcribic.  Superbus  eft , 
nihil  [ciens,  fed  languens  circa  quafliones ,  &  pugnas  ver¬ 
borum.  Alibi  1 .  Vitra,  inquit  ,non  proficient,  infipien- 1  ‘•■ad  Tim. 
tiatnim  eorum  manifefta  erit  omnibus.  Quamobrem  4  9' 
Irenaeus  m  de  haereticis  ita  loquitur.  Vani  omnes ,  &  m  lib  J  c,rr- 
E  indocti,  &  infuper  audaces.  Eufebius  "  autem.  Sacras,  n  hb.j.hift. 
ait ,  audahler  deprauarunt  Scripturas  ,  veteris  fidei  cano-  '*7* 
nem  abrogarunt ,  Chriftum  ignorarunt ,  neque  quid  fa- 
cra,&  diuina  Utera  de  illo  dicant ,  conquifiermt.  Quod 
de  fiipcrioris  ,  noftrique  iaeculi  haereticis  merito 
quifpiam  affirmare  queat  ,  dum  enim  fingularem 
quandam ,  atque  eximiam  dodrinam  ,  &  eruditio¬ 
nem  profitentur,  non  in  dogmatibus  fidei  folum, 
fed  in  aliis  etiam  humanae ,  diuinaeque  fapientiae 
capitibus  turpiter  errant ,  quod  vel  vnius  0  tcftimo-  o  Oaluin. 
nio  probari  poteft  ,  qui  inter  illos  tanto  in  pretio 
habetur. 


Catholica!  Epift.  1 1.  Petri.  5 n 


i  8m.  habetur,  vt  illius  quidam  Symmifta  a  de  eo  pronun- 
ciarit.  Summa  ilk,maximusfif  Theologum  ,  quo  nemo  do - 
cuit  doBius,nemo  iudiciofius  ,nemo  enucleatius,  nemo  ma¬ 
gnificentius  haclenta  fcripfit.  Hic  igitur  tam  eximius 
Theologus  fcripfit  alicubi  B.Athanafium  magno  illi 
Concilio  Nicccno  primo  prsfuifle  ,  cum  tamen  con¬ 
fiet, eum  tuncDiatonum  tantummodo fuifle,  fiium- 
que  Epifcopum  comitatum  efie.  Idemqueait  Atia¬ 
nos  aliquanto  tempore  prxcefllfle  Manichaeorum 
hasrefim  ,  cum  tamen  hi  Aureliano  imperante  circa 
annum  Domini  177.  coeperint  infanire,illi  vero  non 
nifi  aetate  Conftantini,hoceft,  Anno  Chriffi  circiter 
jiz.  exorti  fint.  Mitto  fcxccntas  antilogias  ,  quasin 
eius  feriptis  viri  dpdHobferuarunt. 

XIV.  Inftabilcs  autem  ,  &  in  fuis  dogmatibus 
inconftantesfunt,nec  fiii  femperfimiles,  fed  aliquid 
bli  de  tx  n°ui  in  dies  cudunt,  nam  in  vniuerfum  de  fuae  aetatis 
feript.  P  *  haereticis  feribit  Tertullianus  ^,/pfos  etiam  a  fuis  re¬ 
gulis  variare  inter  fefe ,  dum  fuo  modulatur  arbitrio ,  qua 
quis  accepit ,, quemadmodum  de  fuo  arbitrio  compofuit ,  qui 
chom.io  in  tradidit.  Egregie  vero  Hilarius  ad  Conftantiu  Augu- 
dkitthS  o  '~Pericttlofum,ac  mifier abile, nit, e fie, tot  nunefidesexi- 

yn°’  fttre,quot  voluntates,tot  nobis  doilrinas  effe,qnot  mores,  dr 
e  haer.  73.  tot  caufas blaifhemiarum  pullulare,  quot  vitia  funt  3  dum 
f  li.i.dc  fid.  audita  fides  fcribitur,vt  volumus,  audita  vt  volumus ,  in-  • 
e,j1'  telligitur ,  vt  cum  fecundum  vnttm  Deum  ,  vnum  Domi - 

f  lib  °  Vi3*  nHm  ’ vnum  baptifma,  etiam  fides  vna  fit, excedimus  ab  ea 
i  lib.  8  c.  1 .  fide, qua  fota  efi,dr  dum  plures  fiunt,  .ad  id  coeperunt  effe,ne 
k  lib.  l.hift.  vlla  fit,  Au6tor  c  vero  impcrfe&i  hcereies  cum  arena 
iNib  c  &  con^ert>tot  enim  ait  efle  fencentias,quot  arenas.  Pe- 
li.11.ic.19!  ea^em  feribunt  Epipbanius  d  Diaconus  ,  Epipha¬ 
ni  li.4.c.  10.  nius  «  Salaminae,  Ambrofius  f  Ruffinus  "  ,Socra- 
nin  anag.ad  tes  Sozomenus  ',  Theodoretus  k ,  Nic^phorus  1 . 
Anaf.I.4.c.7  XV.  Euaerius  m autem,  Diffident, inquit, ‘Tatresd 
Cant.  filii*, rnantus  a  cornuge,  quibus  conientanealunt ,  quae 
pli.i.c.ir.  feribunt  Theodorus  n,  &  Bernardus  quod  in  fin- 
q  Bb.ne.y.  gulis  pene  haereticorum  fe&is  perfpicue  cerni  poteft. 
t  Ter  tui.  de  simoniani  enim  3  Vt  au&or  eft  Irenaeus  P  ,  confeftim 
Clem!  Alex.  *n  varias  fc&asdiuifi  funt.  Valentini  difcipuli  fubito 
3.  Stro.  Epi-  magiftro  contradicere  coeperunt,  vt  idem  Irenaeus  <1 
phan.  hzr.  docet ,  aliique  non  pauci  r  teftantur.  Idem  accidiffe 
dehaer  *fab  Mardoni, &  Montano  au<ftor eft Epiphanius f.Simi- 
Eufcb.lib.4.  le  quiddam  de  Manichaeo  feribit  Auguftinus  '.Ali- 
c.7.  Aug.  de  bi  u  ideinallerit  dc  Donato.  De  Ario  reftiscftRuffi- 
hasref.  nus  x .  Hilarius  y  vero  Arianos  ait  lingulis  annis  mu- 
tlib.de ha:-  ta^*e  ^em  >  quod  de  Meffalianis  teftantur  Epipha- 
ictc.66.  nius  z,  &  Theodoretus  *  .De  Eutychianis  vero  Eua- 
n  li.x.de  ba-  grius  b.  Idem  accidiffe  Lutheranis  viri  c  do<5ti  affir- 
P tl\'  C'o'  martt  >  adc'b  vt  a  nonnullis  centum  Lutheranorum 
yl!bb°duob.  tecenfe.antur.  Certe  hoc  olim  infinuauerat 
de  Conftan!  Ilaiasd,apud  quem  ita  loquitur  Dominus.  Concurrere 
zhzref.8o.  fiteiam  ts£gyptios  contra  tfSgyptios ,  nam  vt  ait  Hila- 
m 4fab  ruis  C'  ^e^um  bareticorum pax  eft  Ecclefiu.  Quam  ob 
bUb^St  4  cau^am  haeretici  a  Chryfoftomo  f , Hieronymo  g ,  8c 
c  Scaphii.  Ii.  Auguftino  h  caudis  vulpium  Sampfonis  fimiles  ef- 
de  concord.  fe  dicuntur.Et  Bernardus  '  de  h?reiicis  explicat  illud, 
difcip.Luth.  qUO(l  legitur  in  Caricis  v  .Capite  nobis  vulpes  paruulas, 
e  HbP  7!  de  ^Ult  demoliuntur  vineas. lata  verb  quod  legitur  in  Apo- 
Trinit.  calypfi  1  ,  commanducauerunt  linguas  fias  ,  apte  expli- 
f  Pfal.jS.  caturai  nonnullis  de  haErericis  ,  qui  contra  fc  ipfos 
g  Ezech.^  j-  loquuntur ,  &  fecum  ipfi pugnant.  Et  vt  paucis  cun- 
&gn0  ‘  11  <fta  comple&ar,  dicuntur  haeretici  Babylonicam  tur- 
i  fertii.  «5.  rim  extmere,in  qua  fuit  oiirn  linguarum  confiifio,  vt 
Cant.  Auguftinus  n,&  Beda  o.  obferuavunt. 
fcTPi  6  10  X  V  I.  Deprauant  Graece  rpi€\*cm> ,  hoc  eft ,  detor- 

mRupert!  quem  ,vt  videlicet  fu  a  dogmata  vrcumque  confir- 
lib.9.  ment ,  nam  vr  feribit  Auguftinus  P :  Neque  enim  nata 
n  Trad.i.in  fHnt  &  quadam  dogmata  peruerfi tatis  illaquean- 

tia animas, &  in  profundum  pracipitanfia,  nifi ‘dum  Scri- 
p  Trad.  18.  pittra  bona  intelliguntur  non  bene ,  &  quod  in  eis  non  bene 
n  loan.  intelligit ur,etid temere, &  audader ajferitur.  Incredibile 


enim  dicftu  eft ,  quanto  ftudio  hxretici S cripturas  fa- 
cras,  non  vtintelligant ,  fed  vt  corrumpant,  8c  per- 
uertant  peruoluere  foleant.  Neque  enim.,  idem  Augu¬ 
ftinus  3  ait  ,non  omnes  haretici  Scnptiirks  catholicas  le -  . 

gunt.necob  aliud funt  haretici,  nifi  quod  eas  nonreclcimel-  c  9  *  ,  * 

ligent  es  fuasfalfds  opiniones  contra  earum  veritatem  per- 
utcacitcr afferunt.  Olim  quidem  Marcion.vt  au&orcft 
Tertullianus  b,  originalia  instrumenta  Christi,  quae  ha-  carne 
bentur  apud  Lucam  c ,  delere  aufus  eft, ne  caro  eius  pro-  c  ”J_  jc’1* 
baretur.  Idem  vero  alibi  d  ait ,  nil  mirujn  videri ,  fi  ex  d  lib.  de  re- 
^dpoHoh  Pauli  inflrumento  captentur  ab  hareticis  argu-  Eu.car.c.  40 
ment  a, cum  oporteat  hstrefes  effe ,  qua  ejfenon  pojfent  ,fi  non 
&  perperam  Scriptura  mtelhgi pojfent.  Ita  plane  Arius, 

Sabellius,  Neftorius,  Eunomius,  Macedonius, Vigi¬ 
lantius, Donatus,  Pelagius,  Berengarius,  aliique  om¬ 
nes  factas  literas  non  minori  audacia  atque  impu- 
dentia,quam  facrilega  impietate  deprauatas  ad  mul¬ 
torum  perniciem  detorferunt ,  vt  merito  fcripferit 
Tertullianus  e.  Scripturas  obtendunt  haretici ,  dr  hac  fuq  c  *’•  PrK~ 
audacia fiatim  quofdam  monent,  in  ipfo  vero  congrejfu  fir-  ^ct’P,c' 1  ** 
mos  quidem  fatigant, infirmos  capiunt,  medios  cumfcrupulo 
dimittunt. 

Sicut  dr  catenis  Scripturas  ad fiuam  ip forum  perditio-  XVII. 
nem ;  quod  nominatim  de  Pauli  Epiftolis  dixerat, vni- 
uerfim  de  omnibus  Scripturis  affirmat.  Hunc  autem 
locum  apte  Auguftinus  f  ad  fuae  statis  haereticos  f  iaPf.Cj. 
transfert.  Fera  funt , inquit, quoniam  non  intellegendo  no¬ 
cent  ,  &  fera  calami  funt ,  quoniam  Scripturarum  finfum 
pio  fuo  errore  peruertunt,  dicit  'poftolus  Petrus ,  indo  Bos, 

&  inftabilcs  peruertere  Scripturas  ad  proprium  fiunm  in- 
;  teritum.  In  eos  enim  apte  quis  transferat,  quod  feri¬ 
bit  Ilaias  g  ,  Oua  asfidum  ruperunt ,  &  telas  aranea  te.-  §  caP’  I* 
xuerunt ,  qui  comederit  de  ouis  eorum,  morietur ,  &  quod 
confitum  eft,  erumpet  in  regulum  3  tela  eorum  non  erunt  in 
veHirnentum,  neque  operientur  operibus  fuis ,  opera  eorum 
opera  inutilia, &  opus  iniquitatis  in  manibus  eorum-Num 
quoniam  olim  Ieroboam  a  vero  Dei  cultu  defecit, & 
decem  tribus  ad  impietatem  ,  fuique  fceleris  focieta- 
tem  impulit, haereticorum  fymbolum  quodammodo 
fuitj  quam  ob  caufam  dixit  Ofeas  h  ;  quoniam  in  ara-  h  cap.  8.  S. 
neartim  telas  erit  vitulus  Samaria :  mox  autem  vt  often- 
dat  Propheta, quam  fit  futilis, atque  inanis  haeretico¬ 
rum  labor,fubdit;  quiaventum  feminabunt, dr  turbinem 
met  ent ,  culmus  flans  non  eft  in  eo , germen  nonfhciet  fb.ri- 
nam.qtiod  et  fi  jecerit, alieni  comedent  eam, 

•  Non  Iblum  autem  deprauant, fed  pro  fuo  arbitra-  XVIII. 
tureiiciunt ,  quicquid  iploruni  dogmatibus  aduerla- 
tur,ita  enim  loquitur  alicubi  Tertullianus  'Jfta  hare-  i  dc  praefer. 
fis  non  recipit  quafdam  Scripturas,  dr  fi  quas  recipit ,  adie-  C,I7‘ 
Biombus ,  dr  detraBionibus  ad  diffiofttionem  inftituti  fui 
interuertit,dr fi  recipit,  non  recipit  integras ,  dr  fi  aliquate¬ 
nus  integras  praBat  ,  nihilominus  diuerfas  expofitiones , 
commentatu  conuertit.  Tantum  veritati  obstrepit  adulter 
fenfus, quantum  dr  corruptor ftylus.  Quo  pertinet  illud 
Irenaei,  qni  haereticos  ait  gloriari  confueuifle  ,  Sc  fe 
tanquam  cmendatores‘Apoftolorum  venditate  ,  de 
quibus  ita  loquitur  Cyprianus  k  ,  Corruptores  Euan-  k  dc  vnit.' 
gelij,  atque  interpretes  fialfi  extrema  ponunt ,  Gr  fuperiora  Ecclef, 
pratereunt,  partis  memores ,  dr  partem  fubdole  comprimen¬ 
tes,^  ipfi  ab  Ecclefia  fcijfi  funt ,  ita  capituli  vnius  femen - 
tiam fcindunt.  Itaque  Origenes1  vocat  illos  Scripnj-  lad.Rom.c. 
rarum  fures,  &  adulteros.  Irenxus  m  porro  ,Non  fo-  mli.i.c.j. 
limantem  'ex  Suatigc licis, ait, &  SlpoBolkistenlant  often- 
fiones  facere  conuertentcs  interpretationes  ,dr  adulterantes 
expofitiones,  fed  etiam  ex  lege, dr  prophetis,  cum  multa  pa¬ 
rabola  ,  dr  allegoria,  fint  dicU  ,dr  in  multa  trahi  pofiint , 
ambiguum  per  expofitionem  propenfiits  ad  figmentum 
fuitrn ,  dr  dolose  adaptantes  in  captitiitatem  ducunt  a  ve¬ 
ritate  eos ,  qui  non  firmam  fidem  in  vnum  Deum  Tatrem 
omnipotentem  ,  <&in  vnum  Iefitm  CbriBum  Filium  Dei 
conferuant. 


Ttaque 


514  Explanatio  Cap.  II  I. 

XIX.  Itaque  ahj,vt  ait  Auguftinus  *  ,  Euangelia  re*iece-  A  Nemo  vero  fuis  viribus  foris  po'tcft  carmdcre,nec  I T. 
ali.r.retrac.  tunt,alij  Pauli  Epiftolas  omnes, vt  Origenes  b  ,Eufe-  per&uerantiam  certo  (ibi  polliceri, vc  enim  ait  Augu- 

bitis  c  ,&  Irenteus  '  teftantur,alij  vt  Manichaei, quod  ftinus  a ,  Non perfeueraturt perfeucramris  proaidenti firma  3  debon'. 

eli^j.hifhc.  affirmant  Eufcbius  e  ,&  Auguftinus  *,  vniuerfom  lc-  Dei  voluntate  mifcentur,  vt  effe difeamus  non  altafipten  Petfcu*w$* 

a7.  gemMoyfis  &vetusreftamentumrepudiabant.Idem  tes.fed  humilibus  confentientes,&  eum  timore ,  &  tremore 

A  lib  xx. 16.  vero  Auguftinus  g  addit  Manicha:o$,ita  noui  Telia-  noftram  ipforum  ftdutem  operemur.  Deus  enim  eft, qui  ope - 

elit»9  c  vlt  ment*  Scripturas  probare ,  vt  quod  voluerint  ,exiis  ratur  in  nobis  &  velle,  efr  operari  pro  bona  volutat  e.  Quo- 

f  coinFauft.  admittant, quod  noluerint, reiiciant.  De  Prifcilliani-  circa  fsepe  in  Euangelio  inculcat  Chriftus  b ,  Oidete ,  bMatt.i4. 

gdchrtef.  ftis  autem,illos  ait  h,  Manichaeis  verfutiores  effe,  quod  vigilate  ,  &  orate.  Rurfus  c ,  Fidet  e  ne  quis  vos [educat.  cMar.13. 

C-S9-  nihil  Scripturarum  canonicarum  repudient,  fed  in  fuosfen-  Itemque  d  ,Videte  ne  [educamini.  Et  in  eandem  fen- 

h  cap.70.'  allegorigando  vertam  ,  quicquid  in  libris  [anilis  efl ,  tentiam  Paulus  e,  Nolite  [educi  Et  f ,  Nemo  vos  fidit-  **  *  °r’ 

i  de  proph.  quod  eorum  euert  at  errorem.  Plura  dehis  Vincendus  1  eat  inanibmverbis .  Denique  S,Videte  quomodo  caute  am-  f  adEphcy. 

hyicf.nouit.  Lyrinenfis ,  &  alij ,  vt  appareat  vere  omnino  dixifle  buletis.  Ad  hunc  autem  locum  refpiciens  Ambrofius1',  g  iThifi.t. 

Petrum,  indodlos  ,  &  inftabiles  homines  Pauli  Epi-  Habeamus  ,incpintttfr  nos  ftatiomm,  vt  fecundum  Apofto-  Vrra<^'dc 

Holas, &  caeteras  Scripturas  deprauare  ,  &inuertere.  [um  Paulum  teneamus  propofitam  fpem  Jicut  anchoram 

Quo  ipedtans  Athanafius,hocait  folum  lpe£lareh^-  anima  tutam, ac firmam,  &  incedentem  vfque  ad  interiora  manfion.38. 

reticos,  idj3vnumconari,vt  iis, qua  rettijfme  ab  ipfo  Deo  ^  velaminis, vt  iuxta  Apoftolum  quoque  Petrum ,  prafeientes 
dicuntur, & fiunt, aduerfentur,  &  vt  diuinum  habet  oracu-  caueamus ,  ne  errore  nefariorum  abducli  excidamus  d  pro- 

lum  Scripturas facras  alio  pro  fua  ignorantia  per  vim  de-  pria  firmitate.  Porro  Gnece  dixit  Petrus ,  non  ,  vt  ait 

torqueant.  Interpres,  fratres,  fed  dya.it na),  hoc  eft ,  dilefti ,  atque 

XX.  Ad  fuam  ipforum  perditionem  ■,  vt  fignificet  eos  tan-  itaAuguftinus  'legit  ,amantijfmi ,  nam  &  alias  Inter-  idefid.& 
tam  improbitatem  non  impune  laturos, nam  qui  pu-  pres  Latine  folet  reddere ,  diletlifimi.  Forte  ille  legit  oper  c.  14. 
blicas  tabulas  violant,  aut  Regum  diplomata  inter-  hoc  modo  iPiX pei ,  fententia  tamen  vtrouis  modo 

uertunt ,  grauiflimo  inter  mortales  fupplicio  digni  conftat.  Fratres  enim,  hoc  eft,  fideles  appellat ,  quos 

cenfentur  ,  vt  proculdubio  diuinorum  oraculorum  quia  Apoftolica  caritate  complcdlitur ,  diledtos,  feu 

corruptores  acerbioribus  cruciatibus  digni  habendi  dile£liiTimos,autamanriflimos  vocat. 

fint.Idque  non  folum  de  futuro  faeculo.gehenna:que  Prafcientes ,  inquit ,  cuslodite ,  Graece  TtpoyivwfeovT^  I  1 1. 
incendiis  fentiendum  eft ,  fed  plerumque  etiam  hae-  «vAdwsefb  quali  dicat,  praemoniti ,  &  hac  mea  praedi- 

redei  in  hac  mortali  vita  fuae  impietatis  grauiflimas  &ionepraeparati,atque  inftru&i.  Auguftinus  k  dixit  k  r 

poenas  luunt ,  quod  multorum  exemplis  firmari  pof-  prafcientes,&c  qui  a  me  admoniti  imminens  periculum 

fer.  Hoc  autem  non  obfcure  indicafle  videtur  Chri-  cognofcatis  3  quomodo  edam  hoc  loco  dixit  Inrer- 

sc  Mjt.i8.tf.  £us  Dominiis  apud  Matthaeum  k  ,  cum  dixit :  Qui  pres.  Pro  eo  autem,  quod  hic  ait,  cuftodite,  dixit  ille, 

dutemfcandalinauerit  vnumde  pufillis  ijlis,qui  in  me  cre-  canete.  Interpres  tamen  vim  Graecte  vocis  expreflit, 

dum , expedit  ei,  vt  fuffendatur  mola  afinaria  in  collo  eius,  quae  metaphoram  continet  dudam  ab  iis  ,  qui  mili- 

&  demergatur  in  profundum  maris.  Nam  interprete  tares  cuftodias  obleruant.  Quemadmodum  enim  illi 

1  lib.  X.  qq.  Auguflino  1  de  iis  loquitur  Chriftus,  qui  limiles  funt  vigiles  diligenter  obferuant,ne  quid  vrbi,  aut  arci  ab 

Euang.c.14.  Alexandro  aerario ,  de  quo  feribit  Apoftolus  m ,  Ale-  hoftibus  periculi  immineat,  eadem  diligentia  monet 

^4  Ti’  xander,i nquit ,  drarms  multa  mala  mihi  ofiendit ,  reddet  Apoftolus  haereticoru  ,  &  impofloru  fraudes  cauen- 

illi  Dominm  fecundum  opera  eius, quem  &  tu  deuitzt,  val-  clas  efte.A7£  infiptentiu.m quit ,errore  tradttch,Gt$cc  eft, 

.  .  de  enim  reftitit  verbis  noftris.  Hunc  autem  a  fide  defe-  hoc  e  tt, ne  fanorum ,  & ,  vt  ait  Auguftinus  ,fal- 

*'  cifte  teftatur  idem  Paulus  11  ,Ex  quibtts, inquit,  eft  Hy-  forum.Vro  errore  autem  Grxce  dixit  Txd.m ,  vnde  ftel- 

Bn.  '  '  men<tu*,&  Alexander, quos  tradidi  Satana,  vtdifcant  non  \x  illx  erraticae  planetae  vocantur ,  vt  fignificet  haere- 

blasfhemare.  ticos  efle  errones ,  qui  vago  errore  decepti  nufquam 

confiftant.  Excidatis  a  propriafirmitate  ,  abdu£bi  vide- 
17.  Vos  igitur fratres prs. [cientes  cuslodite, ne  infipientiiim  licet  ab  eorum  errore  excidatis  ab  ea  fide  ,  quam  pri- 

erroretraducli  excidatis  d  propria  firmitate .]  rnum  haufiftis,quamfirmiflimam,acfolidiflimam  ef¬ 
fe  oportet.  Dixir  autem  Graece  ,  quafi  dicar, 

I.  Salubri  adhortatione  Epiftolam  claudit,&  indica-  gratia,  &  fide  catholica  humanam  mentem  quodam 

to  periculo  fedulo  cauendum  monet  ,  ne  fe  decipi  D  nxodo  firmari,  ac  ftabiliri ,  quodalibi  dixit  Paulus  l,  ^  a<*  '  • 

patiantur,  &  in  fide  fufccpta  vfque  ad  exrremym  vi-  Optimum  eft  gratia  ftabilire  cor.  Et  alibi  ad  fidciyfirmi-  1 9' 
tx  Ipiritum  conftantillimeperfeuerent.  Ad  id  autem  tatem  alludens.  Ne  circumferamini,  adtjmnivemodo- 
pluiimum  valet  hoc  Apoftolieum  confilium,quo  ab  ftrina.  Auguftinus  dixit :  Ne  decidatis  a  corroboratione 
haereticorum  confuetudine  cauendum  monet ,  quod  veftra. 

0  ep.  40.  etiam  elegantifllme  alicubi  monet  Cyprianus  0  ,Hinc 

autem,  ait  fratres  dileclijfimi,hinc  admoneo  pariter ,  &  con-  18.  Crefcitevere  ingratia, &in  cognitione  Domimnoftri, 

fido  ,  ne  perniciofis  vocibus  temere  credatis  ,  ne  fallacibus  &  Saluatoris  leftu  Chrifti.ip fi gloria ,  &  rtunc,  &  in 

verbis  confienfum  facile  commodetis, ne  pro  luce  tenebras,  pro  diem  dt  emit  at  is.  Amen. 

die  noclem,  pro,  cibo  famem,  pro  potu  fitim, venenum  pro  re- 

medio, mortem  profilute  fumatis.  Alibi  P  vero,  Declinent  Haec  eftpoftrema  totius  Epiftobe  claufula  ,  qua 

&7*4  autem  de  catero  fortiter, &  euitent  diletti(fmifi'atresnoflri  monet  fideles  non  folum  ,  vt  caueant  pericula,  de 

de  lapfis  pro  vcrba,&  colloquia  eorum ,  quorum fermo,vt cancer  ferpit,  quibus  modo  dixerat ,  &  perceptam  fidem  conftan- 

pc  fin.  &  Ub .ftcut  Apoftolus  dicit.  Corrumpunt  ingenia  bona  confaht-  ter  retineant ,  fed  etiam  nitantur  aliquid  quotidie  ad 

de  «lit.eccl.  [ationes  pcjftm£.  Et  itcrumihareticum  hominem  poftvnam  priftinam  virtutem  addere  3  probe  enim  intelligit  in 

correptionem  tuita, [ciens, quiaperuerftus  efl  huiufmodi  ,&  L  Chriftianae  virtutis  ftadio  nemini  efle  confidendum, 
eft  d  femetipfo  damnatus.  Mox  vero  ad  fuam  confit-  nam  Sc  Apoftolus  Paulus ID  fideles  his  verbis  horta-  madEph.4* 

mandam  fententiampIuraScripturaeteftimonia  pro-  tur.  Omnis  adtficatio  crefat  in templum\fdnclum Domim. 

fert.  Et  per  Salomonemdticpak,  loquitur  Spiritus  fandus.  Et  alibi11.  Non  ceffamus pro  vobis  orantes,  vt  impleamini  a  Coi.  1.10. 

‘Peruerfus  m  ore  fuo  portat  perditionem  ,  &  in  labiis  ftuis  agnitione  voluntatis  Det  in  omni  bono  opere  fructificantes , 

ignem  condit. ‘Item, denuo  monet  dicens.  Sepi  aures  tuas  ffi-  &  crefcentes  in  ontni  [cientia  Dei, in  omni  virtute  confortu- 

nis,&  noli  audire  nequam.  Et  iterum.  Malus  obaudit  lin-  ti.  Nam  vt  alibi  non  fcmel  monui ,  ea  eft  Chriftianae 

gua  iniquorum, itifius  autenon  intendit  labiis  mendacibus.  virtutis  ratio,  vt  nullo  certo  fine  ,  nullove  termino 

circum 


Catholica  Epift.  1 1.  Petri.  515 


circumfcribatur,  fed  nouam  femper  acccflionem  ad- 
“  fettn.  8.dc  mittat :  fic  alicubi  monet a  Leo  Pontifex ,  Omnes  de 
pafl.in  fine.  j-g  m  j[gm  pyg^ndo  per  pietatis  augmenta-  renouentur, 
quantumlibet  enim  quifque  tuflificatus  fit ,  habet  tamen, 
dum  in  hac  vita  e(l,  que  probatior  effe poffit,  &  melior ,  qui 
autem  non  proficit,  deficit, & qui  nihil  acquirit , nonnihil  per¬ 
dit.  Et  vtait  Audior  operis  imperfedti  in  Matth^um, 
haec  mortalisvitafimiliscft  naui,quae  aduerfo  flumi¬ 
ne  nauigat ,  quae  nifi  prouehatur ,  illico  retro  labitur. 
Quamobremredte  Pectus  Apoftolus,  ne  fideles  fidei 
firmitatem  amittant,eos  moner,vt  in  diesproficianr, 
&  maiores  faciant  in  Chriftiana  perfedtione  pro- 
greflus. 

1 1.  Optat  autem  ,  vt  crefcant  in  graeia,&  cognitione. 

Gratiam  autem  cognitioni  praefert,  quod  illa  fit /im¬ 
pliciter, atque  abfoluteneceflaria,h^c  veto  non  item, 
poreftenim  fimplex,acfoIitaria  fides, fi  non  defit  gra¬ 
tia,  prodefle, at  vero  fine  gratia  nec  prophetia, nec  di- 


1  uinorum  myfteriorum  cognitio  ,  nec  denique  quan- 
tumuis  perfedta ,  &  abfolura /cientia  prodefle  qmd- 
quam  poteft,vt  ad  Corinthios  bene  monet  Paulus:  at.Cor.iyt, 
cognitionem  porro  non  quamcumque  commendat 
Apoltolus,/ed  cognitionem  Domini  noflri,&  Sahtato- 
ris/efu  Chrifiv,vt  videlicet  percepta  habeant, &  cogni¬ 
ta  myfteria  omnia, qu? pertinent  ad  Chriftum  Domi- 
num,eaprsfertim,qu^  praecipuis  fidei  capitibus  con 
tinentur,  quaeque  ab  haereticis  oppugnari  confueue- 
runt.  Ad  extremum  addit  doxologiam.  Jpfi,  inquit, 
gloria,  &  nunc,  er  in  diem  ater  nuatis,  vimen.  Diuinam 
enim  gloriam  ,&  in  hac  mortalitate  ,  &in  omnem 
deinceps  aeternitatem  celebrandam  docet  ,  atque 
hanc  ob  caufam  tam  frequenter  Ecclefia  confueuit 
elogium  illud  iterare.  Gloria  Patri,&  Filio,  &  Spiritui 
fantto.  quippe  intelligit  ad  vnius  Dei  gloriam  omnia 
noftra  con/ilia  efle  referenda, cui  laus,  Sc  gloria  fit  in 
omnem  aeternitatem.  Amen. 


JN  PRIM/VM 


I 


IN  PRIMAM  CATHOLICAM 

IOANNIS  EPISTOLAM, 

P  R  0  L  V  S  I  0. 


5  E  Ioanne  Apoftolo  ,  atque  A 
*  Euangelifta ,  quamquam  Pa- 
,  pias  ,  8c  Hieronymus  plura 
)  fcripieruntjProchorus  autem, 

?  qui  dicitur  cius  difcipulus ,  & 

5  comes  vitam  ipfius,&miracu- 
a  Ia  non  pauca  pofteritati  con¬ 
ii  fignauit  j  eius  tamen  narratio 
plane  videtur  confi&a,  multaque  continet  prorfus 
alnfynopfi.  aEfm;da.  Athanafius*  autem  recenfet  inter  libros 
apocryphos  librum,qui  infcribituf ,  Circuitus  Ioan- 
nis, qui  forte  idem  eft  cum  hiftoria  Prochori.  Nobis 
vero  nonnulla  hoc  loco  de  tanto  Apoftolo  prxfari 
vifum  eft,ne  epiftolarum  eius  explanationem  repen¬ 
te,  6c  illotis,quod  aiunt,manibus  aggredi  videamur.  B 
Sex  autem  omnino  capitibus,qux  dicenda  funt,bre- 
uiter  compledemur.  Nam  primum  quidem  plures 
olim  Ioannes  celebres  fuifle  oftendemus  ,  vt  appa¬ 
reat, de  quo  potiflimum  nobis  agendum  fit.  Deinde 
degenere,patria,vitasque  ratione,  antequam  Chrifto 
nomen  daret,difterendum  erit.  Tertio ,  de  vocatio¬ 
ne  ad  Chriftum ,  deque  iis,  quas  deinceps  confecuta 
funt,vfque  ad  Chrifti  in  coelum  afcenfum.  Quarto, 
de  Apoftolicisfundionibus, quibus  Ecclefiam  infti- 
ftiruit,&  amplificauit.  Quinto,  de  feriptis  eius.  Sex¬ 
to,  5c  poftremo  de  martyrio, &C  morte. 

'Tlures  olim  fitijje  Ioannes. 

C  A  P  V  T  I. 

I.  TN  nouo  teftamento  pmer  Ioannem  Euangeji- 
J  ftam ,  alius  quidam  memoratur  a  Luca  Ioannes, 
qui  cognominabatur  Marcus,  de  quo  in  Adis  Apo- 
bCapn.n.  ftolicisl,hunc  in  modum  fcribit,cum  de  Petro  e  car- 
cere  diuinitus  erepto  loquitu r.Venit  ad  domum  Ma¬ 
ria  matris  loannis  ,  qui  cognominatus  eft  Marcus.  &  ali- 
c  Vcr.tj.  quanto  poft  C,cum  Pauli,  ac  Barnabs  profedionem 
narraret ,  aJfumpto,ait,loanne,qui  cognominatus  eft  Mfir- 
dCap.1j.37.  cui.  &C  poft  multa  d.  Barnabas  ,  inquit ,  volebat  fecum 
affnmere  Ioannem ,  qui  cognominatur  Marcus.  Non  eft 
autem  in  dubium  reuocandum  hunclong^  diuerfum 
efle  ab  Euangelifta  Ioanne ,  de  quo  nobis  eft  fufeer  D 
pta  dilputatio.  Siquidem  ille  fuit  Apoftolermn  fe- 
elnSynopfi.  dator,  vel  vt  ait  Dorotbeuse,  vnus ex  feptuaginta 
Domini  difcipulis  3  hic  autem  nofter  prascipuusinter 
Apoftolos  ,  &  Chrifto  in  primis  carus,vt  diledi  1107 
men  adeptus  fir,  Haec  tamen  homonymia  non  pau¬ 
cis  fucum  fecifle  videtur, qui  quod  vni  conuenit ,  al- 
t  B  teri  tribuunt. 

Lib.i.cap.  Ac  prjm^m  quiJem  Nicephorus  f ,  Cedrenn  ?  ?, 
l%in  annal.  ^  Gennadius  affirmant  Ioannem  Euangeliftam  His- 
Bened.  htftinian.  in  Epift.B.loan> 


tfofolymis  habuifle  domum ;  fic  autem  Nicephorus 
de  poftrema  Chrifti  Domini  caena  feribit :  Hac  cana 
paratur  in  domo ,  vt  aiunt ,  loannis  Euangelica ,  quam  ille 
poffeffme  fua  ( non  exigua  autem  ea  fuit  in  Galilaa)  Caypha 
eius  temporis  Pontifici  vendita ,  cuius  gratia  etiam  tlli  notus 
extitit  ,ftcut  ipfe  alicubi facro  fuo  teftmonio  aftruit,  in  locis 
circa  Sion  montem fttis  comparauerat.  Planius  Cedrenus. 

Cum  >in([ait,Zebedaus  mortuus  effet  Ioannes ,&  Iacobus , 
ad  luxerunt  matrem  fuam ,  e  a  que  cum  Maria ,  Chrifti  vi¬ 
delicet  Matre  habitabat  3  bonis  porro  fisis  Caypha  venditis 
Sionem  emerunt ,  is  efl, locus,  vbi  pafcha  myfticum  Chriftus 
celebrauit ,  &  foribus  claufts  ingreffus  e(l,  ibique  Chrifto  in 
calum  affumpto  Maria  vfque  ad  finem  vita  egit.  Meminit 
huiulce domus  Gregorius  Nazianzenusa,quialte-  alntragad. 
ram  etiam  nominat  loannis  cognomento  Marci.  Sic  n.,fi  .P0' 
autem  ait:  tlus  p0 

Eamus  hinc  citis  filentes  greffibus 
ts£des  petendo  ftfcemina  in  quibus  manent 
Vt  hofpites  cum  matre  Marci  Maria , 

Quo  &  conuolauit ,  vt  reor,ficcr  chorus: 

Ibique  dulcem  prtftolabimur  diem 
Potiuftue  eamus  in  noui  Gnati'domum 
Quem  filius  mihi  arrogauit  vnicus. 

V erum  ,  vt  quod  fentio  aperte  dicam, de  loannis  III. 
Euangeliftae  domo  nihil  habeo  affirmare,  nam  cum 
.omnes  Apoftoli  vt  eorum  nomine  aflerit  Petrus  b,  b  Mat.  19. 
omnia  fua  bona  reliquiflent ,  Chriftique  pauperta-  17. 
tem  complexi  eflent,haud  mihi  facile  patiar  perfua- 
deri, Ioannem  contra  voti  religionem  fibi  domum 
retinuifle.  Propius  a  vero  abefle  crediderim  eam 
domum  ad  matris  ipfius  bonafpedafte,  &ad  eius 
vfum  ita  fuifle  retentam,vt  ad  Ioannem  tamen  nullo 
iure  pertineret,  ne  infignem  Apoftolum  ,  &  Chrifto 
Domino  in  primis  carum  paupertatis  frudu,  meri¬ 
toque  priuemus,  quae  quidem  domus  ,  quod  matris 
cflet .  loannis  ipfius  aliquo  modo  dici  potuit ,  cum 
praefertim  omnibus  fidelibus  vfui  eflet. 

Domum  vero  loannis  ,  qui  cognominatur  Mar-  *  V. 
cus ,  aperte  nominat  Lucas  in  a£tis  Apoftolicis c ,  in  c  Cap.it.u. 
illam  enim  fe  recepit  Petrus, cum  e  carcere  diuinitus 
eftr  ereptus.  Cteteruin  quod  de  cama  Chrifti  extre¬ 
ma  afleritur,  quali1  illa  in  loannis  Euangelifta  domo 
habita  fuerit ,  probare  nulla  ratione  poflum  ;  nam 
cnm  Ioannes  vna  cum  Petro  ad  eam  casnam  paran¬ 
dam  mitterentur,  ad  ignotum  quendam  Patremfa- 
milias  deftinabancur  adhibitis  notis  ,  quibus  inter- 
nofei  poflent.  Sicaute  loquitur  Chriftus  apud  Mat- 
thxum  ‘.  Ite  in  duitatem  ad  quendam,  &  dicite  ei,  ma-  dCap.ier. 
gifler.  diautempus  meum  prope'eft,  apud  te  facto  pafcha  cum  1 
difcipulis  meis .  &  apud  Marcum6.  Ite tn  duitatem, &  c Cap.14.x3 
occurre:  vobis  homo  lagenam  aorua  oaiulans, (equimini  eum , 
er  quocumcfa  introierit, dicit  e  Domino  domus, quia  Magftcr 
a  dicit , 


acap.it. 8- 


V. 


b  lib.  10.  in 
Luc.c.8. 


c  Dcc.4,Lj>. 
d  lib.  i.  Vx- 
dag  c.j.&5>. 
c  lib.  i.  dc 
Afino  au¬ 
reo. 

f  lib.de  vic. 
beac.c.i  j. 


VI. 


geap.iiu. 

5ic  allerunt 
a&a  Barna- 
bae  ab  Ale- 
xadro  Mon. 
confcripta 
apud  Suriu 

h°Aa.'it, 
VII. 
i  lib, 3.  hift. 
C.3  3.  eadem 
habet  Ni- 
ceph.  Jib,  I. 
c.4  6. 

k  in  Catal. 
Papi, 


In  Epift.  B.Ioan. 


diolt ,  vbi  eft  refectio  mea ,  vbi  pafcka  cum  difcipulis  meis  A 
manducem ,  &  ipfe  vobis  demonfl/abit  coenaculum  grande 
ftratum,&  tbi parate.  Eadem  repetit  Lucas  a ,  duofque 
difcipulos  nominat  Petrum,&  Ioannem. 

QWp  plane  omnia  quis  non  videt ,  futura  fuifle 
penitus  fuperuacanea  ,fiin  materna  domo  Ioannis 
caena  illa  inftruenda  erat? quod  ipfiim  dixerim  de  al¬ 
terius  Ioannis  aedibus  ,  omnino  enim  vcrolimilli- 
mu  eft  fuifle  illum  omnibus  difcipulis  perfpedum, 

&  cognitum,  atque  idcirco  nihil  opus  erat  tam  mul¬ 
tis  verbis  Parremfamilias  deferibi.  Quis  autem  fue¬ 
rit  Pater  ille  familias.in  cuius  domo  Chriftus  Domi¬ 
nus  poftremo  cum  Difcipulis  coenatus  Euchariftiae 
facramentum  inftituit ,  longaque  oratione  dilleruit, 
fi  quis  percondetur,non  plane  inter  audoresconue- 
nit.  Ambrofius  b  certe  pauperem  quempiam ,  atque  B 
ignobilem  fuifle  putat,  cum  tamen  coenaculum  Ara¬ 
tum  ,  hoc  eft,vt  ego  interpretor, periftromatis  orna¬ 
tum, feu  ftragulavefte  cuius  meminere  Liuiusc,  Cle¬ 
mens  Alexandrinus d,Apuleius%  <k  Senecaf,cum 
paupertate  ex  aduerfo  pugnet 3  nifi  quis  malit  dele¬ 
atis  accipere  ,  quibus  coenaculum  erat  inftrudum. 
Theophyladus  Simonem  leprofum  fuifle  autumat 
Lazari  Patrem, quodnihilo  videtur  probabilius. tum 
quod  ille  non  HierololymiSjfed  Bethaniai  habitaret, 
tum  quid  vero  quamfimillimu  videatur  fuifle  illum 
Apoftolis  fatis  notum  ,  cum  alias  Chriftus ,  &  qui¬ 
dem  ante  paucos  dies  vna  cum  Difcipulis  apud  eum 
ccenaffit.Sufpicari  quis  poflet  fuifle  aliquem  occul¬ 
tum  Difcipulum  ,  qualem  Iofephum  ab  Arymathasa, 

&  Nicodemum  fuiife  legimus.  Et  credi  poflet, quod 
aliqui  affirmant, alterum  ex  his  fuifle, niflfuiflent  illi 
fatis  noti.  Difcipulum  aliquem  indicant  Chrifti  ver-, 
ba,cum  ait.  Magfter  dicit,  apud  te  facto  pafcha.  Sedne 
hoc  quidem  videtur  plane  neceflarium ,  cum  Magi- 
ftri  nomine, ac  titulo  Chriftus  Dominus  etiam  ab  iis 
honeftaretur,qui  ei  nequaquam  adhiererent.Et  quod 
magis  mirandum  eft ,  etiam  a  Pharifaris,qui  ei  maxi¬ 
me  infenfi  erant. 

Quifquis  igitur  fuerit  hic  Paterfamilias,  qui  cos- 
naculum  ftratum  Domino  cum  Difcipulis  coenaturo 
commodauit,  no  fuit  certe  id  coenaculum  indorno 
Ioannis  Euangeliftae,  neque  alterius  Ioannis  cogno- 
rmine  Marci  ,  neqcie  vilius  Difcipuli ,  qui  Apoftolis 
cognitus  e  flet.  Non  penitus  tamen  iis  aflentior,  qui  £) 
quempiam  ex  iis. fuifle  opinantur,  qui  peregrinis 
hofpitia  pretio  locare  folerent  3  crediderim  potius 
nobilem  aliquem,  ac  diuitem  fuifle,  qui  occulti  ob 
ladaeorum  mesum  Chrifti  fidem  complexus  effit. 
Quocirca  non  eft  admodum  verifimile ,  quod  Ce- 
drenus  affirmat, jn  hoc  ipfum  coenaculum  ianuis 
claufis  ingrcfllim  fuifle  Chriftum  ad  Difcipulos,cum 
rediuiuus  ad  fuperos  remeaflet ,  ac  ne  in  illo  qui¬ 
dem  coados  fbifloDifcipulos  crediderim  ,  cum  di- 
uino  Spiritu  afflati  funt.Nam  qui  Chrifto  adhuc  fu- 
perftite  latere  cupiebat ,  eo  profedo  vita  fundo  fefi 
prodere  nequaquam  aufus  effit.  Verofimilius  igitur 
videtur  Maria* domtim  matris  videlicet  Ioannis  eo- 
gnomento  Marci  ab  Apoftolis  poft  Chrifti  necem,  ^ 
Sc  eius  in  caelum' afcenfum  fuifle  religidse  frequen¬ 
tatam  ,  vt  in  'ddis'Apoftolicis  indicat  Lucas  S3  ex 
quo  loco,  facile  quiuis  intclliget,  quae  a  Gedreno 
commemorantur  non  vfque  adeo  firmo-  fundamet6 
niti ,  cum  longe  credibilius  fic  in  hac  Matia:  domo 
coados  fuifle  Difcipulos  3  cum 'Spiritum  fandum, 
eiufque  diuina  charrfinata  in  die  Pentecoftes  perce¬ 
perunt.  Non  aflentior  tamen  OEcumenio  h  ,  qui 
affirmat  hunc  Ioannem  crign  omento  Marcum  fuifle 
Euangclij  feriptorem,  quod  alibi  fufius  refutaui. 

Porro  Papias  vt  audor  cftEufebius  '  ,  aftipulan- 
tc  Hieronymo  k  j  duos  Ioannes  nominat  ,  Ioannem 


Apoftolum,  &  Etiangeliftam,&  Ioannem  quendaiti 
ptefbyterum.  St  quis,  inquit,. presbyter  mtht  forte  occurre¬ 
bat  ,  qui  cum  Apoftolis  verfaius  fuifet ,  diSla  Apoftolorum 
ab  eo  diligenter  fcifi  itabar,  nempe  quid  Andre  as  dixi  fer, 
quidve  Petms,quid  Philippus, quid  Tbomas,  quid  lacobus , 
quid  Ioannes, aut  Matthaus ,  aut  quis^lius  Domini  SDifci- 
pulus ,  qua  denique  Ariflion ,  &  Ioannes  presbyter ,  qui  in 
numero  Difcipulorum  Domini  habebantur,  loquutifutjfent. 

Mox  autem  fubiicit  Eufebiusjffi/o  in  loco  eft  operxpre r 
tium  animaduenere  nomen  Ioannis  ab  eo  bis  enumeratum 3 
priorem  quem  cum  Petro ,  &reliquis  Apoftolis percenfst, de- 
clar  at  manifejto  Ioannem  Euangtliflam  ftiijfe.  Alterum 
erratione  variata  aliis  extra  numerum  Apoftolorum  affociat , 
querneum  Jlriftionem  illi  ordine  prapofuerit ,  ipfnm  presby  ¬ 
terum  vocat  ,fic  vt  hifce  narratio  eorum  vera  -effc  oftendatur, 
qui  dixerunt  duos  eodem  nomine  nuncupatos  in  AJia  fuiffe, 
duoque  illorum  Epheji  efe  fepulchra  &  vtmmnuead  hanc 
vfque  atatem  Ioannis  nomine  appellari. 

Fuifle  autem  hos  duos  Ioannes  inter  fe  diuerfos  VII  I. 
aflerit  apud  eumdem  Eufebium  a  Dionyfius  Alc-  a  lib.y.c.zo. 
xandrinus3  feniorem  autem  Ioannem  non  folurn  ab 
Apoftolo,&  Euangelifta,fed  etiam  a  Ioanne  cogno¬ 
mento  Marco,&  Barnabae  confobrino  diftinguit ,  vt 
omnino  videatur  tres  in  Ecclefia  hoc  nomine  cele¬ 
bres  admittere  ,  quod  tamen  aliis  non  placet,  qui 
Ioannem  presbyterum  eumdem  efle  putant  cum 
Ioanne,  qui  dicitur  Marcus  ,  &  Barnabae  confobri- 
nus  ,quem  Ephefi  non  aliter  ac  Ioannem  Apofto¬ 
lum  ,  &  Euangeliftam  fepultum  efle  ferunt.  Nam 
quod  ait  Dionyfius  eum  in  Afia  non  fuifle  ,  facile 
Pauli  bteftimonio  refelli  potcft,qui  Ephefo  Romam  b  1.  Tim.  4. 
T imotheum  accerfens  praecipit ,  vt  fecum  Marcum  1 1  • 
ducat,hoc  cft,Idannem  cognomine  Marcum, faten¬ 
dum  vr  fit,  eum  non  aliter  ac  Timotheum  in  Afia 
tunc  fuifle.  Vtrum  autem  hic  eflet  Ioannes  ille  pres¬ 
byter, qui  Ephefi  fepultusiacet adhuc  ambigo, hunc 
enim  Barnabte  confobrinum ,  cum  aliquando  cum 
Paulo rediiflet  in  gratiam,  apud  eum  manfifle  ferunt 
vfque  ad  obitum  Barnabae :  eo  vero  vita  fundo  in 
Cyprum  vna  cum  Epaphia ,  &  Tychico  ad  eam  Ec- 
cleliatn  adminiftrandam  a  Paulo  fuifle  '  mifliim  ,  vt  c  Mecaphr. 
quod  ait  Dionyfius  Alexandrinus  diem  extremum  ,5  Fc*>r- 
Ephefi  claudere  non  potuerit ,  cum  tamen  Ioannis 
presbyteri,  &  Ioannis  Apoftoli  fepulchra  Ephefi  ex¬ 
tare  dicantur.  Viderunt  igitur  viri  dodi, qua  ratione 
vtrum  que  probare  potuerint ,  8c  IoaiTnem  Barnabas 
confobrinum ,  eumdem  efle  cum  Ioanne  prefhy  tero 
Ephefi  fipulto ,  8c  tamen  poft  obitum  Barnabae  in 
Cypro  Ecclefiam  adminiftrafle. 

Quje  cum  ita  fint,  malim  Ioannem  ptefbyterum,  I X. 
quod  magis  probare  videtur  Dionyfius  ^  Alexandri-  Eu' 

nus, tertium  fuifle  Ioannem  ab  Apoftolo,&  Barnab^  c'107ft 

confobrino  omnino  diuerfum  ,  qui  prefbyter ,  ac  e  Dion.  A- 
Theologus  diceretur.  Quaecaufafuit,vta  quibufda  reop.  ep.  ad 
pro  Ioanne  Apoftolo  habitus  fit,  qui  quod  inter  cae-  !?.•  Tb«>l- 
teros  Euangeliftas  de  Chrifti  diuinitate , &  fufius,  Sc 
luculentius  diflerat  .Theologi  nomen  accepit.  Hoc  mumli. 
enim  nomine  a  prifeis  Patribus  e ,  Graecis  prsefertim  Athanaf.  in 
paflimappfellatur.Fateor  tame  hoc  eodem  TheoloN  Synopfi 
r  11  *  n  1  \  va-  r  f  a  ■  Cynli.  Hic- 

notnine  omnes  Apoftolos  a  Dionyfio  ‘  Areopagita  rop  catcc|j' 

nuncupari ;  vocat  enim  Petrum  maximum ,  8c  anti-  Ir. 
quiffimum  Theologorum  columen, &  Hierotheum  Epiph.  hxr. 
casteris  omnibus  fecundum  Theologos,  id  eft,  Apo-  ^  . 

ftolos  praefert.  Fieri  igitur  potuit ,  vt  huic  Ephefino  ;n  ^  ^ 
Ioanni  Theologi  nomen  vel  per  errorem  ab  iis  ,  qui  Cyrill.  Ale* 
Apoftolum  exiftimabat  ob  nominis  homonymiam,  xad.Iib  3.de 
tributum  fit ,  veiob  eximiam  reru  diuinarum  fcien-  Trinitate^ 
fiam, atque dodrinam  merito  impofitum.quod  pr^-  ° 

fertim  Ioannem  Apoftolum, &  Theologum  imitare¬ 
tur, &  quodammodo  repraefentaret  3  quodinfinuare 
videtur  Dionyfius  Aiexadrinus,fic  enim  zn.Catenim 
Ioannis 


Prolufio  Cap.II.  3 

loamis. sipofioli  multos fitiffe  o/xet-uW  arbitror ,  qui  propter  A  magis ,  ac  minus  diligat,na  in  bonis  Spiritalibus  me- 


fingularem  amorem, quo  erga  tllumaffelli  erant^propter  ad¬ 
mirationem , quam  de  eo  habebant, &  propter  amulattoncm, 
qua  ad  illum  imitandum  flagrabant  quod  d  Domino  pa¬ 
ri  ratione  diligi  cupiebant, etiam  ijlam  appellationem  ample¬ 
xati  funt ,  quemadmodum  nomina  Pauli ,  &  Petri  fidelium 
liberi  crebro  ferunt. 

Iam  vero  quoties  Ioannes  de  feipfo  loquitur, non 
Ce  nomine  proprio  appellat, fed  hac  velunperiphraft 
de(oc'hit,D:fcipulus,quem diligebat  /efm.  Quadri  autem 
poteft,  num  amor  hic,quo  Chriftus  Ioannem  profe- 
quebatur,ad  humanam  amicitiam,  &  externa  quan- 
dam  beneuolcntiam  tantum, an  vero  etiam  ad  fupra- 
naturalera  charitate  referendus  fit.  Nam  fi  pertineat 
ad  charitatem,cumhicamorin  Deo  efficax  fit,atque 


liores,ac  fandiores  merito  praefert, in  bonis  autc,qu? 
fpedant  ad  corpus,  propinquos,  &  iure  (anguinis 
connexos  caereris  anteponit.Quocirca  licet  Chriftus 
hac  fupranaturali  charitate  in  b  onis  fupranaturalibus 
plus  eos  diligeret,  qui  magis  a  Deo  increata  charita¬ 
te  diligebantur,aliquo  tamen  alio  refpedu  plura  po¬ 
terat  loanni  ex  eadem  charitate,  &  apertiora  amoris 
figna  oilendere,quam  cxteris.Neque  exiftimandum 
eft  ea  fuifle  tantum  ,  vt  nonnulli  volunt,  human* 
amicitis, &  ciuilis  beneuolenrix  cffeda ,  cum  bonis 
fupranaturalibus ,  aut  quae  ad  fupranaturalia  refer¬ 
rentur, maxime  niterentur. 

Quod  fi  quisquxrac,quidnam  in  Ioanne  fpedarit 7  XIII- 
Chriftus,  vt  eumbac ratione  maiori  complederetur 


aduofus  ,  confequens  profedo  eft,  vt  plura  loanni  B  amore,  pluresrecenfenturcaufx;  prima  eft  virginitas, 
contulerit  cxleftia  munera, maioremque gratiam,  Sc  de  aua  Hieronvmus*.  IoannesXwoxduawminimm  tra- 

charitatem  impertierit,  adeoque  ille  exteros  omnes 


a  i.  in  Ioui- 
nian. 


(anditate  fuperarit,longequemaiori  charitate  Chri- 
ftum  Dominum  complexus  fit,&  fane  ita  de  Ioanne 
a  Ep.ad  Ke-  loqui  videtur  Hieronymus  *;  apertius  id  aflerutali), 
liod.  &  cp.  qUi  bencuolentiam  humanam  Chrifti  diuinx  putant 
ad  Principia  fubiedam,  atque  adeo  femperei  ex  xquo  re- 

Marcel!*^  '  Ipondifle,vt  neceflario  Chriftus,que  humano  amore 
magis  diligeret,  eumdem  etiam  maiori  fupernaturali 
charitate  complederetur.  Quae  fi  vera  fit  fententia, 
fateri  necefle  eft, Ioanne  fuifle  omniu  Apoftolorum 
fandiffimum,quod  profedo  abfque  temeritate  affir- 
b  Prou.itf.  mari  non  poteft, cum  Salomon  b  veriffime  fcripferit, 
Spirituum  ponderator  efi  Dominus.  Quamquam  autem 
cum  Ioanes  (e  vocat  Difcipulum ,  quem  diligebat  le- 
fns  ,  nullam  comparationem  includit ,  cum  tamen 
Chriftus  omnes  procul  dubio  Apoftolos  diligerer, 
fi  ea  periphrafis  certum  aliquem  Difcipulum  indi- 
cat,vt  profedo  indicat  fingularem  vel  amorem ,  vel 
amoris  fignificationem  innuit. 

XI-  Quae  caufafuit.vt  pleriquefandiflimi,dodiffimi- 

que  viri  (impliciter  affirmarint  Ioanne  fuifle  Chrifto 
c  Trad.  1 6.  Domino  cariorem.Nam  Auguftinus  c.  Ipfe,inc\uit,cft 
in  Ioan.  Ioannes ,  qm  mxer  omnes  Difcipulos  fuper  pediti  Domini 
dtf cumbebat, &qtiem  Dominus  charitatem  debens  omnibus , 
dTrad  114.  tamen  pra  exteris  diligebat.  Et  alio  quodam  loco.  Vbi- 
in  Ioan.  cumque,  ait,  te  comemorat  Ioannes, vt  nomine fuo  tacito  ipfi 

poffu  mtelligi,hoc  addit, quod  eum  diligebat  lefus,quafi filum 


de  qua  Hieronymus*.  Ioannes, inquit, minimus  tra¬ 
ditur  futjfe  inter  s4poflolos,yirgo  pemafit,&  ideo  plus  ama¬ 
tur  d  Domino,  &  recumbit  fuper  pelitts  Jefu.  Verum  Hpi- 
phanius  b  eamdem  laudem  tribuit  vbique  Iacobo,  * 

Ioannem  tamen  ob  adolefcentiam  ,  in  qua  virginitas 
magis  fplendefcit,magis  Dominus  diligebat,cu  prx- 
fertim  addat  Euthymius  c  ,  tantam  d  puero  cura  habuiffe  c  Ioan.  13. 
puritatis ,  vt  ne  turpem  quidem  cogitationem  vnquam  in  asr 
fiuum  afeendere  permifirit.  Chryfoftomus  d  addit  alte-  AP^^U' 
ram  amoris  caufam.  Excellentem  animi  humilitatem,  ac  oc‘ 

manfuetudincm,quas  adeptus  em,pofiquam  deprxeminen- 
tia  correptus  fuerat.  Tertiam  indicat  Theophyladus. 

Ioannes ,  ait ,  mnocentiffmus,fimpliciffmus,manfiuetiffmus 
omnium  erat,  &  ideo  diligebatur.  B.Thomase  enumerat  eloan.13. 
interamoris  caufas  fapientiam  fingularem, &  amoris 
Dei  vehementiam.  Alibi  fiuuehtutc  ait  maiora  fibi  f  Ioan. 11. 
beneuolenrix, ac  familiaritatis  indicia  vindieafle. 

Porro  Auguftinus.  f>  quxrit  vter  plus  a  Chrifto  di-  XIV- 
ligeretur, Petrus, an  Ioannes, &  myfticum  fenfum  Ce-  gTrad.ii4- 
quitur  de  vita  adiua,  &  contemplatiua :  de  perfonis  I°an* 
nonrefpondet.Sunt  qui  (impliciter  Petru  praeferant, 
quia  apud  Ioannem  >>,  plus  exteris  Dominum  dili-  hcap.n. 
gere  comemoratur.De  diuina  vero  fapientia  feriptum 
eft  in  Prouerbiis  ‘.  Ego  diligentes  me  diligo.  Beatus  au-  *  “Pj 
tem  Thomas  k,  quofilam  ait  exiftimalfe  Petru  magis  ^fcx°  Alenf! 
dilexifle  Chriftum  in  membris,  arque  eadem  ratione  u  p.  qvi,  31. . 
maiorem  Chrifti  beneuolentiam  promeruifle ,  cum  memb.4. 
Chriftus  illi  Ecclefiam  commendauerit ;  Ioannem  k  i.  p.q. 


e  Ioan.  13. 

f ibii. 
g  Hom.  71. 
in  Ioan. 
h  lib.f.coft. 
cap.13. 
iloan.ii. 


diligeret,vt  hocfignodifiernereturd  eat  er  is,  quos  vtique  orn-  j)  vero  plus  dilexifle  Chriftum  in  feipfo ,  atque  idcirco 

nes  diligebat. Quidergo mfi amplius fc dilcdum.cum  hoc  di-  • — - ~C.,-.rs\  J; - -  u~ - 

ceret  volebat  intellgi  ?  Euthymius  c .  Ioannem, inquit, di¬ 
ligebat  lefus,  plus  videlicet  exteris,  vt  qui  plus  diligi  dignus 
erat.  Eodem  modo  Theophyladus f.  Ioannes  prst  om¬ 
nibus  aliis  diligebatur  maxime.  Chryfoftomus  B ,  &  ali) 
amabantur, fid  Ioannes prxeipue.  Nec  dubitauitClemes 
Romanus  h  de  Ioanne  feribere  ,  quem  Chriftus  magis 
amabat.  Et  B.Thomas '  Chriftum  ait, fpecialt  ddethonc 
prx  exteris  Ioannem  ddexiffe.  Denique  Ecclefia  de  illo 
canit:Hiceft  beaciflimus  Ioannes,  qui priuilegio  amoris 
pueipui  exteris  altius  meruit  honorari.  V t  omnjno  faten¬ 
dum  fit, aliqua  ratione  Ioannem  fuifle  fupra  exteros 
Chrifto  Domino  carum. 

Quod  fi  de  diuina  charitate  loquamur,qux  eft  tri¬ 
bus  diuinis  perfonis'communis,quxque  efficax  eft, & 
aduola,  ea  profedo  plus  diligitur ,  qui  plura  a  Deo 
gratuita, &  (upernaturalia  munera  percipit, quiq;  ad 
ampliorem  beatae  vitx,cxleftxque  glori?  gradum  de- 
ftinatur.  Nec  poteft  quifquam  abfque  temeritate  de¬ 
finire,  quis  fit  exteris  ptxferendus.  Quoniam  autem 
necefle  eft  in  Chrifto  creatam  charitatem  admittere, 
qua  ille  vt  homo  Deum ,  ac  proximum  diligebat,de 
ea  proculdubio  loquitur  Ioanes,  cum  (e  Difcipulum 
vocut, quem  diligebat  lefus. Haec  autem  charitas  quam¬ 
quam  (impliciter  mpgis  fpedat  meliores,ficri  tamen 
interdum  poteft,  vt  alia ,  atque  alia  ratione  eundem 
Bened.IuUiman.in  Epft.B-Ioon. 


maiori  ipfius  amore  fuifle  dignum ,  cui  ob  hanc  cau¬ 
fam  matrem  commendauit.  Alij  dixerunt  Petrum 
magis  diledum  ob  feruentiorem  charitatem  ,  Ioan¬ 
nem  ob  eximium  munus  intelledus.  Alia  id  genus 
permulta  excogitari  poflent,qux  tamen  non  poflunr 
aperte  docere,  vter  horum  Apoftolorum  fit  fandior, 
aut  ampliori  gratia, &  gloria  prxditus.Neque  de  hoc 
capite  plura  dicenda  funt. 

loannts  genuj, patria,^  vita  rntioia.ntequ<im 
Chrifto  fe  in  difciplinam  daret. 

CAPVT  II. 

VNiuerfim  Apoftolos  fuifle  ,  vel  appellatos  efle  I. 

Galilxos ,  diuina  Oracula  prodiderunt ,  Angeli 
fiquidc  vbi  Chriftus  in  caelum  afcendiflet,his  verbis 
Apoftolos  compellarunt 1  .  ViriGalM  quid  fiatis  afpi-  j  a&.i.io. 
cientes  in  cxlum  ?  Iudxi  vero  m.  Nonne  ecce ,  inquiunt,  m  Ad.  1.7, 
omnes  ifii,  qui  loquuntur  Galilxi  funt?  Sed  cx  qua  tribu 
potiffimum  orti  fint,n5  plane  liquet.  Certe  Dauid«  n  Pf.tf7.18. 
indicare  credirur,fuifle  illos  ex  tribu  Iuda,Zabulon, 
&Nephthalin.  Principes, ait,  /uda  duces  eorum,princtpes 
Zabulo,&  Nephthalim.  Ita  enim  feribit  Theodoretus. 

Ex  his  tribubus  exteri  ZpoHoli  originem  duxerunt ,  &  illi , 
qui  vocabaturfiatres  Domini, ex  tribu  ludxgtms  traxerunt , 
a  2  Petrus 


In  Epift.B.Ioan. 


a Ifai.c  9. 
b  Inlfa.c.?. 


II. 

C  Ifai.  18.  & 

Matt.ip. 

4  De  noni. 
Hcbraic. 


III. 


^  Hom.j.it 
JViauh» 


IV. 


glnPftfy. 
h  Hom.i.in 
Macth. 
i  oan.i. 
fc  Hom  ;.in 

Joan. 

I  Cap.l.40. 


01  In  epi- 
taph.  Mar¬ 
cello?. 


n  Lib.  1.  c. 
»8. 

o  inAnnal. 
p  Lyraij. 


V. 

q  In  epi» 
taph.Marc. 
1  Ioan  8. 
fLaur  Iuft. 
Jib.de  agon. 
C3JJ.8. 


Petrus  aut  em, &  j4ndreas,^y  lacobus joannes,&  Phi-  A 
lippus  ex  oppido  Bcthf uda  fuerunt .  Matthaus ,  &  lacobus 
diOt  funi  habitare  Caphammni,  Simon  Zelotes  Chanamus 
nominatus  efl, omnia  autem  hac  loca  CjaltUa  funt.Zabulon , 

&  Nephthalim  ibi  fuam  habuerunt  fortem.  Idem  que  ex 
Ifaia  a  probant  Hieronymus ,  &  Cyrillus  Alexandri¬ 
nus  b ,  ait  enim  Ifaias.  Primo  tempore  alleuiata  eft  terra 
Zabulon ,  &  terra  Nephthalim ,  &  nouiffimo  aggravata  eft 
via  maris  trans  Jordanem  GaliUa gentium. 

Excipiendus  tamen  videtur  ludas  Ifcharioth, 
quem  Hieronymus c  ortum  putat  ex  tribu  Ephraim, 
cfteque  Ifcharioth, oppidum  eiufdem  tribus.  Alibi  d 
tamen  illum  ait  fuifte  ex  tribu  Iflacchar ,  vt  legen¬ 
dum  fit  Iftaccharioth ,  qua  de  re  non  magnopere 
videtur  efle  laborandum.Quod  autem  fratres  Chri-  jj 
fti  fuifte  dicantur  ex  tribu  Iuda,  nihil  prohibet, 
quominus  Galilaei  potuerint  appellandam  St  Chri- 
ftus  Dominus,  quem  conflat  ex  tribu  Iuda,  St  fami¬ 
lia  Dauid  ortum  cfte,Nazarenus,&  Galilxus  palfim 
vocabatur ,  quod  Nazareth  educatus  ibidem  frer 
quenter  verfaretur. 

Quod  autem  fpe&at  ad  Ioannis  parentes  ,  pater 
quidem  Zebedxus ,  mater  vero  Salome ,  vel  Maria 
Salome  dicebatur  ,  St  vtriufque  non  femel  memi¬ 
nere  Euangeliftxe  Falluntur  autem  qui  Zebedxi  fi¬ 
lios  fuifTe  putant  fratres  aut  cognatos  Chrifti ,  nuf- 
quam  enim  in  Euangelio  fratres  Domini  vocantur. 
Falso  autem  legitur  apiid  Chryfoftomum  e.  Vnde 
igitur  incjuies  fratres  cius  dicuntur  Jacobus  ,  &  Joannesl  £ 
Falso  inquam  hoc  feribitur ,  vera  enim  le&io  ad 
marginem  adiedla  eft.  ‘Pater  eius  dicitur  Jacobus  ?  Mi¬ 
norem  videlicet  Iacobum  intelligit ,  quem  etiam 
Paulus  { fratrem  Domini  appellat.  Idque  ibidem 
Chryfoftomus  ait ;  non  aliter  dici ,  quam  quia  ipfe  lofeph 
Jldaria  putabatur  maritus. 

Ex  quonam  potiflimum  oppido  fuerit  Ioannes, 
ex  Euangelio  non  poteft  aperte  colligi  certe  a  fta- 
gno  Genezareth  ,  feu  mari  Galilaea:  eius  patria  non 
procul  'aberat,  cum  in  eo  loco  p Ifcationi  operam 
darer ,  vt  potuerit  valde  probabiliter  affirmare 
Theodoretus  S  ,  eum  fuifTe  ortum  in  oppido  Beth- 
faida-,quod  etiam  affirmant  Chryfoftomus 11 ,  Leon- 
tius,Theophyla<ftus,Euthymius’.  Quamquam  alibi 
idem  Chryfoftomus  k  eius  patriam  ignotam  fuifte  . 
dicit ;  forte  obfcuram  ,  atque  ignobilem  fignificat,  J 
quo  fit,  vt  tenuis  ,  abie&xque  fortunae  fuifte  creda¬ 
tur,  qu.imuisapud  Marcum  1  mercenarios  habuiffc 
dicatur.  Rel:ftoSnqmt,patre  Zebedao  in  naui  cum  mer¬ 
cenariis  fequuti  fttnt  eum ;  vt  fas  fit  fufpicari ,  in  eo  ho¬ 
minum  genere  fuifTe  illum  vtcumque  fortunatum,fi 
praefer tim  yera  ,fiu.t ,  quar  fuperiori  capite  exNice- 
phoro ,  &  Cedreno  attulimus.  Fateor  alicubi  ^  di- 
xifTe  Hieronymum  propter  generis  nobilitatem 
fuifte  notum  Pontifici, &  ludaeorum  infidias  non  ti- 
nuiifte.  I»  tantpm  air,t//  Petrum  imroducerei  in  atrium, & 
flaret /olus  sfpoftolontm  ante  crucem.  Sed  viderint  alij 
quanti  in  tam  tenui  fortuna ,  &  humi'i ,  atque  abie- 
£to  artificio  nobilitas  facienda  fit.  Aliam  eius  rei 
caufam  afferunt  Nicephorus  ’  ■  St  Cedtenus  °,fi  mi-  ■ 
nrf$  veram  .  aliquanto  certe  probabiliorem ,  notum 
fuifte  Pontifici ,  quod  fuam  illi  hxreditatis  partem 
yendidifTer.Afij  1'  pifcatu  notu  fuifte  aiunt, quod  ad 
Pontificis  domum  pifcesafferre  confueuiftet.  Non¬ 
nulli  vero  fufpjeantur  quempiam  eius  cognatum, 
aut  cpnfanguineunl  in  Pontificis  familia  fuifte.  De¬ 
nique  funt,»  qui  id  referant  ad  Dauidis  ftirpem  ,  ex 
qua  loanpes  ortum  duceret ,  quae  nihil  habent  prae¬ 
ter  tenuem  conie&uram  ,  St  forcafte  falfo  nituntur 
fundamento.. 

Certe  enim  quanuris  Hieronymus  9  ,  Chryfofto- 

rous^Euthymius,  Theophyla^lus r,  St  alij  difeipa-  . 


Ium  Pontifici  notum  Ioannem  fuifte  affirment ,  du¬ 
bitat  tamen  Auguftinus  a  ,quem  alij‘’fequunrur.Nec  a  Tr^ft  nj. 
defunr,qui  putent,nobilemaliquem,acdiuitemdif-  Ioan. 
cipulum  fuifte ,  occulrum  tamen  ,  qui  fuerit  a  Pon-  b  Caiet* 
tifice  in  honore  habitus,  quod  de  Joanne  humili,  ac 
paupere,  qui  Chriftum  palam  fcquebatur,  non  ad¬ 
modum  videtur  prob  ibile.  Itaque  nihil  hoc  credi¬ 
derim  ad  Ioannem  pertinere  ,  eum  prxfertim  ipfe, 
qui  eam  hifto  iam  narrat,  non  fe  confueto  more ,  ac 
penphrafi  deferibat,  qui  femperfo' ei  fe  vocare  difcipulum, 
quem  diligebat  Iefiu-  Quod  igitur  attinet  ad  Ioannis 
conditionem  ,  fuifte  illum  tenuioris  fortunae  indi¬ 
cat  Matthaeus  c ,  qui  feribit  eum  vna  cum  Patre  Ze-  c  Matth.  4. 
bedxo,&  Iacobo  fratre, cum  a  Domino  vocatus  eft,  ll' 
in  nauicula  retia  fua ,  videlicet  lacera ,  St  confradta 
refeciffe.  Neque  obeft  quod  feribit  Marcus ,  fuifte 
vna  cum  illo  mercenarios,  confueuefunt  enim  eiuf- 
modi  opifices  aliorum  opera  interdum  vti ,  quos 
pretio,ac  mercede  conducunt. 

De  eius  pono  genere  vitae, ac  moribus,  antequam  y  j 

Chrifto  nomen  daret ,  certo  affirmari  nihil  praeterea 
poteft.  De  vocatione  Matthxus,  Marcus,  St  Lucas 
diferte  feribunt  •,  fed  vtrum  eadem  narrent,  ndn  pla¬ 
ne  liquet.  Er  quidem  funt ,  qui  duas  Apoftolortmi 
vocationes  numerent  ,  tertiam  addunt  nonnulli. 

Certe  Ioannes  d  feribit  Andream  vocatum  fuifte  a  d  Cap.i.io, 
Chrifto,  qui  fratrem  fuum  Pettum  ad  eum  adduxit, 
quam  tamen  Auguftinus  negat  fuifte  vocationem 
ad  Chrifti  familiaritatem ,  fed  tantum  ad  quandam 
agnitionem,  fic  autem  feribit e.  lntelligendum  ef  non  e  lib.  1.  de 
ftc  eos  vidijfe  Dominum, vr  ei  iam  infeparabiliter  coharerent,  confenfu 
fed  tantum  cognotuffe,quis  effet,  eumque  miratos  ad  propria  ^uanK-c'I7- 
remeaffe.  Secundam  vocationem  narrant  Matthxus f,  f  Matc.4. 

&  Marctis  8  ,  cum  fefc  in  Chrifti  difciplinam  peni-  g  Cap.i. 
tus  tradideiunt.  Tertiam  addunt  nonnulli ,  quam 
recenfet  Lucash  ;  quod  infinuat  Auguftinus,  qui  h  Cap 
Lucx  narrationem  diuerfam  efte  purae  a  narratione 
Matthxi,  St  Marci.  Et  quidem  negari  non  poteft, 
nonnullam  apparere  inter  vrramque  hiftoriam  ana¬ 
logiam.  Nam  apud  Lucam  pifcatores  dicuntur  ex 
naui  defcendifte,vt  retia  ablucrentjapud  Matthxum 
vet  o  ,  St  Marcum  alij  quidem  retia  ad  pifces  expi- 
fcandos  in  mate  demittebant,  alij  vero  retia  reficie¬ 
bant.  Apud  Lucam  in  hxc  verba  Chriftus  Petro 
prxcipit.D«c  in  altum, gr  laxate  retia  veftra  in  capturam. 

Pifcium  veto  tanta  multitudo  concluditur  ,  vt  rete 
difrumpatur  5  obftupuit  Petrus,  &  admirationis  ple¬ 
nus  dixit.  Exi  k  me  Domine  ,  quia  homo  peccator  fum. 

Apud  Matthxum ,  St  Marcum  ,  vidit  Dominus  Pe¬ 
trum,  St  Andream  iacientes  rete  in  mare,  eofque  his 
verbis  ad  fe  vocat.  Venite  poft  me,  &  faciam  vos  fieri  pi- 
Jcatores  hominum ;hxc, &  id  genus  alia  non  pauca  duas 
videntur  vocationes  diftinguere, 

Quocirca  Auguftinus  narrationem  Lucx  priorem  VII. 
fuifte  putat  Matthxi,  8c  Marci  narrationem  *,  Chri¬ 
ftum  enim  cum  ad  mare  Galilxx  veniflet ,  duas  vi- 
difte  nauiculas,  vt  feribit  Lucas ,  &  in  alteram  ,  qux 
erat  Petri^:onfcendifTe,inde  confluentium  multitu¬ 
dinem  docuifte,  poftea  iuflifte  Petrum  in  altum  du¬ 
cere  ,  retiaque  ia&ate,  quibus  iadfatis  ingens  multi¬ 
tudo  pifcium  comprehenfa  eft,  Petrum,  cxterofque 
focios  interim  admiratione  capros  obftupuifle ,  St 
non  vocatos  Chriftum  fequutos  cfTe.  lntelligendum 
autem, ait  Auguftinus,  non  tunc  eos  a  Domino  vocatos,  fed 
tanturn  PetropradiPlum.fore  vt  aliquando  homines  capttmts 
effet.  Ita  exiftimat  eos  ad  cymbas.  St  pifcatipncm  re- 
diifle ,  quoad  tertio ,  vt  Matthxus ,  St  Marcus  feri- 
bunt,vocarentur,  vt  deinceps  fierent  pifcatores  ho¬ 
minum.  Itaque  cum  apud  Lucam  dicuntur \fubdutHs 
ad  terram  nauibus ,  relictis  omnibus  fequuti  funt  eum  :  in¬ 
terpretantur  nonnulli  non  quod  penitus  fefe  omni- 

bqs 


Prolufio  Cap.  III.  5 


bus  abdicarint aut  penitus  cun&a  abiccerint,  fcd  A 
quod  tantifper  nauigia,ac  retia  deferuerint,quomo- 
a  loan.  4.  do  mulier  *  illa  Samaritana  reliquifle  dicitur  hy- 
*8-  driam,vt  ciues  Tuos  ad  Chriftum  vocaret, 

VIII  Quamquam  autem  haec  tum  per  fe  ipla ,  tum 
propter  Auguftini,  magnorumque  virorum  au&ori- 
tatem  non  funt  afpernanda,  numquam  tamen  mihi 
potui  perfuadere  quatuor  prxeipuos  Apoftolos, 
non  nili  fecunda  tandem  vocatione  Chrifto  nomina 
dedilTe.  Itaque  fic  mihi  femper  pcrfuafum  fuit, 
Matthxum,  Sc  Lucam  vnam  ,  atque  eamdem  voca¬ 
tionem  narrare.  Sic  enim  exiftimandum  eft  Chri¬ 
ftum  Dominum  ad  mare  Galilaea:  inambulantem, 
vidifte  primum  Petrum ,  Sc  Andream  pifcationi  ad¬ 
huc  operam  dantes, inde  cum  paululum  procefliflct,  B 
refpexilTe  etiam  Ioannem ,  Sc  Iacobum  refarcientes 
retia ,  ftetifle  poftea,  cum  audiendi  defiderio  turbae 
plurima:  ad  illum  confluerent ,  interea  nauiculis 
duabus  ad  terram  addudfcis  defcendifte  pifcatores, 
rctiaque  lauifte  •,  tum  Dominum  Petri  nauiculam 
confcendifte ,  turbafquc  docuifle ,  demum  miracu¬ 
lum  illud  edidifle ,  quo  illi  in  admirationem  rapti 
Chrifto  penitus  adhxfcrint.  Compendio  itaque 
Matthaeus  ,  Sc  Marcus  Apoftolorum  vocationem 
narrant ,  quam  vbcrius  explicans  Lucas  adiecit  ea, 
quae  illi  praeterierant. 

1  X.  Quod  fi  haec  minus  placeant ,  poffis  etiam  alia 
quapiam  ratione  vnam  ,  atque  eamdem  Apoftolo¬ 
rum  vocationem  tueri, li  dicas,primum  quidem  Pe¬ 
trum  ,  Sc  Andream  a  Domino  his  verbis  fuifte  voca-  C 
tos.  U  enite  pofi  me,&  faciam  vos  fieri  pifcatores  hominum. 
Deinde  Iacobum,&  Ioannem  vt  narrant  Matthaeus, 

Sc  Marcus ,  ita  quatuor  Apoftoli  Dominum  vocan¬ 
tem  audierunqinterim.  foci j  pifcatores,&  mercena- 
ifij,qui  in  cymbis  eorum  rcmanferant,defcenderunt, 
vt  lauarent  retia  5  cum  vero  turbae  irruerent ,  Petri 
jnaucm  Chriftus  confcendit,rogauitque  Petrum, vt  a 
littore  nonnihil  recederet ,  vt  inde  ad  confluentem 
multitudinem  condonent  haberet,  qua  abfoluta  iu- 
bet  in  altum  ducere ,  Sc  retia  laxare ,  paret  Petrus, 
pifeium  incredibilem  multitudinem  capit ,  annuit 
Iacobo,  &  Ioanni,vt  opem  ferant ;  denique  admira¬ 
tione  capti  relidas  omnibus  Chriftum  fequuti  funt. 

Iri  Ioannes  hic  nofter  vna  cum  Iacobo  fratre,  Sc 
duobus  aliis  fratribus  Petro ,  Sc  Andrea  Chrifto  pe-  D 
nitus  adhxfit.  Sunt  autem  hxc  omnia  iis.  admodum 
b  DJfp.  dc  confentanea,qua:  alibi  b  copi  ofius  difleruimus. 

Apoft.  c.  j. 


I. 

c  Pnef.  in 
loan. 

d  Auft.prse- 
fat.in  tra£L 
Aug.in  Ioa. 
’Rup.  lib.  i. 
in  loan. 
e  Lib.  1.  in 
Iouin. 
f  D.Tho.a. 
i.q.i8£.a.4. 
Bonau.  in 
vita  Chrifti 
Antonin.  3. 
p.fum.tit.  ii 
&lib.i.fum. 
hift.tit.j. 
loan.  Ma¬ 
ior,  Sot.  in 
X7-q. 
i.art.4. 
Lanaalf.  in 
vita  Chrifti 
loS,  Ecbius. 
CarthufLy- 
raii.&  alij. 


Vitee  ratio  foftquam  Cbriflo  Ioannes  adba/tt. 

C  A  P  V  T  III. 

VOcatum  fuifte  Ioannem,  cum  in  lacu  Geneth- 
zareth,feu  mari  Galilxx  pifcaturam  exerceret, 
didum  eft  modo,  vt  minime  audiendi  fmt  ij,  qui  il¬ 
lum  nuptias  iniifle  ferunt,  &  quidem  illas ,  qux  in 
Cana  Galilaea:  celebrata:  ab  hoc  ipfo  Euangelifta  * 
commemorantur.  Non iuerim  tamen  inficias  pro¬ 
ditum  cfte  a  magnis  audoribus  in  iis  nuptiis  loan-  ] 
nem  fuifte  Iponlum  ,  qui  vifo  miraculo  aqux  in  vi¬ 
num  conuerfx  relida  fponfa  Chrifto  Domino  fefe 
in  difciplinam  dederit.  Tametfi  autem  ca  vulgatis 
opinio  cenfetur,  non  habet  tamen,  vt  dixi,  vulgares 
audorcs,eam  enim  afterit  Beda  c,quem  non  pauci d 
fequuntur,  qui  eam  communem  cfte  affirmant.  Fa- 
uere  creditur  Hieronymus ,  qui  alicubi  c  eum  mari¬ 
tum, ac  Virginem  appellat.  Certe  nobiiiffimi  Theo¬ 
logi  f  eam  magnopere  probant.  Inde  vero  profeda 
putatur  receptiflima  Ecclefi?  confuetudo,qua  fpon- 
fis  religionis  gratia  fit  poteftas  a  nuptiis  refiliendj, 
jBetted.  iHsimittn.  in  Epift.B.loan* 


qux  vfu  doniagij  *  Sc  coniundiolie  corporum  ob« 
fignatx  non  fuerint. 

At  multo  aliter  fenfifle  videtur  Auguftinqs  a.Sunt',  1 1. 
inquit,  qui  fenferint ,  &  ij  quidem  non  contemptibiles  facri  a  Tra&.vft, 
eloqui]  tr ablatores  d  Cbrifio  Ioannem  Aposlolum  propterea  in  Ioan* 
plus  amari,  quod  neque  vxorem  duxerit ,  &  ab  ineunte  pue¬ 
ritia  caflijfimus  vixerit.  Hoc  quidem  in  feripturis  canoni¬ 
cis  non  euidenter  apparet ,  verumtamen  id  quoque  multum 
adimat  congruentiam  huius  fententiaj  quod  illa  vita  per 
eum  fignificata  efi,vbi  non  erunt  nuptia.  Addo  Epipha- 
nium  b  ,  qui  apertiffime  negat  Ioannem  his  nuptiis  b  Haeref.jx. 
interfuifte,  Hieronymus  c  autem  Ioannem  ait  a  Do-  c  Lib.  1.  in 
mino  pen£  puerum  fuifte  vocatum, ac  propterea  ad  Iouin. 
nuptias  minus  aptum  cefuit.Quam  etiam  ob  caufant 
non  ipfi,fed  Petro  traditum  fuifte  ait  Pontificatum-, 

Sc  certe  Ii  exiftimaflet  Ioannem  a  nuptiis  fuifte  afcn 
dudum  ,  hoc  profedo  telo  aduerfus  Ioumianmn 
vfus  eflet,qui  nuptias  Virginitati  aequabat.  Huc  ac- 
cedit  quod  communi  ferme  Catholicorum  confen- 
fu  receptum  eft,-  Chriftum  propterea  nuptiis  inter¬ 
fuifte  ,  vt  eas  fua  prxfentia  quodam  pado  fancircr, 
cum  non  ignoraret  futuros  hxreticos ,  ac  prxeipue 
Manichxos  ,  qui  nuptias  omnibus  machinis  oppu- 
gnarent,&vt  ait  Auguftinusd, etiam falfa  confinge-  d  Lib.  30. 
rent ,  vt  hoc  facramentum  de  medio  tollerent ,  qui  cont,Fau^- 
Theclx  nefeio  quam  fabulam  non  veriti  fint  in  me-  caP'4, 
dium  proferre.  Quid  vero  faduri  fuiflent,  fi  hoc  ar¬ 
gumento  niti  potuiftent,  quod  Chriftus  Dominus 
coniugij  diftblutionem  fuo  exemplo  ftatuiflet? 

Quod  fi  Ioannes  inter  eos  difcipulos  erat,  qui.  III. 
vna  cum  Chrifto  nuptiis  interfiiilfe  commemoran¬ 
tur, certe  conuiua  fuit,  fponfus  non  fuit.  Nicepho-v 
rus e  enim  fponfum  in  his  nuptiis  fuifte  feribit  Si->  e  Lib.  8, 
monem  Cananxum  ,  cum  enim  Helenae  res  geftas:  caP-3°* 
commemoraret.  Et  in  [ana,incpxk,Galil£*,vbi  Stmonis 
(anatiai  nupti*  celebrata,  er  ex  occultis ,  incertifque  botris 
vinum  fattum  aliam  quoque  /iceram  adem  adificautt.  SfccJ 
vtcumque  fe  res  habeat ,  extra  controuerfiam  vide¬ 
tur  Ioannem  Apoftolum  virginitatem  perpetub  co  * 
luifte,quod  miro  confenfu  Patres  omnes  affirmant, 
qui  hanc  putant  fuifte  vel  vnicam ,  vel  prxeipuam 
caufam ,  cur  illum  Chriftus  Dominus  eximia  qua¬ 
dam  ,  Sc  lingulari  beneuolentia  profequeretur  ,  vt 
inde  diledti  difcipuli  nomen  acceperit.  Anaftafius  f:  F  Quacft.7>. 
certe  Nycenus  Epiphanij  teftimonio,  atque  audtori-  Scnptut. 
tate  virginitatis  laudem  non  Joanni  modo, fed  etiam 
Iacobo  fratri  attribuit. 

Cum  igitur  Ioannes  Chrifti  fidem  complexus  IV. 
eftetjprxcipua  quadam  illi  beneuolentia ,  Sc  chari* 
tate  coniun&us  nihil  habuit  antiquius  ,  qufin  vt  fc 
magiftro  fuo  omni  ratione  probaret ,  Sc  cundtis  in 
rebus  obfequentem  prxbcret.  Vna  autem  cum  fra¬ 
tre  Iacobo  ,  vt  feribit  Marcus  S  Bonaerges  nomen  g  Cap.3.17. 
accepit ,  quod  interprete  Euangelifta  filios  tonitrui 
fignificat.  Quamquam  autem  eam  vocem  nonnihil 
immutandam  cenfuit  Hieronymus  h ,  Euangelifta:  h  Dan.n 
tamen  interpretatio  retinenda  eft  ,  vt  Zebedxi  filij, 
iidem  tonitrui  filij  nuncupentur.  •  Et  quidem  Epi- 
phanius  ‘ ,  cum  de  Ioanne  loquitur  ,  lroc  ci  nomen  i  Hsrcf.73. 
iure  optimo  conuenire  affirmat  ,  quod  vocem  illam 
initio  fui  Euangelij  ediderit :  In  principio  erat  verbum , 

&  verbum  erat  apud  Deum.  Ioannes,mc[uit,  re  vera  toni¬ 
trui  filius  per  propriam  fitam  grandiloquentisim  velut  ex 
quibufdam  nubibui  d  fapientia  anigmatibus  piam  nobis 
de  filio  intelligentiam  iuxta  fimilem  modum  perfuafit.  Sed 
hac  quidem  ratione  hoc  nomen  Iacobo  non  poteft 
cfte  commune  ,  cum  tamen  xque  illi  a  Chrifto  im¬ 
politum  fit. 

Hieronymus  fi  ,  vt  hoc  ndmen  vtrique  meriti  v. 
tributum  videatur, ad  fidei  firmitatem  ,■  ac  magnitu-  k  Majt.  10. 
dinem  refert  quod  vtriqile  hxc  congruit;  Sed  quo- 
„  a  j  modo 


In  Epift.  B.  Ioan. 


e  Orat.19. 

VI. 


d  Thren. ; 

IX. 

e  Cap.xi. 


£  Orat.44. 


|  Lib.  19. 
VIoi.c.  16. 


h  Cap.13.35. 


i  Lib.  17. 
Mor.c.19. 
k  Cap.xtf. 
14- 

VII. 

1  Cap.^.jiT. 


niodo  hxc  fidei  feu  firmitas ,  feu  magnitudo  cum 
tonitru  conferantur,non  apparet. Euthymius  3  toni¬ 
trui  filios  didos  efle  ait,  quafi  filios  tonantis  ,  quo¬ 
modo  filius  iniquitatis  iniquum  :  filius  pacis  pacifi¬ 
cum  fignificant.  Tonantes  autem  fuifle  Zebedxi  fi¬ 
lios  ,  quod  diuina  dogmata  tonando  quodammodo 
explicuerint ,  vocc  quidem  Iacobus  ,  {criptis  vero 
Ioannes  ,  fed  de  loanne  quidem  facile  admiferim, 
de  Iacobo  vero  non  video, cur  ille  potius, quam  cx- 
teri  Apoftoli  tonuiffe  dicatur  ,  quod  idem  dixe  im 
.  de  Theophyladh  b  lententia ,  qui  filios  tonitrui  ap¬ 
pellatos  putat ,  quafi  prxcipuo;s  Dei  verbi  praeco¬ 
nes,  prxdicatores,  ac  Theologos.  Nam  fi  loannem 
excipias ,  nihil  eximium  Iacobus  fupra  exteros  A- 
poftolos  habuifle  videtur.  Gregorius  Nazianze- 
nus  c  hanc  appellationem  refert  ad  eorum  gran- 
diloquentiam  ,  qux  in  loanne  fuit  plane  admira¬ 
bilis. 

Sunt,  qui  hoc  nomen  ad  transfigurationis  myfte- 
rium  pertinere  exiftiment ,  in  quo  vterque  tonitru 
caelitus  miflum  audiuit;  verum  id  paulo  videtur  du¬ 
rius  ,  haec  eft  enim  Hebraeae  phrafis  ratio,  vt  filij  no¬ 
mine  peculiarem  quamdam  vim  cuiufpiam  fre¬ 
quenter  Hebraei  explicent ,  vt  cum  apud  Ieremiam  d 
filix  pharetrx  vocantur  fagittx  ,  quod  inde  ad  fa- 
gittandum  educi  foleant.  Et  apud  Ifaiam  c  filia  arex 
dicitur  feges,  qux  inde  colligitur.  Ita  filij  tonitrui 
hi  duo  fratres  nuncupantur  ,  non  quod  tonitru  per¬ 
cipiant  ,  fed  quia  vel  tonitru  aliqua  ratione  imi¬ 
tantur, hoc  eft,tt  ait  Gregorius  Nazianzenus  f,quia 
fpiritualia  intonuerunt ,  vel  quod  magis  reor ,  quia 
priuato  quodam  amore  a  Chrifto  tanquam  myfti- 
co  tonitru  diligebantur ;  femper  enim  vna  cum  Pe¬ 
tro  ad  priuatas  quafdam  a&iones  adhibentur ,  ad 
transfigurationem  in  monte,  ad  filiam  Archifyna- 
gogi  excitandam ,  ad  orationem  in  horto  habitam; 
Chriftum  vero  Redemptorem  redte  tonitruum  ap¬ 
pellari  apertiffime  docet  Gregorius  S.  ^Aliquando 
vero, ait,  in  tonitruo  ipft  incarnatus  Dominus  figuratur,  qui 
ex  antiquorum  Patrum  conueniente  prophetia  ad  notitiam 
noftram ,  quafi  ex  nubium  concurfione  prolatus  eft,  qui  in¬ 
ternos  vifibiltter  apparens ,  ea  ,  qua  fupirnos  erant ,  terri¬ 
biliter  fonuit.  Fuerunt  autem  omnes  Apoftoli  bene- 
uolentia ,  &  charitate  Chrifti  filij  ,  ita  enim  illos 
apud  loannem  b  vocat.  Sed  hi  duo  fratres  fingu- 
lavis.  beneuolentix  refpedtu  priuato  quodam  iure 
filij ,  6c  quidem  tonitrui  nuncupantur  ,  quod  vim, 
ac  vehementiam  tonitrui  imitarentur  ,  quam  ali¬ 
quando  Chriftus  in  extremo  iudicto  reprxfentabit, 
cum  nihil  eorum  ,  qux  perperam  ab  hominibus  ge- 
fta  firnt  inultum  efle  patietur.  Ita  enim  Gregorius  ‘ 
explicat  verba  illa  lob  k .  Quis  poterit  tonitruum  magni¬ 
tudinis  eius  intumt 

Certd  illi  fe  tonitrui  filios  efle  palam  profefli 
funt,  cum  apud  Lucain  I  ,  vt  Samaritanos  vlcifce- 
rentur  ,  qui  Chriftum  magiftfum  fuum  hofpitio  ac¬ 
cipere  recufaflent,  illum  interrogarunt,  nam  vellet, 
vt  ipfi  ignem  in  illos  cxlitus  immitti  precarentur 
a  Deo.  Quo  loco  apte  obferuat  Ambrofius  hos 
duos  fratres  tanquam  tonitrai  filios  ita  fuifle  io- 
quutos  ,  Chriftus  vero,  vt  idem  monet  Ambrofius, 
eorum  voluntati  nequaquam  acquieuit ,  vt  indica¬ 
ret  Euangelicam  ,  &  Apoftolicam  manfuetudinem 
retinendam  efle  in  primis  ,  nec  femper  hominum 
fcelera,  atque  flagitiaiufto  fupplicio  pledfcenda.  Ita 
autem  loquitur.  Quod  vero  dtfcipulos  increpauerit ,  quia 
ignem  de  calo  fupra  illos  defeendere  cupiebam ,  oHenditur 
nobis  non  femper  in  eos,  qui  peccauerint ,  vindicandum, quia 
Nonnumquam  amplius  ptodefl  tibi  clementia  ad  patientiam, 
lapfo  ad  correptionem. 


A  Verum  quoniam  nobis  prxciptie  de  loanne  VIII. 
agendum  eft ,  is  profedto  eximiam  quamdam  ,  ac 
lingularem  in  Chriftum  obferuanriam  ,  &  pietatem 
declarauit ,  tum  alias  frequenter  ,  tum  vero  prxei- 
pue  ,  cum  vt  eft  apud  Marcum  a  ,  dc  Lucam  b,  ita  a  Cap.9.3*. 
magiftrum  alloquitur  :  Praceptor  vidimus  quemdam  in  bCaPM$. 
nomine  tue  eiicientem  Darnonia,  &  prohibuimus  eum  ,  qui 
non  [equitur  nobifeum.  Putabat  enim  id  ad  magiftri 
contumeliam  Ipcdbire,  cuius  honoris  ,  ac  dignita¬ 
tis  fe  prxeipue  ftudiofum  &  eflc,&  haberi  cupiebat; 
Quamquam  aurem  Chriftus  id  minime  probauit, 
difcipuli  tamen  beneuolentiam  ,  &c  charitatem  nou 
potuit  non  probare.  Itaque  illo  deinceps  femper  fa- 
miliariffime  eft  vfus  ,  quem  vna  cum  Petro  ad  pa¬ 
randum  Pafcha  deftinauitc.  c  Luc.n.7. 

E  Illud  vero  ad  fingularem  quamdam, planeque  in-  I X. 
auditam  charitatem  pertinet, quod  in  ea  ipfapoftrc- 
ma  coena  fupra  pedtus  Domini  Ioannes  recubuit. 

Qua  de  re  ipfemet  loquitur  &  in  hxc  verba  :  Erat  d  Ioan.i; 
ergo  recumbens  vnu*  ex  difcipulis  eius  in  fmu  fefit ,  quem 
diligebat  fefus.Et  aliquanto  c  poft.  Itaque  cum  recubui  f  e  VerCif. 
fit  ille  fupra  peBus  lefu.Pt  alibi  f.  Uidit  tllum  difcipulum,  f  Cap.xi. 
quem  diligebat  Iefies  fequemem ,  qui  &  recubuit  in  coena  20 
fuper  peBus  eius.  Quod  quidem, vt  ait  Auguftinus  £ ,  8  Traa.n.4 
eximium  fuit  amoris  argumentum  ;  Quod  maius,  in-  m  Ioan‘ 
quit ,  dare  potuit  Dominus  maioris  erga  eum  fisa  dilectio¬ 
nis  indicium ,  quam  vt  homo,  cum  emeris  condfcipulis  fisis 
q  focius  tanta  [alutis  ,  folus  tamen  difeubuerit  fuper  pcfltus 
ipfius  Saluatnris  ?  Adde  quod  inde  haufifle  creditur 
aiuinam  illam  fapientiam  ,  qux  in  eius  feriptis  ap¬ 
paret.  Itaque  Ambrofius*3  .Ioannes^  inquit,  cum  caput  b  InPfnS. 
fuum  fupra  peBus  Iefu  Domini  reclinaret,  hauriebat  pro- 
funda  fecreta  fapiemu.  Rurfus  :  Conflittte  Dominum  re¬ 
cumbentem  tn  conuiuio ,  reclinantem  fi  loannem  fuper  pe¬ 
Bus  eius,  mirantes  alios ,  quod  femus  fe  fupra  Dominum  re¬ 
clinaret  ,  quod  caro  illa  peccatrix  fupra  templum  Verbi  re¬ 
cumberet  ,  quod  anima  illa  carnis  vinculis  innexa  aulam 
diuina  plenitudinis  fimtaretur. 

Eodem  etiam  pertinent ,  qux  feribit  Hierony-  X. 
mus  ‘ .  Ioannes ,  ait ,  recubuit  in  petitore  eius ,  vt  hauriret  1  Ezcch.  1. 
fluenta  [api  entia ,  vt  poffet  dicere :  In  principio  erat  Verbum.  * 1 
Alio  vero  loco  k.  Ioannes  recubuerat  fupra  peBus  Iefu  k  Infin.co- 
vnde  &  hauferat  fapientiam.  Neque  aliter  hanc  Ioan-  met.  in  Za- 
nis  quietem  interpretatur  Auguftinus  1 ,  ait  enim.  6 

D  Non  fine  caufa  de  loanne  in  Euangelio  narratur ,  quia  &  jn  j” an'.3t’" 
in  conuiuio  fuper  peBus  Domini  diflcumbebat .  De  itio  ergo 
peBore  in  fecreto  biberat,  fed  quod  in  fecreto  bibit ,  in  mani- 
feBo  eruBauit.  Et  alio  m  quodam  loco.  Ioannes  de  pe-  m  Tratt.  1. 
Bore  Domini  myfiemntm  fecreta  bibebat ,  bibendo  de  pe-  in  eP’ loaI1, 
Bore  Domini  diuinitatem  eruBauit  :ln  principio  erat  Ver¬ 
bum.  Denique  alibi n.  Ule  auidiffmus  epulator  Ioannes,  n  In  Pf,H4. 
cui  non  [afficiebat  ipfh  menfa  Domini,  nifl  difctmberet  fu¬ 
per  peBus  Domini ,  &  de  arcano  eius  biberet  diuina  fecre¬ 
ta ,  eruBauit:  In  principio  erat  Verbum.  Denique  Orige- 
nes  °.  Certum  eft  ,  ait ,  quod  Ioannes  in  principali  cordis  0  Hom.  1. 
Iefu,  atque  internis  doBrina  eius  ferfibus  requieuiffe  dica-  iaCant- 
tur ,  ibi  requirens ,  &  perferutans  thefituros  flapientia  & 

[cientia, qui  reconditi  erant  in  Chrifto. 

£  Sed  nullus  fit  finis  ,  fi  cundfa  mihi  deferibenda  X  I. 
fint ,  qux  de  hoc  myftetio  a  prifeis  Patribus  P  fa-  p  Audi.  ep. 
pienter  excog  tata  funt.  Ambigi  tamen  poteft  ,  an  deviroper- 

ea ,  qux  haiftenus  ex  viris  dodhflimis  colligemus,  ' .  apu 
b  Hicr.to .9. 

perinde  accipienda  lmt ,  quafi  re  vera  tunc,  cum  RUper.i0.jj. 
Ioannes  in  fmu  Domini  recubuit ,  cxleftem  fapien-  Laur.  Iuft. 
tiam  diuinitus  hauferit  ;  hoc  enim  indicare  viden-  lib.de  agon, 
tur  tum  ea  ,  qux  modb  rcccnfuimus  ,  tum  illa  Chryf.  e.j. 

.  *  ,  .  r  n  rc  1  Beda  hom. 

praecipue  ,  qux  apud  virum  ianailiimum  q  le-  s  Io  c>7, 
giintur.  Cum  enim  de  Ioannis  recubitu  loquere-  Aymon  in 
tur  :  Sapientia ,  inquit ,  arcana  contemplando  rimaris,  loan- 
curris  per  udngelos ,  di  [curris  per  4 rchqngelos  ,  cxteraftjue  " 


Prolufio  Cap.  III. 


.  7 


aTraft.  18. 
in  Io*n. 


b  Hom.  de 
S. Ioan. 


XIII. 

i  Faber  Sta- 
pul. 

Arias  Mon- 


e  Gen.  33. 
4J- 

t  lib.delo- 
fcph. 

gcap.31.6. 

K  1. Keg.ro. 


ealeflium  jpirituum  legiones  confiderationis  penna,  percur¬ 
rendo  rimaris  ,  tibi  nunc  panduntur  indicibiles  fapientia 
ihefavri ,  tibi  referantur  reuelationum  J aera  myfleria ,  dtui - 
ni  t  atu  altitudo ,  atoma  Ferbi  generatio  ,  &  coele  His  gloria 
triumphale  regnum.  Ex  aduerfo  tamen  indicare  vi¬ 
dentur  nonnulla  non  tum  percepide  Ioanncm  diui- 
nam  fapientiam,  fed  cum  vna  cum  csteris  Apofto- 
lis  Spiritum  Tanetum  percepit;  illum  ver6  recubi¬ 
tum  illius  fapientis  fuifte  quodammodo  fignum. 
Ita  enim  videtur  infinuare  Auguftinus  *,cum  ait: 
Hoc  pracipuum  donum  accepit  a  Domino  ,  fuper  cuius  pe¬ 
flus  in  conuiuio  difeumbebat ,  vl  per  hoc  fignificaret ,  cjuia 
fecreta  altiora  de  intimo  eius  corde  potabat .  Et  in  eamdem 
Tententiam  Beda  b.  Futuri ,  inquit ,  eratfignum  my fle¬ 
ri].  (  de  recubitu  loqbitur )  figurabatur  enim  iam  tunc 
Euangelium  ,  quod  erat  feripturus ,  vberius ,  atque  altius 
c  at  eris  fcnptura  paginis  arcana  divina  maie  flatis  effe  com- 
prehen furum ,  quia  enim  in  pe  flore  Chrifli  funt  omnes  the- 
fauri  fapientia,gr  fcientia  ab fconditi, merito  fuper  peflus  eius 
recumbit, quem  maiore  c  at  eris  fapientia,gr  fcientia fmgularis 
munere  donat.  Et  alibi c .  Non  fruftra  perhibetur  Ioan. 
nes  in  coena  recubuiffe  fuper peflus  Domini ,  fed  per  hoc  ve 
rifftme  docetur ,  quia  cmleflis  hauflum  fapientia  cateris  ex 
cedentius  de  eiufdem  pe  floris  fonte  pot  atterit.  Mitto  este 
ra,  quae  eodem  pertinent. 

Tametfi  autem  hsc  ita  a  fandis  Patribus  dicun¬ 
tur  ,  mea  tamen  fententia  non  perinde  a-ccipienda 
funt ,  quali  negent ,  tunc  Ioannem  diuinam  haufilfe 
fapientiam ,  fed  id  tantum  indicant ,  externum  il¬ 
lum  recubitum  citis  diuins  fapientiae  indicium  ,  at¬ 
que  argumentum  fuilTe  ,  quam  ille  inde  percipie¬ 
bar,  Quo  proculdubio  referuntur  illa  ,  quae  in  Ec- 
clefialtica  Pfalmodia  canit  Ecclelia.  Ifle  ,  inquit, 
ejl  Ioannes  ,  qui  fupra  peflus  Domini  in  coena  recubuit , 
Beatus  jdpoflolus ,  cui  reuelata  funt  fecreta  cosleflia ;  &, 
fluenta  Emngelij  de  ipfo  Dominici  pefloris  fonte  potauit. 
Omnino  autem  mihi  fit  verifimile ,  Ioannem  vna 
cum  csteris  in  die  Pentecoftes  diuina  Spiritus  fan¬ 
di  charifmata  percepilfe  ,  non  dubito  tamen  mul¬ 
ta -illum  in  finu  Domini  recumbentem  de  Trinita¬ 
te  ,  diuinitate  Chrifti,  csterifque  cius  mylleriis  co- 
gnouilfe.  Nam  fi  Petrus  antequam  Spiritum  fan¬ 
dum  perciperet ,  rudis  alioqui ,  &  imperitus  tan¬ 
tum  lapientis  percepit ,  vt  cutn  de  fufficiendo  duo¬ 
decimo  Apollolo  ageret ,  Prophets  fcnfa  probe  in- 
telligeret ,  explanaret  ,  quid  mirum  fi  huic  di- 
ledo  Difcipulo  in  finu  fuo  recumbenti  plura  Chrr- 
ftus  diuinitus  fignificauerit  ?  Et  fime  hoc  videntur 
prifeorum  Patrum  verba  aperte  indicare. 

Verum  quod  attinet  ad  recubitum  Ioannis  fu¬ 
pra  Domini  pedus  ,non  perinde  accipio  ,  vt  exi- 
ftimarunt  nonnulli  d ,  qui  nihil  aliud  fignificari  pu¬ 
tant  ,  quam  Ioannem  Chrilto  proximum  alfedilfe, 
&  linum  vellis  interpretantur,  vel  certe  fpatium, 
quod  extento  Chrifti  brachio  comprehendi  pote¬ 
rat.  Itaque  vtres  tota  planius  explicetur ,  altius  ali¬ 
quanto  dudo  principio  de  coenandi ,  accubalidi> 
que  more  apud  Hef>rsos  pauca  dicenda  videntur. 
Atque  olim  quidem  confueuifle  Hebrsorum  gea- 
terft  more  noftro  menis  affidere  ,ex  facris  litteris 
aperte  deprehenditur  ;  hoc  enim  primum  indicat 
conuiuium  Iofephi c ,  in  quo  fratres  ipfius  iuxra  sta¬ 
tis  orditiem  federe  iulli  funt.  Nondum  enim  ,  vt  ait 
Philo  ?  jdifcumbendi  mos  receptus  erat.  Sic  legimus  i,n 
Exodo  g.  Sedit  populus  manducare ,  gr  bibere ,  gr  furre- 
xerunt  ludere.  Et  Dauid  ad  Ionathan  aith:  Ecce  Ka- 
lenda  funt  crafhno ,  grego  ex  more  federe  foleo  iuxta  Re¬ 
gem  ad  vefcendum.  Et  aliquanto  poft.  Sedit  Rex  ad  co¬ 
medendum  panem.  Rurfus  alibi  idem  Dauid  * .  Su¬ 
perbo  oculo ,  gr  infatiabili  corde ,  cum  hoc  non  edebam,  ocu¬ 
li  rhei  ad  fideles  terra ,  vrfedcam  mecum ,  videlicet  ad 


A  menfam.  Alibi  vero*.  Cum  federent,  ait  Scriptura,  a3.Rcg.13. 
ad  menfam,faflus  eft  ferno  Domini  ad  Prophetas.  Quam  2°- 
ob  caufam  Salomon  b".  Quando ,  inquit ,  fideris  vt  co-  bProu.t3.r. 
medos  cum  Trine  ipe.  Et  Sapiens  d.  £tfi  in  medio  multo-  cEcckf.  31. 
rttmfedifli ,  prior  illis  me  extendas  manum ,  nec  prior  po-  “• 
fcas  bibere. 

Sed  quocumque  tandem  id  tempore  contigerit  X I V. 

(  nec  enim  inter  omnes  conuenit )  certum  eft,  vt  ex 
Philone  indicaui ,  accumbendi ,  feu  difeumbendi 
morem  ab  Hebrsis  fuilfe  receptum  ,fiue  Perfitrum 
more ,  qui  ita  vefei  confueuerant ,  vt  Regis  Allue- 
ri  d  conuiuium  indicat,  fine  Romanorum  ritu  ,  qui  dEfthen. 
genti  imperabant.  Et  Chriftum  quidem  in  extre^ 
raa  ccena  ,  de  qua  agitur,  difcubuilfe  cum  Apofto- 
B  lis  indicant  Euangelifts.  Vefferc  autem  faflo&it  Mate 

thsus  e ,  difeumbebat.  Nam  quod  de  ritu  Agni  pa-  ecap  tg.to. 
fchalis ,  qui  a  liantibus  comedendus  fuifte  creditur,  1,1  £  feribunc 
facile  refellitur  ,  fiue  quia  mos  ille  iam  pridem  in  Mai-&Ltlc" 
defuctudinem  abierar ,  fiue  quod  magis  probo, quia 
idtumfolum  faciendum  prscipicbatur  ,.cum  mox 
ex  Aigypto  migraturi  elfenr.  Addo  quod  in  Exo¬ 
do^  vbi  Agni  pafchalis  ritus  ,ac  ceremonis  quam  fcap.n.s. 
accuratiflime  defcribunmr  ,  ftatio  ne  nominatur 
quidem.  Accedit  quod  hic  non  de  efu  Agni,  fed 
dc  ccena  loquimur  ,  qus  poli  pedum  ablucionem. 
aloanne  narratur, in  qua  auguftillimum  Euchari- 
ftis  facramentum  infticutum  eft.  Quamquam  ve- 
rofimillimum  eft  ,  etiam  in  ccena  Agni  pafchalis 
Chriftum  cum  Difcipulis  difcubuilfe  ,  &  quidem 
^  in  coenaculo ,  feu  triclinio  tribus  omnino  ledfis  in- 
ftrudo  ,  vt  omnes  ex  eadem  rnenla  ,  eademque  pa¬ 
tina  cibum  Tumerent quod  indicat  Chriftus  ipfe 
apud  Matthsum  ",  cum  ait :  Qui '  intingit  mecum  ma-  gcap.1t.i3. 
num  in  paropftde  ,  hic  me  tradet.  Neque  enim  vnum 
aliquem  defignat ,  fed  vnum  tantum  ait ,  ex  conui- 
uis  proditorem  fore,  quali  magis  explicans ,  quod 
Paulo  ante  dixerat ,  vnus  ex  vobis  me  traditurus  eft ;  ne 
forte  putarent ,  vnum  aliquem  ex  aliis  Difcipulis  id 
effedurum. 

Non  hic  perfequar  csrera ,  qus  ad  conuiuij  fo-  XV. 
lemnitatc  exigebantur,  qus  ahj  copiose  perfequun- 
tur ,  tantum  enim  mihi  propofitum  eft  explicare, 
quomodo  Ioannes  in  finu  Dqfnini  recubuerit.  Ita¬ 
que  cum  tredecim  ccenaturi  clfent,tres  omnino  fuif- 
D  fe  ledlos  in  triclinio  paratos  necelfe  eft,&  in  duobus 
quidem  quini  Apoftolidifcumbebant,in  tertio  terni 
tantum ,  Chrifti  videlicet  cum  Petro  ,  &  Ioanne. 

Quamuis  enim  vt  plurimum  rerni  in  fingclis  ledis 
accumberent,  plures  tamen  interdum  accubuilfe  in¬ 
dicat  Horatius  b  h  hb.i.Saty, 

Sape  tribus  leflis  videas  ccenare  quaternos.  4' 

&  M.  Tullius  '.  Nihil,  ait,  apud hunclaumm, nihil  de-  j  Or.inPi- 
gans  ,  nihil  exquifttum  ,  quini  in  Icflulis  ,fape  plures .  Et  fon. 
quidem  Macrobius  k  in  pontificali  conuiuio  lex  in  “““ 
vno  ledo  accubuilfe  narrat.  In  had  igitur  ccena  Do-  i  '  1  ' 
mimea  tribus  ledis  difeubuere  tredecim  ,  in  ter-  K  lib.o.c.tf. 
tio  porro  ledo  ,  qui  medius  erat  ,  accumbebant 
Chriftus ,  Petrus ,  &  Ioannes.  Sed  quo  ordine  hon 
E  fatis  liquet. 

Nam,  vt  ait  Pluftrchus  J ,  apud  Per  fu  medius  locus,  XVI. 
in  quo  Rex  cubat ,  honore  cateris  prafertur.  z/fpudGracos  Ihb.i.eon- 
prirnus ,  apud  Romanos  medi)  lefli  poflremus  ,quem  confit-  U’U-CH- 
larem  dixere ;  apud  accolas  Ponti  Gracos  nonnulli ftcut  He¬ 
racleotae  e  diuerfo  medi)  lefli  primus ;  quamquam  indi¬ 
cat  medium  locum  elfe  prscipuum  quem  vocat  re¬ 
galem.  Primum  autem  locum  ait  fuifte  conuiuato- 
ris,  fupra  eum  cubare  fojitum  honoratifiimum  con- 
uiuarum.  Ita  Horatius  m  m  lib.i.  Sa- 

Surnmus  ego,  prope  me  Wfcus  Thurinus,  gr  infra  ')'r  S* 

St  memim  Parius ,  cum  Seruilio  Balatrone 
Vibidius,  quos  Maecenas  adduxerat  vmbras . 

a  4  Nmtu 


8 


In  Epift.  B:Iom 


Nomentanus  erat  fuper  ipfum ,  Porcius  infra 
Ridiculus  totas  fmul  abjorbere  placentas, 
n  lib.  ?.  cpp.  Et  M  .T ullius s ;  Accubueram , inquit, kon*  nona>&  qui- 
epift.177.ad  £em  fiipra  me  Atticus ,  infra  Vernus.  Suetonius 11 de  fo- 
b *n  Cali».  ror^us  Imperatoris  hunc  in  modum  fcribit: Plenoquc 
c.14.  °  conuiuio  ftngulas  infra fe  viciffim  collocabat ,  vxore  fupra  fe 

cubante  ,  vt  appareat  medium  locum  fuide  Impe¬ 
ratoris. 

XVII.  His  igitur  politis  ,  quo  loco  Chriftus  accubuerit 
non  fatis  conuenit  inter  omnes,  qui  putant  Chri- 
ftum  fummum  accubuifle  ,  proximum  illi  fuide 
loannem  allerunt ,  qui  ob  id  in  finum  federe  dica¬ 
tur  ,  quod  erat  proprium  filiorum.  Extremum  in 
eodem  ledo  accrubuifie  Petrum, qui  propterea  com¬ 
mode  potuit  monere  loannem  ,  vt  Magiftrum  in¬ 
terrogaret  ,  &  proditorem  cognofceret.  Qux  ratio 
etfi  probabilitate  non  caret,  nonnihil  tamen  con¬ 
tinere  videtur  abfurdi  •,  nec  enim  sequum  eft  crede¬ 
re  Petrum,  qui  femper  alias  in  Apoftolico  Colle¬ 
gio  primas  tenet  ,  in  co  myftico  conuiuio  Ioanni 
fuidepoftpofitum,nifi  forte  id  anfam  praebuit  Difci- 
pulis  difquirendi ,  quis  inter  ipfos  exteris  praete¬ 
rendus  eliet.  Verum  quoniam  cum  Chriftus  Difci- 
pulorum  pedes  abluere  csepit,a  Petro  primum  in- 
choafte  videtur ,  verofimillimum  eft ,  illum  primo, 
loco  accubuiffe  ,  &  Chriftum  medium  locum  inter 
ipfum,  &  loannem  occupafte  ,  vt  hac  ratione  Chri¬ 
ftus  loannem  infra  fe  ,  hoc  eft ,  in  finu  haberet, nam 
qui  co  loco  difeumbebat,  in  finu  eius  ede  diceba¬ 
tur  ,  qui  medius  erat ,  atque  idcirco  eo  loci  libe¬ 
ri,  &c  filix  difeumbere  {olebant ,  itemque  illi, qui  ma¬ 
xime  cari  haberentur, atque  ita  Plutarchus  c :  Locus, 
4  Ub.  1 .  eon-  inquit ,  infra  Dominum,vxoris,&  liberorum  eft ,  qui  in  ft~ 
uiu.q.3*  nu  efe  dicebantur.  Et  Plinius13.  Canabat , inquit, Ner- 

d Ilb-  4*eP-  ua,  cum  paucis  Veterno  proximus  ,  atque  etiam  in  finu  re- 
elnHeliog.  cumbebat .  EtXiphylinus«de  Heliogabalo  feribens, 
eum ,  ait ,  in  Aureli)  pettorc  recubuijfe ,  atque  in  finu  velut 
amicam  e&najfe. 

3CVII I.  Longe  igitur  probabilius  eft  Chriftum  Domi¬ 
num  medium  inter  Pettum,&  loannem  recubuide, 
vt  Petrus  non  incommode  innuere  potuerit  Ioan¬ 
ni  ,  vt  proditorem  a.  Domino  cognofceret,  cum  prx- 
fertim  Auguftino  interprete  non  voce  ,fed  nutu ,  ac  nup¬ 
tu  corporis ,  quid  vellet, ftgnificauerit.  Atque  hac  ratione 
rede  dicitur  Ioannes  in  finu,  &  pedore  Domini  re¬ 
cubuide, qui  fane  recubitus,  peculiarem, vt  fupra  di¬ 
xi  5  Chrifti  Domini  in  eum  amorem ,  ac  beneuolen- 
tiam  ftgnfficat ,  fi  prxfertim  ob  id  eo  loco  in  exna 
collocatus  eft  ,  quod  aderunt  Euthymius,  8c  Theo- 
fHcrm.i.  in  phyladus ,  &  ante  illos  Chryfoftomus  f  ,vt  earatio- 
I°an.  nc  moeror  eius  dc  magiftri  proditione  aliqua  ra- 
etoan.i.  tione  leuaretur.  Quamquam  Beda  g  eum  aderit 
non  in  extrema  tantum  exna  ,  fed  etiam  in  aliis  in 
Chrifti  Domini  finu  recumbere  conlueuide ,  quod 
quamquam  fbrtafse  verum  eft ,  ipfe  tamen  de  fuo 
hoc  recubitu  ita  loquitur ,  vt  vltimam  femper  cx- 
b  Inloan.  nam  indicer.  Non  me  fugit  Origenem  h  ,  aliofque 
i  D.Thom.  grauidimos,  ac  do&idlrnos  viros ‘,exiftimadeIoan- 
Caiet.&alij.  nemjCjui  prius  in  finu  recumbebat,afcendid'e  ad  pe- 
duSjVt  commodius,  maiorxque  2um  filentio  quxr*- 
ret ,  qmfnam  illum  proditurus  edet ,  nam  priori  lo¬ 
co  Grxce  dixit  Euangclifta  ccvoxu/jS/j^  recumbens, 
pofteriori  ver6  '6h7rto-dv ,  id  eft, incidens.  Sed  Augu- 
}?  In  ill.loc.  ftinus  k  pedus  a  finu  non  diftinguir,  quod  mihi  vide¬ 
tur  probabilius ,  mfi  quod  priori  voce  fignificauit 
Euangclifta  locum  accubitus ;  pofteriori  adionem, 
qua  Ioannes  caput  ad  Chriftum  applicuit ,  yt  inter¬ 
rogaret. 

XIX.  lam  vero  quanta  fuerit  Ioannis  in  Prxccptorem 
fuum  pietas,  &  charitas,  inde  quiuis  facile  colligar, 
«pqd  exteris  Difcipulis  fuga  lapfis  ,  ad  crucem  vf- 


A  que  Dominum  {equutus  eft  ,  &  i'uxta  crucem  forti, 

&  conftanti  animo  ftabat.  N ani  quod  nonnulli  vo¬ 
lunt  ,  adolefcentem  illum  ,  qui  apud  Marcum  a  re-  acap.14.1j. 
lida findone  aufugit  nudus,  cum  Chriftus  a  mili¬ 
tibus  comprehenderetur ,  fuide  loannem ,  vix  pof- 
funt  fuam  fententiam  fatis  expedire  ,  ne  dum  tueri. 

Fateor  tamen  id  olimfenfide  Gregorium  ,  &  Be-  bln  lobij. 
damc, quibus  fauere  videtur  Ambroiiusd.  Ado-  ‘!,a  vcr- 
lefcens ,  inquit  ,  amictus  findone  Dominum  fequebatnr  carnibusJJ* 
tempore  pafjionis ,  qui  fua  omnia  dereliquera.  V t  autem  in  j  .  Reg.  c. 
appareat  eum  de  Ioanne  loqui  ,  prxter  fttperiora  1 '  •  • 
addit :  Maturior  Deum  Verbum  in  princtpio  ipfo  femper 
fuijfe ,  atque  ejfe  cognouit ,  &  manere  in  fe  probauit.  Re-  11  a  iS' 
centiores  ,  quibus  hxc  fententia  magnopere  pro- 
B  batur  ,  findonem  veftem  cocnatoriam  fuilfc  inter¬ 
pretantur  ,  quam  putant  illum  ex  obliuionc  reti- 
nuide  nimio  quodam  moerore  obrutum,  &  ob  pro¬ 
ditorem  cognitum  pene' extra  fe  politum.  Aiunt 
enim  ( quod  equidem  facile  admilerim )  folam  cce- 
natoriam  veftem  a  conuiuis  indui  confueuilIe,vt  qui 
a  balneo  ita  contedi  accumberent.  Sed  nimium 
ftuporem  Ioanni,  exteris  autem  Difcipulis ,  ipsi  que 
aded  magiftro  fopitam  quandam  negligentiam ,  Sc 
vecordiam  attribuunt, qui  condifcipuli ,  difeipulive 
negligentiam  non  animaduertit. 

Veftem  profedo  cenatoriam  conuiuas  fiimere  XX. 
confueuiftc  non  aflentior  modo  ,  led  magnopere 
etiam  probo  ,  quin  etiam  addo,  eam  pro  conuiuio- 
q  rum  conditione  mutari  foli tam  ,  vt  nunc  quidem 
nuptialis,  nunc  funebris  eftct.  Ex  vero  fuper  nudo 
induebantur ,. fed  quod  de  findone  interpretantur, 
haud  facile  admilerim  ,  caenatorix  enim  veftes  fyn- 
thefes  potius  appellabantur, quod  edent  mollicinx, 
hoc  eft, delicatiores, ac  preriofiores  exteris  ,  Sc  vt  lo¬ 
quitur  Apuleius«,  latiufculx ,  pellucidx  fcilicet  ex  e  lib.  7.  do 
renyi  lino^vel  ferico,aut  etiam  purpurex  ,  qux  alias  Afino  au- 
tticlinaria  dicebantur,de  quibus  Plinius  f.  Metellus  g  c  ^ 
Scipio  tricltnaria  Babylonica  fextertitim  odingentibus  milli¬ 
bus  vemjfe  iam  tunc pofuit  in  Capitonis  criminibus, qua  Ne¬ 
roni  Principi  quadragies  fexterlio  nuper  ftetere.  Et  alibi  g .  g  lib.j.c.j). 
Huic  fuccejft  Dibapha  Tyria ,  qua  in  libras  denariis  mille 
non  poterat  cmijoac  Publius  Lentulus  Pinter  tAZdilis  Cu¬ 
rulis  primus  in  prnexta  vfets  improbabatur ,  qua  purpura 
P  quis  non  iam  inquit  triclinaria  facit  ?  Qujs  igitur  libi 
perluadeat  pauperes ,  ac  mendicos  potuide  libi  lyn- 
thefes  ad  c  cenandum  comparare? 

Quod  fi  quis  contendat  eumdem , qui  coenacu-  XXL 
ium  inftraucrat,ccenat orias  etiam  veftes  patade,  non 
valde  repugnarim  ,  illud  tamen  conftanter  retinue¬ 
rim, neque  Chriftum  Dominum  cocnatoriam  veftem 
fumplifle,  neque  loannem  comatoria  indutum  cum 
Domino  in  horto  fuide.  Nam  Chriftum  quidem 
Ioannes  ait,  abfoluta  coena  legali  poluide  veftimen- 
ta  fua, quibus  certe  indutus  coenauerat ,  quam  fuper 
comatoriam  haudquaquam  induidet,  ea  enim  dum¬ 
taxat  vefte  induti ,  fi  modo  eam  adhiberent, coenare 
confueuerant,aliquando  tamen  penulatos,acpallia- 
£  tos  Romanos  coenatos  accepimus.  Nam  ficloqu^ 

fur  Martialis  h:  hlib.ii. 

Ad  coenam  venias ,  fed fic  diuiftt  recumbes , 

Vt  non  tangantur  pallia  noftra  tuis. 

Potuerunt  igitur  Difcipuli  vna  cum  Chrifto  conlue- 
ta  vefte  induti  coenare.  Quod  fi  quis  omnino  con¬ 
tendat  lotos,  ccenatoriaque  vefte  indutos  coenade, 
non  abnuerim  ,  modo  Chriftum  excipia,nt,  quem 
fua  retinuide  veftimenta  docet  Ioannes  ,  qux ,  vt 
Difcipulorum  pedes  ablueret ,  pofuidc  commemo¬ 
rat  ,  pofuit  autem  vel  pallium  tantum ,  vt  numerus 
multitudinis  pro  fingulari  ponatur  ,  vel  pallium 
cum  tunica  fuperiori  ,  retenta  tunica,  inconfutili, 
qux  proxime  corpori  adfcxrebat  ,  ne  quis  putet 

cum 


ProlufioCap.IV.  g 


eum  plane  nudum  folo  linteo  praecintum  Difcipu- 
lorum  lauifle  pedes ,  quod  eius  lingulari  modeftiae, 
&  virginali  pudori, ac  verecundiae  prorfus  repugnat. 
Itaque  non  potuic  Ioanncs  findone  relidta  nudus 
aufugere. 

XXII.  Sed  neque  id  de  Iacobo  fratre  Domini(quod  alij 
opinantur)  facile  concefTerim,qui  tunc  quidem  iam 
natu  grandis  longe  ab  adolefccntia  aberat ,  vt  qui 
a  Hxr.78.  au&ore  Epiphanio *  anno  fexto  fupra  feptuagefimo 
feptimo  Neronis  anno  obierit,  hoc  eft,  anno  Chri¬ 
fti  fexagefimo  tertio, necefle  vt  fit, eum  annis  triginta 
tribus  Chrifti  aetatem  fuperafle.  Quocirca  mirari 
fatis  non  pofliim,  cur  idem  Epiphanius  exiftimarit, 
fuiffe  lacobum  hunc  adolefcentem ,  quo  tempore 
Chriftus  captus  eft  ,  cum  tamen  annum ,  vt  mini¬ 
mum  fexagefimum  excederet.  Sic  igitur  mihi  per- 
fuadeo  adolefcentem  illum ,  vel  alium  quempiam 
fuiffe  ex  Difcipulis,vel  quod  magis  reor ,  adolefccn- 
tem  quempiam,  qui  in  horto ,  vel  non  procul  ab  il¬ 
lo  habitaret ,  qui  ad  multitudinis  concurfum ,  &  ar¬ 
morum  ftrepitum  accurrerit ,  vifoque  periculo  ab- 
ic&o  velo  ,  aut  linteo ,  quo  te&us  erat ,  nudus  au¬ 
fugerit. 

XXIII.  Iam  vero  in  cruce  pofitus  Dominus  nofter  Vir¬ 
gini  Matri  Ioannem,&  Ioanni  Matrem  commenda- 
uit ,  quod  profe&o  egregium  eft  beneuolentiae ,  & 
charitatis  argumentum ,  voluit  enim  Ioannem  Vir¬ 
ginis  filium  efle,  vt  quemadmodum  ipfe  fratris  loco 
habuit, fic  Mater  illum  loco  filij  admitteret,&  Ioan- 
nes  tanto  afficeretur  honore,vt  eam  vere  pollet  Ma¬ 
trem  appellare ,  quam  Chriftus  Dei  filius  vnicam, 
veramquc  Matrem  agnofcebat  in  terra  ,  eumdem- 
que  iulfit  Matri  effc  obfequentem ,  vt  folitudinem 
folaretur ,  &  ei  neceflaria  miniftraret,  Virginem  de¬ 
nique  ,  vt  findi  loquuntur ,  Virgini  commendauit. 
Ille  vero  eam  fufcepit  in  fita ,  hoc  eft,  interprete  Am- 
bTnEnchir.  brofio  b,  in  fua  fpirituaiia  bona  ,  qui  alia  omnia 
idVug.  Chrifti  amore  deferuiffet ,  fic  autem  fcribit.  Qua 
fua  habebat  Ioannes ,  qui  mundana  ,  &  facularia  non  ha¬ 
bebat  ,  quia  de  mundo  non  erat  ?  Bonus  verbi  >  fapientia - 
que  poffeffor ,  bonm  receptor  gratia.  Audite  qua  Apofloli  a 
Chnfto  acceperunt :  accipite  finquit  ,Spiritum  fimetum ,  quo¬ 
rum  remiferitis  peccata,  remittuntur  eis,  quorum  retinueritis 
retenta  funt. Neque  enim  Mater  Domini  nifiad  poffeffionem 
gratia  demigraret  vbi  Chriftus  habebat  habitaculum.  Nec 
c  T rad.uj.  mulco  aliter  explicat  Auguftinus  c.  Sufiepit,  ait,  eam 
in  Ioan.  Dificipulus  in  fua  non  pradia  ,  qua  nulla  propria  poffidebat , 

fed  officia ,  qua  propria  dtfpenfatione  exequenda  curabat. 
Rurfus.  Sufcepit  eam  Dificipulus  in  fua,vt  ad  eius  curam 
quicquid  ei  effiet  necejfarium  pertineret.  Eodem  ferme 
d  In  Ioan.  modo  loquitur  Cyrillus  d.  Commendauit, ine\i\it,Chri- 
cap.i?.  fiM  Matrem  Difcipulo  ,  vt  officium  filij  in  eam  feruaret. 
Matrem  fimiliter  admonuit, vt  Parentis  in  Difcipulum  au¬ 
ctoritatem  haberet, amore  videlicet ,  atque  charitate  non  mi¬ 
nus  illos  coniungi  voluit , quam  fi  natura  maxima  propinqui¬ 
tate  coniuntti  effient. 

XXIV.  Fateor  haec  omnia  vere ,  atque  apte  dici  ,  Graece 
tamen  dixit  Euatigelifta  el?  roi  i<J Pia ,  ideft ,  in  pro- 
ecap.i.ii.  pria  ,  quomodo  idem  Ioannes  de  diuino  Verbo. e 

dixit.  In  propria  venit ,  «5  rd  isU  ,  videtur  indicare 
fuiffe  Virginem  in  Ioannis  domum  admilTam  ,lic 
enim  fere  loquitur  feriptura ,  nam  vbi  interpres  ait 
f  Efther  c.j.  de^Arnan  ,  reuerfus  eft  tn  domum  fiam ;  Graece  legi¬ 
to.  mus,  ei  i  t  d  ijia.  Et  in  Adis  Apoftolicis  8.  IQdiernnt 

g  Adt.ii.fi.  jn  j'ua  .  Graece  dixit  Lucas  tU  t*  iji*.  Ita  videtur 
fignificare  Euangelifta  Virgine  habitaffe  cum  loan- 
ne ,  non  quod  ille  propriam  domum  haberet  ,  qui, 
vtdixi,  omnia  reliquerat,  fed  quod  in  materna  do¬ 
mo  viueret  cum  Virgine,  vel  quod  vbicumque  ei- 
fet ,  non  fine  Virgine  moraretur.  Quo  pofito  val¬ 
de  videtur  verofimile,cum  Chriftus  in  crucem  fub- 


A  latus  eft,  Iofephum  Virginis  Iponfum  ,  vt  ait  Epi¬ 
phanias  , a  iampridem  obiiffe,  nifi  quis  malit  cum  a  Hxc.  78. . 
Cypriano  b  affirmare  fuperftitem  illum  quidem  b  Tradi,  de 
fuiffe ,  fed  aequo  animo  Chrifti  fadum  tulifle.  Tafi  Paffio‘ 
fus  eft ,  inquit ,  aquanimiter  lofieph  fibi  Ioannem  in  hoc 
fieruitio  praponi ,  quem  digniorem  fic  iudicabat  ,  &  ideo 
maxime  ,  quia  Magiflri  electio  fic  negotium  ordinabar, 
q€/a  videlicet  iam  exigebat  ratio  ,  vt  coniugiis  remone¬ 
retur  opinio  ,  neque  vitra  Pater  Chrifti  aflimaretur ,  qui 
eatenus  vicem  Patris  ,  &  coniugij  temerat.  Earndem 
plane  fententiam  indicat  Ambrofiusc,  qui  alibi  d  c  Hb.de  in- 
air.  Non  abrogaretur  vxor  manto  , fed  qua  pro  my  fler  io  ^  Jng.c. 
coniugium  prat exuit  .completis  myfleriis  iam  coniugio  non  dl.uc.13. 
g  egebat.  Quae  fi  negem  probabiliter  dici,  amens  fim, 
fed  Epiphanij  fententia  videtur  pOtior. 

Poftremo  cum  Ioannes  a  Magdalena  audilTec  XXV. 
corpus  Domini  in  Icpulchro  non  efle  repertum, 
vna  cum  Petro  eo  cucurrit  ,  &  qui  curfu  Petrum 
praeuerterat ,  eum  in  lepulchrum  ingredientem  fe- 
quutus  eft  ,  &  firma  ,  conftantique  fide  credidit 
Chriftum  refurrexifle  ,  quod  prius  feripturarum  ad¬ 
monitu  ,  quas  non  bene  callebat ,  nondum  plane 
crediderat.  Nec  dubium  eft  ,  illum  cum  caeteris 
Apoftolis  Chriftum  rediuiuum  faepius  vidifle  5  cum 
vero  vna  cum  Petro ,  aliilque  non  paucis  in  mari 
Tyberiadis  pifcationi  operam  daret ,  omnium  pri¬ 
mus  Dominum  in  littore  ftantem  agnouic ,  dixxc- 
que  Petro.  Dominus  eft.  Quod  Hieronymus  e  vir-  e  lib.  i.con. 
C  ginitati  acceptum  putat  efle  referendum.  Solus  ,  in-  Iouin* 
quit ,  Virgo  virginem  agnoficu.  Et  alibi prior  virgini-  f  £p.  gr.  ad 
tas  virginale  corpus  agmficit.  Nec  multo  alitet  Gyril-  Paramach. 
Ius.  Ioannes ,  inquit ,  propter  mentis  puritatem ,  &  cor¬ 
dis  oculorum  acumen  ad  intelligendum  erat  apttffimus ,  vn- 
de  fiolus  fignum  (tatim  intellexit  ,  &  Chriftum  adeffie  co - 
gnouit ,  &  aliis  nihil  dubitans  fignificauit.  Chryfofto- 
mus  vero  hoc  loco  Ioannem  cum  Petro  confert: 

Proprios ,  inquit ,  thores  referunt  Petrus  ,  &  Ioannes ;  ille 
/ementior  ,  hic  altior  erat  •,  ille  vehementior ,  hic  perfpica- 
cior ,  ideo  Ioannes  prior  nouit  Iefurn ,  Petrus  prior  ad  eum 
properauit.  Et  Origenes.  Petrus  ,  inquit  ,  in  firma 
aflionis  ,  ac  fidei  ponitur  ,  Ioannes  autem  contemplatio¬ 
nis  ,  efr  fidentia  typum  imitatur ;  vnus  fiquidem  recumbe - 
D  bat  fuper  pectus  Dominicum  ,  quod  eft  contemplationis  Sa¬ 
cramentum  ,  alter  fiape  titubat ,  quafi trepida  ultionis  fym- 
bolum.  Sunt  qui  Ioannem  in  Chrifti  finu  dormifle 
autument,  quod  nulla  ratione  admiferim  nifi  fort£ 
contemplationis  fomnum  intelligant,quod  admitti 
vtcumque  poteft. 


nAfoHolicct  fun  fi  tones ,  quibus  Ecclejias 
injhtuit ,  ff)  amplificam!. 

C  A  P  V  T  IV. 

VBI  Chriftus  in  cxlum  afeendit ,  Ioannes  vna  I. 

cum  caetevis  Apoftolis  diuini  Spiritus  chari- 
fmata  in  die  Pentecoftes  percepit ,  8c  vna  cum  Pe¬ 
tro  claudum  illum  erexit ,  eique  reftitutum  greflum 
confiemauit  ,  qui  ad  templi  portam  ,  quas  dicitur 
Ipeciola ,  iacebat  mendicans  8 ,  &  pro  co  conftan-  |  a&.+.s*. 
ter  ludiorum  Senacur  refpondet b .  Et  cum  eodem  it.p.  Cone. 
Petro  a4  Samaritanos  prefettus  ,  illis  iam  bapti-  adt.i.inep. 
fmo  luftratis  Spiritum  fandum  impertiuit.  Cum  ve-  cie^Con 
ro  Apoftoli  diuini  Numinis  impulfu  orbem  terra-  {tantinop.” 
rum  fibi  Euangelicis  praeceptis  imbuendum  ,  infor-  klib.j.hift. 
mandumque  diftribuiffcnt ,  Ioanncs  hic  nofter  in  e.i. 

Aliam  minorem  migrauit ,  vt  Concilij  Ephefini  i 

Patres  ,  Eufcbius  1  Ccefarienfis ,  Gregorius  »  Na-  ^Hora.tn" 

zianzcnus ,  Nicephorus n  ,8c  Chryfoftomus  0  affir-  u.Apoftol. 

mant, 


In  Epift.  B.  Ioan. 


a  Hora  >i.  in 
loan. 


b  Tom.7. 
bibl.fan. 


II. 

e  Hxt.jti, 


4  lib.4.  in 
Marcio.c.f. 
e  De  fcript. 
ieclef.  in 
Ioan; 

i  lib,3X.jr 


f  Epift,  ad 
phef. 


hHasr,  51. 


III. 

It  die  f.  Se- 
^tembris, 


1  lib.7.  hift, 
fap.io. 


IO 


mant ,  qui  Chryfoftomus  8  alibi  ait  Ioannem  cor-  A 
pore  habitafle  Afiain  ,  vbi  antiquitus  omnes  Philofo- 
phorum  feEls  philcfiphau funt ,  idcirco  locus  is  Damon  ibus 
obnoxius  efi admodum  formidabilis, in  medio  tamen  ini¬ 
micorum  claru-t,  ili  irum  fucata  c aligirte  arcem  euenitquam 
munitiffimam  Exrat  hiftoria  nomine  Prochorib  ioan- 
nis  res  geftas  copiose  compl  dens  ,  quae  tamen  ,  vt 
initio  dixi, tota  videtur  confida,&  fabulofa,  &  non 
pauca  continens  Apoftolicagrauitate,fanditatequc 
piorms  indigna. 

lar  6  Concilij  Ephefini  Patres  Virginem  Deipa¬ 
ram  vna  cum  Ioanne  aliquandiu  Ephefi  commora¬ 
tam  efle  afleuerant ,  quod  tamen  Epiphanio  c  non 
probatur.  Cum  loannes, inquit, Afitam  insiituerit pro-  g 
feEhonem ,  nufquam  dicit  fcriptura ,  quod  abduxeri'  fecum 
finitam  Virginem.  Qux  ratio  fi  probanda  fit  ,  ne 
Ioannis  quidem  Afiana  profedio  admittenda  erit, 
quae  nullo  fcriprurae  teftimonio  probari  poteft.  Sed 
fi  Ephefini  Patres  vere  affirmarunt ,  Virginem  ali¬ 
quando  Ephefi  fuifle ,  necefle  eft  illam  vna  cum 
Joanne  Hierofolymam  rediiffe ,  cum  ibi ,  vt  omnis 
antiquitas  affirmat  ,  exuerit  mortalitatem ,  8c  quo 
tempore  Paulus  Hierofolymam  profedus  eft  ,  ad 
anteccllores  fuos  Apoftolos  ibi  cum  Petro  ,  &  Ia- 
cobo  Ioannem  offenderit.  Jam  vero  loannes  in 
Afia  plurfes  inftituit  Ecclefias  ,  illafque  praecipue, 
quas  ipfe  in  Apocalypfi  recenfet ,  ad  quas  alludens  q 
Tertullianus  d.  Habemus  ,  ait  ,  &  Ioannis  alumnas 
Ecclefas.  Hieronymus*  vero.  Totas, inquit, Afiafun- 
damt ,  rexit  que  Ecclefias.  Quod  tamen,  vt  verum  fa¬ 
tear,  vix  poteft  conhftere  Nam  Ephefina  quidem 
Ecclefia,vt  audor  eft  Irenaeus  f,a  Paulo  quidem 
fundata  eft  ,  a  Ioanne  vero ,  qui  in  ea  vfque  ad 
Traiani  tempora  perfeuerauit  ,  Euangelicis  prae¬ 
ceptis,  iriftitutlfque  informata.  Quocirca  Ignatius  g 
Paulum  in  Ecclefiae  Ephefinaeadminiftratione  loan- 
ni  praefert  ,  huic  fubiicit  Timotheum  ,  non  quaft 
ille  loanni  fuccefferir  ,  fed  quia  erat  illo  dignita¬ 
te  longe  inferior.  Epiphanius  h  enim  Ioannem  ait 
in  fenedure  eam  Ecclefiam  adminiftraffe.  Illic  ,  in¬ 
quit  ,  J  nilus  loannes  pojt  atatem  fencElam  iubetur  d 
Sp’ritu  fanEio pudicare ,  &  refietlere  errantes  invia.  Quo 
fit,  vt  fi  verum  fit ,  quod  Ephefini  Concilij  '  Ta-  D 
tres  fcripferunt ,  dicendum  videatur ,  Ioannem  vna 
cum  Virgine  Matre  primum  quidem  aliquandiu 
Ephefi  commoratum  effe  ,  deinde  cum  eadem  Hie- 
rufalem  rediiffe ;  demum  poft  eius  obitum,  &  Apo- 
ftoiorum  Petri  ,  &  Pauli  necem  rurfum  in  Aliam 
jreuertiffe ,  earumque  Ecclefiarumadminiftrationem 
fufeepiffe. 

Res  vero  eius  in  Phrygia  geftas  memorat  Meta- 
phraftes  k,  quas  nihil  eft  necefle  in  praefentia  recen- 
lpre.  Neque  vero  credibile  eft ,  eum  perpetuo  in 
Afia  permanfiffe ,  cum  fatis  coftet  illum  alias  Orien¬ 
tis  rtgiones  peragrafle  ,  peruenifle  autem  vfque  ad 
Parthos  indicat  haicipfa  eius  prima  Epiftola  ,  quam 
explicandam  fufeepimus,  quae  olim  inferibebatur 
ad  Parthos ,  vt  fuo  loco  docebo.  Sed  quid  vna  cum 
Virgine  Matre  Ephefi ,  aut  alibi  tantus  Apoftolus  ^ 
egerit,  fi  quis  curiofius  feifeitetur , vix  quidquam 
habeo  refpondere  •,  nam  ante  illum  Afianas  Eccle- 
fias  ab  Apoftolis  Petro  ,  &  Paulo  fuifle  fundatas 
negari  non  poteft,  quamuis  deinde plerjeque,  &  eae 
praeft-rtim  ,  quae  in  Apocalypfi  nominantur  ,  foan- 
nis  opera  diligenter  fuerint  excultae.  Nam ,  vt  apud 
:  Euftbium  I  feribit  Dionyfius  Alexandrinps  ,  fuit 
Apoftolus  loannes  eloquentia  praeditus  non  vul¬ 
gari,  atque  idcirco  ait :  Euangelium ,  &  prima  loan- 
ms  Fpifiola  non  filum  vitio  carent,  fed  etiam  fitmma  cum 
verborum  elegantia ,  maxmo  fententiarum pondere  er  con- 
fiyna  eloquuuums  difffitione  perferipta  fiunt ,  tantum  ab- 


efl ,  vt  vox  aliqua  barbara ,  aut  filoecifinus ,  aut  imperitus , 
aut  rudis  fimo  in  tis  reperiatur. 

Cum  igitur  in  Afia  verfarctur  ,  ftrenue  pro  Chri-  I  V. 
fti  fide  amplificanda  laborabat,  &  vt  de  omnibus 
Apoftolis  lcribit  Marcus  a ,  Euangelicam  dodri-  a  cap.vlt, 
nam  prodigiis  ,  atque  miraculis  confirmabat.  Et 
plurima  quidem  recenfentur  a  Pfeudoprochoro, 
qua:, quia  incerta , ne  attingenda  quidem  funt.  Sed 
cum,  audore  Hieronymo1*,  Ephefij  magicis  artibus  b  Pr^f.in  ep. 
dediti  eflent  in  primis  ,  atque  idcirco  Apollonium  adEph*f 
Tyaneum,qui  circa  initium  Neroniani  Imperij  ad 
eam  vrbem  acceflerat ,  tamquam  Numen  venera¬ 
rentur  ;  vero  fimillimum  videtur,  ingentem  Apo- 
ftolo  cum  nefario  impoftore  concertationem  fuifle 
fufeepram ,  vt  eius  prxftigias  eluderet  ,  &  contra 
quae  ipfe  mira  ,  &  fupra  naturam  efficeret ,  certiffi- 
maefl'-  verae  fidei ,  dodrinaeque  argumenta  proba¬ 
ret.  Cum  vero  imperante  Domitiano  incertum  ,  an 
Apollonij  Tyanei  fraude  ,  an  Euphratis  Philofo- 
phi  defertoriis  machinationibus  ,  an  denique  Ebio- 
nis  haeretici  dolis  vindus  Romam  perdudus  ,  eiuf- 
dem  Imperatoris  edido  in  Infulam  Pathmon  rele¬ 
gatus  effet ,  ibi  pro  fui  muneris  ratione  fidei  pro¬ 
pagandae  ,  &  ad  veram  religionem  mortalibus  ad¬ 
ducendis  operam  dedit.  Qua  de  re  fic  plane  lo¬ 
quitur  Origenes  c.  fmperator  autem  Romanorum  ficut  c  Traft.  11. 
docet  traditio  condemnauit  Ioannem  dantem  testimonium  m  Mac. 
verbi  Dei  in  infulam  Pathmon, ficut  ipfe  de  fuo  martyrio 
docet ,  non  dicens ,  quis  eum  condemnauit ,  fed  vbi  fuit 
condemnatus. 

Fallitur  vero  Epiphanius  d  ,  qui  affirmat ,  Ioan-  V. 
nem  Claudio  imperium  obtinente  , ex  infula Path-  dHatr.jr, 
mo  Ephefum  rediiffe ,  cum  ne  tum  quidem  e6  fuif- 
fet  deportatus,eodemque  modo  lapfus  eft  Aretas  Apoc. 

qui  Ioannis  exilium  fub  Nerone  contigifle  feribit. 

Nec  dubium  eft  multa  Apoftolum  in  ca  infula 
geffifle  praeclare  ,  quae  fuse  a  Metaphrafte  recenfen- 
tur.  Iam  vero  Domitiano  mortuo  ,  eiufque  adis 
refeiffis ,  Neruae  edido  exulibns  reftitutis  loannes 
Ephefum  rediit  ;  fic  enim  feribit  EufebiusC  Eo-  f  lib.  3.  hift. 
dem  tempore  ille  ipfe  apoftolus  ,  &  EuartgeliHa  Ioan-  cap.nr. 
nes  ,  quem  Dominus  Iefus  fiummo  erat  amore  complexus , 
adhuc  in  Afia  vitam  traducens ,  fimul  ac  ab  exilio ,  quod 
in  infula  pertulerat  ,pofi  Domitiani  mortem  reuembatur, 

Ecclefias  ibi  admm  ftrauit.  Mox  S  vero  ex  Clemcn-  geap.  17. 
te  Alexandrino  hiftoriam  quamdam  recitat ,  cuius 
nos  alibi  meminimus  :  eius  autem  hiftorix  audo- 
ritate  Chryfoftomus  Theodorum  lapfum  ad  poe¬ 
nitentiam  hortatur;  Qua  gefta  funt ,  inquit ,  cum  illo 
iuuene ,  qui  pridem  Difcipulus  fuit  Ioannis  illius  filij  Ze- 
bedai  ,  deinde  longo  tempore  ducem  egit  latronum  ,  ite¬ 
rum  a  fanEtis  manibus  beati  Senis  interceptus  in  fuperio- 
rern  virtutem  e  luslro  ,  e  fpelunca  latronum  penetrauit ,  ip¬ 
fe  non  ignoras ,  nolli  enim  non  minus  quam  ego  fitpe  nu¬ 
mero  te  admirantem  audiui  referre  beati  viri  condefcen- 
fium  ,  &  rnanfuetudinem  ,  tfr  fisauitatem  illicem  ,  quo¬ 
niam  prior  cruentam  dexteram  exofculatus  efi  harens  in 
amplexu  Adolefcentis  ,  er  ea  via  reduxit  ad  amifjam 
virtutem.  Meminere  ciufdem  hiftoriae  alij  plures, 
praefertim  Caffianush,&  Antiochus  1  Monachus  H  Coli.  14- 
feriptor  non  ignobilis  ,  qui  eius  audorem  laudat  [ Yer  m 
Irenaeum. 

Inter  extera  vero  ,  quae  fupra  naturam  admira-  V  I. 
bilia  geffit ,  narrat  Apollonius  k  antiquus  'hiftori-  k  Apud  Eu- 
cus  ,  hominem  iam  vita  fundum  diuina  vi ,  ac  po-  Ec.h-  i- 
teftate  Ephefi  a  Ioanne  Apoftolo  ad  vitam  fuifle 
reuocatum.  Illud  etiam  prxtermittendum  non  eft,  7.c,p.,.  i. 
quod  audore  Polycarpo  feribit  Irenteus1.  Et  fiunt,  Niccph.  lib. 
inquit  ,  qui  audierunt  eum  dicentem  ,  quoniam  Ioan-  ^'c?p'25' 
nes  Domini  Difcipulus  in  Ephefi  iens  lauari  ,  cum  vi-  1  1  '3‘C  J' 
dijfet  intus  Cerinthum ,  txiliertt  de  balneo  non  lotus, dicens. 


Prolufio  Cap.  V.  n 


quod  timeat ,  ne  balneum  concidat ,  cum  intus  effit  Che- 
rintus  inimicus  veritatis.  Quod  iifdem  propemodum 
b iib  4*c  vcr^s  narrant  Eufebius  *,  Niccphorus  b ,  (Sc  Theo- 
c  nbf *z  ^de  ^orctusC*  Epiphanius  d  feraci,  atque  itetura 
hxrec.fabul.  non  Cerintho, fed  de  Ebione  commemorat.  Ad- 
dH.rr.30.  dit  vero  Hieronymus  e  poft  Ioannis  receffum  bal- 
C  AduerXu*  nei  ruina  Cerinthum  vna  cum  afleclis  oppreflum 
clfcr-  peri  ille.  ™ 

VII.  Plures  autem  Ioannem  habuiffie  Difcipulos.quos 
quotidie  ad  mutuam  charitatem  hortaretur ,  tcftis 
f  Iib.j.in  ep.  eft  Hieronymus  ,  qui  de  illo  hasc  alicubi ‘  memoriae 
adGai.c.tf.  prodidit.  Beatus  loannes  Euangelica  cum  Ephefi  mo¬ 
raretur  vfque  ad  vltimam  fenetlutcm ,  &  vix  inter  Difci- 
pulorum  manus  ad  Ecclefiam  deferretur ,  nec  pojfet  in  plu¬ 
ra  verita  vocem  contexere ,  nihil  aliud  per  fmgulas  flebat 
proferre  colleftas ,  nifi  hoc:  filioli  diligite  alterutrum.  Tan¬ 
dem  Dtfcipuli ,  er  fratres ,  qui  aderant ,  tadio  affetti ,  quod 
eadem  femper  audirent,  dixerunt :  Magtfter quare  hoc  fem- 
per  loqueris  ?  qui  refpondit  dignam  Ioanne  fententiam ,  quia 
pueeptum  Domini  e  fi,  &  fi filum  fiat, fufficit.  Quam  qui¬ 
dem  fententiam  hac  fuaprima  Epiftola,  quam  expli¬ 
candam  fufeepimus  ,  multis  non  folum  confirmat, 
fed  magnopere  etiam  amplificat.  De  charitate  enim 
erga  proximos  incredibile  didtu  eft ,  quam  multa  in¬ 
culcer. 

VIII.  Porro  Policrates  ad  Vi&orem  Romanum  Ponti- 
g  lib.5.  hift.  Ecem  feribes  haec  apud  Eufcbium  i  de  Ioanne  Apo- 
?.»$.  ftolo  ,  &  Euangelifta  memorat.  His  accedit  loannes , 
quifupra  petilus  Domini  recubuit, qui  Sacerdos  fuit ,  quila- 
rniam  auream geftauit ,  qui  Martyr  doflor  extitit,  qui  tan¬ 
dem  Ephefimone  confipitus  occubuit.  Eadem  narrat  Ni- 
hlib.i.c.44.  cephorus b •  Gjuique ,txit,quodfacrorum  Antiftes  effet,in- 
figne  Epifcppale  gejlauit ,  Graece  arirciX ov ,  quafi  dicat, 
bratteamfeu  laminam  auream,tenuem  quafi folium.Qupd 
i  de  Iacobo  fratre  Domini  feribit  Epiphanius  ',quam- 

78.  quam  ille  id  Iacobo  licuifle  ait  tamquam  Aaronico 

k  Ha-r.ij).  Sacerdoti.  lnfupervero,z\xf,  etiam  Sacerdotio  ipfumfun- 

Eene  eadem  Sium  ejfe  iuxta  vetus  Sacerdotium  reperimus ,  quapropter 
X1.7S.  etiam  permittebatur  ipfi  femel  in  amo  ingredi  ad  S an  fla 
SanUorum,velutlex  Pontificibus  pracepit  ,ficttt  feriptum  eft: 
fic  enim  multi  retulerunt  ante  nos  de  ipfi ,  Eufebius,  &  Cle¬ 
mens, atque  alijfed  (fr  filium, fine  braSteam  in  capite gefiare 
ipfi  licebat.  Caeretum  eadem  de  Ioanne  Euangelifta 
J  De  ferip.  ex  eodem  Policrate  feribit  Hieronymus  fed  addit 
Ecclel.  in  Ioannem  auream  laminam  in  front;e  portafle.  Erat 
Policr.  autem  lamina  ad  modu  femicirculi  ab  aure  ad  aurem 
protenfa,qu£e  a  pofteriori  parte  vitta  hiacynthina  pi¬ 
leo  capitis  alligabatur, quae  quod  fpcciem  quamd ,<m 
coronae  prteferret ,  corona  aurea  dici  confueuerat, 
mEccle.4s.  Ac  enim  loquitur  Sapiens  m.  Coronam ,  inquit,  auream 
1 4-  fuper mitram  eius,expreffarnfigno /anilitatis ;  alludit  enim 

ad  Pontificale  ornamentum, de  quo  loquitur  Mo- 
nEjtod.cap.  fcsn.  Simile  quiddam  vfurpafle  videtur  loannes,  vt 
xS-iS-  iam  tum  infignia  Pontificalia  ad  fimilitudinem  He¬ 
braeorum  Pontificum  coeperint  ab  Ecclefia  probari, 
vnde  poftea  vfus  mitra ,  Sc  reliquorum  ornamento¬ 
rum  manafTe  videtur,  quibus  ad  factificium  Epifco- 
pi  ornari  confueqprunt. 


Joamus  ApoHoli ,  &1  Euangeliffa  J cripta . 
CAPVT  V. 

I.  Tj  E6te  ait  Hieronymus  °,fuifte  Ioannem  Apo- 
<9  Iib.  1.  in  JLVftolum,  Euangeliftam,& Prophetam  i  Apofto- 
fouin.  Ium  quidem  quia  fcupfit  ad  Ecclefeas,vt  Magfter,Eum- 
geliftanr  ,  qma  librum  Euangelij  condidit  ,quod  excepto 
Matth&o  altj  ex  duodecim  Apoflolt  non  fecerunt,  Prophe¬ 
tam  ,  quia  vidit  in  Pathmos  infula ,  in  qua  fuerat  a  Domi- 


A  tiano  Principe  ob  Domini  martyrium  relegatus  ;  Apoca- 
lypfim  infinita  futurorum  myftena  continentem  ;  quibus 
verbis  indicat  tria  ipfius  feriptorum  genera 3 Ioan- 
nes  enim  tanquam  Apoftolus  fuis  cpiftolis  Eccle-. 
fias  caeleftibus  monitis  informati  it ,  Sc  de  fecunda 
quidem, &  tertia, quae  aliquando  in  dubium  funtre- 
uocata,di&um  eft  fuo  loco.  Hac  primam  tamquam 
Ioannis  germanam ,  ac  propriam  ab  omnibus  fuiffie 
receptam,  tcftis  eft  Hieronymus a,  qui  alibi  *’ de  aliis  a  De  ftr'P* 
etiam  duabus  idem  affirmat.  Verum  quod  haec  pri- 
ma  epiftola  infcriptione,&  titulo  careat, mirum  for-  Eaa,,g. 
tafsc  cuipiam  videri  poflit,nifi  quod  cum  apud  Hy-  “ 
ginum  c,  &  Augtxftinum  d  inferibatur  ad  Parthos, 
fiifpicari  quis  poflit  eam  infetiptionem  excidifle,  noJ 
B  neque  enim  viri  fan£tjffimi  temere  illam  ad  Parthos  j9.His  .idde 
feriptam  efle  affirmafTcnt,nifi  eam  illi  inferiptionem  loan.fiom- 
aliquo  certo  documento  cognouiflent ,  cum  enim  ePil^^ 
apud  Parthos,  vt  paulo  ante  diximus  Euangelium  jdacium^  de 
promulgati t ,  eofdem  fibi  purauir  Apoftolus  hac  fua  Tcin.contia 
epiftolain  fide, ac  religione  confirmandos  efle.  Crc-  Anan, 
dibile  autem  eft  Parthos  non  modo  ludios ,  fed 
etiam  Gentiles  Chrifto  nomina  dediflef  Nam  de  Iu- 
daeis  ex  Adfcis  Apoftolicis  facile  colligi  poteft,  fiqui-  * 
dem  inter  eos  Iudaeos  ,  qtti  ipfo  die  Pentecoftes 
obftupuerunt ,  quod  Apoftolos  audirent  de  rebus 
diuinis  variis  linguis  differentes ,  Parthi ,  Sc  Me¬ 
di  ,  Elamitae  nominantur.  Fuiflc  autem  plerofque 
etiam  Gentiles  ad  fidem  tradudtos  indicant  verba 
^  illa ,  quae  hac  epiftola c  leguntur.  Filioli  cufiodite  vos  a  c  cap.  s-to. 
fimulachris. 

Mirum  autem  videtur  nonnullis ,  cur  loannes  ne  1 1. 
nomen  quidem  fuurn  adfcripferit ,  cum  tamen  alias 
aperte  fuo  fe  proprio  nomine  indicauerit.  Sed  diui- 
nam  nonnulli  prouidentia  pluribus  nominibus  ad¬ 
mirantur, quas  nihil  eft  necefle  in  praefentia  comme¬ 
morate.  Quanti  aute  ea  facienda  fint,do£H  viderint, 
mea  quidem  lententia  videntur  eiuftnodfquaz  acute, 
atque  ingeniose  excogitata  ad  alia  propemoclu  om¬ 
nia  apoftolica  feripta  nihilo  minori  probabilitate 
transferri  queant.*  Certe  fi  hxc  epiftola  non  E,  hr.fi, 
fed  in  infula  Pathmo  confcripta  eft ,  potuit  Apo¬ 
ftolus  nomen  ifuum  fupprimere  ,  ne  maiorem  fibi,* 
j  atque  Ephefinis  fidelibus  apud  Tyrannum ,  qui  fe 
Chriftianae  religionis  nomine  relegauerat ,  inuidiam 
conflaret  ,  quafi  a  promulganda  fide ,  quam  genti¬ 
les  oppugnabant ,  ne  fupplicio  quidem  territus  re- 
uocaretur.  Qme  caufa  fuit ,  vt  ne  eos  quidem  no¬ 
minaret  ,  ad  quos  feribit ,  fiue  illi  Ephefij  ,  fiue  Par¬ 
thi  effient  j  quod  autem  fit  huius  epiftola:  argumen- 
tum,fuo  loco  videro. 

P6LT9  vt  Euangelifta  Euangelium  fcripfit ,  om-  III. 
nium  quidem  Eukngeliftarum  poftremus,  non  pla¬ 
ne  dignitate  poftremum.'  De  eo  fane  hunc  in  mo¬ 
dum  feribit  Athanafius  ‘.  Euangelium  fecundum  loan-  f  Iti  Syno- 
nem  pradicatum  efi  d  lo.tnne  Apoiiolo  ,  ddetlo .  cum  P^- 
exui  ejfet  in  Pathmo  infula  ,  &  poflea  ab  eodem  Epbefi 
editum  per  Caium  dtleShtrn  Apostolorum  hojpitem  de  quo 
l  Paulus  ad  Romanos  8  fcnbens  dicit.  Salutat  vos  Cuius  ho-  g  cap;  vjt> 
fpes  meus, &vniuerfii  Ecclefia.  Exrat  apudCedicnum  h  2.3. 
de  Ioannis  Euagelio  Hippolyti  Epifcopi  Portuenfis,  E  inNeiua. 
Sc  Martyris  in  ha:c  verba  lententia.  loannes  Iacobi 
frater  cum  in  Afi-i  verbum  Dei  propagaret  imperante  Ro¬ 
ma  Domitiano  in  Pathmum  infulam  efi  deportatus  ,  tndt  a 
Jsterua  reuocatus  Epbefum  conferipto  Euangelio,  &  patefit - 
Stione ,  quam  confbexsrat,  vita  exceffit,  annos  natus  centum 
&  fex.  Et  quidem  fcripfifle  illum  Euangelium  poft 
fuumab  exilio  reditum  confirmat  Epiphanius '.  Co-  i  Hrr.  /t. 
git,  inquit, /anctus  Spiritus  Ioannem  recufantem  Euange¬ 
lium  annuntiare  ob  metum  ,  &  humilitatem  in  /cnetta  ip¬ 
fius  poft  nonaginta  annos  vita  em ,  poft  reuerftonem  ipftus  d 
Pathmo. 


Certe 


ii  InEpift.B.Ioan. 


I V.  Certe  Irenaeus a  au&or  eft  Ioannem  Euangelium  i 
a  lib  3-c.i.  Ephefi  fcripfiffe  b,quem  fequitur  Eufebius  c;  quarn- 
h  iib  j.hift.  qUam  Metaphraftes,&  Dorotheus  d  Athanafio  fub- 
c'8.  ^  Lj_  lcribunc;&in  infula  quidem  Pathmo  loannis  Euan- 

pom.  tom  i.  gelium  fcriptum  fuifle  ,  editum  vero  Ephefi  affeue- 
d  InSyno-  rant.  Addic  vero  Meraphraftes  tonitrua  ,  defulgura 
fh  caelitus  audita ,  cum  loannes  fcriptionem  inchoauit. 

Qim  folatus  ,  inquit ,  lege  exilij  Ephefum  ejfet  reuerfurus, 
infulam  precium  agunt  ne  recedat ,  quod  cum  perftiade- 
re  non  poffent ,  fecunda  faciunt  petitionis  initium ,  ne  fcili- 
cet  totum  fe  ipfum  auferret ,  fed  fe  ipfum  loqttentem  afft- 
duo  ftis  feriptis  relinqueret ,  vtque  Chrifii  Euangelium, 
&  ea  qua  ipfe  viderat  de  Chriflo  fcnberet.  innuit  ille , 
&  antequam  opus  aggrederetur  tum  ftbi ,  tum  aliis  indi¬ 
xit  ieiunium ,  &  Trochorum  fequi  iubet ,  ac  cum  eo  mon¬ 
tis  afcendh  verticem  ,  &  more  Samuelis  rettus  erigitur , 
&  jicut  Moyfes  manibus  eleuatis  effiguratur ,  &  mentem 
d  fenfibm  abjhahtt ,  turicque  horrenda  tonitrua  ,  terrores, 
&  fulgura ,  his  ftmilia ,  qua  antea  Moyft  legem  recipienti 
contignant  ,fMa  funt.  ^Ad  extremum  tonitrua  in  vocem 
,  exprimuntur  ,  atque  refonat  :  'fn  principio  erat  Verbum, 
p  Praef.  in  Nec  rfmlto  aliter  fenfit  Hieronymus  %  cuius  haec 
Euapg.Mat.  funr  verba.  Coatlus  eft  ab  omnibus  pene  tunc  Afut  Epi- 
fcopis  &  multarum  Ecclefiarum  legationibus  de  diuinitate 
Saluatoris  altius  fcribere  ,  &  ad  ipfum ,  vt  ita  dicam  ,  Dei 
Verbum ,  non  tam  audaci ,  quam  felici  temeritate  prorum¬ 
pere.  Vnde  &  Ecclefiaftica  narrat  hiftoria  ,  cum  a  fratri¬ 
bus  cogeretur ,  vt  fcnberet ,  urt  faBurum  fe  rejpondtjfe  ,fi 
indi  flo  'munio  in  commune  omnes  Deum  deprecarentur, quo 
expleto  reuelatione  faturatus  illud  prooemium  e  calo  veniens 
eruftauit :  In  principio  erat  Verbum,  &  Verbum.crat  apud, 
Deum,  &  Dem  erat  Verbum. 

Vr  Idem  vero  Hieronymus  caufam  fcribendi  Euan- 

P  KfCr,lp'  gelium  f  his  verbis  explicat.  Nouiffmus  omnium  fcripftt 
£pcjc  ,w  o.  £mnge[utm  rogattjS  ab  Afia  gpifiopis  aduerfus  Cherin - 
tum  ,  aliofque  hareticos ,  &  maxime  tism  Ebionitarum 
dogma  confurgens ,  qui  afferunt  Chriftum  ante  Mariam 
nonfutffe ,  vnde  &  compulfus  eft  diuinam  eius  natiuitatem 
edicere.  Sed  (V  aliam  caufam  huius  fcriptura  ferunt,  quod 
cum  legi/fet  Matthai ,  Marci ,  &  Luca  volumina probaue- 
rit  quidem  textum  hiftoria  ,  &  vera  eos  dixijfe  ftrmauerit,- 
fed  vnius  tantum  anni  ,  in  quo  &  paffus  eft  poft  carce¬ 
rem  loannis  hiftoriam  texuijfe.  Pratermifo  itaque  anno, 
cuius  alia  a  tribus  expoftta  fuerant  fuperioris  temporis  an¬ 
tequam  loannes  claudentur  in  carcerem ,  gesta  narrauit, 
Jicut  manifestum  effe poteft  his, qui  diligenter  quatuor  Euan¬ 
geliorum  volumina  legerint.  Verum  alij  multo  antea 
putant  Ioannem  fcripfiffe  Euangelium  ,  &  quidem 
Ephefi  ,  antequam  proficifceretur  in  exilium.  Nam 
g tib.r.coft.  Clemens  e  Romanus, qui  obiit  fub  Domitiano  Ioan- 
c.6i.  nis  Euangelium  nominat ,  &  Dionyfius  h  Areopagita 
^  Euag  ad  eum  fcribens  in  exilio  pofitum  eius  Euangelium 
020  •  laudat.  Et  fi  ad  confutandam  exorientem  Cherinti 

hserefim  Euangelium  fcripfir ,  ea  videtur  multo  ante 
iHxrcf.  18  coepifle.  Nam  Epiphanius  ‘  ait  Cherintum  fuifle 
vnum  ex  iis ,  qui  Antiochia  circuncifionem  cum 
Euangelio  coniungendam  docebant;  &  illius  etiam 
kLih.tf.cpft.  memjnjt  Clemes  k  Romanus. Quocirca  fubito  Ioan- 
nes  occurrifle  putandus  eft.Er  quidem  Ioannem  id¬ 
circo  potiflimum  ad  Euangelium  confcribcndum 
1  Lib. 3.  c.n.  fuifle  addu&um,vt  haereticos  confutaret, Irenaeus  * , 
ro  Hxr.51.  &  £piphaniusmaffirmat.Re  namque  vera  eius  Euan¬ 
gelium^  Epiftola:  ha:refes,atquehaereticos  firmiffi- 
mis  argumentis  refellunt ,  Euangelium  quidem  eos, 
qui  Chrifti  diuinitatem  negarent ,  cuiufmodi  erant 
Cherintus  ,  &  Ebionj  epiftolae  vero  Bafilidem  ,  & 
alios  ,  qui  Chriftum  veram  aflumpfifle  carnem  infi- 
ciabantur.  Itaque  a  diuina  Chrifti  generatione  Euan¬ 
gelium  orditur ,  hanc  vero  epiftolam  his  verbis  in¬ 
choat.  Quod  f  ut  ab  initio,  quod  audiuimus,quod  vidimus 
oculis  mBns,qnod  perfpeximus,&  manus  mitra  contrecla- 


V.  uerunt  de  Verbo  vita ,  &c.  Et  infra  a.  inquit,^?;-  a  Cap.4,1, 

ritus ,  qui  confitetur  lefum  Chriftum  in  carne  venijfe  ,  ex 
Deo  eft,&  omnis  fpiritus,  qui  foluit  I e  funi ,  ex  Deo  non  eft, 

&  hic  eft  antichriftus. 

Quoniam  vero,vt  ait  Epiphanius  b,  Bafilides  aie-  y  I. 
bat,quicquid  de  Chrifti  mefrte  narratur  , inanem  bHxr.14. 
quamdam fpeciem,fidamque  imaginem  effe,  atque 
idcirco  eius  caufa  martyrium  non  effe  fubeundum, 
in  i.  epiftola  air.  Multi  feduFtores  exierunt  in  mundum, 
qui  non  confitetur  lefum  Chriftum  venijfe  in  carnem ,  hic  eft 
fedutlor ,  &  antichriftus.  Et  de  martyrio  quidem  hac 
ipia  prima  epiftola c  ait.  Qjfifquis  confeffus fuerit ,  quo-  c  CaP'  4-i  y. 
ruam  lefus  eft  filius  Dei,  Dem  in  eo  manet,  &  ipfe  in  Deo. 

Et  planius  d.  Tres  funt,  quitefiimoniis  dant  in  terra, [piri-  d  Cap.5.8, 

B  tus, aqua,  &  fanguis.  ldxc  enim  omnia, vt  fuo  loco  di¬ 
cemus  ,  haereticos  iugulant ,  &  Catholica  dogmata 
mire  ftabiliunt,& confirmant.  Quamquam  autem 
non  dubium  eft  Ioannem  Graece  Euangelium  feri- 
pfifie,Epiphanius  c  tame  illud  ait  fui fte  in  Hebraeam  e  Hxr.30. 
linguam  conuerfum  ,  fuaque  aetate  Tyberiade  in  Iu- 
daeorum  gazophylacio  afferuatum.  Noti  facile  au¬ 
tem  dixerim ,  hoccine  Euangelium  intelligat  Papias 
apud  Eufebium  f ,  qui  hiftoriam  nefeio  quam  narrat  f  Lib.  3.  in 
de  muliere,  quae  multorum  criminum  apud  Chri-  ®ne’ 
ftura  Dominum  effet  infimulata,  quam  in  Euangelio 
fecundum  Hebraeos  contineri  affirmat.  Cupi  enim 
haec  hiftoria  longe  diuerfa  videatur  ab  ea ,  quam  de 
muliere  adultera  narrat  loannes  S ,  verofimilius  vide-  g  Cap.s.j, 
ri  poffet  Matthaei  Euangelium  indicari, quo  Nazaraei 
^  vtebantur,quodabEpiphanio,&  Hieronymo  Euan¬ 
gelium  fecundum  Hebraeos  appellatur,  in  quo  for- 
rafse  tunc  ea  hiftoria  legeretur.Nam  ea  quidem  mu¬ 
lier ,  cuius  meminit  loannes  ,  vnius  dumtaxat  adul- 
terij  rea  dicebatur.  loannis  porro  Euangelium  adeo 
reliquis  praeftat ,  vt  ob  id  ipfe  aquilae  dicatur  fimilis, 
quae  altiflime  volat.  Nam  vt  ait  Auguftinus  Ca-  hTraft.jf. 
teri  Euangelifht  tamquam  cum  Domino  homine  ,m  terra  inloai»- 
ambulant ,  de  diuinitate  eius  pauca  dixerunt.  Ioannem  au¬ 
tem  quaft  piguerit  in  terra  ambulare ,  erexit  fe  non  folkm 
fitpra  terram  ,  &  omnem  ambitum  aeris  ,  edi ,  fed  fuper 

omnem  etiam  exercitum  Angelorum  ,  &  pemenit  ad  eum 
per  quem  fatta  funt  omnia  dic  ens:  In  principio  erai  V irbnm. 

Poftremo  loannes  tamquam  Propheta  admirabi-  VII. 
lem  fcripfit  Apocalypfim  in  infula  Pathmo  ,  in  qua 
D  illa  omnia  diuinitus  cognouit,  quae  in  eo  libro  com¬ 
memorantur.  Eum  tamen  librum  non  fuifte  a  Ioan- 
ne  Apoftolo, &  Euangelifta  confcriptum,fed  a  Che- 
rinto  haeretico, nonnulli  Epifcopi  Alexandrini  exifti- 
marunt ,  vt  apud  Eufebium  >  afferit  Dionyfius  Ale-  i  Lib.7.cap, 
xandrinus.  Dixerunt ,  inquit ,  non  effe  loannis  librum,  10' 
immo  neque  eam  poffe  effe  reuelationem,quatam  craffo  igno¬ 
rationis  inuolucro  effet  obtefta-,&fal/o  titulo  infcrlpturn  affir¬ 
marunt  ,  &  non  fieri  poffe,  vt  Aposlolus  aliquis  ,  immo  vero 
neque  ex  fanElis  viris ,  aut  ex  aliis,  qui  funt  Eccleftt  mem¬ 
bra  quifpiam  ,fed  Cherintus  quidam  vnde  h arefis  Cherin- 
tiana  primum  orta ,  inueElaque  eft,  eius  libri  auBor  exi  fle¬ 
ret  ,  qui  operi  fiso  tamquam  memitio  ,  tamquam  pleno  va¬ 
nitatis  nomen  celebre ,  vt  dignum  approbatione  voluit  im- 
E  ponere.  Eumdem  errorem  Alogis  tribuit  Epipha¬ 
nius  k,vclAlogianis,  vt  loquuntur  Auguftinus1,  &  k  Haer.fi. 
Philaftrius  m.  Sed  recentioribus0  haereticis  non  pro-  xce' 
batur,quod  videant  in  eo  libro  opera  magnopere  mj)chxreC 
commendari,  quibus  illi  exitiale  bellum  indixerunt.  n  Luther. 

Ipfe  verb  Dionyfius  Alexandrinus  loannis  ali-  VIII. 
cuius  viri  fancfci  opus  effe  non  dubitat ,  haud  tamen 
facile  admittit  effe  loannis  Apoftoli  ,.quod  multis 
argumentis  tum  apud  Eufebium  °,  tum  etiam  apud  oLib.7.cap. 
Nicephorum  p  probare  nititur,  quae  quia  ab  aliis  to/-,gca 
iampridem  luculenter reic<fta  funt,rion  committam,  ^  ? 

vt  quifquam  mihi  iure  obiiciat ,  hac  quidem  in  re 
me,Yt  aiunt, actu  agere,  &  fruftra  tempus  conterere; 

fatis 


Prolufio  Cap.  V I. 


»3 


fatis  enim  omnium  pen£  Sandtorum  fuffragio  ,  at¬ 
que  Ecclefix  au&oritate  Apocalypfim  tamquam  ge¬ 
nuinum  Ioannis  Apoftoli  ficetum  admitti,  ac  paffim 
pro  canonico  libro  probari  conftat.  Videtur  autem 
is  liber  fub  finem  Domitiani  imperij  a  Ioanne  con- 
a  in  Chron.  fcriptus,vt  Eufcbius  *,Nicephorus  b,  &  alij c  teftan- 
&hb'*C,c  tUr' Inter  txtcros  autcm  IrenXus  alicubi  d  huncpla- 
c  Iiensus.  in  modum  feribit  :  Per  ipfum  vtique  editum  fuijfie, 
<1  lib.  j.  fub  qui  Apocalypfim  viderat,  neque  enim  ante  multum  temporis 
fin.  vija  ejl ,  (id  pene  fub  noftro  feculo  ad  finem  Domitiani  im¬ 

perij.  Ea  porro  qux  de  Ioanne  feniore,  ac  Theologo 
obiiciuntur  ,  alibi  refelluntur  a  nobis  ,  quae  vero  a 
Dionyfio  Alexandrino  colliguntur ,  iampridem ,  vt 
dixi ,  exploia  funt.  Haec  igitur  funt  Ioannis  feripra, 
qua:  diuinam  plane  Apoftoli  iapientiam ,  ac  famfti- 
tatem  redolent,  dignumque  prorfus  indicanr,quem 
Chriftus  Dominus  eximia  charitate  compledtere- 
tur.qui  vbique  diuini  amoris  Ipirec  ardorem. 


'Joantus  martyrium  i  (dfr  mors. 

C  A  P  V  T  vi. 

I*  TNVo  funt  in  Euangelio  loca,  quae  primo  intuitu 
A  J inter  fe  pugnare  ,  aut  non  fatis  certe  cohaerere 
videntur.  -Nanrtum  filij  Zebedaei  primos  in  regno 
e  Mac.  zo.  Chrifti  confefliis  appeterent e ,  his  a  Domino  verbis 
1 J  •  caftigantur :  Calicem  quidem  meum  bibetis ,  [edere  autem 

ad  dexteram  meam, aut finijlram,  non  c(l  meum  dare  vobis , 
fed  quibus  paratum  eft  k  Patremeo.  Videturenim  Chri¬ 
ftus  indicere,  fore  vt  vterque  pro  Chrifto,&  pro  reli¬ 
gione  mortem  aliquando  oppetat.  Contra  vero 
£  Io.  ii.  n.  cum  quxreret  Petrus  quid  de  Ioanne  futuruelfet, 
hoc  refponfum  accepit :  Si  eum  volo  manere ,  donec  ve¬ 
niam  ,  quid  ad  te  ?  Quo  ex  loco  ,  vt  ipfe  monet  Euan- 
gelifta  ,  vulgatum  eft  inter  difcipulos,Ioannemnon 
moriturum-, quxfane  opinio  multorum  animos  adeo 
occupauit,vt  non  pauci  eum  adhuc  eflefuperfticem, 
&  mortalem  vita  agere  exiftimarint,  fed  cum  Enoch, 
atque  Elia  extremis  illis  mundi  temporibus  ad  nos 
venturum  ,vt  contra  Antichriftum  pro  fide, ac  reli¬ 
gione  decertet.  Qua  de  re  fic  loquitur  Euthymius: 
De  Ioanne  qmftio  ejl  apud  multos ,  aiunt  enim ,  quod  quia 
infallibile  ejl  Chrifii  vaticinium  ,fcilicet  calicem  meum  bibe¬ 
tis  ,  &  loannes  nondum  martyri 'j  mortem  fiuftinuit ,  non¬ 
dum  mortuus  ejl,  fed  adhuc  viuit ,  &  cum  Enoch ,  &  Elia 
circa  jaculi  cnnfurnmationem  occidendus  efl.  . 

1 1.  Nec  diffimilia  habet  Theophyla&us  5.  Quidam, 
g  loan.i  i .  inquit,  dicunt, loannem  vivere, &  ab  Antickrifto  occiden¬ 
dum  cum  Elia  prxdtcantem  Chrifium.  Arctas  h  vero  ad 
h  Apoc.  i  o.  iHa  verba  5  Oportet  te  iterum  prophetare  gentibus.  Ex  hoc , 
iVC,difto  opinantur  multi,  loannem  vfque  ad  jaculi  confam- 
mationem‘viuere ,  ac  venturum  ejfe  circa  tempora  Antuhri- 
i  Or.de  co -  Jli  cum  Enoch ,  &  Elia.  Quam  fententiam  apertiflime 
lum.  ftscul.  ftocuit  Hippolytus  •  Martyr  ;  Prior,  inqtfifc ,  Domini 
fatift  *  l°C'  dduentus  praeut  for  em  habuit  loannem  Bapnftam,  pufterior 
k  In  vita  Io.  autem  Enoch  ,&  Eliamjftjr  loannem  Tneologum  exhibebit,. 

1  Orat.  1.  de  Sic  etiam  loquitur  Metaphraftes  k .  loannes  Enoch, 
Transfig.  ^  j;ptA  coniungitur.  Damafcenus  !  vero : loannes  vfque 
phus  in  ad  aduentum  Chrifti  expers  omnino  mortis  perfliturus  ejl. 
chron  tom.  Sic  denique  m alij  recentiores.  Neque  vero  hxefen- 
x.lib.i.c.9.  tentia  prorfus  rationibus  deftiruitur ,  qux  illam  vt- 
adfuaverba  cumcluc  probabilem  reddunt. 

Chrifti  .-sic  Nam  primum  verba  Chrifti  apud  loannem  n ali- 
cuvoloma-  quem  Chrifti  aduentum  expc&andum  indicant,  ac 
nere.  non  priorem,  qui  iam  aderat  defignant  igitur  alte- 
♦hei^Gen^i"  rutn  pofteriorem  ;  8c  cum  ait  de  Ioanne:  St  eum  volo 
j  I  j  *  manere  donec  vernam  \  indicat  illum  fore  fuperftitem 
cap.ti.t  i  Yique  ad  fecundum  fuum aduentum ,vt  videlicet  vna 
Bened.Iuftinian  .in  Epift.B -Ioan. 


A  cum  Enoch,  <Sf  Elia  ’feTe'Aritichrifto  opponat;  id  que 
multo  qua  Enoch, &  Elia  valentius,cum  ille  tantum 
ex  lege  naturx  pugnaturus  fit ,  Elias  autem  ex  lege 
Molis,  ipfe  veto  ex  lege;  Euangelica’,  qux  exteris  ell 
longe  pra^ftantior.  Aeque hxcfortafle  non  poftrema 
cauiafuit  lingularis  illius  charitatis,  qua  illum  Chri¬ 
ftus  complexus  eft ;  vc  fideles  eum  extremo  illo  ca¬ 
dentis  mundi  tempore  propeniius  venerentur, maio- 
rique  beneuolentia  profequarur, illius  denique  mo¬ 
nita  ,  &  conlilia  facile  admittant.  Accedit  deinde, 
quod  nemo  idum mortuum  vidit, nufquarri  eius  cor- 
pus  appatuit,nufquAm  extar ;  illa  vero  Apocalypffs  a  acap.  10. 1 1. 
verba  :  Oportet  te  iterum prophetare gentibus ,non  leuiter 
hanc  fententiam  confirmant: 

B  Addo  quod  non  videtur  credibile  Apoftoluin  IV. 
tajn  Chrifto  Domino  carumrmartyrij  gloria, laurea- 
que  caruifte,  quam  illum  procul  dubio  vehemencer 
qptalfe  eredendu  eft.  Cum  igitur  apud  Matrhxum  b  b  «p-io.ij. 
Chriftus  illi  calicem  mattyrij  polliceatur  ,nec  dum 
illum  potauerir ;  quid  reliquum  eft-,  nifivr  dicamus, 
ad  extrema  illa  pereuntis  mundi  tempora  referuari? 

Quod  vel  ex  eo  firmari  poreft ,  quod  cum  ille,vr  ali- 
quanto  poft  dicemus  ,  in  feruentis  olei  dolium  Ro- 
mx  coniedtus  fit, non  paftiis  eft  Deus, illum  diem  ex¬ 
tremum  claudere ,  non  aliam  profe&o  ob  caufiim, 
nili  quod  eum  gloriofior  maneat  martyrij  trium¬ 
phus.  Demque  iplcmec  opinionem  de  fe  coceptam, 
quafi  non  elfer,  nili  in  extremis  mundi  temporibus 
moriturus  non  damnat  , fa<fturus  proculdnbio,fi  eam 

C  fallam  eife  cognouilfet, tantum  enim  ait  Chrifti  ver¬ 
ba  non  aperte  mortem  illius  inficiari. 

At  multo  ad  veritatem  pronior  fententia  eft,  qux  V. 
loannem  mortalitatem  exuiifc  affirmat ,  qux  quam-  c  Ambrofin 
quam  cerris,  minimeque  fallentibus  argumentis  ,  &  45'  * 

rem  plane  conficientibus  probari  non  poteft,au<fto-  Hieron’. 
res  rame  fide digniifimos c  habet.  Euthymiusd  enim:  Mat.zo. 

Quis ,  inquit ,  relinquitur  fermo  afferentibus  loannem  non  Eufcbius  E- 
ejfe  rnortUom  ,  tum  iam  tpfemec  luculenter  clamet ,  quod  er- 
rant ,  qui  hoc  fetif  icantur  ?  Hieronymus  c  vero  eu  diem  chryf.hom. 
extremum  obiiife  his  verbis  aifirmar :  Confcttut  fenio  1.  in  Ioan. ' 
fexagefimo  otlauopofl pajfionem  Dommi  anno  mortuus  iux-  Auguft.  fer. 
ta  eamdem  Frbem  fepultus  ejl.  Et  Polycrates  f  ad  Vi- 
ftorem  Romanum  Pontificem  feribens  de  Ioanne  SjT 
fic  plane  loquitur :  Qui  tandem  Epheji  morte  confopitus  Theod.  He- 

D  occubuit.  Apertiifime  autem  Tertullianus  g.  Tranfia-  ‘acleota  Io. 
tus  eft  Enoch ,  &  Elias ,  nec  mors  eorum  reperta  eft  ,  dilata  x|!,eocior 
fciiicet,catemm  morituri  referuanthr,  vt  Antichriftum  fan-  Mopfue- ' 
ginne  fuo  extinguant ;  obiit  &  loannes ,  quem  in  aduentu  ften.  lo.xi. 

V omini  rernan jurum  fruftra  fuerat  (pes.  Quo  loco  cum  Grsecorum 
de  Enoch, &  Elia  dixiifet  eos  reieruari, nec  dum  ob-  BVdaio?*ii! 
iiile  ,  de  Ioanne  plane  affirmat ,  eum  iam  vira  fun-  &  jn  marty- 
dumeffe  ;  cum  vero  addit ,  fruftra  fu  i  fle  fpem  cum  rol. 
remanfurum  ;  eorum  fententiam  refellit  ,  qui  eum  ^  j'  t 
adhuc  iiiperftitem  arbitrantur.  Auguftinus»  porr6  Hcclef.inlo. 
explicans  verba  Chrifti :  Si  eunt  voto  manere ,  tantum,  {  Apud  Eu- 
ait ,  violenta  morte  nonobi  jfe  ,  quafi  alias  concedat,  feb..iib  5.  c. 
diem  claufifle  extremum.  Denique,  Chryfoftomus '  1  ^ce’ 
loannem  air,  poft  mortem  ,  tat. quam  vinum  Eph.ftm  £  ^°_r'  1  '  4‘ 

E  curare.  g  lib.de  ani- 

Cerre  eius  fepulchrum  Ephefi  extare  teftantur  ma  c.  jo. 
Euiebiusk,  Niccphorus 1  ,  Chryfoftomus  m,  Meta-  Fer' 

phraftes  n .  De  eo  vero  fic  plane  loquitur  Augufti-  f  HomiL  de 
nus  0  :  Std  cui  placet  adhuc  ufislat ,  &  dicat ,  &  a(fe-  11.  ApolL 
rat  zApoftolum  loannem  viuere  ,  atque,  m  illo  fepttl -  tom. 5. 
chro  eius  ,  quod  eft  apud  Ephefum  dormire  eum  potius,  ^  ^ 
quam  mortuum  iacere  contendat.  aAjfuraat  in  argu-  1  ‘5*  11 
mentum,  quod  illic  terra  fcnfim  fcatere  ,  &  quafi  ebnl -  Hib.j.c.xo. 
Itre  perhibetur  ,  atque  hoc  eius  anhelitu-  fieri  (. iae  c.n  ovHom.t£. 
ftanter  ,  fiue  pertinaciter  '.affictum.  Non  enim  pojfutn  a^Heb- 
deejfie  ,  qui  credant  ,  fi  non  defiunt  ,  qui  etiam  zJlfoy-  ” Tractu «4* 
fiern  afferant  viuere  ,  quia  [riptttm  efl  ,  eius  fiepul- 

in  Io. 

b  cbttin 


VIII. 

a  lib.z.c^z, 


IX. 

b  Habetur 
in  Cone.  E 
phef.  par.  x 
aft.x. 


e  Habetur 
in  Concii. 
Ephef.p.a. 


14 

ehrum  non  imeniri ,  &  apparuit  cum  Domino  in  monte , 
t ibi  &  Ehae  fuit ,  ejuem  legimus  non  ejfe  mortuum,  fed  ra¬ 
ptum.  Nec  ita  multo  poft  :  Tradunt  etiam, quod  in  qut- 
bufdam  feripturis ,  qmmuis  apocryphis  repentur ,  quando 
fib<  fieri  tujftt  fepulchrum,  incolumem  fuijfe prafentem,  eoque 
ejfojfo,  &  diligentijftme  praparato  ibi  fe  tamquam  m  leflulo 
coilocajfe ,  fiatlmque  eum  ejfe  defunflum  •,  vt  autem  ifli  pu¬ 
tant  ,  qui  hac  verba  Domini  fic  mtelligunt ,  non  defunctum, 
fed  defuncto  fimilem  cubuiffc ,  &  ciim  mortuus  putaretur, fe- 
pultum  fuijfe  dormientem ,  &  donec  Chriftus  veniat, fic  ma¬ 
nere, fidmque  vitam  fcaturigine  pulueris  indicare ,  quipul- 
uis  creditur, vt  ab  imo  ad  fisper fetem  tumuli  afeendat ,  flatu 
quiefccntis  impelli. 

Haec  ille  ex  aliorum  fententia  ,  quid  autem  ipfe 
fenriat ,  mox  fubiicit  iti  haec  verba ;  Huic  opinioni  fu- 
peruacaneum  existimo  reluctan ,  viderint  enim, qui  hunc  lo¬ 
cum  fciunt.vtriim  hoc  ibi  faciat,  vel  patiatur  terra,quod  di¬ 
citur, quia  &  re  vera  non  d  lembus  hominibus  id  audnumus. 
Tum  fubdit :  Si  auum,  quoek magis  creditur, ideo fantha 
Ioannes  ait,  non  dixtjfe  Dominum,  non  moritur,  ne  illis  ver¬ 
bis,  qua  dixit ,  hoc  volutjfe  intelligi  putamur ,  corpufque  eius 
in  fepulchro  eius  exanime  ficut  aliorum  mortuum  tacet ,  re¬ 
flat, vt  fi  vere  ibi  fit,  quod  jparfitfama  de  terra,  qua  fubinde 
ablata  fuccrefcit,  aut  ideo  fiat,vt  eo  modo  commendetur  pre¬ 
tio  f  a  mors  eius  ,  quoniam  non  eam  commendat  martyrium 
{  non  enim  eum  pro  fide  Chr fit  perfecutor  occidit )  aut  pro¬ 
pter  aliquid  aliud,  quod  nos  latet. 

Ipfam  vero  rem  geftam  hunc  in  modum  narrat 
Nicephorus  » :  Verum  enim  vero  ciim  ad  hunc  locurnper- 
uenenmus ,  neceffarium  ejfe  duxi  ,facram  quoque  tranfla - 
tionem  Diui  illius  Apoftoli  perfequi,  ciim  enim  dudu  tranf- 
itiortem  fuam  ad  Deum,  diemque,gr  horam  eius prauidtffet, 
prefbyteris,mimflrtfque  Ecclefta,  & praterea  quicumque  fla¬ 
granti  effent  fide  fratribus  ajfumptis  extra  Ephefiorum  Vr- 
bem progreditur,^-  cum  eis  in  vicinum  quemdam  tumulum , 
quo frequenter  ire  precationi  operam  daturus folebat  ,confcen- 
dit ,  ibi  vehementius  orans  Ecclcfias  Deo  commendat ,  mox 
farctdis  quibufdam ,  &  ligonibus  celeriter  fepulchrum  fibi 
fodi  pracipit ,  deinde  eos ,  qui  tum  aderant,  arcanis  de  Dea 
Verbis  ,  grpraccptis  optimis  de  fide, f  e  ,  &  potiffimum  dile- 
flione  (  quippe  dileflus  ipfe )  eruditi,  &  corda  eorum  confir¬ 
mans  feruatori  Verbo  commodat,  poflremoque  illis  in  Domi¬ 
no  faldere ,  &  valere  iuffis  ,vbife  crucis  figno  communiffet, 
in  monumentum  defeendit ,  operculumque  ei  imponere ,  & 
id  firmius  communire  ,  denique  reuerti  eos  poflea  ,  fepul¬ 
chrum  aperire  ,  diligenterque  perfricere  mandat.  Hoc  rno‘- 
do  cum  ille.vt  veslibus  feptdchraltbus  amiflus  erat,infvffam 
defeendiffet, seque  ad  obitum  compofuiffetfiatm  eo  ,  qui  iu- 
ftis  debetur  ,fopitur  fomno ,  cum  quidem  ad  multam  fene- 
chstem  pofi  pajftonem  feruatoris  ChrifH  fexagefimo  otiauo 
anno  perueniffet.  Et  aliquanto  poft  alia  quaedam  ad¬ 
dit, quae  paulo  poft  commemorabuntur. 

Cert£  Caeleftinus  Pontifex  in  Epiftola  ad  Concir 
liumbEphefinum  ,  non  folum  extare  fepulchrum, 
fed  reliquias  Ioannis  Apoftoli  affirmat.  Vos ,  inquit, 
hortorfratres  beaiiffimi,  refriciatur  illa  fola  dilectio ,  in  qua 
vtique  fecundum  vocem  Ioannis  Apo fidi,  cuius  reliquias 
prafentes  veneramini  ,  manere  debemus .  Quod  ipfum 
affirmant  Patres  Orientales  in  Epiftola  Synodica  ad 
Senatum 1  Conftantinopolitanum, cum  enim  de  Vr- 
be  Ephefo  loquuntur, Martyrum  ,  &:  Ioannis  Euan^ 
gelift.x  monumenta  commemorant.  S anciorum ,  in¬ 
quiunt,^  triumphatorum  martyrum, maxime  vero  beatiffi- 
mi  Ioannis  Theologi ,  ac  Euangelista  (  quem  fimmam 
apud  Dominum  no  Urum  fiduciam  ,  familiaritatemque  ob~ 
tinuiffe  conflat  )  monumenta  comple  flendi  defiderio  fla¬ 
grantibus  ,  id  facere  integrum  fuerit.  Et  quidam  Caele- 
ftinus  Graece  nominat  ,  quae  proprie  funt 

defunttorum  reliquiae. ,  cum  de  hominibus  dicun- 
tur  > vt  confiat  ex  Plinio.**  Patres  vero  Orientales,  in 
Ephefino  Concilio  nominant  hdfvauuK  -  id  eft ,  ar- 


In  Epift.  B.Ioan. 


A  cas ,  feti  fepulchra,  feu  mpjiumenra.  ,  coniungunt 
autem  monumentum  Ioannis  cum  reliquorum  Mar¬ 
tyrum  iepulchris. 

Quae  cum  ira  fint ,  eorum  primum  reficienda  vi-  x, 
detur  fententia,  qui  eum  adhuc  in  fepulchro  viuen- 
tem  fpirare  contendunt ,  cum  minime  credendum 
fit  fandtifllmum  Apoftolum,&  Chrifto  chariflimum  - 
tamdiu  in  fepulchro  viuum  detineri ,  &  Dei  con¬ 
templatione  ,  ac  beatorum  confeflione  priuari.  V e- 
rum  quoniam  Nicephorus  *  ,  &  Mctaphraftes  b  alib,i.e.*i. 
aiunt ,  illucefcente  fequenci  die, qui  eum  diem  con-  vitl 
fequutus  eft,quo  Ioannes  in  fepulchro  inclufus  eft,  20  ’ 
cum  a  Difcipulis  fepulchrum  eius  apertum  eflet, ni¬ 
hil  prxter  crepidas, &  fepulchralia  lintea  apparuiffc, 
g  arbitrati  funt  nonnulli c ,  eum  refurrexifle  ad  vitam  c  Pet.Dam. 
immortalem,  &  vna  cum  corpore ,  quemadmodum  f£1-  S. 
&  Virginem  Chrifti  matrem  in  cceIuiu  fuifle  tranfla-  loan< 
tum, quod  aflerit  Nicephorus  d  his  verbis, cum  enim  d  lib.i.  c.j  Jt 
locum  illum  Ioannis c  explicaret :  S<  eum  volo  mane-  c  Ioan.u. 
re.  C  at  erum,  inquit.  Dominus  eo,qtwd  temere,  &  fruftra 
arcana  infcrutabilis  iudicij  Dei  inquirere ,  gr  tnucsligare 
vellet,  aenus  obiurgato  ( de  Petro  loquitur )  fi  eum,  in¬ 
quit  ,  volo  in  prsfenti  vita  eum  corpore  manere  donec  ve¬ 
niam  ( cafam  Hierofolymonm  ,  aut  fecundum  aduentum 
fcilicet  innuens )  quid  id  ad  te}  Tu  quemadmodum  tibi 
constitutum  eft ,  itidem  vt  ego ,  ad  crucis  mertem  te  para , 
de  Ioanne  vero ,  aut  aliquo  aliorum  non  tibi,  fed  mihi  cu¬ 
ra  erit.  Atque  inde  fama  increbuit,  Difcipulum  illum  mor- 
£  tem  non  vifkrum,quam  quidem  multorum  opinionem ,  tam¬ 
quam  importunam  ,  minufque  veram  ipfe  corrigens, non  di¬ 
xit  ei,inquit,lcfus,quod  moriturus  non  fit,  moriturus  eft  enim 
eo, quo  Dei  Genitrix  mod«,confeftim  vero  reuiuifcet,acrefm- 
get  incorruptibili  fcilicet  corpore ,  alterum  magiflri  expc  fla¬ 
turus  aduentum . 

Quam  lentendam  fi  negem  piam  efle ,  &  Ioannis  X I. 
fanttitati  magnopere  confentaneam ,  &  congruen¬ 
tem, plane  nihil  videam, tantum  tamen  habeo  dice- 
re, admodum  probabilem  non  videri,  tum  quod  hi- 
ftoriis  apocryphis  nitatur,  tum  quod  vetuftiorem, 
ac  maioris  none  audorem  nullum  habeat,  quam  ta¬ 
men  lentendam  ,  fi  quis  fequi  velit ,  quod  ad  me 
attinet,non  improbo,  fed  maiora  tamen, ac  firmiora 
argumenta  requiro.  Qui  verb  dixerunt  eum  vna 
!P  cum  Enoch,&  Elia  fuperftitem  efle,  vnaque  cum  il- 
1  lis  aduersus  Andchriftum  ante  fecundum  Chrifti 
aduentum  pugnaturum  ,  nihil  habent ,  quo  hanc 
fuam  fententum  tueantur, nifi  quod  in  Apocalypfi !  fcap.ib.it, 
legitur  :  Oportet  te  iterum  prophetare  gentibus,  inde 
enim  vt  ait  Aretas  -,  opinantur  multi  beatum  hunc  virum 
vjque  ad  faculi  confurnmationem  viuere ,  ac  venturum  ejfe 
circa  tempora  Aniichrifti  cum  Snoch,  (V  Elia,vt  vna  cum 
illis  corrigat  eos, qui  tunc  viuent, homines ,  (V  quod  fub  An- 
tichrifto  interimendus  fit.  Verum  ea  verba  vel 
fignificant  eum  poftmodum  Euangelium 
fuifle  feri pturum, quod  exiftimarunt  pe&-  x  a  roo 

multi  E  ,  vel  quod  magis  placet ,  multa  il-  Apoc.  io.  Ambrof. 
Ii  fuperefle  vaticinanda  ,  quae  deinceps  in  jRupert. 

E  eodem  libro  feripta  funt.  Caeterfim  in  eo¬ 
dem  illo  libro  duo  tantum  teftes  con¬ 
tra  Andchriftum  pugnaturi  Eno ch,&  Elias  nomi¬ 
nantur.  XII. 

Sed  quid  fignificet  Chriftus  ,  cum  ait :  Si  eum  volo  hTraft.  ni 
manere,donec  veniam, mmxo  quaeritur.  Illa  autem  ver- 
ba  in  omnibus  Graecis  codicibus  conftanter  habent,  ;  Hom.  de 
non  ar 6>e,fed ,  idv ,  vt  Latine  reddendum  fuerit  non,  s.  Ioan. 
fic, fed, fi 'Scriptorum  autem  negligentiain  Latinos  k  In  Pf*4jb 
omnes  ferme  codices  deprauata  ledio  peruafit,&  ‘ 

alij  quidem  legunt:S<c  eum  volo  manere-, vt  legunt  Au-  ]  ioan.u- 
guftinus h ,  EuiebiuSjEniiflenus  »,  Ambrofiusk,  Be-  m  Kuperr. 
da  *  &  alij  m,  vel:/?  fic  cum  volo  manere ,  quomodo  ha-  Ioan.u. 
bet  Hieronymus  ».  Quod  atunet  autem  ad  lenium,  IouiR 
quocufti 


Beda. 

Ansbert. 

Aymo. 


/  Anielrn. 
&  Tho- 


Prolufio  Cap.  V I. 


1$ 


quocumque  modo  legas,  non  magnum  diferimen  A 
eft, nifi  quod  fi  legas, /kt  eu  volo  manere, oratio  eft  affir¬ 
mans, non  tame  continuri  fequicur,vt  fignificet  Ioan- 
nem  non  efle  moriturum.  Sin  autem  lega s,fi eumvolo 
mancre,aut,f.fic  eum  volo  manere, nihil  affirmat, fed  fub 
conditione  loquitur,  non  debere  Petrum  molefle 
ferre,etiam  ii  eum  manere  vellet.  Hac  autem  lectio¬ 
ne  in  hunc  modum  conftituta  de  verborum  fenfu 
non  plane  inter  omnes  conuenit.Auguftinus,&  Be- 
da,vt  vulgarem  opinionem  admitterent ,  ad  allego¬ 
riam  confugerunt,  vt  Petrus  quidem  a6tiuam,Ioan- 
nes  contemplatiuam  vitam  fignificet ,  quarum  illa 
finem  habitura, hsc  permanfura  fit  in  omnem  aeter¬ 
nitatem.  Chryfoflomus  vero*&Theophyla£tusad 
locum  videntur  referre  ,  quafi  dicat :  St  eum  volo  hic 
manere, &  non  mitti  tecum  in  totum  orbem  terrarum  ad  do¬ 
cendas  omnes  gentes ,  donec  paulo  pofl  redeam ,  &  mittam 
eum  ,  quid  ad  tel 

XIII.  Alij  auCtores  omnes  de  morte  explicant  verba  il¬ 
la  :  (i  eum  vok  manere •,  hoc  eft ,  non  mori.  Sed  inter 
eos  diflenfio  eft  de  i\\is,donec  veniam.  Et  funr,qui  in- 
telligant  non  fecundum  Domini  aduenrum  ,  quem 
omnes  expediamus, fed aduentum  illum  metaphori-  - 
cum,quo  non  quidem  ad  iudicium,  fed  ad  exercen¬ 
dam  potentiam,  aut  vltionis  feueritatem  ,  vt  per  Ti- 
jum,&  Vcfpafianum  Hierofolymitanam  deleret  vr- 
bem, quafi  fignificet, non  moriturum  loannem  ,  nifi 
vfque  ad  tempora  Vefpafiani.  Indicat  hanc  fen- 

alib.i.c.35.  tentiam  Nicephorus  a ,  lequuntur  Dorotheus1»,  8c  C 
blnSynopfi.  Theophyladtus r .  fed  vt  arbitror,  violenta, &  mini- 
cloan.zi.  probabilis  explanatio  eft  3  alij  fecundum  Chrifti 
aduentumintelligunt,  fed  in  ea  loquutione  hyper- 
boleni  inefle  putant ,  qua  nihil  fignificetur  aliud, 
quamloannem  diutiffime  viCturum  ;  quomodo  nos 
cum  aliquid  valde  fero  futurum fignificare  volumus, 
vulgo  dicere  folemus  non  nifi  vfque  ad  diem  iudi- 
cij  faciendum, ita  Leontius,  &c Theodorus  Mopfue- 
ftenus.  Alij  denique  fecundum  Chrifti  aduentum  * 
abfque  vlla  hyperbole,aut  figuraindicari  putant, fed 
Chnftum  non  de  quacumque  ,  fed  de  fola  violenta 
loqui  morte  ,  quam  Ioannes  non  eflet  ficut  Petrus 
fubiturus,vt  fenfus  fit :  St  cum ,  au t,fic  eum,aut  deni- 
qu  eum  velo  maner  e, id  eft,illxfum,non  cruci  affi-  D 

xum  ficut  te,non  alio  violents  mortis  genere  conci- 
fum,ac  dilaceratu  ,  fed  fanum, atque  integrum, licet 
mortuum ,  quid  ad  te  ?  tu  me  lcquere,tu  mecum  ad/ 

Hom.  dc*  crucem  propera.  Sic  Eufebius  Emiflenus  d ,  Augu- 
c  s«  1'  de  ^*mls  C’  ^  ali) f  >  atclue  hic  eft  legitimus  ,  & germa- 
temp.14?  C  nus  l'enH,s  >  quem  videtur  infinuafle  Ioannes  ipfe, 
f  Ruper.hoc  cum  addidit:  Et  non  dixit  Iefus,non  moritar > fedfi eum 
loco.  volo  manere, donec  veniam,quid  ad  te} 

XIV.  Reflat  alter  locus  apud  Matthxum  g ,  calicem  qui- 
g  cap.10.t3.  dem  meum  bibetis  ;  videtur  enim  indicare  Chriftus  Ia- 

cobum,&:  loannem  martyres  aliquando  futuros.  Et 
quoniam  de  Iacobo  res  eft  certa,  quem  confiat  ab 
Herode  fuiffe  occifum,  de  Ioanne  ambigitur,  quo¬ 
modo  Domini  calicem  biberit.  Et  quidem  Theo- 
h  Mat.io.  phyla&ushcxiftirnat  eum  a  Traiano  fuifle  necatum,  ^ 
atque  ira  morte  violenta  fublatum,&  martyrio  fun- 
dum  Qus  fi  vera  efTctfentcntia ,  nihil  de  Ioannis 
martyrio  dubitandum  eflet ,  fed  quoniam  nufquam 
legitur  Ioannis  violenta  mors,  exterique  omnes  au- 
dlorescum  vel  adhuc  fuperftitem  efle,  vel  naturalem 
obiifle  mortem  affirmant ,  reliquum  eft  ,  vt  qtixra- 
mus,quanam  ratione  Ioannes  calicem  Domini  bibe¬ 
rit.  Quod  fi  verum  fit,  quod  nonnulli  exiftimarunt, 
non  prxdicere  Chnftum  fore,  vt  pro  fe  filij  Zebedxi 
mortem  oppetant, fed  tantum  fignificare,  hoc  fe  illis 
pofle  concedere, vt  calicem  fuum  bibant, non  autem 

£  ened  .IttJliman  .m  Fptjl.B .  Joan , 


illud, vt  ad  dexteram, &:  finiftram  fuam  fedeat,  quod 
iis  r  e  fc  r  uat  u  r ,  q  u  i  b  11  s  'p  ara  t  u  m  eft  a  Patre ,  nulla  reli¬ 
qua  videretur  quxilio.  Verum  quoniam  omnes  fer- 
me  alij  Chnftum  putant  rem.  fu  nuam  prxdicere^ 
Euthymius  ' ,  Beda4,&  alij  Ioannis  exilium  loco  aMat.zo. 
martyrij  fuifle  putant  ,iHudquc  addunt ,  quod  ait 
Tertuliismus  b,Romxin  olei  feruentisftoliu  fuifle  k  Prx* 
iniedlum ,  atque  ita  non  voluntatem  martyrio  ,  fed  • 
martyrium  voluntati  defuifle. 

Quod  quamquam  probabiliter  dicitur  ,  &  ad  X  V. 
Chrifti  verba  accommodare,  crediderim  tamen  /im¬ 
pliciter  ,  atque  abfolute  pofle  loannem  appellari 
martyrem  ob  id  folum ,  quod  in  feruentis  olei  do¬ 
lium  iniedtus  purior, ac  vegetior, vt  ait  Tertullianus, 
euaferit.  Tametfi  enim  Theologi- iri- fcholis  marty¬ 
rum  nomen  iis  dumtaxat  tribuunt,  qui  mortem  pro 
Chrifto  pcrpeffifunt,olim  tamen,  attat  e  potillimum 
Cypriani,ctiamilli,quiaconfeflioneChriftiani  no¬ 
minis  nulla  fupplicioru  atrocitate  abduci  poterant, 
martyrum  nomine  appellabantur ,  quos  Tertullia-. 
nus  interdum  defignatos  martyres  ,  nonnumquam 
etiam  martyres  fimpliciter  appellati  Certe  Tertul¬ 
lianus^  Cyprianus  ad  martyres  fcribunt,eorumque 
conftantiam ,  atque  animi  magnitudinem  miris  lau¬ 
dibus  extollunt.  Qua  de  re  quia -alibi  plura  dixi,' c  Ad  Rom. 
non  iterabo  in  prsfentia  eadem  ,  cum  fatas  fit  affir-  10.10. 
mare  loannem  in  eo  fupplicio  fidei ,  ac  religioni  te- 
ftimonium  prxbuifTe,&  quoniam  non  nifi  miraculo 
euafit,  vere,  ac  proprie  martyrem  pofle  appellari,  vt 
ad  reliqua  illius  prxeonia  ,  quibus  a  Hieronymo^ 

Apoftolus  ,  Euangelifta ,  &  Propheta  nuncupatur, 
martyris  etiam  titulus  addi  queat.  Ita  Polycrates 
apud-Eufebium  d  :  Martyr,  inquit,^-  doflor  fuit.  j  c  % ^ 

Qua  vero  artate  Ioannes  e  viuis  exceflerit ,  non  x  VI. 
plane  liquet,  eum  certe  obiifle  anno  fexagefimo 
odtauo  a  Chrifti  morte  imperante  Traiano  conflans 
eft  veterum  fententia.  Sed  qua  secate  Chrifto  adlis- 
ferit,  quoniam  certo  fciri  non  poteft ,  annorum  vitae 
eius  numeras  certo  nequit  conditui.  Hieronymus  e  e  lib.  3.  in 
tantum  ait  illum  ad  extremam  peruenifle  aetatem.  eP-  ad  Gai. 
alibi  i’ pene  puerum  a  Domino  fuifle  vocatum.  Sed  ^  .fl  Iq 
fi, vt  affirmat  Beda  8,  nonagefimum  odtauum  annum  uin  ' 
agens  mortalitatem  exuit,necefle  eft  eum, cum  Chri-  g  De  fex  x- 
fto  adhxfit,vt  minimum  feptimum  fupra  vigtfimum  ratibus, 
annum  attigifle ,  vt  pene  puer  dici  nequaquam  po¬ 
tuerit.  Epiphanius h affirmat  eum  poft  annum  vitae  hHxr.ji. 
fux  nonagefimum  Ephefum  rediifle,  &  Euangelium 
fcripfifle  triennio  ante  obitum  ,  cui  confentiunt  Be¬ 
da  ‘ ,  Dorotheus  k,  &  alij,  qi#Euangelium  fcripfifle  i  Ioan.  vlc. 
aiunt  anno  fexagefimo  quinto  ab  afcenfu  Chrifti  in  ^  .Io 
caelum ;  quod  fi  verum  eft, ad  annum  nonagefimum  P  '* 
odtauum  nequaquam  poruic  peruenire  ,  multoque 
minus  ad*centefimum  fextiim  ,  quem  illum  attigifle 
aflerit  C^d-renus  ^tantum  abeft,  vt  centum  viginti  1  In  copen. 
annos  expleuerit ,  quod  fcripfit  Dorotheus  m.  Ve-  Annal. 
rum,vt  dixi, cum  non  fatis  conflet,  quoto  statis  an-  ™  ln  sync“ 
no  Chrifto  nomen  dederit,  eius  vitsfpatium  certo  P  ' 
definiri  non  poteft.  Sunt  qui  ex  pidlutis  coniiciant, 
eum  circa  annum  vigefimum  fecundum  statis  fus. 
fuifle  a  Domino  vocatum,  fed  argumento  leuiffimo. 
nam  vt  ille  ait: 

- Piflorbus ,  atque  Poetis 

Quidlibet  audendi  femperfuit  aqua  petefias. 

NJmo  enim  eft ,  qui  lofephum  beatiffims  Virginis 
fponfum  non  pingat  valde  fenem,  quem  tamen  ne¬ 
mo  crediderit  in  extrema  pene  feneclure  cum  Vir¬ 
gine  puefla  iniifle  coniugium.  Quam  ob  rem  reti¬ 
nendum  eft,  quod  Hieronymus  ait ,  fub  Traiano  il¬ 
lum  obiifle,  &ad  extremam  peruenifle  fenedutem. 

b  t  EPISTO 


i6 


EPISTOLA  PRIMiE 


B-  IOANNIS 

ARGVMEMTFM, 

O  t  a  haec  Ioannis  prima  Epiftola  amoris ,  &  charitatis  diuina: ,  fiue  qua 
Deum,fiue  qua  proximos  diligimus, ardorem, ac  vehementiam  fpirat.  Duo 
vero  praecipue  fidei  noftrae  myfteria, Trinitatis,  atque  Incarnationis  Chrifti 
mirabiliter  confirmat.  Dignitatem,ac  praeftantiam  ftatus  Euangelici  decla¬ 
rat.  Omne  genus  hominum  diuinis  praeceptis ,  atque  Euangelicis  inftitutis 
informat.  Dei  filios  a  Diaboli  filiis  fecernit.  Eos ,  qui  Chrifto  aduerfantur, 
quos  Andchriftos  appellat, fuis  coloribus  defcribit.  Peccati  turpitudinem, 
&  grauitatem  exaggerat.Omnes  denique  in  fpem  erigit,&  ad  charitatem  inflammat.Tribuitur 
autem  in  quinque  omnino  capita ,  quae  fuo  ordine  fingillatim  explicanda  erunt. 


EPISTOLAE  PKIMiE  CANONICAE 


IOANNIS  APOSTOLI 
A  R  G  V  M  E  N  T  V  M. 


DE  prima  iuflificatione ,  qua  verbo  fidei  maxime  perficitur, deque  per feuerantia  in  percepta  iufiitia 
differit ,  vndque  ofiendit  hanc  noftram  iufiitiam  nonnullis  interdum  nauis  infici ,  atque  adeo  lon- 
gifiime  abejfe  a  diurna  perfectione ,  qua  infiar  lucis  nullas  tenebras  admittit . 


PARAPHRASIS . 


C  A  P  V  T  I. 


IVod  ante  omnem  aeternitatem vna cum 
|  Patre  immortali ,  ac  fempiterna vita  frue- 
u  batur,quodq;  nos  mortalitate  circumdatu 
cum  docere  in  terris  audiuimus,oculifq;  fpe&aui- 
fnus,&:  que  accuratiftime  conteplati  fumus,quod 
denique  manibus  norftris  cotrc&auimus  desterni 
Dei  verbo  viuifico.  quippe  immortalis,  ac 

beata  vita  afpeftabilem  fefe,ac  tradabile  praebuit; 
itaque  nos, qui  vidimus,idonci  teftes  fumus  vobif- 
que  fempiternam  vitam  promulgamus,  quae  olirn 
quidem  erat  apud  Patre ,  non  ita  prid£tn  aute  fefe 
mortalibus  confpiciendum  exhibuit.  ^  Quadin- 
qua  intuiti  fumus, quodque  auribus  noftris  perce¬ 
pimus  j  credendu  vobis ,  &  complectendu  propo¬ 
nimus,  vt  vos  nobifcum  eiufde  caeleftis  gratiae ,  ac 
diuinorum  bonorum  participes  fitis,nos  vero  vna 
vobifcum  cum  Patre,ac  Filio  eius  Iefu  Chrifto  ar- 
diffime  coniungamur.  ^  Haec  aute  advosfcribc- 
re placuit, vt  perfedo,abfolutoque  gaudio  perfun¬ 
damini.  Illud  vero  in  primis ,  quodab  co  audi- 

uimus, vobis  commendatu  efie  percupimus ,  Deu 
immortale  immenfam  quamda,  atque  admirabi¬ 
le  luce  efle,a  qua  longiflime  tenebrae  feiungantur, 
cum  neque  error, neque  infcitia, neque  vero  labes 
vlla,aut  macula  in  eo  dcprehedi,  aut  cocipi  queat. 


Vod  fuit  ab  initio ,  quod  audiuimus , 
quod  vidimus  oculis  nofiris  ,  quod 
perfpeximus ,  fi  manus  noflra  contrc- 
Hau  erunt  de  verbo  vita. 


%  Et  vita  manifestata  efi,  fi  vidimus ,  (fi 
tefiamur ,  fi  annunciamus  vobis  vitam 
at  emam,  qua  erat  apud  Patrem ,  fi  ap¬ 
paruit  nobis. 


3  Quod  vidimus  ,  fi  audiuimus  annuncia¬ 

mus  vobis, vt  fi  vos  focietatem  habeatis 
nobifcum  ,  fi  focietas  nofira fit  cum  Pa¬ 
tre,  fi  cum  Filio  eius  Iefu  Chrifio. 

4  Et  fcribimus  vobis ,  vt  gaudium  vefirum 

fit  plenum. 

j  Et  hac  efi  annuntiatio, quam  audiuimus  ab 
eo,  fi  annunciamus  vobis ,  quonia  Deus 
lux  e  fi,  fi  tenebra  m  eo  non  fiunt  vUa . 


6  Si 


Paraphrafis  Cap.  I.  17 


6  Si  dixerimus ,  quoniam  focietatim  habe¬ 
mus  cum  eo,&  in  tenebris  ambulamus, 
mentimur, &  '■ veritatem  non  facimus , 


7  Si  autem  in  luce  ambulamus  ,  ficut  &  ipfi 
e  fi  in  luce  ,focietatem  habemus  admui- 
cem ,  &  [anguis  lefu  Chrifii  filij  eius 
emundat  nos  ab  omni  peccato. 


S  Si  dixerimus, quoniam  peccatum  non  habe¬ 
mus ,  ipfi  nos  [educimus ,  &  veritas  in 
nobis  non  e  fi. 


9  Si  confiteamur  peccata  nofirafidelis  e  fi,  & 
iufius,vt  remittat  nobis  peccata  nofira, 
&  emundet  nos  ab  omni  iniquitate. 


io  Si  dixerimus ,  quoniam  non  peccauimus, 
mendacem  facimus  eum  ,  &  verbum 
eius  non  e  fi  in  nobis . 


^  Quod  ii  nobis  veluti  blandiendo ,  affentando- 
que  gloriabimur ,  nos  cum  eo  iniiffe.  focietacem, 
&  tamen  in  errorum,  vitiorumque  tenebris  vitam 
traducimus, plane  mentimur  ,  oratioque  noftra, 
atque  adeo  ipfa  vita  longiffime  ablunt  a  veritate, 
redaque  viuendi  ratione.  ^  Sin  autem  diuina 
luce  illuftrati  eius  fplendorem,  dudtumque  fequi- 
mur, Deumque ,  qui  lucem  habitat  inacceftam,&: 
vndique  habet  circumfufum  lumen  imitamur, 
nae  nos  beati,qui  &  cum  illo,&  inter  nos  mutuam 
focietatem  contraximus, quippe  quos  fanguis  Ie- 
fu  Chrifti  filij  eius  ab  omni  prorfus  fcelere,  atque 
flagitio  expiauit.  ^  Nam  fi  quafi  nos  magnifice 
circumfpiciamus ,  noftramquc  innocentiam  ad- 
miremur,  id  affirmare  audeamus^nos  omnis  pror¬ 
fus  labis  integros ,  ac  puros  eflfe,  plane  decipimur, 
aut  nos  ipfi  fallimus.  Et  dum  ita  de  nobis  aut  fen- 
timus  aut  praedicamus,  aperte  mentimur  ^  Con¬ 
tra  fi  fateamur  quae  aliquando  peccauimus,  nof- 
que  adeo  diuinam  iram  ,  atque  indignationem 
prouocafle  non  negemus  ,  ille  vero  ,  qui  fidem 
fuam  accuratiffime  liberare  folet ,  neque  a  iuflitia 
vel  tantillum  recedere  poteft,  omnia  nobis  prae¬ 
terita  flagitia  condonabit  ,  qmnemque  noftram 
nequitiam ,  atque  impietatem  penitus  perpurga¬ 
bit.  ^  Si  denique  libeat  obftinate  affirmare  nos 
nufquam  lapfos  effie ,  aut  ofFcndiffe ,  nihil  propius 
eft ,  quam  vt  afferamus ,  mentiri  Deum ,  qui  fre- 
quentiffime  nos  imbecillitatis  noftra:  admonuit, 
neceffe  vt  fit ,  nos  omnia  eius  confilia,  atque  prae¬ 
cepta  fempiterna  quadam  obliuione  obruifte. 


IN  CAPVT  PRIMVM 

EXPLANATIO- 


!.  fhtod fuit  ab  initio, quodaudiuimus, quod  vidimus  ocu-  A 
lis  nofiris,quod perreximus ,  &  manus  nofira  contre- 
tlauerunt  de  verbo  vita. 

1 1  quis  forte  dubitaret ,  an  huius  Epifto- 
|  lae  au  dor  effet  Ioannes  Euangelifta  ,  hoc 
|  exordium  nullum  relinquerer  ambigen- 
8  di  locum,  tam  eft  enim  eius  Euangelij 
principio  fimile,quam  ouum  ouojquin  potius  qua¬ 
dam  ex  parte  idem  plane  dixerim ibi  enim  Grsce 
dixit ,  c vdpxytiv  'o  Xoy@r,  hic  autem ,Zr  «V  ibi 

interpres  dixit,  In  principio  erat  Verbum,  hic  autem,  ... 
quod  fuit  ab  initio.  Porro  h&c  prima  fententia,  tum 
propter  rerum  prajftantiam, ac  dignitatem, tum  pro- 
pter  orationis  formam  valde  videtur  pbfcura,.. atque 
implicita.  Eft  enim  oratio  hyperbato  admodum 
perturbata, afpera,&  diftoluta,&  ob  interie&am  pa,-  B 
renthefimnon  leuiter  lnuoluta.  Primarium  eftim 
verbum  multo  poft  fubiicitur  ,tefiamur  ,  &  annum 
ciamus,  Gcxce,/xafTUfvy^u,>^  d.rretyyir?opSp.  Hac  ,  vt 
opinor  ,  mente,myfterium  vobis.pioponimus  diui- 
nitatis  Chrifti,  qui  cum  fit  tererni  Patris  fempiter- 
num  verbum, in  fua  diuina  hyppftafi  a  patre  abfque 
BenedittJifiiman.in  Epifi.BJoan . 


principio  genitiim,idem  nqftra  mortalitate  fufeepta 
fefe  nobis  fpe&andum  ,  tra&andumque  exhibuit, 
cuius  rei  nos  idonei  teftes  fumus  ,  qui  illum  oculis 
perfpeximus  ,  manibufque  contredauimus ,  &ali- 
quandiu  vnacum  illo  viximus ,  eumque docentem 
audiuinaus.  Atque  ita  contra  Ebionem  ,  &  Cerin- 
thumChrifti  diuinitatem  aftruit,&  contra  Valenti- 
num, atque  alios  cius  incarnationem ,,  tk  hypoftati- 
cam  eum  natura  noftra  vnionemdcclarat. 

Obfcurc  id  quidem  ,  fed  vere  omnino  fioc  indi¬ 
cat  OEcumeniuSj&.obrcuritatisrationesreddit./p^e 
autem,  inquit, non  ita  aperte,  &  plane  oratione?»  ficut  nos 
explicauit.Primu  ex  concifi,  &  breuiati  verbi  v fu, deinde 
vt  Graeam  facundiam,  ac  migacitate  fernat ,  fduiemque 
hofirarhnon  invepbisfedin  rebus  ipfis,  atque  operibus  ejfe 
ofiedat,turn  vinos  attentiores  reddat ,  ne  prima  infpecHohe 
facile  eam  percipiendo  negligetes  euadamus.  Accedit  qdod 
de  Deo  loques  obfcuritate  occultare  qliquatulu  voluit,  qua 
prafiantiora  furit ,  quam  vt  a  prophanis  auribus  percipia¬ 
tur, neque  efferri, enuntiari  ad  ipfos  fine  periculo  poffunt, 
exponere. enim  fancla  canibus, &  proticere  margaritas  ante 
porcos  prudentis  hominis  minime  efi.  Suntvetb  Trinita¬ 
tis,  &  Incarnationis  myfteria,vt  afterit  Athanafius a ,  c 
b  3  ad 


i8  Epift.  I.  B.  Ioan. 


ad  falutem  eemfequendam  cum  primis  necefiaria.Et 
de  incarnatione  quidem  ,  quod  aeque  neceflarium 
eft, aperte  docet,  duas  in  vnam  hypoftafim  naturas 
mirabiliter  fuifle  copulatas,  fed impermixtas  tame, 
nulloque  padto  conhifas. 

III.  Fetit  id  etiam  in  Euangelio, fiue  vt  exortas  hxre- 

*  lib.j.c.i  i.  fes  confutaret, vt  Irenams  a ,  Epiphanius  b,Chr;yfo- 

b  Hxref  5 1.  ftomus  c,Cyrillus d,&  Bedaeaftirmant,fiue,vt  infu- 
indo*11^'11  turum  caueret,  vt  monet  Chryfoftomus  f,&Theo- 
d  Prifit.  in  phyladtus  e  :fiue  denique  vt  ab  aliis  Euagcliftis  pra> 
lo.  termifta ,  quae  maxime  ad  falucem  neoeflaria  eflent, 

«Ioan.i.  fideles  no  lateret, diuinitas  enim  Chrifti  «6  fatis  ab 
tHom.j.  in  aliis  Euangeliftis  explicatur, vt  praecipue  Eufebius  h, 
g  Pr^f.inlo.  Bafilius &  Nicephorusk  obferuarunt.  Itaqj  Ioan- 
h  lib.j.hift.  nes  non  in  Euangelio  folum  ,  fed  hoc  etiam  loco 
c-14-  de  diuinitate  Verbi  aperte  loquitur,  illudque  ait  ita 
Eunorn^0n*  humanam  naturam  coniunxifle,  vt  nihil  tamen 
klib.i.c.4j.  de  diuinitate  decederet,fed  ide  filius  plane.quiante 

omnem  aeternitatem  naturaliter  a  Patre  genitus  eft, 
in  tempore  inter  mortales,  mortalis  ipfe  vixerit.  Ita- 
I  Serar. z.  de  que  veriflime,rc<5fcifllmeque  fcripfit  Leo  Pontifex J; 
Afcenf.c.j.  Verus  enim  Deus  eft  filius  Dei  totuhabens  ex  Tat  re, quod 
Pater  eft,  nullo  exordio  tepor  alis, nulla  varietate  mutabi¬ 
lis, nv  ab  vno  diuifus.,nec  ab  omnipotentc  diuerfus.  Sempi¬ 
terni  Genitoris  vnigenitus  fempiternus,  vt  mes  fidelis  cre¬ 
dens  in  Patrem,&  Filium Spiritum  janclum  in  eadem 
vnius  Deitatis  ejfentia,necvnitatem gradibus  diuidat, nec 
Trinitatem fingularitate  cofundat.  Atque  haec  quidc  de 
diuinitate  Verbi, mox  autem  de  cius  humana  natu¬ 
ra  fubiicit. 

j  Non  autem  fujficit  Dei  Filium  in  fola  Patris  nojfe  na- 

tura,nifi  eu  no  recedente  d  propriis  agtiofcamus  in  nofiris . 
Exinanitio  enim  illa, quam  reparationi  impendit  humana 
difjenfatio  fuit  miferationis,non  priuario  potefiatis.  Nam 
cum  &  ex  ater  no  confilio  Dei  non  efet  aliud  nomen  fub 
ccelo  datum  hominibus ,  in  quo  oporteat  fitluos  fieri ,  inui- 

*  Jibi/is  vifibile, intemporalis  temporalem  Jmpajfibiln  pajf- 
bilem  fubftantiam  fuam  ficit ,  non  vt  virtus  deficeret  in 
infirmitate , fed  vt  infirmitas  in  incorruptibilem  pojfet  tra- 
fire  virtutem.  Haec  vir  fandi flimus ,  qua:  hienofter  tu 
in  Euangelio,  tum  haefiua  Epiftola  admirabili  qua¬ 
dam  ratione  luculenter  explicuit. 

V.  Igitur  interpres  dixit  ,  quod fuit  ab  ini,  io,  cum  in 
Euangelio  dixerit:/»  Principio  er ar.  cu  tame  vtrobiq; 
Graece  dixerit  Apoftolus  7iv.  Certe  hictetcrnaChri- 
fti  naturam  ,  quae  nullo  temporis  decurlu  prteterie, 
nulla  fu  ccellione  mutatur,  ^que  omnia  tempora 
fignificarepoflunt.QuocircahicipfcIoanesin  Apo- 
mcap.  1.4.  calypfi^p^mqukj  ab  eo , qui  eft qui  erat  ,&  qui 
venturus  efi.  Itaque  praeterito  tempore  apud  Dauf- 
n  Pfi.  7.  dem  »  loquitur  Deus  Pater  Ego  hodie  genui  te..  Et 
oVf.109  3.  alibi  o  j  £x  z  tero  ante  luciferum  genui  te.  curri  tamen 
ea  generatio  numquam  pnetereat ,  ac  ne  praeterire 
quidem  queat.  In  Euangelio  autern  maluit‘inter- 
pres  dicere  m»,  quod  ad  aeternitatem  diuinae  natu¬ 
rae  fignificandam  aptius  ,  congrufentiufque  cenfe- 
n.Ioau.i.  tur.  Vtenim  obferuauit  D.Thbmas  p  ,  quod  futu¬ 
rum  eft  nondum  eft  'acium ,  prafens  autem  aclu  eft ,  &  per 
hoc  "  quod  efi  aclu prafens ,  non  defignatur fmfie  ,pratei  i- 
tum  autem  perfeElum  deftgnat  aliquid  extitijfe ,  &  ejfe  ia 
deter minatum, &  iam  defuijfe fed  prateritum  imperfe- 
Bum figmficat  aliquid  fuifte  ,  cr  non  ejfe  adhuc  determi¬ 
natum  ,  ncc  defuijfe,  fed  adhuc  manert.  Sed  quantum  ad 
rationem  prafentis  competit  maxime  ad  deftgnandum  a- 
ternitatem  prafens  tempus ,  quodfignificat  aliquid  ejfe  in 
,)Exo.4.3.T4,  atlu.quod femper  conuenit  aeternis,  &id(o  dicitur  ‘3;  Fgo 
fum.qui  fum. 

V I.  Cueterum  fi  praeteritum  perfedum  cum  imper- 

fedo  conferatur,  imperfedum  ita  fignificat  tempus 
rTrTprsef  de  Pr£Eterhum,vt  tamen  indicet  quandam  perfeueratj- 
oat.fiiilor.  ^am  >  fi111  itione  ,  vt  alicubi  obferuairit.Plinius  rj 


A  Deteres  illi  pingendi  fingendique  conditores  dbfoluta  ope- 
ea  pendenti  titulo  wjcripferut ,  vt  Apelles  faciebat, vt  Po¬ 
lycletus  faciebat, tamquam  inchoata  femper  arte  ,  &  im¬ 
perfecta, vt  contra  indiciorum  varietates  fuperejfet  artifici 
regrejfus  ad  veniam, velut  emendaturo  quidquid defidera- 
returfinon  ejfet  interceptus.  Itaque  verbum  erat,  quip* 
pe  imperfedum ,  exiftentiam  non  penitus  abolitam 
fignificat-, quod  verbum/#»  non  ita  perfpicue  indi- 
catjCum  rem  praeteriiiTe,ac  no  efie  iignificet,vt  cum 
Poeta  a  dixit;  Fuimus  Troes, fuit  Ilium.  Verum  quo-  a  Virg.  j£. 
niam  Dei  perfecta  funi  opera,  vt  lcribit  Moyles  b  ,  po-  ne'd-i. 
tuit  hic  interpres  ad  hoc  fignificandum  vei  prasce-  ^  ^eut-  3*- 
ritoperfedo  ,  cum  praefertim  dicat  Apoftoius,  ab 
initio. 

Negati  autem  non  potefi:  ,  multo  efie  aptiuS  V 1 1. 
verbum  erat  i  vt  enim.  Bafilius  c  ;  Cum  dixit  Ioan -  cli.deSpir. 
nes:  In  principio  erat  Ferbum  ,duabns  vocibus  cogitatio-  (an^c-s- 
nem  wtrapr&fcriptos  terminos  reclufit.  Hac  enim  vox, erat, 
nullum  cogitationi  pr<cbetexitum-,quemadmodu  h<tc,prin- 
cipium,non  dat  tranfiturn  humana  metis  cogitationi-, qud- 
tumuis  enim  cogitatione  curras  ad  anteriora,  non  excedis, 
erat-,&  quanturnuts  infiiteris  videre, qua.  fint  vitra  filium, 
non  poteris  tamen  fuperare  principium.  Quamquam  fi 
proprie  de  Deo  loquendum  fit,  nullo  tempore  eius 
aeternitas  circumfcribi  potefi ,  vt  enim  monet  Gre- 
gotius  Nazianzenus  J ;  Deus  & femper  erat ,  &  efl,&  ^  Orat.41. 
■erit  vtl,vt  re  thus  loquar , femper  est.  nam  erat ,  &  erit , 
huius  noftri  temporis  ,fluxaque  ,  &  caduca  natura  feg- 
menta  fiunt  ,  ille  autem  femper  efi  ,  atque  hoc  modo  fe 
ipfurn  nominat, cum  Moyfi oraculum  dedit.  Quo  Ijpedas 
Auguftinus  c  •  zJMentis  quippe,  ait,  affectu  omnem  C(j.vet  t 
mutabilitatem  ob  aternitate  feiungo,  &  inipfaaternitate  lig.c.4"  ^ 
nulla  fpatia temporis  cerno, quia  sfatia  temporis  praten¬ 
tis  „  cr  futuris  motibus  conflant ,  nihil  autem  pr at  er  it  in 
at  er  no, &  nihil  futurum  efi, quia  &  quod  praterit,ejfe  de¬ 
fuit  ,  &  quod  futurum  efi,  nondum  ejfe  coepit  aternitas 
autem  tantummodo  efi  jiee fuit, quafi  non  fit, nec  er  it, qua- 
fi  adhuc  non  fit. 

Atque  ita  Plato  ( ;  Erat ,  inquit ,  &  erit, qua  nati  VIII. 

temporis  ffecies fiunt ,  non  reEle  aterna  fubftantia  ajfignjiz  f 
mus  ,  dicimus  enim  de  illa.  Eft,  erat ,  &  erit ,  fed  illi  re 
.  vera  folum  ejfe  competit,  fui  fe  vero ,  &  fore  deinceps  ad 
generationem  tempore  procedentem  referre  debemus. Mo¬ 
tus  enim  qttida  duo  illa  fiunt ,  aterna  aut  e fubftantia  cum 
eadem  jemper,cr  immobilis  perjeueret, neque fenior  je  ipfia 
fit'  vmqtsam, ne  que  iunior ,  neque  fuit  haLlenus  ,  nec  erit 
inpofterum,  neque  recipit  eorum  quidquam  ,  quibus  res 
corporea,mobtlefque  ex  ipfa generationis  conditione  Jubii- 
ciuntur.  Obferuat  autem  Bcdag,  ideo  quater  iircul-  gioau  i. 
cafle  Euangeliftam  erat, erat, erat  ,■  erat ,  vt  ihtellige- 
remus  omnia  temporaprauenife  coatcrnum  Patri  Ter- 
burn.Et  Ambrofius  h  :Eccc  ,  inquit, quater  erat  ,  vbi  h  j;b  J  ^ 
imienit  impius  hareticus ,  quod  non  eratj  Hanc  opinor  fid  ad  Gn- 
ob  caulam  Auguft.  i  hoc  etiam  loco  legit  ,  erat,  tia.c.5. 
quomodo  etiam  legit  OEcumenij  interpres.  Ita,  jTrachi.in 
quod  monet  Bafilius,  refellitur  Atianorum  impie-  ancEP'ft< 
tas  k,qui  olim  aiebant , erat  aliquando  tempus  ,qua>i-  ^  Amf)ro|. 
da  non  erat  ,&  antequam  nafceretur  non  erat.  Obfer-  trad.  de 
uat  autem  hoc  loco  Didymus  Verbum  erat  ,  pro-  Symbolo, 
prie  de  vilo  Deodici,qiii  fimpliciter  eft ,  cum  esete- 
ra  non  nifiin  certo  quopiam  genere  dicantur  efie. 

Ab  initio,Gra:ce  d^r‘  In  Euangelio  dixit:  IX. 

In  principio ,  cv  Si  principum  cum  Origene  1 ,  1  Tom.  x.  in 
Cyrilloni,5c  Auguftinonintcrpreteris  Patrem  ;  qua-  b&hom.i. 
fi  fignificet  Ioannes, filium  fuiffe  in  Patre, cum  dixit:  T 

In  pr  incipio, Cimile  quiddam  indicabit  hoc  loco,  cutn  nlib.  6.  de 
ah, ab  initio.  Qu;tfi  dicat ,  Verbum  a  Patre  prodire,  Trinit.  c.  1. 
ac  promanare  ortu  quodam  aeterno,  planeque  inef¬ 
fabili.  Sin  autem  ,  quod  videtur  magis  ad  mentem 
Apoftoli,principiumintelligas  reru  omnium  initiu, 
plane  idem  docet  in  praftentia ,  quod  in  Euangelio, 

Ytrobi 


Explan.  Cap.  I. 


19 


Vtrobiqucenim  fignificat  Verbum  diiiinum  aeterni-  A 
tate  omnia  prtecurtere.  Erat,  inquit,  a  principio,  aut 
ab  initio,  antequam  quidquam  iteret,  vtapud  Salo- 
aProu.S.ti.  monade  feipia  loquitur  *  Sa.ficua..Dominus  pojfidit 
me  in  initio  viarum  fisarum, antequam  quidquam  faceret 
d  principio.  &  multa  deinceps.  Quocirca  Augufti- 
b  lib,  6.  dc  nusb.  /n  principio(inc[mt)Jic  ditium  efi ,  ac  fi  deceretur, 
Trimt.c.i.  xmeomnmt  Au&orvero  quasftionum  ex  vtroque  tc- 
cqusft.  1.  ftamentoapudAuguftinumc.Z'W(ait)  quod  dicitur, in 
it.  principio  erat  Ferburn,ante  inchoationem  creatura  fuper- 

na,&  tnferna  fignificat  ur  fuijfe  ,vtnon  vtique  inter  hac, 
qua,  creata  funt, prius  facium  intelligeretur ,  quia  in  prin¬ 
cipio  erat ,  cum  diff  oneret  Deui  facere  creaturam.  Ego  fi 
in  principio  erat, id  efi, ante  omnia, er  at  femper. 

X.  In  eamdem  vero  fententiam  Chryloftomus d.  B 
d  Hora.  3.111  Qlim  audit, quod  in  principio  creauit  Deus  c&lum,  &  ter- 
loan'  ram.quid  per  hoc  principiis  intelligisl  Certe  quod  ante  om¬ 
nia  vifihilia  ea  creariffic  cum  devnigenito  dicatur,  quod 

in  principio  erat,  ante  omnia  intelligibilia,  &  ante  facula 
fuiffi  inteliigas  nece/fi  eft.  Eodemque  modo  loquitur 
Bcda  ,&  plures  recentiores.  Neque  aliter  accipien¬ 
dum  eft, quod  hoc  loco  ait  ab  initio  ;  quamquam 
poliis  principium  abfolute  accipere,  vr  non  modo 
oipne  creationis  initium  ,  fed  quicquid  cogitatione 
concipi  poteft,  prasuemt.  Quomodo  videtur  acci- 
e  lib  •  dc  pete  Hilarius  e \Qmd  eft{inqmt)iftud,in  principio  erat! 

Trin.  tranfiunt  tempora, tranfeenduntur ficula, tolluntur  at  at  er, 

pone  aliquid ,quod  voles  tua  opinione, principium,  no  tenes 
tempore, erat  enim.RiuCus :  A/eus  pifcator(\ lunc  Ioan-  C 
nent  intelligit)  omncprincipiurn,erat  enirn,quod  e  fi, 
neque  tempore  aliquo  concluditur, vt  coeperit, quod  erat  po - 
f  in  Ioa.c.x.  tius  in  principio ,  quarn  fiebat.  Et  Cyrillus  ,  Qua  mens 
poterit  vitra  illud ,  erat  ,conuolare  ,aut  quando  illud  erat 
merite  tenebimus,  vt  cogitationes  noftras  non  antecedat? 
Itemque:  Erat  per  fi  indeterminate  prolatum,  nullis  vm- 
quam  terminis  circumfer ibetur,  cum  notum  Jitfcrutantem 
glib.  1.  coc.  femper  intelletlum  pracedere.S ic  etiam  Bafilius S . Qua- 
Eanom.  tumcwnque  volueris  mentis  inquifitione  retrocurrere,  per- 
tranfire  tamen, quod  erat  ,■&  vitra  illud  ferri  cogitationi¬ 
bus  non  poteris. 

X I.  HoC  igitur  loco  idem  valet, quod fuit  ab  initio,  cum 

h  lib.  1.  de  prasfertim  Ambrofius  lhoc  loco  legat ,  quod  erat  in 
fii.c.5.  principio.  Alibiquoque  ( in  qui  t )  io  annes  in  epiftola  dicit, 

quod  erat  in  principio ,  indefinite  tenditurerat,quicquidex- 
cogitaueris,erat  filius, quod  erat  m  principio ,  no  includitur  D 
iSeon  6  de  temPore>mn principio  pr&uenitur.  Auguftiaus' ;  Qui  in 
temp.  "  principio{ inquit)  erat, intra  fe cocludit  omne  principium. 

k  Orat,  de  Acute  vero  Gregorius  Nazianzenus  k .  Quodcumque 
fide.  principium  verbi  a/fignare  votueris  ,  pr&iudicatu  habebis, 
quia  in  principio  erat.  Ita  videas  nomine  principij  ae¬ 
ternitatem  fignificari ,  quas  eft  principium  line  prin- 
1  lib.  1.  in  cipio.Sic  enim  ait  Cyrillus  Alexandrinus -1 .  In pnn- 
loan.  c.  1 .  dpio  (inquit)  fiquidem  definitionem  principij  retinet, nihil 

antiquius  efi,numquam  enim  principij  principium  poterit 
excogitari. Nam fi  aliud  quiddam  ante  principium  intelli - 
gitur, excidet  profetl'o,nec  erit  verkprincipium . Praterea fi 
ante  vere  principium  aliud  inuentri  poterit ,  in  infinitum 
nobis  erit  procedendum,  aliud  femper  ante  aliud  quaren- 
tibus,necin  vno  /impliciter principio  confijlentibus.  £ 

XII.  Faciunt  ad  xternitatis  naturam  explicandam  ver¬ 
ro  lib.t.cot.  ba  Bafilij  m ,  cum  enim  de  nomine  principij  agerer. 
Eunoni.  Noefi  (mcpaiijpoffibile  principio  antiquius  quid  excogita¬ 
re, non  e/fet  enim  principium,  fi  quid  ante  fe  haberet  fupe- 
rim.Nam ficorum  effit  principium, qua  dicuntur  ad  aliud, 

•vt  principiu  fipientia  ,  principiis  via  bona,&  in  principio 
fecit  Deus-, forte  poffimus  eius,  qui  tali  principio  cofiitutus 
efi, generationem  cogitando  excedere.  Fetum  quoniam  id 
principij fignificatuabfolutum,  ac  fine  relatione  fupremam 
naturam  fignificat ;  quomodo  non  deridendus  is  efi ,  qui 
vitra  hoc  principium  cogitatione  circumungatur ,& id  fisis 
imaginationibus  excedere  conatur  i  Intelligo  igitur  ab 


initio  feu  a  principio  non  folum  ,  vt  principium  an¬ 
tecedit, quidquid  eft  creatum ,  fed  etiam  quidquid 
principio  caret,  vt  quod  ait  <*V  fis/fic,  id  eft, ab  initio, 
idem  fit,  quod  ab  aeternitate  ,  qua:  principio  •caret, 
cum  fit  ante  omne  principium,  etiam  quod  animo, 

&  cogitatione  fingi  pofiit. 

Huic  autem  lententia:  Ioannis  Apoftoli  perfimi-  xill 
lis  eft  illa, quas  habetur  in  Ecclefiaftico  *.Ab  initio ,&  acap.14. 14. 
ante  ficula  creata  fum.  itemque  illa  apud  Michasamb;  bcap.5.2,. 

Et  egrejfus  eius  ab  initio  d  diebus  aternitatis.  Quod  fuit, 
igitur  ab  initio, pcnndt  didtum  eft,acfidixifllt,  quod 
femper  fuit, quod  principio  caret ,  quod  fuit,  &  erit 
in  omnem  aeternitatem.  Sic  omnes  diuinitatis  Chri- 
fti  oppugnatores  iugular ,  prasferrim  Ebionem  ,  Sc 
Cerinthum ,  denique  Arianos,qui  vt  fupra  indicaui, 
illud  \(mpahtmt,erat, quando  non  erat ,  itemque  Pau- 
linianiftas,ac  Photinianos  ,  qui  tum  primum  Chri- 
ftum  extitilfe  affirmabant, cum  natus  eft  ex  Virgine, 
nulloque  modo  ea  antiquiorem  efle ,  atque  ita  eius 
diuinitatem  prorfus  abnegabant. 

Quoniam  igitur  Ioannes  de  Chrifti  mortali  vita,  XIV. 
deque  eius  cum  hominibus  confuetudine  di&upus 
erat,  ne  quis  humanam  tantum  in  illo  naturam  co¬ 
gitaret  ,  hasc  de  eius  diuinitate  ante  denuncianda 
cenfuit ,  vt  vtraque  in  Chrifto  natura  diuina,&:  hu¬ 
mana  integra  fide  credatur.  Hoc  enim  efi,  vc  ait  Leo 
Pontifex  c ,  quod  iufiificat  impios,  hocefi,  quod  ex  pecca-  c  s.erm- 
toribus  facit  fanttos  ,fiin  vno ,  eodemque  ‘bomino  nostro  an‘ 

Iefu  Chrifto  &  vera  deitas,  &  vera  credatur  humanitas. 

Deitas, qua  ante  omnia  ficula  in  forma  Dei  aqualis  efi  Pa¬ 
tri-, humanitas , qua  nouijfirhis  diebus  informa  ferus  vnitus 
efi  homini.  Itaque  contra  Gentiles  Chrifti  diuinita- 
tem  prasdicat  ,  eiufque  asternitatem  indicat ,  cum 
Gentilium  Dij  &  efle  coeperint,  &  tanquam  morta¬ 
les  ex  humanis  exceflerint,  vt  Arnobius  d, Clemens  d  aiucrf. 
Alexandrinus6,  Iuftinus  Martyr  Eufebius  Cte-  Genc- 
fadenfis  fi  multis  docuerunt.  Idemque  contra  haere-  e  m  Protre' 
ticos  valet,  praefertim  contra  Ebionem  ,  qui  primis  Fadhoir  ad 
illis  Apoftolorum  temporibus ,  vr  au&crr  eft  Hila-  Gent. 
rius  h, docuit, Chriftum  more  caEterorum  hominum  g  de  Pr3jr 
ex  viro,&  fcemina  ortum  efle  ,  yt  non  immerito  di- 
xerit  Hieronymus  »  ,  hunc  Apoftolum  ,  &  Euan-  Tiinit.'  '<r 
geliftam  aduerfus  huius  hasretici  impietatem  feri-  i  dc  fcript. 
plifle  Euangelium.  Eccicf.  in 

Eius  porro  hxretici  meminere  Ignatinsk,  Ire-  loay'  y 
nasus  1 , Hieronymus  m  ,  Nicephorus.’J,Philafter  °,  ^  ^ 

videturque  circa  annum  Dqminioitegelimum,  vel  Trallian. 
paulo  ante  ha  relim  excogitafle,  hftufiilcque  erro-  1  lib.i.c.itf. 
rem  ex  Cerintho ,  quem  crediderim  fuifll*  primum  m  W'ai-  u. 
omnium  huius  erroris  parentem, ac  niagiftrumjhuc  ” 
enim  asqualem  fuifle  Ioannis  Apoftoli  feribit  Ire-  l^-xct. 
nxus  P.De  hoc  autem  multa  feribunt  Theodore- 
tus  (],Dionyfius  Alexandrinus  r ,& Eufebius  Caefa-  ^ 
rienfis  f ;  videturque  onuiihin  fuifle  ante'  Ebionem^  cj  lib'  i.  lie 
vel  eodem  ccrtc  vixifle  tempore;  vtappaieat  lapfum  hx-ret.  fah. ' 
efle  Philaftrium,  qui  primum  huius  erroris  au£to- r  ^  J<! 
rem  fuifle  cenfet  Carpocratem^cum  hic  fuerit  vtro-  FFb^Fft 
que  pofterior quippe  qui ,  vt  aflerunt  Irenseus  C.J 
Eju.febiusu  ,  a:qualis  fqit  Bafllidis  imperante  Adna-  c  lib.i;..i4, 
no  anno  Domini  circiter  centefimo  vigeflrao  ,  de  «  Ii»  4-  Fuif-j 
quo  meminit Theodoiretus  x  , itemque  Nicepho-  Ffib'  1 
rus  y.  Eamdem  porro  haerefim  complexus  eft  dein-  hxt.  VabulF 
de  Theodotus  Bifantius  Coriarius-,  aduerfus  quem  y  libre  r, 
feribit  Epiphanius  2 ,  cum  enim  hic  aliquado  Chri-  'L  5. 
ftum  negaifetj  Vt  hominum  vitaret  opprobria  v  hoc 

fequafi  clypeo  protegebat, quod  hominem  tantum  '  f 

non  Deum  abiuraflet.  Sulpicor  autem  apud  Au- 
guftinum a  pro  Theodotione  Theodoti  nomen  re-  3  de  hxrer* 
ponendum  efle, quomodo  legunt  Philafterb,&  Ni-  c 
cephorus  c. 

Idem  poftea  anno  Domini  circiter  ducentiflimp  XVI. 

b  4  vigefimo 


Epilt.  I.  B.  Ioan. 


20 

vigefimo  primo  fenfilTe  Artemonem  quemdam  A  ex  quo  loco  Chrifti  diuinitatcm  probant  Hierony- 


alib.  j.hift.  feribit  Eulebius  a , confirmant  Niccphorus  b  ^  & 
blib^.c  io.  Caffiodoru$c,&vt  affirmat  Philafter ,  idem  docuit 
clib.i.c.14.  Paulus  Samofatenus  anno  a  Chrifto  nato  centefi- 
d  lib.fi.c.2.7.  mononagefimo  fexto  ,  vel  circiter, de  quo  plura  Ni- 
Chan  hacref  ceP^orus  d-  Non  ita  multo  poft  anno  ferme  tre- 
nouit.  centefimo  quinquagelimo  in  eodem  luto  haefit 
fhb.j.  tri-  Photinus  ,  vt  teftantur  Vmcentius  Lirinenfis  «.,  & 
pare.  c.j.  Caffiodorus  {.  Eum  vero  Hilarius  S  minus  caute 
Trini cum  Chione  confundit  ;  &C  quod  magis  mirere, 
h  l.i.  pafch.  Theophilus  Alexandrinus  h  &  Auguftinus  ‘  do- 
i  de  hasref.  cuerunt,Origenem  filij  diuinitatem  negaffc  ,  fuilfe- 
cap.  43.  ^  qUe  quafi  Arij  primum  parentem  ,  ac  magiftrum  ,  vt 
H^erofol103'  hibindicat  etiam  Epiphanius  k .  Ab  hoc  tamen  cr- 
1  lib.  6.  hift.  rore  >  &  erroris  fulpicionc  eum  liberant  Achanafius, 
n  lib.  1.  de  ac  Methodius apud  Socrate  hBalilius  "qRufinus  n. 


mus  a  ,  Auguftinus  b ,  Eufebius  c.  Hebraei  autem  a  In  Cq  Ioc. 
legunt,  Dominus  iuftitia  noftra, quod  habet  maiorem  b. ,lb-  5-  de 
vim.  Ofeas  d  item:  Saluabo  eos ,  inquit  ,m  Domino  Deo 
fuo.  Et  Bardch  f:  Hic  efl  Deus  nosler.  Quem  locum  mon/t. 
obferuarunt Clemens  Romanus  f,  Sixcus  Primus  6,  &lib.7.c.io. 
Clemens  Alexandrinus h ,Cyrillus ‘ ,Eufebius k .  Ad-  d  C3P- 1-  7- 
do.Michaeam  1 .  Dominus ,  ait,  de  templo  fanjeto  fuo.  Et 
Zachariam  m.  Lauda,  &  latare  Sion , quia  ecce  ego.  ve-  g  ep.item  j. 
nio  ,  &  habitabo  in  medio  tui ,  ait  Dominus.  Poftremd  b  lib.  1.  p^. 
Malachiam 11 .  Statim  veniet  ad  templum  fantlum  fuum  daS,c;3- 
Dominator ,  quem  vos  quaritis.  Haec  igitur,  atque  his 
iimilia  potuerunt  Apoftoli  audire  ,  ipfo  praefertim  k^iV^de. 
Chrifto  docente ,  &  lacias literas  explanante.  monit. c.i9. 

Quin  etiam  audiie  potuerunt  Deum  ipfum,  Nap.  1 


*  .  .  .  hoc  eft  ,  verbum  Patris  noftra  aliquando  mor-  , 

Spir.  fandi.  &  Pamphilus  Martyr.  Certe  Vincentrus  o  Lirinen-  B  talitate  circumdatum  inter  mptales  more  extero-  c.^V&T 
nT^Apolo.  ira  de  °rigene  Scribit ,  vt .  aperte  fignificet ,  fi  re  rum  hominum  vitam  dudurum.  Sic  enim  ait  Ba-  n  cap.,’  W‘ 


cap.  1.  8. 

{  PC.4.6.J. 

uca..7.i4. 
x  cap.  8 
ycap.j.tf. 


pio  Orig.  vera  non  errauit,eum  faltem  errandi  occafionem 
Adcfe  Picum  praebuilfe  Arianis.Hos  igitur  omnes  haereticos, eiuf- 
Mirand.  in  denique  farinae  alios  hrec  prima  Ioannis  fententia 
oconP  To-  re&hit. Cum  enim  Verbi  sterilitatem  afterat ,  eius 
phan.  hxtef.  diuinitatem  aftruit ,  cum  nihil  praeter  Deum  lit  om- 
nouit.  ninofempiternum. 

XVII.  Quodaudiuimus :  non  plane  Verbum  ipfum  ,  vt 
p  I0'  erat  in  principio,  audierunt  Apoftoli  ,  nifi  forte  au- 
r  ad  Hehr'  «huilTe  dicendi'  funt  oracula  prophetarum  ,  in  qui¬ 
bus  Chrifti  diuinitas  non  obfcure  indicatur.  Saepe 
enim  Chriftus  Dominus  ipfo  illo  Dei  nomine  fa- 
crolandro  nirn  Jehoua  nuncupatur. Sic  enim  loqui¬ 
tur  Dauid  P  ex  communi  interpretatione.  Dominus 
virtutum  ipfe  eft  Rex  gloria.  Alibi  <1 :  Sedes  tua  Deus  in 
2  hom.quod  faculam  faculis virga  directionis , virga  regni  tui.  Quae  de 
Chriftus  fi:  Chrifto  explicat  Paulus  ‘iRurfus  Afcendit  Deus 
1 1^7  pra?  tn  **bilqti°tte,&  Dominus  in  voce  tuba.  Denique 1 5  Iter 
£uang.  cap'.  facite  ei, qui  afeendit  fuper  occafum ,  Dominus  nomen  illi. 

3.)  Ilaias  vero 0 :  jocabitur  nomen  eius  Emanuel.  Alibi  a; 

alia.  ii. i.  E  xten fio  alarum  eius  implens  latitudinem  terra  0  Ema- 
c  Itanti*’  nue^^z  ahqoanto  poft.  Expeclabo  Dominum.Hcbrai- 
dlib.i.de-  ce  nim  Iehouah.  Itemque  >':  Focabitur  Deus  fortis ;lo- 
roonftr.  E-  qui  autem  de  Chrifto  docent  Chryfoftomus  x  ,& 
U^ng.  c.vlt.  Eufebius  f.  Addo  8c  illa  *.  Ecce  Deus  ftiluator  meus. 
f  dib  ?2  4ad  lremclue  iilab.A^a«  Dominus  in monteboc conuiuium, 
Qai'rin.c.i8'  de  Euchariftise  Sacramento,  explicant  Hiero- 
gHa.4j.1j.  nymus  ,  Gyrillus  Eufebius  d.  His  affinia  funt 
fde  Cbifti  <3U®  efcribit  idem  Ifaia  s.  Ecce  Deus  no  fler  vitio-  ^ 

nariu.  nem  adducet  /  haec  enim  pertinere  ad  Chriftum  te- 
*  lib.  z.  ad  ftarur  Cyprianus  f.  Illa  g  vero, quae  de  .Cyro  viden- 
Quuin.cap.  tur  dici;  Fere  tues  Deus  abfeonditus ,  refeni  tamen  ad 
f  lib'  de  af  Chriftum  dockit  Hieronymus, Theodoretus ,  Pro- 
fumpthom*  cophis  k , Athnnafius  i  ,&  Cyprianus  k.  Dicuntur 
m  lib.  j.  de  enim  dePeriarum  Rege  Cyro  ,  qua  ratione  typum 
Trin.  c.fin.  Chrifti  gerebat  /vt  affirmant  Athanaftus  1  ,  Hila- 
fid'c  ^  ^  r^us  Ambrolius  n, Tertullianus  Epiphanius  P, 
o  iib.  conr  Ell^ehius  q  ,  Lactantius  r .  Similia  pluribus  aliis  lo- 
Piaxeam.  cis  feribit  llkias  < ,  in  quibus  femper  legitur  Dei  no- 
p  hatief.  69.  men  ineffabile  ,  atque  idcirco  ad  afferendam  Chrifti 
? !  n  ^  diuinitatem  .  ex  iis  locis  argumentantur  Higinus 
t ^4.^1'uln’  Ponti^ex  c>lten£eus  u,Tertullianus  x, Cyprianus  y, 
inft.c.  11. &  Athanafius.;7- ,. Epiphanius  a,  Ambrolius  b  ,  Chry- 
x3-  foftomusc,Cyrillusd,Theodoretus  e, Auguftinus  f , 

fcap^<r.iz.  pc]agius  gjSoter  h . 

t  Jptft.i49'  Nec  pauciora  diuinitatis  Chrifti  teftimonia  le- 
ulib.j.c.31.  guntur  apud  alios  Prophetas.  Alicubi  1  enim  ait 
xlib  4.  m  leremias.  Nonne  tu  es  Dominus  Deus  nofler ,  quemex- 
XVII  i  peciauimsus  }  Et  alibi  k:  Hoc  eft  nomen ,  quod  vocabunt 
ylib.  2.  ad  tiiTn^omcnus  tuflus  nofter.Vbieft  nomen  Qn’  /ehoua, 
Qipiin.ic.*.  •  1  /  ». 

zl.  de  vnit.  deit.Trinit.  a hxref.if». blib.i.de  fid.c.^.  c  hom.7.ad  popul. 
d  lib.Mhef.  C.7.& lib.u.c.io.  e  in  Cant.  f Traa.24.  in  loan.  gad  Vigil. 
Epilcop.  h  e^iitol.1.  i  cap.14.  x  cap.i^.&33. 


mch  0 .  Hic  eft  Deus  nosler,&  non  aflimabitHr  alius  ad-  X  I  X. 
uerfus  eum, hic adinuenit  omnem  viam  difciplina ,  cr  tra-  0  C3P-  3-  3fi. 
didit  illam  I acob  puero  fuo, &  Ifrael  dileElofuo,pfifthacin 
terris  vifus  eft. & cum  hominibus  conuerfatus  eft.  Planius, 
audierunt  ipfum  docentem  ,  vt  enim  feribit  Pau¬ 
lus  P  ,qui  olim  locutus  erat  multifariam  multifque  mo-  p  ad  Hef». 
dis  in  Prophetis/aouiftime  diebus  iflis  locutus  eft  in filio .fet  '-t- 
Auguftinus  ^.Aperuit,  inquit,  os  fuum,  qui  olim  aperie-  (3  lib.  r.de 
batora  Prophetarum.  Quocirca  dixit  Ifaras  '  -.Propter  fcrm-  Dom- 
hoc  fciet populus  memnomenmeu  in  die  illa,  quia  ego  ipfe,  ln.mon-  3ub 
qui  loquebar,ecce  adfum.  Nam  de.Chrilti  ad  nos  ad-  "cap.; 2. 6. 
uentu  loqui  Prophetam  teftantur  Hieronymus ,  & 
q  Cyrillus  ‘  .Pertinet  autem  adhunclocum  ,  quodait  f  inillfiloe. 
Paulus  c  j  Fides  ex  auditu ,  auditus  autem  per  verbum  t  3d  Rom, 
Chrifti.  Audierunt  itaque  Apoftoli  ipfum  Dei  ver-  I0,I7* 
bum ,  &  Chriftum  Dominum  docentem,acpropter- 
ea  idonei  fuerunt  teftes  apud  omnes  gentes.  Nam 
Petrus  u  ita  de  Chrifto  condonatur  ad  populum.  uAa.1040 
Hunc  Deus  fu  fcitauit  tertia  die ,  &  dedit  eum  manifeflum 
fieri  non  omni  populo, fed  teftibus  praordinatis  a  Deo  nobis, 
qui  manducauimus  bibimus  cumillo.  Et  Chriftus  x  x  Adt.i.S. 
ipfe  afcenfurus  in  cslum.  Eritis,  inquit,  mihitsftes  in 
Hierufalem ,  &in  omnilud&a,&  Samaria ,  &  vfque  ad 
vltimumterra. Auditum  porro  vifui  merito  praeponit, 
quia  inde  ducitur  vitae  Ipiriralis  initium;, fides  enim 
inchoat  vitam  Chriftianam,  fides  autem  ex  auditu, 
ita  meminit  in  praefentia  Didymus. 

Quod  vidimus  oculis  noslris :  quod  maximam  certi>  x  X. 

tudinem  indicat,  quo  illud  Ifaiae  y  referri  poteft.  y  cap.30.10, 
Non  faciet  auolare  ate  vhradotlorem  tmim,cjr  erunt  ocu¬ 
li  tui  vident  es  praeeptorem  tuum.&  aures  tua  audient  ver¬ 
bum  poft  terga  monentis.  Re&e  autem  Hieronymus  r  2  Q 
hunc  locum  ad  Euangelicam  legem  pertinere  affir¬ 
mat  ,  quali  polliceatur  Deus,fe  breu.em,  legem  datu-  ,y, 
rum.  Pro  ladniofts ,  in  q  ui  t ,  legis  obferuationibus,  atque 
mandatis  in  vno  verbo  recapitulauit  omnia: Diliges  proxi¬ 
mum  tuumficut  te  ipfum,cofummatum  enim  &  ab hr e uiar 
tum  fermonemfecit  Dominus  fuper  terram.  Apte  aurem 
hoc  loco  OEcumenius;  Quem  per  legem,  ait,©-  prophe¬ 
tas  venturum audiuimus,enm,  vbi  venit 3in corpore , mani- 
£  fe  fle  vidimus ;  nam  diuinamin  fe  naturam  cernere  nemo 
mortalium  poteft. MoyCi  quippe  dixit  olim  Deus  *.N'on  a 
poteris  videre  faciem  meam, non  enim  videbit  me  homo,'&  i*. 
viuet.  Qup  loco  Auguftinus  -,Oslendens,  inqmt.huic 
vita  corruptibilis  carnis  Deum  ficutieft,  apparere  no.pojfe, 
id  eftficuti  eft  videri, in  illa  enim  vita  poteft ,  vbi  vtviua- 
tur,huic  vita  moriendum  eft.  Et  alibi b.  Quod  refponfum  b  epift.  112. 
eft  Moy fi  ,  quia  nemo  poteft  faciem  Dei. videre  &  viuere, 
id  eft ,  nemo  poteft  eum  in  hac  vita  videre  viuens  ftcuti  eft , 
nam  multi  viderunt, fed  quod  voluntas  elegit, non  quod  na- 
turaformauit. 

Quam  ob  rem  Gregorius  Nazianzenus  c;  Filium  XXI. 
Dei,zxt,vifum  d  Patribus  approbamus,vt  non  totum  in  illo  ^?rac" dc 


Explan.  Cap.  I. 


21 


quod  eft  Deus  videatur ,  fed  vt  difpofitiones  rerum  futura-  A 
rum,qua fisis  qutbufque  temporibus  complenda  evant ,  in  illo 
per  imagtnem  cernerentur.  Ncc  poteft  quifquam ,  vt 
a  hom.i.dis  ait  Maximus a,  corporalibus  oculis  ficutieft,  inficere  deita- 
lTca i  tCm  5  ^  ^1C  *P*"e  ^oan^es  in  Euangelio  b .  Deum 
cap.i.  i  .  nemo  vniqtiam }  vnigenitus,  qui  efi  in  finu  Patris ,  ipfe 
enarrauit  nobis.  Non  folum  autem  oculis  corporeis 
Deum  nemo  vidit  vmquam ,  quod  fieri  plane  non 
poteft;  fed  quamquam  externam  nonnullam  imagi¬ 
nem  confpexerunt  aliqui;non  in  ca  tamen  Deus  ipfe 
inerat ,  fed  Dei  nomine  Angelus.  Ita  enimfentiunt 
non  modo  Theologi  otnnes  in  fcholis,Ied  vetuftilfi- 
mi  etiam,fan6Hflimi,d6£fciflimiquc  Patres ,  quorum 
e  cap.  4.  de  verba  adfcribere  non  pigebit.  Dionyfiusc  igitur.  Per 
cxleft.hier.  Angelos ,  inquit ,  nobis  donata  fitnt  diurna  reuelationes,fic  B 
enim  lex ,  vt  diuina  [cripta  teflantur.per  Angelos  nobis  data 
efi, atque  etiam  claros  illos,  qui  legem  antecefferunt ,  eamque 
[ecuti  funt,  Patres  nofiros  Angeli  ad  diuinitatis  notitiam  per¬ 
duxerunt, cum  vel  id, quod  agendum  erat,  inducerent,vd  ab 
errore  eos ,  vitdque  fcelefia  ad  redam  veritatis  viam  tradu¬ 
cerent, vel  [aeros  eis  ordines ,  vel  myderiorum  diurnorum  oc¬ 
cultas  vifiones,  aut  diurnas  qua[dam pradiftiones  interpre¬ 
tando  enunciarent ,  (fi  aperirent.  Quod fi  quis  illine  etiam 
per  [e  fine  vllo  medio  nonnullis  fandis  Deum  vifum  effe  con¬ 
tendat, is  di[cat,hoc  etiam  aperte  ex  facris  literis  id ,  quod  in 
Deo  occultum  fit,vidijfe,aut  vifurum  effe  neminem. 

XXII.  Mox  veto  explicans  quanam  ratione  nonnulli 
Deum  vidifle  dicantur, fubiicit.  Deum  vero  fandis  vi¬ 
fum  ,  ac  odenfum  effe  dium  quidem  ,  fed  enunciationibus, 
qua  Deo  digna  fint  per  quafdam  facras ,  (fi  eorum ,  quibus  C 
ostenduntur,  captui  accommodatas  vifiones.  Theologia  au¬ 
tem  [apientiffima  vifionem  illam,  qua  in  fe  defiriptam  diui - 
nitatem,quafi  fpecie,  (fi  habitu  eorum,  qua  nulla  forma  de¬ 
pingi  poffunt ,  prodidit  rede  ex  eo ,  quod  ad  diuinitatem  eos, 

.  quibus  oflenditur ,  erigat,  7) ei  vifionem  nuncupat,  propterea 
quod  ea  in  mentibus  eorum ,  qui  vident  quemdam  diuini 
luminis  radium  infundat ,  ffi  aliqua  rerum  diuinarum  do- 
drina  eos  erudiat.  Has  autem  diuinas  vifiones  clarijfimi 
illi  Patres  noflri  caleflium  virtutum  opera  didicerunt.  Ita 
videas  ex  ftimafte  Dionyfium  beatarum  mentium 
opera  externam  quamdam  ,  &  corpoream  fpeciem 
oculis  fuifle  obie&am  ,  quod  etiam  multis  docuit 
dli.i8.Mo-  Gregorius  d. 

l'a’,cY1'  Idera  ver6  apertiftime  aflerit  Hieronymus  e.  Sic 

e  ad  Gal  enim  feribit.  Quod  ait  zApodolus : Lex per  Angelos ;  hoc  ^ 
C  3  3  ‘  * '  voluit  intelligi ,  qtiod  in  omni  veteri  teTiamento ,  vbi  Ange¬ 

lus  primum  vifus  refertur ,  (fi  poftea  quafi  Deus  loquens 
inducitur ,  Angelus  quidem  vere  ex  ministris  pluribus  qui¬ 
cumque  fit  vifus .  Sed  in  illo  mediator  loquatur ,  qui  dicit: 

Ego  ftm  Deus  Abraham,Deus  f[aac,Deus  Iacob.  Augu- 
f  lib.  3.  de  ftinus  fporr^>.  Omnia,  inquit,  qua  Patribus  vfa  funt, 
Trinit.c.n.  cum  Deus  illis  fecundum  dfienfationem  fisam  temporibus 
congruam  pullaretur,  per  creaturam  fada  effe,  eft  manife- 
ftum.  Ruifus  autem  cum  quaefiflet.  Cur  ergo  feripturn 
efi,  Deus  dixit  ad  Moyfim,  &  non  potius  dixit  Angelus 
ad  Afoyfem  /Refpondct,  quia  cum  verba  iudicis  praco 
pronunciat,  non  fcribituringeflis,  ille  praco  dixit, fed  ille  In¬ 
dex  \fic  etiam  loquente  propheta  fando.  Et  fi  dicamus, pro¬ 
pheta  dixit ,  nihil  aliud  ,  quam  Dominum  dixi  [e  intelligi 
volumus.  Et  fi  dicamus  Dominus  dixit  ,  Prophetam  non  E 
[ubtrahimus.fed  quis  per  eum  dixerit ,  admonemus.  Deni¬ 
que  fub  finem  caput, &  librum  concludit  his  verbis. 
Sed  iam  fatis  quantum  existimo,  pro  captu  noftro  dtfputa- 
tum,  confiitutumque,  (fi  probabilitate  rationis,  quantum  ho¬ 
mo,  vel  potius  quantum  ego  potui ,  (fi  firmitate  audoritatis, 
quantum  de  feripturis  diuina  eloquia  potuerunt ,  quod  anti¬ 
quis  Patribus  nofiris  ante  incarnationem.  Saluatoris ,  cum 
Deus  apparere  dicebatur,voccs  ille,  &  fpecies  corporales  per 
Angelos  fad<e fintfiue  ipfis  loquentibus ,  vel  aliquid  agenti¬ 
bus  experfenaDei,fiue  aff umentibus  ex  creatura,  quod  ipfi 


Certe  Iaerae  Iiterae apertiftime  aliquando  Ange-  XXIV. 
los  nominant, &  cum  Deum  exprimunt,  vel  ibi;  vel 
alibi  Angelorum  operam  ,  &  obfequium  non  reti¬ 
cent, vt  enim  docet  Auguftinus a  ,rede  dicitur  Deus  a  cont- 
loqui, cum  tanquam  miniftrum,  &  interpretem  An-  Ac*iraan-^ 
gelum  adhibet.  Quemadmodum  enim?a.it,Ferbum  Dei, 
quod  efi  Chriflus  ,in  prophetia  loquitur  veritatem  ,  fio  in 
Angelo  ipfe  loquitur ,  quando  veritatem  zAngelm  annun - 
ciat  &  rede  dicitur ,  Deus  dixit,  (fi  Deus  apparuit,  (fi  item 
rede ,  Angelus  dixit,  (fi  Angelus  apparuit, cum  illud  dica¬ 
tur  ex  perfona  inhabitantis  Dei ,  hoc  ex  per  fima  feruientis 
creatura.  Quocirca  apparet  viros  lan&ilfimos  exifti- 
maflenon  ipfum  Deum  alpedtabili  forma  fefe  prae- 
buifie  olim  videndum  Patribus  ,  quae  ,  vt  dicimus, 
receptior  eft  Theologorum  fententia.  Non  defunt 
tamen  ,  qui  aliter  opinentur ,  ipfumque  immorta¬ 
lem  Deum  fefe  corporea  fpecie  fpedtandum  prae- 
buifle  exiftiment,  quod  tum  Graecorum,  tum  Lati¬ 
norum  Patrum  teftimonio,  atque  au&oritate  firmari 
poteft. 

Nam  vt  hinc  potiffimum  exordiar  Clemens  Ro-  XXV. 
manus  h. .Hunc ,inc\VLK,Chrifium  vidit  Iacob  vt  hominem,  b  lib.j.con- 
&  dixit:  Fidi  Deum  facie  ad  faciem,  (fi  faluata  eft  anima  jbt.Apofto- 
mea.  Hunc  zAbraham  acceptum  hojpitio  fodicem,  fiuum-  1C,C-J’1, 
que  Domnum  confeffus  efi ;  hunc  Moyfes  in  rubo  vidit', 
hunc  vidit  lefus  Naue  dux  exercitus  Domini  armatum 
fimul  pugnantem  ad  fericho.  Neque  aliter  fenfifle  vide¬ 
tur  Origenes  c  ,  qui  vnum  ex  Seraphim ,  quos  vidit  c  Hom.i.in 
Ifaias  ,  Chriftum  Dominum  fuifle  autumat.  Quis, 
inquit,  efi  ifie  de  Seraphim:  Dominus  meus  lefus  Chrifius, 
ifie  iuxta  dijpenfationem  carnis  miffus  efi ,  habens  in  manu 
fua  carbonem,  &  dic  ens, ignem  veni  mittere  in  terram.  Eo¬ 
dem  plane  modo  &  lentit ,  &  loquitur  Iuftinus  d,  d  Dial.cum 
qui  Abrahae ,  caeterilque  Patribus  filium  Dei  vifum  Triphon. 
ruifle  feribit.  Sic  etiam  Eufebius  e.  Ne  fuificari, ait,  elib.x.hift, 
quidem  fas  eft ,  vifiones  illas  Deum  reprafentantes  ,  vt  funt  caP,a* 
illa  fada  Abrahamo ,  efi  lacobo ,  qua  fitnt  facris  literis  pro¬ 
dita  ,  Angelis  voluntati  Dei  feruientihus  ,  eiufque  fedulo 
obeuntibus  minifleria  attribuendas  effe.  Quandoquidem 
cum  quifque  ex  illorum  numero  hominibus  vifus  efi,  non 
occultat  fane  fcriptura.fed  nominarim  Angelum,non  Deum, 
neque  Dominum  hominibus  loquutum  effe  affeuerat ,  ficut 
infinitis  feripturantm  tefiimoniis  eft  comprobatu  perfacile. 

Et  poft  nonnulla.  Primogenita ,  inquit,  efi  vnica  Cei 
faptentia  ipfiim  videlicet  Dei  Ferbum  ,  quod  ante  omnium 
re/Vm  erat  originem ,  incredibili  quodam  amoris  ardore  erga 
humanum  genus  incenfum  interdum  per  Angelos  homini¬ 
bus  in  terra  vitam  degentibus  apparuit ,  interdum  per  fi 
quippe  falutaris  Dei  potentia  eft,vni,  &  alteri  ex  prifea  ata- 
tis  viris  ,  qui  ipfum  fittnmo  pietatis  ftudio  complodebantur, 
non  aliter  quam  humana  forma  ( aliter  enim  haud  fieri  po- 
terai)perfficue  vifus  eft. 

Eodem  modo  loquitur  Nicephorus  f  .Atque equi-  XX Vi. 
dera.inquit,  in  hominis  fpecie  ipfi  Abraha frequentius, pro-  £  lib.i.c.i. 
geniti fque  ex  eo  apparuffe  creditur, quandoque  per  fe  ipfum, 
quandoque  per  adminiflros  fuos  Angelos  oraculis  eos  ad¬ 
monens  ,  (fi  docens  de  ubus  optimis ,  quod  quidem  cuiuis 
vel  inde  facile  eft  exiflimare  ,  (fi  credere ;  Angelum  enim 
Dominum ,  vel  etiam  Deum  appellare  confuetudo  feriptura 
non  efi ,  fed  ita  [impliciter  nudo  fiilicet  nomine  Angelum: 
illum  vero  femper  infignibus,  (fi  excellentibus  extollit,  (fi  ce¬ 
lebrat  nominibus,  Deumque ,  (fi  Dominum  aperte ,  (fi  clare 
vocat. Tum  condudiv. Itaque  F~erbum, quod  colimus, ster¬ 
num,  (fi  feculis,  temporibufque  vniuerfis  antiquius fuiffe, (fi 
veteribus  olim  ,  (fi  fi  non  omnibus  quibufdam ,  tamen  appa- 
rutffe  paucis  hifce  didum  effe, fatis  fit.  Poft  nonnulla  8  vc-  g  cap.j. 
ro.  Dofieaqudm  tanta  malignitas ,  vitiorumque  omnium 
grauedo  perinde, atque  damno  fit  quadam  ebrietas  per  omnes 
fere  eft  gr affata,  caliginemque  eorum  animis  offudit ,  ipfum 
omnium  optimum  Dei  Ferbum  magnitudine  bonitatis  pro¬ 
pria  coadum ,  nunc  per  natura  legem ,  nunc  per  Angelorum 
aduentum , 


22 


Epift.  I.  B.Ioan. 


aduentum,efi  prafentiam, quandoque  etiam  pe/  fe  ipfum  my-  A 
ficis  qutbufdarn  ,  efi  arcanis  apparitionibus  paucis  quihuf- 
dam,  qui  antiquitus  pietate ,  efi  amore  Det  clari  extit  erunt, 
viris  alicubi  fe  exhibuit ,  hominis  forma  affumpta,quod  aliter 
id  ipfts  afficere  conceffum  non  effiet. 

XXVII.  Iaffi  vero  inter  Latinos  Tertullianus3.  Gfiui  ad 
a  lib.adixcr.  Moyftm  loquebatur,  ait,  ipfe  filius  Dei, qui  er  fempervide- 
Iud.  batur,  Deum  enim  Patrem  nemo  vidit  vrnquam  ,  efi  vixit , 

Cr  ideo  conflatfipfim  Dei  filium  Moyfi  effe  locutum ,  efi  di- 
X‘Jfe  ad  populum  :  EcCe  ego  mitto  Angelum  meum  ante  fa- 
b  lib.4.cSt.  ciem  tuam.  Idem  vero  alibi  b  affirmat  eum  ,  quem 
Marc.&  lib.  Nabuchodonofor  vidit  in  fornace  vna  cum  tribus 
«fit.Praxea.  pUerjs  fimilem  filio  Dei ,  vere  fuiffe  Dei  filium  ,  qui 

cum  edi  nubibus  venturus  efiludex  viuorurn  ,  atque  rnor -  g 
c  Orat,  'de  tuorum.  Quod  ipfnm  affirmat  Hippolytus  c.  Dic  mihi, 
confum.  Cx-  inquit, Nabuchodonofor, quando  (fi  vbi  vidifii  filium  Dei , 
cu*‘  vi  hunc  Dei  filium  confitereris  i  quii  cor  tuum  pupugit ,  vt 

hoc  Verbum  poffes  edere  ?  Quibus  oculis  potuisti  tantas  has 
diuitias,v  eluti  in  fpeculo  projpicerclcur  tibi  fidi,  efi  nulli  pro- 
terea  Satraparum  tuorum  innotuit? Sed  quando  feriptum  efi: 

Cor  Regis  in  manu  SDomini ;  hac  pmfitib  eft  manus  Domi - 
ni,vt  cognofcens  eum  in  camino ,  ipfum  prodicares,  efi  glori- 
ficares.  Nec  vacat  id  myflerio,quod  enim  ludat  filium  Dei 
hominem  fattum  non  eram  agnituri,  nec  recepturi,  pramon- 
jlrat  Scriptura  gentes  eum  effe  agnituras ,  efi  recepturas , 
quem  iam  Rex  Babylonis  in  fornace  videns  agnouit ,  &  fi¬ 
lium  Dei  efi  confeffus.  Sed  quia  nondum  Itftts  ex  Virgine  q 
natus  erat, ideo  quarti  illius  nomen  Rex  non  ponit. 

XXVIII.  Nec  abhorret  ab  hac  lententia  Auguftinus  d , 
d  Cone,  ad  quam  alij e  &  fequuntur,&  copiofius  explicant.  Sic 
Catech.  ad-  enim  feribit  :  O  alienigena  vnde  tibi  hoc  ?  quis  tibi  an- 
Iucf*  & ^ue  nunciauit  filium  Dei  ?  nondum  quidem  mundo  nafettur,  efi 
ret.c.  1 5.  fimilitudo  nafcentis  a  te  cognofcttw,vnde  tibi  hoc  ?  quis  tibi 
e  Rupcr.  Ii.  tflud  mna auitf  nift  quia fic  te  Deus  tlluminauit ,  vtcitm 
e.  de  via.  Hlic  apUd  (e  captiui  teneremur  inimici  Iudoi ,  fic  diceres  te- 
eap  11'  DC1  ^(i-  I^que  hi  omnes  fignificant  in  illa 

fornace  Babylonica  Dei  filium  fefe  prsb  nfle  viden¬ 
dum  ;  vniueifim  autem  Deum  humana  fpecie  fefe 
aliquando  praebuifte  fpedtandum ,  indicat  Ambro- 
flib.de  his,  fius  f  ,  qui  Spiritum  fandbum  columbae  fpecie  vi- 
qui  myftcr.  ffim  alicubi  affirmat.  Gpuarg  fpiritus,  inquit ,  defendit 
initiantur  j^Uf  cg[umya  ?  „if  vt  tu  videas  columbam  etiam  illam , 

quam  Noe  iuflus  emifit  ex  arca  tllm  columba  effe fpeciem ,  ^ 
vt  typum  agno  fer  ts  f aer  amenti  ?  Etfortaffe  dices  ,  cum  illa 
vera  columba  fuerit ,  qiu  emijfa  efi ,  hic  'quafi  columba  de¬ 
fenderit  fuper  Chriftum ,  quo  modo  illic  fpeciem  fuiffe  dici¬ 
mus,  hic  veritatem  ?  cum  fecundum  Crocos  in  fpecie  columba 
fuper  aquam  diuinitatis  fpintum  defcendtffe  ,fit  feriptum ? 

Sed  quid  tam  verum  ,  quam  diuimtas ,  qua  manet  fernper ? 
Qeaturo  amem  non  potsfi  veritas  effe  ,fed  (pecies,  qua  facile 
fluitur,  efi  mutatur.  Simul  quia  eorum ,  qui  baptizantur, 
non  in  jpecie  effe  debeat,  fd  vera  fimplicitas.  Vnde  efi  Do¬ 
minus  ait :  Eflote  a/futi  ficut  ferpentes,  efi fimplices ficut  co¬ 
lumba.  Merito  ergo  ficut  columba  defeendit ,  vt  admoneret 
nos  fimplictatem  columba  habere  debere.  Speciem  autem 
pro  veritate  accipiendam  legimus ,  efi  de  Chrifto  ,  efi  fpecie 
innemus  efi ,  vt  horno  ,  efi  de  Patre  Deo,  neque  fpeciem  eius 
vidifiis.  g 

XXIX.  Porro  Auguftinus  S.  Ipfe,  inquit,  filius,  qui  efi  Ver- 
g  lib.  cont.  bum  Dei  non  filum  nouiffimis  temporibus,  cum  in  carne  ap- 
Adunan.c.p  pArere  dignatus  efi ,  fed  etiam  prius  d  conftitutiorte  mundi, 
cui  voluit ,  de  Patre  annunciautt  ,fiue  loquendo, fiue  appa  - 
rendo ,  vel  per  angelicam  aliquam  poteftatem ,  vel  per  quam - 
h  in  apo-  libet  creaturam.  Prudentius  h  autem  ita  loquitur: 


rheo.aduer. 
Patri  paffia. 


i  Jfa.o 


-  Filius  hoc  efi 


Quod  de  Patre  micans  fe  prafiint  inspiciendum 
Per  fpecies,quas  poffit  homo  comprehendere  vifit. 

Hoc  vidit  princeps generofi  feminis  Abram 
Iam  tunc  dignati  terras  inuifere  Chrifii. 

Hos  pes  homo  in  triplicem  numen  radiaffe  figuram. 

Hieronymus 1  item :  L egimus, sh^quod  Abraha  x/ifus fit 


Dominus  in  hominis  figura ,  efi  cum  lacob  quafi  luttatus, 
qui  Deus  erat,  vnde  appellatus  efi  locus  ipfe  Facies  2 ~)ei.  Et 
Ezechiel  vidit  Dominum  infirma  hominis  fidentem  fuper 
Cherubim. 

Denique  np  cunfta  perfequar.  Leo  Pontifex8,  XXX. 
cum  aduersus  Euthyi  hetis  liaerefin?  feribit, ita  plane  a  epift.xj.ad 
loquitur  :  Potuerat  omnipotentia  filq  Dei  fic  addocendos,  Pulch.Aug. 
iujhpcandofque  homines  apparere ,  quomodo  efi  Patriarchis, 
efi  Prophetis  in  carnis  jpecie  apparuit ,  cum  aut  luflamen 
iniit ,  aut  fermonem  conferuit ,  cumque  officia  hofpitaluatis 
non  abnuit, vel  etiam  appofuum  cibum  fumpfit.  Videas  igi¬ 
tur  placuifte  multis  vere  Dei  filium  aliena  tamen 
fpecie  fuiffe  vifiim  ,  qua:  fi  tanquam  vera,  aut  certe 
vt  proba  bilis  fententia  admittenda  fit ,  illud  omni¬ 
no  retinendum  eft  ,  neque  hypoftaticara  vnionem 
ante  incarnationis  myfterium  admittendam  elfe, ne¬ 
que  veram  humanam  naturam  humanis  fenfibus 
fuiffe  obie&am.  Addo  etiam  non  ita  filium  fefe 
praebuifle  videndum  ,  vt  Patet ,  ac  Spiritus  fandius 
abeflenc;  quo  fir  ,  vt  Patres  ,  qui  hanc  fententiam 
tuentur,  nunc  filium,  nunc  Patrem  nominent ;  nam 
Clemens  Romanus  ,  qui ,  vt  fupra  indicaui ,  filium 
vifutn  fuiffe  affirmat.  Alibi  b  Patrem  ait ,  Abraha:,  b  ii./.conlt 
Ifaac  ,  &  Ltcob  fuiffe  vifum.  Et  Auguftinus  cum  de,  caP  H- 
Deo  cum  primo  parente  noftro  loquente  ageret  c.  c  lib.  1.  d» 
Hic  autem  ,  ait ,  vbi  feriptum  efi,  dixit  Dominus  Deus  ad  Tbnit.  c-  °. 
Adam-,curnon  ipfa  Trinitas  intelligatur,  nihil  dici  pote  fi. 

Paulo  d  autem  poft  cum  ageret  de  exitu  filiorum  d  cap.14. 
Ifrael  ex  Algypto,  deque  columna  nubis, quas  popu¬ 
lum  Ifraeiiticum  dudlore  Deo  praeibat:  j9««,inquit, 

&  hic  dubitet  per  fnbteclarn  creaturam,  eamdemque  corpo¬ 
ream  ,  non  per  fuam  fubfiantiam  Deum  oculis  apparuiffe 
mortalium  ?  fed  virum  Patrem, an  filium, an  Spiritum  fan- 
Flum  ,  an  ipfim  Trinitatem  vnttm  Deum  fim:liter,non  ap- 
partt. Denique  e.  Per  fitbttclam  vero  creaturam  non  filum  e  cap.18.fub 
filium,  vel  Spiritum  fanElum  ,fed  etiam  Patrem  corporali  fi*1- 
fpecie ,  fiue  fimilitudinc  mortalibus  fenfibus  fignificationem 
fui  dare  potuiffe  credendum  eft. 

Quod  igitur  ait  Apoftolus  :  Vidimus  oculis  noftris.  XXXI. 
ad  veram  Chnfti  mortalem  naturam  refertur  ,  cum 
vere  hic  ipfe  Ioannes  (  dixerit:  Verbum  caro  fattum  f  Ioan.1.14. 
efi,  {fihabitauit  m  nobis  ;  ac  proinde  vere  dixit  Leo 
Pontifex  5.  Uls.  imagines  huius  hominis  erant  indicia,  g  1‘b.  i),  ad, 
cuius  veritatem  ex  procedentium  Patrum  ftirpe  fumendarn  Pulch.Aug. 
fignificationes  myfiica  nunciab.mt.  St  ideo  Sacramentum 
reconciliationis  noftro  ante  tempora  suema  difpofitum  nulla 
implebant  figura ,  quia  nondum  fuperuenerat  Spiritus  fan- 
Flus  in  Virginem ,  npc  vinus  Altiffimi  obumbrauerat  ei,  vt 
fi  intra  intemerata  vifcera  odificante  fibi  fapientia  do¬ 
mum  Verbum  caro  fieret ,  efi  firma  Dei,  ac  firma  ferui  in 
vnam  comtyiiente  perfinam  Creator  omnium  nafceretur  in 
tempore ,  &  per  quemfatla  funt  omnia ,  ipfe  inter  omnia 
gigneretur. 

Quod  per  fpeximus ,  Graeci  id-tao-d/stra,  quod  intuiti  XXXII. 
oculis,  ait  OEcumenius  ,  quod  admirati  fumus. 
enim  efi  cum  admiratione,  efi  (iupore  infpicere.  Re  autem 
vera  Apoftoli  Chrifti  miracula  cum  ingenti  admi¬ 
ratione  ,  ac  ftupore  contemplati  funt.  Nam  apud 
Matthaeum  h ,  vt  hoc  exempli  gratia  ponam, cum  vi-  h  cap.xi.io 
diffent  arborem  ad  Chrifti  imperium  confcftim 
exaruiffe,  videntes,  inquit  Euangelifta ,  difiipuli mirati 
funt  dicentes, quomodo  continuo  aruit  ?  Alia  multa  in  ean-* 
dem  fententiam  proferri  poffent ,  quae  nihil  eft  ne- 
ceffe  in  praelentia  afferre.  Nam  quod  hoc  loco  ait 
Ioannes,  non  admirationem  tantum  indicat,  fed  fo- 
licitam  ,  &  fagacem  quamdam  infpedlionem  ,  quali 
omnem  fenfuum  ludificationem  excludat ,  vt  fe  ve¬ 
ram  ,  folidam  ,  atque  exprcflam  humanam  Chrifti 
naturam  infpexiffe  confirmet.  Quo  maxime  hxc 
Apoftolorum  infpedlio  a  veterum  Prophetarum  vi- 
fis  diftinguitur  ,  illa  enim  externam  tantummodo 
fpeciem 


Explan.  Cap.  I.  23 

ipccicm  .oculis ,  aliifve  fenfibus  obiiciebant,  qua:  A  dentiae,  odiifque  flimulis  agitati,  necem  illi  nefarie* 


cum  Angelo  ,  fiue  etiam  cum  Deo  non  aliter  ac 
corpus  mobile  cum  mouente  coniungebatur,  quod 
longe  fecius  accidit  in  Chrifto,  in  quo  vera  homi¬ 
nis  natura  cum  Verbi  Dei  hypoftafi  mirabili  nexu 
coniun&a  erat,  vt  inde  illa  idiomatum  ( vt  Theolo¬ 
gi  loquuntur)  communicatio  exiftcret,  qua  qus  Dei 
funt  propria,  homini  tribuuntur ,  &  rurfus  qua:  hu¬ 
mana:  naturte  conueniunt ,  de  Verbo  Dei  vere  affir¬ 
mantur.  Quapropter  veriflime  dicuntur  Apoftoli 
vidifTe  Dei  Verbum  non  quidem  in  fe  ipfo,  fed  na¬ 
tura  aflumpta,  quam  ob  caufam  hic  ipfein  Euange¬ 
lio  dixit :  Fidimus  gloriam  eius  .gloriam  quaft  vnigeniti  a 
Patre, plenum  gratia,&  veritatis.  Quo  loco  vfus  eft  E- 


impieque  ftruxerunt,  vt  de  illis  merito  dixerit  Chri- 
ftus  ipfc a.  Si  non  veniftern,&  opera  fecijfem  in  eu, qua  ne¬ 
mo  alius  fecit ,  peccatum  non  haberent  ,nunc  autem  excu- 
fationem  non  habent  de  peccato  Jub.Sedvt  J emo  impleatur, 
qui  in  lege  eorum  feriptw  eft ,  quia  odio  habuerunt  me 
gratis. 

Et  manus  nostra  contreffauemnt .  Quis  r^inquit  Au- 
guftinus  b  ,quis  eft,qui  manibus  traffet  Verbum ,  nift quia 
Verbum  caro  faffum  eft ,  &  habitauit  in  nobis  ?  Hoc  autem 
Verbum,  quod  caro  facium  eft ,  vt  manibus  tr affaretur ,  coe¬ 
pit  effe  caro  ex  Virgine  Maria,  fed  non  tunc  ccspit  V erburn , 
quia  quod  erat  ab  initio  dixit.  Quamobrcm  vere  dixit 
OEcumenius  :  Non  autem  quod  erat  fteffauimus ,  aut 


uangelifla  eadem  Grceca  voce  id"ta.<rd.[xfra  ,  qua  in  g  contreffauimus,  eius  enim  generationem  quis  enarrabit  ?  fed 


XXXIII. 


a  epift.r.c.i. 


b  Traft.  1. 
in  Ioan. 


pr3efcntia,quafi  dicat,  fpedfcauimus,  contemplati  fu¬ 
mus, &  palam  veluti  in  theatro  intuiti  fumus.  Didy- 
mus  videndi  verbum  refert  ad  oculos  corporeos, 
quibus  Apoftoli  humanam  Chrifti  naturam  confpe- 
xerunt,perfpiciendi  autem  ad  mentem,  atque  intel- 
ligcntiam,qua  eius  diuinitatem  cognouerunt. 

Gloriam  autem  vocat  argumenta  ,  atque  indicia 
diuinitatis  ,  quamuis  enim  in  noftra  mortalitate  di- 
uinitatis  maieftas  lateret, adeo  tamen  apertis,  atque 
pcrfpicuis  argumentis  fefe  patefecit, vt  oculis  prope 
ipfis  cerni  poflet.  An  vero  cum  Euangelifta  gloriam 
nominat,  ad  Chrifti  transfigurationem  alludat,  de 
qua  aperte  loquitur  Petrus®  ,  non  facile  dixerim. 
Exiftimarim  potius  eum  de  Chrifti  miraculis,rebuf-  q 
que  admirabiliter  geftis  loqui,  vt  Chryfoftomus ,  & 
Euthymius  docuerunt.  Apte  vero  huic  loco  aptari 
poflunt ,  quae  alicubi  feribit  Augufttnus  b .  Gloftam 
c<»«,inquit,»fWo  poftet  videre,  nift  carnis  humilitate  fana¬ 
retur  •,  vnde  non  poteramus  videre.  ‘jntendat  ergo  charitas 
veffra,  &  videte  quod  dico,  irruerat  homini  quaft  puluis  in 
oculum,  irruerat  terra,  fauciauerat  oculum,  videre  non  pote¬ 
rat  lucem ,  oculus  ifle  fauciatus  inungitur  ,  terra  fauciatus 
erat ,  &  terra  illuc  mittitur,  vt  fanetur,  omnia  enim  collyria, 

Cr  medicamenta  nihil  funt,  nift  de  terra-,  de  puluere  cacatus 
es ,  de  puluere  fanaris ,  ergo  caro  te  cacauerat,caro  te  fanat. 
Carnalis  enim  anima  faffa  erat  confentiendo  ajfeffibus 
carnalibus,  inde  fuerat  oculus  cordis  cacatus.  V erburn  caro 
faffum  eft,  medicus  ifle  tibi  fecit  colly  rium ,  &  quoniam  ftc 
venit, vt  de  carne  vitia  e  Amis  extingueret,&  de  morte  occi- 
der  et  mortem,  ideo  faffum  eft  in  te,vt  quoniam  Verbum  caro 
faffum  eft, tu  poftis  dicere ,  &  vidimus  gloriam  eius.  Que 
tam  multa  Auguftini  verba  &  fi  fortafle  myfticum 
fenfum  continent ,  vtilem  certe  habent,  clegantem- 
que  fententiam. 

XXXIV.  Nec  pugnat  tamen  cum  hoc  Ioannis  loco, quod 
c  Ioan.1.14.  ibi  dixerat c,  gloriam  quaft  vnigeniti ,  vt  enim  docent 
d  Cp.  47-  &  Ambrofius  d ,  Auguftinus  e,Grcgorius  f ,  Chryfofto- 
PfaTi  t8  U1  mus>Theophyla<ftus;&  Euthymius S, particulae  quaft, 
c  in  Pf  11  f  &  tanquam  non  femper  fimilitudinem,fed  interdum 
f  18  Moral.  ipfarn  rei  veritatem  fignificant.  Vere  enim  dicere 
cap-4.  (olemus  Regem  incedere  tanquam  ,  vel  quafi  Re- 
g  Ioan.  1.  gem }  hoc  efts  vt  Regem  decet,  vt  par  eft  regiam  in¬ 
cedere  maieftatem.  Vtrobique  igitur  Ioannes  ait 
Chriftum  Dominum  vere  fuifle  afpedtabilem ,  Sc  j 
humanis  obtutibus  obie&um  ,  qua  ratione  dixit 
h  Lue*  c.io  Chriftus  apud  Lucam  11  :  Beati  oculi,qnt  vident  qua  vos 
13,  videtis  •,  non  quod  omnes ,  qui  Chriftum  Dominum 

corporeis  oculis  intuiti  funt,  cenfendi  fint  beati,  fed 
quia  illi  beatiflimi  plane  fuerunt,  qui  ita  eius  huma¬ 
nam  naturam  viderunt  oculis,  vt  eius  diuinitatem 
fide  comple dlerentur,  quales  fuerunt  Apoftoli ,  eo- 
rfunque  (imiics,ad  quos  hxc  Apoftoli  verba  jSroprie 
fpe&ant.  Quis  enim  dicat  beatos  fuifle  Phatifseos,  « 
qui  non  folum  Chriftum  confpexernnt  oculis  ,  fed 
ipfius  infignia, atque  admirabilia  miracula  viderunt, 

&  non  folum  non  ei  fidem  habuerunt ,  fed  inui- 


quod  genitum  eft,  &  faffum,  vel  contreffationc  cognitionis, 
vt  dictum  iam  eft ,  vel  fenftbili  etiam  palpatione ,  quemad¬ 
modum  etiam  poft  reftrrreffionem  Ttoomas.  Vntts  enim  erat, 
er  indiflinffus ,  idem  jpeffabilis ,  &  inff  effabilis ,  percepti¬ 
bilis  ,  &  imperceptibilis,  tangibilis,  &  intangibilis ,  humane 
loquens ,  er  tanquam  Deus  miracula  operans.  Si  enim 
quaeras, quid  fignificet  Ioannes,  dum  fe  ait  manibus 
contre&afle,  redte  OEcumenius,  vel  certam  quam¬ 
dam  cognitionem  fe  habui  fle  indicat  Ioannes  ,  vel 
etiam  re  vera  corporeis  manibus  contrc<ftafle,Graece 
enim  dixit  Quo  verbo  vfus  eft  etiam 

Lucasc,cum  fe  Chriftus, poftquam  ad  fuperos  rediit, 
(pedandum  ,  palpandumque  Apoftolis  exhibuit. 
Palpate,  inquit,  c tr  videte  ,  quia  Spiritus  carnem,  &ojfa 
non  habet, G raece  Fortafle  igitur  Ioanes  ad 

hunc  locum  (pedauit ,  vt  fignificet  fe  idoneum  efle 
teftem ,  qui  viderit ,  manibufque  tradarit  ca ,  qua: 
pnEdicarct.oculati  enim  teftes.vbique  maximae  funt 
audoritatis ,  Chriftus  autem  Apoftolos  fuae  voluit 
efle  incarnationis  &  dodrinae  teftes.  Eritis ,  inquit  d, 
mihi  teftesin  Hierufalem ,  &  in  omni  ludaa,  &  ‘Samaria, 
&  vfque  ad  vlttmum  terra.  Certe  hocmodo  quofdam 
hax  verba  intellexifle  affirmat  Didymus,ac  de  Ioan- 
ne  quidem  Clemens  Alexandrinus  hacc  feribit: 
Fertur  ergo  in  traditionibus ,  quoniam  Joannes  ipfum  corpus , 
quod  erat  extrinfecus  tangens  manum fuam  in  profunda  mi - 
ferit ,  Cr  duritiam  carnis  nullo  modoreluffatam  efte ,  fed  lo¬ 
cum  manui  prabuiffe  difcipuli. 

De  verbo  z/«<e.Rede  monuimus  fupra,idqlie  etiam 
obfcruauitAuguftinuse,hoc  epiftolac  initium  ma¬ 
gnopere  cum  Euangelij  principio  congruere  ,  cum 
vtrobique  &  Verbum  appelletur  ,  &  in  principio 
fuifle  dicatur :  multa  autem  in  praefentia  inueftigan- 
da  videntur,  quo  haec  Apoftoli  fententia  planius  in- 
telligatur.  Nam  primum  de  voce,  &vocis  interpre¬ 
tatione  agendum  erit ,  tum  de  eius  fenfu ,  &  re  fub- 
ieda;  deinde  cur  filius  Dei  dicatur  Verbum-,  poftre- 
mo  cur  potius  Verbum  ,  quam  filius  nominetur.  V t 
igitur  d  prima  quaeftione  ordiamur,  Graece  dixit 
Apoftolus  <Spj  th  &  Latine  interpres 

de  (Jerbo  vita.  Quamquam  autem  haereticus  fnefeio 
quis  ,  vt  plus  caeteris  (apere  videatur ,  habendam  ait 
magis  rationem  (ermonis  Hebraei  quam  Graeci, quod 
vero  fit  quam  limillimum  Ioannem  fyn&gogae  voci¬ 
bus  afluerum  ,  etiam  Graeci  feribentem  ad  Hebrai¬ 
cas  voces  allufifle.  Quoniam  vero  editio  Chaldaica, 
quae  populari  fermoni  magis  erat  confentanea  ,  pro 
voce  lehdua  habet  hanc  alteram  vocem  mi- 
mdr ,  feu  iono  memor,  hoc  eft,  fermo  promiflus  ;  exi- 
ftimauit  refpexifle  Ioannem  ad  hanc  vocem  ,  vt  fi* 
gnificarct ,  Chriftum  efle  (ermonem  illum  Prophe¬ 
tarum  oraculo  tanto  ante  promiflum.  Sed  mirum 
eft  fciolum  hunc  Grammaticum  id  vidifle  vnum, 
quod  caeteros  omnes  latuit  ,  ipfum  pntfotim  Sy¬ 
riacum  Interpretem  ,  qui  non  i?*?  mimar,  vel 

memor melletha.trmduht-Huc  accedit, quo 

nihil 


a  I0.1y.14. 


XXXV. 

b  Traft.i.in 
hanc  epift. 


c  eap.14.3f. 


d  Att.i.8. 


XXXVI. 

e  Traft.i.itt 
hanc  epift. 


f  Theod. 
Bcza. 


a  Pfal.3z.tf. 
b  Pfal  44.1. 

c  Pf.IOtf.ZO. 

d  Pf.118.89. 
e  Pf.14718. 
f  Sap.9.1. 

fProu.zj.z. 
cap.i.y. 

XXXVII. 

i  cap.i.j. 


k  ti.aduerf. 
Praxeam.  & 
aduerf.Her- 
mog. 

1  de  Trinir. 
apud  Tec- 
tullian. 
m  lib.  x.  ad 
Qjiirin.  c.3. 
&tf. 

n  lib  i.  de 
Trinit. 
o  lib.4,  c-  8. 
&9 

p  lib.  1.  in 
hexam.c.9. 
lib.i.  cap.i. 
lib.  de  fide 
con.Arrian. 
cap.z. 
q  Jfai.i  1.  & 
in  epift.  ad 
Ephefi 
r  Tra&.  ^4. 
&  verfi  8.  in 
)oan. 

f  Hymn.  tf. 
Catamer. 
t  Ioan.i. 
u  adhorc.ad 
Gene, 
x  1  b  4  c.9. 
y  Pfal.31.tf. 
7.  Pf.  lotf  io. 
a  cap.jy.it. 
&z3 

b  cap  t. 

XXXVIII 

C  Caiec. 

d  aduerf 
Praxeam. 


elib.83.  qq. 
q.tfj. 


24 

nihil  erat, cur  Ioannes  ad  Syriacas  voces  confugeret, 
qui  apud  Prophetas  nomen  Vei  bi,  hoc  eit ,  tk  xlyu 
frequenter  legi  non  ignoraret.  DaukUenim.  Verbo 
Domini,  inquit,  rali  firmati  fiunt,  & 'rfpiritu  oris  eius  omnis 
virtu*  eorum.  Alibi  b .  EruBauit  cor  meum  Verbum  bo¬ 
num.  Et c .  Mtfit  Verbum  fuum,&  fanaurt  m.Itemque  d. 
In  suemum  Domine  Verbum  tuum  permanet  in  calo.  De¬ 
nique  c .  Eminet  Verbum  fimm  ,  &  liquefaciet  ea.  Salo¬ 
mon  f  autem.  Qui  feci  ili  omnia  Verbo  tuo.  Et  alibi  B. 
Gloria  Dei  efi  calare  Verbum.  Et  Ecclefiafticus  h.  Fons 
fitpientia  Verbum  ‘Dei  in  excelfis. 

Sunt  qui  malint  pro  verbo  fermonem  dicere, 
itaque  legunt  apud  huncipfum  Ioannem  1  .  In  prin¬ 
cipio  erat  firmo  ;  qua  in  re  tametfi  nonnullos  habent 
antiquos  auftores,quos  fequantur,  in  eo  tamen  mi¬ 
nus  probandi  funt,  quod  nimis  antiqua,  &  obfoleta 
idcirco  fequantur, vt  a  communi  Catholicorum,  at¬ 
que  adeo  Ecclefiae  lententia,  &  interpreta' ione  re¬ 
cedant.  Fateor  Tertullianum  k,  Nouatianum1,  Cy¬ 
prianum  m  ,  Hilarium  n  ,  La&antium  0  ,  Ambro- 
fium  P  ,  Hieronymum  n  ,  Auguftinum  r  ,  Pruden¬ 
tium  r,  Anfelmum  c ,  &  alios  non  femel  fermonem 
pro  verbo  dixiffe.  Quin  etiam  non  defuerunt,  qui 
appellarent  vocem  ,  vt  alicubi  monet  Iuftinus  u , 
itemque  Li&antius  x.  Er  Claudianus  de  Chrifto 
fcripfit: 

Chrifle  potens  rerum  redemtis  conditor  aut 

Vox  fiummi , fcnfufijue  Dei ,  quam  fudit  ab  alta 

Mente  Pater. 

Et  funt  qui  ex  facris  litteris  colligant  omnino  fer¬ 
monem  Latine  dicendum  pro  eo  ,  quod  Grxci  di¬ 
cunt  hlyov. Conficiunt  ex  eo,quod  Cyprianus  apud 
Dauidem  y  legit.  Sermone  Domim  cali  firmati  funt. 
Itemque  z  .Mfit  fermonem  fuum  &  fanauiteos.Et  apud 
Ifaiam  a  .  Sermonem  abbrettmum  faciet  Dew  fuper  ter¬ 
ram.  fed  leuis  &  fallax  eft  conie&ura.  Cyprianus 
enim  vix  vllam  fua  astate  Latinam  habebat  -inter¬ 
pretationem  ,  quam  fequeretur  ,  fed  ipfe  ex  Gneco 
interpretabatur.  Aptius  afferri  poterat  locus  ex  Pro- 
uerbiis  Salomonis  b.  Glona, inquit,  regum  c/?  calare 
Verbum ,  gloria  regum  btuefltgare  fermonem.  Vtrobique 
enim  eft  Hebraica  vox  dauar ,  quod  fignificat 
verbum,  &  fermonem.  Sed  non  negamus  Graecam 
vocem  \6ycr  Latme  plerumque  rc&e  reddi  poffe 
fermonem ,  fed  id  folum  contendimus  ,  hoc  loco 
Ioannis,  &  in  principio  Euangclij  aptius ,  a<  melius 
reddi  Verbum. 

Nec  me  fugit ,  Graecam  vocem  redte  etiam  Lati¬ 
ne  rationem  fonare  ,  vt  quibufdam  t  placuit  inter¬ 
pretari  apud  Ioannem  ,  quibus  ex  antiquis  fuffraga- 
tur  Tertullianus  sinte  omnia  enim ,  inquit,  Deus 
erat  filus  ipfe  fibi ,  er  mundus ,  &  locus ,  &  omnia  3  filus 
autem ,  qui  nihd  extrinfecus puter  illum.  Caterum  ne  tum 
quidem  [olus ,  habebat  enim  fecum  quam  habebat  in  fimet - 
ipfe  rationem  fuam  fctlicet ,  rationalis  emm  Deses ,  &  ratio 
in  ipfo prius, dr  ita  ab  ipfe  omnia ,  qua  ratio  fenfus  ipfius  efi, 
hanc  Gr ac  i  Xoyov  dicunt ,  quo  vocabulo  etiam  fermonem 
appellamus ,  ideoque  tam  in  vfu  eft  nostrorum  per  fimpltci- 
tatem  interpretationis  fermonem  dicere  in  primordio  apud 
Deum  fuiffe  ,  cum  magis  rationem  competat  antiquiorem 
haberi ,  qwa  non  fiermonalis  d  principio,  fed  rationalis  Deus 
etiam  ante  principium  ,  gr  quia  ipfe  quoque  firmo  ratione 
conftftens  priorem  eam  ,  vt  fnbBamtam  fiam  oBcndat .  ta¬ 
men  &  ftc  nihd  intereft.  Et  multa  deinceps  ad  eandem 
fententiam  illuftrandam  ;  fed  praeftabar  aufculrare 
Auguftino  e,qui  ait./« principio  erat  Verbum, quod  Grace 
>dyoi  dicitur, Latiae  &  rationem,  &  verbum  fignificat.  Sed 
hoc  loco  mehus  Verbum  interpretamur,  vt  ftgmfiicetur  non  fi  - 
Ium  ad  Patrem  reffeBtss.fid ad  illa  etiam,  qua perVcrbum 
fatlafuni  operatiua  potentia.  Ratio  amem  (V  fi  nihil  per 
illam  fiat ,  rcefe  ratio  dicitur.  Atque  haud  fcio,an  Ter- 


Epift.  I.  B.  loan. 


A  tullianum  tacite  notet  Ambrofius  a,  dum  ait.  Ver-  a  lib.  4.  <je 
bum  hoc  nofirum  vtique prolatum  efi  ,Jyllaba  fimfonus  efi,  ^ c-3- 
<*r  tamen  d  finfii  nostro  .  &  mente  non  diferepant ,  er  qua 
interiori  tenemus  affettu,  ea  tanquam  operantis  Verbi  te  Bi- 
ficatione fignamus  3  fed  non  firmo  noBer  operatur  3  fidum  efi 
Verbum  Dei, quod  nec prolatimm  eft, nec  csSfa.irtTcv  dicunt, 
fed  quod  operatur ,gr  vtuit,&  Canat.  Videtur  autem  Ter¬ 
tullianus  Verbum  aecepiffe  hJfy&ntv  pro  recondi- 
ra.atque  in  mente  retenta  cogitatione. 

Iam  ver6  quoniam  xLy%  Latine  etiam  definitio-  XXXIX. 
nem  fignificat ,  fufpicari  quis  poffet  eam  interprera- 
rionem  huic  loco  congruere.  Nam  Gregorius  Na- 
zianzenus  ita  videtur  loqui  de  filio,  perinde  quaft  b  b  Orat^j. 
Aoj.cc  fit  Patris  definitio.  Verbum,  inquit ,  dicitur  fi- 
Uus  quia  ita  fe  habet  ad  Patrem  ,  vt  ferrno  ad  mentem,  lcolo8‘ 

®  non  modo  propter  generationem  paffionis  omnis  expertem, 
verum  etiam  propter  coniunClionem  ipfius  cum  Patre ,  vim¬ 
que  enunciatriccm  ,  fiortaffe  etiam  quia  eodem  modo  fi  ad 
Patrem  habet  ,  quo  definitio  ad,  definitum  ;  ndm  definitio 
quoque  A  A  o'  dicitur,  qui  enim  filium  ognouit,  ait  Chriflus 
(hoc  enim  fgnficat  illud ,  qui  vidit )  Dairern  quoque  cogno- 
uir,acbectus,&  compendio fa,  facili fpte paterna  natura  de¬ 
claratio  eft  filius.  Sed  vt  haec  veri  (Time,  fapientiifime- 
que  a  viro  fapienriffimo  iuxta,ac  fan&iifimo  dicun¬ 
tur,  cum  vulgata  tamen  interpretatione  non  pugr 
nant, rationem  enim  tantum  afferunt, cur  filius  rc&e 
poffit  Acjrc  appellari,  cum  ea  ferme  omnia,  qux  hac 
q  voce  fignificantur ,  filici  aliquo  padfco  conueniant; 
quod  de  aliis  permultis  affirmari  poffet,  qua:  illa  ea¬ 
dem  Graeca  voce  fignificantur ,  fed  cum  de  filio  Dei 
loquimur, aptiffime  Latine  dicitur  Verbum. 

Cur  autem  filius  dicatur  Graece  A oye( ,  Latine  XL, 
Verbum, difficilior  quaeftio  eft  magna  fententiarum 
varietate  implicita  3  vt  enim  quifque  Grxcam  vo- 
qem  interpretatur,  ita  aliam,  atque  aliam  rationem 
excogitauit,  cur  filius  dicatur  xiycc .  Nam  qui  ratio¬ 
nem  interpretari  malunt  ,  id  nominis  filio  idcirco 
tribuunt, quod  d-r crrldc,  hoc  eft  abfque  vlla  commo¬ 
tione, aut  perturbatione,  corruptioneve  a  Patre  pro¬ 
cedat  .  non  aliter,  ac  ratio  ex  animo  ,  vel  notitia  ex  c  orat.  3 tf. 
ratione  promanat.  Ita  Gregorius  Nazianzenus  c,  qu^ eft4.de 
Bafilius  d,  Ambrofius  e,  Chryloftomus  f,  Areras  B,  J!ieolog-. 
Theophy!a<ftus,Eiuhymiush.  Vel  certe  hanc  fimi-  'm 

litudinem  fequuti  funt ,  quam  etiam  Nazianzenus,  e  1^  <je 
D  &  Bafilius  probant ,  quod  quemadmodum  nobis  fid.cap.a. 
ratio ,  ita  Patri  filius  intimus  fit ,  quam  etiam  pro-  f  Hom-  u< 
baffe  videtur  Tertullianus  ‘.  Origenes  k  porro  pro-  ‘n  A°“ ^  ^ 
pterea  rationem  Dei  filium  appellari  autumat,qu6d  |  ioaa.i. 
dum  a  nob  somne  id  aufert, quod  lationi  repugnat,  i  cone.Pra- 
nos  redda:  rati  .  ni  obfequenres.  Qui  y,oycv  defini-  xcan?- 
tionem  interpretantur,  quod  poft  Gregorium  Na-  IoaiJ  ‘I'm 
zianzenum  faciunt  Elias  Cretenfis^&Eurhymius™,  1  jn  oiati 
id  nomen  fil  o  tribuunt ,  quod.  Patris  naturam  ex-  Grcg.  Naz. 
primat ,  quippe  qui,  vr  ait  Paulus  n,fit  jplendor gloria,  i6- 
(V  figura  fub flantia  eius,  vel  certe  ,  quod  fit  quali  re-  ^  ad  Hcbr. 
rum  omnium  definitio. 

Qui  vero  Verbi  interpretationem  fequuntur,pri-  X  Ll. 
mum  negant  Dei  filium  Verbum  vocale  appellari, 

£  fic  enim  loquitur  Auguftinus  °.  Verbum, inquit,  non  o  de  fid. 
ficut  verba  noflra  debemus  accipere  ,  qua  ore  prolata  ver-  fymb'c  i- 
berato  aere  tranfiunt.  Elcgantillime  vero  Tertullia¬ 
nus  P  .Quid  efi firmo,nifi  vox,&  fonus  oris,&  ficut  Gram-  p  cot.Prax, 
m. 'ilici  tradunt ,  der  offenfus ,  intelligibilis  auditu ,  caterum 
vacuum  nfeio  quid ,  &  incorporale,  &  inane  ?  At  ego  nihil 
dico  de  Deo  inane  »  &  vacuum  prodire  potuiffe ,  vt  de  non 
inani ,  &  vacuo  prolatum  ,  nec  carere  fitbslantia  ,  quod  de 
tama  fub  flantia  proceffit,&-  tantas  fub  Bantia  s  fecit.  Iam 
inter  Gnecos  Ignatius  ‘l .  ChriBtss  ,  inquit ,  eft  Verbum  q  epift.  ad 
V atris  non  prolat tuum, fed  (ubBantiale,  non  loqnutio  articu-  MaSncf- 
lata  vocis ,  fed  operat  io  Deitatis  ,  fub  Bantia  fdlicet  genita  r  jjj,  ^  <jtrn> 
f  n  omnibus  bene  placens  genitori.  Eufebius  r  aurem.  Eua.cap.j. 

Nmo 


Expia  n.  Gap.  1. 


Nemo putct,inquit,human<e,qua  ex  fyliabis  confiat,  &  ex 
'a  Hser.  7  j.  nominibus  &  verbis  componitur,  articulata,  atque  enuntia- 
d  Hom.  3.  eniinCiatiom  Dei  verbum  efefintle.  Et  Epiphanius  a. 
c  lib  1  Fdiui  Dei  V erbum  exifiens  non  efl  vocali s  aflio  Dei ,  fed 
tid  c.<r.  Filius  exislens  effcntia  efl.  Mulco  autem  planius  Chrv- 

X  L  1 1.  fofto  mus  b.  Cum  verbu  hoc  loco  audis  tnoh  quafo  iis  acqmef 
d  lib.  1.  in  cere,qni  dicunt  id  verbum  e(fe,quod  ore  profertur,  aut  ftrnpli- 
c°Adhor  a  1  ver^m  '  mu’Lta  €nm  ‘Dei  furit  verba  ,  qua  &  ylngeli 
gcn.  &  lib.  faiunt,  nullum  tamen  eorum  Deus  efl,  fed  &  prophetia,  & 
j .  psedag  c.  pracepia  verba  dicuntur.  Hoc  autem  verbum  fcilicet  dimnu 
n  fub  flantia  quadam  efl  in  perfona  ex  ipfo  Patre  fine  pajjione 

["r  in  proueniens.  Denique  Damafcenus  c.  Deus  Verbum  fium 
cloan.i  ex  fe genitum  femper  habet, non  verbi  noflri  inflar  fibjlan- 
h  Hxr.7  i .  tia  carens ,  atque  in  aciem  dilabens,  fed  vere  exifiens ,  aevi- 
i  Ep.ad  Ma-  uum,&  perfechtm. 

ITor  'C  Quamquam  autem  haec  omnia  veriffima  funt, 
qu*  ■eft-%.  negari  tamen  nonpoteft  ,  nonnullam  Verbum  diui- 
de  Theo-  num  cum  vocali  verbo  fimilitudinem  habere  ,  vc 
l°g-  enim  verbum  noftrum,  quod  ore  profertur,  fignifi 

&f  mbcd’  candi  vim  habet  ea ,  quae  mente  concipiuntur,  ita 
raAdHebr.  etiam  diuinum  Verbum  Patris  voluntatem  ,  ipfum- 
1 . 1 .  que  adeo  Patrem  declarat.  Ita  Origencs  d ,  Clemens 
n  Apud  e  Alexandrinus,  Bafilius  Theophyladus  g,  &:  Eu- 
e^defente  thymius.fi/wrdnquitEpiphanius h, Verbum  nomma- 
ipfius.  tur>  quoniam  interpres  efl  voluntatum  Dei.  Et  Ignatius  1  . 
o  lib.  dede-  Deus  manifeflauit  fetpfimper  Chriflum  ,  qui  esi  Verbum 
finit.  ipfius.  Quo  etiam  modo  loquitur  Grcgorius  k  Na- 
P  lib.  7.  de  zjanzenus.}  quidiuino  Verbo  enunciandi,  interpre- 
&  Hb^de  tandique  vim  tribuit,  fed  optime  Auguftinus  b  Ver- 
demonftr.  bum  (inquit)  Patris  ditium  efl,  quia  per  ipfrn  innotefeit 
c-5-.  Pater,  ficui  ergo  verbis  noflris  id  agimus ,  vtnofler  animus 

Trinit!"  C  tnnotefcat  audienti,  ftc  illa  fipiemia,  quam  gemit  Pater, 
r  Tradi  .&  quoniam  per  ipfam  innotefeit  animus  fecretifjirnus  Patris, 
14.  inia.  &  (Jerbum  eius  conuenientijjime  nominatur.  Quamobrem 
llb:  V  rede  dixit  Paulus  m  ApoAohis:Multifariam,multtfque 
<ro.n.KitC&  olim  ®eus  Hltens  ‘Patribus  in  prophetis ,  nouijfme 
1-7'.  diebus  ifl is  locutus  cfinobisin  fi7/o. Quali  dicat, qui  prius 

C  lib.  3.  ad  alieno  loquebatur  ore, nunc  ore,verboquefuolocu- 
Moumi.  &  tus  eft^afque  hacratione  magna  pars  veterum, &  re. 
Trafim.  ^  centiores  ferme  omnes  audores  putant  filium  vo. 
t  lib.i.thef.  cari  Verbum,  quod  fit  notitia  Patris.  Ita  Dionyfiusn 
c.  7. Hb. 4.  c.  Romanus,  Athanafius  °,  Eufebius  Hilarius  %  Au- 
3  lib.  tf.c.  1.  gn^nus  r, Fulgentius  r,  Cyrillus  c,Rufinu| ",  Dama- 
liVi°cC3  &  fcehus  x,Anfelmus,  y&c  alij 

lib!  1.  de  Tamctfi  autem  magno  Ttheojogorura  confenfu 
Trinitate.  Ree  fimilitudo  Verbi  cum  vocali  verbo  recepta  eft, 
U  In  expo-  nihil  tamen  prohibet,  quominus  alias  etiam  rationes 
xlib.Ede  fi-  fimilicudinis  quifpiam  poflit  excogitare.Vt  enim  ait 
de  c.  6.  ~  Bafilius a :  Que  fecundum  cor  novimus ,  hac  verbo  proferi- 

y  In  mono-  rnus^  Dominus  apud  Lucam  b  ex  abundanda,  ait ,  cordis 
^  &C  5°'  osloc]u,tur.Ei  Dauid  iEruElauit  cor meumVerbum bonum: 
z  Audior»  eum  dem  tn  modum  Verbum  diuinum  ex  mente  Patris  pro- 
lib.  de  co-  cedit.  Addit  praeterea  :  Verbum  noftmm  nofira  cogitationis 
gnit.  verx  imagmemrefert  &  quod  loquitur  exemplar  habet  eius,  quod 
vitx ,  c.^14.  Cor^  COgftamus  f  militer  Verbum  diuinum  imago  Patris  ejh, 
guf.  Rupcr.  tum  concludit  Verbum  idcirco  appellari ,  vt  quod  ex 
loan.  1 .  mente  procedit  o/lendatur,  quoniam  imago  eft  Genitor  s  fui. 
X  L  1 1 1-  Auguftinus  4  fane,  &  Ifidorus c  Verbi  fimilitudinem 
a  Hora,  in  in  eo  agnofcunr,  quod  quemadmodum  nos  verbo 
EuancHoa  imperamus ,  ita  Deus  Vetbo  fiio  omnia  fieri  inilit: 
b  Capis.  4  r  ■  Fixit  enim  (ait  Dauid)  f  &  faci  a  fini, dixit  autem.  Verbo, 
c  Pfal  44- 1  •  Vr  Verbum  praceptumfignificat  ftc  Dauid  g :  Ignis , grando 
d  Ser.  190.  mXtft^cies  fiiritusprociliarum,qiuf'.icn!nt  Verbum  nus. 

eeiibmPori-  ^  Verhum  diuinum  proprie  verbo  mentis  re- 
gin.  c7de°fi-  fpondet, atque  idcirco  Auguftinus  h  diuini  Verbi  na- 
Sio.  turam  multis  explicat.  Qwfquis(inqmt)poteftmtellige- 

f  hSTU'  n  ver'jrt,n  non  fium  antequam  fonet.verumcti.im.  antequam 
X  L  IV  '  finoriim  etm  Imagines  cogitatione  voluantur ,  iam  poieflv  ■ 
h  lib  1  s  de  derepeYhoc  fieculum, atque  m  hoc  anigmate  aliquam  V rrbi 
Trin.  c.  10.  illius  fmtliiudinem,dc  quodifhirn  ejhln pfc.ncipio  erat  V  r- 
i  Cap.  n.  bmn.  Et  poft  nonnulla  i :  Q^wcumqut  cupit  ad  qualem- 
Bened.luftinian.in  Epift.B,Ioan. 


A  cumque  fmiliiudwcm  Dei  V rrbr,quamuis  per  multa  difft- 
nulem  peruenv  e ,  non  intueatur  verbum  noflrum ,  quodfo- 
vat  in  auribus, nec  quando  voce  profertur,  nec  quando  Jilen- 
tio  cogitatur. Omnium  namque  fonantium  verba  linguarum 
etiam  in  ftlentio  cogitantur ,  <$■  carmina  percurruntur  ani¬ 
mo  tacente  ore  corporis.  Nec  filum  numen  fi  fabarum,  ve- 
rumetiam  modi  cantilenarum  cum  fint  corporales  ,  &  ad 
eum ,  qui  vocatur  auditus  ,finfum  corporis  pertinentes  per 
incorporeas  quafdam  imagines  fias  prdfto  funt  cogitanti¬ 
bus,  &  tacite  cunila  i  fla  voluennbui.  Sed  tranfeunda funt 
h<sc,vt  ad  illud  peruematur  heminis  verbum, per  cuiusqu.i- 
lemcumque  fimilitudinem  ,ficut  in  angmate  videatur yt- 
cumqut  Dei  Verbum.  Er  paulo  poft: :  Perveniendum  eft 
g  ergo  ad  illud  verbum  hominis  ,  ad  verbum  rationalis  ani¬ 
mantis , ad  verbum  non  de  Deo  nata,  fed  a  Deo  filia  ima¬ 
ginis  Dei-,quod neque  prolatiuum  efltn  fono ,  neque  cogita- 
tmum  in  ftrntlitudtne  fini ,  quod  alicuius  lingua  ejfe  necejfi 
fu, fed  quod  omnia, qudtis  (ignificaturftgna  pr<t cedit, & -gi¬ 
gnitur  de fcientu.quA  manet  in  animo, quando  eadem  fiten- 
tia  intus  dicitur  ficuti  efl  .(imillim  a  efl  enim  vi  fio  cogitatio¬ 
nis  viftort.  fcien-is.  Denique  concludinSic  accedit  quan¬ 
tum  potefl ,  ifla  fimilitudo  imagina  falht  ad  illam  fimili¬ 
tudinem  imaginis  nata  ,  qua  Deus  Filius  Patri  per  omnia 
fibftantialiter  fimilis  pmdiratur. 

Eft  igitur  Verbum  diuinum  verbo  mentis  noftrae  X  L  V 
quam  fimillimum  ’,  vt  enim  verbum  mentis  abfque 
motu  vi  cogitationis  producitur,  non  aliter  Pater  vi 
fiidB  diuinae  mentis  citra  vllam  mutationem  Verbum 
^  ftnitn  parit ;  &c  quemadmodum  mens  humana  ver¬ 
bum  fuumin  fere.rinct ,  iradiuinum  Verbum  a  pa-  - .  t  .  } . 
terna  mente  non  recedit.  Rede  quippe  ait  Fulgcn-  .  .  -  •..» 
tius3 :  Menscooiundo  verbum  intra  fe  generat ,  & fuge-  a  *10-.  3-  ad 
1  11  j  r  r  rr  1  Monim. 

nerat  verbum  de  fe,vt genitum  habeat  apua  jt:  ftc  Vernum 

dm  nurn  tnipfi  Patrem  met ,  d  quo  gignitur ,  vnde  Io. in¬ 
nes  b  .•  Vnigenitus  (inquit),  quirfl  in  finu  Patris .  Adde,  b  Cap.  1. 1 8. 
quod  vt  verbum  hominis. eft  imago  rei ,  qua:  mente 
concipitur  ,  ita  Verbum  Patris  eft  ipfius  Pari  is  ima¬ 
go,  quamille  fiipfum  omni  exparte  comprehem 
dens  admirabili  quadam  ratione  produc  r.Qiyn  etia 
vt  verbum  mentis  eft  principium  moliendi ,  fabri¬ 
candae  ,  qua:  ab  homine  perfici  poflunt,  non  aliter 
diuinum  Verbum  eft  in  mente  Patris  principium 
^  omnia  peragendivob  id  enim  dixit  Ioannes  c :  Omn-a  c 
per  tpfim  fida  funt ,  qt  fine  ipfo  f  alium  efl  nihil.  Et.re- 
uera,  vt  ait  Auguftinus  a ,  hominis  opera  nulla  funt,  qua  d  lib.  ij.  de 
non  prius  dicamur  m  corde  vnde  feriptumefc:  Initium  om- 
nis  opens  verbum.  Nec  ita  multo  poft  :  Efl  (inquit)  & 
hac  m  isla  ftrnilitudine  verbi  noflri  fimilitudo  V rrbi  Dei, . 
quia  potefl  ejfe  verbum  noflrum ,  quod  non  fequatur  opus, 
opus  autem  effe  non  poteffmft prscedat  verbum-, fic  eft  V ir- 
bum  Det  potuit  ejfe  nulla  ex  flente  creatura,  creatura  veto 
nulla  effe  pote  fini  fi  per  ipfum, per  quod  f  a  fla  funt  omnia. 

Addo.quod  quemadmodum  verbum  mentis  vo-  X  L  V  I. 
ce  profertur  :  fic  diuinum  Verbum  humante  naturas 
copulatum  fele  cognofcendum  praebuit.  Quocirca 
Auguftinus  f  :Verbum(  inquit)  noflrum  vox  quodammn-  f  lib;  ij.  de 
do  corporjtsft  affumendo  eam,  in  qua  manifestetur finfbus  Trnnt.c.n„ 
hominum,, & ficut  verbum  noflrum  Jit  vox,  nec  mutatur  m 
vocem  ,  ita  Verbum  Det  caro  quidem  fafium  esi,  fed  abfit , 
vt  mutetur,  in  carnem  ,  affumendo  quippe  illam ,  non  n  eam 
fi  confuwendo,  &  hocnoflrum  vox  fit,  eft  tllud  caro  fafium 
efl.  Et  hoc  eft, quod  hoc  loco  ait  Ioanties:^«odW/- 
mus,quod per ffex  mus, quod  manus  noftra  contreflautrunt 
de  Verbo  vus.  roftremo  quemadmodum  mentis  ver¬ 
bum  tamdiu  perfeuerat  ,  quamdiu  ipfa  intelligendi 
adio  perduranfic  plane  diuinum  Verbum  fempiter- 
nam illam  diuinre  mentis,-&:  intelligcnriae  adionem 
exsequar, arqueadeo  femper  gignitur, &  femper  pro-  * 

ducitur.Quocirca  Michaeasg  :  Egrejfis(inc\mt)e;us  ab  g  Cap. 5.1. 
inaio  1  diebus  dternitatts :  ex  Elebraica  enim  editione 
con  flat ,  egreflus  numero  multitudinis  egrefliones 
c  fignifi  • 


I 


26 


Epift.I.  B.Ioan. 


fignificare,  vt  diuini  Verbi  generationem  multas 
quodammodo  ,  &  innumerabiles  continere  fignifi- 
cet.  Hac  igitur  ,  atiaeque  permulta;,  quae  excogitari 
poffent ,  ratio  es  fimilitudiriem  indicant  inter  diui- 
num,  Sementis  noftrae  verbum. 

X  L  V  1 1.  Nec  pauciores  ftint  diffimilitudines, neque  enim? 
a  lib.  i.con.  yt  ait  Bafilius  a,  fojftbftt  ett  partia,ir  vtha  duimdsfatqitf 

Eunom.  cernis  ad  vnquem  accommodari.  Narn,vt  Auguftinus  b 
bfer.190.de  r  \  a.  „  n .  , 

temp.  lcnbit ;  Deus  cjtm ajttmaturfiori'  pote/t  adunari,  um  com¬ 
paratur,  noti  poteft  comparari,  ita  videlicet ,  vt  curri  re¬ 
bus  crbaris  diuina  maieftas  aequetur.  Itaque  huma¬ 
num  verbum  tempore  inchoatur  ,  diuinum  cum 
fempiternum  fit,  initio,  Scfine  caret.  Accedit, quod 
verbo  mentis  noftrae  tempore  ptior  eft  mens ,  vnde 
illud  oriturmon  eft  autem  Pater  prior  tempore  Ver¬ 
bo  diuino,quod  ab  ipfb  gignitur,  cum  non  aliter  fit 
Filius  aeter'nus,ac  Pater.Ita  etiam  V  erbum  humanum 
natura  ipfa  a  proferente  differt ,  diuinum  vero  eiuf- 
dem  plane  naturae, &  fubftantiae  eft  citmGenitore-,& 
quod  maxime  ad  rem  facit ,  mentis  noftrae  verbum 
accidens  eft ,  diuinum  vero  fubftantia  per  fe  fubfi- 
ftens.  Rurfus  verbum  noftrum  per  fe  efficere  nihil 
poteft, diuinum  eftprorfus  omnipotens  ;  eademque 
ratione  verbum  noftrum  vitae  eft  expers ,  aeternum 
vero  diuina  vitapraeditum  eft,  vt  non  immerito  ap¬ 
pelletur  in  prasfentia  d  loanne  Verbum  vitae.  Adde 
qubd  verbum  noftrum  multiplex  eft,  cum  nos  mul¬ 
ta  8c  intelligamus,  &  loquamur ;  at  quia  Deus  vnica 
fefe  mentis  adtione  ,  omniaque  creata  plane  cogno- 
v fer.  j.eon.  fcit,vnico  verbo  contentus  eft.fta  Athanafiusc :  Ho- 
Arrian.  mintbrn  (inquit)  multa, & frequentia  quotidie  verba  ena- 

fcuntur,&  raiercunt  eo, quod prioranon  maneant  fedeua- 
nefcant,quod  ideo  contngit,quia  mortales  ijiorum  verborum 
patres  lubricas  pr&termeabiles  habent  atates,cogitationes 
autem  tales  fmt, qualia  illa,qua  loquuntur, vnde fit, vt  mul~ 
t a  verba  habe  mt,  &poft  multa  verba  nihil  eorttrp  incolu¬ 
me  poffideant ,  (imul  enim  vi  defiit  quis  loqui,  confumptum 
eft  verbum.Contra  vero  Dei  Verbum  vnurn  eft, atque  idem , 
&  in  duernum  permanet  fine  mutatione ,  non  primum  ,  aut 
fecundum, fed  fernper  idem  exiftens.  Conuenitbat  fiquidem 
vnius  Dei  vnicarn  ejfe  imaginem ,  atque  vnicum  Verbum , 
vhicam  item  fapientiam. 

3tLVlII.  Eodemque modo  Auguftinus  explicans  verba  il- 
dPfaUx.11.  Ia  Dauidis  d  : [ernei  loquutus  eft  Deus.  Vlpud fe  ( inquit) 
fetnel  loquutus  eft  Deus,  hic  mier  homines fit  pe  multis  mo¬ 
dis  Patribus  per  multiformem  creaturam  loquutus  eft.Ali- 
cInPfal.44.  bi  vero  e :  Dtcerefidt)  Dei  fine  initioeft,  &  fine fine,&  ta¬ 
men  vnurn  verbum  dicit, dicat  ait  erum, (i  quod  dixit,  tran- 
fierit.  Cum  vero  &  a  quo  dicitur  manet ,  &  quod  dicitur , 
manet,  &  fernel  dicitur,  non  finitur,  &  ipfumfernel  fine 
initio  dicitur,  nec  bis  dicitur ,  quia  non  tranftt ,  quod  femel 
f  Pfal.^i .  dicitur.  Item  f  legimus.fernel  loquutus  eft  Deus.  Toties  lo- 
de  T  linit. c".  ^tiutus  eft  Deus  per  Prophetas,  toties  pcrvdpoftelos,  hodte- 
3  &  lib.  xs<  que  loquitur  per  fanclos  fuos ,  &  ait :  fernel  loquutus  eft 
c.  t.  pene  Deus.Vndefemel  loquutus  eft,nifi per  Verbum fuumt 
Iftfi  mor  H  uc  accec^tj  quod  verba  noftra  effluunt, 5c  dila- 

c  19/  m°r  buntur  ,  diuinum  fernper  perfeuerat,  &c  quia  viuens 
X  L I X.  eft,  Sc  a  viuente  proficifcitur;Dei  Filius  nuncupatur, 
g  D.Thom.  &  vere  eft ,  vt  probant  Theologi  8  in  Scholis.  Plura 
1.  p.  q.  17.  hac  de  re  feribit  Athanafius  h  ,  vbi  ea  ferme  omnia 
hfer  on  recen^et» ^ 11  aenos breuiter perftrinximus. Hilarius 
Arrian  C°n'  Ceffat  (ait)  j onus  vocis,  &  cogitationis  eloquium-, verbu  hoc 
i  lib.  z.  de  res  eft,  non  fenus,  naettra  non  firmo,  Deus,  non  inanitas  eft 
Tnmt.  Eadem  fufius  feribit  Auguftinus  k  ,  Ifidorus 1  Pelu- 


k  l  ra&.  in  fiota>puigentjus  m.  Auguftinus  n  vero  diuinum  Ver- 


1  lib.  3.  ep.  bum  etiam  cum  verbo  feripto  confert  ,  explicans 
J4i-  enim  verba  illa  Dauidis  :  Linquet  mea  calamus  fcnba 
Trafito  *  v^ocuerfcri^er2tu  '■  Verbum  fuum\zit)Deusw  fe  tpfo  velu- 

ti  feribit.  Tum  fubdir.  Cum  verbum  dicat  Deus ,  &  ver- 


ln  Pfal.  bum, quod  dicitur. non  finet,&  tranfeat,  fed  &  dicatur,  & 
i .  maneat , [criptis  hoc  maluit  Deus  comparare,  quam finis.  Et 


A  mo\:Vtlociter{-\\x)  Dei  tale  eft,vt  velocius  'nikt  l  fit,  in  fer i- 
pturis  en  mfcnbtutr  littera poft  litteram ,  (ylliba  poft  fylla- 
bam,  verbum  poft  verbum,  nec  ad  fecundum  tranftt  ur,  n>(i 
pruno  prafcripto,ibi  autem, ideft,  in  Deo  ni hd velor >n$, vbi 

nomnulta  ftvn  verba,  nec  tamen  altquid prst er wffum  efl, 
cum 'in  vno  funtomnit  Quo  fit,vt  minus  caute  dixerit 
La&arttius  a ,  Dei  filium  cum  voce,  aefono  ex  Dei  3 
ore  procelfiUe  ,  cum  nihil  horum  in  diuino  Verbo 
admitti  queat.  Non  negarim  tamen  metaphorice  di¬ 
ci  Verbum  ex  ore  Patris  prodire ;  nam  de  Sapientia, 
quae  idem,  eft  cum  Verbo,  fi  perfona  diuinam  ftgnifi- 
cet,fcriptumeftinEcclefiaftico  b.  Ego  ex  ore  Ahtffimi  b  cap.14,5, 
prodtui  primogenita  ante  omnem  creatur  >m.  Sedq.uonia 
Deus  mebris  corporeis  caret,vc  ratio  metaphorae  re- 
®  tineatur,  diuina  eius  mes  quae  eft  principium  produ- 
dtionis  Verbi, vt  diciturloqui,ita  poteft  os  appellari. 

Eadem  vero  mens, quae  ratione  concipit  verbum,  L 
vocari  poteft.cor,  itque  ira  Dauid  c  :  Eruttauit  (in-  c  Pfal.44.1. 
quit)c«r  meum  verbum  bonum.  Haec  enim  verba  ad  Pa- 
trem,atque  Sternam  Fili)  produdfionem  referri, do¬ 
cent  Gregorius  d  Nftzianzenus,  Cyrillus6,  Tertul-  ^  Orat,  de 
lianus  f ,  Ambroflus  g,  Nazianzeni  porrb  verba  hx’c  ^lcjib 
funt :  Propheta  ex  voce  Dei  eruElauit  (in  q  ait)  verbum  bo-  Xrinit1  6 
num.  Vides  hoc  verbum  filium  Dei  effe,  quem  non  aliunde,  f  lib.  i.con, 
quam  de  paterno  peBore  ,  &  vt  ita  dicam ,  de  vtero  cordis  M  arcion.& 
Dei  credimus  extiujfe.'  Et  Auguftinus  h  :  Vnde  profert  a^uer,P:i' 
Dem  verbum  (ait)  nft  ex  corde  fuo,ex  intimo fm  ?  Perfi-  ^t^Ambt 
mili  ratione  dicitur  hoc  verbum  ex  vtero  prodire;  trall.  de 
^  fic  enim  loquitur  Deus  ipfe  apud  Dauidem  >  :  Ex  fymb.  ad 
vtero  ante  Lue  ferum genui  «.-quae  metaphora  quamu  is 
afeeminis  defumpta  videatur,  vfu  tamen,  &  confue-  de  fid  c 
tudine  facrarum  litterarum  conftat  hunc  dicendi  h  In*  Pfal. 
modum  viris  etiam  aptari.  Nam  ad  Abrahamum  k  44- 
dixit  Deus  :  Qui  egredietur  de  vtero  tuo ,  tpfum  habebit 
hstredem.  Et  Dauid  1 :  Ecce  filius  meus ,  qui  egreffus  eft  de  j 
vtero  meo.  Et  rurfus  m  :  Snfcitabo  femen  tuum  poft  te, quod  n. 
egredietur  de  vtero  tuo.  Et  alibi  n :  Regem  Af inorum  fi-  n'  caP-7  u. 
lij.qui  egrefii  fuerant  de  vtero  eius, interfecerunt. Dcn\que°  n  1  Paia^f* 
Iob  :  Orabam  filios  vtert  rae/. Significat  enim  Scriptura  0cap.i9.17, 
ex  paternis  vifceribus  liberos  gigni.  Quomodo  id 
etiam  affirmari  poteft  de  Deo  Patre,  qui  filium  ex  fe 
ipfogignit.  Non  negarim  tamen  ,  vterum  apud  He- 
D  brseos  variis  nominibus  appellari ,  dicitur  enim 
beten  ,  &  megaim ,  &  cani  rechem ,  &  duo  qui¬ 
dem  prinra  vocabula  tam  viris, quam  foeminis  com¬ 
munia  funr,tertium  tantum  fceminis  conuenit.Cum 
igitur  vterus  tribuitur  viris,  nomen  eft  megaim. 
apud  Dauidem  p  eft  vox  1^3  beten.  itemque  apud  pPfai.131. 
Iob  1 ;  cum  vero  apud  Dauidem  loquitur  Deus r :  Ex  H  * £P-  1 9> 
vtero  ante  Lac  ferum  genui  te :  eft  carn  rechem  ,  quod  1  J  •  l°3, 
proprium  effe  diximus  fceminarum. 

Quarum  vocum  vim  ignoraffe  videntur  Irena:us>  L  I. 
inrer  Graecos  ,  &  Tertullianus  inter  Latinos.  Nam  r  f  lib.j-c.t7, 
ille  quidem  illud  Da.uidis,de  frullu  ventris  tui . Expli¬ 
cat  de  Meffia,  fic  autem  ait ;  Propter  hoc  defrutiu  ven¬ 
tris  eius  Regem  promi  fit ,  quod  erat  proprium  virginis  pra¬ 
ti  gnantis  ,  qjr  non  defrutiu  lumborum  eius,  vel  renum  eius, 
quod  eft  proprium  viri  generant  is,  &  mulieris  ex  viro  con- 
ceptionernfacientis.Eteodem  modo  Tertullianusc:A/<*-  t  lib.j.con. 
than(mqmt)  Propheta  profeffionern  ad  Dauid  facit  femini  Marcion. 
eius,quod  erit  (inquifexvcntre  ipfiustHocfi  tn  Salomonem  ca? ' 10' 
[impliciter  edi /feras, rfum  mihi  incuties,vtdebirur enim  Da- 
utdpeperifftffe  Salomone. Na Irenseus  agit  deloco  Daui- 
disu,vbieft  vox  ]iS3&«*«,c6munis  vtriquefexui.Ter-  u  pfal.iji. 
tullianus  aute  loquitur  de  verbis  Nathansvbi  legitur  x  j.  Reg.  7. 
csyo  rnegatm,qii3t  item  vox  aeque  de  viris, ac  fceminis  ,a- 
dicitur.Sed  fateor  apud  Dauidem  y  vocem  csn-i  reche  yPfal.109. 
propria  effe  fceminarum  ,  quali  alludat  ad  vteru,feu 
vulua  foemin^.Nam  hoc  ipfe  Tertullianuszadmittit:  %  lib.  con. 
Primogenitus  (inquit)  vt  ante  omnia  genitus,  &  vntgem-  Prax.c.7. 
tus ,  vt  filu.se  x  Deo  genitus  ,prfiprte  de  vulua  cordis  tpfius , 
fecundum 


JBxpIan.  Cap.  I. 


27 


aPfal.  44..1.  Jecundutn  quod  &  Pater  ip fete  flatur a ;  Eruclauit  cor  A  Hebraeo, quae  videntur  ad  Verlnl  diuinum  fpectare; 
bProu.8.14. 


c.i.Euang. 


dOr.  cont. 
Arian.  in 
hoc  diftu : 
Deus  erat 
Verbum, 
c  lib.  1  i.ds 
Trinit. 

f  inPf.105. 


LIL 


g  in  adhor. 
adGent. 


h  lib."4.c.j. 


ili.de  quin¬ 
que  harref. 
cap.  3. 


meum  fermonem  optimum.Qua.  ratione  diuino  Verbo 
tribuitur  b  conceptus, &  p±iuis:Nondum  erant  abyjft , 
&  ego  tam  concepta  eram. Et :  Ante  omnes  colles  ego  par¬ 
turiebar.  Quae  tamen  metaphorice  Deo  tribuuntur, 
quia  vt  conceptus  in  vtero  matris  aliquandiu  deti¬ 
netur, donecad  maturitatem  perducatur, &  partum: 
ita  filius,  ac  diuinum  Verbum  in  vtero  Patris  ma¬ 
net, vt  hic  ipfe  Ioannes  c  ait :  Unigenitus , qui  eji  in ftnu 
Patris. Quoniam  igitur  humanus  ortus  poitulat  vim 
gignentem, vterum  concipientem, ac  parientem jhqc 
omnia  fuo  modo  Patri  tribuuntur, qui  viri  foemin?- 
que  vicem  explet,  noftro  enim  more  de  rebus  diui- 
nis  loqui  cogimur.  Nam,vt  ait  Athanafius  d,cofue- 
tudo  cft  1'acrtE  Scripturae  humanitus  ea  ,  qu^e  iiipra 


a  5'.Strom. 


quod  etiam  faciunt  Clemens  Alexandrinus J,Cyril-  ^  jjb  g  c-._ 
lus  h,&Theodoretusc,Augulbnus  aute  noaulla  iuiian. 
ena  profert  ex  Porphyrio.Sed  quicumque  ex  Philo-  c  1$.  a.'4c 
fophis  de  Verbo  Deiloquuntur,vel  ea  voce  ad  mu-  prjucip-  ^ 
dum  archetypum, di:  rerum  omnium  ideas  fignihea-  ‘ c 

das  referunt,  vel  ab  Hebraeis  ea  lentendam  mutuati 
funt,vel  a  Sibyllis  didicerunt ,  vel  peculiari  quadam 
Dei  illuftradonc  diuinitus  edodfti  fune.  Et  quidem 
Philo  c  ,  quid  Verbi  nomine  fignificarit,  his  verbis  e  li.demud. 
oftendit iVbi  decrenit( inquit)  ingentem  hanc  Vrbe  code-  °P^C' 
re, prius  formas  eius  concepit,  ex  quibus  poftqua  intelligibi- 
lem  mundum  coftituit,  ad  illius  exemplar  Jenfibilem  hunc 
mundu  cddidit.Etf oft  multa:Si cut{\ nqu k)  libeat  aper-  . 
tioribus  vti  vocabulis  ,nihil  aliud  dixerit  ejfe  mundu  intel- 


homines  funt, eloqui, &  iigmticarejquo  etiam  pera-  B  ligibilem,  quam  Verbum  Dei  ia  mundum  codentis.  Rur 


k  Aug  Eu- 
gub.li.  1.  & 
z.  deperen. 
PhiloliFrac. 
Georg.  de 
harm. mun¬ 
di  in  piitac. 
L  III. 

J  lib.7.conf. 
*ap  9. 


net,quod  feribit  Hilarius  ' :  Plerumque  per  noftrorum 
■  corporum  membra  Deus  nobts  Jigntficas  operationum  fua- 
rum  momenta, finfum  noftrum  vfu  imeiltgetia  communis 
edocuit.Vctiiqut  Hieronymus  Patre  ita  loquentem 
inducit.\A/o«  habeo  vterum,  fed  non  poffum  aliter  me  iu- 
dicare  Patrem ,  nifi  humanis, ;  verbis  loquutus  fuero.  Ex 
vtero  genui  te  de  meafubslantta  ,  quando  autem  dicitur 
vt  erus, filius fignifeatur,  &  filius  non  adoptatus-, de  vtero 
gener auit, de  fua  naiura,de fitis  vifceribus,  de  fua  fubfta- 
tia\ex  vtero, id  eft.de  medullis  diuinitatts  fiu  totum  quid¬ 
quid  Patereftin  dininitate  dedit  filio. ' 

Porro  cur  Dei  filius  dicatur  Verbum  ,  ambigat 
fortafle  quifpiamjnam  cum  haec  vox  Verbi  refpon- 
deat  Graeae  voci  Xo^@-,n6  modo  apud  Catholicos, 
fed  etiam  apud  Gentiles  legitur  Nam  Iuftinus  g  te-  C 
ftimonium  profert  ex  carminibus  Qrphei ,  vbi  Ver¬ 
bum  Dei  nominat,  per  quodcalum,&  terra, &  vmuer- 
facodita  efi  creatura, prout  nos  diuina  functorum  prophe¬ 
tia  (focm.La&antius autem :  Verbum(  inquit  j  diurna 
nec  Philofophi  quide  ignorarunt,  fiquidem  Z  enon  natura 
difpofitore,atque  opificem  vniuerfit  at  is  xly.v  pradicat  ,que 
&  fatum  ,  &  nece/fit  at  em  rerum,  er  ‘Deum,  er  animum 
louis  nuncupat. Nam  Trifmegiftus,qui  veritate  pene  vni- 
uersa  neficio  quomodo  inueftigauit, vir  tute  ,  maieflatemq. 
Verbi fiepe  defcripfit. Quid  autem  de  Verbo  feri p ferit 
Trifinegiftus,dpcuitAuguftinus':Afeme.t(inquit)^«i 
Latine  Mercurius  dicitur  ,fcripfit  librum, qui  Xoy®-  ri- 
appellatur, id  cft, verbum  perfectum, magnum  nome 
libri  huius  ,  quia  magnus  efi, de  quo  feriptus  eji  liber.quid 
enim  perfectius  verbo, qui  (olus  efi  inter  mortuos  liberi  Au-  D 
diamus  quid  loquatur  Mercurius  de  verbo  perfecto:  Do¬ 
minus, inquit, &  omniu  fallor  Deorum  fecudumfecit  Do- 
minu.Ex.  poft  pauca, vt  oftenderet  quid  dixerit, repe- 
tmit,&  dixi  t:Quonia  ergo  hunc  fecit  primum,  ef  folii, & 
vnii, bonus  aute  ei  vifus  eft,&  pleniftimus  omniu  bonoru. 
Addic  Auguft.  Que  primo  factu  dixit,  pofiea  vnigenitu 
appellauit,ite  alio  loco  fic  dixir.Filius  benediEli  Dei,  atq-, 
bona  volutatis, cuius  nome  no  potefi  humano  ore  narrari. 
Plura  ex  illo  referut  recetiores  k  .Extat  liber,  qui  di- 
citurPimader,in  quo  multa  deVerbodiuinolegutur. 

De  Platonicis  autem  plurimi  affirmant ,  eos  de 
hoc  Verbo  diuino fcripfifle.Et  quidem  Auguftinus 


lus  aliquanto  poft:  Liquet  aute  quod  archetypum figii- 
lurn,quem  dicimus  ejfe  mundum  intelligibtlcm,ipfe  fit  ar¬ 
chetypum  illud  exemplar, idea  idearum  V rrburn  Dei. 

Quoniam  vero,  vt  ait  Hieronymus  f ,  illud  apud  L  I V. 
Graecos  circumferebatur, j!  uxai-rm  <i>ixuv  fl.deicripc, 

nu-ActTuvi((u ,  hoc  eft,  aut  Plato  philonizat, aut  Philo  Ecclel.in 
platonizar,propterfimilitudinemfcnfuum ,  &elo- 
^quij.ex  his  Philonis  verbis  luce  clarius  conftat  Ver¬ 
bi  nomine  Platonicos  mudu  archetypu,  §creru  ide¬ 
as  appellafle,  atque  ita  nihil  de  filio  Dei  cogiralTe. 

Quod  fi  ab  Hebraeis  feientia  hauferunt,  aut  a  Sibyl- 
lis,veiaVerbi  notione  vtcuqjhaberepotuerut.Quin 
etia  daemones  vere  Verbu  Dei  agnofcunt,na  &Sera~ 
pidis  oraculu  circufertur  ^Egyptio  cuidaRegiedituj 
Principio  Deus  efl,tum  fermo,& fpiritus  iffis 
Additur  ,&quaua  hac  funt,&  tendentia  in  vmm. 

Et  Auguitinus  ts  afterit  daemone  Mercurio  indicaf-  g  lib. 8  de 
fe  futura  teporaperditionis  fuae. Itaque  multa  apud  ciuit.c.i$* 
Philofophos,&  Poetas  ineptiffima  leguntur, quae  ne 
ipli  quidem  fatis  intelligant.Qupd  fi  quis  contedat, 

Verbu  Dei ,  filiumque  cius  vnigenitu  a  1’hilofophis 
nonnullis  fuifle  cognitum, no  magnopere  repugna- 
bo,modo  ille  vicillim  cocedat,nonid  illos  humantj 
vi  metis, atqj  intelligentiae  fuifle  aflequutos  ,  fed  di- 
uina  liberalitate,  ac  munificetia  fuifle  illuftratos,  vt 
de  multis  affirmat  Auguftinus  h,Sc  de  Sibyllis  pluri-  h  18.de  ci- 
nii  opinantur, vcincelligi  poteft  ex  Arnobio  1  ,  La- 
<ftatiokEufebiol, Hieronymo™, Auguftino":nifi  quis  Qcant^CI  ’ 
malit  ex  confiietudine  cum  7Eg'  ptiis  cognouifle  il-  k  I1.4.C.1  f. 
lo,s  Hebraeoru  fcripta,cu  Mofes  ipfis  etiSGcntilium  *  E.  4.  de  vi- 
diis  fuerit  loge  antiquior, vt  probatCiemes  Alexan-  ta  Conftac- 
drinus'o,Eulebius  P,Cyrillusi,Iofephusr,Clemes  f  i^uinI.C°nC* 
porro  A\zx&<\nv\us\Leges{iv\q\.\\i)quacuque  vera  funt,  n  lib.  18.  de 
drdeDeo  optimo fuppeditata  tibifunt,o  Plato, ab  Hebrais.  ciuu.c.zj. 
Et  alibi 1  Platonem  vocat  ex  Hebraeis  Fhilofophu, 

8c  vniucrfim  de  Philofophis  ait :  Philofophi  ante  Do-  par,  Euang5 
mini  aduentum  d  ‘Prophetis  Hebrais  partes  veritatis  id  q  lib.j.cour. 
minime agnofeentes fumpferut, fedfibi taqud propria dog-  Eilian. 
mata  attribuerat, &  alia  quide  adulterarut  ,alia  aute  fu-  (f ' 

ptruacanea  quada  diligentia  indo  ite  tanquafapientes  pro-  fadhorc.  ad, 
nunciarut  ,alia  autem  eiid  inuenerun: .  Eufc  b  i  us  u  au  cem  Gent. 
Caefarienfis  ex  Ariftobuli  fententia  haec  (cnh'\t:Le</e  1 1  y  «Strom. 


Ri  quacft.xj 
inExod. 


b  II.it.  prsc- 
par.F.uaag. 
cag.  10. 


de  iis  huc  in  modum  iadb\V.Procurafli{\nq\sit )  mihi  B  nofrdinmultis  Plato  fequutus  eft, aperte  namq-,  in-multU  ^  ^  5-Pia;P' 
per  quemdam  homine  immanifftmo  typho  turgidum ,quof-  fiy'rt77’iir)A(Tpfir7(Tt4J/ton/lfitu.r.  TMaCaip/i  funluwnivi /t  /tvt+o  r  t  1  V 

dam  Platonicorum  libros  ex  Graea  lingua  in  Latina  ver- 
fos,&  ibi  legi  non  quidem  his  verbis,  fed  hoc  quidem  om¬ 
nino,  multis, &  multiplicibus  fuader nationibus ,  quod  in 
principio  erat  Verbum,  &  Verbum  erat  apud  Deum ,  & 

Deus  erat  Verbum.  &  quae  fcquuntur.  Alibi  m  vero 
Magos  Pharaonis  in  tertia  plaga  defecifle  feribit  cu 
dixerint, digitus  Dei  eft  hic. Docet  autem  digitum  Dei 
fignifi care  Spiritu  fan&u.Denique  concludit  Philo- 
fophos  de  Spiritu  fan6to  nihil  potuifle  philofopha- 
ri,quauis  de  Patre, Sc  filio-non  tacufcrint.Eufebius  n 
certe  plura  affert  ex  Plotino ,  Numenio,  Sc  Philone 
BenedittJuftman.in  Epift.  B.Ioan . 


ex aminaffe  ftngula  videtur.  Mofaica  naq-,  volumina  ante  fimil.Tiabet 
Alexandrum,&  ante  Perfarum  imperium  traducta  fue-  lib. 15  prxp. 
rat ,vnde plurima ,ftcut  &  Pythagoras  cPhilo[ophus  ille  ac- 
cepit.  Nwnenius  autem  Pythagoricus  aperte  feribit ,  nihil 
aliud  ejfe  Platonem  qua  Moyfern, Attica  lingua  loqueme. 

Et  in  primo  volumine  de  bono:  Plato(mq\m)atq-,  Py 
thagoras  ,  qua  Brachmanes  iZEgyptijJudaiq-,  inuenerut, 
ea  Grace  ipft expofuerunt.Nec  diiXimiliti  feribit  Theo- 
doretusx .Anaxagoras, ait, Pythagoras,  Plato anigmata  x  lib.  1.  de 
quada  de  Deo  ab  <^£gyptiis,Hcbraifq-,  collegerunt.  Ad-  «^an.Grqc. 
ditq;  y  :  Cur  nu  iis  oneribus  reliUis  ad  Mofem  Oceanum  S 
Theologia  traftmus,d  quo fluuij  o?»nes,drrnaria  derivat  uri 
c’  X  illinc 


alfedl:. 

y  eodem  li. 


28 


Epifi  I.  B.  loan. 


a  inPf  n*.  illinc  enim  &  Anaxagonts,&  Pythagorae  fPlafoque  pofi 
•A-*  &  eos  partta  qu&da  ventatis  lumina,  quaddmque  initia  de- 
&  arca  c  s!  f^rnpferunuEi  ne  longum  facia,eodem  modo  de  Pla- 
b  li.de  bon.  tone  loquitur  Ambrolius  a,&  alibi^Getilesait  mul- 
mor.  c.io.  ta  traftuliffe  de  noftris.Sic  Hieronymus  c-, neque  ali- 
d  tei  Auguftinus  li,qnamquam  alibi  hanc  fententiain 

doft  Cbri  dudto  argumento  a  ratione  temporu  coofufata,nee 
fticap.  r8.  putat  Platonem  ad  leremix  aetatem  potuifle  perue- 
«  8.  de  nire,qux  ramen  AugulHni  fentetia,fi  vera  funt,qu£ 

Ciumc.il.  apud  Eufebiu  fcribit  Ariftobulus  ,  aperte  refellitur. 

i  •  Certe  Demetrius  Phalereus  apud  Iofephu  f  lau- 
iici  c  i  3n"  ^ar  Bge  Mofis.Sd  lationem  affert, cur  eius  Poetx,  & 
e  Simii  ha-  Gentiles  hiftorici  nullam  fecerint  mentione ,  quod 
bec  Tatian.  cum  fit  facrofandfa  F,ore  prophano  tradi  no  debuit. 
Th  Certemultaexlege  Mofis  a  Philofophis  ,Sc  Poetis 

ad  Audior*  defumpta,fed  deprauata, immutata, ac  daorta  filnt, 
luft.  inpa-  de  Chao,deGigantibus,de  diluuio,aliifque  no  pau- 
ien.ad  Gen.  cis,vtex  Auguftino  h  intelligi  poteftjqua  fortalfe  et- 
h  1’b^^‘d  *am  rar*one  ea?(ll13C  Verbi  diuini  ortum  pertinet, 
Ciuit  c  ii  &  corruperut,  &  quxhypoftafi  dumtaxat  diftinguun- 
lib.  is  c.37.  tur,  etiam  natura  ipfa  differre  docuerut,atq;  ita  pri- 
i  Orat.  1.  3.  ma  mente  vocabant  iplum  bonu ,  fecundam  opifice 
mundi, tertiam  eiufdem  mundi  anima,ex  quo  erro- 
decrct  Ni-  re  nonulliprofedta putat  Arij  impietate.  Qux  cum 
een.  Synod.  ita  fint  ,  verofimilius  videtur, Philofophos  ingenij 
k  in  illud  quada  magnitudine,afIidu6q;ftudio,acdiligetiapo- 
Ioan  1.  In  tuj(fe  qL1xda  de  Deo  cognofcere,qux  tamen  multis 
erat*” Ver-  erroribus  eflent  admixta ,  nec  tamen  Trinitatis  my- 
bum.  fterium,aut  diuini  Verbi  xternam  produdtionem 
L  V  I.  vllo  modo  attingerent. 

1 1  ib.  7-thcf  His  igitur  prxrermilfis  fides  Catholica  vnigenam 
ni  li.  defid.  £jej  fijiu Verbum  appellat;  quaquam  aute  negari  no 
h  ^deTri-  Potc^  nonnulla  cfTe  in  ea  voce  metaphoram,defum- 
nit.c.  7.  li-7.  ptam  ab  iis,  qux  in  humana  mente  concipimus  ,  ea 
c.i.&4.Ii  9.  tamen-admifia  analogia, proprie  Verbum  in  Trini- 
v  c.tf.&8.1i.x4  rate  admittendum  eft,vt  probant  Athanafius  ‘  ,Ba- 
'  c-7  ^o.li.  pdius  QCyrillusbAuguftinus™, qui  alibi"  affirmat, 
n  hb'  j.dcta  proprie  duplicanda  effe ;  qux  fi  ita  explicctur,ni- 
dodr.Chri-  hil  continent  abfurdi.Certe  aute  nihil  poteft  abfur- 
flr.c.io.  li.8.  dum  cogitari, fi-filiu  proprie  Verbu  appcllemus.Na, 
Jicfr'  3<l  vtait  Auguftinus°,nullu  poteft  proprie  verbu  dici, 
olib.  i  5.  dc  quod  non  fit  verumfin  diuino  aute  Verbo,  aefeie- 
Trinit.c.y.  tia  maxime  proprie  ineft  veritas  ,  vt  copiose  docet 
pinmonol.  Anfelmus r. Adde  proprium  effe  verbi,  vt  exAugu- 
C  lib  ?dc  ftino^colligiturjieprsfentare ,  quod  prxeipue  con- 
Trinjt.  c.  8.  uenit  diuino  Verbo,in  quo,  vt  ide  Aoguftinus  r  af- 
r  lib.  <f.  de  firmat, omniareprxfentanturtanquam  in  prima,  Sc 
Triitx.vlt.  fUmmaveritate,vtidem  Auguftinus  s  aflerit. 

L  V  1 1.  Itaq;  Iuftinus  Martyr  1 , Athanafius  u  ,Gregorius 
s  lib.  it.  de  Nazianzenusx,GregoriusNyfrenusy,Epiphaniusr, 
Trinit  c.14.  Chryfoftomus  3 ,&  Theophyladus  b  metaphoram 
1  ip1”  ^one!1  ha&enus  probare  videtur  ob  easfimilitudines,quas 
u  inPexpof.  cum  verbo  noftro  diuinum  Verbum  haberedocui- 
fid  adFpicb  mus$  ex  quo  fit, vt  Verbum  in  diuinis,  cum  proprie 
x  Orat,  de  dicitur, non  fiteflentiale,fed  perfonale,  qux  eft  om- 
"^dcPafch  nitim  prifcorumc  Patrum  fententia.  Fautnt  faerx 
ydeSTrlnl  licerx,quat nomen  Verbi  fecunds  Trinitatis  perfo- 
aduer.iudx.  nx,hoc  eft, filio  tribuunt.Ita  enim  loquitur  Ioannes 
in  princip.  tum  hocloco,tum  in  principio  fui  Euangehj  :  ln 
a  loanV3 '  PrmciPt0  ( iu^uit )  erat  Verbum ,  &  Verbum  erat  apud 
b  ioan.  t.  De»,&  Deu e  erat  Verbum.Et  hac  ipfa  epiftola  fub  fi- 
c  Clem.  A-  ni  ait:7ra funt,  qui  tefiimonium  dant  in  edo,  P  ater, Ver - 
lcx.4.  &  f.  spirittu  (anci  tu. Cat  autem  filius  Verbu  nun- 

M'diTl.cum  cupetur,explicat  Auguftinusd pluribus  locis, &  qui- 
Trypho.  A  dem  merito, quia  vt  iis,  qus  hadtenus  diximus  per- 
thaii.  in  ex  fpicueintelligirurlomnes  ei  Verbi  conditionesmir^ 
Epitcfi&  or  congruuntj  atque  ita  Pater  proprie,  vt  docetAugu- 
3-cgnt.  Arian.Bafil.hom  44.Gteg.Naz.or.  de  nat.&  or.t.dePafch  &or 
4.deTh.eol.Gteg.  Nylf.deTrinit.cont.  Iud.Chryfoft,  Ioan.i.  Cyrill.  lib.  1. 
thef.c.i7.lib.7;C.  1  Tertul.  cou  tibrax.  Victor  Afer  I1.3  &  ^.deTrin.Aug.li. 

de  Triti  c.i}Ji.£.c.i.&  li.7.c.i.&  } .lib. r 5.0.15».  d  lib.iy.de  Trin.  c.u. 
iib.de cogtiit.vtix vita;  C.14.&  t^.ftr. ij.de nat. Dom.fet.i. in fer.j.Pafch. 


A  ftinus  a,  ratione  fihj  dicit ,  aut  loquitur, cum  filium  a  lib.  7. 
vi  fus  diuinx  mentis  generat.  Quam  ob  caufain  Tiin.c.njj 
idem  A ugu ftinus  b  ait :  Eofiltu^quod  Verbum ,  &  eo 
Verbum,qubd  filiu*.i)p\\qi\e  vtex  verbo  cognofcitur  Trini/’  ^ 
is, qui  loquitur, ita  perfilium  cognofcitur  Pater ,  vt 
idem  Auguftinus  r  docet. 

Quam  ob  rem  Baftlius  d  .C.nr Verbum} quo  oflendat ,  L  V 1 1 L 
quod  ex  mente procejfn.  cur  Verbum ?  quia  cura  paffione  c  *‘b.  de  fid. 
natta  ejfccur  Verbum}  quia  imago  eft  genitoris  totumin  fe  ^hmb-c-3. 
tpfo genitorem  ofiendens.  Cyrillqs  aute f  Alexandrinus  hac^e  A- 
inter  alia  non  pauca  filij  nomina  de  hoc  nomine  gid.  im.d. 
Verbi  in  hunc  modum  fcribit: Multis  enim  nominibus  ^7-q  a  prin 
feriptura  filium  appellat, fed  F.uangelifia  cum  Verbum  di-  art 

xent  qkafi proprium, idque  mirabile, atq-,  inauditum  pro-  tradtat^de 
B  nunciajjfiet, nihil  aliud  appofuit ,necdixit ,vt  de  Paulo  ver-  Verb.quaft. 
bi gratia  feribitur, Paulus  Apoflolus, fufficit  enim  fibi  ad  1  ar,4- 
figmficddum  ipfum  ejfe filij  Verbum  dixijfe.  Et  plura  de 
hoc  ipfo  nomine  contra  Eunomium  difTerit ,  poft  f  e  lib.7.thcC 
nonnulla: Etenim  ille  perperatn  Verbi  nomen ,  & appel-  cap.  1, 
lationem  filio  tribuebat ,  non  quod fi^apte  natura  Verbum  ^  caP-4- 
eJlet >fid  quod  a  l Patre  Verbum  acciperet,  &  nobis  profer¬ 
ret  ,at q\  ita folum  pa  ■  ticipatione  Uerburn  cpfittbatur,  cum 
fit  Vi erbumperfe  a  Patre  procedende  quo  ira  plane  Ba- 
filius  8 : Audi  Verbum  hoc  ita  vt  Deo  condignum  e  fi ,  na  g  Hom.  1. 
de  vnigenito  differens  Verbum  ipfum  appellauit.  Er  ali-  ,n  Idan, 
quanto  poft:  Verbum  audiens  caue,  ne  mentis  imbecilli¬ 
tate  ad  humiles ,  terrendfque fementias  deprimaris  ,  fed 
Verbi poteftate,  ac fenfus  diligentius inuefiiga.Quod  re- 
C  contra  Eunomium  didtum  eft,  qui  nihil  poterat 
de diuina  Verbi  produdfione percipere,  quod  non 
humano  plane  modo  concipiendum  effet. 

Sed  cur  hoc  loco  Ioannes,  cum  de  vnigenito  lo-  L  I  X.  ' 
queretur,  Verbum  portus,  quam  fifium  nominauit? 

Perfimilem  qu.xftionem  attigerut  Bafilius  h,  Leon-  h  Hom.  in 
tius  1  ,  Chryfoftomus  k',  Eheophyladfcus  ,  Euthy-  loan  i- 
mius  1  ,vnamque  omnes  rationem  afferunt, nc  fi  vo-  ^  HornV 
callet  filium  ,  aliquid  forte  humanum  ,  ac  patibile  m  ioan!  ' 
mes  humana  cogitaret,  qupd  olim  accidiffe  Atianis  1  loan.  1. 
accepimus  qui  filium  abfq;  fcemina  intelligere  pla¬ 
ne  nequibantjfic  enim  de  illis  feribunt  Hilariusm,&  ™  liKi.cot. 
Cyrillus  ".Probari  poffet  hasc ratio  ,  fi  prster  Ver-  ^ 
bum,&  filium,  nihil  habuifTetEuangelifta,  quo  fe-  Capa. 
eundam  Trinitatis  perfonam  exprimeret  •>  at  potuit 
D  nominare  fapientiam, lucem,  fplendorem,  &  id  ge¬ 
nus  alia  pene  fexcenta,qux  Origenes  Bafilius  P  •  lib.  1.  in 
adnotarunr.  An  Verbum  idcirco  appellare  maluit,  Ioau- 
quod  id  nome  magis  elfer  notu,&  gratum, &  quod  ' If  ' 

magis  accommodatum  ad  id ,  quod  poftea  didtucus 
eratjan  quia  nullum  erat  filij  Dei  nomen  interHc- 
brxos  magis  vfitatum  ?  id  certe  video  viris  dodtis 
vehementer  probari, quibus  ergo  libcter  fublcribo. 

Addo  rame  voluifte  hoc  loco  Ioannem  id  ipfum  in- 
dicare,quod  initio  fui  Euangelij  docuerat,  diuinum, 
videlicet  Verbum  humana  libi  natura  hypoftatice 
copulafle,  vt  genus  humanum  in  gratiam  cum  Deo 
Patre  reuocarer.  Adde, fi  placet,  vtrobique  voluilfe 
Ioannem  Philofophouum  nomen  quidem  retinere, 

E  eorum  tamen  errorem  corrigere ,  veramque  diuini 
Verbi  naturam,  ac  dignitate  declarare, vt  enim  pau-* 
lo  ante  infinuaui ,  tametfi  Philofophi  verbi  nomen  - 
vfurpabant.diuins  taijien  perfonx  vim ,  ac  potefta- 
tem ignorabant,  vt  merito  dixerit  Hieronymus  9.  p*P|.^  a<i 
fJoc(  de  Dei  Verbo  loquitur  Plato  nefeiuit ,  hoc  r 

Dcmofthenes  eloquens ignorauit ;  pirdam,inquitT,  fapie-  Abd.1.8.  - 

tiam  fapientum,&  prudentiam  prudentum  reprobabo.  1  -Cor.  1. 1 9. 

Verbum  autem  maluit  Ioannes  appellare, quam  fi-  L  X. 
lium  ,vt  more  fuo  eius  diuiniratem  declararet,  & 
ne  quis' ,  cuny  filium  audiret ,  humanx  procreatio¬ 
nis  rationem  conciperer,&  vteum  ynigenitum  fi- 
gnificaret,  vt  enim  fcribit  B.  Grqgorius  Ta,  fH.t3.M0s. 
ter  vnigenitum  confubftantialem  fibi  filium  .genuit  ,  cap.  19. 

loqui 


I 


Explan.  Cap.  I. 


loqui  enim  Dei  eft  Verbugenmfife,  femel  autem  loqui  Dei  A 
efly Verbum  aliud prater  vnigenitum  non  habere, ynde  eft 
apte  fubditur,eft fecundo  id  ipfum  non  repetit, quia  videli¬ 
cet  hoc  ipfum  Verbum, id  eft, filium,  nonifi  vnicum  genuit. 
Hac  accedit,  quod  verbu  dicetis  eft  verbum  ,  atque 
ita  fignificat ,  Verbum  effle  quidem  Deum  aequalem 
Patri, non  tamen  tujrofhcvftioc  eft, Deum  a  fe  ipfo,vt 
fuperioris  faeculi  haeretici  mentiti  funt  jfiquidem  a 
Patre  procedit  ?  atque  ita  Ioannes  vno  ,  eodemque 
verbo  Filium, &  Patrem  indicat.  Quam  ob  rem  re- 
a  lib.  7.  (i e  <fte  fcripfit  Auguftinus  *. Pater  fapietiam  dicit, vt  Ver- 
Trinit.c.j.  yum  fit, no  quomodo  profertur  ex  ore  verbum  fonans, 

aut  ante  pronuciationem  cogitatur  patiis  enim  temporum 
hoc  completur, Ulud  autem  £  ternum  eft, eft  illuminando  di¬ 
cit  nobis, &  de  fe,&  Patre,quod  dicendum  eft  hominibus. 

Et  poft  nonnulla:S/  enirn  hoc  verbum,  quod  nos  proferi-  B 
mus, temporale, &  tranfetoriu.eft fe  ipfum  oftedit,  eft  illud, 
de  quo  loquimur,  quato  magis  Verbu  Dei, per  quod  fatla 
funt  omnia  ?  quod  ita  offendit  Patre, ficuti  eft  Pater, quia 
&  ipfum  ita  eft,&  hoc  eft, quod  Pater  fecundum  quod  fa- 
pientia  eft, eft  ejfentia,  Nam  fecundum  quod  Verbum,  non 
hoc  eft,  quod  Pater ,  quia  Verbum  non  eft  Pater,  eft  Ver¬ 
bum  relatiue  dicitur, ficut  filius, quod  vtique  non  Pater. 

LXI.  Ad  haec  Verbum  res  creatas  aliquo  modo  refpi- 
b  lib.  1 5.  de  cit,  qua  ratione  Auguftinus  b  de  hoc  aeterno  Verbo 
Trinic.c.z.  explicat  id ,  quod  legitur  in  Ecclefiaftico  e :  Initium 
e^cap.37.  omnit  0per^  Verbum.Dc  quo  item  hic  ipfe  Ioannes  in 
d  cap.  1 .3.  Euangelio  d  {ctipCu.Omnia  per  ipfum  fatla  funt, eft fine 
ipfofailum  eft  nihil,quodfattum  eft. Quo  Ipedtans  Cle- 
e  I.i.Strom.  mens  Alexandrinus  €  :  Quid  vero  (ait)  an  nonfaflum 

quoque  eft  dicere,  &  facere  ex  verbo  fit  feu  ratione  Ift  non  C 
enim  verbo, feu  ratione  agamus ,  citra  rationem  fecerimus, 
opus  autem  rationale  ex  Deo  efficitur, eft  nihil fine  ipfo  fa- 
tlum  eft.  Quibus  confttitanea  funt ,  quae  fcribit  Vi- 
f  lib.  1.  de  dtorinus  f  A£et.Noergo('mc[un)\oyoi;loquutio  quadatn 
Trirut.  eft  fed potentia  ad  creandum  eft,  confabulas  iis, quibus  fu¬ 

turum  eft  effe. Indicat  pr^terea  vox  Verbi  diuina:  pro¬ 
ductionis  admirabilem  modum  ,  vt  Patres  Ephefini 
Concilij  egregie  docaenmt.Coexiflere(inquiut)fem- 
per,eft  co&ternum  effe  Patri filium  (plendor  tibi  denunciat , 
tmpaffibilitatem  natiuitatis  illius  offendat  Verbum  ,  con - 
fubffantialuatem  nomen filij pandat.  Denique  indicare 
voluit  Apoftolus  Verbum  effe  veluti  legatum,  nun¬ 
tium  ,  atque  interpretem  diuinae  voluntatis  ad  nos 
propterea  milium  ,  vt  Dei  legem  promulgaret  St 
Euangelium  conderet.  D 

L  X 1 1.  Addit, de  Verbo  vita  ,  quali  dicat, Verbum  hoc  efte 

viuens ,  vitam  autem,  vt  ait  OEcumenius,  non  eam 
intelligi t,  qua  temporis  interuallo  menfuretnr,fed  qua  ex 
fefie  fubfeflat ,  efi  apud  Patrem  fiemper  fit  confient  iens  cum 
iis,  qua  in  Euangelio  fuo  dixit,  nam  eft  illic :  Et  Verbum 
(inquit)  erat  apud  Deum,  eft  Deus  erat  Verbum.  Quo- 
g  lib.  x.  de  circa  Hilarius  S  ,viuens,a\t,non  mortuus  natus  eft, quin 
Tnnit.  potius  Verbum  diuinum  fons  eft  vitae ,  de  quo ,  in- 
h  Pfal.15  •&  rerpretc  Theodoreto  ,  loquitur  Dauid  h:^ipudte  eft 
ibi  Theod.  jrgns  in  lumine  tuo  videbimus  lumen. yjpud  re(ait 

Theodoretus)e/?  Verbum  sternum  fons  vita, eft  in  lumi¬ 
ne  Spiritus  fancli  lumen  vnigeniti  tui  cerne  mus. Et  idcir¬ 
co  omnia  dicuntur  in  illo  habere  vitam,  vt  Ambro- 
i  in  Pf.36.  fius  ',8t  Auguftinus  k  explicant, qui  alibi  Sapientia 
k  lib.  1.  de  jjej,  (inquit)  fecundum  artem  continet  omnia,  terram  vi-  E 
Genadlit.  .  des, calumfolem, lunam, funt  iffa  in  artefed  foris  corpora 
1  aTra£t.i.in  funt, in  arte  vita  funt.  Alio  m  vero  loco  -.Propterea  (ait 
Ioan.  Ioannes)  quod  fitf Ium  eft  in  ipfo  vita  erat, omnia  quafit- 

m  Dial.  65.  £/4  fiunt,eft  vitam  non  habent, in  ipfo  Verbo  Dei  vita  funt, 
m  ^4  non funt.  Quod  ipfum  lenfiffe  videtur 

n  AuCtor  n  homiliarum  ex  diuerfis ,  quae  tribuuntur 

Origeni.  Calum (ait) eft  terra,  abyjfus,  eft  quacumque  in 
eis  funt, in  Verbo  viuunt,eft  vita  funt, eft  aternaliter  fub- 
fi fiunt, &  qua  nobis  omni  motu  vitali  carere  videntur,  in 
Verbo  viuut .Km(i\s:Omnia,qua  per  Verbum  facfa  funt, 
Bened.Iuflinian.in  Epift.  B.  Ioan. 


29 


in  ipfo  vitaliter ,  er  vttiformiter,  eft-  caufaliter fubfiflunt. 

Sic  etiam  Beda  * :  Quod  factum  eft  in  tempore  fuse  a  Ioan.i, 
vinum,  fine  vita  carens  apparuit, omne  hoc  in  Jpiritali  fit- 
cloris  atlione  quafi femper  vixerat, &  viuit. 

Poliis  etiam  dicere  Verbum  vitae  appellari, quod  LXIIJ. 
vitam  quodammodo  largiatur  ,  dum  omnia  fouer, 
coferuat,5t  vegerar.Ita  CyriIJus  b.  Qtioniam(i nquit)  b  Ioan.i. 
creatura  nullam  durandi  virtutem  in  fe  per  naturam  ha¬ 
bet, fed filius  Dei  cunelis  quafi  commixtus  vita  eoru  fit, eft 
in  propria  natura  coditione  coferuat, idcirco  clamat  Euan - 
gelifla-.quodf alium  eft  in  ipfo  vita  er  at, no  foliim(inquit) 
per  ipfum  facta  funt  vniuerfa ,  fed  quacumque  fatla  funt 
Dei  filius, principium,^  fub fi  flentia  omnium  tam  v  ift bi¬ 
lium,  quam  inuiftbilium  in  ipfts  vita  erat.  Vel  certe  vita 
dicitur  Verbum  ,  quia  in  ipfo  omnia  conftant ,  lic 
Ambrofiusc.  Quod  facium  e/?(inq.uit)*«  ipfo  vita  erat,  c  lib.i.  he- 
quia  in  ipfo  conftant  omnia.  Quod  etiam  Chrylofto-  xam.c.4. 
mus,  8t  Theophyla&us  d  fignificant ,  quamquam  d  Ioan.i. 
fortaffe  de  viueritibus  tantummodo  loquitur  Ioan¬ 
nes  ,  quibus  Verbum  viram  impertit,  St  conleruar. 

Mihi  vero  facile  perfuaferirq  ,  voluifle  Ioannem  ad 
verba  Chrifti  alludere,quae  ipfe  in  Euagclioe  recitat,  c  cap.i4-<f. 
Ego  fum  via,&  veritas, &  vita ;  quali  dicat,de  Verbo 
vitae, qui  fe  vitam  appellauit, quique  alibi f  dixit.  Ego  f  Ioan.ro. 
veni,  vt  vitam  habeant, &  abudantius  habeant-, vt  vide-  IO' 
licet  in  hoc  mundo  vitam  habeant  gratiae,  in  altero 
abundantius  vitam  gloriae  licChryfoftomus.Theo- 
phyla&us,  Euthynuus,  Auguftinus,  Beda  S,  &alij.  g  Ioan.io. 
Vel  ex  fentenria  Cyrilli  h,  vt  non  folum  habeat  gra-  b  Ioan.io. 
tiam,  fed  multiplicem  caeleftium  bonorum  affluen¬ 
tiam  ,  vel  abundantius  habeant  ob  refurre&ionis 
gloriam, quam  foli  iufti  adipifcenrur.  Sed  quoniam 
Graece  dixit  hoceft,  abundanter,  lignificat, 

vt  ego  arbitror,  vitam  validam,  ac  probe  confiften- 
tem,quam  paulo  1  poft  vitam  appellat  aeternam, £>  i  vcrf.i8. 
vitam{inqnit)aternam do  eis. Ita  apud  Ioannem dixit  k  cap. 6. 69, 
Petrus  -.Domine, ad  que  ibimuslverba  vita  ater  na  habes. 

Et  Chriftus  ipfe  Marthaalloques  1  dixit.  Ego  fum  re-  1  Ioan.i  1. 
furre£Ho,&  vita,  hoc  eft,au£tor  refurre£tionis,&  vit^.  1 1- 

Quod  fi  libeat  vitam  accipere ,  qua  Verbum  ip-  L  XI V. 
fum  viuit,  vt  Verbum  virae  idem  fit ,  quod  Veibum 
viuens ;  eft  plane  Verbum, vt  dixi, vira  diuina, idque 
fuapte  natura, St,  vt  aiunt,  per  efflendam,  quomod  o 
eft  lapientia,  iuftitia,  8t  fan<ftitas;quippe  Deus  fini:- 
lis, atque  xqualis  eft  Patri  viues  immortali  vita, quae 
deficere  nulla  ratione  queat,  vt  merito  dicatur  ab 
Apoftolo  m folus  habere  immortalitatem.  Sin  aute  ma-  m  1.  ad  Ti - 
lis  vitae  audtorem  interpretari  Verbum, non  aliter  ac 
Pater  vitam  omnibus  viuentibus  largitur,  vc  iure 
optimo  dixerit  Apoftolus  n:Inipfoviuimus,mouemur,  n  A€t  17 
&  fumus  ;  8t  praeterea  iuftis  vitam  gratiae ,  St  gloriae  i8, 
impertit  i  ac  propterea  diuina  lapientia  apud  Salo¬ 
monem  0  loquitur  in  haec  vctbz-.Beatus  homo, qui  au-  o  Prou.  8. 
dit  me,  qui  vigilat  ad  fores  meas  quotidie,  &  obferuat  ad  5  *• 
poftes  oflij  mei, qui  me  inuenerit,  inttemet  vjtam,&  hau¬ 
riet  falutem  a  Domino.  Ait  iraque  Ioannes  le  vna  cum 
caeteris  Apoftolis, 8t  oculis  fpedaffle.St  contre&affle 
manibus  hoc  Verbum  vitae,  non  quidem  in  fe  ipfo, 
fed  noftra  mortalitare  circundatum,  quia,  vt  ipfe  in 
Euangelio  dixit :  Verbum  caro  facium  eft ,  &  habitauit 
in  nobis. 

1.  Et  vita  manife  flata  eft,&  vidimus,  &  te  flamur,  eft 
annunciamus  vobis  vitam  aternam,  qua  erat  apud 
Patrem,  eft  apparuit  nobis. 

Si  ad  ipfum  Verbum  referas, redte  ait  vicani  fuifle  E 
manifeftatam  ,  Verbum  enim  caro  fa&um  fefe  fpe- 
dandum  mortalibus  praebuit, St  qui  vt  eft  in  le  ipfo, 
fuaque  diuina  natura  corporeis  oculis  cerni  ne¬ 
quaquam  poteft,  fele  afpe6babilem,  ac  tra&abilem 
exhibuit,  fic  olim  dixerat  Baruch  P  :  Poft  hac  p  cap.;  ;? 
in  terris  vifus  eft ,  eft  cum  hominibus  eonuerfatus  e  fi. 

c  3  Si 


30  Epiiil.B.  Ioan. 


Si  devita  accipias  quam  Chriftus  atrulu  in  mun-  A 
dum,  verd  vita  gratiae  cacpic  omnibus  palam  fieri, 
cura  omnes  ad  hanc  vitam  prouocantur,  omnibuf- 
•  Matth.  que  proponitur  Euangelium;fic  enim  ait  Chriftus  a: 
vlt.  19.  Docete  omnes  gentes  bapti"fantes  eos  in  nomine  T atris,  & 

FitijjCfr  Spiritus  fivtcli.  Prior  tamen  explanatio  magis 
videtur  ad  mentem  Apoftoli, quam  his  verbis  expli- 
b  TraflM.in  eat  Auguftinus  b:Et  ipfa  vita  manifestata  eft,  Chriftus 
hanc  epift.  ergo  Verbum  vita,  &  vnde  manifeftata  eft  ?  erat  enim  ab 
initio  ,fed  non  erat  manifeftata  hominibus.  Manifeftata 
autem  erat  Angelis  videntibus ,  &  tanquam  pane  ftto  ci - 
c  K77.it.  bantibusfed  quid  ait  Scriptura  c?pane  Angelorum  man- 
ducauit  homo.  Ergo  manifeftata  eft  ipfa  vita  in  carne ,quia 
in  manifeftatione  poftta  eft,vt  res, qua  folo  corde  videri  po- 
teft,  videretur  &  oculis,  vt  corda  fanaret  •,  folo  enim  corde 
videtur  V trbutfaro  autem  &  oculis  corporalibus  videtur.  ] 
Erat  vnde  videremus  carne,  fed  no  erat  vnde  videremus 
Verbum,  f  alium  eft  Verbum  caro, qua  videre  poffemus,vt 
fanaretur  in  nobis, vnde  Verbu  videremus.  De  illa  igitur 
vita  fe  loqui  loannes  ait, quae  inter  mortales  vifa  eft, 
quaeque  fe  ipfa  fua  luce  patefecit.  Qui  rurfuscum 
apparuerit,ele6tis  fuis  gloriae  immortalitate  tribuet, 
il  ad  Colof  ita  enim  loquitur  Paulus  d.  Cum  ChriSdus  apparuerit 
3-4-  vita  veHra,tunc  &  vos  apparebitis  cum  ipfo  ingloria. 

1 1.  Idcirco  fubdit  :Et  vidimus /3-  tegamur, &  annucia- 

mus  vobis.Non  inanes(inquit)gentilium  fabulas,aut 
obfcuras,  &  incertas  narrationes,  led  re  veriflimam, 
certiffimamque  proponimus  vobis,  quam  vidimus 
ipfi;&  propnj  fanguinis, vitaeque  effufione  teftamur. 
Non  quoniam  Graece  dixit  loannes  /xapTupa^e*-,  pu- 
•tauit  Auguftinus  allufifte  Apoftolum  ad  Martyres.  ( 
Vidimus  (inquit)  &  teftes  fumus,  vidimus,  &  Martyres 
fumus-,te(hmonium  enim  dicendo  ex  eo, quod  viderunt,  & 
teftimonium  dicendo  ex  eo,quod  audierunt  ab  his,  qui  vi¬ 
derunt  ,  cum,  di ff> liceret  ipfum  teftimonium  hominibus, 
aduersus  quos  dicebatur ,  paffi  funt  omnia ,  qua  pafft  funt 
Martyres 3  teftes  Dei  pafft  funt ,  Deus  teftes  habere  voluit 
homincs,vt  ■&  homines  habeant  teftem  Deum.  Viderunt 
igitur  Apoftoli  vitam,  idcirco  autem  viderunt,  quia 
manifeftata  eft  ,  &feipfam  propria  luce  patefecit. 

A  cute  autem  Auguftinus  ad  hanc  vitae  declaratio- 
c  Pf.  1  %.<s.  nem  explicadam  interpretatur  verba  illa  Bauidis  e : 

In  file  pofuit  tabernaculum  fuum,  &  ipfe  tamquam  fpon- 
fus  procedens  de  thalamo  fuo.Vbi(\ncpx\t)viderutiinma- 
nifeftatione\quid  eft  in  manifeftatiorte\in  file, id  eft ,  in  hae 
luce.  Vnde  autem  potuit  videri  in  file, qui  fecit  filem,  nift  [ 
quia  in  file  pofuit  tabernaculum  fuum ,  er  ipfe  tanquam 
fponfus  procedens  de  thalamo  fuo ,  exultauit  vt  gigas  ad 
currendam  viam  ?  Ille  ante  filem, qui  fecit  filem, ille  ante 
luciferum,  ante  omniafydera ,  ante  omnes  Angelos  verus 
Creator,  quia  omniaper  ipfum  fatla  funt,  &  fine  ipfo  fa¬ 
cium  eft  nihil, vt  videretur  oculis  carneis, qui  filem  videt \ 
ipfum  tabernaculum  fuu  in  file  pofuit,  id  eft, carnem  fuam 
in  manifeftatione  huius  lucis  oftendit,&  illius  fponfit hala¬ 
mus fuit  vtertts  Virginis, quia  in  illo  vt  ero  virginali  coiun- 
ftifunt  duo,fpofus,ef  fpofafponfus  Verbumfir  fiofa  caro. 

III,  Hoc  ipfum  indicalfe  videtur  Lucas  f,  cumloan- 
F  cap.3.;.  nem  Chrifti  praecurforem  condonantem  inducit:£f 
videbit  omnis  caro  falutare  Dei.  Quo,  loco  alludit  ad 
g  cap.40.j-  ifaiae  S  verba :Et  reuelabiturifixt) gloria  Domini, &  vide¬ 
bit  omnis  caro  pariter, quod  os  Domini  loquutum  eft,  Se¬ 
ptuaginta  enim  quos  fequitur  Euangclifta,  de  diui- 
no  Verbo  locum  interpretantur ,  atque  ita  falutare 
Dei  tranftulerunt.Loqui  enim  Prophetam  de  Chri- 
fto  venturo  reteres  ferme  omnes  Patres  affirmant, 
h  lib,  5».  de  Eufebius  h  certe  :  loannes  (inquit)  praparabat  eos,  qui 
uaii  °el^cle"  vfuri  erat  gloria  Domini,  &  quod  vocatur  falutare  Dei, 
mouft.j.  qu°d  quidem  nihil  aliud  eft, quam  Christus.  Eodemque 

i  lib.  j.c.p.  m°do  Irenxus  ':Vnus  igitur(z.k)& idem  Deus  eft  Pa¬ 
ter  Domini  nostri, qui  &  pracurfire  per  Prophetas  miffit- 
rumfi  promiftt,fir  falutare  fuu, id  eft,  Verbu  fuum  vift bi¬ 


le  effecit  omni  feri  carni  incarnatum,  &  ipfum, vt  in  om¬ 
nibus  manifeftus  fieret  rex  eorum.  Ambrofius  a  j  Videbit  a  ad  Rom.j, 
omnis  caro  falutare  Dei,  id  eft,  videbit  omnis  homoChri- 
ftum  Dei.  Gregoriusbautem:O7wn>(ipquit)c4r0««:«-  b  Hom.t0 
pitur  omnis  homo,  falutare  Dei  videlicet  Chriftum.  Sed  in  Luang. ' 
hoc  intereft,quod  Eufebius,lrenaeus,  &  Ambrofius 
hoc  fimpliciter  referunt  ad  Chrifti  aduentum.  Gre- 
gorius  vero  de  extremo  aduentu  explicat :  Salutare 
Dei  (inquit)  videlicet  Chriftum  in  hac  vita  omnis  homo 
videre  non  potuit, vbi  ergo  in  hac  finientia  Propheta  pro¬ 
phetia  oculum ,  nift  ad  extremi  iudicij  diem  tetendit  ?  Vbi 
cum  apertis calis ,  ministrantibus  Angelis,  confidentibus 
Apoftolis  in  fede  maieslatis  fua  Chriftus  apparuerit,  om¬ 
nes  hunc  gr  eleEli,  &  reprobi  pariter  videbunt ,  vt  &  iufti 
de  munere  retributionis  fine  fine  gaudeant ,'  &  iniusli  in 
vltione  fupplicij  in  perpetuum  gemant . 

Sed  quamquam  haec  non  improbabiliter  dicun-  I V. 
tur ,  longe  tamen  verdfimilius  eft,  Prophetae ,  &  E- 
uangeliftae  verba  de  prioris  Chrifti  aduecu  accipien¬ 
da  efle.  Tametfi  enim  non  omnis  prorfus  caro, hoc 
eft,  non  omnis  homo  Chriftum  Dominum  videre 
potuit, fadtum  eft  tamen  Verbum  vi  fuae  incarnatio¬ 
nis  per  fele  alpedabile,vt  ab  omnibus  videri  pollet. 

Et  fi  de  fidei  oculis  Euangeliftae,  ac  Propheta:  verba 
accipiantur, potuerunt  vere  dicer e:Vtdebit  omnis  caro 
falutare  Dei.  Quomodo  dixit  Dauid  c  :  Et  adorabunt  c  PF71.11. 
eum  omnes  Reges  terra,  &  omnes  gentes  feruient  ei.  Et 
Ifaias  d : Fluent  ad  eum  omnes  gentes.  Cum  tamen  non  J  cap.i. 
omnes  penitus  Reges  Chriftum  adorent,aut  omnes 
omnino  gentes  ilii  feruiant,  aut  ad  eum  confluant. 

At  loannes  de  fe,caetenfque  Apoftolis  vere  affirmat: 

Et  vidimus, quemadmodum  &  fupra  dixerat, audiui- 
mus, vidimus, oculis  noftris  perff  eximus, &  manus  noftra 
contrcftaucrunt.  Hic  autem  'intuitum  folummodo 
nominat ,  vt  fignificet  certam  ,  &c  minime  dubiam 
cognitionem  3  &  quia  vifus  faepe  ad  omnes  fenfus 
transfertur ,  dum  vifum ,  &  afpe&um  nominat,  ea 
comple&irur  omnia,  qux  paulo  ante  fignificauerat, 
cum  auditum, tadumque  expreflerat. 

Re&£  autem  hoc  loco  ait  vidimus, cum  mox  fub-  y. 

iiciatjgr  teftamur,  &  annuciamus  vobis, vt  quod  fupra 
monui ,  idoneum  fe  teftem  probet ,  qui  de  re  certa, 
atque  explorata, quam  oculis  confpexerat, loquatur, 
vt  enim  ait  Didymus,^«o^  vidit  aliquis, nunciare  pote¬ 
rit  alteri.  Teftantur  autem  Apoftoli, &annuncianc, 
non  folum  quia  certo  cognofcunt  eapqux aliis  prse- 
dicant,fed  etiam  quia  Magiftri  prxeepto,  diuinique 
Numinis  impullu  ea 'Compellebantur  effari,  quae  di- 
uinitus  didicerant.Proptereain  A&isApoftolicis  e  captio. 
Non  poffun:  (in  qu  mfqtu  vidimus,  &  audmimus  non 
loqui.  Et  Paulus  f:  Va  mihi  (ait)  fi  non  euangeliz.auero.  f  i.Cer.?. 
Quippe  vaserat  ele£fcum,vt  Chriftinomen  portaret  l6- 
inter  gentes,  8c  de  illo  dixerat  Spiritus  fandus  S:  g 
Segregate  mihi  Saulum,:&  B amabam  ad  opus,  ad  quod 
elegieos.  Porro  Didymus,vt  fupra  monui, diftinguit. 
hoc  loco  vifionem  ab  infpe&ione,  &  illam  quidem 
ad  humanam  refert  naturam ,  qua:  corporeis  ociilis 
cerni  poterat,  haric  vero  ad  diuinam,  quae  in  illa  la¬ 
tebat.  Ea  igitur  ait  enunciari  pofte,quxOculis  fubii- 
ciuntur  ,  mulca  vero ,  quxperfe&c  inlpeda  menre 
.  percipiuntur,  voce,  atque  oratione  explicari  nequa¬ 
quam  poli e,  dit  per  eruditione  ineffabilem  cognofcuntur. 

No  e»iw(inquir)/»f«  homini  loqui  hac, hoc  efi  impoffibile. 

Nam  proculdubio  quxdam  funt,.  quae  humana  VI. 
oratione  explicari  nequeut,quqque  paffim  euulgan- 
da  no  funt.  Sic  enim  loquitur  Bafilius  h  iChrifii gene-  h  de  huma. 
ratio  propria,  ac  pracipua  diuwitatis  eft, qua  quide fi  lenti  0  Chrifti  ge« 
magis,  ac fide  veneranda ,  quam  diffutatione  aliqua  no-  nerat* 
ftrafeu  curiofitate  veftiganda  eft. Vbi  enim  nec  tempus, ne¬ 
que  auurn  intercedit, neque  ite  modus  intelligitur,tiecfpe- 
clator  adfuit ,  nec  eft,  qui  exponat  ,quo?nodo  mens  aliquid 
imagina 


Expian.  Cap.  I. 


31 


imaginabitur  ?  quomodo  menti*  cogitationibus  lingua  fa¬ 
mulabitur?  Et  eodem  pene  modo  Clemens  a  A  le- 
«l.vStrom.  xandrinus:  Spiritum  quidem  fanrium  poffident , pro  ■ 

no  proc.  ab  fanda  Dei  fer  utatur, hoc  eft,ij,qui  ea  ajfequuntur,qua  la- 
'n^-  tent  m  Prophetis. Sanriis  autem  canes  impertiri  vetantur, 

J-aST  ^onec  canes rnanferint.  Nam  qui  temere  apud  quofuis 
d  cap. ii.  arcana  fidei  myfteria  effundunt,  iis  Gregorius  b  Na- 
c  Him.i.in  zianzenus  fimiles  e(Te  ait ,qui  luto  margaritam,  &  irn- 
£ Rc^breu  auTl  ton^trti^  fonum,& folem  infirmis  oculis, & latle 

a  '  adhuc  v tentibus  folidum  cibum  committunt.  Athanafiusc 

g  lib.  i.  de  vero  alludens  ad  illud  Tobiae  d  -.Sacramentum  Regis 
comp.  cor.  abfeondere  bonum  eft:  My  fler  ium, ah, Regis  calare,  &  vt 
grfj**  Dominus  praripit, non  effe  fancla  porrigenda  canibus,ne- 
Ciuc  Dom.  ^ue  Pr0ltaendas  margaritas  ante  porcos ,  non  enim  fas  efi 
h  lib.i.epift.  myfleria gentibus  prodere.  Multa  denique  in  eamdem 
143-  fententiam  feribunt  Origenes  %  Bafilius  f,  Chrylo- 
i  lib.  3.  ad  ftomus  g>  Ifidorus  h  Pelafiota,  Cyprianus  Hiero- 
C^ium.cap.  nymusk}Auguftinus  i,Leo  Pontifex®, 
k  Matth.7.  Tefiamur(ait)&  annundamu*.  hoc  eft,  vt  fupra  in- 

1  lib.  1.  dc  dicaulmus, primarium  huius  fententiae  verbum.  Vi- 
adul.  coiug.  ^tur  autg  Apoftolus  duobus  hifce  verbis  duo  pro- 
Hom.T  cipua  Chriftianae  religionis  capita  indicare  voluifle, 
Apoc.  quorum  alterum  ea  comple&itur ,  quas  credenda 
m  epift.78.  fiint,alterutnea,quaeadadionem  referuntur.  Et  de 
caP f  priori  quidem  capite  ait,  teffamur, fides  enim  diuina 
V  1 quamuis  nonnifi  a  Deo  intus  in  animum  inftilletur, 
externam  tamen  aliquam  teftificationcm  poftular, 
a  Rom.  10.  fiquidem ,  vt  ait  Paulus  n,  ex  auditu  concipitur,  au- 
»7-  ditus  autem  per  verbum  Dei .  Et  vt  idem  fubiicit,  au¬ 

dire  nemo  poteft  fine pradicante,  hoc  eft,proponete, 
8c  teftificante.  De  pofleriori  vero  ait ,  annuntiamus, 
vtroque  autem  munere  fe  rite,  ac  re&e  perfundum 
fuilfe  affirmat  Paulus, cum  in  adis  Apoftolicis  Afia- 
o  cap.io.i8.  nos  Epifcopos  his  verbis  affatur 0  -.Vos  fritis prima  die, 
qua  ingrejfu*  fum  in  Afia,  qualiter  vobifeuper  omne  tem¬ 
pus  fuerim  feruiens^Dommo  cuomni  humilitate, &  lacry- 
mis,&  tentationibus ,  qua  mihi  acciderunt  ex  infidiis  Iu- 
daorurn ,  quomodo  nihil fubtraxerim  vtilium ,  quominus 
annunciarem  vobis, &  docerem  vos publice,&  per  domos , 
teflificans  ludak ,  atque  Gentilibus  in  Deum  poeniten¬ 
tiam  ,  &  fidem  tn  Dominum  no  sirum  lefum  Chriflum. 
Vbiaperre  diftinguit  ea  ,  quae  enunciauerat,  &  do¬ 
cuerat,  hoc  eft,  vtilia,  quae  ad.gtatiam  ,  &  gloriam 
afTequehd^m;yalerent,ab  iis, quae  teftaretur,quae  vi- 
delic.et  .aid;p,cenitentiam,&  fidem  pertinerent.^ 

VIII.  Ita  hocjhoco  loznzs, qua  vidimus(inquit)tvfiamur, 
vt  videlicet  cxedatis  Verbum  diuinum  humanam  fi- 
bi  adiupxjfre:t]aturam,quam  nos  oculis  vidimus, & 
manibus  noftris  contredauimus,^  annunciamus  vo¬ 
bis  vitam  sternam  qua  erat  apud  Patrem ,  &  apparuit 
nobis ,  lllfi  i  nqui  t  Au  gttftinu  s )  viderut  ipfum  Dominum 
prafent-emin  carne,  &  audierut  verba  ex  ore  Domini ,  & 
nundauerunt  nobis.  Vt  autem  fibi  fidem  conciliet 
Apoftolus  :  Nunciamus  (inquit)  vobis  vitam  suemam, 
quaerat  apud  Patrem, &  apparuit  nobis,  quafi  dicat,vt 
ait  D.idymus  ,  vitam, qua  erat  in  Tatre ,  palam  furiam 
nobis  vidimus.  Vitam  autem  aeternam  ipfum  Dei 
Verbum  intelligit ,  dequo  dixerat;  De  Perbo  vita, 
quod  fuit  ab  initio.  Haec  enim  vita  ,  vt  diximus,  vera 
, :  vita  eft  per  fe  fubfiftens,&  verus  item  audor,  Sc  lar¬ 
gitor  virae.  Videntur  igitur  verba  illa,e<r  vita  manifie- 
e/,  parenthefi  comprehendi.  Quod  verofub- 
dit,e£-  vidimus fupcriosmm  eft  repetitio,  teslamur,  & 
annunciamus, ad  fuperiora  referuturjcum  vero  addir, 
vitam  sternam  qua  erat  apud  Patrem, &  apparuit  nobis, 
explicat  quidnam  fit  Verbum  vitae  de  quo  dixerar. 
Merito  autem  vitam  aeternam  appellat  ob  eas,  quas 
fupra  attulimus ,  rationes  :  Apparuit  ( inquit )  nobis, 
p  cap. 10.  quos  alloquebatur  ChriftuSjCum  apud  Luca  Pdix.it: 

Beati  oculi ,  qui  vident,  qua  vos  videtis,  dico  enim  vobis, 
quod  multi  Propheta Reges  voluerunt  videre, qua  vos 


A  videtis,  &  non  viderunt,  &  audire,  qua  auditis ,  &  non 

audierunt. Nam  vt  ait  Irenaeus  ,caelefti  lumine  per-  a  lib. 4. 
fufi  Chriftum  venturum  expedabant ,  &  videre  cap. 14. 
praeoptabanr;quem  igitur  illi  futurumproftolaban- 
tur,  Apoftoli. profentem  confpexerum. 

3  Qmd  vidimus,  &  audutimu*  annunciamus  vobis,  vt 
<5r  vos  focietatem  habeatis  nobifcum,<&  forietas  no- 
fira  fit  cum  Patre,&  cum  Filio  eius  Jefu  Chri(lo. 

Caufam  explicat,  cur  refletur,  &  annunciet,  quae  I. 
viderat,  Sc  audierat,  vt  videlicet  qui  audierint, eiuf- 
dem  fint  fidei ,  gratiaeque  participes,  itaque  ait  Au- 
guftinus ;  Illi  viderunt, nos  non  vidimus ,  &  tamen  focij 
fumus,  quia  fidem  communem  tenemus.  Ambigi  autem 
poteft, Apoftoline, qui  viderunr,  &  audierunt, ob  id 
"  nobis  praeferendi  fint,  qui  cum  non  viderimus,  ne¬ 
que  audiuerimus  Chriftum,  iis  tamen  fidem  adiun- 
gimus  ,  qua:  de  illo  nobis  ab  Apoftolis  propofita 
funt  credenda.  Nam  apud  Lucam  ,  vt  modo  dixi, 
beati  prodicantur  Apoftoli,quia  viderunt,  &  audie¬ 
runt.  Apud  Ioannem  autem  dixit  Dominus  -.Beati 
qui  non  viderunt,  &  crediderunt.  Et  videri  poflent  hae 
duae  fcnrentiae  inter  fe  aliquo  padto  pugnare,  nam  fi 
Propheta  illi, &  Reges,&c  vt  ait  Matthaeus  b,iufii,in£e-  b  cap.ij. 
riores  cenfentur  Apoftolis,  qui  viderunt ,  deaudie-  l6- 
runt,quae  illi  videre,&  audire  cupierunt  j  quomodo 
vere  beati,  Sc  quidem  pro  Apoftolis,  qui  Chriftum 
videre  profentem, prodicantur  ij,qui  non  viderunt, 

&  ctediderunt?Prophero  autem  vtique  crediderut, 
alioqui  enim,  vt  Irenaeus  « ,  Sc  Chryfoftomus  4  mo-  c  lib.  4. 

C  nent ,  non  potuiflenc  id  optare,  quod  nulla  ratione  ja 

cognofcerent.  Ex  verbis  igitur  Chrifti  apudloan- 
nem  beatiores  Apoftolis  cenfendi  effent.  Sed  facile 
expedietur  qu?ftio,fiquid  vtrobiquefpe&aritChri- 
ftus,  diligentius  infpiciatur.  Apud  Matthaum  igi¬ 
tur^  Lucam  Apoftoios  Prophetis  prodicat  beatio- 
res,quia  cum  vtique  crediderint, illi  tamen  quae  cre¬ 
debant, videre,  &  audire  t  antum  cupiebant,  hi  vero 
&  viderunt, &  audierunt.  Er  erat  merico  in  beatitu- 
dine  ponendum  filium  Dei  tamdtu  optatum,  atque 
expedlatum  ad  hominum  falurem  procurandam  in 
primis  neceffarium  profentem  cernere  ,  &  loquen- 
tem,  &:  docentem  audire.  Nam  &  ob  id  Simeon  fe 
quodammodo  beatum  agnouic .  quod  cum  Chii 
ftum  liberatorem  vna  cum  caetens  Iudaeis  auidiffi- 
D  me  expeteret, eum  aliquando  tandem  iri  vlnas  acce- 
piftet,  itaque  Deum  laudans  dixiv.Nunc  dimittis  fer- 
uum  tuum  ,  Domine  ,  fecundum  verbum  tuum  in  pace, 
quia  viderunt  oculi  mei  falutare  tuum. 

Neque  vero  Hieronymo, &  Chryfoftomo  peni-  I X. 
tus  aftentior,qui  oculos, aurefquc  menrisa  Chrifto 
beari  autumant, cum  Prophdtis  Apoftoios  profert, 
tametfi  enim  libens  fateor ,  non  potuifle  Pharjfaeo- 
rum  oculos, aut  aures  beari, eriamfi  eadc,quge  Apo- 
ftoli  &  audirent ,  Sc  viderent ,  non  poftlim  tamen 
dubitare  de  corporeis  oculiyi  auribufque  Chriftum 
loqui.  Nam  fi  de  folis  menti«  oculis,  atque  auribu$ 
ageret, non  poflent  excludi  Prophero,qui  iis  oculis, 

&  auribusnon  videre, &  audire  cupierunr,fed  plane 
viderunr,&  audierunt  Chriftum, qui  olim  aliquan- 
E  do  venturus  expeaftabatur.Nam  de  vno^  Abrahamo 

dixit  Chriftus  e; Abraha  Pater vefier  exultauit,vt  vi-  e  I°an  S' 
deret  diem  meum ,  vidit  & gamfus  eft.  Nec  dubium  eft 
voluifle  Chriftum  Apoftoios  Prophetis  anteferre, 
quod  qu$  Prophetae  futura  crediderant,ifti  profen- 
tia  viderunt,  qua:  illi  a  longe,  ifti  cominus ;  qua: 
illi  obfcure,ac  mente  folum,ifti  perfpicue,&  corpo¬ 
reis  oculis  confpexiffent, ac  manibus  contredtaffenr. 

Quam  foelicitatem  agnofeit  hoc  loco  Ioanes,&  Pe¬ 
trus  f,cuius  haec  funt  \etbz:Et  hanc  vocem  nos  audiui-  f  epift.x.c.i, 
mus  de  coelo  allatam,  cum  ejfemus  cu  ipfo  in  monte  fanrio .  1  s  - 
c  4  Aliquid 


3* 


A  liquid  igitur  praeter  fidem  in  Apoftolis  praedicat; 
quo  Prophetis  beatiores  cenfeantur. 

1 1 L  Cum  autem  apud  Ioannem  ait  Chriftus:2?e<«i,^«> 
non  videritt,  &  crediderunt, fidei  praeftatiam,atque  ex- 
celletiam  declarat,  Thomae  interim  fidei  tarditatem 
perftringens ,  qui  fidem  oculorum  afpedu  ,  &  ma¬ 
nuum  contadhi  metiens  fe  negauerat  crediturum, 
nifi  Chrifti  vulnera  oculis  cerneret,&  manibus  con- 
a  fcrm.i.dc  tredaret.  Quocirca  vere  dixit  Leo  *  Pontifex  \Ma- 
aicenfion.  gnarum  hic  vigor  efi  mentium ,  gr  valde  fidelium  lumen 
Dora.c.  i.  ejj.  animarum  incunclanter  credere  ,  qua,  corporeo  non  vi¬ 
dentur  intuitu ,  &  ibi  figere  defiderium ,  quo  nequeas  in¬ 
ferre  consfedum.  Vnde  &  illi  viro ,  qui  de  refurredione 
Chrifti  videbatur  ambigere  ,nifi  in  ipfius  carne  vestigia 
paffionis  &  vifu  explorajfet ,  &  tadu :  Quia  vidifti  me 
(i inquit  Dominus )  credidisti  •,  beati,  qui  non  viderunt,  & 
b  Hom.  8*.  crediderunt.  Et  Chryfoftomus  b; Hoc  enim  fidei  efi  ac¬ 
ia  loan.  cipere,  qua  non  videntur.  Er  Auguftinus :  Quid  efi  (in¬ 
quit)  fides?  credere  quod  non  vides.  Et  in  hunc  locum: 
T)ominns(inqnil)confolans  nos,qui  ipfum  iarnin  coelo  fe- 
dentem  manu  contredare  non  pojfumusfed  fide  cot  ingere, 
ait  illi-, quia  vidisti, credidifhfieati,  qui  non  viderunt,& 
credunt, nos  defcripti  fimus  ^urs  defignati  fumeis. 

IV.  Teftari  igitur  aitloannes,  &  annunciare  fe,  qua: 
audierat,  &  viderat :  vt  &  vos(inqmz)focietate  habea¬ 
tis  nobifeum.  Graece  kcivuvIclv,  vt  eamdem  ( inquit  Di- 
dymas'quam  nos  de  Deo  fententiam  habeatis-, hoc  enim 
proprie  fignificat  kmvww'*,yc  videlicet  fides  noftra  fit 
vobis  etiam  communis.Ita  breuiter  indicat  vim  mu¬ 
neris  Apoftolici,  quae  in  eo  pofita  eft,  vt  quae  illi  di- 
uinitus  perceperant, quantum  in  ipfis  efler,  aliis  im- 
pertirent.Quamobrem  Paulus  fidenter  apud  Agrip- 

c  A&.x6.  pam  Regem  condonatur  c.  Opto(z\t.)apud  Deurn,& 
in  modico, &  in  magno  no  tantum  te,  fed  etiam  omnes, qui 
audiunt  hodie  fieri  tales, qualis  &  ego  fum  exceptis  vincu- 
d  Sap.y.  i  j  .lis  his. Et  Salomon  d;Quam  fine  fidione  ( i  n  qu  it)  didici, 
fine  inuidia  communico, & honestatem  illius  no  abfcondo. 
Rede  autem  dicit ,  vt  focietatem  habeatis  nobifeum, 
cum  fit  in  primis  neceflarium  fidei ,  ac  dodrina:  fo- 
cietate  cum  Apoftolis  coniungfivera  enim  fides  efle 
no  poteft,qus  non  fit  Catholica,Apoftolica,&  Ro- 
e iib.de pre-  mana,  quod  egregie  docuit  Tertullianus  e'.Si  potes 
Icrip.c.jtf,  (inquit)»«  Afiam  tedere, habes  Ephefum.fi autem  Italia 
adeaces, habes  Romam,  vnde  nobis  quoque  auctoritas pra- 
flo  eft  -,  flatu  faelix  Ecclcfia,  cuu  totam  doctrinam  apostoli 
cu  fanguine  fuo  profuderur,vbi  Petrus  pajfioni  Dominica 
adaquatur, vbi  Paulus  lodnis  exitu  coronatur, vbi  Apofto- 
lus  Io  annes  pofie  aquam  in  oleum  igneum  demerfus  nihil 
pajfus  eft,  in  infula  relegatur, videamus  quid  dixerit, quid 
docuerit  iquid  cuAphricanis  quoque  Ecclefiis  'conteffcrarit. 

V.  Er  alio  loco  f  :  Videamus  quod  lac  d  Paulo  Corinthi] 
f  lib.4.  con.  hauferint,  ad  quam  regula  Galata fint  recorretti,  quid  le- 
Marcion.  gAnt  pbtlippefes,  Thejfalonicenfes,Ephefij,quid  etiam  Ro¬ 
mani  de  proximo  fonent, quibus  Euangelia  &  Petru  ,  & 
Paulus  fanguine  quoque  fluo  fignatu  reliquerunt, habemus 

g  lib.de  vni.  &  loannls  alumnas  Ecclefias. Et  Cyprianus  l-.Quifiquis 
i  cclef.  A[)  Ecclefia  fegregatus  adultera  iiigii  ur, a  promi/fis  Ecckfia 

feparatur ,  nec  pertieniet  ad  Chrifti pramia ,  qui  reliquerit 
Ecckfia  Chrifti, alienus  efi,prophanus  eft,hoftis  efi ,  habere 
iam  non  pote  fi  Deu  Patrem, qui  Ecclefiam  non  habet  ma¬ 
trem. Si  potuit  euadere  quifquam ,qui  extra  arca  Noefuit, 
&  qui  extra  Ecclefid foris  fuerit, euadit, monet  Dominus, 
&  dicit :  Qui  non  efi  nucum ,  aduersus  me  eft,  &  qui  non 
mecnm  colligit,  (pargit ;  qui  pacem  ChriFli,  &  concordiam 
rumpit, aduersus  Chriftu facit,  qui  alibi  pr ater  Ecclefiam 
colligit, Chrifti  Ecclefiam  fpargit.  Et  aliquato  poft :  Cum 
Deo  manere  no  po(funt,quia  ejfe  in  Ecclefia  Dei  vnanirnes 
voluerat .. Ardeam  licet  flammis, &  ignibus  traditi  ,vel  ob- 
iech  -beftiis  animas  fuas  ponat, non  erit  illa  fi  dei  corona,  fed 
poena  perfidia, nec  religio (a  virtutis  exitus  gloriofus, fed  de - 
j ferationis  interitus ,  occidi  talis  potefi,  coronari  non  potefi. 


Epift.  L  B.  loan. 


A  Denique :  Recedendum  eft  (iit)  a  delinquentibus,  vel  imo 
fugiendum, ne  du  quis  male  ambulantibus  iungitur,&  per 
itinera  erroris ,  &  criminis  graditur ,  d  via  veri  itineris 
exerrans  pari  crimine  &  ipfc  teneatur.  Deus  vnus  eft,& 
Chrifius  vtius.or  vna  Ecclefia  eius ,  &  fides  vna,  &  plebs 
W  folidam  corporis  vnitatem  concordia  glutino  copulata. 
Scindi  vnitas  non  potefi,  nec  corpus  vnurn  diflidio  compa¬ 
ginis  feparari  diuulfis  laceratione  vifceribus  in  fiufta 
difccrpi,  quicqnid  k  matrice  difceffentfifeorfum  viucre,  & 
fpirare  non  poterit  fubslantiam  (alutis  amittit. 

Itaque  retinenda  eft  focietas ,  &  coniun&io  cum 
Catholica,  &  Apoftolica  Ecclefia, quam  cSftantifli- 
me  omnes  prouinciae  retinuerunt,  vt  egregie  docuit 
Irenaius  a.  Mox  autem  Ioannes  explicat ,  quorfum 
ha:c  focietas  referatur:£/  focietas  (inquit)  noftra  fit  cum 
Patre, &  Cum  Filio  eius  Iefu  Chriflo. Hunc  enim  finem 
^  haec  Apoftolica  focietas  Ipedat,  vt  fide,  &  duritate 
cu  Deo  coiungamur,neque  enim  Apoftoli  fua  caufa 
laborabat, aut  vtilitatem  propriam  quaerebar,  (ed,vt 
ait  Paulus  , pro  Deo  legatione  f\ ungebantur,  vt  quam 
plurimos  Deo  aggregaret, ac  perduceret  ad  falutem. 
Ita  loquitur  alicubi  Apoftolus  c  :Siue  aute  tribulamur 
pro  vefira  exhortatione,^ falute,fiue  confolamur pro  ve - 
ftra  confolatione, fiue  exhortamur  pro  vefira  exhortatione, 
&  falute,qua  operatur  tolerantiam  earumdempaffionum , 
quas  &  nos  patimur. Hoc  quippe  Apoftolicoru  viroru 
propriueft,  quod  fuo  exeplo  alibi  docuit  Paulus  d; 
Ego  aute  libetijfime  impeda.cj'  fuperimpedar  ipfe  pro  ani¬ 
mabas  veftris, licet  plus  vos  diliges  minus  diligar.  &  pau¬ 
lo  ante  dixerat  c:No  enim  quaro  qua  vefira  funtfedvos. 
C  Permirum  autem  videri  poffit ,  cur  pratermiflb 
Spiritu  fando  Patrem, ac  Filium  dumtaxat  nominet: 
an  duabus  perfonis  exprefiIs,Spiritus  Iandus,id  eft, 
vtriufque  nexus  inrelligitur  ?  Sane  cum  a&io  expri¬ 
mitur,  quae  ad  res  creatas  pertinet,  etia  fi  vna  perfo- 
na  diurna  nominetur,  tota  necelfario  Trinitas  indi¬ 
catur;  quod  multo  magis  dicendum  videtur,!!  dux 
cxprimantur,vr  hoc  loco, cum  de  coniundioneagi- 
tur,  quae  vi  gratiae,  &  charitatis  fit  cum  Deo.  fpedat 
enim  haec  vnio  totam  Trinitatem,  a  qua  gratia,  & 
charitas  manat.  Sic  apud  Ioannem  dixit  Chriftus  f: 
Si  quis  dilegit  meferrnone  meum  feruabit,&  Hater  meus 
diliget  eum,  &  ad  eu  veniemus, &  manfionem  apud  eum 
faciemus.  Vbi  Patrem  ac  Filium  tantum  nominarim 
p)  appellat,  cum  tamen  fiue  de  aduentu  gratiae,  vt  Au¬ 
guftinus, Chryfoftomus,Cyrillus, Theodorus  Mop- 
fueftenus,Theodorus  Heracleotes,  Leontius,  Bcda, 
TheophyladuSjEuthymius  docent;fiue,  vt  alij  ma- 
lunt,de  ipfo  aduentu  gloriae  loquatur,  Spiritus  fan¬ 
dus  excludi  non  queat.  Itaque  de  hoc  Dei  ad  nos 
aduentu  ita  feribit  Auguftinus  g:  Facit  Spiritus  fan- 
Slus  cum  'patre ,  &  Filio  in  fanclis  mafionem  intus  vtique 
tamquam  in  templo  fuo  Deus  Trinitas ,  Pater ,  Filius,  & 
Spiritus  fandus  veniunt  ad  nos ,  dum  venimus  ad  eos,ve- 
niunt  fubueniendo, venimus  obediendo, veniunt  illuminan¬ 
do,  venimus  intuendo, veniunt  implendo,venimus  capien¬ 
do, vt  fit  nobis  eorum  non  extraria  vifiofed  interna, &  in 
nobis  torum  non  tranfitoria  manfiofed  aterna. 

E  Nec  multo  aliter  Fulgentius  h  :Non  efficitur  abfens 
localiter  Deus, cum  iufte  relinquit  impium, neque  locopra- 
fens  efficitur,  citm  mifericorditer  vifitat  que  fecerit  digriu. 
Et  aliquanto  poft  •.Veniunt ,, atque  abeunt  proprio, at  que 
incoprehenfibili  modo  Pater,&  Filius, &  Spiritus  fandus. 
Neque  tamen  localiter  aut  Pater, aut  Filius  monetur,  aut 
Spiritus  fandus-, nouerunt  fic  venire, atque  abire, vt  neque 
ad  locum  localiter  veniat,  neque  de  loco  localiter  difcedat: 
hic  aduentus  P atris, &  Filij,&  Spiritus  fandi  non  mobi¬ 
litatem  ,  fed  pietatem  Dei  venientis  oslendit.  Hanc  igi¬ 
tur  focietatem  cu  Deo  trino,  &  vno  optat  Ioannes, 
quam  expreflo  Patris, &Tilij  nomine  indicat, fequu- 
tusMagiftrum  fuutn  Chriftum,qui  eodem  modo  de 


VI. 


a  lib.j.c.j. 


b  i.Cor.j. 
10. 

c  t.Cor.i. 


d  a-Cor.n. 


e  vorf.i4, 
VII. 


f  cap.14.t3 


g  Tra&.76, 
in  loan. 


VIII. 

h  lib.z.ad 
Trafim. 


a  lith  ».<Je 
Spii.fan.c-3- 


b  A<5fc.  io. 

j8. 


IX. 


I. 


«cap.  16.14 


II. 

i  Rom,  1 5 
e  cap.  i. 


Explan,  Cap.  I.  33 


«a  Ioqutttus  erat,  non  exclufo  tamen  Spiritu  fandbo,  A 
qui  a  Patre,  ac  Filio  in  actionibus,  quae  dicuntur  ad 
extra  non  feparatur;  ii  prsefertim  Ambroiij  a  fenten- 
tia  probanda  fit,qui  vel  vnica  Trinitatis  peiTona  in¬ 
dicata  totam  figipficari  Trinitatem  non  dubidit.fic 
enim  fcribit:Si  Chriflurn  (ait)  er  dicas  Deum  Patrem, a 
quo  vnilus ejl  Filius, &  ipfurn,qui  vnclus  efl,Fihu,&  Spi- 
ruufanclum,quo  vnilus  efl,defignafli  fcriptum  b  eft  enim: 
Hunc  lefupn  a  Naz.areth,que  vnxit  Deus  Spiritu  fanclo-, 

Cir  fi  Patrem  dicas ,  &  Filium  eius ,  ef  Spiritum  oris  eius' 
pariter  indicafli  fi tamen  id  etiam  corde  comprehendas, & 
fi  Spiritum  dic<u,&  Deum  Patrem,  d  quo  procedit  Spiri- 
tus,&  Filium, tua  Fili j  quoque  efl Spiritus,  nuncupafli. 

QuodprofeCtb  apudeos  ,  qui  vera  Trinitatis  no¬ 
tione  imbuti  funtjVeriflime  affirmatur , atque  idcir-  B 
co  Apoftolus  duas  tantum  perfonas  nominat,  quo¬ 
niam  ad  eos  fcribit ,  qui  fidem  Trinitatis  rite  percc- 
erant ,  &  in  trium  diuinarum  perfonarum  nomine 
aptifmo  luftrati  erant,  nec  vim,  atque  efficacitatem 
{andti  Spiritus  ignorare  poterant  ,  qui  eius  diuina 
charifmata  afpedfabilifigoo  caditus  velperceperanc 
ipfi,  vel  percepiffe  Apoftolos  certo  fciebant.  Filium 
autem  Iefum  Chriftum  nominatim  expreffit,&  cum 
Deo  Patre  coniunxit,  vt  quod  alias  in  Euangelio  fe¬ 
cerat  ,  eius  diuinitatem  aflereret  ,quam  ab  haereticis 
acriter  nouerat  impugnari.  Re&e  igitur  ait :  Societas 
noslra  fit  cum  Patre,&cum  Filio  eius  Iefu  Chrifio.  Filiu 
autem  procul  dubio  inteliigit  filiatione  aeterna ,  qua  C 
genitus  eft  a  Patre, eiufdcm  natura:, &  maieftatis  par¬ 
ticeps, ratione  cuius  dicitur  vnigenitus  ,  cum  huma¬ 
nitatis  re  fp  e  <ftu  fit  primogenitus  itt  multis  fratribus. 

4  Et  hac  fcribimus  vafris ,  vt  gaudium  vc  sirum  fit  ple¬ 
num. 

Caufam  indicat,  quamobrem  ad  illos  fcrihat ,  vt 
gaudium  (inquit)  vefirum  fit  plenum ,  perfeCtum, om- 
nibufque  numeris abfolutum ,  cui  nihil  addiqueac. 
Dixit  autem  Latinus  interpres  :  gaudiuveflrum,q uo- 
modo  etiam  apud  Graecos  legifte  videtur  OEcume- 
nius,&  apud  Latinos  aperte  habet  Auguftinus;Gne- 
ci  tamen  codices, qui  nunc  circumferuntur, habent, 
wf^ldd  eft, noftrum, quomodo  legifte  videtur  Syria-  ^ 
cus,qui  xxa&xX\\.,gaudiurtl  nojlrum  in  vobis, qua. fi  dicat, 
gaudium  noftrum, quod  ex  vobis, hoceft,veftra  fide, 
ac  diuinarum  rerum  ftudi<5  percipimus,  vt  poftimus 
omni  ex  parte  veftra  caufa  gaudere.  Si  cum  Latino 
interprete  legas .veflrum,  fenfus  erit,  vt  vos  perfe&o 
poftitis  gaudio, laetitiaque  perfundi ,  quod  tum  fiet, 
ii  hxc  noftrapraecepta,&  monita  ea, qua  par  eft, cura, 
&fedulitate  exceperitis  ,  tk  ad  praxim,  atque  adtio- 
nem  reuocauerids.  Certe  Chriftus  Dominus  apud 
hucipfum  Euangeliftam'  fidelibus  in  Apoftolorum 
erfona  gaudium  plenum  pollicetur, iifdemquc  ver¬ 
is  ,  quibus  hoc  loco  vtitur  loannes  fignificans  vf- 
quequaque  perfedfum  futurum  non  modo  illud 
gaudium  ,  quo  in  beata  vita  perfruentur,  fcd  illud 
etiam, quod  percepturi  funt ,  cum  ea, quae  a  Deo  pe¬ 
tierint, facile  impetrabunt.  Perfimilc  igitur  gaudium  p 
fidelibus  fpondet  Apoftolus, fi  vitam, morefique  fuos 
Chrifti  praeceptis  penitus  fubiiciant ,  itaque  compo¬ 
nant, vt  ab  cotum  praefcripto  ne  latum  quidem  vn- 
guem  difcrepent. 

Quod  fi  gaudium  noftrum  mauis  legere, plane  id 
etiam  veriflime  affirmat  Apoftolus, incredibile  enim 
didu  eft, quam  . Letitiam, atque  animi  voluptatem, & 
©bledationem  capiat  Magifter,  cum  videt  difcipu- 
los  fuis  praeceptis  obtemperare ,  atque  in  dies  fieri 
meliores.  Ita  Paulus  d  optat  Romam  peruenire  in 
gaudio ,  cum  videat  eorum  fidem  ,  ac  pietatem  efflo- 
refeere.  Philippenfes  «autem  hortatur ,  vt  impleant 


gaudium  fiuum, hoc  eft,  vtipfemct  interpretatur.,  vt, 
idem  [aptant  eamdemcharitatem  habent  es. Et  poft  mul¬ 
ta  a  eos  gaudium,  &  coronam  fuatn  appellat ,  quod 
videlicet  eorum  caufa, &  plurimum  Letari, & gloria¬ 
ri  pollet.  Plenum  autem  gaudium  vocat ,  quod  non 
ex  cadu  cis, mortalibufque  rebus  oritur ,  cuius  extre¬ 
ma  ,  vt  loquitur  Sapiens,vt  plurimum  luftus  occupat ■> 
fed  quod  ex  rerum  diuinarum  contcplatione,Chri- 
ftianarumque  virtutum  exercitatione  percipitur, 
quod  quidem  deferibitur  ab  Auguftino  b  his  plane 
v  cibis:  AFagnafnquk)  fecejfione  k  tumultu  rerum  laben- 
tium,mihi  crede,  opus  efi,&  non  duritia, non  audacia ,  non 
cupiditate  inanis  gloria ,  nonfuperflitiofa  credulitate  fiat 
in  homine  nihil  timere, hinc  enim  fit  illud  etiam  filidugau  - 
dium  nullis  omnino  latitiis  vlla  ex  particula  conferedurn. 
Mox  vero  explicans  quanam  in  re  hoc  folidurft  gau¬ 
dium  pofitum  fit,fubiicit :  Quod fi  in  naturam  huma¬ 
nam  talis  vita  non  cadit,  cui  aliquando  euenit  i  fla  fecuri- 
t as, cur  tanto  euenit  crebrius,  quanto  quis  in  mentis  pene¬ 
tralibus  adorat  Deuml 

Quocirca  fiue  veftrum,fiue  noftrum  gaudium  le¬ 
gamus,  plenum  gaudium  appellat  Ioannes  gaudium 
fpiritale ,  quod  ab  eo  gaudio  plurimum  differt ,  quo 
in  hacmortali  vitaperfruuntur  illi,qui  fefe  corporeis 
voluptatibus  conftringendos  praebent,  de  quo  Gre- 
gorius  c  ira  alicubi  fcribit:  Sed  quia  prafentia  gaudia 
fequuntur  perpetua  lamenta ,  hic  fratres  cbarijfimi  vanam 
latitiam  fugite, fi  illic  flere  formidatis’, nemo  enim  poteft  & 
hic  gaudere  cis fsculo, & illic  regnare  cum  Chrifio.  Tepora - 
lis  itaq-,  Istitis fluxa  refringite,  ramis  voluptates  edoma¬ 
te, quidquid  in  animo  ex  prsseti  fsculo  arridet ,  ex  cofide - 
ratione  sterni  ignis  amarefeat,  quicquid  in  mete  pueriliter 
hilarefeit ,hoc  difciplins  iuuenilis  cenfura  coerceat, vt, dum 
(ponte  tepor  alia  fugitis,  sterna  gaudia  fine  labore  capiatis. 
Quale  autem  fit  gaudium  plenu  ,  &  gaudere  in  Do- 
rnino, eleganter  docet  Bafilius  *  :  In  his  (inquit )qus 
fecundum  madatum  Domini  fiunt, gaudere, efl  in  Domino 
gaudere.  Quocirca  quandocumque  mandata  Dei  exequi- 
mur,aut  propter  nomen  Domini  aliquid  patimur, gaudere, 
&  gratulari  internos  ^e&m^.Eft  autem,  vt  idem  Bafi¬ 
lius  e  ait , gaudium  exultatio  qusdam  veluti  fubfilientis 
anims,&  fe  di  fundentis, quod  ex  fententia  aliquid  obue- 
«mV.  Quam  ob  rem  Paulus  Fm  Domino  gaudendum 
monuw.G  audete (inquit)*#  Domino  femper, verum  dico 
gaudete.  Quo  loco  Anfelmus :  Gaudete  (inqnic)»o«  in 
fsculo  ,fed  in  Domino,  ficut  enim  nemo  poteft  duobus  Do¬ 
minis  feruire :  fic  nemo  poteft  &  in  Domino ,  &  in  fsculo 
gaudere. Et  Chryfoftomus  SiNon  fimpliciter  dixit  gau¬ 
dete  femper ,  fed  addit  cominus  voluptatis  caufam  fiub- 
dens-Gaudete  in  Domino  femper. 

Qua  vero  ratione  polfit  quis  in  Domino  femper 
gaudere, explicat  illico  fubiiciens :  In  Domino  gaudes 
ex  accidente  nullo  hac  voluptate  excidere  poteft  $  alia  nepe 
cunela, in  quibus  gaudemus,  mutabilia  fiunt, nec  tatam  no¬ 
bis  afferunt  voluptatem ,  vt  ex  aliis  nafcentem  triflitiam 
expellat, &  o'bumbrct.  Dei  vero  timor  hsc  habet  vtraque, 
flabilis  enim  eft, & immotus, at q\  tantu,  emittit  latina’,  vt 
nullus  nos  aliorumalornm fenfus  capiat,  Deum  enim, ficut 
oportet,  timens, &  in  ipfo  confidetis ,  voluptatis  radicem  lu¬ 
cratus  efl ,  &  omnem  habet  Istitis  fontem.  Ei  ficut  in  irn- 
mehfitm  mare  decidens  fcimilla  breui  facile  extinguitur  fic 
quantacumque  Deum  timenti  illidantur,  velut  in  vaflum 
Istitis  pelagus  incidentia  extinguuntur, atque  perduntur. 
Et  re  vera  hoc  efl  maxime  mirabile, quod  cumadfint,  qua 
contnflare  filent ,  permanet  ipfe  gaudens  quod  dein¬ 
ceps  longa  oratione  perfequitur  fingula  propexqo- 
dum  malorum  genera  percurrens  ,  oftenditque  ea 
hoc  verum  gaudium  non  modo  non  extinguere, 
fed  neleuiter  quidem  afficere, aur  imminuere. 

Quod  etiam  luculenter oftedir  Bafilius 11 :  Anima 
(inquit)^»*  femel  fe  modis omnib.  defiderio  adftrinxerit , 

fui 


acapni- 


b  Ep.iKf.ad 
Nebrid, 


III. 


c  Hom.  1 1. 
inEuang. 


d  Reg.  bre- 
‘uioi-.Rcg. 

194- 


c  Hom.4.c!e 
gratiarum 
a&ione. 
f  Philip. 4.4. 


g  Hom.  18. 
ad  pop. 

IV. 


V,  * 

g  Hom.  4. 
co  gratiani 


aRom.i4- 

17- 


b  ad  Rom. 
i?- 33- 


e  lib.  io.  ir 
ep.  ad  Rom, 


VI. 

d  Hom.  i  r 
tnlib.Num 


cHom.vnic. 
io  i.Reg- 


VI  Ii 

flib.  IO.  cof. 
c.zz. 

g  lfa.48.zz. 


fccap.zj. 


34  Epiill. 

conditoris, idmque  ir? futuit  obleElarc  fe  tanta  illius pul -  A 
thritudinis  contemplatione, prorfus  non jinet  vebemes illud 
gaudium ,  ammiq $  f ut  iucudijftmam  dffiufionem  intercipi, 
aut  immutari  per  multiplicem. & fuccedttnearn  carnalium 
affectionum  mutatione, quin  ea  potius ,  qua  aliis  moerorem 
afferunt ,  in  cumulum  Jibi  vertet ,  &  accejfionem  latitia. 
Cuiufinodi  erat  j4poflolus, dum  Jibi  probe  admodum  com¬ 
placeret  in  infirmitatibus ,  in  tribulationibus,  in  perfequu - 
tionibus,in  necejftaiibtss,egefiate  fua  in  gloria, &  exuit  a- , 
itonem  permutans.  Hoc  igitur  plenum  ,  ac  folidum 
gaudium  optat  Apoftolus,vt  qui  probe  norir,  quod 
ait  Paulus  %  regnum  Dei  efle  iuftitiam  ,  pacem  ,  & 
gaudium  in  Spiritu  fandto.  Non  eji  (inquit)  regnum 
Dei  efca,&  potus, fed  iuFlitia,® pax,® gauditi  in  Spiri¬ 
tu  fanElo.  Iam  vero  in  quonam  polita  fit  plenitudo  B 
gaudij, explicat  idem  Paulus  b ,  cum  ait :  Deus  autem 
fpei  repleat  vos  omni  gaudio, ®  pace  in  credendo ,vt  abun¬ 
detis  in  fe,®  virtute  Spiritus  fancli.  Quo  loco  Orige- 
1  nes  « :Sed  ^o(inquit)  putopojfe  habere  credetes  plenitu- 
■  dinem  pacis, cum  reconciliantur  Deo  Patri  per  fide  fecun¬ 
dum  verbum  Pauli  dicentis:Rogamus pro  Chrijlo,  reconci¬ 
liamini  Deo  ;  ®cuin  pace  redeunt  eum  filio  Dei  per  fan- 
guinem  crucis  eius, &  cimi  fanclo  Spiritui  fodatur,  cum  fe 
emmdauerint  ab  omni  inquimtmeto,® effecti  fuerint  vafa 
fantta,vt  it  a  demum  quis  repletus  videatur  omni  pace, fi  in 
plenitudine  crediderit  Trinitatis  propter  hocdeniq \  (ubiu- 
gitNjoflolus,®  dicit  .-Repleat  vos  omni  gaudio,  ®  pace  in 
crededo,vt  abudetis  fle,®  virtute  Spiritui  fantti.  Si  enim 
epui  credit, virtute  fandi  Spiritus  munitur, certum  efl, quod  C 
plenitudinem  gaudij  femper  habeat ,  ®  plenitudine  pacis. 

Plura!  autem  de  gaudio  alibi  Icribit  d  :  St  ergo  (in- 
■'  qqit  )tn  Domino  gaudeam ,  ®  fie  gaudeam,®  Ji  gaudeo. 

'  pro  nomine  Domini  pajfus  iniund,m  iis  omnibus,  alilfque 
torum  fimilibus  primitias  gaudij  per  Pontifice  verum  Deo 
ebtuli.  Mox  vero  fieculi  gaudia  hunc  in  modum  de- 
(tnb'it\N arn fi gauded(inquit)  de  rebus faculi,  de  hono¬ 
ribus, de  diuitiisfalfa  funt  1  Fla  gaudia  ex  vanitatibus  va¬ 
nitatis: fi  vero  in  malis gauded,®  exuite  de  alioru  ruinis, 
ifta  iajn  non  folitm  vana, fed  ®  diabolica  gaudia ,  imo  nec 
gaudia  nominanda  funt, no  efl  gaudere  impiis , dicit  Domi¬ 
nus.  Rurfusautede  fpiritali  gaudio  dilferensiS/ gan- 
deamflni)  in  verbo  Dorninifi  gaudeam  de  fcientia  myfie- 
riorurn  Dei, fgaudedm, quod  dignus  habitus fum  fapietia 
Deifecreta,®  arcana  cognofcerefii gaudeam,  quod  relidis 
omnibus, qua  funt  in  hoc  mundo, no  folitm  inutilibus, fed  ®  D 
vtilibus,non  folitm  vanis  ,fed  ®  necejfariis  ,foli  me  Ferbo 
Dei, atque  eius  fapientia  manciparim, in  iis  omnibus  fatis,  . 
vt  puto, accepta  Deo  primitia gaudij  offerentur.  Denique 
alio  quodam  loco  explicans  verba  illa  Annx  e:Exnl- 
tauit  cor  meum  in  Domino.  Necejfane(inq\iit)addidtt  in 
Domino,efl  tnim  exaltatio, qua  non  ejl  in  Domino  ficut  ® 
illud  dititur.gaudete  in  Domino  ■,  potefenim  quis  gaudere 
in  carnalibus ,®  non  in  Domino-, fi emmgaudea,  quod  in- 
tteni  thefaurum  vif  bilem, ijhtd gaudium  carnis  efl,®  non 
in  Domino. Si  gaudeam, quod  me  homines  laudant  ,&  for¬ 
te  non  pro  merito, non  ejl  hoc  gaudere  in  Domino  :  fi  gau¬ 
deamus  in  rebus  fragilibus,®-  caducis, hac  omnia  non  ha¬ 
bent  laudabile  gaudium.  Subdit  autem  eadem  ,  qua? 
alibi  cnumerauerat ,  in  quibus  verum  ,  ac  folidum  £ 
gaudium  pofitum  efle  affirmat; 

Optime  vero  Auguftinus '  verum  gaudium  a  Fal- 
fo  diflinguit.^/r  (inquit)  Domine  ,  abfrtd  corde  ferui 
tui, qui  confitetur  tibi,abjit,  vt  quocumque  gaudio  gaudea, 
beatum  me  putem.  Efl  enim  gaudium  6 ,  quod  non  datur 
impiis, fed  iis, qui  te  gratis  colunt, quorum  gaudium  tu  ipfe 
es,  &  tpfa  ejl  beata  vita gaudere  ad  te, de  te,®  propter  te, 
ipfaejl,  &  non  ejl  altera-, qu  i  aute  alia  putant  ejfe, aliud  fe¬ 
llantur  gaudium, neque  ipfum  veru.  Et  poft  nonnulla1’ : 
Beata  quippe  vita  ejlgaudiu  de  veritate,  hoc  ejl  enim  gau¬ 
dium  de  te, qui  veritas  es,  Deus  illuminatio  meafialus  faciei 
mea  Deus  meus.  Vult  itaque  loannes,  vt  fideles  gau- 


B.  loan. 

deant,fed  pleno, &  folido  gaudio,  non  illo  ,  *<ie  quo 
S^\omona^\v.Latantur  ,citm  malefcerint ,  &  exultant 
in  rebus pcjfmis.  Gaudium  enim  ei u (modi  neque  pci> 
fe£him,nequeplcnum,  neque  folidum  ,  acne  verum 
quidem  gaudium  eft.Italob  b  :  Hoc  fio  d  principio, ex 
qnopofitus  efl  homofuper  terram ,  quod  laus  impior  ii  bre- 
uis fit ,  &  g  andium  hypocrita  ad  injlar  puncti .  Quo  loco 
Gregoriu s:ln  puncto  (inquit)  fiylus  mox,vt pomtur,le- 
uatur,nec  moravliaagitur ,  vt  per  exprimendam  lineam 
trahatur:  ftc  hypocrita  prafentis  vita  gaudia  curn  tangit, 
amittit.  Quod  alia  quadam  metaphora,  explicans 
Dauid  c:Deus  meus{f\x)pone  illos  vt  rotam ,  &  ficut  fii- 
pulam  ante  faciem  venti.  Planius  auten^multoque  ef¬ 
ficacius  Septuaginta  apud  Iob  dixerur ‘.Latitia  autem 
impiorum  ruina  infignis, gaudium  vero  iniquarum  efl  per¬ 
ditio.  Vbi  Nicetas:  Qua  illisi ait)  latitia  voluptas  cordi 
ejl, exitio  futura fit ,  ingentique  ruina.  Et  Chryfoftomus 
acute  colligitiSi  eorum  latu  ia  ingens  efl  ruina ,  &  gau¬ 
dium  per duio ,  quid  dicemus  ejfe  ipfum  interitum  ?  Dic 
amabo  te, quid  doloremfquid  an/rni  agritudineml 

Et  quod  magis  mirandum  eft,  verum  gaudium 
Seneca  eleganter  deferibit,  cum  dixit  d  -.Bona  mentis 
fundamentum  ejfe, ne  gaudeas  vanis  fundam  e  tum  hoc  ejfe 
dixi,etid  culme  efl-, ad  fumma  peruenit,qui  fcit,  quod  gau¬ 
deat, qui  fcelicitate  fiam  in  aliena  poteFlate  no pofuityfoli- 
cituseflf®  incertus  fui, quem  fies  aliqua  proritat ,  licet  ad 
malum  fit, licet  non  ex  difficili  petatur, licet  illum  numqua 
[perata  deceperint-, hoc  ante  omnia  fac. mi  Lucili,difce  gau¬ 
dere.  Exiflimas  me  nunc  detrahere  tibi  multas  voluptates, 
qui  fortuita  fummoueo,  qui  fpesdulciffima  obleclameta  de¬ 
lutandas  exiflimo.Imo  contra,nolo  tibivmquam  deejfe  la¬ 
ti  t  iam, volo  illa  tibi  domi  nafcfnafciturfi  modo  intra  te  ip¬ 
fum  fit.-catera  hilaritates  no  implent  peElus, fed  fontem  re- 
mittiitjeues  funt, nif  forte  tu  iudicas  illum  gaudere , qui  ri¬ 
det, animus  debet  ejfe  alacer,  &  fidens ,&  fuper  omnia  ere¬ 
ctus  ■,  mihi  crede,  res  feuera  efl  verum  gaudium.  Et  plura 
dcinccps.Alibi  vero  e:5o/^(inquit)  virtus praflat gau¬ 
dium  perpetuum  fecurum,etid  fi  quid  obf  at, nubium  modo 
inter usnit,  qua  infra  feruntur, nec  vmqnam  diem  vincunt. 

5  Et  hac  e  fi  annunciatio,  quam  audiumus  abeo,®  an¬ 
nuntiamus  vobis, quoniam  Deus  lux  eft, & tenebra 
in  eo  non  fum  vlla. 

Hadtcnus  quodam  modo  praefatus  eft,finquemii' 
neris  rationem.ac  vim  breuiter  explicuit,  iam  incipit 
rem  ipfam  attingere,  fuaeq;  do&rina:  materiam  pro¬ 
ponit.  Hac  ejl  (inqait) annuntiatio ,  Gtaece  i&ayUxix. 
Sunt  autem  qui  Latine  malint  pollicitationem  ,auc 
prouifionem  interpretari  j  quod  fi  de  vi  vocis  aga¬ 
mus  ,  admitti  pofle  non  nego,  hoc  autem  loco  an- 
nunciationem  fignificare  non  dubito  ,  de  hac  enim 
prxfatus  erat, cum  fe  reflari ,  atque  annunciare  dixe¬ 
rat.  Nec  Syriacus  aliter  accipit.qui  Euangelium  tran- 
ftulit  quod  vero  mox  fubiicit^«o»w?«  Deus  lux  efl , 
non  promiflionem  ,fed  praecipuum  dodtrinx  caput 
continet.  Quis  enim  dicat  promifiife  Deum  fe  efle 
lucem  J  fi  quis  id  eumdocuifle  aflerdt ,  vere  atque 
apte  loquatur.  Haceflioitur  (inquit) annunciatio, quam 
audiuimus  ab  eo  ;  non  refero  pronomen  hac  ad  fupe- 
riora,vt  nonnulli  faciunt, quali  fignificet  feaudiuifle 
Verbum  vitae fuifle  ab  initio  ,  quamquam  de  Verbi 
xternitate  admitti  vrcumque  pofletj  nec  enim  du¬ 
bium  eft  cognouifle  Apoftolos  Verbi  diuinitatem, 
&e4ufdem  aeternitatem;  extera  tamen  ,  qux  fe  dicit 
Ioannes  audifle,vidifle,oculis  pcr!pexifle,manibuf- 
que  tra&alfe  ,  ad  eam  certe  annunciationem  nor* 
pertinent,  quam  fe  audifle  memorat. 

Igitur  pronomen  hac  cum  fequentibus  coniungo, 
vt  Didymus,OEcumenius,&  Auguftinus  exiftimac . 
jdbipfo  Saluatore{p.it  Didymu sjannunciationem  Difti- 

pulis 


aProu.z.i^ 
b  cap.  zo.  4. 

c  Pf.  8z.  14} 

VI  IT. 

d  Epilt.zj. 


e  Epift.z7. 

I, 


II. 


Explan.  Cap.  I  35 


pults  faciam  fcripfit ,  qua  declaratur ,  quia  cum  Deus  lux  ■ 
jit,  nullas  tenebras  h%bet  in  femetipfo,  hanc  annunciationem 
&  vobis,  inquit,  offerimus,  vt  earndem ,  quam,  nos  de  Deo 
fententtam  habeatis.  OEcumenius  autem :  Refumit  ( in¬ 
quit)  rurfus  orationem ,  &  qua nunciatio  ea  jit, quam  audi- 
uit, explanat  admque  ejfe  hanc,  inquit ,  Deus  lux  eft ,  <*r  te¬ 
nebra  in  ipfo  non  /««/.Denique  Auguftinus:£/0cc/?(ait) 
quod  annunciamus  vobis ,  quia  Deus  lux  r.fi  &  tenebra  m 
eo  nonfunt  vlla.  Audierunt  autem  hoc  Apoftoli,  vt  ait 
a  cap.  8.11.  OEcumenius  ab  ipfo  Chrifto ,  quiapud  Ioannem 
ait :  Sgofum  lux  mundi .  qui  [equitur  me  ,  non  ambulat  m 
bcap.u.4«f-  tenebris.  Itemqiie  alibi :  Ego  lux  veni  in  mundum ,  vt 
qui  credit  m  me ,  in  tenebris  non  maneat.  Quam  ob  cau- 
c  cap.  1.  fui  lam.hic  ipfe-  Ioannes  c  Chriftum  veram  lucem  ap- 
Euang.  pellat:£r«/(inquit)/«x:  vera,  qua  illuminat  omnem  homi¬ 
nem  venientem  in  hunc  mundum.Lucem  autem  le  mun- 
d  Ad  Orat.  appellat  Chriftus, vt  ait  Elias  d  Creten C\s:propterea 
4.  Grcg.  quod  (plendore  cognitionis  illujlret  eos ,  quibus  oculi  animi  ^ 

Naz.  purgantur ,  quodque  occupatos  ab  ignorationis  caligine  fua 

luce  perfundat.  Nam  fi  ignoratio ,  er  peccatum  caligo  ejl, 
fequetur  cognitionem  ,  diuindmque  vitam  ejfe  lucem ;  quod 
aittEgo  jurn ,  hic  verbum  fum  co&ternitatem  ipfiui  denotat , 
non  dixit  autem:  inme  lux  illa  efl.fed :  ego  lux  illajum,  ne 
quis  Chrijlum  in  duos  filios  diuidat  pojl  affumpta  humana 
natura  adminiftrationem-,nam  vnus  eft  Dominus  Jefus 
(jhrtflus,vt  inquit  tsdpofiolus,  tam  ante  carnem,  quam  pojl 
carnem  ajfumptam  •,  vtquerem  breuiter rurfus  txponamfde 
bono  Patre  bonus  filius, de  luce  ingenita  lux  aterna  emicuit*  • 
j  j  j  Et  alio  quodam  e  loco:L««7»  »p/e(inquit)/«  Euan- 

c  ad  Orat,  geliisfe  appellat:Egofum(ait)lux  mundi,  qua  quidem  ap¬ 
io.  pellatio  trbuitur  ei ,  propter  e  a  quod  tenebras  ignorationis 

abigat  ,&  lucem  dtuina  cognitionis  Jplendere  faciat  in  iis ,  * 
f  lib  c  11  eum  VU1U  quodam  inclinant.  Et  Ambrofius  f 

1  .  j.cp.n.  ^  ea(jem  luce  jn  hunc  modum  diflerit :  Eft  enim  lux 
mundi  non  vtique  lux  vifibilis,  fed  animarum ,  qua  in  hoc 
mundo  funt  intelhgibilis  claritudo ,  quibus  fe  (plcndenti  lu¬ 
mine  rationabilis  infundit  prudentia  ,  &  vt  pradicatur  in 
Euangelio  incorporea  virtutis  inflammans  vapore  fecreta 
mentium ,  animorumque  penetralia.  Demum  Augufti- 
g  Trac.j4.  nusg  :  Oufi1  a’1  &ominus:(inqmt)Ego  fum  lux  mundi , 
ui  ioan.  clarum pu>'  ffe  eis, qui  habent  oculos,  vnde  huius  lucis  par¬ 

ticipes  fiant.  Confeftim  autem  proponit  Manichaeo¬ 
rum  errorem,  qui  folem  illum  oculis  carnis  vifibi- 
lem  expolitum  ,  &  publicum  non  tantum  homini¬ 
bus  ,  fed  etiam  pecoribus  ad  videndum  Chriftum 
Dominum  efle  putauerunt.  Explicata  vero  redae 
*  fidei  veritate  fubiicit ;  A/ia«  arbitremur  Dominum  le- 
fum  Chriftum  hunc  ejfe  folem,  quem  videmus  oriri  in  orien¬ 
te  ,  occidere  in  occidente  ,  cuius  cur  fui  nox  fuccedit ,  cuius 
radij  nube  obumbrantur,  qui  certa  de  loco  m  locum  motione 
commigrat.  Non  ejl  hic  Dominus  lefus  Chrijlus,non  ejl 
Dominus  Chriftus  folfaflus  ,fed per  quem  folfaflus  ejl. 

I  y#  Merito  igitur  Dionyfius  h  Areopagita  lucis  no¬ 
li  cap.  4.  dc  men  Deo  tribuit ,  quem  appellar  bonum  ,  &  lucem 
diuin.  no-  mentis,  quod  mentem  quidem  caeleftem  omnem  Ipi- 
nun.  ritali  luce  impleat, omnem  autem  ignorationem,  er¬ 

roremque  cx  omnibus  animis,  quibus  infitus  fit, ex¬ 
pellat, eifque  omnibus  lactum  lumen  largiatur, 8c  ex 
mentis  eorum  oculis  caliginem,  quae  eis  ignoratione 
offula  eft, depellat, &  difeutiat,  excitetque  &  aperiat 
magno  tenebrarum  pondere  contrados  ,  participef- 
que  faciat  primum  modici  luminis  ,  deinde  cum  lu¬ 
men  magis  deguftant,&  magis  expetant, magis  fe  im- 
fundat,abundantiulque  illuftret.  Egregie  vero  Gre- 
gorius  '  Nazianzenus.  Deus  (inquit) fummum ,&  inac- 
1  Orat.  40.  ctjftbile  lumen  ejl ,  quod  nec  mente  percipi ,  nec  verbis  expli¬ 
cari  poteft ,  naturam  omnem  ratione praditam  illuminans , 
hoc  in  intelligtbtltbus,  quod  fol  infenfibiltbus ,  hoc  fe  magis 
contemplandum  nobis  prabens ,  quo  accuratius  animos  pur- 
gauerimus,  eo  rurfus  magis  amandum,  quo  magis  contem¬ 
plati  fuerimus,  eo  demque  magis  cognofcendurn ,  quo  magis 


t  arnauerimus.fefe  ipfe  fpeculans ,  (jr  comprehendens,  ac  per¬ 
exigue  ad  externa  diffundens.  Lumen  pono  hoc  dico,  quod 
in  Patre,  &  F !  o ,  &  Spiritu  fanflo  confideratur ,  quorum 
opulentia  natura  identitas  ejl,  atque  vna,  eadernque  fplen- 
dorts  profultatio. 

Quae  fane  omnia  aperte  indicant,vere  didum  ef-  V . 

fe  a  loanne  Deum  elfe  lucem  tenebrarum  prorfus 
expertem, ScLucem.yt  ait  OEcumeniu s,mtelligt bilem, 
qua  oculos  anima  nojlra  ad  perceptionem  eius  tllujlrat , 
ab  hic  materialibus  omnibus  auocans  ad  ipfam  folam  appe¬ 
titum  nojlrum  amatorio  affeflu incitat.  Quocirca  merito 
dicitur  a  Iacobo  s  ,  Pater  luminum ,  quia  indemiariat  a  ^ac°h*  *• 
omnis  luce  Ipiritalis  ,  qua  primum  beatae  illae  men-  I7‘ 
tesjcaeterique  mortales,  qui  immortali, ac  beata  vita 
perfruuntur, deinde  iufti,  poftrhodum  omnes  etiam 
homines  illuftrantur.  Et*beatae  quidem  mentes  gra¬ 
tiae  primum, ac  fidei,tum  gloriae  lumine  collucentes 
merito  d  Iob  aftra  matutina  nuncupantur.  Cumme 
(inquit)  t, laudarent  fimul  aftra  matutina, &  iubilaret  om-  b  caP*  2-8.7. 
nes  filij  Dei.  Tametfi  enim  fi  litteralis  fenfus  fpede- 
tur ,  delyderibus  ,  &  aftris  lo.qui  videtur  Iob  ;  non 
male  tamen  fenfu  faltemm^ftico,  &  fpiritaliGrego- 
rius  c  aftra  matutina  interpretatur  Angelos.  Quia  c  hh.  18. 
enim  (inquit) primam  tempore  condita  natura  rationabi-  n}.01'  c*  I4'  ■  f* 
lium  Jpintuum  creditur,  non  immerito  matutina  aftra  yln- 
geli  vocantur.  Quod  fi  ita  eft,  dum  terra  effet  tnutfibihs,  &, 
incompofita ,  dum  tenebra  effent  fuper  dbyffum ,  venturum 
diem  fubfeqtientis faculi  per  lucem  fapientia  exijlendo  pra- 
uenerunt.  Nec  negligtnter  audiendum  ejl ,  quod  additur, 
fimul,  quia  nimirum aftramatutina  etiam  cumvefjertims 
Redemptoris  potentiam  laudant,  dum  eleBi  esfngeli  etiam 
'  cum  redemptis  in  mundi  fine  hominibus  largitatem  gratia 
fuptrna  glorificant.  Aliquanto  autem  poft :  Qui.  &  for¬ 
ti  jf  e  ( inquit )  ideo  matutina  ajlra  memorantur  ,  quia 
fepe  ad  exhortandos  homines  miffi  funt  ,  &  dum  ventu¬ 
rum  mane  nunciant  ,  ab  humanis  cordibus  prafentis  vita 
tenebras  fug  ant.  Sed  ecce  Angeli  diuinam  potentiam 
laudant ,  quia  ipfa  eos  tanta  claritatis  vifio  dele  flat. 

Iufti  vero ,  praefertim  ij ,  qui  ad  aliorum  eruditio-  V I. 
nem  ,  atque inftitutionem  deftinantur  ,  caelefti  luce 
adeo  pertunduntur ,  vt  ipfi  etiam  lucis  nomen  afle- 
quantur,fic enim  apud  Matthaeum  d  Chriftus  Do-  d  cap. 7.15. 
minus  Apoftolos  affatur  :  Vos  eflis  lux  mundi.  Et  rur¬ 
fus  c:Sic  luceat  lux  vejlra  coram  hominibus,  vt  videat  ope-  c  verf.  17. 
ra  veftra  bona,  &  glorificent  Patrem  vejlrum,  qui  in  calis 
^  ejl.  Quippe  (vt  ait  Hilarius  t )  natura  luminis  ejl,vt  lu -  f  Canon.  4. 
cem  quocumque  circumferatur,  emittat ,  tllatumqut  adibus  *n  Mac- 
tenebras  interimat  luce  dominante.  Igitur  mundus  extra 
cognitionem  Det  pofitus  obfcurabatur  ignorantia  tenebris , 
cui  per  apoftolos  fcientia  lumen  inuehitur ,  &  cognitio  Dei 
claret,  &  de  paruis  eorum  corpufculis ,  quacumque  inceffe- 
rint ,  lux  tenebris  adminiflratur.  Denique  mortales 
omnes  diuinae  lucis  quodammodo  participes  funt, 
vere  enim  dicitur  Chriftus  g  illuminare  omnem  horni-  §  lo-i-?. 
nem  venientem  in  hunc  mundum.  Tametfi  autem  Apo- 
ftoli ,  aliique  viri  landitate  conipicui  lucis  nomine 
fignificantur.  Multo  tamen  aliterDeus ,  &  Chriftus 
Dominus  lux  appellatur ,  eft  quippe  Chriftus  veluti 
fol ,  Apoftoli,  caeterique  eorum  limiles  funt ,  veluti 
£  radij,  qui  emittuntur  a  fole  ,  vel ,  quod  alij  malunt, 

Chriftus  lux  dicitur  tamquam  fol ,  Apoftoli  quafi  lu¬ 
cernae,  aut  faces  accenfaemam  de  loanne  praecurfoie  hi0  ^  }  j 
dixit  h  Chriftus:  Illa  erat  lucerna  ardens,  &  lucens. 

.  Quemadmodum  enim  lucerna  aliunde  lumen  acci¬ 
pit  :  fic  etiam  Apoftoli  a  Chrifto  tamquam  vero  fole 
illuftrantur,vt  alij  lucem  praeferant. 

Addit:  Et  tenebra  w  eo  nonfunt  vlla,  tenebras  autem,  y  1 1. 

vt  ait  OEcumenius,  vel  ignorantiam,  vel peccatum  ap- 
. pelitt, quippe  cum  in  Deo  neque  ignorantia, neque  peccatum 
locum  vllum  habeat,  fed  circa  materiam,  noflrdmque  hanc 
compofitmem  exislat.  Neque  aliter  accipit  Didymus: 

Nec 


36 


Epift.  I.  B.  Ioan. 


Nec ignorantia  (inquit)  mcnequtttaeslin  Deo.  Quod  u 
vtrumqueiacrarumliterarurn  tcftimoniis  confirmat. 
Qais  autem  (  ait  Auguftinus)<W«i«  dicere ,  quid  m  Deo 
funt  tenebracaut  quid  e  fi  ipfa  lux?  aut  quid funt  tencbra?ne 
forte  talia  dicar, qua  ad  oculos  tftos  noslros  pertineant,  Dem 
lux  e  ft, ait, ne  feto  quu.&  fol  lux  eB,&  luna  lux  cB,& lu- 
cernaluxeft.  Aliquid debet  ejfe  bis  maius,  longe  pratfan- 
tuu, longi  que  fup  er emin  enti  m,  quantum  Deus  q  creatura , 
quantum  Conditor  a  conditione ,  quantum  fapknlia  ab  eo, 
quod  facium  esi  per  fzpientiam  longe  vitra  omnia  debet 
ejfe  lux  i&a.  Iam  vero  quod  attinet  ad  ignorantis  te¬ 
nebras  ,  non  poliunt  ilis  diuinam  lucem,  vel  leuitqr 
acap.  i.ii.  infiifcare.  Vere  enim  dixit  Daniel 3 :  Vp/«  releuat  pro¬ 
funda^  abfcondita,&  nouit  tn  tenebris  confiuuta,  &  lux , 
b  Sap.8.8,  cum  eo  eil.Et  Salomon  b:Si  multitudmefcientia  defiderat 
quos,  fcit  pt aterita,&de futuris  aftimat  ,fcit verfutias fer- 
monum,cJr  diffolutiones  argumentorum,  ftgn  a,. & .monstra 
fcit,  antequam  fiant ,  &  euentiu  temporum ,  df  faculorum. 
vno  verbo  nihil' omnino, quamuis  abftrufum, atque 
abditum  diuinam  fcientiam  effugit :  ferutari  d.cirur 
corda,  Sc  renes,  quia  abdita  animi  fenfa  ,  cogitatio- 
nefque  perluftrat,&  non  folum  praeterita.,  praefentia, 

&  futura  vnico,  ac  fimplici  intuitu  confpicit ,  fed  ea 
etiam  quafi  praefentia  intuetur,  quae  licet  futura  non 
fint  pofita, tamen  aliqua  conditione  futura  effient. 

VIII.  Ea  Egimus  in  libris  c  Regum  Dauidem  confu- 
e  1.  Reg.13.  luiffie  Deum ,  an  fi  manfiffiet  in  ciuitate  Ceilam ,  tra- 
i.  dendus  effiet  in  manus  Saul,rcfpondiffe  veroDoirii- 

num,tradendumefl'ej  quo  audito  ille  aufugit,  atque 
ita  rcuelauit  Deus  id  ,  quod  nullo  modo  futurum 
d  Abulen.  erat ,  nifi  pofita  conditione,  quae  nulla  fuit ,  vt  viri d 

q.  1 3.  m  ll-  J0(q;i  0b(eruarunt.  Apud  Matthaeum  e  vero  ait  Do¬ 
lum  locum.  „  .  .  „r,  r  n  rr 

pionyfi  minus :  Si  m  Tyro,, A1  Sidone  facta  ejjent  vmwes,qm  m  te 

Carthuf.  &  fa8afunt,olim  in  cilicio,&  cinere  poenitentiam  egiffent  Alia 
Lyram  fexcenta  Prophetarum  oracula  in  eamdem  fenten- 
e  cap.ii.il.  tjam  pj-0ferrj  poffent ,  quae  libens  omitto  ,  ne  videar 
extra  chorum  ludere ,  cum  praefiertim  haede  re  alibi 
fufifis  difputauerim, tantum igitur  in  praefentia  dico, 
nihil  efle  omnino  ,  quod  diuinam  fidentiam  lateat, 
qui  abdita  hominum  confilia  intueri  dicitur.  Fateor 
fPfaI.17.ii.  tamen  Dauidem  f  vere  dixi(fe,pofuit  t<nebras  latibulum 
•  fmm  ,  ledvt  ait  OEcumenius ,  unebra  eo  loco  ignoran¬ 
tiam  Deiobipjim  incomprehenfib  lira’ e»? figntficant .Latet 
enim  Deus  ,  &noftrae  mentis  hebetudinem  effugit, 
quia  nequit  omnino  comprehendi,  ac  propterea  di¬ 
citur  latere  in  tenebris  non  quod  tenebrae  ipfum  af¬ 
ficiant, fed  quod  eius  immenfus  fplcndornoftrsme- 
tis  aci?  pcrflringatjSc caecitatis  velutinube  obducat. 

I X.  Iam  vero  tenebras  etiam  fignifi care  peccatum  Di- 
dymus, OEcumenius, &r  Auguftinusaffumantfidque 
ex  eo  probat  OEcumenius, quod  hic  lpfe  loannes  in 
g  cap.i.j.  Euangelio  S  dixit  .:  Lux  mtembru  lutet, gr  tenebra  eam 
non  comprehenderim Tenebras  (inqui  t )  peccatricem  no- 
firamfubflaniiafn  vocans ,  m  qua  Lhr.ftm  natus  ,  tdesl, 
qua  afjumpta  ChriMus  eius  inquinationum  particeps  non 
h  Pfal.  91.  fmt  peccatum  emrn  non  fcit. Sic  Dautd  11 : 1 Rdtw  Domi- 
i  6  Deuter  nm  no^er  -  non  ( &  wtqunas  'tn  eo.  Er  Mofes  1  : 

31  4  C  Deu’ (in quk)filelts  abfque  vlla  mquitaie.  Et  rurfus  Da- 

k  Pfal.f.y.  -  uid  k:Non  Deus  volens  iniquitatem  tu  «,Et  zXiWiSanllus 
lPfal.  144.  in  omnibus  openfus  futs.  Denique  Abacuch  ni :  .Mundi 
m  cap.1.13.  j^t  genii  M, ne  videant  malum.  Quo  fit,  vt  non  modo 
impius ,  facrilcgus  ,  fed  plane  dereilabilis  ,  atque 
abominandus  error  cenfcndus  fit  quorumdam  lu¬ 
ti  lib  con.  d.sprum,qpi,  vtaffierit  D.Thomas1’,  Deum  aiebant 
o^Oid.9 4  %quenter, peccate, &  expiari  Et  Thalmudiftse0ine- 
tr„a.  6. dii',  puffiime  iuxt i,‘ac  nefarie  mentiuntur,  Deumprsce- 
l.apLc  Six  pjfi.  populo  Iudsprum,  vt  lingulis  nouiluniis  faai- 
tum  acfaen.  fieium  expiationis  peragerent  ad  expiandum  pecca- 
Wm  a  fe  perpetratum ,  quod  lumen  iniufte  a  luna 
ademptum  Soli  attribuerit., Cui  affine  eft  illud, quod  # 
fo m u e yu u t  L uei fc nam  ,  Deum  grauiter  peccalfe, 


cum  Luciferum  fempiternis  fuppliciis  addixit,  fed 
ftultum, nedum  otiolum  effiet  flolUi ifirnlim  errorem 
pluribus  confutare  ,  cum  non  modo  Deus,  qui  eft 
ipfalex,  &  redlitudo,. peccare  nequear,  fed  ne  poflit 
quidem  vilius  fceleris  audtor  clfe. 

Viderint  autem, quomodo  id  tueantur  illi, qui  ita  X. 

vniuerfim  affirmant,  Deum  fnadiuina  vi,  atque  effi¬ 
cacitate,  omnem  fecunda  caufam  prstnouere,  atque 
ad  agep;dnm,vtilli  loquutur,prsdetcrminare,arque 
applicare,  vt  ne  mals  quidem  adtiones  excludantur, 
ad  quas  ita  Deum  humanam  voluntatem  impellere 
a  bitrantur,vt  adtionem  quide  fimplicitervelit,pec- 
-  cati  vero  foeditatem,  atque  improbitatem  non  item; 

quadere  ,  quoniam  alibi  plura  dixi ,  nihil  addam  in 
!  prsfentia-,fed  potius  cum  OEcumenio  colligo,  vt  fo- 
cietatem  cum  Deo.redheamus,  dandam  e  fle  operam, 
vt  omnes  a  nobis  tenebras  penitus  depellamus.^wo- 
ww w (inq  u  i r)  commumcattonem  cum  Deo  habemus,  qui  efl 
lux,&  m  huiutfmodi  luce  fttbeffe  tenebra  nullo pa8o  poffunt, 
ficut  derfionslratum  esi  ne  amplius  neque  nos,  qni  cum  luce 
communicationem, &  focietate  habemus,  in  nobis  ipfis  tene¬ 
bras  admittamus, ne  poenam  fubeamus  mendaci /,  &  ex  me- 
dacio  a  luminis  focietate  qbrupamur.  Vndt  ft  foaetate  mu¬ 
tua  coniunch  permaneamus ,  qua  fane  noftri  in  ipfo  lumine 
eBjmiFH  peccati  efficimur  .Sane  Paulus3negatfocieta-  3  i-Cor.c 
tem  efle  pofle  iuftitise  cum  iniquitate.  Qua  enim  (in-  1 4‘ 
quit )pamcipatio  luslina  cu  iniqwtatelaut  qua  focietas  luci 
ad  tenebras} qua  autem  conuentio  ChriFli  ad  'Beliali  Quo- 
-1  niaro  igitur  in  Deo  tenebrae  nullae  funr,  neque  efle 

poffunt ,  merito  dixit  Iacobusb  :  Apud  quem  non  efl  b  cap.1.17. 
iran[muiatio,ntcvictffttudinis  obumbratio.  Atque  ita  fa- 
pienter  monet  Ioannes,  vr  focietatcm  cum  hac  diui- 
naluce  ineamus, eamque  fequamur,quae  vita  immor¬ 
talem  largitur,cum  contra,  qui  ambulat  in  tenebris, 
nefeiat  quo  vadat.  Quantopere autc  hoc  Apoftolicu 
confilium  fit  neceflarium,  docent  ea,  quae  lequutur. 

6.  St  dixerimus, quoniam  focietatem  habe  nus  cum  co,r-r 
in  tenebris  ambulamus, mentimur,  &  veritate  non  fac  mus. 

Eos  obiter  caftigat,qui  fidem,ac  religionem  Chri-  \ , 
ftianam  profitentur,  cum  tamen  minime  congruen¬ 
tes  motes, &  adliones  habeant, quos  Paulus  c  alicubi  c  at^ Titl  u 
petftringehs  ait:: fenoffe  Deumfachsrtutem  ne-  1 
)  gant.  H:c  aute  fi  profiteamur  (inquit)nos  Dei  focios, 

&  fedfcatotes  efle  ,  Sc  nihilo  tamen  fecius  in  tenebris 
verfamur, plane  menumurlongiflimeque  abfumus  a 
veritate.  Ambulare  porro  in  tenebris  nihil  eft  aliud, 
quam  vitae  fuae  rationes  aliter  inftituere,  quam  refta 
ratio, &  lex  Euangcdicapraefcribatdiue  earum  rerum 
ignoratione  laboremus  ,  quae  fiunt  ad  falure  neceffia- 
nae,fiue  fcelerum,ac  vitioru  maculis  inqninemur.De 
infeitiae  pono  ,  atque  ignorationis  tenebris  loquitur 
PauluSjCum  ad  Ephefios^ Bcribit. Tenebris obfcuratit  ha-  ^gcaP'4' & 
bentes  intellectu, alienati  d  vita  Dei  per  ignoranti  a, qua  efl  in 
illis  propter  cacitate  cordis  ipforu.  Ait  aute  de  excitate  mc- 
tis,atque  obduratione  Gentiliu,  de  quibus  e  dixerat:  c  Ro“• 
Obfcuratum  e[l  mfptenscor  eorw.Itemque  ( :Tradtdit  illos  £ l8 
E  Deus  in  reprobum  fenfum,vt  faciat  qua  non  conueniunt. Et 
plan£  hic  hominum  flatus  deplorandus,  diciturque 
Graece  or^umc, quae  vox  excacationele u  etia  obduratio¬ 
ne  fign  i  fi  cat .  N  a  Graece  callu  dicitur,  re  naq;  ve¬ 

xa, qui  hac  ratione  affiedfci  fiunt, &excaecati,&  indura¬ 
ti  appellacur,merit6q;  dicutur  in  tenebris  ambulare. 

Et  cor  quidem  durum  his  plane  verbis  defcribitur 
dBernardo  8,  Cor  durum  (inquit)  dttturn  ejl,quodfcmet- 
ipfum  nor,  exhorret, quia  necfemir,  nemo  duri  cordis  falu: e  Euaen. 
vmquarn  adeptus  efl. nifi  quem  forte  miferans  Deus  abfiulit 
ei  cor  lapideum, rfr  dedit  cor  carneum.  Cor  durum  efl,  quod 
nec  compunllione  fcinditur, nec pietate  mollitur , nec  mouetur 
precibus,  nec  cedit  minis,  qutn  etiam  flagellis  duratur  ma- 
gts.Cor  durum  efl  ingratum  ad  beneficia,  ad  conftiia  infidit , 
ad  ludtcia  fauurn  ,  tmierecundum  ad  turpia  ,  impauidurn 


a  quseft.  it. 
i  5  Exod. 

blib.5.  con. 
Iui. 


III. 

cJfj+S- 

dcap.30.15- 

c&a.9.5i* 
fadRona.t. 
gHebr.3  it. 

badRomi. 

tS. 

icap.1t.15- 

kcap.<J.io. 


1  adRom.i. 
2.8. 

inPiou.  18. 
14. 

n  EccI-3.17- 

IV. 

ocap.11.14- 
P  cap.H  13- 
ccap.34.17- 

tProu.113. 

fcap.  18-3. 

t  Ecclcf7> 
14- 

wSap.n.io. 

xcap.3.3. 

y  cap. 5-3* 

2  PlOU  13. 

34-7 


Explan.  Cap.  I. 


37 


ad  pericula,  inhumanti  adhurnana, temerariis  ad  dinina , 
pr at  erutorum  oblnufcetis  ,prsfentium  ncgligesfuturoru  irn- 
promdiim\ip[um  enim  e  fi, cui prsteritoru prster  fiolas  iniu- 
rtas  nihil  omnino  non  pr at  erit,  prsfcntium  nihil  non  perit, 
futurorum  nulla elt,nififort}  ad  vlcifcedumpro ffetiio, at¬ 
que  praparatio. Et  vt  breui  euntia  horribilia  mali  malaco- 
p leniar, cor  durum  eft, quod  nic  Deum  timet ,  nec  (pomines 
reueretur.Nec  magnopere  diflentit  Theodoretusa,& 
quoniam  eade  ratio  eft  obdurationis, &:  caecitatis, de 
caecitate  mentis  hucinmodu  feribit  Auguftinus  b: 
Cacitas  metis, quafolus  remouet  illuminator  Deus  ,&  pec¬ 
catu  efi/juo  in  Deum  non  creditur ,& poena  peccati  eft, qua 
cor  fuperbum  digna  animaduerfione  punitur ,  &  caufa 
peccati  eji,  cum  mali  aliquid  cati  cordis  errore  comit  titur. 

Atque  hoc  quidem  eft  ambulare  in  tenebrisjnam 
caecitatem  quidem  peccatum  efte  indicat  Dauid  c: 
Hodie  fi  voce  eius  audieritis, no  lit  e  obdurare  corda  ve  (Ira. 
Et  mox:  £7  dixi:  femper  hi  errant  corde,  ipfi  vero  non  co- 
gnouerunt  vias  meas, quibus  iuraui  in  ira  mea, fi  introibut 
m  requiemeam.  Et  Ieremias  d -.Propter  multitudine  ini¬ 
quitatis  tua  dura  fati  a  fiunt  peccata  tua  ,  &  propter  dura 
peccata  tua  feti  hac  tibi.  Eode  pertinet  grauis  illa  Ste- 
phani  reprehenfio^D«n*(inquit)«ra'ce  &  incircunci- 
fi corde  vos  femper  Spiritui  fantiorefiftitis .  Eodem  refe¬ 
ro, quod  aitPaulus  { (Secundum  aut  e  duritiam  th*m,& 
impoenitens  cor  thefaurifas  tibiird in  die  ira.  Et  alibig : 
Videte  fiatres,ne  forte  fit  in  aliquo  vefirum  cor  malum  in- 
credulitatis.Eadcvew  feu  caecitas, feu  obduratio  poe¬ 
na  peccati  dicitur, quod  fignificans  Paulus  tdth -'Pro¬ 
pter  quod  tradiditillos  Deusin  reprobum  fenfum  ,  vt  fa¬ 
ciat,  qua  non  coueniunt. Et  lob':Palpabunt  quafiintene- 
bris,&non  in  luce  ,  &  errare  eos  faciet  quafi  ebrios.  Et 
Ifaiask  .-Excaca  cor  populi  huius,  &  aures  eius  aggraua, 
<&  oculos  eius  claude.  Quo  loco  Septuaginta  planius: 
Jncrajfatu(inc\uium)eficor  populi  huius, &  auribus  gra- 
uiter  audierunt ,&  oculos  copr  e  ferunt, ne  forte  videat  ocu¬ 
lis, &  auribus  audiat, &  corde  intelligdt ,<jr  conuertant  fe, 
&  fane  illos. Deniq;  eft  etia  caufa  peccati, ob  id  enim 
aitPaulus  ]:Vt faciant, qua  no  conucniunt.Et  Salomo’11: 
Qtti  mentis  efl  dura, corruet  in  malum.Et  Sirach  n :  Cor 
durum  male  habebit  in  nouiffimo. 

Quocirca  qui  hanc  caecitatem, aut  mentis  duritia 
contraxerunt, veritati, ac  luci  reludantur, de  quibus 
ait  Iob o : Qui  dixerunt  Deo-.recede  d nobis, & fcienttam 
viarum  tuarum  nolumus-, quis cfiomnipotes,  vt  feruiamus 
ei,&  quid  nobis prodefi.fi  oratierirnus  illuni  ?  Alibi  F : Ipfi 
fuerunt  rebelles  lumini,  ne feter unt  vias  eius ,  nec  reuerfi 
fiunt  per  femitas  eius. Denique  ^  :  Oui  quafi  de  indufiria 
rece ferunt  abeo.dr  omnes  vias  cius  intelligere  noluerunt. 
Ita  mifere4eftitunnturaDeo,  tantum  abeft,vt  cum 
illo  vlla  habeant  fociecate,  aut  coniundioncm^lon- 
giflime  enim  a  redo  itinere  recedut,de  quibus  Salo¬ 
mo  1 :6[uirelinquim{\n(\mx.)iter  recfytm,&  ambulat  per 
vias  tenebrofas  ,qui  latant  ur.cltm  male  fecerint,  &  exuit  at 
in  rebus pefiimis  ,  quorum  viaperuerfa fiunt ,  &  infames 
greffus eorum.Etmtfas  ^ -.Impius cimi  in  profundum  ve¬ 
nerit  peccatorum, con  t  e  nit:  adeo  quidem,  vt  vix  vmqua 
faniora  conlilia  refpiciat,rede  enim  dixit  Salomo  1 : 
Cofidera  opera  Dei, quod  nemo  poftt  corrigere , que  ille  def- 
pexerit. Et  alibi u  de  quibufda  loquitur  in  hunc  mo^- 
ddx-.Nequd  eft  natio  eorum, &  naturalis  malitia  ipforum, 
quoniam  poterat  mutari  cogitatio  illorum  in  perpetuum , 
femen  enim  erat  maleditium  ab  initio.  Et  in  ea  dem  len¬ 
tendam  Ieremias  x  :Fros  meretricis fatlaefi tibi.noluijli 
erubcfcere.ltz  plciuq;  fit,  vt  etia  rebus  aduerfis  exci¬ 
tati  ab  inftituto  vita:  curfu  non  recedant,  dc  quibus 
ita  loquitur  IeremiaS  'l-.Percuffifii  eos,&  nondoluerunt, 
attrtutfii  eos,&  renuerunt  accipere  diftiplina  :  induraue- 
runt  fitties  fuas  fupra  petram ,  &  noluerunt  reuerti.Nec 
multo  aliter  Salomon  z:  Et  eris  ficut  dormiens  in  medio 
mari.&^quafifopitus  gubernator  arnijfo  clauo  dices:. 

Benediti.Iufuman.  in  Epifi.B.Ioan. 


A  verbera  nerunt  fne  fed  non-dolui, traxerunt  me, &  ego  non  0 

fenfi.lu  fit,  vt  dicantur-  noi>  polle  rdipifcere»aut  me¬ 
tem,  conftlium  ve  mutare. Ita  icremias;i:5:  mutare  po-  a  cap.  t  j.'3 
tefi  zs£thiops  pelle fuarn,  aut  pardus  varietates  fuas 
vos  potentis  bene  facere, cum  didiceritis  malum.  Atque 
idcirco  nonnumquam  dicitur  eorum  peccatupror- 
fus  deleri  no  polle. ait  enim  Ieremias  6:  Peccatum  Iu-  ^  I^lc:C;n 
da  feriptum  eft (lylo ferreo, invngue adamatino  exaratum 
fuper  latitudinem  cordis  eius.  Et  alibi  c  :  Infanabilis  eft  c  cap.  30.  if,' 
dolor  tuus.  Et  paulo  ante  dixerat  d  -.Infanabilis  fraclu-  d  veri.  11. 
ra  tua,pe(fima plaga  tua, non  eft, qui  indicet  ittditium  usu 
ad  alligandum,  curationum  vtihtas  non  ejl  tibi. 

Qui  ergo  dicunt  fe  habere  focietatem  cum  Deo,  V. 

&  tamen  his  tenebris  merite  o*tfufam  habent,  aper- 
B  te  mentiuntur,  eoq;  morbo  laborant ,  a  quo  magna 
cu  difficultate  curari  polfint.  Videri  aute  poflethu- 
iufce  tam  miferi  ftatus,  &  perditae  coditiomVaudor 
efle  Deus, nifi aperte  Scriptura  doceret  Deu  nullius 
fceleris  aud-orem  efle  polle. Etenim  Iacobuse:2Vmo  e  caP-I*I3 
(inquit )cum  tentatur  dicat, quonid  a  Deo  tentatttr,  Deus 
enim  intentator  malorum  eft,ipfe  aute  neminem  tetat. Et 
Sirach  *  -.Nemini  ait[o\x.)mandauit  Deus  impie  agere, &  f  Ecclef.  1 5. 
nemini  dedit  fpatium peccandi. E  t  rurfus:  A/c  dicas-, ille  me  11 
implanauit  (hoc eft, errare  fecit )non  enim  necefiarij  funt 
eihomines  impij,&  omne  exeeramentum  erroris  odit  Do¬ 
minus. Quem  locum  egregie  obferuat  Auguftinus  g .  g  ^•cle  g1'3*- 
Dauid  edam  6  :Nd  Deus{ ait)  volis  iniquitate  tu  es-, odi-  ^  ^ iei" ar^‘ 
fti  enim  omnes  qui  operantur  iniquitate.  Quomodo  et-  h  Pfai.  j.  c. 
iam  dixit  Salomon 1 :  Odio  funt  Deo  impius, & impietas  i  Sap.  1 4. 9. 

C  eius. Multa  autem  ineam  fentenda feribit  Bafiliusk,  ^  Homil. 
quod  etiam  inter  Philofophos  luculenter  facie  Ma- 
ximus  Tirius  1  ,confentiente  Platone  m,qui  omnino  ^ror  malo- 
pugnandum  efle  docet, ne  Deus,qui  bonus  eft,  ma-  ruin. 
lorum  caufa  dicatur,alioqui  enim  fecum  Deumpu-  IScr.  ay. 
gnaturum  qui  fuis  legibus  contraria  praeciperet.  ™ dc 

Egregie  vero  Auguftinus  ■>  hac  de  re  differit:  De  te-  y  { 

ftanda( mquit)^-  abominada  opinio  eft, qua  Deum  cuittf-  n  Ad  art-cn- 
qua  mala  voluntatis , ac  mala  actionis  credit  aUtiore , cuius  ,los  libi  fal- 
pradcftin.itio  numquam  extra  bonitate  ,nufqna  extra  iu-  fo  impofic. 
ftitiam  eft  .Mala  enim  homines  cum  admittunt  fuis  concu -  re  1  °‘ 
pifcemiis,&  cupiditatibus  feruiunt  ,quas  ab  illa  prima  vo¬ 
luntaria  pr&uaricationis  labe  traxerunt.Citm  aute  dedi- 
nat  a  malo,cr  faciunt  bonu,  a  Domino grejfus  hominis  di¬ 
riguntur  vt  via  eius  velit.  Noergocafus  ruent  iis, nec  ma- 
D  lignitate  iniquoru,  neq-,  cupiditates pcccatiim  pradeftiua- 
tio  Dei  aut  excitauit,autfuafit,aut  impulit  fcdplaueprx- 
dcfttrtauitiuditiiim  fuurn,quo  redditurus  eft  vnicuiq ;  pro- 
vtgefiitfiue  bonufiue malum. Nec  ita multq  poft  0  :Nc-  0  Rcfp.  1 3, 
fas  eftfn^im)  Deo  adferibere  caufas  peccatorum ,  &  mi¬ 
narum  hominum, qui  licet  exaterna  fciemia  pracognit um 
habuit  quid  vnicuiq-,  pro  meritis  redditurus fit, nemini  ta¬ 
men  per  hoc.quod  falli  no  poteft,aut  necefiit  at  e, aut  volun¬ 
tate  intulit  de  linque  di.  Si  ergo  a  i  u  (lit  i  a ,  &  pietate  quis 
deficit, fuo  in pr s.ceps  fertur  arbitrio  fuacocupifecutia  tra¬ 
hitur, Cua  perfuafione  decipitur. Nec  in  tali  negotio  c.nid - 
qua  di  uius  voluntatis  inter uenit ,  cuius  ope  fimus  multos, 
ne  Uberentur, retentos,  nullos  aute  vt  labcrctur,  impuifios. 

Mox  aute  P:Fierinopoteft,vt  per  que  a  peccatis  furgitur,  p  Rdp. 

£  per  eum  in  peccata  decidatur. Si  ergo  in  fantiitate  viuitur , 
fi  in  virtute  proficitur, fi  in  bonisjhidiis  permanetur ,  ma- 
nifejium  eft  munus  Dei ,  fine  quo  nullius  boni,  operis  fru- 

ti  m  acquiritur: fi  aute  ab  his  receditur,&  ad  peccata  tra- 
fitur, nihil  ibi  Deu^rnaU  tentationis  immittit, &  rece fu¬ 
rum  ipfe  no  dc  ferit, antequa  ille  dc  fer  at, &  facit  plerumq ; 
ne  defer  at, aut  etiamfi  dfcejfint.vt  redeat  .Cur  aute  illum 
retineat, &  illum  no  retineat ,  nec  pofbile  e(l  comprehen¬ 
dere, nec  licitum  inueftigare,  fed  illud  ftire  fu(fitit,&  ab  il¬ 
lo  ejfe, quod  fiat  tir,&  noneffe  ab  illo  quod  ruitur. 

Atqui  non  femel  facra;  litene  docent,  Deum  efle  VII. 

&  caecitatis,  &  obdurationis  attdoreiti,nain  in  Exo- 
do^dixit  Dominus:££o  indurabo  cor  eius  [tiz  Pharao-  qc3p4.11. 

d  ne 


S8 


Epift.  I.  B.  Ioan. 


*  eap.  3.7.  ne  loquitur.idemq;  alibi 1  repetit. Et  Paulus  dequi- 
bRom.1.14  bufda  zkh -.Tradidit  illos  Deusindeftderia  cordis  eorum, 
in  immundiiia,vt  contumeliis  afficiant  corpora  fua  in  fe- 
cve.-f.i6.  metipfis. Et  aliquanto  c  pok:Tradidit  illos  Deusinpaf- 
d  ver(.  18.  fiones  ignominia  .Denique  d  :Tradidit  illos  Deus  in  repro- 
e  i.Thelf.i.  bumfenfum,vt  faciant, qu&Kno  cdueniunt. Et  alibi  c:ldeo 
1  mittet  illis  Deus  operationem  erroris, vt  credant  medacio. 

f  Ifa.  6. 10.  Apud  Ifaiara  fautem  loquitur  Dominus  in  hxc  ver- 
bx.Excaca  cor  populi  buius,&aures  eius  aggraua,cr  ocu¬ 
los  eius  claude,  ne  forte  videat  oculis  fuis ,  &  auribus  fuis 
audiat, &  corde  fuo  intelligat,pr  couertatur,&  farte  eum. 
g  cap.i4.9v  Apud  Ezechiele  g  autem  .•  Et  Propheta{inquk )  cum 
errauerit,pr  locjuutus  fuerit  verbum,  ego  Dominus  decepi 
hca,p.<f3.i7.  propbetam  illum. Qu ocirca  Ifaias  h  erroris  audorem 
Deu  agnofeens:  Quare(m<\\.\k)errare  nos  fecifti,  Domi¬ 
ne,  de  viis  tuis, indurafti  cornoslru,ne  timeremus  te’De- 
iRom.9.18.  nique  Paulus  ‘:  Ergo  cuius  vult  miferetur,  & 

quevultindurat.Hqcigkiu,6c  idgenus  alia  non  pau¬ 
ca  indicarevidetur,Deum  efle  caecitatis,  &  obdura¬ 
tionis  au&orem.  Itaque  haereticus  interpres  aperte 
aflerit,Deum  proprie  diuina  fua  efficacitate  obdura- 
re,&excxcare,quod  fatanx  addicat,&  mancipet, vt 
cor  duru  magis, ac  magis  obduret ,  &  arcano  quoda 
motu,  qui  captum  imbecillitatis  noftrx  fuperet,cor 
fle£fcat,&  ad  peruicaciam  imp£llat;ita  tame,  vt  nefas 
fit  Deum  peccati  au&orem  exiftimare.  Pharaonis 
enim  duritiem  fuifle  quidem  peccatum,  obduratio¬ 
nem  vero  Dei  iudicium. 

VIII»  Verum, vt  multum  fe  torqueat,  ac  fudet  hxreti- 

cus, effugere  non  poteft,  quin  Deum  peccati  faciat 
audoremjobduratio  enim, quam  Deo  tribuit, qui  vi 
fua  efficaciter  obdurat,non  aliter  efteaufa  duritiei, 
ac  calefa&io  caloris  •,  fligitur  durities  peccatum  eft, 
caq;  ab  obduratione  efficitur, quis  non  videt, fi  Deus 
fit  au&or  obdurarionis,eumdem  elle  duritiei, id  eft, 
peccati  caufam?Nam  ,  vt  apropofito  exemplo  non 
recedamus,fi  ignis  calefadbione  efficit,calefadio  ve- 
rb  calorem  quis  nifi  amens  inficiari  audeat ,  ignem 
veriflimam  effc  caloris  caufam?  fruftra  igitur  nititur 
k  cap.  8.34.  Deum  ab  efficientia  peccati  liberare.  Apud  loannek 
enim  ait  Chriftus  :  Omnis, qui  fncit  peccatum, femus  efi 
1  Rora.  1.31.  peccat^  hoc  eft, peccato  inquinatur. Et  Paulus  1  reos 
fceleris  ait  effe  non  folum  ,  qui  faciunt  peccata,  fed 
etiam  quiconfentiunt  facientibus. Quanto  id  magis 
de  Deo  affirmari  poteft,  qui,  vt  hxreticuscotendit, 
ita  hominis  voluntatem  fledfir, agitat, Sc  impellit, vt 
eanullopadto  diuinx  motioni  reluctari  queat?Quis 
vero  ferat  Deum  vlcifci  ea  ,  quorum  ipfe  eft  cauia? 
mlib.  r.  ad  Certe  Fulgentius  “Deum  negat  eorum  efle  vitorem, 
Monim  0  3.  quorumipfefit  anftor.Pharao  autem  non  femel  di- 
n  Hxod.  8.  citur 0  fe ipfum obA\it&St'Videsf\n<]ja^i)Pharao,qubd 
o  verf.  vlt.  data  ejfet  requies, ingrauauit  cor  fuum.Et  poft  multa  °: 

Ingrauatum  efl  cor  Tharaonis.  Hebraice  ,  aggrauauit 
pcap.9.35.  ipfe  cor  fuum.Sic  etiam  infra  P  ;  Ingrauatum  eft  cor 
-eius,&  feruorum  illius,cfr  induratum  nimis.  Arq;  idcir¬ 
co  merito  fux  improbitatis  poenas  Pharao  dedit, 
j  ^  Sunt  qui  obdurationem  naturalem  quadam  vim 
interpretentur, vt  nihil  aliud  fit  ^juim  robur  &  co- 
ftantia,cuius  Deus  citra  vllam  culpa  poteft  efle  au- 
<ftor;fed  Phatao  ca  firmitate,  &  conftatiaabufus  eft, 
dum  propofiti  fui  nimium  fuit  tenax,  &  contra  Dei 
voluntatem  pertinaci  ffime  pugnauit.  Sed  naturale 
illud  robur,  feu  conftanria  dunticsappellari  nequa¬ 
quam  poteft,  nec  tamquam  a  cauia  ab  obduratione 
manat ;  durities  enim,(eu  excitas  fuperbi,atq;  arro¬ 
gantis  animi  pertinacia,  proreruia,  &  peruicacia  eft, 
quorum  vitiorum  Deus  au6bor  efle  116  poteft,  ea  ta- 
q  quxft.  18.  men  obduratione  cofequuntur.  Certe  Auguftinus  <1 
iu  hxod.  alicubi,  cum  dc  Pharaonis  obduratione  ageret :  Vi¬ 
dendum  eff(inqmt,)wr&7M  fic  accipi  poffit  illud :  Ego  in¬ 
durabo  cor  Pbaraonisnamquam  dicerer, quam  durum  jit, 
dc monftrabo. Sed  x t  admittamus,pofl'e  vtcumq;  hanc 


A  explanationem  in  Pharaonis  obduratione  probari, 
aliis  certe  Scripturx  locis  aptari  nequaquam  poteft. 
Na  in  Deuteronomio*  feriptum  eft:  Noluitque  Sebo 
Rex  Hefebon  dare  nobis  tranfiturn,quia  mdiiraucrat  Do¬ 
minus  Deus  tuus  fpiriturn  etus,&  obfirmauerat  cor  illius, 
vt  trademur  in  manus  tuas,ficut  nunc  vides.  Er  in  libro 
Iolue  b  -.'Domini  enim fententia fuerat ,  vt  indurarentur 
corda  eoru,&  pugnarent  contra  Jfrael caderent ,&  no 
mererentur  vlla  clementia,ac perirent.  Et  Ifaias c:  Indu¬ 
rari  cornoftru,ne  timeremus  nr.Dcnique  Paulus  .-Cu¬ 
ius  vult  miferetur, &  quem  i>ult  indurat.  Perfpicuum 
enim  eft,in  his  aliifque  fimihbus  fenrentiis  Augu- 
ftini  interpretationem  neutiquam  poffe  admitti. 

Plurimi  igitur, grauiflirmque  Theologi  exiftima- 
runt  Deum  dici  &  obdurare, &  excxcare  no  aliquid 
B  efficiendo, fed  tantummodo  permittedo. Sic  loqui¬ 
tur  Damafcenus  c  -.Opera (incpik)  pretium  efl  agnofee- 
re  moris  effe  diuina  Scriptura  permifftone  Dci,aclione  ei  us 
vocare, vnde  Apostolus  ait:Conclujit  Deus  omnia  in  incre¬ 
dulitate.  Ite :  Dedit  illis  Deusfpirititm  copu£lionis,vt  ocu¬ 
lis  non  videant, &  auribus  non  audiat, & alia  fimilia.qua 
quide  omnia  non  vt  Deo  agente  accipiedafmtfedvt  Deo 
permittente  ob  libera  fcilicet  agendi  facultatem ,  quia  fine 
violentia  bonis  effe  debet .  Permi/fionem  igitur  Dei,vt  aitio- 
nem,  properatione  st  us,  dicere  confuetu  eft facra  Scriptura. 
Eodequc  modo  Pauli  verba  explicat  Chryfoftomus, 
cu  enim  dixiflet  Paulusf :  Tradidit  illos  Deus  in  repro- 
bu  fenfum.Cabdk  Chryfoftomus.- hic  dicitur  tra¬ 
didit, nihil.  eft  aliud  quam  permiftt  -,  quemadmodu  enim  fi 
£  Dux  aliquis  exercitus  ingrauefcente  bello fefe  fubduceret , 
quid  aliud  faceret, nifi  quod  milites  hoftibus  traderet  inon 
quodipfe  illos  in  ftrage  impelleret, fed  quod  eos  fuo  priuaret 
auxilio.  Ad  eumde  fane  modii  &  Deuseos,qui  oblatum  a 
fe  auxilium  ampleiti  nolentes  priores  refilierunt ,  reliquit. 
Ad  eade  fententia  accedit  Au&or  e  libri  de  eflentia 
diuinitatis,qui  Augaftinoinfcribitur:/«rf»r<«re  dicitur 
Deus  quorumda  maloru  corda,  ficut  de  Pharaone  feriptu 
efi, non  quod  per  potentia  fua  dura  faciat  eoru  corda ,  hoc 
enim  impiis  efl  de  Deo  fentire.  fed  quia  exigentibus  eorum 
culpis  duritia  cordis, qua  tpfi  (ibi  male  age  do  nutriunt, no 
aufert, quafi  eos  induret  jjuia  iufto  iudicio  indurari  finit. 

Verum  quamquam  hxcicntentia  mulroru  fuffra- 
gio  in  Theologorum  fcholis  recepta  eft  ,  non  poteft 
tamen  animum  meu  penitus  explere; video  enim  in 
excxcatione,obdurarioneque  longe  aliter,  quam  in 
D  aliis  flagitiis  facras  literas  loqui.Na  cum  veriflinuun 
fit,  quod  ait  Auguftinus  b  ,  nihil  omnino  fieri ,  nifi 
Omnipotens  fieri  velit, vel finendo,vt  fiat, vel  ipfe  faciedo. 
Si  propterea  dicitur  Deus  excreare, &indurare, quia 
excitate, &  obdurationem  permittit,  cur  no  eadem 
ratione  dicatur  moechari, occidere,  furari, cum  nihil 
eoru  nifi  eo  permittente  fiat?  Addo ,  quod  Augufti¬ 
nus  '  pluribus  oftendit,non  folara  permiflionem.fed 
nonnullam  efficientiam  in  excxcatione,  obduratio¬ 
neque  videri  neceflario  admittendam.  Itaque  alicu¬ 
bi  A uguftinusk  voluit  Deu  efle  excxcatioms,&:  ob¬ 
durationis  au£torc,non  quatatione  peccatu  eft,  fed 
'  vt  habet  ratione  poen^.ita  enim  loquiApoftolu^qui 
E  excitate,  vel  obduratione  prxcedentium  peccatoru 
poena fuifle  apertiflime  indicat:  Oui  m(inquit)co»»- 
tauerut  veritatem  ‘Deiinmendactii ,(?  feruierunt  creatura 
potius,  qua  Creatorfqui  eft  benedicius  in  fstcula,propterea 
tradidit  eos  Deus  in  pafiiones  ignominia. Et  aliqaZtopok: 
Propterea  ficut  non  probauerunt  Deum  habere  in  notitia, 
tradidit  illos  Deus  in  reprobis  fenfitm,  vt  faciant  ea,  qua 
noti  conueniunt. Rurfus  n :  Eo  quod  charitate  veritatis  no 
receperunt,  vtfalui  fierent, ideo  mittet  illis  Deus  operatio¬ 
nem  erroris, vt’ credant  rnendacio,vt  iudicentur omnes, qui 
non  crediderunt  veritati,  fed  confen ferunt  iniquitati. 

Videtur  h^efententia  magnopere  placuifle  Ifido- 
ro  0  ,fic  enim  feribi v.Pcena  peccati  peccatum  admittitur, 
quando  pro  merito  cuiufqtte  peccati  Dee  deferente  in  aliud 
peccatum 


acap.i  j®. 


b  cap.  iiao. 


c  cap.tf3.17. 

dRom.9.18. 


e  lib  4.de  fi¬ 
de  orckod. 


ginteroper. 

Aug.tom.4. 


h  iuEnchifi 
cap.96. 


ilib.j.  con. 
Iulian.c.j.St 
Ii.de  nat.  & 
grat.cap.ai, 
£  lib.j.coa. 
lul.c.3. 

1  adRom.t. 
&  1  ad 
TheiTat.  t. 
m  ad  Roni. 
i.ij. 


n  a.TheffaL 
a.  10. 


XII. 
o  lib.  a.  de 
fum.bon.  e. 


Explan;  Cap.  I. 


39. 


peccatii  deterius  itur.de  tjuo  amplius,  qui  admiferit, for  di¬ 
detur.  Procedentia,  itaque  peccata  fequentiu  cnmmufunt 
"  •  *  caujja.vt  illa, qua  f equum ur.fint pracedentiu poenatprace- 

detium  vero  peccatorum  poena  ipftt-vocatur  mdtiratio  ve- 
a  Ifa.65.T7.  mms  de  diuina  iuftitia.Hinc tfi,quodait  Propheta*  Jn- 
durafli  cor  nostrum,  ne  timeremus  te, neque  enim, qui  iu- 
v  fiifunt.a  Deo  impelluntur,  vt  mali fiant, feddummali  ia 
funt, indurantur, vt  deteriores  exftantficut  dixit  sipofto- 
bi.Theff.i.  lmh : Quomdveritate  Dei  non  receperunt, vtfalui fierent, 
10.  m ifit  illis  Deus  fpiritum  erroris.  Facit  ergo  Deus  quofda 

peccatores,  fed  in  quibus  talia  iam  pe  ccata  pr ace  ferunt, vt 
iusto  iudicio  eius  mereantur  in  detenus  /Ve.Sed  vereor, 
ne  hxc  fentctia  iifdem  implicerur  nodis,  quibus  hae¬ 
retici  fententia  aftringiturjcum  enim  durities  &c  cae¬ 
citas  grauiflimum  peccatum  cenfeatur,  quacumque 
tandem  ratione  efficiatur  a  Deo,  confequens  omni- 
jio  eft,Deu  eflbaudtore  peccati;quofit,vt  meo  qui¬ 
dem  iadicio  non  niii  improprie  peccatu  dici  queat 
poena  peccati, ea  videlicet  ratione,quaiufto  Dei  iu¬ 
dicio  deftituitur  quis  eo  diuinxgratix  prxfidio,quo 
a /ubfequenti  facinore  poterat  expediri ,  cum  prx- 
fertim  poena  contra  eius  voluntatem  irrogetur ,  qui 
eam  patitur ,  &  tamenpeccatumJiadtenus  peccatu 
eft,quia  fponte,ac  libere  propria  volutate  patratur» 
XIII.  Nec  mihi  facile  perfuaierim  ,  id  voluiffe  Ifidoru, 
qui  potius  Deum  caecitatis  audtorem  idcirco  efle 
affirmat, quod  propter  praeterita  peccata  Deo  defe¬ 
rente  in  alia  deteriora, &  grauiora  quifpiam  labatur. 


A  ne fic quidem  illummorte mulBauit, donec fe.ipfe fubmer- 
geret, cum  aufus  effetpra  fuperbin,eade,qua  iufii.via  infi - 
flere ,  ratus  vt  Dei  populo  fic  etiam fibi  peruium flore  mare 
rubrum. Nec  dillimilia  fcribit  Gyrillus  a.  dorh/f  i \ 

Eiufdem  prorfus-fententixfuifle  videtur  Hiero-  y  / 

nymus  b:Si patientia  Dei(mqmt)indurauit  Pharaone,  ^  Epift.t 5  a 
&  multo  tempore  poenas  diflulit  /fraelis.vt  iuflius  condem-  quxft.io.ad 
naret,  quos  tanto  tepore fufiinuerat ,non  Dei  accufanda  efi  Hcbidiam. 
patientia,  fed  eorum  duritia, qui  bonitate  Dei  in  fua  per¬ 
ditione  abufi  fisnt.udlioqui  vnus  eft  Solis  calor, &  fecudum 
naturas  fubiacentes  alia  liquefacit,  &.  alia  yidur.iv.altd- 
que  foluit,&  alia  cohflringit.  Licfuatur  enim  cera,&  in¬ 
duratur  lutum,nec  tamen  caloris  diuerfa  eft  natur a:fic  bo¬ 
nitas, &  clemetia  Dei  vafa  ira, qua  aptatzt  funt  in  interi- 
B  tu, indurat, vafa  ante  mifericordia  prstp arata  ingloria  fal- 
«dt.Quibus  adeo  fimilia  funt,  qua;  fcribit  Theodo- 
retus  1  vt  ex  eodem  manafle  fonte  videantur  ,  cum  cquaeft.it. 
enim  idem  exemplum  certe, & luti,  calorifqueSolis  inExoch 
Queadmodum  ergo  Sol  vna,&eade 
virtute  cotraria  operatur, fic  ex  longanimitate  Dei  nonul- 
li  capiunt  vtilitat  e, alij  vero  danu?n,&  illi  emolliuntur, ifti 
vero  indurantur.  Quod  et  ia  Dominus  declarauit  in  Eua- 
gelio  dicens d  .•  In  iudicium  ego  veni  in  hunc  mundum,  vt  d  Ioan.9.5^. 
qui  no  vident, videant, & qui  videt,caci fiant ;  cuius  eft fi- 
mtle  quod  Sanftus  dixit  Simeon  t:Ecce  pofituseft  hic  in  dLuc?  1.54. 
ruina,&  in  refurreElione  multorum  in  Ifrael.  Eodemq; 
modo  &  fentit ,  &  loquitur  Auguft.  f  cuenim  ver- 
ba  Molis  recitaffet,quibusDeu  ait  cor  Pharaonis  in- 


Non  iuerim  tamen  inficias  ,  quafdam  efle  adtiones,  Q  dw:z(ft:Sic(inqim)itite{ligendum  eft, ac fi dicerettego pa ■ 


qua;  vt  manant  ab  agente,  veram  habeant  culpae  ra¬ 
tionem:  vt  vero  excipiuntur  in  patiente, fubeant  na¬ 
turam  poenae, quomodo  lobi  calamitas,vtad$mone 
excitata  grauiflimum  piaculum  fuit;  vt  a  lobo  tole¬ 
rabatur,  nullaerat  culpa, fed  grauiflima  tantum  poe¬ 
na.  Sic  defedkio  Ablalonis.Sc  Semei  execratio,vtab 
eorum  a  udioribus  manabant, immania  flagitia  erat, 
relpedfcu  Dauidis  fupplicium  erant,  in  his  igiturat- 
que  id  genus  aliis  vtcumque  admiferim  ,  quod  gra- 
uiflimi  Theologi  affirmant, Deum  efle  audtore  pce- 
ns,non  item  culpx;  qua  ratione  voluit  Deus  Chri- 
ftum  Dominum  pro  hominum  lalute  mortemop- 
petereycdm  tamen  no  fuerit  audorparricidij  i'ud$o- 
runijfed  vt  apparet ,  in  excaecatione ,  atque  obdura¬ 
tione  id  nequaquam  probari  poteft,  flue  ejjim  effi¬ 
ciatur  a  Deo, flue  ab  homine  excipiatur,  femper  ha¬ 
bet  rationem  culpae. 

XIV.  Itaque  fuerunt  qui  mallent ,  Deum  idcirco  dici 
excaecare,  &  obdurare  ,  quod  nimia  fua  tolerantia, 
patientia,  &  longanimitate, dum  hominum  fcelera, 
atque  flagitiaperfert,quxeft  hominum  improbitas, 
eos  videatur  ad  deteriora  prouocare  ;  fic  enim  fere 
loqui  folemus, cum  dicimus  parentes  quofda  nimia 
fua  indulgentia  filios  perdere :  videturque  hxc  fen- 
cEccIcf  8.  tentia  indicari  a  Salomone,  alicubi  c  enim  dixit: 
1 1 .  Opia  non  profertur  cito  cbtra  malos  fententia,  abfque  timo - 

d  cap.14.1u  re  vllofilij  hominum  perpetrant  mala.  Et  Iob  d.-  Dedit  ei 
^  Deus  locum  pcenitenti&.erJllc  abutitur  eo  in  fuperbiam. 
cRom.i.  4.  Neque  aliter  loquitur  A poftolus  e: An  diuitias  boni¬ 
tatis  Dei,&  patientia, &  longanimitatis  contemnisl igno¬ 
rat, quod  benignitas  Dei  ad  poenitentia  te  adducit! fecundis 
aute  duritia  tua,  &  impoenitens  cor  thefduri “gas  tibi  ira  in 
dietra,&  iuftiiudicij  Dei.Huius  porro  fenterixvide- 
f  lib.j.  Peri-  tur  efle  Origenes  f,apertiflimeque  eft  Bafilius  8  :Ob- 
arch.c.  i .  ftinauit  (inquit)  ‘Pharaonem  Deus ,  vt  cum  perlongam 
g  Or.  quod  .  e-u$  pattentui,(jr  fupphet]  procraftinationem  illius  flagitia 
audorma-  augefcerent.actande  ad vltimum  terminum excreuifent, 
lorum.  illuftrius  fieret  diuinum.quo  peritur  us  efet,tudtcium./taq-, 

cum  a  minoribus progrefus  flagellis  Deus ,  maioribus  de¬ 
inceps, atque  maioribus  plectere  eum  pergeret,  nec  molliret 
tome  obftinatii,coperit  patientia ,  ac  lenitatis  fua  illum  efe 
,  contemptore, ipfoq‘,  vfu  adutrsits plagas  obcalluifle,&  tame 
Beneditt.luftinian.  in  Epift.  B.Ioan. 


fSerm.  88. 
e  temp» 


tieni  fui  fupereum,&  fer uos  eius, quia  patietia  Deiobfti - 
natior fiebat  malus  eius  animus, tdeo  pro  eo, quod  efi-.  Vatie  s 
fui  cum  eo, dicitur, grauani  cor  eius.  Eam  dem  vero  fen¬ 
tentia  loga  ciratione  alibi  8  explicat, vbi  ait, ex  mul-  ^ 
titudine  peccatorum  nafei  defperat-ionem,ex  defpe-  « 
ratione  obdurationem.  Addit  tame  numquam  Deu 
deferere,nifi  prius  ab  homine  deferatur. 

HScego  fententiam  fi  negem  valde  videri  pro-  XVI. 
babilem,  &  admodum  piam, certe  mentiar ,  fi  nihil 
aliud  in  obduratione, & excitate  requiram,  longius 
profedlo  abeam  a  vero  facrarum  literaru  fenfu,  qux 
nonnihil  prxterea  poftulare  videntur,  cum  quis  di¬ 
citur  obdurari, aut  excis, denfifque  tenebris  offundi. 

Itaque  plurimorum  lentetia  Theologorum  fuit ,  in-  > 
durari  quempiam ,  &excxcari  a  Deo,cum  grauifli- 
mis  id  peccatis  exigetibus  aDeo  deferitur,plurimif- 
que  diuinx  gratixfubfidiis  fpoliatur,quibus  deftitu- 
tus  vel  omnino, vel  non  fine  magna  difficultate  refi- 
pifcere  ac  molliri, & ad  bonum  flefli  poteft,  fed  ma¬ 
gis,  magifq;  duratur, &  obfirmatur  in  malo.-fic  pro¬ 
pter  abfenciam gubernatoris  perire  dicitur  nauigiu, 
atque  hac  ratione  loqnitur  C h ry fo fto m us' h : Dicitur  hHom.  67. 
(inquit )Deus  jn  Scriptura  quofda  indurafe,& alios  tra-  in  ^oaiL 
didifle  in  reprobum  fenfum.noquod  hac  a  Deo  fiat, quippe 
cum  a  propria  hominum  malitia  proueniant,  fed  quia  Deo 
iufle  homines  deferente  hac  illis  contingant.  Curnentm  der 
ferimur  aDeo, tradimur  Diabolo ,  in  cuius  pote  [late  redalli, 
innumeris  malis  ajficimur.Muhis  vero  deinceps  docet 
neminem  aDeo  deferi,quin  prius  ipfe  deferat  Deu. 

Neque  aliud  fenfiffe  videtur  Audior  libri  de  pr$-  XVII. 
dcftinatione,& gratia  ,  qui  tribuitur  Auguftino.  ex-  *  «p-4. 
plicas  enim  Pauli  verba  k : Cuius  vult  miferetur,&  que  ^  Rom 
vult  indurat. Qudtum(inq\ih)ad  indurationem,ibi pau-  91 
luium  humana  mentis  intentio  verbi  nouitate  cofunditur, 
fed  no  ita  intclligendu  efi  illud, quafi  Deus  in  homine  ipsa, 
quanon  efet ,  duritia  cordis  operetur, quid  enim  aliud  eft 
cordis  duritia, qua  Dei  obuiare  m  a  datis'!  Na  beatus  Ste- 
phanus  ludais  dixit 1  :Dura  ceruice,  &  incircuncifi corde,  1  Adi.  7.51. 
&  auribus  vos  femper  Spiritui  faniio  reftitiflis.  Indurare 
aute  dicitur  Deus  eis, que  mollire  no  luerit, tfr, e  xcacare  dici¬ 
tur  eu, que  illuminare  noluerit ,  &  repellere  dicitur  eu, que  m£  iq 

vocare  noluerit.  Ipfe  vero  Auguftinus  m  ineamdem  ^  siIt’ura.* 
d  2  len 


40  Epift  LB.Ioan. 


fcntentiam  hoc  modo  loquitur:  Non  obdurat  Dem 
impertiendo  malitia, fed  non  impertte  do  gratia, quibus  au¬ 
tem  non  impertitur,  nec  digni  funt  ilii, nec  merentur, quin 
poti  iis  ,vt  non  impertiatur  Deus  gratiam  fuam ,  hoc  digni 
aiib.  i.  de  fimtiHh^rhoc merentur. Ncc aifcrepat  Ifidorus  a,vc 
fum.  bon.  c.  ex  iis, quae  paulo  ante  attulimus  ,  intelligi  facile  po- 
teft,qm  alibi  &ickb:DefereteDeo  nullus  poenitere potefi. 
XVI  fi  Luculenter  porro  non  vno  loco  hancfententiam 
c  li  3 1  mor  Gregorius c. ad  illa  namque  verba  Iobi:/V<- 

cap.ii.  ttauit  eum  Deus  fapientia,  nec  dedit  illi  intclligentiam. 

Quamuisf inouit)  aliud Jit  priuare , aliud  no  dare, hoc  ta- 
me  repetiit  fundendo,  non  dedit, quodpr<cmiJit,priuauit, ac 
fi  diceret:  Quod  dixit, priuauit, non  iniufte  fapientiam  ab- 
ftulitfed  lufte  no  dedit.  Vnde  &  Pharaoniscor  Dominus 
indurajfe  dicitur, non  quod  ipfe  duritia  contulit  ,fedquod 
exigetibus  eius  meritis  nu lia  illud  de fuper  infufi  roris  fen- 
4H.ii.  mor.  fibilitate  molliuit . Alibi  d  autem  luculentius  multoq; 
c.s.  fufius  explanans  verbailla  Iob  e:Si  dejlruxerit,  nemo 

e  cap.  1 1.  e[{ }  qUl  gjificetfi  incluferit  homine, nullus  eft,qui  aperiat. 

Omnipotens(zvi)Deus  humanis  cor  deflrait,  cu  relinquit, 
adificat,dum  replet. Neque  enim  humanam  ptetem  debel¬ 
lando  dejlruit, fed  recedendo, quia  ad  perditionem  fuafuffi- 
cit  ipfa  fibi  dimijfa.Vnde  plerumque  fit ,  vt  cum  audientis 
cor  exigentibus  culpis  omnipotentis  Dei  gratia  non  reple¬ 
tur, incaffum  exterius  dpradicatore  moueatur,  quiamutu 
eficor  omne, quod  loquitur, fi  ille  interius  in  corde  no  clamet 
fPf  t.  quiajpirat  verba, qua  audiuntur. Vnde  Prophetafdixir: 

Nifi  D  ominus  adificauerit  domum  ,  in  vanum  laboraue- 
g  Ecclef.  7.  runt,qui  adificant  ea. Et  Salomon  g  ait -.Confidera opera 
1 4‘  Dei, quod  nemo  pojfit  corrigere  que  ille  deffexerit.  Hinc 

hGenef 4.?.  efi,qu'od  h  Cain  &  diuina  voce  admoneri  potuit ,  &  mu¬ 
tari  tamen  non  potuit, quia  exigente  culpa  malitia  iam  in¬ 
tus  cor  eius  Deus  re  liquer  at, cui  for  is  ad  tefiimonium  ver¬ 
ba  faciebat. Bene  autem  fubditur :  fi  inclu  ferit  hominem, 
fiullus  efi,qui  aperiat, quia  omnis  homo  per  id,  quod  male 
agit, quid fibi  aliud,quam  cofcientia  fisa  carcerem  facit? Vt 
hunc  ammireatns  premat,  etiam  fi  nemo  exterius  accufet, 
qui  cum  iudicante  Deo  in  malitia  fisa  caritate  relinquitur, 
quafi  intra  femetipfum  clauditur, ne  euadendi  locum  inue- 
niat,quem  inuenire  minime  meretur. 

XIX.  Pluraautem  deinde fubdit, qua:  miram ,  ac  pror- 
fus  ineffabilem  diuinam  erga  homines  prouide.riam 
declarant,  quam  humanas  mentis  imbecillitate  me¬ 
riti  ,  aut  cogitatione  affequi  plane  non  poffumus. 
Nam  fiep  e  (inquit)  nonnulli  e  prauis  achbus  exire  cupiut, 
fed  quia  eorundem  aSluum  pondere  premuntur ,  in  mala 
confuetudinis  carcere  inclufi  a  femetipfis  exire  no  poffunt. 
Et  quidem  culpas  proprias  punire  cupientes, hoc, quod  recle 
fe  agere  exifiimant,  in  grauiorem  culpam  vertunt  ,fitque 
modo  miferabili,vt  quod  exitum  putant, hoc  inclitfione in- 
Matt.47.3.  ueniant.Sic  nimirum'  ludas, cum  fibi  mortem  contra  pec¬ 
catum  intulit,  ad  suema  mortis fupplicia peruenit  pe¬ 

ius  de  peccato  poenituit,  quam  peccauit  .Dicatur  ergo, fi  in  - 
cluferit  homine, nullus  eft, qui  aperiat,  quia ficut  nemo  ob- 
fifiit  largitati  vocantis  Dei, it  a  nullus  obuiat  iufiitia  relin¬ 
quentis. Includere  itaque  Dei  efi.claufis  non  aperire,  vnde 
ad  Mofen  de  Pharaone  dixitDeus:  Ego  obdurabo  cor  eius. 
Obdurare  quippe  Deus  per  iufiitiam  dicitur,  quando  cor 
reprobum  per  gratiam  non  emollit.  Recludit  igitur  Deus 
hominem,  que  in  fuorum  operum  tenebris  relinquit.  Pla- 
ki.t.q.79.  cuithasc  fententiaTheologoru  principi  B.Thom?k, 
ar.  3  &  1.  aliifque  non  paucis,  mihique  hattenus  probatur,  vt 
fent.  .«o.q.  tamen  aliqUid  prasterea  ad  excaecationem,  obdura - 
1  Lyra».  E-  tionemque  exigi  contendam. 

xod.4.  Multa  enim  Deus  intus  in  animo ,  exteriulque 

Abul.  ibid.  agit  5  vnde  plerique  occafionem  arripiunt  grauius 
Caict.Exod.  peccandi, &  pertinacius  obdurandi, quas  eft  fenten- 
9.  da  Auguftini,quam  ille  pluribus  Scripturas  teftimo- 

X  X.  n'is  confirmat™. Cum  enim  Iulianus  Scripturae  ver- 
mhb.j.con.  ba  perinde  interpretaretur,quafi  tradi  defideriis  ni- 
Iul.c.3,  hil  aliud  effer, quam  relinqui  per  diuinam  patientia, 


non  per  potentiam  in  peccata  compellfifubiicit  Au- 
guftinus:.£?«4/t  non fimtsl po fuerit  hac  duo  idem  Apofto- 
lut,tfr  patientiam,  &  potentiam, vbi  att3:Sic  aute  volens  a  ad  Rom. 
Deus-o/lendere  iram,&  demonflrare  potentia  fud,  tulit  in 
multa  patientia  vafa  ira, qua  perfecta  funt  in  perditionem. 

Quid  horum  tamen  dicis  ejfe  quod  feriptum  efl  ?  Et  pro-  ,  _  , . 

phetab:  Sierrauerit,&loquutus  fuerit,  ego  Dominus  fe- 
duxi  Propheta  illu,& extendam  manum  meam  fuper  eu, 

&  exterminabo  eum  de  medio  populi  mei  Ifrael.Eatientia 
efi, an  potentia  ?  Et  plura  deinceps  c.  Alibi  vero  cum  clib.de  gtat. 
multa  Scriptura  teftimonia  attuliffet,  concludit  his  &  hb.arbit. 
v ctbis:  His, &  talibus  tefiimonits  diuinorum  eloquiorum, 
qua  omnia  commemorare  nimis  longum  eji, fatis, quantum 
exiflimo  ,  manifefiatur, operari  Deum  in  cordibus  hominis 
ad  inclinandas  eorum  voluntates  quocumque  voluerit  fiue 
ad  bona  pro  fua  mifericor dia, fiue  ad  mala  pro  meritis  eo- 
ru  iudicio  vtique  fuo  aliquando  aperto,  aliquando  occulto, 
femper  autem  iufto.  Faucis  aure  inreriedtis:  Ac  per  hoc 
(inquit  )quado  legitis  in  Uteris  veritatis  a  Deo  feduci  ho¬ 
mines, aut  obtundi  ,vel  obdurari  corja  e  orum, nolite  dubi¬ 
tare  praceffijfe  mala  merita  eorum,  vi  iufie  ifia  pateretur.  v 

Cum  vero  ageret d  de  exeeratione  illa,  qua  filius  ^ 

Gemini  Dauidem  infedabatur:^Komo^(inquit)^<-  iib.arbit:.c, 
xerit  Dominus  huic  homini  maledicere  Dauid  ,  quis  fa-  io. 
pies,&  intelliget  ?  Non  enim  iubedo  dixit, vbi  obedientia 
laudareturfed  quod  eius  voluntate  proprio  vitio  fuo  mala 
in  hoc  peccatum  iudicio  fuo  tufto,&  occulto  inclinaisit, ideo 
dicluefty dixit  et  Dominus. Denique :  Eft  igitur  (inquit) 
in  hominis  voluntate  peccare, fed  vt  hoc, vel  hoc  ea  malitia 
faciat, no  eft  in  eius  voluntate  fed  Dei  diuidentis  tenebras, 

&  ordinantis  eat.  Quibus  confentiunt  ea ,  quas e  alibi  c  i8. 
feribit.  Vtitur  (inquit)  bene  cordibus  malis  ad  id,quod  intxo<1* 
vult  oftederc  bonis, vel  quod  facturus  eft  bonis-, &  quamuis 
vniuscuiufip,  cordis  in  malitia  qualitas  fuo  fiat  vitio, quod 
inoleuit  ex  arbitrio  volutatis,vt  tame  qualitate  mala  huc 
vel  illuc  moneatur ,  caufisfit,  quibus  animus  propellitur, 
qua  caufa  vtexifiant,  vel  non  exiftant,non  efl  in  hominis 
poteftatefed  veniunt  ex  occulta  prouidetia.iuftijflma  pla¬ 
ne,  Qr  fapientijfima,vniuerfum,quod  creauit ,difponetis ,& 
adrniniftr antis  Dei.  Id  vero  planius  explicans  allato 
Pharaonis  excplo  fubdit:^?  ergo  tale  cor  haberet  P ha¬ 
ras, quod  patientia  Dei  no  moneretur  ad  pietate, fed  potius 
ad  impietate , viti]  proprijfuit.  Quod  vero  fitfla  funt  ea, 
quibus  cor  fuo  vitio  ia  malignum  refifieret  iujfionibus  Dei 
(hoc  eft  enim  quod  dicitur  induratum ,  quia  no  flexibiliter 
confentiebatfedinfiexibiliter  refiftebat )  difpefationis  fuit 
diuina,  qua  tali  cordi  non  folitm  iufta,  fed  euidenter  iufta 
poena  parabatur, qua  poena  timetes  Deu  corrigeretur.  Pro- 
pofito  f  quippe  lucro  ,  verbi  gratia ,  propter  quod  komici-  fSimil.fcr!- 
dium  comittatur, aliter  auartis, aliter  pecunia  coteptormo- 
uetur.  ille  fcilicet  ad facinus  perpetrandum,  hic  ad  cauett-  ment  in  E- 
durn-,ipfius tame  lucri  propofttio  in  alicuius  illorumnofuit  xod.c.n. 
pote  flate-, it  a  caufa  veniunt  hominibus  malis,  qua  non  funt 
in  eorum  poteftate  fed  hoc  de  illis  faciunt ,  quales  eos  inue- 
nerint  iamfatios  propriis  vitiis  ex praterita  voluntate. 

Quae  fententia  vt  planius  explicetur-,  in  obdura-  ^ X 1 1. 
tione  ,  feu  excscatione  duo  neceflarro  videntur  di- 
ftinguenda  alterum,  quod  habet  quamdam  ratio¬ 
nem  materias-,  alterum,quod  formae  fimilitudinem 
refert.  Et  indurationis  quidem,  feu  caecitatis  mate¬ 
ria  praua  quasdam  eft  animas  conftitutio  ,  quae 
tum  ex  multitudine  ,  tum  ex  grauitate  peccatorum 
oritur.  Ad  eam  vero,  vt  habet  rationem  entis,  vim 
fuam  ,  atque  efficientia  accommodat  Deus, non  ali¬ 
ter  ac  ad  alias  omnes  a<ftioftes,quib.  eft  annexa  ma¬ 
litia, ad  ipfius  tamen  prauiratem,feu  vitiofitatem,fi- 
ue  illa  habituale, fiue  a<StuaIem  voces,  nullo  modo. 

Sed  haecanimi  conftitutio, nifi  aliud accedat,nondu 
obdurationem, aut  caecitatem  efficit  3  quando  aate 
ea  fit  eiufiTiodi,vt  merito  obdurationis  forma  acce¬ 
dat  ,  certo  fciri,aiit  conftitui  definitiue  non  poteft. 

An 


Explan.  Gap.  I. 


41 


An  autem  fit  aliquis  flatus,  quo  pofito  obduratio,  A 
vel  caecitas  fubfequatur,inter  Theologos  difpuratuc. 
Iam  vero  obdurationis,  aut  caecitatis  forma  ex  parte 
quidem  hominis  quamdam  continet  ludam, &  qua- 
a  cajQ.  fi  pugnam  contra  Deum,  vt  indicat  Audor  a  de  prae- 

deftinationc,& gratia, qu?  tota  nafcitur,vt  vitiofaeft, 

&  praua,ab  improbitate, &  malitia  prxcedenti.Qjia 
k Iib.4-c.7tf.  ratione  Iren^us^^regoriusfNyflenuSjCafllanus1*, 
c  lib.de vit.  &  alij, homines  aiunt  a  feipfis  indurariiex  parte  vero 
Dei  negationem  efficacis  auxilij  figniiicat ,  quod 
2,0  °  *'C*  alioqui  neceiTatium  eft,  vteiufmodi  obduratio  non 
confequatur.Hxc  autem  negatio  non  eft  tantum  de¬ 
relictio  ,  fediuftaDei  voluntas  vlcifcendi  excxcato- 
rumflagitia.  Quocirca  peccator  fuo  merito  fefeob- 
durat, fiuaque  duritie  Deo  reludatur ,  Deus  autem  ® 
tamquam  fcelerum  vitor  quodammodo  efficienter 
obdurat. 

XX III.  Obdurationis  pono  materia  oritur  neeeffario  ex 
permiffione  peccati,  quod  fpedafle  videntur  omnes 
fuperiores  fen tentiaj, cum  tamen  hxc  permiflio  mul¬ 
to  latius  pateat, quam  vt  obdurationi,  St  excxcatio- 
ni  tantum  congruat.  Fieri  etiam  poteft  nonnulla 
a&ione  diuina, ita  tamen, vt  nullo  modo  Deus-fit  au- 
e  Hb.  3. pe-  dor  peccati,  eo  ferme  modo ,  quem  Origenes  c ,  St 
liarch.c.x.Sc  Hieronymus  f  explicant;  idque  vel  largiendo  impu- 
Exod  4' ,D  ffitatem  fcelerum,  vt  indicat  Paulus  8  ,St  probat  Au- 
f5p.ijo.ad  guftinus  h  i  vel  cumulando  beneficia,  quibus impij 
Hedibiam  abutuntur  ad  maiorem  peccandi  licentiamjvelinchr 
quxft.10.  nando  voluntatem  iam  vitio  fuo  malam  ad  aliquod  C 
<jadRom.i.  genus  Tertullianus  ',Auguftinus  k,&  Gre- 

h  Ser.88.de  gorius  1  affirmant.  Iam  forma  obdurationis, &  caeci- 
temp.  tatis,  cum,  vtfxpedidumeft,nonfitfolapermiffio, 

I  lib.  1.  con.  peculiarem  quandam  refipifeendi  difficultate  affert, 
hflibde  1  atque  idcirco, vt  minimum  exigit  in  Deo  diuinx  vo- 
dcft.fan.c.8.  luntatis  adionem,  qua  re  vera  quoddam  gratia:  fub- 
lib.  de  grat.  fidium  fubtrahit,quod licet  non  omnibus  conceda- 
adib.  arb.c.  tur  5non  omnibus  tamen  priuata  voluntatis  adionc 
5°con.*  Iu-  negatur>  fed  id  eorum  proprium  effe  dicitur,  quidi- 
Iian.c.3.  cuntur  excxcati,  St  obdurati  ■,  quique  traditi  funt  in 
1  aj.mor.c.  reprobum lenium,  vt  faciant ,  qua:  non  conueniunt. 

Ia-  Praeterea  vero^plerumque  excxcatio,  feu  obduratio 

in  obduraro,vel  excxcato  interni  luminis, &  nonnu- 
quam  etiam  naturalis  remotione  continet  tamquam 
iuftiffimam  peccati  poenam,  ad  eum  plane  modum, 
m  Gen.  15.  qUo  Sodomita:  olim  pcrcuffi  m  funt  caecitate  corpo-  D 
rea,vt  quamuis  oculos  retincrent,videndi  tamen  fa¬ 
cultate  deftituerentur.  Id  ipfum  interdum  in  animo 
accidere  poteft,  vtnon  obfcure  fignificauit  Chnftus 
0cap.15.x8.  apud  Matthxum  n  in  parabola  de  talentis  ,  ciim  ta¬ 
lentum  ablatum  fuiffe  ait  a  feruo  otiofo,ac  defide,&: 
negotianti  conceffum. 

XXIV.  Addeextejrna adminicula Dodorum,  Condona¬ 
torum, Paftoru,acSacerdotum,  qux  aliquado  Deus 
0cap8.11.  araouet ,  vt  apud  Amos  0  Prophetam  fignificat  his 
verbis:  Immittam  m  cos  fame  non  panis , feti  audiendi  ver¬ 
bi  Dw.Nonnumquam  etiam  Condonatorum  dicedi 
vim, Se  facultatem  imminuit,  nequi  audiunt ,  obfe- 
quantur,vt  colligi  poteft  ex  parabolis,  qux  leguntur 
p  cap.13.  apud  Matthaeum  P,ex  quibus  no  pauca  colligit  Ori-  E 
<3  lib.  3. pe-  genes  “3.  Poftremo  plerumque  Deus  diabolo  potc- 
riarch.e.r.  ftatemfacitexcxcandi,&  obdurandi  iis  modis,  quos 
fu®  diuinx  iuftitix  congruere  agnofeit,  vt  multis  ex- 
r  in  Pf.77.  plicat  Anguftinus r.  His  igitur  omnibus  modis  non¬ 
nulla  obdurationis ,  St  excxcationis  efficientia  Deo 
tribuitur, ita  tamen,  vt  nullo  modo  fit  audor  pecca¬ 
ti.  Qua  ratione  explicanda  funt ,  qua:  ex  factis  literis 
f  loc  cit.  fuse  admodu  congerit  Auguftmus  f  ,qux  vix  de  fola 
permiffione  intelligi  commode  poffunt.Frfri/  (inquit 
t  lib.  j.con.  Auguftinus  f)  mins,&  ineffabilibus  modis, qui nomtitt-^ 

I  iiias.c.3.  fia  mdiciafua  non folum  in  corporibus  hominum ,  fed  etia 
in  ipfis  cordibus  operari, qui  non  facit  voluntates  malas  fed 
Bened.  luflinian.  m  Epiff  B.  loan. 


tutam  malis  vtitur  ,vt  voluerit ,  cumipfe  aliquid  inique 
velle  non  poffit. 

Qua:  cum  ita  fint,commode  cum  Chryfoftomo  a,  XXV. 
&  Damalceno  b  dicere  quifpia  poffit,excxcaue  Deu,  a  in  Io.  c.17. 
St  obdurare  ea  plane  ratione, qua  Scriptu rafolet,qu 5 
ex  euentu  confequuta  funt ,  alicui  caulx  tribuere.  0 

A/<w(inquit  Damafcenus)/*cne  Scriptura  effquada, qua, 
fecundum  euentu  debent  intelligi,caufiliter  dicere  :vt  illud: 

Tibi  foli  peccant,  &  malum  coram  te  feci ,  vt  mflificeris  in 
fermonibus  tuis,&  vincas  cu  iudicaris.No  enim  propterea 
peccauit  Dauid.vt  vinceret  Deus  peccatum  fuum,neq,  in¬ 
digebat  Deus  peccato  eius ,  vt  ex  illo  violor  appareret :  fed 
quia  nobis  peccdtibus  no  affert  ira  fisa  fed poenitetibus par¬ 
cit, vitior  mali  nojlri  demonftratur.  no  ad  hoc  aut  e  nos  pec¬ 
camus  fed  ita  euenit  res.  Qwmadmodu  Jiquis  fedeat  ope¬ 
rans ,&  fuperueniat  eius  magnus  q ni f fiam  amicus*  aif.ne 
operer  hodie ,  aduenit  hic  meus  amicus  nec  tamen  amicus 
ideo  venit, vt  ille  no  operaretur  ,fed  occupatus  circa  amici 
fufeeptione  euenit, vtnon  operaretur,  &  dicuntur hac eue- 
tus,  quia  ita  eueniunt  res.  Hac  itaque  ratione  indurare, 

&excxcare  dicitur  Deus  ,  quia  excitas  &  obduratio 
ex  hominum  quidem  malitia  ,  St  ex  diuina  adione, 
quafi  necefiaria  quadam  confecutione  fequitur. 

Permittit  enim  Deus  ,  vt  improbi  luis  cupiditati-  XXVI. 
bus  libere indulgeantjita  enim  loquitur  Dauidc  :Di-  c  Pfal.8o. 
mifi  eos  fecundum  defideria  cordis  eorii,  ibunt  in  adinuen - 
tionibus  fuis.  Et  Paulus  d  quofdamait  traditosin  de-  d  Rom.i. 
fideria  cordis  eorum  ,  St  in  paffiones  ignominiae ,  de 
quibus  illud  vere  affirmare  poffimus ,  quod  ait  Da- 
md  :  Tranfi 'erunt  in  affctlum  cordis ,  boc  eft, id  omne  e  Pf  71.7- 
confequuti  funt ,  quod  cupierunt ,  omniaque  eis  ex 
voro  fuccefterunt.Largicur  Deus  bonorum  omnium 
affluentiam,inde  in  nonnullorum  animis,  vt  ait  Da- 
uid  f, prodiit  quafi  ex  adipe  iniquitas  eorum ,  boc  eft,  ex  f  pf.71. 7, 
corde  adipato,&  pingui  ac  bonorum  omnium  copia 
redundauit.  Omnia  quibufdam  ex  fententia  eue¬ 
niunt, nihil  patiuntur  aduerfi  %\in  labore  hominum  non  g  H..71.J. 
fiunt, <dr  cum  hominibus  non  flagellabuntur  ,ideo  tenuit  eos 
fuperbia.  Sandorum  preces  autprorfus  amouer ,  aut 
non  exaudit,fic  ait  apud  Ieremiam  h:Tu  noli  arare  pro  hcap.7.16, 
populo  hoc,&  non  obfifias  mihi, quia  non  exaudiam  te.  Et 
alibi  1  :Si fieterint  Mofes,&  Samuel cora  me, non  eft  am-  icap.ij.i. 
ma  mea  ad  populum  islum.lndc  plerumque  fit ,  vt  im¬ 
probi  nonulli  omnibus  fefe  fceleribus  conftringen- 
dos  prxbeat.Quin  etiam  bonos  monitores  amouer, 
quo  pertinet  illud  Ieremix  k  :  Curauimus  'Babylonem ,  k  cap.  j  i.j. 
&  non  eft fixnata,  derelinquamus  ergo  eam ,  quoniam  per- 
ueniivfife  ad  coelum  iudicium  eius.  Amouer  bona  exem¬ 
pla, contra  vero  affentatores  ,  St  falfos  dodores  per¬ 
mittit, atque  ita  multorum  vitio  fit, vt  obdurentur, & 
denfis  errorum  tenebris  inuoluantur. 

Merito  igitur  ait  loannes  mentiri  illos ,  longiffi-  XXVII. 
meque  abefie  a  vero,  qui  cum  in  tenebris  verfentur, 
cum  Deo  tamen  focietatem  habere  fe  gloriantur. 
Mentimur(an)& veritatemnon  facimus.Q, ugenim  efle 
poteft  cum  Deo  focietas,qui  lux  eft,&  fonsluminis 
iis,  qui  excis  tenebris  inuoluti  fcelera  fceleribus  cu- 
mulant?Sane  qui  id  fibi  perfuadeat,  no  folum  men¬ 
titur,  fed  veritate  non  facit,  quia  non  folum  voce,  St 
oratione, fed  vita,  St  moribus  a  veritate  recedit.  Eft 
enim  in  {acris  literis  veritas  duplex  :  altera  ,  qux  in 
fermone  confiftic,cum  quis  vere,  &  exanimo  loqui¬ 
tur  :  altera  in  adione,  St  vita  ,  de  qua  loquitur  Eze- 
chiel 1 ,  cum  virum  iuftum  defcribens  ,  inter  extera  j  cap,,$i5> 
ait :  In  praceptis  meis  ambulauerit,  <jr  indicia  mea  cutfo- 
dierit.vt  faciat  veritatemficiuftuseft,  vita  viuet,  ait  Do¬ 
minus  Deus.  Qui  igitur  in  tenebris  ambulat ,  non 
folum  mentitur ,  fi  falso  afferat ,  fe  habere  focieta¬ 
tem  cum  Deo,  fed  veritatem  non  facit,  quia  ab 
officio  ,St  reda  ratione  recedit  j  iuie  tenebras  re¬ 
ferat  ad  errores,  quales  fiint  bxreles ,  &  impix, 
d  3  nefa 


42 


Epift.  I.  B.  loan. 


nefariaque  fentcntix  ;  fure  etiam  ad fcelera,  &  flagi-  A  mbus  animus, quibus  mftttss Jit, expellit, eifq?  omnibus  facrU 


tia,qux  quia  gratix  lucem  excludunt ,  tenebrae  nun¬ 
cupantur.  Videtur  aute  Ioannes  alludere  ad  id,quod 
aloan.3.io.  dixit  Chriftus  in  Euangelio 1  \0mnis  enim ,  qui  male 
agit,  odit  lucem,  &  non  venit  ad  lucem ,  vt-non  arguantur 
opera  eius  :  qtti  autem  facit  veritatem,  venit  ad  lucem,  vt 
manifejientur  opera  eius,  qui  a  in  Deofunt  fatla.  Verita¬ 
tem  enim  facere  Hebrxotu  more  dixir  ,  qui  opus  iu- 
ftu,acre<ftum  veritatem  vocant;  quod  enim  veru  eft, 
&:  redfcum  eft,&quodrectttm,verurn,ac  fibi  confen- 
tiens.  Sic  dixit  Dauid  b  :  Dirige  me  in  veritate  tua.  Et 
alibi  c:£t  ingrediar  inveritate  tua,  id  eft, via  tua  retfta. 


Ut 


b  Pf.14.f- 

Cpf.85.11. 


7  Si  autem  in  luce  ambulamus ,  fient  &  ipfe  eft  in  luce, 
focietatem  habemus  ad  inuiccm ,  &  [anguis  lefu 
Qhrisii  Filij  eius  emundat  nos  ab  omni  peccato. 


I. 


J  cap.  8. 
e  eap.5.5 


Recte  tenebris  ex  aduerfo  opponit  lucem.V erum 
quoniam  dixerat  Deum  efle  lucem  tenebraru  peni¬ 
tus  expertem, iurequxras  ,  in  qua  nobis  luce  ambu¬ 
landum  moneat’  funt  qui  fidem  intelligant,  qux  fi 
conferatur  cumfola  naturali  fcientia  ,  quam  natura: 
viribus  confequi  poflumus,lux  eft,qpamuis  vtcuque 
obfcura.Neque  iuerim  inficias,  fidem  in  facris  literis 
lucis  nomine  appellari ,  de  qua  Chriftus  apud  Ioan- 
nem  d:  Qui [equitur  me, non  ambulat  in  tenebris,  fed  ha¬ 
bebit  lumen  vita. Et  Ifiiias e: Habitantibus  m  regione  vm- 
bra  mortis  lux  ortaefteis.V  bi  enim  fides  animo  affulfe- 
rit,quid  agedum,fugiendumve  fit, docet, ad  cxleftiu  ^ 
reru  contemplationem  aciem  mentis  attollit ,  incre¬ 
dibili  denique  quodam  lumine  intelligentiam  per- 
fundit.Vereortamen,  vtfolitariamfidem  hiepoflim 
admittere ,  tametfi  enim  omnes  eiufdem  fidei  focie- 
tare&  inter  nos,  &  cum  Deo  coniungimur,no  con  ¬ 
tinuo  tame,qui  fide  praediti  funt(quod  mox  fubiicit 
Apoftolus)Chrifti  fanguine  ab  omnibus  flagitiis  ex¬ 
piantur  ,  nifi  folafide  homines  iuftificari  cu  haereticis 
mentiamur.  Fateor  fideles  nonnullam  etiam  cu  Deo 
focietatem  inire, fed  non  qualem  Deus  ipfe  exigit, & 
ft.Cor.x3.i  qualem  optabar  Paulus  f,cumdiceret:Si  habuero  om¬ 
nem  fidem, ita  vt  montes  transferam,charitatem  autem  no 
habuero, nihil fum. Certe  qui  fola  fide  gloriantur ,  vere 
dicere  non  po  fiunt ,  fe  in  luce  ambulare  ,  ficut  ipfe 
Deus  eft  in  luce, nihil  enim  fidei  lux  communehabet 
cum  luce)quaDeus,&  beati  perfruuntur. 

Qupniam  igitur  tenebras  infeientiam  ,  &  flagitia 
paulo  ante  apptllauerar, malim  hoc  loco  lucis  nomi- 
.  ne  non  modo  fidem  ,  Sc  rerum  diuinarum  cognitio¬ 
nem, fed  etiam  iuftitiam,&  fan&itatem  interpretari. 
gProu.4.18.  Dixit  enim  Salomon  S:/uftorum  autem  fernita  quaftlux 
Jplendens  procedit, &  crefcttvfque  ad  perfectam  diem. Via 
impioru  tenebro{a,nefcibt  vbi  corruant. Et  de  quibufdam 
h  ad  Philip.  ah  Paulus  h :  Lucetis  ficut  luminaria  in  mundo ,  in  medio 
z.  1 5.  nationis praua,&  peruerfa.  Et  hic  ipfe  Ioannes  n5  ita  1 

\  cap.1.10.  multo  poft  charitatem, quadiligimus  fratres,  lumen 
vocat:  Ou  i  diligit  (inqmtjftatrem  fuu,  in  lumine  manet, 

&  fcandalum  in  eo  no  eft. Et  contra:  0««  odit  fratre fuurn, 
in  tenebris  eft,&  in  tenebris  ambulat, &  nefcit,qu'o  eat, quia 


II. 


lume  largitur, &  ex  metuis  eorum  oculis  caliginem, qua  eis 
ignoratione  offujd  eft, depellit, &  difeutit, excit  atq^,& aperit' 
magno  tenebrarum  pondere  cotrailos, par ticipefq,  facit  pri¬ 
mum  modici  luminis  ,  deinde  cum  lumen  qua  fi  deguftanry 
&  magis  expetunt, magis  fe  infundit ,  abundantiuff  illn-> 
ftrat,qu'odmultum  dilexerint ,  eoff  femper  ad  ea, qua  ante 
funt  pro  ea  ratione, quam  ad  contentionem  habent, excitat. 

Quod  aurem  ait  focietate  habemus  ad  inuice, Grxc& 
eft,  y.oivmiav  (mt  «MwXwt^quafi  dicat:inter  nos, 

vt  poflis  tum  ad  Deum  ,  tum  etiam  ad  proximos  re¬ 
ferre.  Nam  de  proximis  quidem  plane  conftat,  eos 
nobifeum  charitatis  vinculo  coniiingi :  nulla  autem 
in  hac  vita  cum  Deo  coniun&io  perfe&ior  excogi¬ 
tari  poteft,quam  qux  pendet  a  charitate ,  de  qua  lo¬ 
quitur  Dauida,cum  ait :  Mihi  aute  adharere  Deo  ,  fo-aPQuj, 
num  eft :  quamqua  non  nego  hanc, qua  cu  Deo  habe¬ 
mus  in  hac  mortali  vita,focietatc,&  coniundtionem, 
rudem  quodammodo  efle,  &  inchoatam ,  fi  cum  ea 
conferatur.quam  in  beatorum  ccetu  expe&amus,  de 
qua  ita  alicubi  loquitur  AugaftinusiCuminhafero  tibi 
ex  omni  me,  nunquam  erit  mihi  dolor, aut  labor ;  viua  erit 
vita  mea  tota  plena  te.  Nunc  autem  quoniam, quem  tu  im¬ 
ples,  fubleuas  eum, quoniam  tui  plenus  non  fum, oneri  mihi 
fum.Contendunt  latitia  mea  Jlendacum  latadis  moeroribus, 

&  exqtiaparte  ftet  vi&oria,  nefcio:cotendunt  moerores  mei 
mali  eum  gaudiis  bonis, &  ex  qua  parte  ftet  viBoria,nefcio. 

Tucenim  beati  lumine  gloria:  circumfufi  ,  Sc  perfe- 
dfa  charitate  inflammati,  in  Dei  lumine,  yt  ait  Da- 
uid  b, videbunt  lumen.  Itaque  fi  in  luce, hoc  eft,  fide  t>  rf.3j.1a 
viua,&:  charitate  formata  ambulamus  ,  qiiotidieque 
proficimus,  vtpronoftra  tenuitate  quamproxime  ad 
diuinam illam  lucem  accedamus,  focietatem  habe¬ 
mus  ad  inuicem, Graece  vMvmlav,  vt  veram  bonorum 
communicationem  fignificet ,  qui  eft  verae  amicitiae, 
frudus.  Ea  eft  enim  Dei  in  nos  ben;gnitas  ,ac  muni- 
ficentia,vtquos  fuapte  natura  feruos  poffidet,  ad  fo¬ 
cietatem  ,  &  amicitiam  admiferh. 

Charitas  enim  vera ,  ac  propria  amiciria  eft  inter 
Deum ,  &  homines ,  Deus  enim  nos  nullius  priuati 
commodi  refpedu, fed  propter  nos  ipfos  diligit, qui, 
vt  in  Symbolo  profitemur,  propter  nos  homines,  &  pro¬ 
pter  noftr  a  (alute  defeendit  de  caelo. Nos  vero  Deum  pro¬ 
pter  fe  ipfum  amore  profequimur,eique  immortalia 
D  fua  ,  atque  immenfa  bona  ex  charitate  gratulamur. 

Itaque  inter  Deum,&  nos  mucuuseft,  Sc  reciprocus 
amor.  Apud  Salomonem  c  enim  ait  Deus  i  Ego  diti-  c  Prcm.8.17. 
gentes  me  diligo.  Et  paulo  poft  d:Vt  diie  diligentes  me, &  ^ 
thefauros  eorum  repleam.  Eft  autem  hic  mutuus  amor 
vtrique  parti  perfpedus,ac  notus,  nam  nos  quidem 
diuinam  in  nos  beneuolentiam  ex  innumerabilibus 
eius  beneficiis  perfpicue  cognofcimus  ,  ille  contra 
noftram  charitatem ,  quam  animis  noftris  infudir, 
probe  nouit.  Accedit ,  quod  bonorum  communica¬ 
tio  ne  defideratur  quide,  cum  &  merita  noftra  Deo 
grata  fint,  eaque  in  fuis  quodammodo  rationibus  po¬ 
nat,  nos  contra  diuinorum  bonoru  quotidie  magis, 
ac  magis  participes  efficiamur, veaie  Petrus  e,diuinx  eep.z.c.1.4. 
naturx  confortes.Quin  etiam  diuinaconfuetudfiie, 


tenebra  obfcurauerum  oculos  eim.ita.  videas  charitatem  _  ,  , 

quae  eft  iuftitianoftia.appellari  lucem.  Atque  ita  vere  E  conuiduque  perfruimur ,  ob  id  enim  dixit  Apofto- 
ait:5/  ante  in  luet  ambulamus, ficut  &  ipfe  eft  in  luce, hoc  lus  f :  Noflra  autem  conuerfatio  m  coelis  eft.  Et  alibi  S:  f 


eft:fi pharitatem  animo  compledimur,&  Ghriftiana 
.iuftitiaprarditi  fumus,De.umque,quoad  eius  fieri  po- 
teft,  imitamur,  qui& charitas  eft,&  fumma  iuftitia, 
focietatem  habemus  ad  inuicem, hoc  eft,  6c  cum  Deo,  Sc 
inter  nos  diuinae  charitatis  nexu  aftringimur.Sed  hoc 
intereft,qubd  Deus  ipfe  iux  eftincreata,  fons,  &  ori¬ 
go  luminis.  Lux  autem  noftra  delibata  quaedam  lucis 
k  <3edurin.  particula  eft, de  qua  Dionyfius  k  Areopagita  loquitur 
ora.  cap.  4.  jn  hunc  modum :Mentem  quide  caleftem  omnem  jpirita-r 
li  luce  implet, omnem  autem  ignoratiori»,  erroremf  ex  om- 


ad  Philip, 


lamnon  eftis  ho[pites,&  aduenafed  eflis  emes  Sanci  orum,  J10- 
&  domcshci  Dei.  Quod  vero  maxime  proprium  eft  8  ^ 
amicitix,  nihil  nifi  honeftatem  fpedtar,  charitas,  qua:  1I?‘ 
Deum  diligit  ob*ipfius  fummam  bonitatem  ,  &  v- 
num  Deum  refpicit,  &  proximos  quafi  aliquid  Dei. 

Denique  hxc  mutua  charitas  conftans  eft  ,  ac  perpe¬ 
tua  ;  nam  Deus  quidem  ,  vt  ait  Ieremias  h  ,  charitate  h  cap.  j  t.  3. 
perpetua  dilexit  nos.  Qui  vero  perfedle  Deum  dili- . 
gunt,  cum  Apoftolo  ‘  vere  dicere  pofiunt :  Quis  nos  f’ Rom 
feparabit  d  charitate  Chriftil  Omnino  aute  1  fortis  eft,  kCanc.s.tf» 


lan. 

t rtmors  dikBio,dura  ficut  infatua  imulatio,lapades  eius, 


Explan.  Cap.  I. 


43 


a  lib.4.con-  runt  extinguere  charitatem. Itaque  re&e  Auguftinus 
•feffcap.?.  cum  £)eo  loquitur -.Beatus, qui  amat  te,  &  amicti  in  te, 
&  mimicam  propter  te.  Solta  enim  nullum  carum  amit¬ 
tit, cui  omnes  in  illo  cari  funt,qui  non  amittitur. 

V.  Haec  autem  amicitia  in  eo  maxime  eluxit ,  quod 
Deus  ipfe  immortalis  hanc  noftram  mortalitatem 
libi  mirabiliter  coniunxit ,  vt  noftri  omnino  limilis 

b  cap  3.38.  nobifcum  verfaretun  Itaque  Baruchb:  Pofthaciyn- 
quit)iw  terris  viftu  efi,&  cum  hominibus  conuerfatus  eft. 
e  cap.7.14.  Quamob  caufam  ablfaia  c  Emanuel  nuncupatur, 
hoc  eft,  nobifcum  Deus.  Et  contra  qui  diuina  cha- 
i  Philip.i.  ritate  inflammantur, cum  Apoftolodcupiunt»£//o/«i, 
33.  &  effe  cum  Chrifto.Ve rum  quoniam  haec  amicitia  fu- 

pranaturalis  eft,&  praeftanrioris,nobiliorifque  natu¬ 
ra  ,  omnes  propemodum  amicitia;  formas  comple¬ 
ctitur.  Quocirca  non  modo  hoc  loco  a  Ioanne.fed 
k  i.Cor.i .9.  alibi  etiam  a  Paulo  e  vocatur  focietas  :  Benedicius , 

'  !  A-  (inquit  )  Dcus ,  qui  vocauit  nos  in  focietatem fili)  fui. 
f  adEph.4.  Alias  f dicitur  ciuitas,&  domefticorum  coniunCtio. 

EfHs(inquit)ciues  fanttorum,&  domcflici  Dei.  Non- 
g  Ioan.i.  numquam  g  appellatur  fi\mio:Dedit  eis  poteflatem fi - 
1  ^os  ^Cl fier*’  ^ac  h :  Videte , qualem  cha- 

cap.  3 ,  t  .  r-[atem  ^ej[lt  noyis  Pater ,  vt filij  Dei  nominemur ,  &  fi¬ 
mus.  Denique  nuncupatur  coniugium  ,  nam  apud 
i  cap.t.i 9. }  Oleam  i  ita  loquitur  Deus :  Sponfabo  te  mihi  in  fempi- 
ternum ,  &  (ponfabo  te  mihi  in  militia ,  &  iudicio,  &  in 
mifericordia,  &  in  miferationibus ,  &  {ponfabo  te  mihi  in 
k  i.Cor.i  1.  fide.  Et  Paulus  k  :  Despondi  enim(\nqnil)vosvtii  viro 
a*  virginem  caftam  exhibere  Chrifto.  Alia  ptne  fexcenta 

eiufdem  generis  in  factis  literis  leguntur  ,  quae  di- 
gnitatem,ac  prxftantiam  huius  diuinae  coniunCtio- 
nis,&  amicitiae  indicant. 

V I.  Et  fanguis  Iefu  Chrifti  filij  eius  emundat  nos  ab  omni 
peccato.  An  hoc  diuinam  amicitiam  ,  &  focietatem 
confequiturJCaue  fufpiceris.  Si  is  rerum  ordo  infpi- 
cienduslit ,  qui  fpe&ari  (olet  in  peccatore  ,  in  quo 
prius  necefle  eft  tolli  peccati  auerfionem  aCtione 
poenitentiae ,  conuerlionifque  in  Deum,  qua;  eft  illi 
contraria  3  hoc,  inquam,  praecurrat  necefle  eft, prius 
enim  noftro  concipiendi  modo  intelligimus  expelli 
auerlionem  peccati, quam  gratiam,&  chariratem  in¬ 
fundi.  Quomodo  prius  recedendum  eft  a  malo, 

S  PC3<f.i7.  tum  comple&enda  virnis,ficenim  ait  Dauid  1  -.De¬ 
clina  a  malo,  ir  fac  bonum.  Et  in  naturali  rerum  per¬ 
mutatione  prius  a  corpore  contraria  forma  extru¬ 
ditur  ,  tum  (ubfequens  producitur  ,i(i  eius  ordinis 
habeatur  ratio ,  qui  in  fubieCto  corpore ,  feu,  vt  alij 
loquuntur,  in  materia  relpicitur  3  cum  ratione  finis, 
aut  formae  alia  videatur  ratio,  vt  fubtilius  in  fcholis 
difputant  Theologi.  Itaque  coniunCtio  caufam 
hoc  loco  continet, fignificatque  idcirco  nos  focieta¬ 
tem  habere  cum  Deo,  quia  fanguis  Iefu  Chrifti  Filij 
eius  emundat  nos  ab  omni  peccato.  Sic  autem  fere 
loqui  folec  Scriprura,vt  Chrifti  fanguini  vim  tribuat 
abluendi ,  expiandique  peccata.  Nam  in  Apoca- 
m  cap.1.5.’  lypfi  m  Chriftus  Dominus  tefiis  fidelis  ,  primogenitus 
mortuorum ,tfr  princeps  regum  terra  appellatur,^»  dile- 
xit  nos,  &  lauit  nos  a  peccatis  noftris  in  fanguine  fuo.,  Et 
n  Colofl".  1.  Paulus  n  :  Per  c«?»(inquit)  reconciliare  omnia  in  ipfum, 
a°-  pacificans  per  fanguinem  crucis  eius, fiue  qua  in  terris, fiue 

0  ad  Ephef.  qua  in  edis  fient.  Et  alibi 0  :  In  quo  habemus  redemptio- . 
J-7-  nem  per  fanguinem  eius,remiffionem  peccatorum.  Et  Pe- 

p  epift.  1.  trus  P : Scientes  quod  non  corruptibilibus  auro,  vel  argen- 
cap.1.18.  t0  re4empti  efiis  de  vana  veflra  conuerfatione  paterna 
traditionis  /fed pretiofo  fanguine  quafi  Agni  immaculati 
q  fcir.  6.  Chrifti,<fr  incontaminati.  Sapienter  enim  Tridentini  1 
cap.7.  Concilij  Patres  definierunt  neminem  efle  pofle  iu- 
ftum ,  mfi  cui  merita  paffionis  Domini  noftri  Iefu  Chrifti 
communicantur.  Idque  addunt  fieri  in  impij  iuftifica- 


A  tio ne,dum  eiufdem  fitnclifiimapa/fionis  merito  per  Spi¬ 
ritum  flantium  charitas  Dei  diffunditur  in  cordibus  eo¬ 
rum, qui  iujhfieantur, atque  ipfis  inharet. 

Quamquam  autem  aCtiones  Chrifti,  fi  per  (e  fin-  VI E 
gula;  (pedentur  ,  ob  diuina;  perfona;  Verbi  dignita¬ 
tem  infinita  quadam  merendi ,  fatisfaciendique  vi 
praeditae  erat, humanae  tamen  redemptionis,  noftra?- 
que  iuftificationis  meritum  morti ,  atque  effufioni 
fanguinis  tribuiturjtum  quia  fuit  illud  eximiae  cha- 
ritatis  opus ,  maximeque  ad  humani  generis  libera¬ 
tionem  accommodatum  ;  tum  etiam  quia  tunc  po- 
tiflimum  Chrifti  meritum  fuit  omni  ex  parte  abfo- 
lutum,oronibufque  fuis  muneris  perfeCtum.  Quo¬ 
circa  diuina  proaidentia  Chrifli  mortem ,  &  fan¬ 
guinis  effufionem  ad  noftram  iuftificationcm,&  fa- 
B  lutem  potiflimum  retulit.  Primum  quidem, vt  diui¬ 
na  in  genus  humanum  charitas  illuftrius  appareret, 
quandoquidem  vere  dixit  aliquando  Chriftus  a:  a  IoahTy.' 
Maiorem  hac  diletlionem  nemo  habet,  vt  animam  fuam  1 J* 
ponat  quis  pro  amicis  fuis.  Deinde, vt  peccati  immani¬ 
tas,  ac  turpitudo  notior  fieret,  vt  enim  alicubi  ait 
Bernardus  :  Si  noneffent  hac  ad  mortem (dc  hominum 
fcelenbus ,  ac  flagitiis  loquitur )  &  mortem  fempiter-  • 
nam,  numquam  pro  eis  Dei  filius  moreretur.  Tertio,  vt 
iuftificationis  gratia ,  &  fceleru  abolitio  maiori  ha-j 
berctur  in  prerio, quippe  quae  Chrifto  Domino  tan¬ 
ti  fteterit.  Poftrcmo ,  vt  eundis  mortalibus  eximiae 
cuiufdam  charitatis  ,  ac  fortitudinis  ,  ommumque 
aliarum  virtutum  praeberet  exemplum. 

Meminit  autem  Apoftolus  nominarim  (anguinis  VIII. 

C  Chrifti ,  id,  opinor,  proprie  fpedans ;  quod  egregie 

docet  Paulus  b  ,  cum  de  veteris  legis  expiationibus  b  ad  Hebr, 
diflereps  concludit  his  verbis  :  Et  omnia  pene  in  fan-  94 »>• 
guine  fecundum  legem  mundantur, &  fine fanguinis  ejfu- 
fione  non  fit  remiffio.  V  nde  colligit,aliam  nobis  nobi¬ 
lioris  fanguinis  effufionem  fuifle  neceflaria.  Necejfe 
eft  ergo(mqim)cxemplana  quidem  cdeftiu  his  mundari, 
ipfa  autem  calefiia  melioribus  hoslw,quani  iflis.Quem 
locum  expendens  Gregorius c  ait :  Delenda  ergo  erat  c  lib.  17.' 
talis  culpa,  fed  nifi per  facrificium  deleri  non  poterat :qua-  Mor.  cap.  t  j, 
rendum  erat  facrificium,  fed  quale  facrificium  poterat  pro  a*1SLS 
abfoluendis  hominibus  inueniri  ?Neque  enim  iuftum  fuit , 
vtpro  rationali  homine  brutorum  animalium  victima  ca¬ 
derentur,  vnde  ait  Apoftolus  :NeceJfe  eft  ergo  exemplaria 
cdeftiu  his  mundan,ipfa  autem  calefiia  melioribus  hoftiis, 

D  quam  iftis.  Ergo  fi  bruta  animalia  propter  rationale  ani¬ 
mal, id  eft, pro  homine  digna  victima  no  fuerunt, requiren¬ 
dus  erat  homo  qui  pro  hominibus  offerri  debui (fet ,  vt  pro 
rationali  peccante  rationalis  hoftia  maEl aretur. Deinceps 
vero  idcirco  ait  Chrifti  victimam  fuifle  neceflariam, 
quia  folus  Chriftus  fuit  abfque  peccaro.  Quanta 
aute  fit  Chrifti  fanguinis  vi s,&  efficacitas,  more  fuo 
elegatiflime  docuit  Leo  d:Effufio  emm(\nqmx)pro  in-  d  fer.  it.de 
iuslis  fanguinis  iufti  tam  potens  fuit  ad priuilegium,  tam 
dmes  ad pretiu,vt fi  vniuerfitas  captiuorum  in  redempto-  et 

rem  fuum  crederet,  nullum  tyrannica  vincula  retinerent. 

Qisoniam ficut  Apoftolus c  ait :  Ebi  abundauit  peccatum,  e  ad  Rom. 
fupcrabundaint  &  gratia,  &  cum  fub  peccati prdudicio  S-10* 
nati  poteftatem  acceperint  ad  iuslitiam  renafeendi,  vali¬ 
dius  bonum  f alium  eft  libertatis, quam  debitum  feruitutis. 

E  Obferuat  autem  hoc  loco  OEcumenius,  non  te-  ix, 
mere  dixifle  Apoftolum : Sanguis  Iefu  Chrifti  Filij  eius 
emundat  nos  ab  omni  peccato.  Tametfienim  (anguis 
humante,  non  diuina;  naturae  erat ,  ob  fiimmam  ta¬ 
men  cum  diuina  perfona  coniun&ionem  fanguis 
ille  propemodum  diuinus  appellari  poterat ,  8c- ra¬ 
tione  illius  diuinae  perfonx  vim  quamdam  habe¬ 
bat  infinitam,  vt  merito  dixerit  Clemens  f  VI.  f  inextrau. 
vnam  fanguinis  Chrifti  guttulam  vniuerfum  mun-  Vnigenitu*. 
dum  redimere  potuifle  ,  atque  hinc  confutari  ajf  ^  poepn.  & 
Neftorij  impieratem ,  qui  duas  in  Chrifto  perfonas  rcrtufl- 
d  4  impie. 


44 

impie,ac  nefarie  diftinguebat,  atque  idcirco  Deip 
ram  Virginem  non  SrioCtim/,  fed  tantummodo 
ercd-mcv  appellandam  cenfebat.  Addit  deinde  hanc 
loannis  fententiamad  Iudaeorum  impiam  blafphe- 
miam  confutandam  referri,  quorum  aptid  hunc  ip- 
a  loan.j.tj.  fum  Euangeliftam  *  htccfunt  verba  :Nos  fcirnus^uia 
hic  homo  peccator  eft.  Et  tamen  hoc  loco  Ioannes  ait; 
Si  lucis  opera  agimus,  participes  eius [umus  ,ji  vero  non 
agimus,  ab  eo  alienamur.  Ita  fateri  ne  ce  fle  efl,  efle  il¬ 
lum  omnis  labis  prorfus  expertem. 

X.  Nihil  autem  necefle  eft  in  praefentia  de  vnione 
Chrifti  fanguinis  cum  hypoftafi  Verbi  diflerere.' 
Difputatur  ea  de  re  a  Theologis  in  fcholis ,  &  vitro, 
citroque  multa  afferuntur,qus  non  funt  in  praflen- 
tia  commemorada.  Certe  vtcumquefit,fanguis  ille, 
quia  a  diuina  Verbi  petfona  manabat ,  vim  quam¬ 
dam  habuit  infinitam,qua  de  re  ita  loquitur  Augu- 

b  in  Vf.cy.  ftinus  b :  Qu&ritis  quid  emerit  i  videte,  quid  dederit,  & 

.  inuenite  quid  emerit .Saguis  Christi  pretium  eft,tati  quid 
valet} quid  nifi  totus  orbis ,  quid,  niji  omnes  gentes }  Alibi 
c  ferm.  118.  Vero  c : Pretium  vita  noftra  fanguis  eft  Domini, &  totius 
de  temp,  mundi  incolumitas  fempiterna  ;  pecunia  illa  totius  mundi 

d  lib  ij.de  copiofapojfeflio  e/?.  Tametfi  alio  d  quodam  loco  Chri- 
Trin.c.ij.  fti  innocentiae  vim  tribuit  expiandi  peccata  -.Sanguis 
ille  (ait)  quoniam  eius  erat ,  qui  nullum  habuit  omnino 
peccatum, ad  r emi j] 'tonem  no  sirorum  fufus  efi  peccatorum. 
Quamquam  fottafle  diuinam  perfonam  indicat,, 
quae  nullo  modo  peccato  fuit  obnoxia  ;  inde  enim,, 
vt  no  femel  iam  diximus,  vis  omnis  fanguinis  Chri- 
e  Jib.  1.  de  fti  oritur.nam  ita  loquitur  Cyrillus  Alexandrinus  c: 

fid.  ad  £x  confejjT0  filiit aris  efi  mors  Chrifti ,  fed  fi  non  ejfet 
ejuocT  inors  quomodo  ipfe  &  folut  fuffleit  ad  hnc,vt  fu  pretium > 

Chrifti  mu-  Sed  fufficit  fohss  pro  omnibus  mortuus,  quia  &  fuper  om- 
do  falutaris.  nes  efi  Deus-, igitur  efi  morte  fm  carnis  a  mundo  depellens 
fid^i  3-  dc  mortem. "Et  Damafcenus  1  -.Non  enim  humano  modofh- 
g  Hora  de  Alitabat ,  vt  qui  non  homo  foliim  ,fed  etiam  Deus,  vnde 
nat.qus  ha-  etiam  ipfiuspaffiones  viuifiea,&  falutares  extitermt. Eo- 
betur  in  dem  modo  loquuntur  Theodotus  Anciranus  S,  & 
Coc-Ephe,  £)iony(itls  Areopagita  b. 

adCaiura.'*  Egreg>e  ver°  Gregorius  Nazianzenus ' :  Nullum 

X I ,  tamen  (in  qu  i  t )cum  f alutis  mea  miraculo  conferendum  efl, 
i  Orat.  41.  in  quo  exigua  cruoris gutta  orbe  vniuerfum  inftaurarunt , 
quas  eft  1.  atque  idem,  quod  lacii  coagulum  hominibus  prafiiterunt, 

ro  m  vnum  nos  coiungentes,&  conflringentes.  Denique  ne 

^ro*>‘  n*  longum  faciam,  communis  eft  Graecorum,  Latino- 
rumque  Patrum  fententia,  diuina;  perfonat  dignita¬ 
tem  immenfam  quamdam ,  atque  infinitam  vim 
Chrifti  adtiombus  ,  ac  praecipue  effufioni  fanguinis, 
ac  morti  tribuifte.Quod  igitur  impie  vociferati  funt 
Iudaei:S^j7»2*  eius  fuper  nos,&  fuper  filios  nofiros,  id  nos 
„  pie  ,  ac  religiose  vfurpare  poflumus ,  vt,diuini  fan- 

guinis  vim  ,  atque  efficacitatem  ad  noftra  expianda 
fcelera  imploremus, ita  enim  fiet,vt  penitus  expiati, 
atque  ab  omni  labe  perpurgati  fociecatem ,  veram- 
que  amicitiam  ineamus  cum  Deo.  Quod  etiam  fi- 
Y  cap./.i.  gnificauit  Paulus, cum  ad  Romanos  k  ait :  Justificati 
ergo  ex  fide, pacem  habemus  ad  Deum  per  Dominum  no- 
finim  lefum  Chriftum. Quam  enim  Paulus  pacem  vo- 
cat,eamdem  Ioannes  focieratcm,&:  quod  idem  eft, 
amicitiam  nominat:  idcirco  enim  pax  cum  Deo  c6- 
ciiiatur.vt  deinceps  cum  eodem  amicitia  ineatur.lta 
Ioan.15.15.  enim  Chriftus  ipfe  voluit,  qui  alicubi  1  dixit.  Iam 
non  dicam  vos  feruosfed  amicos. Et  paulo  ante  dixerat: 
Vos  amici  mei  efiis,fi feceritis, ana  ego  pr scipio  vobis.  Re 
namque  vera  omnia  propemodum  fua  bonaiuftis 
voluit  efle  comnnia, quod  amicorum  efle  proprium, 
antiqmflimo,  vulgatiffimoque  prouerbio  receptum 
eft.Ciim  igitur  h^c  omnia  mortis,ac fanguinis  Chri- 
^a^at  beneficio  aflequamur ,  merito  ait  Paulus  m-.Mihi 
v  t,I4‘  aut  e  ab  fit  gloriari, ni  fi  in  cruce  Domini  nofiri  lefu  Chri- 
fihpeir  quem  mihi  mundus  crucifixus  eft,&  ego  mundo. 


Epiit.  I.  B.  Ioan. 


A  Quod  autem  ait  Ioannes, emundat ,  Graece  -  XII, 

effiei ,  efficientiam  fanguinis  indicat.  Verum  cum 
peccatum  nonnifi  infufione  gratia;  tollatur  ,  quasri 
poteft ,  quanam  ratione  potuerit  Chrifti  fanguis 
peccata  expiare.  Nec  enim  dubium  eft,  primariam 
gratiae  caufam  efle  folum  Deura,nec  pofle  eam  cau¬ 
lae  efficientiam  vili  rei  creatae  diuinitus  concedi ,  vt 
in  difputatione  de  Gratia  fufius  probaui,fi  de  caufa 
phyfica  loquamur.  Non  pugnat  tamen  naturam 
creatam  ad  gtatiam  «efficiendam  ,  expiandumque 
peccatum  tamquam  inftrumcmumaDeo  adhiberi, 
vt  fere  accidit ,  cum  quis  vi  facramenrorum  ex  ope¬ 
re,  quod  aiunt,  operato  iuftitiam  ,  vel  eius  incre¬ 
mentum  aflequitur.  Iam  vero  Chriftum  fuis  meritis 
efle  tamquam  primariam  caufam  in  genere  moris 
g  omnis  gratiae,  quae  poft  vnionem  hypoftaticam  ho¬ 
minum  generi  collata  eft ,  facrae  literae  ,  8c  veteres 
omnes  Patres  affirmant,  Chriftum  enim  Dominum 
frequenter  Scriptura  redemptorem ,  medicum  ,  & 
Saluacorem  appellar.  Sic  enim  loquitur  Iob  a :  Scio  a  caP •  ls • 
enim, quod  redemptor  meus  w«z>.Ifaias  autem  ^-.Ipjeau-  £  *'■  ^ 
tem  vulneratus  eft  propter  iniquitates  nofiros ,  attritus  eft 
propter  fcelera  noftra, difciplina  pacis  noftra  fuper  eum,& 
liuore  eius  fanati  fumus.  Zacharias  c  autem:7#  quoque  c  «p-s-i/.1 
in  fanguine  te  ft ament  i  tui  emififti  vinBos  tuos  de  lacu,  in 
quo  non  eft aqua.hpoft.oli*  verojAAirewzz^inquiunt)  d  Aft.4,u. 
aliud  nomen  eft  fub  calo  datum  hominibus, in  quo  oporteat 
nos  faluos fieri.  Et  alibi  eiTer  hunc  vobis  remijfto pecca-  e 
torum  annunciatur.El  Paulus  f : Reconciliati  fumus  Deo  f  Rom.j, 
per  mortem  filij  eius.  Alibi  S  vero  de  Chrifto  loquens  Cor  £ 

C  ait :  Qui  f  alius  eft  nobis  faptenna  d  Deo,  &  tuflitia ,  &  f0,' 
fanclificatio ,  &  redemptio.  Rurfus  h;  Omnia  autem  ex  h  1.C01.5. 
Deo, qui  nos  reconciliauit fibiper  Chriftum,^  dedit  nobis  l8- 
minifterium  reconciliationis,  quoniam  quidem  Deus  erat 
in  Chrifto, mundum  reconcilians y5K. Denique 1 ;  Per  eum  i  CololTi. 
(inquit)  reconciliare  omnia  in  ip fum, pacificans  per  fan-  10- 
guinem  crucis  eiusfiuequa  in  terris, fue  qua  in  calis  funt . 

Er  id  genus  alia  fexcenta  paffim  in  facris  literis  le¬ 
guntur. 

Eodem  pertinet  alia  non  pauca  teftimonia ,  qua;  XIII. 
docent  Chriftum  efle  oftium,  &  viam  vnicam  falu 
tis.  Ipfe  enim  apud  Ioannem  k  ait :  Ego  fum  oftium,  k  caP- 10 • 
per  me  fi  quis  introierit,  J alitabitur ,  ingredietur,  e-r  egre¬ 
dietur, &  pafcua  inuetuet.  Et  alibi  ]:Ego  fum  via,&  ve-  1  Ioan.  14.6. 
ritas,  &  vita,  nemo  venit  ad  Patrem,  niji  per  me.  Quo 
D  loco  Cyrillus  m :  Cum  nemo(\n(\mt)veniat ad  Patrem,  m  lib.9.in 
nifi  per  Chrifium,vt  ipfe  ait :  Ianua,&  via  reconciliatio-  Ioanc,41* 
nis  hominum  ad  Panem  (ili  us  fufius  eft,  &  gratiam  vna 
cum  Patre  ipfe  difiribuit.  Eodem  pertinent  illa  n :  Ego  nloan.ix.ij, 
fum  rcftrreflio,&  vita,qui  credit  in  me,  etiamfi  mortuus 
fuerit ,  viuet,&  omnis, qui  vmit,  &  credit  in  me,  non  mo¬ 
rietur  m  aternum.  Addo  ,  quod  frequenter  Chiiftus 
deferibiturtamquam  diuinorum  munerum,  bono- 
rumquefupranacuraliumautftorjipfe  enim  Chriftus 
apud  Ioannem  0  ait :  Qui  credit  in  meficut  dicit  Seri-  0  C3P-  7«  3^ 
ptura ,  flumina  de  ventre  eius  fluent  aqua  viua.  Quod  p  cap  It  ^ 
multo  antea  indicauerat  Ifaias  P  dicens  :  Haurietis  q  Serm.i.dc 
aquas  in  gaudio  de  fontibus  faluatoris.c\\ios  fontes  ele-  nat.Dom.  & 
ganter  explicat  Bernardus  <3  •,  eofdemque  indicare  Serm-6^*tt 
vifus  eft  Paulus  r,cum  de  Chrifto  dixit  '.Benedixit  nos  rEphcf.r.j. 
E  in  omni  bonedichone  (pirituali  in  caleftibus  in  Chrifto.  in-  f  Cant.4.1 5. 
dicans  nimirum, Chriftum  efle  veluti  fontem, a  quo  t  cap.  7.  de 
bona  omnia  edeftia  profluunt ,  qui  propterea  in 
Canticis  {  dicitur  fons  hortorum ,  &  puteus  aquarum  defhimr!'' 
viuentium,qua  fluunt  impetu  de  Libano.  p.j.in  fin. 

Idem  frequenter  inculcant  Patres.  Dionyfius  1  XIV. 
enim  Areopagita  Chrifti  beneficia,  diuinafque  illa-  xinadhort, 
Arationes  etiam  ad  Angelos  pertinere  affirmat,  ^ 

Eumdem  vero  alibi  u  docet  fanditatis  efle  fontem,  ^ 
&  nos  fanftitate  replere.  Clemens  Alexandrinus  ^ :  &  c.7fin  fin. 
apparuit  (inquit)  homiwb  m  Verbum,  qui  folus  eft  ambo  h-7-  Strbm. 

Deus, 


Bxplan.  Cap.  I 


45 


Deus,&  homo,&  efthobis.  omnium  caufa  bonorum ,  a  quo 
edocH  retleviuere  ad  vitam  at  emam  trdfmittimur.  quod 
a  cap, i.  ii.  pauli  teftimonio  confirmat  aientis  ad  Titum  a :  Ap¬ 
paruit  enim  gratia  Deifaluatorisnoflri.  Paulo  autem 
poft  ad  idem  confirmandum  adhibet  verba  Chrifti 
b  cap.  io.  9.  apud  Ioannemb:£^o  fum  otitum ,  &c.  Denique  fub 
finem  ait :  Nullum  aliud ejfe  opus  Chriflt,qukmvt  homo 
c  lib.j.c.f  i-  faium /zWr.IrenxusTane  Chriftum  ait, tamquam  medi- 
"tlof.  dC  VU*  CUm  venife  Adnoflra  curanda  vulnera.Gtt^ptms  Nyf- 
e  hb.  i.  in  fenus  & -.Omnem  (inquit )bonorum  fpemin  Cbrifto  firmi- 
loan.  c.74.  ter  ejfe  credimus,  qui  bonum  aliquod  adeptus  eji ,  is  in 
f  lib.4-c.58.  Chnftoeft,  qui  omne  bonum  continet.  Cyrillus  Alexan- 
(^■flantia*  irinus  explicans  verba  illa ' :  Qui  credit  in filium  Dei, 
habet  lib.j.  habet  vitam  aternatn.Filius  (inquit)  vita  fubslantialiter 
in  Ioa.  c.i  j.  eft,&  per fidem  in  credentibus  habitat.  Alibi f :  Taberna- 
&  C.4Z.&47.  culo  igitur  pracedente  Hebr&i fequebantur  ,fiante ,  caflra 
|  metabantur  ,vt  nos  difeamus  nullum  altum  nobis  effiedu- 

IMiira  lib.  5.  cem  datum  ad  falutem .  quam  Verbum  Dei  hominem  fa- 
Thef.  c.  v!t.  Ilum.  Illa  vero  apertiffima  fune  S :  Filius  vt  fanflitatts 
in  fin.lib.n.  fins  ex propria  potefiate  difcipulos  fanflificat  dicens: Acci- 

d^THnU.*'  F"‘ 'SfmHm  •  .  , 

X  y  Origenes  h  porto  Chriftum  vocat  omnia  bona , 
hh  ^.inep.  &  Diabolum  omnia mijala.  Et  alio  quodam ‘loco 
ad  Rom.  in  Chriftum  appellat  propitiationem  ,  &  hoftiam:  Se- 
finc-  ,  eundum  ergo(m<\nxt)  quod  hoflia  eft, profufione  fanguinis 

eamti  c  'ift  propit*atio  efficitur  in  eo, quod  dat  remiffione  pr&cedetium 
*3J  Necdif-  *&Atf<?r/tf».Epiphaniusk  explicans  verba  illa  Pauli»: 
fiiniil.  habet  Apparuit  humanitas,  multa  Chrifti  beneficia  recen- 
Ji'b.tf.c.8.  &  fetj  eumqueoftendic  per  gratiam  habitare  in  nobis. 
Carni'  '1,n  Nec  diftimilia  in  eum  locum  feribunt,  Chryfofto- 
k  in  Ancho.  mus,&  Theodoretus.  Plura  in  eamdem  fententiam 
I  adTit.j.4.  affesunt  Latini.  Ambrofius  enim  ait  m  :  Omnia  igitur 
m  lib,  }.dc  ioabemustn  Chrifto, omnis  anima  accedat  ad  eum  ftue  cor- 
poralibus  &gra  peccatis, fiue  clauis  quibufda  pecularis  cu¬ 
piditatis  infixa, fiue  imperfeEla  adhuc  quidem,  fed  intenta 
tamen  meditatione  proficiens  fiue  multis  aliqua  fit  iaper- 
fetla  virtutibus,  omnis  in  ‘Domini  potefiate  eft ,  &  omnia 
Chriflus  eft  nobis. Si  vulnus  curare  defider as, medicus  eft-, 
fi  febribus  afluas, fons  eft-, figrauaris  iniquitate ,  iuftitia  eft-, 
fi  auxilio  indiges, virtus  eft-, fi  morte  tirnespvita  ejb,fi  calum 
de  fideras  ,via  eftffi  tenebras  fugis, lux  eft  fi  cibum  quaris, 
n  lib.  i.  de  alimentum  eft.  Et-multa  deinceps.  Profper  n  vero 
ca  ca<rtGcnt'  Chrifti!  mortem  ad  omnium  fcelerum  expiationem 
©"ser.91.  de  *  Deo  Patre  relatam  eflet  affirmat.  Multaque  in 
temp.cxpli  eamdem  fententiam  feribit  Auguftinus  °:nec  pau- 
tans  verba  ciora  Bernardus  p  ;conftat  enim  abfque  Chrifti  be- 
^3«i  «  eft  ne^c‘°  neminem  vmquam  confequutum ,  aut  con- 
fons  vira,  fequi  pofte  falutem, quod  olim  quidem  in  Concilio 
p  Serm.  1 3.  Mileuitano ,  &  Arauficano  ,  &  nuper  in  Concilio 
Cat.Serm.i.  Tridcntiao‘1  definitum  eft.  Qux  cum  ira  fine,  redle 
Scrml^If.in  ^'x’t  Apoftolus :  Sanguis  lefu  Chrifli filij  eius  emundat 
paruis.  nos  ab  omni  peccato. 

q  Se/Ts.c.f.  De  vi ,  atque  efficacitate  fanguinis  Chrifti  trifa- 
XVI.  riam  feriptura  loquitur ,  interdum  enim  vticur  tem- 
r  ad  Ephef.  p0re  proterito,  vt  cum  Paulus  ait 1  :  Gratificauit  nos 
/ad  Rom. 7.  *n  diktt0  fi*0 /«0. Alibi  c:Recociliati  fumus  Deo  per  rnor- 
T 0_  tem filij  eius. Et  Ioannes 1 : Dilexit  nos,&  lauit  nos  'a  pec- 

t  Apoc.i.f.  catis  noftris in  fanguine  fuo.  Denique  ifaias  u  -.Ipfepec- 
U  Cd.P'E?h  f  catamultorum  tulit.  Alias  praefenti,vt  hoc  loco  loan- 
*  “  ^  e  '  nes,&  Paulus  * :/»  quo  habemus  redemptionem  per  fan- 

ypfal.  13.7.  guinemeius.  Interdum  fututo,  fic  Dauid  y ;  Quis  dabit 
z  cap.  59.10.  ex  Sion  falutare  Ifraels  i  faias 1  -,  Veniet  ex  Sion  redemptor. 

Quae  fane  omnia  fignificant  amplitudinem  meri¬ 
torum  Chrifti ,  &  immenfam  quamdam  vim ,  artque 
efficacitatem  ipfius  (anguinis  ,  quae  ad  omnes  homi¬ 
num  xtates  pertineat,  non  quod  omnibus  omnino 
profit,aut  profuerit, profuturufve  fit,  fcd  quod  om¬ 
nibus  prodefle  queat:  re  tamen  vera  aliter  ,  atque 
aliter  applicatur  nunc  vi  Sacramentorum  ,  quam 
olim  ,  vt  Theologi  tradunt  in  fcholis.  In  prxfentia 
igitur  docet  Apoftolus  •,  nobis  facile  Chrifti  fangui- 


A  nem  applicari  poiTe,ciim  fuppetant  Sacramenta, 
quae  funt  veluti  aromatariorum  nattheria,  in  quibus 
Chrifti  merita  continentur.  Dicitur  autem,  fanguis 
Chrifti  emundare  ab  omni  peccato ,  quia  nullum 
eft  tam  immane  facinus ,  quod  nequeat  dhrifti  fan¬ 
guine  elui ,  &  Sacramentis  rite  adhibitis  expiari. 

Emundat  igitur.quantum  eft  in  fe,  qua  ratione  me¬ 
dicamentum  morbos  curat ,  fi  ex  arcis  prxfcriptd 
vfurpatur,requiritur  autem  dolor, ac  deteftatio  pec¬ 
cati, quia, vt  ait  Atiguftinus  :  Qui  creauit  te  fine  te,  non 
iuslificat  te  fine  te  \  creauit  nefeiemem ,  non  iufhficat ,  mft 
volentem.  "  % 

8. Si  dixerimus, quoniam  peccatum  non  habemus ,  ipfi  nos 
feducimus ,  &  veritas  in  nobis  non  eft. 

B  Quoniam  dixerat,Chrifti  fanguine  omnia  pecca-  I, 

ta  expiari,  ne  quis  excipiat ,  fe  eius  fanguinis  benefi¬ 
cio  non  egere ,  fubdic ,  neminem  efte,qui  vere  affir¬ 
mare  poftit,fe  omniprorfus  fcelere,ac vitio  carere. 

Auguftinus  certe  fuperiora  de  peccato  originis  ex¬ 
plicat  ,  quafi  Apoftolus  dixerit  ,  Chrifti  (anguine 
peccatum  a  parentibus  contra&um  expiari ,  in  quo 
tamquam  in  femine  omnia  peccata  continentur. 

Hasc  autem,qux  nunc  fubiicit  Apoftolus,de  pecca¬ 
to  propria  a&ione  patrato  accipienda  efte  docet , 
quod  mox  dicet  confeffione  condonari.  Quicquid 
autem  de  fuperiori  ferentia  exiftimandum  fic 
(quamquam  non  video  ,  cur  ad  peccatum  originis 
reftringcnda  fit)hre  agi  de  peccatis  fponte  perpetra- 
tis  haud  ambigam.  Non  poflum  tamen  vlla  ratione 
C  probate  ,  quod  in  populari  concione  dixit  non  ne¬ 
mo  ,  de  lethali  crimine  loqui  Apoftolum ,  quafi  ne¬ 
mo  poffit  abfquc  graui,  lethalique  piaculo  vitam 
traducere  ,  quod  nihil  eft  aliud ,  quam  aflerere  Dei 
legem  eiufmodi  efte,  cui  nemo  poffit  omni  ex  parte 
obtemperare ,  cum  tamen  mandata  eius  grauia  non 
fint  ,  pofitaque  diuina  gratia  omnibus  poffibilia. 

Nam  alioqui  teceptiffimum  eft, quod  nonfemel  in¬ 
culcat  Auguftinus,  neminem  peccare  in  eo  ,  quod 
vitare  non  poteft,  qui  vero  lethalia  peccata  eiufmo¬ 
di  efte  affirmat ,  vt  ab  iis  nemo  poffit  efte  prorfus 
immunis, fateatur  necefle eft , hominem  peccando 
non  peccare,  quod  quam  fit  abfurdum  nemo  non 
videt.  Non  me  fugit  exiftimafTe  nonnullos  loqui 
D  Apoftolum  non  de  peccato  proprie ,  fed  de  fomite, 
feu  concupifcentia,  quae  non  raro  peccatum  appel¬ 
latur  ,  quia  a  peccato  oritur, &  ad  peccatum  puouo- 
cat ,  vt  alibi  copiofius  docui.  Sed  vt  ingenue  di¬ 
cam  ,  quod  fentio  ,  non  facile  a  me  impetro ,  vt  iis 
aftentiar ,  nec  enim  credo  venille  in  meptem  Apo- 
ftolo,quemquamadeo  velinfanire  ,  vel  omnem  pe¬ 
nitus  pudorem abiecille , qui  dicere  audeat ,  fenulla 
cupiditate  pulfari,  nullam  experiri  in  fe  pugnam, 
quam  etiam  viri  faneftiffimi  coguntur  experiri  vel 
inuiti. 

Loquitur  igitur  Apoftolus  de  lenioribus  culpis  ,  II. 

& ,  vt  Theologi  loquuntur  in  fcholis  ,  venialibus 
g  peccatis ,  atque  vniucrfim  pronunciat ,  neminem 
effe,qui  omni  prorfus  Culpa  vacet.  Nam  fi  quis  affir¬ 
mare  audeat ,  fe  nulli  prorfus  culpa:  efte  affinem 
ipfc  feducit,  hoc  eft, fibi  imponit ,  &  longe  abeft  a 
veritate.hoc  enim  eft,vt  ait  OEcumenius  ,  feipfum 
decipere, hoc  eft,  aberrare  a  vero,  cfuia,vc  ait  Apo¬ 
ftolus, ^ veritas  in  eo  non  eft. Id  olim  accidit  Pelagio, qui 
longius  etiam  progrefius  ,  naturae  viribus  aiebat 
omnia  quamuis  leuifllraa  peccata  vitari  pofte.  Nec 
multum  ab  eo  errore  recedunt  ij a  ,qiri  facile  ad¬ 
mittunt  ea  leuiora  piacula,  qux  lubito  quodam  im-  a  Daran.in 
petu  admittuntur, &  vt  Theologi  loquuntur, ex  fur-  i4.i8.q-j* 
reptione, vitari  omnia  nequaquam  pofte  ■,  qux  veto 

ex 


a  I  ucher. 


bloan.Hus. 


c  Begardi, 
k  Beguinx. 


iru 


d  cap .6. 


e  Sefftf.can. 
13. 


f  Ecclef.  7. 
41. 

gPtou.  44. 
16. 

h  Pf.31.1r. 
i  P£  14  i.z. 


x  cap.  3.1. 

IV. 


1 1.  de  fpir. 

C.4. 


m  de  petf. 
iuft.  cap.u. 


46 


Epift.  I.  B.  loan. 


ex  genere  (uo  lenia  funt ,  quaeque  non  fine  praecur¬ 
renti  confilio  patrantur,eiufmodieffe ,  vt  ab  iis  inte¬ 
ger, ac  purus  libere  quifpiam  elle  queat.  Alia  omnia 
docuit  haereticus  a  importor,  qui  neleuifiimam  qui¬ 
dem  labeculam  quamuis  maximae  gratiae  prafidio 
effugi  poffe  contendebat.  Perfimili  errore  lapfus  eft 
alius  b quifpiam  ,  qui  aufits  eft  affirmare  omnes  iu- 
ftorum  aCtiones, quales  quales  illae  tandem  fint,  ho- 
neftas,ac  laudabiles  eflejcontra  vero  quicquidimpij 
agant  culpa  no  vacare.  Nec  leuiori errore  inuoluun- 
tur  ij  c ,  qui  tantam  poffe  comparari  perfeCtionem 
aiebant ,  quae  vfque  eo  hominis  animum  aduersus 
libidinis  impetum, &  Daemonis  vexationes  firraa- 
iret ,  vt  labi ,  deficere,  denique  peccare  nulla  ratione 
poffet,  qui  fane  omnes  errores  iam  pridem  ab  Ec- 
clefia  cxplofi  noftra  non  indigent  confutatione. 

Caeterum  veriffime  indicat  Apoftolus  ,  quod  cer¬ 
ta  fide  credendum  monet  Ecclefia,  neminem  quan- 
tumuis  perfectum  ,  &  iuftum ,  citra  peculiare  Dei 
priuilegium,eximiumque  diuinae  gratiae  beneficium 
adeo  vitam  innocenter  traducere  poffe ,  vt  nufquam 
offendat,aut  labatur.  Quod  non  obfcure  infinuant 
Patres  Concilij  Mileuitani  d  ,qui  hunc  Ioannis  lo¬ 
cum  ita  explicant,vt  non  tatum  humili  ter  ,fed  etiam 
veraciter(ita enim  illi  loquuntur )  dicendum  fit, nos 
non  omni  penitus  carere  peccato;  adduntque  ana¬ 
thema  ei,qui  aliter  Apoftoli  verba  interpretetur.  Et 
Concilium  Tridentinum  ejneamdem  fententiam 
eos  anathemati  fubiicit ,  qui  exiftimauerint ,  iuftum 
poffe  in  tota  vita  omnia  etiamvenialia peccata  vitare, nift 
ex  (pedali  Dei priuilegto, quemadmodum  de  B.  Virgine  te¬ 
net  Ecclefia.  Suffragantur  alia  no  pauca  Scriptura  te- 
ftimonia. Salomon  f  enim:Non  eft{inqait)homo  iuftus 
in  terra  qui  faciat  bonum, &  non  peccet.  Et  alibi  S:  Septies 
in  die  cadit  rufius ,  &  refurgit.  Dauid  h  autem  cum  de 
peccati  condonatione  ageret:  Pro  hac  (inquit)  orabit 
ad  te  omnis  fanclus  in  tempore  opportuno.  Et  alibi  > :  Non 
intres  in  iudicium  cumferuo  tuo, quia  non  tuflificabitur  in 
confpeElutuo  omnis  viuens.  Denique  lacobus  Apofto- 
lusk :  lnmultis  (ait)  offendimus  omnes. 

Frequenter  autem  probat  Auguftinus  ,  omnes 
quamuis  eximia  fan ditate  praditos ,  non  tantum  ex 
humilitate ,  fed  omnino  ex  vero  illud  orationis  Do¬ 
minica  vfurpare  po(fe:Dimitte  nobis  debita  noftra.  Huc 
pertinet  tota  dilputatio  Hieronymi  aduersus  Pela- 
gianos.  Itemque  quod  feribit  Auguftinus.  1  Nam  fi 
teftimonia(incpk)fcriptur arum,, quibus  exiftimo  definitu, 
nullum  homine  hic  viuentem, quamuis  vtatur  libero  arbi¬ 
trio  ,inueniri fine  peccato, ficuti  e  fi-, ne  intres  in  iudiciu  cum 
feruo  tuo, quia  non  iufiificabitur  in  confpeflu  tuo  omnis  vi¬ 
uens  ;  &  CAtera  talia ,  quifquam  docere  potuerit  aliter  effe 
accipienda,  quamfonant ,  &  demonflraaerit  aliquem, vel 
aliquos  fine  vllo  htcvixiffe  peccato, qui  non  ei  no folum  mi¬ 
nime  aduer fatus  ,verumetia  plurimum  gratulatus  fuerit, 
non  mediocribus  inuidetia  ftimulis  agitatur.  Mox  autem 
addit, quod  ad  pratentem  Apoftoli  locum  illuftran- 
dum  plurimum  valet :  Quin  etiam  fi  nemo  eft ,  aut  fuit, 
aut  erit, quod  magis  credo,  tali  puritate  perfeci  us,  &  tame 
effe, aut  f  111  fe, aut  fore  defenditur, &  putatur, quantum  ego 
indicare  poffum ,  non  multum  erratur,  nec  perniciose, cum 
quadam  quifquebeneuolentia  fallitur, fi  tamen  qui  hoc  pu¬ 
tat, fe  ipfum  talem  effe  non  putet, nift  re  vera, ac  liquido  ta¬ 
lem  fe  effe  per  fpexertt  .Vhnius  autem  alibi m  :  Quifquis 
ergo fuiffe, vel  effe  in  hac  vita  aliquem  homine, vel  aliquos 
homines  putat  excepto  vno  Mediatore  Dei,  &  hominum, 
quibus  neceffaria  non  fuerit  remiffiopcccatorum,cotrarius 
eft  diurna  feriptura.  Et  paucis  in terie dis:  Qjstfquis  au- 
tem  dicit, po fi  acceptam  reiniffionem peccatorum,ita  quem¬ 
quam  homine  iuft  e  vixiffe  in  hac  carne ,  velviuere,vt  nul¬ 
lum  habeat  omnino  peccatum  ,  contradicit  jipoftolo  loani, 
qui  ait:Si  dixerimus, quia  peccatu  non  habemus ,  nos  ipfos 


A  feducimusj&  veriteu  in  nobis  non  eft.  Po'ft  nonnulla  ne- 
1  gat  in  oratione  Dominica  dicendum  effa'.Dimitte no¬ 
bis  debita  nofira  ,ft  numquam  vel  in  lapfu  lingua  ,  velim 
obletlanda  cogitatione  eiufdem  peccati  defideriis  aliquan¬ 
tulum  confentirem us,  fed  tantummodo  dicendum  effettNe 
nos  inferas  in  tentationem, fed  libera  nos  d  malo. Nec  laco¬ 
bus  sdpoflolus  diceret :  In  multis  offendimus  omnes. 

Eodem  refero  alia  non  pauca  fandorum  Patrum  V. 
teftimonia,Bafilija,  Cypriani  B  ,Hilarij c,  Ambrofij  a  HomiI,  drf 
Gennadi)  e ,  Gregori j  f  ,  Caffiani  g ,  Bernardi  h  ,  ex  £®“l; 
quibus  colligo  neminem  ranra  Dei  gratia  praeditum*  Qdi.c  sf 
tandfque  diurnae  gratiae  prafidiis  inftrudum  effe  cinfiir. 'iit. 
poffe,  qui  in  omni  vita fuas  omnes  adiones  ita  tno-  d  'n  Luc.c. 
deretur,&  regat,  vt  amni  etiam  leuiffima  culpa  per-  'f 
B  petud  vatet.Quod  dixerim  propter  nonnullos  ,  qui  Ca^i*CUl' 
affirmant ,  circumfcripto  «fiuino  priuilegio  poffe  e  de  Ecclef. 
quempiam  diuinae  gtatiae  fete  oblequentem  pra-  ^gm.  c.31. 
bere,  &  in  virtutis  ftadio  quotidie  magis,  ac  magis  fl-  l8-M°f- 
proficere  ,  vitia  extinguere  ,  perturbationes  fedare,  1 
tantam  denique  longo  vfu  bene  agendi  facilitatem  g  Coli.  i5. 
comparare  ,  vt  in  reliquo  vira  tempore  vfque  ad  fi-  a  c.  17. vfque 
nem  integram  innocentiam  ,ac  penitus  illaffam  re-  ®n* 
tineat.  Quorum  fententia  quemdam  hominum  fta-  * 
tum  optandum  potius ,  quam  fperandum  deteribit;  '  f  ' 
Irae  enim  omnia,  quas  ab  his  commemorantur,  exi¬ 
mium  quoddam  ,  planeque  lingulare  beneficium 
exigunr;quo  pofito,  vt  non  ita  multo  poft  dicemus , 

C  nihil  prohiber,quominus  quis  ab  omni  prorfus  labe 
purus, atqne  integerreperiri  queat.  Accedit, quodea 
omnia,  quas  commemorata  funt , phyficam  quam¬ 
dam  facultatem  indicant ,  non  tamen  moralem, Iis  ‘  *  loan.Drie- 
tamennon  plane  affentior,  qui  non  audent  cctfice-  llb,r- ,^c« 

dere  ,  poffe  quempiam  ad  breuiffimum  tempus  om-  frrb.tc^Ill,* 
ni  culpa  carere,  cum  tamen  id  aperte  afferat  Diuus 
Thomask.Quis  enim  negare  audeat ,  fi  quis  iam  k3P-<]-7p. 
astate  adultus  baptifino  expietur ,  eum  ad  breuiffi-  art-4-a<U. 
mum  tempus  omni  prorfus  peccati  labe  carere? 

Nec  iuerim  inficias  ,  quo  quis  maiores  haber  in  Vf. 
Chriftiana  virtute,  &  charitate  progreffus  ,  eum  & 
paucioribus,&  leuioribus  noxis  raro  admodum  in¬ 
quinari  ,  vt  colligitur  ex  Hieronymo  1 , 8c  Augufti-  1  Dial.j.cot. 
no  m.  Ita  legimus  in  facris  litteris  quofdam  fuiffe  Pelag. 
perfe&os ,  &  coram  Deo  ambulalte :  ita  loquitur  ™  ndenap. 
^  Scriptura  de  Noe  n,deAbraham  o,deAfaRege  P,  c.J&iT.de 
deEzechia  <1 .  Alios  quofdam  ait  diuinis  praceptis  nar.&grat. 
obtemperafle,  viramque  fine  querela  traduxiffe.  Ita  caP-  61. 
loquitur  de  lob r  ,de  Dauide  r,de  Zacharia  c .  Idem  ^ 
deApoftolis  alferit Auguftinus  u.  Quamquam,  vc  44>  11> 
verum  fatear, non  repugnat ,  viros  interdum  eximia  o  Gen.  17. 
fan&itate  praditos ,  fiue  ob  natura  conditionem,  P  3-Reg.ij. 
fiueob  rerum euenta,&  varias,  ac  multiplices  occu-  &1<Para  I? 
pationes  frequentius  iis  maculis  inquinari ,  quas  fu-  &  Eccl.4». ' 
bito  quodam  impetu ,  qui  rationem  vt  plurimum  r  cap.  x.  43. 
prasuertat,  patrari  folent.  Atque  ita  nemo  prorfus,  &  ap¬ 
erit,  cui  hasc  Apoftolica  fententia  non  conueniat,  100* 

qui  noti  vere,  atque  ex  animo  dicere  poffit :  Dimitte  t  Luc.  i. 
nobis  debita  noftra,vt  praterita  refpiciat,erwe  nos  indu-  u  lib.t.  <U 
cos  in  tentationem ,  fed  libera  nos  a  malo,  vt  futura  pec-  Se”n.  Dom. 
£  candi  pericula, &  peccata  vitare  queat.  |n 

Atqui  facra  litera  exigere  videntur  integram  ,  &  c’ap '  l  ? 
puram  vitam , atque  omnis  labis  prorfus  expertem.  VII. 
Paulus  enim  Coloffentes  *  hortatur,  vt  ambulent  xColoflf.  1, 
digne  Deo  per  omnia  placent  es, in  omni  opere  bono  fruBifi-  1  °« 
cantes, &  crefcentes  infeientia  Dei  in  omni  virtute.  Et  ad 
Corinthios  y  :Stabiles(inqmt)  eftote,&  immobiles,abu-  Y  i-Cor.ij. 
dantes  in  opere  Domini  femptr.  Ad  Philippenfes  2  vero:  J  phili  u 
Omnia  autem  facite  fine  murmurationibus ,&  h&fttationi-  Is. 
bus,vt  fitis fine  querela, & fimplices  filij  Deiffme  reprehe- 
fione,in  medio  nationis  prauA,&  peruerfe.  Et  in  eadem 
fententiam  Petrus  a  omnes  hortatur  ad  Chriftia-  aep  i,tC>I< 
nam  perfectionem  capeffendam.  Denique  perfeCta 

legis 


Explan.  Cap.  I. 


47 


a  Hom.?.  in  jcgis  obTeruacio  hec  videtur  neceflario  poftulare,  A 
b°Hom  l  in  c'am  PraE^'ert*m  Pr’fci  Ecclefiae  Patres  mira  prardi- 
diiturn:  at-  cent  diuinx  legis  facjlitate  ;  praefertim  Orige- 
tenda  tibi,  nes  a,  BafiliusJ5  ,Gregorius  Nyflenus  c ,  Chryfofto- 
c  ad  Harm.  m&s  d,  Hilarius  e, Hieronymus  f,  Auguftinus  "^Coe- 
nora°Chr:  ^rius  b  ’  Bemardus  1 ,  quibus  addi  poteft  Philo  Iu- 
ftiani  6c  in  <^£EUS  k  >  cum  pnefertim  tanta  videatur  efle  ditiinae 
Beati. 'Beati  gratiae  efficacitas  ,‘vt  omnes  difficultates  luperare 
mundo  cor-  queat.  Igitur  nonnulli  cunvhocmaximd  argumento 
dtu^uan'"  ve^emenrei:  premi  animaduerrerent  ,  relponde- 
$u*te»ta  runt>  feripturarum  adhortationes  potilfimum  refer¬ 
ci  ex  mi-  ri  ad  lethalia  peccata  fugienda,  qua;  proprie  animu 
mmii  meis  inquinant, diuinamque  gratiam  expellunt;  monere 
d^Hom  8  pr*terea ,  vt  nitantur  homines  ,  &  ad  perfedtiora 
de  pcenit. '  lemper  contendant ,  &  ab  omnibus  malis  ,  quoad  B 
Homil.  de  eius  fieri  poteft.recedant ;  quod  fi  non  omnia  pror- 
charicate.  fus  effugiant ,  non  id  gratis  vim  ,  ac  poreftatem  in- 
Heb*  Honf  fingere  ,fednaturs  imbecillitatem  indicare,  quam 
j  9.  in  Matt!  eum  Deus  facile  tollere  pofTet,eam  tamen  ad  hurni- 
Hom.i.  ad  litatem  conferuandam,  exercendamque  reliquit. 

Philip.  Cui  fententis  fauere  videtur  Auguftinus  •  jcum 

VIII*  enjm  ql1aereret  Cceleftius  5  vtrum  praeceptum  fit  ho- 
'einPf.  ii  8.  mjni  fine  peccato  efle ;  Aut  emrn  (dicebat)  non  poteft, 
inill.verb.  ,  r  „ .  A  s~,n  nW 

Latum man-  & praceptum  non  eft.- Aut  quia proreptu eft,  poteft.  Nam 
datum  tuum  citr  praciperetur, quod fteri  omnino  non  pojfet  ?  refpondet 
rumis.  Auguftinus,  cofiultiffime  homimprs:apt,vtreElispaffibus 

de  vit^Cl  er"  ambulet,vtcum  fi  n°  pojfi  per  [pexerit,  medicina  requirat , 
g  Som.  ij ii.  qua  interioris  hominis  ad  fanandam  peccati  claudicatio¬ 
ne  temp.  nem,gratia  Dei  eftper  lefium  Chriftu  Dominum  nofirum.  C 
h  Hom.p.ad  Sed  aut ego  vehementer  fallor,  aut  hsc  refponfio 
iScnn^de  no^um  non  expedii,  pofiere  enim  videtur  gratiam, 
afeen.  Dom.  ‘I11®  a£I  oninia  peccata  vitanda ,  etiam  venialia  ne- 
khb.de  le-  ceflariaeft,  in  promptu  efle  ,  ac  pro  libito  cuiufque 
gib.  haberi  pofle,quod  alias  perpetuo  negat  Auguftinus, 

iuiUd1  6  atclue  ’n  re  propofita  admitti  neutiquam  poteft , 
quandoquidem,  vt  modo  dixi, abfque  fingulari  Dei 
priuilegio  vitari  omnia  peccata  venialia  nequaquam 
m  Lyran.  poflunt.  Itaque  dixerunt  alij  m  hanc  Chriftianam 
att  1. 12.  perfj»&jonem ,  qua»  omnes  vel  leuiflimas  culpas  ex- 
cludat,non  praecipi ,  fed indicari ,  quod,  multo  vide¬ 
tur  abfurdius;peccatum  enim^vt  alias  docui,abfque 
lege  aut  pisccpto  intelligi  non  poteft  ,  cum  pnder- 
tim  ij  non  fiiit  audiendi, qui  peccata  venialia  putant 
%  efle  non  contra  prscepta,  fed  contra  confilia. 

I X.  '  Igitur  exiftimarim,  Dei  legem  ,  fi  conferatur  cum  D 
tiominein  pura  natura  conltiuuo  ,non  modo  efle 
poffibilem,fedetiam  facilem,  quia,vt  alias  docui  ,fi 
in  eo  ftatu  conditus  fuiflet  homo,  vt  plurimum  ho- 
neft<*  ,  laudabiliterque  vixifler ,  &  communi  proui- 
dentia  fubnixus  ,  eos  potuiflet  in  virtute  habere 
progrefluSjVt  facile  etiam  omni  quamuis  leuiflima 
culpa  vacaret ,  quod  multo  magis  de  flatu  innocen¬ 
tiae  exiftimandum  eft  ,  cum  diuime  gratiae ,  caetero- 
rumque  fnpranaturalium  bonbrum  praefidinm  ad- 
^eflet.  Nunc  autem  vitiata  natura,  cum  lex  nequa¬ 
quam  murata  fit, humani  arbitrij  vitio,  licet  integra 
manferit  phyfica  poteftas  legi  obtemperandi;  mo¬ 
ralis  tamen  facultas  venialium  culparum  relpe&u 
edam  pofita  communi  gratia  adeo  eft  attenuata  ,  vt  £ 
necefle  fit  nonnunquam  offendere ,  &c  labi ,  quod 
non  idcirco  fadtum  eft, quod  gratia  non  pollet  hanc 
humanam  imbecillitatem  fubleuare,  fuoque  diuino 
praefidio  perficere  ,  ac  roborare ,  fed  tum  vt  gratiae 
neceflitas  cognofcatur,  tumvt  Chriftiana  modeftia, 
atque  humilitas  retineatur, cum  praefertim  ea  fit  hu¬ 
manae  vita:  ratio, vt  multa  accidanr,quae  fubito  men¬ 
tem  concutiant ,  vel  animum  variis  perturbationi¬ 
bus  commoueant ,  vnde  facillimum  fit ,  leui  aliqua 
labe infici,quae  vix  interdum  deprehendatur.  Qup- 
aPf.18.13*  circa  Dauid  ita  Deum  alloquitur  11 :  D  ditia  quis  i n- 
telligiriab  occultis  meis  muda  me,&  ab  alienis  parce  finio 


tao.Nam  vt  ait  Auguftinus  S,mulra;  peteanAir  verbo-  Enchii. 
rum  ,  &  cogitationum  oft.enfionibus  ;  quibus  fane  caP  * 
modisftequenter  labitur  humana  mortalitas,  atque 
ita  ad  hsc  tanj  varia,  tamque  multiplicia  peccata 
omni  ex  parte  cauenda  eximium  ,  ac  lingulare  Dei 
priuilegium  pbftulatur. 

Neque  vero  inficiandum  eft  ,  eiufmodi  priuile-  X. 
gium  diuinitus  concedi  polle  ,  cum  longe  maior  fit 
vis ,  atque  efficacitas  diuina:  gratiae-,  quam  humanae 
naturae  imbecillitas,facileqne  poflit  Deus  immorta¬ 
lis  omnes  animi  rtoftri  perturbationes  fedare,  &  fo¬ 
mitem, vt  Theblogi  loquiintut,aut  comprimere, aut 
extinguere ,  peccandiquc  materiam  j  be  occafiones 
fubrrahere,  denique  ad  aiftionein  peccati  fuum  ne^ 
ceflarium  concurfum  denegare.  Id  vero  non  obfcu- 
re  pluribus  locis  indicat  Auguftinus  b  ,  nec  videtur  h  hb.  i.  fle 
ablurdum,vt  viri  dodH«monent,  affer  ere,  fu  i  fle  hoc 
priuilegium  nonnullis  concefliun  ,  quod  colligitur  nat!  & 
cx  epiftola  d  quinque  Epifcoporum  ad  Innocen-  gwt.cap.io. 
rium,&  ex  Auguftino  e.Nec  defunt f ,  qui  hoc  priiii-  cP!it-  >°*  & 
legium  tribuant  Ioanni  Baptiftae.  Fateor  tamen  lon-  Dtiedt» 
ge  probabilius  videri  hoc  efle  proprium  priuilegium  liba  degra. 
beatiflimae  Virginis  ,  nulli  prsterea  commune,  vt  &  lih.arb. 
indicant  Bafilius  8, Hieronymus  h,  &  Auguftinus  • .  cap.y.p.x. 
Quibus  addo  Gregorium  k  ,  Bedam  1  ,&  Bernar-  ^ag^p  9 F’ 
dum m. Nam  de  Virgine  quidem  dubitare  non  licet,’  e  hfde  pciif. 
cum  Tridentini  Concilij  Patres  «  hoc  ei  priuile  iufm.infin. 
gium  aperte  tribuant.Et  Auguftinus  0  quidem:  Ex-  ,Kl- de  Pecc- 
cepta(mopi\x.)fanEla  Firgine  Mana, de  qua  propter  hono-  lib^dc 

rem  Domini  nullam  pror fus, cum  de  peccatis  agitur, habere  fpi,-.  &  iit. 
volo  qmfiionem, inde  enim  [cimus,  quodei  plus  gratia  coi-  cap.  2. 
latum  fuerit  advincendum  omni  ex  parte  peccatum ,  qua 
concipere,  ac  parere  meruit  eum,  quem  conflat  nullum  ha-  pra;£^ 

buijfe  peccatu.  Hac  ergo  Virgine  excepta, fi  omnesillos [an-  Chrilti. 
dos ,  &  fanflas, cum  hic  viuerent  congregare pofemus,&  g  Hom.  itf. 
interrogare, vtrum  effient  fine  peccato,qutdfuiffi  refponfiu-  T1^  Jj 

ros  putamus ,  vtrum  hoc  qttodifle  dicit ,  an  quod  loannes  co^'  i  cVag.” 
Apofiolus\Rogo  vos, quantalibet  fueritin  hoc  corpore  ex-  j  lib.;.cont. 
cillentia  fiant  lit  at  is, fi  hoc  interrogari  potuiffient,normevna  -  W1*  c.s-lidc 
voce  clamafient :  Si  dixerimus ,  quia  peccatum  non  habe-  njt'  &  Sl  ac* 
mus ,  ipfi  nos  f educimus ,  &  veritas  in  nobis  non  cftl  ‘  .•  j 

Idem  vero  alibi  re&£  P  colligi  putat,fi  quis  fpon-  k  Hom*  t? 
tefuanumquam  peccaucrit,ne  contraxifle  quidem  Euang.&li. 
peccatum  originis,  cfim  enim  de  Chiifto  loquere-  iS.Mur  c.4. 
tur ,  affert  Juliani  fententiam  ,  qui  ex  verbis  Perri  q  f1yab)'3|'Catcj 
aiebat  fatis  intelligi,»';/  Chriffo nullum  fuijfie  peccatum,  1 1  i°ver  tvr? 
quia  dixit  nullum  eumfecijfie  pcccatuM  doceret ,  quia  qui  qui  tollitpec- 
non fecit,  habere  non  potuit,  tum  lubdit  Auguftinus,  cata  mundi, 
omnino  veriffimum  eft,profeflb  enim  peccatu  etiam  maior  ™  j.£cajS'ac* 
feciffietfi paruulus habuiffiet.Nam propterea(inc[ait)nul-  n <,elf  6‘ 
lus  eft  hominum  prater  ipfiurn  ,  qui  peccatum  non  fecerit  cau.  ij. 
grandioris  atatis  acceffiu, quia  nullus  eft  hominum  prater  obb.de  nat. 
ipfiurn, qui  peccatum  non  habuerit  infantilis  atatis  exortu. 

Ex  quibus  verbis  ,  vt  de  beatilfima  Virgine  ,  cui  fe-  ^cap.0"'! 
eundum  Chriftum  plurimum  humana  mortalitas  qcp.i.c.  1. 
debet ,  fufius  aliqu.mro  difleram ,  duplex  eius  priui¬ 
legium  deprehenditur.  Nara  quoniam  re  dia  fide 
credimus  Virgine  Deiparam  nullo  vnquam  quam¬ 
uis  leuiflimo  piaculo  fefe  fpontp  fua  inquinafle  fi 
redleargumentatur  Auguftinus,  confequens  eft,  eam 
ne  contraxifle  quidem  primsuam  illam  totius  na- 
tnrse  labem.  Quod  quamquam  a  paucis  admodum 
oppugnatur ,  vilum  tamen  eft ,  ad  huius  beatiflimae 
Virginis  honorem  »  &  gloriam  in  praefentia  paulo 
vberius  confirmare ,  vt  interim  appareat  hanc  loan- 
nis  amplilfimam  fententiam  beatiflimam  Virginem 
nullo  modo  attingere.  Exiftunt  autem  quatuor  hoc 
loco  explicanda:  qusftiones.  Prima ,  omnefne ,  qui 
nafcuntur  cx  Adamo  fint  obnoxij  Adami  peccato, 
fcu  quod  idem  eft,  illius  debitum  contraxerint;alte- 
ra  ,  ap  oipnes  in  Adamo  peccauerint  ,  flue  eius 
peccati 


XII. 


*cap.3i. 


b  I.  Reg.  1 3 


c  1.1.483. 
ar.j.ad  i. 
d  Caiet.  ib 


XIII. 


ceap.1j.13. 


XIV. 

f  Caietan. 
opufc.  de 
cocep.  Virg. 


g  ad  Rem. 5. 


h  cap.i  17. 


48 


Epift.  I.  B.  Ioan. 


peccati  labem  re  ipfa  contrahant,  fiue  fecus  ;  tertia,  A  ederis ,  morte  woivcw  ,.hoe  eft  ,  morti  obnoxius  criSj 


an  poflit  quis  concipi  abfque  peccato  ;  quarta  ac 
poftrema  ,  verene  beata  Virgo  originariam  labem 


contraxerit. 


Iam  vero  antequam  primam  quaeftionem  aggre¬ 
diar  ,  ftatuendumeft,  longe  elfe  aliud  debitum  pec¬ 
cati  ,  quam  ipfum  peccatum  ,  quemadmodum  8c 
mortis  debitum  ab  ipfa  morte  diftinguitur;  idque 
nonnullis  Scripturae  teftimoniis, atque  exemplis  fa¬ 
cile  probari  potefl:  ,  namvtfcribitur  in  libro  Gene- 
feos  4  ,  Iacobum  fugientem  Laban  focer  minaram 
plenus  infectabatur  ,  iamque animo  bonorum  om¬ 
nium  praedam  deuorauerat ,  reque  ipfa  perfe&urus 
omnino  videbatur,  ni  fi  diuinitus  fecudum  quietem 
prohibitus  mentem  ,  con filiumque  mutaflet.  Eo- 
demquemodo  fiDauid  b  fefe  recepiffet  in  Geilam, 


neque  enim  co  die  mortuus  eft  Adam ,  quo  pecca- 
uit,fed  ab  eo  die  morti  fuit  obnoxius.  Accedit, qudj 
Adamo  Paulus  ex  adu edo  opponit  Chriftum,  in 
quo  ait  omnes  viuificari  ,,ck  tamen  plurimi  (fua 
cidpa  Chrifti  beneficio  careant ,  vt  appareat  eurfi 
loqui  di  peccato  Adar,  &  .Chrilli  grana ,  vt  pei;  le 
fuapte  vi  fpeclamur ,  illud  enim  .fuapte  natura  041-  ,  ’’ 
nes  inquinat, vel  inquinare  potefl:  3  CJnifti  vero  gra-'  ’ 
tia  falutem  omnibus  potefl:  afferre  quo  etiam; ,11/0-  . 

do  alibi  loquitur  Paulus;?  Si  Cfcriftus  (mqiut)  proom-  a  x.ad  Cor, 
nibus  mortuus  eft, ergo omnes  monui  funr, cum  tamen. re  , 
vera  npn  omnes  cum  Chriflo  peccato  moriantur. 

Idem  fanclonim  Patrum  teftimonio.,  atque  au-  X  V. 
dbodtate  probari  poteft,qui  dum  negat,  quemquam 
prarer  Chriftutn  excipi  ab  hac  lege  peccati,  procul 


futurum  erat ,  vt  a  ciuibus  Saiili  trucidandus  trade-  B  dubio  dc  debito  peccandi,  vel  peccati  contrahendi, 
v.».» a  Deo  periculum  eualit.  Denique  incelligendi  fune, cum  maxima  eorum  pars  non  mo¬ 


retur  ,  monitus 
certum  eft,cun&os  homines  morti  effe  obnoxios,& 
debitum  mortis  contraxiffe  ,  an  omnes  re  ipfa  mor¬ 
tem  obituri  fint,  adhuc  ambigitur,cum  D.Thomas c, 
&  alij  deorum  fententiam  probabilem  effe  putent, 
qui  non  omnes  morituros  efle  affirmant. Eadem  igi- 
turratione  fieri  poteft,vt  quis  peccato  fit  obnoxius, 
nectamenre  ipfa  peccet.  Peccare  autem  in  Adamo 
quidam  idem  efle  putant  cum  debito  peccati  con¬ 
trahendi  ,  vel  ipfum  certe  debitum  pramertere ;  per¬ 
inde  quafi  omnes  contrahendo  peccato  fint obno- 
xij,quia  in  Adamo  peccauerunt.  Ego  vero  non  alia 
.  ratione  crediderim  omnes  in  Adamo  peccafle ,  nifi 
quia  vi  feminis  in-illo  continebantur ,  nec  gratiae 
beneficio  a  lege  illa  cum  primo  parente  ,  eiufque 
pofteritate lata  excipiuntur.  Ita  duplex  intelligitur 
exiftere  debitum ,  &c  peccandi  in  Adamo  fidhone 
quadam  iuris, nifi  excipiam  ur,&  vbi  in  illo  peccaue- 
rint ,  eius  peccati  labem  contrahendi.,  conflat  enim 
aliud  efle  concipi  deber^  in  peccato,  aliud  re  vera  in 
illo  concipi. 

PoiTe  autem  diftingui  debitum  peccandi  iih  Ada¬ 
mo  ab  ipfo  peccato  ,  atque  adeo  potuifle  excipi 
quempiam  ab  illa  lege  communi  qua  omnes  pofteri 
Adae  comprehendebantur,  humano  potefl exemplo 
vrcumque  indicari.  Potefl:  enim  Rex  alicui  militi 
caftrum  fiduciario  iure  poflidendum  concedere , 
pofleros  omnes  eiufdem  militis  eodem  iure  aftrin- 


do  de  peccato  originis ,  fed  de  iis  culpis  loqpatur, 
quibus  quis  fponte  fua  inquinatur.  Sic  enim  loqui¬ 
tur  Siemens  Romanus  b  :  Nemo  ( inquit.)  a  peccato  b  **«nfl 
vaat.'ssefi,pr£ter  eum, qui  propter  nosfaElus  eft  homo, cum.  caP-l8> 
fcriptu  jit:  Nullus  purus  a  forde,tametfi  vnius  diei  Jit  vita 

eius.  Ac  certum  eft, vt  infra  dicemus  ,  non  paucos 
fui  fle  in  vtero  praeditos  fandfitate  ,  atque  adeo  abfi- 
que  vllo  fcelere  prodiifle  in  lucem., Neque  aliter  lo¬ 
quitur  Ambrofius c:  Solus  enim  (ait )per  omnia  eft  natus  c  life-t.  in 
de  fa.ninqfanftus  Dominus  /tfus ,  qui  carnalis  contagia 
corruptela  immaculati  partus  nouitate  no  fenferit,£r  cale- 
fti  maieflate  depulerit.  Audior  vero -commentario-- 
runa  a,qui  ipfi  tribuuntur :  7<i/e  (inquit) /ai*  originale  dad  Hcb.  4 
peccatum  in  carne  primi  hominis, irt poena, &  peccatu  fieri 
potuiffetin  omm  humano  gener  e, pr ater  quam  in  Chriftojh 
quo  fol<rfalus,(ft  remedium  fuit.  Eadem  que  ratione  ac¬ 
cipio  ,  qijae  pluribus  locis  ferib it  Auguftinus  e,  vt  e lib.  10.  de 
cum  ait  -.Corpus  Chrifti  quamuis  ex  carne  femina  affium- 
ptumeft,qua&  de  illa  carnis  peccati  propagine  concepta  habet  lib  / 
fuerat, tamen  quia  non  ficinea  conceptu  eft,  quomodo  fue-,  contra  Iui. 
rat  ea  cocepta,nec  ipfa  erat  caro  peccati, fed  fimihtudo  car-  caP-If. 
nis  peccati.  Et  alibi  f:  Quod ft  dementis  eft  dicere  ,  &  fine  /Jj'  c’r  cont’ 
dubio  caro  Chrifti, no  eft  caro  peccati  fed  fimilis  carni  pec-  u  ' c' 1  f  ’ 
cati, quid  reflat  vt  intelligamus,nifiea  excepta,omnem  re¬ 
liquam  humanam  carne  effe  peccati '?  &  multa  dein ceps.  - 
Rurfus  S :  Legitur  farte  homo  fine  crimine, legitur  fine  XVI. 

querela,&  no  legitur  fine  peccato, nifi  filius  hominis  vnus,  gl.de  peif. 


gens, vno, vel  altero  excepto ,  quem  ipfe  Rex  praeci-  ^  idernque  Dei  filius.  Itemq;:  Quffquis  fuiffie.vel  effe  in  hac 


pua  quadam  beneuoleiuia  complectatur  ,  ita  vt 
quamuis  reliqui  omnes  fi  ipforum  parens ,  aut  pro¬ 
genitor  regiam  maieftatem  violarint,  a  fiduciario  iu¬ 
re  cadant, is  tamen, qui  excipitur ,  ius  illud  retineat. 
Quod  idem  dixerim  de  Adami  polleris ,  fi  quem 
enim  Deus  peculiari  bcneuolentia  profequatur, 
Chrifti  pratfertim  meritis  potuit  ab  ca  lege  eximere, 
qua  peccante  Adamo  eius  omnes  pofteri  peccaturi 
erant ,  licet  alioqui  eidem  peccato  obnoxius  eflet. 
Quod  illo  exemplo  confirmari  poteft,  quod  legitur 
in  libro  Eftherc,nam  cum  Rex  legem  tuliftet ,  ne 
quis  nifi  accerfitus  Regem  adiret ,  &  Regina  Efther 


vita  aliquem,  vel  aliquos  homines  putat  excepto  vno  » 
diatore  D  ei, &  hominu, quibus  nece ' [foria  non  fuit  remiffto 
peccateru,contrarius  eft  Scriptura  diurna.  A  d  do  &  illah:  h  Ser.  5  3.  de 
Nonpro  magno  comendaretur  in  Chrifto  fimihtudo  carnis  vc;k.Apoit. 
peccati ,  nifi  omnis  eat  er  a  caro  effiet  caro  peccati.  Et  alio 
quodam  loco '  :Ecce  vnde  trahitur  peccatum  originale,  i  Serm.  4;. 
ecce  cur  nemo  nafeitur  fine  peccato, ecce  propter  quod  Do-  «Ac  temp. 
miniano  fic  concipi  voluit .Poftremo'  :Om»es  mortui  sut  k  lib.  io.  de 
in  peccat  is, nemine  prorfus  excepto  ,ftue  originalibus  ,fiue  C.iuit.  c.6. 
voluntate  additis.  Eodem  refero  qtue  fcribic  Fulgen¬ 
tius.1  -.Hac  eft  gratia, qua  facium  efi,  vt  ‘Deus,  qui  venit  *  d  -  m- 
peccata  tollere, quia  peccatum  ineo  non  eft,  homo  concipere- 


'ltro  ad  eum  acceffiflet ,  ac  propterea  vereretur ,  ne  H  tur, atque  nafceretur  in fimilitudine  carnis  peccati  de  carne 


legis  poenae  fubiiceretur :  Non  morieris  (inquit  Rex) 
non  enim  pro  te, fed  pro  omnibiss  hac  lex  conflit  uta  eft. 

Quod  igitur  ad  primam  quaeftionem  attinet, 
exiftimauit  nonnemo  f  pertinere  ad  fidem  Catho¬ 
licam,  omnes,  qui  naturaliter  oriuntur  ex  Adamo, 
originariae  labis  debitum  contrahere ,  quod  vt  mini¬ 
mum  ego  incelligode  priori  illo  debito  peccandi  in 
Adamo,vt  planius  conflabit  infra ;  idque  videtur  ex 
facris Utens apertiflime  colligi,ait  enim  Paulus 6  ,m 
qua.omes  peccauerunt,  quod  vt  minimum  intelligitur 
de  peccandi  debito, ,  quomodo  neceftario  intelli- 
genda  funt  verba  illa  Genefeos  quocumque  iit  com- 


peccati.  Caro  quippe  Maria, qua  in  iniquitatibus  fuerat 
humana folenitate  concepta ,  caro  fuit  vtique  peccati,  qua 
filium  Dei  genuit  in  fimilitudmem  carnis  pecw//'.Quibus 
verbis  dum  ait  beatam  Virginem  in  iniquitatibus 
fuifle  humana  folemnitate  conceptam,  de  prima  illa 
conceptione  loquitur  ,  quaefit  in  ipfo  viri  cum  foe- 
mina  congreflii.,  de  qua  plura  infra  didfcuri  fumus; 
dum  vero  vocat  carnem  Virginis  carne  peccati,  de¬ 
bitum  peccati  fignificat.  Eufcbius  porro  Emyfle- 
nus  m  -.Sanguine  (mcpx\i)quem  pro  matre  obtulit, de  fan-  na°m  x ' 
guine  Matris  accepit.  Et  alibi  Virginem  alloquens  n  Hom.  1. 
ait  n :  Sanguine  de  corpore  tuo  accepit >ac  de  te  fumpfit,  que 


a  Serm.i.de 
nat. Simii. 
Serm.8. 


b  Serm.iz. 
dc  paff. 
c  Serm  3.de 
Pent. 

XVII. 

d  lib.de  in¬ 
eam.  cap.  3. 
c  lib.i.de  li. 
arb. 

f  lib.  i.  cur 
Deus  homo 
cap.itf. 

g  li.de  con- 
cep.  Virgin. 
cap.18. 

h  cap.io; 
i  cap. 11. 
k  epift.174. 


1  Caietan. 
m  Perrar.4. 
cont.  Gen. 
cap.50. 

XVIII. 


Explan.  Cap.  I.  49 


etiam  pto  te  filuat,a  peccati  enim  nexu  perfe  non  fuit  inanis, 
nec  ipfa  genitrix  redemptoris.  Et  Leo  Pontifex  a :  Sicut 
nullum  a  peccato  liberum  reperit,  ita  pro  liberandis  omnibus 
venit, filus  itaque  inter  filios  hominum  Dominus  Iefut  inno¬ 
cens  natus  efi, qui /olus  fine  carnalis  concupifientk  pollutione 
conceptus  efi.  Alibi  b:  Solus  enim  B.  Virginis  filius  natus 
efifine  peccato  non  extraneus  ab  hornum  g  ener  e  fed  alienus 
d  cw/awe.Denique c  :Solus peccati  contagium  non  haberet. 

Iam  Petrus  Diaconus  d  '.Nullus  ejl  hominum, qui  non 
huius  peccati  vinculo  naficatur  adflnBus, puter  eum, qui  ad 
vinculum  hoc  peccati  fioluendum  nouo  generationis  modo  na¬ 
tus  efi:  mediator  Dei,&  hominum.  Et  Fauftus  e:fium  illum 
filum  videas  ab  originali  immunem  contagione, qui  non  car¬ 
ne, fed  jpiriti:, neque  erubefeenda  paffione,id  efi ,  concupifcen- 
tia  conceptus  efi,agnofie.  Anfelmus  f :  Virgo  ipfa,vndeafi 
fumptus  efi, in  iniquitatibus  concepta,  &  in  peccatis  toncepit 
eam  Mater  eius,  cr  cum  originali  peccato  nata  efi ,  quia  & 
ipfa  in  Adam  peccauit,  in  quo  omnes  peccauerunt.  Alibi  S 
Virginem  ait, antequam  conciperet  Chriftum, per  fi¬ 
dem  fuifle  purgatam  ,  indicans  illam  aliqua  fuifle 
forde  foedatam.  Poft  nonnulla  h  dicit  Chriftum 
fumpfifle .carnem  de  carne  peccatrice, ficut  azymum 
de  fermento.  Et  mox  '  Pauli  teftimonio.Ow»n(ait) 
excepto  Chriflo  probari  peccatores.  Huc  etiam  fpedanc, 
quae  feribit  Bernardus  k,de  quo  plura  infra.  Hxc  igi¬ 
tur  ,  atque  id  genus  alia  teftimonia  probant ,  folum 
Chriftum  a  debito  peccati  fuifle  immunem, caeteros 
omnes  ne  exclufa  quidem  beatiflima  Virgine  pecca¬ 
to  fiiifle  obnoxios, atque  adeo  vt  minimum  eius  de¬ 
bitum  contraxifle.  Nam  alioqui  fl  quis  non  folum 
peccato,  fed  etiam  peccati  debito  careat,  huic  Chri- 
ftus  non  fuit  neceflarius  ,  imo  nihil  ei  contulit ,  qui 
non  venit ,  nifi  peccatores  faluos  facere.  An  autem 
verba  Pauli  affirmantis  omnes  in  Adamo  peccafle, 
de  folo  debito ,  an  de  ipfo  vere  peccato  accipienda 
fint,non  plane  liquet.Sunt  enim 1 ,  qui  de  debito  in¬ 
terpretentur  jfunt  m  qui  malint  de  ipfo  peccato  acci¬ 
pere  ,cvtra  autem  fententia  fit  verior ,  non  ita  multo 
poft  fuo  loco  videro. 

Porro  quod  fpedat  ad  fecundam  quaeftionem, 
cundine  mortales  re  ipfa  pnefumptione  viris  in  A- 
damo  peccafle  cenfeantur,qui  hoc  idem  efle  putant 
cum  peccati  debito  ,  negant  abeo  quemquam  po¬ 
tuifle  eximi,  nos  vero,  qui,  vt  fupra  docuimus,  aliter 
diftinguimus,  vitro  faremur,  potuifle  Deum  quem¬ 
piam  excipere,  qui  quamuis  ratione  corporea  fub- 
ftantia  in  Adamo  contineretur, atque  adeo  deberet, 
vt  exteri  mortalium  ,  in  eo  peccare,  non  cenferetur 
tame  re  ipfa  vna  cum  illo  peccatum  perpetrare,  quia 
lege  illa  conimuni  non  intelligeretur  comprehefus, 
vt  allato  exemplo  ex  fiduciario  iure  vtcumque  pro- 
bauimus.  Quamquam  autem  non  defunt.qui  hunc 
dicendi  modum  re  ipfa  in  beatiflima  Virgine  maxi¬ 
me  probcnt,funt  tamen  alia  ex  parte, qui  id  minime 
tutum  opinentur ,  &  vix  falua  fide  afferi  pofle  con¬ 
tendant.  Ego  vero,  vt  fuo  loco  infra  planius  often- 
dam,tametfi  non  nego  id  fieri  omnino  potuifle,  ncc 
fidei  decretis  vllo  pado  repugnare,  non  poflum  ta¬ 
men  mihi  perfuadere  id  efte  vel  neceflarium,  vel  fa- 
cris  litteris, aut  prifeis  Patribus  admodum  confenta- 
neum,  ex  quibus ,  vt  minimum  probari  videtur  om¬ 
nes  in  Adamo  peccafle, atque  adeo  cotrahendo  pec¬ 
cato  fuifle  obnoxios, ac  propterea  proprie  a  Domino 
fuifle  redemptos, ac  liberatos,  quod  minus  c5mode 
defendi,  explicarlque  poteft,  fi  femel  quis  admiferit 
beatam  V irginem ,  aut  alium  quempiam  in  Adamo 
no  peccafle, cum  prxfertim  comuni  fere  Theologo¬ 
rum  cofenfu  receptum  fit, nihil  efle  aliud  in  Adamo 
peccare  quam  in  eo  vi  feminis  cotineri.  Quamquam 
enim  debirum  peccandi  ab  ipfo  peccato  diftingui 
videatur,  non  omnes  tamen  id  facile  admiferint. 

' Bened .  luflmian.  in  Epifi.  T3.  Ioan . 


A  Tertia  fane  quxftio  ,  an  videlicet  vbi  quis  femel 
in  Adamo  peccauerit,  ac  debitum  contrahendi  pec¬ 
cati  fubierit ,  re  ipfa  poflit  abfque  peccato  concipi, 
longe  difficiliorem  habet  explicatum.Necenim  de- 
funt,qui  id  pofle  fieri  negent a, qui  prxcipuejde  bea¬ 
tiflima  Virgine  loquunturjvideturque  fententia  Au- 
guftini  b,vbi  folum  excipit  Chriftum fPrater  hoc  vin¬ 
culum  (inquit)  concupifcentk  carnalis  natus  efi  Chriflus 
fine  maficulo  ex  Virgine  concipiente  de  Spiritu  Jdnfto ,  non 
potefi  i  fle  dici  in  iniquitate  conceptus,  non  potefi  dici,  in  pec¬ 
catis  mater  eius  in  vtero  eum  aluit ,  cui  ditium  efi :  Spiritus 
fanttus  fuperueniet  in  te,  &  virtus  Altiffimi  obumbrabit  ti¬ 
bi.  Aliquanto  autem  poft,  cum  dixiflet  omnes  in  A- 
damo  mortuos  efle,  &  peccatum  atque,  ac  mortem 
omnes  occupare,  fubdit:  Definita  efi  fient  entia, in  Adam 
®  (inquit)  omnes  peccauermt  ,  folus  effe  innocens  infans  po¬ 
tuit, qui  de  opere  in  Adam  non  efi  natus.  Idan  fe nfiflc  vi¬ 
detur  Leo  Pontifex c  :  In  totius  igitur '(inquit)  humani 
generis  firage  communi  vnum  folum  fuit  remedium  fub  di¬ 
urna  rationis  occulto,  quod  poffit  fubuenire  proftratis  ,fi  ali¬ 
quis  filiorum  Adam  originalis  prauaricationis  alienus, at  que 
innocens  na/ceretur,  qui  cateris  exemplo  prodeffet ,  &  meri¬ 
to.  Sed  quia  hoc  naturalis  generatio  non  finebat, nec  pote¬ 
rat  vitiata  radicis  fine  femine  propago  ejfie ,  de  quo  Scriptura 
dicit  d  :Gpuis  potefi  facere  mundum  de  immundo  conceptum 
fimine  ?  2 \onne  tu, qui  filus  es  ?  Dominus  Dauid  faElus  efi 
fil  us  Dauid,&  depromifft generis  frufluproles  efi  orta  fine 
c  vitio.  Vt  enim  apparet, perfpicue  oftendit  neminem 
humano  femine  concipi  potuifle  abfque  peccato, 
quod  ipfum  apertius, &  quidem  nominarim  de  Vir¬ 
gine  docuit  Bernardus  eiNonvaluit(inqmt)prius  fan- 
tla  ejfe,  quam  ejfie,  an  forte  inter  amplexus  maritales  fitnfti- 
tas  fe  ipfi  coceptioni  irnmifeuit,  vt  fimul  gr  fantfificata  fuerit, 
&  cocepta  i  Nec  hoc  quidem  admittit  ratio,  quomodo  naque 
aut  fanflitas  abfque  fi’,  ritu  fanchficante ,  aut  Spiritui  fianflo 
fecietas  cu  peccato  fuiO.  Aut  certe  peccatu  quomodo  non  fuit, 
vbi  libido  no  defuit?  nifi  forte  quis  dicat  de  Spiritu  fanSlo  ea, 
&  non  de  viro  conceptam  fuijfefid  id  hattems  inauditum. 

Itaque  auide  hanc  fententiam  complebuntur 
Theologi  non  ignobiles, qui  poft  legem  latam  negat 
potuifle  Deum  vili  mortalium  quidquam  concede¬ 
re, quod  legi  repugnaret, nifi  velit  fibi  contrarius  ef¬ 
fe, &  fecum  quodammodo  pugnare,  quod,  vtfleuif- 
fime  dicam ,  inepti flimum  videtur.  Quis  enim  ne- 
D  get  etiam  pofita  lege  potuifle  Deum  quempiam/**' 
cipere,ne  ea  lege  comprehenderetur,  quod  viri  do- 
di  f  vitro  fateri  compulfi  funt  ;  potuit  (enim  quif- 
piam  ab  ipfa  lege  excipi ,  ea  veropoftea  potuit/juis 
in  Adamo  peccare,&  cotrahendo  peccato  obnoxius 
fieri,  qui  tamen  re  ipfa  Dei  fingulari  munere,  ac  be¬ 
neficio  ab  eo  immunis  conciperetur.  Quomodo  li¬ 
cet  omnes  morti  obnoxij  finr,non  repugnat  tamen, 
vt  quifpiam  mortem  re  ipfa  effugiat.  Addo  quod  lex 
illa  id  tantum  neceflario  poftulare  videbatur,  vt  om* 
nes  Adx  pofteri  exui  fui  ortus,  qua  ratione  procrea¬ 
bantur  ex  femine, diuina  gratia  eftent  indigni,  ira  ta¬ 
men  vt  integrum  Deo  eflet  fingulari  quempiam  be- 
neuolentia  profequi,  atque  immunem  ab  originaria 
£  labe  conferuare.  At  inquiunt ,  non  potuifle  Deum 
quemquam  excipere  a  iuftitia ,  &  gratia ,  fi  in  ea  pri¬ 
mus  Parens  perfeueraflet  ,  cur  igitur  non  idem  de 
peccari  lege  dicamus  ?  Quafi  vero  fi  de  abfoluta  po¬ 
tentia  loquendum  fit, non  potuerit  quoflibet  a  gra¬ 
tia  excludere:fed  fi  de  ordinata  potentia  loquamur, 
fateor  Dei  dona,  vt  ait  Apoftolus,  efle  abfque  poeni¬ 
tentia  ,  facileque  admiferim  ,  non  prius  Deum  efle 
vitorem  ,  quam  fit  homo  peccator.  Cum  vero  agi¬ 
mus  de  beneficio ,  &c  gratiae  priuilegio  ,  quis  au¬ 
deat  dicere  vlla  fua  adione  ademilTe  fibi  Deum 
benefaciendi  poteftatem  >  Neque  vero  nobifeum 
pugnat  Auguftinus  ,  &  Leo  Pontifex  ,  vnum 
e  enim 


XIX. 

a  Henric. 
quodlib.15. 
q.13. 

b  in  Pf.jo. 


c  Serm.8.de 
nar.c.3. 


d  Iob  4. 14. 


e  epifi  174- 


XX. 


f  Herueus 
qnodlib.  4. 
q.vlt. 


XXI. 

a  adRoip.J- 

ii. 


b  Selt  f.  in 
decret.  de 
pecc.orig. 


P 

q.  i.  arc.  i. 
quasft.i. 


i  Caiet. 


XXII. 


t  Dutan.  in 
J.d.3.q.i. 
f  Henric 
quodlib.  15. 


50  Epift.  I.B.Ioan. 


enim  illi  excipiant  Chrifli  conceptam, quia  ex  vi  Tua 
pullp  padto  contrahendo  peccato  obnoxius  erat, 
cum  exteri  omnes  fuapte  natura  labem  originariam 
oflulent ,  fi  diuinqe  gratias  priuileg  um  circumfcri- 
as.  Quocirca  ver&  fignificant,  eundos  mortales 
contrahendo  peccato  obnoxios  efle, cum  vi  feminis 
ab  Adamo  originem  ducant. De  Bernardo  vero, quia 
de  B.  V aginis  conceptu  nominarim  diflerit ,  plura 
infra  dicenda  erunt. 

In  poftrema  verb  quaeflione  primum  quidem  fla- 
tuendum  videtur  tamquam  certum ,  de  quo  ambigi 
nefas  fit  ex  verbis  Pauli  a,aliifque  fimilibus  locis,vbi 
ampliffima  profertur  fententia,  qua  omnes  Adas  po¬ 
lleri  originaria  labe  obftringuntur  ,  non  colligi  cer-  g 
tum  fidei  decretum,  quo  priuilegium  cuiufpiam  ex¬ 
cludatur,  proindeque  minime  fide  Catholica  cre¬ 
dendum  efle  ,  omnes  omnino  mortales  nemine  ex¬ 
cepto  eam  labem  aut  contraxiffe,aut  neceffai  io  con¬ 
trahere, quod  apertifllme  indicauit  Synodus  Tridcn- 
tina b, quae  cum  vniuerfim  pronunciaffet  ,  eundos 
mortales  originali  peccaro  inquinari ,  continuo  ad- 
didit,»u»  efie  fua  intentionis  comprehendere  in  hoc  decreto , 
vbi  de  peccato  originali  agitur ,  beatam ,  &  immaculatam 
Virginem  Manam  Dei  Genitricem,  indicans  peculiare 
priuilegium  cum  lege  generali  non  pugnare  ,  quod 
etiam  alicubi c  concedit  B.Thomas.  Quod  fi  ani- 
maducrtifi'cnt,qui  aliter  fentiunt,no  tam  facile,  opi-  £ 
nor ,  promtneiarent  hoc  Virginis  priuilegium  cum 
facris  litteris ,  &  prifeis  Ecclefiae  Patribus  pugnare. 
Addo  hoc  priuilegium  etiam  aliis  potuifle  concedi, 
nedum  Dei  parenti  Virgini. Et  fi  quis  re  ipfa  cuipiam 
fuifle  coceffum  afTereret,nullo  padopoffe  hqrefeos, 
aut  erroris  damnari .  quod  nobiliflimi  Theologi  d 
conariae  fententia:  affertores  admittere  non  veretur. 
Neque  enim  id  aperte  facris  lirteris,autEcclefia{licae 
defimtioniadueriatur;quaquam,vt  arbitror,no  care¬ 
ret  id  temeritate,  &  erroris  fufpicione,  cum  neq-,  fa- 
craru  litterarii  teilimonia,neque  Ecclefiaflica  audo- 
ritate  firmari  queat.Quamqua  enim  Ecclefia  Graeca 
B.Ioannis  Baptillae  coceptionem  celebrat,  id  tamen 
Romanae  Ecclefiae  no  probatur,  &  fortaffe  illi  aliud 
quidda  ab  hoc  priuilegio  longe  diuerfum  fpedarut. 

Ifaque  retinenda  eft  lex  generalis, quae  aflerit  om-  D 
nes,  qui  vi  feminis  ortum  ducunt  ad  Adamo,  origi¬ 
naria  labe  contaminari ,  quo  fit  vt  multo  cautius, 
lorigeque  probabilius  loquantur  ij ,  qui  admittunt 
bcatimmam  Virginem  &  in  Adamo  pe  ccafle,&  inde 
pontraxiffe  debitum  peccati ,  nam  alioqui  vix  dici 
poffet  a  Chnfto  redempta ,  nifi  peccato  effet  aliquo 
pado  obnoxia,  etiam  fi  Chrifli  beneficio’ gratiam 
percepiffet.Quamuis  enim  ex  multorum  fentetia  ex 
Chrifli  meritis  Angeli  perceperint  gratiam, nemo  ta¬ 
men  eos  ait  fuifTe  redeptos,  cum  nulli  crimini  fuifi- 
fent  obnoxij.Pi  aetetea  hoc  admiffo  facile  refellutur, 
qua:  ab  aduerfariis  ex  Scripturis ,  &  prifeis  Patribus 
proferuntur,tantum  enim  probant  Deiparam  quip¬ 
pe  peccato  obnoxiam  Chrifli  fanguine  fuifTe  re¬ 
demptam  ,  vnumque  Chriflum  liberatorem  vi  fui 
diuini  conceptus  omnis  penitus  labis  fuifle  exper¬ 
tem.  Antequam  autem  vl tetius  progrediar,  id  mihi 
videor  cum  viris  dodis  e  libere  poffe  affirmare  eos  f 
pugnatia  loqui,qui  eodem  articulo  temporis  putant 
beatiflimam  Virginem  ,  &  in  peccato  fuifTe  conce¬ 
ptam^  colefii  gratia  perfufam.cum  enim  peccatum 
gratiae  priuationem  cotinear, nihilo  plus  potefl  cum 
gratia  confiflere ,  quam  aientia ,  &:  negantia  eadem 
de  rc  eodem  tempore  ,  eodemque  modo  affirmari 
queant.  His  igitur  ita  pofitis  omnes  de  quaeflione 
propofita  fententias  ad  pia  capita  reuocari  pofliintj 
quidam  enim  exiflimant  hanc  efTe  qu^flionc  penitus 
mutilem, neque  pofle  ad  fide  Catholica  vlla  ratione 


pertinere  j  alij  contra  alteram  partem  iam  definitam 
efle  autumant, eamque  ad  fide  Catholicam  fpedare; 
denique  alij  alterutri  parti  probabiliter  adhasferunt. 

Vt  igitur  d  primo  capite  exordiamur  ?  Hasreticia  XXIII. 
nonnulli  nihil  aiunt  ad  falutem  animarum  referre,  a  Sarcer.  in 
sitne  Virgo  Deipara  in  peccato  originali  concepta,  ad 

an  fecus,&  pro  fua  lingulari  modeflia  hanc  quaeflio-  Matfh  ^ 
nem  otiofis  ventribus  relinquendam  efTe  autumant. 

Inter  Catholicos  autem  opinantur  nonnulli  b  nihil  b  Caietan, 
in  hac  quaeflione  tamquam  dogma  fidei  definiri  °Pufcub  do 
poffe  ,  cum  fit  res  fadi ,  de  quo  liquere  non  potefl.  ^or '  Can* 
Sed  fi  haeretici  negent  hanc  quaeflionem  pertinere  lib.+.deloc. 
ad  falutem ,  quia  neutra  pars  fit  Ecclefiaflica  audio-  c.i+.& lib.7. 
rirate  definita, vere  omnino  loquuntur,&  ab  Eccle-  caJD* 
fia  non  diffentiunt  Sin-autem  eorum  ftudium  repre^ 
hendunt ,  <jui  in  alterutra  parte  afferenda  fiue  inge¬ 
niose,  fiue  pie  laborant,  fuo,  ac  fuorum  more  faciur, 
qui  quod  refellere  non  poflimt,fuperbe  defpiciunt, 

&  contumeliose  fubfannat.Neque  vero  admiferim, 
quaeflionem  efTe  otiolorum  hominum  (  quamquam 
illi  ventres  maluerunt  dicere  ,  quod  Catholicos  fui 
fimiles  efle  opinentur, quorum  Deus  venter  efl.)Sed 
quamdiu  Ecclefia  id  permittit,dignaell  Theologico 
fludio, atque  diligentiarum  ad  honorem, &  laudem 
filij,ac  matris, tum  ad  veritatem  cognofcendam,qua 
nihil  efl  in  rebus  humanis  pulchrius,  nihil  diuinius, 
quamquam  Pij  V.&  Pauli  V.audloritate  edita:  funt 
conflitutiones,  quibus  Concionatoribus  interdici¬ 
tur,  ne  vulgari  lingua  coram  populo  vtriufque  fexus 
hac  quaeflionem  vitro, citroque  agitare,  aut  difputa- 
tionis  in  morem  argumenta  proponere ,  &  foluere 
audeant. 

Catholici  vero., qui  propterea  negant  alteram  par-  XXIV. 
tem  definiri  poffe  taquam  fidei  dogma ,  quod  fit  res 
fadfc  ,  vt  modefliflime  loquar ,  incaut  us  loquuti  vi¬ 
detur,  nam  ifto  modo  nulla  pene  de  beatiffima  Vir¬ 
gine  quaeflio  ad  fide  pertinere  poffet ,  fiquidem  per¬ 
petua  eius  virginitas  ,  fandlitas  ,  atque  ifnmunitas  a 
peccato  fponte  patrato,  corporis  eius  affumptio,  & 
id  genus  alia  fadti  funt ;  nihil  igitur  horum  ,  fi  Deo 
placet, pertinebit  ad  fidem.quod  tamen  pro  ipforum 
pietate  affirmare  non  audebunt, licet  fortafTe  nihilo 
plus  ex  facris  litteris ,  quam  immaculata  conceptio 
probari  queant.  Itaque  fatedum  eft, nihil  efleha&e- 
nus  ab  Ecclefia  definitum, poffe  tamen  alteram  par¬ 
tem  taquam  fidei  dogma  conftitui.  Certe  Paulus  V. 
iuffit  partem  negantem  perpetuo  filentio  inuolui, 
nec  pofle  publice  aut  voce,aut  feripto  doceri.  Ne¬ 
que  vero  exiflimandum  efl  Concilium  Tridentinum 
a  definitione  abflinuifle  ,  quod  exiflimaret  definiri 
non  pofle, fed  quod  animaduerteret  rem  efle  coten- 
tionis,  difficultatis,  &  obfcuritatis  plenam,  &c  quod 
alia  vrgerent,  quae  ad  haereticos  refellendos  maxime 
fpe&arent ,  &  adEcclefiaflicos  mores  corrigendos, 
componendofque  valerent ,  eam  difputationem  vt 
minus  neceflariam  omittendam  cenfuit,Sixti  tamen 
IV.  conflitutiones  ,  quibus  Virginis  priuilegium  af- 
feritur, tam  quam  probabile, &  Chrifliana  pietate, ac 
veneratione  dignum  probauit,&  confirmauir. 

In  fecundo  porro  capite  variae  funt  hsreti eorum,  XXV. 
tum  Catholicorum  lententiae :  etenim  haereticorum 
rinceps  c  exiflimarc  videtur  fide  credendum  efle  c  Calu.  ia 
eatilfimam  Virginem  communi  peccati  labe  fuifle  antit.Conc. 
infedtam  ,ait  enim:/)*  ( feciali  Maria  priuilegio  cum  cale-  T“<*- 
jie  diploma  pmulerint,credemus  cjttod  ia  flant. T  um  Augu- 
flini  teflimonio  probare  nititur  eam  fuifle ,  vt  cacte- 
ros  mortales  in  peccato  conceptam.  In  eadem  fen¬ 
tentia  inter  Catholicos  fuit  aliquando  B.Thomas  d,  d  i.t.q.8r. 
aflerit  enim,fecundurn  fidem  Catholicam  firmiter  credeu-  art  3- 
dum  efie. omnes  homines  pr ater  Chriflum  ex  Adamo  deriua- 
tos  cotrahere  peccatum  originale.  Alibi  vero  % erroneum  efie  arti(y. 

(ait) 


Explan.  Cap.  I.  51 

(ai tjexcipere  quemquam  apeccato  originationi  via  gene-  A  noibinatim  appellant,  ca m  q Qc^iunr  communi:  labe 


r amnii  defeendat  ab  yddarno.  Idem  dixit  Audior  de  fi- 
a  cap.iiJ.  de  ad  Petrum  V  qui  putatur  Fulgentius  a.  Firmi  fime 
(inquit)  tene,<jr  nullatenus  dubites, omnem  hominem^qui 
per  concubitum  viri, ac  mulieris  concipitur,  in  peccato  ort- 
ginali nffici.  Huius  autem  fentetix  fuiffe  omnes  vete¬ 
res  Patres  quidam  fan£  quam  fidenter, &  affeueran- 
ter  affirmant, atque  ad  id  probandum  nonnrillas  ad¬ 
hibent  conieduras,  quarum  prima  eft*  quia  omnes 
fereloquuntur  contra Pelagianos, atque  ita  B.Virgi- 
^  Hem  in  omnium  hominum  ordinem  redigunt ,  tam¬ 
quam  originaria  labe  contaminatam.  Secunda,  quia 
videntur  exiftimare  Patres  ,  contrariam  fententiam 
{acris  literis  aduerfari.  Tertia,  quia  docent  contra-: 
riam  fententiam  effe  ab  Ecclefix  fenfii  alienam. 
Quarta ,  quia  eade  ratione  peccato  Virginem  ihuol- 
uunt,qua  Chriftqm  eximunt, quod  illa  fuerit  huma¬ 
no  more  concepta, Chriftus  vero  non  item. Quirita, 
quia  exiftirnabant  fandi ,  neminem  pofle  originaria 
labe  carere, nifiabfque  libidine  conciperetur.  Sexta, 
quia  carnem  Virginis  carnem  aiunt  fuiffe  peccati, 
ficut  affirmant  Chrifti  carnem  fuiffe  flmilitudinem 
carnis  peccati.  Septima,  quia  non  poffumus  dicere 
veteres  illos  Patres  loqui  de  debito  peccati  contra¬ 
hendi,  cum  haec  diftindioprifeis  illis  Theologis  pe- 
b  i.t.q,  81.  nitus  fuerit  inaudita.Poftrema,quia  B.Thomas  b  ex 
att.  j.  veterum  Patrum  fententia  fide  ait  credendum  effe, 
omnes  excepto  Chrifto  originaria  labe  inquinari,  vt 


finffe  inquinatam.  Ht  in  priori  quidem  pia; ter  eosj 
quos  fupra  nominaui ,  reccnft tur  B.  Gregorius  ,  Iqui 
alicubi a  ait ,  folum  Chriftum  dfe  vere  fandum  ,  &  *  ^  &  ^ 
liberum  a  peccato.  Cyrillus  Alexandrinus, feu  po-  ^V01!'c<3i 


.Moc. 
:.vlc.&  I.18. 

v  ,  Mor.c.J5' 

tius  Origenes  b  :  Omnis  ( inquit )  qui  ingreditur  hunc^  i,b.  1 1.  in 
mundum  m  quadam  contaminatione  effici  dicitur, pro p  ie  rLc  u  it ,  v  e  r  f. 
quod  &  Scriptura  dicit >N emo  mundus  d  forde,necfi  vrtius 
diei  fuerit  vita  eius.  Et  aliquanto  polt  -.Omnis  ergo  homo 
in  patre  ,ac  matre  pollutus  eft  ,’folus  vero  Iefus  Chriftus  c  Dial.i.de 
Dominus  meus  in  hanc  generationem  mundi  ingreffius  iri  Triniticrc 
Matre  non  eft  pollutus.  Pene  eadem  feribit  Cyrillus c ,  ng 

vbi  m,  neminem  exceptoDhrifio  Diaboli fagenam  euajip  e 
/e. In  pofleriori  vc-rd  collocari  pofluntEufebius  Emyf-  Aflumpt. 
nus,  Fulgentius,  Bernardus,  Anfelmus, quorum  ver-  f  Pfal.t. 
ba  fupra  recitaui.  Prxterea  Ambrofius  d  ,  qui  dicit  g  V 
carnem  Chrifti  fii  Matie  fuiffe  carnem  peccati ,  ad-  1  & 

do  Maximum  e,  Remigium  f',  Bedam  S,  Augufli-  ,-cm.c,i4.& 
num  h.  -  in  Pfal.34. 

Verum  ego  his ,  ae  finalibus  fandorum  teftimo-  XXVIII. 
niis  nihil  rnoueor ;  audores  enim  prioris  claffis  vel 
nihil  probant,vel  id  vnum  concludunt ,  omnes  pec¬ 
cati  debitum  contraxiffe ,  quod  nos  vltrp  concedi-* 
mus,  nihil  enim  amplius  dicunt,  quam  qqod  ait  A- 
poftoluSjOmnes  in  Adamo  peccaflej&  vt  aliquid  de 
lingulis  dicamus, ordiar  a  Clemente  Romano, quem 
ego  fupra  primo  loco  nominaui.  Vt  igitur  admittam 

„ . . . . . . e _ I _ I _  librum  conftitutionu  firmx, aerati  audoritatis effe, 

exiftimandum  fit,  idem  omnino  veteres  illos  Patres  C  quod  non  omnes  concedunt ,  nihil  tame  aliud  dicit, 
fenfiffe, a  quorum  ille  fententia  ne  latum  quidem  vn-  quam  quod  ait  Iob J,  neminem  mundu  effe  a  forde;  icap.1j.4- 


PijV. 

dSeff.j. 


,aquorum  ilie  lentenuane  latumqui 
guem  recedit. 

XXVI.  Verum  hxc  fententia  ade6  falfa  eft,vt  fi  quis  eam 

pertinaciter  defendat, hxreticus  habendus  fit,  vt  fa- 
c  extrauag.  cile  intelligi  poteft  ex  conftitutionibus  c  Apoftoli- 
gtaue  nimis  cis,  &  Concilio  Tridentino  a  ,  quibus  locis  tantum 
de  reliqu. abeft,vt  peccatum  Virginis  afferatur ,  vt  potius  con- 
& 'condit  rrai'um  longe  probabilius  cenfearur  ,  &  a  flatores 
contrariae  fententiae  anathemate  feriantur.  Neque 
vero  adduci  poffum ,  vt  credam  veteres  illos  fandos 
Patres  huius  fuiffe  fentenris,cum  magnae  temeritatis 
effe  videatur  adeo  affeueranteraffirmarc  tam  multos 
fandos  Patres  tamquam  fidei  dogma  probaffe  fen¬ 
tentiam,  quam  fedes  Apoftolica  tamquam  plane  h$- 
reticam  aperte  damnauit.  Quamuis  enim  illi  pro- 
pterea  haeretici  cenfendi  non  effent ,  quod  nihil  ad-  D 
hucep  tempore  ab  Ecclefia  effet  definitum,  quia  ta¬ 
men  communis  confenfus  Patrum  fidei  habet  au- 
doritatem  ,  fi ,  quod  ifti  volunt ,  vfque  ad  Bernardi 
tempora  communi  confenfu  Patres  Virginem  Dei¬ 
param  originaria  labe  implicitam  exiftirnabant,  tam 
multis  illis  faeculis  id  Catholica  fide  credendum  erat, 
nunc  vero  cum  tamquam  haereticum  audoritate  A- 
poftolica  damnetur  ,  quis  non  videt  in  rebus  fidei 
mutationem, ac  pugnam  introduci?  At  quis  vmquam 
fando  audiuit  id, quod  aliquando  inter  fidei  dogma¬ 
ta  numerabatur,  mox  fuiffe  inter  haerefes  Apoftolica 
audoritate  relatum?Sed  vt  apparcat,quanto  in  erro- 
■  re  fint  ij ,  qui  hanc  fententiam  prifeis  Patribus  affin¬ 
gunt, expendamus, fi  placet, fingulorum  verba. 
XXVII  Certe  qui  D.  Thomam  fequuntur in  afferendis 
X  *  Patrum  fententiis  miram  quamdam  diligentiam  pr§ 

fe  ferunt ,  &  facrarum  literarum ,  prilcorumque  Pa- 
e  Can  lib.a.  trum  ftudium  profitentur.  Itaque  funt  e, qui  multos 
ie  bcis’3*  afferant ,  neminemque  affirment  contrarium  fenfif- 
Thcol.c.j.  fe  }  in  quo  tamen  ,  vt  non  ita  multo  poft  offendam, 
longius  abeunt  a  vero ;  funt f,  qui  numerent  ad  qua¬ 
draginta-, funt  g,quireuoccnt  ad  quindecim.Ego  ve¬ 
teres  omnes  Patres  duas  in  claffes  diftribuo, quarum 
prima  eos  continet ,  qui  vno  excepto  Chrifto  exte¬ 
ros  omnds  aiunt  originali  peccato  fuiffe  obftridos; 
altera  compleditur  eos ,  qui  beatiffimam  Virginem 
Bened.IufUnian. in  Epiffi  B.  loan. 


f  Capreol. 
in  3 .d. 3. 
g  Caietan. 
opufe.  de 
eoncept. 


aperte  autem  excipit  Chriftum  ,  quia  de  illo  fiue  di- 
uinx  perfonx  refpedu ,  fiue  fui  ortus  intuitu  nulla 
poterat  effe  controuerfia.  Et  mihi  quidem  valde  fit  , 

verifimile ,  non  illum  de  peccato  originis ,  fed  de  eo 
loqui, quod  fponre  patratur,monet  enim  Epifcopos, 

&  facerdotes,vt  facile  peccata  condonent,quod  ne¬ 
mo  fit  omnis  penitus  labis  expers  ,  allatis  etia  exem¬ 
plis  Prophetarum ,  &  Patriarcharum.  Verba  porro 
Ambrofij k, fi  ita  prcfseaccipiantur,vtfonat,  aliquid  k  Iib.ian 
amplius  probabunt, quam  velintaduerfarij,indicant  Luc' 
enim  folum  Chriftum  natum  effe  abfque  peccato, 
atque  ita  falfum  erit  Ieremiam  fuiffe  in  matris  ven¬ 
tre  fandificatum ,  falfum  item  Ioannem  Baptiftam 
adhuc  in  vtero Spiritu  fando  fuiffe  repletum, falfum 
denique  beatiffimam  Virginem  fuifle  ante  ortum 
fandificatam  ,  quod  tamen  multis  probat  D.  Tho- 
mas  h  Quocirca  vel lixc omnia  probant  verba  Am-  1  3-p*<3-1-7' 
brofijjVel  Virginis  imftiaculatufn  conceptum  non  arcii' 
lxdunr,cum  prxfertim  dicant ,  Chriftum  natum  per 
omnia  fandum  ,quod  illi  foli  conrienit  qui  fuapte 
natura  fandus  erat,  cum  exteri  dicantur  fandificati. 

Quod  vero  ait  in  epiftola  ad  Galatas  m,  non  fignifi-  m  cap.4. 
cat  folum  Chriftum  fuiffe  a  peccato  exemptum ,  fed 
omninq  liberum  a  debito, &  paenapeccati ,  quia  m  eo 
(inquit)  fuit  falus,Cr  remedium. 

lam  de  Auguftino  res  videtur  aperta,  cum  enim  XXIX. 
agat  contra  Pelagianos  ,  Scripturx  audoritate  con¬ 
firmat  omnes  effe  peccati  reos  ,  Chriftum  vero  non 
E  folum  a  peccato ,  fed  ex  vi  conceptionis  ab  omni 
peccati  debito  excipi ,  de  B.  Virgine  rie  verbum  qui- 
demjquin  potius  illam  his  ampliffimis  fentetiis  non 
comprehendi  apertiffime  docuit  ",  quia  aduersus  nli.de nat. 
Pelagianos  difputans ,  cum  de  peccatis  agitur ,  nui-  &  giat.c.3<r, 
lam  vult  de  B.  Virgine  quxftionem  inftitui ,  quod  ei 
plus  grati*  collatum  fuerit  ad  vincendum  omni  ex 
parte  peccatum, qua  concipere,  ac  parere  meruit  eum, quem 
conflat  nullum  babuiffie  peccatum.  Nec  enim  temere 
dixit ,  cum  de  peccatis  agitur ,  indicare  enim  vo¬ 
luit  ,  eam  omni  peccatorum  genere  caruifle  ,  cum 
prxfertim  addat  ,  ad  vincendum  omni  ex  par¬ 
te  peccatum  ,  quod  profedo  de  illa  vere  affirmari 
e  z  non 


XXX. 


xxx  r. 


*  luj.cont. 

Iui. 

fin. 


52,  Epifl.  I.  B.  Ioan. 

non  poffct,  A  peccato  originali  fuiflet  obftridh.  Fui-  A  ProfeBo  enim  peccatum  etid  maior  fecijjet, fi  famulus  ha- 


gentius  certe ,  fiue  quicumque  alius  Audior  de  fide 
ad  Petrum,generaletn  legem  conftituit  iifdem  pro- 
pemodum  verbis  ,  quibus  in  facris  literis  exprimi¬ 
tur,  atque  idcirco  non  aliter  quam  Scriptutx  verba 
accipienda  eft.  Idem  plane  dixerim  de  Gregorio, 
Origene  ,  &  Cvrillo  ,  nifi  quod  ipfi  podfllmum  vi¬ 
dentur  oftendere  Chriftum  Dominum  prxeipua 
quadam,  planeque  lingulari  ratione  8c  dici ,  St  elle 
fandlum ,  &  nifi  ego  fallor  ,  fere  de  adtuali  peccato 
loquuntur.  D.  quidem  Thomas  cum  antiquioribus 
fcholafticis  videtur  fuilfe  huius  fententix  ,  led  illi  ni¬ 
mis  religiose  fandiorum  verba  interpretati  funt;  cum 
tamen  ipfi  non  negent  beatifllmam  Virginem  omnis 
adlualis  labis  fuifle  expertem.  De  Leone  Pontifice, 
Petro  Diacono,Faufto,&  aliis  idem  dicendum  vide¬ 
tur, peccati  enim  debito  omnes inuoluunt,vno  exce¬ 
pto  Chrifto  ,  cuius  merita  exteris  omnibus  falutem 
attulerunt. 

lam  vero  in  fecunda  clade  fateor  ,  Fulgentium, 
Eufebium  Emyflenum  ,  Anfelmum  ,  &  Bernardum 
nominatim  agere  de  beatilfima  Virgine.  Sed  Eufe- 
bms  quidem  facile  poteft  de  peccati  debito  explica¬ 
ri,  cuius  i;efpedtu  caro  Virginis  merito  dicitur  caro, 
peccati  ,  quod  aliis  omnibus  ,  prxlertim  Fulgendo 
aptari  poteft ,  qui  tamen  non  loquitur  de  conceptu, 
cum  anima  rationalis  infunditur,  fed  de  prima  rece¬ 
ptione  feminis  in  matrice, quo  tempore  embrio  cum 


bmjjetmam  propterea  nuliss  eji  hominum  prater  ipfum,qui 
peccatum  no  fecerit  grandioris  at  at  is  accejfu,quia  nullus-efi 
hominum  prater  ipfum,qui  peccatum  no  habuerit  infantilis 
atatts  exortu. Qu^  verba  de  debito, &  quafi  ndctflita- 
re  peccandi  incelligenda  funt,  alioqui,  vc  alibi  dice¬ 
mus,  non  repugnat  aliquem  ex  pnuilegio  purum, 
atque  integrum  ab  adluali  peccato  con feritari ,  q'ui 
fuerit  originaria  labe  infedlus,  vt  fatentur  ij,  qui  ne¬ 
gant  Virginem  abfque  originaria  macula  coceptam, 
quam  tamen  adlualis  peccati  expertem  ,  ac  penitus 
immunem  fuilfe  concedunt.  Odtaua  denique  con- 
iedlura  tantum  probat  B.  Thomamin  ea  fuifle  le n- 
tentia,qui  tamen  alibi a  concedit,  potuilfe  Virginem  a  in 
Deiparam  in  patentibus  fmdlificari.  Et  alibi  u  inge- 
nue  fatetur, eam  fuille ab  originali,  &  adluali  pecca-  5*U1(]C' 
to  liberam, atque  immunem.  Quicquid  autem  fen-  vn!ar 
ferit  D.  Thomas,  liquet  hanc  lentendam  abfque  er¬ 
rore  defendi  non  polle. 

In  eodem  pono  capite  plurimorum  fenteria  c  re-  XXXII. 
cefetur,qui  aiunt  fide  Catholica  credendu  elfe  bea-  c  Faber  Sta- 
tillimam  Virginem  abfque  peccato  originis  fuifle  £>amaf 
conceptam, qui  Ipeciequ  dem  pietatis, fed  minus  ta-  Acat^ 
men  caute  in  contraria  fentendam  acriter  inuehun-  Almayn.de 
tur, tribus  potiflimum  nixi  argumecis.Priipuin,qu6d  Potdl-  Ecd. 
Concilium  Balilienle  <1  immaculatam  Virginis  con-  c'16'  .c'it0' 
ceptionem  probauit,  eiufque  cultoribus  indulgetias 
conceflit.  Deinde  ,  quia  Ecclefia  conceptionem  ce-  c.i .&  lib.  s. 


anima  rationali  careret ,  neque  erat  gtatix  capax ,  &  C  lebrat,quemadmodu  enim  fide  credimus  efle  alique  111 


fuberat  neceflitati  originadx  labis  contrahedx,  qux 
procul  dubio  eft  Bernardi,&  Anlelmifententia:cum 
in  Virginis  conceptu  intercdlifle  dicant  libidinem, 
&maritales  complemus,  quxdeanimxinfufione  in- 
tclligi  nequeunt.  Et  Bernardus  quidem  nifi  hoc  mo¬ 
do  intelligatur ,  multa  dicit,  qUx  Theologis  fchola¬ 
fticis  non  facile  probentur  ,  videtur  enim  negare 
vfum  coniugij  elle  pofle  fine  peccaro ,  cum  neget  in 
co  Spiritum  fandlum  pofle  reperiri,  &  tamen  Theo¬ 
logi  pofle  illum  aiunt  habere  vim  metendi ,  Sc  con¬ 
ferendi  gratiam, 11  rite,  ac  redle  vfurpetur.  Deinde  11 
nomine  libidinis  vitium, ac  peccatum  intelligat,  ma¬ 
le  negat  quemquam  abfque  libidine, hoc  eft, abfque 
peccato  adluali  concipi, alioqui  omnes  paretes,  dum 
liberis  dant  operam, hoc  ipfo  peccarent ,  quod  fal- 


Bea’tum,ac  Sadluro,  cum  Ecclefia  diem  eius  feftu  ce-  ^ui  *1.a^cn- 
lebratjitanecefleeft  credere  Virginis  conceptionem  Commeat. 
immaculatam ,  quia  Ecclefia  eam  folemniter  cele-  Cyrilli. 
brandam  proponit.Poftremo,quia  Ecclefia  orat  per  d  Seff-  3*- 
immaculatam  Virginis  conceptionem,  docet  autem  ejCfP’ 
Gxleftinus  e, legem  credendi  ftatui  lege  fupplicandi.  cap.U.3 

Sedhxc  fententia  non  minus  quam  prxcedens  XXXIII. 
falla  eft, quod  ex  iifdem  Apoftolicis  coftitutionibus, 

Sc  Ttidentino  Concilio  depreheditur.  Quod  autem 
fpedlat  ad, Concilium  Bafiltenfe,  miror  quemquam 
Catholicum  eius  Concilij  audloritate  moueri ,  quod 
conftat  fuifle  fchifmaticu,&plurima  contra  Roma¬ 
ni  Pontificis  fupremam  poteftatem  definifle ,  cum 
prxferrim  definitio  Sixti  1  V.  cui  contradici  non  po¬ 
teft, apettilfime  repugnet.Secundum  vero  argumen- 


fum  elfe  conftat.  Sin  autem  libidinem  fenfutn  volu-  D  tum  tametll  in  fchola  D.Thomx  magna  habet  vim, 


ptatis ,  Si  obledlationem  appellet ,  cum  fit  illa  natu- 
ralis,neutiquam  peccatum  dici  poteft.  Loquitur  igi¬ 
tur  de  natura  conceptus ,  quam  admittimus  fuilfe 
eiufmodi,vt  vi  fua  peccatum  contradluraeffet. 

Coniedlurx  vero, quibus  aduerfarij  nituntur  pro¬ 
bare  prifeos  omnes  fandlos  originarix  labi  Virgi¬ 
nem  Deiparam  implicitam  fuilfe  aflercre ,  vim  pror-, 
fus  nullam  habent;  nam  prima  quidem  falfum  aflu¬ 
unt  ,  vix  enim  vllus ,  fi  Auguftinum  excipias ,  contra 
Pelagianos  dilferit ,  fed  eorum  maxima  pars  de  hu- 
manx  falutis  myfterio  loquitur ,  ldque  aiunt  egregie 
fuifle  a  Chrifto  adminifttatum,qui  cum  innocens, & 
landluseflet ,  peccatum  omni  cx  parte  deleuit ;  qui 
vero  nominatim  agunt  de  Virgine  ,  vt  Bernardus  ,  ij 
ad  Ecclelix  Romanx, atque  Apoftolicx  fedis  audio-  E 
rnatem  prouocant ,  qux  eo  quidem  tempore  non¬ 
dum  immaculatum  Virginis  conceptum  celebrabat. 
Reliqux  vero  coniedlut?  omnes  vfquead  feptimam, 
fi  de  peccati  debito  accipiantur  ,  vim  non  exiguam 
habent,  fi  de  ipfo  peccato, prorfus  nullam.  Septima 
Vere  indigniflima  videtur  viro  Theologo  ,  quamuis 
enim  lancli  Patres  re  ipfa  non  exprimant  diftindtio- 
nem  debiti  ab  ipfo  peccato  ,te  tamen  ipfa,  vt  ex  fu- 
petioribus  intelligitur  ,  eam  inficiari  nequaquam 
polfunt,atque  hoc  modo, ni  fallor  ,  loquitur  Augu- 
itiuus  » ,  cum  de  Chrifto  hunc  in  modum  feribit: 


multis  tame  modis  refelli  poteft;  mihi  ea  videtur ex- 
peditiflima  ratio,  qux  affirmat  legem  Ecclefiafticam 
tantam  habere  vim, quantam  ipla  Ecclefia  velit,  qux 
quidem  B.  Virginis  immacularu  conceptum  ita  om  - 
nibusfeftiuo  cultu  celebrandum  proponit, vt  tamen 
neget, le  quidquam  certa  fide  credendum  prxeipere; 
vultenim  eam  celebritatem, Sc  immunitatem  Virgi- 
nisapeccato  tamquam  rem  probabilem  a  fidelibus 
excipi,  quod  vtique  veriflimum  eft  ,eritque  lemper, 
etiarpli  Ecclefia  alteram  aliquando  partem  de  finiret. 
Tertium  denique  argumentum  a  multis  ita  refelli¬ 
tur, vt  dicant, illam  precandi  formula ,  cuius  initium 
eft:  Deus, qui  per  immaculatam  Virginis  conceptionem-,  fio 
Ecclefix  audloritate  ,fed  priuati  cuiufpiam  hominis 
lludio  fuifle  inftituta ,  atque  idcirco  merito  a  Pio  V. 
ab  Ecclefiafticis  precibus  fuifle  fublatara.  Verum 
mihi  hxcrefpon fio  non  videtur  carere  temeritate; 
nam  vt  admictam,quodilii  non  probant, eius  preca¬ 
tionis  audior  em  quempiam  fuifle  priuatum  ,  negare 
certe  non  poliunt,  a  tempore  Sixti  IV.  ad  Piumvf- 
que  V.  eam  fuifle  publice  in  facris  precibus  ab  Ec¬ 
clefia  receptam  ,  Sc  vfurpatam.  Itaque  exiftimarim 
potuifle  Ecclefia  opinione  probabili  fubnixam  eam 
precandi  rationem  abfque  errore  frequentare, quod 
enim  ad  Epifcopos  Gallix  feribit  C?lellinus,non  fi- 
gnificat  fernper  tale  elfe  fidem,  qualis  eft  oratio,  fedi 
precationem 


a  Capreol. 
in  j.d.j.q.i. 


XXXIV. 

b  Sarcer. 
c  Schcn. 


d  Cheranit. 


e  Brent.  C. 

i.  in  Io. 

Guiliel. 

Rhoding.& 

£enturia- 

tores. 

f  Lutbei-.& 
Erafm. 

g  Alex. 
Alefin  3-p. 
D.Thom  3. 
p.q.^.ar.a. 
&  vbique. 
Inclinat 
Bonau.in  3. 
Arimin  in 
i.d.j.q.t, 
Henr. 
quodlib.ij. 

Suran.  Pa- 
lud.  Ca 
preol.  in  3. 
d.  3. 

Antoni.  3. 
p.tic.fcc.t. 
Ferrar.  4. 
con.  gen.  c. 
50.  Caiet.3. 
p.q.i7.ar.i. 
&  opufc.  de 
concep. 

XXXV. 
h  pfal.13.3- 
i  Ad  Rom. 
3.10. 

k  Secudum 
LXX. 


IFp.ad  Am- 
philoch. 


Explan.  Cap.  I. 


53 


precationem  aliqua  neceCario  opinione  niti.  Si  A 
enim  qfiis  pro  fais  flagiciis  oret, is  credat  oportet. fe 
peccatis  obftringi,fiue  id  credat  diuina  fide,  liue  hu¬ 
mana  opinione ;  neceffe  item  eft  credere  Deum  pof- 
fe,  atque  adeo  velle  peccata  expiare  At  enim  fi  ha:c 
opinio  nihil  habet  prater  probabilitatem,  poterit 
ede  fal/a ,  atque  ita  poterit  Ecclefia  errare.  Sed  pro¬ 
fecto  numquam  alias  ,  ac  ne  in  re  quidem  propofita 
errare  poterit  Ecclefia ,  quae  vtrarnque  opinionem 
dicit  efle  probabilem  3  quamuis  immaculatam  con¬ 
ceptionem  cultu  lacro,&  religiofo  profequatur,cura 
prxfertinijVt  Theologi  *  non  indoCti  affirmant, non 
femper  in  colendis  feftis  noua  fanCtitatis  ratio  por 
ftuletur.  Ita  olim  Virginis  praefintationem  celebra¬ 
bat  E-  clefia,quam  cum  aliquando  intermififlet, rur- 
fus  eam  Sixtus  V.reftituitiEcclciia certe  Grtecaloa ti¬ 
nis  Baptifta:  conceptionem  celebrat  vtique  gratia:, 

&c  fan&itatis  expertem.  ^ 

Iam  in  tertio  capite  varia  tum  haeretici ,  tum  Ca¬ 
tholici  opinantur: ex  haercti cis  quidam  tutius  efle 
ait  credere,  B.  Virginem  fuiffe  in  peccato  conce¬ 
ptam.  Alius  c  quifpiam  imprudentius  aflerit ,  eam 
fuiffe  conceptam  in  peccato  ,  atque  adeo  deinceps 
fcelerum  maculis  adeo  foedatam  efle ,  vc  Angelico 
l olatio  indiguerit, ne  penitus  de fperaret .Patres  Con- 
cilij  Tridentini  reprehendit  nefeio  quis  d ,  qubd  lc- 
uibus,  ac  puerilibus  coniedturis  permoti  Virginem 
Deiparam  a  lege  communi  exceperint;nec  ferre  pof- 
funt  aliqui e  eam  tamquam  fingulari  fan&itate  prae¬ 
ditam  celebrari.Sed  quoniam  haeretici  nulla  afferunt 
argumenta ,  ne  videntur  quidem  noftra  confutatio¬ 
ne  digni ,  iis  tantum  opponimus  eiufdcm  farinae  vi-  C 
ro;  f,qui  B. Virginis  conceptionem  miris  modis  prae¬ 
dicant, &  immaculatam,ae  fine  vllk  peccati  labe  fuif¬ 
fe  autumant.  Inter  Catholicos  maxima  Scholafti eo¬ 
rum  Spars  Deiparam  communi  lege  obftridtam  fuif¬ 
fe  ait. 

Verum  haec  fententia,quam  confutari  authoritas 
Apoftolica  vetat ,  nonnufis  argumentis  confirmari 
folct ,  qua:  ad  cria  capita  ^euocantur  quse  quatenus 
noftram  fencentiam  oppugnant  diffoluenda  funt. 
Primum  igitur  argumentum  defumiturex  Scriptu¬ 
ris,  qua:  folum  Chiiftum  excipiunt,  reliquos  omnes 
communi  labe  peccati  inuoluunt,  atque  implicant. 

Sed  refpondeo  primum  Scripturas  intelligi  de  pec¬ 
cati  debito,  quod  nos  in  Virgine  non  negamus  ,  vt  D 
dicemus  infra.  Deinde  ex  aduerfo  obiicimus  alia 
Scripturae  teftimonia,  quibus  eodem  plan£  modo 
Spiritus  fandus  loquitur  de  peccaro  Ipont£  patrato, 
quod  tamen  ne  aduerfarij  quidem  in  Virgine  au¬ 
dent  admittcre.SiQenim  aic  Dauid  h  :  Omnes  declina- 
uerunt,flmul  inutiles  facti  funt,  non  eft,  qui  faciat  bonum, 
non  efl  vfaue  ad  vnum.  Et  Paulus  i :  Non  efl  tuitus  quif- 
cjttam ,  non  efl  requirens  Deum.  Et  Iob  k :  Nemo  mundus 
d  for  de. ne  infans  quidem ,  cuius  efl  vmus  diei  vita  fuper  ter¬ 
ram.  Cum  tamen  beatillima  Virgo  fine  conrrouerfia 
excipienda  fit  ,  vt  illam  etiam  excipit  B.  Thomas. 
Nam  quod  quidam  dicunt, facilius  excipi  pofle  Vir¬ 
ginem  ab  aftuali ,  quam  ab  originali  peccato ,  quod 
magis  illud  repugnet  Virgini ,  quam  hoc ,  &  falfum  E 
eft,&  ad  rem  non  facit.Falfum  quidem  eft, quoniam 
originale  peccatum  gratis  priuationem  annexam 
habet, quae  maxime  Deipara:  Virgini  repugnat, quam 
non  habet  venialis  culpa,qua  tamen  caruifle  dicitur. 

Ad  rem  autem  non  facit ,  quia  non  quserimus ,  cur 
excipienda  fit,  modo  conftet  eam  excipi  potuifle, 
cur  enim  excipi  debuerit,mcm  videro.Nam  cur  Vir¬ 
go  redempta  dicatur  a  Chrifto, facile  expeditur, cum 
ad  id  fatis  fit  eam  peccato  contrahendo  fuiffe  obno¬ 
xiam.  Addo  ex  Photio  Patriarcha 1  Conftantinopoli- 
tano  ,  plerumque  in  facris  litteris  figuram  ,  vtille 
Bened.  /ufltruan.  tn  Eptfl.B.  loan. 


loquitur,  amplifllmam  c  fle,&  generalem,  fententiafii 
non  item,vr  apud  Ioannem  a  :  Quotquot  (inquit)  ante  8  cap.  10.8. 
me  venerum,  fures  funt ,  &  latrones,  quo  teftimonio  ad- 
uersus  Mofen,  &  Prophetas  abutebantur  Marcioni- 
ftae.Et  Salomon  \i:lranltasfa\x)vamtatum,^r  omnia  va-  b  Ecclef  r. 
nitas.  Certe  vanitas  non  eft  virtus,  non  caritas,  non  J' 
iuftitia.Et  Dauid  cvr  modo  dixi.Omnes  declinauerunt,  c  Pfal.  13.3. 
fimultnuutes  fach  funt.  Scriptura  item  dicit, omnibus 
efle  moriendum,  &  tamen  non  fine  magna  probabi¬ 
litate  afferunt  Theologi  non  pauci,eos,quiindieiu- 
dicij  viui  deprehenduntur, non  morituros. Denique 
Scriptura  ait,  vt  paulo  ante  monui ,  non  folum  om¬ 
nes  in  peccato  concipi,  fed etiam  riafci,&  tamen  ne¬ 
mo  dubitat  Virginem  fandtiflirham  fuiffe  invrero 
fan&ificatam  ,  atque  adeo  natam  ab  omni  labe 
puram. 

Secundum  argumentum  defumitur  ex  Patribus,  XXXVI. 
qui  tamen  ,  vt  fupra  docui ,  facile  de  peccari  debito 
explicari  poflunt,  cum  praefertim  eodem  plane  mo- 
do  loquantur,  quo  Scriptura  diuina, legem  enim  ge¬ 
neralem  proferunt  ,  folumque  excipiunt  Chriftum, 
quia  vi  Iui  conceptus  longiffim^  aberat  ab  omni 
culpa,  &  culpae  debito.  Eodemque  modo  accipien¬ 
da  funt  Conciliorum  verba,  &:  tamen  au&oritate 
Concilij  Tridentini  legi  generali  Virginis  priuile¬ 
gium  non  adUerfatur.  Poftremo  aliquot  rationibus 
pugnant, ac  primum  quidem  aiunt,  hoc  efle  priutle- 
g  um  proprium  Chrifti,  quod  abfi^ue  eiusiniuria  al¬ 
teri  communicari  non  poteft.  At ,  quod  eorum  pace 
didfum  fit ,  nullo  modo  admittendum  videtur ,  hoc 
efle  Chrifti  priuilegium ;  nam  vt  omittam  diuina: 
perfons  dignitatem, quaefuapte  natura  omnem  pec¬ 
cati  maculam  penitus  excludit ,  ipfa  eitis  conceptus  . 

ratio  cum  fit  aliena  ab  humani  conceptus  natura^ 
nec  vi  feminis  ortum  ducat  ab  Adamo,  citra  priuile- 
gium  omni  peccato  caret ,  vt  enim  communi  con- 
fenfu  fatentur  Theologi,  peccatum  originis honnifi 
vi  feminis  transfunditur  in  prolem.  Addo  quod 
etiam  fi  admitteremus  tamquam  verum ,  hoc  efle 
Chrifti  priuilegium', nihil  tamen  prohiberer, quomi¬ 
nus  poflet  ignobiliori  quodam  modo  Matri  com¬ 
municari,  vc  alia  multa  habuit  cum  Matre  aliqua  ra¬ 
tione  commurua. Nam  citra  vllam  ipfius  iniuriam,\#f 
ipfe  caruit  fomite,  idem  diuerfa  ratione  tribuit Ma-  ; 
tri  3  ipfe  dicitur  Mediator ,  eumdem  honorem  alio  - , 
quodam  modo  non  folum  Matri  ,  fed  aliis  etiam 
San&is  conceflit  3  ipfe  dicitur  fundamentum,  idem- 
que  tribuit  Apoftolis  ,  ac  Prophetis  3  poftremo  ipfe 
eft  caput  Ecclefia:, quod  etiam  Petro,erufque  fiicttif-  ‘ 
foribus  non  negauit. 

Addunt  praeterea  non  eguiffe  Virginem  Redcm-  XXXVII. 
ptore  ,  nifi  fuiffet  aliquando  captiua ,  vr  enim  Chri- 
ftus  ipfe  faretur, non  venit  qusrere  iuftos,Ied  pecca-  ' 

rores.  Verum  ne aduerlarij  quidem  neganr,  nobili!-  ./ 
fimum  redemptionis  modum  cenferi  eum, cum  quis 
ab  eo  Icelere eripitur ,  quo  erat  aliquando  inquinan-  • 

dus ,  quod  etiam  alicubi  animaduertit  Bernardus  'd,  ^  fn  Canti- 
qui  etiam  Angelos  a  Chrifto  redemptos'  efle  afhr-  C3‘ 
mat,cum  tame#  nulli  flagitio  effent  obnoxij  c  fateor 
tamen  hunc  dicendi  modum  non  videri  vfurpan- 
dum  ,  re  namque  vera  nifi  Virgo  Deipara  peccati 
debitum  contraxiflet  ,  Chrifto  Redemptore  non 
egdiflet,  ncc  vere  dici  poflet  ab  eo  redempta.  Quo¬ 
niam  vero  facra:  littera:  eos  proprii  redimi  affir¬ 
mant  ,  qui  contrahendo  peccato  obnoxij  erant,  ne¬ 
gari  non  poteft  Dei  parentem  Virginem  vere  fuiffe 
redemptam.  Sk  dicuntur  non  pauci  ex  inferno  ere¬ 
pti, qui  morituri  erant,ac  defcenfuri  ad  inferos, lic£t 
vere  nondum  defeendiflent  3  atque  hac  ratione  in-  c  eP*  ,a<* 
telligendi  funt  Zofimus  e,  &  Auguftinus  £,  cum  di-  orafn’ 
cupt ,  peminem  liberer» ,  nifi  qui  fuerit  aliquando  Optat.  * 
e  3  feruus 


54 


Epift.  I. 


B 


*  Cathen  frraus,  hoc  eft ,  aut  debito ,  aut  re  ipfa.  Poftremo  A 
opu  .aeco-  ajunl  g  Virginem  contraxifle  concupifcentiam  ,  Sc 
XXXVIII  aortis  neceffitatem ,  quae  oriuntur  ex  peccato  ,  ne- 
b  Scot.  in  3.  ceflevt  fit ,  eiufdem  peccati  labe  eam  fui  fle  inquina- 

i.  i  &d.i8.  tam.  Sedde  concupifcentianon  eft  magnopere  la- 
q.  vnic.  borandum,  fiue  quia  in  Virgine  fomes  diuino  bene- 
apudCa-  ^cio  ve^  imPeciicus,  vel  exdn&Us,  fiue  quia  con- 
preol.  cupifcendi  facultas  naturalis  eft  ,  &  voluptas  ,  qua: 
Gabr.  Mai-  eam  confequitur  ,  falu.a ,  atque  integra  ratiocinandi 
ro.  Argent.  facultate  fuiflet etiam  in  ftatu  innocentis,  cum  li- 
Barcon  in  g*gnebantur,  nec  tamen  proprerea  illi  originali 
j  j  ’  iuftitia  caruiflent.  De  morte  vero  quamquam  non 
Martii. in  1.  defunt a,  qui  aiunt  mortem  poft  Chrifti  necem  non 
q.io.&m  3.  efle  amplius  peccati  poenam,  fed  pertinere  ad  no- 
Abulen  Pa-  uum  fluo^am  foedus  initum  cum  Chrifto  ,  vteius 
radox.  i.c.  mortem  imitemur ,  quo  vna  cum  illo  regnare  pofli- 
ait&in  pro-  mus  ,  non  videtur  tamen  id  neceflarium  ,  ita  enim 
Exodib  C  6  -IT^ors  dicitur  poena  peccati  ,  vt  tamen  fit  aliquo  pa- 
qx°  K  i4‘  <fto  naturalis,  atque  ita  non  debuit  Deipara  ab  ea  li- 
Carthuf  in  Cerari ,  cum  iple  Chriftus  etiam  fi  per  vim  non  fuif- 

j. d.3.  fet  occifus  ,  quia  humanam  naturam  fiufceperat, 

„  quamuis  omni  culpa  careret,aliquando  tamen  mori- 

©pul.de  CO-  rr'  1  1 

€*p  turus  eflet. 

Bipom.  in  Poftrema  igitur  fententia  eft  aliorum  omnium 
caten.Gen.  ferme  Catholicorum  b  ,  Academiarum  totius  fer- 
Clitou  de  or'^‘s  Chriftiani  au&oritate  firmata-,  qus  pri* 
purit.  Virg  mum  quidem  aflerit  potuifle  beatiffimam  Virgi- 
c.f,  nem  Deiparam  ab  originaria  labe  immunem  ferua- 

Dried.lib.},  ri ,  ita  vt  in  fuo  conceptu  eam  labem  nvnime  con-  C 
'hnifiT''  tra^eret*  ^  quidem  non  negat  D.  Thomas  c ,  qui 
p  t”  fin'4*  affirmat  potuifle  B.  Virginem  in  parentibus  fan&ifi- 
Rophen.ar.  cari,  fi  gratis  fus  beneficio  in  illis  expialfet  Deus 
%.  con.  Lu-  vitium ,  feu  peccatum  ,  non  folum  vt  afficiebat  per- 
*^er^  fonarn  ,  fed  vt  inquinabat  naturam ,  id  tamen  ne- 
Erafm  C°n*  gatdocuifle.  Alij  vero  aiunt,  quod  etiam  nonnul- 
Vigner.  in  li  de  Chrifto  affirmauerant ,  fuifle  in  Adamo  non- 
fuainftit.  c.  nullam  particulam  delibatam  ,  qus libera ,  atque 
Cather  immunis  fuit  a  peccato ,  vnde  Virgo  concepta  eft. 
opuf.de co-  Verum  hic  dicendi  modus  merito  exploditur  in 
cep.  Scholis  ,  fiue  quia  parum  admodum  videtur  natu- 

Galat,  lib.  igg  confentaneus  ,  fiue  quia  peccatum ,  quamuis 
C*C  d  b  tranfmitcatur  vi  {eminis,  n  m  ineft  tamen  in  femi- 
lib.rjUq44  Itaque  alij  excipi  aiunt  potuifle  Virginem  in  D 
c  in  3.  d.3.  mpnte  fiiuina  ,  cum  Adam  peccaturus  prsuidere- 
q.  1.  ar.  1.  Eur  ,  ita  vt  licet  in  eo  Virgo  vi  generationis  conti- 
neretur,  in  'eo  tamen  non  cenfcretur  peccare  ,  id- 
7  c  io*1  1  fadhtm  efle  aflerun  t  nonnulli  1 .  V erum  hsc 

Viguer.  jn  Ictveptia  quatenus  aflerit  id  fieri  potuifle  ,  non  eft 
fuainft.c.18.  reprehendenda  3  re  tamen  vera  ,  vt  fupra  indicaui, 
Cather.  de  magjs  placet  Virginem  in  Adamo  peccafle  ,  inde- 
c.  vit,  «l  que  contraxifle  peccati  debitum  ,  ac  proptereafuif- 
cocep.Virg.  fe  a  Chrifto  redemptam  ,  quod  non  obfcure  colli- 
5  lib.  1.  de  gjtur  ex  Augijftino  e.  Fauet  item  Zofimus  {  ,  eft 
&remm°r  en*m  Chriftus  omnium  redemptor,  vt  pluribus  slo- 
jg;  cis  probat  Anguftinus.  Hsc  tamen  argumenta  non 
3.  <pon  Iul  e,  eamdem  vim  habent  (quod  nonnulli  fulpicantur) 

3,  &ep.i57.  ad  probandum  id  non  potuifle  fieri ,  omnis  enim' 
f  racji  h.orum  argmentorum  vis  pendet  ex  iis  ,  qus  in  fa- 
Vtt.xft  <Jtis  litteris  reuelata  funt  ,  Sc  a  Patrims  tradita,  ex 
Li.denupt.  quibus  liquet  carnem  Virginis  re  vera  fuifle  car¬ 
at  concup.  nem  peccati ,  quod  vt  minimum  intelligirur  dc&ito 
\ib76  ^con  contrahendi  3  abfolute  tamen  ,  ac  fimpliciter,  vt  fu- 
lul’c.8.C°n  pr^  indicaui ,  potuiflet  Deus  merito  Chrifti  Ma- 
lib'  Z.  de  trem  prsletuare ,  pe  in  Adamo  peccaret,  cum  alio- 
pecc  mer.&  qUj  ratione  naturs  in  eo  contents  peccare  debuifler, 
lnTde' nat  tunc  autem  fedempta  diceretur  a  debito  peccandi, 

Sc  gtat.  c-4.  ficut  nunc  dicitur  ljhera  s  debito  contrahendi 
lib.  t3.de  peccati. 

Autl  h  L4'  '^011  me  tamen  fugit ,  nonnullos  quibufdam  ar- 

pognofea!  gnmentis  contendere  ,  B.  Virginem  in  Adamo  non 
XXXIX.  Pcccaflc  3  nam  primum  quidem  obiiciunt  verba  il- 


B.  loan. 

Ia a  Aflueri  Regis  :  "Hac  lex  mn  propter  te  ,Jed pro  om- 
nibu*  ronflituta  esi 3  quibus  nos  fupra  probauimus 
potuifle  ab  ca  lege  Virginem  excipi,  re  autem  vera 
ita  fa&um  efle  ,  verba  illa  nen  probant ,  cum  prse- 
fertim  in  Hebrsis  codicibus  non  leguntur,  in  Grs- 
cis  autem  multo  aliter  habeant  ,  fi  c  enim  leguut: 
Non  morieris  ,  quia  commune  noflrum  esi  imperium ; 
quod,  vt  apparet ,  Virgini  aptari  nonpoteft.  Dein¬ 
de  obiiciunt  verba  illa  ex  b  Canticis  :  Qua  e(l  itta, 
qu&  afcendn  per  defectum  delictis  affluens ,  innixafttper 
dtleflum  [uum  3  fub  arbore  malo  fufeitaui  te  ,  ibi  corrupta 
eft  mater  tua  ytbi  violata  efl  oenitrix  tua  ?  Putant  enim 
ea  verba  pertinere  ad  Virginem  ,  qus  a  lege  lata 
fuerit  excepta  ,  verum  ea  a£>  Ambrofio  c ,  ab  Augu- 
ftino  d  ,  Gregorio  e  ,  Sc  Theodoreto  f  explicantur 
de  Ecclefia ;  ab  aliis  de  anima  ?.  Sunt'1 ,  qui  de  Vir¬ 
gine  quidem  explicent,  fed  longe  alio  fcnftt ,  pu¬ 
tant  enim  fignificari  Virginem  fub  arbore  crucis, 
vbi  fynagoga  interiit,  fuifle  a  Chrifto  redemptam, 
Sc  ad  gratis  vitam  progenitam.  Alij  '  cenfent 
efle  verba  Patris  ad  Chriftum  in  cruce  morientem, 
quafi  dicat  ,  fub  arbore  crucis  Virginem  eius  Ma¬ 
trem  denuo  veluti  dolore  corruptam  ,  Chriftum- 
que  filium  denuo  peperifle  vere  Bennoni ,  hoc  eft, 
doloris  filium.  Ego  de  beata  Virgine  aliter  inter¬ 
pretor  ,  vr  infra  patebit.  Illa  prsterea  verba  obii¬ 
ciunt,  qus  leguntur  in  libro  Genefeos  k  ;  7 nimici - 
lias  ponam  inter  te ,  &  mulierem  ,  ^7*  femen  tuum  ,  &  fe¬ 
men  illttu  ,  Scc.  Sed  cum  ea  verba  dida  fint  poft 
Ads  peccatum  ,  Sc  de  re  futura ,  male  transferun¬ 
tur  ad  fignificandam  exceptionem  d  lege  lata  ante 
peccatum.  Accedit,  quod  Hebrsi ,  Sc  Grsci  codi¬ 
ces  legunt  ipfum  ,  vt  intelligatur  de  femine ,  itaque 
legendum  monet  Hieronymus  1.  Alij  m  qui  legunt 
ipf-,  interpretantur  de  Ecclefia,  qus  in  Baptifmo 
caput  ferpentis,  id  eft,  originale  peccatum  conte¬ 
rit.  Quo  fpe&are  poteft  illud  Dauidis  n  :  Comri - 
bulafli  capita  Draconum  in  aqu-.  Sunt  qui  explicent 
de  anima  ,  qus  merito  Chrifti  Damonem  fupe- 
rat,  fic  Ambrofius  „  3  qui  vero  de  Virgine  accipiunt, 
alio  fpe&ant ,  vt  infra  docebo.  Poftremo  argumen¬ 
tantur  nonnulli  ex  arbore  illa  Danielis  ,  cuius 
radices  iufls  funt  conleruari.  Sed  hoc  argu¬ 
mentum  plane  eft  abfurdum  ,  cum  enim  apertam 
habeat  arbor  illa  explanarionem  de  regno  Nabu- 
chodonofor,  Virgini  nonnifi  per  vim  accommodari 
poteft. 

Iam  vero  qui  Chriftum  prsdeftinatum  fuifle 
autumant  ante  prsnotioncm  peccati  ,  eademque 
ratione  aiunt  fuilfe  Virginem  prsdeftinatam  ab 
omni  peccati  labe  prorfits  immunem  ,  &diuinagra- 
tia  femper  praditam.  Quo  pofito  fateri  necefle  eft, 
eam  gratiam  fuifle  illi  priuatim  conceflam ,  nullo 
amem  modo  ratione  capitis  in  Adamo.  Eadem¬ 
que  ratione  exiftimandum  erit ,  pendere  Virginem 
ab  Adamo  in  naturalibus  tantum  ,  nullo  autem 
modo  in  gratuitis ,  nifi  fortafte  ratione  mortalita¬ 
tis  ,  vel  immortalitatis ,  qus  cum  dignitate  Matris 
non  videntur  ita  neceflario  coniun&a.  Sed  hoc ,  vt 
facile  dicitur  ,  ira  nullo  ftabili  fundamento  niti¬ 
tur  ,  cum  prsfercim  quod  fumitur  de  Chrifti  prs- 
deftinatione,nonab  omnibus  admittatur.  Itaque 
longe  probabilius  eft ,  cum  Deus  immortalis  gra¬ 
tiam  contulit  primo  parenti ,  m  illo  fpc&afle  etiam 
Virginem  Matrem  ramquam  eiufdem  gratis  par¬ 
ticipem  ,  atque  ita  dum  Adam  peccauit ,  gratiam 
pro  fe  ,  &tota  pofteritate ,  ne  Virgine  quidem  ex- 
clufa  amiiit ;  qus  ob  id  dicitur  in  Adamo  peccafle, 
Sc  contrahendo  peccato  fuifle  obnoiia  ,  merito  ta¬ 
men  Chrifti  fuifle  liberata,  &  redempta  fingulari 
quodam  modo ,  vt  numquam  grada  uterer ,  nec 
origina 


aEftherjj, 

»3- 


b  cap.s.j. 


c  Ser.r9,ia 
Pfal.i  18. 
d  lib.  de 
gtat.  &  lib. 
arb.  c ,6. 
c  lib.  1 6. 
mor.c.io. 
f  Cant.  8. 
g  Ambr.fer. 
14-  mPfal. 
1.8. 

h  Guliel. 
Petit ,  feu 
Paruus. 
i  Lyran. 

k  cap.j.tj. 


1  In  tradit, 
Hebr.  in 
Gen. 

m  Naban. 
&  GloiTin- 
terlin, 
n  Pfal.73.13. 
o  lib.de 
fug.  fxcul. 


/ 

.  XL. 


Expia  n. 

originaria  labe  inquinaretur ,  tamquam  eximie  prae-  £ 
deftinata,ita  vtin  Adamo  tantum  gratia  caruifTe 
ccnfeatuc,  in  quo  vi  feminis  continebatur.  Qua  ra¬ 
tione  quicquidalij  obiiciant ,  nullo  modo  aequatur 
Chrifto,  qui  neque  in  Adamo  continebatur  vi  femi¬ 
nis, nec  contrahendo  peccato  obnoxius  erat,  fuo  ta¬ 
men  merito  Virginem  Matrem  ab  omni  labe  per- 
purgauit.  • 

XLI.  Itaque  pie  credendum  eft  beatiilimam  Virgi¬ 
nem  lingulari  Dei  beneficio  in  primo  fui  conce¬ 
ptus  articulo  'originariae  labis  fuifTe  expertem ,  & 
vna  cum  natura  'gratiam  percepifle.  Primum  au¬ 
tem  conceptus  articulum  non  illum  accipio  ,  quo 
primum  fetus  in  vtero  Matris  exiftit  informis  ,  at¬ 
que  exanimis,  tunc  enim,  vt  Bernardus,  Anfelmus,  I 
aliique  non  pauci  affirmant  ,  omnes  in  iniquitati¬ 
bus  concipiuntur  ,  qui  humano  femine  procrean¬ 
tur  ,  atque  ira  B.  Virgo  in  eo  pumfto  temporis  fuifte 
dicitur  obnoxia  peccato  ,  quia  nili  gratiae  beneficio 
feruaretur  immunis,  peccato  inquinanda  erat.  Pri¬ 
mum  igitur  temporis  puniStum,  quo  Virgo  conce¬ 
pta  eft  ,  intelligimus  ,  cum  primum  anima  creata 
eft  ,  &  infula  corpori ,  caeteri  enim  Adae  polleri  tunc 
dicuntur  peccato  inquinari  ,  &  tunc  dicimus  Vir¬ 
ginem  Deiparam  eius  labis  fuilfc  expertem  ,  &  gra¬ 
tia  praeditam.  Poteft  autem  haec  fententia. proba¬ 
ri  primum  ex  facris  litteris  ,  deinde  Ecclelia:  au¬ 
ctoritate  •,  tertio  Patrum  teftimoniis  •,  poftremo  non 
contemnendis  rationibus.  < 

Xljl  Vt  igitur  ordinamur  a  primo  capite  ,  obferuan- 
dumante  omnia  eft  ,  teftimonia' Scripturarum  ma¬ 
gna  ex  parte  fumi  in  fenfu  allegorico  ,  qui  quam¬ 
quam  ad  fidei  dogmata  confirmanda  non  habet 
magnam  vim  ,  non  poteft  tamen  omnino  contem¬ 
ni  ,  cum  Paulus  ad  Hebraeos  a  typo  ,  feu  figura  ad 
id,  quod  typo  continebatur  ,  non  femel  argumen- 
tetur  ,  inde  enim  probat  lacerdotium  Chrifti  fe¬ 
cundum  ordinem  Melchifedech.  Et  Ioannes  quae 
de  agno  Pafchali  diCta  erant  ,  fenfu  prophetico 
adChriftumtranftulerit  j  Os  (inquit)«o«  comminuetis 
ex  eo.  Accedit,  quod  hic  fenfus  pofita interpreta¬ 
tione  Eccleluc  ,  &  communi  fidelium  opinione, 
non  exiguam  vim  probandi  habet.  Fatendum  ra-  ] 
meneft,nonelTeScripturx  teftimonia  eiufmodi,quae 
rem  penitus  conficiant ,  nam  fi  fecus  fit,  res  pertine¬ 
ret  ad  fidem  Catholicam,  nec  pollet  abfque  errore 
oppugnari,  cum  tamen  auCloritate  Apoftolica  cau¬ 
tum  fit ,  ne  quis  alteri  parti  ita  adhaereat ,  vt  alteram 
erroris  aut  hserefis  arguat.  Sunt  autem  in  hoc  pri¬ 
mo  capite  perfpicuitatis  gratia  plures  diftinguendae 
clalfes. 

X  L I II.  Prima  itaque  clalfis  continet  varia  figurarum  ge¬ 
nera  ,  quae  Virginis  immaculatum  conceptum  ali¬ 
qua  ratione  fignificant.  Igitur  primus  locus  eft  in 

a  cap.  i.  libro  Genefeos  3  ,  cum  dixit  Deus  :  Fiat  lux  ,  &  /»- 
11  a  e  fi  lux ,  Cr  vidit  Dem  lucem ,  quod  efftt  bona.  Lux 
illa  B.  Virginis  typus  erat,  cum  enim  dixilfet  Mo- 
fes ,  tenebras  efte  fuper  faciem  abyffi ,  quo  lignifi- 
cabatur  vniuerfutn  genus  hominum  peccati  veluti 
tenebris  occupari ,  ftatim  fubiicit  dixifle  Deum  ,fiat 
lux  ,  voluit  enim  ,  vt  ait  Paulus  ,  de  tenebris  lucem 
fplendefcere,  hoc  eft,  de  malfa  illa  corrupta ,  &  vi¬ 
tiata  ,  quali  tenebris  oblita,  integerrimam  Vir¬ 
ginem  quali  lucem  fplendefcere.  Tamerfi  enim 
maxima  pars  antiquorum  locum  illum  de  natura 
Angelica  explicat  ,  quia  tamen  prius  fadht  eft 
mentio  tenebrarum  quae  iplis  etiam  confentien- 
ribus peccatum  fignificant  ,  de  B.  Virgine  melius 
interpretamur  ,  quae  de  tenebris ,  hoc  eft ,  natura 
peccatrice  in  admirabile  Dei  lumen  vocatur. 


Cap.  I.  55 

l  quam  merito  vir  *  pius  vocat  ftellam  mundi.  Et 
alius  b  quidam  ,  lucem  mundi.  Merito  autem  dux  ^at.  Virg* 
appellabatur,  quia  quomodo  lux  a  corpore  lucido  bLaur.  lu- 
ita  pendet  ,  vt  ab  eo  “'accipiat  quicquid  eft  ,  non  ftin.ler.de 
aliter  Virgo  Deipara  a 'Chr  ift  o  Domino  tamquam  nat<Mar. 
i aftitire  fole  omnia  mutuatur  ,  quicquid  ha¬ 
bet  ,  illi  acceptum  refert.  Lux  porfd  illa  ab  ini¬ 
tio  condita  diuila  dicitur  a  tenebris  ,  &:  renebrae 
quidem  nodtis  nomine  vocantur  ,  lux  vero  appel¬ 
lata  eft  dies  ,  haec  enim  Virgo  verus  dies  eft  ,  ily 
filis  no&is  nefeia  ,  de  qua  ait  Tob  c:‘P'eVeat  nox\  c  caP*3,a* 
in  qua  ditium  eft  ,  conceptus  eft  homo.  Etenim  illa 
non  eft  in  peccati  no£le  concepta  ,  neque  habuit 
vmquam  vllam  admixtionem  tenebrarum. 

5  Secundus  locus  ex  eodem  d  fibro  defumirur:  X  L  I  V. 
Fecit  (ait  Mofes)  Dem  duo luminaria  ,  luminare  ma-  d  Gcu.i.xs. 
im  ,  vt  praeffet  dtei  ,  luminare  minus  ,  vt  praeffet  nofh. 

Certe!  Paulus  e  fideles  ,  &  larrdtos  luminaria  vo-  c  Pli  *P' 
cat:  Lucetis  ( inquit)  fieut  luminaria  id  mundo,  tgt- 
tur  Dei  Mater  luminare  maius  appellatur  ,  dici-  v<* 
turque  praeefte  diei- propter  fummum  gratiae  fplcn- 
dorem  ,  &  tenebrarum  carehtiam  :  alij  lan&i  funt 
luminare  minus  ,  lucentque  in  nodte  ,  nam  fi  cum 
peccatoribus  conferantur  , -fiant  veluti  noiSfcurna 
fydera.  At  vero  Vi;  go  Mater  eft  tamquam  fol 
vndique  collucens  ,  atque  idcirco  dicftiir  a  Ioan- 
ne  f  ,  armlla  fole.  A  Salomone  8  elefta  vt  fol  t 
merito  dixerit  Dauid  h  :  [n  fole  pofuii  tabem  ani-  g  ph\\  8.6*. 

3  lum  ftuvt  ,  cum  in  vtero  Virginis  vi  Spiritus  fan- 
dti  conceptus  eft.  Nam  quemadmodum  fol  ex  no- 
bililUma  quadam  materia  conftat,  ita  Deipara  Vir¬ 
go  ,  quali  nobiliflima  quaedam  pars  Adae  elfcdta 
eft  ,  &  incredibili  fplendore  gratia:  ornata.  Iamter-  , 

tius  locus  eft  in  eodem  ‘  libro:  Fons  (inquit)  afen-  i  Gen.t.if. 
debat  de  terni  irrigans  omnem  fuperfictem  terra.  Quo 
loco  ex  Hebraeo  alij  vertunt  vaporem  ,  alij  nebu¬ 
lam  ,  Chaldaeus  Paraphraftes  nubem.  Neque 
enim  deferibitur  fons  ,  qui  nullus  eft ,  qui  totam 
terram  irriger .  fed  agitur  de  pluuia ,  dixerat  enim 
paulo  antea  :  Nondum  enim  pluerat  Dominus  fu¬ 
per  terram.  Docet  igitur  fieri  pluuiam  ex  va¬ 
pore  ,  ac  nube  afeendente  de  terra  ,  vt  commode 

D  poliis  omnes  interpretationes  probare.  Quia 
enim  plures  vapores  pluuiam  efficiunt ,  fontes  nu¬ 
mero  multitudinis  dici  poliunt ,  vt  quidam  k  in-  kNicoIaus 
terpretati  funt ;  8c  quia  omnes  in  vnum  quafi  Pa.Pa  eP-  ai 
conglobati  euehuntur  in  altum  ,  numero  vnita- 
tis  ad  irrigandam  terram  fontis  vices  obeunt;  P' 
quia  vero  vapor  ille  nebuloliis  in  morem  nubis 
erateondenfatus  ,  nebula  ,  &  nubes  appellari  po¬ 
terat.  Quocirca  vapori ,  ac  nubi  vi  Solis  e  terra 
furlum  ateradbe  Virgo  comparatur  ,  vt  enim  nu¬ 
bes  e  terra  vi  calans  leuis  efFe&a  attrahitur  ,  ita 
Virgo  e  terra ,  id  eft  ,  natura  peccatrice  produ- 
<fta  ,  vi  autem  gratiae  caeleftis  omni  prorfus  pec¬ 
cati  pondere  abiedto  in  fublime  fertur.  Ea- 

E  denique  fonti  limilis  elfe  dicitur  ,  quo  fide¬ 
lium  animae  caeleftium  munerum  imbre  irrigan¬ 
tur. 

Quarto  ex  eodem  libro 1  argumentari  licet ,  Euac  X  L  V. 
enim  procreatio ,  de  qua  ait  Mofes:  Immifit  Domt-  lGen.i.n. 
nus  Dem  (oporern  in  Adarn  ,  cumque  obdorrniffet ,  tu- 
lu  vnamde  coflts  eim  ,  &  repleuit  carnem  pro  ea  ,  & 
adtficauit  Dominus  Dem  cofiam  ,  quam  tulerat  de 
Adarn  in  mulierem.  In  ea  ,  vt  docet  Epiphanius  m,  ra 
fignificabatur  Deipara  Virgo  ,  quae  ver£  dicitur  1 

Virago  ,  quia  magnitudinem  fuam  lumpfit  de 
viro  ,  hoc  eft  ,  ex  meritis  Chrifti ,  atque  ob  id  ipla 
dicebat:  Fecit  n  mibt  magna  qui  potens  eft.  Multo-  nLuc.1.49. 
que  venus, quam  Eua  mater  viuentiurp  nuncupatur, 
c  4  eorum 


a  Hotn.  i. 
in  Ezo3.. 


b  Gen.7.18. 


t  Gceu  47- 

tif. 


X  tvi. 

dcap.ij.ro. 


e  ad  QoloC 

ia- 


f  cap.itfij. 

gDfal.  45.  j. 
cap.jo.t. 

»  Cant.  3. 

u. 

klib.j.Reg. 

f?. 

Jcap.j4.Kf. 


«cap.  io. 


56 


Epift.I.  B.Ioan. 


eorum  enim  macer .  eft  ,  qui  vitam  immortalem 
yidturi .  fujat,.  Eft  autem  de  viro  fumpta  ,  quia 
pihil  fcemineum,auc  diabolicum  contraxic,  nam,  vt 
ait  Qiigencs  ■> ,  quod  virile  eft  fpe&at  ad  laudem, 
fce  mineum  vero  ad  imbecillitatem,  &  peccatum.  Id 
quod  etiam  fignificatur  in  Adae  cofta  ,  ex  qua  fadta 
.eftEua,  ibi  enim  maxime  viri  robur  apparet.  Nec 
praetereundum  eft, quod  efformata  eft  Eua  ex  Ada¬ 
mo  nondum  peccatore  ,  a  quo  nullam  penitus ,la- 
Jbem  contraxit,  vt intelligeremus  fore,  vt  hxc  Virgo 
nulla  prorfus  peccati  labe  inficeretur.  Indidem  fu- 
mitur  b  .quintus  locus :  Porro  (inquit  Moles)  arca  fe¬ 
rebatur  fuper  aquas.  Quemadmodum  enim  nihil  om¬ 
nino  praeter  vnam  arcam  aquas  diluuij.  euafit ,  ita  fo- 
la  Vjrgo.ab  originaria  labe  fuit  immunis  ;  &  vt  illa 
arca  .omnes  rimas  bitumine  penitus  occlufaiS  habe¬ 
bat,  vt  ab  aquis  peruadi,  aut  penetrari  non  pofler; 
fiqMqj?i,a.  Virgo  diuini  Spiritus  gratia  piant)  ftipata 
pullam  vmquam  peccato  rimam  apertam  habuit. 
Acfido  ex  eodem  libro  c  fextum  locum ;  Ex  eo  (in¬ 
quit)  temporf  vfquem  prafentem  dtern  in  vniuerfa  terra 
ts£gypu  Regiam  quinta  pars  foluttur ,  &  facium  eH  quafi 
tn  legem  abfque  terra  Sacerdotali ,  qm  ibera  ab  hac  condi- 
tionefun.  Qubd  fi  terra  Sacerdotalis  libera  erat  a  tri¬ 
buto,  foluendo,  quid  de  beatiflima  Virgine  exifti- 
mandum.prit,  quxmyfticaeft  Sacerdotalis  terra,  &t 
piagnum  illum  Sacerdotem  ,  ac  Pontificem  peperit, 
qui  mundum  yniuerfum  fuo.  fanguiae  expiauit?  an 
non  debuit  a  tributo  originariae  labis,,  quod  vni- 
nerfa  matura  Diabolo  perfbluit  ,  penitus  libe¬ 
rari  ? 

Ex  libro  Exodi  d  proferri  poteft  feptimus  locus, 
arca  enim  veteris  teftamenti  ex  lignis  fetim  ,  quae 
non  pmrefcunt  ,  intus  ,  &  extra  auro  obtegitur, 
cum  tamen  folummodo  Dei  fiabellum  diceretur. 
Quid  ergo  exiftimandum  eft  de  arca  myftica,  in  qua 
Deusiple,  &  vt  loquitur  Apoftolus  e  ,  plenitudo  dtui- 
mtatis  corporaliter  requteuit.  Certe  nulla  ratione  de¬ 
buit  peccari  putredinem  experiri ,  fed  ili  omni  vita 
ab  ipfo  fui,  ortus  exordio  auro  diuinx  gratiae  cir- 
cumueftiri.  Addo  o&auum  locum  ex  eodem  f  li¬ 
bro  ,  ligojepim  tabernaculi  ,  quae  non  putrefeunt, 
Jianc  fummam  Virginis  integritatem  fignificant, 
cum  fuerjt  ipfa  viuum  Dei  tabernaculum  ,  cuicon- 
uenit  illud  Dauidis  S  elogium  :  Santtificauit  taberna¬ 
culum  fuum  usilttffimus  ,  6c  quidem  eximia  ,  ac  fingu- 
lari  fanftitate.  Nonus  locus  eft  in  eodem  b  libro; 
altare  enim  thymiamatis  ex  lignis  fetim  ,  Scauro 
veftitur  ;  hanc  eamdern  Virginis  integritatem  ,  at¬ 
que  innocentiam  illud  altare fignificat ,  quse fuit  al¬ 
tare  odoris  fuauiffimi ,  vt  merito  beatae  mentes  ad¬ 
mirationis  plenae  exclament  > :  Quaejl  ifta  quaafcen- 
dit  per  defertur n  ,ficut  virgula  furni  ex  aromatibus  rnyr- 
rha ,  &  thuris  ,  &  vntnerfi  pulueris  pigmentarij.  Eo¬ 
dem  fpectat 1(  decimus  locus  ,  in  quo  legimus  nf- 
Jiil  fuifle  in  templo  Salomonis  ,  quod  non  auro 
tegeretur  ,  vt  argumentari  liceat  nullum  fuifle 
pundhim  temporis  in  tota  B.  Virginis  vita,  quod 
careret  auro  gratiae.  Sit  vndecimus  locus  ex  libro 
ludith  1 :  Una  (inquit)  mulier  Hebraei  confuftonem  fe¬ 
cit  in  omni  domo  Nabuchodonofor ,  quod  veriflime  de 
Virgine  affirmari  poteft  ,  quae  fola  inter  pofteros 
Adae  vi  feminis  procreatos  originalis  labis  ex¬ 
pers  fuit.  Adde  fi  placet  duodecimum,  in  eodem 
libro  m.  fanttiffima  quippe  illa  foemina  ,  cuflodiuit 
me  (inquit )  Angelus  eius  hinc  euntem ,  &  ibi  commo¬ 
rantem  ,  &  inde  huc  nutrientem.  Quibus  verbis  fi¬ 
gnificatur  triplex  Virginis  integritas  diuino  ei  mu¬ 
nere  conccfla.  Hinc  euntem  ait  ,  euntem  ad  indi- 
, condam  conceptus  integritatem  ,  cum  videlicet 


A 


B 


C 


D 


E 


primum  creata  eft  ,  &  in  .macris  vtero  concepta 
ibi  commorantem  ,  vt  indicet  vita;  fandtitarerri ,  atque 
innocentiam  penitus, impollutam  ,  &  inde  huc  reuer- 
tenttm  ,  quia  in  caelum  affumpea  vna  cum  corpore 
libera  fuit  a  corruptione.  Claudat  agmen  deci¬ 
mus  tertius  locus  ex  libro  a*Efther  :  Hac  lex  (ait  acap.tj.ij, 
RtX  Affuerus  )  non  pro  te ,  fed  pro  omnibus  efi  conHi- 
tuta.  Qux  quoniam  Efther  Virginis  figura  fuit, 
fiquidem  vt  illa  faliitem  populo  fuo  attulit ,  fic  Vir- 
gO^-qundi  peperit  Saluatorem,  etiam. Virgiai  aptari 
pofiiintoftenduntque  eam  a  communi  lege  origina- 
rix  labis  fuifle  exceptam.  Alia  fexcentaeiufdem  ge¬ 
neris  colligi  poflent,  quxbreuitatis  -caufa  omittun- 
tur,fatis  enim  vifum  eft ,  genus  ipfura  tantummodo 
indicare. 

Secunda  claffis  myfticas  beatiflima:  Virginis  lau-  X  L  VII, 
des  complc&itur  ,  ex  quibus  hoc  cius  priuile- 
gturn  tantum  non  euidenter  deprehenditur.  Or¬ 
diar  autem  ex  Canticis  Canticorum  ,  ibi  b  enim  b  Caiu,i.t. 
leguntur  hxc  verba  :  Sicut  lilium  inter  (pinas  ,  (ic 
amica  mea  inter  filas,  qnx  de  B.  Virgine  cxpli- 
cantSedulius  c,  &  alii  d.Et  quidem  Sedulius  fic  cc-  c  !.lb- r-mi’ 

•  •  rab.rlmm. 

a  A  a 

Et  viluit  e  (pinis  mollis  rofafurgit  acutis  S.Vidoix, 

Ntl  quod  Udat  habens ,  matremque  obfcurat  honore: 

Sic  Eua  de ftirpe  ficra  veniente  Maria 

Virginis  antiqu st  facinus  ttou.t  Virgo piaret . 


Itaque  de  illa  vere  dicere  poflumus  ,quod  de  Iob 
afferunt  Au6tor  ?  Commentariorum  in  Iob  ,  qui  e  lib.  i.in 
tribuuntur  Origani ,  &  Ghry foftomus  f ,  fuifle  Vir- 
ginem  columbam  in  medio  accipitrum  ,  ouem  in  pat°^a  * 
medio  luporum  ,  ftellam  in  medio  nubium  ,  li-  iob. 
liumin  medio  {pinarum germen  iuftitix  in  oppi¬ 
do  iniquitatis.  Ibidem  feribit  Salomon:  Introdu¬ 
xit  me  Rex  in  cellam  vinariam  ,  '&  ordmauit  in  me  ca¬ 
ritatem.  Significat  enim.  ,  fi  ad  bearam  Virginem 
referantur  hsc  verba ,  in  ipfo  ingreffii,  hoc  eft  ,  cum 
primiim  concepta  eft  ,  percepifle  diuinitus  cari¬ 
tatem  ,  quam  deinde  ordine  quodam  indies  ma¬ 
gis  perfecit.  Quod  fi  fequamur  Hebraeos  codices, 
qui  hunc  habent  fenfiim  vexillum  euu  erga  me  di~ 
letho ,  figmficat  illam  perpetuo  in  fe  diledbionis  ha- 
buifle  vexillum  ,  quia  numquam  peccaro  fuit  con¬ 
taminata;  vexillum  enim  Regis  in  vrbibus  ,  &  ca- 
ftris,qux  Regi  fubiiciuntur  ,  collocari  folet.  Fuit 
autem  beatiflima  Virgo  caftrum  pl.md  diuinum, 
in  quo  femper  Deus  fux  diledionis  vexillum  fi¬ 
xum  habuit  .Addamus  &  illaex eodem  libro  g.  To-  gCatrt.  4.7. 
ta  (inquit  fponfus)  pulc.hr a  es  anheamea  ,  er  macula 
non  eH  in  te.  Hxc  autem  pertinere  ad  Virginari  affe¬ 
runt  viri  h  dodi;vocar  autem  Virginem  amicam,  j?  ^Cam 
qux  videlicet  numquam  ab  eo  defecit ,  &  ne  punr  ^  1^  ,je 
fto  quidem  temporis  fuit  in  poteftate  dxmonis.  glor.  Tri- 
Abfoiure  aurem  excludit  abea omnem  maculam,  nit.c.  13. 
quam  pulchram  airefTe  omni  ex  parte-,  quod  pro- 
fedtb  dici  non  poteft,  fi  fuit  originaria  macula  foe¬ 
data. 

Nihilominus  Virgini  aptantur  *  illa  :  Qgtam  pul-  XLVIfl. 
chri  funt  greffus  tui  in  calceamentis  filia  Principis!  Ptll-  i  Can g.u 
chre  omnino ,  fpeciofeque  proceffit  Maria  Virgo, 
qux  numquam  nudis  pedibus  veftigium  fixit.  Di- 
ftinglii  autem  poffiinc ,  ac  numerari  feptem  Virginis 
greffiis, quoniam  primus  eft  diuina  prxdeftinatio,al- 
tcr  conceptus, tertius  ortus,  quartus  diuini  Verbi  in¬ 
carnatio,  quintus  partus ,  fextus  tota  vita ,  feptimtts 
denique  &poftremusmors.Hi  vero  omnes  funt  pul¬ 
chri,  &  quidem  in  calceamentis,  quia  Virgo  diuina 
proredla  gratia  fine  impedimeto  vllo  poteft  circum¬ 
ferre  veftigium.  Prasdeflinatio  quidem  fuk  eximia, 

&  fin 


acSp.8  J. 


b  cap.38.8. 
e  cap.18.i5. 
d  vtrobiquc 
cap.i. 


XLIX. 
e  Prou.  8. 
»1. 

f  Galatin. 
bb.7.c.i. 


gcap.  14.14. 


k  cap.i. a8. 


i  Erafm. 

k  dc  sa&ilT. 
Deipar. 

1  Luc.i.iS. 
m  dc  afsap. 
Virg. 
n  Lucae  1. 
o  Ibidem. 


L. 


p  eap.j.i j. 


Explan.  Cap.i. 


57 


Sc  lingularis.  Prima  fecundum  Chriftumjconcef rus 
integer,  acpurtfs  ab  omni  labe  peccatijortus  imma¬ 
culatus,  quia  eximia  lantftitate  piaedita  nara  eft;  in¬ 
carnatio  munda ,  quia  integra  virginitate  concepit-, 
partus  planediuinus  abfque  vllo  dolore, aurfcedita- 
te;tota  vita  innodes  abfque  vlla  pt  orfus  forde;mors 
admirabilis,aliena  a  corruptione.  Eodc  refero, quae 
eodem  libro  fcripfit  Salomon  a  :  Qua  eft  ifta  ,  qua 
afcendit  de  deferto  deliciis  afluens  innixa  fuper  dilectum 
frnrn  ?Sub  arbore  malo  fufcitaui  te,  ibi  corrupta  efi  mater 
tua,  ibi  violata  efi  genitrix  tua.  Porro  fufcitandi  ver¬ 
bum  Hebraeorum  idiotifmo  generare,  Sc  producere 
fignificat.Sic  inGenefib:^7  fufcites(in<\uh)femen  fra¬ 
tri  tuo.  Et  in  Deuteronomio  c:Propbetamfufiitabo eis. 
Denique  apud  Matthaeum  ,  &  Lucam  d  :  Totens  efi 
Deus  de  lapidibus  islis  fufcitare  filios  slbrah&.An  igitur 
Deus  fe  fpiritalirer  ffifcitafle,  id  eft,  genuifle  ad  gra¬ 
tiam  beatiflimam  Virginem,/»^  arbore,  vbi  corrupta 
eft  eius  mater  Eua,quia  non  palTus  eft  eam  eius  pec¬ 
cati  labe  foedari.  Ita  enim  Maria  Virgo  Euae  fpirita- 
liter  fucceffit ,  fient  fub  arbore  Crucis  Ecclefia  fuc- 
cellit  Synagoga:  corruptae.  Atque  idcirco  afcendit 
Maria  de  deferto,  quippe  quae  vere  eiufdem  erat  na- 
rura:  nobifeum,  &  peccati  carne  circumdata ,  ca.de- 
ftiiim  tamen  charifmatum ,  &  gratiarum  deliciis 
affluens. 

Alibi  porro  Salomon  e  ita  loquentem  Sapietiam 
mdnciv.Dominus pojfedit  me  in  initio  viarii furum.  Ea 
autem  verba  aptari  Virgini  affirmat  non  nemo  ^ini¬ 
tium  vero  viarqin  Domini  in  humana  natura  eft 
conceptus ;  fi  igitur  Deus  ab  initio  Virginem  pofle- 
dit,necefle  eft  illam  fuilfe  abfque  peccato, Sc  in  gra¬ 
tia  conceptam. Perfimilis  locus  legitur  in  libro  Ec- 
clefiaftici  8  \Ab  initio  &  ante  facula  creata  fum.qui  eo¬ 
dem  modo  explicatur ,  vtrumque  enim  locum  bea- 
tiffimae  Virgini  accommodat  Ecclefia. Angelus  vero 
Gabriel  apud  Lucam  h  Virginem  falutat  gratia  ple¬ 
nam  ,  Graece  ,  quam  vocem  interpre¬ 
tans  Gregotius  Ne  ocae  larie  n  fis :  emrn  (inquit) 

gratia  plena, quod  nature,  leges  gratia  fuperet.  z&^atetTw- 
fjSplju  vocat  quafi fantlam  corpore ,  &  fiiritu :  vt  appa¬ 
reat,  omnino  male  ab  importuniffimo  Grammati¬ 
co  i  reprehendi  Bernardum,  qui  Graecam  vocem  in¬ 
terpretatus  eft  gratia  plcnam.Sic  enim  interpretatur 
Athanafius  k, Theophyladtus  l, Hieronymus  m,-feu 
alius  quilpiam  ,  Ambrofius  n,  6c  Gregorius  °,qui 
idem  confirmat  ex  fequentibus  verbis :  Dominus  te- 
cum.  Idcirco  enim  fingulari  quodam  modo  Domi¬ 
nus  cum  Virgine  fuiffe  dicitur,  quia  cum  illam  fibi 
parentem  delegifter ,  manibus ,  quod  aiunt ,  plenis 
cxleftes  in  illam  thefauros  effudit,  idque  vnum  de- 
negauit ,  quod  humante  natura  concedi  nequa¬ 
quam  potuit. 

Tertia  porro  claflis  continet  eateftimonia,  qua 
lingularem  quamdam  libertatem,  atque  immunita¬ 
tem  Virginis  a  peccato  declarant.  Primus  igitur  lo¬ 
cus  eft  in  libro  Genefeos  P  :Jnimicitiasfn\  3iu\i  Deus) 
ponam  inter  te,&  mulierem,&  femen  tuu,&  femen  illius, 
er  ipfa  aut  ipfum  conteret  caput  tuum.  Quo  loco  eo¬ 
rum  fententiam  probare  no  poffum,  qui  nihil  aliud 
indicari  cenfent,quam  fore  vt  ferpens,qui  humi  re¬ 
pit  ,  hominum  pedibus  conteratur.  Hoc  enim  iam 
ferpenti  denunciaucrat  Deus, cum  dixit:  Super  peclus 
tuum  gradieris.  Praterquam  quod  aliquid  omnino 
maius  verba  illa  fignificant  Jnimicitias  ponam  inter  te, 
&  mulierem.  Ineptiffimum  enim  eft  hoc  ad  natura¬ 
lem  horrorem  tantummodo  referre ,  quoferpentes 
folemus  auerfari ,  cum  prxfertim  id  multo  magis  in 
aliis  quibufdam  beftiis  cernatur.  Accedit, quod  ma¬ 
xima  pars  veterum  Theologorum  hoc  non  de  fer- 
pcnte,fed  de  daemone  interpretatur ,  qui  Euam  de- 


A  ceperat, vtlrenxns  a,Chfyloftomusb,Epiphaniusc,  p  '  4.C.78. 
Theodoretus  d  ,  Cyprianus  c  ,  Auguftinus  i y  Leo  £ 

Pontifex  8,  Beda  h,  &alij  Quamobrem  rfeedfa-  Andicoma- 
-  rio  aliquid  propheticum  hgnificatur,  quod  non  ad  ric. 

vuiuerlam  naturam,  fed  ad  lingularem  aliquam  Ice-  d  Gen.j.  ^ 
minam  pertinear,  qtfod  no  obi  cure  indicat  Hebiai--^! 
cus  articulus ,  qui  ad  Euam  referri  nequaquam  po-  f  ip0  t c{e 
reft,cumde  rc  futura  dicat  Deus  :  Inimicitias  ponam.  Gen.  adiit. 
Quamquam  autem  non  nego  HebrrEOS,Graecdlque  caIM^ 
codices  legere  ipfum  mafculini,vet  neutrius  gener  is,  ° 

contendo  rarnen  plurimos  veteru  legifte  ipja.  Quod,  j,  Qej1% 
faciunt  Iofephus  k,  Chryfoftomus  1 ,  Auguftinus  m,  i  Hieron  in 
Gregorius n,Ambrolins °,Bernardus  HjEucheriusq,  C1<1- Hcbrai. 
Beda  r,&  alii  r.  Nec  defunt,  qui  locum  illum  de  B.  ^e,”f  ’ 
Virgine  interpretentur, qua:  mento  Chruti  ferpentis  ju  Gcn.c.17. 
3  caput  contriuit,non  eo  modo,  quo  nonnulli  expli-  &  lib.  z  de 
cac  illud  Pauli 1 :  Saluarif veruinam  per filiorum  genera-  vl<^'  vcr^1 
tionem,  quod  genuerit  Chriftum  ,  quire  vera  caput  Gc« 
ferpenris  contiiuitffed  quia  ipfamet  Diabolum  orn-  5 
ni  ex  parte  fuperauit,  nam  alioqui  fruftra  diceret  k  lib.  1.0.3. 
Deu  s  \  Inimicitias  ponam  inter  tc,&  mulierem,  &  femen  f  Hom.  17. 
tuum,  &  femen  illius-,Sc  tamen  vtrumque  dicit.  ^  ^ 

Equidem  fateor  hrec  commode  ad  Ecclefiam  Gen.ad  lir. 
transferrijde  qua  etiam  loquiturloannes  u.  Sedvt  c.js.Iib.i.de 
ingenue  dicam ,  quod  fentio ,  puto  verum,  ac  pro-  Gen. contra 
prium  eorum  verborum  fenfum  efte  eum, quem  rra- 
dit  Au«ftorxEpiftol£e  de  viro  perfetfto,qux  falso  tri-  cap.jV. 
buitui  Hieronymo, vbi  in  hunc  modum  feribit:/»/- o  de  fuga 
micitias  ponam  inter  te, ac  mulierem, illam  .inquam, multe-  1 1  c-  7^ 

rem,  qua  Saluatorem  parturiet ,  non  qua  generet  fratrici-  verb^potf 
C  dam-, ponam  {inquit)  inimicitias  inter  te, ac  mulierem,  qua  fenum  ma- 
repudiata  facilitate  credendi ,  Sic.  Eumdem  fenfum  gnum. 
probat  Serapion  Y  :  Clarum  (inquit )  eft  pronuntiatum  z'  111 

de  Chriflo  ,  quem  fine  femine  peperit  intemerata  Virgo.  r  GeneQ 
Eamdem  autem  fuilfe  multorum  fententiam  docet  f  Raban.it>. 
Eucherius  z,  quam  etiam  probant  recentiores  *.  Ait  t  1.  ad  Ti- 
igitiir  Deus  fore  inimicitias  inter  B. Virginem, ac  fer-  motl11. 1 5- 
pentem,&:  inter  femen  Virginis, ac  femen  ferpentis,  ^ 
futurumque  adJIt.vt  Virgo, vel  eius  femen  conterat  “  ^Habetut 
ferpentis  caput ,  Sc  ferpes  calcaneo  ipfius  infidietur.  tom.4. 
Duas  autem  inimicitias  indicat,  alteram  inter  Virgi-  y  apud  Li- 
nem,ac  ferpentem,  alteram  inter  femen  Virginis,&  ca' 

femen  ferpentis.Prior  illa  inimicitia  fi  peculiaris  de-  'c"n  jf/joc. 
ber  efte  in  Virginemeceffe  eft,vc  fit  ratione  origina-  a  Rupere: & 
ri$  labis.Nam  quoniarrf  eam  non  ignorabat  puram,  alij. 

D  atque  integram  efte  ab  huius  peccati  labe  ,  maximo 
illam  odio  profequebaturjhoc autem  piaculo  fiubla- 
to,<cque  omnes  homines  Diabolus  odit, peculiarem 
autem  exercet  inimicitiam  cum  Virgine,  quia  videt 
illam  peccati  quidetn  de, bito  obnoxiam, ipfo, tamen 
peccati  nexu  non  teneri.Quod  11  ad  Viiginem  refe¬ 
rendum  fit, quod  fequitur,i)?f«  comeret  caput  tuum, & 
tu  infidiaberis calcaneo  eius  .-quamquam  alij  alirer  ex  - 
plicant, commode  tamen  dicere  poffumus,ferpenris 
caput  peccatum  efte  originis  ,  de  quo.  illud  re6te 
accipitur  b:  Contribulasti  capita  Draconu  in aqui:  Ba  b  Pf73.i3. 
prifrno  enim  hoc  peccatum  expiatur,  meritoque  di¬ 
citur  ferpens  infidiari  calcaneo ,  quo  ipfe  premitur, 
fumpta  metaphora  ab  eo, qui  incedendo  ferpentem 
calcat,  quod  maxime  fit  calcaneo ,  cui  ferpens  infi- 
E  diatur,  id  eft,  conatur  mordere,  vt  Virginem,  quam 
in  conceptu  non  Ixftrat ,  la:derct  in  motte,  &in  ci¬ 
nerem  corpus  eius  redigeret,  quod  tamen  perficere 
non  potuit, fed  eo  calcaneo  preflus  eft. 

Inimicitia  porro  feminis  Virginis ,  &  feminis  fer-  L 1 1. 
pentis-explicaturaIoannec  hac  ipfa  Epiftola,  cum  c  cap.3.8. 
dixit:/»  hoc  apparuit  filius  Dei, vt  dijfoluat  opera  Diabo- 
li.  Nec  enim  audiendi  funt  d  lj.  qui  femen  daemonis  d  Francif. 
Gigantes  fuifle  autumat,  femen  enim  daemonis  funt 
ea  omnia, quae  ipfo  auiftorc  ab-  hominibus  pcipetra-  54- 
tur, atque  adeo  unpij,  &  fcelefti  ad  femen  ax trionis 

pecti 


58 


Epift.  I.B.Ioan. 


a  tap.8.44.  pertinent,  de  quibus  apud  roannem  a  ait  Ghriftus:  A 
Fos  ex  patre  Diabolo  dw.Contnuiffe  vero  Chriftum 
dra  cortis  caput  nemo  negare  poteft.  Eodem  refero 
quod  ibidem  fubditur,  cum  Deus  his  verbis  Iccmi- 
p!im  alloquitur  :  Multiplicabo  arumnas  tuxf,  &  conce¬ 
ptus  tuos  in  dolore  paries.C onftat  autem  haec  pertine¬ 
re  ad  omne  genus  feminarum  vna  excepta  Virgine 
Deipara  ,  quaevnicum  Filium,  eumque  fine  dolore 
peperit ,  ob  eam  videlicet  caufam ,  quam  eleganter 
b  fer.de nat.  exprefllt  Cyprianus, vel  certe  Audor  eius  firculi  *>:' 
Charti.  Vitro  (inquit) maturus  ab  arbore  baiulaffuclus  elapfus 
e  fi, nec  oportuit  vellicari, quod  fponte  prodibat ,  nihil  in  hac 
repetiit  vitio  ,  nec  pracedens  deleclatto  aliquam  expetiit 
poenarum  v furam.  Spiritu  fanfto  obumbrante  incendium 
originale  extinttum  eft ,  ideoque  innoxiam  affligi  non  de- 


nem,id  negant  propterea  fieri, quod  fuerit  a  pecca'- 
to  immunis ,  fed  tamquam  lingulate  quoddam  be¬ 
neficium  humano  generi  collatum,  quod  aperte 
cum  communi  fidelium  lenfu  pugnat,  qui  Virginis 
conceptiohem  immaculatam  intellegunt, quomodo 
eam  intellexit  Bernardus  a,quirei  nouitate  peribo-  acpift.174, 
tus  eam  inconfuha  Sede  Apoftolica  noivomni  ex 
parte  probauit.  Addo  quod  B.  Thomas  b  negat  ce-'  b 
lebrari  feftum  in  Eccleiia  nili  pro  aliquo  fando, vn-  art-1* 
de  colligit  nauitatem  Virginis  fuifle  fandam,  quia 
fefto  die  colitur ,  vt  liceat  eadem  ratione  de  conce- 
ptione  argumentari.  Accedit  audoriras  Concilij  e  c  SclT^tf. 
Bafiiienfis,in  quo  plurimi  viri  dodi  afferunt  imma¬ 
culatam  Virginis  conceptionem  pie  credi,  &:  con- 
gruenterprincipiis  fidei,  enim  Conci- 


cuit,nec fuslinebat  iuftitia,vt  illud  vae  ekelionis  comma-  ^  lium  illud  legitima  caruit  definiendi  audoritate, vi- 


mbus  laffaretur  iniuriis , quoniam  plurimum  a  cater is  dif¬ 
ferens  natura  communicabat, non  culpa. His  addo,quod 
c  cap  1.10.  in  Canticis  c  Canticorum  fponfie,  hoc  eft,  Virginis 
genas  pulchrae  dicuntur  vt  turturis,  quae  a  natura  ca¬ 
ret  felle ,  vt  fignificet  Spiritus  fandus  caruide  Virgi¬ 
nem  in  ipfo  conceptu  felle,  &  amaritudine  peccati, 
d  cap.z.14.  Eademque  ratione  appellatur  d  columba,  &  inuita- 
tur  in  foraminibus  petra, &  in  cauerna  maceria, hoc  eft, 
in  embrione  dum  concipitur  i  petra  enim  pro  gene¬ 
rationis  principio  poniturffia  dixit  Ilaias  e,  attendite 
ad  petram.  Nec  temere ,  vt  opinor,  bis  f  vocatur 
pulchra  ,  vt  eius  innocentia  indicetur  primum  in 
conceptu  •,  deinde  in  vita ,  meritoque  fimilis  nardo 
dicitur, vnde  Regi  accumbenti  incredibilem  quam¬ 
dam  odoris  fragrantiam  fpir-auit.  Alibi  S  dicitur  in 
perfona  Virginis :  Lstua  eius  fub  capite  mco,&  dextera 
eius  amplexabitur  me,  vt  cadere  nulla  ratione  queat. 
Et' ne  eunda  fingillatim  perfequar,  fexcenta  eiuf- 
modi  in  eo  libro  lcguntur,quae  incredibilem  quam¬ 
dam  Virginis  innocentiam  indicant. 

LIII.  Venio  nunc  ad  fecundum  caput  argumentorum, 
conftar  autem  non  ita  pridem  Virginis  immadula- 
'  tam  conceptionem  in  Eccleiia  patina  folemni  ritu 
coepifle  celebrari,  apud  Graecos  tamen  ea  celebritas 
h  Apud  longe  fuit  amiquior.Extant  h  enim  Emanuelis  Im- 
Theod.Bal-  peratoris  Conftantinopolitani  conftitutio,6c  oratio 
fam.  m  no.  Leonjs  jtem  impcratoris  de  fandiffimte  Virginis 
Phor.cic.7.  conceptu.  Afferunt  alij  ad  1  eadem  rem  conhrman- 
Galat.  lib.  dam  teftimqnium  Gregorij  Nazianzeni,  quod  pro- 


e  cap.y  f, 
(  Cant.i. 


g  Cant.i 


rorum  tamen  dodiflimoruin  confenfus  magnam 
habet  vim  ad  rei  veritatem  ftabiliendam,quibus  ad¬ 
di  poffunt  vninerfae  Chriftiani  orbis  Academiae, quae 
hanc  fententiam  magna  voluntatis  confpiratione 
compleduntur. 

Accedit  quod  immaculata  conceptioni  ereda 
funt  templa ,  altaria,  &  dicata  religiones  ,  quarum 
conftitutiones  a  Iulio  1 1.  Leone  X.  Alexandro  V I. 
approbata, &  confirmata  funt.  In  earum  vero  prin¬ 
cipio  immaculata  Virginis  conceptio  grauiffimis 
verbis  afleritur.  Iraque  nihil  ab  Eccleiia  ad  hanc  ve¬ 
ritatem  ftabiliendam  aliud  exigi  pofle  videtur,quam 
vt  eam  certafide  credendam  proponat, quod  hade- 
nus  quidem  neque  Pontifices,  neque  Concilium 
Tridentinum  facere  voluerunt,  cum  non  delintin 
Ecclefia  viri  dodi,&  pij,qui  alirer  &  fentiat,  &  do¬ 
ceant  ,  quos  Sixtus  IV.  fuis  conftitutionibus  feuera 
comminatione  aut  damnari,  aut  reprehedi  vel  tam¬ 
quam  enantes, vel  tamquam  peccantes  vetat.Deni- 
que  fidelium  omnium  confenfus,  &  pia  animorum 
in  beatiflimam  Virginem  propenfio  no  leuiter  huic 
fentenciae  aftipulantur.  Conftat  enim  olim  eiufmodi 
populi  confenfum  Anriftitum  audoritate  firmatum 
viros  Dietate  infignes  in  fandorum  numerum  rctu- 
lifte.  In  hac  vero  re  ita  fere  fideles  afficiuntur  ,  vt  fi 
quis  aliter  fentiar,&  loquatur,non  leues  excitet  in¬ 
ter  fideles  perturbationes ,  offenfiones,  &  fcandala, 
vt  ij  ipfi,qui  immaculatam  conceptionem  non  pro¬ 
bant^  agriofcunt,&  libere  fatpntur,qui  aliquando 


7.cap.4.  fedo  antiquiffimum  eft,  ciim  ille  vixerit  ante  annos  D  luis  d  praeceperint ,  ne  contra  immaculatam  conce-  d  Manuale 


plus  mille, hoc  eft, faeculo  quarto  a  Chrifto  nato.  In 
Ecclefia  autem  Latina  coepit  ea  folemnitas  celebrari 
primum  in  Anglia,cum  in  eainfula  Guillelmus  Nor- 
mannoru  Dux  dominaretur  circa  annum  Domini 
feptuagefimum  fupra  millefimum  ,  id  maxime  ap¬ 
probate  S.Anfelmo.  Mox  vero  EcclefiaLugdunen- 
fis  inconfuha  Sede  Apoftolica  eamdem  celebrita-. 
tem  anno  circiter  millefimo  centefimo  quadragefi- 
mo  quinto  vfurpare  coepit :  atque  ob  id  acriter  a  B. 
Bernardo  reprehenditur,  quafi  rem  nouam  abfque 
Sedis  Apoftolicaeaudoritate  introduxiffet.Poftmo- 
dum  vero  Sixtus  IV.  cum  opinio  de  immaculata 
Virginis  conceptione  percrebrefceret,  conftitutio- 
nem  edidit, qua  praecipit  eum  diem  feftum  celebra¬ 
ri,  &  Ecclefiafticas  preces  ad  eius  diei  folemnitatem 
inftitutas  Apoftolica  audoritate  confirmauit,  &  piis 
indulgentiis  ad  eas  frequentandas  fideles  omnes 
prouocauit.  Neque  vero  admitti  poteft,quod  non¬ 
nulli  c6fingunt,celebrari  conceptionis  nomine  Vir- 
k  Excrauag.  ginisfandihcationc,cum  aperte  Sixtus  IV. k  imma- 
ceUk^&Ex  cu^acam  Virginis  conceptionem  nominet.  Addo 
trauag  gra  *lu°d  fandificationis  folemnitas  in  Ecclefia  ne  no- 
ue  nimis  de  minatur  quidem  ,  fi  paucos  excipias  ,  qui  aliter  de 
relio.  &ve-  Virginis  conceptu  opinantur.Nihilo  magisaudien- 
ner-fand.  di  £unt  jj  ,  C1^m  admittant  celebrari  conceptio  - 


ptionem  condonentur ,  quod  ea  fenrentia  nullius  D°minican. 
fit  vtilitatis,&  grauiffima  fcandala  pariat.Quae  quo¬ 
niam  procul  dubio  pufillorum  funt,  in  re  minime 

neceflaria  vitari  debent ,  vt  egregie  docuit  D.  Tho-  c  lc<^  ? in  c; 

,  a  0  14.  epi ll.  ad 

mase.  Rom. 

Tertio  probari  poteft  fandorum  Patrum  tefti-  l  y. 
moniis,quorum  alij  mira  quaedam,ac  pene  incredi¬ 
bilia  de  Virginis  innocentia,  atqne  integritate  prae¬ 
dicat,  alij  nominarim  ab  hoc  piaculo  liberam  fuiffe 
affirmant.  Mitto  illa, quae  fcribuntlaeobus  Ab-  f  In  Litur- 
dias  g,feptima  Synodus11,  Concilium  1  Francofor-  8'3* 
dienfe,  &  Origenesk.Dionyfius  1  certe  Areopagita  fnd^"3  S’ 
Virginis  corpus  -S to&Uw  ,  xiy'cv  appellat;  h  Ad.j. 

quod  etiam  Maximus  Scholiaftes  adnotauit,  quafi  i  ep.adEpi. 
dicat, Dei  receptaculum,ac  principium  vit?;vtfigni-  fep-Hifp. 
ficet,  illo  peccato  caruiffe  ,  quod  fuit  principium  yar  om,4,CI 
mortfs.  Irenaeusm  : Sicut  Eua(in<\mt)inobedtensfa£la,  1  Cap.  j,  dc 
ftbi,&  vniuerfo generi  humano  caufafatta  eft  motis, fic&  diuin.  no- 
Maria  habens pradeslinatu  virum, tamen  Virgo  obedies,  mi‘Vb- 
&  fibi,  &  vniuerfo  generi  humano  caufafaRa  eft  falutis.  ™  1  ^'ca^‘ 
Sc  plura  deinceps  addic ,  quae  cum  peccato  originis 
vix  cohaerent.Alibi  n :  Quemadmodum  Eua per  Ange-  n  lib.y. 
licum  fermonem  feducta  eft,  vt  effugeret  Deu  prauaricata  cap.i 9. 
verbum  eius, ita  &  Mariaper  Angelicum  fermone  euan¬ 
gelista  eft. Et  non  ita  multo  po IkVirginis  Eua  virga 
Maria 


Explan.  Cap.  I. 


59 


Maria  fieret  aduoeata  ,  quafi  non  potuerit  eodem  eri-  A 
a  Epift.  ad  mine  inuolui.  Athanaeus  a  Deiparam  Virginem  vo¬ 
ti  Oratde  S  cat  mP^utam  rntlone  peccati.  Alio  vero  in  loco  b :  Ifia 
Deipara.  '  {in.<\\iit)nouaEua  mater  vita  appellatur ,variegatdque per¬ 
manet  ad  primitias  vita  immortalis  ommum  viuentiurru\ 
dicimus  eam  igitur  iterum ,  atque  iterum  ,femper ,  &  vnde- 
quaque  beattfftmam-,.  Qua  igitur  ratione  potuit  pec- 
c  Tn  fua  Li-  cato  aliquando  inquinari  ?  Certe  Balilius  c  fantliffi- 
turg.  marn  nominat,^  intemerata  Dei genitricenu.  Et  Chry- 
d  In  fua  ite  foftomus  <i,femper  beatiffimam, &  penitus  mcontarmna- 
Liturgia.  tam  Matrem  Dei  no  f  Iri, honoratiorem  Cherubin, &olorio(io- 
in  S  Hipo-  nm  incomparabiliter  Seraphim^.  Gregorius 'Nazianze- 
pan.  nus  hac  de  Virgine  feribit: 

e  In  tiagced.  tsEcjMnda  nullis  Mater, &  Virgo  fupra 

fub  fin.  Omnes  decora  Virgines  ,  &  maxima 

G)ua  vincis  omnes  calitum  ordines  B 

Regina,  Domina, generis  humani  bonum,. 
f  Orat,  de  EphremfSyrus :  I nt  emerat  a(ine\mt)prorsufquepur a  Vir- 
laud.  Deip.  Deipara  regina  omnium  ,  (pes  defperantium ,  Domina 
mea  gloriofiffima,eademque  opttma,fublirnior  cdicolis, purior 
Solis  radiis  i  &  fplendoribtts ,  honoratior  Cherubin ,  <&™o- 
Mjo/a/xcitch;  ,  id  eft,  multioculis  fpiritibus,fanttior  Seraphin , 

&  nulla  comparatione  cateris  omnibus  fuperis  exercitibus 
g  Orat,  ad  gloriofior.  8c  quae  fequuntur.  Alibi  g  vero :  Immacula- 
V  lrg-  ta,  impolluta  ,  incorrupta  ,pudica  Virgo,  Deijponfa.  Deni- 

feu  lament'  flue  h :  O  immaculata ,  &  beneditta  Fili)  tui ,  Deique  om- 
Virg.  nium  Mater  inculpata, pura,integra,facrofanEltffima.  Epi- 

i  Serm.  de  phanius  '  cum  multa  dicit ,  quas  cum  fuperioribus 
laud.Dcip.  COngruunt,  tum  addit :  Solo  Deo  excepto  cunilis  fuperior 
exi ftis, natura  formofiores  ipfis  Chembm, Seraphin,  er  omni 
exercitu  Angelico.  Quod  autem  ait,  natura ,  fi  de  natu¬ 
ra  praecise  loquatur  ,  falfum  dicit ,  humana  enim  na¬ 
tura  inferior  eft  Angelis,  vt  ait  Dauid  :  MmuiPli  eum 
paulo  minus  ab  Angelis.  Quocirca  Chrifti  etiam  hu¬ 
manitas  natura  dicitur  Angelis  inferior :  cum  igitur 
Virgo  Deipara  natura  dicitur  formofior  Cherubin, 
kOr.t.&i.  &  Seraphin  ,  intelligi  debet  ,  vt  loquitur  Paulus, 

Jk-  cum  a*c :  Eramus  &  nos  natura  Fili)  ira,  id  eft,  forte, & 
m^Deip  &  eonditione  nafcendi,  vt  Virgo  dicatur  natura, id  eft, 
Jib.4.  defid.  ortus  fui  conditione  purior  Angelis.  Pene  eadem  ha- 
orthod.c. >5.  bent  Ify chius k,Damafcenus  * , Methodius"1,  Cy¬ 
ni  In  S.  Hi  rjjlus  n  9  Aponius  0 ,  Origenes  P. 
n^orn  con.  Venio  nunc  ad  Latinos  Patres ,  quorum  princeps 
Neftor.  Ambrofiusqita  de  Virgine  Deipara  loquitur :  Quid 
©  lib.4.  Cat.  nobilius  Dei  Matre  ?  quid  (plendidius  Dei  Matre  ?  quid  D 
p  Hom.j.in  e a, quam  jplmdor elegit  ?  Alibi r :  Aula(i nquit) 

19^y  j  regalis  eft  Virgo,  qua  non  cftvtro  fubdita,fed fili  £)eo;atqui 

lib.  1.  'de  fi  peccatum  contraxiflec  ,  etiam  Diabolo  fubiedta 
Virg.  fuiflet.  Hieronymus  r: <JMors  (ait) per  Euam,vtta per 
1  lib.  de  inft.  Mariam.  Et  alibi * :  G)uia  conceperat,  eum ,  in  quo  omnis 
f  E^ift1  ad  pl;nintdo  diuinitatis  babitat>,plenagratiafalutatur.  Libro 
Euftock.  autem  contra  Heluidium  vocat  eam  Dei  templum.,, 
t  Epift.  ad  Spiritus  fanEli  Sedent,.  Denique  apud  Ifaiam  u  :  Nos 
Principiam.  (inquit )  virgam  de  radice  hffe  fanltam  Mariam  Vtrgi- 
u  caP' f 1  •  nem  intell'gimus,qua  nullum  habuit  fibi fruticem  coharetem. 

xSer.jt-  Ac  Egregie  vero  Auguftinus  *\Hac  prima  matris  damna 
Sanfl.  Mul-  Ye folliti, hac  homini  perdito  falutem  adduxit’,  Mater  generis 
fentYernf™  m^rt fmr!am  <^tulit  mundo, genitrix  Domini  noPtri  falutem 
'18.  'de  edidit  mundo.  AuBrix  peccati  Eua.auttrix  meriti  Maria ,  £ 
temp.  lib.de  £ua  occidendo  obfuit ,  Maria  viuificando profuit ;  illa  per- 
nar.&  grat.  cujftt  fanauit.  Auttor  fermonum  y  ad  fratres  in 
Id  c  ^ 5  C°  Eremo :  Talis  (inquit)  fuo  modo  fit  mater, qualis  &  filius , 
/serm.  io:  qui  procul  dubio  caruit  omni  peccato.  Fulgentius  z :  Fatta 
apud  Aug.  eft  Maria  re flauratio  feminarum  ,  qua  per  ipfam  a  ruina 
tom.io.  pYtm£  maledittionis probantur  eff e fubtracU.  Anfelmusa: 

^Iare  1  '  Decens  erat,vt  ea  puritate,  qua  maior  fub  Deo  nequit  i  tel- 
a  De  cocep.  ligi.  Virgo  ika  niteret, cui  Deus  Pater  vnicum  Filium fisum, 
Virg.c.  18.  quem  de  corde  fuo  aqualem  fibi  genitum  tamquam  fe  ip- 
fum  diligebat,,  ita  dare  dityonebat,.  Quae  verba  iuter- 
vnie.  arc.  3!  Parans  B.Thomas  b ,  talem  ait  fuifle  puritatem  Vir- 
ad  3.  ginis ,  qua  a  peccato  originali ,  &  actuali  immunis  fuit 3 


quod  profe&o  tantus  vir  omnium  primus  dicere 
aufus  non  eflet. 

In  altera  porro  clafle  primus  omnium  collocan-  L  V I X. 
dus  eft  Gregorius  Neocariarienfis  antiquiffimus ,  Sc 
dodillimus  Pater  Bafilio  ,  &  Nazianzeno  squalis, 
qui  interpretans  vim  illius  vocis, quas  eft  in  falutatio- 
ne  Angelica  xs^ctQiTU/U^dn :  Hac  (inquit)  fila  Virgo  fuit 
fantta  corpure,&  (piritu.  quae  nifi  de  lingulari  quadam, 
minimeque  communi  fan&itate  accipiantur ,  falla 
penitus  erunt, cum  innumerabiles  Virgines  recenfe- 
li  queant  ea  prsdits  landitate.  Eodem  prorfus  mo¬ 
do  loquitur  Gregorius  a  Nazianzenus ,  ait  enim  bea-  a  Or.  3 8.  & 
tiftimam  Virginem  fuilfe  animo ,  &  corpore  puram.  4 2,1 
Necefle  igitur  eft  ,  vt  eximiam  fandfcitatem  intelligat 
nulli  prstereacommunem,qualis  eft  landritas  ,  qus 
originalem  etiam  labem  excludat.Sophronius  b pia-  bEp.adHo- 
nius,  atque  apertius  id  fignificauit ,  fic  enim  fgripfit:  nor.  x.  vt 
Invtemmdviro  imattum,  captitatis  virginitate  decoratum  fcribitPhot. 
Maria  fantta,ac  pura ,  &  qua  Dei  erant,  fapiemis  ,  &  ab  j^et  mVl 
omni  labe  fecundis  m  corpus,  &  animam ,  ac  mentem  libera.  Synod. 
Proclus  c  Conftantinus  Virginis  carnem  impollu-  cHomil.de 
tam  appellat.  Quod  fi  referatur  ad  virginitatem,  V|r8* 
non  erit  Deipars  proprium  priuilegium,  fin  autem 
fignificet,  carnem  Virginis  idcirco  dici  impollutam, 
quod  licet  eflet  principium  contrahendi  peccati,  ab 
eo  tamen  anima  diuinitus  fuit  omni  ex  parte  inte¬ 
gra,  &  pura  ,  laudem  Virginis  propriam  continet. 

Quomodo  etia  accipio  Theodori  d  Ancirani  verba:  <1  HomiI.de 
V rm«(inquit)  virginalis  mundus  eft kpaffionibus peccati. 

Neque  aliter  interpretor  Chryfippum  c  Prefbyte-  e  °^e 
rum  ,  qui  Virginem  appellans  ait :  Aue  fons  lucis  om-  Virg.tom.i.’ 
nem  hominem  illuminantis ,  aue  Solis  ortus, qui  nullum  ferre  Bibi,  fandi. 
peteft  occafum,aue  armarium  vita.  Et  multa  deinceps  in 
eamdem  fentenciam.  Et  paulo  ante  Virginem  dixe¬ 
rat  puellam  impollutam.  Ifychius  f  autem  Virginem  vo-  f  Cone.i.de 
cat  ,praclarum  natura  noftra  ornamentum, gloriam  hsti  no-  Virgin,  eod. 
Jiri,qui  Euam pudore, &  Adamum  comminatione  hberauit,  tom‘ 
audaciam  draconis  ab fcidit, quem  concupifi entia  fumus  non 
attigit, neque  vermis  voluptatis  lafit.  Sed  multo  clariora, 

& illuftriorafunt,qus feribit  Damafcenus  s  ;  alicubi  glnMarty- 
enim  Virginem  ait  in  conceptione  fuifle  puram  *».  ml.terteGa- 
Alibilumbos  B.Ioachim  vocat  beatos,  quod  imma-  j^serm^de 
culatum  femen  fuderint.  Alio  etiam  'loco  ,  cum  jand.Virg. 
lqulta deimmaculata conceptione diflerir,tum  illud  i  Orat.i8de 
addit ,  natura  gratiam  anteuertere  aufa,  non  eft.  Quo  ad  nac 
cxcludendum  peccatum  originis  dici  nihil  potuit 
apertius  ,  fignificat  enim, quod  nos  afleiimus,Virgi-  AlTump^Iib! 
nem  vna  cum  natura  gratiam  percepifle.  3.  dc  fid.c.t. 

Iam  inter  Latinos  AudxuT  de  operibus  cardina-  Cyri  li.  hom. 
libus,qus  tribuuntur  Cypriano, aperte  dixit,  vtpau-  gi 'pher°ha^ 
lo  ante  monui, Virginem  cum  exteris foeminis  nihil  berurto.if. 
prster  naturam  habuifle  commune :  ‘Plurimum  ( in-  LV III. 
quit)  a  cateris  differens  natura  communicabat, non  culpa,  k  Serm.  de 
Mitto  Seduiium,  cuius  verba  fupra  recitaui.  Ambro-  nat- 
fius  1 :  Sufcipe  me  (inquit)  in  carne ,  qua  in  Adam  lapfa  j  jn 
eft ,  fufiipe  me  non  ex  Eua  ,fed  ex  Maria  ,  vt  incorrupta  odlon.  it. 
fit  Vergo  ,fed  Virgo  per  gratiam  ab  omni  integra  labe  pec¬ 
cati.  Et  alibi m:  Egregia  ( inquit )  Maria ,  qua  fignum  m  De  inftit. 
facra  virginitatis  extulit ,  &  intemerata  integritatis  pium  Virg.c. 5. 
Christo  vexillum  leuauit.  Cum  enim  virginitatem  lau- 
daflet ,  intemeratam  addit  integritatem ,  vt  omnem 
.penitus  peccari  maculam  excludat.  Hieronymus 
n  praeter  ea ,  qua:  fupra  attulimus  ,  ad  illa  verba  nInPf,77. 
Dauidis  :  Eduxit  illum  in  nube  diei.  Nubem  (inquit) 
leuem  debemus .  fantlam  Virginem  accipere  ,  pulchre 
dixit  diei  ,  quia  nubes  illa  numquam  fuit  in  tenebris , 
fid  fimper  in  luce.  Alibi  0  cum  dixiflet  Abrabam,  oEcclef.icu 
Ilaac  ,  &  Iacob  liberos  fuifle  fubdit :  Ex  quibus 
nata  eft  Virgo  Uberior  fanfta  Maria  ,  nullum  habens 
fyuticem  ,  nullum  germen  ex  latere.  Arator  P  autem  p  lib.  1.  in 
fic  ^it ;  A<a  AP°ft« 

qua 


6o  Epift.LB.Ioan. 


— — - qua  tmeflatione  /edebat, 

Torta  Maria  Det  Genitrix  matta  creantis 
A  nato  formata  fuo  mala  criminis  Em 
Virgo  fecunda  fugat, nulla  e  fi  ininria  fexu*. 

Neque  aliter  cecinit  Adam  a  S.Vi£fcore,ait  enim: 
Salue  Verbi  facra  Parens, 

Flos  de  jpina ,  {pina  carens , 

Flos  /pineti  gloria: 

Nes  fpinetum ,  nos  peccati 
Spina  fumus  cruentati, 

Sed  tu  Jpina  nefeia. 

aContcpI.i.  Idiota  verb a :  Tota  (inquit)  pulchra  es  in  tui  conceptione 
de  fi.Yirg.  jggc  p0pHni  ejfefta  t  vt  templum  ejfes  Dei  Altiffimi.  Pla¬ 

nius  aliquanto  poft  :  Tota  pulchra  es,  Virgo ,  non  in  parte , 
fed  m  toto, macula  peccati  (tue  mortalis, [tue  venialis,  [tue  on- 
bContfpl.tf.  ginalis  non  efl  in  te.  Rurfus  alibi b :  Inuenifii, Virgo  Ma¬ 
ria  ,  gratiam  cale  flem  ,  quiafuerun'  in  te  ah  originali  labe 
praferuario ,  Angelica  falutatio  ,  Spiritus  fanttifuptruenm. 
cJa  Pf.  ioz.  Bruno  Carthufianorum  Hnftitutor :  Hac  efl  (inquit) 
terra  illa  (de  Virgine  loquitur)  cui  benedixit  Dom  nus 
ab  omni  propterea  contagione  peccati  libera.  Sandtus  Do- 
d  In  Kaft  .de  minicils  d  t  Sicut  primus  Adam  fuit  ex  terra  virgine  ,& 
corp.  Chri-  numquam  maleditta  formatus  ita  decuit  in  fecundo  Adam 
Mnvitaip-  fiert'  multo  antea  dixerat  Andreas c  Apofto- 

fius.  '  lus, qui  ALgeam  proconfulem  alloquens-inter  caetera 
hxc  pronunciauit :  Et  quoniam  de  immaculata  terra  fa- 
ttus  fuerat  homo  primus ,  qui  per  lignum  prauaricationis 
mundo  mortem  intulerat ,  neceffario  de  immaculata  Virgine 
{  Serm.  de  natus  efl  perfettus  homo. Sm&\is.Wdzp}\on(m  f  Archie- 
Virg.B.Mar.  pifcopus  Toletanus  Virginem  appellat  incorruptam , 
&  incontaminatam  ,  &  ab  omm  contagione  prima  originis 
alienam. Et  paulo  pote  ait  eam  in  Adam  noadmiflffe.  Et 
p  Ian  i  u  s :  Cowrift/  ( i  n  q  u  i  t )  ex  auttoritate  Ecclefia,  quod  nul¬ 
lis  quando  nata  efl  fubiacuit  delittis ,  nec  contraxit  in  vtero 
fanttificata  originale  peccatum _> . 

LIX  Beatus  Laurentius  gluftinianus:^/pp  conceptione 
g  Ser.de  an-  in  bened<ttiombus  efl prauent a  dulcedinis,  atque  d  damna - 
nficiat.Mar.  tionis  aliena  chirographo.  NeC  ita  multo  poft:  Erat, pla¬ 
ne  d  carnis  e olluuione  immunis ,  &  ita  ab  omni  piceati  labe 
hlib.de caft.  extranea.  Et  alio  h  quodam  loco  :  Hac  efl  ( inquit) 
connub.ver-  originalis  poena  dei  tti,a  qua  nemo ,  quamuis  eximia  polleat 
fanttttate,lwer  ex.it  it\  quotquot  enim  ex  tpfa  nati  funt  pro- 
-  pagino ,  excepto  dumtaxat  M ediatore  Dei,&  hominum  ho¬ 
mine  Chri  flo  Iefu,gr  ipfi.s  Matre  fub  hac  peccati  lege  funt 
i  In  fafec.  conditi.  Sic  etiam  1  ahbr :  Nemo  ab  ipfo  mundi  initio  vf- 
am-u.c.7.  qlte  temporis  plenuudinem  dumtaxat,  Mediatore ,  ejuf- 
k  li.de  grad-  que  Genitrice  exceptis  tugu  damnationis  euafit ■  Demum  k: 
perf.  fooc  quippe  originali  peccato  nullus  excipi  u>  tuter  il- 

lScrm.3.  de  lam ,  qua  gemit  mundi  Saluatoremu.  Petrus  quoque1 
pat,  Virg.  Damianus:  ergo(inq\ik)vitij  ;n  eius  mente, vel  cor¬ 

pore  vendrare  ftbi  potuit  locum ,  qua  ad  mflar  cali  plenitu- 
n>  Serm.  fle  ^,n:s  totms  diuwitatis meruit  effe  facra  a  nu  ?  Et  alibi m: 
Virg.jfstipt.  Ca'o  V i  vinis  ex  Adam  affumpta  maculor  Ada  nor  actmi- 
p  *,Cox,c,  j.  Jit.  Anfelmus,qui  alias  aliter  fentire  vifus  eft, alicubi n 
tamen  fcripfit  :  Omnes  mortui  funt  in  peccans  nemine 
prorfus  excepto ,  dempta  Mare  Dei  fiue  originalibus  ,fiue 
etiam  voluntate  additis.  His  addi  poftbnt  alij  non  pau¬ 
ci  recentiores  Theologi  ,  quos  nihil  eft  necefle  in 
prarientia  recenfere.  Praerermifi  autem  ex  induftria 
Auguftinum,  quia  eius  verba  non  femel  recitaui ;  ex 
quibus  intelligimus ,  noluifte  illum,  cum  de  peccatis 
0  ne  nat.  &  agitur,  de  Virgine  Deipara  quaeftionem  inftituere  °. 
gut.1-.36.  Alibi  vero  contequens  efteputauit  ,  fi  quis  fponre 
fua  nihil  vmquam  peccauerit ,  eum  ne  contraxifte 
quidem  peccatum ;  &  contra  eum  ,  qui  contraxerit, 
procul  dubio  peccaturum, vt  fatendum  fit, quoniam 
conftat  Virginem  non  peccafte,  ex  Auguftini  lenten¬ 
tia  ne  contraxifte  quidem. 

LX.  Poftrem&  haec  pia  lententia  non  contemnendis 
p  hb.  3.  de  rationibus  nititur  ,  tametfi  enim  difficillimum  eft 
ue  .c.j.  ftatuere,quidDe£<ieceat  ,  AuguftinusI’  tamen  hanc 


A  legem  praeteribit :  Quicquid  (ait)  tibi  vera  ratione  melius 
occurrerit. id  faa-fciffe  Deum. Qua  tege  pofira  re&ifli- 
ma  ,  veriftimaque  ratio  docet,  vt  quae  ad  tantam  di¬ 
gnitatem  euedra  eft,  vt  fit  Filij  Dei  Mater,  caomnia 
priuilegia  confcquatur  ,  eorumque  omnium  bono¬ 
rum  particeps  nat, quae  ipfi  non  repugnant, Ita  enim 
aflerit  Vlpianus»,  vbi  ait  Auguftam  non  efte  qui-  a Lcgc Prin. 
dem  per  ie  legibus  folutam, Principem  tamen  eadem  feps>  ®  & 
ei  priuilegia  concedere  ,  quae  ipfe  habet  ex  officio.  ^ 

Cum  igitur  probatum  fit ,  hoc  priuilegium  cum  na¬ 
tura  humana  non  pugnare ,  quis  negare  audeat ,  de- 
cuifte  Dei  Matrem  illo  honeftari  ?  Adde  ex  iis ,  qu« 
fieri  per  fe  poliunt  optima  vt  plurimum  a  Deo  Opr. 

Max.  fieri  ,  earum  praefertim  perfonarum  refpedu, 

B  quae  fibi  maxime  addidae  temt ,  &  connexte.  Vide¬ 
mus  autem  vi  Sacramentorum  ab  originaria  labe 
plurimos  expiari ,  pauciores  diuinitus,etiam  in  ma¬ 
ternis  vteris  ea  labe  purgari-, cur  igitur  non  dicamus, 
ipfius  praefertim  Virginem  Matrem,  quod  fieri  polle 
nemo  negat  ,ab  eadem  labe  liberam  ,  atque  immu- 
nem  fuifte  feruaram? Certe  cotnmuni  Theologorum 
confenfu  receptum  eft,  confueuifle  Deum  proper- 
fonae  dignitate  gratiam  congruentem  largiri  ;  liquet 
aurem  Dei  parentis  dignitatem  cum  Deum  proxime 
attingit, efte  propemodum  infinitam, vt  alicubi  afle- 
rit  D.Thomasqiec  pofte  Deum,vt  obferuauit  S.Bo- 
nauentura, maiorem  habere  matrem.  Fatendum  igi¬ 
tur  pro  fedo  erit,  confenraneam  tanrae  dignitati  gra- 
q  tiam  illi  fuifte  tributam  ,  quae  omnem  ab  illa  penitus 
.  maculam  repelleret  3  cum  praefertim  Matris  Dei  di¬ 
gnitati  ,  qua  nihil  ad  Deum  propius  accedit ,  qux 
quandamcum  illo  affinitatem  contraxit,nihil  magis, 
quam  peccati  foeditas  repugnat-,  quae  profedo  hoc 
etiam  nomine  a  Matre  longiflimc  remouenda  eft, 
quod  eius  turpitudo ,  Sc  ignominia  in  Filium  aliqua 
ratione  redundet. 

Quod  fi  nemo  eft, qui  neget  fuifte  Virginem  pio-  L  XI. 
xime  poft  primum  conceptionis  articulum  gratia  co¬ 
lefii  perfufam  ,  cur  fi  potuit  eamdem  gratiam  in  ipfo 
ftatim  conceptu  percipere,  debuit  hoc  beneficium 
differri,  quod  tamen  Angelis  ranto  in  genere  gratiae 
Dei  Matre  inferioribus  conceftum  fuifte  conftat? 

Quis  enim  non  videat  Matri  non  efte  denegandum, 

£>  quod  miniftris ,  Sc  lemis  vitro  datum  fuifte  compe- 
rimus  ?  Accedit,  quod,  vt  egregie  docet  Auguftinus, 

&  ante  illum  affirmauerat  Dionyfius  s ,  nullfl  Deus  b  cap.  4.  de 
malum  permittit ,  nifi  vt  inde  boni  aliquid  hauriat. 

At  quid  quiefo  boni  oriri  poterat ,  fi  Virgo  Mater 
permifta  eftet  originaria  labe  foedari  ?  An  inde  me¬ 
ritorum  Chrifti ,  diuinaeque  eius  gratiae  efficacitas 
apparebat  quaeVirginem  ab  ea  forde,&:  macula  elue¬ 
ret  ?  Atqui  id  longe illitftrius,longeque  magnificen¬ 
tius  enituit,  fi  Chrifti  merita, qiiod  facile  facere  po¬ 
terant, Deiparam  a  communi  lege  eximerent, &  vna 
cum  natura  gratiam  largirentur.  Quid  qu6d  caetera 
priuilegia  quamuis  eximia,  &  fingularia  ,  fi  cum  hac 
innocentia, atque  integritate,  atque  ab  omni  pecca-» 

£  to  immunitate  conferantur ,  longe  inferiora  cenfen- 
da  funt  ?  etfi  ita  loqui  fas  eft  propemodum  contem¬ 
nenda  ?  Quid  enim  qutefo  fpeciofum  habet  virgi¬ 
nea  integritas  cum  admirabili  partu  coniuntea,  ipfa- 
que  adeo  dignitas  Matris  Dei,  fi  componatur  cum 
animiintegritate, atque  innocentia ,  quae  nulla  pror¬ 
fus  culpa  inquinetur?Neque  enim  dubitandum  eft, 
hanc.fingularem  innocentiam  optandam  magis  Vir¬ 
gini  fuifte, quam  ipfam  virginitatis  integritatem, qua 
citra  culpam  carere  potuit,cum  tamen  hac  innocen¬ 
tia  fpoliari  fine  aliqua  culpa  non  queat.  Nihil  au¬ 
tem  Virgini  cijlpadeteftabilius  videri  potuit, quae  il¬ 
lam  a  Deo  conditore  feiungerct :  libentius  etiam  di¬ 
gnitate  Matris  caruiffet ,  fi  optio  illi  data  fuifTct, 


1XII. 


a  Prols.tT- 

b  }.  Reg. 


cProu.  8. 
d  Sap.  I. 

LXIII. 


Explan. 

quam  pateretur  ,  Te  originaria  labe  contaminari.  V t 
igitur  innumerabilia  propemodum  priuilegia  Dei 
Parenti  conceffaefle  adnuttamus,conceptum  lllxfa 
virginitate,  partum  fine  dolore, obitum  abfque  cor¬ 
ruptione, denique  Matris  ampli lfimam  dignitatem, 
fi  fuit  aliquando  peccato  implicita, hateomnia  quo¬ 
dammodo  foedantur,  &c  minus  illam  exornat,quod 
fuerit  aliquando  a  Deo  aliena,  quee  tamc  ob  Matris 
dignitatem  alioqui'  proxime  ad  illum  accedit. 

Hxc  fere  Filij  perfonam,  ac  dignitatem  maxime 
decent,  qui  cum  fponte  fua  libere  fibi  Matretn  de¬ 
legerit  ,  digniflimam  profedo,  atque  omni  genere 
laudis  cumulati  flimam  delegifte  crededus  eft.  Quid 
de  ipfa  Matris  perfona  exiftimandum  putabimus? 
illa  profedo  diuinitus  eleda  eft ,  ex  cuius  purillimo 
fanguinc  Chrifti  corpus  gigneretur. At  illud, vt  fiepe 
iam  diximus, erat  tantumodo  finulitudo  carnis  pec¬ 
cati, licet  enim  ratione  materiae  a  primo  Parente  ori- 

finem  duceret, non  tamen  ab  illo  vi  feminis  pende-, 
at.  Vtigitur  fanguis  Virginis  idoneam  Chrifti  cor¬ 
pori  materiam  fulficeret,itadebuit  ab  Adamo  pen¬ 
derent  quando  omnino  culpa  vacare  non  poterat, 
quam  minimum  tamen  i  lam  attingcret,atque  adeo 
debito  tantum ,non  ipfa  peccati  culpa  inquinaretur. 
Nam  fi  Deus  Abrahx  progeniem  i  Gentilium  im¬ 
pietate  fegrcgauit ,  vt  ex  ea  naturam  fibi  humanam 
copularet, xquum  profedo  erat,vt  quoniam  proxi¬ 
me  ex  Virgine  humanam  fibi  naturam  copulaturus 
erat ,  eam  quoad  eius  fieri  poflet  ab  omni  peccati 
labe  figregaret.Addo  quod,vtlxpe  ia  dixi, dignitas 
Matiis  Dei  tanta  eft  ,  quanta  vix  tenuitas  humanae 
mentis  ,  atque  intelligentix  capere  poteft.  Quam- 
obrem  quemadmodum  natura  nobiliflimx  formas 
congruentem  prxparationem  fubfternit,ita  xquum 
fuit  infigni  quadam  ratione  Deiparam  ad  hanc  di¬ 
gnitatem  prasparari-,  nulla  autem  ratione  nobilius 
aptari,  &  accommodari  poterat;quam  fumma  qua¬ 
dam  innocentia, &  peccati  carentia.  Siquidem  hac 
potiflimum  ratione  Deo  fingulariter  grata  erat ,  di- 
gniflimaque ,  quae  apud  Filium,  &  Patrem  humanae 
naturae  patrocinium  fufeiperet, bonaque  omnia  cae- 
leftia  mortalibus  impetraret.  Cumque  ipfa  quippe 
Dei  Mater  iure,vt  ita  dicam,cognationis,&fangui- 
nis  ad  Deum  integritatis, &  innocentiae  fontem  qua 
proxime  accederet  ,  neceflc  erat  eam  ,  quantam 
maximam  poterat ,  eiufdem  innocentiae ,  &  inte¬ 
gritatis  partem  percipere ,  vtinterim  omittam  ma¬ 
ternum  nomen  hoc  propemodum  iure  fuo  a  Chri- 
fto  filio  exigere,  vt  fefummo  quodam  honore  pro- 
fequatur.Siipienter  enim  a  Salomone a  feriptum  eft. 
Gloria  filiorum  ‘Patres  eorum. It  a.  videmus  ipfiun  Salo¬ 
monem'  iufliflefibi  matrem  aflidere. Quoniam  igi¬ 
tur  potuit  Chriftus  matrem  ab  omni  culpa  integra, 
ac  puram  feruare,nemo  prudes  admiferit ,  hoc  fuif- 
fe  ab  amantiflimo  Filio  prxtermiflum ,  qui  in  ea ,  vt 
ait  Salomon  c  ,requieuit,  quam  creauit ,  qui  eodem 
Salomone  d  audore  non  habitat  in  corpore  ftibdito 
peccatis. 

Atque  vt  aliquando  cocludam,  cum  fuerit  Chri¬ 
ftus  Dominus  humanae  vindex,  atque  aflertor  liber¬ 
tatis,  atque  adeo  Deiparentis  Virginis  Redemptor, 
dubitare  nemo  poteft,  quemadmodum  peculiari 
quadam  ratione  merita  fua  obtulit  Patri  pro  prx- 
deftinatis  ,  ita  eximio  quodammodo  Parentem  fua 
redemifle.proque  illa  fanguine,  quem  ex  illa  afliim 
pferat,  profudifie.Hoc  enim  non  folum  ab  illo  exi¬ 
gebat  obedietia,quam  debebat  Patri, fed  etiam  pie- 
tas,qua  tamquam  Filius  Matrem  venerabatur.  Huc 
accedit,  quod  ad  eius  dignitate  maxime  pertinebat, 
omnem  fuorum  meritorum  vim ,  atque  efficacitate 
cxercrc,atque  adeo  quofdam  eripere  a  vitiis ,  atque 
Benedici .luftmian . in  Epifi. B.loan. 


Cap.  I. 


61 


A  fceleribus  fponte  patratis  ,  alios  ab 'originaria  labe 
perpurgare  ,  Matrem  denique  etiam  ab  ea  labe  ii> 
noxia  coferuare.  Id  plane  oftendit,  quod  ait  Paulus, 
vbiabundauit  delicium  .fuperabundaffe  &  gratiam  \  nec 
fuifle  donum  delido  perfimile  ,  fed  longe  pfxftan- 
tiorem  fuifle  peccato  Adx  diuinx  muniheentix ,  ac 
liberalitatis  magnitudinem. Cum  praeferam  ipfa  eius 
Mater  merito  a  fandis  Patribus  ,  totaque  Ecclefia 
reconciliatrix ,  mediatrix,  aduocata,audrix  (alutis, 
aliifque  id  genus  nominibus  nuncupetur.  Quam- 
obrem  merito  dixit  S.  Bernardinus^Sentenfis  ad  illa  *Can.4.fer. 
verba tPulnerafti  cor  meum  ;  Chriftum  Dominum  p d-  J 1’ 
tius  pro  Virgine  redimenda, quam  pro  aliis  omnibus 
veniflein  mundum;  atque  idcirco  illam  ait  fuifle 
B  primogenitam  redemptionis.Cum  igitur  contraria: 
fententix  argumenta  fuperiusexplofa  fint,  reflat,  vt 
concludamus, fuifle  Virginem  otiginarix  labis  pror- 
fus  expertem.  Sequitur ,  vc  oftendamus,  fuifle  illam 
ab  omni  quamuis  leuiflima  culpa  prorfusintegram, 

&  puram,  vt  hac  Ioannis  fententia,  qua  omnes  pec¬ 
cato  inuoluit ,  minime  comprehendatur. 

Nam  quoniam  confueuit  Deus  congruam  iis  L  X I V. 
gratiam  largiri  .  quos  ad  aliquod  munus  elegit ,  vt 
idonei  miniltri  efficiantur,idcirco  rede  argumenta¬ 
tur  B.  Thomasb  ,  beatiflimam  Virginem  eam  acce  h  j  p.q.17. 
pifle  gratiam  qua  idonea  cflet  Dei  Mater;  nofuiflet  ait‘4' 
autem  idonea  Mater  Dei ,  fi  aliquando  peccaflet; 
tum  quia  Parentum  honor  redundat  in  filios,  quod 
q  Salomon  fignificauit  C,cum  dixit :  Gloria  filiorum  pa-  c  Pl0“*x7. 
tres  eorum, \t  eadem  ratione  exiftimandu  fir.  Matris 
ignominiam  ad  Filium  aliquo  pado  pertinere. Tutu 
etiam  quia  Virgo  Deipara  lingularem  quandam 
cum  Chnfto  Domino  affinitatem  contraxit,  qui  eft 
ab  omni  peccato  alieniflimus  Dicitur  autc  ab  Apo- 
flolo  ':Qua  conuentio  Chrifti  ad  Beliali  &  (Jua  commu-  ^ l-  Cor.tf. 
nicatio  lucis  ad  tenebras  ?  Accedit ,  quod  Chriftus, 
quia  Dei  Filius  eft, merito  fapientia  nuncupatur.  De 
ea  autem  dixitSalomon  e  :  In maleuolam  animam  non  cSap.i. 
introibit  fapientia  ,  nec  habitabit  in  corpore  ftibdito  pecca- 
m.Atqui  hxc  diuina  fapientia  non  in  animo  tantum 
Virginis, fed  in  eius  etiam  vtero  domicilium  collo- 
cauit ,  vt  omnino  fatendum  fit ,  eam  omni  prorfus 
catuifle  labe  peccati ,  cui  potiflimum  congruunt 
D  illa  f :  Tota  pulchra  es  amica  rnea  ,  &  macula  non  eft  f  Cant.4. 


Sed  aduersus  hoc  Virginis  priuilegium  incredi-  L  X  V. 
bile  didu  eft ,  quam  multa  abaduerfariisobiician- 
tur.Hxreticorum  enim  princeps  g,  qui  falso  opina-  g  Cahi.  ia 
tur  neminem  pofle  quamuis  eximio,ac  Angulari  mu-  * 

nere  gratixperfedam,  atque  omnibus  numeris  ab- 
folutam  aflequi  iuftitiam,  &  (anditatem  ,  atque 
omni  ex  parte  diuinx  legi  obtemperare; vt  hoc  V ir- 
ginis  priuilegium  admittar ,  cxlefte  diploma  exigit, 
fine  quo  negat  fe  illud  admifluruin,  quafi  vero  in 
aliis  fidei  articulis  hoc  cxlefte  diploma  exigatur ,  ac 
non  fatis  fit  ad  fidei  dogmata  ftabilienda  Scripru- 
rx  ,  diuinaiumque  traditionum  ,  &  Ecclcfix  de- 
E  mque  audoritas.  Sed  cum  Tridentinum  Conci¬ 
lium  afferat  Ecclefiam  hoc  Virginis  priuilegium 
abfque  vlla  controuerfia  admittere  ,  nomine  Eccle- 
fixait  ille  Concilium  Claramontanum  tantummo¬ 
do  fignificari.  Quod  quamquam  ille  per  contem¬ 
ptum, ac  veluti  irridendo  affirmat,  nos  tamen  Con¬ 
ciliorum  audoritati  tantum  tribuimus, quantumeis 
Ecclefiaftica  audoritas  Romani  prxfcrtim  Pontifi¬ 
cis  fuffragio  tribuir.  Quamquam  de  eo  Concilio 
nihil  vmquam  memini  legere, nifi  quod  fub  Vrbano 
in  ea  Vrbe  de  expeditione  Hierofolymitana  adum 
efle  accepimus.  Falfum  vero  eft  vnicum  illud  Con¬ 
cilium  Ecclefix  nomine intelligi  ,  fed  potius  eo  no¬ 
mine  vnanimis  confenfus  Patrii  lignifica  tur,  omnium 
t  A  cade 


6z  Epift.  I. 

Academiamm-.eompiratio, omnium  Catholicorum  A 
Emptorum  fententia ,  vt  omittam  ipfius  Tridenti- 
ni  Coucilij  facrofan&am  auctoritatem  ,  cum  prse- 
•fertim  qua:  paulo  ante  de  originaria  labe  difputaui- 
alib.r.  <on.  mu's,Auguftiniapra:fertim  teftimonio  hoc  mirum  in 
lulc.ij.  modum  confirment. 

Itaque  fruftra  nituntur  hxrecici  hoc  eximium 
Virginis  priuilegium  oppugnare,  vt  enim  fupra  do¬ 
cuimus,  decuit  Deiparam  Virginem  tanta  integrita¬ 
te  nitere,  vt  infra  Deum  nihil  ea  fandius, .nihil  pu¬ 
rius, nihil  integrius  concipi ,  aut  cogitari  queat.Atq; 

>  ita  non  eft  dubitandum*  eam  excipi  ab  hac  amplif- 
fimaloannis  fententia,  qua  negat, quemquam  efle, 
qui  aliquo  piaculo  non.inquinetur.Sed  quoniam  ad 
huius  Deipara:  Virginis  honorem  longius  aliquan-  B 
ro  excurrimus, ad  Ioannem  aliquando  reuertamur1. 

Is  enim  fubdit. 

Si  confiteamur  peccat  a  noflr a  fideli*  eft,  &  iuflus.  vt 
remittat  nobis  peccata  noftra ,  &  emundet  nos  ab 
omni  iniquitate. 

I.  Quandoquidem  dixerat ,  nemine  efle  omnis  la¬ 
bis  prorfus  expertem,  Sc  paulo  ante  docuerat, Chri- 
fti  (anguine  deleri  peccata,  iam  docet  qua  ratione 
Chrifti  (anguinis  efficacitas  Angulis  applicetur.  Si 
confiteamur, inquit, peccata  noftra :  quod  poteft  homo 
.  (ait  Auguftinu s)faciat,ipfe  confiteatur  quod  eft,  vt  ab  il¬ 
lo  curetur ,  qui  femper  eft, quod  efl.Ipfe  enim  eft,  &  eft  :nos 
non  eramus fumus.  Exiftunt  autem  hocloco  dute  C 
grauiffimae  qu^ftiones, quarum  prima  eft,de  quibuf- 
nam  peccatis  loquatur  Apofiolus  ,  de  lethalibufne 
tantum, an  etiam  deleuionbus,quae  facile  venia  im¬ 
petrant.  Altera, quam  poti  (limum  conteffionem  exi¬ 
gat, vtrum  videlicet  eam  ,  qux  foli  Deo  fit ,  an  vero 
illam  etiam, qus  homini ,  qualis  eft  facramentalis 
confeffio.  tt  de  priori  quidem  quceftione  ita  loqui¬ 
tur  in  praefentia  Auguftmus:ZVo«  tantum  pratentafed 
&  fi  qua  forte  cotraximus  ex  hacvita,quia  non  poteft  ho¬ 
mo, quamdiu  carnern  portat,  non  habere  vel  lema  peccata. 
Quocircaindicat,etiam  leuia  peccata  hoc  loco  co- 
prehendi,  efleque  confeffione  expianda  ,  non  quod 
illa  facramentali  confeffione  omnino  indigeant, fed 
quod  rite  ,  ac  re&e  confeffione  purgentur  ,  fiue  foli 
Deo,fiue  etiam  Sacerdotipandantur.  Tametli  enim  D 
leuia  peccata  funt,  non  fiunt  tamen ,  vt  ait  Augulti- 
nus,  contemnenda.  Sed  tfta  (mc^akj  lema, qua  dicimus, 
noli  Contemnere, fi  contemnis  quando  appendis ,  expauefce 
quando  numeras. Leuia  multa  faciunt  vnum grande, mul¬ 
ta  gutta  implent  jiumen,multa grana  faciunt  maftkm. Ita 

bl'p.  108.  perpetuo  loquitur  Auguftinus,nam  ad  Seleuciana0 
\cMat.<5\n.  m eamdem fententiam  explicat  verbailla  c:Dimitte 
nobis  debita  noftra, ficut  &  nos  dimittimus  debitonbus'no- 
_  ftrif.Neq-,  enirn{ft\x.)efi  nobis  dimitti  volumus, qua  dimif- 
fanon  dubitamusin  Baptifmofedida  vtique  qua  humana 
fragilitati  quduisparua,  tamen  crebrafubrepunt.  Qua  fi 
collecta  contra  nos  fuerint ,  ita  nosgrauabunt,  &  oppri¬ 
ment,’,'.'.  ut  vnum  aliquod  grande  peccatum.  Quid  enim 
intere  fi  ad  naufragium,  vtrum  vno  grandi  ftuclu  nauis 
operiatur, <&  obruatur, an  paulatim  fubrepes  aqua  infin- 
twam,(jr per  negligentiam  derelicta, atque  contempta  im¬ 
pleat  nauem,  atque fubmergat? 

I I,  Eodem  autem  modo  aliasd  femper  loquitur.Ne- 
A  lib.  ,ie  de-  que  aliter  fentire  videtur  Ilidorus  t: .  Quod  tanaCn 
cem  cordis.  n0n  perinde  accipiendum  eft,  quafi  multa  leuia ,  & 
Traa.ii.in  yefmpa  peccata  mutata  .natura  in  lethale  conuer- 
ln  HjI.ii?.  tantur ,  quod  fieri  nequaquam  pofle  magno  omni- 
Serm.  88.de  no  confenfu  Theologi  docent  in  fcholis.  Sed  id 

tantum  fignificat ,  afliduuatem  leuiter  peccandi, cu 
e  ‘  i  de  fum!  Per  ^  periculofam  efle  ,  tum  eo  non  raro  hominem 
bon.c.  r8.  adducere  ,  vt  etiam  lethaliter  peccet.  Ita  enim  feri- 


B.Iod 


bl.io.mor. 
c.  14. alias  j. 
cj.p.  pallor, 
admon.  34. 


m. 

pfit  Sitach  a  :  Qui  ff  ernit  modica,  paulatim  decidit.  Et  a  Ecclef.  1,. 
vt  ait  Gregorius  0 : Si  curareparua  qegligimus  jnfenfibi- 
litcr  feducti  audenter  etiam  maiora  perpetramus.  Et  ali¬ 
bi  c:G)ui  enim  peccata  minima  flere,  ac deuitare  negligit, 
dfiatn  iuftitia  no  quidem  repente, fed partibus  totus  cadit. 
-Admonendi funt, qui  minimis  frequenter  excedunt, vt  foli- 
cite  confiderent,  quia  nonnumqua  in  parua  deterius, quam 
in  maiori  culpa  peccatur.  Maior  enim  quo  citius  quia  fit 
culpa  agnofeitur  ,eo  etiam  celerius  emendaturyninor  vero 
dum  quafi  nulla  creditur, eo  peius, quo  & fecurius  in  vfure- 
tinetur.V vde  fit  plerunque ,  vt  mens  affuetamalis  lenibus 
nec  gr amor  a  per  horre fcat, at  que  ad  q  itandam  auctoritate 
nequitu  per  culpas  nutrita  perueniat,  &  tanto  in  maiori¬ 
bus  contemnat  pertime fcere, quanto  in  minimus  didicit  non 
timendo  peccare. 


III. 


d  i.Pct.  4.8. 


c  Ifa.43.  a- 
pud  Lrx.. 


Vniuerfim  igitur  ait  Apoflolus,  confitenda  efle 
peccata, fiue  illagrauia  fint,  fiue  leuia,  fi  quide  om¬ 
nia  deteftanda,  &  deploranda  funt :  Ante  omnia  (ait 
Auguftinus )  confeffio ,  ne  quifquam  fe  dicat  iufium  ante 
oculos  Dei,qui  videt  quod  eft, erigat  ceruicem  homo  qui  no 
erat,tj  e.fL  Explicans  autem  quorfum  confeffio  ad¬ 
hibenda  fi  t,l'ubdit:^»r«  omnia  ergo  confejfw.demde  di¬ 
lectio, quia  de  charitate  quid  diAum  eft}  Charitasd  coope- 
rit  multitudinem  peccatorum.  Id  videamus  fi  ipfiam  cha- 
r datem  comendat  propter  fubrtpentia  dehtla,qmafola  de¬ 
licia  extinguit  charitas  fuperbia  extinguit  charitate. Hu¬ 
militas  ergo  roborat  charitate  ,  cbant.is  extinguit  delicta. 
Et  multa  deinceps  addit  de  humilitate,  quam  ait  ad 
confeffionem  ptninete-. Quantn  autebonu^it  Oecu- 
menius)fx  confeffione  eueniat,ofiedit  ille  qui  dixit  c:Dic 
tu  prius  peccata  tua, vt  iuftificeris.  Pertinet  antem  ad 
humilitatem ,au£tore  Auguftino,  vt  cofiteamur  nos 
peccatores  e(fe://?/^(inquit)r/?  humilitas ,  non  vt  dica¬ 
mus  illud  lingua,quafi  propter  arrogantiam,  ne  difp licea¬ 
mus  hominibus,  fi  nos  iuftos dixerimus  3  faciunt  hocimpij, 
crinfani.  Mox  eorum  veluri  orationem  exprimens: 
Scio  quidem  (  a itjquia  iuftus  furn.fed  quid  dicturus  fum 
ante  homines? fime  iufium  dixero,  quis  ferat}  quis  toleret} 
Apud  Deu  nota  fit  iuftitiamea,ego  tame  dica  me  peccato^- 
rem, non  quia  fum  fed  ne  arrogantia  odiofus  inueniar.Dic 
hominibus  quides}dic  Deo  quid  es}  quia  fi  no  dixeris  Deo 
quod  es, damnat  Deus  quodin  te  inuenict.Non  vis  vt  ille 
damnet} tu  damna. Vis  vt  ille  ignoficathu  agnofce,vt pofiis 
dicere  Deo  {:A#erte  faciem  tuam  apeccatis  meis.  Dicilli 
etiam  iila  verba  in  Tfalrno  g  \quonidm  iniquitatem  meam 
egoagnofeo.  Hxc  omnia  Auguftinus  de  leuioribiis 
noxis  feribit,  innuens  de  hispotiffimum  loqui  Ioa- 
nem  ,  de  quibus  etiam  paulo  ante  dixerat:Srir.vm- 
mus ,  quia  peccatum  non  habemus  ,  ipfe  nos  feducimus, 
&  veritas  m  nobis  non  eft.  Quo  fit ,  vt  multo'  magis 
agnofeenda  ,  confitenda,  &  deploranda  fint  letha- 
lia  crimina  ,  quas  Auguftinus  in  prxfentia  vocat 
praeterita ,  innuens  illa  vi  Baptifmi  fuifte  penitus 
expiata ,  atque  deleta  ,  nec  polt  Baptifmum  rurfum 


lam  quod  attinet  ad  fecundam  qua:ftionem,con- 
feffionis  nomen  ambiguum  efle  nemo  ignorat  3  in¬ 
terdum  enim  in  (acris  literis  cognitionem  quandam 
Dei  cum  laude  coniun&am  fignificat ,  diciturque 
confeffio  laudis, dequa  fiepeDauid,&Chriftus  Do¬ 
minus  apud  Matth^um  h:  Confiteor tibfinqnit) Pater 
Domine  coeli,  &  terra. alias  externam  fidei  confellione 
fonatjde  quaChriftus^rgwr  we(inquit)  confejfusfue-  '  Mjrth.io. 
nt  coram  hominibus, cofltebor  &  ego  eu  coram  Patre  meo.  3 1  ’ 

Er  de  pnecurfore  fcriplit  Ioannes  k :  Confeffus  eft ,  & 
nonnegauit.  Et  Paulus J  Ghnftum  ait  coram  Pilato 
dedifte  bonam  confeffionem.  Alibi,- Cor de  creditur  ad  iuftt - 
tiam,  ore  autem  confeffio- fit  ad  falutem.  Et  hac  ipfa  Epi- 
ftola  ait  Ioannes  ,  qui  confitetur  Chriftum  Iefum  m 
carne  veniffe.  Qua  ratione  olim  ,  qui  fidem  coram 
Tyrannis  profitebantur,  appellabantur  Cofeflores, 


f  PCal.jo. 
g  'birl,  verf. 


IV. 


n  cap.r  i,if. 


fc  cap.  1. 
ll.Titn.4. 


Explan.  Cap.  I. 


63 


»  Multis  e-  vt  colligitur  ex  Cypriano  as  &  nos  alibi  copiofius 
la^f&  ^ocu'mus-  Verum  neutra  ex  his  confeflionibus  per- 
?  ’  tinet  ad  hunc  locum.  Itaque  non  raro  confeflio  co¬ 
gnitionem  ,  &  declarationem  hgnificat  occulti  pec¬ 
cati, quas  nonnumquam  fit  foli  Deo  ,  de  qua  farpe  fit 
mentio  in  Scripturis.  Hac  enim  videtur  Deus  poftu- 
lafle  ab  Adamo, cum  dixit :  Adarn  vbi  es  ?  Nam  vt  ait 
b  lib.  dePa-  Ambrofius  b, perinde  eft  ac  fi  dixiiTet :  Vbi  ejl  tua  bene 
-iad.c.14.  uyt  confria  confidentia  J  timor  ifie  culpam  fatetur ,  latebra 
prauaricationem.  Vbi  es  ergo  ?  non  in  c/uo  loco  quaro ,  fed  in 
qyoftatu ,  quo  te  deduxerunt, peccata  tua,  vt  fugias  Deum 
tuum ,  quem  ante  quarebas  >  Sic  etiam  confeflionem  a 
c  Gen.4.  Camo  exigebat ,  cum  dixit  e :  Quid  fecifli  ?  Sic  enim 
fere  folet  Deus  variis  interrogationibus  ad  refipi- 
d  Pfal.  5 1 .  fcentiam  homines  perducere,  vt  agnofcant ,  fatean- 
cinPf.  50.  furque  peccata  fua,  &  confeflionem  mifericordia 
f  ilb  hom  ^u^^ecluatul:*  lta  Dauid d :  Dixi ,  confitebor  aduersum  me 
°m&  in  Pf.  ^tuftitiam  meam ,  &  tu  remififti  impietatem  peccati  mei\ 
6S.c.mcd.  de  qua  plura  Chryfoftomus  “ ,  &  Auguftinus  f. 

V.  Interdum  vero  confeflionem  deli&i  fignificat, 
quae  fit  homini, vel  ad  gratiam  conciliandam  ,  qualis 

fGcn.fo.  fuit  confeflio  fratrum  8  Iofeph  , Saulisll,&Semci'. 

i.Reg.14.  ye|  ad  impetrandum  auxilium  ,  vel  confilium  ,qua 
i  i  Ree  1 9  mtione  nonnulli  explicant  verba  illa  Iacobi  k :  Confi- 
k  cap.5.  temini  alterutra  peccata  veftra.  Vel  vt  fententia  fubeat, 

1  Iof.7.  qualis  fuit  confeflio  Acham  1 .  Vel  denique  vt  a  Sa¬ 

cerdote  peccata  foluantur  ,  qualis  videtur  fuifle  Iu- 
mcap.s-  daeorum  confeflio, de  qua  in  libro  Numeroru1'1. Nec 

n  Indicat  enim  defuntn,  qui  affirment,  etia  apud  Iudteos,  non  - 
desacra*  **  nu^am  Pcccat'  confeflionem  vfurpari, quae  fuit  olim 
14.C.1.  velutitypus  confeflionis  facramentalis.  Cum  igitur 
Allerunt  ait  Ioannes:Si  cofiteamur peccata  nofira.  no  fatis  liquet, 
Walden.to.  vtram  peccati  confeflionem  exibat, eamne ,  qua:  foli 
i.c.  i}6.  st  Deo  fit, an  vero  illa,  quae  fit  hominibus.  Certe  Augu- 
Antpn.  j.p.  ftinuSjVtinrelligi  potefl:  ex  iis, quae  paulo  ante  attuli- 
tit.14.cap.  6.  mus, indicare  videtur,loqui  Apoftolude  cofeflione, 
<jute  fit  hominibus  Chriftianaemodeftiae,&:humilita- 
Galat.li  .10.  ^  gratia  .  feci  ea  tamen  aut  non  habet  vim  expiandi 
loan.Eckius  peccata,  aut  fi  quam  habet ,  ea  procul  dubio  non  ab 
hora.41.  illa  externa  confeffione ,  fed  ab  interno  animi  fenfu, 
motuque  tota  pendet,  cum  ita  quis  ad  fe  deprimen¬ 
dum, deiiciendumque  fiia  peccata  commemorat ,  vt 
ea  ex  animo  danet,ac  deteftetur.  Videri  poflet(quod 
Nouatores  contendunt )  loqui  Apoftolum  de  con- 
feflione,quae  vni  Deo  fieri  folet,qu.T  vel  ide  eft  cum 
contritione,  vel  ab  ea  non  admodum  diftinguitur. 
Sunt  autem  viri  dotfti ,  &  pij,  qui  negant  pofle  Apo¬ 
ftolum  de  hac  confeflione  loqui,cum  peccata  confi- 
tentibus  veniam  polliceatur, quam  negant  huic  con- 
feflioni  a  Deo  efle  promittam.  Loqui  vero  putant 
Apoftolumde  cofeflione  facramentali,cui  eiufmodi 
promiflio  fit  annexa,  idcirco  enim  fubdit :  Fidelis  eft, 
&iuftus  Deus. qua;  verba  ad  diuinam  pollicitationem 
referuntur.  Atqui  hanc  pollicitationem  agnofeie  Da¬ 
uid0  ,  cum  ait:  Dixi,  confitebor  aduersum  me  imuBitiam-> 
meam  Domino ,  &  tu  remififii  impietatem  peccati  me>.  Et 
p  cap.4J- 1 6.  Ifaias  P :  Narra  fi  quid  habes,  vt  iufiificeris ,  vbi  Lxx.  ha¬ 
bent  :  Dic  peccata  tua  vt  iufiificeris.  Qua;  procul  dubio 
tacitam  Dei  pollicitationem  infinuant ,  qua  confi- 
tenti  peccata  eorum  expiatio  promittitur. 

Quod  fi  confeflio ,  quai  foli  Deo  fit, a  contritione 
non  differt, quis  ignorat,  contritioni  peccatorii  con¬ 
donationem  ex  diuina  promi  tfione  deberi  ?  Nihil 
enim  frequentius  in  facris  litteris  inculcatur  ,  quam 
Deum  poenitendum  lachrymas  ,  &  gemitus  exaudi¬ 
re^  peccata  pcenitentibus  facile  condonare.  Acce¬ 
dit  ,  quod  communi  Theologorum  fententia  rece¬ 
ptum  eft  ,  leuiora  peccata  piis  in  Deum  a&ionibus, 
eorumque  dcteftatione  quotidie  deleri.  Quocirca 
mea  quidem  fententia  negari  non  potefl:,  admodum 
probabiliter  Apoftoli  verba  de  hac  cofeflione  accipi 
MfnedJ ufUrtian.iti  Epift.B.Ioan . 


oPf.jnj. 


VI. 


A  pofle.  Nam  hoc  ipfum  fignificauit  Chriftus  Domi¬ 
nus  ,  cum  in  oratione  Dominica  ea  verba  vfurpari 
praecepit ,  qua;  quotidie  iterantur, cum  dicimus :  Di¬ 
mitte  nobis  debita  nofira.  Siue  igitur  loquatur  Apofto- 
lus  de  leuioribusculpis  ,  fiue  vniuerfim.de  omnibus 
peccatis,confelfio,qua:fitDeo,  cum  fit  eadem  cum 
contritione  ,  vel  eam  fnuoluat,  condonationem,  at¬ 
que  expiationem  affert.  Quamquam  deinde  necefle 
eft,lethalia  peccata  in  confeflionis  facramento  ex¬ 
plicare,  cum  facrametalis  confeflio  diuino  praecepto 
nitatur. 

Non  iuerim  tamen  inficias ,  pofle  etiam  Apoftoli  VII. 
verba  non  fine  magna  probabilitate  de  facramenrali 
confeflione  accipi,  quafingula  faltem  lethalia  pcc- 
B  cata  Sacerdoti  explicantur  ,  qua;  quidem  in  facris 
litteris  nonnullis  figuris  infi nuatur,  apertequein  no- 
uo  Teftamento  inftituitur..  Apud  Ioannem  enim 
dixit  Chriftus11 :  Accipite  Spiritum  fanriurn  quorum  re-  a  cap. 2.0. 
mt feritis  peccata, remittuntur  eis, quorum  retinueritis, menta 
fiuvt,.  Datur  enim  Apoftolis  eximia  quatdam  pote- 
ftas  remittendi ,  ac  retinendi  peccata  ,  ipsique  adeb 
conftituunturiudices,  vt  videant ,  qua;  remittenda, 
quaeve  retinenda  fine ,  ita  enim  locum  explicant 
Athanafius  b  ,  Gregorius  c  Nazianzenus  ,  Chryfo-  b  In  didt.  E- 
ftomus  d  ,  Hilarius c ,  Hieronymus  f ,  Auguftinus  ■; ,  uang-  Kii'es 
Bernardusk.  Quoniam  igitur  peccata  vt  plurimum 
occulta  funtjfiue  quia  mente  tantum,  atque  interno  c  Qr.ad  ex¬ 
animi  motu, fiue  quia  remoris  arbitris  perpetrantur,  ues  timore 
nccefleeft  illa  externa  confeflione  patefacere.  Qua-  perpulfos;& 
C  propter  quam  Latini  confeifionem  vocant ,  Gneci 

fere  exomologefim  appellant.  Vt  enim  ait  Suidas  a  ],b.  3.  de 
i^ifao\oyeiv ,  idem  eft,  quo dfi>ris dicere,  vel  fateri.  Exo-  Sacerdot. 
mologefim  autem  fic  fere  deferibit  Tertullianus  ‘ :  eMat>  l6-& 
F xomologefis  (i  n  q  u i  t )  e/i  petitio  venia, qma  qui  petit  veniam  f  £  acj 
deliftum  confitetur.  Et  Cyprianus  k :  Denique(m)qttan-  liodor.  & 
to&fide  maiores  timore  meliores  fuivL. ,  qui  quarnuis  Mat.itf. 
nullo  facrificij  ,aut  libelli  facinore  adflrifh  ,  tamen  quo-  2. 
mam  vel  hac  cogitaueruivL*  ,  hoc  ipfum  apud  Sacerdotes  t  Ser^if"  de 
Dei  dolenter,  ac  fimpliciter  confitentes  exomologefim  con-  SS.  Apoftol. 
f cientia  faciunt ,  animi  fui  pondus  exponunt,,  falutarern  me-  Peti  o  ,  Sc 
delam  paruis  licet,  ac  modicis  vulneribus  exqsirunt ,.  f  iTb  de  orat 

Quae  fane  verba  hoc  libentius  recenfui  ,  qubd  c-!>. 
aperciflime  indicent,  facramentalem confeflionem,  k  Ser.dela- 
inqua  etiam  abdita,  atque  occulta  peccata  cordis  P*~ls- 
D  explicantur ,  ne  quis  exiftimet  Cyprianum  de  pu-  VIII. 
blica  confeflione  loqui.  Quamquam  non  nego, 
etiam  publicam  illam  confeifionem ,  quae  olim  in 
Ecclefia  vfurpari  folebat ,  exomologefim  appellari, 
vt  ex  Tertulliano  l,&  Cypriano  111  intelligi  facile  llib.de  poe- 
poteft.  Quin  etiam,quod  alij  ante  nos  obferuarunt,  n,t‘  . 
facile  admiferim, omnem  a&ionem.qua:  delidti  con-  ™ 
fefiionem  imitatur, exomologefim  vocari.  Ita  enim 
loquitur  Tertullianus  n  \  Tantu  releuat  confejfio  delicio-  n  lib.de  poe- 
nm ,  quantum  diffimulaiio  exaggerat confejfio  enim  fiatif  Dlt,c‘8, 
fiflionis  confilium  efi,  diffimulaiio  contumacia.  Huius0  igi  -  >3  cap. 9. 
tur poenitentia  fecunda ,  &  vnius  quanto  in  artio  negotium^ 
efi,  tanto  operofior  probatio  efi,  vt  non  fota  conficientia  prafe- 
raturfed  aliquo  etiam  aftu  adminiflretur.  Is  altus, qui  ma- 
E  gis  Graco  vocabulo  exprimitur,  &  frequentatur ,  exomologe- 
fs  eft ,  qua  delirium  Domino  noflrum  confitemur  non  qui¬ 
dem  vt  ignaro  ,Jed  quatenus  fatisfariio  confcffione  diffoni - 
tur ,  confeffione poenitentia  naficitur ,  poenitentia  Deus  miti¬ 
gatur.  Mox  vero  explicans  ,  quibus  a&ionibus  exo- 
mologefis  coniungatur ,  fubdit  :  Itaque  exomologefts 
proflemendi ,  &  humilificandi  hominis  diftiplina  eft ,  con- 
u  er  fiat  tonem  inittngens  mifericordia  illicem.  De  ipfo  quoque 
habitu ,  atque  viriu  mandat,  facco ,  &  cineri  incubare, cor¬ 
pus  fordibus  obfcurare  ,  animum  moeror  ibus  deiicere ,  illa, 
qua  peccauit ,  trifli  trariatione  mutare ,  catcrum  paflttnu, 

&  potum  pura  noffie  non  ventris  fcilicet  ,fed  anima  caufa . 
flemiti que  veto  ieittniis  preces  alere, ingemi fcerejachrymari,- 
f  *  »5» 


64 


Epili  I.  B.  Ioan. 


&  mugiie  dies,noblcfique  ad  Dominum  Deum  tuum-, prefby-  I 
teris  aduolm  ,  &  caris  Dei  adgeniculari  >  omnibus  fratribus 
legationes  deprecationis  fuainiungere.  Hac  omnia  exomolo- 
gejis.  Vc  appareat  omnes  pmnitentiae  partes  exorno*- 
logefis  nomine  comprehendi. 

I  X.  Quamquam ,  vt  verum  fatear,  tam  Tertullianus, 
quam  Cyprianus  exomologefim  ad  publicam  pce- 
aEpift.io.  nitentiam  referupt.  Ita  enim  loquitur  Cyprianus  a: 

Nam  cum  in  minoribus  peccatu  agawL-peccatores  poeniten¬ 
tiam  iusio  tempore,  &  fecundum  difciphna  ordinem  ad  cxo- 
mologeftm  veniant-.,  vt  per  rnanw  irnpofnionem  Epifcopi,& 
Cleri  tus  communicationis  accipiant,.  Paucis  interiedtis: 
Nondum  poenitentia  abba,  nondum  exomologefi fabta  ,  non¬ 
dum  manu  eis  ab  Epifcopo ,  &  Clero  impofita.  Et  alibi b : 
b  EpjfUi.  Si  autem  de  eis  (inquit)  aliqua  corrupta  fuerit  deprehenfa,  £ 
agat  poenitentiam  plenam ,  quia  qua  hoc  crimen  admifit , 
non  mariti  ,fed  Chrifli  adultera  eft,  &  ideo  oblimato  iublo 
tempore  poblca  exomologefi  fabla  ad  Ecclcfam  redeat ,.  Ex 
quibus  facile  intelligi  poteft  ,  exomologefim  olim, 
hoc  eft, publicam,  &  folemncm  pcenitendam,pofte- 
riorem  fuilfe  aliqua  priuata  poenitenda  ,  qua  per- 
a&a  exomologefis  fequeretur,  vt  alibi  copiofius  ex¬ 
plicui.  Certe  hoc  loco  loannespro  eo,  quod  inter¬ 
pres  dixit ,  confiteamur,  Graeci  fcripfit  ouoAcyfbfjflp ,  vt 
videri  poflit ,  priftinam  illam  exomologefim  aliquo 
pafto  indicare, quae  fime  olim  tanti  fiebat,vt  ad  abo¬ 
lendam  omnem  culpam  ,  fi  priuatam  confelTionem 
fequeretur, Cenfereturaptilfima.  Vtenim  fcribit  Ori- 
e  Rom.i.jn  genes  1 1  Sicut  ij ,  qui  habent  intus  inclufam  efcarn  indige-  £ 
H.37.  Jtam  •  ttut  humores ,  vel  phlegmata  fiomacho  grauiter ,  & 
moleste  imminentia ,  fi  vomuerint ,  releuanm :  ita  etiant, 
ij  .  qui  peccauerufitj ,  [quidem  occultant»&  retinent-  intra 
fe  peccatum ,  imrinfecus  vrgentur,  & propemodum  fuffocan- 
tur  d  phlegmate  ,  vel  humore  peccati.  Si  auttm  ipfe  fui  ac - 
cu fator  fiat ,  dum  accufat  femeupfim ,  &  confitetur,  fimul 
euonnt  &  delictum, atque  omnem  morbi  digerit  caufanu. 

X.  Mox  vero  medicum  diligendum  monet, cui  mor¬ 
bos  animae  detegas  :  Tantummodo  (inquit)  circumfpice 
ddigentius  ,  cui  debeas  confiteri  peccatum  tuum ,  proba  prius 
medicum ,  cui  debeas  caufam  languoris  exponere, qui fidat, 
infirmari  cum  infirmante ,  fere  cum flente, qui  condolendi, & 
compatiendi  nouerit  difciplinam ,  vt  ita  demum  fi  quid  ille 
dixerit, qui  fe  prius  &  eruditum  medicum  ofienderit,  &  mi- 
fericordem.  St  quid  confilij  dederit  f acias, &  feqitaris ;  fi  in¬ 
tellexerit  ,  &  prmidcrit  talem  ejfe  languorem  tuum ?  qui  in 
conuentu  totius  Ecclefia  exponi  debeat ,  &  curari ,  ex  quo 
fortaffis  &  c  At  eri  adificari  poterunt,  &  tu  ipfe  facile  fanari. 
cJMalta  hoc  deliberatione ,  &  fiatis  perito  Medici  illius  con- 
ftho  procurandum  eft.  Ita  videas  confueuiffe  olim  fide¬ 
les  priuatim  prius  Sacerdotibus  peccata  confiteri, 
non  folum  confilij  caula,vtmal£  quidam  interpre¬ 
tantur  ,  fed  vt  ab  eo  abfolutionem  confequerentur, 

Er  fi  quid,vt  ait  Origenes,  publice proferendu  eflet, 
non  fine  Epifcopi  confenfu,arque  auctoritate  coram 
multitudine  proponeretur.  Quo  in  genere  grauiter 
peccatum  fuilfe  in  EcclefiaConllantinopolitana  te- 
<J  lib.f.  hift.  ftStur  Socrates  Nicephorus  e ,  Sozomenus  f :  Mu- 
c-'  9-  lier  enim  quadam  nobilis  (ait  S  o  crate  s)  ad  Pr efbyterumpae-  E 

e^i  .n.cap.  nitentianHrn  accedit, peccata,  qua  pofi  Baptifmum  commife- 
fjib.y.c.  i  e.  ratparticulatim  confitetur.-prefbyter  mulieri  mandatum  dat, 
vt  ieiuniis ,  &  continuis  precibus  fe  dederet ,  quo  vna  curru 
peccatorum  confeffione  opus  dignum  poenitentia  obtenderet. 
nJdfulier  longius  in  confitendo  progreffa  alterius  culpa  fe  ipfit 
infimulat ,  docet  Diaconum  Ecclefia  cum  ipfa  domiuijfe. 
Eam  ob  caufam  Nedtarius  Eudemonis  cuiufdam 
XI.  Prefbyteri  Alexandrini  confilio  Prefbyterum  pce- 
g  Melchior  nitentiarium  fuftulit. 

Can.  releft.  Haecautem  hiftoria  vitro, citroque  inter  Catholi- 
Domin  Sot  C°S  a8*ratur» nam  vt  omittam  haereticos ,  qui  confi- 
in4.d.*i8.q. ten^  Pacata  confuetudinem  fublatam  effe  con- 
z.art.i.  J  Kndunt,  non  defuerunt  inter  S  Catholicos,  qui  opi- 


{  narentur  fuilfe  ad  tempus  confeffionis  Sacramen¬ 
tum  abrogatum ; quibus- multis  locis  * fauere  vide-  aHonu,;n 
tur  Chryfoftomus  :  Peccata  (inquit)  tua  dicito ,  vt  de-  pQp- 
leas  illa.  Si  confunderis  alicui  dicere ,  quia  peccabti,  dicito 
ea  quotidie  in  anima  tua  ,  non  dico ,  vt  confitearis  confimo  z°ra  '  3' 
tuo ,  fed  dicito  Deo,  qui  curat  ea.  Fauet  etiam  Cailia-  Hom.dcpD. 
nus  b :  Quis  eft  (inquit)  qui  non  poffu  Deo  [applicite/  di-  blic- 
cere ;  peccatum  meum  cognitum  tibi  feci  ?  Vt  per  hanc  con-  **°m‘ 5 “ 
feffionem  etiam  illud  fubiungere  mereatur ;  &  tu  remfibli  Heb”P  ad 
impietatem  peccati  mei.  Quod  fi  verecundia  retrahente  re-  Hom.de  pa 
uclare peccata  tua  coram  hominibus  erubefeis, illi, quem  la-  ^  &  con- 
tere  non  pojfunt ,  confiteri  ea  iugi  fupplicatione  non  deferas.  p}om  g  ^ 
Sed  profedC»  hoc  minimeprobandum  videtur,  tum  panit  ' 
quia  res  aliter  gefta  eft ,  quam  nobiliftxmi Theologi  ,Hom'  f  Jc 
1  exiftimare  videantur  5  tum  quia  peccatorum  con-  2prc'. 
feflio ,  quae  diuino  iure  fiulcitur ,  nullius  au&oritate  n'at.  ei 
antiquari, aut  aboleri  potuit.  Neque  credendum  eft,  b  ColUo, 
NeCtarium  quamuis  non  doCliflimum  tanta  diuina-  c 
rum  rerum  ignoratione  laboraffe  ,  multoque  minus 
Chryfoftomum  fapientifiimum  ,  prudentifliniiLim- 
que  Epifcopum  fua  audori rate, ac  fuffragio  rem  ge- 
ftam  potuiffe  confirmare.  Melius  omnino  exiftima- 
runt  alij  c ,  qui  dicunt,  non  confefllonem  facramen-  cPer.ato, 
talem,  fed  quamdam  cius  appendicem,  feu  additio-  1<le 

nem  fuifie  abrogatam  ,  quam  nonnulli <1  in  eo  pofi-  Ta 
tam  fuilfe  autumant,  quod  Epifcop  orum  decreto  pcTii.Jol, 
Prefbytcr  peenirentiarius  conftitutus  eflet, qui  om-  114. 
nium  peccata  audiret, ac  deinde  quantumuisfecreta  d  Kuau loc. 
ad  Epifcopum  deferret ,  &  coram  populo  recitaret.  ctc'  | 
Interea  hac  ratione  cognitum  fuilfe  mulieris  ftu- 
prum  cum  Diacono  perpetratum;vnde  populi  ira  in 
Sacerdotes  exarfit,vtpropterea  Neftarius  coa&usfic 
Prefbyterum  exaudterare,  &  quemlibet  fuo  iudicio, 
confcientia:que  permittere. 

Verum  neque  htec  fententia  probari  vllo  modo  XIL 
poteft, non  enim  credendum  eft,  in  Ecclefia  Orien¬ 
tali  vfu,confuetudineque  receptum  fuilfe,  vt  pecca¬ 
ta  fecreta  publici  coram  populo  recitarentur,  Quod 
cum  repugnat  iuri  natura:, tum  plurima  fcandala, de¬ 
trimenta,  multorum  offenfiones,diflenfiones ,  atque 
difeordias  parere  confueilit ;  cum  praflertim  Conci¬ 
lium  Tridenrinum  e  dicat,  hanc  publicam  confellio-  eSdTi4.q, 
nem, neque  diuina  lege  prarcipi,  neque  vllo  humano 
pra:cepto  cofulto  polle  praeferibi. Huc  accedit, quod 
hxc  publica  delicorum  recitatio  ,  qus  in  Campa¬ 
niam  irreplerat,tamquam  facris  Canonibus,Apofto- 
licaeque  traditioni  repugnans  a  Leone  f  Pontifice  re- f  Epift.  8;.  I 
prehenditur :  Illam  etiam(inqait)contra  sipoftolicam  re-  at^  Epifcop,  I 
gulam prafumptionem,  quarn  nuper  agnouid  quibufdam  illi -  CamPan-  I 
cita  vjurpatwne  committi,  modis  omnibus,  cofiituo fitbmoueri. 

De  poenitentia  videlicet ,  qua  ita  a  fidelibus  poftulatur,  ne  de 
fingulorim  peccatorum genere  libellis  [cripta  profeffio  publice 
recitetur,  chrn  reatus  confidentiam  fufjiciai  folis  confejforibus 
indicari  confeffione  fecreta.  Quamuis  enim  plenitudo  fidei 
videatur  effe  laudabilis  ,  qua  propter  Dei  timorem  apud  ho¬ 
mines  erubefeere  non  veretur, tamen  quia  non  ornnium  huiuf- 
modi  funt  peccata,vt  ea  ,qua  poenitentiam  pofcunt.no  timeant  . 
publicare, remoueatur  tam  improbabilis  confuetuio ,ne  multi 
dpomitentiaremediis  arceantur, dum  aut  erubefcunt,aut  me¬ 
tuunt  inimicis  fisis  fua  fabla  refer  ari,  quibus  poffunt  legum -> 
conftitutione percetlt.  Sufficit  enim  illa  confeffio,qua  primum-, 

Deo  offertur ,  tum  etiam  Sacerdoti ,  qui  pro  deliblis  pcemt en¬ 
tium  precator  accedit.  Tunc  enim  demum  plures  ad  poeni¬ 
tentiam  potemvL,  proueeari ,  fi  populi  auribus  non  publice¬ 
tur  conficientia  confit  emis. 

Quse  idcirco  tam  copiose  ad  verbum  recenfui,vt  XIII. 
appareat,eosg  minime  audiendos  effe, qui  folum  re-  gRuu^1, 
prehendi  putant  a  Leone  abufum  ,  quo  poenitenres  F1, 
publici  fua  peccata  fateri  cogebantur ,  cum  id  per¬ 
tineret  vel  ad  Epifcopum  ,vel  Prefbyterum  pecni- 
tentiarium.  Res  enim  ipfa  videtur  reprehendenda, 
prorfufque 


Explan.  Cap.  I. 


65 


prorfufquc  damnanda,  fiue  a  pcenitente,flue  ab  Epi-  A 
{copo ,  fiue  ab  alio  quopiam  publice  peccata  reci-> 
tentur.  Videtur  autem  Eeo  damnare  confuetudinetn 
libellos  recitandi  y  in  quibus  omnia  genera  flagit io¬ 
rum  continerentur,  quod  ad  Epifcopos  non  paenE 
tentes  videtur  fpe&are,  qui  publica  peccata  in  libeb 
lum  relata  palam  recitare  confueuerant. Ratio  verbi 
quam  affert  Pontifex ,  eamdem  prorfus  vimbabet, 
fiue  poenitens  ipfe  cogatur  coram  populo  fateri-  pec- 
catum, flue  alius  eafacinora  recitet, eadem  enim  fem- 
per  exiftit  erubefeentia,,  qua;  poteft  a  poenitentia  re- 
uocare.  Neque  verofimile  eft ,  in  ampliifima  Con- 
ftantinopolitana  Ecclefia  vnum  tantummodo  poe- 
nitentiarium.  fuiffe  conftitutum  ,  qui  omnium  con- 
fefliones  exciperet, nec  enim  tato  labori,atque  oneri 
par  effe  potuiffet.  Reuelare  vero  peccata  fecretoan 
confeffione  audita  ita  pugnat  contra  ius  diuinum,vc 
nulla  humana  lege  praecipi  queat,  atque  adeo  mini¬ 
me  credendum  eft, Epifcopos, qui  Conftantinopoli- 
tanae  Ecclefia:  ante  Nefarium  praefuerunt ,  tam  ne¬ 
fariam  legem  tuliffe  ,  vt  facrofandtum  confeflibnts 
fecretum  violaretur.  Nec  fas  eft  fufpicari ,  Athana- 
fium,  Bafilium,  Gregorium  Nazianzcnum,  aliofque 
Orientales  Epifcopos  tam  infignem  diuini  iuris  con¬ 
tumeliam  tolerafle.  Poftremo  fi  omnia  peccata  qua- 
tumuis  fecreta  publice  coram  multitudine  propor 
nenda ,  &  recitanda  erant ,  niliil  erat  neceffe  pceni- 
tentiarium  virum  fidelem, &  fecreti  tenacem  confti- 
tui ,  quandoquidem  nihil  omiiino  eorum ,  qua:  au-  v 
dicraCjietinendum  erat. 

XIY.  .  Alij  igitur  viri  non  imperitiffimis, totam  hanc  So-« 
aLatin.La*  f ratis, ac Sqzqmeni  narratione- fabulam  effe.ac  frau* 
tinius  Opu-  fiulenter  ab  bxreticis  excogitatam  opinantur.  Fabu- 
rc edito  UC  au^°.I?Wi  ffiiflp  Socratem  nori  contemnendis  eo- 

1  *  ie&uris  probare:  njtuntur.Nasa  primum  quidem.So- 

crates  vifun)  efle,ait  Ecelefiae  ,,vt  pcenitentiarij  Pref- 
byteri  tolbatentUc yquod.ne  fando  quidem  auditum 
eft.  Nulla  enmrfynodys,nullus  hac  de  re  canon  ex- 
tat,  qui  tamen  maxirhgtprofeni  debuit  in  re  praifer- 
tim  tanta  y,q,ua:qiie  ad  <  omnes  Orientales  Ecclefia* 
pcrtincret.Deindefignifieat  poft.Nouatianum  fchif- 
mapeenitentia: rationem  nonnihil  immutata  ,  quod 
b  AptidEu-  repugnat. Cornelio, , Cypriano vDionyfid  b  Alexart-  D 
icb.  lib.  c.  drino  ,  &  aliis. ,  Id.quod  etiam  colligi  poteft  exipfo 
^  MdVta  CyPriano  C  »  &  ConciliisrRoroano  fub 'Cornelio-,  & 
e  ift  -  &  fer  Carthagin  enfi  fu.b  Cypriano ,  ia  quibus  ftatui  tur,  ne 
delapf.  lapfinifipoft  dignam  pcenitentiam  recipiacur, quod 

olim  femper  ui-Ecclefia  fuerat  obferuatum.  Addunt 
eam  hiftoriam-ne  attingi  quidem, ab  Epiphanio; 
Thcodoreto^ZonarajCedreno, qui. tamen  diligentec 
omnia  confcripferun^quxadNedHrijtempora-per-1 
d  lib .7  e.  tinent.  Sftzomenns  d  tantum,  &  Nicephorus  c  in- 
id.:  caute Socr-atem  fequuti  fum.Sedmeque  Ambrofius, 

e  lib. n- c.  ;  Pacianus,  Hieronymus, .Auguftmus,  &alij  Ncdtarij 
l8-  propembdum  ffquftl^s-.Vllam  hums  hiftoriae  men- 

r  tionem  fecerunt.  Accedit,  quod  Uon  fine  virulentia 
Socrates  feribit ,  canonera  de. Presbytero  poenken-  E 
tiario,rptin?ri,-ab  alfisI ieiftisy  abiis  folvim  fuiffe  anti- 
quanim;qui.fidcjnicon:fubftaar|iafe:Yna  cum  Nouaq 
tianis  coropletfttjntur^vtmQmirie  «liarum  fe&aritnri 
Ecclc fiam  CitdifeBpam  figtuirearc  videatur  y  quam 
Nouaciani, licet  ffpfdiibftancialid  fidem  adm.itteretiry 
alio  tamen  nomine  pppugnabant.fQuin  etiam  in  il¬ 
la  filu  narratione  Socrates  pene  pugnantia  inuoluip, 
dixerat  enim  N-otfafianosreieciile  canonem.de  Pref- 
bytero  pcenitentiario,  tumfubdit,  eos  ne  initio  qui¬ 
dem  admififle.  Quid  ergo  fuftulerunt ,  nnumquam 
huiuftnodi  Presb.y  terumadmiferuntlNeque  verofi-- 
naile  videtur,  virius  dumtaxat  fceleris  occafione  in 
vna  tantum  Ecclefia  patrati  omnes  continuo  Epifco¬ 
pos  antiquiffimam  confuetudinc  aboleuifle,&  vnius 
Bened.  Iuftiman,  m  Epift .  B .  loan. 


Epifcopi  faftiim  vttiuerfie  antiquitati  pmulifie. 

Quod  fi  Sozomeni,ac  Nicephori  verba  paulo  di-  XV. 
ligentuis  infpiciancur,  indicant- canonem  de  Presby¬ 
tero  inftinlerido  ,  praeficiendoque  poenitentibus  a 
fchifinateNouati  primum  editiffuille;perinde  qtlali. 
ante  Nodatura  nulla  in  Ecclefia  fuerit  aut  poeniten¬ 
tia,  aut  confelfio,  quod  eft  impudentiflirournfnen- 

daciunl.-Siquidem  audore  Cypriano  a  ad  Antonia-  a  lib.4.cp.iu’ 
numNouutianus  ipfe  dandam  dixit  pacem  effe  Iap  fis  qua?  ,cfl.ini 
in  exitu  Vitae;  quod  etiam  confirmat  Padanus  b*Er 
profecld  NouatUs  fuo  fchifmati  hancipfiun  confiie-  ^  (.pift.3. 
tudinemi  admittendi  poeniretitestimquam  fide:  re¬ 
pugnantem,  quafi  iuftam  defedionis  caufam  ptaete- 
xuit,nec  fine  aculeo  Socrates  odiofum  vocat  inftitu-  -■ 

tum, qubd  lapfinemine  impellente  ai  impetrandam  \ 

veniam  publice  fua  peccata  confiterentur.  Callide 
autem  huius  facinoris  audorem  excogitafte  videtur 
Ne&arium, virum  videlicet  Patfitiinn,qui  iam  gran-  / 
daeuus  adhuc  Catechumenus  nulla  fiicrarum  litte¬ 
rarum  fcientia,  nulla  feribendi ,  dicendive  fiicultate 
praeditus  poft  Gregorium  Nazianzenum  proxime 
ante  Chryfoftomum  Conftantinopolitanae  Ecclefias 
praefuit.  Vifus  eft  enim  idoneus  Aiidor,  cum  praefer- 
tim  a  Gregorio  cNazianzeno  acriter  reprehendatur;  c  ep.ad  Nc- 
quod  multa  contra  fui  muneris  rationem  peccaret,  dat... 
ipfa  porro  Socratis  narratio  fecum  multis  nomini¬ 
bus  pugnare  videtur.  Nam  fi  peenitentiarius  fecreti  • 
religione  tenebatur,  qua  ratione  potuit  popifluS  dC*-  •.  . 
cultum  foeminae  cum  Diacdno  fcelusperperatum 
exeocognofcerefCurautemNedariuspoenitcntia- 
rij  facrilegio  penitus  chlfimulatcr-rem  vtiliftimam;  ..  - 

planeque  neceflariam  de  medio' fuftulit  ?  Qua:  tan¬ 
dem  ifthsc  eft  lapientia?  quae  fandi  t  as?  qua:  pietas? 
qurereligio?Et  tamen  laudat ur  d  Nicephoto-;,  Ph-O-  d  In  Chro- 
tio  c,  Socrate  f,  SozQmeno  altero  Nieephoro  h  n°loS' 
Caliifto.Cur  vero  Romani  Pontifices, qui  aliis  ft;m-  5  ^  yn0  * 
per  irruenti  malo  occufrerunt;hic  penitus  nluti  fue-  f  iib.j.e.8. 
runt,cum  tamen  fapientiffimijdddilfimique  eftent?  g  'lib.  7.C.8. 
Cur  denique  Theodofius,  qui  Neiffarij  fadum  fe  jn  “  llb<  IltC* 
Presbyterium  inuitantis  imptobauit,  vtRufinus^,  tcg 
Thcodoretus  hj&Sozomenu^  1  memorant,  in  tanto  k  Lib  5.C.17! 
crimine  penitus  tacuit?  *  1  lib  j.c.14. 

Illud  vero  impium  plane  videtur  fiiblataconfef-  XVI 
fione  liberum  cuique  a  cceffum ,  ne  publici  quidem 
peccantibus  exceptis  ad  Euchariftiae  facramentum 
permittere,  quod  tamen  infirmare  videtur  Socrates, 
vt  fatendum  iit,  omnino  totam  eius  narratione  mu- 
tare.V criim ,vt  ingenue  fatear, vix  adduci  pofTiim,vt 
credam  ,  fuiffe  Socrate  quamuis  alioquiNouatianO 
errore  infedum  ,  adeo  impudentem ,  vt  tam  aperti 
mentiretur, cum  tam  facile  pollet  ab  iis,qUi  interfue¬ 
rant, redargui  fiilfitatis,ac  me ndacij. Itaque  vt  admir- 
ramus  hiftoriam  tamquam  Veram,  tria  in  illa:  obfer- 
uanda  videntur, de  quibus  nonnulla  poteft  effe  ccrn* 
trouerfia. Primum  enim  Socrates, 5ozomenus,& Ni¬ 
cephorus  aiunt  olim  in  Ecclefia  Orientali  occafione  JKI-C 
Notlatiahi  fchifmatis  p  ce  nitentibus  Presbyterurri 
quemdam  fuiffe  prapofitum.-  Deihde  illius  Presby¬ 
teri  t'  u  1  pafadu  m  c  fle ,  v  t  fi  a  gi  t  i  ti  m'  D  i  a  coni  cum  mu¬ 
liere  alioqui-  ffccretum  ,  atque  occultum  patefieret:  v 

Roftreted  db  fcandalum  ,  'Sc  Ecclefiit  perturbatione 
hi!de  ex6rtatn,P-resbytemi» -fuiffe  exaudoratum,to- 
tunique  illum,  ritum  abrogatum  gae  penniftum  om¬ 
nibus, vt  pro  fua  quifque  confcienitia  ad  facra:myfte- 
ria  accederet.  Quae  tria  ad  euertendam  facramenta- 
lcm  confe (Tionem  funditus  vim  nullam  habenr. 

Quod  enim  attinet  ad  primum,  fallitur  haereticus  XVII. 
impoftor ,  qui  cohftitutionem  de  Presbytero  poeni- 
t  e  n  ti  ario ,  q  unm;  edi  tam  ferunt  a  Nbuatiano  fchifma- 
te,  ad  facratheiitalem  confeffionCm  exiftimat  perti¬ 
nere, qua  tamen  Conftat,multo  ante  ab  ipfo  nafccntis 
f  }  Eccle 


66  Epift.  I.  B.  Ioan. 

Ecclefiae exordio  diurna  au&oritate  fuifie  in  Ebclefia.  A  fionis  praetexuifle  confuetudinem ,  quam  cum  Dia- 
vfurpatam.Et  fi  verum  dicendum  fit, arbitror  eamne  cono  habebat, quodapertiflimeSoa:ate,So|omeno, 

adpublicam  quidem  confefllonem  referendam  eflc,  Nicephoro,  •&  Caffiodoro  aduerfatur.  Nam  Socra- 

perinde  quafi  tum  primum  publica  confeifio  coepe-  tes,  a  quo  caecari  eam  hiftorfem  fiimpferunt ,  aperte 

rit  frequentari.  Cum  cius  confellionis  apertiflime  fcribit.fccminam  fcelusfuurrtfponte  publica  confcf* 

aHom.i.in  meminerit  Origenes  a,eaque  infinuetur  a  Tertuliia-  fione  aperuifle,rem  vero  totam  hunc  pTanein  modfi 

b  d  .  *  n0  b^renaeo  » &  Dionyfio  c  Areopagita.  Quamobre  narrant  Sozomenus,  &  NicephorusiCum  pa  mulier 

etEnit  6  occafione  fchifmatis  mutarum  eft,  id  vnum  iufia  eflet  a  Presbytero  paenirehtiarib  diutius  in  Ec- 

e  epif.  8. ad  fufpicor  fuifie  ,  vt  vnus  aliquis  Presbyter  defignatus  clefia  orationis  caufi  manere, na&a inde  occationem 

Demophyl.  poenitentibus  aures  praeberet ,  cum  antea  liberum  cum  Diacono  flagitium  parrauit,&  quamuis  crimen 

cuique  eflet,quem  mallet  eligere,  cui  peccata  confi-  effet  occultum,'  nec  Presbyter  ei  mandaflet,  vr  illud 

dloc. indic,  teretur,  vt  apertiflime  fignificat  Origenes  d..  Quae  au-  publice  proferret,  tamen  ipfadum  alia  publica  pec- 

tem  e  fiet  huius  pccnitentiarij  fun&io ,  non  plane  li-  cata  confiteretur, longius  quam  par  erat,&  iufia  fue- 

elib.  j.  «i-  quet.  Nam  ex  Sozomeno  Cafliodorus  e  ,  &  Nice-  rat,progrefla,  hoc  etiam  fccluspatefecit.  Ex  quoap- 

par.c'.3j.  phorus  f  plane  contraria,  &  pugnantia  narrant.  Ille  B  paret  re£te  eorum  a  lentendam  refutari  tamquam 

fhb.u.e.  enim  ajt  vifum fuifie  antiquis  Pontificibus  ,  vt  velut  minus  probabilem  ,  qui  vt  fupra  monui,  ipfum  Pref- 

in  theatro  fub.  teftimonio  Ecclefiaftici  populi  deli-  byterum  aiebant, confueuifle  publice  pectfitarecita- 

<Sta  pandantur,  &:  adeam  rem  perficiendam  Presby-  re.Hincergo  merito  concitatum  eft  odium  populi  in 

tcrum  pcenitentiarium  fuifie  inditurum,  Hic  vero  Presbyterum, quafiiul]iffet,quoderatiniquifIimum, 

graue  (inquit)  vifum  eft  Epifcopis  in  media  plebe,  publice  occultum  facinus  confiteri, 

velut  in  theatro  noxam  confiteri ,  atque  ob  id  fuifie  Iam  quod  tertio  loco  excutiendum  erat,  certum 

elc&um  vnum  Presbyterum.  eft ,  Ne&arium  non  abrogafte  prhtatse  confeflionis 

XVIII.  Itaque,  ali)  aliter  de  hoc  Presbytero  fenferunt.  vfum, qui  ad  Sacramentum  pertineat.  Primum, quia 

gHom.j.de  Certe  Chryfoftomus  pluribus  g  locis  ait  alludens  Socrates  ipfe  eum  ait  fuftuliffe  pernitentis  appendi- 

incompre-  ad  fadnm  Nedtarij  non  efle  opus  iam  quafi  in  thea-  cem  additam  ad  veteres  canones  propter  Nouatia- 

henf.  diui-  tro  peccata  pandere ,  quafi  olim  ante  Nedarium  id  nam  fchifma.  Deinde  quia  id  tantum  fiiftfilifie  cre- 

Hom.  4.  de  e^et  neceflarium,quod  vel  ex  ipfa  narratione  Socra-  dendus  eft.quod  ad  fedandu  populum  propter  fcan- 

Lazaro.  tis,Sozomeni ,  Nicephori ,  &  Cafliodori  colligitur,  dalum  exortum  neceflarium  erat,  id  autem  fatis  cfie 

Hom.  8.  de  qui  omnes  Nedarij  fadum  non  obfcure  perftringc-  C  videbatur, fi  occulti  delidi  publicatio  prohiberetur. 

Hora'  de  tCS  amotam  ahlnt  arguendi,  &  increpandi  proximos  Denique  quia  conflat, perfeuerafle  in  EcclefiaGrsca 

pubTican!  occafionem  fublata  cognitione  peccatorum  ,  vnde  vfum  confellionis  facramentalis,vt  conftat  exNice- 

maior  peccapdi  licentia  exorta  eft.  Tametli  enim, vt  phoro  CarthophylaCe  ,  Chryfcftomo  ,  &  fynodo 

fupra  dixi,nbnnifi  peccata  publica  coram  populo  re-  Trulliana,cum  tamen  nufquam  Nedarij  conftitntio 

citabantur,  quxque  fefn  illi  perfpeda  erant, &  cogni-  antiquata  legatur.  Quam  ob  rem  quod  apud  Grada¬ 
ta,  ea  tamen  publica  pronunciatio  obiurgatio  qua:-  num  legitur  ex  Theodoro,  Graneos  foli  Deo  confite- 

dam  erat ,  quae  cum  ruborem  inficiebat ,  tum  etiam  ri ,  additum  videtur  a  fciolo  nefeio  quofortafse  ob 

fraenum  nimix peccandi  licentiae  adhibebat.  Iam  ve-  hiftoriam,qus  de  Nedario ■circumfertur^am  apud 

,  ro  quoniam  non  omnia  erant  publice  prontmeianda,  Theodorum,nequein  ConciliobCabilonenfi  II. ne- 

•  opbrtuithunc  Presbyterum  fidelem  efle  ,fecretique  que  apud  Magiflrum  ea  verba  leguntur.In  Concilio 

tenacem ,  vt  quae  tacenda  edent ,  fideliter  reticeret.  vero  c  Florentino  hic  error  Grxcis  ilon  obiicirur,qui 

Qua  ratione  conciliari  vtrumque  poflent  Cafliodo-  tamen  grauiffimus  eft, &recenriflimi  Grxeorum  Ni¬ 
ti  Sc  Nicephori  narrationes,ilIe  enim  de  pcccadspu-  colaus  d  Cabafilas,  Anaftafius  e  Nicenus,Ieremias  f 

blitis  fuifie  illa  ait  tamquam  in  theatro  pronuncian-  D  Patriarcha  Conftantinopolitanus  facramentalecon- 
da,  hic  de  occultis  negat.  Quamobrem  ad  hoc  mu-  feflionem  admittunt.  Porro  in  fua  narratione  Sozo- 

nus  obeundum  poenitentiarium  Presbyterum  fuifie  riienus  neceflariam  efle  docet  confefilone  ad  impe- 

conftitutum,  qui  non  omnium  fimpliciter  fidelium,  trandam  veniam;neclue  ipfe, vel  alius  quifquam  Ne- 

led  poenitendum  tantum  confefliones  exciperet*,  darium  reprehendit,  quafi  vfum  confeftionis  fuftu- 

quod  primum  non  obfcure  indicat  Sozomenus,  qui  Ierit, quod  male  aderunt  nonnulli  S,cum  tamen  Ni- 

vbi  meminit  Presbyteri  a  Nedario  fublati,  addit  colaus1*  Papa  Nedarium  vocet  haereticorum  expu- 

vfum  illum  Romae  retineri ,  8c  publice  poenitenda:  gnatorem,  eiufque  fententia  acriter  defendat  Chry- 

ritum  fuse  explicat.  Deinde  quia,vt  paulo  ante  dixi,  foftomus,quod  profedo  nonfaceret,  fi  confefilone 

vnus  fidelium  omnium  confeffiones  audire  nequa-  iure  diuino  fanciram  penitus  abrogaflet.  Neque  cre- 

quam  potuifiet,  Poftremo  quia  proprie  loquendo  dendum  eft  vniuerfum  Orientem  tamgraui  errori 

pcenitentes  olim  appellabantur  ij ,  qui  publicam  aflenfum  prxbiturumfuifle,  vt  necefiario^fatenduid 

pepnitendam  agerent.  fit, publicam  dunraxat  occultdru  facinorum  confef- 

XIX.  QujE  cum  ita  fine, cum  antehxrefim  Nouati  con-  fionem  ab  co  fuifie  antiquatam.  Qupd  autem  adduc 

fueuifient  fideles  confilio  Sacerdotis, cui  integre  co-  E  Socrates, Sc  Sozomenus  permiflum  cfie  cuique, vt  fe¬ 
felli  effent,  nonnulla  publica,  &  grauiora  peccata  in  eundum  conficiendam  fuam  ad  facra  myfteria  perci- 

Ecclefia  coram  multitudine  confiteri ,  tamen  ad  id  pienda  accederet,  non  fignificat,  fadam  fuifie  fideli- 

nulla  certa  lege  compellebantur,  ea  lex  orto  Nouati  bus  poteftatern,vt  fine  confeflionej&  iudicio  Sacer- 

fchifmatc  lata,  in  Oriente  videtur  adhibito adid  vno  dotis  Eu chariftiam  perciperent  :  fed  me  cogerentur 

aliquo  Presbytero  pcenitenciario ,  qui  deinde  a  Ne-  adire  publicum  Ecclefiae  rribiinkl ,  neque  poeniren- 

dkario.  pxqp<2:oratus  eft.  exteris  Epifcopis  approban-  tiari)  mdicium  fequi,vt  publice  confiterentur, fed  ita 

cibus, imitantibufquc.  Hoc  autem admiflo  nemo  no  ipii  fiiac  conficientis  rationem  haberent^Vt  fiqUidem 

videt ,  facramentalem  confeifionem  nullo  pacto  lae-  lerhalem  aliquam  noxam  contraxiffenfnonmfi  con¬ 
di,  qus  vim  fuam  femper  m  Ecclcfia  diuina  audori-  fellione  expiati  auguftifltmi  Sacramenti  participes 

tate  retinuit ,  retinebitque  quamdiu  mundus  flabit.  fierent,  fed  quem  mallent,  fibi  confeffirium  delige- 

Poiro  quodfpedtat  ad  flagitium  a  fcemina  cum  Dia-  rent.Haec  igitur  de  confeflione,quam  exigit  hoc  lo- 

cono  perpetratum,  mentitur  more  fuo  haere  ticorum  co  loannes,  dixifie  volui, 

b  Calain,  princeps  h  ,qui  ad  infamaudam  confefllonem  facra-  Fidelis  er?,  &  tuslw ,  vt  remittat  nobis  peccata  nofira. 

mentalem  cpnfinxit ,  fqeminam  per  fpetiem  confef-  Refte  OEcumeniusfldelem  ait  Deum  dici, id  eft, veru* 

l  quippe 


a  Ruar. 
Tap.  Gto- 
ter.  in  En- 
chir.  Cqnc. 
Colon, 


XX. 


bcap.33. 
c  4.d.i7. 

d  I11  eipl. 
Litvrg.e,  j 
19. 

e  Qusft.  C,  , 
f  In  ccnf.  | 
confefl!  1 
Ang.  c.  10. 

gThom. 
VValden. 
tom.  z.  k  ; 
facr.  c.  141. 
h  Epift.  ai 
Photium, 
quse  habe- 
turia  VIII, 
fynod.  sd> 

4« 


XXL  i 


Expia  n.  Cap.  I. 


67 


aPalud.  in 
j.d.  lo.cj.t. 
Caiet.  3.  p. 
q.i.ar. 

XXII. 

bRuar.Ta- 
per  ar.q.  de 
fatisfaft.  tri¬ 
buit  hanc 
fcntent.  D. 
Thomae  4. 
d.  15.  q.  1. 

corp.  &  ad 
l.Fauet  1.1. 
q.  m.ar.r. 
ad  i.vbi  c6- 
cedit  vlt. 
difpof  qua: 
manat  a 
gratia  elTe 
meritoria 
glbrix,&q. 
nj.  art.  8. 
doces  mo¬ 
tionem  in 
Deum  ,  & 
deteftuti  o- 
nein  pecca¬ 
ti  efle  pode¬ 
ri  orem  gra- 

tepugnet 
efle  merito¬ 
riam  remif- 
lioniff  pec¬ 
cati, &l'acif- 
facere  pro 
culpa. 
Vidctfirquc 
fententia 
Richar. '  in 
4-d.  t5.ir.i- 
q.i.in  corp. 
&  ad  1.  ybi 
coteditpo- 
iitis  meritis 
Chrifti  pof- 
fe  ede  fatis 
fa&ione  ex 
iuftitia,&d. 
iT.-ar.i.q.:?. 
vitro  coce- 
dit,fi  c6 tri¬ 
ti  o  prrece- 
dat  remif- 
fionem  pec¬ 
cati,  ex  co- 
dignd  rhd- 
'  rerieiuSrC- 
;  nnilionem. 
cftlex.Alef 

‘1  4-  p.  q- 17. 

,  meb.4.'ar.4. 

8  &  q.  24.nl*. 
11  primo. 

11  Bonau.in  4. 
*  d.if.ar.i«.q. 
j.  qui  aper¬ 
te  ait  no  fa- 
tisfieriDeo 
pro .  culpa, 
fed  illa  gra¬ 
tis  ex  Gnri- 
fti  meritis 
condonari. 
Duran.d.ij. 
q-i.n.  6. 8c  7. 
Almayn. 
ead.  d.  q.  r. 

,  ar.i. 
j  Marfil.q.11. 
1  ar.i.  inp.i. 
’  in  fin. 
Alber.d.t4. 
ar.if. 

|lMedina  q. 

1  i.defatisf. 

■  'XXII I. 


quippe  cum  fidelis  non  tantum  de  eo  dicatur, cui  creditur, fed 
de  co  quoque, qui  Confirmat,  &  fidem  facit,  qui  ex  fuis  veris 
moribus  alius  etiam  idem  potefl participare, atque  ita  fidelis 
Deus  esi.  Crediderim  fidelem  dici,  quiafuam  fidem 
liberat, nam  qui  confitencibus  peccata  veniam  polli¬ 
citus  eft,id  re  ipfa  praeftar.  Ninil  aurem  frequentius 
in  facris  litteris  legitur,  quam  diuina  promillio,  qua 
eundos  Deus  fpe  venia:  propofita  ad  pernitendam 
prouocar.Sed  cur  quacfo  iuftus  ?  Idem  OEcumcnius: 
lusi  tu  vero  (ait)  vtpote  qui  ad  fe  accedentes,  qtultacumquc 
‘  pcccauerint, minime  repellat  •,  peccata  enim  fine  vlla  dubita¬ 
tione  iis  remittit ,  qui  per  poenitentiam facro  Bapttfrnati  ac¬ 
currunt, fiue  m  m funi  ftue  in  alterum  ptccarint.  Verum  no 
fatis  videtur  ratio  iuftitia:  explicari,  neque  enim  faci¬ 
le  quis  admiferit  poenitentiam,  hoc  eft,  contritione, 
confeflionemve,fiuequaeDeo,  fiuequae  homini  fiat, 
iufte  peccati  expiationem  promereri.Id  fubtilius  in- 
ter  Theologos  agitatur  in  Scholis ,  nec  enim  defue¬ 
runt, qui  opinarentur  contritionem,  vt  manat  ab  au¬ 
xilio  gratiae,  &  impulfu  Spiritus  fandi  mouentis ,  Sc 
quodammodo  inhabitantis ,  fatis  facere  ex  iuftitia 
pro  culpa,  Sc  perna  reterna,  eo  plane  modo  ,  quo  ex 
iuftitia  meretur  gloriam,acque  adeo  ira  etle  Deo  gra¬ 
tam, vr  fuerat  culpa  exofa.  Quae  tamen  fententia  non 
eodem  modo  ab  omnibus  Sc  explicatur,  Sc  defendi¬ 
tur.  Nonnulli*  enim  exiftimarunc  prius  natura  ho¬ 
minem  percepta  diuina  gratia  iuftificari,poftmodum 
vero  vi  fure  adionis  pro  peccato  fatisfacere. 

Sed  vt  ingenue  fatear, no»  fatis  intelligo,  quanam 
ratione  iuftificatio  debiti  condonationem  ,  aut  re- 
milfioncm  natura  praeucrtat,cum  iuftificatio  idcirco 
admicrendafit  ,quod  debiti  remiffio  praecefliffe  in- 
tclligitur.Ineptum  vero  eft,exiftimare  debitum  prius 
gratuito  condonari,tum  ex  iuftitia  vi  aequalis  fatisfa- 
dionis  aboleri,  vt  interim  omittam,  neadionem 
quidem  .  fubfequentem  ,  etiam  fi  intelligatur  gratia 
informata ,  cx  aequo  pofle  pro  culpa  fatisfacere.  Ita¬ 
que  alij  malunt  contritionem  appellare  fatisfadio- 
nis  veluti .formam, quae  cum  fummam  inuoluat  cari¬ 
tatem  in  Deum  ,  iufte  alfequitur  peccati  expiatio- 
nem.Qupcircavbi  peccator  diuina:  gratiae  auxilium 
prorfus  gratuito ,  ac  liberaliter  fuerit  adeptus,  vi  fuse 
contritionis  adeo  afteqiu  peccari  remilfionem  ,  vt 
quemadmodum  pofita  luce  ili  ico  necefle  eft  fugari 
tenebras  ,  itane  infinita  quidem  fua  vi ,  ac  poteftate 
Dcuspoffit  contrito  peccati  condonationem  dene¬ 
gare.  Quocirca  Chrifti  merita  non  applicari  pecca- 
torinifi  ad  fupranaturalis  gratia  auxilium  impetran¬ 
dum, atque  adeo  poftmodumabfque  vlla  diuina  ac¬ 
ceptatione  iuftificari.  Denique  iuftificari  hominem 
ex  iuftitia  perinde  accipiunt  nonnulli  b  non  quafi 
contritio  vi  fua  iuftitiam  afferat,  fed  quia  illa  id  Deo 
tribuit, quod  ex  asquo  peccatum  compenfac.ita  poft- 
modum  vi  diuina:  pollicitationis  impium  iuftificari. 
Alia  omnia  fenfifle  videntur c  alij ,  qui  exiftimanc 
contritionem  ex  mifericordia  ob  beneficia  merito¬ 
rum  Chrifti  fatisfacere  pro  culpa ,  Sc  poena  a:terna. 
Rationem  iuftitia:  admittunt  tantum  ratione  Chri- 
fti  ,  quia  ex  iuftitia  noftram  iuftificationem  prome¬ 
ruit.  Pofle  etiam  vtrumque  rationem  iuftitia:  eo  no¬ 
mine  admitti  j  quod  iufte  Deus  poenam  aliquam  tem¬ 
porariam  exigit ,  in  quam  commutat  asternam ,  cui 
alia;s  peccator  erat  obnoxius. 

Sunt  qui  d  rationem  iuftitia: ,  &  quidem  perfedae 
in  ipfa  contritione  admittant,  non  vt  ipfa  per  fe  fpe- 
datur,fcd  vt  concipitur,  intelligiturque  aliquid  effie 
Chrifti ,  qui  contrito  fuam  fatisfadionem  impertit, 
Sc  cum  illo,  &  in  illo  quodammodo farisfacit.  Vnde 
perfediflmia,iuftilfimaque  exiftit  fatisfadio  pro  cul¬ 
pa,  &  poena «terna,  Poftremo  maxima  Thcologorfi 
pars  in  peccatoris  iuftificatione  perfeda:  iuftitia:  ra- 
d  Palud.d.  1 5  .in  3  .q.  1  .ar.  1  ,Arg.ib.q.x.ar.  1  .C  aiec.3.  p.  q.  1  .ar.  2. 


A  tionem  negat, admittit  tamen  contriqonem  ex  con¬ 
gruo  mereri  gratiam,  Sc  remiftionem  a  peccati.  Hasc 
alij.  Ego  vt  verum  fatear,  in  re  difficillima,&  fenten- 
tiarum  varietate  implicita  fic  primum  ftatuo.  Gra¬ 
tiam  iuftificationis,acremiffionis  peccati  munus  efle 
diftindum  ,  planeque  diuerfum  a  contritione  ,  non 
aliter  atque  in  mutatione  naturali  forma ,  quas  pro¬ 
ducitur  a  prarcurrenti  praeparatione  differt ,  vt  non 
obfcure pluribus  locis  fignificatD.Thomasb.Er  nifi 
ego  fallor, id  aperte  infinuant  Scripturas.  Apud  Eze- 
chielem  c  enim  ita  loquitur  Dominus  :  St  autem  im¬ 
pius  egerit  poenitentiam  ab  omnibus  peccatis  fuis  »  qua  ope¬ 
ratus  eft,  (fr  custodient  omnia pracepta  mea ,  (fr  fecerit  111- 
^  ditium, ej?  iuftitiam, vita  viuet,  &  non  monetur-,  omnium 
iniquitatum  eius,  quas  operatus  efl,non  recordabor.  Qui¬ 
bus  verbis  apertilfime  indicat  contritionem,  Sc  poe¬ 
nitentiam  exigi  a  peccatore  gratiam  Sc  iuftitiam  a 
Deo  tribui.  Sic  etiam  apud  Zachariam  'i:Conuertimi- 
ni  ad  me, cfr  egoconuertaradvos.Sc  Dauid  e :  Dixi, confi¬ 
tebor  aduersum  me  iniufhtiam  meam  Domino, &  tu  rerni- 
fifti  impietatem  peccati  mei.Sc  Petrus  in  Adis  f  Apofto- 
\ick:Poenitemim,&  conuertimini,vt  deleantur  peccata  ve- 
ftra.  Sc  Paulus  8  fe  miffumait  a  Chrifto  aperire  oculos 
eorum  (hoc  cft.,Gcnu\\.um)vt conuertantur  atenebris  ad 
lucem, &  de  poteftate  Satana  ad  Dcis.vt  accipiant  remiffto- 
nempeccatorum,&  forte  inter  Santios. Chriftus  etia  apud 
Lucam  ^hoc  indicans  ai t.Remittunturei  peccata  multa , 
quoniam  dilexit  multum.l<\em  apertrfllme  colligitur  cx 
C  parabola'  filij  prodigi,cum  enim  dixiflet  filius:A«icr 
peccauiin  ccelu,  &  cora  te. R. atim  dixit  pater: proferte 
ftolam  primam,  &.  induite  eum. hoc  eft,  vt  Tfidentinu  k 
Concilium  interpretatur,  Chriftianam iuftitiam. 
Eodem  modo  fentiunt  fandi  Patres-Ita  enim  lo¬ 
quitur  Gennadius 1 :  Poemttntuiftricpxix.)  aboleri  peccat  a 
indubitanter  credimus ,  etiamfi  in  vltmo  vita  Spiritu  ad- 
mifforum  pceniteat ,  &  publica  lamentatione  peccata  pro¬ 
dantur, quia  propofitum  Dei ,  quo  decreuit  faluare  quod  pe¬ 
rierat  flat  immobile  ,  &  ideo  quia  voluntas  eius  non  mu¬ 
tatur  ,  ftue  emendatione  vita  ,  ft  tempus  conceditur  ,  ftue 
fupplici  confejftone  ,ft  continuo  vita  exceditur ,  venia  pec¬ 
catorum  fideliter  prafamatur  ab  illo ,  qui  non  vult  mortem 
peccatoris  ,  fed  vt  conuertatur  d  perditione  poenitendo,  & 
D  falu at us  miferatione  Domini  viuat.  Et  Bernardus  m: 
Vbi  ( inquit  )  lachryma  fuerint ,  ibi  accenditur  jptntua- 
hs  ignis ,  qui  illuminat fecreta  mentis .  Et  aliquanto  poft: 
CornpuntHo  lachrynarum  remiffio  eft  peccatorum ,  quia 
tunc  peccata  dimittuntur  ,  quando  cum  lachrymis  ad  me¬ 
moriam  reducuntur.  Compunflto  Spiritum  fanclum  redu¬ 
cit  ad  fe.  Eodem  modo  loquuntur  Audor  n  fermo- 
•jium  ad  fratres  in  eremo, Chryfoftomus,  Fulgen¬ 
tius  P ,  Auguftinus  q  ,Gregorius  r ,  Ambrofius  1  *  cu¬ 
ius  hasc  fune  verba  :  Et  tu  plurimum  dilige,  vttibi  re¬ 
mittatur  plurimum  ,  nam  &  Paulo  remiffa  fttnt  peccata 
multa ,  quia  ipft.  multum  dilexit.  Et  fub  finem  conclu¬ 
dit  :  signofeendo  peccatum  veniam  peto  ,  curro  ad  pce - 
nitentium  ,  gratiam  cenfquor.  Concilium  c  vero  1  ri- 
dentinum  apertiflime  docet  fuiflequouis  tempore 
^  ad  impetrandam  veniam  peccatorum  contritionis 
motfim  necellarium  ,  cumque  ait  :  In  homine  p&ft 
Bapttfmum  lapfo  ita  demum  praparare  ad  remifftonem 
-peccatorum, ft  cum  fiducia  diurna  mifericordia  &  voio  pr de¬ 
flandi  reliqua  coniunfius fit ,  qua  adrite  fufeiptendum  hoc 
Sacramentum  requiruntur.  Alibi u  vero  deteftationem 
peccati  iuftificationis  prteparationem  vocat.  Mox  jc 
vero  fubiicit:  Hancdtffpoftuonem  ,feU praparationem  iu¬ 
ftificatio  ipfa  confequnur ,qua  non  eftfola  peccatorum  remtf- 
ftofed  (frfancfiftcaiia ,  &  renouauo  interioris  hominis  per 
voluntariam  fu  fceptionem  gratist^fr  donorum. 

Itaolim  argumentabantur  Patrbs  contra  Nouatum 
negantem  etia  pcenitentibus  remiflione  dari  pecca- 
toru  contra  que  multa  colligit  Gratianusy .Nonnulla 
f  4  habent 


a  Alex.  Alef 

4- P-  q-  :  7 
mcm.  4.  ar 
5.§.  j.q.x. 
Bonau.in  1. 
d.iK.ar.z.q. 

Alber.  in  r. 
d.  41.  ar.i. 
ad  f. 

Her  quod- 
li.b.  4.  q.  17. 
quodlib.  8. 

q-5Vl. 

Martil.in  2. 

5- a-  - 

Ferrary. co. 
gen.  c.149. 
Vega  q.7-do 
lib. 

8.  in  Cone. 
Trid.c.tf.  ^ 
Roffen.ar.r. 
co.  Luthcr. 
OSus  de 
conf.  Polo, 
c.  73.  Ruar. 
Taperar.  7. 
b  3.  p.q.Sir. 
ar.  1. 4-&  6. 
I.i.q  X.«. 
ar.8  in  3-d. 
ij.q.j.ar,  1. 
C  cap. 18.21. 
dcap.1.3.' 
c  Pfal.  31  J. 
fcap.3.1?. 
g  Ador.  2  6. 
18. 

h  cap.-’-47, 
i  Luc.  13.22. 
k  felT.fi. c.7. 
XXI  V.- 

1  De  Ecclef. 
dogmafc 


mDemodo 
bene  viuen. 
ad  foror. 


u  fefT.6.c.6. 
x  cap.  7. 


XXV. 

y  De  poenis. 
d.j. 


68 


Epift.  I,  B.  Xoan. 


a  ep.  j.ad 

Theod. 

Lapf. 

b  ep.  itS  48. 


e  lib.  1.  de 
poenit.c.4. 
flib.de  pce- 
Jiit.c.4. 
g  Vift.  re- 
left.  z.  de 
poteft.  Ec- 
clef.n.4. 
Sot.  lib.  i. 
denae.  & 
grat.c.4. 
h  And.  Ve- 
gaq.tf;&7. 
de  mftif. 
i  lib.  io.  in 
Luc.c.tj. 
kepioj. 

1  S?(r.fe.c.7f 

m  c  .9.9. 

XXVI. 

P  Hotti.  17. 
ip  Gen. 


p  Hom.8o. 
ad  pop.An- 
fioch. 


p  lib.ii.de 
jnftit.  re-  • 
pun.c.u. 


x  collvi 

p.8. 


xxvii. 


habent  Chryfoftomiis  ,  ,  Hieronymus  b,  Au&oe  c, 
de  vera,  &falfa  poenitentia,  Auguftinus  d,  Ambro- 
fius  e  ,  T ertullianus  f.  Denique  hoc  videntur  tam¬ 
quam  certum  ponere  omnes  Theologi ,  cum  dilpu- 
tant,vtrum  contritio  gratiam  iuftificantem  merea- 
tur,negantque  veram  rationem  meriti  condigni, quia 
polita  contritione  iuftitia  gratis  sdatur.Alij  h  admit¬ 
tunt  meritum  congruum,  quibus  fauent  Concilium 
Mileuitanum,  &  Arauficanum,  Ambroflus  i,  &  Au¬ 
guftinus  k ,  &  nos  alibi  copiofius  probauimus.  Quo 
iit ,  vt  gratia  iuftificans  etiam  polita  contritione  gra¬ 
tuitum  fit  beheficium  ,  veramque  rationem  iuftitia: 
penitus  excIudat.Quod  non  obfcure  infinuant  Co- 
cilij  Tridentin;  Patres, cum  enim  praeparationem  ad 
gratiam  explicuiftent,moxcum  iuftificationis  caufas 
declarant,  caufam  efficientem  aiunt 1  efie  mifericor- 
dem  Deum,  qui  gratuito  abluit,  &  fancl  ficat  fgnans,& 
vngens  Spiritu  promijfionu s  fantlo ,  qui  eft  pignus  haredi- 
tatis  noflrtc. Et  aliquanto  poft  credendum  effe  .n  affir¬ 
mant,  neque  remitti, neque  remtjfa  vmquam  fwffe  peccata, 
nifi  gratis  diuina  mtfericordta propter  Chrifhim. 

Idque  elegantiffime  confirmat  Chryfoftomus, 
qui  de  diuina  erga  nos  mifericordia  huc  in  modum  n 
dlfterit:  Nam  vbi  viderit  voluntatis  noslrse  firmum  pro~ 
pofiiurn ,  &  feruenti  nosdefiderto  ad  fe  accedere, non  tardat* 
neque  dffert ,  fcd  accelerat ,  [namque  folitam  Itbcralitatem 
exhibens  dicit , adhuc loquente  te  dicarrr.Fcct  adfum.  Alibi 
vero  0  apertius :  Num  pernitentem  (inquit)  licet falnan? 
&  maxime.  Totam  vitam  in  peccatu  abfurnpfi,& fi  poeni¬ 
tentiam  egero  piluaborl  &  maxime.  Vndecon&artex  Do¬ 
mini  clementia ,  ite  tus,  confidas  poenitentia, tua  namque  poe¬ 
nitentia  tanta  nequit  peccata  delere.  Si  fola foret  poemten- 
tia,iure  timeres,  fed  poflquam  cum  poenitentia  comrnifcetur 
Dei  mifericordia,  confide,  quoniam  tuam  vincit  nequitiam. 
Mullum  enim  efl  mifericors  Deus ,  &  tantum  clemens ,  vt 
neque  Filio  pepercerit ,  vt  ingratos  feruos  redimeret.  Nec 
mihi  dicas, nimium  peccaui,  quomodo  pojfum  faluariiTu 
non  potes ,  tuus  potesl  Dominus,  grita  delet  peccata,  vt  ne 
eo^um  remaneat  vefligium-  Et  in  eamdem  fententiam 
Caffianus  p,  qui  cum  de  latrone  loqueretur  ,  Dei  in 
illum  mifericordiam  his  verbis  extollit:,!»  enim  vel  il¬ 
lum  latronem  obvnam  confeffionem  mtroduUum  inpara- 
difum  recordemur  ,  intelhgemus  eum,  non  curfus fui  merito 
tantam  beatitudinem  confequutum,fed  dono  Denntferentis 
adeptum.Mox  de  Dauide:Velf(ut)remimfcamurDa- 
Uid  Regis  duo  tamgrauia  ,  tamqut  immania  crimina  vno 
poenitudinis  fermone  deleta ,  nec  hic  videbimus  ad  indul¬ 
gentiam  tanti  criminis  obtinendam  laboris  merita  squipa- 
raffe,  fcd  fuperabundaffe  Dei  gratiam,  qui  vers  poenitudi¬ 
nes  dccafione  percepta  tantam  peccatorum  materiam  fub 
vniiu  Verbi  plena  confejfwne  confumpfit.  Et  poft  q  non¬ 
nulla:  Dicimus  enim- fecundum  Saluatorts  fententiam  da- 
n  quidem  petentibus, & aperiri  pulfanttbus ,  &  a  qusrenti- 
bus  inuemriffed petitionem  ,  &  inqmfitionem,  tfrpulfatio~ 
nem  noflram  non  tffe  condignam  ,  nifi  mifericordia  Dei  id, 
quod  petimus,  dederit,  vel  aperuerit  quod  pulfamus ,  vel  il¬ 
lud  ,  quod  qusrimus  ,  fecerit  inuemri.  Denique 1  alibi: 
Qgifquis  igitur  ad  indulgentiam  fisorum  criminum  defi- 
derat  peruenire,  iftis  femetipfism  aptare  fiudet  inftrumentss, 
nec  obdurati  cordis  peruicacta  a  remedio  falutari  fontem 
tanta  pietatis  aaertat.  Quia  ttiamfi  hac  omnia  feceri¬ 
mus  ,  non  erunt  idonea  ad  expiationem  fcelerurn  no- 
flrorurn  ,  nifi  ea  bonitas  Domini  ,  clementidqm  de- 
Ituerit. 

Neque  vero  ij  fatis  Dei  benignitatem ,  &  mifcii 
cordiam  tuentur  ,  qui  ideo  gratuito  ,  ac  liberaliter 
expiari  peccata  contendunt,  quod  ipfii  contritio, de- 
teftatiocjue  peccati  non  propriis  liberi  aibinij  vili¬ 
bus  concipiatur ,  fed  ptxcurrentis  gratix  beneficio, 
qua  Deus  liberaliter  cor  peccatoris  ad  dereftanda 
peccata  excitat ,  &  inflammat  3  nihilo  epim  minu$ 


A  diceretur  gloria  gratuito  concedi  ,  quam  tamen 
Apoftolus  coronam  iuftitiae  appellauit.  Vtinterim 
omittam  excitantis  gratiae  opera  condonari  tantum 
debitum  carendi  auxilio  fupranaturali ,  acne  illud 
quidem  manente  culpa  penitus  aboleri ,  fed  diuinae 
grariae  praefidium  gratuito  tribui.  Omnino  autem 
perabfurdum  videtur,  folampriuationem,  Sc  caren- 
tiam  diuinae  gratiae  excitantis  liberaliter  tolli.  Quo¬ 
circa  quicquid  aliter  nonnulli  fenrianc,  abfoluta  lua 
diuina  vi,  ac  poteftate Deus  citra  vllam  injuriam,  ac 
iniuftitiam  pofiet  culpae,  xternxque  poenae  condo¬ 
nationem  denegare.  Nam  fi  eam  tribuit,  vtvere  tri¬ 
buit,  non  id  neceftarib  contritioni  acceptum  refe¬ 
rendum  eft,fed  diuinae, ac  liberali  pollicitationi,  pa- 
dlionique  initae  cum  Chrifto  ,  vt  paulo  poft  often-  ' 
dam.Etenim  fi  ipfaper.fe  contritio  fpe<ftetur,feclufa  .' 

applicatione  meritorum  Chrifti  nulla  ratione  mere-  ,  ir.. 

B  tur  ex  iuftitia  peccati  condonationem,  ,qirie.eft<ro.m- 

munis  Theologorum  a  omnium' lententia.  Neque  aD.Thoni. 
enim  exaequo  poteft  contritio  fiitisfacere  omni  ex  >p-q 
parte  pro  culpa, nam  alioqui  ex  condigno  mereretur  at'j' 
gratiam, &  expelleret  peccatum.  i+.q.i^r  1. 

Quae  cum  ita  fint  certa,  ex  Catholica  fide  creden-  q.j.  ad  j.d. 
dum  videtur,  contritionem  ex  vi  operis,  etiam  vt  1  s-q.  l.arz. 
manat  a  lingulari  auxilio  gratiae  animum  excitantis,  j  ”"a(u  lnaj 
ac  mouentis  ,  aut  etiam  inhabitantis  fcclufo  Chrifti 
merito  ex  iuftitia  latisfacere  non  polle  pro  lethali  Richar. 
crimine.  Nam  fi  ponamus  peculiari  gracix  auxilio  ibid.q.4. 
excitafle  Deum  vel  Angelum,  velAdamu,  atque  ad 
contritionem  &  peccati  deteftarionem  pennouifie,  ?Jn4'  '•* 
fi  Deus  abfque  vllo  Chrifti  merito  vi  illius  cdntri-  Capreoli 
^  tionis  peccatum  condonaftet,  aio  expiationem  il-  *bld.  oncl, 
lam  fceleris  gratuitam,  planeqne  liberalem  futuram  1  • &  ar' 
fuifle,  nnlloque  modo  ex  iuftitia.  Hscenim  videtur  ®Ur'  ma^n' 
omnium  ferme  Sandtorumfententix,  qui  propterea  Jvi^ior.d. 
affirmant,ad  humani  generis  falutem  procurandam,  >4.  <]•  1.  ai 
Chrifti  incarnationem  fuilfe  necelfariam.  Sic  enim 
inter  exteros  loquitur  Achanafius  b.  sitqm  (ait)tjla  Cj  no. 
poenitentia  non  ex  aquo,&  bono  cum  Deoegiffet,  nam  ne  (ic  Alen.  j.p.q. 
quidem  ille  ver iu  fu  ffet.  Tum  addit  :  Poenitentia  enim  1  -■  »n 

reumk  fua  natura  non abducit,  fed folummodo  cejfutionem  coT  & 
in  peccando facit.  Alibi  c  vevb.Cum  videret  (inquit)  ma-  Mequll.  q 
litiam  tolerabilem  ,  neque  mortale  genus  idoneum  effe,  quod  de  poenit. 
morti  refifiertt ,  neque  pcenam  fuorurn  malorum  perfoluere 
poffe,  nam  exceffus  malitia  tranfce.ndebat  omne  fupplicium.  ■ 

^  Qux  profedto  omnia  falso  dicerentur ,  fi  fola  con-  Trid,c4 
tritio  iufteporuilTetabolere peccatum.  Qubd  fi  ipfa  fea.in4.(l. 
contritionis  vis,  Sc  natura  Ipedtetur,  poteft  illa  qui-  1  *q- d-d.ij. 
dem  ad  modum formx  auerfionem  a  Deo,  &  aliqua 
ratione  maculam  ab ftergere  ,  non  tamen  offenfanv,  Gabr.  in  4. 
8c  gratix ,  atque  amicitix  indignitatem,  Screatum  d.ifq.j.at, 
inimicitix  fempiternx.  Offenfa  enim  qua  ratio-  ’ 
ne  ferebatur  in  Deum  ,-erat  quodammodo  infinita,  XXVIII  J 
adeoque  poftulabat  a&ioncm ,  qux  infinito  quo- 
dam  modo  Deo  placeret.  Addo  quod  ea  eft  peccati  ’  carn.Vcr!)i, 
vis,  ac  poteftas  ,  vt  peccatorem  fempiternis  fup-  eiufquc 
pliciis  obnoxium  reddat ,  necefle  vt  fit  hanc  prope-  corPora^ 
modum  infinitam  obligationem  infinita  quadam  vi  *' 
dilfolui,  qux  in  contritione  vtcunque  accepta  ineflfe  c  inEuang. 

E  nequaquam  poteft.  de  p dk 

Et  vero  ea  eft  contritionis  ratio,  vr  feratur  in  Deum  ctuccVoni. 
fummo  quoda,  ac  lupranaturali  amore,  atque  adeo  ' 
viciffim  quafi  in  a<5tu  pnmo,vt  loquuntur, hominem 
coftituat  amore  dignum.  At  que  ita  Deo  fatisfaceret 
tamquam  amico,non  tamen  tamquam  iudici,qui  iu- 
fte  poliet  poenam  exigere  lempiternam  ,  qux  ieeleri 
perpetrato  debe  batnr,vt  vel  hinc  appareat  ea  ad  pec- 
caru  ex  iuftitia  expiandu  no  fatis  efie. Atque  vtpref- 
fius  aliquanto  Dialedticoiuitiore  agamus,admiflail- 
la  hyporhefi ,  qua  meritum ,  8c  latisfa&io  Chrifti  re-  , 
monentur ,  fdfcitari  libet ,  vtiuin  adio  contritionis  . 

oriatur  *  ■ 


Explan.  Cap.  I  69 


oriaftir  ab  aliquo  habitu  fupernarurali ,  vel  a  fola 
naturali  facultate  vi  fupranaturalis  auxilij  ereda ,  & 
excitata.  Si  hoc  pofterius  placeat ,  plane  efficitur, 
contritionem  non  modo  mereri  ex  iuftitia  peccati 
expiationem,  fed  iplam  etiam  gratiam,  qua  fit  homo 
iuftus ,  cum  illa  adinftar  formae  iuftificet ,  &  aboleat 
peccatum.  Sin  magis  probetur  prius  illud  ,  necefle 
eft  profedo  fuapte  natura  habitum  illum  prius  per 
fe  fubfiftere ,  quod  eft  abfurdum  ,  vel  inexiftere  ,  ita 
tamen, vt  nondum  iuftificet.  Quod  cum  eorum  fen- 
tentia  ex  aduerfo  pugnat ,  qui  non  negant  iuftifica- 
tionis  formam  efle  gratiam  ,  Sc  tamen  contendunt, 
ad  expiandum  peccatum  contritionem  efle  necefla- 
riam,  quod  pilane  videtur  abfurdum,  cum  prius  po¬ 
natur  gratia  inhaerens  in  homine  ,  qua:  eft  iuftifica- 
tionis  forma. 

XXX.  Verum  multis  videtur  abfurdum  ,  peccatum 
fuapte  natura  fempitcrnam  poenam  ex  iuftitia  pro¬ 
mereri, &  fundionem  charitatis, &  contritionis  non 
eadem  ratione  cenferi  dignam  gloria,  atque ade^>  ex 
iuftitia  tollere  gloris  impedimentum,  hoc  eft,  pec- 
cat'ufti,cum  prsfertim  is,  qui  Deum  diligit,  fit  amo¬ 
re, ac  prsmio  dignus  non  aliter,  aequi  in  illuiq  pec- 
cat,dignuseft  odio ,  atque  fupplicio.  Ipfa  porro  pu¬ 
niendi  ,  praem ioque.  afficiendi  adio  sque  vel  ad  iu- 
ftitiam  diftribuentem ,  vel  ad  iuftitiam  legalem  per- 
a  1.  p.  q.  n.  tinct ,  vt  egregie  docuit  D.  Thomas  a ,  cum  iuftitia 
art.4.adi.  commutatiua  in  Deo  non  admittatur,  qui  tamen 
ait,in  iuftificationefpedari  quodammodo  iuftitiam, 
cum  Deus  charitatis  refpedu  culpam  condonet. 
Csterum  fateri  necefle  eft ,  longe  aliam  efle  ratio¬ 
nem  peccati,  &  contritionis,  feu  diuins  diledionis. 
Nam  cum  peccatum  fit  legis  violatio  ,  cui  vel  folo 
titulo  creationis  quilibet  parere  debet,hocipfo  pec¬ 
catorem  reddit  obnoxium  poena: ,  quam  Deus  iure 
exigit.  Contritio  vcro,fiue  charitatis  adio  fi  fpede- 
tur,vt  ab  homine  proficifcitur,  &  refertur  in  Deum, 
hominis  adio  quazpiam  eft  ,  quae  non  tanti  eft,  vt 
Deum  facere  queat  ex  iuftitia  debitorem  ,  qui  nulli 
poteftiure  quidquam  debere.  Sin  autem  infpiciatur 
contritio  tamquam, munus, ac  beneficium  Dei, mul¬ 
to  minus  veram  habet  rationem  iuftitiae ,  quae  eiuf- 
dem  ad  fe  ipfum  nulla  efle  poteft,  quamuis  fortafle 
in  ea  infit  nonnulla  ratio  proportionis, &  congruen¬ 
tis  ,  quam  D.Thomas  rationem  quamdam ,  ac  for¬ 
mam  iuftitiae  nuncupat.  Huc  accedit ,  quod  fi  con¬ 
tritio  accipiatur,  vt  Dei  donum  homini  conceflum, 
hocipfo  perfedam  iuftitis  rationem  excludit,  licd 
enim  liberalis  donatio  non  pugnet  cum  iuftitia,  fi 
tamen  ea  donatio  intrinfece  referatur  ad  adionem, 
qua  fatisfit ,  iuftitis  ratio  penitus  interit.  Quocirca 
non  admiferim  ,  contritionem  ex  condigno  Dei 
amorem  promereri  eo  plane  modo ,  quo  peccatum 
fupplicio,  ac  poena  dignum  cenfetur.  Fateor  tamen 
habere  nonnullam  cum  diuino  amore  proportio¬ 
nem,  csterum  prsmium  pertinere  videtur  ad  quam¬ 
dam  commuranus  iuftitis  formam  ,  qus  proprie 
non  ineft  in  Deo.  Vindicatio  vero ,vt  quamdam  ha¬ 
bet  commutationis  formam,  reddit  peccatorem  ob¬ 
noxium  Deo  ,  quod  nihil  abfurdi  inuoluit ,  vt  vero 
pendet  a  Deo,  pertinet  ad  iuftitiam  legalem. 

XXXI.  At  enim  lex  naturalis  poftulat ,  vt  qui  lethaliter 
peccet ,  ob  ipfius  peccati  naturam  fit  fupplicio  di¬ 
gnus  fempiterno ;  cur  non  eadem  ratione  affirman- 
^•dum  erit  eum,  qui  Deum  diligat,  merito  a  Deo  di¬ 
ligi  ?  Diligi  autem  a  Deo  amore  fupranaturali,  nihil 
aliud  profedo  eft  ,  quam  omniprorfus  peccati  labe 
purgari.  Cum  igitur  contritio  Dei  amorem  inuoluar, 
fatendum  erit  ea  peccatum  expiari.  Sed  longe  di- 
ucrfa  ratio  eft  ,  peccatum  enim ,  vt  paulo  ante  dixi, 
non  conftituit  Deum  homini  debitorem, fed  contra 


A  potius  peccatorem  obnoxium  Deo.  At  fi  amor  ex 
condigno  amorem  Dei  meretur, Deum  conftitucret 
aliquo  pado  debitorem  peccatori ,  quod  efle  non 
poteft.  Videri  tamen  pofler,nifi  admittamus  contri¬ 
tione  quempiam  iuftificari,nequaquam  peccatorem 
fieri  iuftum  a  forma  inhsrente,  fed  extrinfeca  ratum 
appellatione, &  vt  loquuntur, imputatione,quod  eft 
prorfus  hsreticum.  Verum  fi  in  hypochefi  perfifta- 
mus,alia  eflet  conftituenda  ratio  iuftificationis,alia- 
que  eius  forma  excogitanda.  Quamquam  abfolut£ 
dicendum  videtur  ,  contritionem  vna  cum  diuina 
acceptatione  hominem  iuftificare ,  quemadmodum 
nunc  re  ipfa  Deus  ad  iuftificandum  peccatorem  fo- 
lam  admittit  attritionem,  fi  cum  Sacramento  con- 
j  iungatur ,  cum  alioqui  rei  natura  poftulet  contritio¬ 
nem.  Addo  veram  iuftificationis  formam  efle  gra¬ 
tiam  ,  csteraque  fupranaturalia  dona  ,  qus  re  ipla 
peccatum  expellunt,  quamquam  femper  diuins  vo¬ 
luntatis  acceptatio  inuoluitur ,  qus  aliis  habitibus 
hominem  iuftificare  potuiflet,&  peccatum  expiare. 

Sed  hi  tamen  vifi  fant  rei  naturs  accommodatiflimi, 
cum  reddant  hominem  redum  coram  Deo  ,  &  ido¬ 
nee  ad  finem  fupranaturalem  comparent.Nam  con¬ 
tritionem  non  efle  veram  iuftificationis  formans 
apertiflime  fignificat  Concilium  Tridentinum  a ,  a  Sdfo.c.tf. 
primum  enim  docet,  contritionem  efle  iuftificatio-  &7-  Can.3. 
nis  prsparationem  prscurrentem  ,  deinde  ait ,  for-  4' 
mam  iuftificationis  refpondere  humans  prspara- 
,  tioni,idque  per  infufionem  gratis,&  donorum  ;  in- 
"  '  ftrumantum  verb  iuftificationis  efle  Baptilmum, cs¬ 
teraque  Sacramenta  ,  ex  quibus  nihil  contritioni 
aptari  poteft.  Significat  prsterea  formam  efle  per¬ 
manentem, quam  vocat  primam  ftolam.  Denique,vt 
aliquando  concludam  ,  cum  contritio  proficifcatur 
ab  nomine  ,  non  poteft  habere  moralem  squalita¬ 
tem  cum  remiflione  peccati. 

Nunc  autem  pofito  incarnationis  Chrifti  merito,  XXXII. 
eoque  peccatoribus  applicato  ,  ne  poteft  quidem 
contritio  ex  squo  fatisfacere  pro  culpa,  neque  per- 
fedam  iuftitis  ratione  explere.  Tametfi  enim  Chri¬ 
fti  merita  in  fefunt  plan£  infinita ,  ea  tamen  neque 
Chrifti  voluntate,  neque  acceptatione  diuina  ad  in¬ 
finitum  prsmium  referuntur,  neque  vim  habent  in¬ 
finitam, nifi  vt  manant  ab  iplo  Chrifto.Nam  alioqui 
^  in  applicatione  certum femper,  ac  finitum  effedum 
fpedant.  Quocirca  interdum  applicantur  ad  auxi¬ 
lium  tantum  fufficiens,  alias  etiam  ad  auxilium  effi¬ 
cax  ,  nunc  denique  ad  hoc  ,  alias  ad  aliud  diuinum 
beneficium ,  numquam  tamen  ineft  squalitas  rei  ad 
rem, fed  ex  diuina  voluntate  qusdam  conuenientia: 
atque  idcirco  multo  minus  inerit  perfeda  iuftitis 
ratio,  qus,  vt  paulo  ante  dixi igratui tum  beneficium 
excludit,  quod  ab  eo  proficifcatur ,  cui  fatisfacien- 
dum  eft,inque  eum  finem, vt  fabsfiat.  Nunc  autem 
omnino  gratis  a  Deo  Patre  communicantur  pecca¬ 
tori  merita  Chrifti  in  hunc  ipfum  finem  ,  vt  contri¬ 
tione  concepta  pro  culpa  latisfaciat ,  atque  ita  inter 
peccatorem,  Sc  Deum  perfeda  iuftitis  ratio  perit, 
g  cum  tota  illa  fatisfadio  nitatur  beneficio  Patris, 
uo  largitur  merita  Chrifti, quibus  sterna  poena  re- 
imatur.  Quo  fir,quicquid  alij  contra  difputent,  vc 
non  folutn  liberaliter  condonentur  nobis  peccata, 
quia  gratuito  merito  Chrifti  conceflum  nobis  eft 
auxilium  excitans  ad  contritionem ,  fed  quia  ipfa 
contritionis  adio  non  iufte  redimit  poenam  ster¬ 
nam,  Sc  culpam,  vt  manat  a  peccatore,  fed  folum  vc 
in  illa  confiderantur  merita  Chrifti ,  cui  tamquam 
merces,  ac  prsmium  peccatoris  iuftificatio  debetur, 
atque  ita  fi  qua  iuftitis  ratio  concipi  poteft,  ea  inter 
Patrem  ,  Sc  Chriftum  intercedit ,  peccatoris  autem 
refpedu  eximia  qusdam  eft  liberalitas ,  Sc  miferi- 
cordia. 


70  Epift. 

cordia.  Ita  enim  ferme  loquuntur  veteres  Patres, qui 
miro  confenfu  docent ,  Deum  fponce,  ac  liberaliter 
ignofcere  ,  atque  ex  hac  Dei  propenfa  voluntate 
hortantur  peccatores  ad  poenitentiam. 

XXXIII.  Sic  enim  loquitur  Tertullianus  a :  Habes, cui  fatif 
a  lib.de  poe-  facias ,  &  quidem  volentem,  id  fi  dubitas ,  euolue ,  qus  jpiri- 
b*A  e  tus'0 dicat  EcclefisiEipo^tpzticx.Tfon  communicaretur, 

&27  ’•  fi  non  ignofceret  poenitetiti. Ch.ry(oftomus  ■ :  /u[litiam(  'm- 

c  Hom.  4i.  quit)  Deses  (hoc  eft,  gratiamyiSc  fanditarem.qua  iufti 
in  Macth.  fumus)fc#*'e  poenitentia  in prsrnium  prcpofuit.  Qui  alibi  d 
d  lib.i&i.  docet  poenitentiam  impetrare  remiftionem  &  mife- 
cordis/Un'  ricotdiam.Auguftinus  e  n&tb.Da  Domine  finq\i\i)mi- 
c  Serm.j  de  fericor  diam  mi  fero ,  quitamdiupeperciiti  crtminofo.  Qujn 
natal.  qui  etiam  apertilfim£  aiunt,expiationem  peccatorum, & 
4U7.de  tcp.  iuftificationem  efle  diuinse  clementiae  ,  pietatis,  ac 
mifericordis  eximium  ,  ac  lingulare  munus ,  quod 
f  Loc.cit.&  fspiflime  repetit  Chryfoftomus  {.  Addunt  praeterea 
^oHonT  *u^cationem  non  efle  praemium  ,  aut  mercedem, 
jo.  iii  w°att'.  non  ex  iufthia,aut  ex  meritis, quod  fexcentis  lo- 
Hom.8o.ad  cis  affirmat  Auguftinus  ,  quibus  tamen  fuperfeden- 
pop.  dum  cenfco,quia  facile  ad  praecurrentem, &  excitan¬ 
tem  gratiam  detorqueri  poliunt, pauca  tamen  attin¬ 
gam  ,  quae  proprie  ad  remillionem  peccatorum  vi- 
g  epift, 10  y.  dentur  pertinere?  Alicubi  $  enim  oftenait, neminem 
iuftificari, vel  ab  originali, vel  ab  aduali  peccato, nili 
beheficio  gratis  Dei  per  lefum  Chriflum  Dominum  no- 
ftrum  non  folum  remiffione peccatorum, fed  prius  ipfius  infpi- 
rationefidei,&  timoris  Det,impartito  falubriter  orationis  af-  ' 
fretu,  &  effctttt,  donec  fanet  omnes  largiores  noftros,&  re¬ 
dimat  de  corruptione  vitam  noftram ,  &  coronet  nos  in  mi- 
ferat’one,(fr  mfericordta.  Vbi  aperte  nomine  gratis, & 
mifericordis  non  folum  prscurrentem  gratiam,  fed 
h  Conc.j.ia  ipfam  etiam  iuftificationem  fignificat.  Alibi  h  vero 
f  explicans  illa  verba  Dauidis  *  -./lluftra  faciem  tuam  fu- 

*  '3°*  per  fermm  tuum.  G}uid  eft  ergo :  (ait)  Illustra  faciem  tuam 

Juper  feruum  tuum  ?  appareat  (inquit) quia  pertineo  ad  te ; 
nec  fi  dicat  Chnftianus  impius ,  quia  pertinet  ad  te ,  ne  fine 
caufa  tibi  in  alio  pftlmo  dixerimfudica  me  Deus>&  dif cer¬ 
ne  caufim  meam.  Gftfod  tibi  dixit :  difeeme  caufam  meam, 
hoc  dicit  hic,ttu§lra  factem  tuam.  Et  nunc  ne  &  ipfe  fuper- 
biat,&  quafe  fe  iuftificare  videatur,  admgit  &  av:Saluum 
me  fac  in  tua  m> fericor  di  a, hoc  eft,non  in  me'a  iuUitia,non  in 
meis  meritis  fed  in. tua  miferkordia.  Non  quia  ego  Jum  di- 
gnusfed  quia  tu  mifericors  es, noli  me  audire  fectmdibn  iudi- 
ciartam  fueritatefedfecundummfericordiff.ma  bonitatem. 
XXXIV.  Et  in  alio  k  quodam  loco  in  illa  vtrbzvDiligU  mi  ■ 
jt  Conc.i.in  fericordiam,ry  iudicium.  Mifericordis  tempus  modo  :fi,  iu- 
Ffal.31,  dteij  pofi  erit.  Fhdeeft  mifericordis  tempus  ?  vocat  amodo 
auerfos,  donat  peccata  oonuerfis ,  patiens  eft  fuper peccatores, 
donec  conuenantur,qua>idocumque  conuerfi  fuerint  prsterita 
I  in  Pf,«ro.  obliuiftitur.  Rurfiis  ad  illa  vetba  • :  Mfericordiam ,  & 
veritatem  eius  quis  requi/et  ? Mifcricordia(inqn.t) dicitur, 
qu<a  non  merita  noflra  attendit  Deus  fed  bonitatem  fuam, 
vt  peccata  nobis  omnia  dimitteret ,  &  vitam  sternam  pro¬ 
mitteret  Et  paulo  po Ut: Mfericordiam  exhibuit  dimitten¬ 
do  peccata.  Vt  appareat^diuinam  liberalitatem,ac  mi- 
fericordiam  non  adeo  anguftis  terminis  circamfcri- 
bi,  vtfolam  prscurrentem  gratiam  ,  &  excitantem 
largiatur,  cstera,  qus  fubfequuntur,  ex  itiftitia  tri¬ 
buat.  Nam  fi  quis  id  pertinacius  contendat ,  mea 
quidem  lententia  in  eas  deducetur  anguftias  ,  vt  ad¬ 
mittere  cogatur ,  contritionem  ex  condigno  iuftifi¬ 
cationem  mereri ,  ficut  meretur  gloriam.  Nam  li 
fuapte  natura  gratiam  anteuertit,  nulla  poteft  afferri 
ratio  ,  fi  gloriam  meretur  ,  cur  non  mereatur  etiam 
gratiam  itiftificantem.Quod  fi  no  prscurcit  gratiam, 
m  i.t.q.113.  kd  illam  fubfequitur,  vt  fignificat  D.  Thomas  m,  in 
*rt-8*  eas  fefe  difficultates  inducet, ex  quibus  facile  expedi¬ 
ri  non  queat.  Nam  ex  D.Thomsfententiain  iuftifi- 
catione  quatuor  certo  quodam  ordine  reperiuntur, 
infufio  gratis ,  motus  animi  in  Deum ,  peccati  dete- 


I.B.Ioan. 

A  ftatio,&  condonatio  culps.  Ita  fit ,  vt  in  primo  illo 
articulo, in  quo  gratia  concipitur  ab fque  peccati  re- 
milfione  infufa  ,  ea  abfque  fuo  effedu  intelligenda 
fit ,  quem  fuapte  natura  proxime  tamquam  forma 
procreat,  quod  eft  monftro  fimile.  Cum  tamen  ad- 
uerfarij  fateantur,  gratiam  formam  elfe  eiufmodi, 
qus  faciat  hominem  iuftum  ,  atque  expellat  pecca- 
tum;vel  certe, quod  multo  abfurdius  eft,  concipien¬ 
da  fit  infufio  gratis, vt  manat  ab  agente,  circumfcri- 
pta  eiufdem  receptione,  qus  ei  altera  ex  parte re- 
fipondet  ,  perinde  quali  gratia  intelligatur  abfque 
fubftrato  ,  quod  cum  fit  qualitas,admitd  nullo  mo¬ 
do  poteft.Tametii  enim,vt  affirmat  D.Thomas,no- 
g  ftro  intelligendi  modaprius  natura  concipitur  mo¬ 
tio  agentis  ,  quam  difpofitio ,  feu  affedio  mobilis, 
motio  tamen  agentis  in  mobili  abfque  motu  ipfius 
mobilis  intelligi  non  poteft ,  cum  agentis  adio  re 
ipla  idepri  fit  cum  pallione  mobilis. 

Peffimili  ratione  dicendum  ellet  ,  remilfionem  XXXV. 
peccati  non  proprie  fieri  a  gratia  tamquam  a  forma, 
fi  illa  intelligatur  infufa,antequam  peccatum  fit  pe¬ 
nitus  expiatum.  Quin  etiam  admittendum  eflet, 
motum  animi  in  Deum,  &  deteftationem  peccati  re 
vera  ex  condigno  peccari  condonationem  prome-  • 
reri.  Nam  li  mereretur  gloriam.,  mereatur  profedbo 
necdfe  eft  remotionem  impedimenti,  quo  prohibe- 
q  mur  a  gloria; quod  nihil  eft  aliud  ,  quam  peccatum. 

Atquf  hoc  apertiflime  pugnat  cum  Tridetino  Con¬ 
cilio  a,  ait  enim ,  nos  gratis  iuftificari  ideo  dici ,  quia  a  SclTtf.c.8. 
nihil  eorum,qus  iuftificationem  procedunt, ftue  fidesftue  ope¬ 
ra,  ipfitrn  iuftificationis  gratiam  promeretur.  Si  enim  gratia 
eft,iam  non  ex  oprrib  us\  alto  quin ,  vt  oMpoftolus  inquit  b>gM-  h  ad  Rora, 
tia  non  eft  grava  Neque  enim  eorum  interpretatio  1,1 
admitti  poteft,  qui  exiftimanr  loqui  Concilium  de 
operibus,  qusgratiam  excitantem  prscummt,  quam 
lolam  negant  cadere  fub  meritam.  Nam  cum  etiam 
ipli  fateantur, iuftificationem  oriri  a  gratia  tamquarn 
d  forma ,  hsc  proprie  gratia  iuftificationis  appella- 
tur;ea  vero  cadere  videretur  lub  meritum, quod  pro- 
febfo  maxime  abfurdum  eft.  Neque  vllo  modo  eo¬ 
rum  fententia  cum  Concilij  definitione  cohsret, 
qui  idcirco  tantum  hominem  gratis  iuftificari  aiunt, 

)  quia  gratis  datur  auxilium  excitans, quamuis  cstera, 
qus  fubleqnuntur,ex  merito  iuftitis  debeantur. 

Addo  quod  idem  Tr. dentinum  Concilium  c  ne-  XXXVI. 
minem  ait  iuftificari, cui  merita  pafftonis  Domini  no-  c  Seff.e.c.7. 
ftrt  leju  Chrifti  communicantur ,  id  autem  in  impij  tuftifica - 
tione  fieri, dum  eiufdem  fantliffims  pafftonis  merito  per  Spi¬ 
ritum  f  antium  carit  M  Det  diffunditur  in  cordibus  eorum, 
qui  iuftificamur  ,  atque  ipfis  inhsret.  Qus  fi  vera  fint,  vt 
veriflima  qenlenda  funr ,  plane  fequitur  ,  non  folam 
prscurrentem ,  &  excitantem  gratiam  dari  merito 
Chrifti, fed  iplam  etiam  charitatem ,  qus  per  Spiri¬ 
tum  fandum  infunditur  ,  vr  appareat  ad  impetran¬ 
dam  charitatem  non  fatis  elfe  ipfam  cotritionis  fun- 
dionem  abfque  noua  applicatione ,  atque  influxu 
meritorum  Chrifti.  Eam  autem  meritorum  Chrifti 
applicationem  non  folum  tunc  fieri,  cum  graria  ex- 
1  citans  tribuitur  ;  fed  etiam  cum  charitas,  &  gratia 
inhsrens  diffunditur  in  cordibus, vt  ad  illum  lingu¬ 
larem  ,  planeque  diuinum  effedum  merita  Chrifti 
applicentur, atque  adeo  ipfius  merito  vere  dicamur 
iuftificati,atque  ipfius  pretiolilfimofanguine  abluti. 

Denique  fi  contritio  polita  grntia  excitante  ex  squo 
pro  culpa  fatisfacit ,  ipfa  profedo  nos  magis  tam¬ 
quam  vera  iuftitis  forma  iuftos  facit  coram  Deo, 
quam  ipfa  gratia  inhsrens  ,quod,  aur  ego  fallor, 
aut  apettiflime  Tridentino  Concilio  aduerfatur, 
ait  enim  d  ,  vnicam  formalem  caufim  noftre.  iuftificationis  d  SelT.tf.c.7. 
effe  Dei  tuftitiam ,  non  qua  ipfe  iuftus  eft,  fed  qua  nos  iuftos 
facit ,  qua  videlicet  ab  eo  donati  ntneuamur  ftiritu  mentis 

nottra. 


4  cap.  6. 


XXXVII. 


XXXVIII. 

fecap.jtf.if. 

e'eap.1.18. 

d  SefT.  5.  in 
decreti  de 
pecc.oiig. 


Explan.  Gap.  I. 


.7* 


■noJh-£-,&  non  modo  reputamur, fed  vere  iufli  nominamur, 
&fumus, iuftitia  in  nobis  recipientes, vnufquifquc  fuam  fe¬ 
cundum  mefuram,qud  Spiritus  [ancius  partitur  fingulis, 
prout  vult, dr  fecundum  propria  cuiufcjue  diijofitionem.er 
cooperationem. Non  poteft  autem  Concilium  nomine 
iuftiti^qua  iufti  nominamur,  &  fumus, contritionis 
a&ionem  intelligere,  quam  inter  praeparationes  ad 
iuftificationem  recensuerat3,  cum  pradertim  infan¬ 
tes,  aliique  qui  cum  fola  attritione  in  Sacramento 
Baptifmi  ex  opere  operato  iuftificantur,  nullam  pof- 
fint  habere  contritionem.  Praeterquam  quod  non 
facile  explicari  poteft ,  quaenam  fu  praeparatio  ,  aut 
difpofitio,  cuius  quantitatem ,  ac  menfuram  contri¬ 
tio  ipfa  fequatur ,  cum  tamen  facile  quinis  inrelli- 
gat,  gratiam  inhaerentem,  &  charitatem  contritionis 
magnitudini  aequari. 

Qua:  cum  ita  fint,fateri  necefle  eft,  contritionem 
ex  diuina  liberalitate,  ac  mifericordia  vi  meritorum 
Chrifti  pro  culpa, &  poena  aeterna  fatisfacere,neque 
in  iuftificatione  veram  ,  ac  propriam  iuftitia:  ratio¬ 
nem  aliter  reperiri,quam  vt  mox  dicam.  Qua  igitur 
ratione  hoc  loco  Apoftolus  ait:  Deus  intius  eft.vt  re¬ 
nuti  at  nobis  delicia  *os1n*?Sane  primum  fiue  Chriftus 
ex  pura  ,  perfedtaque  iuftitia  fatkfecerit ,  fiue  fecus 
(neque  enim  id  nunc  agimus )  vtique  Deus  Chrifti 
fadsfa&ionem  tamquam  aequalem  admifit  pro  to¬ 
tius  humani  generis  redemptione  ,  ipfeque  adeo 
Chriftus  pro  omnibus  quidem  fufficienter,prq  non¬ 
nullis  etiam  efficaciter  ex  iuftitia  legali  Patri  fatisfe- 
cit,  vi  cuius  fatisfa&io  exigebatur.Quemadmodum 
enim  peccatum  non  erat  contra  propriam  iuftitiam, 
ita  fatisfadio  ex  proptia ,  veraque  iuftitia  neceftaria 
non  erat.  Quoties  igitur  Chriftus  fua  merita  ad  fin- 
gulos  iuftificandos  applicat ,  ex  legali  iuftitia  Deus 
Chrifti  merita, &  fatisfadionem  admittit.  Nam  cum 
Princeps  nummi, feu  monetae valorem  conflituit, 
eo  pretio perfoluto  re&e  exiuftitia  acquiefcat  opor- 
tetiita  quando  iam  conflituit  Deus,  vt  merita  Chri¬ 
fti  fingulis  applicata  gratiam  conferant,  Chrifti  rc- 
fpcdu  ,  qui  conftitutum  pretium  foluic ,  iuftitiam 
quodammodo  Deus  exercet ,  licet  peccatori  multis 
nominibus  gratuitum  ,  ac  liberale  beneficium  tri¬ 
buat.  Quod  fi  nonnulla  etiam  iuftitia  inter  Deum, 
&  peccatorem  concipienda  fit ,  ea  profe&o  norinifi 
metaphorica,&  impropria  efle  poteft,  quia  videlicet 
ita  iuftificamur,vt  nonnihil  a  nobis  exigatur,  cum 
neceftaria  fit  contritio,  qua:  tamen  ad  propriam  iu- 
ftitiam  pertinere  non  poteft  ,  ac  ne  ad  legalem  qui¬ 
dem  ,  cum  debiti  magnitudinem  non  ex  aequo  affe- 
quatur.  Accedit  quod  pofita  natura  contritionis ,  Sc 
Chrifti  merito  inftuenteea  nonnullam  habet  cum 
gratia  iuftificante  proportionem, qua:  improprie  iu¬ 
ftitia  nuncupatur,qualis  in  creatione reperiri  dicitur, 
cum  Deus  fingulis  rebus  creatis  id  tribuit ,  quod 
cuique  maxime  congruit.  Qua  ratione  alibi  docui, 
contritionem  ex  congruo  iuftificationem  promereri. 

Et  emundet  nos  ab  omni  iniquitate. Peccatorum  quip¬ 
pe  remiflio  omne  maculam  penitus  abftergit ,  quod 
.  infinuauit olim  Deus  apud  Ezechielcm b,cum dixit: 
Et  effundam  [aper  vos  aquam  mundam,  &  mundabimini 
ab  omnibus  inquinamentis  vttiris.  Et  apud  ifaiam  c:i'i 
fuerint  peccata  veftra  vt  coccinu,  quafi  nix  dealbabuntur , 
Cr  fi  fuerint  rubra  quafi  vermiculus, velut  lana  alba  erut. 
Quamobrem  Concilium  Tridentinumd  anathema 
dicit  iis,  qui  reatum  peccati  originalis  remitti  ne¬ 
gant  ,  aut  etiam  aflerunt  non  tolli  totum  id  ,  quod 
veram  ,  &:  propriam  peccati  rasionem  habet,  fed 
illud  dicunt  tantum  radi,  aut  non  imputari, in  renatis 
enim  nihil  odit  Deus, quia  mhil  eft  damnationis  iis, qui  ve¬ 
re  confepulti  funt  cum  Chritioper  Baptifmum  in  mortem. 
Et  in  eamdem  fententiam  vniscrfim  feribit  Chry- 


A  foftomus  ::7«(inquit)tf0«  pates, tuui  potefi  Dominus 
itadelet peccata, vt  nec  eorum  remaneat  vetiigturnftn  cor¬ 
poribus  quidem  hoc  non  licet, quin  eliam  fi  tniUief  medicus 
elaboret, &  imponat  vulneri  remedia  ,  vuhifss  quide  tollit, 
cicatrix  vero  permanet  .vulneris  circumferens  argumeniu. , 
asfieclhs  deformitatem.  Et  licet  in  infinitum  medicus  con¬ 
teri  dat, non  tamen  cicatricem  delere  poteft, ipfa  namque  na¬ 
tura  repugnat  imbecillitas ,  &  artis  mpotentia.viluafqpe 
medicamentorum.  Deus  aute  cum  delet  peccata,  neque  ci¬ 
catricem  relinquit  .neque  permittit  remanere  veffigiumfed 
cum  [initate  pulchritudinem  quoque  retiituit, cum  libera¬ 
tione  'a  poena  dat  iutiitiam.Cr  prauaricatu  non  prauarka.- 
to  fimilern  reddit. Si  namque  vel  infinita  quis  habens  vul¬ 
nera  poenitetiam  egerit, &  aliquid  fecerit  bonificea  Deus 
delet,  vt  neque  cicatricem, neque  vefligium ,  neque  peccato - 
rum otiendat  indicium. Hoc  igitur  eft,  quod  aic  Ioan- 
h  nes:  Er  emundet  nos  ab  omni  iniquitate, quia  non  poteft 
peccatum  cum  gratia,  &  charitate  confiftere. 


a  Hom,  80, 
ad  pcp.  <]tia: 
eil  de  pani. 


10.  Si  dixerimus ,  quoniam  non  peccauimus ,  mendacem 
facimus  eum ,  &  verbum  eius  non  eft  in  nobis. 


Frequenter  Apoftolus  Ioannes  eadem  repetit ,  8c  *• 
inculcat.  Videtur  autem  hoc  loco  fuperiorem  fen¬ 
tentiam  repetere,  cum  dixit:  Si  dixerimus,  quia  peccat 
tum  non  habemus, ip fi  nos [educimus ,&  ventas  in  nobis  no 
efi.nifi  quod  ibi  videtur  affirmare,  omnes  iuftos  fre¬ 
quenter  leuioribus  noxis  obflri&os  teneri ,  hic  au¬ 
tem  foliinj  affirmat, neminem  efle, qui  non  aliquan¬ 
do  Iapffis  fit.  Quod  fi  libeat  hanc  Apoftoli  fenten- 
£  tiarri  fubtilius  enucleare,  trifariam  ea  poteft  explica - 
^  ri.  Primum  quidem ,  vt  accipiatur  de  peccatp  origi¬ 
nali, quafi  fignificet  Ioannes ,  omnes  in  Adamo  pec- 
cafle  ,  ac  proinde  ea  labe  inquinari.  Deinde.,  vt  de 
proprio  cuiufque  fcelere  loquatur, &  quidem  letha:- 
li,ac  mortifero.Poflrcmo,  vt  de  leuioribus, ac  de  ve¬ 
nialibus  noxis  tantummodo  agat.  Ceterum  quam¬ 
quam  non  nego, fi  per  fe  verba  ipfa  fpe6fcentur,pofle 
illa  ad  peccatum  originis  transferri,de  quo  Paul  .:s:b  b  a<l  ®'orn- 
Sicut  pervnum  hominem  peccatum  in  hunemundurn  in-  *‘iZ* 
trauit,  &  per  peccatum  mors,&  ita  in  omnes  homines  mors 
pertranfiit, iri  quo  omnes  peccauerunt.  Et  aliquato  poft  c :  c  verf.  19. 
Per  inobed.ientiam  vnius  hominis  peccatores  confiituti  funt 
multi.Qufi fortafle fpedlauit  etiam  Ifaiasll,cum  dixit:  d  cap.  64. 0. 
Cecidimus  quafi  folium  vnmerfi.vt  alludere  videatur  ad 
arborum  folia  qua:  arefa&a  radice  omnia  decidunt, 
ita  peccante  Adamo  omnes  in  eo  peccauimus,  &  vt  * 
ait  Baldius e  :Quia  no  ieiunauimus.cxulamw.Sed  non  e  Honr.  1 .  Jc 
video,  cur  Apoftolus  originaria:,  labis  in  prxfentia  iciun* 
mentionem  faciat,  propius  enim  abeft  a  vero,  cum 
proxime  dixerit ,  confefllone  peccata  expiati ,  de  iis 
peccatis  eum  loqui,  qutp  ea  ratione  expianda  funt,  f  lib,  i.  dc 
cuiufmodi  non  elt  peccatum  originis ,  quodnQn  eft  Pccc- mcr- & 
propria  voluntate  patratum ,  fed  vi  feminis  contra- 
hitur ,  vtfiepe  docet  Auguftinus  f.  Cap.9. 

Eadem  ratione  haud  facile  admiferim, loqui  Apo-  ■  1 1. 

ftolum  de  lethali  peccato  ;  tametfi  enim  id  vtcum- 
que  pollet  cum  prxcedenti  fententia  cohxrere,quia 
E  dixerat,  fidelem, ac  iuftum  Deum  remittere  nobis 
peccata  no(ha,&  emundare  nos  ab  omni  iniquitate. 

Non  video  tamen  ,  qua  ratione  ita  vniuerfim  affir-'  • 
mare  poffit  Apo^plus  ,  neminem  efle  ,  qui  non  ali¬ 
quando  lethaliter  peccauetit,&fi  quis  id  de  fe  affir- 
met, mendaci)  Deum  arguere.  Ita  enim  locum  expli¬ 
cat  OEcumenius:5i vero  (inquit)  impudeternos geren¬ 
tes  non  peccaffe  nos  dicamus, duplex  malum  efficiemus, nam 
&  nos  mendaces  reddemus, er  Deum, qui  fuora  omne  ve¬ 
ritatem  eft, in  mendacium  inducemus.  Non  facile  aurem 
'apparet, cur  is,  qui  nullius  lethalis  criminis  fibi  con- 
fcius  fe  non  peccaffe  affirmat ,  Deum  mendaci)  ar¬ 
guat.  An  forte  refpexit  Ioannes  ad  Dauidis  verba  S:  gl'f,  ij.i. 

Dominus 


* 


72- 


Epift.I.  B.Ioan. 


Dominus  de  caloprofttxit  fuptr  filios  hominum, vt  videat , 
Ji efi  intelligens ,aut  requirens  Deum. Omnes  declmauerut, 
Jimul  inutiles  fathi  funt, non  eft ,  qui  faciat  bonum ,  non  eft 
a  Hom.  4$.  vfque  advnum}  Certe  Chryfoftomus 3  ab  ea  Dauidis 
in  Gm.  &  in  ampliffima  fententia  ne  beariflimam  quidem  V irgi- 
bHomi  nem  Deiparam  excipere  videtur,  cui  nonnullam  fi- 
i<i  Luc.  dei  dubitationem  attribuit.  Quod  &  facit  Orige- 
cLuc.t.  nes  b,itemque  Theophyla&us  c. 

jfll.  Verum  quod  fpedtat  ad  beariflimam  Virginem, 
fati$,vt  arbitror, fupra  oftenditnus ,  eam  ne  leui  qui¬ 
dem  culpa  fuifle  iniquinatam.vt  multo  minus  exifti- 
mandum  fit  ,  eam  lethali  noxa  obftri&am  fuifle. 
Quod  vero  de  fidei  dubitatione  obiicitur,  non  per¬ 
inde  accipiendum  eft ,  quafi  illa  aliquando  vel  leui- 
ter  contra  fidem  peccarit ;  fed  qui  ei  nonnullam  du¬ 
bitationem  adferibunt ,  k^fitationem  credo  intelli- 
gunt  ex  vehementi  admiratione  ,  ac  ftupore  profe¬ 
ctam  ,  quod  procul  dubio  potuit  cicra  culpam  in  in¬ 
tegerrima  Virgine  admitti, quas  prolem  fibi  promitti 
audiebat  Virginitatis  voto  obftridtae.  Quin  etiam 
addo  ampliflimam  Prophetae  fententiam  ,  aliafque 
perfimiles,quae  paffirmn  facris  litteris  leguntur,  non 
tam  faCtum  fignificare ,  quam  humanae  naturas  con¬ 
ditionem, &  imbecilli  tatem,quae  tanta  eft, vt  merito 
•«juiuisfuam  qualemcumque  integritatem  ,  &  inno¬ 
centiam  Deo  poflit  acceptam  referre,  atque  idcirco 
agendae  fint  immortales  Deo  gratiae  non  modo  ob 
beneficia  accepta ,  fed  etiam  ob  Angulare  patroci- 
nium,quo  iuftos  i  multis  flagitiis ,  atque  fceleribus, 
quibus  poterant  inquinari ,  integros ,  ac  puros  con- 
feruarit.  Atque  hac  ratione  Ioannis  verba  explicari 
poliunt, quafi  dicat:Si  dixerimus,quia  non  peccaui- 
mus ,  infpe&a  videlicet  propenfione  ad  malum  ,  &c 
circumfcripto  diuinte  gratix  prxfidio  futurum  fuifle 
afleruerimuSjVtnon peccaremus,  plane  mendacem 
d  Gea.  €.  &  facimus  Deum  ,  qui  olim  dixit d  :  Senfus,  &  cogitatio 
S,  humani  cordis  prona  funt  ad  malum  ab  adolefcentia  fua. 

Atque  adeo  Concilij  Arauficani  Patres  audtore  Au- 
guftino  vere  dixerunt: nemo  habet  ex  fenifi  mendacium , 
Cr  peccatum,  alioqui  fi  ampliflimx  illas  fententiae  de 
re  ipfa  loquantur ,  multas  profeCto  exceptiones  ad¬ 
mittunt.  Nam  Ietemias,&  loannes  Baptifta,vt  bea- 
tiflimam  Virginem  omittam, in  vtero  fan&ificaci  le- 
thale  crimen  numquam  admififle  creduntur.  Taceo 
plurimos  viros  fandtiflimos  hac  etiam  innocentiae 
laude  claros  extitifle.  Itaque  loannes peccauirnus ^di- 
xitpro  peccare  potuimus . 

j  Sin  autem,  quod  magis  reor, loquitur  Apoftolus 

de  leuioribus  culpis, idem  plane  fignificar,quod  fur 
periori  fententia  dixerat, neminem  reperiri,qui  non 
aliquando  labatur,&  erret ,  nifi(quod  fupra  docui¬ 
mus  )  peculiari  quodam  gratiae  praefidio  fulciatur. 
Quod  enim  vmuerfim  diuinum  priuilegium  admit- 
■c  lib.  x.  de  tit  Auguftinus  e,  &  ante  illum  probauerat  Hierony- 
pecc.  mer.&  musf,nos  paulo  ante  beauffimx  Virgini  conceflum 
rem.  c.6.  de  0ftendimus  ,  idque  pro  certo  ab  omnibus  creden- 
n*t*  ^um  Ecc^a^ocet-  Circumfcripto  autem  peculiari 

*a  homil,  priuilegio  veriflime  dicit  Apoftolus,  nertunem  pofle 
h0m.z3.de  integram fuaminnocentiam praedicare.Itaque  Hila- 
peifedi.  mft.  rjus  g  ad  ilfa  verba  :  simputa  a  me  opprobrium  meum, 
traft  c*  31*"  fufyicat,Hi  fum.  Propheta  (inquit)  j#  corpore pofitus 

f  liba’ &  3.  loquitur ,&  neminem  viuentium fcit  fine  peccato  ejfe  pojfe, 
cont.  Pelag.  fed  cumcircuncidi  a  fe  orat, non  tamquam  de  admijfo.per- 
g  m  Pf.i  1 8.  petratoque  confejfus  eft, fed  quia  id  per  infirmitatem  carnis 
h  Ub  d-  fu  fHA  tn  babitare.  Eodem  modo  loquitur 

fxcuU.i.  Ambrofius  b  ;Sed  quod  peius  eji(incptit)frequenter  irre- 


A  pit  terrenaru  illecebra  cupiditatum  ,  &  vanitatum  ofiufto 
mentem  occupat,vt  quod ftudeasvtt  are  hoc  cogites,  animo- 
que  voluas ,  quod  cauere  diffiile  eft  homini,  exuere  autem 
tmpojfibile.Et  aliquanto  po (t:Nam  quis  inter  totpaffio- 
nes  huius  corporis , inter  tamas  illecebras  huius  faculi  tutu, 
atque  intemeratum  feruarepoteft  vestigium? Multo  vero 
apertius  Fulgecius  \Firmiffime(ak)tene,  &  nullatenus  alib.de  fide 
dubnes ,  etiam  iuftos  ,  atque  fandos  hom/nes, exceptis  iis,  ad  iJec.  c.41, 
qui  baptizari  faruuli  funt, fine  peccato  hic  neminem  viue - 
re  pofe,  femp erque  omni  homini  ejfe  necejfarium,&  pecca¬ 
ta  fui  vfq  te  in  finem- vita prafentis  eleemofynis  diluere,& 
rem' fio  nem  a  Deo  humiliter,  ac  veraciter  postulare. 

Et  in  eamdem  fententiam  Gregorius  b  :  Sine  culpa  V. 

(ait)  in  munio  ejfe  non  potuit ,  qui  in  mundum  cum. culpa  b  Hom.  ;j. 
venit.  Denique, ne  eunda  percurram  ,Bernardus  c  : 

Qui  lotus  efi( inquit)  no  indiget, nifivt  pedes  lauet. Lotus  canToom, 
eft. qui  grauia  peccata  no  habet, cuius  caput, id  eft,. intentio, 

&  minus, id  eft. operatio,/?  couerfatio  munda  efi.  Sed  pe¬ 
des  quifunt  anima  affetliones ,  dum  in  hoc  pulnere  gradi¬ 
mur, ex  toto  mfmdi  ejfe  no  pojfunt,quin  aliquado  vanitati, 
aliquando  voluptati, aut  curiofitati plufqukm  oportet  cedat 
antmusvel aihoram.  Merito  tamen  a  Concilio  Tri- 
dentinod damnantur  ij,qui  dicunt  iuftum in  omni  bo-  dSefUe.11 
no  opere  faltern venialiter  peccare . V t en im  cocedamUs, 
iuftum  interdum  offendere,non  tamen  inficiandum 
eft ,  iuftos  frequenter  honefte ,  ac  laudabilitera^ere, 
pofseque  permultas  eorum  fun&bnes  omni  culpa 
C  vacare.  Quod  fi  quis  perconretur  cur  interdum  iu- 

fti  offendant ,  id  ego  refponderim  ,  quod  alicubi  «  c  lib.  x.  de 
feribit  Auguftinus  hanc  ipfam  quxftionem  expen-  pecc.  met.» 
dens  .Cumvoluntate  (inquit)  humana  gratia  adiuuantt  rcm-c,I7‘ 
dtutna  ftne  peccato  in  hac  vita  poffit  homo  ejfe, cur  non  fit, 
pojfem  facillime  ,  ac  veraciffime  reffondere,quia  homines 
nolunt  fed  fi  ex  me  quaritur, quare  nolint, imus  in  longum. 

V 'rumtamen  etiam  hoc fine  praiudicio  diligentioris  inqui- 
fitionis  breuiter  dicam.  Nolunt  homines  facere,  quod  iu¬ 
ftum  eft,fiue  quia  latet ,  an  iuftum  fit,  fine  quia  non  dele- 
flat ,  tanto  enim  quidque  vehementius  volumus ,  quanto 
certius, quam  bonum  fit  ,nouimus,eoque  deleflamur  arden¬ 
tius.  Ignorantia  igitur, &  infirmitas  vitia  funt,  qua  impe¬ 
diunt  voluntatem, ne  moneatur  adfaciedum  opus  bonum, 
vel  ab  opere  malo  abflinendumVt  autem  innotefeat ,  quod 
D  latebat, &  fuaHe  fiat, quod  non  deleti  ab  at,  gratia  Dei  efi, 
qua  hominum  adiuuat  voluntates,  qua  vt  non  adiuuentur, 
in  ipfis  itidem  caufa  eft, non  in  Deo. 

Si  igitur  dixerimus,  quoniam  non  peccauirnus,  VI. 
mendacem  facimus  eum.  Prius  dixerat, ip/twaj  feduci- 
mus,& veritas  in  nobis  non  efi.  nunc  ait,  nos  ipfi  etiam 
Deo  mendacium  affingere:quippe  ille  docuit,  etiam 
iuftos  peccatorum  veniam  petere ,  cum  in  oratione 
proferri  iaffir.dimitte  nobis  debita  noflra  3  indicans  id 
quotidie  iterandum, quod  frequenter  his  leuioribus 
culpis  implicemur.  Verbum  autem  eius  in  nobis  no  efi , 
quia  veram  eius  do&rinam  non  ample&imur.  Ita¬ 
que  aic  OEcumenius :  Si  non  peccaffe  nos  dicamus, ver¬ 
bum  eius  negamus ,  ac  repudiamus ,  quod  fpiritus,&  vita 
funt.  Forte  etiam  indicare  voluit  eos ,  qui  fuam  fibi 
innocentiam  ,  fuifque  dumtaxat  viribus  arrogSmf 
g  diuina  eloquia  falfitatis  arguere^ux  fexcentis  locis 
negajnt,nos  abfque  diuinaegratixfubfidio ,  vel  boni 
aliquid  agere, vel  mali  aliquid  vitare  pofle,  aeque  in 
iis  quidem  vere  negat  Apoftolus  verbum  Dei  efle, 
fiue  quia  eius  memoriam  penitus  deleuerunt ,  fiuC 
quia  non  bene  percipiunt ,  aut  quod  deterius  eft, 
etiam  perperam  interpretantur.  Ac  de  primo  qui- 
dem  capite  nimis  fortafle  multa  ditta  funt. 


CAPITIS 


Paraphrafis  Cap.  1 1.  71 


CAPITIS  SECVNDI  ARG  VMENTVM. 

SVperiori  capite  egit  Apoflolus  de  iuFtificatione  Bapttfmo  parta,  nunc  docet,  quanto  fludio ,  conatuqtte 
enitendum  fit, ne  rurfits  'vitiis, ac  [celeribus  inquinemur,  guin  potius  conandum  monet,  vt  Dei  pra- 
cepta  quoad  eius  fieri  pote  fi, religio  se  colamus, itfique  obtemperemus.  Ante  omnia  autem  charitatem  com - 
mendatfiue  qua  Deusfiue  qua  proximi  diligendi  fiunt.  Singulas  hominum  at  at  es  priuatim  hortatur ,  & 
ad  pietatis  fiudium, atque  amorem  inflammat.  Mundi  amorem  reprehendit, ac  damnat.  Falfios  fratres  de- 
fcribit,qui  Deum  abnegant.  Pietatem  erga  Christum  in  Deum  Patrem  redundare  affirmat,  quod  eadem 
fit  vtriufque  diuinitas,&  maieFtas,atque  idcirco  idem  honor, at  que  eadem  gloria.  Hac  enim  potifiimum 
ratione fidem,& [anilitatem  retineri, qua fiola  pot efi  vitam  afferre  fiempiternam. 

.  CAP v T  n  paraphrasi! 


i  llioli  mei ,  hac ficribo  r vobis  vt  non 

peccetis,  fied  &  fi  quis  peccaice- 
rit ,aduocatum  habemus  apud  Patrem 
Iefium  ChriFtum  iuFtum. 


t  Et  ipfie  eft  propitiatio  pro  peccatis  no - 
(Iris,  non  pro  noFtris  autem  tantum, 
fied  etiam  pro  totius  mundi. 


3  Et  in  hoc  fcimus ,  quoniam  cognouimus 
enmfi  mandata  eius  ohfieruamus. 


4  flfii  dicit fie  noffie  eum ,  &  mandata  eius 
non  cuFlodit ,  mendax  efi ,  (fi  in  hoc 
veritas  non  efi. 

j  Qui  autem  feruat  Verbum  eius ,  vere  in 
hoc  charitas  Dei  perfecta  efi ,  in  hoc 
fcimus, quoniam  in  ipfo  fumus. 


6  Jgui  dicit  fe  in  ipfo  manere ,  debet  fiicut 
ille  amlulauit ,fr  ipfie  ambulare. 


7  Carifiimi ,  non  mandatum  nonum  ficribo 

vobis, fied  mandatum  vetus, quod  ha- 
buiFtis  ab  initio ,  mandatum  vetus  efi 
verbum, quod  audistis. 

8  Iterum  mandatum  nouum  feribo  vobis, 

quod  verum  efi  in  ipfo ,  cr  in  vobis, 
quia  tenebra  tranfierunt ,  &  verum 
lumen  iam  lucet. 


$  £>ui  dicit, fe  in  luce  effie,&  fratrem fiuum 
edit, in  tenebris  efi  vfque  adhuc . 


llioli  mihi  percari ,  haec  idcirco  ad  vos 
feribere  in  animum  induxi  meum , 
meis  monitis  confirmati  ab  omni  vos 
fcelere  puros ,  atque  integros  conferue- 
tis.  Quod  ii  quis  humana  imbecillitate  lapfus  ali*, 
quando  fuerit,  ne  animo  concidat,  aut  fpem  pror- 
fusabiiciat,  cum  habeamus  apud  noftrum  om¬ 
nium  Parentem  Iefum  Chriftum  eximia  iuftitia, 
ac  fan&itate  praeditum, qui  fua  merita  commemo¬ 
rans  noftras  caufie  patrocinium  fufeipiat.  ^  Ipfe  fi- 
quidem  fele  olim  Deo  Patri  pro  noftris  flagiriis 
placamentum  obtulit ,  proque  iis  abunde  fatis  fe¬ 
cit,  qui  non  modo  noftra  piacula  fuo  (anguine  dc- 
leuitjfed  omnium  mortalium  crimina  quantum  in 
ipfo  fuit  penitus  expiauit.  ^  Porro  illius  faluta- 
rem  fidem,notionemque  vere  nos  alTequutos  turri 
demum  re  ipfa  profitebimur ,  fi  quae  ille  praecepit, 
ex  animo  complc&amur,  diuinaeque  ipfius  legi  fe* 
dulo  obtemperemus.  ^  Nam  qui  fe  Dei  notione 
praeditum  elfe  gloriatur, cius  tamen  praeceptis  ne^ 
quaquam  fe  praebet  obfequentem ,  is  non  tam  vo¬ 
ce, quam  vita,ac  moribus  mentitur,  feque  a  verita¬ 
te  Chriftiana  longilfime  abelfe  declarat.  ^  Contra 
vero  qui  eius  fefe  praeceptis ,  atque  inftitutis  peni¬ 
tus  fubiicit ,  iifquc  vitae  fuae  rationes  informat,  hic 
profe&o  Dei  cantate  praeditus  eft,  &  Chriftiana; 
profeftioni  ex  aequo  refpondet.  Sic  enim  habetote 
hoc  vno  argumento  perfpicue  probari ,  nos  illius 
vere  cfte  cultores ,  eique  caritatis  nexu  efte  adftri- 
dftos,atq;  intime  adhaerefeere.  Id  enim  ratio  po- 

ftulat,vt  qui  fe  Deo  carum  &  efte,  &  habueri  velit, 
eius  aftiones  quam  diligetiftime  imiterur,*elufque 
veftigia  quam  accuratilfime  femper  feftetur,  ac 
perfequatur.  ^  Quod  vero  ad  me  attinet  fratres, 
nolim  vos  arbitrari  nouu  me  aliquod  praeceptum 
vobis  proponere, re  naque  vera  nihil  a  vobis  exigo 
praeter  id, quod  ia  pride  accepiftis,quod  quide  ve- 
tuftiflimum  praeceptu  eft,  quod  in  ipfis  Chriftiana; 
fidei  rudimctis,&:  audiuiftis  &  mira  animi  propen- 
fione  probaftis.  fEtli  dicendu  eft, quod  res  poftu- 
lat,ide  nouu  praeceptu  appellari  poteft,  cum  &r  ho¬ 
mine  quodamodo  innouee,  &  ad  nouu,  quem  vo- 
cat,h  omine  referacur.Idq;  cum  per  fe  veriflime  af¬ 
firmatur, tu  proprio  experimeto  didiciftis  ipfi,cum 
priftinis  tenebris  abieris  vera  aliquado  luce  afper- 
xcritis.  ^fNolim  aute  vos  lateat, li  quisfcc^lcfti  lucc 
perfusu  efte  glorietur,&fratre,acproximufuu  odio 
perfequatur, eu  re  vera  etia  nu  dola  quada  caligine, 
g  cxdfque 


'Bened.  lufHnian.  i»  Epifi.  T}.  loart. 


74  Epift.I.B. 

caecifque  errorum  nubibus  inuolui.  ^  Nam  qui 
fraterna  beneuolentia,&  charitate  proximos  com¬ 
plebitur, is  profebo  cadefte  lumen  afpexifle,  eiuf- 
que  dubu  prouehi  cenfendus  eft,  cum  ita  vitam 
inftituat,morefque  fuos  componat,vt  nemo  quid-  . 
quam  in  eo  iure  reprehendat ,  aut  praterea  requi¬ 
rat.  Itaque  idem  iterare  non  piget ,  fic  igitur 
aio ,  &  fic  affirmo ,  eum ,  qui  fratrem ,  ac  proxi¬ 
mum  fuum  odio,  ac  maleuolentia  infebatur,  in 
denfis  adhuc  tenebris  verfari,  &  cocorum  more 
in  incertum  ferri,  quippe  cui  errorum  tenebra: 
ipfameriam  oculorum  aciem,  ac  lumen  ademe¬ 
rint.  f  Libens  ver6  hsec  ad  vos  fcribo,  cariffimi, 
vt  vobis  in  mentem  reuocem,diuina  potcftate ,  Sz 
ipfius  Ghrifti  merito  veftra  omniaflagitia&Ba- 
ptifmofuifieexpiata.,  &  Poenitentia:  facramento, 
fi  qua:  poft  Baptifmum  exciderint  pofie  deleri, 
f  Ha?c  ad  vos  primum  refero ,  qui  aliorum  veluti 
parentes  habemini,  quod  Chriftum  Dominum 
verum  ,  aeternumque  Deum  ante  alios  complexi 
eftis.  Deinde  etiam  ad  vos ,  qui  tamquam  adole- 
fcentes  non  ita  pridem  ei  nomina  dediftis,  &  a  da:- 
monis  {eruitute,&  laqueis  ftrcrfue  euafiftis.  f  De¬ 
nique  ad  vos  filios,  quos  ex  animo  diligo;  haec  po- 
tifsimum  fcripfi,  quia  veftrum  omnium  Parentem 
optimum  agnouiftis.  Ad  vos  vero  Patres  haec  mea 
pratcipue  pertinent, quod  eum  fide  complexi  eftis, 
qui  ante  omnem  aeternitatem  abfque  vflo  princi¬ 
pio  femper  fuit,  femperque  erit.  Ad  vos  vero  ado- 
lefcentes,  vtiftam  veftram  Chriftianam  fortitudi¬ 
nem  ,  ac  robur  praedicarem ,  vobifque  ex  animo 
gratularer,  quod  caelefti  quadam  vi,  ac  poteftate 
praediti  malorum  omnium  auborem  ingenti  cum 
laude  fuperaftis.  ^  Nolite  itaque  mundum,neque 
ea,  qua:  in  mundo  funt,  diligere,  mihi  enim  credi¬ 
te  ,  fi  quis  mundi  amore  implicatur ,  is  a  paterna 
charitate ,  qua  iuftos  Deus  immortalis  bonorum 
omnium  parens  profequitur  ,  longe  eft  alienus. 

Quidquid  enim  hoc  afpebabili  mundo  con¬ 
tinetur  ,  aut  voluptatum  illecebris  animum  emol¬ 
lit*  aut  diuitiarum  cupiditate  inflammat,aut  faftu, 
atque  ambitu  extollit ,  quae  funt  omnia  a  paterna 
charitate  aliena*  Sc  ad  haec  caduca,  &  mortalia  bo¬ 
na,  vel  bonorum  potius  fimulachra  referuntur. 

^  Qilae  fane  omnia  quamuis  fpeciofa  corporeis 
oculis  videantur,non  aliter  tamen  atque  aura  leuis 
momento  temporis  pra:teruolant,ipforumque  cu¬ 
piditates  breui  Ianguefcunt :  qui  vero  diurnis  prae¬ 
ceptis  nihil  habet  antiquius,  in  omnem  aeternita¬ 
tem  perfeuerat.  Illud  autem  fcitote  ,  carifsimi, 
extremum  iam  pereuntis  mundi  tempus  vel  im-r- 
minere,  vel  propemodum  iamadefle,  quo  tem¬ 
pore  Antichriftum  venturum  eflfc  accepiftis.  Iam 
nunc  enim  plures  Antichrifti  exorti  funt ,  vtvel 
hinc  appareat  extremam  mundi  claufulam  iam 
adefle.  Et  hi  quidem  Antichrifti  e  noftro  fide¬ 
lium  coetu  prodierunt ,  fed  re  vera  ex  noftrorum, 
eleborumve  numero  nequaquam  erant,  fi  diui- 
nam  praedeftinationem ,  aeternumque  Dei  confi¬ 
su111  fpebes.  Nam  fi  fecus  fuiftet ,  vna  nobifeum 


Ioan. 

io  Qui  diligit  fratrem  fuum ,  in  lumine 
manet, & fcandalum ineo  non efi. 


1 1  Qui  autem  odit  fratrem  fuum  in  te¬ 
nebris  e  fi ,  &  in  tenebris  ambulat ,  & 
nefeit ,  quo  eat ,  quia  tenebra  obcoeca- 
uerunt  oculos  eius. 


1 2/  Scribo  vobis,  filioli,  quoniam  remittan¬ 
tur  vobis  peccata  propter  nomen  eius. 


1 3  cribo  vobis ,  Patres ,  quoniam  cogno - 
ni ft is  eum, qui  ab  initio  eft.  Scribo  vo¬ 
bis  ,  Adolefcentes ,  quoniam  viciftis 
malignum. 

14  Scripfi  vobis  infantes ,  quoniam  cogno¬ 
vistis  Patrem.  Scripfi  vobis  Adolefcen¬ 
tes  ,  quoniam  fortes  efiis ,  &  verbum 
Hei  manet  in  vobis ,  &  vicistis  ma¬ 
lignum. 


1  j  igolite  diligere  mundum ,  neque  ea, 
qua  in  mundo  funt.  fi  quis  diligit 
mundum,nonefi  caritas  Patris  in  eo. 


1 6  Quoniam  omne ,  quodefi  in  mundo , 
concupifcentia  carnis  efi  ,  &  concu- 
pifcentia  oculorum  &  fuperbia  vita; 
qua  non  efi  ex  Patre ,  fed  ex  mundo 
efi. 

1 7  Et  mundus  tranfit ,  &  eomupifc entia 
eius,qui-autem  facit  voluntatem  Dei, 
manet  in  atemum. 


1 8  Filioli ,  nouifiima  hora  efi ,  & ficut  au - 
dfiis ,  quia  Antichrifirss  venit ,  nunc 
autem  Anttcbrifii  multi  fatti  funt, 
vnde  farnus, quia  nouifiima  hora  efi. 


19  Ex  nobis  prodierunt ,  fed  non  erant  ex 
nobis ,  nam  fi  fuiffent  ex  nobis ,  per- 
manfijfent  vtique  nobifeum ,  fed  vt 
mamfefii  fint  ,  quoniam  non  funt 
omnes  ex  nobis. 


zo  Sed 


id 

i  i 


-3. 


2.4 


z6 


*7 


z8 


Paraphrafis  Cap.  II.  75 

in  Ecclefia  .ytique  perfhtiiTent ,  fe<i nimirum  Tua 
defpdionejteftaci  fune  ,-iiojj  omnes,  qui  nobifeum 
viuunt ,  inter  eledos ,  acprxdeftinatos  numerari. 
Sed  vos  vnttioncm  habuistis  a fantfo,  ^  Vos  vero  diurni  fpiritus  vnguine  delibuti  am- 

efi  noBis  omnia.  plifsimam  quamdam  diuinarum  rerum  fcientiam 

Non  fcripfi  vobis  ,.  quafi  ignorantibus  adepti  eftis.  9  Neque  enim  ego  hxc  ad  vos  feri  pii, 
veritatem ,  fed  quafi [cientibus  eam,  vt  veftram  infeitiam  erudiam ,  fed  potius  vt  hxc 
&  quoniam  omne  mendacium  ex  ve-  omnia  probe,  cognofcentes  admoneam,  menda- 

ritate  non  eft.  cia,quqe  ab  impotioribus  proferuntur,nihil  habere 

commune  cum  fidei  veftrse  veritate, tantum  abeft, 
vt  a  Deo  veritatis  audore,  avel  ipfa  potius  humana 
Quis  eft  mendax ,  ni  fi  is,  qui  negat,  veritate  profeda  fint.'  C  Quid- enim  mendacius 
quoniam  Iefus  eft  Christus.  Hic  eft  eo,qui  Iefum  negat  effe  Chriftum  humani  generis 

JntichriBus,qui  negat  Patrem, &  Fi-  liberatorem  ?  Hic  profedb  vere  poteft  Antichri- 

liurn.  ftus  appellari ,  qui  dum  Chriftum  abnegat ,  xque 

omnis ,  qui  negat  Filium ,  nec  Patrem  Patrem ,  ac  F iliu  abiurat.  ^  Sic  enim  fe  res  habet, 

habet ,  qui  confitetur  Filium ,  &  Pa-  quifquis  Filium  abnegat ,  is  eadem  opera  Patrem 

irem  habet.  abiicit :  qui  vero  Filium  admittit,  Patrem  ncceffa- 

Vosquod  audi  Bis  ab  initio ,  in  vobis  rio  confitetur.  ^  Vos  vero  date  diligenter  ope* 

permaneat.  Si  in  vobis  permanferit ,  ram,  vt  quam  fidem  ab  initio  percepiftis,  camdem 

quod audiftis  ab  initio, &  vos  in  Filio,  ad  finem  vfque  vita?  conftantifsime  retineatis. 

<jr  Patre  manebitis.  Nam  fi  id  fedulo  feceritis ,  mihi  credite  Parentis, 

Et  hac  eft  repromifiio  quam  ipfie  polii-  ac  Filij  charitatem  retinebis.  ^  Hoc  enim  polli- 

cituseft  nobis,vitam  ater  nam.  citus  eft  ipfc  Deus, qui  mentiri  nequaquam  poteft, 

quique  perennem ,  immortalcmque  vitam  fe  in 
fide ,  &  charitate  perfeuerantibus  largiturum  re- 
11  ac firipfi  vobis  dehis ,  qui  [educunt  cepit.  Ego  vero  paucis  hxc  ad  vosfcripfi,  vt 
vos.  indicatis  pfeudoapoftolorum  fraudibus ,  &:  impo- 

fturis  a  fufeepta  Vos  fide  auocari  nulla  ratione 
Etvosvntfionem ,  quam  accepiBis  ab  patiamini.  ^  Cum  prxfertim  auguftiffimo  Spiri- 

co, maneat  in  vobis, & non  necefte  ha-  tus  fandi  chrifmate  pcrfuli ,  &  in  fide  mirum  in 

betis  ,vt  aliquis  doceat  vos ;  fed ficut  modum  confirmati  eorum  impia  pradertim,  ac 

vnciio  eius  docet  vos  de  omnibus ,  &  nefaria  inftitutione  minime  egeatis ,  qui  percepta 

verum  eft,  &  non  eft  mendacium.  Et  Spiritus'  fandi  vi  omnia  probe  didiceritis,  qua; 

ficut  docuit  vOs,  manete  ineo.  funt  ad  falutem  neccffaria ,  quseque  diuina  verita¬ 

te  fubnixa  ab  omni  prorfus  mendacio  funt  alie¬ 
na  ,  &;  vt  fpero  ita  penitus  in  animis  veftris  hx~ 
rent ,  vt  nihil  eorum ,  qua;  ifti  mendacifsime  con- 
Etnunc , filioli ,  manete  tn  eo ,  vt  cum  fingunt,  ac  temere  effutiunt, admiffuri  fitis.  f  Ita- 

apparuent, habeamus  fiduciam,&  non  que ,  fratres  mihi  carifsimi ,  hoc  agite ,  dogmata 

confundamur  ab  eo  m  aduentu  eius.  ab  initio  vobis  tradita  fande  retinete,  vt  cum 
iudex,  qui  non  lpnge  abeft,  fuam  vbique  lucem 
adueniens  diffundet,  nos  vna  vobifeum  lxtari 
potius,  &ob  veftram  conftantiam  gloriari  pofsi- 
mus ,  quam  ob  defedionem  pudefieri ,  ac  rubore 


i9  Si  [citis, quoniam  inftus  eftfcitote  quo-  fuffundi  compellamur.  Jf  Quod  fi  non  ignoratis 

niam  &  omnis,  qui  facit  iuftitiam,ex  Deum  effe  iuftum,  ipsamque  adeo  fu  premam 
ipfo  natus  eft.  iuftitiam ,  &  pro  cuiufque  meritis  praemium ,  vel 

poenam  illaturum ;  id  vobis  perfuafum  effe  percu¬ 
pio  ,  eum ,  qui  redi* ,  ac  laudabiliter*vitam  tradu¬ 
xerit,  tamquam  Dei  imitatione  filium  ab  eo  vide¬ 
licet  gratise  beneficio  gemitum  fempitetnx  hxre- 
ditatis  fore  aliquando  participem. 


*  «g  -  IN 


'Fenfd.  luttinian.  in  Epifi.  loan . 


’»  ep.i.c.i.  t. 


b  cap.ij.)}. 
c  ad  Gal.  4. 
I?- 

d  1.  Cori  4. 


£  ej>.x.e.r.aj. 


f  luc.lji. 


g  cap.9.<r, 

II, 


h  in  Pfal.44. 

»7> 


i  iir.Moial. 
c.j^.alias  z8 


i  cap.1.7. 


III. 


76 


Epift.  I.B.Ioan. 


IN  CAPVT  SECVNDVM 

EXPLANATIO- 


1 .  Filioli  mei ,  &<<c  fcribo  vobis ,  vt  non  peccetis  ,fed  etfi  quis 
peccauerit,aduocatum  habemus  apud  Patrem  lefum 
Chriftum  iuftum. 

Yoniam.  dixerat ,  neminem  effe  omnis 
labis  prorfus  expertem,  cum  fu  humana 
imbecillitas  ad  lapfum  vitra  modum  fa¬ 
cilis, &  procliuis,  mon«t  eos ,  qui  Bapti- 
fmo  iam  expiati  efTent,  vt  quoad  eius  fieri  poffit,  in¬ 
nocentiam  retineant,  addltque  fi  quis  forte  alicubi 
offendat ,  aut  labatur  ,  non  effe  prorfus  defperan- 
dum,cum  Chriftum  habeamus  apud  Patrem  patro* 
num,&aduOcatum.Filiolos  autem  appellat,vt  fuam 
in  illos  paternam  indicet  duritatem  ,  vtque  often- 
'  dat, eos  vi  Baptifmi  fuiffe  quafi  denuo  genitos.  Nam 
&  Petrus  a  fideles  quafi  modo  genitos  infantes 
hortatur ,  vt  in  dies  proficiant ,  quoad  falutem 
affequantur  fempiternam.  Sic  Chriftus  apud  Ioan- 
nem  Apoflotos  b filiolos  nominat  .-Filioli  (inquit)  ad¬ 
huc  modicum  tempus  vobifeum  fum.  Et  Paulus  c :  Filioli 
mei  (ait)  quos  iterum  parturio  ,  donec  formetur  Chriftus  in 
vobis.  Alibi d  fe  fidelium  parentem  vocat :  Nam  fi  de¬ 
cem  (inquit)  millia padagogorum  habeatis  in  Chrifto,  fed 
non  multos  Patres ,  nam  in  Chnfto  lefu  per  Euangelium  ego 
vos  genui.  Dicuntur  autem  fideles, vt  feribit  Petrus e, 
renari  non  ex  femine  corruptibili ,  fed  incorrupt  ibili  per  Ver¬ 
bum  Dei  vini ,  &  permanentis  in  sternum.  Eft  enim  Dei 
Verbum ,  ipfo  Chrifto  {  Domino  interprete  ,  veiuti 
femen.  Semen  {inquit)  eft  verbum  T)ei,  quod  vbi  in  cor¬ 
de  bono ,  &  optimo  exceptum  eft ,  vberem  fegetem  pa- 
rit.  Et  quoniam  Chriftus  verbum  eft  Patris, merito 
ab  Ifaia  ZfiP  ater  futuri  fitculi  nuncupatur. 

Tacite  interim  fuam  dignitatem  Apoftolicam  in¬ 
dicat^  fideles  officij  monet, Apoftoli  enim,virique 
Apoftolici,&  eorum  fucceffores  Epifcopi,funt  veiu¬ 
ti  fidelium  patres,  rurfus  fideles  iis  tamquam  paten¬ 
tibus  omnia  pietatis  officia  debent.  Quam  ob  ren} 
Auguftinus  h  ad  illaDauidis  verba  :Pro  Patribus  tuis 
nat 1  funt  tibtfilij.Patres  interpretatur  Apoftolos, a  qui¬ 
bus  deinde  fideles  omnes  tamquam  filij  geniti  funt. 
Genuerunt  (inquit)  te  Apoftoli,  ipfimijfit fiunt ,  ipfipradica- 
uerunt ,  ipfit  Patres.  Et  aliquanto  poft :  Pro  slpoftolis  filij 
nati  fiunt  tibi ,  conftituti  funt  Ep  ficopi,  hodie  enim  Epificopi, 
qui  fiunt  per  totum  mundum ,  vnde  nati  fiunt  ?  Ipfit  Ecclefia 
ffiatres  illos  appellat ,  ipfit  illos  genuit ,  &  ipfit  illos  conftituit 
in /edibus  Patrurn.Et  Grcgorius 1 :  In  virtute  quippe 
antiquorum  P atrum  hi,  qui poftmodum  pralati fiunt  ,/ubro- 
gantur  ,.quia  &  cum  annofia  arbufta  fiucciduntur ,  in  eorum 
robore  tenera  virgulta  fiuccreficunt.  Itaque  Ioannes,vt  pa¬ 
rentis  munere  rite  fungatur ,  fideles  monet ,  ne  pec¬ 
cent.  f}ac(\x\qmt) ficribo  vobis yVt  non  peccetis. lute,  autem 
qimas, quorfum  referatur  pronomeivLfcmam  fupe- 
riora  quidem  alio  videntur  referri,  ita  enim  dixit:  Et 
hac  ficribirnus  vobu,vt  vt  gaudium  veflrum  fit  plenum. Nec 
futis  apparet,  quam  vim  habeat  axi  cohibeda  peccata 
humana:  imbecillitatis  comemoratio^  quae  ita  facile 
labitur.vt  vix  quifquam  reperiatur,ac  ne  vixqmdem, 
qui  nufquam  offendat, aut  labatur.  An  illa  refpexit, 
quae  fcripferat,ciim  dixit, in  luce  ambulandum  elic  i* 
Si  autem  (inquit k)  in  luce  ambulamus , ficut  &  ipfe  eft  in 
luce ,  fiocietaterh  habemus  adinuicem.  Probabile.  At  ni 
fallor,  multo  probabilius  eft,  hanc  totam  epiftolam 
indicari ,  qua?  profedo  eo  potillimum  fpedat,  vt  fi¬ 
deles  ab  omni  fcelere,&  flagitio  reuoccntur. 

Ha:c  eft  enim  prima  iuftitue  pars ,  vt  a  malo  rece  ~ 
damus,altera,vt  virtutem  complcdamur,  ita  fignifi- 


A  cauit  Dauid  a  ,cum  dixi v.Declina  d  malo,&fac  bonum. 
Neque  enim  ille  omnino  collimafTe  cenfendus  eft, 
qui  dixit* :Virtus  eft vittu fugere. Aliud  enim  eft, nullo 
piaculo  contamlnari,aliud  virtutem  colere.  Priscla- 
rum  quidem  eft,  vt  ille  ait, 

Nd  confeire  fibi,  nulla  palle ficere  culpa. 

Sed  qui  ibi  gradum  figat ,  nondum  virtutis  pulchri¬ 
tudinem  afpexit, tantum  abeft,vt  complexus  fit.  Eft 
tamen  vitse  integritas,&  innocentia  nonnulla  Chri- 
ftianae  iuftitia:,&  fanditatis  pars, quemadmodum  ad 
corporis  firmitatem  pertinet  morbi  vacuitas.  Redfe 
itaque  primo  loco  monet  Apoftolus  ,  vt  fefe  fideles 
ab  omni  fcelere  puros,  atque  integros  feruent.  Sed 
quoniam  id ,  vt  fuperiori  capite  monuerat ,  admo- 
B  dum  videtur  difficile,  opportunum  adhibet  medica¬ 
mentum  ,  ne  vbi  quis  alicubi  offenderit,  &  virtutis 
fines  egreflus  fuerit, de  falute  defperer,ommque  fpe 
veniae  penitus  abieda ,  fefe  omnibus  flagitiis  ,  aeque 
feeleribus  cooperiat, ac  propterea  addit: 

Sed  &  fi  quis peccauerit,aduocatum  habemus  apud  Pa¬ 
trem  lefum  Chriftum  Optandum  quidem  eft,vt 

nemo  peccet,  nam  vt  ait  Ifaias  b ,  ifte  omnis  fruftus,  vt 
auferatur  peccatum  eius.  Sed  vbi  quis  vel  ignoratione, 
vel  imbecillitate  lapfus  eft,  ad  Chriftum  Dominum 
tamquam  patronu ,  Scaduocatum  cofugiendum  eft. 
u4duocaiurn{mqmi)habsmu>  apud  Patrem, Graece 
*x»Tov,quam  vocem  alij  conlolatorem,  alij  adhorta¬ 
torem  ,  alij  denique  deprecatorem  interpretantur. 
C  Qui c  Latina?  linguae  proprietatem  inueftigac,  aduo- 
catum  a  patrono  diftingmmt,quod  aduocatus  is  di¬ 
catur,  qui  ad  defenfione  alicuius  aftat,  etiam  fi  nihil 
loquatur ;  patronus  vero, qui  reum  diccdo  defendit. 
Alij  defendit  (aiunt)  aliquem  in  iudicio  aut  patronus 

dicitur, fi  orator  eft ,  aut  aduocatus,  fi  ius /uggerit.aut  prafien- 
tiam  fuam  commodat  amico-, aut  procurator  fi  negotium  fiufei- 
pit,aut  coutitor  fi  prafens  caufitm  nmt,& ftc  tuetur  vt  fuam, 
fed  procurator  eft  abfentis, cognitor  vefopraftntis.  Vtcuque 

fit,  rede  Chriftus  dicitur  paracletus,  hoc  eft,  patro¬ 
nus, feu  aduocatus. Qua  de  re  tametfi  alibi  nonnihil 
dixi, hic  tamen  locus  poftulat,vt  de  hoc  Chrifti  mu¬ 
nere  paulo  copiofius  differam.  Oftendamque  vna 
cum  Chrifto  etiam  beatos  noftram  apud  Deum  cau- 
D  fam  agere,  vt  etiam  ipfi  noftri  dici  poffint  aduocati. 
Et  quoniam  Paulus  Chriftum  ait  e  affiftere  vultui 
Dei,  &  interpellare  f  pro  nobis,  ambigi  non  poteft 
efi  apud  Patrem  mortaliu  caufam  agere,  &  aduocati 
munere  rite  perfungi,  vt  alibi  docui,  fiue  fua  merita, 
&  fatisfadionem  Patri  rcprefentadojfiue  etia  preces 
pro  nobis  fundedo.Sed  illud  aNouatoribus  perpera 
obiicitur,hoc  ipfo  excludi  alios  adtiocatos,nec  poffc 
citra  Chrifti  iniuria  fandorum  ope  implorari  ,-eofq-, 
deprecatores  adhiberi.  Id  enim  haeretici  partim  ad 
idololatriam  referunt ,  quafi  fandi  pro  diis  habeaty- 
tur ,  partim  tamquam  ftultum  irrident ,  quod  fandi 
neque  noftra  curent ,  neque  norint,  neque  vota , aut 
preces  noftras  audiant ,  partim  denique  tamquam 
E  Chnfto  conmmcliofum  damnant,  quod  fandis  tri¬ 
buatur  id,  quod  eft  Chrifti  Domini  propiiu  munus. 

Vt  igitur  ordiara  primo  capite, nemo  Catholico¬ 
rum  eft  adeo  vel  infanus  ,  vel  impius ,  vt  diuinitatem 
fandis  tribuat,cum  potius  omnis  Catholicoru  coetus 
Collyridiano  deteftetur  ,  qui ,  vtait  Epiphanius  g, 
Deipara  Virginem  taquam  Deam  colebat,  &  facrifi- 
cii.s,&  facris  ceremoniis  venerabatur.  Tanrum  igitur 
abeft,  vt  cum  (andoru  ope  imploramus,  eos  diuino 


aPf.}f.rr. 

*  HotJt. 


IV. 

b  cap,t7.j. 


c  Lauren. 
Valla. 


d  Afcon. 
Pedian. 


e  ad  Heb.;. 

15. 

f  adRom.8. 


g  Htfr.pS.K 


Explan.  Cap.  1 1. 


77 


tir,  vt  potius  illos  deprecatores ,  Sc  A  atque  in  primis  ineo  mpleclente  religio far»  cognitionem 
fni,reuerentidmque  fantiorurn,  <$•  laudabile  [antiarum  pe¬ 
titionum  a  fipofitdatarumdeftdcrium,conftntaneimqut  his 
[aeratiorem  habitum .  Ignarius  vero  Magnefianos ,  ac 
Trallianos  fedulo  monet, vt  pro  fe  apud  Deum  pre¬ 
ces  fundant.  Idem  flagitat  Athanafius  a.  Sic  etiam  aep.  adLu- 
Bafilius  b  ,Ephrem c  Syrus, GregoriusdNazianzenus,  c‘^er-  EP'fc* 
Ioannese  Chryfoftoinus.Inter  Latinos  elegantiflime 
Cyprianus  {.  Nunc  e  fi  ( inquit) [rarres  cariffuni,vt  merno-  cx. 
res  meifitis.vt  inter  magnas  .atque  diuinas  cogitationes  ve-  b  ep.7.8.& 
firas  nos  quoque  animo,  &  mente  voluatis,  stmque  in  preci-  4  .  j  y 

bus,&  orationibus vefiris.  cumvoxilla  purificatione  confe[-  trc^j‘jU(j  & 
fionis  illufiris ,  &  mgi  honoris  [ui  tenore  laudabilis  ad  Dei  dccopund. 
aures  penetrat,  &  aperto  fibi  calo  de  his [ubatiirnttndi  par-  d  ep.  i 8?. 


f  IU)  VI  puii 

cu  tu  Profe% ibeamus,  vt  eorum  opera ,  quae  no- 
mternuntiipunt  ^  v  £)eo  jmpetremus<  Nam  quod 

f  S  pofitos  noftris  adefle  precibus ,  vo- 

an  tp^fjmusjid  non  idcirco  fit,  quod  illis  imme- 
^t^beitribuamusjquifuapte  natura  vbique  pr?- 
£  radeft,  fed  quod  illi  praefentem  Deum  perfpicue 

‘Scatitur,  ac  cernant,  in  quo  omnia ,  quae  ad  lpfos  loannes  -  «^nryioiroinus. inter  catinos  cicganuiniuc  Epifc>  Afri 

.liqua  ratione  pertinent  diuino  illuftrati  Ittmine  vi-  n  ; - f  *T' - ar“  — . 

dent.Rede  enim  dixit  alicubi  Auguftinus:  Quid  enim 
non  vident,  qui  vi  dentem  omnia  vident? Neque  vero  fan¬ 
dis  primario  templa, &  altaria  eriguntur,  fcd  eorum 
memoris, inuocationi,  celebritatique  dicantur, cum 

tamen  prscipue  Deo  confecrentur.Neque  aliter  ac-  ,  . w  ,  ,  - r- 

cipienda  funt,quas  apud  Catholicos  feriptores  legu-  ”  tibus  ad  fuperna  tranfrniffa  impetrat  de  Domini  bonitate,  e  eP-  i6 
tur ,  cum  plerifque  fandis  templa  aiunt  fuifle  ereda.  quodpofhdat.TLt  g  a\ibi:V  os  orationibus  frequenter  infifii- 


quodpofiulat.Et  g  alibi:  Vos  orationibus  frequenter  infifii-  pep  ^ 
te,& preces  nofiras  vefiris  precibus  adiuuate.  Eodem  tno-  g  ep.3  j. 
do  loquuntur  Ambrofius  h, Hieronymus ,,  Augufti-  h  iib.  7.  ep. 
nus  k,Paulinus  ',Gregorius  ni,Ifidorus n,Beda °,qui  55- 
omnes  cum  viri  eflent  fandiflimi ,  aliorum  tamen  Loloe°ad 
preces, &:  fu ffragationes  expetebant.  Pammacl». 

Iam  vero  vita  fundos  rite  obfecrari,vtpro  fua  pie-  c.i. 
tate, caritateque,  qua  prsftant,  fuis  nos  precibus  iu-  k  eP;7,7-  & 
uent,miro  conlenfu  omnis  antiquitas  teftatur.Certe  c  2J 
OrigenesP:0  beate(inq\iit) /obviuens  in  perpetuum  apud  1  ep>  ?7.  & 
D  eitm, &  vitior  permanens  tn  confretiu  Regis  Domini  ora  ep.  ad  Aug. 
pro  nobis  rniferis ,  vt  etiam  nos  terribdis  Dei  mifericordia  <lux  ’n* 
protegat  in  omnibus  tubulationibus eripiat  ab  omnibus  A* 


n  plerifque  fandis  templ; 

Multo  vero  minus  iis  facrificia  offeruntur ,  fed  in  fa* 
crificiis,precibufque  noftris  tamquam  deprecatores 
implorantur,  vt  eorum  fuffragiis  noftra  apud  Deum 
facrificia  promoueantun 

Non  eftigirur  dubitandum,eos,  tametfi  longifli- 
meabfunt  a  nobis,  noftras  audire  preces,  noftrifque 
piis  votis  opitulari, qui  omnia,  vt  didum  eft,  in  Deo 
intuentur,  quique  eximia  quadam,  8c  perfida  cari¬ 
tate  nos  adhuc  mortalitate  fungentes  compledun- 
tur.  Quamquam  enim  beati  diuinam  eflentiamnon 
plane  comprehendunt, neque  omnes  penitus  res  hu¬ 
manas  in  ea  neceflario  cernunt,  receptum  tamen  eft  ...  _ _ _ _ ,v  ..  r . .  . .  A  } 

in  fchola  Theologica  quemlibet  ea  cernere,  qus  ad  ^  oppreffionibus  maligni,^  connumeret  nos  cum  iuftis,&  cott-  mHb. 


fe,fuumque  ftatum  aliquo  modo  fpedant,  ita  fit,  vt 
ad  fc  confugientes  quantu  in  ipfis  eft,  benigne  com- 
pledantur,&  foueant,iuftos  promoueant,  improbis 
opem  ferant ,  vt  faniorem  aliquando  mentem  reci¬ 
piant,  &  falubriora  confilia  fequantur.  Quocirca  fa¬ 
cis  litterxapertiflime  docent, non  modo  beatorum 
preces,  fed  etiam  viuentium  fuffragationes  abfque 
vlla  Chrifti  contumelia  a  viris  fandis  implorari.  Ita¬ 
que  Auguftinus  hunc  ipfum  Apoftoli  locum  illu- 
ftrans  ait :  Et  fi  quis  peccauent,adu»catum  habemus  apud 
Patrem  lcfum  Chriflum  tutilum,  fed  dicit  aliquis  :  Ergo 
fantit  non  petunt  pro  nobis  3  Ergo  Eptfcopi ,  vel  Pr&pofiti 
non  petunt  pro  populo  ;  fed  attendite  Scripturas  ,  &  videte, 
a  Cololf.4.  Quia  &  prapofiti  commendant  fi  populo ,  nam  sipo  flolus  a 
dicit  plebi :  Orantes fimul  &  pro  nobis. Orat  Slpoflolus  pro 
plebe, orat  plebs  pro  yJpotiolo.Oramtu  pro  vobis  fratres,fid 
&  vos  orate  pro  nobuymuicem  pro  fi  omnia  membra  orent, 
caput  pro  omnibus  interpellet. Certe  Pharao  Mofis, atque 
b  Exod.8.8.  Aaronis  preces  poftulat  h \Orate  (inquit)  Dominum, vt 
aufer  an  anas  d  me,&  d  populo  meo.  Et^ populus  ad  iram 
cNum.11.1.  Dei,&  vltricem  flammam  auertendamclamauitcad 
Mofen,  qui  orauit  ad  Dominum ,  &  abfirptus  eti  ignis. 
di  .Rcg.7.S.  Sic  filij  Iffael  Samuelem  his  verbis  d  affantur./V;  cef- 
fis  pro  nobis  clamare  ad  Dominum  Deum  notirum,vt  fal- 
uet  nos  de  manu  Phihftinorum.  /Ile  vero  clarnauit  ad  TTo- 
mintsm  pro  /frael,  &  exaudiuit  eum  Dominus.  Efther  fa- 
ccap.4.16.  ne  fandiffima  fcemina  Mardocheum  his  verbis 


feribat  nos  cum  his,  qui  [alui fiunt.  Bafilius  *I  vero :  Qut  gift.ep.14- 
aliqua  premitur  angufiia,  ad  hos  confugiat  (martyres  in-  n  eP;  ac*  ■ 
telligit)  qui  rurfum  Utatur,  hos  oret ;  hic  vt  d  malis  libere-  ^C' 

tur, ille  vt  duret  in  rebus  latis. Hic  mulier  orans  pro  filiis  au- 
ditur.ptregnnanti  viro  reditum  'tncolumen ,  agrotanti  vero  VIII. 

falutem  implorat.  Neque  aliter  loquitur  Ephrern r  Sy-  p  lib.  z.  in 
rus.  Gregorius  fver6  Nazianzenus  Athanafij  fuf-  Iob* 
fragia  implorat,&  Chryfoftomus  :  Imperatorem  his  ^ 
verbis  laudat: Nam  &  Hlt,quipurpuram  gtfiat, ad  fipul-  qUX  ho*. 
chra  dia  fi  confert ,  vt  ea  exofculetur,  abieSloquefafiu  fup-  10.  fimil. 
plex fiat, fanSlofque  obfecrat ,vt  ipfi apud  Deum  fibi prafidio  hom.  aif.de 
fint,atquevt  tentoriorum  opficem,&pifcatorem,& quidem  I^a" 

fatofuntios  patronos  habeat  precibus  is  contendit,  qui  dia-  r  Ser.  dc 
D  demate  cintius  efi.  Ergo  ne  dic  quafo  ,  horum  Dominum  fandi.  Mar- 
mortuum  dicere  audebis ,  cuius  [erui  etiam  defuntii  eorum ,  *yr- 
qui  vniuerfo  orbi  imper ant, patroni, ac definfortsfnnt  ?  Ali-  t 
bi  u  vero  ita  Apoftolum  Petrum  alloquitur :  4dfis  im.Cor. 
huic  tempto  miraculorum  promptuario,  quod fantia  nominis  u  Ser.  in 
tui  appellatione  pracipue  honoratur,  in  quo  venerandas  ca-  ador.caten. 
tenas  tuas,vt  thefaurum  quendam  reponi  volufii.  his  cate-  *  apUj 
nis  nofrarurn  animarum  vulnera  qustfo  liges.  Et  multa  Sur.  tom.4. 
deinceps. Sic  Cyrillusx  Alexandrinus  Ioannis  Euan-  x  Hom.  de 
geliltx  fuffragium,  ac  patrocinium  optat.  Mira  pro- 
fedo  funt,  qus  in  hanc  fententiam  feribit  Theodo-  c-c 
retus  y :  Out  homines profrera  funt  (in  quit)  valetudine /0-  y  lib.  8.  de 
ferum  eam  fibi  d  Martyribus  pe-unt,qui  vero  agntudmem  cura.  Grsc, 
aliquam  par  iunturfamtatem  expo fiunt.  Infuper  &  fieriles  a^e<^* 


alloquitur:  Vade,&  congrega  omnes  Ittd&os.quosin  Sufam  E  viri,  &  mulieres  dari  Jibifihos  petunt ,  non  qui  fe  ad  Deos 


f  Ad  Rom.  repereris  orate  pro  wr.Dcnique  Patilus  fObficrofn- 
ij>3°*  quit)  vos  fratres  per  Dominum  noftrum  lcfurn  Chrtfium, 
g  r.  ad  vt  admuetis  me  in  orationibus  pro  me  ad  Deum.  Ec  8  alibi 
Thcfl.  5.1;.  [cmc.\:Orate(an)pro  nobis. 

c  •  Idcmque  apertiflime  confirmat antiquiflima Pa- 

V  1 1.  trum  traditio, &  communis  omnium  confenfus,nam 
h  De  Eccl.  Dionyfius  h  Areopagita:/^«r(inquit)/’4c?'<<  Scriptura 
hier.c-7.  acquitfcens  vtiles  efje  in  hac  vita  dixerim  fantiorurn  preces, 
hoc  modo  fidicet :  fi  quis  fantiorurn  munerum  defiderio  in- 
cenfus,ad  tdque percipienda  pie  affetius ,  pranitat is  tamen 
propria  confcius  quempiam  fantiorurn  virorum  adeat, ore  t- 
que  fibi adiutorem,& precatorem  accedere, capiet  ex  hocojn ~ 
ninovtilitatem  commoda  euntia  excedentem. Eruitur  enim 
ijs,  quapttit,  fuauijfimis  donis  fufcipitntt  diuina  clementia, 
Bened.  Iuslinian.  in  Episi.  B.  lom. 


accedere  arbitrentur ,  fed  qui  orent  Dei  martyres  tamquam 
diumos  homines,  intercefiorefqne  fibi  eos  apud  Deum  aduo- 
cent ,  precemur.  Mox  vero  non  inanes  efle  fidelium 
preces  his  verbis  oftendit:  Pic  verofideliierque precatos 
ei  m  ‘xtrne  confit  qut, qtta  defiderant,tefiantur  illa  qua  voto¬ 
rum  rei  dona  perfoluant  manfieftu  nimirum  adepta  fanita - 
lis  indicia. Nam  alij  quidem  oculorum, ali]  vero  pe  dum, ali] 
porro  manuum  fimulachra  fu  frendunt  ex  argento,  auroque 
confetia.  Et  multa  deinceps. 

Latini  pono  Patres  nec  pauciora, nec  minus  aper-  I X. 

tain  eamdem  fententiam  fcripferunt.  Cyprianus  1  2Ser.de  ftel- 
enim:  Innocentes^  inquit)  in  ordine  fantiorurn  protomarty-  *a3&Magis. 
res  primum  habeant  locum, &  ficretorum  confdj  diuinorum 
propinquate  famtliariffima  clementiam  Dei  pro  ttofiris 
g  5 


7» 


Epift.  I.  B.  Ioan. 


exorent  laboribus ,  quos  vfque  hotke  funeshu  Herodes  per-  A 
[equitur ,  quorum  [anguine ,  dr  mone  Diabolus  deleSlaitir. 
a  lib.de  vi»  Ambrofius  a  :  Obficrmdt  funt  tAngeli  pro  nobu, qui  no- 
duis.  bu  ad  praftdium  dati  funt ,  Martyres  obficrandi,  quorum 
videmur  nobis  quodam  corporis  pignore  patrocinium  ven- 
dicare.  Pojfunt  pro  peccatis  rogare  noflris,qui  proprio  [an¬ 
guine  etiam  fi  qua  habuerunt  peccata,  lauerunt.  Non  eru- 
befcamus  eos  interce [ores  noslra  infirmitatis  adhibere, quia 
ipfi  infirmitatem  corporis  etiam  cum  vincerent ,  cognoue - 
runt.  Nimis  longum  eflet ,  fi  velim  exfcribere  qu<e- 
b  ep.  17.  ad  cumque  legunturapud  Hieronymum  b,  Rufinum  c, 
Edftoch.  in  Auguftinum  d.  Egregie  autem  Leo  e  Pontifex :  Con- 
rion^dfad”  firmate  avncui‘u  curn  fanElis  Angelis  ,  intrate  tn  ciuitatem 
uerf  Vigila.  Dei,  cuius  nobis  fpondetur  habitatio,  &  Patriarchis ,Pro-  g 
c  lib.i.hift.  phetis,  Apoftolis ,  Martyribufque  fodamini.  Fnde  &  Uli 
c-33*  gaudent, gaudete, horum  diuttias  concupifcite.drper  bonam 

}*£?  amulationem  ipfiorum  ambite fujfragta.  Et  Gtegorius  f 
lib.7.de  ba-  item  Pontifex  :  Omnipotens  Deus  excellentiam  veftram 
ptif.  contra  infuo  femper  timore cuflodiat ,  atque  ita  veslra  vota  infi- 
Donat. c.i.  horum  excellentiffimorum  regum  nepotum veHrorum  ,  in- 
Ciuit  c  ,crce^eilte  B-  Pftro  ApoElolorum principe ,  cuieos  commen- 
fer.  17.  Az  datis  ,fbff  itate  adimpleat,  vt  flabile  vobis  gaudium  de  eo- 
verb.Apoft.  rum  femper  incolumitate  ,  ficut  cupitis  habere  ,  con- 
De cura  pro  ceJ[at. 

ferTde  S*&  Neque  vero  de  Beatorum  patrocinio,  & fuffraga- 
Steph.  tione  dubitare  fas  eft.Baruch  S  enim  precatur  in  haec 
e  fer.  f.  de  verba  :  Domine  omnipotens  Deus  lfirael,  audi  nunc  ora- 
epiph.c.4.  tionem  mortuorum  Ifiael ,  er  filiorum  ipfiorum.  ludas  b 
flib.  11.  ep.  autem  Machabsus  in  fomnis  vidit  Oniam  defun-  C 
•j£  dfcum  manus  extendentem  ,  &  orantem  pro  populo, 
2cap.j.4.  itemque  virum  alterum  aetate  grauem ,  Sc  gloria  mi- 
h  lib.  1.  rabilem,  auditmque  Oniam  dicentem  :  Hc  esi  lere- 
Mach.  c.ij.  Propheta  Dei,  qui  multum  orat  pro  populo-,  &  fanda 

**•  duitate  Ierufalem.  Idpm  videtur  non  obfcure  indica* 

14^  1  C  1  re  Petrus  *,  ait  enim  :  Certus  quod  velox  esi  depofimta- 
ic  Litnrg.  bernaculi  mei ,  fecundum  quod  &  Dominus  nofter  lefus 
Petr.  &Ec-  chriftus  figmficauit  rnihi,dabo  autem  operam  <&  frequen- 
C^a  Eccl  terbabere  vos  poft  obitum  meum,vt  horum  memoriam  fit- 
HieroVoly-  datu.  Videtur  enim,  vt  eo  loco  indicaui ,  etiam  poft 
mitana,Ec-  obitum  fuum  patrocinium  polliceri.  Addo  omnes 
clefj£thio  ferme  Liturgias  k  ,  qua;  San£torum  preces ,  &  agno- 
pica.Ecclcf.  imperant.Cert^  Irenseus  fSuut  £««(inquit) 

1  lib!°.c!i 9.  fiducia  eft,vt  effugeret  Deum  :  fic Maria  fuafa  eftobedire  D 
m Hom.K.  Deo. vt  Virginis  Eu&Virgo  Mariafieret  aduoc.ita.  Od¬ 
ia  Num.  genes  m  autem  :  Quis  dubitat ,  quod  fandi  quique  Pa- 
?  trurn  &  orationibus  nos  inuent ,  &  g' florum  fuorumcon- 

hom.  j.  in  firment ,  atque  hortemur  exemplis.  Alibi  n  planius:  Ego 
Cant.  fic  arbitror ,  quod  omnes  illi ,  qui  dormierunt  ante  nos  Pa- 
Hom.  3..  in  tres  pugnent  nobtfcum  ,  &  adiuuent  nos  orationibus  fuis. 
s^con  Cei  Athanafius0  •  Nofque{  ait)  Apostolorum  principe  fufifra- 
fum  '  gante  Petro  ab  imminentibus  periculis  pale  at  Itberare.Sed 
o  ep.  ad  Fe-  apertiflime  Cyrillus  P  Hierofolymitanus  :  Cum  hoc 
licem  Pap.  (inquit)  facrficium  offerimus  ,  postea  fi icimus  mentio- 
p  Catech.  mm  nommatim  eorum, qui  ante  nos  obdormierunt  Patriar - 
wy  •CM-  charum, Prophetarum, Apoftolorum,  Martyrum, vt  Deus 
orationibus  illorum  ,  &  deprecationibus  fufeipiat  preces 
ncftras. 

X I.  Jam  vero  Bafilius  ^  de  quadraginta  Martyribus  ^ 
jqfiom.io.  hunc  in  modum  loquicur :  Hi  fiunt ,  qui  noflram  obti¬ 
nentes  regionem ,  quafi  quadam  turres  contra  aduerfario- 
rum  incurfum  refugium  exhibent. Et  poft  nonnulla:5^« 
operam  ded'ftis  &  labor  alis ,  vt  vnum  pro  vobis  orantem 
inueniretis ,  quadraginta  funt  hivnam  orationis  emittentes 
vocem ,  vbi  emm  funt  duo, vel  tres  tn  nomine  Domini  con- 
r  Ep.ad  Iu-  grcgati,iht  Deus  eft,vbi  vero  quadraginta  fuerint, quis  du- 
iian.Apoft.  bitet  Deumeffe  ^nr/e/rfewrPlura  r  alibi  in  eamdem  fen- 
i“  anapho-  tentiam  Gregorius  f  Nazianzenus  de  patre  fuq  iam 
I11  Litur»  V'ta  ^un^°  ha;c  feribit :  Nec  dubito,qum  hoc  nunc  quo- 
{  Oratione  1ue  ,iint0  magis  deprecatione  fua,  quam  prius  doctrina  pra- 
t  9  flet>  q»anto  nunc  magis  Deo  appropinquat.  Enplanius  de 

r  Orat.io .  S.Bafilio  * :  At  nunc  ille  quidem  medis  (slfilhcjtiarn,  ni 


fallor,  facr fida  pro  nobis  offerens,  &  (  » 

dens.  Neque  enim  ita  nos  reliquit ,  vt  p?PU  0  PrtCy^*.~ 


dem.  Neque  emm  ita  nos  reliquit ,  vt  p>r  r  J  , 

Rurfus a deS.  Athanafia:  Aihanafiul™”1'^  n 
posl  multas  dimicationes, drpaUElr as  vitd°fla^>e  ^  *  ra1,1^ 

res  noflras,  vt  perfuafitm habeo,  cahtus  infin^iUS'>mnC 
r  1  1  1  r  virtutis 

cauja  lavor  antibus  manum  porrigit,  eoque  magis.. ,  ^  ^ 

pons  vinculis  liberatus  eff.  Eodem  modo  loq** 
Epiphaniusb,Gregorius  Nyirenusc,Chryfoftontl^r  ^  invit.lfa 
Theodoretus  c.  5  c  In  orat. 

Porro  Latini  Patres  id  etiamfrequentilllme^per-^neb.  in 
tiflimeque  inculcant.  Cornelius  f  enim  Pontifex:  £g'ct- EP>- 
Or  mtes  (inquit )  IDeum  ,  er  Dominum  noflrum  lefium 
Chrflum  ,  vt  intercedentibus  fandis  eius  Apofiolis  maculas;  jK  'n  \ 
purget  peccatorum  vefirorum.  Cyprianus  %:  Memores  (in-  d  \ajpc 
quit)  tiofln  inuicem  fimus ,  vtrobique  pro  nobis  femper  ore-  lag.c.15. 
mus ,  preffuraSiCfr  angufiias  mutua  caritate  releucmus ;  &  lu- 

fi  quis  ifihinc  noflrum  prior  diuina  dignationis  celeritate  ^e‘u!°  >  k 
pracejferit ,  perfiueret  apud  Dominum  noftra  diledio  pro 
fratribus ,  &  for  oribus  nofiris  ,apudmifericordiam  Patris  DcS.Igna. 
nonceffet  oratio.  Hilarius  b  explicans  illa  veiba  Daui-  tio- 
di s:Montes  in  circuitu  etus,8cc.  Sed  neque  defiunt  {incyfik)  ^ . 

ftarevolentibus  Sandorum  cuftodia, neque  Angelorummu-  m 

nttiones. Et  aliquanto  po A:  Acne  leue  prst.fi dium  in  Apo-  e  lib.\  de 
flolts ,  vel  Patriarchis,  ac  Prophetis ,  vel  potius  in  Angelis,  CU1  *•  Gr«- 
qui  Scclefiam  quadam  cuftodia  circumfepiant,  crederemus,  ^ 
adiedum  efliEt  Dominus  in  circuitu  populi  fui.  Iam  Am-  patrc  ’  l8' 
brofius  >.  Habes  (inquit) proximos. qui  Deo  pro  te  fuppli -  &  7.?. 
cent,  habes  Apofiolos  proximos ,  habes  Martyres  proximos,  XII. 
fiipfa  Martynbus  deuotienis  focietate ,  mifericord-a  quo-  f  eP 
que  muneribus  appropinques. Ex.  paucis  interiedbis :  Ama  ^  „ 

ergo  propinquitatem  Petri,  affinitatem  nAndrea,  vt  pro  te  Hb.de  mor- 
ro<?ent,&  recedam  cupiditates  tua  verbo  Dei  pulfa.  Aper-  tal.Trail. 
tiflime  vero  Hieronymus  ^  :  Si  Apoftoli  (inquit)  &  de  difci^ 
Martyres  adhuc  i  n  corpore  confliiuti  poffunt  or  -,re  pro  ca-  [fi  *ia‘ 
teris ,  quando  de  fe  adhuc  debent  effe  Cokciti ,  quanto  mapis  h  in  pffif 
poft  coronas, vtdorias.tfr  triumphos  rAuguftinus  !  porro:  1 24. 
Dominus  nofter  lefus  Chriftus  fthuc  interpellat  pro  nobis,  Hib.de  Vi» 
omnes  Martyres. qui  cum  illo  funt, interpellant  pro  nobis. Illa  r 

vero  pene  aurea  funt,  qua:  de  Petro  Apoftolom  feri-  funeb.de 
bit:S»  tunc  opem  ferre  poterat  vmbra  corporis,  quanto  rna-  obic.Valen- 
gis  nunc  plenitudo  virtutis  ?  fituncfuppUcantibus  proderat  t'n-5c  bb.i. 
aura  quadam  tranfeuntts ,  quanto  magis  gratia  nunc  per-  vna  b^t  ^ 
manentis  ?  Merito  per  omnes  Chrtfti  Ecclefias  auro  pretio -  i0. 
fius  habetur ferrum  illud  poenalium  vinculorum,  fl  ad  pra-  k  Aduer. 
fidia  fupplicantium  tam  potens  fuit  ante  martyrium,  ^‘S'f  v‘^ 
quanto  magis  efficax  pofl  triumphum?  Mitto  alios  pe-  ^*d'e  obaa 
ne  innumerabiles.  Claudat  agmen  Leo 'Magnus:  Blefill*. 
Sicut  autem  &  nos  experti  fumus ,  &  noftri  probauerc  ma-  1  In  Pfal.Sj. 
iores,  credimus,  atque  confidimus ,  inter  omnes  labores  iftius  ‘n 
vita  ad  obtinendam  mifiricordiam  Dei  femper  nos  (pecia- 
Iam  patronorum  orationibus  adiuuandos ,  vt  quantum  pro-  co.Fauft.  c. 
priis peeeatis  deprimimur  ,tamum  Apoftolicis  meritis  eri -  m. 
gamur.  m  Ser.y,ds 

’  Quin  etiam  viuentium  preces  interdum  non  fine 
frudu ,  &  magna  vtilitate  expetuntur.  Nihil  autem  paui_ 
horum  Chriftocontumeliofum  cenfendum  eft,  aut  n  Ser.  i.de 
cum  eiusfingulari  aduocati  munere  pugnare.  Nam,  nat._Apoft 
vt  egregie  feribit  Bernardus  0  :  Fidelis  plane,  &  potens  & 
Mediator  Dei ,  &  hominum  homo  Chriftus  lefus,  fed  diui-  x  1 1 1 
nam  ineo  reuerentur  homines  maieftatem.  Abforptavi-  0Ser.adI 
detur  in  Deitatem  humanitas  ,  non  quod  mutata  fit  fub-  verb.  Apoc. 
flantia,  fed  affeElio  deificat  a.  Non  fila  illi  cantatur  miferi-  Slg’iui»» 
cor  dia, cantatur  pariter  &  iudicium.quia  etfi  didicit  ex  his,  &mm' 
qua  paffus  eft ,  compaffionem ,  vt  mi fericors  fieret ,  habet  ta¬ 
men  <gr  tudiciariampoteftatem  ■,  denique  Deus  nofter  ignit 
confumenseft .  Qmdm  vereatur  peccator  accedere, ne  quem¬ 
admodum  fugit  cera  a  facie  ignis  ,  fic  pereat  ipfiea  facie 
SDei  ?  Ita  oftendit  diuinam  Chrifti  maieftatem  for¬ 
midandam  efle  ,  atque  adeo  non  fruftra  deprecato¬ 
res  adhiberfquorum  precibus,ac  meritis  nobis  con¬ 
cilietur  ;  ac  propterea  fubiicit  :  lam  itaque  nec  ipfa 
mulier 


Explan.  Cap.  1 1. 


79 


XIV. 


a  Prou.  18. 
b  cap.  9  S' 


mulier  bene  ditia  in  mulieribus  videbitur  ocio  [a,  inuenietur 
equidem  locus  eiw  in  hac  reconciliatione.  Opus  eft  enim 
mediatore  ad  mediatorem  iflum ,  nec  alter  nobis  vtilior, 
quam  M . ria .  Et  aliquanto  poft :  Qui  i  ad  Mariam  ac¬ 
cedere  trepidet  humana  fragi  icu  ?  nihil  auflerum  in  ea, 
nihil  terrib  V,  tota  fuawa  eft.  Vt  igitumd  mediatorem 
alios  adhibemus  mediatores  ,  uc  ad  hunc  aduoca- 
tum  nobis  conciliandum  alios  quaerimus  aduoca- 
tos.Quod  non  folum  citra  Chriftiiniuriam, fed  nia- 
gnoenam  cum  ipfius  honore,  &  gloria  facimus  Re- 
bte  nihilominus  dixit  Ioannes  habere  nos  aduoca- 
tum  Chriftum  Dominum ,  ille  quippe  in  hac  aduo- 
catione.  primas  tenet,  cuius  meritis  exteri  omnes 
gratiam, &  glo.  iam,&  quicquid  boni  poflident, ade¬ 
pti  funt. 

Illud  vero  egregie  obferuatum  eft  ab  Auguftino, 
non  dixilfe  Ioannem,  aduocatum  habetis,  fed  habe¬ 
mus  :  Non  dixit  f\nc^iit)habetis,nec  me  habetu  dfxn ,  fed 
&  Chriflum  pofutt,non  fe:  &  habemus,  dix<t,non  habens \ 
rnaluit  fe  ponere  in  numero  peccat  omni, vt  haberet  aduoca- 
tum  Chriftum  ,  quam  ponere  fe  pro  Chrido  aduocatum  ,  & 
inueniri  inter  damnandos  fuperbos.  Sic  fere  viri  iufti  fe¬ 
le  peccatoribus  annumerant.  Ita  Salomon*;  lubhu 
prior  eft  accu  fator  fui.  Et  Daniel  b;  Peccatum  w, (inquit) 
iniquitatem  fc  imus, impie  egimus,  &  receffmw,  &  dech- 
nau  mus  a  mandatis  tuis ,  ac  indiciis,  cum  tamen  ipfe 
vir  elTet  integerrimus  ,  atque  fandliftimus  Longe 
enim  abeft  a  iuftis  fuorum  meritorum  ia&antia, 
qui  fuse  imbecillitatis  confcij  vel  praeterita  peccata 
&  agnofeunt  &  deplorant ,  vel  foliciti  funt,  nc  diui- 
nx  gratiae  delint,  &  eiu  prxfidio  deftituti  aliquo 
flagitio  inquinentur.  Praeterquam  quod  vna  cum 
Dauide c  vere  dicere  polfunt :  Deleta  quis  inttlligiti 
ab  occultis  meis  munda  me,  Domine,  &  'b  alienis  p  irce 
feruoiuo.  Quin  etiam  ,  vt  ait  Auguftinus  d,  omnes 
lan&i ,  fan&xque  vere  quotidie  dicunt :  Dimitte  no¬ 
bis  debita  noftra.Hc  hi  ip  'c  Apoftolus  fuperiori  capite 
dixerat ‘.Stdixer  mus, quia  peccatum  non  habemu,ipfi  nos 
f  'educimus ,  &  ventas  in  nobis  non  eft.  Et  Iacobus  e:/n 
multi- (nit)ojfendtmus  omnes. 

Jifum  Chrfturt  (inquit  )/></?#?».  atqui  mfterum pro¬ 
prium  eft  vel  vlcifci  peccata  ,  vel  certdodilfe.  Qua 
igitur  ratione  iuftus  pro  nobis  aduocati  munere 
fungitur?An  iuftunj  dixit  Patris  refpe£hi,qui  Chri- 
fti  iufti.  at  jUe  innocentis  adtiocationem  contemne¬ 
re  neutiquam  poteft?  Certe  non  crediderim  aduo¬ 
cati  iuftiriam  commendari,  quali  quiiuftam  caufem 
defendendam  ftifeipiat.  Quomodo  Caffiodorus  { 
aduocati  iuftiriam  extollens  aic:  Si  in  aduocatioms [lu¬ 
dio  iuftitia  claritate  fulfifts.  Forte  etiam  rcfpexit  id, 
quod  fequitur  :  Ettpfe  eft  propitiatio  pro  peccans  noflris , 
vtfenfusfit  :  fperaqda  eft  peccatorum  venia  depre- 
canteChrifto  Domino ,  &c  humani  generis  aduoca- 
ro,  qui  fua  iuftitia ,  &  fan&itate  Deum  Patrem  mor¬ 
talibus  conciliauit.  EtfortalFe  etiam  indicat  Chnfti 
fatisfa&ionem  ha&enus  fuille  iuftam  ,  qibd  ex 
xquo  Patri  fatisfecit ,  qui  fuo  fanguine  facile  pote¬ 
rat  plures  etiam  mundos  a  peccati ,  ac  Diaboli  fer- 
uitute  redimere.  Aede  noftra  quidem  redemptio¬ 
ne  vere  fcripfit  Apoftolus  6 :  Non  ftcut  dehtlum ,  ita  & 
donum,  fi  enim  vmus  de  liilo  multi  mortui  funt ,  multo  ma¬ 
gis  gratia  Dei,  &  donum  in  gratia  vmus  hominis  le fu 
Chnfti  m  plures  abundauit.  Et  Leo  (>  Pontifex;  Am¬ 
pliora  (inquit)  adepti  per  ineffabilem  Chnfti  gratiam, 
quam  per  Diaboli  amtferamus  tmidtam.  Et  alibi ' :  Si¬ 
cut  apoftolus  ait ,  vbt  abundauit  peccatum ,  fuper abunda¬ 
uit  &  gratia  ,  &  cum  >  fub  peccati  praiudtcio  nati  pote - 
flatem  acceperint  ad  luflitiam  renafeendi  ,  val  dius 
dq/ium  fatlum  eft  libertatis  ,  quam  debitum  ferui- 


X  V I.  Recte  autem  monet  OEcumenius  ,  hrec  ad  hu- 


dDenat.f 

grat.c,3ff. 


e  cap.  3. a. 

XV. 


£Iib.i  i.var. 
cP.4. 


A  manam  Chrifti  naturam  referenda  elfe,nam  alioqui 
tamquam  Deus  eamdem  habet  cum  Patre  potefta- 
tem,  vnaque  cum  illo  acSpiritu  fando  peccata  con¬ 
donat.  Quin  etiam  qu  ndiu  inter  morrales  viuebar, 
etiam  tamquam  homo  luprema  quadam  potcftate, 
quam  vocant, excellentix  peccata  tollebat.  Idqcie 
aliquando  -  firmiffimoargumenroprobau.it, cum  an-  a  Mat .9.6. 
tequam  paralytico  integram  reftitucret  valetudinem 
dixit :  Vt  autem  fetans,  quia  E dius  hominis  habet  potefta- 
tern  tn  terra  dimittendi  peccata  dixit  paralytico :  fur  pe,' olle 
leSlumtuum  &  ambula.  Ex  miraculo  enim  fuam  po- 
teftatem  confirmat  diuinitus  a  Patre  acceptam  ,  qua 
quidem,  vt  Theologi  docent,  potuit  ablque  Sacra¬ 
mento  peccata  expiare,  &  gratiam  ,  ac  iuftiriam  lar¬ 
giri,  inftituere  Sacramenta,  quibus  peccata  delean¬ 
tur,  &  facerdotibus  poteftatem  facere  retinendi,  ac 
remittendi  peccata. Ita  enim  apud  Ioannem  b  dixit:  bcaP,10  J'1- 
^  Accipite  Spnuum  fanflum,  quorum  remiferitis  rercata,rt- 
mtuentur  eis  quorum  ret\nutritis,reiema  funt.  Quamob- 
rem  re&ehoc  loco  monet  Auguftinus  appom£  feri- 
pfilfc  Apoftolum,aduocarum  habemus  :  /Ut  (inquit) 

,  talis  vir, non  dixit, aduocatum  habetis,  >Pud  Patrem  led  ft 
quis  pecc auerir,  aduocatum  habemus.  Vt  fignificct  fufee- 
pifle  Chriftum  totius  humani  generis  patrocinium, 
vt  non  ita  multo  poft  planius  docebit ,  atque  adr  6 
illum  omnium  effe  mortalium  aduocatum  ad  quem 
fas  fit  cuique  libc-re  confugcrejmodo  prxtcrita  faci¬ 
nora  ex  animo  deteftetur. 

At  Chriftus  ipfe  apud  Ioannem  ;  ait:  Non  dico  vobis,  XVII. 
quit  e  90  rogabo  b  at  rem  de, vobis  ,ipfe  enim  Pater  amat  ccap.-6.17. 
vos  Quo  loco  videtur  hoc  aduocati  munus  recufire, 

C  ita  enim  accipit  Chry.foftomus  ‘  ,qui  indkat,  Chri-  d  Hom.78. 
ftnm  negare  le  rogaturum  Patrem  Gregorius'' autem  t 

excludi  ait  orationem, qux  voce  fiat,  fol^m  enim  ad-  more.  13. 
mittit  commilerationem.  Eademque  ratione  expli-  alias  18 
cat  verba  f  Pau.i :  Interpellat  pro  nobis.  Vngcmtotnim  £  Ad  Rom, 
(inquit) Fil.o  pro  homine  interpellare  eft  apud  eoaternum 
Pauremfeipfum  hominem  demonftr are  ,etque  pro  humana 
natura  rogaffe  eft  eamdem  naturam  in  dtuimiatts  fua  ctlft - 
tudinefufccpif]\  Interpellat  ig-tur  pro  nobis  Dominus  non 
voce  fed  miferaiione ,  quia  quod  damnati  in  eleElu  voluit, 
fufctpiendo  liber awt ■  Atqui  ipfe  Dominus  apudeum- 
dem  Ioannem  S  dix*erat :  Ego  rogabo  Patrem ,  er  ahxm  S  caP-I4 
Paracbrum  dabit  vobis,  fignificans  fe  imperrarurum  5 
Patre  Spiritus  lamSbi  charifmata,  quibus  Apoftoli  or- 
^  nandi  eranr.Itaque  C  rillus h  ira  accipit  verba  Chri-  h  hh  lt.ia 
fti  perinde  quali  dicat  ,faqile  Apoftolos  impetratu-  Io,c 
ros  'mnia,qux  Chnfti  nomine  perierint, non  olum 
quia  Chriftus  rogaturus  eft  Patrem  ,  fed  multo  ma¬ 
gis  quja  Parer  eos  vehementer  diligit.  Denique  Hi¬ 
larius  i  omnium, vt  arbitror,  appofitiffinie  folam  ex¬ 
cludi  putat  precum  neccffiratem  ,  quali  dicat  Chi i- 
ftus:eximius  amor, quo  vos  Pater  pro  fequitur,  cum 
vobis  facilem,  ac  propitium  reddet ,  vt  nihil  necefte 
Iit  me  pro  vobis  preces  fundere. 

2 .  Et  ipfe  eft  propitiatio  pm peccatis  noflris,  non  pro  no¬ 
flris  autem  tantum, fed  etiam  pro  totius  mundi. 

Ne  quis  forte  fufpicetur  ,  ita  Chriftum  efte  ad¬ 
uocatum  ,  vt  poffint  tamen  eius  clientes  caufaca- 
£  dere,  quomodo  apud  Ezechielem  k  indicat  Dens,  kcap.14.14. 
non  fe  aduocatorum  preces  magnifacae  ?  St  fte- 
rm-  (inquit)  tresvni  Jh  :n  medio  e  us  Ace  D antei ,  & 

Job ,  ipfi  iuftitia  fua  liberabunt  anavas  fua),  ait  Dommus 
exeettuum <  fb-od  fi  &  bcfttas  pefflmas  induxero  fuper  ter¬ 
ram  vt  vafhm  eam, &  fuerit  tnuta.eo  quod  non  fit  pertrart- 
fiens  propter  befhas, tres  viri  iftt  fi  fuerint  m  ta.vtuo  cgo.d.- 
cit  Dominus  Deus,  quia  necfil.os, nec  filias  liberabunt ,  fed 
ipfi folt  liberabuntur  ,  terra  autem  difohbitur.  Pcrfimili 
igitur  ratione  fieri  pollet ,  vt  Chriftus  pro  hominum 
genere  preces  funderetmec  tamen  exaudiretur  a  Pa¬ 
tre,  Huic  cigo  tacita’  hominum  fulpicioni  occurrit* 
g  4  Apofto 


i  lib.  6.  de 
Twn. 


I. 


8o 


Epii!.  I.  B.  loan. 


a  t.  Cor. 
S 


t>  lib.  con. 
fermon. 
Anan.  c.15. 


c  Pfal,  iox. 

d  Pfal.  ii 9. 
4- 

e  Rora.  j. 


f  z.  Cor.  f. 
19- 

II. 

gEcclef34. 

2-3- 

h  teuit.itf. 
iAdHeb.?. 


k  Apoc.i.j. 
1  Ser.  n.  de 
paff.c.3. 


IU. 


m  lib.  1 


Apoftolus  fubdens :  Et  ipfe  eft  propitiatio  pro  peccatu 
nofiris.  quafi  dicat,  ita  orat, vt exoret,  Sc impetret, & 
pro  peccatis  abunde  iatisfaciat.Nam  vtait  Paulas: 
Fafhts  efi  nobsfaptentia  a  Deo  ,&  iufhtia  ,&  fanHiftc.i- 
tto,dr  redemptio. Eaderaque  opera  oftcndit  Chriftum, 
etiam  fi  aduocati  munere  fungatur ,  non  efle  tamert 
minorem  Patre, quandoquidem  vna  cum  illo  pecca¬ 
ta  condonat.  Certe  olim ,  vt  fcribit  Auguftinus^, 
Macedoniani  ,  quia  fpiritus  apud  Ioannem  dicitur 
paracletus ,  hoc  eft.aduocarus  ,  eum  Patre  minorem 
efle  contendebant.  Ne  quis  igitur  idem  de  Filio  fu- 
fpicetur,  quem  dixerat  efle  paracletum  ,  &  aduoca- 
tum,  addit  illumefle propitiationem  pro  peccatis, 
cui  non  aliter  ac  Patri  conueniunr  ea  ,  quas  fcribit 
Dauid  c  :  Gpuj  propinatur  omnibus  iniquitatibus  tuis.  Et 
rurfus  d :  Quia  apud  te  propitiatio  efi.  Itemque:  Impieta- 
f.biu  nofiris  tu  propitiaberis.  Certe  Paulus  c  de  Chrifto 
ait :  Quem  propofuit  Deu*  propitiationem  per  fidem  m 
fanguine  ipfius  .Vbi  Gr^ce  fcripfit  Apoftolus  i\acrr&i'v> 
alludens  ad  veteris  Teftamend  propitiatorium.  Hic 
autem  Ioannes  dixit  ixatr/jioo ,'vt  iignificet  ipfam  con¬ 
donandi  peccati  adtionem  ,  vel  pro  peccatis  fatisfa- 
dtionem,  fuo  enim  fanguine, ac  vita  pro  hominu  ge¬ 
nere  litauit,  atque  ita  Paulus i  ait:  De  u  erat  in  Chnfio 
mundum  reconcilias  fibi,  non  reputans  illis  delictu  ipforum. 

Re£te  autem  ait  ,  propitiatio  pro  peccatis,  ficenim 
fere  hasc  vox  in  factis  litteris  accipitur ,  vt  referatur 
ad  peccatum. ita  loquitur  SjpicnsS.A^cw  multitudine 
jacnficiorurn  eorum  propitiabitur  peccatis.  Et  dies,  quo 
fummus  facerdos  in  San&a  San&orum  penetra¬ 
bat  ,  a  {pergens  h  fanguine  propitiatorium  ,  dies  propi¬ 
tiationis  appellabatur.  Indicabat  enim,  vt  interpreta¬ 
tur  Paulus*  ,nouiTeftamenti  propitiationem  ,qua; 
Chrifti  fanguine  peragenda  erat.  Vere  autem  dicitur 
Chriftus  propitiatio ,  quia  folus  ipfe  fuo  fanguine 
omnium  mortalium  flagitia  expiauir  3  caneri  quam- 
uis  fan&iflimi  viri  deprecatores  efle  poflunt ,  8c  ex- 
piarionisminiftri,propria  tamen  audoritate  expiare 
peccata  non  poflunt. Id  vnius  Chrifti  fanguiseflicit, 
qui  vt  ait  Ioannes  k  :  Dilexit  nos  &  lautt  nos  a  peccatis 
nofiris  tn  fanguine  fuo.  Quocirca  rede  Leo  1  Pontifex. 
Effitfio  enim,(ait)pro  intujhs (anguinis  tuftt  tam  potens  fuit 
ad  priutlegtum ,  tam  diuts  ad  pretium  ,  vt  fi  vmuerfitas 
t.tptiuorum  in  redemptorem  fuum  crederet  .nullum  tyranni¬ 
ca  vincula.  Retinerent.  Et  paulo  poft  :  Qumuis  enirn  in 
confjeciu  ‘ Domini  multorum  Sanctorum  prettofa  mors  fue¬ 
rit, nuUius  tamen  tnfontts  occifio, propitiatio  fuit  mitdi,  Ac¬ 
ceperunt  mfii,non  dederunt  coronas ,  &  de  fidelium  fortitu¬ 
dine  exempla  nata  fknt  patientia,  non  dona  iufiitia,  Singu¬ 
lares  quippe  in  fingnlis  mortes  fuerunt ,  nec  alterius  qwf- 
quam  debitum  fuo  funere  Jolnit ,  cum  inter  filios  hominum 
folus  Dominus  nofier  Iefus  extiterit ,  in  quo  omnes  crucifixi. 
Omnes  mortui, omnes  fepulti, omnes  etiarn  fint  fufeitati. 

Addit :  Non  pro  nofiris  autem  tantum ,  fed  etiam  pro 
totius  mundi .  OEcumenius  llaec  verba  accipit ,  quafi 
dicat  Ioannes  ,  Chriftum  propitiationem  efle  ,  non 
folum  pro  ludiorum  peccatis  ,  fed  etiam  pro  Gen¬ 
tilium  omnium  flagitiis,  quod  etiam  infinuat  Cyril- 
lus  ra  ,  vt  paulo  poft  oftendam.Sed  vereor ,  vt  id  ad¬ 
mitti  poflit ,  nam  fi  ,  quod  initio  diximus  ,  haec  epi- 
ftola  feripta  eft  ad  Parthos »  qui  procul  dubio  Gen¬ 
tiles  erant ,  cum  dixit  Ioannes  :  ipfe  esi  propitiatio  pro 
peccatis  nofiris,  Parthos  procul  dubio  comprehendit, 
atque  ita  inepte  diceret  Chriftudfe  propitiationem 
non  folum  pro  noftris, led  etiam  pro  Gentilium  pec¬ 
catis.  Nec  latis  probo  ,  quod  alij  malunt ,  mundum 
opponi  praedeftinatis  ,  quafi  dicat  Apoftolus  ,  Chri- 
ftumefle  propitiationem  non  folum  pro  praedefti- 
narorum.fed  etiam  pro  aliorum  omnium  mortalium 
t-ulpis.  Nam  ciim  ,  vt  diximus  ,  voce  illa  nofiris  cos 
<etiam  comprehendat,  ad  quos  fcribit,  non  eftvcrifi- 


A  mile  exiftimafle  Ioannem ,  eos  omnes  fuifle  pratde- 
ftinatos.  Itaque  crediderim  priorem  huius  fententite 
partem  ad  fideles  referri  ,  pofteriorem  ad  eundos 
omnino  mortales ,  quafi  dicat,  Chriftus  Dominus 
propitiatio  eft, no  folum  pro  fidelium, fed  etiam  pro 
infidelium,  omniumque  omnino  mortalium  pecca- 
tis. Quomodo  dixit  Paulus  a, Chriftum  efle  Saluato-  a  r.TIm 
rem  omnium,  maxime  autem  fidelium,  quod  etiam  10'  '4' 

infinuat  Petrus  b:Nolens(inqmt)altquos  perire, fed  om-  b  eP-  *•  c.j. 
pes  ad  poenitentia  reuerti.  Qjjamob  caufam  apud  Mat-  9' 
thaeum'  dixit:  Docete  omnesgentes.Etapad  Marcum*1:  ccapvlt,y. 
Eradicate  Euangelium  omni  crea  tura.  Et:  Paulus  e :  Volo  ^  caP,v*uP 
(inquit) ow«e.t  homines  ejfe ficut  rne  ipfum.Ficc  dubitan-  Ch  °r'7'7, 
dum  eft,  Chriftum  Dominum  obtulifle  fua  merita 


pro  omnibus  hominibus.  Ita  enim  fcribit  Apofto¬ 
lus  Qtii  dedit  ftmetipfum  redemptionem  pro  ommbus.Ex-  f  i.Tiiju, 
cipi  tamen  necefle  eft  daemones ,  ac  damnatos  ,  pro  6- 
quibus  quippe  extra  falutis  locum  pofitis  Chriftus 
fua  merira  nullo  modo  obtulit.  Quamobrem  rede 
Auguftinus:/i/^ei  (inquit)  Ecclepam  per  totum  mundu, 
noli  fe qui  falfos  iufitficatores,  &  veros  pracipitatorcs-  In  illo 
monte  tflo  ,  qui  tmpleuit  orbem  terrarum  ,  quia  Cbrtfius 
propitiatio  efi  peccatorum  noftrorum ,  non  tantum  nofiro- 
rumfed  &  totius  mundi ,  quem  fuo  fanguine  compar  au:  t. 

At  cur  dixit  Chriftus  S:  Non  pro  mundo  rogo, fed  pro  I V. 

iis,  quos  dcdtfii mihi.  Auguftinus  h  indicar ,  Chriftum  g  lo- 1 7  9. 
ora  fle  tantum  pro  praedeftinatis,  fic  enim  air :  Mun-  j'  1  ra^' 
dum  vult  modo  intelhgi,qui  viuunt  fecundum  concupifcen-  7’  1  ’ 

tiam  mnndi,&  non  fttnt  in  ea  forte  gratia, vt  ab  illo  eligan¬ 
tur  ex  mundo.  Non  itaque  pro  mundo  ,fed  pro  iis ,  quos  ei 
Pater  dedit,  rogare  fe  dicit, per  hoc  enim  quod  eos  illi  Pater 
C  iam  dedit,  futium  efi ,  vt  non  pertineam  ad  eum  mundum, 
pro  quo  non  rogat.  Sed  quicquid  de  propofitis  verbis 
fentiendum  fit ,  cerre  non  ira  mulco  poft  pro  omni¬ 
bus  ,  qui  credituri  funt,  orat ,  qui  tamen  non  omnes 
erant  prardeftmaci.Cyrillus' Alexandrinus  huc  loan-  i  lib.  u.  in 
nis  locum  cum  Chrifti  verbis  hac  ratione  conciliat:  Io,c-  ‘V1- 
Salitator  enim  (inquit)  pro  mundo  hic  orare  abnuit, Io  an¬ 
nes  aut  em  non  pro  nofiris  peccatis  [olunt  propitiationem,  & 
paracletum  illum  ejfe,  fed  pro  vniuerfo  affirmat  mundo.  Ve¬ 
rum  beatus  Ioannes ,  quoniam  erat  ludaus ,  nt  pro  ludetis 
tantum  paracletus  ejfe  Dominus  apud  Patrem  videretur, 
non  autem  etiam  pro  aliis  gentibus ,  qua  vocata  obfequuta 
jum,neceffarib  pro  toto  mundo  adiecit,  id  efi ,  pro  omnibus, 
qui  per  fidem  vocati  ad  iufiitiam ,  &  fanfiificationem  per- 
^  uentunt.  Dominus  autem  nofier  Iefus  Chrifius  fuos  a  nobis 
feparanstpro  cis(inquit)rantumodo,qui  verba  mea [eruant, 

&  tugurn  meum  acceperunt ,  rogo.  Verum  orationem 
Chrifti  cum  eius  (acrificio,  atque  oblatione  coniun- 
git, quafi  eadem  fit  vtriulque  ratio, cum  tamen  facri- 
fteium  fine  controueefia  pro  omnibus  oblatum  fit, 
nihil  tamen  prohibeat, quominus  Chriftus  priuatim 
pro  aliquibus  preces  fuderit. 

Sunt  qui  orationem  Chrifti  ad  voluntatem  ante-  y. 
cedentem,&  fubfequentem,fufficientiam,atque  effi¬ 
caciam  non  aliter,  ac  merita  referant,  quorum  nihil 
mihi  videtur  neceflarium ;  fiquidem  loco  eo  apud 
Ioannem  indicato  agit  Chriftus  dc  fuapriuata  qua¬ 
dam prece, quam  pro  difcipulis  fudit ,  atque  idcirco 
E  dixit: Ego  pro  eisrogo,cos  videlicet  indicans, de  quibus 
paulo  ante  dixerat:  Mamfeflaui  nomen  tuum  hominibus , 
quosdedjh  mihi  de  mundo.  Ctun  igitur  orauitpro  illis, 
mudu, hoc  eft,caetero's  omnes  mortales  exclufit, ficut 
aliquando  pro  folo  Petro  orauit,  de  quo  ita  loquitur 
apud  Luca  k :7{ogaui pro  te  Petre,' vt  non  deficiat  fides  tua.  k  cap.  if. 
Eode  vero  loannis  loco  paucis  interie&is ,  vt  rhodo  i 1- 
dixi,priuatim  orat  pro  iis,^«i  credituri  funt(mapxit)per 
verbueorum m  wai.Qups  merito  cum  iis  coniungit  qui 
fibi  fidem  adi  unxerant, fuaque  pnecepta,  atque  indi¬ 
tura  complexi  erant.  Itaque  Ioannes  hoc  loco  da 
Chrifti  munere  -di fputans ,  illum  ait  propitiationem 

c{fc 


Explan.  Cap.II. 


81 


»  Luthct.&  clTc  pro  cun&is  mortalibus.  Chriftus  autem  Domi-  A 
Mn  Litui-  nus  eo,cluam  diximus, loco,  de  fua  priuata  oratione 
c  In  fuisL.f-  ^oclultur-  Sed  quoniam  conftat ,  Chnftum pro  om- 
turg.  nibus  fefe  obtuliffe  Patri  in  ara  Crucis ,  &  Euchari > 
a  Alex.  A-  fti*  oblatio  idem  Chrifti  facrificium  refert, ac  reprse- 
*Cn  art  vlr^'  ^entat’  rnelir°  facrificium  propitiatorium  aTriden- 
P  Thom  in  tinaSynodo  appellatur,ambigipotcft,aniftud  etiam 
4.d.4j.  q  x.  facrificium  propitiatio  iit  pro  omnibus  mortalibus, 
air.i.  adcoque  rite  pro  cunttis  hominibus  offerri  queat. 
Palud.  tbtd.  quidem,  quicquid  haeretici  a  contra  ni- 

Gabr.  left.  tantur  >  citra  otnnem  controuerfiam  fatendum  eft, 

37.  in  Canr.  Miffa:  facrificium  non  folum  Tumentibus  ,  fed  aliis 
Nauat.de  o-  etiam  pro  quibus  offertur,prodcffe  poffe,non  folum 
MifceU  n  *mPetrando  >  fed  etiam  propitiando.  Sic  Iacobus  b : 

'n'J'  Offerimus  (inquit)  tibi  insruentum  facrificium  pro  peccatis  B 
e  SefTI  it.  c.  nnttris ,  &  ignorantiis  populi.  Neque  aliter  Bafilius  c,  & 

*  •  Chry  foftomus :  Offerimus  ( aiunt )  facrificium  hoc  reue- 

arVi'U'u's'  rent*um  abolenda  dcliBa  noHra  ,&  pro  piaculo  popu- 

ftiune.il  l*  tut' 

V I.  Non  poteft  autem  dubitari ,  vrroque  modo  rite 
g  Hom.  13.  offerri  proiuftis,qui  adhuc  fuperftites  funt,  pro  qui- 
in  Num.  bos  &  impetrandi, &  propitiandi  vim  habet.  Excipio 

fln  Pf!i  o  tamen  infentcs  Baptifmi  luftratos,  quibus  vis  irnpe- 
k  cap.  Ino-  trandi  huius  facrificij ,  prodefle  poteft ,  propitiandi 
bis  i.&  c.fa-  facultas  non  item ,  cum  Baptifmi  beneficio  penitus 
eris  de  fenr.  fint  expiati,vt  nihil  prteterea  fuperfit,quod  propitia- 
S^Tbotn  in  t‘one  pigeat.  Quocirca  fi  moriantur,pro  iis  offer- 
4^d.  18.  q.i.  tur  Miffa  ,quam  vocant <1  exultationis.  Eademque 
art.  1.  vis  impetrandi  etiam  peccatoribus  prodeft ,  vt  Tri- 
Sot,  4-d.n.  dentina  Synodus  capertiffime  docuit  '.Huius  quippe 
Couar*  c  al  (  oblatione  placatus  Dominus  gratiam donum  poeni  - 

ma  Mater,  tentu  concedens  crifnina,  &  peccata  etiam  ingentia  dimittit. 
p.i.f.tf.  Idque  etiam  affirmat  D.Thomas  f ,  prodeft  enim,vt 
Nauar.  dc  Cruentes  tentationes  facilius  vincant ,  in  fide,  ac  ipe 
S^io&^n  ^°^hrmentur,  ab  imminentibus  periculis  liberen- 
man.cap.i7.  tur,&  vitare  queant  peccata, quae  alioqui  facile  ab  iis 
num. 18.  perpetrari  fblent,qui  aliquo  feelere  inquinantur.  Ita 

Bellar Jib.i.  enim  fcrjbit  alicubi  Origenes  g :  Qui  femel  intra fe  licet 
SoaT *d  C<f8  Parmm  pofuent  fermentum  ( peccatum  intelligir)  quott- 
feft.i.  diefemettpfo  .nequior  efficitur  .atque  deterior .  Et  Bafilius  ad 

1  Sot.Idc.in-  illa  I  falae  verba  h :  Vagiti  attrahitis  peccata ,  cjuafi  funiculo 
m  Ad»-  ver  '  S*CHt  ^nclu-‘t)  q*1  fanes  neBunt,aut  iunceas  floreas, 
Mida  n  1 1  *  vt  fupereji  ex  fune  coepto  contorqueri ,  confumatur,alte- 
Sylueft.  v.  rum  ei  attexunt inttrf erunt ,  quo  funis  longior  euadat :  fic 
MilTa  ’.n.8.  qMI  m  profundo  maiorum fdlinant,  prittfquam  priori  peccato  E 
fit  impofuus  finis, fecundum  adoriuntur.  Neque  aliter  fen- 
Armiii'  ex-  dc  Auguftinus  * :  Quomodo  vt  restis  fiat  longa ,  additur 
eom.  1  .n  9.  (panum  j pano ;  id  autem  non  rectum  it  fed  torquetur  fic  ad- 
Tabieo.  er-  dendo  peccatum  peccato, peccatum  ad  peccatum  adneBitur, 

Nau  deo  m  ^  re(^  l°nlaAua  alligentur  manus,  &  pedes  peccatoris, 
e.  1 9*n.  7  t  .  &  proiiciaturin  profundum ,  funiculis  enim  peccatorum  fuo- 
Couar.c.al-  rumvnufquifque  confringitur. 

ma  Mater,  Certe  pro  iis,  qui  anathemate  obftringuntur,pro- 
^  1  Vll"  4  *IUC  ^iaeretfe‘s >  atque apoftatis  offerri  publico  nomi- 
Maiol  lib  1  nek nequaquam  poteftjpriuato  tamen  nomine, quie¬ 
re  inreg.  c,  quid  aliter  fenferit  non  nemo 1 ,  orari  poteft  invi- 
i  <  uentium  m  commemoratione,  qus  ante  confecratio- 

Palat.in4.d.  ncm  ex  inftituto  Ecclefiaftico  vfurpatur.  Porro  is. 
Suar  ^  difp  <lu‘  anathemate  percuffus  vere  iam  rcfipuit,&:  cum  H 
<58.fe"(ft.  1. ?  Deo  in  gratiam  rediit,  etfi  nondum  fit  ab  Ecclefis 
Azor.lib.  1.  nexu  folatus ,  tametfi  nonnulli-0 negant ,  eft  tamen 
C  n  ’  i*k  fuffragiorum  capax.  Quod plerique  dodiffimi0  viri, 
de  Mid'c  V  nec  temer^  affirmant,  hquidem  iam  diuina  gratia, & 
n  Sot.  ex  c.a  charitate  prsditus  viuum  efficitur  Chrifti  mebrum, 
robis  1.  de  necfas  eft  opinari,  piam  Matre  Ecclefiam  eum  velle 
fuo  beneficio  carere ,  qui  Chrifti  gratia  non  carer. 
j  l8  Quin  etiam  catechumenis  hoc  factificium  prodeft, 
o.i.  vt  intelligi  poteft  cx  Clemcntep  Romano  ,  Chryfo- 

tcdef.q.i?.  ■  , 

art.T.  Anton.3-p.tit.13.cap.  ..  Nauar.de orat.cap.ip.num.68.8c  in  manual. 
cap.r7.n-i8.8f:  36.  Couar  c.almaMater,i.p.§.6.  n.4.  concl.p.  Turrecr.  can. 
fi  quis  Epifcop.n.q.3.  p  lib.  8.  conft,  c,  18. 


ftomo  Auguftino,b  Ordine  'Romano,  &  Genna- 
dio  J,cum  cenfeantur  in  numero  fidelium, licet  non¬ 
dum  Baptifmi  chara&erem  perceperint.Icaque  valet 
hoc  facrificium  ad  impetrandum  pro  iis  Ipiritualia 
bona ,  &  ob  ea  caafam  inftitura  eft  ab  Ecdefia  Miffa 
pro  catechumenis.  In  quaeftionem  Autem  vocatur, 
an  fi  catechumeni  vitafun&i  lalutem  confequantur. 
Mi  fla  pro  eis  oblata  ex  opere  operato  fatisfaciat. 
Sunt  enim  qui  negent*;  t.um  qaia  olim  catechume- 
meni  non  permittebantur  facrificio  adefle,tum  quia 
non  videtur  verifimile  latius  patere  facrificij  tru¬ 
dium, quam  Sacramentorum, non  fuerunt  autem  ca¬ 
techumeni  Sacramentorum  participes.  Quocirca 
Chryfoftomus f  aperte  negat  pro  catechumeno  vita 
fundo  facrificium  offerri  poffe.  At  contra  g  ali  j  meo 
quidem  iudicio  melius  de  catechumenis  audienti¬ 
bus  tantum  ,  necdum  Baptifmum  petentibus  facile 
fuperioribus  affentiuntur ,  de  competentibus  verd 
alia  omnia.Siquidem  hi  adeo  fide  praediti  obierunt, 
vtper  eos  non  fteterit, quominus  Baptifmi  charade- 
re  infignirentur.  Itaque  Ambrofius  h  de  Valentinia¬ 
no  Imperatore  ,  qui  nondum  initiatus  obierat  ,in 
hunc  modum  feribit :  Nec  nos  quidem  dubitemus  de 
meritis  V dennmanifed  iam  credamus, vel  tefiimontis  An¬ 
gelorum,  quod  deterfa  labe  peccati  ablutus  afeendit ,  quem ^ 
fua  fides  lauit.dr  petitio  confecrauit.  Credamus  quia  afeen¬ 
dit  d  deferto, ex  hoc  arido ,  &  inculto  loco, ad  illas  florulentas 
deleBationes ,  vbi  cum  fratre  contantius  suema  vita  f ruitur 
voluptate.  Beati  ambo ,  fi  quid  mea  orationes  valebunt,, 
nulla  dies  vos filentio  praferibit ,  nulla  inhonoratos  vos  mea 
tranfibit  oratio ,  nulla  nox  non  donatos  aliqua  precum  mea¬ 
rum  connexione  tranfeurret ,  omnibus  vos  orationibus  fre¬ 
quentabo.  Quamobrem  Chryfoftomus  de  audienti¬ 
bus  tantum  catechumenis, qui  ex  negligentja  Bapti¬ 
fmum  non  expetierunt, aperte  loquitur,ide«que  eos 
deflet, quod  plane  interierint. 

Et  vt  appareat,  quam  late  pateat  hoc  propitiato¬ 
rium  facrificium  ,  aufim  etiam  cum  viris  ‘  dodiffi- 
mis  affirmare,  etiam  pro  Turcis,ac  Paganis  non  abf- 
quefmdu  offerri,  vt  videlicet  refipifeant ,  &  fidem 
ampledantnr,  quicquid  nonulli  kfecus  opinati  finr. 
Etenim  Auguftinus  1  pro  omnibus  facrificium  offa- 
rendurn  efle  docet  eo  argumento  nixus,  quod  crucis 
facrificium  pro  omnibus  fit  oblatum,  Miffa  vero 
eiufdem  facrificij  quaedam  fit  commemoratio.  Ac¬ 
cedit,  quod  primis  Ecclefiae  nafcenris  temporibus  ex 
Apoftolica  naditione  pro  Regibus  ,  &  Principibus 
infidelibus  facrificabatur.  Audorcs  funt  Cleit]£ ns  m 
Romanus,  Iuftinus ° Martyr ,  Tertullianus0,  Cade- 
ftinus  P ,  Chryfoftomus  q ,  &  alij r .  Nam  quae  feribit 
Paulus,  obfecrationes,  orationes,poftulationes, gra¬ 
tiarum  adiones  pro  omnibus  hominibus  faciendas, 
pro  Regibus ,  Sc  omnibus, qui  funt  in  fnblimitatc,de 
Miffa;  oblatione  explicat  Auguftinus  c.  Olim  certe 
Iudxi  pro  Gentilibus  facrificabant ,  vt  pro  Rege' 
Dario, &  filiis, pro Sparriatisu, pro  falute  Heliodori*. 
Quamobrem ,  quod  ait  Auguftinus  y :  Quis  offerat  fa- 
crifictum  corporis  Chrifli,  tiifi  pro  iis, qui  funt  membra  Chri- 
fii  ?  vel  de  vita  iam  fundis  accipiendum  eft  ,  vel,  vt 
interpretatur  D.Thomas  z  ,  membra  Chrifti  eos 
etiam  vocat, qui  quamditi  fuperftites  funt, etiam  fi  re 
ipfa  ad  Chrifti.  corpus  non  pectinent,  pertinere  ta¬ 
men  poffunt.  Atque  htec  quidem  de  huius  facrificij 
propinatione  refpedu  viuentium  accipienda  fiint. 

Iam  vero  qui  amo  iam  fruuntur  fempiterno  in 
Miflce  facrificio  rite  quidem  inuocantur,  vtin  prifeis 
Liturgiis  Iacobi,  Bafilij,  &Chryfoftomi  liquet, con¬ 
firmantibus  Cyrillo  *,Epiphanio  b,Auguftinoc.Non 
tamen  pro  iis  offertur ,  cum  nul'a  prorfus  egeant  ex- 
piarione.Quamobrem  Auguftinus  d  memoriam  qui¬ 
dem  an  eorum  fieri ,  non  tamen  pro  iis  orari.  Non 


a  Homil.de 
Ada ,&  £ua, 
H  tamen  eft 
eius. 

bEpift.109. 
c  In  tertio 
ferutin. 
dde  Ecclef. 
dogm.c.30. 
e  Azor.  lib. 
10.  cap.  xx. 
Suar.  d.  73. 
feft.t.  &  10, 
f  Hom.3.  ad 
Philip, 
g  Bellar.Lri 
de  Mi(r.c.6. 
Henriquez 
lib.^.c.i^. 
h  Orat,  de 
obit.  Valft. 
iLcdcfm. x , 


orat.  cap.i«». 

n.7x.73. 

Alan.  lib  1. 
de  Eucha-t. 

Ctp.il. 

Suar.difput. 
7S.fed.t. 
Bellat.lib.a. 
dc  MilTa  e. 

f. 

Hcnriq.lib. 
9.C.13. 
k  Sot.  lib.  9 
de  iuft.&  iu- 
rec.io.  art. 

i. 

Azor.lib. 10. 
cap. ii. 

1  Epift.jj./ 
m  lib.8.coft. 
cap.  iS. 

VIII. 

nlnapolog, 

1. 

o  In  apolog. 
C.13.&  3 9.8c 
lib.  ad  Scap. 
p  Epift.  1.  c. 

q  Homil.de 
Ada  &  Eua» 
&hom.6.in 
i.ad  Tim. 
r  Ad  ili. ver. 
i.ad  Tim.t. 
Qbficro  igi¬ 
tur  x.p. 

C  Epift.  39. 
tlio.i.  Efdr. 
cap.6. 

ulib.  i.Ma- 
chab.c  it. 
x  lib.i.Ma- 
chab.c.3. 
y  lib.  1 .  de 
anim.&  eius 
orig.c.9. 
zin  4.  d.  11. 
q.  1,  art.  i. 
quaeftiun.  1. 
a  Catech.  j. 
myftag. 
b  H*r.7y. 

Trad.  84. 
inio. 

l.b.  8.  de  ei- 
uit.c.17. 

IX. 

libti.c.io. 
lib.  to.con, 
Faiift.c.tt. 
dTraift.  84. 
in  lo.  &  feri 
17-  dc  ver. 


82 


Epili  I.  B.  Ioan. 


c'ap.  *um 
Marre.dcce* 
Jebr.Mifl. 
blib.i.ep.9. 
c  io  Cuchin 
1. 10.9.1.  i  o.t 
d  l.j4r.-Mor» 
c.it.ij.aiias 
J6.  &  lib; 4^ 

Dialog.t,^, 

clib.z.dc  fi¬ 
de  c.4. 
f  Ser  8.inPf. 
Quibahitm  > 
g  Alenf.  5» 
Tho.Bonati, 
JR.ichar.9n4. 
I-4J- 

Abuienf.lib. 
4.  reg  c.4  q. 
s,l. 

Nauar.  de 
or.nocabiis. 
n.63.  &.no-r 
tab.sz.tT.44. 

X. 

fi  Gtoff.ban. 
terhpu*  13. 
q.t. 

Prstpofici- 
uus  in  com- 
pen.  Theol. 
Lincttnien. 
in  fumma 
Theol  in  fi. 
Alc.ifibd.lib'. 

4.adfin'. 
Aug.de  Ah- 
con.  libi  de 
poteft.  Ecet 

defurftS:. 
k  Can.  lib. 
io.  de  loc. 
Theobc.t.' 
SoC.  Ii&-4.d. 
.4$;q.af.aG.2i. 
Medin.C.de 
.««hvj.-.ri 
-Peilaklth.i. 
deP-uig.ciS. 
JBatnfi.-  aid" 
Annal.4c>4. 
trhb.  u  de 

iSn.Ub?  34- 
anor.c.i  3,  ■ 
p  capi. vitia 
fio*- 


enim  ,  vt  aic  Innocentius  a,Saft£hi  noftris  precibus 
indigcttt.  Qui  vero  fempiternis  cruciatibus  apud 
inferos  torquentur,nullo  prorfus  fufFragio,nulloque 
facrificio^ejcpiationeve  iuuantur,  cum  eorum  fuppli- 
cia.  nullam  admittant  leuationem  ,  .vt  Cyprianus  b, 
Auguftinus  S  Gr.egorius  d  ,  Damafcenus  «  ,Bernar- 
dus  f ,  caete.ri.que  Theologi  g  affirmant.  Qua  de  re 

f>erperam  fenfemntl  pauci  quidam  ,  qui  nonnullam 
euationem  damnatorum  fuppiiciis  facrificia,&  pre¬ 
ces  fidelium  afferre  autumant.  Verum  illud  multo¬ 
rum  difputacione  diu, multumque  agitatfi  eft.  q  ;od 
aderit  Damafcenus  1  B.  Gregorium  Milfas  facrificio 
Traiani animam  ab  inferis  emilTe;fed  multis  k  eaofa- 
tio  Damafceni  non  videtur  ;  prasfertim  cum  Dama¬ 
fcenus  1  alibi  dicat  hominibus  id  efife  mortem ,  quod 
Angelis  fuit  cafus.  Ec  Gregorius  ni  aperte  doceat  pro 
infidelibus  defundtis  nihilo  plus  oradum  efTe,  quam 
pro  diabolo  ,  quos  conflat;  fempiternis  cruciatibus 
elTe  adduftos  ,  atqtle  itreUocabilem  fubiifle  fenten- 
tiamv 

£os  vero  ,  qui  purgatorio  igne  expiantur, Catho¬ 
lica  fidesdocet  ,  piorum  facrificiis  magnopere  itma- 
ri ,  vt  contra  haereticos  copiosi  probant  omnes  Ca¬ 
tholici  fcriptores.  Itaque  vere  affirmat  Ioanes,  Chri- 
ftumefle  propitiationem  pro  totius  mundi  peccatis; 
quandoquidem  nemovmquamab  ipfomundo  con¬ 
dito  peccati  venia  adeptus  eft  abfque  meritis  Chri- 
fti ,  licet  illa  aliter ,  atque  aliter  pro  vario  hominum 
ftatu  &  conditione  fuerint  applicata ,  vt  propterea 
non  male  dixerint  quidam,  Cnriftum  Dominum  ab 
hoc-  eodem-  Apoftolo  in  Apocalypfi  Agnum  vocari 
ab  origine  h^undi  occifum.  Nam  &  in  lege  naturae, 
&c  i n lege  fcrjp  ca  Chrifti  merita  licet  futura,  erant  ta¬ 
men  diurnae  menti  praefentia,fuamque  vim  iam  tunc 
mirabiliter  exercebant.  Poft  Chriftum  vero  narum 
longe  nobilius, lohgeque  perfe&ius  vim  fuam, atque 
.efficacitatem  exercent ,  &  in  omnibus  quidem  Sa- 
jcramencisjfedpijecipue  in  Baptifmo  hanc  expiandi 
$kn  adhibent ,  cum  non  modo  peccati  culpam  ,  fed 
©frinfem  etiam  poenam  funditus  extinguat.  Proponi¬ 
tur  autem  Baptilmus  cundlis.. mortalibus ,  vt  apud 
Mattfiaeum ^docuit  Chriftus  Dominus ,  cum  dixit: 
Docete  y/nnes gentes  baptizantes,  eos.  Vt  aurem  doceat 
Apoftolus ,  quatiam  ratione-m.eritorum  Chrifti  fru¬ 
dum  cpnfcqui  poffimus,apt^  fubiicit: 

3  Et  inbo,cfcirnus.,quoniam  cognonimm  eum  ,ft  mandatu 
dta,  akftriidrnw. 


f  .  At  qu 01  ffim  hoc  ?  OEcumenius  ad  fuperiora  re¬ 
fert, cum  proximo  capite  dixit :  Si  autem  in  luce  ambu¬ 
lamus,  ficut  ifr-ipfc  ejl  in  luce  ,/ocietatem  habemus  adinui- 
c  em, anguis  /eft  Chrifli  Filij  cita  emundat  nos  ab  omni 
peccato.  Quafi  nunc  explicet ,  in  quo  pofita  fit  ha:c 
communicatiov&ifocietas  ,  quam  cum  Deo  habere 
poftunt  mortales.  Sed  vereor  ne  fit  hoc  longius  pe¬ 
titum, propiufque  a  vero  abefte  videtur,  vt  haec  cum 
proxime  luperioribus  connc<ftantur,quafi  dicat;  eft 
quidem  ille  propitiatio  pro  omnium  hominum  pec¬ 
catis,  fed  ea  nihil  prodeft",  nifiiis  ,  qui  eius  mandatis 
obtemperant ;  hac  enim  ratione  aperte  indicamus 
nos  ei,  vt  decet ,  adhaerere, fcientiamque  rerum  diui- 
r\arum  Cum  diuina  charitate  conjungere  ,  &  ad  pra- 
xim  rcuocare,-yt  Apoftolus  diiiino  afflatus  numine 
inanem  haereticorum  iadlantiam  iam  tum  perftrin- 
gere  videatur, qui  dum  Chrifti  in  omne  genus  homi¬ 
num  eximiam  liberalitatem, atque  ignofeendi  facili- 
tatern^praedicant.nonofcitanciam  modo  ,  fed  impu¬ 
ram  quamdam  viuendi  licentiam,  8c  nefariam  quid¬ 
libet  audendi  libertatem  inducunr,aitenim,eflequi- 
4em  Qhriftum  propitiationem  pro  omnibus  horni- 


A  nibus,fed  eam  tamen  heqiie  otiofn!,  neque  omnium 

fcelerum  maculis  ftf  datis, fed  iis  dumtaxat  prodefle,  * 

qui  diuinae  legi  obtemperant  ,•&  puram ,  caftamque 
vitam  traducunt. 

inhoc  (inquit)  fimus.  Multa  hoc  loco  Didymus  IT, 
de  fciendi  verbo  differic-,  quod  fiepe  in  facris  litteris 
mulro  latius  patet ,  quam  apud  Philo-fophos  ,  qui  ; 

fcienciam  proprie  appellant- eam  ,  qu*  rerum  caufas 
fcrutariu;&  cerrum.atqueeuidc-nrem  parirafTenfum,  -r 

diftingtuturq  ab  humana  fidc,arque  opinione ,  quae 
htEfitationem  ,  atque  formidinem  habent  adnexam. 

Quod  fi  fcietitia  Deo  tribuatur,  certiftimam  quam-  1* 
dam  ,  ac  penitus  exploratam  rerum  omnium  ,  qu* 
funt,fuerunc,&  erunt,  comprehenlionem  fignificat. 

B  Sic  enim  verb  dicitur  Deus  omnia  etiam  futura  ,  & 
abditas  mentium  cogitationes  perfpicue  intueri ;  at- 
que  adeo  etiam  illa.qu^  licet  fimpheiter, atque  abfo- 
lute  futura  non  finc,quibufdam  tambn  pofitis  futura 
eflent.  Quamquam  enim  de  hoc  poftremo  non  fine 
fnagna  contentione  inter  Theologos  'certatur  ea  ta¬ 
men  res  adeo  perfpicue  faoramm  litterarum  ,  prifeo-  -  -  , 

rumque  Patrum  teftimoniis  firmatur,  vt  de  ea  dubi-  •  - 
tace  ingenuae  mentis  nemo  queat.  Sed  defututorum  ,  .  ' 

fcientialra  in  libro  Gencfcos a  loquitur  Defis  :  Scio,  acap.18.19, 
quod  slbmhampiacepturm  fit  fHit  fu  is,  &  domui  f  na  poft 
fe.  De  abditis  vero  mcfttium  cogitationibus  fcripfit 
Dauid  1  :  ■tominue  (cucopftktumn  !o 'minum,  quoniam  va-  b  PCdl^rii. 
na  furvL,.  Ec  Ioannes  de  Chtifto  Domino c :  hfc  enim  ccap  i.if 
fciebat ,  quid  effet  in  homine» 

Alias  vera  fcientiae  nomen  ei  cogitationi  tribui-  j  j  I. ‘ 
tur,  quae  certo  experimento conftat.  Sic  Salomoni :  dSjp  s.n. 
Et  hoc  ipfum  (inquit)  erat  fttmma  fapientia fiirc,ciiiM  ejfet 
hoc  donunu.  Et  Paulus  «  :  Nenf  mtnm  huun  mundi  ac-  c  1.  Cor.  t. 
cepimm  ,fed  Jpiritur# ,  qttt  ex  Deo  eft,  vt  rciamm,qua  k  Deo  1 1  • 
donata  funt  nobis.  Denique  fides  ipfa  nonnumquam 
fcientia  nuncupatur;  ita  faepe  loquitur  Paulus  f :  Sci-  fati  Rom.j. 
»?^(ait)  quoniam  diligentibus  Deum  omnia  cooperamur  in  lS* 
bonum-).  Et  Ioannes  " :  Scimus, quoniam  ritrn  apparuerit,  g  Kpift.  i.  c 
fimiles  ei  trimus .  Et  Martha  apud  loannem  h :  Scm,  3.1. 
quia  refurget  in  tyowffmo  aie.  Denique  Zachacas  apud  h  cap.w.i^. 
Lucam' :  Ad  dandam  fciennam  (alutis.  Ait  igitur  Ioan-  icap.1.77. 
n tSyinhoc  fcimus ,  ac  fi  dicat :  hoc  veluti  certo  experi- 
jtj  mento  deprchcndcimis,quoniamcoonouimux  eum ,  hoc 
eft, plane cognofcemus, nos  perfedlam  in  Deum  fi¬ 
dem  aflequutos  elle,fi  mandata  eius  obfeniamus. 
Quamquam  enim  fides  a  ftudiofis,&  laudabilibus 
a&ionibus  ftiumfla  vera  fides  eft,  elumbis  tamen, 
exanguis ,  &  mortua  iure  cenfetur,  vt  in  Epiftpla  Ia- 
cobi  copiofiiis  docui,eamque  poftunt  impij  non  ali- 
terac  daemones  habere,  fed  nullam  affert  vtditatem,  ’ 
vt  egregie  docet  Paulus  k :  Etfi  habuero  ( inquit )  pro-  k  i.Cor.i*. 
phetiam, &  nouerim  rnyfieria  ornnia, &  omnem  fcientiam--,  *• 

■&  frbabnero  omnem  fidem, ita  vt  montes  transferam,  chari  -  . 

tat  em  autem  non  habuero, nihil  fnm.  Certe  de  impiis  ait 
idem  Paulus  I  :  Confitentur  /e  nofe  Deum ,  faftis  autem., 
negant).  Horum  fimiles. erant  Scribae,&  Pharifaei, de  I  adTiu. 
quibus  Chriftus  apud  Matthaeum  m  ait :  Super  cathe-  ra  caP-l3*k 
E  dram  M oyfi  federunt  Scriba ,  er  Pbarifiti ,  omnia  ergo  qua¬ 
cumque  dixerint  vobis ,feruate,&  facite,  fecundum  opera  ve¬ 
ro  eorum  nolite  facere ;  dicunt  enim,&  non  faciunt j. 

Illa  vtilis ,  ac  frugifera  fides ,  6c  lcientia  eft ,  quas  I  V. ' 
charitate  informatur, quasque  ea, qlias  nouit ,  ad  pra- 
xim  redigir.de  qua  Ifaias n  hunc  in  modum  loquitur:  h  cap.u.j. 
Non  nocebunt ,  er  non  occident  in  vninerfo  monte  findo 
meo,quta  repleta  e(l  terra  fcientia  Domini,  ficui  aqua  maris 
operientes.  Indicat  enim  diuiparn  illam  fcientiam  fo¬ 
re  adhiofam,qu* omnia  fcelera.,  arque  fkgitia  cohi¬ 
beat,  quae  propterea  dicitur  ab  eodem  Propheta"  0Ifa.j3.1n 
iuftificare :  In  fcientia  (inquit)  fu  a  iuflfcabir  ipft  iuFlus 
fensus  meus  multos, &  iniquitates  eorum  tpfe portabit.  Con¬ 
tra  vero  qui  hac  diuina  fcientia  carent ,  tnifcra  qua¬ 
dam 


Explan 

dam  fcelerum,ae  vitiorum  feruitute  detinetur, quod 
a  cap.j.13.  indicat  Ifiias ,  cum  ait » :  Propterea  captiuw  duFlus  eft 
populus  mens ,  quia  non  habuit  fcientiam Nonnullos 
etiam  hac  fcientia  deftitutos  Ecclefiaftica  prfcfe&u- 
ra  fua  diuina  fententia  indignos  iudicat  Deus,  fic 
b  cap.4.tf.  enim  apud  Ofeam  b  loquitur :  Conticuit  populus  meus 
eo  ,  quod  non  habuerit  fcientiam, quia  tu  fcientiam  repuli  (iri, 
repellam  te,uefacerdotio fungaris  mihi.  Sic  olim  filij  Heli 
dicuntur  nefeifle  ,  ac  penitus  ignorafle  Dominum. 
cu  Reg.  1 .  Porro  inquit  Scriptura  c ;  Filij  Heli,  filij  Belial  nefient  es 
l  t‘  Dominum ,  neque  officium  Sacerdotum  ad  populum.,,  non 

quod  penitus  nefcirent,fed  quod  vita,&  moribus  it\ 
fefe  gererent, ac  fi  Deum,  &  quas  e  flent  Sacerdotum 
partes  penitus  ignorarent. 

V .  Porro  hse  fcientia  veram  tribuit  gloriandi  mate- 

dcap.?.ij.  riam.  Quocirca  apud Ieremiam dita  loquitur  Deus 
ipfe  :  Non  glorietur  fapiens  in  fapientia  fua,  &  nonglorie- 
tur  fortis  in  fortitudine  fua,  &  non  glorietur  diues  in  diuitiis 
fuisfed  in  hoc  glorietur  qui  gloriatur  fcire,  mffie  me.  I  ta- 

que  Paulus  hanc  maxime  fcientiam  optabat ,  cum 
e  ad  Philip,  diceret c :  Verumtatnen  exiChmo  omnia  detrimentum  effe 
3- propter  eminentem  fcientiam  le  fu  Chrifli  Domini  mei ,  pro¬ 
pter  quem  omnia  detrimentum  feci ,  &  arbitror  vtftercord , 
vt  Chriflum  lucrifaciam.  Ait  itaque  Ioannes ,  ex  legis 
obferuatione  nos  perfpicud  deprehendere,  fidem 
noftram  efle  fidem  viuam;hoc  enim  ipfum  fignifica- 
bat  Iacobus,cum  dixit  O flende  mihi  fidem  tuam  fine 

fcap.1.1 8.  operibus,  &  ego  oftendam  tibi  ex  operibus  fidem  meam.  Sic 
gi.Pet.t.n..  etjam  Petrus  Sex  bonis  a&ionibus  Chriftianorum 
pietatem  fpe&andam  efle  monet  his  verbis:  Conuer- 
fationem  vefiram  inter  gentes  habentes  bonam ,  vt  in  eo 
quod  detrellant  de  vobis  tamquam  de  malefactoribus  ex 
bonis  operibus  vos  confiderantes  glorificent  Deum  in  die  vi- 
fitationis.  Hic  autem  Ioannes  obferuationem  man¬ 
datorum  hoc  toto  capite  mirifici  commendat.  Ita¬ 
que  fubdit: 

4  Qui  dicit  fe  mffie  eum ,  &  mandata  eius  non  cuflodit, 
mendax  efi,&  in  hoc  veritas  non  e  fi. 

I.  Mentitur  (inquit)  actionibus  fuis,quae  cum  fufee- 
pta  fide  ex  aduerfo  pugnant ,  mentitur  &  oratione, 
u  fcientiam  praCticam  fibi  arroget ,  quae  animum 
charitatis  nexu  cum  Deo  adftringit,de  qua  Chriftus 
h  cap.84  y.  apud  Ioannem  aith ;  Ego  feto  eum,  &  fi  dixero,quia  non 
fcio  eum, ero  fimilis  vobis  mendaxfed fcio  eum,& femonem 
eius  fe ruo.  Pertinet  autem  hoc  adfuperiorisfententis 
confirmationem, vt  monet  OEcumenius :  A  contrario 
(inquit)  idem  confirmat  ad  maiorem  demonUmionem,  at¬ 
que  inquit :  Qui  dicit,noui ipfum,  id  efi, communicationem 
&  coniuntttonem  cum  eo  habeo,  &  mandata  eius  non  f  'eruat , 
mendax  efi.  Qui  enim  fieri  potefi,  vt  coniunCtus  ,  (fi  non^ 
eoniunclus  idem  fit  ?  fiquidem  mandata  feruare, coniunClw- 
nem ,  non  feruare  ,  alienationem fignificat,.  Quod  igitur 
ait  Ioannes  ,  no  fle  eum  ,  non  nmplicem  notionem, 
fed  voluntatis  approbationem  fignificat;  quomodo 
dicitur  Deus  eos  nofle ,  quos  diligit.  Sic  loquitur 
i  i.ad  Tim.  Paulus  1 ,  cum  ait :  Nouit  Dominus  qui  fiunt  eius.  Et 
1-1 9-  Dominus  apud  Ioannem  k  ait  iCognofco  oues  meas,& 

kloan.  io.  C0gn0fCHnt  mt  mc£'  Contra  nefeire  Deus  dicitur, quos 
non  probat ,  feu  potius  reiicit,&  damnat.  Sic  apud 
1  eap.tj.il.  Matthaeum  1  fatuas  Virginesreiiciens  ait :  Arnen  dico 
vobis ,  nefio  vos.  Non  eft  autem  cur  quifquam  obii- 
ciat  humanarum  virium  imbecillitatem ,  aut  praece¬ 
ptorum  difficultatem, adeft  enim  diuin^  gratiae  prs- 
fidium,  quo  humans  naturae  imbecillitas  confirma- 
m  cap.5.5.  tur;&,vthic  ipfe  Apoftolus  alibi  ait  m :  Mandata  eius 
gratria  non  funt. 

1 1.  Cauendus  eft  aute  hoc  loco  tum  Pelagianorum' 
tum  Lutheranorum,  &  Caluiniftarum  error;illorum 
quidem ,  qui  naturs  viribus  omnia  Dei  praecepta 


Cap.  II.  85 

A  obferuari  pofle  contendebant:horum  vero,quod  le¬ 
gem  Dei  eiufinodi  efle  affirmant,  cui  nemopoffic 
perfeCte  obteperare.,  Vtrique  extrema  fequuti  flinr. 

Nam  Pelagiani  quidem  ,  vt  liberi  arbitrij  vim  ,  ac 
oteftatem  tuerentur ,  gratis  neceflitatcm  exclude- 
ant, quamquam  eam  vtilem  efle  non  negabant.Lu- 
theranivero  ,&  Caluiniftsvim  gratis  dum  plus  s- 
quo  extollunt,  liberi  arbitrij  naturam ,  poteftatem- 
que  elidunt ,  adeoque  ipfum  etiam  nomen  de  me¬ 
dio  tollunt.  Iam  quod  Pelagiani  olim  docuerunt, 
imprudenter  nonnulli  etiam  Catholici  *admiferunr,  a  Scor.in  3. 
qui  legem  aliam  naturalem ,  aliam  fupranaturalem  gEr^ide 
efle  affirmant.  Hanc  rurfus  pertinere  aiunt  ad  aCtio-  Duran.ibid. 
nes  internas  fidei,  fpei,  8c  caritatis,  vel  ad  externam  ». 

adminiftrationem,fufceptionj6mueSacramenrorum.  <U8.q.3. 

B  Abfque  gratia  autem  iuftificante  feruari  pofle  natu¬ 
ralium  prsceptorum  fubftantia ,  non  item  prscepta 
facramentalia ,  quorum  fubftatia  gratiam  neceflario 
pdftulat.  Interna  vero  prscepta  etiam  fupranatura- 
lia  abfque  gratia  quantum  ad  fubftantiam  pofle  ob¬ 
feruari.  Nonnihil  ab  hac  fententia  recedunt balij,  bCaiet.i.i. 
qui  vlrro  fatentur ,  fupranaturalia  prscepta  necefla-  q-ioj.ait.8. 
rib  poftulare  gratis  prsfidium ,  vt  quantum  ad  fub¬ 
ftantiam  obferuentur ,  fieri  tamen  pofle ,  vt  feclufa 
gratia  polfit  quis  vitare  peccata  his  fupranaturalibus 
prsceptis  contraria,quja  facienti  quod  in  fe  eft, nul¬ 
la  poteft  culpa  adferibi. 

Csterum  fide  Catholica  credendum  eft  fimpli-  HI. 
citer,  atque  abfolute  in  hoc  ftatu  naturs  lapfs  non 
^  pofle  quemquam  folius  naturs  viribus  vniuerfam 
naturalem  legem  feruare,  ita  vt  nufquam  labatur, aut 
erret, atque  adeo  omne  prorfus  vitet  ljethale  crimen. 

Hoc  autem  primum  quidem  de  colle&ione  om¬ 
nium  prsceptorum  accipiendum  eft,deinde  de  per¬ 
petua  quadam  obferuatione  ad  longum  tempus. 

Nam  alioqui  quis  adeo  defipiat,vt  dicat, cogi  quem¬ 
piam  Angulis  momentis  peccare  ?  Sic  plane  do&iffi- 
mi c  Theologi  fenferunt  ,  qui  prsterea  affirmant,  cD.  Thom. 
contrariam  fententiam  ad  Pelagiaivim  hsrcfim  per-  T  y5?* 
tinere.  Et  profe&o  non  obfcure  id  fignificauit  Pau-  *  coJ,t 
lus  in  Epiftola  ad  Romanos,  Sc  in  altera  ad  Galatas;  gent.c.  170. 
videtur  enim  contendere  tam  Iudsos,  quarft  Genti-  Mag.  in  i.d. 
les  Chrifli  gratis  beneficio  indigere  ,  nec  pofle  abf-  . 

que  illo  legem  obferuare,  non  folum  propter  pecca-  x  .j.f  8<q>t> 
D  tum  originis ,  fed  etiam  propter  naturs  imbecillita-  Rrehar.ibid. 
tem ,  qus  ex  illo  orta  eft.  Itaque  alicubi d  ait :  Quis  a«.7- 
me  liberabit  d  corpore  mortis  huius  ?  Confeftim  autem 
refpondet:  Gratia  Dei  per  lefum  Chnfhm.  Agebat  conci' 4/'  ** 
autem  de  tentatione ,  &  pugna  ,  qus  plerumque  ab  Henr.quod- 
inferioribus  facultatibus  excitatur  aduersus  ratio-  Iib.j.q.10. 
nem, ac  mentem, quo  fit,  vt  difficillimum  fit ,  omni-  ^ca"r't 
bus  cupiditatibus  lemper  reludari ,  nullaque  volu-  j  R.om.  7*. 
ptatis  illecebra ,  aut  titillatione  capi.  Et  rurfus c  fic  14. 
planb  ratiocinarur  :  Quod  autem  impoffilbile  erat  legi ,  in  ccap.S.j. 
quo  infirmabatur  per  carnem,  Deus  filium  fuum  mifit,vt  iu- 
jiificatw  legis  impleretur  in  nobis.  Quo  loco  apertiflime 
docet,  abfque  gratis  prsfidio  omni  ex  parte  legem 
perfici  non  potuifle ,  prscipue  autem  loquitur  de 
£  prscepto,  quo  impotentes  animi  cupiditates  com¬ 
primi  imperantur. 

Accedit ,  quod  ibidem  vocat  legem  naturalem,  IV. 
qus  refertur  ad  mores,  legem  peccati, &c mortis,  qua 
videlicet  vigente,  humans  naturs  imbecillitas  gra¬ 
tis  auxilio  deftituta peccato  implicatur,  atque  adeo 
fempiterns  mortis  rea  efficitur.  Alibi  f  legeirtvocat 
virtutem  peccati,  qubd  ad  peccatum  quodammodo  ^ 
impellat.  Alio  8  vero  loco  litteram  occidetem,quia,  s  ficot.i.6. 
vt  ait  Auguftinus  h,  cum  lex  illa  gratis  adminiculum  E  lib.de  fpir, 
non  fuppeditaret,dum  mala  prohiberet, prsciperet-  &  Iit.c.4. 
que  qus  re£ta  (unt.peccati  materiam, atque  occafio- 
nem  prsbebat ,  atque  adeo  etiam  mortis  ,Sc  fempi- 
terns 


84 


Epift.  I.  B.Ioan. 


aftp.j.M,  ternae  damnationis.  Denique  ad  Galatas  «haec  fcri- 
bit :  Concludit  Scriptura  omnia  fub  peccato  ,vt  promjfto  cx 
fide  lefu  Cbritti  daretur  credentibus.  fignificans  nimi¬ 
rum, nonnili  Chrifti  beneficio  ,  eiufque  gratia;  vi  vi¬ 
tari  polTe  peccatum.  His  addi  poflunt  veteris  Tefta- 
menti  teftimonia,qua:  indicant,legis  obferuationem 
diuini  Spiritus  eximium  efle  beneficium, fic  enim  lo- 
bcap.  36.17.  quitur  Deus  apud  Ezechielem  b :  Spiritum  meum  po¬ 
nam  in  medio  veftri,(fifacid,vt  in  prorepti*  meis  ambuletis. 
Et  id  genus  alia  permulta,  qualia  funtea  teftimonia, 
quibus  frequenter  Auguftinus  aduerfus  Pelagianos 
probatjneminem  efle  abfque  peccato.  Quo  maxime 
e  Malacli. 1.  argumento  vtitur  Hieronymus  b,  vt  Pelagianos  re¬ 
ti  Sapien.  8.  fellat.  Addunt  nonnulli  Salomonis^verba  :  Et  cum 
1U  /cirem, quia  nemo potefi  ejfe  continens , nifi  Deus  det.  Quae 

procul  dubio  non  exiguam  vim  habent ,  vox  enim 
i?icpctT>ic  nan  fignificat  continentem  in  certo  aliquo 
genere,fed  is  proprie  dicitur  qui  vniuerfim 

ab  omnibus  vitiis ,  ac  fceleribus  fele  purum ,  atque 
integrum  feruat,vt  plane  indicet  Salomon,  n5  pofle 
vniuerfam  legem  ita  perfede  fcruari,vt  omnia  pror- 
fus  peccata  vitentur. 

V.  Huc  accedit  Ecclefiaftica  definitio  ,  Cuius  efl  au¬ 
ctoritas  facrofan&ajplurimi  enim  Potificcs,&  Con¬ 
cilia  aperte  definierunt ,  totam  legem  abfque  gratia 
ecap.3.4.  &  obieruari  non  pofie.  Et  quidem  Concilium  e  Milc- 
^ca  uitanum  anathema  dicit  iis,  qui  affirmant , gratiam 

g  Ep.  90.  &  non  ede  necelfariam,  nifi  vt  dicebat  Pelagius,  ad  faci- 
yi. apud  Au-  lius  feruanda  praecepta.  Idem  dicitur  in  Concilio’f 
guft.  Arauficano.  Et  Mileuitanum  Concilium,  &c  Cartha- 
93^  u Vei^  g*n‘en^e  ‘n  Epiftolisgad  Innocentium  hocidc  con- 
demdugurt.  «rmant.  Eodemque  modo  ad  vtrumque  Concilium 
i  Can.i.  refpondet Innocentius  h .  Denique  eadem  eft  defini¬ 

it  Sefl.f.car.  t[Q  Cocilij  >  Toletani III.&Tridcntinik,vt omittam 
ikp  1  c  4  8  Caelcftini  1 ,  qui  laudat  Innocentiu,  &  Zo- 

&  9  &*ep.i.  fimum  anteceflores  fuos.qui  idc  prorfus  cenfuerant. 
mEp.41r.47.  Accedunt  plurimi  fandi  Patres,qui  Pclagianum  do- 
8j.  9i.  93.  gma  ftrenue  oppugnant-, prxeipue  Auguftinus mHie- 
hV^oo*10  ronymus  n ,  Gregorius  0 ,  Bafilius  ?  vCyrilltis  q  ,Chry- 
Soto  lib.'  de  foftomns  r,Prolper  f.&  Hieronymus quide  idexem- 
fpir.&  lit.  pio  corifirmareius.qui  aduerfo  flumine  nauigar,  qui 
lib.i.depec.  fi  tantillum  contentionem  remittat, ociflime  relabi- 
“"j  rem'  tur.  Chryfoftomus  autem  hominem  ait  fimilem  efle 
lib.de  nat.&  naui  gubernaculo  deftirura:,vt  enim  illa  vi  tempefta- 
grat.c .39.  tis  huc  illuc  raptatur, &  fludibus  abforbetur,ita  ho- 
hb^de  perf.  mo  abfque  gratia  a  Diabolo  rapitur ,  &  in  interitum 
lib  de  erat  Trafi’rur  fempitertuim.  Denique  Cyiillus  negat  fas 
&  lib.  atbic.  efle  bene  agere,  'ic  abfque  animi  perturbatione  vitam 
c.  10.  &  lib.  traducere,  dxmonum  denique  laqueos  effugere,nifi 
Ghriffc^  n°S  ^'U'na  8ratia  fi-10  prxfidio  muniat, atq*  cofirmct. 

yjC'  Nec  defunt  firmafrationes,&argumcta,qu^  hanc 
n  Dialog.  3.  veriflimam  fententiam  ftabihant,  vtenim  argumen- 
con.Pelag.  tatur  B.Thomas,ipfa  natura:  deprauatio  indicat,eam 
oHom.  n.  a  fua  integritate  plurimum  defecifle,  multo  enim 
in  Ezech.  &  acrius,qUarn  antea, ac  vehementius  vrgetur a  dxmo- 
^.i.tnor.c.  nesCujlls  imperio  propter  primaetia illam  labem  iure 
p  Ser.  qu6d  quodamodo  fubiicitur.  Deinde  incrcdibiliquodam 
Deus  no  eft  impeto  rapitur  ab  iis.qux  fub  fenfum  cadunt,  Sc  vo- 
auAor  mal.  lUptans  titillatione  ,  &c  cupiditatum  ftimulis  partim 
joaQ. c delinitur, partim  etiam  vrgetur  Quin  etiam  torpore 
r  In  Pf.77.8c  quodam  mens  hominis  obtunditur,  &  a  virtutis  ftil- 
illud  Mate.  dio,atqueamore  miium  in  modum  reuocatur.  Adde 
11 i.Soluue&  incrcdibilem  quandam  rerum  infcitiam,&  multipli- 
w  ciu-m  errorum  varietatem  ,  vlurn  denique, &  longam 

f  lib.  1.  de  pecccandi  confuetudine,  &  improborum  hominum 
voc.  gen.  &  exempla, quibus  veluti  laqueis  conftringitut,&  tam- 
Collator tra  8uam  acu^e‘s  ptouocatur  ad  malum.  Qua:  fane  om¬ 
nia  vim  lationis  eneruant ,  &  liberi  arbitrij  faculta¬ 
tem  mirum  in  modum  debilitant ,  <k  frangunt.  Ac¬ 
cedit  humanarum  rerum  conditio, fic  enim  fere  ho¬ 
minum  Trita  inftttuta  eft,  vt  fiepe  multa  accidat,  qu^e 


A  in  diuerfa  animum  rdpiat, plura  occurrant  praecepta, 
alij ,  atque  alij  impulfus ,  necefle  fit  hufnanara  men¬ 
tem  plerumque  flu&uftre,-&  inopem  confilij  ancijpiti 
cogitatione  diftrahi,Scin  multis  deficete,ac  labi,cum 
prselerttm  ea  diuina  prouidetia  dcftituatur,qiia£  allo¬ 
qui  integram  naturam  fouere,ac  promouere  poterat. 

Adde,li  placet, quod  proptereaChriftus  Dominus  VII. 

apud  Matthaeum  a,  cum  precadi  legem  ptaeferiberet,  a  cap.f., j. 
non  folum  docuit  vim ,  &  facultatem  bene  agendi  a 
Deo  effie  petendam, fed  id  etiam  addidit, vt  poftula- 
remus,ne  pateretur  nos  in  tentationem  induci.  Ali¬ 
bi  b  vero :  QipWf (inquit)dr  orate,ne intretis tn  tentatior  b 
nem.  Inde  autem  colligunt  Concilij  Africani c  Patires  4v'  .„ 
no  pofle  nos  omnia  peccata  vitare,. &  vmuerfas  ten-  pud  "nugurt” 
B  rationes  fuperare.  ita  argumentanrur  Auguftinus A  li.  rfegrar.* 
&Profperc.  Eodemque  modo  explicant  verba  Da- 
uidis  f:/«  te  eripiar  a  tentatione.  Itemque  g:  Admtor  ^  ‘ 

meus  efio.ne  derelinquas  me.  Denique  illa  h :  Ego  dixijv  vQt.  gcn.  c# 
abundantia  mea  non  moueborin  aterwmiJ.  A uerti/fi  faciem  9-  alias  18. 
tuam  d  me s& factus fum  conturbat us. Eodc  fpe&at  etiam  t  J^i'7-jo. 
gratiarum  actio,  quae  pro  vi<ftoria-Deo  debetur.  De 
qua  Paulus'  :-Deo  autem  gratias,  qui  dat  nobUvtlhrianoj  1  j.Cor.i;, 
per  Chriflum.  Addunt  alij  perpetrato  peccato  aucrti  57. 
hominem  aDeo,vt ad  res  creatas  conuerti ,  itidequc 
oriri  propenfiortem  quandam  ad  malum,  contra  ve¬ 
lo  nonnullam  bene  agendi  diflicnkare.Sedhaecqiia- 
iifcumque  propefiofleu  difficultas  hominis  naturam 
phyfice  no  immutat, poteft  tamen  vtcumque  habirus 
q  malus  comparatus  cum  redta  ratione  pugnare,  atque 
adebjnonihil  bene  agedi  difficultate  augere, vt  maior 
qusedam,  atque  efficacior  gratia  defiderari  videatur. 

Non  me  tamen  fugit,  luec  omnia  argumeta  a  ple-  VIII. 
rifque  facile  eludi .  perinde  quafi  id  vnum  probenr, 
quod  Pelagiu  negafle  autumat,  generale  auxilium  ad 
ftudiofas  ,  ac  laudabiles  adtiones  efle  neceflariu.  Sed 
quamquam  non  nego,interdum  gratia:  nomen  gene¬ 
rali  auxilio  accommodari ,  vix  tamen  a  Patribus  ,  &C 
Conciliis  hac  ratione  vfurparur ;  gratia  enim  Chrifti 
beneficiu  appe:latur,itaque  fere  Patres,  &  Concilia 
loquuntur.  Verofimilius  refpondent  alij,  qui  allata 
teftimoniade  fupranaturalium  praiceptoru  obferua- 
tione  imelligenda  purant.  Concilium  came  Carrha- 
ginen(ekaperte  Pelagium  damnat, quod  legem  natu-  t  Ep.90.inr 
£>  ralem  abfque  adminiculo  gratia:  obferuari  pofle  do-  tci'  CPP- Au< 
cuiflet.  Et  Auguftinus 1  negat  pneccpta  Decalogi  na- 
turx  cantum  viribus  feruari  pofle  quod ipfum  facile 
colligitur  ex  C^Ieftinoin,&TriderinallSynodo.Etfa-  mEp.t.c.tf. 
ne  hoc  aperte  probat  rationes  allatae, quae  defumptx  n  -‘■■il.s.cap. 
fiint  ex pugna,qu^  inter ipfas  hominis  facultates  ^xi-  &  aD‘ 
ftit, quod  viri  0  dodi  egregie  obferuarunt.  Sed  quo-  o  Caiet.u. 
niam  non  defijnt  qui  aliter  &  opinentur  ,  &  ftretiue  q.  109. 
tueantur,  operxpretiumerit  eorum  argumenta  pau¬ 
lo  diligentius  expendere. 

Multa  enim  factarum  litterarum  teftimonia  colli-  I X» 
gunc ,  qua:  jliuinae  legis  facilitatem  apertiflime  indi- 
cant.In  DeuteronomioPquippe  de  lege  vniucrfa  h^c  pcap.30.1i. 
leguntur :  Mandatum  hoc,  quod  ego  proripio  ubi  hodie,  non 
£  fupra  te  eji,  neque procul  pofuum^nec  in  colo fi:um,vt  pojfis  di- 
ccre:Quis  ncftmm  valet  ad  colum  afeendere.  vt  deferat  illud 
ad  nos,vt  audiamus, atque  opere  compleamus, &C.  fed  tuxta 
te  ejl  fermo  valdq  in  ore  tuo,Cr  in  corde  ttso.vt facias  illum 
EtSapiens  'i:  Si  volueris  (incpiitfinandatafeware, confer-  qEcclcCij- 
uabunt  te.  Paulus  autem  r :  Cum  gemes  ( ait )  quo  legem  16  • 
non  habent  naturaliter  quo  legis  fiunt  faciunt >.  Et  hic  qui-  r  ac* Rom'1' 
dem  de  lege  naturali  aperte  loquitur, fuperiora  vero  1+' 
teftimonia  de  lege  Decalogi  citra  vllam  dubitatio¬ 
nem  intelligbnda  funt. 

Non  me  tamen  praeterit ,  facile  nonnullos  haec  te-  X. 

•ftimonia  ad  ftatu  hominis  natura:  integra:, vel  jaorius 
felicem  illam  innocctix  conditionem  referre ,  quam 
originalis  iuftitia,  aliaque  propemodu  innumerabilia 
fupranatu 


a  lib.de  per. 
iuft.fere  ex¬ 
tremo. 


b  ad  Rom. 
io.  6. 


XI. 

cAbul.Deu. 

30. 


d  cap.i8.j. 


c'lib.  de  fpi. 
&lit.  caz.9. 
f  lib  de  gra. 
&  lib.  arb.  C. 
15.&  16. 
g  de  fpir.  Sc 
lit.cap.i<J.& 

17- 

h  i.i.q.109. 

ar . ad  i.& 

led.j.inlo. 

Paul. 


>11. 


i  Hom.in  il¬ 
lud, Attende 
tibi. 


Explan.  Cap.  1 1. 


% 


fupranaturaliabona  mirifice  ornabant.  Verum  ego 
tantum  dico ,  non  pofle  hoc  allatis  teftimoniis  vllo 
mbdo  aptari,  loquuntur  enim  de  hac  hominu  con¬ 
ditione  ,  in  qua  omnes  viuimus.  Fateor  Augufti- 
num,  Sc  Tridentinu  Concilium  exiftimafle  iis  locis 
indicari  liberi  arbitrij  facultatem, qua  diuina  praece¬ 
pta  feruanda  funt,non  tamen  remoueri  gratiam, fine 
cuius  crpe  feruari  no  potfunt.Qupd  quamquam  ve- 
riflimum  eft, vim  tamen  argumenti  non  penitus  eli- 
ditflocus  enim  ille  Deuteronomij  magnam  omnino 
vim  habere  videtur.  Nam  Sc  ipfe  Auguftinusaexpli- 
cat  quidem  loeu  de  vniuerfalege,ad  eostamc  per¬ 
tinere  ait, qui  iam  beneficio  gratiae  roborati  funt, at¬ 
que  idcirco  prius  dixifle  Mo  fcn-.Circuncidet  Dominus 
cortuum,& cor  feminis  tui,vt  diligas  Dominii  Deum  tuum 
in  toto  corde  tuo,&  in  tota  anima  tua.  Quas  (ane  inter¬ 
pretatio  mire  videtur  cogruere  cu  verbis  ipfis,&  cu 
Pauli  l>fententia.Illa  enim  cordis  circuncifio  ad  gra¬ 
tiam  iuftificantem  pertinet,  Paulus  autem  totum  il¬ 
lum  locum  ad  fidem  iuftificante  refert^«<e  (inquit) 
ex  fide  efi  iuftitia,fic  dicit :Nc  dixeris  in  corde  tuo, quis  af- 
cendtt  in  calumhd eft,Chriftum deducere-, aut  quis'defcen- 
det  in  abyffumlid  efi,Chriftu  a  mortuis  reuocare.  Sed  quid 
dicit  Scriptura  ?  Trope  efi  verbum  in  ore  tm,  &  in  corde 
tuo,hocejl,verbu  fidei,quod  prodicamus.  Quia  fi  confitea¬ 
ris  in  ore  tuo  Dominum  Iefurn ,  gr  in  corde  tuo  credideris, 
quod  Deus  illum  fufeitattit  d  mortuis, faluus  eris. 

Quibus  fane  verbis  n^mo  non  vide-t  alludere 
Paulum  ad  illum  Deuteronomij  locum,  neque  fo- 
lum  fignificare,quod  nonnulli  voluntc,praefentiara, 
Sc  facilitatem  cognofcendi  legem  ,  fed  de  ipfa  legis 
obferuatione,quae  homine  iuftificat,  diflerere,  con¬ 
fert  enimiuftitiam ,  qua  eft  exlege,cuea,quae  eft  ex 
fide.  Et  de  illa  quidem  explicat  verba  illaLcuitici  d: 
Qui  fecerit  iuftitiam,  qua  ex  lege  efi,  viuet  in  ea.  V  erba 
autem  Deuteronomij  explicat  de  iuftitia,quae  eft  ex 
fide.  Quod  fi  de  folalegis  cognitione, facilitateque 
intelligendi  praecepta  Paulus  loqueretur  ,  nullum 
poflet  inter  legem  veterem ,  &  nouam  conftitui  dif- 
crime,  vt  enim  lex  fidei  omnibus  patet, ita  etiam  lex 
illa  vetus,qua  vnius  dumraxat  populi  propria  erat, 
palam  vniuerfo  populo  propofita  eft.  Fateamur  igi¬ 
tur  necelTe  eft, Paulum  agere  de  facilitate  obferuan- 
di  legem ,  atque  ita  interpretari  verba  Mofis,pofico 
enim  (piritu  gratia ,  lex  omnis,  vt  oftendit  Augufti- 
nus  e,facilis  eft,&  fuauis.  Iam  vero  verba  illa  Eccifc- 
fiafticirede  explicantur  ab  Auguftino  f;id  enim  vnu 
tantummodo  fignificant ,  quod  probat  Auguftinus 
adobferuationem  legis  liberi  arbitrij  cocurfum  efle 
neceflarium.  Locus  vero  Pauli, vt  interpretatur  Au¬ 
guftinus  8,quem  fequitur  D.Thomas  h,gratiam  non 
excludit ,  fed  eam  potius  tamquam  neceflariampo- 
nit.Sin  autem  malimus, quod  eidem  Auguftino  non 
di(plicuit,denaturae  viribus  praecise  Paulum  agere, 
eius  fententia  indefinite  accipienda  eft,  vt  opus  ali¬ 
quod  legis  naturali  animi  noftri  facultate  perfici 
pofle  oftedat,  no  perinde  quafi  lex  vniuerfa,omnia- 
que  eitis  praecepta  colledim  fumpta  feruari  queant. 

Atqui  aiut,  totius  legis  naturalis  obferuatio  intra 
naturae  fines  clauditur, cur  ago  nequeat  naturae  du- 
taxat  viribus  praedari, cum  praefcrcim  fit  maxime  na- 
tune  cofentanea,  Sc  redae  rationi  mirum  in  modum 
cogrua?Huc  accedit,  quod  extra  controuerfia  vide¬ 
tur  lingula  praecepta  fingillatim,&  per  fe  supra poffe 
vi  naturalis  facultatis  (eruari,  cum  autem  fingula  ta¬ 
rum, non  colledim  Vniuerfa  feruandafint,nulluerit 
praeceptu,  quod  naturales  humanae  naturae  vires  ex¬ 
cedat,  atq;  adeo  feruari  no  queat.  Quocirca  veterc» 
omnes  Patres  abfolute,  ac  (impliciter  docet  no  mo¬ 
do  legem  Dei  non  efle  impoflibilem,fed  potius  fa¬ 
cilem  Sc  fuauern, ita  enim  fcribut  Bafilius  ‘,-Chryfo- 
Beneditl  JufHntan.in  Epifi.B .low. 


A  (tomus. % Hieronymus b, Auguftinus ‘JBcrna^dus A .,  XIII. 

Vifum  efthocargumctumperrnulris  adeo  firrnu,  a  Hom.i.dc 
ac  validum, vt  vitro  conceflerint, non  efledn  homb  Paul'» 
nibus  facultatem, qua  poflent  vniuerfam  lege  ob'(ei>  8*  de 

uare,atque  adeo  vitare  omne  peccatum  /impliciter;  Hom.  i<?,ad 
vt  aiunt ,  Sc  confuse ,  quamuis  Sc  fingula  praecepta  Romau, 
obferuare,&  fingula  peccata  vitare  queant.  Quem*  Hom-  '4-  in 
admodum  ad  toleranda  vitam  noneft  hoc,vel  illud  b^E^ft^ad 
fingulare  alimenti  genus  fimpliciter  neceflariu,con-  Ddmaf.  &  in 
fuse  tame  abfque  alimento  viuere  nemo  poteft.  Ita  Dia.  co.l'd. 
aiut  poffe  hominem  fingillatim  vitare  hoc,aut  illud  c  in_ 
peccatum  ,  feruare  hoc,  vel  illud  praeceptum.;  ii  ta-  61 "rf 

men  omnia  confuse  fpedetur,neceflario.hominem  d  Ser.  j©.in 
in  aliquo  pr^eepto  deficere, & peccare, atque  hac  ra-  Cane. 

B  tione  phy  fleam, &  moralem  potentiam  diftinguunt. 

Sed  vt  verum  fatear,  haec  lententia,  licet  fortafse  X  I V. 
cuipiam  ingeniofa,&  arguta  videatur ,  probari  mihi 
tamen  nulla  ratione  poteft.  Nam  fi  admittamus  col¬ 
le  dionem  praeceptorum  confuse  ,  atque  vniuerfii^ 

(pedata  efle  fupva  naturae  vires,planq  (equitur,  eum 
nullo  pado  peccare,qui  fit  animo  ica  comparatus.vc 
nolit  omnia  prorfus  peccata  vitare.  V c  enim  fexcetis 
locis  docuit  Auguftinus,abfurdiflimu  eft,  eum  pec¬ 
cati  reum  teneri, qui  nolit, aut  non  faciat, quod  face¬ 
re  nullo  modo  poteft.Itaque  quemadmodum  nemo 
cogitur  velle  fimpliciter,  atque  abfolute  omnia  ve¬ 
nialia  peccata  vitare, cum  cpqftet, ea  vitari  plane  non 
■  poffe, ita  nemo  cogeretur  velle  vitare  omnia  morra- 
q  lia, fi  vitari  omnia  nequaquam  poflent ,  quod  quam 
fit  abfurdu m,&  d  reda  ratione  alienum,  nemo  non 
videt.  Quivero  '  dicunt, vniuerfam  legem  phyfice,  eCaiet.  1.1. 
ac  remore  facultati  naturali, non  tamen  morali  con-  q-  io^.acc  8. 
fentanea  efle, non  plane  animum  meum  explent, nec 
vt  arbitror  ,  vim  argumenti  infringunt.  Libet  enim 
percontari,  cflm  Auguftinus  docet,  nemine  peccare 
in  eo  quod  vitare  no  poreft,de  vtra  facultate  loqua-- 
tur,de  phyficane,  an  de  morali?  Certe  non  dephy- 
(ica,  liquet  enim  plerumque  phyflca  poteria  praece¬ 
ptum  aliquod  feruari,  Sc  peccatum  vitari  pofle, cum 
tamen  ob  moralem  impotentiam:  facile  quis  ab  om¬ 
ni  culpa  excufetur.  Nam  quicu  moderamine  incul¬ 
patae  tutelae  homine  perimit,cuJpa  vacat,  quia  vide¬ 
licet  potentia  morali  vitam  aliter  tueri  non  poterat, 

^  qui  forta/se  phy/ice  fuga  (ibi  confidere  potiiiflet,at- 
que  ita  (eipsu  incolume  feruare,  &.alterius  vita:  par¬ 
cere.  Sed  quia  idmoraliter,  hooeftifpedatis  omni- 
bus,quaein  illa  adione  (pedanda  erant, no  poterat, 
flue  quia  fqga  turpis  illi  futura  erat,&  indecora, fiue. 
quia  cotra  lege  militare  fadurus  videbatur ,  flue  de- 
niq;  alia  ob  caufam,moralitcr  dicitur  homicidiu  vi¬ 
tare  no.  potuifle,atq;  idcirco  in  eo-minime  peccaflt. 

Quapropter ,  quod  ait  Auguftinus,  de  morali  fa-  X  V. 
cultare  accipiendum  eft,  ac  propterea  argumentum 
vim  fua  adhuc  retinet.  Si  enim  vniuerfa:  legis  ob/cr- 
uatio  taquam  impoiIibilishumana£natur£evires  fu- 
.perat,  confeques eft,eum  non  peccare,qui  in  animo 
luo  proponit  nolle  fe  totam  legem  feruare, qua  fer- : 

E  uare  non  poteft.  Itaque  dicendum  eft  Deum  nullo 
modopr£ccpifleimpoflibilia,tametfienimlexnatu- 
ralis  collata  cu  morali  facultate  liberi  arbitri j,habec 
vniuerfim,  &confuse  nonnulla  impoflibilitatem,!! 
tamen  Deus  homine  in  folitaria  natura  condidiftec, 

(ua  diuina  quadam  peculiari  prouidentiaprarftoilli 
futurus  erat,  vt  vrgete  cuiuflibetpr^cepti  neceflita- 
te,nifi  ipfe  (ibi  defuiflet,diuinas  prouideti$  prefidio 
adiutus prteceptum  feruare potuiflet.  Qua  quidem  f]{bndg  Pcr*‘ 
prou  id  entia  quoniam  nunc  propter  peccatum  ori-  cul/fiuc."'' 
ginis  merito  deftituitur,Chrifti  beneficio  fiibftituta  g  1.2.C.109. 
eft  gratia,  quae  in  nCceflariis  nulli  penitus  deeft,qua  &  8  - & 

fingula  poteft, peccata  vitare  ,  quod  infinuant  Air-  J'  cont'Scn* 
guitmus  f ,  Sc Diuus  Thomasg.  Quoties igitut  quis  q.z^.a.i.ad 
.  h  pvxcc 


J.ad  l. 


bJib.de  gra. 
Cluilii  capi 
47  .&iZ9. 
cGreg.in  i. 
d  46. q. 4. 
Adr.  quodJ. 


86 

prxcepto 

ficiens,vt  praecepto  obtemperare  queat, atque  ira  fi 
peccat,  vitio  fuo  ,  atque  improbitatepeccal.  Addo 
qudd  imbecillitas  liberi  arbitrij  ex  originaria  labe 
orta  xft,  &  illius  quodam  modo  poena  cenfetur ,  vt 
ipfeD.Thomas  a  fatetur.  Siqua  autem  maior  imbe¬ 
cillitas  ex  proprio  cuiufque  peccato  oriatur  ,ea  pri— 
uatx  cuiufque  culpae  merito  adferibitur, quo  fit  >  vt 
ad  vitandum  aliquod  peccatum  neceflaria  fit  prqte- 
ritorum  fcelerum  contritio  ,  quod  non  modo  indi¬ 
cat  Auguftinus  b,fed  plurimi  Theologi c  affirmant. 

Iam  vero  fateor,  nihil elle  in  fcholis  Theologo¬ 
rum  vulgatius, quam  vitari  polle  fingula  peccata, no 
tamen  omnia,  non  video  tamen  quomodo  id  facile 


fipiltl.B.Ioan, 


tenetur^deft  illi  proetii  dubio  gratia  fuf-  A  diximusrTad  vitam  fuftenfandam  fimpheites  eft  ne- 

cellarius  cibus ;  &  cibus  aliquis  fingularis,eu  tamen  ' 
nullus  lingularis  cibus,  qui  certo  aliquo  genere  c6- 
tineatur, fit  fiinpliciter  necelfurius.Quumquam  non 
nego  aliqua  elfe  in  exemplo  allato  dilfimilitudinc, 
nam  fi  ex  aliqua  hypotheli  cibi  omnes  certo  aliquo 
numero 'comprehendantur,  res  c6  deduci  potent, 
vt  lingularis  aliquis  cibus  finiplicicer  videatur  necefi 
farius,  cum  tamen  nullum  polfit  omnino  lingulare 
praeceptura  excogitari, quod  fit  penicus  impolfibile. 

Sed  vccumque  lir, negari  non  poteft,  hxc  magna  X  V II  fi 
probabilitate  mti.cum  enim  dicimus  fitfgula  pr^ce. 
pra per  fe  fumpta elle polfibilia, hoc  plane  fignifi- 
camus,  nullum  elfe  praeceptum,  quod  ex  genere  fuo 


And.  Vega  expediri  queat.  Nam  quod  aliqui  aiunf, argumento.  B  fit  eiufinodi ,  vt  pugnantia  inuoluat ,  fi  quis  alferat, 

concluf.  jv 
Sor.  in  +.d. 


I7-q* 

XVI. 


,  illo  vitiolaborare,quod  Sophiftx,leu Dialedici  vo¬ 
cant,  afenfu  difiundo  ad  coniundum,vt  fi  quis  di¬ 
cat, poteft  quis  ferre  pondus  decem  librarum, quin 
etiam  viginti,  addo  etia  triginta,  male  omnino  col¬ 
liget  ,  polfe  illum  ferre  fexaginta  librarum  pondus. 
Argute  profedo  dicitur, non  tamen  animum  explet 
omnino  meum ,  prxeepta  enim  nunqua  fimul  col¬ 
lecta  omnia  feruanda  proponuntur  ,  fed  phuatim 
fingula  fuo  quxque  tempore.  Quin  potius  fi  plura 
prxeepta  eode  tempore  feruanda  occurrat,nec  pof- 
fint  omnia  feruari , minus  praeceptum  maiori  cedit, 
eiufquevis,  &  obligatio  cellat ,  vt  exempli  gratia. 
Prxcepto  naturali  cogitur  quis  aegrotanti, atq;  omni 
ope  deftituto  miniftrare , fi  incidat  in  idem  tempus 


naturali  facultate  feruari  polfe, nihil  enim  prohibet 
.quominus  quodlibet  genus  praecepti  legis  naturalis 
cerro  tempore,  certilque  conditionibus  ita  propo¬ 
natur, vt  facite  feruari  queat.  Atque  hoc  modo  verif- 
fimumeft  fingula  prxceptoru  genera  naturx  viribus 
ferpari  polfe.  Eodemquemodoconcelferim  ,quod 
inde  inferrur ,  etiam  affinia  colledim  fumpta  polle 
feruari,modo  omnij/genera.no  tamc  omnia  fub  gCr 
neribus  contenta  iffielligamus.  Sed  vrgeat  fottafle 
quifpia,fi  morali  dumtaxat  facultate  nequeunt  om¬ 
nia  legis  prxeepta' feruari, quoniam  ea  moralis  facul¬ 
tas  fpedac ,  qux  vt  plurimum  contingunt,  no  repu¬ 
gnabit  interdum  fecus  aacidere,  adeoque  fieri  pote¬ 
rit,  vtquilpiam  omnibus  legis  prxceptisablquc  ad  - 

Ecclefiafticum  prxeeptum  awdiendi  facrum  ,  hoc  C  miniculo  gratix  obtemperer.  Itaque  nonnulli  g  co-  SCaiet-1,1* 
pafterjus  praeceptu  priori  pofthabendum  eft  ,  quip-  cedunt  eu ,  qui  inuincibiliter  ignorat  fe  elle  in  pec-  C*' 

cato  , polfe  ad  aliquod  breue  tempus  totam  legem  ijlde  iuM 


XV 1L 


A  In  expof. 

quarund. 
prop.  ep  ad 

-tfr. 


pe  cum  eo  tempore  nullam  imponat  paredi  necef- 
fitatem, atque  idcirco  qui  in  eahypothefi  facru  non 
audit, neque  prxeeptum  violat, nec  omnino  peccat. 
Qua  etiam  ratione  eorum  videtur  lententia  refuta¬ 
ri, qui  putant  in  co  argumento  mutari  quam  vocat 
fnppolltionc,  quod  in  antecedeti  ea  fit  confuia,feu 
diftributiua,in  cofcquetiverb  copulata,&c6iunda. 

Addo,quod  fi  polfint  lingula  per  fe  vitati ,  cum 
ex  cuiufquevidoria  reludadi  vis,8c  poteftas  augea¬ 
tur,  r ede  quis  colligat  proportione  quadam  ita  au¬ 
geri  liberi  arbitrij  facultatem, vt  omnia  polfit  pecca¬ 
ta  fuperare  J  fateor  quidem  in  leuioribus  ,  ac  ve¬ 
nialibus  culpis  ,  in  quibus  hoc  etiam  frequenter 
vfiupatur, fingula  vitari  polfe,  non  omnia,laris  pro¬ 
babilem  rationem  affcrri.Nam  cum  venialia  pecca¬ 
ta  multa  fint  ,  quxfubito  irrepunt,  &  perfedam 
confultationem  ,  delibeiationemque  prxucrtunc, 
non  mirum  eft,fi  quando  mens,&  ratio  per  impru¬ 
dentiam,  autfubitam  aliquam  perturbationem  tan¬ 
tillum  a redo  tramite  defiedant.  Lethalia  vero  cri¬ 
mina  ,  qux  perfedam  deliberationem  poftulanr, 
peccati,  aut  culpx.  rationem  obtinere  non  polfunt, 
nili  eiufinodi  fint  qux  liberu  arbitriu  vitare  quear. 
Qua  ratione  Auguftinus  a  de  Pharaone  indurato 
in  hunc  modum  fcribitiiVo»  ergo  hoc  illi  imputabatur, 
quod  tunc  non  obtemperauit ,  qnandoquide  obdurato  cor¬ 
de  obtemperare  non  poterat, fed  quia  dignum  fe  prabuit.cui 
cor  obduraretur  priori  infidelitate.  Quamobrc  funtqui 
dicant  hac  plane  ratione  diftinguendu  elTe,  cu  enim 
dicimus  in  antecedeti  polle  homine  fingula  peccata 
vitare, fi  loquamur  de  facultate  morali,id  accipicdu 
elfe  de  lingulis  generibusffion  de  fingulis  generum, 
atque  adeo  fenliim  elfe, nullum  elle  genus  prxeepti, 
quod  feruari, nullumque  peccati  genus  ,  quod  per  fe 
fumptu  vitari  non  queat.  Qup  admilfo  fatendu  die 
etiam  omnia  genera  prxeeptorum  quidem  feruari, 
peccatorii  vero  virari  polfe.  Sin  aute  in  antecedenti 
lingula  generum  accipiamur ,  falfum  plane  afliimi, 
cum  abfque  adminiculo  grati^  vis,&  facultas  mora¬ 
lis  m  aliquo  lingulari  deficiat.  Vt  enim  paulo  ante 


XIX, 


tempus  totam  legem  . 

feruarejfed  quonia  loquuntur  de  lege  fupranaturali,  concluf.f . 
no  videtur  ea  fentCntia  huic  loco  accommodari. Na 
quod  fpedat  ad  legem  naturalc,non  fatis  intelligo, 
quid  efficiat  illa  ignorantia  peccati,  aut  quaratione 
ea  polfit  legis  difficultate  vel  imminuere,  vel  tollere. 

Aio  igitur  hape  moralem  impotentiam  no  idcir¬ 
co  moralem  appellari,  quod  aliquando  lecuspolfit 
accidere,  led  quod  ea  non  oriatur  ex  intrinlecis  na- 
turx  principi  is ,  led  ex  impedimentis ,  qux  vt  pluri  - 
mum  extrinlecus  vrgent,nifi peculiari  Dei  prouide- 
tia  remouearur.  Qux  quidem  magna  ex  parte  in  fo- 
litaria  natura  remouenda  erant  vi  illius  prouidentix 
qux  ei  ftatui  debebatur,vtintelligi  poteft  exiis,qiix 
Elato  h  &  Ariftoteles  ‘  lcribunr.  Nunc  autem  in  hac  h  In  Pinrdw 
imbecillitate  naturx  ad  gratiam,&Chrifti  bencficiu  1 
pertinet,  quidquid  aliqui  CQntra  difputent.ltafic.vt  8,&S’ 
relpecfu  huius  moralis  facultatis  magnum  lic  diffiri- 
men  inter  ftatum  naturx  folitarix ,  hanc  naturx 
lapfx  imbecillitatem  ,  quia  polita  diuina  lege  ei  fta¬ 
tui  debebaturprouidentia  quxdaro,qux  bene  age- 
di  impedimenta  remouerer.  Nunc  autem  gratix  be¬ 
neficium  plane  gratuitum  eft,ac  liberale, quod  .tamc; 
ita  femper  hominibus  adiit, vt  cum  peccant,  polline 
no  peccare,ne  quod  fxpe  inculcat  Auguftinus, pcc, 
cando  nonpcccentjquonihil  fingi  poteft  abfurdius, 
vt  fexcetis  locis  ille  probat.  Cum  igitur  nemini  de¬ 
fit  in  rebus  necellariis  diuinx  gratix  opitulatio ,  ne¬ 
mo  prxfertim  fidelium  naturx  imbecillitatem  prx- 
fexere  poteft, quominus  Dei  prxeeptis  obtemperet. 

Vt  enim  feribit  Auguftinus  k  :Non  adiituatur  nifiqui  ^  ^ 1 

&  ipfe  aliquid  agit ,adiuuatur  autemfi  inuocat.fi  credit , 
fi  fecundum  propofitu  vocat  m  e  fi.  Et  alibi 1 :  ^d  hoc  enim  1  De  grat.S 
(inquit)  valet  quod  feriptum  efi.fi  voluerit ,  conferuabis  lib.arb.c.ij. 
mand-tta,vthomo,qtii  voluerit,  &  non  potuerit ,  nondu  fi ' 
plane  velle  cognofcat,&  oret ,  vt  habeat  tantam  voluntate,  f 

quata  fujficit  adimplenda  tnadata.  Et  aliquato  m  poft:  m 
Ideo  ( inquit)  itibet  aliqua  qua  nonpojfumusy  vt  noueri- 
mus.quidab  illo  petere  debeamus ,  tpfaefienim  fides,  qua 
orando  impetrat ,  quod  lex  imperat.  Quamobrem  redcS 


XX. 


a  Hora.  11. 
in  Ezech. 

blib.  5.  con. 
i.epp.Pclag. 
c.4. 

c  i.ad  Cor. 
M.13. 

dlib.  ti.  dc 
Ciuic.c.itf. 

XXI. 


ccap.4.7. 
fcap.  1.14. 


g  i.i.q.io. 
arc.j. 


b  lib.i.  con. 
Iouin. 
ilib.dc  nat. 
&grat.c.6f. 


XXII. 

k  Sap.8.11. 

1  i.Cor.io. 


Explan.  Gap.  II. 


87 


colligit  Ioannes ,  obfei;uationem  mandatorum  indi-  A 
care  perfe&am  charitatem,qua  Deoconiungimur. 

Quamquam  autem  haec  ita  a  nobis  difputatafunt, 
haud  tamen  abnuerim ,  a&ionem  aliquam  ftudio- 
fam,ac  laudabilem  exerceri, aeque  adeo  praecepta  ali¬ 
qua  moralia  naturae  dumtaxat  viribus  falte  ad  breue 
tempus  aliquando  polfe  leruari,  fi  praefertim  graues 
tentationes  non  vrgeant.  Dixi  tamen  ad  breue  tem- 
pus,nam  ii  communem  humanae  vitae  ftatum,condi- 
tionemque  fpe&emus  ,  multa  frequenter  accidunt, 
quibus  humana  mens  mirum  in  modum  agitatur ,  & 
concutitur, vt  diutius  reludbri,  &in  officio  perfifte- 
re  abfque  praefidio  gratiae  nemo  queat ,  graues  enim, 
moleftas,atque  importunas  tentationes  fine  ope  gra¬ 
tiae  nemo  poteft  cum  laude  fuperare.Nam  qui  huiuf-  ® 
modi  tentationes  peccando  vincunt,  &  prauam  ali¬ 
quam  cupiditatem  alia  peruerfa  cupiditate  quafi 
cl.icum  clauo  trudunt, non  tentationem  fuperat,  led 
impurae  cupiditati  fficcumt/unt ,  vt  enim  feribit  B. 
Gregorius »  :  Cu  a  pluribus  hoftibus  ob[tdeantwr,cum  vnum, 
aut  alterum  effugiant, villi  tam  e  ab  aliquo  tenemur.  Quam 
ob  caufam  Auguftinus  tette  alicubi b  fcripfit ,  carna¬ 
lem  cupiditatem  alia  cupiditate  non  fanari.  Addo 
ne  leuilfimam  quidem  tentationem  abfque  admini¬ 
culo  gratiae  vinci  pofle ,  eo  modo  ,  quo  feribit  Pau¬ 
lus  ?,  vt  ex  tentatione  firu&us,  atque  vtilitas  refpe&u 
finis  fupranaturalis  percipiatur, quae  proprie,  vt  feri¬ 
bit  Auguftinus  d,  vitiorum,  ac  tentationum  vittoria 
nuncupatur.  c 

Quod  fi  nonnumquam  accidat,  vt  neque  vitio 
quisfuccumbat ,  neque  finis  fupranaturalis  refpe&u 
meritum  vllum  comparet ,  nongrauate  admiferim, 
circumfcripta  gratia  naturae  folius  viribus  tentatio¬ 
nem, vtcumquegrauem  vinci,ac  fu perari  polle.  Qui 
enim  facultatem  habet  aliquid  honefte  agendi ,  is 
profefto  vim  habeat  qecefle  eft  repellendi  contra¬ 
rium, cum  praefertim  accidere  non  raro  poifit,vt  con¬ 
traria  tenta tio  obiedta  re  quapiam  indifferenti, quam 
natura  maxime  appetar, non  difficulter  fuperetur.  V  t 
fi  quis  valde  propenfus  ad  ludum  ,  obie&a  ludendi 
occafione  ,  a£ionc  aliquam  intemperantix  omittar, 
qus  cum  ludo  non  confiftat.  Idque  nifiego  fallor, 
ex  laciis  litteris  non  improbabiliter  firmari  poteft.  pj 
In  libro  enim  Genefeos  e  feriptum  eft:  Subter  te  erit 
appetitus  tuus  ,  &  tu  dominaberis  illius.  Et  Iacobus  1 
vnumquemque  ait  a  concupifcentia  fua  rentari  ab- 
ftra£fcum,&  ille&um.Neque  ab  hac  lententia  abhor- 
retD.Thomasf?,qui  ait, humanam  mentem, ac  ratio¬ 
nem  ab  animi  perturbatione, &  cupiditate  neceflita- 
tem  nequaquam  pati,  nifi  penitus  rationis  i udicium 
ablorbeatur.  Igitur  quamuis  fenfus  diutius  quam  ra¬ 
tio  in  homine  vigeat, &  qus  fub  fenfum  cadut, acrius 
afficiant  animum  ,  Sc  a  daemone  in  maius  etiam  au¬ 
geantur  ,  femper  tamen  poteft  fenfus  a  rationis  im¬ 
perio  fuperari, cumque  id  naturae  fines  non  egredia- 
tur,fi magnam  aliquam,  Sc  extraordinariam  difficul¬ 
tatem  excipias, opem  gratis  non  necelfarib  poftulat. 
Itaque  Hieronymus  h  negat  quemqua  vitiis  ncceffa-  E 
rio  fubiacere.  Et  Auguftinus  1  explicans  verba  Hie¬ 
ronymi  :  In  refte  (inc\im)  faciendo  ideo  nullum  ejl  vincu¬ 
lum  nece jfitatis, quia  libertas  eft  charitdtis.  Ad  vincendam 
autem  ingentem  aliquam  difficultatem  ,  Sc  ad  frugi¬ 
feram  , atque  vtilem  vidloriam^ratis  fubfidium  nc- 
ceffario  requiritur. 

Non  ignoro  aduersus  fanefententiam  viros  do- 
tlilfimos  acriter  pugnare  allatis  non  paucis  Scriptu- 
rsteftimoniis.Salomonkenim  ait, nemine  effe  polfe 
continentem  ,  nifi  Deus  det.  Et  Paulus  i  affirmat, 
Deum  effe, qui  non  patitur  nos  tentari  fupraidlquod 
poffumus .  V ldtoriam  vero  tentationum  diuinum  be¬ 
neficium  effe  non  femel  affirmat  Dauid  m  :  In  te  ( in- 
Bened.IufUniandtt  Epift.B.Ican. 


quit )  eripiar  a  tentatione.  Alibi  *•.  Tmpulffu  euerfus fum  aPf.117.1  }• 
vt  caderem, &  Dominus  fufeepit  me.  Poftremo  Chriftus 
Dominus  precibus  a  Deo  contendendum  effe  mo¬ 
net  b,  ne  nos  inducat  in  tentationem.  Verum  cum  b  Mat* 6 ■ & 
hsc  omnia  indefinite  pronuncientur ,  omnino  ve-  l6' 
riffime  di<5ta  cenfenda  funt ,  fi  qus  modo  fint  tenta¬ 
tiones,  qus  nonnifi  Chrifti  beneficio  ,  Sc  gratis  ad¬ 
miniculo  vincantur.  Quod  nos  non  folum  non  ne¬ 
gamus,  fed  etiam  maxime  contendimus;  funt  enim 
plersque!  tentationes  adeo  graues  ,  molefts  ,  atque 
importtins,  qusque  aliquo  certo  tempore, cerrifque 
conditionibus  ita  hominem  vexent ,  Sc  vndique  ob- 
fideant,  vt  quamquam  numquam  adimant  liberi  ar- 
bitrij  facilitatem  ,  nequeant  tamen  abfque  peculiari 
auxilio  gratis  fuperari,  fi  prxfertira  agamus,  Yt  fiqpe 
iam  dixi, de  vtili,  frugiferaque  vitftoria ,  qus  ad  bea¬ 
tam  vitam  capeffendam  valeat. 

At  videtur  hsc  noftra  fentenda  cum  definitione  XXIII. 
Conciliorum  aperte  pugnare.  Synodus  c  enim  Palx-  c  apud  Aug. 
ftina  a  Pelagio  hanc  exigit  confc{fioncm:Fateatur(in~  CP- l0<r- 
quit )  quando  contra  tentationes ,  concupijcentidfque  illicitas 
dimicamus  ,  quamuis  &  illic  habeamus  propriam  volunta¬ 
tem, non  tamen  ex  illa  ,fed  ex  adiutorio  Dei  noflram  proue- 
vire  vi  floriam-,.  Et  Synodus  Carthaginenfisd,  Sc  Mi-  d  Ep.  90.  a- 
leuitana6  ad  Innocentium  feribentes  Pelagianos  re-  Pu<*  Auguft> 
prehendunt, quod  verba  illa  Chrifti:2Ve  nos  inducas  in  p^umde." 
tentationem.  non  ita  intelligenda  docerent, tamquam-, 
diuinam  auxilium  pofcere  debeamus ,  ne  in  peccatum  tentati 
decidamus ;  fed  hoc  in  noftra  pofttum  effe  poteft ate,  atque  ad 
hoc  perficiendum  [olam  fnjficere  hominis  voluntatem.  Inno¬ 
centius  f vero  ad  Concilium  Carthaginenfe  in  hsc  fEpift.91.a- 
verba  referibit:  Nifi  magnis  precibus  gratia  in  nos  impio-  Pu^  Aiiguft. 
rata  defcendat,nequidquam  terrena  labis,  &  mundani  cor¬ 
poris  vincere  conamur  errores, cum  pares  ad  rcfiflendum  non 
liberum  arbitrium,  fed  Dei  folum  facere  puffit  auxilium.  Et 
aliquanto  poft :  Quotidiana prafiat  ille  remedia ,  quibus 
nifi  feti,confiuque  nitamur 5  nullatenus  vincere  humanes  po¬ 
terimus  errores.  Neceffe  eft  enim  ,vt  quo  auxiliante  vinci¬ 
mus  ,  eodem  rur Jus  non  adiuuante  vincamur.  Et  ad  Con¬ 
cilium  r Mileuitanum  :  Gratia priuatus (ait) necejfe  eft  in  g  Ep.  93.  2- 
diaboli  laqueis  irretitus  occumbat.  Et  Z  olimus  *’  Papa  pudAugult. 
Innocenti)  fucceffor:  Quod  {mepm)  tempus  interuenit,  l^ftad  Gal- 
quo  cius  non  egeamus  auxilio  ?  In  omnibus  igitur  afltbuf,  ]os  c,y. 
causifque  cogitationibus,  motibus  adiutor ,  &  protettor  oran¬ 
dus  eft.  Superbum  eft  enim.vt  qutdquam  ftbi  humana  natu¬ 
ra  prafumat  clamante  ^ poft  olo:  Non  eft  nobis  colluEtatio  ad- 
uerfus  carnem, &  fanguinemfed  contra  principes,  &  poteft  a- 
tes.  Ipfe  vero  Csleflinus  ‘ :  Nemo  fmopdit) etiam  bapti-  i  Epift.  ad 
fmatis  gratia  renouatus  idoneus  eft  ad  fuperandas  diaboli  in-  Gall.c.tf. 
fid’os,& ad  tuincendas  carnis  concupifcenuas,niftpcr  quoti¬ 
dianum  adiutoriumDei ,  perfeuerantiam  bona  connerf itionis 
accipiat,.  Accedit  Conciiij k  Arauficani  definitio :  Di-  fc  cap.9. 
uinifit)  muneris  eft, cum  refte  cogitamus, &  pedes  noftros  ab 
iniuftiiia  tenemus.  Et  rurfus  1  :  Nnllui  mifer  de  quanta-  1  cap.14. 
cumque  m  feria  Uberatur ,  mfi  qui  Dei  mifencordta praueni- 
tur.  Quis  ergo  audeat  dicere  ,  abfque  gratis  munere 
tentationem  aliquam  polfe  fuperari ,  quod  nihil  eft 
aliud  quam  pedes  ab  iniuftitia  cohibere,  a  magna 
miferia  liberari? 

Verum  fateor  hsc  omnia  argumenta  cum  errore  XXIV. 
Pelagi)  ex  aduerfo  pugnare,  cum  enim  ille  indefinite 
negaret ,  ad  vincendas  tentationes  neeeffarium  effe 
auxilium  gratis ,  perinde  erat ,  ac  fi  diceret ,  nullam 
prorfus  tentationem  diuins gratis  beneficio  indige¬ 
re  ,  fed  vniuerfim  omnes  naturs  viribus  pofle' fupe¬ 
rari. Hoc  autem  Concilia, & Pontifices  merite  dam¬ 
nant  ,  quorum  fentenria  cum  indefinita  fit,  &  affir¬ 
mans, vim  obtinet  fententis  lingularis, fignificatquc 
nonnullas  effe  tentationes  ,  qus  non  nifi  prsfidio 
gratis  vincantur,  atque  ita  idonei  error  Pelagi)  con¬ 
tutatur  ,  cum  appareat  nemine  polfe  omnes  emnino 


88  Epiftl.B.Ioan, 


XXV. 


tentationcs  etiam,  fingillatim  fumptas  vincere  fine  A 
gratia,atque  adeo  neminemfirapliciter,  dc  abfolute 
vitam  agere  poffe  abfque  peccato  ,  quod  Pelagius 
afferebat.  Nam  ad  omnia  peccata  vitanda  neceffe  eft 
omnes  penitus  tentationcs  fuperare ,  quod  fine  ope 
gratiae  perfici  non  poteft.  Vt  igitur  hunc  Pelagij  er¬ 
rorem  Concilia,  Sc  Pontifices  damnent, negant  tenr 
tationes  bmnes  abfque  gratia  fuperari  pofle.  Et  fiuie 
Synodus  Palxftina  ,  vt  ex  ipfius  verbis  aperte  coftat, 
non  folfim  indefinite,  fed  etiam  reftridte  loquitur; 
Quando  enim(inqmt)contra  tentationes,concupifcentidfque 
illicitas  dimicamus.  Quae  verba  cum  aperte  indicent 
pugnam,  ludlam,&  certamen, non  oblcure  infinuant 
acres  ,  &  moleftas  tentationcs,  cum  in  leuiotibus,6c 
facilioribus  vix  vlla  pugna  reperiatur.  Si  qua  igitur 
pugnaabfique  gratiae  prxfidio  vinci  non  poteft,plane  B 
1'equitur  contra  Pelagium,  no  pofle  quemquam  abf¬ 
que  ope  gratix  viuere  fine  peccato. Eodemque  modo 
refipondendum  eft  ad  Synodum  Mileuitanam ,  qux 
clarius  Pelagij  errorem  damnare  vidctur.qui  ad  vin- 
cendurn  peccatum  fimpliciter  negaret,  nos  diuinx 
gratix  adminiculo  indigere. 

Difficiliora  videntur  Innocentij  verba ,  qux  ad 
vtrumqueConciliu  feribit,  cum  prxfcrtim  inter  ex¬ 
tera  dicat,  quotidiana  remedia  4  Deo  petenda  effe.  non 

ambigam  tame  eodem  modo  eius  fententiam.  inter¬ 
pretari,  quotidie  enim,vt  hominueft  natura, & con¬ 
ditio, grauiflimx  tentationes,&  pericula  imminet, ad 
qux  aut  remouenda,aut  fftperanda  quotidiana  diui- 
nx  gratix  prxfidia  imploiada  funt;n£  vt  fiunt  huma- 
na, fi  diuinx  grati x  patrocinium  defit, diaboli  laqueis  ^ 
inuoluamur.DeCxleftino  maior  videtur  efie  dubt- 
randi  ratio, quodabfiolute  neget, quemquafibi pofle 
vidloriam  vindicare,  eo  quod  aduerfius  dxmones  fit 
nobis  dimicandum.  Sed  primfim fateor, nemine  fibi 
pofle  quidquam  boni  arrogare  ,  ac  ne  vllam  quidem 
dsmonis  viatoriam, qux  gratiam, aut  gloriam  confie- 
quatur.Addo  ne  illum  quidem, qui  viribus  liberi  ar- 
bitrij  aliquam  vel  leuiflimam  tentationem  fiuperat, 
pofle  fiuis  viribus  eam  vidlorfam  adficribere.  Neque 
enim  certo  fcire  poteft,  vtrum  id  ad  lingulare  Dei 
munus  ,  ac  beneficium  fpedlet ,  cum  ita  plerumque 
accidere  poffit,ade6que  human^  vitx  euentus  incerti 
ilm,vt  certo  ftatuere  nemo  qucat,quid  propriis  viri- 
bus,quidve  diuina  ope  perficiat.  Neque  aliter  inter-  ^ 
pretor  verba  2)ofimi,cum  enim  tanta  fit,vt  diximus, 
jiumanx  vftximbecillitas,quama quotidie  vel  inuiti 
experimur, nullus  poteft  teporis  articulus  excogitari, 
in  quodiuino  auxilio  no  egeamus, diuinxque  gratix 
fublidia  imploranda  non  fint.Qupd  vero  Arauficani 
Concilij  Patres  dicunt,  etiuini  effe  muneris, cum  ab  iniu- 
ftitiapedes  tenemus, non  qttouis  modo  accipio. fed  cum 
vtilitpr,&  cum  merito  id  facimus, cumque  pias  cogi¬ 
tationes  fufeipimus  ,  qux  valeant  ad  vitam  xternam, 
t  Can,7.  &  vt  fidem  Pa»res  3  irffinuat.  Cum  vero  aiunt5,  nudum 
mi  ferum  de  quantacumque  miferia  liberari ,  nifi  qui  Dei  mi¬ 
sericordia  prauenitur, nihil  aduerfusnoftram  fententiam 
definiunt.  Aperte  fiquidem  de  peccatore  loquuntur, 
qui  peccati  miferia  conftringitur ,  eumque  vere  affe-  ^ 
runt  abfque  Dciprxcurrete  gratia  non  liberari, quod 
nos  etiam  vitro  concedimus. 

Ac  benje  longum  fandiorum  Patrum  agmen  no¬ 
bis  obiiciunr,qui  alia  omnia  aperte  docere  videmur. 
c  In  lib.mo-  BnCih\isc  cnim:Oportep(inquk)ad  tempus  ab  tnfididtibus 
ral.  conflit.  dtfcedere,vbi  tamenpermffus  rjl  quis  intentatione  incidere, 
conflit.  <5*.  tuemumvt  ferre  pojftt, voluntatem  Dei  per  orationem  petere. 

14.  Chryfoftomusdita  plane  fcnbi v.Sunt  teatationes  quas 
in  i .  ad  Co-  [afferre  non poffumus,&  quarta  funt  illa? omnes  vt  ita  dicam-, 
r*nth.  poffibilitai  enm  in  diuim  nutu  efl ,  qua  nos  ira  allicimus  vo¬ 

luntate.  Qrnrevt  certo  cogmfcM,no  folnm  illas, qua  virtutem 
naffram  txuptrantjton  poffe  fine  dtuim  auxilio  facile  fuftsne- 


bCan.14. 


xxvi. 


re  ,fed  ne  has  quidem  humanas  addidit ■  Sed  faciet  cum  ten- 
tatione  prouentffvt  poffitis [allinere.  Et  quidnam  hoc figni- 
fcatl  neque  enim  mediocres  illas, quod  dixi,inquit, propria  vir - 
tute  [afferemus ,  fed  hic  quoque  diurno  indigemus  auxilio ,  vt 
easvel  effugiamus,vel  certe  perferamus.  H  isaddi  poffunt, 
qux  feribit  Audior  a  imperfedli  in  Matthxum  :  Sicut  a  Hora.37. 
nanis (inquit 'f rufio gubernaculo  illuc  ducitur. quo  temptftas 
voluerit ,  fic  &  homo  diuina  gratia  auxilio  perdito  per  pecca¬ 
tum  agit, quod  nor\  vultfed  quod  diabolus  vult.  Inter  Lati¬ 
nos  fimdtus  Cyprianus b : Quando  (ait )  regamus, ne  iti  b  De  orat, 
tertiationem  incidamus, admonemur  infirmitatis, &  imbecil-  ^otn* 
litatis  nofira,dum fic  rogamus ,  ne  quis  fe  infolenter  extollat ,, 
ne  quis  fibi  fuperbe ,  atque  arroganter  aliquid  a/fumat,.  Ec 
paulo  poft :  Vt  dum  procedit  humilis, &  fummiffa  confeffio , 

&  datur  totum  Domino, quicquid  fuppliciter  cum  umore ,  & 
honore  Dei  petitur, ipfius  pietate  praflatitr. 

Ambrofius c  explicans  verba  illa  Dauidis:Efac  om-  XXVII. 
nia  venerum  fuper  nos, nec  obliti  fumuf  te.  Quis  <y?(inqu’t)  c  In  Pf.  43, 
tam  fortis, vt  nequaquam  in  tematione  moueatur,nifi  Domi¬ 
nus  ei  adiutor  affifiat?  Hie^onymusdvcr6  cum  attuliffer  d  fib'.‘t.  ai- 
verba  Chrifti:  Vigilate, & orate, ne  intretis  in  tentationem,  ucr.Pelag. 
continuo  (whdlw.Debuiffet  dicere iuxta  vosfurgite ,  &  re- 
jiftite, liberum  enim  habetis  arbitrium, & femel  vobis  conceffa 
a  Domino  potefiate  nullius  alterius  indigetis  auxilio. ht  rur- 
fus  e :  V/ oftra  vtfloria  &  corona  vtfloria  illius protefhone,&  e j  fub 
clypeo paratur.  Auguftinus  r  porro  profert  fententiam  initio. 
Pelagij  afferentis  voluntatem  aliquantum  valere  ad  f  tpift.iofi. 
non  peccandum.  Et  alibi  S  planius  dc  Pelagij  fenten-  ^J1 
tia  ita  feribit;/»  libro  quippe  ad  Virginem  fueram, quod  vt  Cluilii™’. 
fspra  commemorem, cum  dicit ,  diuinam  mereamur  gratiam, 

©*  facilius  nequam  jf  intui, farillt  Spiritus  auxilior  effiamus. 

Significat  proficio  quid  fapiat,  vt  quid  enim  hoc  verbum  in- 
terpofuit,  id  eft, facilius  ?  An  vero  non  erat  integer  fienfus  j  vt 
nequam  fp irim, fanfti  Spiritus  auxilio  refiflamustSed  quan¬ 
tum  detrimentum  hoc  additamento  fecerit ,  quis  non  i/nelli- 
gat  i  Volens  vtique  credi ,  tantas  ejfe  natura  vires ,  quas  ex¬ 
tollendo  pracipitat ,  vt  etiam  fine  auxilio  Spiritus  [ancti ,  Qr 
fi  minus  facile  tamen  aliquo  modo  nequam  jpiritui  refiftatitr. 

Alibi  b;  Qnifqrtis  negat  nos  orare  debere  ,  vt  intremus  in  b  De  petf. 
tentationem-, negat  autem  hoc,  qui  contendit,ad  non  peccan-  iu'bfete  ex- 
dum  gratia  Det  adiutorium  non  effe  hvmini  neccffarium  ,fed  tiemo‘ 
folalege  accepta, humanam  fufficere  voluntatem, ab  auribus 
omnium  remonendum, &  ore  omnium  anathematizandum. ,  \  iib.i.  con. 
effe  non  dubito.  Rurfus 1 :  Gratia  tua(inqim)deputo  omnia,  DtT.c.j. 
qua  non  feci  mala.  Itaque  videtur  Auguftinus  fcnten-  ,^cn1  r'Pfr' 
riam  noftram  tamquam  Pelagianu  dogma  damnare,  bom0^01”’ 

Cum  Auguftino  fentiunt,&  loquuntur  fere  pofle-  XX  VIII. 
riores  omnes.  Pro  fpe  r k  en  i  m-.Gqmffuis  igitur  (inquit)  in  k  ii.  aduetf, 
tribulatione  non  deficit,  ab  illo  f e  rton  dubitet  adimari ,  ad  Collat,f.jj. 
quem  quotidie  corda  vniuerforu  fidelium  clamant,.  Ne  nos 
inferas intentationemfed  libera  nos  d  »!»/«. Deinde  often- 
dit  contra  Caflianum  valde  efle  abfurdum,  fi  quis 
aflerac,leuiores  temationes  pofle  abfque  gratia  fupe- 
rari :  Paulus  l  vero  Orofius  contra  Pelagianum  vni-  I  lib.  delib. 
uerfim  docet, Dei  gratiam  fingillatim  dari  quotidie  per  arbit* 
tempora, per  dies  per  mometaper  »rowc^.Et'B.Gregoriusm:  m  lib.^.m*- 
Apte  (inquit)  reduci  in puluerem  dicitur, quia  dimiffusfihi  ral,c'57- 
cuiufhbet  tentationis  aura  raptatur.  Alio  vero  n  loco  ex-  n  In  Pfal.j. 
plicans  illud;  derelinquas  mt  Domine DeUs  meus: Illos  poenic. 
fiquidem  (ait)  procul  dubio  DominKsrelinqurt,  quibus  con¬ 
flandam  in  tribulatione  non  tribuit :  neceffario  enim  [equitur, 
vt  omni  tentationi fit  fubditus,  quicumque  h  Deo  fuerit  dere¬ 
lictus.  Denique  hoc*videtur  oftendere  Ecclefix  con- 
fuettido,qux  quotidie  fiepius  repetit :  Deus  in  adiuto¬ 
rium  meum  intende  ,  Domine  ad  adiuttandum  mefeflina. 

Itemque  in  prima  hora  matutina:?».*  nos(inqmt)fal- 
ua  virtute, vt  m  hac  die  ad  nullum  declinemus  peccatum. 

Sed  aut  ego  fallor,  aut  hxc  Patru  teftimonia  non  XXIX. 
habent  maiorem  vim,  quam  Concilia  paulo  ante  al¬ 
lata.  quamobrem  vniuerfim  eodem  modo ,  quo  illa 
refelluntur. Quod  vero  attinet  ad  fingula  teftimonia: 

Dc 


Explan.  Cap.  1 1  89 


De  Bafilio  non  videtur  magnopere  laborandum,  A 
verba  enim  allata  infcriptionem,ac  titulum  illius  ca¬ 
pitis  continent ,  deque  grauiflima  tentatione  agunt, 
qua  quis  ad  fupplicia  pro  fidei  confeffione,  aut  iufti- 
ti®  defenfione  rapitur ,  in  qua  maximum  requiri  di¬ 
urnae  gratias  fubfidium,nemo  nifi  amens, aut  impius 
negauerir.  Chryfoftomi  vero  verba  noftram  pene 
fententiam  explicant:  non  enim  temere, &  abfque 
caufa  addidit,  vt  ita  dicam ;  fignificans  nimirum, non 
fe  abfolute  ,  &  vniuerfim  de  qualibet  tentatione  lo¬ 
qui, fed  vt, plurimum  &  degrauiflimis.acmoleftiffi- 
mis  tentationibus  agere.  De  Audtore  autem  operis 
'  imperfecti  dixi  fupra  ,  nihil  enim  aliud  fignificat, 
quam  eum,  qui  gratia  deftituitnr,  innumerabilibus 
periculis,&:  tetationibus  obnoxium  degere,nec  pof-  B 
ie  abfque  Dei  peculiari  auxilio  e  laqueis  euadere, 
quod  nos  vitro  concedimus.  Porro  Cyprianus  eode 
prorfus  modo  explicandus  eft,vt  non  ita  pridem  ex- 
plicuimus. Caeleftinumineminem  videlicet  pofle  fibi 
quidquam  arroganter  tribuere ,  quafi  poffit  qualibet 
quamuis  magha  difficultate  fuperata,  vel  peccatum 
yitare, &'  tetationem  vincere,  vel  vitam  honefte  lau- 
dabiliterque  tradycere.  Quod  vel  ex  eo  maxime  in- 
telligit.ur ,  quia  affert  exemplum  martyrij ,  quod  eft 
opus  maximum, ac  difficile  in  primis,vt  facile  ex  alio 
a  Epift.  9.  «iufdem-  Cypriani a  loco  colligitur. 

XXX.  Ambrofij  fime  verba  eamdem  explanationem  ad¬ 
mittunt,  quam  AinStor  operis  imperfeCti.  Quifquis 
enim  diuin®  grati®  patrocinio  caret ,  omni  ex  parte  C 
periculis  patet,  atque  adeo  confugiendum  eft  illi  ad 
diuipam  opem  implorandam.  Nec  dubito  eodem 
modo  accipienda  efle  verba  Hieronymi ,  nifi  quod 
fortaffe  ille,  vt  mox  mox  de  Orofio  dicam  ,  non  de 
gratia,  hoc  eft,  Chrifti  .beneficio,  fed  de  generali  au¬ 
xilio  aduerfus  Pelagium  difputat,  qui  tantum  libero 
arbitrio  tribuebat,  vt  nullo  prorfus  extrinfeco  auxi¬ 
lio  eius  vires  indigere  arbitraretur.  Verba  porro  Au- 
guftini, quibus  Pelagijfententiam  explicat, eo  modo 
accipienda  funt ,  quo  fuum  dogma  Pelagius  defen- 

.«  0,  1  debat, cum  diceret,  humanarn  voluntatem  ad  vitan¬ 

da  peccata  in  omni  vita  vim  aliquam  habere ,  id  ta¬ 
men  facilius  grati®  beneficio  obtineri.  Hoc  igitur 
tamquam  falfum ,  atque  h®reticum  dogma  iure  Au-  E 
guftinus  reprehendit ,  ac  damnat.  Cum  vero  alibi 
Deo  le, debere  dicit  omnia  peccata, qu®  non  perpe- 
trauitjd  fignificat,  quodvltio  conceflenm,  quoties 
alicui  temationi  ftrenue  reludamur  ,  &:  vincimus, 
lingulare  aliquod  efle  Dei  beneficium,  quod  tamen 
non  neceflano  ad  Chrifti  gratiam  pertineat ,  fed  ad 
communem  qpandam  prouidentiam,quam  in  rebus 
humanis  admittere  necefle  eft. 

XXXI.  rrofper  vero  non  de  qualibet  tentatione ,  fed  de 
grauiflima, &molcftiffima loquitur,  quam  vocat  tri¬ 
bulationem  ,  qualem  ait  tuifle  tentationem  lobi. 
Cum  vero  ait ,  non  pofle  abfque  errore  concedi,  le- 
uiores  tentationes  fine  gratia  yinci  non  abfolute, fed 
cum  quadam  comparatione  loquitur.illius  tencatio-  ] 
nis  refpedn ,  quam  expertus  eft  lob :  ea  enim  mult® 
efle  poflunt  longe  leuiores  tentationes ,  qu®  tamen 
fimpliciter  graties  fint ,  &  moleft® ,  nec  fine  grati® 
adminiculo  fuperari  queant.  Iam  vero  Paulus  Olo- 
fius  nqc  loquitur  proprie  de  tentatione  ,  nec  de  au¬ 
xilio  grati®  Chrifti ,  fed  de  concurfii  generali  Dei, 

b  cap  $.  quod  nomine  grati®  deferibit;  vtiturque  Matth®i b 
teftimonio,quo  Chriftus  ait  Patrem  c®leftem  folem 
futim  priri  facere  fuper  bonos ,  &  malos,  pluere 
fuperiuftos,  8c  iniuftos.  Addit  pr®cerca  verba  Pau¬ 
ci. Cor.?.  lic :  Qj*i  arat,  tn  fj>e  *r<«.-qu®proculdubio  de  gene¬ 
rali  .concurfu  accipienda  funt.  Ita  autem  loquitur 
Orofius,  qyia,  vt  ipfe  eodem  loco  yarrat,ex  difputa- 
tione  Pelagij  aperte  deprehenderat,  hoc.diiunam 
Bened.  lufhnian.  in  EpiOt.  B.  loan. 


auxilium  ab  eo  denegari :  quod  etiam  infinuat  Hie¬ 
ronymus,  cum  quo  tunc  erat  Orofius,  cum  librum 
illum  feriberet.  Quocirca vterque«eodem  modo  lo¬ 
quitur,  &  ad  calamum  aptandum  Dei  auxiliumne- 
cefTarium  clfe  docet.  Paulo  autem  poft  idem  Oro¬ 
fius  difputationem  de  Chrifti  gratia  aggreditur ,  in- 
dipatque  fe  de  alio  quodam  auxilio  difputare,  quam 
antea  differuerat.  De  Gregorio  poftremo  idem  di¬ 
xerim,  quod  de  Ambrofio,  &c  de  Audfcore  operis im* 
perfe6ti;indicatenim,  hominem  grati®  pr®fidio  de- 
ftitutum  vndique  periculis  circumfeptum  in  aper- 
tiffimum  falutis  diferimen  adduci.  Quod  vero  fpe- 
clat  ad  preces  Ecclefiafticas ,  fateor  illas  &  pie ,  Sc 
prudenter  adhiberi  ob  periculorufn,&  tentationum 
multitudinem,  hiiman®que  natur®  imbecillitatem; 
quibus  pofitis  nemo  fibi  facile  polliceri  poteft ,  filis 
fe  viribus  cundta  pofTe  pericula  euadere ,  aut  impe¬ 
dimenta  remouere ,  aut  denique  tentationes  fupe- 
rare.  Quod  enim  ait  Auguftinusa,  prorfus  non  ora-  aEpift.io?. 
mm  Deum  ,fed  orare  nos  fingimus ,  fi  nos  ipfos ,  non  illum 
credimus  facere  ,  quod  oramus.  Prorfus  non  gratias  Deo 
agimus ,  fed  nos  agere  fingimus  ,(ivnde  illi  gratias  agimus , 
ipfum  facere  non  putamus.  Et  aliquanto  poft :  4bfit 
vt  'quod  facere  Deum  rogamus  vocibus ,  cjr  oribus  nofiris, 
eum  facere  negemus  cordibus  nofiris.  Apte  contra  Pe¬ 
lagium  pronunciatur  ,  qui  tantum  humanis  viribus 
tribuebat, vt  omne  prorfus  diuinum  auxilium  exclu¬ 
deret. 

Poftremo  hunc  ferme  in  modum  aduerfus  hanc  XXXII. 
noftiam  fententiam  viri  dofti  difputant.  Si  enim, 
inquiuntjtentatio  grauisfit,&  molefta,  certum  vide¬ 
tur  ad  eam  fuperandam  grati®  adminiculum  necef- 
fariopoftulari.  Quod  vero  quis  leuiori  tentatione 
pulfetur  ,  id  ipfum  diuinum  efle  beneficium  docuit 
Paulus  b  ,  cum  dixit :  Fidelis  Deus ,  qui  non  patietur  vos  b  *•  Cor.io» 
tenturi  fupra  id ,  quod  potefiis ,  fed  faciet  cum  tentatione 
etiimcrouentum  ,  vt  pojfuis  fufiinert.  Apertiflime  enim 
fignificat ,  diuinum  efle  beneficium ,  cum  vires  hu¬ 
manas  tentatio  non  excedit.  Neque  vero  infician- 
dum  eft ,  orandum  efle  Deum,  ne  patiatur,  nos  vili 
tentationi  l!iccumbere,eique  pro  vi&oria  gratias  ef- 
fe  agendas,  vt  vpl  hinc  appareat  in  lingulis  diuinae 
grati®  pr&fidium  efle  neceflarium.  Nam  fi  quam 
poteft  homo  luis  viribus  tentationem  fuperare, 
certe  eo  nomine  in  fe  ipfo  ,  non  in  Domino  poflet 
gloriari.  Quod  apertiflime  cum  Pauli  Apofto- 
licfententia  pugnat,  qui  non  fetnel  ait:  Qui  glo~  c  t»Cor.  s. 
natur ,in  Domino glorie:u>-. Et :  Quid  habes.quod  non  ac-  JI' 
ccpfii  t  fi  autem  accepifii  ,  quid  gloriaris,  quafi  non  acce¬ 
peris ? 

Sed  enim  vero  leuis  tentatio  oriri  plerumque  po-  XXXIJE 
teft  aut  ex  rerum  naturalium  curfu  ,  aut  ex  hominis 
conftitutione,  aut  a  re  quapiam  extnnfecus  obie<5ta, 
aut  denique  aliis  ex  multis  caulis,  vt  minime  necefle 
fit .  otiri  femper  ex  gratia  Chrifti ,  aut  Spiritus  famfti 
fubminiftratione.  Erit  tamen  femper  lingulare  Dei 
1  beneficium  ex  peculiari  quadam  prouidetuia ,  diui- 
noque  patrocinio  ortum  intra  ordinem  tamen  na-  * 
ruralem ,  &  citra  vllurn  fupernaturale  beneficium 
Chrifti.  Fateor  hac  in  re  lapfum  efle  Caflianum ,  vt 
ex  Profp.ero  J  intelligi  poteft,  qui  beneficium  natu-  ^  li.aduerf. 
ralis  protetftionis  foltimmodo  agnofeeret,  deque  eo  t,°  at,c,}5* 
verba  Pauli  interpretaretur;  alterum  vero,  quod  ori¬ 
tur  ex  gratia  Chrifti  non  admitteret.  Nos  vero 
vtrumque  neceflarium  efle  ccnfemus;  &C  naturale 
quidem  patrocinium  in  leuionbus,  Gc  communibus 
teniationibus  ,  grati®  vero  beneficium  ingrauiori- 
busrequinmfis.  Itaque  prudenter,  ac  vere  Dei  auxi¬ 
lium  flagitamus  ,  fine  illud  oriatur  a  nacurali  f  ro- 
uidentia,  fiue  a  gratia  fupranaturali,  6c  infpetftis  pe¬ 
riculis  ,  &  mgertitudine  humanorum  cuentuum  in 
h  3  rebus 


90  Epift.  I.  B.  Ioan. 

tebus  omnibus  laudabiliter  preces  adhibentur.  A  Apoftolo  addita  ad  maiorem  emphafim,  vt  id  ex- 


«  Ser.  74. 
Cane. 


Eamdemque  ob  caufam  ob  felicem  rerum  exitum 
Deo  gratias  agimus.  Iam  vero  cum  Paulus  Apofto- 
lus  prohibet,  ne  quis  in  fe  ipfo  glorietur,  non  qua- 
lemcumque  gloriam damnac  ,  fed  eam  dumtaxat, 
quam  quis  ex  iis  a&ionibus  inani: er  captat ,  qua-  ad 
iuftitiam,  &  immorralem  vitam  referuntur.  Praeter¬ 
quam  quod  fi  quis  contendat  nulla  prorfus  mre 
cuiquam  mortalium  gloriandum  effe  ,  id  ha£te- 
nus  intelligendum  eft ,  quod  nihil  fine  diuino  con- 
curfii,  eiufque  naturali  faltem  beneficio  efficere  pof- 
fumus  ;  atque  ita  femper  in  omni  laudabili  a&ione 
Deus  immortalis  primas, ac  potioresfibi  partes  ven¬ 
di  cat. 

.  Quod  fi  de  a&ionibus  fupranaturalibus ,  deque 
fupranaturalibus  praeceptis  agendum  fit ,  extra  con- 
trouerfiam  eft  ,  humana:  naturae  vires  non  pofle 
adtione  fupranaturali,  vt  fupranaturalis  eft ,  in  finem 
lupranaturalem  tendere  abfque  adminiculo  gratiae. 
Hoc  enimeft,quod  maxime  contra  Pelagium, &  Pe- 
lagianorum  reliquias  Concilia,  &prifci  olim  Patres 
docuerunt.Cum  itaque  hoc  loco  ait  Apoftolus:  Qui 
tficit  fenojfeeum ,  &  mandata  eius  non  cuflodn ,  mendax 
tfl,&in  hoc  veritas  non  efl.  de  ea,  vt  diximus,  fcientia, 
ac  notione  loquitur,  quae  eft  cum  caritate  coniun- 
&a.  Multa  enim  praecepta  legis  Euangelicae  non 
modo  poftulant  fupranaturalis  gratis  adminicu¬ 
lum, fed  etiam  caritatem,  &  gratiam  inhaerentem,  fi¬ 
ne  qua  rite  obferuari  non  queunt.  Mentitur  itaque 
quicumque  fe  cum  Deo  caritatis  nexu  adftridfcum  ef- 
fe  gloriatur,  fi  diuina  praecepta  negligit,  aut  contem¬ 
nit  :  Et  in  hoc  (inquit)  veritas  nonefl.  Quod  enim  ait 
i,  Paulu?  *,  plurimos  Philofophorum  cognouiffe  qui¬ 
dem  Deum,  nec  tamen  laude,  &  gloria  profequutos, 
nec  pro  acceptis  beneficiis  gratias  egifie ,  de  cogni¬ 
tione  quadam  a  caritate  feiun&a  accipio ,  quae  nulla 
ratione  referebatur  adpraxim.  Quod  ipfum  de  iis 
affirmari  potc-ft ,  qui  fide  foliraria  gloriantur.  Alio- 
:.  qui  idem  Apoftolus  b :  5/  <p«(inquit;/e  exifhmat  fci- 
re,  non  *um  ctgnouu ,  quomodo  oporteat  eum  fcire.  Re6fce 
enim  fcripfit  alicubi  Bernardus c :  Quid  prodefl fare, 
quid  te  oporteat  facere,  [i  non  detur  &  veile  facere?  Quid  fi 


plicaret  quod  dixerat,mendaxeft.Is  enim  vere  men¬ 
dax  eft, qui  veritatem  non  fatetur. 

<j .  jQui  autem  feruat  verbum  eius  ,  vere  in  hoc  caritas 
Dei  perfefla  efl ;  tn  hoc  fumus  quoniam  in  ipfo 
fumus. 

Superiorem  fententiam  a  contrariis  magis  ex-  j. 
plicat ,  dixerat  enim  eum ,  qui  praecepta  Dei  negli- 
gat ,  mentiri ,  fi  Dei  fibi  cognitionem  arroget.  Ait 
nunc  perfecta  illum  caritate  praeditum  efle  ,  qui 
Dei  verbum  feruat ,  vtappareat  in  fuperiori  fenten- 
g  tia  ,  non  de  fimplici  fcientia  eum  loquurum  efle, 
fed  de  ea  ,  quae  caritatem  habet  annexam.  Cice¬ 
rum  quod  ait  verbum  eius,  Graece \oycv ,  idem  ,  opi¬ 
nor,  fignifiear,  quod  proxime  dixerat  mandata,  nifi 
quod,  vt  ait  Auguftinus ,  praecipue  videtur  hoc  loco 
refpexifle  ailedtionis  praeceptum  ,  quod  Chriftus 
in  Euangelio  fiium  praeceptum  ,  &  mandatum  no¬ 
tium  appellarat a :  Hoc  efl  {i nquit)  praceptttm  menm,vt  a  Ioan.  13. 
diligatis  tnutcem.  Et :  Mandatum  nouum  do  vobis  ,  vt  I2> 
dilgatis  tnutcem.  Et  quidem  re£te ,  vt  enim  ait  Apo¬ 
ftolus  b ,  omnia  legis  praecepta  in  hoc  verbo  inftau-  b 
fantur :  Diliges  projamum  ficut  te  ipfum.  Et :  Plenitudo 
legis  efl  ddellto.  Hoc  igitur  praeceptum  verbum  Dei 
appellar :  Qui  •Wfinquit  Didymus)<rxr  tota  anima, & 
ex  toto  corde  dtltgit  Deum,  eius  imperij  verba  cuflodit,  & 

C  ex  reipfu  coqnofeitur ,  dtleRionem-  Dei  habere.  Ita  docet, 
miram  elfe  connexionem  inter  caritatem ,  &  legis 
obferuationem ,  quod  etiam  apud  Ioannem  c  dixe-  ccap.i4.ij. 
rat  Chriftus  :  St  quis  diligit  me  ffermonem  meum  ferua- 
bit ,  &  Paitr  meus  diliget  eum.  Et  rurfus  d  :  Qui  ha-  d  rex,  zi. 
hei  mandata  mea  ,  feruat  ea  ,  hic  efl ,  qui  me  dili¬ 
git.  Quocirca  Gregorius  :  Probatio  (ait)  dilefhonis , 
exh  bitto  efl  opem.  Caritas  autem  verbum  Dei  ap¬ 
pellatur ,  quia  ab  e  Apoftolo  praecepti  finis  nuncu-  ei-ad27m. 
patur :  F  n  s  ( inquit)  pracepti  efl  caritas  de  corde  puro,  1 '*• 
con fcientia  bona  ,  &  fide  non  fici  a.  Ac  proinde  re 61  e 
ait  f  Leo  Pontifex , -fine  caritate  inanes efle  caeteras  fSer.  10.de 
virtutes  :  Quamuts  enim  (  ait)  magnum  fit  habere  re-  Q“*drag. 
fiam  fidem  ,  finamque  doflrinam  ,  &  multa  laude  di - 


velts  qmdem  ,  fed  minime  p ojfis  ?  Quantos  expertus  fum  D  g„a  fit  circuncifio  gula  ,  lenitas  manfuetudinis  ,  puri- 
agnita  veritate  tnfhores,&  ‘deo  mag;  , quodtarn  confugere 
ad  ignorantia  excuftionem  non  liceret,  f cientes ,  &  ndti fa¬ 
cientes  ,  quod  veritas  hortaretur  1  Qua  cum  ita  fe  habeant , 


tas  caflnatu  ,  nuda  funt  tamen  omnes  fine  caritate 
virtutes  ,  nec  potefl  d<ct  in  qualibet  morum  excel- 


cLuc.i; 


neutrum  fine  alterofuffictt ,  p  irum  dixi ,  non  expedii  quo- 
d  Iacob.  4.  que.  Unde  idfctmus  (inquit)  d  bonum non  fa¬ 

cienti  peccatum  efl  illi.  Item  e  :  femus  fiiens  vclunta - 
ttm  domini  fui ,  &  non  faciens  digna  vapulabit  mul¬ 
tis. 

XXXV.  Rurfus  alibi  f  explicans  verba  Pauli.  Vides  (inquit) 
f  Ser.  3  6.  quoniam  non  probat  multa  fcientem ,  fi  fciendi  modum  ne- 
Canc.  fi  ierit.  Vides  {inquam)  quomodo  f  rufium ,  &  vulttatem 
fcientia  in  modo  fciendi  confhtuil  ?  Outd  ergo  dicit  modum 
/ciendi  ?quid  ntfi  vt  fetas,  quo  ordine,  quo  [ludio  ,  quo  fine, 
quaque  noffe  oporteat.  Quo  ordine  ?  vt  id  prius, quod  ma- 
tunus  ad  jalutem.  Quofiudio?vt  id  ardentius ,  quod  vehe-  ** 
mentius  efl  ad  amorem.  Quo  f  ne?  vt  non  ad  inanem  glo¬ 
riam  ,  aut  curio fit  at  em  ,  aut  aliquid  firnile  ,fed  tantum  ad 
adficaironemiuarn ,  velproximi.  Qui  folam  igitur  re-4 
rum  diuinarum  fcientiam  iadfcant,  hadtenus  men¬ 
tiuntur,  quod  fciendi  modum,  &  fqientiae  frudfcum, 
atque  vt^litatem  ignorant ,  ac  proptereaadditloan- 
nes :Er  in  hoc  vernas  non  efl.  Illa  videlicet, quae  ad  pra- 
xim  referatur, nifi  quis  d  cat,  quod  exiftimauit  non 
nemo,  veritatem  hocloco  fignificare  Chriftum  ,  qui 
g  cap.i4.<r.  pe  apud  Ioannem  f?  velitarem  vocat,  haecautem  ve¬ 
ritas  in  eo  non  eft ,  qui  cavitate  deftituitur.  Quam¬ 
quam  vt  verum  fatear ,  nimis  hoc  videtur  argutum, 
propiufque  vero  crediderim  fuiffe  htec  verba  ab 


lentia  frufluofurn  , 
derit. 


quod  non  dileflionis  partus  edi - 


II. 


Vere  (inquit)  in  hoc  caritas  Dei  perfefla  efl.  Perfe- 
£henim  caritas  Deum  potiffimum  fpe61at,  &  pro¬ 
ximos  tamquam  aliquid  Dei ,  ne  inimicis  quidem 
cxclufis.  De  qua  ita  loquitur  Leo  Pontifex  g  :  Ipfam  8  Sc^.  8.  de 
(inquit)  matrem  virtutum  omnium  in  fecretts  fuamen-  ’C'J' 

tis  inquirat ,  &  fi  tn  ea  dileclionem  Dei ,  &  proximi 
toto  corde  intente  repererit  ,  ita  vt  etiam  inimicis  fuis  ea¬ 
dem  velit  tribui ,  qua  fibi  optat  impendi ,  qutfquu  huiuf- 
modi  efl ,  Deum  &  reflortm,&  habitatorem  ejfe  fui  non 
dubitet.  Sed  mirum  videri  poteft  ,  quod  Ioannes 
perfedtam  caritatem  in  diuinorum  praeceptorum 
obferuatione  collocet  ;  cum  tamen  Chriftus  b 
qui  legi  obtemperantibus  vitam  pollicitus  erat  his  l7‘ 
verbis  :  Si  vis  ad  vitam  ingredi  ,ferua  mandata,  ab  iis, 
qui  perfe6fionem  appetunt ,  aliud  quiddam  exi¬ 
gat  ,  dum  ait :  Si  visejje  perfe£lus,v.ide,  &  vende  omnia , 
qua  habes  ,  &  da  pauperibus  ,  &  veni ,  &  fcquere  mt ,  & 
habebis  thefauros  tn  calo.  Ex  quo  loco  merito  Theo¬ 
logi  colligunt  perfedfionis  confilium ,  quod  nemi¬ 
ni  mortalium  parendi  neceffitatem  imponit.  Sed 
egregie  D.  Thomas  Euangelica  confilia  vtilia  qui¬ 
dem  elfe  affirmat  ,  atque  ad  afTequendam  perfe- 
6lionem  valde  accommodata,  quippe  quae  omnia 
contraria  impedimenta  remoneant,  non  ita  tamen 
fimplici 


a  Colof  j. 

14. 


!>  Ser. 7 9. 
Cane, 
e  cap.  41. 

d  i.Cor.13. 


III. 

e  Ser.  39.de 
temp. 


IV. 

flib-3.de 

off.c.3. 


glib.3.con. 
*.  epp.  Pe- 
lag.c.7. 


h  Aduer. 
Pelag. 


i  Pfal.141. 


kAd  Philip, 
^3.11. 


Explan.  Cap.  1 1. 


9i 


(impliciter, atque  ablolute videri  neceflaria  ,  vt abf¬ 
que  illis  nemo  poifit  perfeCtionem  attingere  ,  quam 
in  integra ,  omnibufque  fuis  numeris  ab foluta  legis 
obferuatione ,  ac  praecipue  in  caritate  politam  efle 
affirmat,  quae  ab  1  Apoftolo  vinculum  perfectionis 
appellatur  ,  flufc  quia  quali  perfeCtiffimum  vincu¬ 
lum  nos  cum  Deo  aftringit ,  de  quo  explicat  Ber- 
nardus  b  verba  illa c  Ilaiae:  Glutino  bonum  efl,  Siue 
quia  omnia  compleCtitur  ,  ic  conftringit  ,  qua 
funt  ad  perfeCtionem  necclfaria  3  de  illa  namque 
dixit  Apoftolus  d :  Cantas  patiens  efl ,  benigna  efl ,  ca¬ 
ritas  non  arnulatur  ,  non  agit  perperam  ,  Sc  qua  fe- 
quuntur. 

Auguftinus  e  vero  :  Sicut  radix  (inquit)  omnium 
malorum  efl  cupiditas,  ita  &  radix  omnium  bonorum 
efl  cantas.  Totam  magnitudinem  ,  &  latitudinem  dmi- 
norum  eloquiorum  poffidet  caritas,  qua  Deum,  proximum¬ 
que  diligimus ■  Et  aliquanto  polt :  Gjutpropter ,  fratres, 
fi flamini  caritatem  dulce  ,&  falubre  vinculum  mentis , 
fine  qua  diues  pauper  efl  ,  &  cum  qua  pauper  diues 
efl.  Hac  in  aduerfitatibus  tolerat ,  in  proffcritattbus 
temperat,  in  duris  pajfionibus  fortis ,  in  bonis  operibus 
hilaris  ,  in  tentatione  tutiffma ,  in  hoffitalitate  lautif- 
ftma  ,  inter  veros  fratres  latijfima  ,  inter  falfos  pdtien- 
tijftma.  In  Abel  per  facrificium  grata  ,  in  Noe  per 
dtluuium  fecura  ,  in  Abraht  peregrinationibus  ftdelif- 
fima  ,  m  Moyfe  inter  iniurias  lenijfima  ,  tn  Dautd  tri¬ 
bulationibus  manfuetifftma  ,  in  tribus  pueris  blandos 
ignes  innocenter  expeclat.  In  Machabais  fauos  ignes 
fortiter  tolerat.  Cafla  in  Sufanna  erga  virum  ,  in 
Anna  poft  virum  ,  'm  Maria  prater  virum.  Hac 
porro  caritas  ,  fi  in  fua  amplitudine ,  ac  veluti  po¬ 
moerio  fpeCtetur  ,  trifariam  tribui  poteft.  Eli  enim 
quadam  caritas  increata  vnius  Dei  propria ,  qui  fe 
omni  penitus  ex  parte  comprehendit  ,  diuinam 
fui  cognitionem  perfimili  amore  ,  &  caritate  exa- 
quat,feque  adeo  ita  diligit ,  vt  eius  amor ,  &  caritas 
nullam  admittat  acceffionem.  Vt  vero  res  creatas 
fpeCtar,  diligit  omnia  (vt  ait  Salomon) qua  funt,&  nihil 
odit  eorum,  qua  fecit  .Atque  hac  quidem  perfeCtio  om¬ 
nibus  eft  numeris  abfoluta,  cui  nihil  deeft,  nihil  ad¬ 
di  ,  aut  detrahi  poteft.  Altera  eft  beatorum  ,  qui 
Deum ,  ac  proximos  perfeCte  diligunt  abfque  diffi¬ 
cultate,  abfque  impedimento. nec  vmquam  ab  amo¬ 
re  ceflant,  idque  magna  cum  facilitate  ,  gaudio ,  & 
obleCtatione.  Poftrema eft  huius  vita  perfeCtio, qua 
tamen  multos  nauos  admittit,  haCtenus  tamen  per- 
feCta  caritas  appellatur, quod  lethale  crimen  penitus 
excludat. 

Ac  de  duplici  quidem  perfeCtione  creata  hunc 
in  modum  loquitur  Anibrofius  f  :  Duplex  efl  forma 
perfedionis ,  alta  medios ,  alta  plenos  numeros  habens ,  alia 
hic ,  alia  ibi ,  alia  fecundum  hominis  pojftbilitatem  ,  alia 
fecundum  perfectionem  futuram.  Eodemque  modo  Au¬ 
guftinus  S :  luflitia  (inquit)  fecundum  quam  ittfhu  ex 
fide  viuit ,  quoniam  per  Spiruum  gratia  homini  ex  Deo 
efl,  vera  tuflitia  efl.  Qua  licet  non  immerito  in  aliqui¬ 
bus  iuflts  pro  huius  vita  capacitate  perfida  dicitur ,  par¬ 
tta  tamen  eft  ad  illam  magnam ,  quam  capit  aqualitas 
Angelorum.  Neque  aliter  Hieronymus  h  ,  qui  ad- 
uerfus  Pelagianos  (Ic  plane  diflerit :  Ex  quo  perffi- 
cuum  eft  duas  tn  Scripturis  fandis  ejfe  perficito  nes ,  duaf- 
que  infimas  ,  &duos  timores.  Primam  perfectionem ,  & 
incomparabilem  veritatem  ,  perfidamque  tufiuiam  Dei 
virtutibus  coaptandam.  Secundam  autem  ,  qua  competit 
noftra  fragilitati  iuxta  illud  ,  quod  in  Pfalmo  1  dicitur. 
Non  iuftificabitur  inconffedu  tuo  omnis  vtuens.  Vtra- 
que  autem  perfeCtio  interprete  Anfelmo  indicatur 
a  Paulo  k,  qui  de  fe  ipfo  fic  plane  loquitur:  Non 
quod  iam  acceperim ,  aut  perfidus  fim  3  mox  vero  de 
eundis  fidelibus  fubiicit  :  Quicumque  ergo  perfidi 


A  fumus ,  hoc  fapiamtts.  Hac  autem  perfeCtio ,  quam  in 
hac  mortalitate  aflequi  poteft  humana  imbecilli¬ 
tas  ,  quibufdam  quafi  gradibus  diftinguitur  pro 
hominum  conditiope  ,&  ftatu.Sic  enimferibit  Au¬ 
guftinus  a.  a  lib.83.qq. 

Ex  quo  (inquit)  comprehendimus,  quatitor  effediffe- 
renuas  etiam  m  vno  homine  ,  qu.bus  gradatim  per  adis  in 
vita  aterna  manebitur  3  quia  enim  oportebat ,  atque  id  iu- 
ftitrn  erat ,  vt  pofteaquam  natura  nofira  peccautt ,  amijfa 
bcatitudine  fpiritali,qua  par adift  nomine  jigmficatur ,  ani¬ 
males  ,  carnalefque  nafceremur.  Prima  eft  afho  ante  le¬ 
gem,  fecunda  fub  lege,  tertia  fitb gratia  ,  quarta  in  pace. 
cATnte  legem  adio  eft ,  cum  peccatum  ignoramus ,  &  fequi- 
mur  carnales  concuptfiemias.  Sub  lege  eft  adio ,  clsrn  tam 
prohibemur  d  peccato,  &  tamen  confuetudine  eius  vidi  pec¬ 
camus  ,  quoniam  nos  nondum  adiuuat  fides.  Tertia  adio  eft, 
quando  iam  pleniffime  credimus  liberatori  noftro ,  nec  rne- 
B  ntis  noftris  aliquid  tribuimus  ,fid  eius  mifencordiam  dtlir 
gendo  iam  non  vincimur  deledatione  confuetudinis  mala, 
cum  ad  peccatum  nos  ducere  nititur  ,fed  tamen  adhuc  eam 
interpellantem pattmur,quamuis  ei  non  tradamur. Quarta 
eft  adio, cum  omnino  nihil  eft  in  homine, quod  reftftat  Spiri¬ 
tui  fed  omnia  Jibimet  concorditer  iunda  ,  &  connexa  vnum 
aliquid  firma  pace  cuftodiant.  Quibus  aperte  docet 
Auguftinus  abfolutiffimam  caritatis  perfeCtionem 
propriam  efle  beatorum ,  in  hac  autem  mortali  vira 
nonnullam  tamen  longe  minorem  perfeCtionem 
reperiri  3  de  qua  quidem  ante  legem  diCtum  eft  b  b  Gen.c.17. 
Abraha:  Ambula  coram  me,  &  efio  perfidus.  Inlegeait  *’a  Reeil> 
Dauid  c  :  £t  ero  perfidus  cum  eo  .  &  r uftodtam  me  ab  ini- 
quitate  mea.  In  lege  Euangelica  ait  Chriftus  :  Efto- 
C  te  ergo  perfidi  ,  ficut  Pater  vefter  edeftis  perfidus 
eft. 

Itaque  reCte  ait  Auguftinus  d :  Perfidio  cantatis  ho-  y  E 
mini  mhac  viiapradpiiur qata  non  recte  curritur,  fi  quo  ^ 
currendum  "fi.  vefetatur.  Clemens  e  autem  Alexandri-  (  ^ 
nus  hanc  perfeCtionem  nihil  aliud  efle  ait ,  quam  re-  dag.c.6. 
nunctaffe  peccatis, &  in  fidem  eius,qm  ■ ft  perf  du,,effe  rege¬ 
neratos  poftenorum peccatorum oblitos.Eta\ibi{: Fuerit  quts  f  lib-4.ftr®. 
(inquit)  vtique  perfidus .  qui  profitetur,  abfhnentiam  d 
mahs.  Quam  ob  cauiam  Gregorius  §  Nazianzenus  g-Orstt-jr. 
huius  noftra  vita  caritatem  perfeCtam  au,  &imper- 
feCtam  merito  pofle  appellari.  Nam  fi  cum  Angelo¬ 
rum  perfeCtione  confei  atur ,  rudis  eft  ,  &  inchoata3 
pene  autem  nulla  ficum  diuina  perfeCtione  compo- 
D  natur.  Eft  tamen  aliquo  modo  perfeCta  ,  fi  lethale 
crimen  excludat ,  aliafque  neceflarias  conditione^ 
habeat.  V ere  namque  fcripfit  Leo  Pontifex  h  :  Natu-  Q^ijrag. C 
ra  enim  noftra  manente  adhuc  mortalitate  mutabilis , 
etiumfi  ad  furnma  quaque  virtutum  ftudta  prouehaiur , 
femper  tamen  ficut  poteft  habere, quo  recidat ,  ita  poteft  ha¬ 
bere  quo  crefcat.  Et  hac  eft  perfidorum  vera  iuftiiia ,  vt 
numquam prafurnam  fetffe  perfidos, ne  ab  itineris  nondum 
finiti  intentione  ceffantes  ibi  incidant  defluendi  periculum , 
vbi  proficiendi  depo fuerim  appetitum.  Semperenim  hu- 
ius' vira  perfcCtioni  nonnulla  fieri  poteft  acceflio, 
vt  enim  idem  '  Pontifex  ait  :  Quantumlibet  qutfi  1 
que  tujhficaius  fit  ,  habet  tamen ,  ditm  in  hac  vita  eft ,  * 
quo  probatior  ejfe  pofftt  ,  &  melior  ;  qui  autem  non pro- 
E  fiat  ,  deficit  ,  &  qui  nihil  acquirit  ,  nonnihil  per¬ 
dii. 

Vere  autem  omnino  dixit  Apoftolus  ,  perfe-  VII. 
Ctionem  caritatis  tribus  rebus  comparari  :  Caritas 
(inquit)  de  corde  puro  ,  conficientia  bona ,  &  fide  non  fi-  . 
da.  Orditur  autem  a  corde  puro ,  quod  proxime 
perfeCtionem  attingit  ,poftremo  autem  loco  fident 
nominat, a  qua  perfeCtio  fumic  exordium.  Fident  au¬ 
tem  exigit  non  fidant,  hoc  eft ,  vt  interpretatur  Ber- 
nai  dus ,  qua  non  facile  figulorum  more  frangatur, 
qualis  eorum  eft  fides, ^«2  ad  tempus  credunt, crm  tem¬ 
pore  untaiioms  medum., Hac  enim  fides  numquam 
h  4  Vc’ 


92 

*  tu c.$.6z.  perfedionem  a{fequetur,vt  enim  ait  Chriftus a.  Ne¬ 
mo  mitttm  manum  ad  aratrum, &  re ffiaes  retro  aptus  efL 
b  Lucx  17,  regno  Dei.  Alibi  b  vero  propofito  exemplo  vxoris 
51-  Loth.  Qui in  agro  (inquit \fimilites  nonredeat  retro, me¬ 

mores  effote  vxoris  Loth.  Melius  fortafse  Gregorius 
fidem  fidam  interpretatur  eam  ,  cui  vita  ,  &  mores 
non  confentiunt.  Proxime  commendatur  a  Paulo 
bona  confcientia ,  quae  tum  demum  eiufmodi  cen- 
fenda  eft,  fi  id  omne  excludat ,  quod  diuinaelegi  ad- 
elnPfal.i.  uerfatur  ,  quod  vt  ait  Bafilius  c ,  indicauit  Propheta, 
Cum  dixit ;  Beatus  vir,quinon  abiit  inconcilio  impiorum, 
&  in  via  peccatorum  non  flet>t ,  &  in  cathedra  pesitlentta 
A  pfal.  r.  iionfedit.Nc  quando, ait  Bafilius* , abierimus  in  concilium 
mpiorum.non  confiflendum  m  via  peccatorum,  non  [eden¬ 
dum  in  cathedra  pe  fidentia, rerum  naturam  fcquutu*  hunc 
diElis  ordinem  mpofuit.  Primum  enim  conftlturn  mimus, 
deinde  con filium  firmamus ,  poHrerno  in  iis  ,  qua  confit  lui¬ 
mus  ,  permanemus.  Eodem  fermtS  modo  loquitur  S, 
Thomas e.Hucetiam  pertinent, quaefevibit  Augufti- 
nus  f : Venenum  caritatis  eft  cupiditas,  perfectio,  nulla  cu- 
piditascaugmentum  caritatis, imminutio  cupiditatis  :perfe- 
Ela  caritas ,  nulla  cupiditas » 

Cupiditatibus  autem  qui  obtemperat ,  confcienr 
tiam  profedo'  inquinat ,  vt  merito  dixerit  Augufti- 
nus  o  ,  non  pofle  quem  quam  oiimi  prorfifc  vacare 
culpa, idque  Ambrofijteftimonio  firmat,  qui  alicubi 
ait,  impoflibile  efle  ,  vtperfcde  quis  immaculatus 
effe  poffit  in  corpore  conftiturus.  Bona  profedo 
confcientia  praeditus  erat ,  atque  ab  omni  impura 
cupiditate  alienus  adoleficens  h  ille,  qui  a  Domina 
fodicitatus  ad  ftuprum  ,  negauit  fibi  integrum  e(Te 
contra  Dominum  ,  &  Deum  immortalem  peccare, 
Optimaitem  confcientia'  eratSufanna,  qu*  ne  pu¬ 
dicitiae  iaduram  faceret,  vit*  periculum  fubire  non 
dubitauir.  Fndique  (inquit)  funt  mihi  angufha,fi  enim 
hoc  egero  ,  mors  mihi  eft,  fi  autem  non  egero ,  non  effugiam 
manus  veftras)  fcd  mclifis  eft  mihi  incidere  tn  manus  ve— 
firas.qukm  peccare  in  Deummcum.  Contra  vero  longif- 
fime  illi  a  reda  confcientia  abfunt,  quos  ait  Apofto- 
lusk, cauteriatam  habere  confcientiam,qui,vt  inter¬ 
pretatur  Theodoreius  ,  ftiipore  quodam  correpti, 
nullum  peccati  fenfum  ,  nullum  dolorem  habent. 
Quos  videtur  acoulare  Ieremias1,  cum  ait :  Percujffii 
itlos,  &  non  ioiutrmt,  auriutfti  eos,  &  renuerunt  accipere 
difciplmam ,  itidur atterunt  facies  fuas  fupra  petram .  nolue¬ 
runt  rsuertn  Eofdem  deferibit  Cyprianus  m:  Hinc 
(inquit)  illic  pcEliu  amens ,  &  hebes  animus  ,  &  fenfus 
alienus  efl ;  ira  Dei  eft ,  non  intelhgere  deltlfa  ,  ne  fequa- 
tur poenitentia  ,  ficui  fcrtptum  eft.  Dedit  illis  Deus  fpt-r 
ritum  compunElioiiis  ,  ne  nutriantur  fedteet  ,  &  c#- 
rentur. 

Ii  fan£  ,  qui  bona  confcientia  praediti  funt  ,  Apo- 
ftoli  n  verba  ex  animo  vfiirpant  ,  nihil  mihi  conjcius 
fum ,  (ed  non  m  hociuftificatus  fum.  cum  Dauide  0 
aiunt;  Ab  occultis  meis  munda  me  Domine,  &ab  alienis 
parce  feruo.tuo.  &c  cum  Iob  p  verentur  omnia  opera 
fua,  certi  non  parcere  Deum  delinquenti.  Denique 
quod  monet  B.  Gregorius ,  etiam  ibi  culpam  agno- 
fcunt,  vbi  culpa  non  eft.  Poftremo  loco  bonae  con¬ 
fcientia;  fuccedit  cor  purum,  hoc  eft,  ab  omhipraua 
cupiditate  alienum  ,  quo  maxime  ad  beatas  illas 
mentes  ,  &  ipfius  immortalis  Dei  fanditatem  quo¬ 
ad  eius  fieri  poteft  in  fiac  natur*  imbecillitate  ac¬ 
cedit.  Vt  enim  Icribit  Dion vfius  <1  :  Sanctitas  eft  omni 
fcehre  Lbera, perfectaque,  &  penitus  incoinquinata  mundi¬ 
tia.  Ad  quam  his  plane  verbis  Deus  ipfe  mortales 
r  Lenit,  zo.  hortatur  r ;  SanEti  entis  rntht  ,■  quoniam  ego  fantlu 1  fum, 
&  t legi  vos  ex  ommbus  gentibus ,  vi  effietis  mei.  Neque 
f  Mattii.  5.  .aliud  indicare  voluit  Chriftus.  f,  cum  luflit  Apo- 
ftolos  diuinam  perfedionem  imitari :  Eftotei inquit) 
perfecti ,  ftcui  Pater  vejler  caltftts perfcElus  eft.  Hoc  au- 


Epift.  I,  B.  Ioan. 


e  i.Cor.13. 
lea.  5. 
fl1b.83.qq. 
q.jtf. 

VIII. 

g  lib.  t.  de 
pecc.  mer. 
&  rem.c  n. 
lxb.$.con.i. 
epp.  Pelag. 

р. 7.&  lib. 4. 

с.  ■ ) . 

h  Gen.39.8. 


iDaniel.  13. 


k  1.  ad  Ti- 
motB.  4.1.. 


1  cap.j.3. 


n  lib.  x-  ep. 


IX. 

n  x.Cor.  4. 
pPfal.x8.14. 
P  cap.p.?.8. 


qeap.  u.de 
diuin.nom. 


A  tem  imitationkftflditmi  explicans  Gregorius  *  NiiX  a lib.de  fca. 
fenus.  Grace  (aifconueniitnfpiccrifGemtoris  na&npror 
pnetates ,  vuad  ftmilttudinem  Patnr  .rmfmet.  formantes , 
legitimi  ftii)  fiamus  Dei ,  qui  tios  ad  adoptionem  i  qua  per 
gratiam  contmgit,vocautt :  (fraue  tnirnaprobrum  aft  addi-  '  ' 
terinus.ffunus,  &  fubdutum  filius, qui  fadhs  futs paternam 
nobilitatem  fallat  ,  &  ludificetur-'  Perfeda  itaque  cari¬ 
tas,  qua;, vt  diximus ,  haberi  poteftin  hac  vita ,  Dei  •  * 

legem  ,  atque  praecepta  omni  ex  parte  compledh 
tur,  atque  idcirco  vere.ait  Ioannes:,  caritatem  in  ed 
perfedam  efle  ,  qui  feruat  verbum  Dei.  Quicquid  ’  .  . 
enim  agant  homines  ,'nifi  hanc  perfedam  cariratem  •* 

aflequantur,  longe  a  Chrlftiana  perfedione  abfiinr, 
vt  enim  ait  Caflianiisb.  Iciuma ,  vigilia, -meditatio.  Seri-  b  C$jt  c, 
“  pturaxum  ,  nuditas ,  ac  pnuatio  omnium  facultatum  non  7? 
perfccltofid  perfechoms  in  (frumenta- funt.  quia  mntnipfts  > 

conffttt  difciplinst  • Ilius  finis  ,  fedper.  illi  peruenitur  ad 
finem,  hoceft  ,  ad  caritatem  perfedam  3  qua;,  vtex 
•  Paulo  docui, ex  fide,confcienria  bona,&s  puro  corde 
exiftit.  . .  ' 

In  hoc  (inquit)  fimus,  quoniam  in  ipfo  fumus.  An  X, 
certo ,  atque  cuidenti  argumento  cognofeimus  nos 
efle  Deo  grati*  beneficio  coniundos  ?  caue  luipi- 
ceris.  An  certa  fide  ,  cui  falfum  fubefle  nequeat! 
ne  id  quidem  cenfeas..  Nec  enim  ,'  vt  alibi  docui* 
diuina  fide  quifquam  poteft  fibi  certo  perfuadere, 
fe  efle  iuftum.  Qua  igitur  ratione  ait  Ioannes: 

Scimus  quoniam  tn  ipfo  furnus  ?  Illa  videlicet  vtcum- 
^  que  probabili  fdentia  ,  de  c]ua  loquitur  Apofto- 

lus  c ,  cum  ait.  Spiritus teftimonium  reddtt ffiritu  nofiro ,  c  Ad  Rora. 
quod  fumus  fili)  Det.  Et  alibi  d  xVosipfostentate  ,fiefhs 
in  fide  ,  ipfi  vos  probate.  An  non  cognofcius  vofmetipfos.  ^  1  Cor  r 4. 
quia  Chriftus  Icfus  m  vobis  eft ,  nifi  forte  reprobi  eftis  ?  H*c  5 
tamen  fcientia  ,  vt  alibi  docui ,  non  omnem  peni¬ 
tus  timorem  excludit ,  de  quo  ait  Paulus  e  ,  cum  me-  c  a*  Philip. 
tu ,  &  tremore  veftram  falutem  operamini.  Poflis  etiam,  z' li’ 

Vt  inflnuat  OEcumenius,quod  ait  Apoftolus-,  Scimus, 
perinde  accipere  ,  ac  fi  dicat  ,  aperto  argumento  in¬ 
dicamus,  nos  Deo  cari  ratis  nexuadftriogi ,  quippe 
cum  ex  operibus  perfeda  caritas  demonftrctur. 

Nam  &  apud  Ioannem  f  dixit  Dominus.  In  hoc  co-  ^  3  J* 

gnofeent  omnes, quia  difcipuh  met  effis ,  fi  dtleElionem  ha- 
D  bueritis  admuicem.  H*c  autem  diledio  ,  vt  ait  Au- 
guftinus  ,  perfeda  tunc  erit  ,  cum  diliget  etiam 
inimicos  3  debet  aurem  diledio  non  corporis, 
fed  anim*  falucem  fpedare.  Quocirca  ,  ftc  ( in¬ 
quit)  Auguftimis ,  dilige  inimicos  tuos ,  vt  fratres  optes, 
fic  dilige  mimicos, vt  m  focietatem  tuam  vocentur. 

d.  Oui  dicit  fi  in  ipfo  manere  ,  debet  ficui  ipfe  ambula- 

nit,  &  ipfe  ambulare. 

In  eodem  argumento  perfiftit ,  additque  ad  fu-  I» 
periora  ,  Chrilti  imitationem  perfed*  caritatis  ar¬ 
gumentum  eife,  quo  non  improbabiliter  intelhgere 
poflumus  dmina  nos  efle  gratia  prsditos.  Chriftus 
E  enim  ipfe  ad  fui  imitationem  prouocat ,  cum  apud 

Matth*um  g  dicit:  Dtfcite  a  rne,quta  mitis fum,&  huiai -  gcap.iuj. 
lis  corde. Qxxo  loco  Auguftinus  h:D//«/efinquit)  a  me, 
non  mundum  fabricare ,  non  cunEla  vifibilia,  &  tmiftbiha 
creare,  &  non  in  ipfo  mundo  mtrabtfia  facere,  &  mortuos 
fufatarefed  quia  mnis  fttm,&  humdis  corde.  Natura  qui- 
de  ipfaad  Dei  nos  imitatione  prouocat,quippe  qui 
ad  Dei  imagine  condiri  fumus,imagoaure  eoeftper- 
tedior,quO  propim  ad  prototypum,&  exemplar  ac¬ 
cedit.  At  male  quidam  olim  Dei  fimilitudine  appe¬ 
tiit,  qui  ’  dixit  :  Similis  ero  Altiffimo.  Nihilo  melius 
Deum  imitari  primi  noftri  Parente  >  cupierunt,  dum 
lerpenti  fidem  habuerunt,  qui.  illos  quafi  Deos  fu¬ 
turos  efle  mentitus  eft.ltaquevt  turb,&:  abfque  pe¬ 
riculo  Deum  imitari  poflemus ,  Dei  Verbum,  vt  ait 
Athana 


veib.Apoft 


Explan.  Cap.II. 


9i 


s  de  incar. 
Verbi, 
b  epift.  i. 
cap.i. 
c  Ephefj.i. 
d  loan. 13. 


II. 

:  Matth.  5, 


f  li.de  Spir. 
fan&.c.  i$. 


Athanafius  *  ,  humanam  fibi  naturam  copulauit. 
Quocirca  Petrus  b.  Chriftttt{tm)paftus  eft  pro  nobit, vo¬ 
bis  relinquens  exemplum ,  vt  fequamini  vefligia  eius.  Et 
Paulus  c  :Eflote  imitatores  Dei,ftcut filij  cariftmi.  Deni¬ 
que*1  Chriftus  ipfe -.Exemplum  emm  dedi  vobis, vt  quem¬ 
admodum  ego  feci  vobis ,  ita  efi  vos  faciatis.  Qua  vero  id 
ratione  faciendum  fit, explicat  hoc  loco  Auguftinus: 
Quid  nos  (inquit)  monet  ?  qui  dtcit  fe  in  ipfo  maner  e, id  eft, 
'in  Chriflo  >  debet  ,  ficut  ipfe  ambulauit ,  efi  ipfe  ambulare. 
Forte  hoc  nos  monet, vt  ambulemus  in  mari)  ab  fit.  Hoc  ergo , 
vt  ambulemus  in  via  militia ;  in  qua  via? tam  commemora¬ 
nt.  Fixus  in  cruce  er  at, efi  in  ipfa  via  ambulabat, ipfa  efi  via 
charitatis.  Pater  ignofce  illis,  quia  nefiunt,  quid  faciunt-, fi 
ergo  didiceris  orare  pro  inimico  tuo:, ambulas  viam  Domini. 

Imitationem  Chrifti  ad  inimicorum  dile&ionem 
reftringit ,  fpe&ans  opinor  id,  quod  apud  Mat- 
thseum  c  dixit  Chriftus :  Diligite  inimicos  veflros,  bene¬ 
facite  iis,  qui  oderunt  vos  j  orate  pro  perfequentibus ,  &  ca- 
lumniantibus  vos,  vt  fittis  filij  Patris  vefiri,  qui  in  c  alis' efi, - 
Et  mox  :Eflote  ergo  perfetti, ficut  Pater  vefier  cdeflts  per¬ 
feci  us  efi.  Sed  Chrifti  imitatio  latius  patet,  vtenim 
fupra  dixi ,  exigit  ipfe  manfuetudinem ,  Sc  humilita¬ 
tem  in  primis,  habemus  autem  in  illo  omnium  vir¬ 
tutum  exemplaria ,  quae  tuto  imitemur ,  vt  enim  ait 
Bafilius  {:Fuit  aduentus  Chrifti  in  carne  Euangelica  con- 
uerfationis  prodita  forma  affliftionis,  crux,  fepultura,  refiur- 
rettio,  vt  homo ,  qui  faluus  fit  per  imitationem  Chrifti,  vete¬ 
rem  illam  adoptionem,  qua  in  ius  filiorum  afcitus fuerat,  re¬ 
cipiat.  Mox  autem  labdiv.ltaque  necejfarium efi  ad  vita 
perfiflionem  Chriflum  imitar  i  non  filum  exemplis ,  qua  in 
vita  demonfirauit ,  lenitatis,  modeftia,  ac  patientia,  verum 
etiam  mortis  illius,  ficut  Paulus  ait:  Chrifti  imitator  confir¬ 
mor  morti  eius ,  fi  quomodo  perueniam  ad  rcfiurreftionem  e 
mortuis.  Id  deinceps  oftendit  in  Baptifmi  Sacramen¬ 
to  maxime  fieri.  Caeterum  de  Chnfti,Deique  imita; 
tione  hunc in  modum  fcribit  Gregorius  S  Pontifex: 
Deum  quippe  imitari  defiderat ,  qui  fashgium potentia  alie¬ 
nis  intentus  vtilitattbus ,  efi  non  fuis  laudibus  elatus  admi- 
nifirat,  qui pr alatus  eateris  prodeffe  appetit, non praeffe.  Tu¬ 
moris  namqtte  llatio ,  non  ordo  pote  fiatis  in  crimine  efi ,  po¬ 
tentiam  Deus  tribuit,  elationem  vero  potentia  malitia  noflra 
mentis  inuenit. Tollamus  ergo  quod  de  noflro  contulimu?,& 
bona  fiunt ,  qua  Deo  largiente  poffidemus ,  quia  nequaquam 
infla  potentia, fed  aliio  praua  damnatur. 

Qui  ergo  dicit  fe  in  ipfo  manere,  hoc  eft,  ei  nexucha- 
ritatis  adftringi ,  debet  ficCit  ipfe  ambulauit ,  ambu¬ 
lare,  Graece  hoc  eft,  obnoxius  eft,  necefle  eft, 

eum  Chrifti  veftigiis  infiftere  ,  8c  ad  eius  imitatio¬ 
nem  vit'ain,rnorefque  fuos  componere, Nam  fic  fere 
difputanc  lapientes  ,  imitationis  ftudium  abeneuo- 
lentia  potiflimum  oriri, quos  enim  diligimus, eorum 
quam  fitniilimos  efle  cupimus.  Adde  hoc  efle  lin¬ 
gulare, atque  eximium  obfequij  genus, vt  alicubi  in- 
finuat  Tertullianus  h :  igitur  ( inquit )  fi  probos  quofque 
firuos ’,  efi'  bona  mentis  pro  ingenio  dominico  conueffari'  vi¬ 
demus,  fiquidem  artificium  promerendi  obfiquium  efi,  cbfi- 
quij  vero  difeiplina  morigera  fubieftio  efi.  Quanto  magis  nos 
fecundum  Dominum  moratos  inueniri  oportet ,  firuos  fcilicet 
Dei  viui ,  cuius  iudicium  in  fuos  non  in  compede ,  aut  pileo 
vertitur ,  fid  in  aternUate  aut  pana ,  aut /alutis.  Hanc  ob 
caufam  dixit  Chriftus :  Ego  fum  lux  mundi,  qui  /equitur 
me,  non  ambulat  in  tenebris,  fed  habebit  lumen  vita. Et  di- 
i  Matth.  4.  fcipulos  fuos' vocas:/^»itf(ait)p<^?»jf,hoceft,me  fe- 
quimini ,  meae  vitae  rationem  imitamini,  quippe  ille 
ad  hoc  humanam  fibi  naturam  adiunxit ,  vt  exem¬ 
plo,  &  do (ftri na  hominum  mores  ad  redam  viuendi 
rationem  informaret.  Antequam  ille  inter  mortales 
viueret,qui  iuftitiam  colerent, coram  Deo  ambulare 
k  Gen.17.1.  dicebantur ,  fic  enim  Deus  Abrahamum  k  monuit: 

cAmbula  coram  me, efi  e  flo  perferus.  Sic  de  prifeisom- 
1  Luca:  r.75.  nibus  Patribus  ait  Zacharias  1  ,•  yixiffe  illos  in  fitnfli- 


\ 


IV. 


g  l.ztf.Mor. 
cap.14.aUas 


h  lib.de  pa¬ 
tient. 


A  tate ,  efi  iuflitia  coram  ipfo.  Et  vniucrfim  eundi  vulgA 
hanc  dicendi  formam  vfurpabant ,  vtuit  Dominus,  in 
cuius  conff  ettu fio. Poft  aduentum  vero  Chrifti  ad  cius 
imitationem  omnes  prouocantur.  Olitn  quidem 
Philofophus  nefeioquis,  vt  Clemens  Alexandrinus, 

Gregorius  Nazianzenus ,  8c  Ambrofius  affirmanr, 

Deum,  dixit,  fequere,  qui  tamen  non  de  imitatione, 
fed  de  prouidentias  dudu  loquebatur ,  cui  obtem¬ 
perandum  efle  vere,  fapienterqtie  monebat.  At  na¬ 
turae  pene  ipfi  indita  eft  cupiditas  imitandi  Deum', 
vt  Athanafius,  &  Auguftinus  allerunt ,  adeo  vt  pro- 
pterea  callide  daemon  perdiriflimos  ,  fceleftiflimofi- 
que  mortalium  pro  Diis  coli  voluit,  vt  qui  fefe  fla- 
jj  gitiis  contaminarent,  Deum  imitari  crederentur. 

Et  fane  nemo  fimpliciter,ac  praecise  ad  fui  imita¬ 
tionem  prouocare  poteft, cum  nemo  fir,qui  non  ali¬ 
quando  offendat,  &  labatur;atque  idcico  Paulus  ad 
Corinthios  *  feribens  :  Imitatores  (&k)mei  eflotc,ficut  efi  a  cp.i.c.n. 
ego  Chrifli. Perinde  quafi  hadtenus  tantum  fe  imitan¬ 
dum  proponat ,  quia  ipfe  Chrifti  vitam  ,  morefqufc 
imitatione  exprimeret.  Quamquam  autem  ad  Phn- 
lippenfes  b  abfolute  dixit:  Imitatores  meieflote,  efi  ob-  b  cap.13.7. 
femate  eos, qui  ita  ambulant,  ficut  habetis  firmam  nostram-, 
vel,  vt  alij  legunt,  nos,  paulo  ante  tamen  dixerat;^#* 
mihi  fuerunt  lucra,hac  arbitratus  fitm  propter  Chrifiurn  de¬ 
trimenta, indicans  fe  Chrifto  ex  animo  adhaerere, eiuf- 
q  que  admirabiles  adtiones ,  quoad  eius  fieri  poteft, 

quam  accuratiffime  imitari.  Ita  dixit  Chriftus  c-.Qfii  c  Ioan.1». 
mihi  minifltat,mc  fiquatur,  efi  vbi  ego  fum,  illic  efi  minifter  t6’ 
metis  erit.  Qua  vero  ratione  fua  vita  imitanda  fit, his 
verbis  docet d.  Qui  vult  venire  poft  me,  abneget  femetip-  d  Mact.itf. 
fum, efi  tollat  crucem  \uam,  efi  fiquatur  me.  Seipfumau- 
tem  abnegare,  vtait  Chryfoftomus  ,  nihil  eft  aliud, 
quam  in  alium  plane  virum  commutari  ;qua  ratione 
de  Chrifto  dixit  Paulus  c  :  Semetipfitm  exinaniuit for-  e  Philip.». 
mam  ferui  accipiens  in  fimilitudinem  hominum  fitEhss ,  efi  7' 
habitu  instemus  vt  homo.  Non  potuit  ille  quidem  di- 
uinam  naturam  penitus  exuere  ,  eam  tamen  quo¬ 
dammodo  abdidic,  &  in  humana  natura  occultaUit, 
ita  nobis  vetus  homo  quodammodo  abiiciendus 
eft,omnifqtie  vetuftas  deponenda,  vt  nouum  homi¬ 
nem  induamus  ^tollenda  veto  etiam  crux, quia  vt  ait 
E*  Apoftolus f :  Qui  Chrifti  fiunt ,  carnem  fuam  crucifixerunt  f  Gal.  j  .14. 
cum  vitiis,efi  concupifentiis.  Neque  enim,vt  ait  Grego- 
ritts,  fatis  eft  a  vitiis  abftinerc ,  nifi  etiam  prauas  om¬ 
nes  cupiditates  comprimantur ,  vitiorumque  fibris 
euulfis  ipfa  etiam  voluptatum  incentiuaextinguan- 
tur.Quod  exemplo  Chrifti  faciendum  monet  Apo¬ 
ftolus  S,  qui  propofito  (ibi gaudio  fuflinuit  crucem  confufione  g  ad  Hebr. 
contempta.  Ec  vt  ait  Dmid: Exuit auit  vtgigas  ad  curren-  12"1‘ 
dam  viam.  Necefle  igitur  eft y  hac  ratione  Chrifiurn 
imitari ,  &  afpicere  in  anciorem  fidei ,  &  conftummatorem 
lefum. 

Hanc  porro  imitationem  elegantifllme.  fuadet  V. 

Leo  Pontifex  11 :  Imitamini  (ait)  quod  operatus  eft,diligite  h  Serm. 
quod  dilexit ,  efi  inuenietis  in  vobis  Dei  gratiam  ,  veflram  de  rc  ur,c,J* 
in  illo  redamate  naturam ,  quoniam  ficut  ille  in  paupertate 
diuitias  non  amifit,  gloriam  humilitate  non  minuit,  at  emit  a- 
tem  morte  non  perdidit ,  ita  efi  vos  eifdem gradibus,  eifdem 
veftigiis. vt  edeftia  appr  eheu  datis, terrena  defficite.  Et  Cy¬ 
prianus  '  \Hoc  eft  enim  (ait)  velle  cum  Chrifto  inueniri ,  id  i  Epift.  j<r. 
quod  Chriftus  efi  docuit, efi  fecit  imitari, fecundum  Ioannem 
jipoftolum  dicentem:  Oui  dicit  fe  in  Chrifto  manire,  debet 
quornodo  ille  ambulauit, efi  ipfe  ambulare.  Et  alibi k : Quod  k  dc  habic. 
finon'eft  maior  domino  fuo  ferutts ,  efi  liberatori  debet  obfe-  Vu£' 
quium  liberatus,  qui  efte  cupimus  Chrifiiani,  debemus  quod 
Chriftus  fecit  imitari.  Scriptum  eft, efi  legitur,  efi  audit nr,efi 
in  exemplum  noftri  Ecclefia  ore  celebratur ;  qui  dicit  fe  in 
Chrifto  manere, debet  quomodo  'ille  ambulauit, (fi  ipfe  ambu¬ 
lare.  Ambulandum  eft  igitur  veftigiis  paribus ,  amula  k 1- 
greftione  nitendum  eft ,  tunc  resfondst  ad  fidem  nominis 


94  Epift.  I.  B.  loan. 

feclatto  veritatis ,  &  credenti  pr  simium  datur  ,fi  quod  ere-  A  forte  vetus  mandatum  dicat ,  &  ab  initio  existens ,  quod 


ditur ,  &  geratur.  Hoc  itaque  eft ,  quod  ait  hoc  loco 
Ioannes,de£er  fient  ille  ambulauit,&  Ipfe  ambulare. 

7.  Cariffimi,non  mandatum  nouum  feribo  vobis  ,fed  man¬ 
datum  vetus ,  quod  habufth  ab  inhio  ,  mandatum 
vetus  eft  verbttm, quod  audiftis. 

I.  Quoniam  dixerat ,  praeceptorum  obferuatione 
perfe&am  Dei  charitatem  contineri ,  indicat  nunc, 
quae  potiffimum  praecepta  intelligat.  Et  quoniam 
Apoftoli  vno,  eodemque  diuini  numinis  afflatu  du- 
a  Rom.13.8.  cebantur ,  quod  dixerat  Paulus  a ,  charitate  in  pro¬ 
ximos  legem  abfolui ,  idem  hoc  loco  infinuat  Ioan- 
nes,cum  proximorum  charitatem  vetus ,  ac  nouum 
praeceptum  appellat.Principio  autem  cariflimos  no¬ 
minat  ,  vt  hoc  ipfo  Tuam  erga  illos  charitatem  de¬ 
claret  ,  &  qui  de  charitate  praecepta  traditurus  erat, 
a  charitate  non  videatur  alienus.  Nam  quemadmo¬ 
dum  dixit  ille  :  Si  vis  me  flere , flendum  eft  prius  ipfi  tibi: 
ita  qui  charitatem  alteri  perfuadere  cupit,  eam  prius 
indicet  ipfe  neceffe  eft.  Deinde  ait ,  non  mandatum 
nouum  feribo  vobis, fed  mandatum  vetus.  Oblidebatur  A- 
pofldlo  (ait  Didymus)  nouam  ab  illo  dottrinam  tradit ,  ac 
prorftts  inauditam ,  tacite  igitur  ille  occurrens  negat,  fe  no¬ 
uum  aliquod pueeptum  proponere,  ftd prifca,  &  vetera  in¬ 
culcare.  Nominat  autem  praeceptum  charitatis,  quo 


etiam  ab  omnibus  hominibus  eft  auditum  ,id  eft ,  amabile 
effeclumper  naturalem  accedentem  fenfum.  Omnes  enim 
homines,  cum  ftnt  naturaliter  manfueta,  &  communia  ani¬ 
malia,  diligunt  proximos,  vnde  faluator  hunc  naturalem  af- 
f ellum  mouens  ait  :Omnia  quacumque  vultis, vt  faciant  vo¬ 
bis  homines, &  vos facite  ftmiliter.  Et  in  eamdem  fenten- 
tiam  OEcumenius  :  Sed  dubitaret  (inquit)  quispiam, 
quomodo  pertinere  ad  Gr acos  hoc  poffit,  cum  nihil  apud  ipfot 
huiufmodi  reperiatur :  refpondtmus  legem  de  charitate  erga 
proximos  /criptam  hts  etiam  fitiffe.  Vbi,  cr  quomodo  ?  in  pu¬ 
gillari  cordis  naturalibus  cogitationibus  infriptam :  natu¬ 
rales  enim  in  nobis  cogitationes  legem  vocari  Paulus  tefta- 
tur,cum  ita  inquit :  Video  autem  alteram  legem,  legi  mentis 
mea,  qua  eft  in  me,aduerfantem.  Legem  igiiur,  id  eft,  man¬ 
datum  vetui  Graci  quoque  acceperunt ,  cum  natura  id fan- 
ciat ,  vt  erga  cognatum  omne  benigne  fe  gerant ,  mutuoque 
amore  fefe  profequantur  3  quippe  cum  gregabile ,  ac  fociabile 
animal  homo  fit ,  id  quod  fane  fine  charitate  ejfe  nullo  paflo 
poteft.  Quin  etiam  multos  veteres  hi&eria  memoria  prodide¬ 
runt, qui  pro  fe  mutuo  mortem  obierint.  Quod  profero  maxi¬ 
ma  charitatis  ejfe  indicium  Saluator  nofter  ajferit ,  dum  ait: 

Maiorem  hac  charitatem  nemo  habet ,  quam  vt  pro  amicis 
fuis  animam  fuam  quifpiam  ponat. 

In  veteri  porro  Teftamento  faepe  a  odium  prohi-  1 1 1. 
betur :  Non  oderis  (inquit)  fratrem  tuum  in  corde  tuo.  Et  a  Leu.19.174 
in  Exodo  b  :  Si  occurreris  botti  inimici  tui ,  aut  aftno  er-  b  cap.23.4 


proximi  diliguntur,  quod  quidem,  vt  Didymus,  &c  q  ranti  reduc  ad  eum.  Quamobrem  Caflianus  c  :  Sed  c  lib. 8.0,14. 


OEcumenius  affirmant, fiue  ad  Iudaeos,fiue  ad  Gen 
tiles  referatur,  vetus  erat ,  (k  antiquum.  Nam  fi  de 
b  cap.19.18.  ludaris  loquendum  fit,  in  Leuitico  praecipit  Deus  b 
in  haec  verba :  Dilges  amicum  tuum  fleut  te  ipfum.  Ex 
quo  loco  Iudari  a  contrario  fenfu  inimicos  odio 
profequendos  efie  colligebant,  cum  tamen  eo  loci, 
&  vox  Hebraea  eum  ,  qui  aliqua  ratione  nobis  con- 
iundtus  eft,  abfolute  fignificet ,  &  Lxx.  Interpretes 
•rXuoicvftd  eft,proximum, Graece  dixerint.Omnes  au¬ 
tem  homines  inter  fefe  &  naturae  fimilitudine ,  Sc 
eodem  creationis  principio. eademque  redemptione 
coniun&i  funt ,  &  fideles  praeterea  eadem  Ecclefiae, 
&  Sacramentorum  focietate  connexi ,  vt  etiam  ini¬ 
mici  proximi  nomine  comprehendantur.  Erat  igitur 
hocpraceptum  (vt  ait  Didymus)  auditum  olim,  &  a  logo 
iam  tempore  receptum ,  ideo  fapienter  antiquum,  &  in  noti- 


qnid(inq\i\t)dmius  praceptis  Euangelicis,  atque  Aposloli- 
cis  immoramur, cum  etiam  vetus  lex,qua  aliquid  habere  re- 
mifiionis  videtur,  hac  eadem  pracauerat  dicens :  Non  oderis 
fratrerntuum  in  corde  tuo.  Et  iterum  d : Non  eris  memor  in-  d  Leu.19.it 
iUria  ciuium  tuorurn.  Et  rurfum  e  ;  Itinera  eorum ,  qui  me-  c  Prou.  12. 
moriam  retinent  malefaEli ,  in  mortem.  Fides  &  ibi  nequi-  fecuud.Ln, 
tiam  non  in  opere  tantum  ,  fed  etiam  m  arcanis  cogitationi¬ 
bus  refecari ,  cum  de  corde  odium ,  &  inmria  non  folum  re¬ 
tributio  ,  fed  etiam  tpfa  memoria  radicitus  tubeatur  euelli} 

Vifus  eft  quidem  alicubi  Auguftinus  f  exiftimare  in  f  lib.  t.  de 
lege  veteri  odium  praecipi :  Nec  quod  ( inquit )  in  leae  ' 
fcnptum  eft :  oderis  inimicum  tuum  ,  vox  lubentis  iufto  acci¬ 
pienda  eft, fed  permittentis  infirmo.  Dicitur  quidem  in  veteri 
Testamento :  Diliges  proximum  tuum ,  &  odio  habebis  ini¬ 
micum  tuum.  Sed  mox  ipfe  Diabolum  inimicum  in¬ 
terpretatur,  quem  odifie  praecipimur,  &  hominem 


Serm.Dora. 
in  monte 
cap.41. 


tiam  hominum  iam  venijfe  pradkatur.  Quo. etiam  fpe-  D  malum,qua  ratione  malus  eft.  Diligenda  quippe  eft 


ftafle  vifus  eft  kwg\.\dxnns,ti.ntnl\xi\Mandatumvetus 
quare  ?  non  quia  ad  veterem  hominem  pertinet.  Sed  quare ? 
quod  habebatis  ab  initio.  Et  mox  :  Ideo  ergo  vetus  ,  quia 
iam  aud-ftis.  Sed,vt  ait  Didymus, quoniam  haec  epi- 
ftola  ad  Gentiles  feripta  eft ,  vetus  mandatum  ap¬ 
pellatur  ,  fiue  quia  initio  flarim  conuerfionis  hoc 
praeceptum  ca  echumen  s  proponebatur,  fiue  quod 
Lnauult  Didymus ,  quia  eft  hominum  mentibus  a 
natura,vel  naturae  potius  conditore  infculptum. 

1 1.  Nam  vt  ait  B.  Gregorius  c :  Proximi  diletiio  ad  duo 
,  c  li.ia.Mor.  pracepta  deriuatur ,  cum  &  per  quemdam  d  'tuitum  dicitur: 
cap.tf.  Quod  ab  alio  tibi  oderis  fleri, vide  ne  tu  alteri  faciqs.  Et  per 
d  Tob.4.16.  p,metlpfirn  veritas  dicit :  Qua  vultis,vt  faciant  vobis  hemi- 


natura,  odio  profequenda  malitia,  quae  eft  perpetua 
Auguftini  S  lententia.  Idem  fenfifie  videtur  Hila-  g  li.19.c6t. 
lius  ll :  Amar proximum  lex  eligebat ,&  in  mimi-  *+• 

cum  licentiam  odi]  dabat.  Nec  diferepat  OEcumenius,  (je 
qui  negat  Molis  praeceptum  fuifle  vniuerfale  :  Sed  b  Matci;. 
peculiare  (inquit)  ad  cognitos, eiufdemque  nationis  homines 
Jpettans  ,  folos  amicos  diligere ,  inimicos  vero  odio  profequi 
pracipiebat.  Vnde  (inquit)  diliges  amicum  tuum, &  odio  ha¬ 
bebis  inimicum  tuum. Sed  tantorum  virorum  pace  nuf- 
quam  id  legitur  in  veteri  lege,  vt  alibi  copiofius  do¬ 
cui  ,  neque  Chriftus  ,  cum  apud  Matthaeum  ‘  dixit,  »  cap.j.43. 
Audistis  quia  diotum  eft,  diliges  amicum  ttium,&  odio  ha¬ 
bebis  inimicum  3  locum  vllum  veteris  legis,  fed  Phari- 


nes ,  &  vos  facite  illis.  Vtroque  igitur  nomine  vetus  £  florum  tantum  fenrentiam  ,&  prauam  legis  inter- 
praeceptum  merito  nuncupatur ,  &  quia  id  naturalis  pretationem  indicauit. 


ratio  praeferibit ,  &  quia  in  veteri  Jegc  expreffum  eft. 
Nam  inter  Philofophos  plurima  in  hanc  fenten- 
e  in  polic.in  tiam  fcribit  Plutarchus  e.  De  vltione  vero  haec  feri- 
problem.de  frit  Seneca  f:Vltio  dolo/is  conflffio  tft,non  eft  magnus  ani- 


inim  &  de  n 

cohib.irac.  &  fdidem  pro  iufto  receptum  vitio ,  &  d  contumelia  non 
f  li-3.de  ira  differt ,  nifi  ordine  3  qui  dolorem  regerit ,.  tantum  excufatiua 

caM-  peccat.  Et  Iuuenalis  h . 
g  lib.i.c.3*.  r 
*  Satyr.j.  . 

Vitio. 


-  Infimi  efl  animi, exiguique  voluptas 
Quocirca  Didymvs:Vnde(in<]mt)confiderqfidum  eft, ne 


Neque  eorum  probanda  eft  fententia ,  qui  ciui-  IV. 
lem  inimicum  ex  itgis  pneferipto  diligendum  efie 
non  negant ,  inimicum  vero  legalem  odio  profe- 
quendum  efie  contendunt, nam, vt  re£te  viri  do£Uk  K  A^a'ca 
affirmant,  odium  ipfa  lege  natura:  prohibetur ,  fi  de  Matt 
odio  inimicitiae  loquamur,  quod  eft  fuapta  natura  J  ' 
vfque  adeo  malum  ,  vt  in  Deum  cadere  nulla  ratio¬ 
ne  queat,  ac  ne  ab  illo  quidem  probari, aut  przcipi. 

At  iubebantur  Iudari  Cananaeos  ad  internecionem 
necare ;  fateor,  fed  citra  odium ,  quomodo  carnifex 
iuflii  Principis ,  apt  M?giftratu?  fontes  in  crucem 
toUit, 


Explan.  Cap.  II. 


95 


tollit, aut  iugulat,  cui  tamen  nefas  eft,cos  odifle.aut  A 
-  priuaras  iit  illos  iniuiias  perfequi.  Merito  igitur  ait 
Ioannes  hoc  elle  praeceptum  vetus  ,  quod  habtuslis 
(inquit)^  initio,  fiue  magiftra  natura,  iiue  etia  legis 
veteris  inftirutis,  fiue  cum  primum  Chrifto  nomina 
dediftis. Idcirco  negat  efle  mandatum  nouum,quafi  , 
inauditum,  vel  naturas  repugnans,  vt  multi  falso  ar- 
birrantur,quos  perftringens  Hieronymusaait:A^«/f* 

3  3tl  ‘S‘  pr xcepta  Dei  imbecillitate  fua,non [anciorum  viribus  xjli - 

mantes, putant  ejfe  impofftbilia, qua  pr  xcepta  funt.&dicut 
fufficere  virtutibus ,  non  odiffe  mimicos ,  exterum  diligere 
plus  practpi,  quam  humana  natura  patiatur.  Mandatu, 
inquit ,  vetus  eft  verbum,  quod audiftis.  Indicat  enim 
confueuifTe  olim  iis ,  qui  Baptifmo  luftrandi  erant, 
proponi potiflimum  prxeeptum  charitatis,quapro-  B 
ximi  diligendi  furit, cum  enim  ait,  quod  audiftis ,  alio 
modo  id  explicat,quod  dixerat, quod  habuiflis  ab  ini¬ 
tio,  vel  abinitio  legis  promulgata ,  vel  ab  initio  ve- 
ftrxin  Deum  conuerfionis. 

S .  Iterum  mandatum  nouum  feribo  vobis, quod  verum  eft 
inipfo,&  in  vobis, quia  tenebra  tranfierunt,& ve¬ 
rum  lumen  iam  lucet. 

I  Non  aliud' mandatum (inepit  Auguftinus)  fed  illud 

fc  Ioa.  13.34.  idem, quod  vetus  appellauer at, quod  a  Chriftobmandatum 
nouum  vocatur.  Sed  cur  nouum?an  quia  praecipit,  vt 
etiam  inimicos  diligamus  ?  ita  fane  indicare  videtur 
OEcumenius,fed  non  arbitror, vt  enim  dixi ,  eriam  C 
ija  veteri  lege  inimici  diligendi  erant ;  quin  etiam  id 
lex  naturalis  praecipit ,  vt  fupra  indicaui.  An  quia 
olim  externa  dumtaxat  a&io  praecipiebatur  ,  nunc 
vero  internus  praecipue  amor  imperatur  ?  At  olim 
etiam  internus  amor  neceflario  poftulabatur ,  cum 
numquam  licuerit  odio  quemquam  profequi.  An 
quia  nona  amoris  ratio  prxfcribitur?Sic  fan£  CyriJ- 
clib.?.in  Ius  &Chryfoftomns.Sed  ille«quidemnouam  amo- 
Ioan.  c.  13.  rjs  ratione^  jn  eo  politam  putat ,  quod  olim  proxi¬ 
mi  iubebautur  diligi  ficut  nos ,  hic  vero  praecipitur, 
vt  eos  diligamus,ficut  Chriftus  dilexit  nos, qui  pluf- 
dad  Philip,  quam  fe  nos amauit , cum  enim,  vt  ait  Paulus  u  ,in 
i.6.  forma  Dei  effet,non  rapinam  arbitratus  eft,effe  fe  aqualem 

Deo,fedfemetipfum  exinaniuit  formam  [erui  accipies  in 
jimilitudine  hominum  fk£tus,&  habitu  inuentusvthomo. 
e epift. i.c.3.  Et  /u[}us(inqmt)pro imufhs mortuus eft.Qm.Ci '  D 

indicet  Cyrillus,charitatis  lege  no*  cogi  fanguinem, 
ac  vitam  pro  aliorum  falute  profundere.  Sed  id  cer¬ 
to  quodam  ordine  ,  vt  in  fcholis  docent  Theologi, 
faciendum  eife  non  nego, animas  enim  faluti  corpo¬ 
rea  vita  pofthabenda  eft ;  exterum  Imperatori  pro 
gregario  milite  occumbendum  efle  nemo  fanus  di¬ 
xerit.  Paulo  aliter  nouam  amandi  rationem  explicat 
f  Hom.71.  Chryfoftomus  f,vt  videlicet ,  quemadmodum  nos 
ia  Maith.  Chriftus  abfque  vilis  meritis  dilexit ,  non  aliter  nos 
vnius  Dei  refpe£tu,nulla  meritorum  habita  ratione, 
charitare  proximos  compleftamur. 

I J.  Sed  hoc  eodem  modo  olim  proximi  diligendi 
erant.,neque  aliter  eos  amandos  efle  lex  nacurx  prx- 
cipit  ,  qux  quamquam  proximorum  amorem  in  £ 
Deum  non  refcrr,merita  tamen  anteuercic,&  vaius, 
eiufdemque  naturx  coniun&ioncm  ,  ac  fimilitudi- 
neni  fpe&ar.An  nouum  propterea  dicitur  quod  na¬ 
turx  vitio  pene  antiquatum  cflet ,  &  a  Chrifto  Do¬ 
mino  inftauratum  fit ,  &  ad  priftinam  nouiratem 
rcuocatum  ?  Hoc  indicat  loco  notato  Cyrillits  ,  ait 
enim  ,  omnia  fuilfe  a  Chrifto  mnouata.  Verum 
quamquam  hoc  verilUme  dicitur ,  non  tamen  expe- 
dit,cut  hoc  charitatis  prxeeptum  priuatim  ,  ac  pro¬ 
prie  dicatur  nouum  ,  cum  extera  omnia  perfimili 
ratione  noua  poflint  appellari.  Neque  vero  eorum 
videtur  probanda  lententia ,  qui  prxeeptum  ho€ 


nouum  idcirco  vocari  autumant ,  quod  no«o  Chri- 
fti  fpiritu  perficiatur, nihilo  enim  minus  extera  ora- 
nianotta  eflent,cum  abfque  adminiculo  gratix  prx- 
ftari  non  queant.  An  propterea  nouum  dici  arbitra¬ 
bimur  ,  qui  1  phrafi  Hchrxa  id ,  quod  prxflrant  i  fir¬ 
mum  eft, nouum  appellari  confueuit  ?  Sane  cum  fit 
fecundum  legis  prxeeptum, proximeque  ad  primum 
accedat  ,quo  Deum  fupra  omnia  diligere  iubemur, 
inter  alia  omnia  prxeepra  primum  obtinet  lecum, 

&  vc  air  Apoftolus,  extera  ornnia-comple<ftitur,cum 
plenitudo  legis  lndileCHo,&qui  diligit  proximum, 
legem  impleat ,  id  vccumque  probabile  cenfendum 
eft.  An  quia  peculiarem  quemdam  amorem  prxei- 
pit,  quo  inter  left  fideles  diligendi  funt ,  nouum 
mandatum  vocatur  ?  Ira  viri  dodri  opinamur  ,  nec 
omnino  male,  Chriftus  enim  hoc  voluit  efle  argu- 
mentum,qtio  ipfius  difcipuli  dignofeerentur.  In  hoc 
(inquit *)cogno[cent  omnes,qued  difcipuli  mei  cflis,ft  di -  s  joail  j 
Idlionem  habueritis  adinuicem.  jj. 

Verum  his  omnibus  Auguftini1»  fententiam  prx-  III. 
fero  qui  nouum  prxeeptum  idcirco  appellari  docet,  b  Traft.  6j. 
quod  hominem  innouet,  maximeque  fpe&etad  ea  !"  Ioar1,  66 
vux  nouitatem ,  quam  commendat  Apoftolus,  &  a  Fauft^iy!* 
fidelibus  exigit, cu  ait :  Vt  in  nouitate  vita  ambulemus. 

Nonne( inquit)  iam  erat  hoc  mandatum  in  antiqua  Dei 
lege,vbi  feriptum  eft:  Diliges  proximum  tuum  t aquam  te 
ipfum? cur  ergo  nouum  appellatura  Domino, quod  iam  ve¬ 
tus  ejfe  conum  cituri  An  ideo  eft  mandatum  nouum ,  quia 
exuto  veter  e  induit  nos  hominem  nouum  ?  Innouat  quippe 
audientem, vel  potius  obedientem,  non  omnis  fedifta  dile - 
Hio, quam  Dominus  mandat, &  vt  a  carnali  dileclione  di- 
ftinguer et, addidit: ftctst  dilexi  vos. Et  paucis  interieris: 

Dilectio  ista  nos  inuocat ,  vt  fimus  homines  noui ,  haredes 
teflamenti  noui, cantatores  catici  noui.  Hxc  dileUdo  fratres 
xariffimi  antiquos  etiam  tunc  iu flos ,  tunc  patriarchas 
prophetas ,  ficut  poflea  beatos  Apoftolos  innouauit  ,ipfa  & 
nunc  innouat  gente s,&  ex  vniuerfo genere  humano ,  quod 
diffunditur  toto  orbe  terrarum, facit,  &  colligit  populis  no  - 
uum.  Itaque  loanes  memor  prxeepri  Dominici  cha¬ 
ritatis  prxeeptum  mandatum  nouum  appellat, quod 
verum(mc[uh)eftinipfo,&  in  vobis.  Qnx  verba  ad  ip* 
fum  prxeeptum  nouum  retulifte  videtur  OEcume- 
nius.  Nouum  enim  (inquit)  hoc  mandatum  vobis  feribo, 

■quod  veritatem  in  fe  habet,  &  in  Deo,  qui  per  communi¬ 
cationem  fui fibi  vos  conciliauit,&  in  vobis,  qui  in  ipfo  in¬ 
ter  vos  eflis  confociati.  Neque  aliter  accipiunt  Augii- 
ftinus;&  lunilius,  quos  recentiores  non  pauci  liben¬ 
ter  fequuntur.  At  Grxci  codices  hunc  lenfum  citra 
Grammaticas  vitium  non  admittunt  ,  mandatum 
enim  Grxce  femineo  genere  dicitur  cvTeAii  i  ifld-  i 

tiuum  autem  0  neutrius  generis  eft. 

Malim  igitur  referre  ad  fuperiorem  fententiam,  j  y 
qua  dixerat :  Non  mandatum. nouum  feribo  vobis  ,fe'd 
mandatum  vetus.  Hac  ferme  ratione,  quod  dixi ,  me 
non  nouum  ,  fed  vetus  mandatum ,  iterumque  110- 
uumme  mandatum  feribere ,  quamuis  pugnantia 
quodammodo  inuoluere  Videatur  ,  cum  idem  affir¬ 
mem  ,  &  negem,  fi  re£te  tamen  percipiatur  ,  verifii- 
mum  omnino  ccnfebitur  ,  cum  dilectionis  prxee¬ 
ptum  8c  antiquiftimum  fit  ab  ipfo  auCtore  natura* 
mortalium  mentibus  inditum  ,  atque  in  veteri  lege 
pr^cipue  commendatum, idetnque  maxime  nouum, 
cum  vitx  nouitatem  afferat.  Verum  igitur  hoc  eft  w 
feipfo, quia  ipfa  per  fc  lententia  cernlfima,&  verilfi- 
ma  eft, cum. tempore  quidem  nihil  firhoc  prxeepeo 
antiquius, effeCtu  vero  nihil  magis  nouum;  &in  vo¬ 
bis  ,  idem  efle  vcrilfimC  diCtum  apcrtiilimo  euentu 
comprobatur ,  quandoquidem  vos  hoc  tamquam 
naturx  prxeeptum  ,  nouxque  vitx  argumentum 
complexi  eftis.Nam  vc  ait  Didymus ,  non  omnia  vc- 
t$ra ,&  antiqua  prxeepta  abolita,  &  antiquata  funt. 


acap.f.t7. 

b  Ser.  14.de 
pa(I.  Dom. 
cap.5. 


cSctto'.7.Ac 
ieiun.  fepti- 
tm  menfis. 


V. 


i-pfaL17.lt. 

e  I.17.  Mor. 
C.i4.aliasit. 

fR.om.13  11 

VI. 

gloan.1.9. 

hIoan.8.u. 

icap.tfo.i. 


96 


Epift.I.  B.Ioan. 


fed  no$  pauca  vim  fuam  obtinent ,  cuiufmodi  funt  A 
ea.qute  ad  mores, &  ad  naturae  legem  pertinent, quae 
non  au<ftoritate.Mofis,  aut  legis  veteris ,  fed  fuapte 
vi.  parendi  neccflitatem  imponunt. Quocirca  verifli- 
me  apud  Matthaeum  *  dixit  Dominus, non  fe  ve- 
niffe  ,  vt  legem  folueret ,  fed  adimpleret,  id  enim 
egregie praeltitit,  quia  ,  vt  ait  Leo  Pontifex  b,  ipfe  eft 
finii  legis, non  euacuandefigmficationes  ipfiusfed  implen¬ 
do, qui  licet  idem  fit  auttor  veterum,qui  noMorum, figura¬ 
tarum  tamen  promiffionum  facrameta  mutauit,quiapro- 
miffiaperfecit,  &  denuciatiombusceffiatione  impo fuit, quo¬ 
niam  denuntiatus  aduenit.  Inpraceptis  autem  moralibus 
nulla  prioris  Teftamenti  decreta  reprobata, fed  Euangelico 
magifterio  multa  funt  autta ,  vt  perfectiora,  &  lucidiora 
effent  dantia  falutem,  quam  promittentia  filuatorem.  Et  B 
planius  alibi c :  slpoflolica  infitiatio  dHelliffimi,qu&Do- 
minum  lefum  Chriftum  ad  hoc  veniffe  in  hunc  mundum 
nouerat,vt  legem  non  flueret, fed  impleret,  ita  veteris  Te- 
f amenti  decreta  di  finxit ,  vt  quadam  ex  eisfcut  erant, 
condita  Euangelica  eruditioni  profttura  decerperet ,  & 
qua  dudum  fuerant  confuetudinis  / udaica , fierent  obfer- 
uantia  Chriftiana .  Quarnuis  enim  varietates  hofliarum, 
differentia  baptifmatum,&  otia fabbatorumcu  ipfa  carnis 
circumcifione  ceffiauennt ,  manent  tamen  ex  ipfis  volumi¬ 
nibus  etiam  apud  nos  plurima  pracepta  moralia. 

Mox  verdhbc  ipfum  charitatis  praceptum attin¬ 
gens  fubdit :  Et  cum  inde  dicatur :  Diliges  Dominum 
Deumtuum  ex  toto  cor  de  tuo, &  diliges  proximum  tuum,  C 
ficitt  te  ipfum.Chrifo  Domino  dicente, cognouimus  quod  in 
bis  duobus  mandatis  tota  lex  pendet, & propheta. Tantae^ 
e(l  fub  huius  gemina  charitatis  e  dicio  vtriufife  copula  Te- 
fiamentijVt  fine  ifiarum  connexione  virtutu  nec  lex  quem- 
qua  inueniatur  iuftificaffie,  nec  gratia.  Atque  haud  fcio, 
an  hoc  ipfum  fignificet  Ioannes  ,  cum  ait  3  quia  tene¬ 
brate  anfierunt,  &  verum  lumen  iam  lucet.  Quae  enim 
ad  legem  veterem  vmbris, ac  typis  inuolutapertine- 
bant,vtique  tranfierunt,quia  eorum  fignificatio  iam 
nulla  eft ,  etenim  Chriftus  fua  praefentia  vaticiniis, 
acpromilHonibus  veteris  Teftamenti  finem  attulit, 

&  qus  olim  promittebantur, repraefentauit.  Ea  au¬ 
tem  omnia  Ioannes  tenebrarum  nomine  compre- 
hendit,re  namque  vera  obfcura erant  omnia, &  vm- 
brarum,  typorumque inuolucris implicita,  vt  non 
immerito  Gregorius  eo  referat  verba  illa  Dauidis  l1 : 
.Tenebro fit  aqua  in  nubibus  aeris.  Tenebrof  (ait  Grego¬ 
rius  e  )aquainnubibus  aeris, id  efi,occultafcientia  in  pro¬ 
phetis  ,  qui  ante  aduentum  Domini ,  dum  occultis  facra- 
.  mentis  grauidi  myfieria  immenfa  geftabant ,  intuentium 
oculis  eorum intelligentia  caligabat.  Eodem  fpeCtare  vi¬ 
detur  Paulus,  cum  ait f :  Nox  pracejfit ,  dies  autem  ap¬ 
propinquanti. 

Quod  autem  ait  Interpres  tempore  praeterito, 
tranficrunt ,  praefenti  tempore  Graece  dixit  Apofto- 
lus,  (nP&yffi)  ,  hoc  eft, praetereunt, quia  quotidie  ora¬ 
cula  Prophetarum  Apoftolico  illo  atuo  ad  exitum 
perducebantur.  Et  veru  lumen ,&it,  iam Ineet 3 Chriftus 
enim  fua  luce  mundum  illuftrauerat.  Erat 8  quippe 
lux  Vera,  qna  illuminat  omnem  homine  veniente  in  hunc 
mmdum.Et  Chriftus  !>  ipfe  dixerat: fium  lux  mun-  £ 
di, qui  [equitur  me  ,non  ambulat  in  tenebris,  fed  habebit 
lumen  vtia.Lume  porro  verum  nominat  Apoftolus, 
,fed  maiori  quadam  emphafi  Graece  fcripfit  to  <pw?To 
dxuS-nov ,  quafi  dicat, lumen  illud  verum  olim  pro- 
milTum, cum  dixit  Ifaias  1  -.Surge illuminare  /erufalem, 
quia  venit  lumen  tuti,  &  gloria  Domini  fiuper  te  orta  efl, 
quia  ecce  tenebra  operient  t er r a, &  caligo  populos, fiuper  te 
autem  orietur  Dominus ,  &  gloria  eius  in  te  videbitur, & 
ambulabut  gentes  in  lumine  tuo,&  reges  in  file  dor  e  ortus 
tui.  Etenim  Hieronymus, &  Cyrillus  haec  prophetae 
verba  de  Ecclefia,  deque  tempore  noui  Teftamenti 
accipienda  docent ,  verum  namque  lumen  lucet: 


nam  vt  ait  Leo  Pontifex  *,ideo  facrifitiorum  varietates  a  Ser.  r8  {jc 
&,  purificationum  differentia  defixerunt, ideo  mandatum  P*C 
circumdfionis , ciborum  difcretio, otiti fibbati,  &  pafichalis 
agni  ceffauit  actifio ,  quia  lex  per  Mofien  data  eft ,  gratia 
autem, &  veritas  per  lefum  Chriftu  fkcki  eft-,praceffierunt 
figura, vt  fequeretur  effeti  us,& in  aduentu  rerti  nuntiata¬ 
rum  finita  funt  officiet  nuntiorum.  De  hoc  veraiumine,  * 
veraque  luce  dixit  Ioannes  b :  Lux  venit  in  mundum ,  bjoar]  ^  i 
&  dilexerunt  homines  magis  tenebras  ,  quam  lucem, erant 
enim  eorum  mala  opera.  Liat  quidc  fuperioribus  tem¬ 
poribus  in  mentibus  fidelium  lumen  fidei,  fed  muli 
ris  veluti  vmbrarum, atque  oraculorum  nubibus  in- 
uoIntum,nunc  autem ,  vt  ait  Paulus  c ,  reuelata  facie  e  1.  Cor.;. 
gloriam  Domini  fieculantes.  in  earndem  imagine  transfior-  1 8. 
mamur  tamquaa  Domini  [pirtiu-Erat  etiam  lu;cgrati$, 

&  charitatis  ,  fed  quia  ilia  pendebat  a  Chrifto  ven¬ 
turo,  multo  copiofius  poft  eius  aduentum  in  omne 
genus  hominum  effufa  eft.  Quo  fortafle  fpebtans 
Iiaiasd,  Chriftum  alloquens  dixit >  Ros  lucis, ros  tuus,  dcap.i^.io. 
Redte  autem  fub  dit  Ioannes: 

9.  Qui  dicit  fe  in  luce  effe,  &  fratrem  fuum  odit,  in  tene¬ 
bris  eft  vfique  adhuc. 

Quam  lucem,  8c  quas  tenebras  hoc  loco  intelli-  j 
gat ,  ab  effe&u  indicat,  ait  enim ,  eum  ,  qui  fratrem 
odio  profequatur,  logiflime  abefte  a  luce, & in  den- 
filfimis  tenebris  adhuc  verfari.  Neque  enim  poteft 
odium  proximi  cum  diuina  gratia,  quae  csleftis lux 
eft,confiftere,atque  idcirco  necelfe  eft  eos  in  pecca¬ 
torum  tenebris  verfari,  qui  inimicos  a  fraterna  cha- 
ritare  excludunt.  Qui  ergo  dicit  fe  effe  in  luceMoc  eft, 
Ghriftianam ,  atque  Euangelicam  viuendi  rationem 
profiteri ,  qua:  vera  lux  eft,  &  tamen  fratrem  fuum 
odit,  Cimmeriis  tenebris  inuoluitur.  Non  dixit  au¬ 
tem,  inimicum  fuum  odit, k  A  fratrem, (me  quia  om¬ 
nes  homines  creationis  refpedtu,  &c  naturx  fimilitu- 
dine  fratres  funt,  fiue  quia  eos  notat,  qui  cum  fide¬ 
libus  inimicitias  exercent.  Ita  videtur  hunc  locum 
accepifte  Auguftinus,  fic  enim  feribit:  Eia  fratres  mei, 
quddiu  dicemus  vobis, diligite  inimicQsWidtte  quod  peius 
eft, ne  adhuc  fratres  oderitis. Si  fratres  foliim  amaretis,. non¬ 
dum  effietis  perfecti-, fi  autem  fratres  oderitis, quid  eftislFbi 
eftisl  Re fiiciat  vnufquifque  cor  fuum,  non  teneat  oditi  con¬ 
tra fratrem  pro  aliquo  verbo  duro, pro  contentione  terra, ne 
fiat  terra.Quif quis  enim  odit  fratrem  fuum, no  dicat, quia 
in  lumine  ambulat ;  quid  dixi  i  non  dicat, quia  m  Chrifio 
ambulat ,.  Subdit  deinde,  fruftra  nos  gratulari  iis, qui 
abieblo  idolorum  cultu,  Chriftum  tamquam  verum 
Deum, atque  humani  generis  liberatorem  veneran¬ 
tur  ,  &c  colunt ,  fi  fraterno  odio  alnimum  inquinant, 
adhuc  enim  verfantur  in  tenebris  ,  nihil  illis  prodefl 
Chriftiana  profeffio  ,  fed  plurimum  potius  obeft,  . 
feruus  e  enim  ftiens  voluntatem  Domini ,  &  non  prapa-  c  Luca;  rr. 
ratiti  ,  &  non  fecit  fecundum  voluntatem  eius ,  vapulabit  47- 
multis. 

Sic  Cyprianus  f :  Qui  odifinqait)fatre,  in  tenebris  .4 
ambulat, &  ne  feti, quo  eat ,  it  enim  nefeiens  in  gehennam,  f  dc  zelo 
ignorans,&  cacuspracipitaturin poenam,  recedens  fcilicet  Luore. 
d  ChriJli  lumine  dicentis: Ego  fium  lumen  mundi.  Frater¬ 
num  autem  odium  damnat  Apoftolus  ,  &  tenebris 
adferibit ,  quafi  fignificet ,  eos,  qui  fratres  oderint, 
nqndum  exuifle  gentilem  ipirkum  ,  atque  animumj 
illi  enim  abfque  vlla  caufa  Chriftianu  nomen  ode¬ 
rant  ,  de  quibus  Tertullianus  S :  Oditur  ergo  (inquit)  g  Apolog. 
in  hominibus  innocuis  nome  innocuum. Loquitur  autem  caP 
Apoftolus  de  odio  ,  quod  a  Theologis  dicitur  ini- 
micitias,quod  inipfam  perfonam,ac  naturam  fertur, 
nam  odium ,  quod  abominationis  appellatur  ,  non 
modo  cum  charitate  non  pugnat,  fed  plerumque  ^ a(j Rom . 
etiam  laudabile  eft.  De  hoc  enim  feriphe  Paulus  h:  II  9.  * 

Dileitio 


Explan.  Cap.  1 1. 


97 


Dileftio  ftne  fimulatione  odientes  malum.  Quo  loco  ob- 
feruat  Origenes ,  miram  videri,  quod  Apoftolus  in¬ 
ter  extera  bona  virtutum  ,  etiam  odium  tamquam 
neceflarium  aflumat.  Vnde  ( inquit )  certum  e(l  ttieffc 
anima  odij  affeflum ,  efl  enim  laudabile  odijfe  vitia ,  odijfe 
peccata ,  nifi  enim  quii  odio  habeat  vitia,  non  potefi  amare, 
nec  conferuare  virtutes  ■,  verbi  gratia,  fi  quis  pudicitiam  ctt- 
Jlodire  proponat, non  potefi  eam  tuto  feruare,nifiodium  quod¬ 
dam,  &  exserat  ion  em  aduerfm  impudicitiam  fumat.  Dif¬ 
ficilis  enim,  &  valde  difficilis  e  fi  illa  continentia,  vbi  dtfi- 
deratur  illud,  a  quo  abfiinetur ,  &  cupiditas  animi  folo  metu 
futuri  indici}  refranatur.  Periculofa  hac  valde  ,  periculoft 
fitnt,  riifi fecundum  confilium  zy4poftoli  odientes  malum  ,  & 
peccata ,  &  quodammodo  aduerfim  ea  odiorum  bella  per¬ 
agentes  adhareamus  bono.  Et  quidem  pertinere  hoc 
odium  etiam  ad  charitatem  ,  idem  Origenes  paulo 
ante  docuerat. 

III.  Explicans  enim  verba  illa  Pauli :  Charitds  fine  fi- 
mulatione :  Ego  pwo(inquit)  quod  omnis  charitas,  qua  non 
efl  fecundum  Deum ,  fimulata  fit,  &  vera  non  fit.  Etenim 
creator  anima  Deus  idcirco  ei  cum  cateris  virtutibus  etiam 
affectum  charitatis  inferuit ,  vt  diligat  Deum ,  &  ea  ,  qua 
vult  Deus.  Cum  ergo  hoc  opus  anima  dedit  charitati ,  qui¬ 
cumque  aliquid  aliud  dilexit  f  quam  Deum ,  &  qua  Deo 
placent, charitas  in  eo  ficta,  &  fimulata  dicenda  e  fi.  Sed  & 
fi  quis  proximum  fisum  diligat,  &  cum  errantem  eum  vide¬ 
rit,  non  commoneat ,  non  corrigat,  fimulata  i  fla  charitas  di¬ 
cenda  cfi  •,  &  ideo  nihil  habere  adulatorium,  nihil  fucatum 
charitas  debet, ficut  tfr  alibi  idem  Apoflolus  dicit.  Charitas 
de  corde  puro ,  &  cenfcientia  bona ,  &  fide  non  fila.  Id¬ 
circo  enim  charitas  fuadet  monendum  ,  corrigen- 
dumque  fratrem, ficubi  labatur,  &  erret,  quia  odio 
abominationis  vitium  tamquam  fratris  malum  abo¬ 
minatur  ,  &c  deteftatur  ;  proinde  eodem  loco  fubdit 
Apoftolus.  Charitate  fraternitatis  inuicem  diligentes ; 
non  enim  dile&ionis  prxeeptum  quemlibet  amo¬ 
rem  probat ,  fed  diuinam  exigit  charitatem ,  de  qua 

a  Traft.  75.  ita  loquitur  Auguftinus  1 .  Diligunt  inuicem  mariti, 
iu  ioan,  ^  vxores  t  parentes ,  &  fili},  &  quacumque  alia  inter  fie 
homines  neccffitudo  humana  deuinxerit ,  vt  taceamus  de 
dileflione  culpabili,  atque  damnabili ,  qua  diligunt  inuicem 
adulteri,  &  adultera ,  fcortatores,  er  meretrices, &  quofetsm- 
que  alios  non  humana  neccffitudo  ,fed  humana  vita  noxia 
turpitudo  coniungit.  Mandatum  ergo  nonum  dedit  nobis 
Chriftus  ,  vt  diligamus  inuicem ,  ficut  &  ipfie  dilexit  nos. 
Hanc  enim  charitatem  exigit  Chriftus  ,  qux  non 
humano  nitatur  afFe<5tu,fed  vnius  Dei  inftin&u  mo- 
ueatur. 

IV.  Ita  enim  docet  Gtcgonup  .Qualiter  autcm{a.h)ifla 
b  Hom.ay.  dileflio  tenenda  fit ,  ipfie  infimat ,  qui  in plerifique  feriptura 
EuanS-  .  fit*  fientemiis  &  amicos  iubet  diligi  in  fie ,  &  inimicos  diligi 

propter  fie.  Ille  enim  veraciter  charitatem  habet,  qui  amicum 
diligit  in  Deo ,  &  inimicum  diligit  propter  Deum  •,  nam  fiunt 
nonnulli, qui  diligunt  proximos,  fed  per  affectum  cognationis , 
&  carnis ,  quibus  tamen  in  hac  dileflione  fitera  eloquia  non 
contradicunt ,  fed  aliud  efl ,  quod  fonte  impenditur  natura, 
aliud  quod  praceptis  Dominicis  ex  charitate  debetur  obe- 
dientia.  Hi  nimirum  &  proximum  diligunt ,  tfr  tamen  illa 
fitblimid  dileflionis  pramia  non  affequuntur ,  quia  amorem 
fisum  non  fpiritualiter ,  fed  oarnahter  impendunt.  Proinde 
cum  Dominus  diceret ,  hoc  efipraceptitm  meumrvt  dilidatis 
inuicem,  protinus  addidit  :Sicut  dilexi  voy,ae fi  aperte  dicat, 
ad  hoc  amate ,  ad  quod  amaui  vos.  Qui  igitur  frarrem 
fuum  odit  odio  inimicitix ,  cum  charitare  pugnat, 
qui  autem  proximum  ex  charitate  diligit,  Dei  in  illo 
imagigem  ,  diuin seque  gratiae  capacitatem  amat,  vi¬ 
tia,  li  quae  finit, abominatur, 8c  odit.  Ille  itaque  m  te¬ 
nebris  efi  vfque  adhuc ,  nec  dum  veram  lucem  afpexir, 
qui  frarrem  faum  odit  verfari  autem  dicitur  in  te¬ 
nebris  vel  ignorationis, vel  vitiorum,  funr  enim  fpi- 
lituales  tenebrae  infeitia  quidem,  quia  mentis, atque 
'Jtened.  luflinian.  in  Epifi.  2?.  Ioan. 


V. 


A  intelligcfntix  lumini  aduerfatur,  peccatum  vero,  feu 
vitium,  quia  cum  virtutis  luce  pugnat.  Hoc  autem 
planius  explicat  paulo  poft. 

Interim  docet  eum,  qui  fratrem  odit,  magnarum 
rerum  ignoratione  laborare, quae  parcim  naturae  du- 
dtucognofcuntur,  parrim  diuinitus  parefadta  fide¬ 
libus  credenda  proponuntur.Et  natura  quidem  du¬ 
ce  cognofcimus,  quod  fuse ,  copiofeque  docer  Plu- 
rarchus  a ,  multas,  neque  vulgares  ab  inimicis  perci-  a  de  ycil.  e 
pi  polfe  vtilitates,  modo  iis  redte  quis  vtarur.  Nam  ab 
ignis  ,  cuius  eft  in  humana  vita  incredibilis  vtiliras 
ad  coquendos  cibos,  &  frigus  repellendum ,  perni¬ 
ciem,  atque  interitum  affert,  nifi  quis  prudenter  ca¬ 
neat  *.&  inimicis  qui  bene  vtirur,melior,  Sc  cautior 
euadet ,  fi  hoftiliter  fe  gerat,  plurimis  fefe  difficulta- 
B  tibus,ac  periculis  inuoluet.  Cxlitus  autem  nos  do¬ 
cuit  Chriftus  ,  quomodo  nos  cum  inimicis  gera-  k  Matth.j. 
mus.  Diligite(inqan)immicos  veftros,  benefacite  iis ,  qui  4+' 
oderunt  vos ,orate  pro  perfequentibus,&  calumniantibus  vos. 
Dile&ionem  porro  prxcipit,n6  qualemcumque,fed 
quam  fupra  defcripfimus,  vt  Dei  refpedtu  etiam  ini¬ 
micis  tum  fpiritalia  ,  tum  etiam  corporea  bona  cu¬ 
piamus.  Hic  enim  amor  cum  per  fe  honeftus  eft,  at 
laudabilis  excludens  turpem  ,  ac  foedum  amorem,- 
tum  coftans  ac  firmus  ab  humano, naturalique  amo-  "v" 

re  plurimum  differens.  Ille  fiquidem  leui  aliqua  of  * 

fenfione  aut  extinguitur ,  aut  etiam  in  odium  com- 
q  mutatur.  Hanc  vero  diuinam  charitatem  aquae  mul¬ 
ta:  non  extinguucc,nec  flumina  obruunt.  At  in  amo-  c  Cant.S.6. 
re  naturali  incredibile  didtu  eft ,  quam  multa  fre¬ 
quenter  accidant  beneuolentix ,  &  charitati  plane 
contraria.  Sape  enimfzit  Ambrofius  d  )hareditatis  diui-  -d  li.deNoe, 
denda  caufia  mutuo  fe  odio  profequuntur,pltsfque  potefi  amor  &  arca>c-lS 
pecunia, quam  vinculum  hoc  naturale.  Videmus  eriam,vt 
ait  Chryfoftomus  e,  filios  mortem  parentibus  opta-  e  Hom.i,in 
rc,vt  hxreditas  ad  eos  perueniat.  epiftol.  ad 

Hxc  autem  fitpranaturalis  charitas  perfedta  eft,  Cyj^ 
de  qua  eleganter  feribit  Auguftinus  {.Beatm[ inquit)  f  lib  *  con. 
qui  amat  te  (Deum  alloquitur)  &  amicum  in  te,  &ini-  feff.cap.?.  " 
rnicum  propter  te.  Solus  enim  nullum  earum  amittit,  cui 
omnes  in  illo  cari  fiunt ,  qui  non  amittitur.  Compledlitur 
igitur  hxc  charitas  amicorum ,  &  inimicorum  dile- 
dfionem  ,  qui  duo  amores  fi  inter  fefe  confenntur,- 
mutuo  fe  fe  vincunt,  &  vincuntur.  Nam  amicorum 
D  quidem  amor  hoc  potiflimum  nomine  inimicorum 
amorem  fuperar,  quod  nobiliorem ,  dignioremque 
peifonam,magifque  Deo  coniundtam  refpicit;ab  eo 
vero  fuperatur ,  quod  inimici  amor  amplior  fit ,  ac 
latius  pateat, omninoque  purior, ac  perfe&ior  videa¬ 
tur.  Latius  quidem  pacet,  cum  amicos,  inimicofquc 
comple&atur,  atque  idcirco  Ambrofius  g  hoc  ait  g  Serm.  it. 
cfte  latum  illud  mandatum  ,  de  quo  Dauid  :  Latum  ,u 
mandatum  tuum  nimis.  Eft  autem  purior,  quia  nulla 
in  eo  fpe&atur  amoris  ratio, nifi  Deus  ipfe,qui  hunc ' 
amorem  prxeipit ,  cum  amici  amorem  alix  plerum¬ 
que  rationes  hum.inx  foleant  excitare ,  &  fcuere. 

Denique  pcrfedfior  eft ,  cum  maiorem  nifum  ,  co- 
natumque  voluntatis  requirat ;  ac  propterea  Chri- 
£  ftus  b  non  obfcure  indicauit ,  proprium  efleperfe-  h  Matth.5, 
dtorum.  Si  enim  (inquit)  diligitis  eos ,  qui  vos.dtligunt , 
quam  mcrcedem  habetis  ?  nonne  (fr  publicani  hoc  faciunt ? 

Et  fi  fialut auentis  fratres  veftros  tamum  ,  quid  amplius 
facitis  ?  nonne  er  Ethnici  hoc  faciunt  ?  Tum  concludit : 

■E  flate  ergo  perfecit ,  fictu  &  Pater  ve  fler  caleflis  perfe- 
fius  efi. 

Itaque  Auguftinus  1  diligere.amicos  mcipietium, 
ac  proficientium  dfle  aic,  diligere  vero  inimicos  per-  1  1,1  pnch- 
fe&orum.  Idem  confirmans  Gregorius  k  apud  Iere-  kTi.I  Mo'r, 
miam  i  ait  Moyfem,  &  Eliam  populi  deprecatores  cap.?. 
nominari,  quod  inimicos  dilexerint,  quod  eft  pro-  1  cap.15. 
prium  perferorum.  Denique  Bernardus 

i  attuliflet 


t  pro-  .  . 

cum  Sle^er-4' 
Hebd.San. 


98  Epift.LB.Ioan. 


a  cap  ij.T,  attuliflet  verba  Chrifti  apud  Ioannem  a.  Maiorem 
charitaiern  nemo  habet ,  vt  animam  fiam  ponat  quis  pro 
amicis  fuis.  Si'b&w.  Maiorem  tu  Domine  habttifli ,  qui  pro 
inimicis  tuis  animarn  pofiuifti.  Addit  Chriftus  benefa¬ 
ciendum  iis, qui  nos  oderunt,nam  vt  ait  GrcgoriuSj 
probatio  dileEhonis  exhibitio  eft  operte.  Sic  Paulus  amoris 
b  ad  Ephef.  effcCta  b  exigit :  Eflote  ergo{\ncpak)mitatores  Dei  ftcut 
y  i  •  filij  canffimi,Cr  ambulate  in  dilectione .  ftcut  Cr  Chriftus  di- 

Icxit  nos ,  cr  tradidit  femetipjim  pro  nobis  oblationem  ,  & 
c  Matt.j.4j  hostiam. Deo  in  odorem  fitauitatis.  Et  Chriftus  c  imita¬ 
tionem  Dei  proponit :  Vt  fitis(mq\ik)filij  Patris  vestri, 
qui  in  catis  eft, qui  folern  futim  oriri  facit  fuper  bonos,  Cr  ma¬ 
los  ,  &  pluit  fuper  iuftos ,  Cr  'tniuflos.  Hoc  enim ,  vt  ait 
d  Hom.  1 8.  Chryfoftomus  d  addendum  eft  ad  amorem  ,  vt  ei 
n  Matth.  benefacias, quem  diligas,  nihil  enim  aliud  eft  amare, 

quam  beneuelle.  Sunt  autem ,  vt  ait  Bafilius  ,  fpiri- 
talia,  &  corporea  bona  optanda,  curandaque  inimi¬ 
co.  Gpuonia ?» (inquit)  fiowo  conflat  ex  animo ,  Cr  corpore , 
quod  quidem  ad  animum  Attinet  eos  ,  qui  huiufmodi  funt 
diligemus ,  eaftigando ,  admonendo ,  Cr  omnibus  modis  ad 
f initat  em  r euoe  a  ndo.  Quod  vero  ad  corpus  pertinet ,  bene¬ 
ficiis  ipfis  fubleuando ,  cum  aliqua  re  egeant  earum  ,  qua 
funt  ad  vitam  neceffafu.  Denique  orandum  ait  Chri¬ 
ftus  pro  c  alumni  antibus  Cr  perfequentib  us ;  quod  ,  vt  ait 
e  H  jj.Mor.  Gregorius  c ,  ipfi  oranti  maximam  affert  vtilitatem, 
caP-7*  fic  enim  feribit  :  Pro  femetipfo  pcenitens  tanto  citius 
exaudiri  meruit  ,  quanto  detiote  pro  aliis  interceffit ,  plus 
enim  pro  fe  valere  preces  fu  as  efficit  ,  qui  has  &  aliis 
impendit.  Libentius  quippe  fiter ficinrn  orationis  accipi¬ 
tur  ,  quod ■  in  confpeftu  mi  fer  icor  dis  /udicis  proximi  dile - 
itione  conditur ,  quod  tunc  veraciter  quifque  cumulat ,  fi 
hoc  etiam  pro  aducrfhriis  impendat.  Hinc  eft  enim  ,  quod 
magistra  vernas  dicit ;  Orate  pro  perfequentib  ut, &  calum- 
niantibiu  vos. 

VIII.  Quod  fi  quis  feifeitetur  ,  quidnam  pro  inimi¬ 
cis  ab  immortali  Deo  petendum  fit ,  acute  Augu- 
f  Ser.j9.de  ftinus  f  ,  &  Gregorius  8  refpondent  ,  id  poriffi- 
i.emp.  mum  a  Deo  contendendum  efle  ,  quod  ait  Apo- 
gh.34.M0r.  ft0}lls  h  i  ZJt 'det  illis  Deus  poenitentiam  ,  &  refipifiant  d 
lii  adTim.  'Diaboli  laqueis  ,  d  quo  captiui  tenentur  ad,  ipfius  voluh- 
%,i6:  tatern.  Vnde  colligit  Gregorius ,  non  efle  orandum 

pro  Daemonibus ,  nec  pro  damnatis ,  cum  nequeant 
refipifeere  ,  neque  fententiam  mutare ,  quod  ipfum 
i  lib.11.de  affirmat  Auguftinus  ‘ ,  qui  addit ,  ne  orandum  qui- 
ciait.c.14.  Jem  efle  pro  iis  ,  quos  conflaret  efle  reprobos', 
quia  vero  nemo  poteft  praedeftinatos  a  reprobis 
diftinguere  ,  vna  cum  Ecclefia  pro  omnibus  oran¬ 
dum  eft.  Hac  itaque  ratione  diligendi  funt  inimi¬ 
ci,  alioqui  fi  quempiam  odio  profequimur ,  in  tene¬ 
bris  vetiamur, neque  Chriftiana  profeflio  quidquam 
proderit ,  cum  plane ,  vt  ait  Ioannes ,  adhuc  verfe- 
murin  tenebris.  Quid  autem  fit  in  tenebris  ver-r 
fari ,  non  tam  exponendum  eft ,  vt  ait  Augufti- 
hus  ,  quam  gaudendum  fi  non  fiat ,  aut  plangen¬ 
dum  fi  fiat.  SpeClat  enim  id  ad  Gentilium  potius 
mores  ,  &  quod  longe  deterius  eft  ,  ipfi  etiam  legi 
naturte  aduerfatur  >  contra  vero  reCte  fubiicit  Apo- 
ftolus. 

1  o .  Qui  diligit  fratrem  fimm,  in  lumine  manet,  Cr  fcanda- 
lum  in  eo  non  eft. 

I*  Non  folurn  in  lumine  eft ,  quomodo  dixerat, 
eum,  qui  odit  fratrem, efle  in  tenebris,  fed  in  lumi¬ 
ne  ,  inquit,  manet,  quafi  dicat, perfeuerat, feque  eo 
lumine  dignum  oftendit ,  qui  luminis  duCtum  fe- 
quatur ,  quique  vt  filius  lucis  ambulet,  vt  ait  Apo- 
ftolus  ,  omnes  quippe  fideles  vi  baptifmi  dicuntur 
illuminati,  &  funt  aliquo  paCto  filij  lucis.  Quod 
fi  Chriftiano  nomini  ,  profefllonlfque  vita  morefi 
que  rclpondeant ,  manere  dicuntur  in  lumine ,  &c 


A  tamquam  filij  lucis  ambulare.  Itaque  monet  Apo- 

ftolus  *  ,  vt  abiiciamts  opera  tenebrarum ,  &  induamur  a  ad  Rom. 
arma  lucis,  ftcut  in  die  honefte  ambulemus.  Et  Chriftus:  U-ii. 
ylrnbulate  (inquit  h)  dum  lucem  habetis ,  vt  non  vos  te-  b  Ioan.ir. 
nebra  comprehendant.  Paulus  vero  rurfum  Ephefios  c 
monet,  vt  meminerint  aliquando  fefuiflein  tene-  c  caP-5  *• 
brn  ,  fed  diuinitus  ad  lucem  tranllatos  filios  lucis 
merito  appellari.  Eratis  (inquit)  aliquando  tenebra, nunc 
aurem  lux  in  Domino,  vt  filij  lucis  ambulate.  Dicitur  por-' 
ro  cbaritas ,  atque  adeo  omnis  virtus  merito  lux, 
quia  a  Patre  luminum  ,  atque  ipfo  vera  lucis  fonte 
promanat ,  In  quo  nullae  funt  tenebra,  oxiturque  i 
fidei  luce,  quae  eft  inter  Theologicas  virtutes  ortu 
g  fuo  prima.  Denique  aliis  lucem  quodammodo  prae¬ 
fert  ,  vt  propterea  dixerit  apud  Matthaeum  Chri* 
ftus  ,J :  Sic  luceat  lux  veftra  coram  hominibus  ,  vt  videant  d  Maedi, j. 
opera  veftra  bona,  &  glorificent  Patrem  vefirum ,  qui  in  ca-  16 ■ 
lis  eft. 

Et  [candalum  in  eo  non  eft.  Augtiftinus  fcandaltim  1 1. 
pafliue  interpretatur.  Qui  fttnt  (inquit)  qui  patiuntur 
fcandalum,  aut  facium  ?  qui  fc an  dah  fantur  in  Chrfto ,  Cr 
in  Ecclefia  3  qui  in  Chrfto  fcandahfantur ,  tamquam  d  file 
vruntur ,  qui  in  Ecclefia  tamquam  d  luna.  Dicit  autem 
pfalmus.  Der  diem  fbl  non  vret  te,  neque  luna  per  noftem, 
id  eft, fi  tenueris  charitatem,  nec  in  Chrfto  fcandalum  patie¬ 
ris  ,  nec  in  Ecclefia  ,  nec  Chrftum  relinques ,  nec  Ecclefiam. 
q  Et  re  vera  qui  perfeCta  charitate  praediti  funt ,  non 
facile  offenduntur ,  nec  fcandalum  patiuntur,  non 
enim  offendunt,  cum  lumen  videant,  vel  potius,  vt 
ait  Ioannes, in  lumine  maneant.  Quocirca  Hierony¬ 
mus  e  :  Nota  (inquit)  qtiod  qui  fcandaliz.atur , paruultts  e  Matth.18.  I 
eft,  maiores  enim  fcandalum  non  recipiunt.  Et  Ambro- 
fius  f :  Pufillorum  eft(inx^ait)  exagitari  fcandalo,  vnde  &  t  Scrm.ni. 
Dominus  ait ;  quicumque  fcandaltz.aucrit  vnum  depufillis  *n  1 18,  I 
iftis  minimis ,  non  filum  puftllos  ,  fed  etiam  minimos  dixit , 
quos  perturbant  fcandala  ,  &  ideograui  obnoxius  poma  eft, 

Vt  legifti ,  quicumque  turbauerit  infirma  mentis  infamiam. 

Sicut  enim  grauiori  dignus  eft  fipplicio  ,  qui  perfuaferit 
crimen  infantulo,  &  incautam  pracipitarit  atatern  ,  ita 
qui  inualidmn  ,  &  infipientem ,  &  improuidum  circum frn- 
pfierit  perfuafione  erroris  ,  aut  excogitatione  cordis  afife- 
Ehtm. 

E*  Quam  ob  rem  Paulus  ,  qui  ftrenue  ad  perfe&io-  1 1 1. 
nem  contendebat ,  cum  dixiflet ,  quis  ficandalizatur, 

frrotinus  fubiicit,  Cr  ego  non  vror  ?  non  dixit ,  fcanda- 
izor  ,  fed  vror.  Quodam  enim  doloris  fenftt  affi¬ 
ciebatur  ,  dum  quofdam  videret ,  non  lcuiter  offen¬ 
di, &  fcandalizari,  quod  erat  animi  imbecilli,  &  qui 
non  magnos  haberet  in  virtute  progreffus.  ItaDa- 
uid  8 :  Pax  multa  diligentibus  leger»  tuam  ,  Cr  non  eft  illi  g  PfS.iS. 
fcandalum.  Non  offenditur  qui  fratrem  diligit,  quafi 
fit  grane  hoc  charitatis  praceptum ,  vere  enim  dixit 
quidam  h  :  De  diligendis  inimicis  ftatres  cariffimi  nullus  h  Aufl.Ser. 
vmquarn  m  veritate  fe  poterit  excufare.  Potefl  mihi  aliquis 
dicere ,  non  poffum  ieiunare ,  non  poffum  vigilare ,  nurnquid 
potes  dicere ,  non  poffum  diligere  ?  Potes  dicere  ,  non  poffum 
res  meas  totas  pauperibus  erogare ,  Cr  in  movafterio  Deo 
feruire,  nurnquid  potes  dicere ,  non  poffum  diligere  ?  Si  dixe¬ 
ris,  quia  non  poffum  d  vino ,  Cr  d  carnibus  abftinere ,  crede¬ 
mus  tibi ,  fi  amem  dixeris ,  quod  non  poffis  in  te  peccantibus 
indulgers ,  omnino  non  credimus ,  quia  nulla  nobis  remanet 
excufatio ,  dum  non  de  cellario  ,fed  de  corde  iftam  eleemofy- 
nam  iubemur  implere, vt  per  viam  vita  ad  aeternam  patriam 
mereamur  peruenire . 

Poflis  etiam  fcandalum  attiue  accipere ,  quafi  di-  I V. 
cat,  qui  fratrem  diligit ,  caslefti  lumine  ita  perfundi¬ 
tur,  vt  neminem  lasdat ,  nulli  offendendi  materiam, 
vel  occafione  prabeat ,  ita  enim  omnes  vitae  fuce  ra¬ 
tiones  coponit,vt  nullus  caluni?, nullus  obtrectatio¬ 
ni  pateat  locus ,  quod  enim  alicubi  monet  Apofto-  .  f 
lus  ',re  ipfa  preftat,abftinetque  ab  omni  fpecie  mali,  5  llt 
ipfum  que 


Explan. 

3  x.Cor.ir.  ipfumque  Apoftolum*  imitatur,  qui  de  Ce  ipfo  di- 
1 9.  xit :  Si  efca  fcandahfat fratrem, non  manducabo  carnem  in 

aternum.  Neque  enim  officio  fatisfacit ,  qui  pufillo- 
rum  fcandalum  quoad  eius  fieri  poteft  noti  vitar, 
quia  vere  dixit  Gregorius :  Jn  quantum  fine peccato' pof- 
fumus,  vetare prMmomm  fcandalum  debemus.  Quam  ob 
b  Mau.  iS.  caufam  dixit  Cnriftus  b :  Ha  mundo  d  fcandalis.  Et:<£«< 
tf.  fcandaliz,auerit  vmtm  ex  puftllis  ittis ,  qui  in  me  credunt , 

expedii  ei, vi  fu  frendatur  mola  aftndria  in  collo  ei  tu,  &  de- 
mergatur  in  profundum  maris.  Vere  igitur  ait  Ioannes 
eum  ,  qui  fraterna  charitate  praeditus  proximum 
fuum  diligit, caelefti, ac  diuino  lumine  perrufum  efie, 
&  alienum  a  fcandalis,fiue  quia  non  facile  offendit, 
fiue  quia  nemini  offendendi  occafionem  praebet. 

1 1 .  Qui  autem  odit  fratrem  fuum,  in  tenebris  e  fi,  &  in  te¬ 
nebris  ambulat,  &  neficit  quo  eat, quia  tenebra  obca- 
c atterunt  oculos  eius. 

j  More  fuo  Apoftolas  iterat ,  quod  paulo  ante  di¬ 
xerat, eum, qui  fratrem  odio  profequatur,in  tenebris 
viuere  ;  addit  praeterea,  eum  ambulare  in  tenebris, 
&  ignorare  quo  tendat ,  quia  tenebris  habet  oculos 
obcaecatos.Gradatim  autem  hoc  malum  amplificat, 
&  exaggerat;  nam  primum  ait, eum  effe  in  tenebris, 
non  infcitiae  tantum ,  fed  etiam ,  quod  deterius  eif, 
improbitatis :  vt  enim  diximus  ,  odium  inimicitiae 
grauiffimum  malum  eft,5c  ab  ipfo  malorum  om¬ 
nium  auCtore  fubornatur.  Deinde  addit,  eum  in  te-  ( 
nebris  ambulare,Sc  caecorum  more  oberrare ;  poftea 
ignorare  eum  ait ,  quo  tendat ,  cum  re  vera  in  inte¬ 
ritum  ruat  fempiternum,  idque  tpcopx.cx.cz, quia  tene¬ 
bra  ( inquit)  obcacauerunt  oculos  cius.  Et  quidem  quid 
tam  cacum ,  ait  Auguftinus,^*?»  itti  qui  oderunt  fratres? 
Perftringit  autem  Donatiftas  ,  quafi  odio  fraterno 
excaecati  offenderint  ad  lapidem  offenfionis ,  hoc 
eft,  Chriftum,  ab  eo,  eimque  Ecclefia  receUer int. 

OEcumenius  autem  hunc  ferme  in  modum  Apo- 
floli  verba  explicat.  Qui  dicit  fe  efie  Chritti  (ait)  &  fra¬ 
trem  fuum  odit ,  mentitur ,  &  Chritti  minime  eft ,  nam  fi 
Chrittus  ita  ipfum  amattit ,  vt  animam  fitam  pro  eo  pone¬ 
ret,  quo  patto  qui  Chritti  fe  efie  ait,  odio  fratrem fimm  pro- 
fiquitur,pro  quo  Christus  mortuus  eft  ?  AddivJ^el  hoc  modo: 
Qui  inquit  fe  efie  Dei,  &  odio  habet  fratrem  fimm,  qui 
eft  Chrittus  ,  quippe  cum  ipfie  dicat :  Annunciabo  nomen 
tuum  fratribus  meis  ,  is  profetto  non  Dei ,  fed  Diaboli  eft, 
nam  fi  e  fiet  Dei,  fratrem  fittsm ,  &  per  ipfiim  Chrittum 
amaret. 

II.  V erhm  quod  pofteriori  loco  ait  de  Chrifto ,  lon¬ 
ge  vt  arbitror,  abeft  a  mente  Apoftoli ,  nec  enim 
Chriftum  ,  quem  omnium  Dominum  ,  ac  liberato¬ 
rem  praedicabat  ,  *  {impliciter  fratrem  appellaret. 
Quamuisenim  Chriftus  ad  fuam  in  omne  gen^s 
hominum  boncuolentiam ,  Sc  charitatem ,  Sc infi- 
gnem  praeterea  modeftiam  ,  atquehupailkatem  de¬ 
clarandam,  difcipulos  fuos  fratres  aliquando  nomi- 
natit,  nemo  tamen  Apoftolorum  aufus  eft  vmquam 
eum  vocare  fratrem ,  cum  femper  illum  magiftrum, 
ac  Dominum  nuncuparent  ;  ita  enim  dixit  apud 
c  cap.13.13.  Ioannem  Chriftus  c\Vos  vocatis  me  tnagitter Domine 
&  bene  dicitis, fum  etenim.  Itaque  vniuerfim  hoc  foco 
Ioannes  fratrem,hoc  eft,pcoxmuim  vocat,  Sc  frater¬ 
num, id  eft,  proximorum  odium  damnat,  nec  dubi¬ 
tat  eos, qui  odio  inflammanturjn  tenebris  verfari,&: 
quafi  cxcos  incerto  curfu  rapi  ad  interitum.*  ReCtc 
d  Hom.13.  enim  dixit  Audior  d  imperfe£ti:Od>«?»  jpiritus  eft  tene¬ 
brarum  ,  &  vbicttmque  infederit  ,fordidat  pulchritudinem 
fanttitatis.  Additque  mundus  itte  fcandalis  plenus 

fu  fi  amicos  tantum  voluerimus  diligere,non  poterimus  inue- 
nire  quos  diligamus.  Et  profeCto  exci  merito  appellan¬ 
tur  qui  proximum  oderunt,non  enim  vident, quam 
'fiened.  luStinian.  in  Epift.  rB.  loan. 


Cap.  II.  99 

A  magnum  ab  inimicis  beneficium  accipiant,Nam  vt 
omittam  quas  fapienter  feribit  Piutarchus,vere  dixit 
Augiiftinus  '‘-.Vius  dthgendi  fimi  inimici,  quam  amici,  qui  a  Ser.39.de 
enim  mimici  fiunt, corpori  aduerfimtur ,  &  anima  prapardnt  temP* 
aterna pramia,  quia  qui  carnalia  nottra ,  er  terrena  rapiunt, 
calettia  nobis, &  jpiritualia  congregant.  Nonne  magis  dili¬ 
gendus  eft, quam  odiendus, qui  nebis  dat  aternas  epes :  Ami¬ 
ci  vero  carnis' nottra  nobis fitauia  fttadere  contendunt ,  qua 
anima  nottra  prap  arant  ai  emam  mortem. 

Et  in  eamdem  lentendam  Bafilius b:^/W(inquit)  j  1  p 
eft ,  quod  amico  magnum  adeo  beneficium  poftit  propeifei,  b  in  regg. 
quantum  eft  illud ,  quod  ab  inimicis  nJbis  datur  i  quorum  breuior. 
opera  fit,  vt  beatitndincm  illam  afieqiiamur ,. de  qua  Domi-  reo-176* 
mis  dic  it:  Beat  i  eftis,  cum  vos  oderint  homines,  &  perfeqmtti 
vos  fuerint,  <fr  dixerint  omne  malum  aditer  fum  vos  rnen- 
tientes  propter  me.  Fateor  amorem  inimici  ab  egregia 
quadam, planeque  diuina  charitate  proficifci;quem- 
admoduenim  ait  Plutarchus  c  r Animantia, qua  plurt-  c  devtil.ab 
rirnnrn  ftomacho  valent ,  quaque  corporibus  fiunt  fitluberri-  inim.cap. 

‘  mis,etiamft  ferpentes,  &  fcorpios  edant, facile  tamen  conco¬ 
quunt,  er'  fum  qui  faxis  etiam ,  &  tettis  alantur.  Ita  qui 
diuino  amore  flagrant,  contumelias,  conuicia,  pro¬ 
bra,  aliaque  omnia  incommoda  concoquunt,  Sc  pe¬ 
ne  dixerim, ferpentibuSjf^orpii! que  {aginantur.  Eiuf- 
modi  fuifle  ait  Auguftinus  d ,  innumerabiles  Matry-  d  Serm.  vi 
res.  Tot  (inquit)wVi,«»?  mulieres, clerici, pueri,tanta,&  tam  dc  cemP- 
delicata  puella  flammas ,  &ftgnes  ,  &bettias  aquanimiter 
pertulerunt ,  &  nos  hominum  Conuicia  dicimus  tolerare  non 
pofie.ZJnde  nefcioquafronte,vel  quq  confosentia  cum  omni¬ 
bus  fanttis  partem  in  aterna  beatitudine  habere  dr fidera¬ 
mus, quorum  exempla  fequi  in  rebus  minimis  non  acquiefci- 
mus.  Profedlo  quemadmodum  Solis  ardor  omnes 
nubes ,  halitufqiis  abfumit ,  fic  charitaus  flamma 
iniurias ,  &  contumelias  ptro  nihilo  ducir,  8c  vt  no¬ 
dis  frigiditas  nubes  fouer,  non  aliter  mentis  cscitas 
fonuiuia  retiqet, atque  auget. 

Itaque  merito  ait  Ioannes  ,  qui  fratrem  odit ,  Sc  IV. 
ambulare  in  tenebris  ,  &  exea  mente  huc  illuc  er¬ 
rabundum  ad  interitum  ruere.  Tcnebra(mc\mK.)obca- 
cauerunt  oculos  eius.  Internx  quippe  mentis  tenebrx 
internam  animi  cxcitatem  pariunt,  &  ad -externas 
tenebras  perducunt ,  in  quibus  em  fletus  ,  &  findor 
dentium.  Cxcus  eft  quicumque  fratrem  &  proxi¬ 
mum  odit ,  nec  tamen  fe  cxcum  agnofeit ,  fed  lin- 
ceum  potius  ,  atque  Argum  putat.  Sic  enim  fere 
CQtnparatum  eft,  vt  nemo  vitium,  feu  moibimi^quo 
laborat ,  facile  agnofeat ,  quod  egregio  exemplo 
oftendit  Seneca  e  :  Harpattem  (inquit)  vxoris  mea  far  c  epift. jo. 
tuam  fc:s  haredit urium  onus  in  domo  mea  remanfifie  ,  ipfie 
enim  atterftfimus  ab  ittis  prodigiis  fitm  ;  fi  quando  fatuo 
delettari  volo,  non  eft  mihi  longe  quarendus,  me  rideo.  Hac 
fatua  fubito  defiit  videre ,  incredibilem  tibi  narro  rem ,  fed 
veram ,  nefeit  efie  fe  cacam ,  fubinde  padagogum  fuum  ro¬ 
gat,  vt  migret ,  ait  domum  tembrofiyn  efie.  Hoc  quod  in  illa 
ridemus ,  otnmbus  nobis  accidere  liqueat  tibi ,  nemo  fe  aua- 
rurn  efie  inielhgit, nano  cupidum.  Simile  quiddam  in  fc- 
ne  quodam  homine  probo  ,  6c  magnx  apud  fuos 
audtoritatis ,  Sc  merito  ob  eximiam  ,  &  Angularem 
eruditionem,  obferuaui  adolefccns.,  cum  enim  ille 
quippe  octogenario  maior  furdafter  effectus  eflet, 
hoc  tamen  in  fc  vitium  minime  agnofeebat ,  fed  ve¬ 
rti, ac  ferio  conquerebatur, peflimam  conllictudinem 
inualuifle  ^homines  multo  fubmilfius  loqui ,  quam 
folerent,  ita  vt  viderentur  vereri,  ne  intelligercntur, 

Sc  non  minus  falso  ,  quam  inepte  in  po  modeftiam 
collocare. 

Ea  ferme  eft  omnium vitioforum  hominum  con-  V. 
ditio ,  vt  fe ,  fuafque  fordes  non.agnofcant,  nemo  fc 
auaru  effe  intelligit,riemo  cupidu.Non  ego,airquif- 
piam,ambitiofus,  fum,  fed  nemo  aliter  Romx  poteft 
viuere ;  non  ego  fumptuofus  ,  fed  vrbs  ipfa-  magnas 
i  ,2  impeti 


io6  Epift.LB.Ioan. 

irapenfascxigit:non  eftmeum  vitium,  quod  iracun-  A  mat.  Nominantur  autem  ab  Apoftoio  primo  loco 
dus  fum ,  quod  nondum  conftitui  certum  genus  vi-  filioli, Grxcc,Timct:deindc  patres, Grxce  ter- 

tx,adolefcentiahxc  facit.  Sed  nemo  in  fuis  morbis  tio  adolefcentes  ,  Grxce  vtxvimtcr,  quarto,  ac  poftrc- 

magis  excutit,  quam  qui  iracundia  inflammatur,  &c  mo  infantes,  Grxce -raifa.  Rurfus  repetuntur  pa- 

odio  ineenfus  iniurias  vlcifcitur.Cxterx  enim  animi  cres,&  adolefcentes,fed  addito  verbo  temporis  pr 

perturbationes  fuauitate  quadam  animum  demul-  teriti.  Quod  igitur  attinet  ad  Ioannjs  mentem  ,  fic 

cent,&  nimia  quadam  dulcedine  inebriant.  At  vero  fenrio,&  fic  exiftimo,primam  illam  fcntentiam,qust 

ira ,  &  odium  animum  extra  fe  rapiunt ,  &  pene  in  fe  ait  ad  filiolos  feribere  ,  vniuerfim  fideles  omnes 

*  Hom.  47.  amentiam  vertunt, fic  enim  ait  Chryfoftomus  a .  In-  compledi .  quos  merito  filiolos  vocat,  quia  non  ita 

in  loan.  ter  iram,  &  infamam  nihil  differt.  Et  M.  Tullius  b  nihil  pridem  Baptifmo  luftratos  Chrifto  pepererat.More 

b  Tirfcui.4.  aic  ejfe  infinite,  egudm  iram ,  quam  bene  Ennius  dt-  autem  fuo  ad  maiorem  beneuotenriam  ,  &c  charita-, 

c  iu  de  ira  xit ,  initium  infanii.  Et  Seneca  <=  -.Quidam  (inquit)  ex  tem  indicandam  filiolos  appellat, nam  8c  infra  dicit: 

cap.i.  fipientioribus  dixerunt,  iram  breuem  effe  infaniam.  Quo-  Filioli  nouiffima  hora  eff. 

d  Hom.3.  in  circa  Chryfoftomus  d :  Videbit  ( inquit )  iratos  non  fe-  Quod  igitur  ait :  Scribo  vobis  filioli,  perinde  accipio  1 1 1. 

Ioan.  ctit ,  ac  itifanos  turpiter  in  medium  pracipites  ferri,  cum  ac  fi  dicat,  hoc  vetus  ,  nouumque  chariratis  prxee- 
eriim  circa  pracordia  ira  efferbuerit ,  os  ignem  emittit ,  tota  B  ptum,  de  quo  hadenus  diflerui,  ad  vos  poti  (limum 
inflatur  facies ,  incompofiue  manus  monentur ,  ridicule  pro -  pertinet ,  qui  nuper  Chrifto  aggregati  prxteritorum 

e  li.  5.  Mor.  fliunt pedes.  Denique  Gregorius  e :  Ira  fltrnults  accen-  fcelerum ,  ac  flngitiorum  expiationem  adepti  eftis. 

cap.3 1 .  fim  cor  palpitat )  corpus  tremit ,  lingua  fe  pupe  di t ,  facies  Hoc  enim  fignificat,cum  ait, quoniam  remittuntur  vobis 

tgnefeit ,  exuberantur  oculi ,  &  nequaquam  recognofemtuv  peccata  propter  nomen  eius  :  vt  hoc  veluti  communi  ar- 

«eri.Inde  oritur  odium, quod  nihil  aliud  videtur  efte,  gumento  probet  iniurias  condonandas ,  &  inimicos 

quam  ira  quaedam  altius  in  animo  haerens,  &  longo  diligendos  efl'e,quod  ipfi  qui  pridem  Deo  erat  exofi, 

tempore  fota.  atque  infenfi  baptifmi  beneficio  ta  facile  in  gratiam 

1  z .  Scribo  vobis .  filioli,  quoniam  remittuntur  vobis  peccata  ilnr’^  T10vridie  fl  fo™  bibantur, poenitentiae 

propter  nomen  eius.  Sacramento  denuo  cum  eo  amicitiam  ineant ,  pro- 

‘  pterea  enim  pixfenti  tempore  dixit,  remittuntur  vobis 

L  Non  fatis  liquet ,  quanajn  ratione  hxc  fuperio-  peccata.  Vifum  eft. autem  hoc  argumentum  efficax, 
ribus  attexantur,  nam  funr,  qui  referant  ad  fupe-  ^  meminerat  enim  Apoftolus,  inonuifte  Chriftum,  vr 
riora ,  cum  dixit :  Qui  dicit  fe  in  Chrifto  manere,  debet  in  oratione  Dominica a  fideles  frequenter  illud  ite-  a  Matu.n 

ftcut  ipfe  ambuUuit,  ambulare  quafi  nunc  doceat,  quid  rarent.  Dimitte  nobis  debita  noftraficut  &  nos  dimittimus 

fingulis  agendum  fit,  vt  Chrifti  mores,  vitamque  debitoribus  noftris. Itcmquc  apud  eumdem  Matth^um 

imitentur.  Malim  ego  cum  OEcumenio  proxime  propofitam  parabolam  de  feruo  illo  nequam ,  qui 

fuperioribus  adiungere ,  cum  enim  praeceptum  cha-  imraemor  accepti  beneficij  debitum  a.conferuo  fe¬ 
ritatis  maxime  commendaflct,  id  nunc  fingulis  ho-  ueriflime  exigebat, his  verbis  conclufifte.Sw:  &  Patet 

minum  generibus ,  feti  gradibus  accommodat ,  cum  meus  caleftis  faciet  vobis  fl  non  remiferitis  vnufquifque  fca- 

non  aeque  omnes  charitatis  perfe&ionem  aflequi  tri  fio  de  cordibus  veflris.  Omnis  enim  ea  parabola  eo 

poflint, fed  alij  aliis  magis  proficiant.  Ita  autem  feri-  refertur,  vt  doceat,  Deum  non  ignofeere  iis,  qui  in- 

nit  OEcumenius:^«D»w?M  dixit, mandatum  nomirn feri *  iurias  vlcifcuntur,  &  perpetuas ,  &  implacabiles  ini- 

bo  vobis,  affcEHonem  quoque  eorum ,  qui  epiftolam  accepturi  micitias  exercent. 

funt ,  notat,  atque  id  ex proue  Bione,  ac  progreffn  augmenti  Itaque  Ioannes  retfte  colligit  ,  quia  Deus  facile  IV. 

corporalis.  Ncvwat  enim,  nonomnes  orationem  hanc  aqua-  peccata  condonat,etia  inimicos  beneuolentia  com- 

I iter  effe  admiffuros ,  neque fimili  diligentia ,  aefludio ,  fed  ple&endos  efte.  Sic  enim  fcripfit  Sapiens  b :  Oui  viti-  b  Eccl.»8.t 

alios  tamquam  pueros  bmduBionis  modo ,  quibus  rernijfio-  dicari  vult,  d  Domino  inneniet  vindiftam,  &  peccata  illius 

nem  peccatorum  per  Chrifti fidem  promittit ;  alios  tamquam  feritans  femabit.  Quod  adeo  verum  eft,vt  vili  (andtif- 

proueftos ,  qui  in  virum  perfeftum  euaferint  ad  atatem  per-  D  limi  indicare  videantur  eos ,  qui  iniurias  vlcifcurur, 
feftimu  Chrifti ,  atque  ita ,  vt  alios  etiam  procreare  filios  vfque  eo  contra  (e  diuinam  iuftitiam  prouocare  ,  vt 

poflint, quibus  quod  cius,  qui  ab  initio  erat,  cognitionem  ha-  eorum  etiam  fcelerum  ,  quaz  iam  expiata  erant ,  fint 

beant ,  teftifcatur.  Sed  quis  eft,  qui  ab  initio  eft  ,nift  Deus  poenas  daturi.  Ita  enim  tcribit  alicubi  Gregorius  ‘ :  c  lib.^dial 

Verbnm.quod  erat  in  principio  apud  Deum  ?  Ali)  tamquam  Quia  (inquit )  femus  conferuo  fuo  debitum  non  dimifit ,  &  caP-s* 

adolefcentes  eram  hoc  fifccpturi ,  quibus  vtpote  iuueniliter  hoc  eft  iuffus  exigi ,  quod  ei  fuerat  iam  dimiffim,  ex  quibus 

affectis,  ac  luxuriantibus  contra  ignominio  fas  perturbationes  diclis  conftat,qnta  fi  hoc,  quod  in  nos  delinquimur ,  ex  corde 

vittoriam  pollicetur.  Ira  videtur  ,  quae  fubiicit  Apofto-  non  dimittimus ,  &  illud  rurfus  exigitur, quod  nobis  iam  per 

lus  ab  hominum  artate  defumpta  fpiriruali  profettui  poenitentiam  dimiffum  fuiffe gaudebamus.  Neque  ab  hac 

accommodare, fic  enim  fubiicit:  fenrcntia  abhorrere  videtur  Auguftinus  d,  ex  eadem  d  li.debapr. 

1 1,  Quia  igitur  ( inquit )  ita  vos  fcio  pro  statum  differentia  enim  parabola,  redire  (ait)  peccata  dimiffa ,  vbi  fraterna  c“t- Donat' 

ea,qus  d  me  feribuntur,  effe  admiffuros,  me  quoque  ad  affe-  charitas  non  eft,  apertiffime  Dominus  docet  de  illo  feruo.  Et  caP-11, 

Bionem  statis  veftrs  accommodare  dottnnam  neceffe  eft,  inter  Grarcos  TJieophyladbus  c '.Cogit a(iacp.m)qudtHm  e  Matci.it. 
atque  alios  alloqui  tamquam  filios ,  qui  agnouermt  Patrem,  malum  fit  vindicU  cupiditas  ,  quandoquidem  etiam  dona - 

hoc  eff,  Deum ,  alios  vt  Patres ,  qui  quidem  filiis  cognitione  £  tionern  Dei  reuocat,&  irritat.  Quamuis  enim  dona  Dei  ea 
eatenus praftent ,  vt  non  tantum  Deum  tamquam  Patrem ,  fint, quorum  illum  non poeniteat,reuocautur  tamen  hac  ratio- 

verum  etiam  tamquam  principio  carentem  ,  &  impercepti -  ne-,  &  irritantur.  Denique  Euthymius  f :  Nifi erga  no -  f  Matti.it- 

bilem  agmuerint ,  quippe  qui  in  principio  erat  >  quibus  [ane  ftros  debitores  mifericordia  vf fuerimus,  fubuertemus  etiam 

perfeftiore  'inftitutione  opus  eft.  as4 dolefeentibus  autem,  qua  nobis  /applicantibus  rerniferat ,  &  poftmodum  omnium 

&  iuuembus ,  qui  robufti  cum fint,  ad  luftam ,  &  certami-  poena  d  nobis  fine  vlla  compaffione  expetentur, 
na  inftruendifant ,  viftoria  gloriam  atteftatus  eos  gene-  Quae  tamen  non  perinde  accipienda  funt,  quafi  V. 

rofis  ,  ac  militaribus  colloquutionibus  indigere  oftendit.  re  vera  Deus  pCccata  iam  condonata  rurfus  reuocer. 

Quae  omnia  ram  copiofe  retenfui,  non  quod  omnia  &  eorum  poenas  exigar, fed  id  tantum  fignificant,  vt 

probem ,  fed  vt  oftendami  re&e  illum,  quae  hoc  loco  egregie  docet  D.Thomas  S,aeternam  poenam  redire,  g  j  p-q  *8- 

lubiicic  Apoftolus  ,  cum  proxime  praecedentibus  quae  priftinis  peccaris  dicebatur,  no  quidem  proprer 

coniungere.  Cxterum,  ni  fallor,  dileftionis  praece-  ilia, fed  propter  nouum  peccatum  perpetratu  contra 

ptum  ad  omnes  hominum  gradus  pertinete  aftir-  proximu,quod  ob  ingrati  animi  vitiu  habita  ratione 

praeterit*. 


a  Luca:  n. 
z6. 


b  Hom.  65. 
in  Mac. 
Simil.hom. 
16.  inEpift. 
ad  Roraan. 
&hom:  48. 
in  Mattb. 


clib.  itf.de 
Ciuic.c.a. 


VI. 

dEcclef.z8. 


eLucactf. 

37- 


Explan.  Cap.  1 1.  101 


rxteritx  indulgentia:  &  grauius  cenfetut, &acer-  i 
iori  iupplicio  dignum.Ita  alibi  dixit  Dominusa,fie-_ 
ii  nouiflima  deteriora  prioribus ,  femper  enim  pec¬ 
catum  poft  priorem  culpam  expiaram  admiflum  ex 
ingrati  animi  vitio  turpius,  ac  deteftabiliu$  cenfetur. 
Neque  vero  parabola  illa  de  feruo  nequam  aliud  fi- 
gnificat.reCte  namque  docuit  Chryfoftomus  b;m  pa¬ 
rabolis  non  aliter  atque  in  piCfcuris  adiici  plerumque 
parerga,quje  ad  parabolae  lenfum nequaquam  perti¬ 
neant.  In  parabola  (inquit)  non  oportet  nimia  in  fingatis 
verbis  cura  peragi ,  fed  cum  quid  per  parabolam  intendat 
Dominus  didicerimus ,  inde  vtilitate  colle  fla  nihil  vlterius 
anxio  efi  conatu  inueftigandum.  Neque  enim  ,  vt  idem 
alibi  dixi t,ad  verbum  exponenda  parabola  furit.  Nec  di- 
ferepat  Auguftinus  c ,  qui  de  typis,  ac  figuris  veteris 
Teftamenti  ea  docet,  quae  in  omnes  etiam  parabolas 
conueniunt.  Non  fane(inc\uk)omnia  quagefia  narran¬ 
tur,  aliquid  et  iam  fignificare  putanda  funt,  fed  propter  illa,  ^ 
aua  aliquid  fignificant ,  etiam  ea ,  qua  nihil  fignificant  at  te¬ 
xuntur. Solo  enim  vomere  terra  profeinditur, fed  vt  hoc  fieri 
pojfit ,  etiam  catera  aratri  membra  funt  neceffaria ,  &  foli 
nerui  in  citharis, atqUe  huiufmodi  vafismuficis  aptantur  ad 
cantum,  fed  vt  aptari  pojfint ,  infunt  &  catera  in  compagi¬ 
bus  organorum ,  qua  non  percutiuntur  d  canentibus  ,fed  ea, 
qua  percuJfarefonant,his  connecluntur.lt  a  inprophetica  hi- 
fioria  dicuntur  &  aliqua ,  qua  nihil  fignificant ,  fed  quibus 
adhareant  eajjua  fignificant,  &  quodammodo  religentur. 

Itaque  reCtc  Sapiens  d :  %eltnque(fik),  (hoc  eft,di- 
mitte,aut  condona  )proximo  tuonocenti  te,&  tunc  depre¬ 
catu  t  tibi  peccata  foluentur.  Addit :  Homo  homini  referuat 
iram ,  &  k  Deo  quarit  medelam  ?  In  hominem  fimilem  fibi 
non  habet  mi  fer  icor  diam, &  de  peccatis fuis  deprecatur? fpfe  * 
cum  caro  fit ,  referuat  iram  ,&  propitiationem  petit  d  Deo, 
quis  exorabit  pro  peccatis  illius  s  Hxc  enim  omnia  rei  in¬ 
dignitatem  ,  &  criminis  magnitudinem  exaggerant, 
omninoque  exprimunt,  quod  alicubi  dixit Chri- 
ftus  c :  Dimittite,  &  dimittemini ,  fi  dimiferitis  hominibus 
peccata  eorum, &  Pater  vefier  dimittet  vobis  peccata  vefira. 
ReCte  itaque  Ioannes  ad  fideles  ait  pertinere  carita¬ 
tis  praeceptum,quo  iubentur  inimicos  diligere, &  in- 
iurias  facile  condonare,  quia  ipfi  facile  a  Deo  impe¬ 
trarunt  ,  &  impetunt  peccatorum  condonationem. 
Merito  autem  dixit  praefenti  tempore, remittuntur,  ne 
quis  forte  Nouatiano  errore  implicitus  femel  tan¬ 
tum  peccatorum  veniam  fperadam  efle  exiftimaret, 
cum  quoties  ingemuerit  peccator, Deus  facile  igno- 
fcat.  Add it,propter  nomen  eius,  vt  excludat  liberi  arbi- 
trij  merita  ,  quaeleclufa  Chrifti  gratia  nulla  efle  pof- 
funr,  itemque  Miniftrorum  vel  fan&itatem,  vel  au¬ 
ctoritatem  ,  quae  ad  expianda  peccata  vim  nullam 
habet: Per  cuius  nomenfmc^ak  Auguftinus )remiituntur 
pcccatalnuwqmd Hugusiwi  ?  ergoper  nomen  Donatil  Vi¬ 
deris  quis  Auguflinm,aut  quis  Donatus}  Nec  per  nomen 
Pauli ,  necpernomtn  Petri-,  nam  diuidentibus fibi  Eccle- 
fiam,cr  partes facere  de  vnitate  cupientibus  parturiens par- 
uulos  Mater  caritas  in  Apoflolo  exponit  vficera  [ua ,  con- 
fcindit  quodammodo  verbis  vberafua,plorat  filios, quos  vi¬ 
det  efferri,  reuocat  advnum  nomen  eos ^  qui  multa  nomina 
fibi  facere  volebant, repeliu  ab  amorefuo,vt  Chriflus  amt- 
tur,&  dicit:  Numqiud  Paulus  pro  vobis  crucifixus  efl}aut 
in  nomine  Pauli  baptiz.ati  eftis  }  quid  dicit}  Nolo  mei  fit  i?', 
fed  vt  mecurn  fitis,mecum  eflote. Omnes  illius  fimus , qui  pro 
nobis  mortuus  efl,  qui  pro  nobis  crucifixus  esi,  vndi  &  hic 
dimittuntur  vobis  peccata  per  nomen  eius ,  non  per  hominis 
alscuius.ln  nomine  igitur  Chrifti,hoc  eft,eius  merito, 
&  auftoritate  expiantur  peccata. 

13.  Scribo  vobis  Patres,  quoniam  cognouiflis  eum,  qui  ab 
initio  esi. Scribo  vobis  adolefcentes,  quoniam  victfits 
malignum. 

Quod  vniuerfim  de  fidelibus  omnibus  dixerat, 
Bened.Iuflinian.in  Eptfl.B.  loan. 


id  priuatim  fingulis  hominum  generibus  accommo¬ 
dat,  hominum  vero  aetates  in  tres  velati  gradus  par¬ 
titur.  Nam  alios  quidem  abaetare  matura  appellat 
patres,aliosadolefcentes,nonnullos  denique  infan¬ 
tes  y  vt  his  tribus  hominum  generibus  rres  fpiritalis 
vitae  gradus  irifinuet.PerfeCtos  videlicet, quos  appel¬ 
lat  patres,  proficienres,  quos  adolefcentes  nominar, 
denique  incipientes,  quos  infantes  nuncupat.  Perti¬ 
nere  igitur  ait  caritatis  praeceptum  ad  perfeCtos ,  qui 
funt  veluti  aliorum  parentes,  fiue  quia  aliorum  falu- 
tem procurant,  fiue  quia  cum  perfeCti  fint,aliospofi 
funt  ad  perfe&ionis  ftudium  inflammare.  Patres  igi¬ 
tur  vocat  eos, qui  iam  aetate  funt  maturi ,  &  qui  ma¬ 
gnos  habent  in  virtute  progreflus ,  quibus  maximi 
congruit  inimicorum  dileCtio, &iniuriarumobliuio 
ob  eam  maxime  caufam,quod  eum  cognouerint,qui 
ab  initio  eft,hoc  eft,  perfeCtam  Chrifti  cognitionem 
adepti  fint,  is  enim  cft,  de  quo  hic  ipfe  Apoftolus  in 
huius  epiftolae  exordio  dixerat.  Quod  fuit  ab  imtto,8cc. 

Cum  ergo  ij  cogriouerint  Chrifti  diuinitatem, atque 
aeternitatem,  nec  de  eius  doCtrina  dubitare  queant, 
ftatuere  apud  fe  poliunt ,  hoc  iplius  praecipuum ,  ac 
lingulare  praeceptum  magnopere  efle  compleCten- 
dum.  Ait  autem  hocloco  Auguftinus,  filios  vocari, 
quia  remittuntur  eis peccatapropter nomen  ews,&  quia  re¬ 
generantur  in  nouarn  vitam.  Ac  fubdit :  Quare  Patres? 
quia  cognouiflis  eum,  qui  d  principio  efl ,  principium  enim 
ad  paternitatem  pertinet. 

Mox  vero  de  Chrifto  in  hunc  modum  diflerit:  H. 

Nouus  Chriflus  in  carne ,  fed  antiquus  in  dtuimtate.  Sic 
enim  explicat  quod  ait  Apoftolus  a  principio ,  atque 
idcirco  fubiicit:  Quam  antiquus  putamus? quot  annorum} 
putamus  ne  maior,  qudm  mater  fua }  maior  plane  quam 
Mater. Ornnia  enim  per  ipfumfafta  funt,  fi  omnia, tffipfa 
Mater. Antiquus  fecit, de  qua  nafceretur  nouus. Putamus  ne 
ante  Matrem  folam}  &  ante  auos  Matris  antiquus,  Auus 
Mqtrisipfius  iAbraham.&  Dominus*  dicit. t/fntt  Abra-  aI°an>s>58« 
ham  ego  fum.Ante  Abraharn  dicimus} e&lum,  &  terra  an¬ 
tequam  effet  homo fafla funt  -.ante  ipfa fuit  Dominus, imo  & 
efl.  Optime  enim  non  ait ,  ante  Abraham  ego  fui , fed  ante 
Abraham  ego  fum.  Quod  enim  dicitur ,  quia  fuit,  non  efl , 
er  quod  dicitur, quia  erit, nondum  efi.  Ille  non  nouit  ni  fi  effet 
fecundum  quod  Deus  efl,effe  nouit  ,fuiffe,& futurum  effis  non 
nouit.  Propterea  etiam  hoc  loco  ait  Ioannes  ,  qui  ab 
initio  eft.Quod  autem  fit  hoc  initium  explicans  Au- 
*  guftinus  ait:  Dies  efl  ibi  vnus  fed fempiternus .non ponunt 
illurn  diem  m  medio  he fiemus ,  &  crafiinus,  h. fi  er  no  enim 
die  finito  incipiens  hodiernus  venturo  crafltno  finitur-  Ille 
vnus  dies  ibi  efi  fine  tenebris  fine  n  ocie, fine  fpattis,fine-men- 
furafine  horis-, quod  vis  Ulum  dic, fi  vis,  dies  eft,fi  vis,annus 
eftfivis,anm  funt.  Diflumefi  enim  de  tpfo.El  b  anni  tui  no  b  Pfal.  101. 
deficient. Quomodo  autem  diflus  efi  dies}  quando  dtflum efi  l8- 
Domino c.  Ego  hodie  genui  te.  Ab  aterno  Patre  genitus, ex  a  ,t‘7* 

atcrnitate  genitus,  m  at  emit  att  genitus-,  nullo  initio,  nullo fine 
nullo  {patio  Litttudiriis,quia  efi, quod  efi,quia  ipfe  efi, qui  efi. 

Hoc  nomen  fuum  dixit d  A4oyfi.  Dices  cis,  qui  efi,  mifit  me  dExod.j.14. 
ad  vosiquidergo  ante  Abraham}quid ante  Noe }  quid  ante 
Adam }  audi  Scripturam  e.  Ante  Luciferum  genui  te.  Po -  c  109 - 

ftremo ante c«lum,&  terram-, quare} fiuia omnia* per ipfum  fjoan>I  3, 
i  fafla funt,&  fine  ipfofaflum  efi  nihil.  Ideo  Patres  agno  fi¬ 
le, patres  cmmffiunt  agno  fcen do, quod  efi  ab  initio . 

Ita  videtur  Apoftolus  eos  appellare  patres,qui  in  III, 
hae  vita  petfeCtionem  £eCta«tur,qui  cognitionem,& 
fcientiam  ,  quapraediti  funt, ad  praxim  reuocant ,  & 
cum  caritate  coniungunt,  ac  proinde  :  St  cognouimus 
(ait  Auguftinus)  Nam  cognitio  fine  caritate  non  ^  g  ^ 

falHosfacitfci  entia  inflat, carit  as  %  ad ficat :  fi  confit  eri  vul-  ^ 

lis ,  &  non  amare ,  incipitis  D  temonibus  fimiles  effe ,  confite¬ 
bamur  D  emones  filium  Dei,&  dicebant:  Quid  nobis, &  ti¬ 
bi  ?  &  repellebantur ;  confitemini amplethmini.  Patris 
porro  nomen  primum  eft  naturx,tum  religionis,  de- 

i  3  hinc 


102. 


Epift  I.  B.  loan. 


hinc  honoris, ac  dignitatis,  poftremo  retatis.  Natura 
dicitur  £ater  filiorum  refpedfcu ,  qui  interdum  pater- 
familas  nominatur, quafi  totiesfamiliaecaput.Haud 
tamen  crediderim  hac  ratione  aecipi  ab  Apoftolo 
nomen  patris.Honoris  nomen  erat  apud  R  unanos* 
apud  quos  Senatores  patres  fime  appellati,  &  ex  illis 
geniti  patritij.  Qua  fortafse  ratione  (erui Nahaman 
«  4-  &cg  5-  5yri  eum a  patrem  appellabant ,  nifi  patremfamilias 
.  dicere  maluet-uit;  atque  haec  ratione  dixit  b  ille; 

■  ,  Htc  arnes  aici  pater,  atque  princeps.  * 

-Nam  inter  Imperatorum  titulos  etiam  parer  patriae 
reoenftbatur.  Religionis  nomen,  erat  apud  Gentiles, 
qui  Liberum  patremy&  Iouem  Deorum  parrem  ap¬ 
pellabam.  Apud  fideles  autem  Epifcopi  patres  vo- 
c  Pfal.109.  .ca-ntur  ,  Ile  Auguftinus.-  Caffiodomsc  autem  :  Quod 
etiam(\ncpx\i)in  hacnoflra  conuerfiattone,hodteque  contin¬ 
git, vt  fili  m  Ep  ficopuiifaEim  Patris  . fui  Pater  vacetur,  non 
d  lib.  4.  ep.  tfpfiendo  ordi;u,fei  honore.  Et  'Sidonius  d :  Inclyti  Galha- 
17.  rjtm P  ures,  &  Prmmtfla.  Qua  ratione  Pontifex  Ro- 

e  lib.de  pu-  manus  Pater  Patrum  nuncupatur. Sic  Tertullianus': 
dic.  in  init.  ^-ud. tur $tian?  e-dUtmk -tjfe  prapofuum,  &  quidem  ptrern- 
pirrium  Pontifex- fcilicet  Msximus  Eptfcopus  Eptfeopo- 
f  Ser.  83.  rut/i  di"<t.  QupH  noraen:Ambrofius  ipii  Chrifto  f  tri- 

,bl|it.  E  tat  praeterea  nomen  aetatis, nam  fines  fere  Pa- 
.tres  vocare  coufiieuimus. 

•  iy.  r  Oum  igitur  Apoftolus  ad 'patres  fi  feribereair, 

,  dpedtare  potuit  aetatem, authonorem  Ecelefiafticum, 
atque  adeo  aliquo  padfco  religionem, ac propterea  iis 
I  Jbjatjc  maximeab  caufim. caritatis  praeceptum  cora- 
URndat,  qubdperfe&am  Dei  notionem  adepti  fint: 
Quonim/ifimcftxix)  cegnouiflis  eum  qui  ab  mitto  ett',  quafi 
dicat,  eos  tum  ratione  aetatis,  tum  etiam  honoris,  5c 
religionis  refpedlu  Chriftiana  quadam  fapientia  prae¬ 
ditos  e  fle ,  qilaeidfiue  aetatis,  flue  honoris  maxime 
gcap.u.ir.  deceat;  fic enim  loquitur  6  Iob:  In  antiquis  eflfapicn- 
tt* >•&.!.*  multo  tempore prudentia.Et  alius  quidam  apud 
heap.  317.  ipfiim  b  :  Sperabam  enim,  quod  At  as  prohxior loqueretur, 
&  anno  ? um txul<  nudo  doceret  fiapientiarnfied  vt  vtdeofipi- 
-ntcus  esi  i»  hominibus, &  inffiratio  Omnipotentis  dat  in~ 
i  Sap.  4.8.  -jelligemiam.Sc  Salomon  '-.Senectus  enim  venerabilis  efl , 
'non  diuturna  ,  neque  annorum  numero'  computata,  fiedeani 
fiunt  fenfus  hominis ,  &  atas  (eneclutis  vita  immaculata. 
Hoi  igitur  monet  ApoftoluS.vt meminerint  caritatis 
.praeceptum  ad  .fi  potiffimum  pertinere, cum  maxime 
fp.e<ftet  ad  perfidionem ,  quae  patris  nomine  indi¬ 
catur. 

y.  .  .Quoniam  vero  hoc  praeceptum  latiffime  patet, 
fubiicit  ApoftolustSmfi?  vobis  adolefcentes ,  fiue  ratio¬ 
ne  statis, fiue  etiam  progreflus,  quem  iam  in  virtute 
feci  (fint.  Danda  enim  iis  diligenter  opera  cft ,  vt 
proximos  Chtiftiana  caritate  profiquantur ,  csterae 
enim  virtutes  abfqtfe  caritate  perexiguam ,  ac  pene 

4  r  A,- , ,  nullam  vim  habet  vt  ad  Corinthios  docet  Paulus  k. 

..  ..  . 

Cur  autem  ns  carnatis  pra  ccptum  commendatum 
ede  percupiat, explicat,  cum  addit,  quia  vicislis  mali¬ 
gnum,  Graece  %-?rcv»pc,r,hoc  eft, perditum  illum, ac  fie- 
kfiammalorum  omnium  incentorem.  Videtur  autc 
alludere  ad  vim  nominis  ,&  eam  quodammodo  in¬ 
terpretari  :  quos  enim  Interpres  adolefcentes  vocat, 

‘  Graece  Apoftolus  viitvls-zdc  nominat ,  quod  nomen 
fignificat  corpore,ac  viribus  validos,vt  poflint  labo- 
res -pugnas  tolerarc.Conrinenterfiquidem  cum  prin¬ 
cipibus,  ac  potefiatib,qs,vtJoc[iutur  Apoftolus, dimi- 
candpm  nobis  efi.Qui  autem  ftrenui lunt,ac  robulti 
facile.diuiuaegnujte  pvxfidio  fulti  Damonem  fupe- 
1 1.  Cor.  ij.  rant. Sic  enim  ai  t  Paulus  1 ;  Qui  dat  nobis  vitlonam  per 
^ 7 ■  '  ‘  ...  Christum,  {taqne  OEcunlcmus :  sldaUfientib  ut.  autem, 

(ajt)e?-  iuuenibus ,quifobufli ciim  fint,ad  Iptlam, &  certa¬ 
mina  instruendi  fiunt,  viclariaglartam  attestatus  cos  gene-  . 
rofis  ,ac  militaribus  collocutionibus  indigere  os tendit. Qua¬ 
epiam  fulpicor,  non  tam  Apoftolmn  affirmare  quod 


A  re  vera  fic ,  qualia  quod  ftiaxime  cupiat ;  decet  eiiim 
adolefcentes  cum  prauis  ciipiditatibus  ludari ,  qute 
in  ea  astate  maxime  vigent  ,  vtCa  ratione  arma  quo¬ 
dammodo  Dazmoni  fubtrahanr,  quibus  ille  nos  op¬ 
pugnat,  vt‘enim -ait  Iacobus*  ;  Fnufquifque  tematurfi  acap.  1. 13, 
conctiptficentia  fisa  dbftra£Uis,&'iUeElu*. 

Obfiruar -autem  Auguftinua ,  rprudeirtet  adm’d-  V I. 
dum  Ioannerii  fuam  cuiqudgradui  laudcin  trrbuerd:  ' 

Ftlij  (inquit)  fiunt, patres  fiunt,  imenes fiunt. '  Filij  quiand- 
ficuntiir,  patres  quia  principiutri  dgnoficunt  fiittuenes  quare? 
quia  vicistis  malignum.  In  filiis  ndiiuitasfihpdtribus  anti¬ 
quitas,  in  iuuenibus  fortitudo.  Mox  autem  de:  pugna,  & 
vi&oria  iuudium  fubdit  -.  Si malignus  d  michibu)  vtn- 
g  citur,  pugnat  nobifeum, pugnat  ,  fied  non  expugnat ;  quare? 
quianos  fumus  fortesfanqui.t-  ille  eft  fortis  intiobis ,  'qui  in¬ 
ter  manus  perfequentium  infirmus  innemus  eft  ?  Ille  Htfs  for¬ 
tes  fecit,  qui  perfequentibus  noh'reftitit ,  crucifixus  eft  enim 
ex  infirmitate,  (id  vitiit  ex  virtute  Dei.  Hos  jgrur  tam¬ 
quam  ftrenuos ,  &  fortes  monet ,  vt  qui  fifahgnum 
vicerint, fe  ipfos,  quod  gloriofiflimuni  eft  ,  vincant, 

&  iniurias  facile  condonent, inimicos  denique  amo¬ 
re,  Sc  beneuolentia  compledtantur.  Hoc  itaqtie  eft, 
quod  ait  Apoftolus, ficribo  vobis-, hoc  eft,vos’pnuatim 
moneo ,  &  h;ec  mea  caritatis  commendatio  ad  vos 
potiffimum  pertinet, fiue  patres,fiueiuuenes;(mein- 
,  fantes  fitis;omnibus  enim  hoc  prieceptuin  cdTigruit, 
vel  potius  eft  neceflarium  in  primis. 

C  1 4.  Scribovobis  infantes,  quoniam  cognouiftis  Patrem ; 
ficripfi  vobis  adolefcentes ,  quoniam  ferte  s  eft  is  ,  & 
verbum  Dei  manet  in  vobis ,  &  viciftis  malignum. 

Sunr,qui  hoc  loco  praeterito  tempore  legant: Seri-  I. 

ffi  vobis  infames.  Se  d  Graci  codices,qui  nunc  haben¬ 
tur  in  manibus,  conftanter  habent  74«$«,  hoceft, 
feribo ;  itaque  legiifi  videtur  OEcumenius,  praefens 
enim  tempus  pofuit  Interpres  ,  &  ratio  id  viderur 
poftulare,nam  &  praefinti  tempore  vfus  eft,  cum  de 
patribus, & adcilefientibus  ageret.Qupd  vero 'proti¬ 
nus  praeterito  tempore  fubiiciat :  Scripfi vobis  adole¬ 
fcentes,  ad  id  refertur,quod  modo  dixerat: Scribo  vobis 
adolefcentes,  eft  enim,  vt  dicam,  non  inutilisrepetitio 
D  fuperiorum.Iam  infantes  Graece  vocat ^qPl*  quod 
nomen  fi  referatur  ad  aetatem ,  parum  apte  diceret 
Apoftolus ,  fi  ad  eos  feribere ,  cum  illi  ne  percipere 
quidem  poffint,  qua;  dicuntur,  tantum abeft,  vt  re 
ipfa  perficere  queant.  Eos  igitur  fignificare  videtur, 
qui  vitae  fpiritalis  tyrocinium  ponunt,  qui  adhuc 
quafi  in  rudimentis  verfintur  ,  quibus  tribuit  Patris 
cognitionem  :  Quomamfidx)  'ognouiflis  Pairem,<\nz(\ 
indicet,  eos  vnum  verum  Deum  agnofeere,  &  profi¬ 
teri,  de  quibus  ait b  Petrus:  Quafi  modo  geniti  infantes  bep.i.ti, 
rationabile  fine  dolo  lac  concupifcite ;  adfcribk  autem  pa¬ 
tribus  notionem  Verbi,  infantibus  cognitionem  Pa¬ 
tris.  Accipio  autem  hoc  loco  Patris  nomen  ,  non  vt 
refertur  ad  filium  ,  quem  ante  omnem  aeternitatem 
genuit,  fid  vt  (impliciter  dicitur  Deus  Patet,  noftrfi 
^  omnium  rdpedtu,  qui  audtore  Chrifto  dicere  aude-  - 
mus.  Pater  no  fler, qui  es  tn  calis.  Cognitio  vero  Verbi, 
quam  paulo  ance  Patribus  tribuit ,  multo  cft  perfe¬ 
rior,  compledtirur  enim  cognitionem  diuinitatis 
Chrifti ,  vt  modo  ex  Auguftino  docui,  atque  ita  no¬ 
tionem  Trinitatis  continet,  cum  verbum  fit  dicentis 
verbum.  . 

Poffis  etiam  haec  nomina  paulo  aliter  accipere,  II* 

quafi  eofdem  patres ,  adolefcentes  ,  atque  infantes 
nominet ,  alia  tamen  ,  atque  alia  ratione.  Patres  qui- . 
dem, quod  alios  ad  Chrifti  fidem, eiufque  diuinitatis 
confeffionem  adducant, &  Chriftianis  praeceptis  at¬ 
que  inftitutis  erudiant.  Adolefcentes  vero  ,  quod 
daemonum  oppugnationes  forti ,  conflanti  que  ani- 


Explan.  Cap*  1 1.  J03 


mo  tolerent,  &  gloriolam  vi dfcoriam  referant.  Deni¬ 
que  infantes,  quod  eius  aetatis  innocentiam ,  &fim- 
plicitatem  imitentur,  &  quam  de  Deo  notionem 
mente  perceperunt,  moribus  exprimant.  Has  enim 
aMatt.i8.$.  infantium  conditiones  exigicDominus  a,  cum  ait: 

Nifi  efficiamini  ficui  paruuli,  non  intrabitis  in  regnum  ca- 
b  r.Cor.14.  lorum.  Idemqueinfinuare  vifus  eft  Paulus  b,curadi- 
ia  xit :  Malitia  paruuli  eflote.  Quoniam  igitur  Ioannes 

has  omnes  proprietates ,  &  conditiones  in  omnium 
fidelium  mentibus  inefle  maxime  defider  bat ,  his 
omnibus  nominibus  eos  deferibit.  Iam  Vero  Graeci 
codices  duas  hoc  loco  repetitiones  habenqpriorem 
quidem  his  verbis  :  iyf&fovp&ifyeirtptti ori  ntk 
«V  «p^Vihoc  eft  •,  fcripfi  vobis  patres,  quotliam  eum 
cognouiftis ,  qui  eft  ab  initio  ,  quod  totidem  verbis 
paulo  ante  dixerat. Alteram, quam  ponit  Latinuslft- 
terpres,quae  chcmfmodv.Scrtpfi  vobu  adolefcentes,quo- 
nia fortes  eshs  &  verbu  Dei  manet  invobiu&vtoflisma- 
ligntt.  quae  de  infantibus  dixerat. non  putsuit  iterSda. 

III.  Sed  curduo  membra  repetierit, tertium  omiferir, 
non  plane  liquet.  Verum  duo  illa  iterafle  videtur, vt 
indicet  rem  efte  magni  faciendahi,  ita  enim  fignificat 
Auguftinus,qui  vtiaque  repetitione  latine  legifle vi¬ 
detur.  De  priot  i  enim  ait -fiomindat  hoc,&  repetit, quia 
cognowfits  eum, quid  principio  eft,  mementote  vos' patres  effit, 
fi  obliuifiemini  eum ,  quia  principio  eft ,  perdtdtshs pa¬ 
ternitatem.  De  pofteriori  vero  fubdh-.Scrtbo  vobis  iuue- 
nes,  etiam  atque  etiam  confiderate ,  quia  iuuenes  efljs  ,-pu- 
gnate,  vt  vincatis,  vincite  vt  coronemini,  humiles  eiiote,ne 
cadatis  in  pugna.  Vbi  videtur  Auguftinus  in  vtraque 
repetitione  tempore  praefentilegifle ,  Scribo,  non  au¬ 
tem  praeterito,  vt  nunc  habet  Interpres,  Scnpfi .  Sed 
cur  omifit  infantes  ?  OEcumeniusadeosputatper- 
tinere  ,  quae  fubiicit  Apoftolus :  Nolite  diligere  mun¬ 
dum,  neque  ea, qua  in  mundo  funt.  Fauet  etiam  Didy- 
mus ,  qui  hac  ratione  putat  ,  reuocari  homines  ab 
amore  mundi, quo  maximi  infantes,hoc  eft,  fpirita- 
lis  vitas  tyrones  impliciti  tenentur.Neque  magnope¬ 
re  abhorrere  videtur  Auguftinus',  ait  enim :  Vos  amate 
dimfforem  iniquitatum  vcHrarum.  Sed  quomodo  poteri¬ 
mus  amare.  Deum,  fi  amamus  mundumtparat  noi  ergo  in¬ 
habitari  caritate. Duo  funt  amores, mundi, &  Dei :  fi  mun¬ 
di  amor  habitet ,  non  efl ,  qua  intret  amor  Dei.  Recedat 
amor  mundi, & habitet  Dekmelior  accipiat  locum.Amabxs 
mundum ,  noti  amare  mundum  5  ciim  exhauferts  cor  tuum 
amore  terreno, hauries  amorem  diuinum,& incipiet  habita¬ 
re  iam  carit  as,  de  qua  nihil  mali  potesl  procedere.  Audite 
trgo  verba  purgantis ,  modo  quafi  agrum  inuenit  corda  ho¬ 
minum, fed  quomodetinuenit  ?  Si fyluam  inuenit ,  exttrpatfi 
agrum  purgatum  inucmt, plantat, plantare  ibi  vult  arborem 
caritatem.  St  quam fyluam  vult  extirparelamorerti  mundi. 
Audi  extirpationem  fyluA,  Nolite  diligere  mundum.  Hxc 
autemomnia  ineos  maxime  cadunt,  qui  non  ita  pri¬ 
dem  caeleftia ,  &  diuina  bona  appetere  coeperunt, 
quos  Apoftolus  infantes  videtur  appellare. 

I  V *  Cum  autem  repetit  adolefcentum  adhortatio¬ 

nem  ad  ea,  quae  dixerat,  quia  viciftis  malignum,  addit: 
quia  fortes  eftis,&  verbum  Dei  manet  in  vobis  Nox  enim 
Graeca  vtetiwkOi  fignificat, vt  dixi, validos, acrobuftos. 
Ne  autem  hoc  adolefcentcs  fuis  viribus  tribuant, 
fubdit -.Verbum  Dei  manet  in  vobis. Hinc  quippe  manat 
"omnis  vis ,  ac  poteftas  ,  fic  enim  apud  hunc  ipfurn 
tlo.  1  j.  4.  Euangeliftam  dixerat  Chriftus c  -.Manete  m  me,&  ego 
in  vobis  i  ficut palmes  non  potefi  ferre  fruBum  d  femetipfo, 
nifi  manferit  in  vite  fic  &  vos  nfi  in  me  manferitis.  Quo 
d  Trac.ii.  loco  Auguftinus  d  egregie  diftinguit  modum  ,  quo 
in  Io.  verbum,  id  eft  ,  Cfiriftus  manet  in  nobis  ab  eo ,  quo 

nos  manemus  in  illo.  Non  eo  modo  (inquit)  illi  in  ipfo, 
fient  ipfe  tn  illis.  vtrumque  autem  prodeft,  non  ipfi,  fed  illis. 
Ita  quippe  in  vite  funt  palmites ,  vt  viti  non  conferant ,  fed 
inde  accipiant  ,vndc  veniant  a  vero  vitis  eft  in  palmitibus , 


.  vt  vitale  alimentum  fubminifirei  eis,  non  fumat  db  eis.  Ac 
per  hoc  &  manentem  in  fe  habere  Chriftum ,  &  manere  in 
Chnftojfapults  prodeft  vtrumque, non  Chrifto.  Nam  pra- 
cifo  p.  Jmtte  poteft  de  vitta  radice  alius  pullulare-,  qui  autem 
pracifius  eft  fine  radice  non  poteft  viuere.  Sufpicor  autem 
voluifle  hoc  loco  Apoftolum  tacite  indicare  ,  quod 
loco  notato  aperte  docuit  Chriftus,  non  pofle  vide- 
lifcet  quemquam  ftrenue  pugnare, ac  vincere,nifi  di- 
uinte  gratiae  beneficio  iuuetur.  Ira  enim  dicit  Chri¬ 
ftus  :  Sicut  palmes  non  poteft ferre  fruBum  a  femetipfa,nifi 
manferit  in  vite,fie  &  vos  nifi  in  me  mdnferitis.  Etenim 
ipfe  quafi  vitis  in  nobis  maner,  &  iugiter  gratiam  in- 
ftillat,  de  qua  ibidem  ita  loquitur  Auguftinus. 

Magna  (ah)  gratiA  Commendatio  friares  rnii.cordain -  V. 

ftruit  humilium, ora  obfiruit  fuperborum.  Protinus  autem 
contra  Pelagianos  *biuehitur ,  qui  plus  aequo  liberi 
arbitrij  viribus  tribuebant:  Ecceynqun)au  fi  audent, 
refpondeant,qui  ignorantes  Dei  iuftstiam,  &  fuam  volentes 
confiitucre ,  iufttttA  ‘Dei  noti  funt  fubiecti.  Ecce  cui  resfon- 
deamfibi  placentes ,  &  ad  bona  opera  facienda  Deum fibi 
neceffiarium  non  putantes.  Nonne  huic  refiftunt  veritati  ho- 
mines  mente  corrupti, reprobi  circa  fidem, qui  reIfondent.& 
loquuntur  iniquitatem  dicentes :  A  t)eo  habemus, quod  ho¬ 
mines  fumus,anobis  ipfis  autem ,  quod  iufh fumus.  Quid  di¬ 
citis}  quid  vos  ipfos  decipitisfnon  affiertoresfed  prdctpitatores 
Itberi  arbitrij  ex  alto  elationis  per  inania praftmptioms  tn  1 

profunda  fubmerfionisi Nempe  vox  veftra  eft, quod,  homo  ex 
femetipfo  facit  iuftittam  ,  hoc  eft ,  altum  elationis  veftra  ,fed 
ventas  contradicit, &  dicit  .Palmes  non  poteft  ferre  fruBum 
d  femetipfo,  nifi  manferit  in  vite.  Ite  nunc  per  abrupta,  &  - 
non  habentes  vbi  figamini  vtntofa  loquacitate  iaBarnini . 

Hac  funt  inania  prafumptionisveftra,  fed  quid  vos  fequatur, 

■  videte, & fi  eft  in  vobis  vllus  fenfus, horrete.  Qui  enim  d  fe¬ 
metipfo  fefuBum  exiftimat  ferre,  in  vite  non  efi-, qui  in  vite 
non  eft,in  Chrifto  non  eft-, qui  in  Chrifto  non  eft ,  Chnfiianus 
no  eft.  Hac  funt  profunda  fubmerfionts  Qua;  omnia 
non  temere  a  me  deferipta  funt ,  hoc  enim  infirtuat 
Ioannes,  cum  adolefcentum  robur,  &  fortitudinem 
a  verbo  in  ipfis  manente  profluere  docet. 

Cum  igitur  ah-.  Fortes  tftis ,  &  Verbum  Dei  manet  in  V I. 
vobis ,  idem  fignificat ,  quod  ad  Coloflcnfes  a  Icribit  a  cap.3. 
Paulus.  Verbum  Chnftt  habitet  in  vobis  abundanter  in 
omni  fapientia  docentes ,  &  commanentes  vofmedpfos.  Vt 
enim  Paulus  ait ,  fapientiam  proficifcj  a  Chrifto  mar 
nente  in  nobis, ita  hic  Ioannes  ab  eodem  ait  oriri  ro¬ 
bur, &  fortitudinem. Cum  autem  Chriftus  manet  in 
nobis,  nos  etiam  in  illo  manemus ,  qui  autem  in  illo 
.manetjfuam  voluntatem  diuinaz  penitus  accommo¬ 
dat, planeque  fubiicit,de  qua  Chriftus  b  ait :  Sirnan-  b  I0.15.7- 
feritis  tnme,&  verba  mea  tn  vobis  mar,ferint,quodcumque 
volueritis, petetis,  &  fiet  vobis.  Quo  loco  Auguftinus  c:  cTrad.  81. 
Manendo  quippe  m  Chrifto  quid  velle  poffiurit,mfi  quod  co-  ln  °‘ 
uemt  ChrijloiOutd  velle  poffiunt  manendo  mBaluatore.nifi 
quod  non  eft  alienum  dfalut  e  ?  Aliud  quippe  volumus, quia 
jumusin  Chrifto, &  aliud  volumus, qwa fumus  adhuc  in  hoc  /  <• 

fizculo.  De  manfione  namque  huius  fitculi  nobis  aliquando 
fiubrepityVt  hoc  petamus,  quod  nobis  non  expedire  nefitmusi 
Sedabftt,vt  fiat  nobis,  fi  manemus  in  Chrifto ,  qui  non  facit 
quando  petimus,  nifi  quod  expedit  nobis.  Manentes  ergo  in 
eo, cum  verba  eius  in  nobis  manent, quodeumque  voluerimus 
petimus,  &fiet  nobis.  Quamobrem  adolefcentes  ideo 
f  ortes  funt, quia  verbum  Dei  in  illis  manet,  &  ipfi  in 
illo  tamquam  in  arce  tutiflima,vt  oppugnari  quidem 
interdum  poflint,numquam  autem  expugnari. 

Re&e  enim  feribit  Gregoriusd :  Qui  manet  in  V trbo-,  VII- 
non  fraudatur  d  regno, dlttcrnamquefruclu  facere  non  pof  dlnP  a  .6. 
fumus, nifi  in  eo  maneamus,  ideoque  ait :  Manete  mme,&  P 
ego  in  vobis. Ubi  enim  manedu.ntfi.  m  'ipfi } Deficte  <  domus, 
palatia  corruet, defiruentureiuitatts,  abims  fedtbus  turres 
euellentur,poftremo  ca\u,&  terra  tr an fibut, verbu  ante  Do- 
mms  manet  m  Aterttu ,  Non  ftquamur  vamtatem  defirentes 
3  4  •  ‘  j  4  vtntA 


«Ad  Philip. 
4.13. 

bThren.  4. 


d  cap.14.14. 
5  cap.  «t.tj. 

fcap.ij.*. 

tpfal.3.9. 

Pfal.  118. 
117. 

VIII. 

i  Epift.  ad 
Demetria. 
Habetur 


JHom.  9.1 
JEzech. 


m  Philipp. 
2. Ii. 


P  Ioan.IJ.5. 

IX. 


01.Cor.15, 


104 

veritatem ,  net  centri  flemur  ficut  uteri ,  qui  fpem  non  ha¬ 
bent  ,fed  fufhntamus  eum,  ttfi  moram  fecerit, expeBemtu, 
ne  contingat  nobis, quod  per  Prophetam  dicitur  D  a  his, qui 
perdiderunt  fuflinentiam!  Iuuenum  itaque  ,  feu  adole- 
fcctum  fortitudo  pendet  aChrifto;  ac  propterea  re- 
<fte  dixit  Paulus  a :  Omnia  pojfum  in  eo, qui  me  confortat. 
&Ieremias  *»  :  Spiritus  (ait)  ores  nofln  Chriflus  Domi¬ 
nus, cui  diximus. In  vmbra  tuaviuemus  ingentibus.Que- 
admodum  enim  Ipiritus, atque  halitus  vitam  confer- 
uat,ita  Chriftus  vitam  noftram  tuetur, beneque  agc- 
di  vires  fufficit. Quam  ob  caufam  Paulus  c  :  Libenter 
(ait)  gloriabor  in -infirmitatib.ue  meis  ,vt  inhabitet  in  me 
virtus  Chrifli.Grscct  J'-jv*imjc,1\oc  eft, vis, atque  agen¬ 
di  facultas»  quce  videlicet  iis  adeft ,  eorumque  cona¬ 
tus  excitar»&fouet, qui  fuam  aegritudinem, atque  im¬ 
becillitatem  &  agnofcunt,&  fatentur.  Quodegre- 
gie  profitebatur  fanCfciflima  foeminaEfther  d  ,  cum 
diceret :  Adtnua  me  folitariam,  cuius  prater  te  nullus  esi 
auxiliator  ^«a.Nequc  aliter  loquebatur  Iobe:iV0»  ejl 
(inquit) .auxihum  meum  tnme  ,  (fi  ncceffarif  quoque  mei 
recejjerunt  a  me.  Deus  veto  ipfe  apertilfime  apud 
Ofeam  f  denunciat.  Perditio  tua  Ifrael,  tantummodo  1  n 
me  auxilium  tuum,  idque  fatetur  g  Dauid,quiait.Z?tf' 
mini  tflfaliss. Et  alibi  h  :Admuarne,(fi fatuus  ero. 

Quod  olim  aduerfil;  Pelagianos  viri  fan&ilfimi 
apertilfime  docuerunr.Etenim'  Profper:0/w<we(in- 
quit)  Spiritu  Det  nutatur  arbitrium,  non  aufertur,  (fi  hoc 
agit  gratia, vt  voluntas  peccato  corrupta, Vanitatibus  ebria, 
J edutliombus  ctr.cum fmpi  A, difficultatibus  unpedtt  a  non  re¬ 
maneat  in  languoribus  fuis, [e d  per  opem  mifer antis  medici 
curata  reuahfcat.  Quia  vero  Pelagiani  admilfa  gratia 
liberum  arbitrium  tolli  ftulte  mentiebantur,  lubditi 
Omnis  ptus  motus  illuminatarum  mentium  alienari  qui¬ 
dem  non  potefl  a  propria  hominis  voluntate,  fiquidem  nthil 
reBc  faciet, ni  fi  quod  volem  egerit ;  fed  vt  ad  id, quod  <equu, 
(fi  vttle  efl, animi  tendat  intentio, de  illius  <ttern<t,(fi  incom¬ 
mutabilia, voluntatis  in fjiratione  concipitur. Concilij  por- 
roi;Arauficani  Patres.  A7ew0(inquiHnt)b*6ef  de  fuo  ni- 
fi  mendacium.  peccatum, fi  quis  amem  homo  habet  veri¬ 
tatem, at  qneiufiitutm,  ab  illo  fonte  efl.qttern  debemus  fitire  in 
hac  eremo  ,  vt  ex  eo  quafi  guttis  quibufdam  irrorati ,  non 
deficiamus  m  via.  Et  in  eamdem  lententiam  Grego- 
rius 1  explicans  verba  Ezcch.ie\is:Statuit  me fuper  pedes 
meosi  Eece  (inquit)  diurna  vox  iacenti  Propheta  iujfit,  vt 
refur gere1,  fed  f urgere  omnino  non  pojfet,  nifi  in  hunc  omni¬ 
potentis  Dei  Spiritus  intraffet ,  quia  ex  omnipotentis  Dei 
gratia  ad  bona  opera  conari  quidem  poffumus  ,fed  hac  im¬ 
plere  non poffimus  fi  ipfe  non  adtuuat,cjut  iubet.  StcVaulus 
cum  difeiputos  admoneret m  dicens :  Cum  metu,  (fi  tremore 
veflram  tpfiorum  falutern  operamini-,  illico  quis  in  eis  hac  ipfa 
bona  operaretur,  adiunxk  dicens:  Deus  tfi  enim,  qui  opera¬ 
tur  in  vobis,(fi  velle, (fi  perficere  pro  bona  voluntate.  Hinc 
eff,quod  ipfa  veritas  dtfcipults n  dicit.  Smt  mt  nihil  pot  effis 
faceret, 

Atque  hadtenus  quidem  gratireneceilitatem,emf 
que  vim  declarauit,confeftim  vero  quomodo  gratia 
cum  libero  arbitrio  cohaereat ,  mirifice  explicat.  Sed 
tn  his(  i  nq  ui  t )  conftderanium .  quia  fi  bona  nofira  fic  omni¬ 
potentis  Det  dona  fiunt,  vt  m  eis  ahquidnofirum  non  fit, cur 
nos ,  quafi  pro  meritis  sumam  retributionem  quanmus  ? fi 
autem  tt a  nofira  fiunt, vt  dona  Dei  omnipotentis  non  fint,cur 
ex  eis  omnipotenti  DeO  gratias  agimus  ?  Sed  [ciendum  efl, 
tfuta  mala  nofira  folummodb  tfofira  funt,  bona  autem  nofira 
&  omnipotentis  Det  fiunt  s(fi  nofira, qui  a  ipfe  affirando  nos 
prauemt,vt  velimus, qui  adiuuartdo  fubfequitur.ne  inaniter 
velimusfed poffimus  implere  qm  volumus. Prmement  e  er¬ 
go  grana,  &  bona  voluntate  fubfequente  hoc,  quod  omnipo¬ 
tentis  Dei  donum  eft,fit  meritum  nofirum.Quod  bene  Pau- 
lus  breui  fententia  explicat 0  dicens: Plus  illis  omnibus  Dbo- 
raui,qiu  nefua  videretur  vtrtutt  tribtnfie,  quod  fecerat.ad- 
lunxit-Non  aaurn  ego,  fedgrana  Dei  mecum.ac fi  diceret: 


Epift.  I.B.Ioan. 


A  In  bono  opere  laboraui,non  ego  fed  (fi  ego. In  hoc  enim, quod 
folo  Dom  m  dono  prauentusfum, non  ego  5  tn  eo  autem,  quod 
donum  voluntate  fubfequutus  (fi  ego, 

Redbd  igitur  dixit  Paulus  a  :  Omnia  pojfum  in  eo, qui 
me  confortat .  quamdiu  enim  diuinoe  gratia;  praefidio 
iuuamur,nihilnon  pofTumus.Qupd  egregie  expref- 
fit  Daiiid  b  his  verbis :  Beatus  vir,  cusus  efi  auxilium  abs 
tf,Affenfionti  m  corde  fuo  difjofuit,  tn  valle  lachrymarum, 
in  loco, quem pofiitt.  Etenim  bened.cltonern  dabit  legtfUuor, 
ibunt  de  virtute  in  virtutem, (fi  videbitur  Deus  Deorum  tn 
Sion.  Quocirca  cauendum  in  primis  eft,  ne  quis  bo- 
narurn  adtionum  gloria  /ibi  arroget, in  Domino  enim 
tantummodo  gloriandum  efte  docet  Apoftolus;  ve¬ 
reque  illud  Dauidicum  c  vfurpandum  eft:Aft>«  nobis 
®  Domine, no  nobis,fednomim  tuo  da  gloriam.  Eam  ob  cau¬ 
fam  fcripfit  Profper  d  ..Vigilant  tentatons  tnfidiss.vt  vbi 
proficit  demito  jubrtp at  elatio,  (fi  vt  homo  de  bono  opere  in 
fepotius,quarn  tn  Domino glorietur.Sed  Apoflolus  nas  con- 
tra  hoc  periculum  monet  dicens:  Cum  timore,  (fi tremore  fa¬ 
lutern  veftram  oper.<mmt,Deusefi  enim  qui  operatur  in  vo¬ 
bis  &  velle, &  operari  pro  bona  voluntate. Quanto  ergo  ex¬ 
cellentius  m  mandatis  Dei  quique  proficiunt ,  tanto  maiores 
habent  caufas  formidinis ,  (fi  tremoris,  ne  de  ipfis  probitatis 
augurnentismensfibi  bene  Confcia,&  laudis  aut  da  in  fuper- 
bt&  raptatur  exceffus  ,.efi  fiat  immunda  vanitate  dum  fibi 
videtur  claravirtute ,  Hoc  igitur  auxilio  freti  vicerunt 
adolefcentes,&  vincunt. malignum, 
j  f .  Nolite  diligere  mundum  ,  neque  ea  ,  qfltx.  in  mundo 
^  fiunt. St  quis  diligit  mundum, non  efl  caritas  Patris  in  eo. 

OEcumenius,  vt  dixi ,  haec,  p.tuatad  infantes 
pertinere,  qui  a  terrenis  ad  caeleftia  auocandi  lunt. 
Do&rina  tamen  omnibus  mirifice  congruit, 8c ad  fu- 
periora  confirmanda  plurimum  valet.Quoniam  au¬ 
tem  propofuerat  praeceptum  de  proximo  diligendo, 
quo  etiam  iubemur  inimicos  diligere,  idque  abfquc 
amore  Dei  difficillimum  eft, atque  adeo  fieri  fimpli- 
citer  non  poteft ,  idcirco  nunc  ad  amorem  Dei  non 
folum  hortatur,  fed,  vt  ait  Auguftinus, etiam  praepa¬ 
rat.  Etenim  redre  dfxit  B.Iacobus e,  amicitiam  huius 
mundi  Deo  effe  inimicam  &  qui  voluerit  amicus  cf- 
fe  feculi  huius,  cum  Deo  inimicum  hoc  ipfo  confti- 
tui.  Ac  propterea  vt  quis  diuinum  amorem  conci - 
D  piat,  mundi  amorem  exuat  necefle  eft ,  nam  hic  ipfe 
Ioannes  fubiicit  :  Si  quis  diligit  mundum  ,  nonefleantos 
Patris  M  ec.Quod  ergo  ait,noIite  diligere, Graece  eft, 
/xri ctya/tsnbri ,  vt  minime  eorum  probanda  fit  diftin- 
<ftio,quam  mento  reiicit  Auguftinus  f,  qui  dilectio¬ 
nem  honeftam,  ac  laudabilem  efte  aiebant , amorem 
Vero  impurum, ac  turpem.  Eadem  enim  vox  tam  ca- 
fto,quam  impuro  amori  communis  eft.  Apud  Lati¬ 
nos  autem  Scriptores  hoc  ab  amore  dileCtio  differt, 
■quod  diligere  minus  aliquid  videatur  efte ,  quam 
amare.Sic  enim  alicubi  fcripfit  M.Tullius  S  :  Sic  igi¬ 
tur  facies,  me  aut  amabis,  aut  quo  contentus  fum  diliges.  Et 
alibi :  Quis  erat,qui  putaret  ad  eum  amortm,qutm  erga 
te  habebam, pojfe  aliquid  accedercsT unium  accejfil.vt  mihi 
E  nunc  denique  amare  vtd.ear,antea  dilexiffe. 

Sacrarum  vero  litterarum  Interpres  dilcCfcionem 
promifeue  tam  in  bonam ,  quam  in  malam  partem 
accipit.  In  malam  quidem,  cum  dixit ' :  Vt  quid  diligi¬ 
tis  vanitattm,&  quantis  mendacium: Alibi  k  :  Qui  dili¬ 
git  iniquitatem,  odit  animam  fuam.  Et  apud  Ioannem  i: 
Dilexerunt  homines  magis  tenebrM,qmm  lucem.  Amandi 
porro  verbum  in  bonam  accipi  partem  multis 
exemplis  conftat.  Nam  apud  Paulum  » lego :  Stquts 
non  amat  Dominum  /e fum  Chnfiit,  anathema  maran  atha. 
Etapudlonnem  P\P  ater  amat  vos,mia  vos  me  anraftis.  Et 
rutius0:  Domine  tufas  quia  amo  -e.  Hoc  denique  loco  in 
malam  partem  diligendi  verbum  accipitur  ,  diligere 
enim  rnundu,  vt  ait  Dtdymus,pajfibilis,  <fi intellectua¬ 
lis  affeCius ,  (fi  appetitus  eft,  qui  per  carnis  concuptj centtam 

milita 


X. 

aphilip.4. 

‘3- 

b  Pfal.8j.«. 


c  Pfal.i 

d  Epif.ad 
Demcttiad. 


I. 


e  cap.4.4. 


f  lib.  14.de 
Ciuit.  c.7< 


g  ep.  ad 
Brut. 

h  lib.  ?.  ep. 
14,  ad  Do- 
lobcL 

II. 

i  Pfal.  4/. 
k  Pfal.10*. 

1  cap.j.U- 


m  1 .  Cor. 
vlt.  21. 
n  cap.  i<- 
17.  . 
ocap.ii.17- 


Explan.  Cap.  1 1.  105 


militare  aduerfu t  animam  dcfignatur.Olfcnmmuis  cum  A 
haecdixilTet  ad  pueros  non  pertinere,  fubdit :  Semper 
enim  pueri  erga  id ,  quod  ineundum  videtur ;  turbulenti  af¬ 
ficiuntur  ,  indicans  amorem  mundi  turbulentum  efte, 
ac  perturbatum.  Ait  itaque  Apoftolus  :  Nolite  diligere 
mundum-, neque  ea,  qua  in  mundo  funt.  Didymus  mundi 
nomine  negat  hanc  rerum  vniuerfitatem  fignificari, 
fcd  eius  nominis  vim  exprimi  a  Ioanne,  cum  fubiicit, 
neque  ea,  qua  in  mundo  funt.  Vt  diligere  mundum  nihil 
aliud  fit,  quam  diligere  ea ,  quae  in  mundo  cernuntur. 
Quid  lenierit  Auguftinus  non  fatis  apparet ,  videtur 
tamen  eodem  modo  mundi  nomen  accipere  ,  pro  iis 
videlicet, quae  in  mundo  funt,  quae  fub  afpc$um  ca¬ 
dunt  ,  &  fenfuiobiiciuntur,eumque  oblcttant,  cum 
tamen  quafi  duo  diuerfa  ,  atque  diftindta  videatur  ^ 
Apoftolus  prohibere,  vt  obferuauit  OEcumenius.  Et 
ne  mundum  (inquit,) globum  ex  coelo ,  &  terra  conflitutum 
(tgnifcare  ipfitm  putes ;  quis  fu  mundus,  de  quo  loquatur ,  & 
qua  ea  ,  qua  in  mundo  funt ,  declarat. 

III.  Illico  autem  explicans  ,  quid  mundi  nomine  fi- 
gnificet  Apoftolus  ,  &  quae  fint  illa  ,  quse  in  mundo 
iunt ,  addit  :  Jfc  mundum  quidem  confufam  hominum 
turbam  appellat ,  qua  nullam  Patris  caritatem  in  fe  haber, 
qua  vero  tn  mundo  funt ,  ea  vocat  qua  ex  eoncupifc entia  car¬ 
nis  efficiuntur  ,  qua  per  fenfus  eoncupifc entiam  incitart. 
Quod  autem  attinetad  mundi  fignificarioncm ,  non 
nego  eam  ad  Apoftoli  mentem  cfle  ,  fic  enim  in 
«cap.r.io.  Euangelio  dixerat*  :  Et  mundus  eum  noncognouit.  Eos 
b  cap.j.ij.  videlicet  indicans  ,  de  quibus  alibi b  dixit :  Lux  venit  £ 
irn  mundum ,  (fi  dilexemnt  homines  magis  tenebras ,  quam 
ccap.7.7-  ///cfw.Quomodo  etiam  Chriftus  apud  eundem  edi¬ 
xit  :  Tefimonium  perhibeo  de  mundo,  quia  opera  eius  rriala 
funt.  Itemque  ;  Non  potefi  mundus  odiffe  vos ,  me  autem 
d  cap.g.i  3.  c^'f.Rurlusd  :  Vos  de  mundo  hoc  eflis,  ego  non  fum  de  mun¬ 
do.  Denique:  c  De  mundo  non  funt ,  ficut  &  eoo  non 
ecap.17.14.  .  j  ■  A  tl  ■  c-  6 

fInPfaL/4.  fumde  mundo,  ifuy  ratione  Augultinus '  rnterpretarur 

verba  Pauli, cum  daemones  appellauit  §  re&ores  mu- 
di-  Ne  forte,  (inquit)  cum  dixiffet  mundi ,  intelligcres  di¬ 
moves  effere ilores  cali.dr  terra.  Mundi  dixit ,  tenebrarum-, 
harum,  mundi  dixit ,  amatorum  tmndi,mundi  dixit  impio¬ 
rum,  tfr  iniquorum,  mundi  dixit,  de  quo  m  Euangelio  dicit  i 
Et  mundus  eum  non  cognouit.  Sed  homines  tamen, fi  na¬ 
turam  lpe$-r:<yhligendi  fimr,fi  vitia, non  itempiatura  j) 
enim  a  Deo  condita  eft,  ac  propterea  ab  eo  diligi¬ 
tur, &  noftro  etiam  amore  digua*feft.  Vitia,  &C  pccca-' 
ta  propria  cuitifque  culpa  contrahuntur,  &  perpe¬ 
trantur,  dignaque  funt,  vt  fupra  docui,  odio  abomi  ¬ 
nationis. 

jy#  Poliis  etiam  mundi  nomine  hunc  locum,  in  quo 
vitam  traducimus ,  intclligere,  vt  diligere  mundum 
fit ,  hanc  vitam  amare  ,  cupereque  inter  mortales 
quam  diutilfime  verfari  quod  ij  maxime  appetunt, 
qui  fortunae,  vt  loquuntur,  bonis  circumfluunt,  qui¬ 
bus  omnia  exanimi  lententia  eueniunt.  De  quibus 
jEcclc.41.1.  Sapiens.  S  O  mon, quam  amara  efi  memoria  tua  homini  pa¬ 
cem  habenti  in  fisbfhtntiis  futi, viro  quieto,  &  cuius  via  dire- 
tla  funt  in  omnibus,  (V  adhuc  valet  accipere  cibum.  Hic  ia- 
ne  amor  cenfetur  cum  caritate,  diuinoque  amore  ex  E 
aduerfo  pugnare ,  qui  enim  Deum  amant,  eum  prae- 
fentem  cernere, eiidque  diuino  confpettu  perfrui  fu¬ 
pra  omnia  appetut.Probe  enim  inteiligunt,haec  om¬ 
nia  ,  quae  fub  lenfum  cadunt,  interire  nec  diu  polle 
Mib.dc  conliftere.  Vt  enim  feribit  B.  Cyprianus  :  h  Regnum 
roonal.  Dei  effe  coepit  in  proximo ,  pramium  vita ,  &  gaudium  f alutis 

atema,  &  perpetua  Utitia,(fi  pojfejfto  Paradifi  nuper  amif- 
fa  mundo  tranfeunte  tam  veniunt ,  tam  terrenis  caleflia  ,  & 
magna paruis  ,  &  caducis  aterna  fuccedunt.  Mox  autem 
huiufce  vitae  calamitates  deferibens  fubiicit.  iduis  hic 
anxietatis,  (fi  folicitudinis  locus  efi  l  Quis  inter  hac  trepidus , 

&  mceflus  efi  ,  nifi  cui  fpes  (fi  fides  deefi  i  £ius  efi  enim  mor¬ 
um  timere,  qui  ad  Chrifittm  nolit  ire :  eius  efi  ad  Chrifiurn 


nolle  ire,  qui  fe  non  credat  eum  Chrifio  incipere  regnare. 

Quam  fit  autem  moleftum,ac  periculofum  diu  in  V. 
hoc  mundo  viuere ,  his  verbis  docet :  Caterum  quid 
aliud  in  mundo ,  quam  pugna  aduerfus  diabolum  quotidie 
geritur  's  quam  aduerfus  iacula  eius ,  (fi  tela  con filiationibus 
afftduis  dimicaturi  Cum  auantia  nobis,  cum  impudicitia, cum 
ira, cum  ambitione  congre (fio  efi ,  cum  carnalibus  vitiis,  cum 
illecebris  fac  alaribus  ajfidua  ,  (fi  molesla  luftatio  efi.  Obfeffa 
mens  heminis,  &  vndique  diaboli  infeflatione  vallata  vix 
occurrit fingulis,  vix  refislit.  Si  auantia  profhata  efi ,  exu/git 
libtdo.fi  libido  compreffa  efi  ,fuccedit  ambitio  ,  fi  ambitio 
contempta  efijra  exafierat, inflat  fiuperbta, vinolentia  inudat , 
inuidia  concordiam  rumpit, amicitiam  felus  abfitndit.  Coge¬ 
ris  maledicere  ,  quod  dinina  lex  prohibet ,  compelleris  mare, 
quod  non  licet :  tot  perfecutiones  animus  quotidie  patitur  ,  tot 
periculis  pcfltts  vegetur,  (fi  dele  flat  hic  inter  Diaboli  gladios 
diu.  flare.  Hoc  igitur  fenfu  fi  Apoftoli  verba  capias, 
diligere  mundum  eft, hanc  mortalem  ,  caducamque 
vitam  amare,  quae  fi  cum  vera  vita  conferatur ,  mors 
eft  potius  dicenda,  quam  vira.  Itaque  addic  Cypria¬ 
nus  a  ■.  Qua  cacitas  ammi.qttave  dementia  effamarepreffu-  ^  ^ 

ros, (fi  poenas, &  lachrymas  mundi, &  nonfeflinare potius  ad  3  c  morta  . 
gaudium ,  quod  munquam pofjir  auferri  ?  Certe  Chriilm  b  b  Io.  16  33. 
dixit.:  In  mundo  preffuram  habebitis ,  in  me  autem  pacenu. 

Denique  addit :  Eius  efi  in  mundo  diu  velle  remaneri, 
quem  mundus  oblellat,  quem  fitculumblandtens  atque  deci-  clib.demor 
pietis  illecebris  terrena  voluptatis  inudat,.  Multa  praeterea 
congerit  ide  Cyprianus  c ,  qua:  probant  hunc  mun-  Demeer! 
dum  non  efte  diligendum,  cum  ad  interitum  quo-  yj, 
dammodo  ruat, quae  paulo  poft  commemorabo. 

Neque  ea,  qua  in  mundo  fiunt.  OEcumenius  ea,vt  di¬ 
xi  ,  intelligit ,  quae  ex  praua  ,  8c  viriola  cupiditate 
oriuntur,  quaeque  fenfibus  obie&a  animum  dimtil- 
cent& voluptatis  illecebris  deprauant,  &c  corrum¬ 
punt.  Verum  fi  mundi  nomine  impios  fignificari  exi- 
ftimemus,ca,qu2e  in  mundo  funt, diligi  prohibentur, 
hoc  eftjiucentiua  vitiorum,  &  animi  morbi ,  cx  qui¬ 
bus  omnia  mala  oriunrur.improbaeenim  ,acperuer- 
(x  animi  afFe&iones  diligenda:  nequaquam  funr, 
fcd  potius  curandae  ,  &ad  quandam  moderationem 
deducendae ,  ne  rationi  rclutftcntur ,  neu?:  eius  impe¬ 
rium  praeuertant,  &  confilium  occupent.  Si  hanc 
vitam  interpretemur ,  omnia  creata  in  hoc  mundo 
efte  intelliguntur, qua:  ha&enus  amanda  non  funr  ,  fi 
a  Dei  cultu ,  atque  amore  auocent,  Oiim  quidem  in 
illo fcliciflimo  innotenriae  ftacu  rerum  creatarum  ve- 
luti  veftigiis  inliftens  primus  Parens  Deum  facile  ve¬ 
nari  ,  aeque  inuenire  poterat.  lam  vero  poft  eius  la- 
pfum,&  communem  totius  naturae  ftragem  ,creatura.d  ^  SaP't4'1 
Dei fitbhe  funt  in  laqueum ,  &.in  tentationcm  animabusho- 
minum,Cr  in  mufcipulam pedibus  tnfipientium.  Icaque-ve- 
re  dixic  Salomon e;  Vani  autem  fum  omnes  homines ,  in  c  SaP*  1  ?• x* 
quibus  non  fub  efi fcientia  Dei :  (V  de  his ,  qua  videntur  bona 
non  potuerunt  intellegere  eum ,  qui  efi,  neque  operibus  atten¬ 
dentes  agnouerunt ,  quis  effet  artifex  ,fed  aut  ignem ,  aut 
fpiritum  ,  aut  citatum  aerem  ,  aut  gyrum  fiellarum  ,  aut 
nimiam  aquam  ,  aut  filem lunam  rethres  orbis  terrarum 
Deos  putauerunt. 

Si  quis  diligit  mundum ,  non  efi  charifat  Patris  in  illo.  VII. 
Quacumque  tandem  ratione  rnudiim  intclligas,  eius 
amor  Dei  charitatcm  excludit;  Nequis  dicat  in  corde 
fuo  ( ait  Auguftinus,)  falfurn  effe  hoc-,  fratres  ,  Deus  dicit 
per  y^poflolurrr.  Spiritus  Sanilus  loqumus  efi  \  nihil  verius. 

St  quis  dilexerit  mundum ,  dilectio  Patris  non  efi  in  ipfo.  Vis 
habere  dilellionem  Patris ,  vt  fis  cohares  fili)  ?  noli  diligere 
mundum.  Exclude  malum  amorem  mundi ,  vt  .implearis 
amore  Dei.  V ts.es,  fed  adhuc  plenus  es,  funde  quod  habes, vt 
accipias  quod  non  habes.  Certe  tam  renati  funt  ex  aqua ,  & 

Spititu  fratres  nofiti,  &  nos  ante  aliquot  annos  renati  fumus 
ex  aqua ,  (fi  Spiritu.  Bonum  efi  nobis  non  diligere  mun¬ 
dum  ,  ne  remaneant  in  nobis  Sacramenta  ad  damnationem, 

neri 


io6  ’  Epift.  I.  B-Ioan. 


non  firmamenta  ad  faluum.  firmamentum  falutis  efi  habere 
radicem  caritatis  ,  habere  virtutem  pietatis  ,  non  formam 
[olam.  Bona  forma ,  fantta  forma ,  fed  quid  valet  forma  ,  fi 
non  teneat  radicem  't  Sarmentum pracifum  nonne  in  ignem 
mittitur  ?  Habeformam  ,fed  in  radice.  Quomodo  autem  ra¬ 
dicamini  ,  vt  non  eradicemini  i  Tenendo  paritatem  ,ficut  di¬ 
cit  Apoftolus  Paulus.  In  caritate  radicati  ,  &  .fundati. 
Quomodo  ibi  radicatur  caritas  inter  tanta  fyluofa  amoris  rnu- 
di  ?  extirpate  fyluas ,  magnum  femen-pofituri  eliis,  non  fit  in 
agro  quod  fujfocet  femen.  Hac  fum  verba  extirpantia  ,  qua 
dixi\ Nolite  diligere  mundum ,  neque  ea,  qua  m  mundo  funt, 
fi  quis  dilexerit  mundum  ,nonefl  caritas  Patris  tn  eo. 

VIII.  Sed cur  hi  duo  amores  vna  nequeant  in  eodem 
conliftere  ?  An  quia  mundi  amor  ex  amore  fui  oritur, 
qui  cum  Dei  caritate  ex  aduerlo  pugnat  ?  Nam  Au¬ 
guftinus  ait, a  duplici  amore  duas  ortas  efle  duitates, 
duitatem  Hierulalem  ab  amore  Dei  vfque  ad  con¬ 
temptum  fui  duitatem  Babylonem  ab  amore  lui 
vfque  ad  contemptum  Dei.  An  quia  amor  mundi 
animum  foedat,  atque  inquinat ,  caritas  autem  mCn- 
tem  exigit  omni  prorfus  labe  puram, atque  integram? 
An  denique  quiaam&r  mundi  mentis  aciem  hebe¬ 
tat, &  deprimit,  ac  deiicit,vt  fefe  altius  attollere  non 
queat ,  caritas  vero  erigit, atque  euehit  ad  caeleftia? 
Certe  qui  mundum  amat ,  opes ,  honores ,  volupta- 
tefque  magni  facit,  caritas  haec  omnia  facile  defpicit, 
atque  contemnit ;  atque  ita  non  poteft  mundi  amor 
in  eadem  fede  cum  diuina  caritate  morari.  Adde  ani¬ 
mi  noftri  angnftias  ,  qui  plura  non  poteft  beneuo- 
lentia ,  arooreque  compledti.  Quodinfinuare  vifus 
a  1  faise  i8  Eads  %  cum  dixit :  Coangustatum  eft Jhatum ,  ita  vt 
lQ  '  alter  decidat  pallium  breue  eft ,  vtrumque  operire  non  poteft. 

Non  patitur  rerum  natura  ,  vt  duae  formae  inter  fefe 
pugnantes  ,  &  contrariae  eandem  materiam  comple- 
dfcantur,nec  duo  amores  inter  fe  pugnantes  eumdem 
b  Scrm.j.de  poftunt  animum  occupare.  Itaque  redfce  dixit  b  Leo 
jeiua/7.me.  p0ntifex:  Duo  namque  amores  funt,  ex  qrnbus  omnes  pro¬ 
deunt  voluntates ,  ita  diuerfa  qualitatibus ,  fient  diuiduntur 
ancioribus.  Rationabilis  enim  animus,  qui  fine  dilectione  ejfe 
non  poteft ,  aut  Dei  amator  efi ,  aut  mundi.  In  dilethone  Dei 
nulla  nimia  ®  in  dilett/one  autem  mundi  cunila  funt  noxia. 
Et  ideo  sternis  bonis  infepapabiliter  inharendum ,  tempora!  i- 
,  bus  vero  tranfeunter  vtendum  efi ,  vt  peregrin antibus  nobis , 

&  ad  patriam  redire  properantibus  ,  quicquid  de  procerita¬ 
tibus  mundi  huius  occurrerit ,  viaticum  fit  itineris, non  illece¬ 
bra  manfionis. 

j 6.  Quoniam  omne ,  quod  eft  in  mundo, concupifcentia  car¬ 
nis  efi,  gr  concupifcentia  oculorum ,  &  fuperbia  vita , 
qua  non  eft  ex  Patre,  fed  ex  mundo  eft. 

Quocumque  tandem  modo  intelligatur  mundus, 
veriflime  ait  Apoftolus,haec  tria  dumtaxat  in  mundo 
reperin,  quia  mundi  amatores  ,  hoc  eft, improbi ,  8c 
fcelefti  his  fere  cupiditatibus  feruiunt. Itaque  Augu- 
c  lib.  %.  de  ftinus  c  ;  Pompa  (inquit)  Diaboli fttnt quacumque  illicita 
fymb.cap.  i.  deftderia  ,  qua  torquent,  non  exornant  animam  ,vt  funt  de- 
ftderia  Cjtrnis,  defideria  oculorum  ,  &  ambitionis  faculi.  Ad 
ebncupifcentiam  Carnis  pertinent  illecebra  voluptatum ,  ad 
concupifcentiam  oculorum ,  nugacitas  fteclaculorurn :  ad  am¬ 
bitionem  Jacuit  ,  infama  fuperbia  ,  vbi  fumus  inflatus 
vt  homo  pnfitns  in  aliqua  pote  flate  homme  fe  efi e  non  agnofeat, 
cum  de  homine  iudicat.  Qui  ergo  vult  mundum  vincere  ,tria 
isla  vincat  qua fimt  m  mundo,  &  per  hac  illum  vincit  etiam, 
qui fundendo  per  fisperbiam  decepit  mundum. Certe  omnia 
quae  appeti  poftunt  in  inundo  vel  iucunda  funt  ,  8c 
pertinent  ad  concupifcetiam  carnis,vnde  exiftimunt, 
vt  ait  OEcumenius  ,  adulreiia^ompotatiOnes,  arao- 
•  jres  inhonefti ,  &  caetera  id  genus  plurima,  & ,  vt  ait 
Auguftinus  ,  defiderium  earum  rerum  ,  qua  pertinent  ad 
- carnem  .  fient  cibus, eft  concubitus ,  &  catera,  huiufingdi.  Vel 


A  funt  vtilia ,  &c  referuntur  ad  concupifcentiam  oculo¬ 
rum,  quamuis  hoc  etiam  gerere  ,  vt  monuit  Augufti¬ 
nus  ,  Ipedta culorum  oble&atio  contineatur. Vtcnim 
ille  ait ,  defidenum  oculorum  dicit  omnem  curiofttatem.  Iam 
quam  late  putet  curtofttas  ipfa  in  fpetldculis ,  in  theatris ,  in 
Sacramentis  Diabdt,m  magicis  anibus,  m  maleficiis  ?  Ipfa 
eft curiofu as, aliquando  tentat  etiam  feruos  Dei,vt  velint  qua - 
fi  miraculum  f  icere  -,  tentare  vtrum  exaudiat  illos  Deus  tn 
miraculis.  Curtofttas  eft, hoc  eft,  defiderium  oculorum  non  eft  it 
Patre ,  Vel  denique  honor,laus,&  gloria  appetuntur, 
quae  fpedtant  ad  fuperbiam  vitae.  Addit  Auguftinus: 

Tna  fum  tjia,& nihil  inuenis  vnde  tentetttr  cupiditas  huma¬ 
na  ji  fi atit  defiderio  carnis,  aut  defiderio  oculorum, aut  ambi¬ 
tione  faculi.  Haec  autem  tria  tribus  Chrifti  tentationi- 
B  bus  accommodat.Concupifccnria  carnis  ad  primam 
pertinet  tentationem  ;  concupifcentia  oculorum  ad 
fccundam;arnbitio  faeculi  ad  tertia.Re&e  aurem  mo¬ 
net  OEcumenius  haec  omnia  vnius  concupifcentia, 
feu  cupiditatis  nomine  comprehendi. 

Nam  ni  fallor,Paulus  alicubi  a  Aixiv.Caro  concupifcit  *  ^ 
aduersus  Spiritum ,  &  f  tritus  aduerfus  carnem. vt  enim  ait  ® 
Caflxanus: Vocabulum  carnis  in  feripturis  sallis  multifarie  b  Coli. 4. 
legimus  nominari-, nam  nonnumquam  fignificat  hominem  in-  cap.io. 
ttgrum ,  ideft,  qui  ex  corpore  conflat ,  &  anima ,  vt  ibi c.  Et  c  *oan-  u4- 
V erbum  caro  filium  eft.  Et  d  ,  videbit  omnis  caro  fa-  j  IIa  ^  & 
lutare  Dei.  Nonnumquam  homines  peccatores  ,  atque  car -  Lue.'*  Jf. 
nales ,  vt e  tf  i.  Non  permanebit  (piritus  'meus  in  horni-  c  Gen.  6. 
nibusifhs  eo,  quodfint  caro.  Interdum  pro  ipfis peccatis 
ponitur,  vt  ibi. f  Vos  autem  non  eftis  in  carne, fed  in  fpiritu.  f  ad  Rom.8. 
Et  iterum.  S  Caro  ,  &  f  anguis  regnum  Dei  non  poffidebunt.  9' 
Denique  fequitur.  Neque  corruptio  incorruptelam  poffidebit. 
NOnumquarn  pro  cognatione,^ propinquitate,  vt  ilnftEcce  h  Reg.  <j.i. 
nos  os  tuum ,  &  caro  tua  fumus.  &  Apoftolus  :  'fi  quomodo  *  Ad  Rom. 
in  simulationem  inducam  carnem  meam  ,  &  faluos faciam  1 1  •  I+’ 
aliquos  ex  illis.  Cum  igitur  caro  tam  multa  fignifteet, 
merito  idem  Callianus  fufficit.  Quarendurn  ergo  nobis 
eft,  fecundum  quam  ftgniftcationem  ex  his  quatitor  carne  hic 
debeamus  accipere  (  loquitur  ille  de  loeo  Pauli ,  quod 
idem  de  hoc  loco  Ioannis  intelligendum  eft)  Mani- 
fefturn  namque  eft ,  ait  fecundum  illud  quod  pofitum  eft.  Et 
Verbum  caro  fattum  eft.  Vel  illud.  Et  videbit  omnis  caro  fa- 
lutare  Dei  ■,  penitus  flare  nonpoffe  fecundum  illud, quod  dici¬ 
tur.  Non  permanebit  fpiritus  \neus  in  hominibus  iftis,  eo  quod 
ftnt  caro.  Quia  non  ficut  tbt  abrupte  de  homine  peccatore ,  na 
D  Cr  hic  ponitur  caro  ,  chm  dicitur :  Caro  concupifcit  aduerfus 
Spiritum,  &  Spiritus  aduerfus  carnem.  Neque  enim  de  re¬ 
bus  fnbllantialibiu  loquitur  ,fed  de  attualibus ,  qua  in  vno, 
eodemque  homine  vel  pariter ,  vel  fingillatim  cum  quadam 
temporis  viciffttud\ne,  &  mutatione  lullantur. 

Cum  igitur  has  omnes  carnis  fignificationes  cxclu-  j  j  [ 
ftflet  illico  fubdit:  k- Quamobrem  m  hoc  loco  carnem, non  kcap.u. 
hominem, ideft,  hominis fubftanuamfedvoluntate  carnis,  & 
deftderia  peffima  debemus  accipere, ficut  nec  fpiritum  quidem 
aliquam  rem  fubftantialemfed  anima  deftderia  bona,&  fpi- 
ritalia  defignari.  Idque  deinceps  multis  confirmat  Jhoc 
tamen  loco  placuit  Ioanni  hanc  carnis  concupifcen¬ 
tiam  in  tria  veluti  membra  partiri.  Et  primum  qui¬ 
dem  carnis  concupifcentiam  proprie  appellauit  ap- 
E  petitionem  corpoream  voluptatum  ,  quae  praecipue 
guftu  ta&uque  percipiuntur.  De  quibus  ait  Caflia- 
nus:  1  Caro  luxuriis ,  ac  libidine  deldlatur ;  fpiritus  ne  ipfis  \  Col.4,c,i. 
quidem  naturalibus  defideriis  acquiefeit.  Illa  cupit fatiari 
fomno, repleri  cibo-, hic  ita  vigiliis,  &  ieiuniis  faginatur,  vt  ne 
ad  ipfim  quidem  neceffarium  vita  vfum  fiomnum,  cibumque 
"  velit  adrnittere.Q oncupifcentia  autemoculorum  com¬ 
plexus  videtur  loannes  ,  quae  ad  alpettum  referun¬ 
tur, vt  funt  IpeCtacula ,  &  quaefortume  dona  nuncu-  m 
pantur, quod  his  verbis,  expreflit  Caftlanusm./fi<j(fci- 
licet  caro)  vniuerfis  exuberare  copiis  concupifcit  -,  hicfdli- 
cet  fpiritus)»?  ipfius quidem  exiguipanis  quotidianam fub- 
ftantia  habere  contentus  efi.  L  auacris  illa  nitefcere,&  quoti¬ 
dianis 


Explan.  Cap.  II  107 


Manii  adulantium  cuneis  appetit  conftipari,bic  fquallore  fer- 
dtum  ,eft  inaccefftbilis  Eremi  vaftitate  congaudeat ,  cuntto- 
„  .  tumque  mortalium  prafentiam  perhorrefcit.  Denique  Ioan- 

Domin.de  ncs  fuperbia  virx ,  leu  ambitione  ljeculi ,  vt  legunt 
roort.  &  lib.  Cyprianus  a  ,&  Auguftinus b  ,  honorum  ,  ac  digni- 
a.  ad  Qijir.  tatum  faftigia  comprehendit.  Quod  Caffianus  chis 
M^br  '  de  ver^*s  exP^cat*  Honoribus  illa »  (ft  laudibus  hominum 
Symb.  capti,  confouetur ,  hic  irrogatis  ftbUniuriis ,  acperfecutionibusglo- 
d  ibidem.  riatur. 

IV.  Quod  fi  mundi  nomine  moralem  hanc,  &  ca¬ 
ducam  vitam  lignificet  ,  concupifcentiam  carnis, 
concupifcentiam  oculorum  ,  &  fuperbiam  vitae  po- 
fiiit  pro  rebus ,  quae  concupifcuntur  ,  quaeue  faftum, 
&: arrogantiam  pariunt.Quicquidenim  appeti  poteft 
in  vita  ,  vel  foedas  ,  ac  impuras  cupiditates  excitat, 
&  nefariis  voluptatibus  corpus ,  atque  animum  ex¬ 
plet  ,  vel  auri ,  atque  diuitiarum  appetitionem  irritat 
potius, atque  inflammat,quam  fatiet;  vel  denique  fa¬ 
ftum  ,  arrogantiam ,  &  ambitionem  fouet ,  ac  nutrit. 
Sin  autem  mundi  appellatione  improbos  ,  ac  fcele- 
ftos  homines  notat ,  illi  his  tribus  cupiditatibus  la¬ 
xant  habenas,  nec  mentem  vnquam  ad  caeleftia  exi¬ 
gunt.  Vnde  exiftit  in  nobis  ea  pugna,  de  qua  loqui¬ 
tur  Paulus  e  ,  cum  ait  :  Caro  enim  cencupifcit  aduerslts 
e  a  ’  Spiritum ,  Spiritus  vero  aduerslts  carnem  \  hac  autem  ftbi 
*  ‘  1 7  inuicem  aduerfantur  vt  non  quacunque  vultis ,  illa  faciatis . 

,  ,  ,  r.  Quo  loco  lubdit  Caffianus  f.  Qua  cum  viraque ,  id 
t Col.4-C-II#  f  j  •  ,  c  1  r  \ 

eft ,  dejidena  carnts ,  &  Sptnm  tn  vno ,  eodemque  Jtnt  ho - 

mine ;  inteftinum  quotidie  intra  nosgeritur  bellum, dum  con- 
cupifcentia  carnis  ,  qua  pracipitanter  fertur  ad  vitia ,  his, 
qua  ad  prafentem  requiem  pertinent >  deliciis  gaudet.  Qu,i~ 
bus  e  contra  concupifcentU  Spiritus  aduerfata ,  ita  defiderat 
tota  fpirituahbus  ftudiis  inharere  ,  vt  etiam  neceffarios  car¬ 
nis  vfus  optet  excludere  •,  fic  illis  iugtter  cupiens  occupari,  vt 
nullam  optet  fragtlitatie  cuius  curam  penitus  'mpartiri. 
y  Verum  quoniam  difficillimum  eft  praefentia  non 
amare  ,  monuit  Ioannes,  mundum  non  efle  diligen¬ 
dum,  additquc  rationem,  quod  in  mundo  reperian- 
turea  ,  qua: carnis  cupiditatibus  fomenta  prtebeant. 
Tria  aut  emQit  Auguftinus)dix«,^«<e  quifecerit,non  efl  ex 
Patre,  fed  ex  mundo  eft.  Videtur  enim  quod  ait  Apofto- 
lus ,  qua  non  eft  ex  Patre  ,fed  ex  mundo  eft.  ad  omnia  tria 
capita  referre  ,  quod  tamen  Latina  interpretatio  vix 
admittit ,  cum  enim  numero  lingulari  vtatur  ,  rela- 
tiuum  «»<«  neceflarib  eft  numeri  vnitatis  ,  atque  id¬ 
circo  vnam  videtur  referre ,  quam  proxime  nomina- 
uerat, fuperbiam  vitae ,  Graeci  porro  Codices  nihilo 
minorem  habent  difficultatem  ,  cum  enim  careant 
relatiuo,  &  lingulari  numero  vtantur ,  non  facile  in- 
tclligi  poteft,  quo  potiffimum  ea  verba  referenda  vi¬ 
deatur.  Cyprianus  perpetuo  relatiuu  legit  cum  noftro 
Interprete;  quomodo  legerit  Auguftinus, non  fatis  li- 
qhet ,  tantum  enim  habet,  quod  modo  pofui.OEcu- 
menius  Graecos  Codices  fecutuseft,  fententiam  lic 
plane  explicat.  Si  z/en>(inquit)  prauus  opponitur  bono  Pa¬ 
tri ,  qui  concupifcentiis  mundi  J eruit ,  non  eft  ex  Patre ,  fed 
ex  mundo.  Eum,  qui  exSPatre  non  eft  ,fed  ex  mundo ,  Dia¬ 
bolo  ejfe perfpictmm  eft.  Quemadmodum  in  Euangeliis  quo¬ 
que  ad  ludaos  8  ait :  Vos  ex  Patre  Diabolo  eftis  \  hoc:  efl 
g  Ioan.8.44-  mundanis  j ludiis ,  quorum  Diabolus  eft  eft  fator .  eft  culter , 
Vt  ipfe  etiam  videatur  de  tribus  enumeratis  aeque 
Apoftolum  explicare.  Neque  aliter  accepit  Syriacus 
Interpres  ,  qui  tranftulit.-  Quidquid  enim  in  ipfe  mundo 
eft ,  concupifcentia  eft  corporis  ,  &  concupifcemia  oculorum 
(ftfaftus  mundi,  qua  quidem  non  funt  ex  Patre  ,fed  ex  ipfe 
funt  mundo. 

y  J  Iam  vero  quod  dicit  Interpres,fuperbia  vitae, Gr§- 

ce  fcripfit  Apoftolus ,  a  d\cjfovtU  r  fiitt.  quam  vocem 
Cyprianus,  &  Auguftinus  ambitionem  foculi  inter¬ 
pretantur.  Alij  arrogantiam  ,  aut  faftum  transferre 
malunt.Certe  ea  vox  haec  omnia  lignificat ,  defignae 


A  autem  honoris, laudis ,  atque imperij  cupiditatem. 

Quod  vero  fubdit,»o»  eft  ex  Patre, fed  ex  mundo  eft, pro¬ 
cul  dubio  tria  omnia  enumerata  comple&itur ;  nu¬ 
mero  autem  lingulari  vtitur,vtrelpiciatid,quod  ini¬ 
tio  dixerat ,  omne  quod  eft  in  mundo ,  quali  dicat:omne 
quod  eft  in  mundo  non  eft  ex  Patre  ,  fed  ex  mundo 
eft ,  vt  videatur  articulus  additus  ab  Interprete  pror- 
fus  abundare,&  hic  planiffimus  Apoftoli  fenfus  cen- 
feri  debeat.Quicquid  eft  in  mundo  quod  nihil  pro- 
fe£to  eft  aliud ,  quauVcon cupifcentia  carnis  ,  concu- 
pifcetia  oculorum,  &fuperbia  vit2e,noneft  ex  Patre, 
led  ex  mundo  eft.  Caue  autem  putes  duo  fub  Apo- 
ftolo  rerum  principia  conftitui.  Neque  enim  negat, 
ea  quas  lenlibtis ,  &  humanis  appetitionibus  obiici- 
tintur,  condita  elfe  a  Deo ,  fed  quatenus  illa  fua  liue 
3  fpecie  ,fme  dulcedine  ,  8c  fuauitate  demulcent  ani¬ 
mum,  &  quodam  modo  deprauant,  &  corrumpunt, 
non  funt  a  Deo,  quia  non  idcirco  condita  funt ,  led 
potius  vt  fua  fpecie  ,  &  pulchritudine  mentem  ad 
conditorem  erigant.  Dicuntur  autem  hac  ratione 
elfe  ex  mundo,  hoc  eft,  ex  praua  illa  affe<5tione,&  vi¬ 
tio  hominum  naturae  indito  ob  primi  Parentis  lap- 
fum;vt  Apoftolus  Ioannes  indicet ,  quod  aliis  verbis  aEph.4.  ia 
docuit  Paulus  a,  qui  veterc  hominem  a  nouo  diftin- 
guit  jmundus  enim  veterem  hominem  refert,qui  fuis 
omnibus  cupiditatibus  indulget :  Pater  vero  nouum 
diligit  hominem,  quem  Paulus  ait,  fecundum  Deum 
efle  creatum. Tres  igitur  praua:  cupiditates  enume¬ 
ratae  non  funt  ex  Deo,  quia  non  pertinent  ad  nouum 
r  hominem,  fed  ei  potius  aduerfantur  5  funt  autem  ex 
mundo,  quia  veteris  hominis  indolem  ,  atque  inge¬ 
nium  referunt. 

Queruntur  autem  plerumque  homines,  fuam-  yjj 
que  naturam, &  quod  longe  deterius  eft, naturae  au- 
(ftorem  non  leuiter  accufant,quod  has  cupiditates,& 
propenfiones  intime  ipli  naturae  indiderit ,  quibus 
obfequare  ,  grauiter  offendas ;  li  relu&ere  ,  acerri¬ 
mam,  &  vix  innocuam  pugnam  continenter  fuftine- 
re  cogaris.  Itaque  olim  veteres  quidem  Philofophi 
miferrimam  hominum  conditionem  efle  praedica¬ 
bant, cum  plan^intelliger  e  non  polfent, cur  in  eodem 
homine  contraria:  appetitiones  perpetuo  inter  fefe 
luiftarentur.  Video  enim,  dixit  quidam ,meliora.proboque 
Deteriora  fequor.  Et  Auguftinus  hoc  veluti  monftrum  tiibscon- 
D  appellabat.  Vnde{inquit)hocmonftrum,&  quare  iftudUm-  fe(T.cap.  9. 
per  at  animus  corpori ,  &  paretur ftatirn-, imperat  animus  ftbi, 
reftftitur-,  imperat  animus,  vt  moueatur  manus  ,  eft  tanta  eft 
facilitas ,  vt  vix  d  feruitio  difeernatur  imperium.  Et  animus, 
animus  eft,  manus  autem  corpus.  eft\imperat  animus,  vi  velit 
animus, nec  alter  eft, nec  facit  tamen. Vnde  hoc  monftrum,  eft 
quare  iftud?  Imperat  inquam  vt  velit,  qui  non  imperaret  nifi 
vellet.Et¥a\ilus.cSentio  aliam  legem  in  membris  meis  re-  cRo.7.13, 
pugnantem  legi  mentis  mea.  <3  Itequ e:Non enim  quod  volo  ^  ^ 
bonum ,  hoc  facio, fed  quod  nolo  malum, hoc  ago.  Orta  quip¬ 
pe  eft:  haec  domefticaludta  non  conditoris  culpa,  fed 
primi  noftri  parentis  vitio  qui  male  vfus  fua  libertate 
le ,  ac  pofteros  fuos  omnes  in  hanc  miferam  feruitu- 
temconiecit  ,  vt  cum  poflet  ille  fuis  omnibus  cupi- 
£•  ditatibus  imperare ,  animique  facultatibus  non  alitet, 
ac  corporis  membris  pro  imperio  vti ;  violato  Dei 
prxeepto ,  eiiifque  diuino  imperio  negledtohoc  iure 
dominandi  fe  ipfe,  pofterofque  omnes  fuos  Ipoliauit , 
ita  tamen,  vt  nulla  necefficate  rapiantur  homines  ad 
malum,  cum  aperte  dixerit  Deus  c:Subterte  eritappe-  eGen.4.7. 
tuus  tuus,  eft  M  dominaberis  illius.  Quae  igitur  difputat 
Plutajrchus  f  de  duplici  animi  noftri  parte ,  acute  ^  ^  , 

quidem,  atque  ingcniole  dicuntur ,  fed  nodum  non  mor*ai. 
expediunt :  oporteret  enim  ,  vtipfemet  fatetur,  alte¬ 
ram  alteri  parere ,  cum  tamen  fecus  plerumque  fiat, 
plurimique  rationem  quam  imperare  tequum  eflet, 
fenfui  atque  eius  voluptatibus  famulari  compellant. 

\J.  Et 


iq8 

17.  Et  mundus  tranfit ,  eft  concupficentia  eius  ,  qui  autem 
facit  voluntatem  Dei  manet  id  atermm. 

1.  Nouara  affert  rationem  ,  cur  mundus  diligendus 
non  fk  ,quia  tam  mundus  ,  quam  eius  omnia  bona, 

&  bonorum  cupiditates  fubito  pereunt.  Atque  hoc, 
inquit  OEcumenius  ,  eft:  Mundi  concupifcentia ,  ac  li- 
btdtues  flabiles  minime  ftmt  .fiedpmemolant.  Qua  vero  ex 
voluntate  Dici  fiunt, ea  firma ,  atque  sterna  perduram  ;  fla* 
b dia  vero  coiemmre.ac  negligere,  &  caducis,  atque  euane- 
fcentibus  tantum  incumbere  fapientis  non  eft  ,fed  eius ,  qui 
fupra  arena  cumulum  extntere  domum  aggrediatur.  Quaerit 
autem  hoc  loco  Auguftinus  ,  cur  cum  omnia  creata 
condita  fint  a  Deo  ,  ea  tamen  amare  nefas  fit :  Quare 
(inquit  )  non  amem  quod  fecit  Deus  i  GfM.id  vis  1  vtriim 
amare  temporalia  ,eft  tranfire  cum  tempore  ,  an  mundum  B 
non  amare,  eft  in  suemum  viuete  cum  Deo  ?  Qua  (i  fignifi- 
cet,  quod  fupra  docui,  duos  non  pofTe  amores  in  hu¬ 
mano  corde  confidere.  Quomodo  autemres  creatae 
amandae  fint,  docet  his  verbis  :  Non  te  (inquit )  prohi¬ 
bet  Deus  amare  ifta  ,fid  non  diligere  ad  beatitudinem  ,  fed 
ad  hoc  probare ,  &  laudare ,  vt  ames  Creatorem.  Quemad- 
modumfratres  fi jponfus faceret  jponfa  fua  anulum  ,  eft  illa 
acceptum  anulum  plus  diligeret  ,  quam  jfonfum  ,  qui  illi 
fecit  anulum ,  nunc  inipfi  dono ffonfi  adultera  anima  depre¬ 
henderetur  ,  quanuis  hoc  amaret ,  quoddedit  ffonfus  ?  Certe 
hoc  amaret ,  quod  dedit  [ponfus ,  tamen  fi  dicer  et, fulcit  mihi 
mulus  isie  jam  illius  faciem  nolo  videre.  Qualis  effet  i  Gjuis 
non  dete flaretur  hac  amentiam}  Quis  non  adulterinum  ani¬ 
mum  conuinc  er  et  f  Amas  aurum  pro  viro ,  amas  anulum  pro  £ 
Jponfo.  Si  hoc  eft  in  te,  vt  ames  anulum  pro  fponfa  tuo ,  vt  no- 
Us  videre  [pOn  fum  tuum  ,  ad  hoc  tibi  arrham  dedit, vt  te  tton 
oppigneraret,  fed  auemret.  Ad  hoc  vtique  arrham  dat  fpon- 
f  is  ,  vt  in  arrha  fua  ipfe  ametur.  Ergo  dedit  tibi  Deus  omnia 
ifta  ,  ama  illum ,  qui  fecit  ifta .  Plus  eft ,  quod  tibi  vult  dare , 
id  eft,.feipfum,  quiifta fecit  iSi autem  amaueris  hac, quam¬ 
vis  illa  Deus  fecerit :  &  neglexeris  Creatorem ,  eft  amaueris 
mundum ,  nonne  tuus  amor  adulterinus  deputabitur  ?  Ab 
amore  autem  caducarum  rerum  animum  auocat  hoc 
ipfo ,  quod  caducae  fint ,  quod  facile  intereant ,  nec 
diu  poilint  confidere.  Ac  de  mundi  quidem  occafu 
alib.adDe-  eleganti  (fime  differit  Cyprianus  a  y  cuius  verba  hic 
pieniad.  defcribere  non  pigebit. 

1 1.  Mundus  ipfe  iam  loquitur ,  &  occafum  fui  rerum  Uben-  ^ 

tium  probatione  teftdtur non  hyeme  nutriendis  feminibus 
tanta  imbrtum  copia  eft  ,  non  frugibus  aftate  torrendis  felis 
tanta  flagrantia  eft ,  nec  fic  verna  de  temperie  fua  fata  lata 
funt ,  nec  adeo  arboreis  fceitbus  autumna  foecunda  funt.  Mi¬ 
nus  de  eff.,ffts ,  &  fatigatis  montibus  eruuntur  marmorum 
trufta  ,  minus  argenti,  eft  auri  opes  fuggerunt  exhanfta  iam 
metalla  ,  &  pauperes  vena  breuiantur  in  dies  ftngulos  ,  eft 
decrefeunt.  Deficit  in  agris  agricola ,  in  mari  nauta,  miles  in 
caftris,  innocentia  in  foro,  iuftitia  iniudicio ,  in  amicit  iis  con¬ 
cordia  ,  m  ambusperitia ,  in  moribus  difeiplina.  Putdsne  m 
tanta  pnff e  fubftamiam  rei  fenefeentis  exiftere, quantum  prius 
potuit  nouella  adhuc, &  vegeta  iuuentute  pollere  ?  Aimuatur 
ncceffc  esi ,  quicquid  fine  tam  proximo  in  occidua ,  eft  extre¬ 
ma  deuetgit.  Sic  fol  in  occafu feto  radios  minus  claro,  eft  igneo 
fplendore  taculantur ,  fic  declinante  iam  curfu  exoletis  corni¬ 
bus  Luna  teneatur*,  &  arbor ,  qua  fuerat  ante  viridis,  eft 
fenilis,  arefeemibus  ramis  fit  po  simo  dum  Herili  feneflute  de¬ 
formis,  Et fons,  qui  exundantibus  prius  venis  largiter  proflue¬ 
bat, feneflute  deficiens  vix  modico  fudore  di  flillat.  Hacfen- 
t entia  mundo  data  eft ,  vt  omnia  orta  occidant ,  &  au  fla  fe- 
ne fiant ,  &  infirmentur  fortia ,  eft  magna  minuantur, &  cum 
infirmata  ,  eft  diminuta  fuerint ,  finiantur.  Et  plura  dein- 
b  b  i  c  ecPs-  Beatus  autem  Gregorius1’ explicans  illa  verba 
a ...  17-c.j.  jGk  .  Humiliabuntur fient  omnia  ,ft  afferuntur.  Omnia 
(inquit )  profefio  terrena  mox  quarif,  cum  per  Salomonem 
dicitur :  Geniratiopratcrit ,  eft  generatio  aduenit ,  terra  au¬ 
tem  in  axernum  fiat.  Cur  beatus  lob  omnia  humiliari  afferat, 

&  ait  fini i  Quod  tamen  ( inquit , )  facile  difeathnus  >  fi 


terra ,  ft  calum  vel  qualiter  ttanfeat,  vel  qualiter  maneat 
dftmguamus  ;  viraque  enim  hac  peream,  quam  nunc  ha* 
bent  imaginem  tranfeunt  ,fed  tamen  per  effenttam  fine  fine 
fubfiftunt  hinc  namque  per  ‘Paulum  dicitur :  Praterit  enim 
figura  huius  mundi ;  hinc  per  femetipfam  ventas  dicit :  Coe¬ 
lum  ,  ft  terra  tranfibunt ,  verba  autem  mea  non  tranfibunr, 
hinc  ad  Ioannem  Euangelica  voce  perhibetur,  Erit  coelum 
nouum ,  er  terra  noua,  qua  quidem  non  alia  credenda  funi, 
fed  hac  ipfii  -cernuantur ;  coelum  ergo ,  &  terra  tranfit ,  & 
erit ,  quia  ab  ea ,  quam  nunc  habet  fipecie  per  ignem  tergitur, 

&  tamen  in  fua  femper  natura  f ematur-,  Vnde per  Pfalrni- 
ftarn  dicitur: Mutabis  ea,  &  mutabuntur. 

Merito  igitur  ait  Ioannes:  Mundus  tranfit, &  concu-  I J {, 

pifeentia  eius ,  hoc  eft  ,  vna  cum  mundo  eius  omnia 
bona  ad  interitum  ruunt.  Rerum  temporalium  ( ait  Au- 
guftinus )  flunius  trahit ,  fed  tamquam  circa  fiuuium  arbor 
nata  eft  Dominus  nofter  lefus  Chriftus ,  affumpfit  carnem, 
mortuus  eft,  refunexit  afeenditin  coelum.Voluit  fi  qnodamodo 
circa  fiuuium  temporum  plantare ,  reperis  in  praceps ,  tene  ti¬ 
gnum  ;  voluit  te  amor  mundi ,  tene  Chriftum.  Propter  te  fd- 
ttus  eft  temporalis  ,vt  tu  fias  at  anus, quia  &  ille  fic  filius 
esi  temporalis-,  vt  maneret  itemus  accefftt  illi  aliqtvd  ex  tem¬ 
pore  ,  mn  deQeffit  ex  mrnitatt.  Tu  autem  temporalis  natus 
es,  &  per  peccatum  temporalis f obius  es ;  tufaftus  es  tempo¬ 
ralis  per  peccatum ,  illefattus  ett  temporalis  per  mifiricor- 
diam  dimittendo  percata.  Nimirum  hac  ratione  docet 
Auguftinus  ,  amandum  Chriftum ,  ne  a  fluxu  rerum 
caducarum  rapiamur.  Mundus  quippe  tranfit,  Graece 
rsfew.yef).  Sic  Paulus  a.  Proterit  enim  figura  huius  mundi ,  a  1  C01.7. 
rro%s><fNon  poterit  igitur  amor  mundi  conflans  efle,  31- 
ac  flabilis  ,  quando  ipfe  quidem  mundus  confiftit. 

Acute  autem  dixit  Anfeimus  b :  Nolite  conftanter  ?nun *  bRomn, 
dum  diligere  ,  quando  ipfe  quem  diligitis  ,non  poteft  confla¬ 
re  caffum  cor  quafi  rnanemer  figitis ,  dum  fugit  ipfe ,  quem 
amatis.  Idem  aurem  flgtiificans  Salomon  c  ;  Vanitas  cEcckf.u. 
( inquit )  vanitatum ,  &  omnia  vanitas  &  affiittio  Spiri¬ 
tus.  Idque  eleganti fimilitudine  confirmat  Auguftinus 
adillaDauidis  d  verba :  Devorrentein  via  bibet.  dPaf.io9.i. 

Torrens  ( inquit )  profluxio  humana  mortalitatis  'efl  ,ftc  IV. 
enim  torrens  plumalibus  aquis  colligitur,  redundat ,  perftre- 
pit ,  currit ,  &  currendo  decurrit  ,id  efl ,  curfum  finit  fic  eft 
omnisiflecurfw  mortalitatis.  Nafiuntur  homines  ,  viuunt, 
moriuntur  ,  eft-  aliis  monentibus  alij  nafiuntur',  quid  hic  te¬ 
netur  ?  Quid  hic  non  decurrit  ?  §>uid  non  quafi  de  fluvia 
collectum  tt  in  mare  ,%n  abyffum.  In  eandem  vero  fen- 
tentiam  Hieronymus  c  explanans  verba  Dauidisf;  e  Epift.  ad 
Mille  anni  ante  oculos  tuos  tanquam  dies  hefterna  ,  qua pra-  f  ^ j_  3?' 
teriit.  xALttimuui ,  (inquit )  comparata  breuis  efl  omnium 
femporum  longitudo.  Paulo  aurem  poft  ad  illa  verba: 

Mane ficut  verba  tranfeat ,  mane  floreat ,  eft  tr  an  fi  at,  ve- 
fi> ere , decidat , induret ,  eft  arefiat,.  Sicut  enim  ( ait )  mane 
virens  herba ,  eft-  fuis  floribus  vernans  dele  flat  oculos  con- 
templamumpaulatmque  marefeens  amittit  purchritudinem, 
eft •  tnfcenum ,  quod  conterendum  efl ,  venitur  :  ita  omnis 
fpecies  hominum  vernat  in  paruulis,  floret  in  imenibus ,  vr- 
get  in perfefla  atatis  viris ,  eft  repente  dum  nefeit  ,  incane fcit 
caput,  rugatur  facies ,  cutis  prius  extenta  contrahitur ,  eft  ex- 
E  tr  emo  fine ,  quod  hic  dicitur ,  vefpere ,  id  efl  ,  feneflute  vix 
moneri  poteft ,  ita  vt  non  cognofiatur  ,  quis  prior  fuerit ,  fed 
plane  in  alium  commutetur ,  ac  denique  ,  vt  Symmachus  ver¬ 
tit  S:  fuccidimur  repente, eft  auolamus. Mitto  alia  fexcenta, 
quae  huc  afferri  poflent  ex  Seneca  h  ,  &  Plutarcho ^  7^.  &  7V 
aliisque  Philofophis :  non  funt  tamen  omittenda,  78.109.100. 
quae  eleganter  feribit  Nazianzenus  .k  ioi. 

Quis  fismft inquit)  vnde  in  vitam  veni  ’  quis  rurfus ,  pofl-  llbc'c  bteul‘ 
quam  aliquantifper  terra  gremio  retentus  dpuluere  ad  vitam  jjb(je  coaf. 
rediero  futurus  fimi  Vbinam  tandem  me  Deus  collocabiti  cap.  t».  & 
Multa  quippe  sammnofaviu  huius  via  funt  ,\nec  vllum  be-  alibi. 
num  apud  homines  efl ,  quod  non  aliquid  vitij  admixtum  ^"a®wt,C° 
habeat.  Atque  vtinam  non  maiorem  quoque  pariem  mala  ^  ’vit.  iti. 
fibi  vondiearent.  Jnfidia  funt  opes ,  fublimtmque  honorum, 
eft  digni 


Epift.LB.Ioan. 

A 


Explan. 

#  dignitatum  fatilus  mera,  furvL,  ittfomnitt :  imperio  alte¬ 
rum  fubeffe,  graue ,  ac  moletilum  eft,  paupertas  pedica.  Pul¬ 
chritudo  porro  bteuis  ,  atque  fulgetri  fimilis  ,  wuentm  ni¬ 
hil  aliud,  quam  temporis  feruor-,  canities  tritilis  vttaocca- 
fus,  f emones  vere  alati, gloria  aer ,  nobilitas  vetus  [anguis, 
robur  cum  apris  commune ,  fatictas  petulans  liberorum  co¬ 
pia  cura  necejf arta  mater ,  orbitas  morbus ,  forum  vitiorum 
fchola ,  quies  imbecillitas,  anes  abittilorum  hominum  :  an- 
guflus  alienus  panis ,  agricultura  labor  ,  nauigantium  ma¬ 
ior  pars  in  orco ,  patria  proprium  barathrum ,  #  externa  re¬ 
gio  probrum.  Omnia  denique  mortalibus  laboriofa  funt, omnia 
humana  metus ,  rifus ,  lanugo  ,  vmbra  ,  ros,  fatus ,  vola¬ 
tus  ,  vapor,  infomnium ,  fiuttus  nanis  veftigium  ,  aura  pul- 
uis, orbis  quidam  perpetua  conuerftone  fimilta  omnia  voluens , 
nunc  (labilis ,  nunc  rot  ans ,  nunc  labilis ,  nunc  fixus.  Anni 
temporibus ,  diebus  ,  noctibus  ,  laboribus ,  morte,  moeroribus, 
voluptatibus  ,  morbis  ,  calamitatibus  ,  fecundisque  rerum 
fucceffibus.  Nec  vero  fine  magna  fapientia  hoc  ate  Chrifte 
contilitutum  eft  ,vt  res  omnes  huius  vita  incerta,  atque  infla¬ 
biles  fmt ;  nempe  vi  rerum  firmarum,  ftabiliumqtte  amore, ac 
defiderto  inardefeamus :  omnia  enim  vero  tam  prifta  ,  quam 
recentia  animi  pennis  perlutitraui ,  nec  tamen  quidquam  ho¬ 
minibus  imbecillius  vfquarn  inueni\vnum  hoc  hominibus  Io¬ 
num,  ac  firmum  efl,  nimirum  fublata  cruce  hinc  pedem  effer- 
vejtachrymas  etiam  fundere, atque  ingemi fc  ere, mentem  diui- 
narum  rerum  Jludio  mancipare ,  cale  ilium  bonorum  flem  pe¬ 
titore  fouere, ita  fe  comparare.vt  Trinitatis  [plendo/. qui  puris 
animis  impertiri  f  olet, nobis  illuc  eft  at-,  a fluita  infitper  carnis 
contagione  mentem  abrumpere ,  imaginemque  illam ,  quam 
diuinitus  accepimus, puram,  atque  integram  conftruare,  vi¬ 
tam  ab  hac  vita  alienam  ducere, ac  denique  cumaliero  mun¬ 
do  mundum  hunc  commutando  difficultates  omnes  huius  vi¬ 
ta,  molefiidfquc forti  animo perferre.lta.  videas  ab  eloquen- 
tiflimo  Theologo ,  eorum  omnium,  quae  in  mundo 
funt,breuitatem,&  fugacem, vc  ita  dicam,  vanitatem 
elegantiffime  deferibi. 

V I.  Et  cortcupifcentia  eius.  Siue  ea ,  quae  ab  hominibus 
appetuntur  in  vita,  fiue  ipfae  hominum  cupiditates, 
vtraque  enim  fenfim  deficiunt,  ac  pereunt ;  omnia 
quippe  orta  fenefeunt ,  &  occidunt, 8c  appetendi  vis 
temporis  diuturnitate  lang.iefcit.  Quamobrem  la- 

a  libro  de  pienter  Seneca  *  ait :  Non  funt  cupiditates  in  longinquum 
tranq.  vita:  mittenda,  fed  in  vicinum  iliis  egredi  permittamus ,  quoniam 
cap.io.8t  a.  jnc[uclf  ex  [0[0  non  patiuntur ,  relititis  his,quaaut  non  poffunt 
fieri,  aut  difficulter  poffunt ,  prope  pofita  ,fpeique  notilra  allu¬ 
dentia  fequamur.  Proximum  ab  hts  erit,  ne  aut  in  fetperua- 
cuis,aut  ex  fuperuacuo  laboremutfd  efl ,  ne  aut  qua  non  pof- 
fumus  confequi  concupi flamus, aut  adepti  cupiditatum  vani¬ 
tatem  notilrantm  fero pofl  multum  pudorem  tmelligamus ,  ne 
aut  labor  irritus  fine  effetlu  labore  indignus  :  fere  enim  ex 
his  tntilitia J equitur  ,  fi  atu  non  fucceffu  ,  aut  fucceffus  pudet. 
bSap.  f.  4*  Re&ilfime  vero  Salomon  bimpioru  vocibus  corum- 
dem  ftultitiam  deferibens  ait :  Nos  infenfatt  vitant  illo¬ 
rum  ajhmabimus  infaniam.  Et  paulo  poli  :  Qttid  nobis 
profuit  fuperbia ,  aut  diuitiarum  taclantia  quid  contulit  no¬ 
bis  ?  Tranfierunt  omnia  illa  tamquam  vmbra  ,  &  tamquam 
nuntius  procurrens ,  #  tamquam  nauis ,  qua  pertranfit  flu- 
tiluantem  aquam ,  cuius  cum  puteri  erit  ,  non  efl  veftigium 
inuenire ,  ne  que  femitam  carina  illius  in  fluctibus ,  aut  auis, 
quatranfuolat  in  aere.  Ec  deinceps  multa.  Addit  poft- 
modum  :  Spesimpq  tamquam  lanugo  efl ,  qua  d  vento  tolli¬ 
tur  ,  #  t  an  quam  fptlma  gracilis ,  qua  d  procella  difpergitur, 

#  tamquam  fumus ,  qui  d  vento  diffufus  efl ,  ea  tamquam 
memoria  hofpitis  vnius  diei pmereuntis .  V t  enim  obfer- 

c  lib.s  .ruor.  Uat  Gregorius c :  Tilia,#-  fugitiua  ejfie  qua  tenuerant ,  iam 
cap, 10,  alias  amjjpa  cognoftunt ,  quaquandiu  aderant , fluitis  eorum  cor¬ 
dibus  #  magna ,  #  manfura  videbantur. 

VII.  Egregie  vero  Auguftinus  a  mundi  cupiditatibus 
ad  Dei  amorem  reuocat  his  verbis  :  Non  habendo  con - 
cupifcentiam  mundi ,  non  vos  fitbiugabh  ,  nec  defiderium 
carnis ,  nec  defiderium  oculorum  ,  nec  ambitio  fictili  \  # 

lierted./ntitinian .  in  Epift.B.  loatu 


Cap.  II.  109 

A  facitis  locum->  caritati  venienti ,  vt  diligatis  Deum ,  quia 
fi  fuerit  ibi  diletho  mundi  ,  non  ibi  erit  dtletitio  Dei ;  te¬ 
nete  potius  dilctitionem  Dei  ,vtquo  modo  Dem  efl  aternm : 
fic  #  vos  maneatis  in  ateinum  ,  quia  talis  eft  qui/que, qualis 
eius  dilectio  eft.  Terram  diligis, terra  eris-,  Deum  diligis,  quid 
dicam ,  Deus  eris  ?  Non  audeo  dicere  ex  me  ,  Scripturas  *  a  Pfal,8i.  9. 
audiamus  :  Ego  dixi ,  Dtj  eftis ,  &  fili)  altiffirni  omnes.  Si  er¬ 
go  vultis  effe  Di) ,  #fidi)  Altiffirni ,  nolite  diligere  mundum, 
neque  ea  ,  qua  funt  in  mundo.  Atque  hac  ratione  hanc 
Apoftoli  fententiam  explicat,  Fauet  Didymus:  Qua¬ 
cunque  enim  ( inquit )  omnia  contemnit  ,  #  fupra  mun¬ 
dum  erit  diligens  Deum  #  faciens  voluntatem  eius,  qui  per¬ 
manet 'maternum.  Dixerat  enim  Cluilius  b:  Non  omnis  b  Martb.  7. 
qui  dicit  mihi  Domine  Domine  intrabit  in  regnum  calorum ,  zl* 
fed  qui  facit  voluntatem  Patris  mei,  qui  in  catis  eft.  Atque 
B  idcirco  Apoftolus  mundum  ,  eiufque  concupifcen- 
tias  cito  labi, ac  pnererire  affirmat,  vt  nos  ad  perma¬ 
nentia ,  atque  aeterna  traducat,  addens  quod  mox 
fubiicit. 

Gpui  autem  facit  voluntatem  Dei, manet  in  aternum.Hxc  VIII. 
quippe  ex  aduerfo  fiipcrioribus  obiiciuntur,nam  qui 
voluptatibus  indulgent ,  fuifque  cupiditatibus  nefa¬ 
rie  feruiunr  non  poffunt  confiftcre,  quia  rebus  cadu¬ 
cis,  ac  fubito  euanefeentibus  adhaerefeunt  5  vt  enim 
audior  eft  Seneca  c ;  Quacumque  videmus  ,  ac  tangimus  cepift  $9. 
Plato  in  illis  non  numerat ,  qua  effe  proprie  putat, fluunt  enim , 

#  affidua  dirninutione ,  atque  adteCtione  funt.  Idem  que: 

Omnia  itita  qua  fenfibus  feruiunt,qua  nos  afeendunt ,#  irri- 
tant,negat  ex  his  ef[e,quaverefmt.  Itaque  fubdit  Seneca: 

„  Igitur  tjla  imaginaria  funt.#  ad  tempus  aliquam  faciem fe¬ 
runt, nihil  horum Jlabile,ac [olidum  eft.  Et  mox :  Mittamus 
animum  ad  illa, qua  acerna  funt,  miremur  in  fublime  volitan¬ 
tes  r  enim  forni  as, D  eum  qt\e  inter  illas  verfantem.  Nam  qui 
diuinae  voluntati  obfequuntut,eiulquc  pr^ceptis  ob¬ 
temperant,  vthoc  loco  ait  Ioannes  ,  in  omnem  aeter¬ 
nitatem  perfeuerant;  ait  enim  Salomon  d ;  Gguafi  tem-  d  Prou.  10. 
petilas  tranfiens  non  erit  impius ,  iutibts  quaft  fundamentum 
fempiternurn.  Et  vt  ait  Didymus :  Iutititia  immortalis  eft, 
fic  enimfcfipturn  eft: Iutititia  eius  permanet  in  faeulumfaculi. 

Cum  ailtem  hoc  loco  Ioannes  Dei  nominat  volun- 
tatem,lcgem  procul  dubio ,  ac  praecepta  Dei  intelli- 
git,de  qua  Dauid'  .In  lege  ( inquit )  Domim  voluntas  cPIal.  1.  z. 
eius,#  in  lege  eius  meditabitur  die, ac  notile ,#  erit  tamquam 
lignum,quod  plantatum  eft  fecus  decurfus  aquarum,  quod f  ru¬ 
ti)  itum  dabit  in  tempore  fito,#  folium  ems  non  defluet,#  omnia  f  pf.  9 1 .  x 
quacumque  faciet  protiferabuntur.  Et  alibi f:  luftusvtpal-  gli.19.mor. 
ma  florebit.  Vt  enim  ait  Gregorius  8  :  Palma  tarde  pro-  caP-14al,as 
ficitfcd  diu  in  viriditate fubfisttt.  Ac  proinde  dixit  Iobh:  ^  c*ap  i9. 

In  nidulo  meo  moriar,  #  ficut  palma  multiplicabo  dies.  i  s. 

Itaque  voluntate  Dei  eam  indicat  Ioannes,  quam  I X. 
Theologi  vocant  voluntatem  ligni,  quae  maxime  le- 
ge,exprimitur,cui  necclfe  eft,  humanam  voluntatem 
penitus  fubefle ,  reque  ipfa  obtemperare.  Dicuntur 
autem  ij ,  qui  voluntatem  Dei  faciunt ,  manere  in 
aeternum  ,  quod  vitam  alfequantur  fempiternam. 

Quomodo  ‘apud  Matthaeum  1  dixit  Chriftus :  Si  vis  i  cap.  19. 17. 
ad  vitam  ingredi  ,  ferua  mandata.  Huius  enim  caelellis 
obedientixfrudlus  eft  vita  immortalis  8c  beata:adde 
£  voluntatem  Dei  efle ,  vt  cundli  fuperioribus  morem 
gerant, fuamque  voluntatem  eorum  imperio  penitus 
lubiiciant, dixit  enim  Chtiftusk ,  qmves audit, me  audit .  k  Lucx  xo. 
Et  Paulus 1  \  Ornnis  anima poteflatibus  fublimioribw  fubdi-  16 ■ 
ta  fit,  non  efl  enim  potetiias  ,  ntfiaDeo.  Qua  autem  funt  a  |  Rom’ 
Di  0, ordinat  a  funt, itaque  qui  refititit  potetilatifDei  ordinatio¬ 
ni  refiflit,qui  autem-refiftunt,tpfi ftbi  damnationem  acquirat. 

Ita  Chriftus  exemplo  fuodocuic,  rebus  omnibus  di- 
uinam  voluntate  praeferenda  eftc.  Non  i/e»i(inquit ni)  m  Ioaa.  4. 
vt  [icerem  vo[umatem  meam,  fed  voluntatem  eius  ,  qui  mi-  34- 
fit  me  ,  Patris.  Et  morti  proximus  ita  precatus  eft  n :  n  Luca;  ^ 
Non  mea,  fed  tua  voluntas flat,.  Eft  quippe  Dei  voluu-  41  * 

tas  non  modorcdla ,  fed  ipfa  etiam  redlitudo,  vt  qui 
“k  eam 


no  Epift.  i.  B.  loan. 


'eam  fequatur,  lineas  nunquam  tranfiue  queat. 

3  ?.  Filioli ,  nouiffima  hoia  efl ,  (fi ficut  audiftis ,  quia  An- 
tichrfius  venii,  nunc  Antichrifti  multi  fatti  funt ,  vnde 
fi  imus  quia  nouiffima  hora  eft. 

Quoifum  haec  pertineant,ex  fuperioribus  non  fa¬ 
cile  intelligi  poieft.  Auguftinus  haec  putat  ad  infan¬ 
tes  pertinere :  Tueros  (inquit)  alloquitur vt  fefiinent  cre- 
fcere ,  quia  nouiffima  hora  efi :  & t as  corporis  non  eft  in  volun¬ 
tate  ,  ita  nullus  fecundum  carnem  crefcit ,  quando  vult ,  fi- 
cut  nullus ,  quando  vult,  nafeitur.  Fbi  autem  nat  initas  in 
voluntate  efi,  (fi  crementum  in  voluntate  eft  \  nemo  ex  aqua, 

(fi  fpirttu  nafeitur ,  nifi  volens ,  ergo  fi  vult  crefcit,  fi  non  vult 
decrefcit.  Quid  eft  crefcere  ?  'proficere  quid  eft  decre fieret 
deficere.  Putat  igitur  haec  pertinere  ad  audiendam 
fpiritualem  infantiam, viderique  poflet  lententia  ad¬ 
modum  probabilis,  dum  vitanda  monet  pericula, 
propofito  exeplo eorum  ,  qui  a  fidedefecerant.Sunc 
qui  putent  ha:c  referenda  efte  ad  fidelium  fidem  ro¬ 
borandam.  Ego  crediderim, quod  infinuat  Didymus, 
OEcumenius,  ampliflimam  efle  adhortationem, qua: 
ad  omnes  fideles  referatur,  cdm  enim  monuiflet  ab- 
iiciedum  efle  mortalium, caducarumque  rerum  amo¬ 
rem, &:diuinamcharitatcrn  maxime  compledlendam, 
id  magis  , ac  magis  confirmans  ad  vitae  breuitatem, 
quam  modo  indieauerat ,  addit  ,  extremam  mundi 
horam  omniumque  mortalium  vitae  terminum  iam 
iam  imminere.  Vt  autem  hcecipfius  oratio  blandius 
accipiatur, filiolos  appellat;wc«/^i?M^(igiturait)fco''i«  eft. 
OEcumenius  videtur  hoc  ad  cuiufque  vitam  referre. 
zAfcriib,(inquit)ad  proprium  finem  confiderandum  vnun- 
quemque  inducit  ,vt  qua  fi  extrema  vita  hora  vnicuique  in¬ 
flet  ,fibrietas  fubfequatur ,  atqueita  vita  immaculata  ,  (fi 
dftiormmpuritas  inter  Chriflianos  femperverfetur. 

Idem  tamen  ,  quae  eft  aliorum  omnium  fententia, 
indicat,extremam  horam  ad  mundi  serarem  pertine¬ 
te,  addit  tamen  extremam  horam  accipi  bifaria  pof- 
fe.  Primum  quidem  ex  Chryfoftomi  fententia  extre¬ 
mam  horam  interpretatur  hanc  noftram  aetatem, quia 
eft  poft  medium  tempus  aduentus  Chrifti.  Rei  enim 
( inquit  )  vnicuiufque  tres  partes  funt ,  prima  ,  media  ,  & 
poftrcma  :  nihil  ab  fur  di  efi ,  fi  totum  id  ,  quod  d  medio  pro-  D 
cedit ,  poftremum  appellatur.  Quare  fi  in  medio  mtllefma 
annorum  decadis  Dominus  adueniffet  ,fere  enim  in  quin¬ 
quies  millefimo  anno  aduenit ,  totum  id  tempus ,  quod  a  me¬ 
dio  hoc  excederet ,  fi  extremum  diceretur , reprehenderet  ne¬ 
mo, i  fed  ex  centum  verbi  caufa  annis  tam  primi ,  id  efi, de¬ 
cem,  quam  vigint  i,  (fi  cateri  deinceps  extremi  nomen  merito 
oblinerent. Sic  igitur  etiam  hic  quoniam  admedium  Domini 
aduentus  tempus  mille  annorum  fatta  acceffio  efi ,  quicquid 
ab  eo  efl  ,rette  dici  extremum poteft.  atque  hanc  ait  efle 
Chryfoftomi  veriftimam  explanationem.  Addit  Sc 
alteram  :  Toffumus  (  inquit)  extremum  hic  propeffimo  fu¬ 
mer  e  ,  quemadmodum  cum  dicimus :  in  extremum  malum 
deuem  s  nam  quia  mundus  tunc  magnis  malis  ,  (fi  turbatio¬ 
nibus  agitabatur ,  dum  diabolus  pofi  aduentum  boni  ea  pro¬ 
curaret ,  vt  vcl\onostentaret ,  vel  confunderet  omnia  ,ne  bo-  £ 
numd  malo  difeemere  qui/piampeffet , propterea  tempus  illud 
extremam  horam  appellauit ,  quafipeffimam  dicas ,  vt  qua 
vltimo  loco  quafi fex ,  (fi- femina  defederit. 

Et  fan£  quicquid  fit  de  fignificatione  vocis  quam 
Interpres  nouiflimam  Latine  tranftulit ,  negari  non 
poteft,tempus  illud  Apoftolicum  multis  fuifle  ,  gra- 
uiflimisque  malis  ,  atque  incommodis  obnoxium, 
cum  vbique  Principes ,  &  Tyranni  faeuirent ,  8c  atro- 
ciflimis  fuppliciis  Chrifti  cultores  dilaniarent.  Vix 
tamen  credo  ,  hoc  voluifle  Ioannem  .indicare  ,  vt 
enim  paulo  poft  dicam  ,  non  tam  Tyrannorum  ve¬ 
xationes  ,  quam  haereticorum  pugnas  commemorat. 
Nouiflimam  igitur,  feu  extremam  horam  vocat  hunc 


A  poft  Chrifti  aduentum  poftremam fenefcentis  mun¬ 
di  aetatem,  quafi  dicat,  nullam  praeterea  legem  ,  aut 
nouam  mutationem  expedtandam  efle, led  a  Chrifto 
nato  mundum  ad  interitum  fpe&are.  Horam  autem 
poluit  pro  tempore,fic  enim  plerumque  Scripturalo- 
quitut.Lucast*  enim  ait.Feniet  Dominus  finii  mus  in  die  ac3p 
qua  no  fperat ,  (fi  hora, qua  nefeit. Et  Io3nesb.-  F.t  ex  illabora  b  cap.u.^ 
acbepit  eam  difcipulus  in  fuit.  Denique  Paulusc:  Hora  efi  c  Rom.  1}, 
tamnos  de fimnofurger e. Diotam  autem  maluit  dicem, vt  ri' 
fpatij  breuitate  indicaret, vt:. enim  multis longiflimu 
videatur;rc  tamen  vera  bfeuiflimum  eft. Ita  enim  di¬ 
xit  Paulus  ;  Tempus  breue  efi,  reliquum  efi  vt  qui  vtuntur  d  i  Cor,  7, 
hoc  modo,tanquam  non  vtantur.  Ira  confirmat  Ioannes 19 ■ 
g  quod  paulo  ante  dixeiat:  Mundus  tranfityfi  concupifien- 
tia  eius.  Cum  igitur  Haec  fit  extrema  mundi  stas ,  nec 
quifquam  certo  fibi  poflitvel  vnum  diem,  aut  horam 
pollicerijratiopoftulatvtabiedtis  iis,  quae  leniter  auo- 
lant,  facileque  euanefeunt,  ea  iedtemui1 ,  quae  perma¬ 
nentia^  sterna  funt. 

Quod  fi  addamus  huius  Statis  pericula^qu^ ab  he-  IV. 
reticis,  atque  impoftoribus  imminenr,eo  maior  foli- 
citudo, ac  diligentia  adhibenda  eft, ne  in  errorem, at¬ 
que  impietatem  aibducamur.  Fateor  olim  veteres  Pa¬ 
tres  incredibili  pene  conlenfu  exi  ftimafte,  extremum 
iuundi  diem,  &reru  omniu  occafumnon  procul ab- 
efle  ,  cum  tamen  mille  feXcenti ,  8c  eo  amplius  anni 
praeterierint.  Sed  quoniam  ca  d?  rcalibi  difterni,  ni¬ 
hil  addam  in  prsfcntia  ,  paulo  poft  eum  agam  de  te 
pore  Antichrifti  nonnulla  attingam.  Cstcrdm  quod 
ait, hora  nouiffima  efl, poteft  ad  bonorum  folatium  fpe- 
£lare, eorum  prsfertim  ,qui  caducis  ,mortalibufque 
bonis  nuntium  cemiferintjVt  fempiterna  confequan- 
tur;quafi  eos  fignificetnon  diu  his  bonis  qarituros,cu 
perexiguum  tempus  fuperfit.  Ita  enim  videtur  figni- 
ficare  quod  Paulus  alicubi  aite:  Quod  momentaneum  ct.Coriotii. 
efi,  (fi  leue  tribulationis  nofira ,  in  jublirnitate  suemum  gloria  4,1 6’ 
pondus  operaturin  nobis. Et  Petrus  f:  Modicum  nunc fi oPor-  f  t.s, 

tet  contrifiari  in  variis  tentattonibus  ,vt  probatio  veftra  fidei 
multo  pretiofior  auro  ,  quod  per  ignem  probatur ,  inuenia- 
tur.  Forte  alludit  ad  horam  vndecimam  ,  de  qua 
Matthsus  o  ;  nam  qui  ea  hora  laborare  coeperant  in  g  cap.  10, 
vinea,  parem  eum  csteris,  qui  portauerant  onus 
diei ,  &  sftus  ,  mercedem  aflequuti  funt.  Et  vt  vt 
flt,  vnicuique  noftrum  nouiiUma,  ac  poftrema  ho¬ 
ra  eft,  omnibus  enim  non  ita  multo  poft  citius  ,  aut 
ferius  occumbendum  eft, mors  quippe  neminem  ex¬ 
cipit,  nulli  certum  ,  ac  definitum  annorum  fpatium 
pollicetur  quofdam  in  ipfo  exortu,  alios  in  adolefce- 
tieflore,in  mediastate  nonnullos, in  fenedtute pluri¬ 
mos  abripit.Nam  vt  ait  Hieronymus: pote  licito 
mori,  fenex  diu  viuere  non  potefi. 

Et  ficut  audiftis  ,  quia  Antichriftus  venit.  Redfce  V. 
OEaimcnius.-Confirmat  autem  (inquit) eff e  extremam ho- 
ramfiue  pefirnamfme  vltimam  intelhgas ,  ex  Anticiori  flo. Si 
enim  (inquit)  A mkhn sium  in  extremis  teporibus,  atque  vl- 
timis  expettamus,minc  vero  Antichrifti  multi  extiterut  ( de 
Cerintho  autem, (fi fimilibus  intelhgit)  tempus  extremu,  mun¬ 
di  confummationis  impendere  per  fpicuum  efi,  cum  multi  An¬ 
tichrifti  vni  illtpr&eant.  Auguftinus  putat  tacitis  cogi¬ 
tationibus  Ioinnem  occurrere  :  Sed  dicturi  funt  ( in¬ 
quit  )  aliqui  quomodo  nouijfimurrt,  tempqs  ?  quomodo  no¬ 
uiffima  hora  ?  certe  prius  veniet  Antichnfius  >  &  tunc  ve¬ 
niet  dies  ludtcij.  Fidit  Ioannes  cogitationes  ifias  ,  ne  quafi 
fecun  fierent ,  (fi  ideo  non  ejfe  horam  nouiffirnam  putarent, 
quod  venturus  effet  Antichriflus ,  ait  illis: Et  ficut  audiflis, 
quia  Antichriflus.  venii . Non  multum  fane  refert,  vtro 
modo  accipias ,  exeo  enim  ,  quod  multi  funt  Anti¬ 
chrifti  ,  hanc  efle  nouiflimam  horam  confirmat. 

Perinde  enim  eft ,  ac  fi  dicat :  vos  ex  Scripturis ,  Sc 
Apoftolica  traditione  Antichriftum  extrema  mundi 
claufula  venturum  non  ighoratis,fic  autem  habetote;. 

•  multos 


Explaii.  Cap  II. 


ni 


VI. 


VII. 

t.  Theff. 


A  suo  vfque  ad  mundi  extremum  fuperftftem  futurum 
quod  eft  prorfus  abfurdum;  vel  plurcs  Antichrifti  no¬ 
mine  ddignaiT,vt  quemadmodum  Daniel3  beftiarum  acap.7. 
nomine  regna  indicarit ,  lic  Paulus  ,  dum  hominem 
nominat,  Antichrifti  regnum  fignificet.  Nec  multum 
diferepant  quidam  apud  Auguftinum  h, qui  non  ipfum  ^  ^ 

principem,  fed  vniuerfum  quodammodo  corpus  cius, ideft,  ad 
eum  pertinentem  hominum  multitudinem  frnul  cum  ipfo  fuo 
principe  hoc  loco  (id  eft,  apud  Apoftolum)  intelligi  Anti- 
ebriftum  volunt.  Alia  omnia  Catholici  ,  inter  quos  ta¬ 
men  non  plane  conuenir,  cum, ali)  aliter  opinentur; 
vt  paulo  poft  commodius  docebo.  Sed  certiflimiirn 
dft  futurum  verum  hominem, vnicum,&  lingularem, 

Chriftus  enim  apud  Ioannem  hsc  de  illo  pronun- 
;  tia.uk.  Alius  veniet  in  nomine fuo.  Quem  loeu  Irensusc,  c  lib.  $.  con. 

B  Chryfoftomus,  Cyrillus  a  ,  8c  Auguftinus  e ,  de  vero  hatreC 
Antichrifto explicant, illum  enim  Dominus  fecum 
confert  tanquam  hominem  curri  homine  ,  deinde  ait  - 

recipiendum  a  Iudsistanquam  Meffiam,cum  tamen 
illi  cerrum  aliquem  hominem  cxpe&arent.  Ad  hsc  , 

Paulus  f  vocat  Antichriftu  homine  peccati  filiu per-  r4  Therf. 
ditionis;  quo  loco  vtobferuauit Epiphaniusg,  Grs-  i.$. 
co  more  adhibetur  articulus ,  vt?  fingularis  quifpiam  gHa.x9.fub 
homo  delignetur  ,  quod  hoc  etiam  loco  obferuare  ”n’ 
licet  ;  cum  enim  Ioannes  Antichriftum  nominauit 
articulum  adiecit ,  quod  non  fecit ,  cum  humero 
multitudinis  dixit ,  Antichrifti  multi  furit.  j 

ApudDanielem  hvero,vt  affirmant Irensus ',Hie-  heap.  7.  n. 
ronymusk,  Sc  Auguftinus 1  ,norf  repugnantibus  hs-  &  n. 
reti  cis  m, de  Antichrifto  agitur,&vnus  lingularis  ho-  >  lib.  7. 
modelignarur  ,  comparatur  enim  cornui ;  &  vt  Cy-  dCj 

prianus  n  ,  &c  Hieronymus  0  indicat  ad  litteram  agitur  ciu;t*  C4J'. 
de  Antiocho,  qui  typus  erat  Antichrifti ,  vtquemad-  mCal,  Bcz. 
modum  ille  lingularis  erat  homo,  hic  etiam  vnuss Centur. 
quifpiam  ccnfendus  fit.  Denique  Interprete  Ire-  J^rVrcaP 
nso  idc  colligiturcx  ApocalypliP.  Neque  vero  ali-  n. 
ter  fenferunt  fandli  Patres ,  vt  Iremeus  <] ,  Cyrillus  oDaniel.ir. 
Hicrofolymitanus r,  Chryfoftomusr,Theodoretus r,  &Iy-  Qjipd 
Damafcenus  ll,La<ftantius  x,  Ambroliusy,Hierony- 
mus z, AuguUinus1, Gregoriusb. Fateor  quide  coepifle  p  capt , 3v& 
Antichriftum  Apoftolorum  tempore  ,  vt  hoc  loco  14 
indicat  Ioannes, non  tamen  in  fe  ipfo,led  in  eius  mi-  hb.  5. 
niftris,  &  fe&atoribus ,  vt  in  Simone  Mago,&  Nero-  £ ^ rheflT 
ne^vt  Ambrolius  ,  Chryfoftomus  c,  Hieronymus'^,  tt5aniel.  7*. 
Patrem.gr' filium. Tdcmque  Ijgnificauit  Chriftus  apud  D  Auguftinus  e  ,  Theodoretris  ,  &  Sedulius  f  expli-  u  lib.4.c.i8. 
Mattheum  d,cuPfeudochriftos,&:Pfeudoprophetas  eant.  Tres  enim  priores  de  Nerone  accipiunt  tres  *  Epitom. 

‘  "  pofteriores  de  Simone  Mago.  Eo  vero  tempore,  d ]u'  >r' c’ 

quo  Paulus  viuebat,  neirio  fuit  Pontifex  praeter  y Urcxn. 
Petrum,  quod  H  haeretici  contendant ,  Pontificiam  ze.7.Dan.& 
fedem  elle  Antichriftum, fateantur  oportet, quod  ta-  epift.ad  Al- 
men  nonauli  funt  affirmare, Petrum  fuifle  Antichri- 
ftum.Igitur  quemadmodum  Chriftus  apud  Matthx-  c;u.  fir(i  tQ. 
umait,Eliamvenifleinroanne,qUem  conflat  in  pro-  ta.  < 
priaperfona  venturum  fub  finem  mundi,  ita  Ioannes  b  ji.mor.  c. 
in  aliena  perfona  venifle  Antichriftum  aflerit  ,  qui  c^ThclT.i 
aliquando  in  propria  venturus  eft.  dQjjJcft.11. 

Quod  li  qus  Antichrifti  tempus  curiolius  exqui-  X. 
rat,  deprehendet  profedo,  plurimos  etiam  Catholi-  ad  Algas,  • 
eorum  fuilfe  decepros  ,  vt  varis, ac  multiplicas  dc  cHb.  io.  de 
tnundi  fine  fuere  lententis.  Thelfalomcenfes  enim  f  x”ad 
Piulo  adhuc  hiperftite  diem  Domini,  hoc  eft,  mundi 
occafum  inftare  exiftimabant,qut>s  Apoftolusrepre-  glib.4  ep.tf. 
hendit Cyprianus  s, Hieronymus11, Gregorius  i  ,non  b  Epift.ad 
procul  abdfe  een  fuerunt.  Sed  fuit  ea  Sanftorum  le-  dc 

uis  potius  qusda  fulgido  ad  fideliu  animos  excitan-  j  ii.4.cp.  jg. 
dos  accomodaca,  quam  firma  allirtio.  IudasverdSv-  &  4  Diak& 
rus  tefte  Hieronymo kmundupufauir  anno  a  Chrifto  ^om-  l*  in 
nato  loo.interimrfi.Ladtantius^qui  vixit  circa  annfi  vi  1  ili 

trecenteliniufti  ab  ortu  Chrifti  cenfuit  liio  tcpove  ad  in  luda. 
extremum  mundi  non  vitra  ducentos  arinos  fuper-  llib.7.c.z<, 
fuilfe.  Auguftinus  m  tres  hac  de  re  recenfet  cruorcs,  ™ 18 


multos  iam  exortos  cite  Antichriftos  ,qui  illum  quo¬ 
dammodo  prscurrant, atque  adeo  hinc  facile  intel- 
ligere  poteftis  ipfi,  me  vcrifflme  loquutum  elfe  ,  qui 
hanc  nouiffimam  horam  appellarim. 

Nolim  tamen  quenquam  exiftimare,voluilfe  Apo¬ 
ftolum  aliter  de  Antichrifto  loqui ,  quam  ad  hsc  vf- 
que  tempora  credidit,&  credit  Ecclelia.Tametli  au¬ 
tem  de  Antichrifto  plura ,  &c  quidem  ingentia  volu¬ 
mina  extant  ,  quoniam  tamen  hic  locus  non  flagitat 
folum/ed  etiam  poftulat ,  vt  ea  de  re  nonnulla  dica¬ 
mus,  colligam  paucis  ,  qus  ab  aliis  copiofius ,  vbe- 
riufque  explicata  funt.  Ordiar  autem  a  nomine, nam 
vtait  Auguftinus,  falluntur  illi  ,c\uiintelligunt  Amichri- 
Jlum  ideo  diflum,tfubd  ante  ChriFlum  venturus  fu, ideji, poft 
eum  venturus  fu  Chriftus ;  cum  vox  hsc  Grsca  fit ,  & 
aliud  procul  dubio  lignificet.Scd  li  Deo  placet, li^re- 
a  Mufcnl.  &  tici a  nonnulli  Grscs  vocis  vim  eo  trahunt,  vt  quem- 
Ccutunac.  Ducis  ,  aut  Imperatoris  Vica¬ 

rium  fignificatjita  Antichriftus  Grsce  idem  lit, quod 
Chrifti  Vicarius.  Hac  enim  ratione  Pontifici  Roma¬ 
no  hoc  nomen  adferibunt ,  qui  fe  Chrifti  Vicarium 
nuncupat ,  &c  ab  omnibus  fidelibus  eodem  nomine 
vocatur,  fed  pudet  cum  Grammaticis  de  voculis  di¬ 
gladiari  ,  nego  tamen  dvnqsa~r,yh  Ducis  Vicarium 
lignificare,quin  potius  contendo  Ducem  contrarium 
elfe,  lic  enim  perpetuo  accipitur  Grsca  particula 
afvT/,cum  in  compofitione  adhibetur  ,  vt  oppofitio- 
nem,  feu  squalitatem  lignificet.  lic  antidota,  &c  an¬ 
tipodes  dicimus;interdu  etiam  squalitatem  fonat,& 
fortalse  dvrtcrpnTYylc  Ducem  squalem  lignificat ,  vel 
eum  ,  qui  eft  loco  Ducis  non  tamquam  ei  fubiedlus, 
fed  vt  squalis;  qua  ratione  Latini  Proconfulem  Pro- 
prstorem ,  &  Proregem  appellant.  Vt  fateri  necelfe 
lit, quod  redfce  monet  Auguftinus,  Antichriftum  con¬ 
trarium  elfe  Chrifto  ,  &  eius  smulum ,  idque,  quod 
ad  rem  pertinet,  exfacm  litteris  facile  depreheditur. 

Etenim  Paulus  de  Antichrifto  hunc  in  modum 
feribit  b :  Nif  venerit  difcejjio  primum ,  &  retielatus  fuerit 
homd peccati ,  filius  perditionis,  e/ui  aduer fatur,  &  extollitur 
fupra  omne  ejuod  dicitur  Deus, aut  quod  colitwyta  vt  in  tem¬ 
plo  Dei  fedeat  oflendcns  fe  tamquam  fu  Deus.  Et  hic  ipfe 
Ioannes  c  nd  ita  multo  poft,  quali  Antichrifti  vim, ac 
nominis  lignificationem  explicet.  Qui  negat  (inquit) 
quoniam  lefus  ejl  Chriftus ,  hic  eft  Antichriflus  ,  qui  negat 


d  cap.  14 

1  k  nominat.  Deinde  ita  etiam  loquuei  funt  veteres  Pa- 

Aleafci  *i  1  tre<:*ffieronymuse  enim  hoc  nome  explicat, quali  fi- 
fimil.  epift.  gnificet  aduerfariu Chrifti. Alibi f. Antichrifti  fynago- 
'  gam  Ecclelis  Chrifti  opponit.  Athanalius  g  Princi- 
Lucif  CJm  PCS  ^xcu^arcs  »  c!u*  judiciis  Eccleliafticis  prselfe  vo- 
gFp>  adfol.  luntjfimiles  elle  ait  Antichrifto ,  quali  Chrifto  repu- 
vir.  agen.  gnantes.Eodemque  modo  loquitur  Damafcenus11. 
h  iib.4.c.z8.  Quae  cum  ica  finr,aj5paret  hsreticos  non  meririri  fo- 
lum,fcd  nefarie  etiam  calumniari ,  dum  Romanum 
Pontificem  ,  quife  Vicarium  Chrifti ,  miniftrum ,  S; 
feruum  agnofeit, Antichriftum,  hoc  eft,  smulum ,  8c 
adiuerlarmm  Chrifti  appellare  audent  .Tantum  enim 
abeft,vt  cultum  Chrifti  euertere  moliatur, quod  elfe, 
propriu  Antichrifti  docet  Paulus,vt  illu  potius  tuea-- 
tur  acfoueat,&  quacuque  ratione  polftt,  amplificet.' 

VIII.  Iam  vero  quis  proprie  futufus  lit  Antichriftus 
prstermiifa  latillima  lignificatiolne ,  qua  plores  di- 
■  cutur  Antichrifti  ,licut  &  plures  Chrifti, eft  inter  Ca- 
iCal.&  Bez;  tholicos  ,  &  hsreticos  ingens  dilfenlio.  Hsretici  i 
namque  Antichriftum  thronum  quemdam  ,  ac  reg¬ 
num  eorum  ,qui  vniuerfx  Ecclelis  prsfident  ,inter- 
k  z.  Tbcfl..  pretantur,Apoftolusk  enim  non  obfcure  indicat,iam 
tunc  fua  state  fuifle  Antichnftum  ;  ,  & eum  tamen 
in  fine  mundi  perimendum  a  Chrifto  ;  necelfe  vtfn, 
*  4  vel  vtyum  eundeipque.  hominem  ab  Apoftolico  illo 

Mened.  fufimian.m  Epift.  B.Ioatt. 


quidam 


Ciult.  c.  ;  j, 


112 


quidam  enim  putabant ,  finem  mundi  anno  qua. 
drigentcfimo  ab  afcenfu  Chrifti  in  caelum  futurum. 
Aiij  anno  quingentefimo,nonnulli  millefimo.  Ailte 
Augyftinum  Ethnici  quidam  opinabantur  ,  Chri- 
ftiaUam  religionem  non  vitra  annos  (exaginta  fupra 
trecentos  chiraturam.  Circa  verb  annum  Domini 
aPalmef.in  millefimum  centefimum  quintum  fuifle  fertur a  E- 
Chronic.  &  pifcopus  quidam  Florentinus  ,  qui  diceret,  iam  na- 
Fafch”  VlU  Antichriftum. Denique  celeberrima  opinio 

fuit  fex  annorum  millibus  mundum  ftaturum ,  cum 
fex  diebus  a  Deo  conditus  fuerit  ,.vt  cuique  diei 
milleni  anni  refpondeant ,  cum  fcriptum  iit  :  Mille 
anni  ante  oculos  tuos  tamquam  dies  bcflerna  qua  puteriit. 
b  qu*(t.7 1.  Quae  fuit  fententia  Iuftini  b,  Irenxic ,  Ladtanrij  d, 
ad  Gent.  Hilari j  e  ,  Hieronymi  i ,  quam  excogitauerant  pri- 

d  lib  *  c  propter  vaticinium  cuiufdam  Elis.  Am- 

e  Matth.7!  ^rofius  S  certe  putat  hunc  annorum  numerum  iam 
f  in  epift.  ad  prxteriifle.  Auguftinus  b  alicubi  eam  fententiam 
Cypria,  qua  probabilem  putat.  Alibi  i  acriter  reprehendit  eos, 
Pfal°8  **  numerum  annorum  prxcise  retinent. 

3  X I  Haeretici  vero, qui  iam  Antichriftum  venifle  con- 

Luc  i  *  tenduntfln  varias  abiere  fententias.  Fuerunt k  enim, 
h  lib.io.de  qui  dicerent ,  paulo  poft  Apoftolorum  tempora  An- 
Ci]it.cap.7.  tichriftum  natum,  cum  repente  extitit  Idolurn  Dei 
j  ep.ad  He-  trini }  Dfique  incarnati ,  vt  ipii  impie  blafphemant, 
lib  fS^de  quo  nihil  impudentius  ,'aut  majis  impium  fingi  po- 
Ciuir.c.^j.  teft.  Alij 1  Antichriftum  extitiue  aiunt  circa  annum 
k  Trinita-  Domini  quadrigentefimum  duodecimum,quo  tem- 
“)•  pore  coepit  imperium  declinare  m.  Nonnulli  n  ve- 

m  Tefte  n*^e  aiunc  Antichriftum  fpiritali  gladio  armatum 
B16do  init,  anno  fexcentefimo  fcxto ,  temporali  vero  gladio  in- 
t.Detad.  ftrudfcum  poft  annum  millefimum.  Non  defuerunt, 
n  H^/bu  °  Antichriftum  venifle  dicant  anno  feptingen- 
j°in  cnr'  ‘  tefimo  fetfagentefimo  tertio  ,  quia  numerus  beftiae, 
p  cap.  r j.  quae  deferibitur  in  Apocalyii  P ,  compledtitur  annos 

<S66.  quibus  ft  addas  annos  97.  qui  prxcefleratit, 
cum  Apocalyfis  feripta  eft  ,  vt  affirmat  Irenaeus ,  is 
annorum  numerus  conficitur.  A  qua  fententia  non 
*Clitou.ii.  abhorrent  Catholici  quidam  *,  qui  Antichriftum 
4.  in  Dam.  fuifle  Manumetum  autumant.  Denique  fu nt ‘i,  qui- 
cl+&Pon'  putent,  ortum  fuifle  Antichriftum  anno  rmllefimo 
InChronic  ducentefimo ,  hoc  eft,  poft  S.  Bernardum,  quia  hoC 
q  Mufcul.  ille  indicare  videtur,  cum  de  Ecclefix  tentationi- 
jr  in  Pfyo,  bus  r  agit. 

Veriffima  tamen  fententia  eft  ,  venturum  Anti¬ 
chriftum  paulo  ante  finem  mundi,  neque  certo  de¬ 
finiri  polle  eius  ortus  ,  &  imperij  tempus,  quod  fa¬ 
cile  ex  fignis  Antichrifti  probari  poteft.  Sex  enim 
omnino  Antichrifti  ligna  commemorantur,quorum 
duo  eius  aduentum  prxuertent,  duo  comitabuntur, 
totidem  fubfequentur.Ac  primum  quidem  lignum, 
quod  anteuerter  Antichrifti  aduentum  indicatur  a 
f  Nianh.x4.  Chrifto  f,  &  Paulo. c.  j.necefte  enim  eft ,  Euangelium 
&Luc.  vlt.  in  vniuerfo  terrarum -orbe  promulgari ,  quo  tempo- 
t  Rom.u.  vt  Cfiiiftus  indicat  apud  loannem  u  eum  tara* 
u  cap.5.  quam  liberatorem  ,  Sc  Meffiam  ludxi  comple&en- 
x  lib.  5.  ad  tur.  Dc  quibus  loquitur  Bernardus  x.  Sic  etiam  in- 
Eugen  tellexerunt  Hilarius  y ,  Cyrillus  Hierofolymitanus 
2  Cztlchi  Theodore  tus  1 ,  Damafccnus  b .  Quo  fit,vt  non  po- 
a  z  Ahcffz'  tuer^r  venifle  ftatim  poft  Apoftolorum  tempora* 
b  li.4-c.18.  Origenes  enim  docet  fuo  tempore  nondum. om- 
c  Hom.iS.  nes  Chrifto  nomina  dedifle.  Ruffinus  d  autem  au- 
<ftor  eft  circa  annum  trccentelimum  ab  ortu  Chrifti 
cap.9.  '  ’  imperante  Conftantino  ad  Indos  Euangelij  lucem 

c  ep.  80.  ad  peruenifle,  qui  nihil  antea  audierant.  Auguftinus  c 
Hefycluum.  item  ne  fua  quidem  state  fuifle  omnibus  promul¬ 
gatum  Euangelium  aflerit ,  ac  ne  id  quidem  anno 
Ifoo.vel  700.  contigifle  probat  Morauorum,  Polo- 
norum,  Vandalorumque  conuerfio ,  cfuipoftannos 
800.  Chriftifidem  complexi  funt.  Quin  etiam  Ber¬ 
nardus  teftis  eft ,  fuo  tempore  multos  adhuc  Euaa- 


Epift.  I.  B.Ioan. 


A  gelij  nomen  ignorafle.  Scimus  autem  ante  no» 
multos  annos  vaftiffimas  regiones  fuifle  repertas, ad 
quas  nondum  Euangelij  fama  peruenerat. 

At  enim  feriptura  confueuit  totum  pro  maxima 
parte  ponere nam  apud  Lucam  a  legimus  vniuer- 
fum  orbem  fuifle  deferiptum ,  cum  tamen  de  orbe 
tantum  Romano  loquatur  Euangelifta.  In  adtis  A- 
poftolicis  b  Hierofolymis  fuifle  dicuntur  ipfo  die 
Pentecoftes  homines  ex  omni  natione,  quxfub  cae¬ 
lo  eft  ,  |Cum  tamen  ambigendum  non  fit ,  plurimas 
nationes  fuifle  defideratas.Paulus  c  etiam  in  omnem 
terram  ait  exiuifle  fonum  eorum,  cum  tamen  pluri¬ 
mi  fuperfint ,  qui  ne  Chrifti  quidem  nomen  audie¬ 
rint.  Nihil  igitur  necefleeft,  anteaduentum  Anti- 
g  chrifti  apud  omnes  gentes ,  ac  nationes  Euangelium 
prorftulgari,  modo  maxima  mortalium  pars  Chrifto 
nomina  dederit.  Verum  vt  non  nego,plerumque  ita 
confueuifle  (aeras  litteras  loqui ,  contendo  tamen 
Antichriftum  non  antea  venturum,  quam  orbis  ter¬ 
rae  vniuerfus  Chrifti  fidem,  religionemque  perce¬ 
perit.  Ita  enim  accipiunt  Origenes  d  ,  Hieronvmus, 
Auguftinus6, exterique  Patres.  Auguftinus  vero  id 
rationibus  confirmat ,  omnes  enim  gentes  Chrifto 
promittuntur  f  ,  ac  propterea  Ecclefia  proprie  dici¬ 
tur  Catholica,  quod  omnes  nationes  comple&atur, 
Chriftus  autem  pro  omnibus  mortem  oppetiit.  De¬ 
nique  in  Apocalypfi  S  loannes  vidifle  (e  ait  eledtos 
ex  omnibus  gentibus.  Quod  ait  Paulus  ,  in  omnem 
terram  Apoftolorum  fonum  abiifle,  Auguftinus  ait, 
prxteritum  pofitum  pro  futuro.  Hieronymus  h  au¬ 
tem  ,  &  D.  Thomas  1  Apoftolorum  xuo  Euange¬ 
lium  fama  tantum  per  orbem  peruagatum  cfle,  re 
autem  vera  fuo  finem  mundi  omnibus  promulcan- 
dura.  r  b 

Alterum  fignum  ,  quod  Antichrifti  aduentum 
prxuertet,  eft  Romani  Imperij  euerfio,vt  Irenxus  k 
probat  Danielis 1 ,  &  Ioannis  m  teftimonio  ,  quibus 
conftat  Romanum  Imperium  in  decem  Veluti  re¬ 
gna  tribuendum  ,  vt  Romani  Imperij  nomen  pror- 
lus  intereat.  Atque-a  Daniele  n  quidem  omnium  re¬ 
gnorum  fucccflio  deferibitur  in  illa  mirifica  ftatua, 
quam  a  Rege  dormiente  vi(am  efle  (cribit.  Caput 
enim  aureum  Aflyriorum ,  pedtus  argenteum  Perfa- 
rara,  venter  xneus  Grxcorum  monarchiam  :  tibix 
D  vero  ferrex  longiffimx  imperium  Romanorum  fi- 
gnificabant ,  quod  quamdiutiflime  fuit  bipartitum. 
Decem  vero  pedum  digiti  decem  regna  fignificant, 
in  qux  Romanum  Imperium  definet.  Rurfus  0  ex- 
dem  quatuor  Monarchix  quatuor  beftiis  fignifi- 
cantur ,  ex  quarta  porro  beftia,  qux  Romanum  Im¬ 
perium  indicat,  decemcornua prodeunt,  qux  de¬ 
cem  illa  regna  innuunt,  de  quibus  loquimur.  Ioan- 
nes  P  vero  beftiam  vidit  feptem  capitum  ,  &  decem 
cornuum  ,  mulierem  vero  fornicariam  beftix  infi- 
dentem,quo  vi(b  eadem  Romani  Imperij  difledtio, 
atque  euerfio  non  obfcure  indicatur.  Hoc  ipfum 
‘  tacite  innuere  vifus  eft  Paulus  q  ,  cum  ad  Theflalo- 
nicenfes  fcripfit.  Et  nunc  quid  detineat  fcitis ,  quafi  fi- 
g  gnificet  fe  coram  aliquid  dixifle ,  quod  litteris  com¬ 
mittere  non  auderet ,  ne  fi  imperij  euerfionem  ex- 
prelfiflet,  magnam  fibi ,  reliqulfque  fidelibus  inui- 
diam  conflaflet.  Quo  fanc  modo  Paulum  intelle- 
xifle  videntur  Cyrillus  Hicrololymitanus r  ,  Chry- 
foftomus,  Theophyladtus,  OEcumenius  f,  Ladtan- 
tius  1 ,  Ambrofius  u ,  Hieronymus  x ,  Auguftinus  y . 
Certe  Tertullianus  z  :  £yf( inquit)^-  alia  maior  necejfi- 
tas  nobis  orandi  pro  Jmperatoribtts,etiampro  omni  flatu  Im~ 
perij,rebufque  Romanis. quod  vim  maximam  vniuerfo  Orbi 
imminentem  ,  tpfarnque  claufulam  fcculi acerbitates  horren¬ 
das  comminantem  Romani  Imperiq  commeatu  [cimus  retar- 
dari-,  quibus  verbis  ad  locum  Pauli  .videtur  alludere. 

*  Tertium 


XIII. 
d  Luc.i.r. 


b  cap.i.j. 


cadRom.i, 
&  Cololfi, 


c  epift.  80. 
ad  Hefycly 

{  Pf7I.U. 


g  cap  7.». 


h  Matt.14. 
i  adRom. 
10. 


XIV. 

k  lib.  j. 

J  cap.z.&7, 
m  Apoc.17. 


n  cap.x. 


o  c.7.Dan, 


p  Apoc.17. 


qi.ThelT.». 


r  Catdus. 
fz.adTbd- 
fal.t. 

t  lib.7x.1V 
u  i.adThef 
fal.i. 

x  adAlgaf. 
q.u. 

y  iib.zo.de 
Ciuit.c.ip. 
z  Apolog. 
cap.31. 


Explan.  Cap.  1 1. 


»3 


XV. 

*  cap.  4.  y. 


b  cap  ly.to. 
cTom.7.in 
Io. 

d  Hom.  j4- 
inMat. 
e  De  aduc. 
Dom.  con. 
ludseos. 
fMalac.4. 
eMat.  17. 
hlib.  10.de 


moi.c.10. 
k  Mar.  17. 
llbid.fc 
Mar.  9. 
m  Matt.  17. 
11  Aret.  & 
Ambtof. 
Apoc. «. 
ocap.4448. 

p  cap.  11. 
q  lib.  }.hift. 
c.31. 

r  Malae.  4. 
fini  a  1 1  .  & 
i7.Mac.  . 
t  lib-7.c.i7. 
u  Malae.  4. 
X  Apoc.  II. 
y  Tradat, 
inio.  Ii.  10. 
de  Ciuit.  c. 
19.  lib. 9. de 
Genef.  ad 
litt.c,<. 
xlib.9.mor. 

e.  4. 

a  lib.  4.  dc 
fid.  orchod. 
c.18. 

Adde  Bed. 
&  Aretam 
Apoc.  11. 
b  AdHeb. 
Ii.  J. 

c  lib.  con. 
Jud.c.i. 
dlib.j. 
eln  Ancho. 

*  Ep.  ad 
Pammach. 

*  lib.  i.  de 
pecc.orig. 
c.  13. 

XVI. 

f  cap.  11. 
glib-T- 
h  Apoc.  11. 
i  cap. 14.2.1. 
k  cap.  10.7. 

I lib.  10.  de 
Ciuit.19* 
m  Catech. 
U- 

n  cap.7. 
o  cap.  40. 
p  cap.  14. 
qi.ThefT.i. 
iDan.  11. 

XVII. 

*  Mat.i4. 
it. 

fcap.n.  & 
IJ. 

t  cap.  it. 
Iitib.5. 
xCatech.15. 
y  Daft.7. 
z  lib.  to.de 
Ciuit.  C.  13. 
aDan.7. 


Tertium  porrb  fignum ,  qtiod  ipfum  Antichrifti 
aduentum  comitabitur,eft  Eliae,atque  Enoch  praedi¬ 
catio.  Eliam  enim  venturum  conftat  ex  Malachia  a. 
Ecce  ego  (inquit)  mittam  vobis  Eliam  Prophetam  ante¬ 
quam  veniat  dies  Domini  magnus ,&  horribilis. ldemqne 
fignificatur  a  Matthaeo  b . Qurd  ergo feriba  dicunt, quod 
Eliam  oportet  primum  venire.  Idque  pluribus  fignificanc 
Origenes  c ,  Chryfoftomus d ,  Gregorius  e  NifTenus, 
Cyrillus,Thcodoretu$  f,Euthymius  g,  Auguftinus  h, 
Gregorius  i ,  Anfelmus  k,  Beda J,  D.  Thomas  m,  & 
alij  ".DeEnoch  affirmat  Ecclefiafticus°.De  vtroque 
in  Apocalypfi  P  legimus.  Dabo  duobus  tefiibus  meis,& 
prophetabunt  diebus  mille  ducentis  fexaginta.  Vt  mirum 
fir ,  fciolis  quibufdam  veniffe  in  mentem  ,  tertium 
addere  Ioannem  Euangeliftam,de  quo  nullum  pro¬ 
ferre  poliunt  teftimonium, eum,vt  alibi  dixi, Policra- 
tes  Ephefiorum  Epifcopus  apud  Eufcbium  q  ,  affir¬ 
met  eum  obiifTe,eiufque  fepulchrum  extare.Nonme 
tamen  fugit  Hieronymum  r  Eliae  nomine  omnem 
prophetarum  chorum  interpretari ,  quem  haeretici 
quidam  imitantur,qui  Enoch,&  Eliam  Ecclefiae  mi- 
mftros  fignificare  arbitrantur  ,  qui  Antichrifto  refi- 
ftunt,  fed  omnes  ferm£  veteres  Patres  Enochum,  & 
Eliam  proprie  venturos  affirmant,  vt  Origenes  ,  Hi¬ 
larius,  Chryfoftomus,  Hieronymus  f,  La&antius  c, 
Theodoretusu,Primafiusx,Auguftinusy,Gregoriusz, 
Damafcenus a;  qui  propterea  adhuc  fuperftites  funt, 
vtde  Enochrindicat b  Paulus.  Enoch (inquit) tranflatus 
e  fi,  ne  videret  mortem.ht  T  ertullianus  c  fimile  quiddam 
indicat.De  vtroque  idem  afferunt  Irena:usd,Epipha- 
.nius  e ,  Hieronymus  *,  Auguftinus  *. 

Quartum  fignum,quoa  etiam  Antichrifti  aduen¬ 
tum  comitatur,  eft  omnium  grauiffima  perfequutio. 
quae  erit  omnibus  no&iffima.  CefTabunt  enim  facri- 
ficia,  &  omnes  propemodum  facrae  functiones  ,  vt 
indicat  Daniel  *  .A  tempore(inquit)cum  ablatnmfuerit 
ittge  facnfictum,& pofita fuerit  abominauoin  defolationem. 
Quo  loco  id  obferuant  Hieronymus ,  &  Theodore- 
tus ,  Irenaeo  g  ,  &  Primafio  h  fuffragantibus.  Ac  de 
grauitate  quidem  illius  perfequutionis  ita  loquitur 
apud  Matthaeum  '  Chriftus :  Erit  enim  tunc  tribulatio 
magna ,  qualis  non  fuit  ab  initio  mundi  vfque  modo ,  neque 
fiet.  Et  Ioannes  in  Apocalypfi  k  :  Et  cum  confummati 
fuerint  mille  anni,  foluetur(inqmt)  Satanas  de  carcere  fuo, 
&  exibit, & feducet  gentes,  qua  funt  fuper  quatuor  angulos, 
&c.  Sic  Auguftinus 1 ,  &  Cyrillus  m  Hierofolymita- 
nus, quorum  nihil  hoctemporecernitur,quodad  re¬ 
tundendam  haereticorum  impudentiam  fatis  efTe  vi¬ 
detur,  cum  praefertim  Antichrifti  aduentum  paulo 
poft  mundi  interitus  fubfequuturus  fit.  Quod  eft  fe¬ 
cundum  fignum  eius  aduentus ,  nam  apud  Danie- 
lem  "ftatim  poft  Antichriftum  extremum  iudicium 
deferibitur,  idemque  cernitur  in  Apocalypfi  ^.Con- 
firmarique  poteft  ex  Matthaeo  p,&  Paulo  “3  ;imo  vero 
poft  obitum  Antichrifti  mundo  dies  tantummodo 
quinque  fupra  quadraginta  tribuuntur ,  vt  obferuat 
Hieronymus  r. 

Poftremu  denique  Antichrifti  fignum,quod  ipfius 
aduentum  confequitur ,  defumitur  ab  eo  temporis 
fpatio,  quo  vim  fu  a  exercere  permittetur,  quod  qui¬ 
dem  eritbreuiffimum,vt  Chriftus  ipfe  fignificare  vi¬ 
detur.  £i  «</j'(mquit)  *  breui  m  futffentdies  illi,non  fieret 
falua  omnis  caro  ,  fed  propter  eleclos  breuiabuntur  d<es  illi. 
Dicitur  autem  in  Apocalypfi  r  Antichrifti  faeuiciam 
duos ,  &  quadraginta  menfes  debacchaturam  ,  hoc 
eft,  dies  mille  ducentos  fexaginta ,  ex  quibus  confi¬ 
ciuntur  tres  anni  lunares,  cum  dimidio.  Neque  ad- 
uerfatur  Daniel 1 ,  qui  dies  numerat  mille  ducentos 
nonaginta.Ioannes  enimrecefet  dies  Enoch  &  Eli?, 
Daniel  vero  ipfius  Antichrifti.  Ita  Lenaeus  u  ,  Cyril- 
lus  *,  Hieronymus  Y ,  Auguftinus  z,  Theodoretus a, 
Bened.  luttinian .  in  Epifl.  B.  loan. 


A  aliique  a  non  pauci  docuerunt.  Addo  quod  Augu-  a  Omnes 
ftinus  b  » &  Gregorius  c  ,  tempeftatem  illam  ,  atque 
procellam  breuiifiraam  futuram  effe  affirmant.Quae  b  lib.  a-o.  dc 
fane  omnia  apertiffime  indicant  hoc  quidem  faeculo  Ciuir.c-8. 
neleuiffimam  quidem  regni  Antichrifti  fufpicionem  cjj.Mor.c. 
admitti  poffe.  . ' 

Iam  vt  eae  t  era  perfequar,fi  quis  Antichrifti  nome  X  V  1 1 1. 
feifeitetur ,  id  quamquam  obfcure  ex  Apocalypfi  d  **  caP* 1 J' 
colligi  videtur.  Tria  enim  Ioannes  diftinguic,beftiae, 
id  eft,  Antichrifti  chara&erem  ,  'nomen,  &  nominis 
numerum  ;  ex  numero  autem  pendere  videtur  no- 
men.De  numero  porro, &  chara&cre  incredibilis  eft 
fententiarum  pugna;fuerunt  enim  qui  exiftimarent, 
numerum  annorum  continere  tempus  obitus  Anti- 
B  chrifti,  quod  non  haeretici  c  modo  ,  fed  nonnulli  f  e  Buling.  & 
etiam  Catholici, qui  cenfuerunt  Mahumetum  Anti-  f  & 

chriftumfuifre,opinantur..Qmefententiacumfalfa  y 
fit,vt  ex  fuperioribus  facile  intelligitur, numerus, qui 
a  loanne  defcrilritur,  non  ad  obitu, fed  vtipfe  Ioan- 
nes  ait ,  ad  Antichrifti  nomen  referendum  videtur, 
vt  nihil  dicam, Mahumetum  non  eo  tempore  obiif- 
fe, fed  vel  anno  <J}7.vel  certe.  650.  Alij  g  igitur  refe-  glllyric. 
runt  numerum  ad  nomen  beftice.in  eo  autem  nume¬ 
ro  putant  contineri  hoc  nomen  A«T«v©\quod  Anti¬ 
chrifti  nomen  fore  contendunt.Quod  videntur  fen- 
fifTe  Ircnaus  h,&  Aretas  in  eo  namque  nomine  hic  h  ,ib-5.c. 
numerus  continetur, x.enim  flgnifieat  triginta, a, vni-  f  Ap0C.,  j. 
tatem,r,trecentum,«,  quindecim,!', quinquaginta, 0, 

C  feptuaginta,cr,ducentum.  Ex  quibus  omnibus  fimul 
colledtis  exiftit  numerus  Quo  nomine  mirifice 
gloriantur  haeretici,  quod  putent  Latini  nomen  ma¬ 
xime  conuenire  Pontifici,  qui  in  Latio  imperat. : 

Verum  quod  attinet  ad  Irenaeum ,  praeter  nomen  XIX. 
Aole/i'©*  ponit  etiam  nomen,  ivuvlcu  &  %hav,  quibus 
idem  numerus  ineft.  Fateor  tamen  illum  probare  co- 
icfturam  nominis  ,  quod  fuo  tempore  Lati¬ 

norum  regnum  vniuerfum  pene  terrarum  orbem  oc¬ 
cuparet.  Quod  quidem  nuc  ad  rem  nullo  pa&o  fpe- 
dfcat,  cum  praeferam  hoc  nomen  \d fignificat 
Romanum,  fimplici  iota  feribatur,  atque  ita  pereat  jtQr<Jeej 
ratio  numeri^  Denique  Hypolitus  k  ,  Aretas ,  Prima-  famT‘(** 
fius  1 ,  &  alij  „  plura  recenft  nt  norqjna,  ex  quib  us  ide  1  Apoc.  1 3. 

D  numerus  deprehenditur.Non  pauci  exiftimanintap-  m  Ruper. 
pellandum  dvliu.©- ,  vt  fignificauit  Primafius  ,  quod 
tamen  ab  aliis  refellitur,  quod  id  nomen  no  videatur 
huiufmodi.vt  eo(quod  futurum  creditur)poflit  An- 
tichriftus  magnopere  gloriari.  Viri  “  doifti  affirmant  ^poUpcr’ 
eo  numero, non  Antichrifti  nomen,  fed  triplice  Dia-  c’ 1 5‘  . 
boli  pnEuaricationem  indicari  ,  quae  in  Antichrifto 
perficietur,  fiquidem  fenarius  numerus  rem  creatam 
fignificat,qua:  fua  culpa, &  lapfu  beatitudine  fruftre-  ^ 
turjita autem  ex  Irenseo0  ratio ci natur, fex to  die  pec-  0  1 
caffe  Adamum,&  fexto  item  die  a  Chrifto  monente 
in  gratiam  reuocatum.Caeterum  Diabolum  primum 
in  coelo  peccafTe ,  &  primum  veluci  fenarium  feciflej 
iterum  cum  hominem  decepit, alterum  addidifle  fe- 
£  narium,  &  numerum  fexagefimum  explefle ;  poftre- 
mo  cum  opera  Antichrifti  mundu  vniuerfum  fedu- 
cere  conabitur, tertium  adiunget  fenatiu,  dficietque 
numerum  fexcenrefimum  fexagefimum  fextum,  tres 
enim  fenarios  numerum  efficere  fexccritorum  fexa¬ 
ginta  fex  P.  ^  p  Apoc.  tj. 

Porro  Beda  fenarium  numerum  ait  effe  pcrfe&u,  X  X. 

tribui  vero  Antichrifto, quia  fibi perfediflimum  Dei 
tributum  vendicabit.  Legimus  enim  in  facris  ^  litte-  <1 3  B.cg.10. 
ris  pondus  auri  talentorum  fexcentorum  fexaginta 
fex  Salomoni  pendi  confueuifle.  Quae  fententia  ad 
popularem  auram  captandam, vt  etiam  fuperior,na- 
nullam  vimhabere,ad  veritatem  autem  eruenda, aut 
etiam  elimandam,quod  in  pnefentia  agitur,  piotfus 
inepta  videtur,  cum  de  numero  nominis  eo  loco  agi 
k  i  tecC 


ii'4 


Epift.  I.B.  loan. 


reccptifiimu  fit.  Maneat  igitur  eo  nutriero  Antichri-  A 
ftinomerl  infirmati, quale  autem  futurum  fit,temere 
diuinari  vteuinque  poteft ,  certo  affirmari  non  item. 
Debhara&ere  vero  beftiae  non  exigua  diffenfio  eft; 
aBuIinget.  ‘Sicdphanta  a  enim  quidam  .beftiae  charaifterem  vo¬ 
cat  chrifmatis  Sacramentum.  Verum  hoc  impudens 
mendacium  facilius  refellitur,  quam  aficntu  r,beftiae 
enim  charafter  manu  comprehenditur, chrifma  vero 
fronte  excipitur ;  deinde  vt  hi-cipfe  ekiftimat ,  venit 
AntichriftuS  anho  -Ghrifti  700.  At  chrifma  iplb 
Apdftolorumaeuo  yfurpiiri  coepit,  vtifttelfigi  poteft 
b  Berefur.  -cx  Tertulliano  b)Gy'prianoc,Cktnente;AtVi'barioe, 
car.  -Eufebio ,  Melchiade  *'  ,  aliifque  antiquiftimisPam- 

c  1  •I,eP'  bus.  Alius  S quidam  eius  farinae  beftiae  charabfce-rerti 
d  ep.  4. %ji  nihil  aliud eile  putat,  nifi  profelfioherri  fidei, &:  fufo-  B 
Iul.&Iulia.  iedfionem  ,  qua  'quis  Romano  Pontifici  fubditur, 
eep.ad  om-  .^od  impiurri  commentum  iifdemplahe  rationibus 
fideles  n  'afficitur,  chara&er  enim  in  aliqua  corporisparte  itri- 
f  Suis  De-  primi  fblet^fidci  vei'd  pr-ofcifio,&  Romani  Pontificis 
cretal.  •ObfVqitidrn  multo  furit  antiquiora  etiam  ex  haereti- 
gBiblian.in  -totmri Tente ntia  Antichriftiaduentu.  Inter  Gatholi- 
tab°nJC'  •  CG<?;nbn  plane  Conuenit ,  funt  h  enim  qui  charadterie 
h  Beda  Ru-  mitte  Beftiae  confundant :  nec  magnopere  di- 

per.  &  ali j .  "  fci-C^art-t  Auguftinus,  &  Primafius  ,  qui  charabberem 
1  De cofum.  exirtimantcffebefifx  fiomen  ad  ccrtk litterarum  cle- 
^XXI  nr?ebta"contrlu£turn.Hypolitus'chara61:ere  nihil  aliud 
k  Tonio-<>  ex‘iftiiriat',qUam  abiicere  fignum  Crucis. Alij  de- 
I  ep.  3  .  ad  niquefigprirft  aliquod  incognitum  fttfpicantui',mihi 
Voluf.  pferfe  nonliq-uet  ,-m'alo  enim  ingenue  fateri ,  me  ne-  C 
m  litj.  15.  de  yfcife  quod  rtefc-iafn>q«anv  temere  quidquam, aut  ira- 

'p(^emer  llftititc.: .  1  : 

o  Apoci.13.  De  Antichrifti  ❖erooftu',ac  genere  quaedam  fabu,- 
p  tvb.-4.-c.  lbTa'ciraimfetun ttrr ,  quaedam  probabilia ,  quidam 
%7-  .  otrinino  certa.  Principio  igitur  Aubtor  libelli  de  An- 

qTom.i.m  jntcr  opt:ra  k Aaguftini  quorumdam  fenren- 

r  Prxfat.  in  ‘tiarri  recerifiet,  qui  Antichrrftum  ex  Virgine  ope  Dae- 
A^alach.&  •momVnafciturum  fabuUnmr.quam  fenrentiam  Au- 
t-  ifto  fi  1 1  e'  rjefie  1 1  i  t ,  q  u  d  d  peiabfurdu  fit  ab (que  -humano 

t  lib  4  C  feline  hbluih^gfrft^idque  vnius  Dei  omnipotenti? 
u  motar.de  ^rbJJtitiffikfTe^lieilfci' ^docuit  Augu.ftihus.Alij  nalhl- 
xnun.  confi  ftfrtrm  qitide  Cx  Vftg1!a’C'affirmant,  fed  abincitbo  tx- 
xpb..debe-  men  Daeirione  coriipre(r^&:  humani  fenp  in  is  iacula- 
tdar^  Par  ‘ tlone- foe^fidata.Qubd^uidem  velAuguftmi  m.cefti-  D 
yQaaJut. ^noriio  fieri  ]5'ofte oqriftar,HypolituS  eivm  darmonem 
in  Iof.  -futurnm-Vit  h  uma  hafp  ec  i  e  •,  p  tu  res  exiftimarunt  eum 

z  Apoc.  7.  foreDaemonetri  iricarriatiim,& lignificarit Hierony- 
hb^ebiA  'lritis  ’,Beda0,^ Dumaft-erius  r. -Forte fuit  error  Ori- 
mif.  p.  vlt.  genis, qui  alicubi  <iait,quofdam  Angelos  fhiffe  incar- 
c. 9.  natos  jquem  errorem  non  vno  loco  refellit  Hierony- 

Ruper.&  miis  r.  Damafcenus  F  exfeminaproftit'uta.nafcituiu 
Ricjiar.  {btibir,quod  vtcuqut?  probabile  videtur.  Plurim:  pS- 
b  cap.49!  Terunt, oriturum  ex  tiibii  Dan,vt  Ircnaeus c',  Hypoli- 
c cap.  8.  tus"1;  Amhrofihy*-,  Auguftinus-y ,  Aretas;Anfelmus, 
d  cap.  7.  ^  Beda2  ,&  alij a.  Probari  videtur  e^Ubro  Genefeos  b: 
braic (» vi#* 'ctraflfs th fimttH. -Er Xeremiasc: 
Gcn.  '&*  rXn/Tnquit)  ahdiuimus  vocemeqmr.u?n.  Et  in  Apo- 
f  cap. 3.  calypfidin  odiitm  Antichnfti  ea  tribus  omittitur.  Sed  E 

gi.Thefft.  haecfentbntia  vt  probabilitate  noncaretjita  nonad- 
h  Ad  Algafi  -mc{(duiTl  firmo  nititur  fundamento.  Nam  in  illo  Ge- 
i^lib.  ^  nefeos  loco  iiiferpVete  Hieronymo e  agitur  de  Sam- 
k  Caccch.  fone,&  apud  Ieremiam  Dan- eft  locinomcn.In  Apo- 
calypfi  vero  omittitur  etia  tribus  Ephraim-Itaque  id 
vtiura  certum  videtur  fore  Iudaeum,& a  Iudsis  quali 
Tdelfiam  compleiftendum  ,  vt  indicauit  Chriftus 
apud  loannem  f , &  gPaulusj  fut  enim  vtrumque  lo- 
T  ^  cHiiVexplicat  Hietonymus  h .  Hoc  idem  confirmant 
fn Io.aC  19  Xtenaeus ',  Cyrillus  H.Hierofolymitanus ,  Chiyfofto- 
q  3i.mor.c.  mus,  Cyrillus  1  Alexandrinus,  Damafcenus  m,  Hila- 
j  o-  lius  n,  Ambrofius0,  Auguftinus  P.,  Gregorius  T 

XXII.  De  fede  pptrb  Anucbrifti  Catholicis  cum  haireti'- 
'ci's  rion  de  terminis, vt  aiunt,  fed  de  {ota  poftelfione 


1  Ioa'n*3- 
m  lib.  4.  c. 

V-  .  . 
n  Mat.15. 
0Luc.11. 


contentio  eft.  Illi  fiqriidem  Roiria?'illQ  regnatutqm, 
fuicjue  impeti)  tfironiim  locatitrtnh;  putant  in  ipfa 
Apoftolicaj&PdfriTedepdcjue  ek  A!pbealypfra cbrl- 
firmare  fe  pofle  putaht,ibi  enim-fcfiptu.efl!  Antibhri- 
'ftum  fedem  fuamT0baturum‘i*rii<n^Vw^w4,^a<«;Jf- 
det  fuptr  fejittm  mdnrr  /* 8t  01'bi  vriiirerfb  dominatur, 
quee  videtur  ipfiffima  Virbis  Rom^defcftptio.  Pra- 
tefea  Pauliis  b  eurii  ait  iri  teriiploWeiTsfTtfrumj,  nec 
'  dii  b  i  taridu  1 h  vfd  e  rtl  i  i  1  b  cj  tii  '<  'A  perftfbliJft?  de  -templo 
veri  Dei ,  cum  de  tf^o  Salbm6iriisrii^eifi^r  nfqueaf , 
'quod  cuei-teriduni  eft, vt  ex  Dh'm"eli$f  Vaticinio  col- 
Iig‘itur.ItaqUe  'rtjm-  in  Ecclefia  Dci  regritftitmni-aibi- 
tfafitur,  quod  irifimiare  videntur  HkrbriyfnnS' 4/^ , 
'OEcutnenius^.^Gkfhblici  ifti  voci- 

ferehtur,nilTirdubitdnt  Ahtich-tiftdHvHiefdfolyhiis, 
atque  in-  ipfij  Salomonis  replo  irtfp^Vij/eu  potius  cy- 
ranidis  fu  re  fe  dem  locatuiu.,  Qhpd  pfftriiim  cx  Apo- 
cal:ypli-fapcrt-fedepi;elife'ndimr/ib!-emirirafIerkIotm- 
•  nes  Eliam.SeThbbhvdum  ftrbn»^:pt6  fidie  detertSr, 

'  Hierofolytrift  ex  nemo  fu  p  p  libio'  ffic  iedos ,  fidenifp 
aperte  locfl  eXpfidat-AreraS.NbjS  irib  tamen  clameft, 
'quid  ad-uetfh^  hdhtekplanfifibrie  Hierbnymus'-  ad . 
Mircellam  fcrihatiSed  in  ea- epi'flola,qtfam  nomiite 
Pauire, atque  E  (1  fto  ch  i  j:  feri  p  fi  t ,  libe  ri  u  sa  li  q  u  a  nt  o  e  k- 
cturit,6c  VrbiS  Hiferufalem  laudes  extollit.  ' 

C  a:  ter  u  in  Vfbem  illdm  infeidUiriSodomam  ,  & 
Gbmon  haiu  appellari  faretur  ipfe  Hieronymus  ?,& 
apertiftime  id  fcripfit  Ifaias  h  .Pauli  }  verb-iocus^uo 
abutuntur  hserbtivi,d riobis  ftat;  Qimd  enim  ait  tvhr 
tichriftu  iivteriaploDci  feffurum  varios,-  ad  hriiLtipU^ 
ces  hab  e  t  expli  catus.  A  n  fel  rii  us  Dei  templum , eorum 
•fidelium  mentes  figiiifieareputat, quos  Antichriftus 
fuis  prteftigift  decipiet,.  &  in  fiaude-impellet.  Hiero- 
nyntus,Chryfo'ftorrms  'OEciTfrfenius^  Theodaretus>) 
Theophylabtus  ad-  Ecclefias  Dei  referunt.  Augufti- 
nus  1  paulo  aliter  apud  A  poftolum  legiffe  videtur, ita 
enim  habet.  Serit  at  in  templum  Deu,  cui  fauentGneci 
Codices, habem en ilriyshr  mh  ^-S-si-.Explicat  autem 
quafi  ipfe  Antichriftus  fefe  quafi  Dei  templum  ofte- 
taturus  fit, quOmodcl  dixit  Dauid  heffcmm  m  Deum 
frotechn  rm. optabat  enim  DeumTuipatrocinium  fqf- 
cipere.Plurimi  tamen  locum  explicat  de  templo  Sa-- 
4©monis;SicTrerisus  ni,  Hypolitus11,  Cyrillus ^Hie-- 
rofoly  mitanus, Damafcenus  P^hryfoftomus'!, Hila¬ 
rius  r, Ambrofius^Sedulias^Quinetiam  Chryfofto- 
inus,Theodoretns,  &  Thebphylablus  Hierofolymi- 
tanum  templum  aperte  nominant  -r  folus  OEcume- 
■rtius, qui  omnium  e.t  recentiftimus.id  negat,  quam¬ 
quam  f  >rtafs£  locus  eft  apud  eum  corruptus.  Addo 
Eabfantiura  U,qui  regnum  Antfchnfti  futurum  atrii? 
Afia,&  alibi  x Syriam  proprie  n om mat.Hic ro n y mus 
autem, &  Theodore  tusi’  colligunt  Antichriftumcir- 
-ca  Hieru friem: ca.ftrarpofiturum,& in  monte  Oliueti 
a  Clari  fto  Dhmm  Operi  mendum. Firmari  poreft  haec 
fententia  ex  ipfo  templi  nomine  ,  nufquam  enim  in 
•laciis  litteris  ChriftianorumEcclefiae  templa  nuncu¬ 
pantur, nec, vt  arbitror,ante  Conftantrnum  quifque 
eo  nomine  Chriftianoru  Ecclefias  appelfauit.  Dice¬ 
bantur  enim  vel  Oratoria,  veforationis  domus,  vel 
martyria,  vel Ecclefiae,  templa  verb  numquam,  fiue 
quianon  erant  magnifica  aedificia,  flue  ad  abolenda 
Iudaici  templi  memoriam ,  fiue  denique  ne  Gentiles 
imitari  viderentur,  qui  Deorum  templa  colebant. 
.Denique  cum  fit  Antichriftus  futurus  Iudams , 
Judaeis  probandus; ebrte  interludaeos  verfibitur,ibi- 
que  fedem figet,  vbi  illi  Meffiam  pneftolantur. 

lam  veto  quod  affertur  abhxreticis  exlibro  Apo- 
calypfis  de  vrbe  illa  magna,  quae  fepte  collibus  inu- 
,det,facile  refelli tur.SL  enim  fequamur  Auguftinu  A, 
Aretam,Bedama,& alios  b,  ea  vrbs  impiorum  omnifi 
.vniuerfitatemfignificat,infideveeqim  dicitur  feptem 

colli 


•VX 

ac 

•ol 

«01  .mo  0 

ci», 

loiduv 
*-epz^'.  • 


XX  HL 
g^V 

h  eaf.fi  ’ 
ii.TWcfft. 


k  io.de  Cii 


1  Pfal.  30.3. 


m,;Ub,  3.  ■ 
n  in  pcat.de 
conf  feci}, 
»  Capscii.. 
15.!-.  -3. 
p4ik,4jW*s 
ij  Inloc.  - 
r.anj.  - 
c  Mac.  1$. 
f  Luc;zi. 
c  i.TheiTi; 

uTib.V.c.li- 
xcap.i7- 
y  ad  cap.if. 

Dan- 


XXIV. 

zinPf^l-a^' 
a  Apoc,  17. 
b.Rupcr. 

ibiaey?.-  • 


-Expiari.  Caplfl. 


115 


lollibuSiquistoirinia  regna  cople&itur,  &  nihil  'prae- 
tcrterreiirifn  regnum  fpebHt  Quod  fi  libeat  Tertul- 
a  lib.  con.  liifio :?j-&Hiiirionymo  *>  fitbfcri'Kere,iIliqaidemvib8J 
,Ud' Mlib  5  Roitiam  interpretantur, fed  VlriEre  iri' illam  idolorum 
cio"'  ^  c«ltnc/i^&KjfeMianqWtAVac^drt^titrn  fatrimliTe' 
b  ep.  i7.a<l  ebria. Qupd'ft  di  Romana  Eefclefia/deque  vrbe  Ro- 
Marcell.cp.  ma  ChrlAratta^lateeac id  vnfi  fignifteae 
ad  Algaf  q.  Attitfclmfl&s  incredibili ra'odio 

con&Iouin!  P^fluatur  ,<e3qne  omrtiHiis  fjiatliiftis  bppngnatUr 


A  Atqubbsc  quldede  Aritichrirtb  ,'quizstT  hpc 
nomine  voeatiir,  qiii  fub  finenyibuiidi  vetituiais  ca¬ 
tholica  fide'  creditur.  'Pergifaljtem  Ioannes: 

NiinfiaMcrri'Anuthritli  mulli fabri fiunt .Ad  vim  nomi-  XXVII. 
nis  alludit, Omnes  enim, cjtrl 'Chrifti  fidem, acreligio- 
nem:oppugnapquia  Chrifto  aduerifitntur, merito  va¬ 
cantur  Amichfifti-.Procirl  dubio  atftenV  hn?renc6i'  in-’ 
digetat’,  de  quibiis  paulo  poft  aitf' Ar/miri  ekVohts, 
qma  non-trdntedctiobis .  Sic  fteti&bV*  Marcum  hicreti-  a  lib.  i.c.  8. 


g  Centu- 


/  *  ’1  inde  afFerunddb  ri*£lo  'SalOttfdffi^toSftfb  aririf  ex^lo-'1 
1  Jialiornil  ^eft.‘EX  h'6b^bteiHr'cap?tb-fac51d  tjiiiuis  intelHget, 

.  ,  i  dtdibeiit^pterfbJj-atqbe alrenakjqlrifadetidri/qui 

T  II  RjemanwavRoifitlfieem  dCCbpIllci^Tlbir  leddm  Anri-'' 

a  fbxtd-''. 

M5,Sr  eo  ampltus  antris  Vibetti  HierbifblymahYvidb-"' 
rir,  nedt^"in^tepferium'fibf  vfurpauerit.~ 

XXV.  Doclrmx  porro  eius  capita  quatitor  fere  recenfen- 
rar.^muJefiin&iirefi-qYtdlidporeii^-eberferqac^e- 
nirostcxtingttcffe  coriabiWrVtbriiscftim  in  eo  erit,  vt 
oftcndqtywon  friifle' ilium  Chriflktm/&  humani  gerfe- 
cis  Irbera  rorer. 'Alterum  ft .ipfiun  Crinit  it,  &  humani 
m,i  .dii  d  geinerisTBdcitntptbremjnortraec^liedibertatisvindicern 
oiMtabit;quod^vt'don  febl^Miki;Ghriftusipfe  apud 
c  cap.  5. 43 .  Ioitnqo  A  iwifami&lMIid' himiMjito-vedieti 
& fii/m- riapuM&i jTertiu  feipfirftr  quali Deum-cblen- 
d  i.TheiTi.  durri  prapofietyidehrm'  apertefigrirficarApbftolus11; 

Poikefi^p.f^ynmTODeu-m  peredi cabit  /qudd  ibidem' 
c  cap. n.  m&wafePfflilttsyAcante^lliim^^et Q^e-bPhrfVa 

c awit  o  biiml&xea&» rar-haneii  si ; .ia '  ii  s  tamen  e* pft 'M- ' 
dknjirurefcqmaataperei  ttdhfsq  <8C  a  ve?  itate  "di  tleh- 
f  Caluin.  tjiswiit.Ebiiu  en.iqt  princeps  f  hrec  no  tam  refert  ad  do¬ 

cti  i  w  are  yqu<uq.»ti  vtta,.;&i  mores,  nam  perfpc*dt;m'fi- 
cu.nbmtj^is-.Chrtftt  ■  deceptuumx.illum  ait  plurimos 
Saottali  t«t»cn  ora  niti  m-iceicru  macet  jis  fiteo- 

inquiriandus.ij&ed  quicquid.  itle^alrieve  g  orbis  terrre 
pcftrts  menttftEt^.vbncMt  neg©- perdi  tiflinris  moribus  • 
piacdittim  iilqittfbr«s?ea  tanien;quae  commenxot  atn,- 
tpppt  pr^ptiivfitn,dp(!irince.caq>ita,’qua;  mottairBus 
hrienuft  Vcnpparbct vqudrii inepte  Anti- 
cjwifti Fp.Sl&*is  tedkwftrma  Romano  Potifici  adferi- 
bat,qui'<Jbpilfi-iV'ptpeia.c  diurna  nrareftatem  extollit, 
&-  p j.Q,acy?el^fblbiCultu  S£.vpneratur  ipfe,&  cunbtrs 
mprtalibui  cpjptpjebiendunt  j.retinendumque  pro- 
j'Oivir.  •  ..  .  i 

^tratt^us  .eri*  b  dicitur  figua, atque  prodigia  3  quin 
h  Matt.  14.  etiam  Gregarius  i  eantde  vum  mirificam  alfcclis  eius 
1  Thcfz.  uibu}t.S,ed;Vt1fiio loco  docui, figna  erue,  &  miracula 

i  lf°3t  tJto  mendacia.  J?pfitum  quide,quia  fiilfum, atque  inanem 
c.u.  cult.um, Sc  ijnpiam,  ac  nefaria  fuperftitioaie  promo- 
ki  ThcfT.z.  iubunt,v.tClny,lbftomus,&:  Ambrolius ^  docet. De- 
ICatech.tj.  iude vtauGyrillus  1  Hierolpfyitiitaiausjquiaaudtarc 
,r..  i»  habfbfix  ntendacipru  parentem j&architcbtum.Ad- 
•c1  -  de qubdplnrinia erunt inaniadj3ebtris,acfid;is rerum 
i  ptagintbus  ,(pnfq  ura  deniqup  ludificatio.n  e  ccfn  ftan- 
m  Catech.  tia,vt  Gyt^U«sm  HierofolymitafiusjTheodoretus 
lii.ThdT.i.  & .Aretayafifirmant.Ppftremb.4  vftr»  miraculi  ratto- 
oApoc.  17.  neplurimu^t^ccdent ,  cum  ipbd.fupra  natui:a effe¬ 
cturus  T^t .^pti:?jniftus,qui  ope  D^monum: occultas 
P  cap.i  1.  caulas ,  &.JX iuctpia ad  ntira  qu^dam  efficiedaactbi- 
o  cap.  11.  &  bcblt.Et  vt  aliquando  confludad.yc impius, &  fceie- 
r  In  Dari.  exijuu-nili,abie£loque  loco.,  vt,  indicat  DanielP, 
flib. 5.  ad, regnu  eueiietqr.  Qccupato  vero  regno. tres  Reges- 

t  i1b.7-c.TcS.  4sgypa  EybifG  &  AE,tluopix  intcrficictqtbiquc  epru 
U  Hb"  c  it  impc'Aa  arrogabit,vtex  eodemDanielc  .1  deprehen- 
v  lib.j.  *  *  ditur.Idqqe  Hieronymus, Theodoretus  r,  Irejtxjjs  ^ 
z  l.Theff  i.  &  Lactantius  r,confirmant.Quin  etiam  addunt.Hje- 
aCatech.ij.  ronymys  ll,Lad:antius  :<,Irenaeus  X  ,Chryibftpn?vi5  ?v 
^  Infio-de  Cynil;u.s  a.futururn  illum  orbis  terree  Monarcha.Dc- 
Ciuitatc  niquc/vbique  Ghrifti  cultores  infedabit-ur,  vt.-ex, 
cap.  1 1.  A  pocaiyp  fi s  co  1 1 1  git  ur,  &  diferte  slferit;  Auguiunits^. 


XXVI. 


dcqir'tt?brforem' a'ppellaf. 

Cbnlfaiiffiini  Atianum  Impefatbfem  Antichiiftum,  dhasref.  34. 
.  appellar,  quod etia Hilarius  f,&  Litcifer  g  Calarita- 
R1  nits -faWitbr. Er  qnideni  merrro  Koc  noniine htetericr^ flib^uerJ 
nuhcupatfturjfiquidem  ij  qili  palari?  Catholicam  fide'  Conftan. 
abiurarunt, etiam  Chriftiano  homini  nuntium  ie^pi-g  De' non 
fiileVidfe ntiir,vreahibb  cafiSiff Gitriifiani appellan-.'  Par'en^° 
dfnoh  fint.Ita  enim  aiTerfiht  Cypfi.inus  h,l4ier6hy-  ^lin'um 
nuis' ,  Aiiguftinus  k  ,  &'intcr  Grtecos  Athapafnts l.’  hlib.4.ep.i. 
Cum  enim  bifariam  quis  aducrftts  Chriftutn  pugna,  iCon.Luci- 
&  dimicationem  fiifcipiatfhce-retfti  vtroque nomine 
aduerfus  Chriftum  pratliaHfufflam  qubdid  Sbdtrir  tja'  ^hfifti 
nam  fpedat, qui  aliter  doccr,qutlm  Romana‘Cfedat,  c.  to. 
fequarm;qtie:Eccldia ,  is  procul  dubio  Antichriftus- 1  Orat.con. 
dicendus  cftjeriam  fi  alioqiii  virtil tibiis, vel  vimit'iiiii  Arian- 
potius  firttulachris  fulgeat. Qua  tle  re.fapicnter  Igna- 
-  tius  m  :’^{%»i*(iflqnit;  titiem  fetet  ili*  ,qfik'{i. nuta  aii 

C  fuW'  it&fafi 'fide  dtgniu fit,  ttirikfi ieiufietjtiam  fi  itirgfm-  cr0Q” 
ratem  favet  fitiktTififighAfitc;diY*iiStnjrprophtti(,}ibtlH7 
piu  cen(eiittt>  fub  bitis  pelle  oumm  'corruptionem  moliens. 

Non  aliter  qui  fecus  viuuntfac  Chriftus  humani  ge- 
taeris  Magi  fter  do  ctt  i  r .  A  ntt  chrifii  vocari  pofiunt. Di¬ 
xit  eritin-alicobi n  Chriftiis :  Qnhtptiifi  niccum  contra  «  Lucae  n. 
me  ett  &  quino*  colligit  metum, diffiergtt.V rro que  rho-  1?' 
do  Apoftolico  illo  fieculo  multi  erant  Anticluiftij 
nam  iiderh  ferrne  ,qui  veram  Chrifti  d  odiri  nam  op- 
pugn'abantj  etiam  vita ,  &  iUoribus-ab  ca  qudm'lon- 
giflime  recedebant, vt  Ebioh, Cerinthus, Sirnon  Ma¬ 
gus  ,  &  alij  eiuidem  generis  /quales  Erant  illi ,  quos 
deflet0  Paulus /&  crucis  Chrifti  inimicos  appel-  oPa‘bpp-3- 
lac.  '  ••  1  ' 

D-  Merito  igitur  Ioannes  lriulcos  ait  efte  Aiitichri-  XXVIII. 
ftos,vt  enim  ait  Origen  esp.Gcneraliier  vnut  esi  Ahii- 1  p  inMattlv 
chtiflus ■ ,  I pectes  autem  illim  multet  3  tamquam  fi  dicamus'  c,l4i 
mendacium ,  generaliter  vrtum  efl fecundum  dtfferemrai 
autem  falforum  dogmatum  tnuenittnlur  multa  ejje  menda¬ 
cia.  Si  enim  mendacium  non  differt  d  mendacio  ,puta'aut 
Bafilidd^tut  Marcionu,  aut  V< dentini ,  aut  aliquorum  fi-' 
mtltum  ,  vnum  videtur  ejfe  mendacium.  Si  autem  fecun¬ 
dum  diuerficdogmata  mentiuntur ,  multi  funt,  quiexfur- 
guntfidt  ckimfiunidritichriili  fff  qutcnnrque pofi  eos firre - 
xernu  ,  fimi  liter dices  de  pradicatonbus fingularum  hefe- 
fimn.  Et- Cyprianus  A  :  Beatus  Icannes  (ait) multam  hart-  <1  eP-  "*•  a<l 
fim ,  dtitjchifmadiferetiit',  fied  Vnittcrfbs,  qui  de  Ecclefid  Magnum. 
cxiffent ,  antichrifios  appellatu.  Vnde  apparet  aduer fartos 
£  l)omtnt  sintichrijhson.  nes  effie, quos' con  fiet  d  cantate, ateue 
ab  vnitate-  Rcelff«  Catholica  retefftffec  Porro  Attgufti-* 
nus  r  confert  hunc  locum  curri  verbis  Pauli  1  ,  ad 
ipfutn  enim  myfterium  pertinere  arbitrantur,  quod  f^hefU 
at-t  in  Epiftola  fua  Ioannes  Euangelffta  :  Pueri  noufft- 
via  hora-efl cumque  rotum  hunc  locum  recitaflct: 

Sicut  ergo  ante  finem  m  hitehora  ,  inqui'unc,^».<w  loan- 
rtes  nouffimom  dicit  ,  exierunt  multitaret  ici  de  medio 
Ecciefut,quos  multos  dicit  stntichnfios,  ita  omnes  tunc  tnde 
exibunt  .qui  non  ad  Chriftum, fid  ad  illum  nouiffirnim  An- 
vchrfium  pertinebunt. &  tunc  reuelabitur. 

Fa  -n  Camus  quia  nouiffima  hora  efi.  Nam  hi  multi  X  X  X, 
Antichrifti  furiririeluti  extremi  illius  Atri  icit  liftipro- 
dronri,atq;  i  ta  rebite  colligit  Didymus,«ff»  de  omnibus , 
qtufiidaiedoch  indhabstddcfcribYfcdde  felis  declinatibus 
k  4  ad 


n6  Epift.  I.  B.  Ioan. 


ddfalfam  feRam  psftinftruttiontm  Euangelicam, qui  tam-  j 
quam  ex  ChnftiarusfaRi  nofcuntur  Antichrifti.  Quoniam 
quantum  ad  hoc  ,  quod  aliquando  fufceperunt  doRrinam 
Chrifli ,  ex  difcipulis  Chrifli  extra  cosfaRi  funt  eligentes 
fallacibus  tncjfe  doRrinis .  Quapropter  licet  annuncient  fcri- 
pturas ,  non  funt  recipiendi,  cum  ab  earum fenfu  recejferint, 
&  ad  impios  fenfus  aece fj er  int, recedent  es  ab  vnlhone,quam 
habebant  a  Spiritu  fanSlo ,  &  ostendentes,  quod  fini  Anti- 
chrifli.  Itaque  ait  Apoftolus,  inde  probari,  hanc  efTe 
nouiflrmam  horam ,  quia  multi  funt  Antichrifti *  ait 
enim  OEcumenius.  Si  Antichnflum  expeRamus,nunr. 
autem  Antichriflt  multi  verfantur  in  hac  'vita  ( dicit  autem 
Chenntum,ilhquefmiles)mcnfeftum  eft,  quod  tempus  con- 
fummationts  immineat ,  dum  multi  Antichrfti  vnupr&ce- 
dunt ,  iterque  illi  parant.  Certe  quemadmodum  fub  fi¬ 
nem  mundi  Antichriftus  ille  veram  fidem ,  ac  reli¬ 
gionem  oppugnabit, ita  multi  haeretici  eam  depraua- 
re,& corrumpere, &  quam  plurimis  errorum  maculis 
fccdare  &  conati  funtolim  ,  &  nunc  etiam  nituntur. 
19.  Ex  nobis  prodierunt  >  fed  non  erant  ex  nobis ,  namf 
fuijfent  ex  nobis ,  permanfjfent  vtique  nobifcumfed 
vt  manifefli  fint,  quoniam  non  funt  omnes  ex  nobis. 

I,  Quod  ait  Latinus  Interpres ,  prodierunt ,  Graece 
feriptum  eft  e£«;\6ot,quod  alij  ven\int,egrejfifunt.A\i - 
guftinus  Latine  legit  exierunt.  Tria  autem  hoc  loco 
aflerit  Apoftolus.  Primum  quidem  haereticos  tam¬ 
quam  fugitiuos  ,  &  transfugas  Eeclefiae  caftradefe- 
ruifle  5  deinde  illos  non  fume  ex  noftris;  poftremb  fi 
ex  nobis  fuiftent ,  vtique  apud  nos  fuiffe  permanfu- 
a  iib.de  bo-  ros.  Primum  illud  Auguftinus  *  de  praedeftinatis  vi¬ 
no  peifeu.  detur  accipere,  qua  admifTa  fententia,necelfe  eft  re- 
liqua  duo  eodem  pertinere.  Sic  autem  loquitur :  Ex 
modo  io-  duobus  piis  cur  huic  donetur  perfeuerantia  vfque  in finem, 
quitur  lib.  illi  autem  non  donetur, inf  rurabiliora  funt  mdicia  Dei.  11- 
de  corred.  luc[  tamen  fidelibus  debet  ejfe  certijfimum  hunc  ejfe  ex  pra- 
&grat.cap.  jeftinatis,  illum  non  ejfe.  Namfifu  jfent  ex  nobis,aitvnus 
pradefimatorum ,  qui  de  peElore  Domini  bibebat  hoc  fecre- 
tum,  manfijfent  vtique  nobifeum.  Sed  nonne  vtrique  a  Deo 
creati,  vtrique  ex  Adam  nati ,  vtrique  de  terra  falli  erant, 
&  eiufdem  natura  animas  acceperant1, nonne  vtrique  voca¬ 
ti. vtrique  ex  impiis  iujhficati ,  &  perlauacrum  regenera¬ 
tionis  vtrique  renouatiiFera  funt  hac  omnia,  ex  nobis  erant, 
'verurntamm  fecundum  altam  quamdam  dferetionem  non 
erant  ex  nobis,  nam  fifuiffem  ex  nobis,manfijfent  vtique  no- 
bifeum.  Non  erant  ex  eis,quia  non  erant  fecundum  propofi- 
tum  vocati :  non  erant  in  Chrifto  elefti  ante  confiitutionem 
mundi ,  non  erantin  eo  fortem  confequuti,  non  erant  prstde- 
Jlinati  fecundum  propofitum  eius ,  qui  vniuerfa  operatur. 
iEodemque  modo  Sc  loqui, &  fentire  videtur  OEcu¬ 
menius,  Non  enim  erant  (inquit)  ex  nobis,  idefl,ex  forte 
eorumqui  falut  fiunt, nam  fifmffent,cum  fuis  permanfjfent. 

1 1.  Sed fateor,hoc  videri duriufculum,vt  enim  admit¬ 
tam  potuiffe  Apoftolum  fuam, reliquorumque  Apo- 
ftolorumpraedeftinationem  diuinitus  nolfe,  ac  pro- 
pterea  verti  potuiffe  indicare  fe,reliquofque  Apofto- 
los  efteex  numero  praedeftinatorum.Non  tamen  cre¬ 
dibile  eft,  fuifle  Ioanni  diuinitus  indicatum,  omnes 
haereticos  ,  qui  ab  Apoftolica  do&rina  reccfliffent, 
fuiffe  reprobos,  contra  vero  omnes,  qur  in  Eeclefiae 
fide  perfeueraftentjele&os^cpraedeftinatos  effe.  Ad¬ 
do  quod  cum  Ioan  nes  ait ,  ex  nobis  prodierunt ,  non 
Apoftolos  foluin  indicat ,  fed  vniuerfum  fidelium 
coetum,  ex  quo  haeretici  prodierunt.  Nam  vt  ait  Di- 
clymus,de  iis  prqprie  loquirurjqui  Apoftolicam  do¬ 
ctrinam  reiecerant ,  &  praua  haereticorum  dogmata 
complexi  erant.  Itaque  redte  hoc  loco  Auguftinus. 
Omnes  haretici,ornnesfchifmatici  ex  nobis  exierunt, id  eft, ex 
Ecclefia  exeunt, fed  non  exirent  fi  ex  nobis  ejfent.  Antequam 
exirent  ergo,  non  eram  ex  nobis  ■,  fi  antequam  exirent ,  non 
erant  ex  nobis, multi  intus  funt, non  exierunt, &  tamen  An- 
tichrijh  funt.  Audemus  hoc  duere,vt  auid,niji  vt  vnufquif 


\  que  cum  intus  eft, non  fit  Antichriftus  ?  Quomodo  igitur 
aitloannes,  non  erant  ex  nobis  ?  Certe  non  omnes, 
qua  in  Ecclefia  remanet.praedeftinati  funt, neqiie  qui 
exeunt,rcprobi,cum  non  pauci  ad  Eeclefiae  caftra  re- 
ucrtantur,&  in  fide  Catholica  perfeuerent. Quapro¬ 
pter  retenra  explanatione  fuperiori ,  qua  diximus, 
haei£ticos  ab  Eeclefiae  gremio  recedere, redte  fubdit, 
eos ,  qui  erumpunt ,  &  abeunt ,  non  fuiffe  ex  nobis, 
hoc  eft,  non  retinuiffe  fidem,  &  mores.  Nam  Vt  ait 
Cyprianus  a  ,  antequam  haeretici  fefe  prodeant,  iam  a  lib,  r 
reccfferant  a  fide,  &  moribus  catholicis.  8  &  dcvnit 

Ita  autem  loquitur  Cyprianus.  Coharerenon  potefl 
amaritudo  cum  dulcedine, caligo  cum  lumine, pluuia  cum  fi-  pr2ja'tClt' 
reni  tat  e ,  pugna  cum  pace ,  cum  facunditatis.  fteriUtas ,  cum  j  j  j 

®  fontibus  ficcitas,cum  tranquillitate  t impellas.  Nemo  exifti- 
met  bonos  de  Ecclefia  pojfe  difcedere, triticum  non  rapit  ven¬ 
tus  ,  nec  arborem  folida  radice  fundatam  procella  fubuertit: 
inanes  palea  tempe  flate  iatlantur,  inualide  arbores  turbinis 
incurfme  euertuntur.  Hos  exeeratur,  &  percutit  loannes 
Apoflolus  dic  ens,  exierunt  ex  nobis,  fed  non  erant  ex  nobis\ 
hinc  lurefesfalla  funt  frequenter ,  &  fiunt,  dtmftperuerfit 
mens  non  habet  pacem ,  dum  perfidia  difiordant,ntn  tenet 
vnitatem.  Et  Hieronymus  b  in  eamdem  lentendam,  ^  i.in 
Eoras  (inquit)  prodeunt,  vt  publice  colant  ,quod  intus  prius  ge„tera‘  ^ 
venerabantur.  Neque  aliter  fenfifle  videtur  Augufti- 
nus./^yo(inquic)<x/w?me  (foanne  Apoftolo)  intellige- 
tis  non  pojfe  exire  foras  nifi  Amichriflos,  eos  autfm,  qui  non 
funt  Chrifto  contrarijforas  exire  nullo  modo  pojfe.  Qui  enim 
^  non  eft  Chrifto  contrarius ,  in  corpore  ipfius  haret ,  &  mem¬ 
brum  computatur.  Paulo  autem  poft  explicans ,  quo¬ 
modo  quidam  fint  nobifeum,  nec  tamenfinc  ex  no¬ 
bis.  Sic  funt  (inquit)  in  corpore  Chrifli, quomodo  humores 
mali,  quando  euormntur,  tunc  releuatur  corpus, fic  &  mali 
quando  exeunt, tunc  Ecclefia  releuatur,  &  dicit,  quando  eos 
euomit, atque proiicit  corpus.  Ex  me  exierunt  humores  iftifid 
non  erant  ex  me.  Quid  eft,  non  erant  cx  me  ?  non  de  carne 
mea  pracifi  funt, fed  peftus  mihi  premebant, cum  intJfent.Ex. 
nobis  exierunt, fed  nolite  tri fles  ejfe. non  eram  ex  nobis. 

Fuerunt  igitur  haeretici ,  &  Antichrifti  aliquando  I V. 
ex  nobis,  hoc  eft,  ex  fidelium  numero,  fed  antequam 
laruam  poneretfiam  defierant  efTe  ex  nobis.  Nam  vt 
idem  Auguftinus  ait.  Multi,  qui  non  fum  ex  nobis,  acci- 
D  pmnt  nobifeum  [aeramenta, accipiunt  nobifeum  baptifenum, 
accipiunt  nobifeum  quod  norunt  fideles ,  fi  accipere  benedi- 
tlionern  Euchariflia,(Jr  quicqutd  m  facramentis  /anilis  eft. 
fpfius  altaris  communicationem  accipiunt  nobifeum ,  &  non 
funt  ex  nobis.  Tentatio  probat, quia  non  furit  ex  nobis  quan¬ 
do  illis  tentatio  venerit  ,  velut  occafione  venti  volant  foras, 
quia  grana  non  erant.  Sic  Chriftus  e  antequam  ludas  cI0.tf.70. 
proditionem  moliretur, eitm  Diabolum  nuncupauit. 

Nonne  (inquit)  duodecim  elegi  vos,(Jr  vnus  ex  vobis  Dia¬ 
bolus  eft}  Siue  enim  ille  fuerit  aliquando  iuftus,  ftue 
fecusjcerte  vt  ait  Auguftinus  d:ludas  ifle  non  tmeper-  ATiaft.ja 
uerfus  fallus  eft ,  quando  d  ludetis  corruptus  Dominum  tra-  ra  Io' 
didit.  Non  tunc  periit,  iam  fur  erat ,  &  Dominum  perdit  ut 
fiquebatur,qui  non  corde,  fed  corpore  Dominum  fiquebatur. 

E  Itaque  licet  elfet  in  numero  difcipulorum ,  Chcifti 
tamen  difcipulus  non  erat,paulatim  enim  d  Magiftri 
dodrina  defciuit,&  cum  palam  Magiftro  fuo  prodi¬ 
tionem  molitus  eft ,  v-ere  poterant  Apoftoli  dicere, 

Exiuit  ex  nobis. fed  non  erat  ex  nobis. 

Nam  fifuilfent  ex  nobis ,  permanftjfent  vtique  nobifeum.  V. 

Hasc  fere  ad  perfeuerantiam ,  vt  dixi ,  retulit  Augu¬ 
ftinus, qui  tamen  hoc  loco,vt  modo  monui,  indicat 
qnofdam  inter  fideles  viuere ,  &  eorumdem  efTe  fa- 
cramentorum  participes ,  qui  vere  tamen  aut  non 
credant ,  aut  gratia ,  &  charicate  deftituantur,  atque 
adeo  fint  Antichrifti  \  nam  qui  Chrifto  viua  fide, 
perfe&aque  charitate  adhsrent,in  Ecclefia  perfeue- 
tant.  Atqui  non  pauci  a  percepra  gratia  excidunt, 
ac  fortalle  etiam  a  fide  deficiunt  ,  &  in  omnem 
aeternitatem 


a  li.de  cor¬ 
rei. &  grat. 
cap.j. 


VI. 


b  i.Cor.ii. 

i?* 


c  cap.to.30 


d  A£lorum 
cap.t0.t9. 

c  i.Cor.xo. 

it. 

f  Rom.n. 
*o. 

g  Philip.t. 

it. 

h  Abdias  3. 


Explan.  Cap.  II. 


117 


pereant,  qui  tamen  viua  aliquando  fue¬ 
runt  Chrifti  membra.  Quomodo  igitur  verum  erit: 
St  futjfent  ex  nobis,  permanjijfcnt  vttque  nobifcum  ?  Vultis 
nojfe  (ait  Auguftinus)  quam  eertijfme  dicatur  hoc,vt  qui 
forte  exierunt, & redeunt, non fim  AntichnHi,non fint con- 
trarij  ChriftolQui  non  funt  Anttchrtfh,non poteft  fieri  ^vt 
remaneant foris.Sed  de  voluntate  fua  vnufquifque  aut  An- 
tichrtfhn  eft, aut  in  Chriffo  eft.autin  membris  fumus  ,aut 
in  humoribus  malis.  Qui  fi  in  melius  commutat  jn  corpore 
membrum  e  fi,  qui  autem  inmalitiapermanet,  humor  malus 
eH,&  quando  exierit,  reuelabuntur  qui  premebantur.  Vi¬ 
detur  igitur  indicare  eos  non  effe  ex  nobis ,  qui  ita 
exeunt,  vt  in  malitia  pcrfeuerent,  nec  aliquando  refi- 
pifcant,&  ad  Ecclefiam  redeant.  Eos  autem,  qui  ita 
exeunt ,  vt  mutata  voluntate  laniora  confilia  ca¬ 
piant, &  ad  Ecclefiascaftra  reuertantur,  non  delinere 
elTe  ex  nobis,  fed  quodammodo  perfiftere,  ac  perle- 
uerare  nobifcum ,  perinde  quali  de  iis  dumtaxat  lo¬ 
quatur  Apoftolus,  qui  ita  exeunt  tamquam  nonre- 
uerfuri.  Ita*  alibi  haec  accipit  de  iis  ,  quibus  Deus 
non  dedit  perfeuerantiam  vfque  in  finem,  quos  ait, 
fuiffe  de  numero  vocatorum  non  eledorum,  qui  li¬ 
cet  fpedata  prasfenti  iuftiriacum  filis  Dei  verfentur, 
in  diuina  praelcientia ,  ac  praedeftinatione  non  perti¬ 
nent  ad  numerum  eledorum ,  ac propterea  non  ma¬ 
nent  in  nobis,  manfiflent  autem  ii  fuifient  ex  nobis, 
hoceft,ex  eledorum  numero.  Sed  cum  haec  fenten- 
tia  veriflima  fit ,  huic  tamen  loco  aptari  non  poteft, 
nili  eo,  quem  ipfe  Auguftinus  paulo  anteexplicayit 
modo.  Nam  alioqui  fi  proprie  de  perfeueraturis  lo¬ 
queretur  Ioannes, nugari  quodammodo  cenferi  pof- 
{et ,  quali  diceret,  non  erant  ex  nobis ,  hoc  eft ,  non 
erant  perfeueraturi,  qui  fi  fuiflentperfeueraturi,pcf- 
feucralTent,  quod  nemo  nili  ridicule  diceret. 

Sed  vt  mamfefli  fiant ,  quod  non  funt  ex  nobis.  Quali 
fignificet,nil  effe  mirum.cur  patiatur  Deus  quofdam 
deficere,  &  fieri  antichriftos,fiquidem  id  eo  potifli- 
mura  confilio  fit  vi  probitas  ,  ac  fanditas  iuftorum 
clarior ,  illuftriorque  euadat  quorumdam  improbi¬ 
tatis  obiedu.Sic  enim  dixit  etiam  Paulus  b  :  Oportet 
&  harefes  effe. vt  &  qui  probati  funt,  mamfefti  fiant  in  vo¬ 
bis.  Rede  autem  dicit  Auguftinus ,  ideo  addidifle 
Apoftolum  ,vt  mamfefti  fiant,  quodnon  funtomnes  ex  no¬ 
bis,  quia  &  intus  cum  funt,  non  ex  nobis  funt,  non  tamen 
manfijh  funt ,  fed  exeundo  manifejlantur.  Sic  Paulus  in 
adis  Apoftolicis  c  loquitur :  Ex  vobis  tpfis  exfurgent 
viri  loquentesperuerfa,vt  abducant  difcipulos  pofife.ldque 
rcipla  docuerunt  plerique,  qui  cum  Spiritum  fan¬ 
dum  ,  eiufque  diuina  charifinata  non  line  ingenti 
miraculo  diuinitus  percepillent ,  noua  tamen  do¬ 
gmata,  &  cunrChrifti  fide ,  veraque  religione  pu¬ 
gnantia  excogitarunt, &  Chrifti  gregem  miris  modis 
vexarunt,  quos  pridem  idem  d  Apoftolis  indicauit, 
cum  ait  :  Ego  fcio  quoniam  intrabunt  pofi  d-fieffionem 
meam  lupi  rapaces  in  vos  non  parcentes  gregi.  Quatnoh- 
rem  e  alibi  monet,  vt  qui  feexiftimatftare,  videat, ne 
cadat.7»(inquit () fide  fi  as, noli  altum  faperefed  time.  EtS 
alio  loco.  Cum  rnetu,  &  tremore  vefiram  falutem  opera¬ 
mini. 'Nihil  enim  ptopius  a  lapfu,&  ruina  abeft,quam 
fuperbia-,  &  arrogantia  3  quod  vt  obferuauit  Hiero¬ 
nymus, indicare  vifus  eft  Propheta  h  ,qui  dixiv.Super- 
bia  cordis  tui  extulit  te  habitantem  in  fcijfuns  petrarum . 
Superbia  enim  fediones,&  fchifmataparit,&  vt  ali¬ 
bi  docui ,  vix  quifquam  haereticus  eft ,  qui  non  hoc 
morbo  laboret. 

40.  Sed  vos  vhdionem  habetis  a  fando  ,  &  noctis 
omnia. 

OEcumenius  putat  haec  ad  Apoftoli  modeftiam 
declarandam  referri.  Cum  hac  (inquit)  dixijfet ,  ne  fibi 


A  tantummodo  horum  cognitionem  attribuere  videretur ,  atque 
arroganter fi gerere,  &  iadabunde  apud fideles ,  quafi filus 
ipfe  hac  cognofcatfubiungit  :Et  vos  vndtonem  habetis-, quafi 
dicat :  Sed  quid  ego  hac  apud  vos,  quafi  ignaros  percenfeo? 

Non  ignoratis  fime  hac  vos,  quippe  cum  per  fandum  baptif 
ma  vndtonem  f  aeram ,  drper  hunc  (pintum  diuinum  acce- 
peritis, qui  in  omnem  veritatem  vos  deducit.  §iuocircafeito- 
te  me  non  feribere  hac  vobis ,  quafi  ignoretis ,  fed  tamquam 
J cientibus.Ezaet  ipfe  Apoftolus, qui  mox  fubdit.  Non 
feripfi  vobis  quafi  ignorantibus  veritatem  ,  fed  quafi  /cienti¬ 
bus  eam.  Vos  (inquit)  vndtonem  habetis  d  fando.  Vn- 
dionem  certe  vocat  Spiritum  fiyidum ,  eiulque  di¬ 
uina  charifmaca.Ita enim  loquitur  Dnviid* -.Propterea  a  Pf.44.8,, 
g  vnxit  te  Deus  Deus  tuus  oleo  latitia  pra  participibus  tuis. 

Et  Apoftoli  h:Conuenemnt  (inquiunt)  vere  in  duitate  b  A  £1.4.17. 
ifla  aduerfus  fandum  puerum  'fefum ,  quem  vnxifti.  Et 
Ifai.is  c;  Spiritus  Domini  fitpcr  me  ,  eo  quod  vnxertt  me.  c  cap.tfi.i. 
Petrus  autem  d  :  lefum  ( inquit )  aNafareth  quomodo  d  Ad.10.38, 
vnxit  eum  Deus  Spiritu  fando, &  virtute.  Denique  Pau¬ 
lus  c  :  Qui  vnxit  nos  Deus,  qui  &  fignauit  nos ,  &  dedit  e  *•  Cor.  t. 
pignus  (pintas  in  cordibus  noflris.  Iraque  vere  Augufti-  1  l‘lt’ 
nus  :  Pndio  Jpiritalis  ipfe  Spiritus  fandus  eft,  cuius  J aera¬ 
mentum  eft  in  vndione  vifibili.  Ecdefia  f  vero  fpiritum  f  ia  hymno, 
vocat  vndionem  fpiritalem ,  qua: proportione  qua-  Vem 
dam  corporeis  vndionibus  relpondet.  Olim  enim  ,or' 
apud  Hebraeos  tres  erant  celebres  vndiones,  Reges 
q  enim.  Prophetas ,  &  fummi  Sacerdotes  vngebantur. 

Reges  quidem  externa  vndione  inaugurabantur,  v$ 
fignificaretur  illos  diuina  quadam  lapientia,  iuftitia, 
ac  poteftate  indigere, vt  ius  populo  dicere, vegiafque 
omnes  fundiones  commode  exercere  poffent.  Vere 
enim  fcripfit  Ieremias  S :  Regnabit  Rext,  &  fapiens  erit,  S  “P-1*-8- 
&  faciet  iudieium,  &  iuditiam  in  terra.  Et  Salomon  h:  b  Prou.to.8 
Rex ,  qui  fedet  in  filio  iudicij  diffipat  omne  malum  intuitu 
fuo.  Prophetae '  vero  vndione  confecrabantur, quod  »  3  R«g-*y. 
lingulari  quadam ,  atque  eximia  fapientia,  8c  fandi-  x6*- 
tate  indigerent ,  vt  luis  vaticiniis  fidem  facerent. 

Denique  fuiftmi  Sacerdotes  perfimili  vndione  ini¬ 
tiabantur  ,  vt  caelefti  repleti  numine  pro  populo  fa- 
crificia  offerrent,  Sc  expiationem  flagitiorum  impe¬ 
trarent. 

Quoniam  aurem  haec  omnia  munera  funt  Spiri-  II. 

^  tus  fandi ,  vndionis  ei  nomen  aptilfime  congruit, 
cum  haec  omnia  de  fuo  quodammodo  fidelibus 
largiatur, quos  tamquam  Reges,  Sacerdotes, ac  Pro¬ 
phetas  initiat.  Nam  Petrus  k  fideles  Regale  Sacer-  k  i.  Petii  1. 
dotium  vocat  ,.vtramque  illis  dignitatem  aferibens,  9' 

&  quafi  prophetas  gentem  fandam  nominat. Abra- 
ham  enim,  quia  iuftus  erat,  propheta  nuncupatur  i .  1  Gen.iq.7. 
Et  vniuerlis  de  iuftis  dixit  Dauid  m.  olite  tangere  m  P.C104.1J. 
Chridos  meos ,  dfm  prophetis  meis  nolite  malignari.  Pro 
vndione  vero  Graece  fcripfit  Apoftolus  ^<Vjua,quod 
tamen  non  perinde  accipio  ,  quali  peculiare  illud 
facramentum  lignificet,  quod  ab  infigni  quadam 
vndione  ^l<r/a.x  dicitur,  Latine  confirmatio.  Eft  illa 
quidem  diuina  quasdam  ,  atque  admirabilis  vndio, 
quae  aDionyfio  Areopagita  T6A«w(77?,hoc  eft ,  perfe- 
dio  dicitur ,  perficit  enim ,  atque  confirmat ,  quod 
^  fuerat  baptifmo  inchoatum.  Fateor  tamen  ea  potif- 

fimum  vndione  Spiritum  landum  delignari  ;  ita  n  lib.  3.  dt 
enim  de  illa  loquitur  Ambrofius  n :  Sequitur Jpirttalc 
ftgnaculum,quod  audiflis  hodie  legi ,  quia  pofi  fontem  fuper -  p  Iib.^.hift. 
ejfvt perfedio fiat,quandc  ad  inuocauonem  Sacerdotis  Spi-  cap.3  j. 
ritus  fandus  infunditur.  Quam  ob*caulam  Clemens  qu*?.c6ft, 
Romanus  °<j  /Ilum  (ait)  qui  confirmatus  non  fit ,  non  ejfe  a£j 

perfedum  Chridianurn ,  nec  fidem  habere  inter  perfedos,fi  lubaian. 
non  necejfitatefid  incuria,  aut  voluntate  remanferit.  Apud  f  hb.de  his, 
Eufebium  p  vero  ......  hoc  eft,  obfignatio,  lettfigil- 

lum  nuncupatur.Et  a  Clemcnte Romano  <1  yocatur 
figillumpromijfionum.  A  Cypriano r  dicitur  ".Signaculum  fan£t  li.3de 
‘Dominicum.  Ab  Ambrofio  cfignaculum  jpirituale.  Ab  Sacram. c.,v. 

Auguftino 


*  lib.j.cSr. 
Dona.  c.Itf. 
&  lib.tf.cap. 
i  4- 

III. 

b  dcEcclef. 
dogm.c.ji. 
c  cap.48. 


d  Pfal.44.8. 


c  deEcclef. 
hlerar.c  4. 
f  li.i.aduM. 
Mircion. 
gHom.7,in 
Exech. 


h  li.de  Spir. 
fand.c.zy. 


IV. 

!ib:  1.  de 

■  ■'.cajM 

it  ii  i  Com- 
:  t  in  c.  i. 
■'&  iu-cn.  • 


1  li.i.Com- 
metuar.  in 
Abac.c.j. 
in  Traft.44, 
in  Ioan. 


>1  Ser.  3.06. 
dejteinp. 


V. 

q  deEcelef. 
bierar.c.4. 
jp  l.de  bapt. 
Cap.7, 


118  Epiftl.B.Ioan. 


Auguftino*,  Gennadiob,  &  aliis  murtu*  impofifw.  In 
Synodo  c.  deniqtte  Laodicea  vocatur  cbrifma  fitper- 
caleftc. 

Quamquam  igitur  Ioannes  nomine  vn&ionis 
hoc  {aeramentum  non  proprie  indicat ,  verofimilli- 
mum  tamen  videtur  ad  hoc  etiam  aliquo  modo 
allulifle,  quafi  fignificct  eos  perfe&os  elfeChriftia- 
hos,  &  diuinarum  rerum  fcientia  imbutos,  vt  nihil 
eorum  ignorare  pollent,  qua:  hic  ab  Apoftolo  com¬ 
memorantur.  Crediderim  igitur ,  vntftionem  vfur- 
pafle  Apoftolum  ,  vt  fignificet  eos  diuini  fpiritus 
muneribus  fuilTe  ornatos,  &  fpiritali  vn&ione  per¬ 
unctos,  Necefle  vt  fit,  diuina  quadam  illos  fcientia 
effe  praeditos.  Vnftionem  enim  inquit  habetis  d 
fandfco,  Graece,  p^hr-fxa  «tV  «jz/w-hoc  eft,  a  lancfco 
illo.Spiritum  videlicet  famftum  intelligit,  a  quo  di- 
tiina  chrifiiuta  perceperant,  quibus  erant  delibuti. 
Itafignificat ,  fe  de  vn&ione  fpiritali,  ac  metaphori- 
ca  loqui,  a  qiia  dicuntur  Chriftiani ,  cum  eius  fidem 
profiteantur,  qui  pnecipue  dicitur  Chriftus,hoc  eft, 
vn&us ,  ipfa  videlicet  diuinitate  ,  ac  perfona  Verbi, 
de  qua  dixit  Dauid  •* :  Tropterea  vnxtt  te  T>e ut  Detts 
tuus  oleo  Utiua,&  exaltationis.  Videtur  autem  hoc  vn- 
«ftionis  nomine,  vt  indicat  OEcumenius  ,  etiam  ad 
baptifmum  alltidere,  non  folum  quia  fpiritali  vn- 
dtione  ,  hoc  eft ,  Spiritus  fandti  gratia  perunguntur 
baptizari,  fed quia  ex  traditione  Apoftolica  duplex 
jn  baptifino  adhibetur  vndtio, quarum  altera  baptif¬ 
mum  anteuertit ,  altera  fubfequitur.  Prior  illa  oleo 
catechumenorum  in  pedore  ^  Sc  fcapulis  perficitur, 
cuius  meminit  Dionyfius  e.  Quam  etiam  indicare 
videtur  Tertullianus  * ,  cum  ait ,  illum  nec  aquam  re - 
probajfe  Creatoris,  qui  fitos  abluit ,  nec  oleum, qui  fitos  vngit. 
Et  Origenes  S.  Oleum  (inquit)  quo  inigitur  vir  fknftus, 
oleum  Chrifti,  oleum  fanita  doitrina,  Et  aliquanto  poft: 
Scripturam  in  fUtuentem, quomodo  oporteat  bapttfare  ,tn  no¬ 
mine  P atris, &  Fdi],&  Spiritus  fanfti.& pauca  commutans 
vnxerit  quempiam, &  quodammodo  dixerit,  tam  non  es  ca - 
techumenus  ,  confecutut  es  lauacrum fecunda generationis, 
miis  homo  accipit  oleum  Dei.  Bafilius  11  veto  i  Benedici¬ 
mus  1'a.k)  aquam  Bapti/matis,  &  oleum  vn tinnis,  &  ipfitrn 
bdpfffium.  Idque  ait  non  ex  feripturis  tradi ,  fed  ex 
Apoftolica  traditione  inftitutum  ‘effe.  ' 

Sic  Ambrofius  1  adeamdem  vndicfnemalludensi 
Oceurnt '  inquit)  presbyter  vetitus  es, quafi  athleta  Chrifti, 
qu.  fi  luctamen  huius  faculi  lutlaturus »  Profeffus  es  lu  fla¬ 
minis  tui  certamina,  qui  luilatur, habet' quod  fisr et,  vbt  cer¬ 
tamen,  ibi  corona.  -  Porro  Hieronymus kiMaledicit  (in- 
quif)De«* fitntlificatmi  fua,quandd  Chriflianum  nomen, 
in  quo  gloriabamur ,  &  quod  in  fiacro  baptifmate  per  fitnfii 
chrifinatis  vnthonem  fit /cepimus, pollutum  duxerit .  Et  ali¬ 
bi  1 :  Ac  ne  forte ,  qui  cbrifma  baptifm  perdiderunt  defie¬ 
rent  de  chrrfinate  reparando.  Denique  Auguftinus  m: 
Interroga  hominem,  Chriftianus  es  ?  Reffottdebit  tibi ,  non 
fum.  Si  paganus  es,aut  Iudaus  5  Si  autem  dixerit, non  fum-, 
adhuc  qmris  ab  eo,  catechumenus,  an  fidetis} Sireffonderit 
tibi ,  catechumenus  inunilus  eft,  nondum  lotus .  Et  paulo 
poft:  Hoc  catechumeni  audiunt,  fed  'non  eis  fitjficit,  ad  quod 
inuniti  fiunt,  fefltnent  ad  lauacrum,  fiUmen  inquirunt.  Et 
alio  loco  n  i  Omnes ,  qui  ad  fahttare  baptifina  confequen- 
dum  Ecclefu  offeruntur,  &  cbrifma ,  &  oleum  benedttlwnis 
accipiunt, vt  tam  non  vafi  vacua ,  fed  ‘Tfeo  plena  ,  &  tem  - 
pia  rDei  effe  mereantur.  Haec  igitur  omnia  de  priori  illa 
vndione  accipiehda  videntur,  quae  baptifmum  prae¬ 
currit  ,  &,  vtait  Auguftinus  .  catechumenorum  eft 
propria  ,  quos  ille  inundos  nondum  lotos  appellar. 

Altera  vndio  baptifmum  confequirurfcum  vide¬ 
licet  baptizatus  facro  chrifmate  a  prefbytero  in  ver¬ 
tice  inungitur  ,  cuius  etianv  meminit  Dionyfius  °. 
Eam  vero  apertius  explicat  Tertul.ianus  p.  Exinde 
(ai t)egrejfi  de  lauacro perungimur  benedtiia  vnilione .  De 


A  qua  plura  Iuftiniis  Marfyf  *  i  Badlius”1* ,  Gregorius  a  aU*ft  n 
Nazianzenus  c,Damafccnus^,  Ambrofius  c,  Augu-  b  li.de Spu’ 
ftinus  1  ,  Optatus  Mileuitanus  8 .  Cum  igitur  fideles.  Cil7- 
has  omnes  vn&iones  percepiflent,rede  ait  Ioannes,  n’ 

illos  habere  vndionem  i  fando,  &C  nofle  omnia,  d lib.^defi 
quie  funr  ad  falurem  neceftaria  ,  atque  ita  colligit,  de  orthod. 
eos  latis  elfe  rerum  diuinarum  cognitione  ,  fcientia-  caP;'°. 
que  inftrudos.  F.t  noHis (me\uh)omnia.  Sic  enim ‘pol-  'ac^' l' 
licitus  erat  Chriftns  b.  Spm; u*(in quit) veritatis  doce -  & lib.de h$’ 
bitvos  orrmem  veritatem.  Iremque:///?  docebit  vos  omnia,  qui  inuian-  ] 
Cr  fuggetet  vobis  omnia ,  quarumque  dixero  vobis.  Et  hic  tur  1 

ipfe  Ioannes  non  ita  multo  poft  ait :  VnEtior  docebit  f ^ 
vos  de  omnibus.  Quocirca  OEcumenius.  Non  ignoratis  Trini t.c.is  I 

(a n)fane  hac  vos,quippe  cum  per  /anitum  baptifma  vnilio-  &  lib.  4.  de 
nem  fiteram ,  ac  per  hanc  fpiritum  diuinum  acceperitis ,  qui 
^  in  omnem  veritatem  vos  deducit.  Nili  quod  videtur  de  Dont”1"" 
iis potiflimfim  loqui,  qua:  Ioannes  modo  comme-  h  Ioan.ni, 
morauetat,  hoc  eft,  Antichriftum  venturum  effe,  q- 
multofque  iam  nunc  Antichriftos  extare,  qui  Eccle- 
fiae  caftra  deleruerint ,  quafi  dicar ,  vos  hxc  omnia 
vndionis  beneficio  probe  noftis.  Idque  verifllme 
didum  videtur,  cum  nonnifi  his  omnibus  Chriflia- 
nae  religionis  capitibus  plan£  perceptis ,  &  cognitis 
nemo  baptifmo  initiaretur.  Cftm  igitur  ij ,  ad  quos 
Ioannes  feribit,  baptifmo  eflent  expiati ,  diuinique 
fpiritus  gratia  praediti ,  ea  procul  dubio  optime  no- 
uerant.Qilomodo  autem  ipfa  vndio  doceat  omnia, 

£  non  ita  multo  poft  fuo  loco  videro. 

.  Nihil  autem  attinet  in  praefentia  de  fpiritali ,  8c  VI. 
myftica  vndione  plura  dicere ;  nam  fi  quis  ea  nolle 
cupiat ,  per  me  licet  Bernardum  adeat ,  qui  plurima 
ea  de  re  feribit  b  Triplex  enim  ait  efte  vnguentum  i  Ser.x  10.& 
fpiritale,  Compundionis,  deuotionis,  pietatis.  Pri-  ll-laCaat 
mum  illud  politum  effe  ait  in  peccatorum  recor- 
datione,dcteftationeque.  Alterum  in  beneficiorum 
Dei  grata  commemoratione.  Tertium  ac  poftre- 
mum  in  proximorum  commilcratione  ,  fubleuatio- 
neque.  Quae  omnia  ille  more  fuo  infigni  quadam 
pietate ,  &  eloquentia  periequitur,  qua:  taiticn,  quia 
ad  hlmc  locum'fiihfl  pertinent ,  libens  omitto.  Sat 
enim  mihi  fuerit  monuilTe,  alludere  quidem  Ioan- 
‘nem  ad  corporeas,  quas  indreaui ,  vndiones ,  de  ea 
•verA  proprie  loqui ,  quae  mrus  in  animo  fit  diuini 
"fpiritus, cafteftifquc  gratia:  beneficio, cuius  ope  quafi 
D  ‘Collyrio  mentis  oculi  inunguntur,  vtcaeleftia,  ac  di- 

uma  myfteria  facile  comprehendant. fluita  enim  fi-  .  . 
'deles  fidei  ope  facile  credunt ,  quae  naturae  viribus 
nulla  poftent  ratione  confequi.  Quo  fortafte  fpe- 
dauit  Apoftolus  Paulus  k,cum  dixit :  Spiritualis  horno  k  i.Cor.i. 
omnia  iudicat,&  ipfe  k  nemine  indicatur.  PiOterant  igitur  1 5- 
fideles  nullo  negotio  cognofcere,non  temere  haere¬ 
ticos  permitti ,  cucn  eorum  improbitas  Catholicos 
.exerceat,  veramrfidem  illuftret ,  &  mufiorum  con- 
ftanriain, ac  firmitatem  mirifice  commendet.Merito 
igitur  fubiicit  Apoftolus: 

'Zi.  Non  fcripfi  vobis  quafi  ignorantibus  veritatem ,  fed 

■'  quafi  fidentibus  eam ,  &  quoniam  omne  mendacium 
£  :  .  ex  veritate  non  eft. 

Incredibilis  eftloannis  Apoftoli  modeftia  ,  qua:  I.  . 
ad  beneuolentiam  conciliandam  mirum  quantam 
vim  ltabeat.  Pcrmde  igitur  eft,ac  fi‘dicat:Nolite  pu¬ 
tare  me  hxc  idcirco  lcribere,  qubrlyas  ea  putem  la¬ 
tere,  fat  enim  fcio,  vos  hate  omnia  optimp  nofle,  fed 
ea  fcientibus  libens  commemoro ,  vel  potius  leuiter 
< indico,-  vt  magls,ac  magis  in  fufcepta  religione  con¬ 
firmemini  ,  vnaque  intelligatis  ,  a  quo  fonte  Anti- 
chrifti,&  biEretico  um  mendacia  manent.  Sic  enim 
habetote  ,  nullum  prorfus  mendacium  a  veritatis 
parente  prodire  polfe.  Quocirca  quaecumque  haere- 

tici 


Explan.Cap.il.  119 

tici  mendacia  effutiunt, quamuis  fcripturas,  Deique  A  quod  maxime  faciebant  Judaei ,  qui  alium  quem- 


verbum  frequenter  inculcent, nihil  habent  cumipfa 
veritate,  hoc  eft,  cum  Chrifto  liberatore,qui  eft  ve¬ 
ritas  increata ,  commune.  Quocirca  re <51  e  colligit 
Auguftinus.  Ecce  (inquit)  admoniti  fumus  quomodo  co - 
gnofcamus  Anttchriflum.  Quid  eft  Chriflus  ?  Veritas ;  ipfe 
a  Ioan.14.tf.  dixit a :  Ego  fum  veritas.  Omne  autem  mendacium  non  eji 
ex  veritate, omnes  igitur,  qui  mentiuntur,  non  fum  ex  Chri¬ 
fto.  Quia  igitur  ad  eos  fcribic,  qui  nouerant  ea ,  qua: 
commemorat, paucis  indicauit,  quae  de  Antichrifto, 
eiufquc  miniftris  diuinitus  tradita  funt-  Sed  cur 
quaefo  addit :  Et  quom***>  amne  mendacium  ex  ventate 
non  eft  ?  Particula  enim,  &,  indicat  haec  cum  fuperio- 


dam  Chriftum, &  Mediam  expedabant,  atque  adeo 
expedtant.  Idemque,  vtait  OEcumenius,.docebat 
Simon  Magus,  dum  altum  lefum, alium  Chriflie  affierere- 
r  et, lefum  videlicet, qui  ex  fanfla  Maria  ortus  fuerat  i  Chri- 
ftum ,  qui  tn  Iordanem  de  calo  defenderat.  Nam  vt  ait 
Auguftinus,  aham-fignificationem  habet  Iefus,  aliam  ha¬ 
bet  Chriflus ,  cum  fit  vnus  Iefus  Chriflus  Saluator  no  fler. 
Iefus  tamen  proprium  nomen  eft,  illi ,  quomodo  Moyfes  pro¬ 
prio  nomine  appellatus  eft,  quomodo  Elias ,  quomodo  Abra- 
ham  ,  ftc  tamquam  proprium  nomen  habet  Dominus  nofter 
Iefus.  Chriflus  autem  facramenti  nomen  eft, quomodo  fi  di¬ 
catur  Propheta ,  quomodo  fi  dicatur  fac  er  dos.  Sic  Chriflus 


ibus  coniungi,  quali  fignificet,  le  duas  ob  caulas  g  commendatur  vnus  ,  in  quo  ejfet  redemptio  totius  populi 


b  Macth. 
*J» 


fcripfilfe.  Primum  quidem  vt  ea, qua:  iam  nouerant. 
reuocaretin  memoriam; deinde  quoniam  omne  menda¬ 
cium  ex  veritate  non  eft.  Quali  fignificet, fe  hoc  voluit- 
fe  docere,Antichrifti,  &  haereticorum  mendacia  ni¬ 
hil  lvabere  commune  cum  Chrifto ,  ne  facile  pate¬ 
rentur  fe  ab  illorum  verfutia  decipi,quali  alludat  ad 
.  Chrifti  verba,  quibus  ille  difcipulos  praemonuerat  b 
dicens  :  *A i  tendit  e  dfalfts  prophetis ,  qui  veniunt  ad  vos 
in  veflimentis  ouium ,  intrinfeus  autem  funt  lupi  rapaces, 
dfruflibut  eorum  cognofcetis  eos.Numquid  colligunt  de  {pi¬ 
nis  vuas ,  aut  de  tribulis  ficus  ?  Sic  omnis  arbor  bona  frui lus 
bonos  facit, mal(t  autem  arbor  malos  fruilus  facit ;  non  pot  eft 


Jftael.  Ad  hunc  locum  fpeftafle  videtur  Tertullia¬ 
nus  a  cum  de  Ioannis  epiltola-  feribit :  At '( inquit )  a  h.dcPra:- 
in  epiflola  eos  maxime  Antichriflos  vocat,  qui  Chriftum  fcr'Pt,c,33* 
negarent  in  carne  veniffie,  &  qui  non  putarent  lefum  effe 
filium  Dei.  Illud  Marcion  ,hoC  Obion  vindicauit.  Plura 
vero  alibi  b  feribit ,  vbi  tum  ex  hoc  loco  ,  tum  ex  b  aduerH 
aliis,  permultis  oftendit ,  lefum  eumdem  elfe  Chri-  Prax-C-18- 
Itum,  quod  in  praefentia  fuse  docet  Auguftinus,  qui 
plures  ait  efle  Antichriflos,  qui  Chriftum  non  voce, 
led  moribus ,  vitaeque  rationibus  negent ,  in  quibus 
non  modo  omnes  haeretici, fed  non  pauci  etiam  Ca¬ 
tholici  numerantur ,  de  quibus  ait  Patilus  c  :  Conft-  c  ad  Titum 


arbor  bona  malos  fruflus  facere ,  neque  arbor  mala  bonos  (3  tentur  fenojfe  Deum,  faflis  autem  negant.  Hi  non  voce, 


x  ventate  non 


fruclus  facere, 

X I.  Ait  itaque  Ioannes:Ow»«  mendacium 

*/?;phrafi  Hebraica,vt  fignificet, nullum  mendacium 
cPf48.i8.  a  veritate  prodire.  Sic  dixit  Dauid  c  :  Cum  interierit, 
non  fumet  omnia,  hoc  eft,  nihil  omnino  fecum  auferet. 
Quod  autem  ait, mendacium  a  veritate  non  efle,  bi¬ 
fariam  poteft  intelligi ,  vt  fignificet  vel  Deum ,  qui 
eft  fumma  ,  &:  prima  veritas. ,  mentiri  nequaquam 
d  Num.i  j.  pofle'1 :  Non  enim  eft  Deus,quaft  horno  vt  mentiatur.  Vel 
19.  certe  a  vera  aliqua  fentemia  mendacium  colligi  ne¬ 

quaquam  pofle ,  vt  enim  Diale<5tici  loquuntur ,  ex 
falfa  fentetia  interdum  falfum,  nonnumquam  etiam 
verum  colligitur,  ex  vera  autem  nonnili  verum  con¬ 
fici  poteft.  Licet  igitur  haeretici  facras  litteras  ,  pu¬ 
rumque  ,  ac  putum  Dei  verbum  iaditent ,  quia  ta- 


fed  vita  mendaces  funt,&  Anti  chrifti,  hoc  eft, Chri¬ 
fto,  eiulque  diuina:  legi  maxime  aduerfi.  Ex  his  au¬ 
tem  quidam  exierunt  ex  nobis ,  vt  haeretici,  alij  adhuc 
in  Ecclelia  viuunt  tamquam  palea  cum  tritico  in 
eadem  area.  Verum  quod  fpedit  ad  verba  Graeca 
duplex  adhibetur  negatio  ,  quod  fiepe  alias ,  neque 
aliter  legit  Beda. 

Iam  quod  lequitur  :  Hic  eft  Antichriflus ,  qui  negat 
Patrem ,  &  Filium,  ambigat  quis  ad  fuperiorane ,  an 
ad  fequentia  referatur.  Cerre  OEcumenius  vrroque 
modo  accipi  pofle  autumat,  vt  tam  is,  qui  lefum  ne¬ 
gat  efle  Chriftum, quam  is,qui  Patrem,ac  Filium  in¬ 
ficiatur,  Antichriftus  appellandus  ftt.  Hoc  aut  em  (ait) 
quod  inquit ,  is  eft  Antichriflus ,  duobus  modis  fumi  poteft , 
&  pro  eo,  qui  lefum  effe  Chriftum  negat,  &  pro  eo,  qui  Pa¬ 


li . 


adTrin.  men  omnis  feri  p  tura  ,  vt  ait  Apoftolus  e ,  diuinitus  D  trem,  ac  Filium  negat,  fed  etiam  qui  negat  Patrem,  &  Fi 


tradita  Deum  habet  audorem  ,  veriflima  cenfenda 
eft ,  ac  propterea  haereticorum  mendacia  ab  ea  fub- 
o mari  non  poliunt.  Plurimum  autem  hoc  valet  ad 
fidelium  animos  ftabiliendos,  &  confirmandos,  vbi 
enim  lemel  in  animum  induxerint ,  quae  fide  diuina 
credunt, veriflima, certiflimaque  efle,  quippe  diuina, 
atque  immutabili  veritate  nixa ,  facile  intelligent, 
quicquid  fecus  ab  haereticis  traditur ,  mero  menda¬ 
cio  niti, A:  quae  videntur  feripturae  teftimonio  firma¬ 
ri, veritatis  luce  euanefeere.  Opportune  autem, vt  ait  / 
OEcumenius ,  haec  monuit  Ioannes ,  quod  extrema 
tempora  mendaciorum  plenilfima  futura  fine,  ac 
propterea  dixit ,  multos  iam  efle  Antichriflos.  Si 
enim  Chriflus  veritas  eft ,  qui  mentitur ,  veritatem 
oppugnat ,  iureque  optimo  Antichriftus  nuncu¬ 
patur.  ’ 

1 1.  Quis  eft  mendax ,  nifi  is,  qui  negat,  quoniam  Iefus  eft 
Chriflus]  Hic  eft  Antichriflus  qui  negat  Patrem,& 
Filium. 

Non  vniuerfim  mendacem  definic,  alioqui  enim 
dicendum  fuerat ,  mendacem  efle  illum  ,  qui  aliter 
loquatur,quam  mente  conceperit,  cuius  oratio  cum 
animi  lententia  pugnat.  Sed  ha:reticos,&  Antichri- 
ftos  mendaces  efle  docet,  quod  Chriftum  ,  hoc  eft, 
iplam  veritatem  maxime  oppugnent.  Itaque  air,  il¬ 
lum  efle  mendacem, qui  negat  Ielum  efle  Chriftum; 


lium ,  is  quoque  mendax  eft,  &  Antichriflus.  Et  lane  ita 
eft,  qui  enim  dodrinae  Sc  Chrifto  tradita:  repugnat, 
is  Antichriftus ,  id  eft ,  Chrifti  aduerlarius  merito 
nuncupatur.  Quid  autem  fignificet  Ioannes  ,  cum 
eum  ait  efle  Antichriftum,qui  Patrem,  ac  filium  ne¬ 
gat, non  plane  liquet.  OEcumenius  de  hiereti cis  ac¬ 
cipit  ,  quorum  (inquit)  vnus  erat  deteflabilis  Falentinus , 
qui  alium  effe  Patrem  innominabilem  afferebat,  prater  eum, 
qui  Pater  Chrifti  diceretur.  Udem  vero  b&rctici  flium  quo¬ 
que  negant ,  dum  hominem  filum  effe  ipfum ,  &  non  natura 
Deum  affirmant.  Eumdem  errorem  Bafilidi  tribuunt 
Irensus  d ,  Epiphanius  e,  Tertullianus  f,  Theodore-  d  lib.i.c.ij-. 
tus  S ,  Nyceras  :  alium  enim  quemdam  Patrem  con-  e  Hxr.i4. 
fingit,a  quo  mens  Graece  inde  \iycq  oriatur.  Nec  £  de  PrK' 
magnopere diflentit  Saturninus,  vt  indicar Epipha-  adhaeret, 
nius  h .  Hi  igitur  omnes  mendaces  funt ,  &  menda-  fab. 
ciorum  architedi, quippe  veritatis  hoftes,  atque  op-  h  Haei.aj. 
pugnatores. 

.  Omnis, qui  negat  Filium .  nec  Patrem  habet,  qui  confi¬ 
tetur  Fihum,&  Patrem  habet. 

Hunc  elfe  Iudseorum  errorem  indicat  hoc  loco  j. 
OEcumenius, qui  cum  filium  abnegarent, Patrem  fe 
tamen  admittere  profitebantur ,  cum  re  vera  eum 
prorfus  ignorarent.  Sienim{ ait  OEcumenius)P*«ra» 
noutffint,  eum  quoque  fili)  vnigeniti  Patrem  effe  procul  dubio 
pmepiffent.  Addit  deinde  in  eodem  luto  hxfiflc  Si: 


no  Epift.  I 

roonis  fe&atores.  Abutebatur  hoc  loco  ad  fuutn  er- 
a  cpift.73.  rorem  ftabiliendum  Cyprianus  a.  Quid  eft  igitur  ( in¬ 
quit  )  aliud  ,  quam  participem  hareticis  blaffhemantibus 
fieri, defendere  velle,  &  ajferere,  quod  remijfione peccatorum 
accipere  in  Chrifli  nomine  pofiit  blaffhemans  grauiter  & 
peccans  in  Patrem, &  'Dominum,  &  Deum  Chnfli  ?  Gjuid 
deinde, illud  quale  ejl,vt  qui  filium  Dei  negat, neque  Patrem 
habeat,  &  qui  negat  Patrem,  Filium  habere  videatur,  cum 
filius  ipfe  contefletur,&  dicat  :Ncrno  potefi venire  adme, 
nifi  fuerit  illi  datum  d  Patre ,  vt  manifeslum  fit  nullam  re- 
miffionem  peccatorum  in  baptifrno  accipi  a  filio  poffe ,  quam 
conflet  Patrem  non  dedijfe.  Maxime  quando  adhuc  idem 
repetat, &  dicat.  Omnis  plantatio,  quam  non  piant auit  Pa¬ 
ter  metu  cdefiis ,  eradicabitur.  Sed  de  re  ipfa  nihil  atti¬ 
net  in  praefentia  diflerere  ,  tantum  volui  indicare, 
quid  eo  loco  fenferit  Cyprianus  ,  non  pofle  videli¬ 
cet  quemquam  Patrem  verede  religiose  colere,  qui 
non  idem  filium  admittat.  Videtur  autem  Apofto- 
lus  non  folixm  eorum  fpettafle  vim  ,  qua:  inter  fe 
conferuntur,quorum  alterp  fublato  necefle  eft  alte¬ 
rum  perire, fed  etiam  vnam,  ac  iimplicem  Dei  natu¬ 
ram,  qux  fure  plenitudinis  vi,  aefeeeunditate  perfo- 
narum  numerum  neceflario  poftulat,vt  fi  vnam  per- 
jfonam  dempferis, totam  diuinitatem  euertas.  Mal£ 
igitur ,  atque  omnino  falfo  de  Deo  fentit ,  &  loqui¬ 
tur,  qui  vnam  ,  vel  alteram  Dei  pdrfonam  abnegat, 
vel  tres  diurnas  perfonas  Sabelliano  errore  mifcet, 
&  confundit. 

II,  Praecipue  autem  agit  Apoftolus  de  filij  perfona, 
vt  Iuda:orum  perfidiam  pcrftringat ;  qui  aduerfus  fi¬ 
lium  acriter  pugnabant.  Quam  ob  rem  Chriftus  iae- 
pe  cum  Iudxis  differens,  fe  eiufdem  efle  naturae  cum 

bcap.7.1 6.  Patre  non  femel  docuir.  Nam  apud  loannem  t>: 

Mea  (inquit)  doflrina  non  efi  mea,fcd  eius,  qui  mifit  me 
e  Tratt.  19.  Patris.  Quo  loco  Auguftinus  c :  St  ergo  (ait)  diligenter 
n  loan.  intueamur ,  quod  ipfe  in  exordio  dicit  ftnllus  Euangelifla. 

In  principio  erat  verbum ,  &  verbum  erat  apud  Deum ,  & 
Deus  erat  verbum ,  inde  pendet  huius  folutio  quaflionis. 
gw.e  efi  doflrina  Patris, nifi  verbum  Patri-slfpfe  ergo  Chri- 
jlus  doflrina  Patris, fi  verbum  Patris.  Sed  quia  verbum  non 
potefi  effe  nullius  ,fed  alicuius ,  drfi/am  dotbinam  dixit  fe 
ipfum ,  &  non fitam ,  quia  Patris  efi  verbum.  Quid  enim 
tam  tmrn,qmm  tu,  &  quid  tam  non  tuum  quam  tu,fiali- 
cuius  es ,  quod  es .  Vnam  itaque  eamdemque  indicat 
efle  Patris,  ac  filij  naturam, quod  aliis  fexcentis  locis 
Chriftus  docuit,  prsefeftim  cum  Philippum  arguens 
d  Ioan.14.9.  dixit  d  :  Philppe  qui  videt  me, videt  &  'Tau  cm.  Et  mox: 

Non  credis, quia  ego  in  Patre ,  &  Pater  in  me  eft  ?  Egregii 
e  lib.  3.  ad  vero  Fulgentius  c:  In  illo  (ait)  fimpiterna  nattunatts  ar- 
Trafiin.c.iS.j  cano  fempiternus ,  atque  incommutabilis  Pater  alterum  ge¬ 
nuit  non  diuerfum ,  gr  quantum  generando  protulit ,  tantus 
ipfe  permanfit :  per final  iter  dsf linxit  d  fi,  quem  naturaliter 
totum  habet  in  fe.  Hoc  ipfius  filij r  nobis  manifs  flatur  eloquio 
dicentis.  Ego  in  Patre,  &  Pater  in  me.  Inconfufibiliter  ergo 
vnit  vtrumqne  natura  ,  quamuis  infiparabiliter  dtfcernat 
vtrumque perfona.  Itaque  Patrem  hoc  loco  Ioannes 
proprie  ad  primam  Trinitatis  perfonam  refert,  cum 
alioqui  id  nominis  refpe&u  rerum  creararUm  toti 
Trinitati  tribuatur >  atque  hac  ratione  qui  negat  fi¬ 
lium.  Patrem  quoque  neget  necefle eft. 

III.  Mox  vero  fubiicic :  Gjui  confitetur  Filium ,  &  Patrem 
habet.  Quae  verba  aliunde  irrepfiflc  exiftimauit  non 

?  Calain,  nemo  F,cum  in  nonnullis  Graecis  Codicibus  non  le¬ 
gantur.  Atqui  habent  Latini  omnes  ,  &  Syrus,  &c 
Graeci  non  pauci.Certe  is  loquendi  modus  a  recepta 
Ioannis  confuetudine  non  longius  abit,  quod  enim 
femel  negando  protulit ,  ei  ferme  contrariam  affir¬ 
mationem  fubiicit ,  &c  contra  affirmationi  negatio¬ 
nem  addit,  viderique  poteftHebraifinus  non  in¬ 
frequens  ,  praefertim  apud  Dauidem.  Veriflime  au¬ 
tem  dixit,eum,  qui  filium  confitetur,  &  Patrqm  ad- 


.B.Ioan. 

A  mittere  5  quod  illa  Chrifti  verba  paulo  ante  allati 

apertiflime  indicant.  Vt  enim  ait  Bafilius  a  :  Qui  vi-  a  li.de  Spif, 
dit  me,' vidit  &  Patrem, non pgwam,non  formam,  pura  enim  a<f  Am- 

efi  ab  omni  compofitione  dium  a  natura, /ed  videt  bonitatem  11  oc^,c-8- 
voluntatis ,  qua fimul  cum  eff entia  currit ,  fimilis  illi ,  atque 
aqualis,  quin  vt  melius  dicam ,  eadem  in  Patre,  qua  in  filio 
intelligitur.  Huc  enim  pertinet ,  quod  alicubi  ait  Cy- 
rillus  Alexandrinus  h .Quamvis (fmc[i\k) fimul  &  Deus ,  f>  li.  t.  thcC 
&  Puter  eft,  per  prius  tamen  Pater  eft ,  quam  Deus ,  quod  caP,s> 
Saluator  oflendit, quando  in  calos  volebat  afeender e.  A fcen- 
do  ( inquir  c  )ad  Patrem  meum ,  &  Patrem  veflrum  ,  &  c  Ioa.10.17. 
Deum  meum ,  &  Deum  ZJtdes  hinc  Patrem  ad 

Filium  dici ,  Deum  ad  creaturas.  S i  .ergo  creatura  fecundo 
loco  funt  poft generationem  Filij  ,  per  prius  Pater  efi ,  quam 
Deus.  Et  poft  nonnulla : Pater  igitur  ipfius  fecundum  na- 
b  turam  eft,  no  fler  autem  Deus ,  &  quoniam  per  filium  fafli 
fumus, fer  prius  eft  Pater, quam  Deus ,  quamuis  fimul fit  & 

P  ater, & Heus. 

14.  Vos  quod  audiftis  ab  initio ,  in  vobis  permaneat ,  fi  in 
vobis  perman ferit ,  quod  audiftis  ab  initio ,  &  vos  in 
Filio, &  Patre  manebitis. 

Re£te  poft  explicationem  dogmatum  vtilem  ,  ac  I, 
neceflariam  adhortationem  adhibet  ,  &  primum 
quidem  conftantiam  in  fufeepta  fidei  dodtrina  ,  de¬ 
inde  redtam  ,  honeftamque  viuendi  rationem  per- 
q  fuadet.  Itaque  ait  retinendam  efle  fidei  do£hinam 
ab  initio  perceptam, intelligit  autem  interprete  OE- 
cumenio  primarium  illud  dogma  de  Chrifti  diui- 
nitate ,  quod  cum  omnes  Apoftoli ,  tum  praecipue 
Ioannes  mirifice  docuit.  Vt  hoc  autem  perfuadeat, 
plures  adhibet  rationes,  quarum  prima  eft ,  vt  in  Fi- 
lio,&  Patre  permaneamus.  S*  m  vobis  fmcpxvCjperman- 
ferit  quod  auduflis  ab  initio,  &  vos  in  Filio,  &  Patre  mane¬ 
bitis.  Re6te  autem  Auguftinus:/7<ec<'/i(mqLUt)«/ta  pol¬ 
licitatio,  quam  ille  pollicitus  eft  nobis,  forte  emmmercedent 
quareres,  &  diceres  :  Ecce  tn  me  quod  ab  initio  audiui ,  cu- 
ftodio ,  obtempero,  pericula.,  labores,  tentationes  pro  ifla per - 
manfionc  fufhneotquo  fruflulqua  mercedeiquid  mihi  poflea 
dabit,  quia  in  hoc  ficulo  me  video  laborare  inter  tentationes? 

Non  video  hic  requiem  effe  aliquam ,  mortalitas  ipfa  aggra- 
uat  animam, cr  corpus,  quod  corrumpitur,  premit  ad  inferio¬ 
ra.  Sed  tolero  omnia,  vt  illud,  quod  ab  mitto  audiui, maneat 
D  in  me,&  dicam  Deo  meo  'Propter  verba  labiorum  tuorum  d  pfal.is.4.' 
ego  cuflodiui  vias  durat.  Non  pauca  deinde  fubiicit, 
quibus  diuina:  pollicitationis  conftantiam,  firmita¬ 
temque  confirmat ,  vt  minime  de  praemio  ,  ac  mer- 
cede  dubitandum  fit.  Honeftum  vero,ac  laudabile 
efle  mcrcedem  fpe&are  Dauidis c  verba  illa  docent:  e  Pfal.  1 1». 
Inclinaui  cor  meum  ad  faciendas  iuftficationes  tuas  in  ater-  1 1 
num  propter  retributionem. 

Si  quis  autem  feifeitetur ,  quamarn  merces  eos  II. 
maneat  qui  permanferint  in  fide,  fubdit  3  Etvosfi n- 
quit)w  Filios?  in  Patre  permanebitis.  Pater  quidem, ac 
Filius  fidei  beneficio  in  nobis  manent ,  <5c  nos  rur- 
fus  in  illis  perfiftimus.  Sane  in  Euangelio  non  vna 
eft  manendi  ratio,  alicubi  *  enim  ait  Chriftus  :  Qifi  fioan.tf.jp 
£  manducat  meam  carnem ,  &  bibit  meum  fanguinem,in  rne 
manet, &  ego  in  eo.In  illo  quippe  manemus  tamquam 
fubftru&io  in  fundamento,  aut  palmes  in  vite,  ma¬ 
net  ipfe  in  nobis  tamquam  inquilinus  in  domo, 
leu  templo.  De  hac  porro  manendi  ratione  dixit  ali¬ 
quando  Chriftus  8  :  Si  quis  diligit  me,  fermonern  meum  g  loan.t4> 
fefuabit ,  &  Pater  meus  diliget  eum  ,  &  ad  eum  veniemus,  ij* 

&  manfionem  apud  eum  faciemus.  Quo  loco  Augufti¬ 
nus  h  :  Ecce  (inquit)^c«  in  fanfhs  cwm  Patre ,  &  Filio  h  Tra£t.7tf. 
fanflus  etiam  Spiritus  manfienern  intus  vtique  tamquam  in  toaa. 
Deus  in  templo  fuo.  Deus  Trinitas  'Tater,  &  Filius, &  Spi¬ 
ritus  fanflus  veniunt  ad  nos ,  dum  venimus  ad  eos,  veniunt 
fiibueniendo, venimus  obediendo. Veniunt  illuminando, veni- 

wtti 


Explan.  Cap.II  121 


<ntui  intuende.  Veniunt  implendo,  venimus  capiendo,  vt fit  A 
nobis  eoYum  non  extraria  vifioffed  in  ter  na, &  in  nobis  eorum 
non  tranfitoria  manfiojed  aierna.Hoc  autem  loco  Apo¬ 
ftolus  priorem  manfionem  refert  ad  fidei ,  vt  dixi, 
conflandam, qui  enim  fidem  conceptam  firmiter,  & 
conftanter  retinet ,  eique  vitas  luas  rationes  accom¬ 
modat,  manet  in  Patre,  ac  Filio  charitatis  beneficio, 
eademque  opera  Deum  habet  in  fe  manentem ,  fit- 
que  omnino  id ,  quod  hac  ipfa  epiftola  docet  Apo- 
a  i.Ioan.4.  ftolus,  cum  nit a :  Dem  chantas  efi,  &  qui  manet  in  cha- 
1 6.  ritatejn  Deo  manet, &  Deus  in  eo. 

III.  Quprfum  autem  in  Patre,ac  Filio  manendum  fit, 
b  Ioan.15.4.  Chriftus  ipfe  apud  Ioannem  bdocuit  his  verbis:^»* 
palmes  non  potejl  ferre  fruttum  a  femet  ipfo ,  nifi  manferit  in 
i/ite,  ita  &  vos  nifi  in  me  manf eritis ,  ejuia  ftne  me  nihil  po-  p 
C  Traa.Si.  teslis  facere.  In  quem  locum  rede  Auguftinus  <= :Ne 
in  Ioan.  quifquam  putaret ,  [altem  parttum  aliquem  fructum  poffe  d 
fernetipfo  palmitem  ferre,  cum  dixijfet,  hic  fert  fuctum  mul¬ 
tum, non  ait, quia  fine  me  parum  potefits  facere,  fed  nihil  po¬ 
testis  facere.  Siuc  ergo  parum,  fiue  multum, fine  illo  fieri  non 
potejl, fine  quo  nihil  fieri  potejl, quia  &  fi  parum  attulerit  pal¬ 
mes  ,  cum  purgat  agricola ,  vt  plus  afferat,  tamen  nifi  in  vite 
manferit ,  &  vixerit ,  de  radice  quantumlibet fruttum  k  fe - 
metipfo  non  potejl  ferre.  Ad  hanc  vero  pollicitatio¬ 
nem  ,  quam  hoc  loco  indicat  Apoftolus  ,  addit  lo- 
lo  indicato  Chriftus  alteram  etiam  promiffionem.Si 
manferitis (inquifin  me,&  verba  mea  in  vobis  manferint , 
quodeumque  volueritis  petetis, &  fiet  vobis.  Manedo  quippe, 
d  Tradi. 81.  ait  Auguftinus  d  ,  in  Chriilo  quid  velle  poffunt ,  nifi  quod  q 
conuemt  Chriilo  iQuid  velle  poffunt,  manendo  in  Saluatore, 
nifi  quod  non  efl  altenum  a  falute  ?  Poli  nonnulla  vero: 

T une  enim  ( ait )  dicenda  fiunt  verba  eius  in  nobis  manere , 
quando  facimus, qua  pracepit,gr  diligimus, qua  promijit.  Hac 
iraque  ratione  permanet  in  nobis  verbum, quod  au- 
diuimus, Senos  viciflim  in  Filio,  ac  Patre  manemus. 
Videntur  aute  hasc  refereda  ad  diuins  gratis  patro- 
ciniu,eiuique  diurna  ope ,  quam  iis  affuturam  polli¬ 
cetur  Apoftolus,  qui  fide  percepta,  &  memoria  reti¬ 
net, &  vitsadionibus  exprimut.Nam  alioqui,  vt  ait 
e  Tradl.8i.  Auguftinus  c  ,multi  memoria  retinet, & cotemmm,vel  etia 
in  loan.  -  derident,  &  oppugnant  ea,  in  his  verba  Christi  non  manent , 

quia  tavgut  quodammodo, mn  coh arent,  (V  ideo  illis  non  emt 
in  beneficium, fed  in  teftimoniuitfr  quia  jic  ihfisnt  m,vt  non 
maneam  in  eis, ad  hoc  tenentur  ab  eis,vt  iudicentur  ex  eis. 

IV.  Non  eft  autem^prastereundu ,  quod  hdc  loco  ob- 
feruauit  Beda,non  temere  Filium  Patri  praeponi ,qtua 
(inquit)  ficui  ipfc  Filius  dicit: Nemo  venit  ad  Patrem ,  nifi 
per  Filium, nullus  diurna  celfitudinis gloriam  videbit, nifi  qui 
per  facrarneta  humanitatis, quam  Filius  fufcepit,renatus  efi. 
Vel  certe  ideo  primo  Filium ,& fic  Patrem  norninauit ,  ne  di¬ 
cant  sinant  Filium  minorem  Patre  propterea  credendis, quia 
numquam  ante  Patrem  nominatus  inueniatur.Adde  fis  Fi- 
lij  gloriam  potiffimum  praedicari  propter  ludios, qui 
vt  lupra  dixi,cu  Partem  vrcuque  admitterent, Filium 
repudiabant,de  quibus  paulo  ante  dixerat  -.Omnis, qui 
negat  Fthum,nec  Patrem  habet.  Videtur  aute  hasc  Apo- 
ftoli  fentetia  huius  vitas  terminis  circufcribfeamque 
indicare  coiundionc  cu  Chrifto,  quacharitas  parit, 
dc  qua  loquitur  OEcumenius./«  F/ho(inquit)^-  Patre 
manebitis  ,  id  eft,  comunPhonem ,  &  communicationem  cum 
eo  habebitis,  quod  eft  proprium  charitatis,  &  gratiae, 
i  cap.7.i<>.'  de  qua  Chriftus  apud  Ioannem  b .  Et  pro  eis  (induit) 
fanchfico  me  ipfurn,  vt {mt  cr  ipfi  fiinchficati  in  ventate  Et 
mox;/'7/  omnes  vnurn fint,ficut  tu  Pater  in  me,  &  ego  in  te, 
vt  cr  ipfi  in  nobis  vnttrnfmt.  Pertinent  enim  hasc  om¬ 
nia  ad  mutuam  charitatem,qua  fideles  cum  Chriilo 
primum,dcinde  inter  fele  coniunguntur. 

2.5.  sit  hu  eft  repmniffw ,  quam  ipfe  pollicitus  efi  nobis , 
vitam  suemam. 

L  Hasc  eft  altera  ad  perfuadendum  accommodatif- 
finu,&  efficaci Ifima  ratio,non  folum  enim  polhce- 
'Mened,  Inplmtan.  in  Epifr.  Ti-  Ioan. 


tur  Deus  fidelibus  gratiam ,  &  duritatem ,  quam  in 
hac  vita  largitur, fed  in  altera  vita  gloriam  immorta- 
litatis,hoc  eft, vitam  sternam.  Quod  aliquanto  ob- 
fcurius  fignificauit  Chriftus,  cum  apud  Ioannem  «  acap.17.14. 
dixit :  Volo  vt  vbt  fum  ego,  &  illic  jint  mecum ,  &  videant 
claritatem  meam, quam  dedifli  mihi,  hoc  eft,  vt  videant, 

&  contemplentur  diuinitatem  meam  ,  quam  mihi 
ante  omne  asternitatem  gignendo  tribuifti,vcl  quarti 
miro  quodam  modo  vi  vnionis  hypoflaticas  huma¬ 
nitati  meas  coniunxifti.  Vtrumque  enim  pertinet  ad 
beatam  vitam,  de  qua  alibi  dixerat  b  idem  Cljriftus:  b  10311.17.3 
Hac  eft  autem  vita  sterna  ,  vt  cognofiant  te  filum  verum 
‘Deum,&  quem  mifish  hfi.m  Chmium.Vera  enim  fides 
cliaritate  prasdita  ell  vitas  asternas  initium,  vt  egregii 
1  docet  Cyrillus' .  Radicem  (inquit) atque  originem  sterna  c  hb.  1 1  in 
vita  fidcm,vt  vera  pietatis  virtutem  effe  affirmat.  Atque  id-  *oan'c'1 
circo  merito  Apoftolus  sterns  vits  pollicitationem 
fuperioribus  addit ,  vt  oftendat ,  quonam  referatur 
commemoratio  illa, qua  nobis  manendum  aitclfe  in 
Filio, &  Patre.Illa  enim  cu  Deo.  coniundioad  hanc 
abfolutiflimam  connexionem  refertur.  Et  hac  eftyin- 
quit) promijjio,  OEcumenius  putat  efle  coniudionem 
&c  politam  pro  caulali ,  quafi  rationem  reddat  fupe- 
rioris  fentetis,Vt  fenfus  nnManebitis  in  Filio,&  Pa¬ 
tre, hoc  efl,cu  eo  coniudione  habebitis, quia  hoc  ille 
pollicitus  eft,cum  vita  sternam  fpopodit.  Vt  videa¬ 
tur  fuperiorem  coniundionem  non  tam  dc  gratia, Sc 
charitate,quam  de  ipfi  beata  vita  interpretari. Quod 
,  quamquam  probabiliter  dici  non  nego,longe  tamen 
probabilius  viderur  fuperiora  illa  ad  grariam  ,  hsc 
vero  ad  vita  sterna  pertinere, vt  hsc  fit  veiuti  altera 
ratio,vt  dixi. (inquit  Aviopilimvis)  quid  promi¬ 
jit, aurum  efi, quod  hic  multum  amam  homines,  an  argetum ? 

An  pojfefsiones ,  ad  quas  fundunt  homines  aurum ,  quamuis 
multum  ament  aurum  ?  An  amoena  prstdia ,  ampla  domus , 
multa  mancipia ,  animalia  numerofia  ?  Non  efi  hac  merces 
'  quadam,ad  quam  nos  hortatur, vt  in  labore  duremus.  Gjjiid 
igitur  merces  illa  ?  Vita  sterna. 

Si  difficultas  igitur  perfeuerantis  animum  deurit,  I  £ 
fi  labores,&  pericula  deterrent,cofirmet  fpes,  atque 
expedatio  certa  eximis, ac  diuins  mercedis,  pollici¬ 
tus  eft  enim  Deus  vitam  sternam. Perinde  igitur  eft, 

'  ac  fi  dicat  Apoftolus :  Nemo  vos  leducat ,  quicum- 
que  aliam  vobis  dodrinam  tradunt,  &  a  fide  perce- 
^  pta  vos  reuocant,ad  interitum  vos  ducunt  fempitet- 
num.  Si  igitur  vitam  cupitis,&  eam  quidem  immor¬ 
talem,  ac  lempiternam,  eam  vobis  Chriftus  pollice¬ 
tur.  Memento  ergo  (ait  Auguftinus)  quia  vitam  aternam 
nobis  promifit  Chnflus.  Quid  potefi  mundus  promitteret 
Quidquid  libet  promittat, fortafiis  craFhno  morituro  promit¬ 
tit.  Et  qua  fronte  ad  illum ,  qui  manet  in  sternum  exiturus 
fj;Rede  igitur  concludit  Bcda  -.Memoria  promiffa  mer¬ 
cedis  perfeueratem  te  faciat  in  opere.  Addit  Auguftinus, fi 
quam  vim  habeat  mins.eudem  Deu, qui  -  ltam  fem- 
pi terna  pollicetur,ignis  fempiternu  cruciatu  minari. 

Venite  (ait)  benedicti  Patris  mei,  percipite  regnu,  quod  vobis 
paratu  efi  ab  origine  mudt. Et  hsc  quide  iis, qui  a  dextris 
erut,ad  finiftia  autem  :  fte  in  igne  aternu,qui  paratus  efi 
£  Diabolo,  &  Angelis  eiu*.  Sed  minatur  (  ait  Auguftinus) 
mihi  potes  horno,vt  aliquid  malifacia,  quid  minamfiCarce- 
res,catenas,ignes,torrneta,befiias,  nkquid  ignem  aternu?Ex- 
horrefee  quod  minatur  Omotpotcs ,  ama  quod  pollicetur  Om¬ 
ni  potes,  Cr  vilefiat  omnis  nitidus  jiue promittens, fiue  terrens. 

2<j.  Hac  finpfi  vobis  de  his, qui  f ? ducunt  vos. 

Nimii  um  dixerat,  prodiilfe  quofda  ex  nobis,  qui  I, 

tamen  non  erant  ex  nobis. Quoniam  igitur  ilii  nquas 

excogitarunt  fedas  red?  fidei  repugnantes, iblicitus 

Apoftolus  de  fidelium  lalute  hsc  lalutaria  monita, 

&  prsccpta  prsfcripfit,ne  a  quopiam  in  fraudem, ov 
errorem  inducatur.  Monet  autem  I3eda  indicari  hoc 
laco  ab  Apoftolo  no  folum  hsreticos,  &  piauorum 
*  1  dogmatum 


ni  Epift.IB.Ioan. 


II. 


dogmatum  audores,  fed  etiam  eos ,  qui  per  illecebra s, 
vel  aduerfa  f&culi  d  promtffione  vita  at  er  na  mentes  infirmo¬ 
rum  male  mule  e*  d" ,  fm  terrendo  detrahunt.  Vtrumque 
certe  periculum  diligenter  cauendum  eft.  Videtur 
tamen  Apoftolus  praecipud  loqui  aduersus  haere  ti- 
<fos,vt  ea  indicant, qua:  mox  fubiicir,illi  tamen  tum 
male  docendo, tum  etiam  voluptatum  illecebris  fe- 
ducere  confueuerunc  ,  quod  olim  praecipue  Simo- 
niani,cxterique  eiufdem  famae  haeretici  facere  con- 
fueuerunt,  vt  ex  Irenaeo,  Sc  Epiphanio  intelligi  faci¬ 
le  poteft.  Hac  autem  ratione  probat  Apoftolus  ,  fe 
rite, ac  rede  Apoftolico  munere  defungi, feque  vere 
feruurn  eife  fidelem, ac  prudentem,  quem  Dominus 
conftituit  fuper  familiam  fuarn.  Fidelem  quidem 
quod  ea  ledulo  doceat ,  quae  funr  ad  vitam  fempi- 
ternam  aflequendam  tum  neceflaria ,  tum  opportu¬ 
na.  Quod  de  fe  ipfo  teftatur  Apoftolus  Paulus, cum 
s.  Ad.io.i8.  Afianos  his  verbis  alloquitur.  Vos  (inquit a )  foitis  d 
prima  die ,  qua  ingreffus  fitm  in  A  fiam ,  qualiter  vobifcwn 
per  omne  tempus  fuerim  feritiens  Domino  cum  omni  humi¬ 
litate,  &  lachrymis ,  &  tentaftonibus ,  qua  mihi  acciderunt 
ex  infidi  is  Iudmum,  Gjupmodo  nihil  fubtraxerim  vtilium, 
quominus  annunciarem  vobis ,  &  docerem  vos  publice ,  & 
per  domos.  Prudentem  vero,  quod  circumipiciar,  Sc 
cauenda  doceat  pericula  ,  in  quae  fideles  incidere 
poflent :  ob  id  enim  ait,fc  haec  fcripfifte,vt  fedudo- 
rum  callidas  fraudes  vitare  queant. Hoc  enim  maxi- 
b  Iib  19  de  Perl:"iere  ,1(i  prudentiam  eleganter  docuit  Au- 
Ciuit.c.i.  guftinusb: 

Quid' inquit)  <lla  virtus, qua  prudentia  dicitur} Nonne 
tota  vigilantia  fita  bona  difeernit  d  malis ,  vt  in  illis  appe¬ 
tendis,  ififque  vitandis  nullus  error  obrepat  ?Ac  per  hoc  & 
ipfa  nos  in  malis,  vd  mala  in  nobis  effie  te  flatur,  ipfia  enim 
docet  malum  effie  ad  peccandum  confentire  ,  bonum  effie  ad 
e  lib.  x.  de  peccandum  non  confentire  libidmi.Et  alibi 0  \Huim  autem 
mor.  Ecclefi  (de  prudentia  loquitur )excubia,atque  diligentijjima  vi- 
cap.  14.  gUantia  eft,  ne  fubrepente  paulatim  mala  fuaftone  fallamur. 

d  li.j.de  vi-  In  eamdem  porro  fententiam  Profper  d.  Cognitio  re¬ 
to.  cotcmpl.  rum  (inquit)  qua  de  prudentiafonte  confertur, fiunt  ales  om- 
«ap.ij.  nes  ^  caynaltbut  vitiis  defaecatos  illuflrat ,  &  de  omni  no¬ 
xia  curiofttatis  deleflatione  auerfos  defiderio  contemplanda 
virtutis  inflammat ,  vt  humanarum  rerum ,  diuinarumque 
fcientiam  confecuti  prudentes ,  ac  fapientes  veraciter fianf, 
proffiiciant  imminentia  mala  fmul  >  &  caueant ,  nec  putent 
vlla  ejfe  mala,nifi ea,  qua  malos  efficiant,  inter  fallentia ,  <fr 
folida  bona  difeernant,  nec  ipfi  aliis  noceant ,  nec  ftbi  nocere 
e  Matth.io.  permittant.  iTales  Dominus  in  Euangelio  £  fieri  pracepit: 
-6'  Eflote prudentes ftcut  ferpentes  ,  &ftmplices ficut  columba , 

quia  nec  fmplices  circumuenire  aliquos  poffunt ,  nec  pruden¬ 
tes  fe  circumveniri  permittunt. Hanc  itaque  prudentiam 
Indicat  Apoftolus  ,  &  cum  ea  fe  praeditum  declarat, 
tum  eam  cupit, quantum  in  ipfo  eft,aliis  impertire. 

III.  Oh  eam  cauiam  vociferatur  Paulus  Apoftolus  f : 
i  Pbilip.j.r.  Videte  Canes ,  videte  malos  operarios ,  videte  conciftonem. 

Qtjibusftine  verbis  Philippenfes  monet,vt  a  Iudaeo- 
rum  perfidia, &  calliditate  prudenter  caueant,  dum 
silorum, vt  ait  Chry[oftomus,mpudemiam,Cr  improbi¬ 
tatem  ,  magnamque  d  filiis  dtfiunflionem ,  qt  diffidium  ob 
g  ep.  xx.  ad  oculos  ponit.  Paulum  imitatur  Ignarius  S  :  Videte  (ait) 

'  L  malignos  operarios, inimicos  crucis  Chri  fit, quorum  finis  inte¬ 

ritus  ,  quorum  Deus  venter  efl ,  quorum  gloria  in  confufione 
ip forum.  Videte  canes  rabidos, ferpentes  fuper  peflm  repentes, 
dracones  fquammofjs,&  asfi  ides,  bafili ficos, fcorpiones, hi fiunt 
thoes.  Quid  autem  vox  thoes  fignificet,  docuit  Pli- 
h  lib.i.c.34.  nius  fi  :Eft  enim  (inquit)  luporum  genus  procerius  longitu¬ 
dine,  breuitate  crurum  diffimile ,  velox  faltu,  venatu  vitietis, 
innocuu  homini, habitum  non  colore  mutant  per  hy emes  hirti, 
i  Coei. Rho-  xflate  nudi  Addut  allj '  tpiXatQwironncv  a  Gf.vcis  dici, 
'g'  1}'  quippe  effie  homini  amici/fimum ,  occurrentemque 

venerari, ac  fi  fet-x  extera'  inuadanr,  opitulari,  ac  dc- 
.  fendere,  vt  videatur  Ignarius  eorum  fraudem, ac  do- 


Antioch. 


cap.i7. 


A  lum  perftringere,quos  etuffnodi  lupis  ait  efle»  quam 
fimillimos.  Certe  hxc  pruden$,&  cauta  admonitio 
Apoftolos,&  Apoftolorum  fucceflores,  hoc  eft,  Ec- 
clefiafticos  Praefules  maxime  decet ,  idque  egregii 
praeftitifle  videtur  Cyprianus, qui  alicubi  huc  in  mo¬ 
dum  feribir 3 :  Admoneo ( inqui  t)p»  w er,&  confulo  ne  per -  a  epift.  40. 
niciofis  vocibus  temere  credatis,  ne  fallacibus  verbis  cenfen- 
fum  facile  commodetis ,  ne  pro  luce  tenebras ,  pro  die  noflem , 
pro  cibo  famem, pro  potu fttim,vtnemm  pro  remedio,  mortem 
pro  falute  fumatis.'  Sunt  enim  quidam,  quos  egregie 
delineat  Irenxus  b  his  plane  verbis  :  Sicut  quis  aqua  b  lib, 3.5.15.' 
mixtum  gypfum  dans  pro  laffe  feducat  perfimilitudinem  co¬ 
loris, ftcut  quidam  dixit  fuperior  nolis  de  omnibus ,  qui  quoli¬ 
bet  modo  deprauant ,  qua  Dei  fimt  y  &  adulterant  veritate , 

Dei  lafte  gypftm  male  mifcetur.  Qmjbus  illud  recte 
®  aptatur,  quod  prouerbio  circumfertur,  lethale  mul* 
fum.  Horum  igitur  fimiles  caute  vitandos  efle  mo¬ 
net  Apoftolus  ,  exigitque  ab  auditoribus  ft;is  pru¬ 
dentiam, ne  a  fedudtoribus  decipiantur.  Obferuauit 
autem  Hieronymus  c,  non  immerito  Chriftum  ler-  c  Matth.io 
pentis  exigere  prudentiam.  Serpentis  (inquit)  afiutiti  Idtm  plani 
ponitur  in  exemplum,  quia  toto  corpore  occulta:  caput,  vt  il-  j^rphanius 
lud,in  quo  vita  eft.protegat.  }ta  nos  toto  periculo  corporis  ca-  nllai^can' 
put  nofinm,  qui  Cbriflus  eft ,  euflodiamus,  id  eft  fidem  in-  7. in  Mattii 
tegrarn,&  incorruptam.  Haec  autem  omnia  eo  videntur  > 
fpe<ftare,vt  Apoftolus  doceat, non  fe  temere,  aut  in- 
confulto  deledudtoribus,  &  Antichriftis  verba  fe- 
q  cifle.Hac  enim  aggreflione  fua  ipforum  vtilitati  co- 
fultum  voluit,  tum  nc  ab  iis  decipiantur,  tum  ne  ob 
illorum  defe&ionem  perturbentur,  cum  illi  ex  no¬ 
bis  exieriht,quia  non  erant  ex  nobis. 

i 7.  Et  vos  vnclionem ,  quam  accepiflis  ab  eo ,  maneat  iit 
vobis, &  non  neceffe  habetis, vt  aliquis  doceat  vos,  fed 
ficut  vnEtio  eius  docet  vos  de  omnibus, &  verum  eft,& 
non  eft  mendacium.  Et  ficut  decuit  vos, manete  in  eo. 

Traie&ione  vtirur  Apoftolus, pro  eo  enim,  quod  I. 
ait,  &  vos  vnflionem ,  quam  accepiflis  ab  eo,  dicendum 
fuerat ,  quam  vos  vndionem  ab  eo  accepiflis :  Lati¬ 
nus  autem  Interpres  Graeam  vocem  redi  cafus 
quarto  cafu  reddidit,  quod  alibi  etiam  fecerat,  nam 
apud  Ioannem  d  cum  Graece  feriptum  fit ,  0  tdyoc,  ov  d  cap.14.14. 
dub 'gTe, Latine  dixit  fermonem  que  audiftis.  Quin  etiam, 

Lxx.  quos c  lequutus  eft  Matthxus  f ,  dixerunt :  La-  e  Pf  117.1t. 
D  pidem,.quem  reprobauenit  adificantes,  hicfaflus  eft  in  caput  *  cap.11.4t 
anguli, Grxcc  ^Id-cv,  Nec  ea  dicedi  ratio  a  Latini  feri- 
betium  coiuetudine  abhorret,  fic  enim  dixit  Teren¬ 
tius  S:  Populo  vt  placeret, quas  fciffet  fabulas.  Et 

- Vrbem,quamftatno,veflra  eft. 

Pro  vn&ione  Graece  eft^/Vua,hoc  eft,vnguentum, 
ne  quis  vndionem  pro  vngedi  a&ione  accipiat,qux 
ipfo  vfii  abioluirur, atque  efle  definit, nec  poteft  vllo 
pado  permanere.  Vnguetum  autem, feu  oleum, quo 
quis  inungitur,aliquandiu  perfeuerare  poteft  .Videri 
autem  poteft  haec  tertia  ratio,qua  fidem  retinendam 
perfuader,  cu  enim  inquit,  vis,  atque  efficacitas  fan¬ 
di  Spiritus, quo  diuinitus  delibuti  eftis,in  vobis  per- 
maneat,xquum  profedo  eft,vt  beneficij  magnitndi- 
^  ne  agnofcatis,6c  gratos  vos  largitori  Deo  praebeatis. 

Videtur  aure  Apoftolus  cofirmationis  facramentuUi 
tacite  indicare, quo  prxeipua  quaedam,ac  plane  fin- 
‘gularis ,  &  eximia  diuini  lpiritus  gratia  tribuitur ,  &  ■] 

myftico  non  oleo  tantum, fed  vnguento  fideles  per¬ 
unguntur. 

Nam  vt  ait  Eufebius  h  ,  oleum  ab  vnguento  hoc  IL 
potiflinuun  differt,  quod  oleu fimplex  eft,vngucn-  fi  lib  + 
tum  vero  ex  pluribus  conficiturtquamquafn  diuini-  ”'a°nllcr’I 
tas ,  &  ipfa  Spiritus  fandi  graria  olei  nomine  a  Da-  Uan° 
uide  cenietur :  de  Chrifto  enim  ait’.  Vrppierca  vnxit  i  Pf44-*- 
te  Dem  Dem  tuus  oleo  Utitia  pra participibus  tuis.  Vnde 
&:  Chrifti  nomen  dedudum  eft  ,  vt  alibi  docui k.  k  ad Heb.t. 

Itaque 


Virgilius:  g  Prolog. 
Andr. 


Explan.Cap.il. 


I2J 


Itaque  te&e  dicit  Auguftinus :  VnElionis [aeramentum  A 
efi  vir  uit  ipfa  inuifibilts ,  vnElio  inuifibilts  Spiritus  fanElus, 
vnElio  inufibdis  charitas  illa  efi  ,  qua  in  quocumque  fuerit, 
tamquam  radix  illi  erit ,  quamuis  ardente  [ole  are  fere  non 
pote  fi, omne  quod  radicatum  eft, nutritur  calore  [olis,  non  are¬ 
fit.  Si  ergo  vis  Sacramenti ,•  diuinique  Spiritus  ,  ait 
Ioami£S,in  vobis  manet,  nihil  eft  cur  cuiufquam 
vel  oratione  ,  vel  callida  differendi  arte  a  reda  vos 
fide  rcuocari  patiamini.  Nam  ob  id  maxime, confir¬ 
mationis  (aeramentum  adhibetur,  vt  fideles  in  fide 
confirmentur^  atque  adeo  eam  conftanter  profiteri, 
ac  tueri  poflint.  Quam  ob  eaufam  a  Dionyfio  Areo- 
a  deEcclef  pagita  *^re\eiuqtc, hoc  eft, perfedio, nuncupatur :  ne- 
hierar.  que  alio  nomine  ab  Ambrofio  b  appellatur.  Sequitur  ^ 
b  crea  *  iC  quodaudiBis  hodie  legi,  quia 

acr.cap.i.  v[ pef[e[tio  fiat ,  quando  ad  imocatio- 

nem  fiteerdotis  Spiritus  fanEtus  infunditur . 

III.  Quo  fpedans  Clemens  Romanus  c  negat  eum, 
c  epirt.4.  qui  confirmatus  non  fit ,  perfedum  efle  Chriftia- 
num,.fedemve  habere  inter  perfedos:  Si  non  necejftta- 
d  cp.75.ad  te,fed  incuria,  aut  voluntate  crm ferit.  Cyprianus  d,figna- 
I ubaian.  culum  dominicum  appellat .  Clemens  e  ,figillum  promifiio- 

c^li.y.conft.  num  Aj-^s  congmiatj0  nuncupatur,  vel  vt  locjjUitur 
fTi.jtonfl:.  idem  Clemens  f  confirmatio  confeflionis.  Quo  for- 
cap.17.  tafte  Ipe^fcaujt  Paulus  ,,  cum  'ad  Ephefios  8  Icribit: 
g  cap.4.30.  Nolite  contri flare  Spiritum  fanElum  Dei  ,  in  quo  fignati 

eBis  in  die  redemptionis.  Certe  myfticam  vndionem  q 
Spiritus  externa  vndione  indicari  voluit  Chriftus, 

I,  lib.de  re-  quod  fignificafle  vifus  eft  Tertullianus  b  his  verbis, 
fur.car.  Caro  (inquit)  abluitur, vt  anima  emaculetur,  caro  vagitur, 
vt  anima  conferetur, caro  (ignatur.,vt  anima  muniatur,  caro 
manus  impofittone  obumbratur, vt  anima  Jpiritu  illuminetur. 
i  epift.70.  Neque  aliter  fenfit  Cyprianus  ' :  Vngi  quoque(aix)ne- 
cejfie  efi  eum, qui  baptizat  us  efi ,  vt  accepto  chrijmate,hec  efi, 
vnElione  ejfe  vnElus  Dei ,  &  habere  in  f  gratiam  Chrifii 
pojfit.  Porro  autem  £uchariftia,&  vnde  baptizari  vngtsntur, 
oleum  in  altari  fanElificatur.  Mitto  quae  de  confirmario- 
k  lib.3-c.17.  nis  {aeramento  apud  Eufebium  k  Icribit  Clemens 
Alexandrinus.  Illud  prxterire  non  poflum,  quod  de 
1  apud  Eu-  Nouatiano  feribit  Cornelius  1 :  In  leElo('mc[\iii)in  quo 
feb.  lib.  7.  decumbebat  aqua  circumfufus  baptfmum  accepit ,  fi  modo 
caP  IS*  talem  horninem  bapt  fmum  accepifie  dicendum  efi  •,  veritm 

morbo  tandem  elapfus  neque  venera  ,  quibus  pofi  baptfmum  D 
fecundum  Ecclefia  canonem  imbui  oportuerat, acquifiuit,  ne¬ 
que ‘Domini  figilh  ab  Epifcopo  obfignatus fuit, quo  quidem 
neutiquapofitus, quomodo  queifo  Spiritu  fanElum  adeptus  efi  i 
I V;  Confueuifle  au  te  iri  etiam  Gr^cos  chriftnate  inun- 
mCatech.3.  giapertiftime  docet  Cyrillus  Hierofolymiranus  m. 
myftag.  £(  nobis  (inquit)  pofiquam fimiliter  ex  aquis  facri  lauacri 
afendimus ,  datum  efi  chrifma ,  quod  imaginem  gerit  eius, 
qui  vnEl.usefiChriJhts.Vod.  mu  1  ta  ver o :  SanEiurn (. ait) hoc 
vnguenttm  non  amplius  efivngnentum  nudum, neque  fi  quis 
ita  appellare  malit, commune. pofiquam  iam  conficratum  efi , 
fed  eft  chrifma  Chrifii, quod  aduentu  Spiritus  ftnEli  peripfius 
dtuinitatem  energiam  habet,  quo  frons, & ali)  fenfus  corporis 
tui  fyntbolice  inunguntur ,  &  corpus  quidem  iBo  vifibili  vn- 
guemo  perungitur,  anima  vero  fanElo,viui[coque  fpiritu  fitn- 
n  ad  Am-  Eltficatur.  Balilius  n  in  eamdem  fenteriam.  Benedicimus 
philoch.  (inquit)^K<t7M  bapti/matis,  er  oleum  vnEHonis,inJuperque 
tpfum.qui  baptiz.atur.Hlud  vero  filentio  inuoluendum 
n  lib.i.cor.  nullo  modo  videtur,  quod  ab  Optato  Mileuitano  0 
Parraen..  oblcruarum  video, cum  enim  Donatiftarum  (celera 
recefet, inter  extera  aiv.Ampullajn  quoque  chnfmatis per 
fenestram,  vt  frangerem,  iaElauerunt,  er  cum  cafum  adiu - 
naret  abkElio,non  defuit  manus  Angelica, qua  ampulla  fpi- 
rituali  fubuetlione  deduceret,  proieEla  cafum  fentire  non  po¬ 
tuit  ,Deo  muniente  HUfa  inter  faxa  cort fidit.  De  hac  itaque 
vndione  tum  interna, tum  etia  externa  loqui  videtur 
Apoftolus.monetque  vt  ea  conftanter  retineatur,  ne 
Spiritus  fandi  gratia  ab  eis  ipforum  culpa  recedat. 
Nam  alioqui  Deus  Pater  Spiritum  fandum' largitur, 
fened.  luBinian .  in  Epifi rB.  loart. 


vt  perpetuo  in  nobis, &:  nobifeum  manear.  Sic  enim 

apud  Ioannem  a  dixit  Chriftus.  Alium  Paracletum  &  cap.r4.1tf, 

dabit  vobis, vt  maneat  vobifum  iri  sternum. 

Surit  tamen  nonnulli,  qui  Spiritum  fandum  abi-  V. 
gunt,de  quibus  ait  Apoftolus  b : Nolite  contriBare  Spi-  b  EpheLf* 
ritum  fanElum.  quod  ij  prrifedo  faciunt, qui  ita  fc  ge-  i°- 
runt,vt  fi  diuinus  ille  fpirirus  triftirix, ac  moeroris  ca¬ 
pax  eflet,  incredibili  quodam  animi  angore ,  mole- 
ftiaque  afficeretur,  quia  videlicet  ingetem  quandam 
ingrati  animi  labem'  animaduertit.  Alij  Spiritum 
laudium  plane  extinguunt ,  idcirco  enim  monet  A- 
poftolus  Timotheum  difcipulum,ne  fpiritum  extin- 
guar.  Denique  fune  ,  qui  illum  a  fe  vitro,  ac  fponte 
reiiciant,  de  quibus  ait  Iob c :  Qtti  dicunt  Deo,  recede  a  c  cap.a1.x7 
nobis,  fientiam  viarum  tuarum  nolumus.  Ne  quid  igitur 
faciant  fideles ,  quo  Spiritum  landum  a  fe  abigant, 
monet  Ioanes,vt  diuini  Numinis  vndio, hoc  eft, vis, 

8c  efficacitas  Sandi  fpirirus  apud  eos  maneat. Iraque 
fux  vitx  rationes  inftituant/vt  idoneum  fe  Spiritus 
fandi  templum  exhibeant ,  vt  non  vno  loco  Paulus 
Apoftolus  monuit.Videtur  autem  Ioannes  hxc  non 
tam  monendo, adhortandove, quam  afleredo,  atque 
affirmando  dicete.VnElicfincp\\t)quam  accepiBis  ab  eo, 
manet  in  vobis,  hoc  eft,illius  vim,  atque  efficacitatem 
retinetis,  ac  propterea  de  veftra  fide,  atque  conftatia 
minime  dubitandum  videtur, ob  id  enim  fubdit: 

Et  non  necejfe  habetis  ,vt  aliquis  doceat  vos.  Magna  VI. 
omnino  laus,  &  eximia  fidelium  prxdicatio  eft,  eos 
enim  adeo  fignificat  rerum  cxleftium,  ac  diuinarum 
feientia  inftrudos  efi’e,vt  nullius  infti  turione,  erudi- 
tioneve  indigeant.Cerre  Paulus  d  Hebrxos  quamuis  d  cap.j.  1  a. 
olim  ad  fidem  tradudos  non  temere  tamen  repre- 
hendir,  quod  cu  eos  alioru  magiftros  efie  oporteret, 
rurlus  tamen  primis  Chriftianx  religionis  rudimetis, 
ac  puerili  inftitutione  indigerent. At  Ioannes  videtur 
his  verbis  fuis  difcipulis  magnos  in  reru  diuinarum 
cognitione  progreftus  tribuere  ,  vfquc  eo,  vt  omnis 
funditus  Magiftri,autDodotis,feuCarechiftx  ope¬ 
ra  vt  ftiperuacanea.  Non  facile  tamen  mihi  patiar 
perfuaded,  hoc  tam  illuftre  prxeonium  ad  fingulos 
pertinere,  cum  verifimillimum  fit, non  paucos  fume  ' 
rudes, &  imperitos,  qui  aliorum  ftudio,ac  diligentia 
erudiendi  eflent,  quos  Paulus  idiotas  appellat.  Ne¬ 
que  vero  crediderim ,  omnium  rerum  fcientiam  fi¬ 
delibus  afteri ,  fcd  vel  ille  de  primariis  quibiifdara 
loquitur, vel  de  ipfo  fidelium  coetu, hoc  eft,Ecclcfia, 
quam  par  eft  credere,  omnia,  qux  eflent  ad  falutem 
ncceflariaante  baprifmum  cognouifle,  &  Apoftoli- 
ca  prxcepta,traditionefque  religiose  rerinuifle,vr  in 
jis  nihil  prxterea  defiderandum  videretur.  Qirnd  ex 
iis, qux  fubiicir,facile  intelligi  poteft. 

Sicut  vnElio  eius  docet  vos  de  omnibus.  De  hoc  enim  VII. 
diuini  {piritus  munere  loquitur  Chriftus ,  cum  de 
Paracleto  ait  e,cu>n  venerit  ille, docebit  vos  omnia ,  &  fug-  e  Ioan.  14. 
geret  vobis  omnia.  Tametfi  enim  non  ignoro  Augufti-  lC- 
num,  Bedam,  8c  Rupertum  docendi,  ac  fuggerendi 
verba  ad  ea  referre  ,  qux  protinus  fubdit  Chriftus, 
quacumque  dixero  vobis.quaii  ea  tantummodo  Spiritus 
fandus  traditurus  fit,&  in  memoriam  reuo.caturus, 
qux  Chriftus  docuerat.  Mihi  tamen,  fit  valde  verifi- 
mile  docendi  verbum  ample  (umendum  efle;&  om-  • 
nia  {impliciter  compledi,  verbum  autem  fuggeredi 
ad  ea  fpedare ,  qux  Chriftus  tradiderat ,  de  quibus 
a  iv.qn&cumque  dixero  vobis  tilia,  enim  in  mentem  reuo- 
cabit,vt  vox  Grxca  fignificat.  Certe  fimile  quiddaiq 
infmuat  Ifaias  f,  cum  dixit :  Fhiuerfis  filios  tuosdoElos  a  f  cap.j4.15. 
Domino.  Quem  locum  indicat  Chriftus  S  his  verbi  :  g  I0an.tf.4j 
Erunt (inquk )omnes  docibiles  Dei.  Et  Paulus  huc  b  al  b  i.ThetC 
ludens,  /pfi  enim  vos  (inquit)  d  Deo  didiciBis,  Grxce,  4-9* 
eu.no)  Cuo:;  S-eoSiI axntoc,  ’i^e.  Qua  vero  ratione  di- 
Qantur  fideles  a  Deo  doceri  fuse, docet  Auguftinus: 

1  2  Gpmd 


\ 


Epift.  I.  B.  loan. 


vin, 


124 

Quid  ergo  (ait)  nos  facimus,  fratres ,  quia  docemus  vos  1  Si  A  quafi  exterhos  magiftros  penitas  contemnendos 
vntyo  eius  docet  vos  de  omnibus ,  quafi  nos  fine  caufa  labo¬ 
ramus,  &  vt  quid  tantum  clamamus  ?  Dimittamus  vos  vn- 
choni  illius ,  eft  doceat  vos  vnElio  ipjius .  Sed  modo  mihi  facio 
quafi  ionem ,  eft  illi  ipfi  Jlpoflolo  facto,  dignetur  audire  par¬ 
vulum  quarentem  a  fe,  ipfi  foanni  dico  :  Vncltonem  habe¬ 
bant  ,  quibus  loquebaris ;  tu  dixifli,  quia  vnclio  ipfius  docet 
vos  de  omnibus ,  vt  quid  talem  epifiolam  feciflitquid  illos  tu 
docebas  ?  quid  inftruebas  ?  quid  adificabas  ?  Jam  hic  videte 
magnum  {aeramentum ,  fratres ,  fonus  verborum  noftrorum 
aures  percutit,  magifter  intus  efi.  Nolite  putare  quemquam 
hominum  aliquid  difeere  ab  homine,  admonere  poffumus 
per ftrepitum  vocis  noftra,finon fit  intus  qui  doceat ,  inanis 
fit  Jbepitus  nofter. 


doceat  Apoftolus, cum  dicat  :Etnonneceffe  habetis, vt 
aliquis  doceat  vosfed  ficut  vnftio  eius  docet  vos  de  omnibus. 

Vt  videatur  fignificare ,  fatis  efTe  diiiinum  illud  do* 
dfcrinx  genus ,  quo  gratia?  beneficio  diuinitus  fideles 
erudiuntur  :  de  quo  loquitur  Ieremias  » :  Dabo  (in-  acap.j1.3j, 
quit) legem  meam  in  vifceribus  eorum ,  eft  in  cordibus  ipfi - 
mm  feribam  eam, eft  non  docebit  vitra  vir  proximum  fisum , 

&  vir  fratrem  fuum  dicens  tCognofce  Dominum, omnes  enim 
cognofcent  me.  Videtur  enim  Propheta  non  aliter, at¬ 
que  Apoftolus  externam  dodtrinam ,  &  praecepto¬ 
rum  operam  tamquam  fuperuacaneam  repudiare. 

Sed  rette  Apoftolus  aduerfus  impoftores ,  Sc  Anti- 
chriftos  loquitur ,  quos  paulo  ante  indicauerat  cum 


Et  profetto  fide  hoc  docendi  genere  loquatur  g  dixir.Hac fcripfi  vobis  de  his, qui  fe  ducunt  vos.  Atque  ita 
Apoftolus  ,  veriflime  didtum  eft :  VnEtio  docet  vos  de  fignificat ,  fideles  cxleftis  gratiae  munere  fatis  efle  in. 


omnibus.  Rede  enim  fubiicit  Auguftinus.  Quantum 
ad  me  pertinet, omnibus  loquutus  fum,fid  quibus  vnclio  illa 
intus  non  loquitur,  quos  Spiritus  fandus  intus  non  docet ,  in- 
dotti  redeunt. Adagifleria  forinficus  adiutoria  quadam funt, 
eft  admonitiones ,  cathedram  in  calo  habet ,  qui  corda  docet, 
a  Matth.i).  de  Domino  dico,  Propterea  ait  eft  ipfi  in  Euangelio  * :  No- 
1  lite  vobis  dicere  magifirum  in  terra,  vnus  eft  magifter  vefter 

Chrftus,  ipfe  vobis  intus  loquatur ,  quando  nemo  hominum 
illic  eft ,  quia  etfi  aliquis  eft  a  latere  tuo ,  nullus  eft  in  corde 
tuo :  eft  non  fit  vlltis  in  corde  tuo,Chriftus  fit  in  corde,  vnclio 
ipfius  fit  in  corde ,  ne  fit  in  filitudine  cor  fitiens ,  eft  non  ha¬ 
bens  fontes  ,  quibus  irrigetur ,  interior  ergo  magfter  eft  qui 
docet, Chrftus  docet,  inspiratio  ipfius  docet.  Vbi  illius  inffii-  q 
ratio ,  eft  illius  vnftio  non  efi ,  forinficus  inaniter  perftrepunt 
verba.  Et  fane  mira ,  planeque  incredibilis  eft  huius 
diuinx  dodrinar  vis ,  atque  efficacitas ,  quam  Deus, 
b  de  grar.  vt  loquitur  Auguftinus  '°,cum  ineffabili fuauitate cre- 
Chrift.c.  i  j,  ditur  infundere ,  non  filum  per  eos ,  qui  plantant ,  eft  rigant 
extnn ficus , fed  etiam  per  fi  ipfum,  qui  incrementum  fuum 
miniftrat  occultus :  ita  vt  non  oftendat  tantummodo  verita¬ 
tem,  verum  etiam  impertiat  charitatem,Jic  enim  docet  Deus 
eos ,  qui  fecundum  propofttum  vocati  fimt ,  fimul  donans  eft 
quid  agat  fc<re,&  quod  fcium  agere. 

I X.  Nec  dubito,  de  hoc  dodrinae  genere  loqui  Chri- 

e  cap.6.45;.  ftum  Dominum,  cfim  apud  loannem  dixit c :  Omnis 
qui  audiuit  d  Patre  meo, &  didicit,  venit  ad  me.  Vt  enim 
4  dc  grac.  Auguftinus  d  ait :  Quando  Deus  docet  non  per  legis  lite- 
Chnft.c.  1 4t  yam  per  ffiritus gratiam,  ita  docet ,  vt  quod  quifque  di-  _ 

dtc  erit ,  non  tantum  cognofcendo  videat , fed  etiam  volendo 
appetat ,  agendoque perficiat.  Et  fio  diuino  docendi  modo 
etiam  ipfa  voluntas ,  eft  ipfa  operatio  non  fila  volendi ,  eft 
operandi  naturalis pofftbilitas  adiuuatur.  Quocirca  red£ 
Auguftinus  docentis  verba  agricolae  artificio  com¬ 
parat,  quod  ab  Apoftolo  Paulo  didicerat  ,  qui  ali cu- 
C  ?,Cor  ].C.  bi 0  ait  :Ego  plantaui,  Apollo  rigauit,fed  Deus  incremen¬ 
tum  dedit, neque  qui  plantat, eft  aliquid,  neque  qui  rigat  fed 
qui  incrementum  dat  Deus.  Qui  autem  incrementum  dat, 
vntho  illius  eft,  qua  docet  de  ommbus.  Redc  igitur  lub- 
dit  Auguftinus  :  Tfos  qui  forinficus  loquimur  ad  aures 
veftras ,  ita  fumus  quafi  operari]  adhibentes  culturam  forin- 
fecus  ad  arborem ,  fed  incrementum  dare  non  poffumus ,  nec 
fultus  formare.  Nec  diflimiliafunt,qux  de  efficacita- 
f  Setm.i.ip  te  Spiritus  feribit  Bernardus  f ,  quem  ait  mortalibus  j: 
4ie  Pentec.  tribuere  pignus  falutis, robur  vita,  {cientia  lumen.  Pignus 
quidem  f alutis ,  vt  ipfi  Spiritus  reddat  testimonium  Spiritui 
tuo, quod  Filius  Dei  fis,  qui  certijfima figna  pradeflinatien-.s 
tua  corda  tuo  imprimat ,  eft  oftendat  5  qui  donet  latitiam  in 
corde  tuo ,  &  de  rere  cali ,  fi  non  continue ,  tamen  fiepifftme 
Anentem  tuam  impinguet ,  Rcbur  vita  ,  vt  quod  per  naturam 
tibi  eft  impoffibtle ,  per  gratiam  eius  non  filum  poffibile ,  fed 
etiam  facile  fiat. Scientia  lumen, vt  cum  omnia  benefeceris, te 
firuurn  inutilem  putes ,  eft  quidquid  boni  in  te  inuentris ,  illi 
trtbuas ,  a  quo  omne  bonum  eft,  fine  quo  non  parum  aliquid, 
fed  nihil  omnino  potes  incipere, ne  perficere  dicam. 

X,  V ideo  tamen  hoc  loco  abuti  pofie  non  neminem, 


ftrudos  ,  diuinorfimque  myrteriorum  notione  im. 
butos ,  atque  ita  non  egere  (edudorum  falfa  dodi  i- 
na,, atque  inftiturione, retinendam  illis  efle  fidem  ab 
Apoftolis  perceptam ,  tk  callidas-,  atque  argutas  im- 
poftorum  ratiocinationes  penitus  contemnendas, 

Nam  fi  Apoftolus  externam  Magiftri  operam  tam¬ 
quam  minus  neceflariam  negligendam  putaret ,  cur 
fed  cos  tam  diligenter,  Sc  accurare  feriberet  ?  Cur  to¬ 
ties  diuina  pnecepta.aliaqtie  falutaria  monita  incub 
caret  ?  Cur  dixifletMalachias  b:  Labia  Sacerdotis  cu -  b  cap.1.7. 
ftodiunt  fiientiam,  eft  legem  requirunt  de  ore  eius} 

*Cur  denique  Apoftolus  c  aliquos  ait  voluifle  XI. 
Deum  efle  in  Ecclefla  paftores  ,  &  dodores ,  nifi  vt  c  adEpheC 
dicendi  munere  fungantur  ?  Quam  ob  rem  rede  4,1  ** 
Auguftinus  d :  Caneamus  (ait)  tales  tentationes fuperbifjl-  in  Prolog. 
mas, eft  periculofi 'fimos, magifque  cogitemus,  eft  ipfum  sipo-  r' ' 

(iolum  Paulum, licet  diuina  ,  eft  Calefit  voce  proflratum  ad 
hominem  tamen  miffum  effe,vt  facramentum  perciperet,  at¬ 
que  copularetur  Ecclefla.  Et  Centurionem  Cornelium  quam- 
uis  exauditas  orationes  eius ,  eleemofynafque  res  f  e  flas  ei 
jdngclus  nuncianerit, Petro  tamen  traditum  imbuendum, per 
quem  non  filum  {aeramenta  perciperet ,  fed  etiam  quid  cre- 
dendum,quid  fperandum,quid  diligendum  effet,  audiret.  Et 
lane  diuina  hoc  prouidentia  elocet, qua?  ita  homines 
inftituit,vt  alij  aliorum  opera  indigeant.  Quemad¬ 
modum  enim  fole  oriente  montium  cacumina  illu- 
ftrantur  ,  indeque  ad  humiliores  colles  ,  8c  ad  imas 
valles  folis  radij  pertingunt :  ita  maiores  quidam  di¬ 
uino  quodam  lumine  illuftraritur  ,  a  quibus  deinde 
exteri  eadem  luce  perfunduntur.  Itaque  Augufti¬ 
nus  e  expendens  verba  illa  Dauidis  * :  Sufcipiant  mon-  e  Tra£t.i.in 
tes  pacem  populo, tft  colles  mflitiam.Montes{mcp.m)excel-  £°pjhj  ^ 
fit  anima  funt ,  <ft  colles  parua  anima  funt ,  fed  ideo  montes 
excipiunt  pacem,vt  colles poffmt  excipere  iuflitiam.  Qua  efi 
iufiitia,quarn  colles  excipiunt  fides, quia  iufius  ex  fide  viuit. 

Non  autem  acciperent  minores  anima  fidem  ,  nifi  maiores 
anima,  qua  montes  difia  funt ,  ab  ipfa  fapientia  illuftraren- 
tur,vt  poffent paruulis  traiicere ,  quodpoffent paruuli  capere. 

Et  aliquanto  poft :  Oculos  nostros  cum  leuamtu  ad  Scri¬ 
pturas  ,  quia  per  homines  miniflrata  funt  Scrtpturajcuamus 
oculos  nofiros  ad  montcs,vnde  veniat  auxilium  nobis - 

Et  verum  eft,&  non  efi  mendacium.  Quafi  dicat:fcitis  XII. 
verifllmam  efle  fidem ,  quam  complexi  eftis,  quod 
enim  Apoftoli  initio  nafcentis  Ecclefix  docuerunt, 
fignis.ac  prodigiis  diuinitus  editis  mirum  in  modum 
confirmarunqquod  Apoftolus  Paulus  8  ad  Hebrxos  g  capa.4. 
docet :  Conte  flate  (ait)  Deo,ftgnis,  eft  portentis,  eft  variis 
.virtutibus , eft  Spiritus  fanili  diflnbutionibw  fecudum  fisam 
voluntatem.  Vr  autem  eo  loco  docui, indicat  Apofto¬ 
lus  duo  firmiftima  fidei  noftrx  argumenta  :  alterum 
fumitur  a  fignis,&  miraculis,  alterum  a  Spiritus  lan- 
dbi  muneribus ,  qux  olim  aperte  non  abfque  afpe- 
ttabili  figno  fidelibus  tribuebantur.  Adeo  igitur  fi¬ 
des  eftftabilita,&  confirmata,vt  de  ea  ambigere  ne¬ 
fas  fit,  nedum  illi  mendacium  affingcre.Itaquc  rc<5td 
colligit 


Explan.  Cap,  1 1.  12^ 


colligit Sicut  docuitvos  manete  in  eo.Necmal^ 
monet  Beda,  quje  fideles  ab  Apoftolis  didicerunt. 
Spiritui  fando  adfcribi,tum  quiaeo  magiftro  vfi  erat 
Apoftoli,  tuin  etiam  quia  idem  Spiritus,  vt  fupra  ex 
Auguftino  monui,  intus  in  animo  docet ,  fruftraque 
omnino  oratione  fua laborafient  Apoftoli,  nifi  intus 
in  animo  aditum  Deus  paraftet  ad  fidem.  Et  hac  ra- 
a  Hom.  30.  tiofte  Grcgorius  a  explicat  Chrifti  verba  apud  Ioan- 
in  Euang.  nem  b<  Ipfevos  docebit  omnia.  Qufa  mfi  idem  Spiritus 
b  cap- 14-  •  fiih):ordi  adfit audientis, otiofus  efl  firmo  doftoris. 

XIII.  Mox  aumm  rede  fubdit :  Non  ergo  docenti  homini 
tribuat,quod  ex  ore  docentis  intelligit,quia  nifi  intus  fit, qui 
doceat ,  D  otior  is  lingua  exterius  in  vacuum  laborat.  Ecce 
vnam  loquentis  vocem  omnes  pariter  auditis, nec  tamen  pa¬ 
riter  fenfurn  audita  vocis  percipitis.  Cum  ergo  vox  diffar 
non  fit, cur  in  cordibus  veftris  diffar  eft  vocis  int  eligentia, 
nifi  quia  per  hoc,  quod  vox  loquentis  communiter  admonet, 
est  magi  fler  interior, qui  devocis  intelligentia  quofdamfpe- 
cialtter  docet  /  Cumque  haec  Ioannis  verba  protulerit, 
mox  fubdit.  Per  vocem  ergo  non  mflruitur,  quando  mens 
per  (piritum  non  vngitur.Sed cur  ifta  de  dollrina  hominum 
loquimur,  quando  &  ipfe  Conditor  non  ad  eruditionem  ho¬ 
minis  loquitur, fi  eidem  homini  per  vnElionem  Spiritus  non 
loquatur?  Certe  Cain  prius  quam  fratricidium  opere  perpe¬ 
traret,  audiuit,peccafti,quicfce.  Sed  quia  culpis  fuis  exigeti- 
bus  voce  e  fi  admonitus , non  vnf Itone  Spiritus  audire  verba 
potuit  ,fed  feruare  contempfit.  Et  ante  illum  dixerat  Au- 
guftinus  :  Cum  multi  audiant,  non  omnibus  perfuadetur, 
quod  dicitur,  fed  illis  [olis, quibus  intus  loquitur  Deus.  Mi* 
autem  imus  loquitur ,  qui  ei  locum  prstbent ,  illi  autem  Deo 
locum  prs.be nt,  qui  Diabolo  locum  non  prsbent. 

XIV.  Qua:  eum  ita  fint ,  ineptiflime  non  folum  impie 
faciuntij,qui externos magiftros,&  externam  dodri- 
nam  penitus  contemnunt ,  8c  quod  longe  deterius 
eft,  fuam  cuique  mentem ,  fententiamque  fequenda 
cenfent,  nec  diuinum  Spiritum,  fed  priuatam  cuiuf- 
que  cogitationem  veritatis  magiftram  e(Te  autumat, 

ceap.13.3.  quos  perftringere  videtur  Ezechiel c ,  cum  dixit :  Vs 
Prophetis  mfipientibus.quifequuntur  (piritum  fu  um,&  ni¬ 
hil  vident.  Et  profedo  externi  dodoris  opera  faepe 
Deusvfus  eft,vt  paulo  ante  Auguftini  teftimonio 
probaui.  Adde  fi  placet  Mofis,Iofue,aliorumq;  Pro¬ 
phetarum  exempla,qui  ad  populi  eruditionem  diui- 
nitus  miffi  funt ,  vt  nihil  dicam  de  Apoftolis,  quos 
Chnftus  iufllt  docere  omnes  Gentes ,  baptizantes  eos  m 
nomine  Patris  ,  Fili) ,  &  Spiritus  fanfti,  docentefque  ea 
obferuare,  quae  Chriftus  ipfe  docuerat.  Itaque  vide¬ 
tur  Ioannes  idem  plane  docere  quod  anteafcripfc- 
d  Ad  Ga\  1 .  rat  Paulus  d  :  Licet  nos ,  aut  Angelus  de  calo  euangelizet 
vobis, pneterquam  quod  euangelizauimus  vobis, anathema 
fit.  Hoc  enim  figuificat,  cum  ait :  Et  verum  eft, non  eft 
mendacium, &  ficut  docuit  vos,manete  in  eo :  quafi  dicat, a 
veritate  iam  cognita  nolite  recedere,  &  ab  impofto- 
ribus  quam  diligentiflime  cauete. 
iS.  Et  nunc,  filioli,  manete  in  eo,vt  cum  apparuerit, ha¬ 
beamus  fiduciam, &  non  confundamur  ab  eo  in  ad- 
nentu  eius. 

Blanda  oratione  illos  alloquitur  ,  vt  eos  fibi  con- 
cilict,quo  facilius  perfuadeat,quod  ab  iiscupietim- 
petrare:perinde  quafi  dicat, per  eam  paternam  bene- 
uolentiam,  qua  vos  tamquam  filios  cariffimos  pro- 
fequor,  obfecro,  atque  obteftor,  ne  patiamini  vos  a 
percepta  fide  abduci ;  fed  ea  dogmata, quae  vna  cum 
vndione  accepiftis,ftudioseretineatis,cerri  non  vos 
vlla  ratione  decipi,  fed  vernarem  compledi,diuini- 
que  Spiritus impulfu  tamquam  Dei  filiosagi :  Nunc 
(ait  (manete  ineo ,  vt  fignificet  quod  alibi  docuit  Pau- 
et.^Cor.j.?.  Ius  e  in  hac  mortali  vita  per  fidem  ambulandum  ef- 
f1.C0r.13.  fenonperfpecicm.  Ervtidemf  affirmat :  Videmus 
ll*  nunc  perfpeculum  in  snigmate.  Nolite  itaque  iis  fidem 

habere ,  qui  vel  noua  dogmata  cudunt ,  vel  nobilio- 
Bcned.Iuflmian.m  Episl. B,  loan . 


1  rem  aliquam  rerum  diurnarum  fcientiam  pollicen- 
tm,manete(mqnit)in  ea;  de  qii'o  videlicet  modo  dixe- 
rat, verum  efTe,  non  autem  mendacium,  cumque  de 
veritate  fidei  conceptae  dnbirare  nefas  fit,confeques 
illud  eft, vt  eam  conftantiffirae  retineatis,neque  vll.o 
pado  patiamini,  vos  ab  Ecclefia  fegregari,  extra  qua 
falus  effe  non  poteft:  &  quod  mox  indicans  fubdit: 

Vt  cum  apparuerit ,  habeamus  fiduciam ,  <& non  confunda¬ 
mur  in adnentu  eius.  Stulte  afferunt  nonnulliquamli- 
bet  religionem, aut  fedam,falutem  fuis  fe Statoribus 
afferre  poffc  fempi ternam ,  quod  vfque  adeo  alie¬ 
num  eft  a  vero ,  vt  Cyprianus  a  frequenter  inculcer,  ad  lu- 
extra  Ecclefiam  ne  martyrium  quide  prodeffe,  quod  baia.  lib.  de 
,  alij  permulti  conftantiflimeafTeuerac..  vt  Chryfofto-  vmt.Ecclcf. 
musb,Hieronymusc,Auguftinusd,Optatusc.  Fauere 
videtur  Paulus  f,  cum  ait :  St  tradidero  corpus  meum, na  Qr’  I  COn. 
vt  ardeam,caritatem  autem  non  habuero,  nihil  furn.  Iud. 

Rcde  igitur  ait  Ioannes:^/  cum  apparuerit, habeamus  c  A(i  Gal.  < 
fiduciam-,  vt  hxc  fit  vcluti  quarta  ratio  a  fpe  praemij,&  p^Uen?"  ^ 
fupplicij  comminatione  dtida,  quafi  dicat,  fiperfe-  Ep.6i.ad 
uerauedtis  in  altero  Chrifti  aduentucum  ad  iudica-  Dulcic.i67. 
dum  venerit,  fidenti  animo  effe  poteritis ,  nulloque  ac*  fert.lib.i. 

modo  fupplicium  vobis  metuendumerit  fempiter-  con;.?a5m-’ 
,T  rr  r  r  r  c.7.1ib.3.co. 

num.Vt  autem  eos  magts  conhrmet.fc  quoque  eoru  crefeon.  c. 
numero  addit, vtiturque  oratione, quae  ad  prima  per-  47.  in  Pfal. 
fonamrefertur.Quamquamfortaffehjec addit  Apo-  34-  &  «8. 
ftolus  ad  eorum  quidem  animos  permouendos  ,  fed  ^  ^ 

vtinterim  de  feipfo,  deque  fuo  munere  obiter  agat,  e  lib.  3.  coii. 
J  vt  fit  fenfusrPerfeuerate  in  do£trina,quam  didiciftis  Parme. 
a  nobis,vt vos  in  aduentu  ludicis  eretfto,atque  hilari  ? r-  Cor<I> 
animo  veftracaufa  eum  excipiamus, quippe  cum  tu-  j  j 
/ to  coram  illo  vos  fiftere  poffimus,&  veftram  in  fide 
conftantiam  commendare,quod  vobis  quidem  vtile, 
nobis  praeterea  erit  perhonorificum.  C(upd  fifecus 
fiat,neceffe  erit,  nos  non  pudefieri  folum, fed  incre¬ 
dibili  quodam  moerore  affici, quod  in  nihilum  labo¬ 
res, conatufque  noftros  recidifle  videamus.  Si  igitur 
noftrae  in  vos  beneuolentiae ,  3c  caritati  vcftra  etiam 
caritas  altera  ex  parte  refpondet ,  vt  cstera  deeffenc 
omnia, hoc  vos  inlufceprafideconftatifllme.retinere 
{equum  eftec,vt  nos  coram  Deo  Iudice  ob  veftram  fi¬ 
dem  ,  ac  perfeueranciam  gloriari  poffimus ,  &  ab  eo 
*  dedecore, atque  ignominia  liberemur,  quibus  veftra 
perfidia,atque  impietas  eo  nos  tempore  fuffunderet. 
Quemadmodum  enim  difcipulorum  eruditio ,  ac 
probitas  ad  Prceceptoris  laudem  pertinet ,  ita  etiam 
eorum  fiue  imperitia ,  fiue  improbitas  non  leui  Ma- 
giftrum  macula  videtur  afpergere. 

Quocirca  Paulus  g  cum  de  Corinthiis  agit,  quos  m. 
apud  Titum  laudauerat :  St  quid (mquit)  apud  tlluglo-  g  i.ad  Cor. 
natus  no fium  cOnfufus.  hoceft,  quae  de  vobisveluti  glo-  71}- 
liapdo  commemoraui,nou  fuerunt  eiufraodi,vt  eo¬ 
rum  me  pudeat, pigeatque.Indicat enim  Titure  ipfa 
comperiffe  Pauli  praedicationem,  ac  laudem  veriflx- 
mam  fuiffe.Sed  fateor  hocnon  ita  videri  ad  mentem 
Apoftoli ,  qui  ait,:  vt  non  confundamur  ab  eo  in  aduentu  ' 
eius.  Propiufque  abeftavero ,  quodfignificat  Augu- 
ftinus  loqui  Ioannem  de  praemio  eorum,  qui  in  fide 
perfeuerant?^icM«^«e(inquit);7/«wj fide  expellat, cum 
venerit  gaudebunt ,  quii  fme  fide  funt,  cum  venerit  quod 
nunc  non  vident  erube fient :  gr  confufio  illa  non  erit  vntus 
dtet,&  tranfiet,  quomodo  filent  confundi,  qui  inuemuntur 
in  aliqua  culpa ,  &  eis  infultatur  ab  hominibus.  Confu¬ 
fio  illa  traducet  confufos  ad finiflram  ,  vt  audiant  :  Ite 
in  ignem  sternum  ,  qui  paratus  eft  Diabolo  ,  &  Angelis 
eius.  Cum  apparuerit ,  (inquit  Ioannes)  pofteriori  vi- 
delicetChriftiaduentu  ,  de  quo  ita  folet  Apoftolus 
loqui,  quem  confpicuum  ,  atque  illuftrem  futurum 
figuificat  ,  cum  prior  fuerit  pene  occultus  ,  hoc 
eft, nullo  c-xterno  apparatu  fpe&abilis.Indicat  etiam 
tunc  omnia  quamuis  etiam  abdita  ,  atque  occulta 
1  3  confilia. 


u6  Epift.  I.  B.  loan. 


confiliaproferendaeffe  in  luc^m, atque  cmnibus  fo-  A 
re  peruia,quaenuncvt  plurimum  latent.Sic  etiam  lo- 
tVer.  i.  quitur  capite  fequenti a :  ( dnffuii,nunc fili]  Dei  fumus, 

&  nondum  apparuit  quid  trima.  Scirim  quoniam  cum 
apparuerit, finales  ei  ermrn ,  quoniam  vidi  bimus  eum,ficun 
esi. Re£te  itaque  monet  Auguftinus,cum  ait \Manea- 
mus  ergo  m  verbis  eius,  ne  confundamur, cum  venerit :  ipfe 
enim  dicit  in  Euangelio  eis,  qui  in  eum  crediderant.  Siper- 
tnanfentis  in  verbo  meo, vere  difcipuli  mei  eHis,&  quafi  di¬ 
cerent, quo  fruttu?  rfi  cognofcetis  inquit  veritatem, &  veri¬ 
tae  liberabit  vos.  Modo  enim  falus  tioftrain  (pe,  nondum  in 
re, nondum  emm  tenemus  tam  .quod  promiffum  efl,fed  ven¬ 
turum  (feramus. 

I V.  Quam  fit  autem  haec  {pes  firma,  &  certa,  docet 

Ioarines  cum  ait :  Habemus  fiduciam ,  Graece  ordffmrletv  " 
h: oif/fij,  de  qua  voce  alias  plura  dixi ,  eft  enim  apud 
Panium  non  infrequens.Quo  vero  fundamento  haec 
fiducia  nitatur  docet  Auguftinus  his  plane  verbis: 
Fide  lis  autem  e  fi,  qui  promifit ,  non  te  fallit,  tantum  tu  no¬ 
li  deficere ,  fied  expefta  promijforem  ,  non  enim  nouit  fallere 
vernas, tu  noli  effe  mendax,  vt  aliudprofitearis,  aliud  agas. 
7u  ferna  fidem, fiferuat  ille  pollicitationem  .fi  autem  non  tu 
feruaueris  fidem, tu  tefraudafti,  non  ille, qui  promifit.  Hoc 
ipfum  fignificat  Ioannes,cum  faepius  iterat, fidem  ef¬ 
fe  veram,&  non  mendacem:E/  non  confundamur  (ait) 
ab  eo  in  aduentu  eius.  Hoc  eft ,  propter  illius  praefen- 
tiam,quae  omnia  in  lucem  proferet, &  vt  haec  admo¬ 
nitio  mollius  accipiatur,  fe  quoque  inter  eos  nume- 
rat ,  quafi  feipfumad  conftanriam  excitet ,  quod  in-  ** 
b  Ad  Gal.6.  terdum  etiam  facit  Paulus,vt b  citm  ait :  Dum  tempus 
i  o .  habemus  operemur  bonu  ad  omnes  maxime  aut  e  ad  dorne- 

fiicosfidet.Eft  autem  haec  adhortatio  vehemens, atque 
efficax ,  vt  enim  ait  OEcumenius :  Quid  illufirus  atque 
admirabilius  effe  vmquam  poterit ,  quam  cum  apud  quem 
labores  no  fi  ros  relaturi  fimus,  apud  eum  cum  fiducia  idfa- 
ciemus,nu/loque  pudore  in  aduentu  eius  perfundemur  ?  At¬ 
que  haec  quidem  oratio  aptiflim£  apud  eos  adhibe¬ 
tur,  vtmohetBeda. qui  in  magno  periculo  verfaban- 
tur:fiue  quia  aduerfus  fideles  Tyranni  faeuiebant,  fi- 
ue  quiaplurimipfeudoapoftoli  &impoftoresgcafla- 
bantur. 

19.  Si  fcifts,quoniam  iufius  efifcitote, quoniam  (fi  omnis,  I 
qui  facit  iufiitiam,ex  tpfo  natus  efi. 

Re<fte,vt  ait  OEcumenius, haec  fuperioribus  atte¬ 
xuntur, cum  enim  dixiflet,  dandam  effe  operam  ,  ne 
in  aduentuludicisob  defertam  fidem  pudefiat,  aptd 
judicis  iuftitiam  commendat,  quafi  dicat ,  fidelibus 
fperanda  merces ,  defertoribus  metuendum  fuppli- 
cium  eft.  Neque  enim  ignorare  poteftis ,  fupremum 
iudicium  effe  iuftitia:  tenaciffimum,  neque  muneri¬ 
bus  fle&i ,  neque  minis  terreri  pofle,  neque  vilius 
commileratione  placari.  Si  hoc  igitur  prob£  cogno- 
fcitis,  illud  etiam  facile  vobis  perfuadebitis,  eos, qui 
iuftitiam  colant, imitatione  quadam  eius  filios  meri¬ 
to  appellari,  atque  adeo  tuto  pofle  ipfius  aduentum  1 
praeftolaii,  certos  fe  fote  hereditatis  fempiternas  par- 
eRcfn.8.t7.  ticipes,ver^ namque  dixit  Paulus  c:Si  fili],  &  haredes, 
haredes  quidem  Det,  coharedes  autem  Chrifii.  Cum  vero 
Joannes  'Chriftum  appellat  iuftum  ,  ample,  vt  arbi¬ 
tror,  iuftitiam  accipit,  nam  fide  Chrifto  Deo  loqua- 
tur,ipfiftima  iuftitia  eft-,  fin  autem  agit  de  Chrifto  ho- 
d  cap.  j  1, 1.  mine,ille  fimpliciter  ab  Ifaia  d  iuftus  appellatur.  Qui 

alibi.  jgitur  hanc  Chrifti  iuftitiam  imitantur,  merito  ab  il¬ 
lo  geniti  dicuntur,^»ippe  c«w(ait  OEcumenius)j#/?«j 
etiam  iuflos procreet, ac gign  at  X.ocpaitm  autem  Apofto- 
lus  de  filiis,  qui  in  facris  litteris  ab  imitatione  dicun¬ 
tur.  Nam  alioqui  Dei  filij  creationis  quidem  titulo 
etiam  impij  iurc  vocantur  j  cum  ne  ea  quidem ,  qu* 


fenfu  carent, excludantur, fed  ipfa  etiam  Deum  tafn- 
quam  Parentem  agnofeant ,  qua  ratione  dixit  Iob a;  a  cap.  38.^3. 
Quis  efi  pluuia  pateri  hoc  eft, creator, &  conditor. 

Imitatione  porro  etiam-  Daemonis  filij  nonnulli  *  *• 
appellantur  ,  quo  nomine  Chriftus  apud  Ioannem 
Iudaeos  b  appellat^ojfinquit)?*  Patre  Diabolo  eftts,fi  ^caP-8-44< 
defidena  Patris  veftri  vultis  perficere.  Contra  vero  qui 
Dei  caritatem  aemulantur,  eamque  quoad  eius  fieri 
poteft ,  fuis  adionibus  exprimunt ,  filij  Dei  nuncu- 
pantur.Sic  Chriftus  apud  Matthaeumcampliflimam,  ecaP-Mj' 
perfe&iflifnamque  caritatem  hoc  argumento  fuadet: 

Vt  finis  fili]  Patris  vefiri ,  qui  in  c&lis  efi,  qui  Solem  (itum 
omifacit.  fuper  bonos, &  malos,  efi  pluit  fuper  iufios.efi  in - 
iuftos.  Perfimih  argumento  vtitur  hoc  loco  Apofto- 
lus, quoniam, ait, Chriftus  iuftuseft,qui  iuftitiam  co¬ 
lit, iure  eius  filius  appellatur:hoc  enim  eft, natum  ef¬ 
fe  ex  Deo;fiquidem  Dei  filij  ex  aqua,&  Spiritu  fando 
nafcuntur,  vt  apud  Ioannem  d  ait  Chriftus.  Quaefit  ietf‘W 
autem  iuftitia  noftra,  hunc  in  modum  explicat  Au¬ 
guftinus  ;  /ufiitta  modo  noftra  ex  fide ,  iuftitia  ptrfeSlanon 
efi  mfi  in  Angelis,  efi  vix  in  Angelis,  fi  Deo  comparentur. 

Tamen  fi  qua  per  fecla  iuftitia  animarum  ,  efi  fpirituum  eft, 
quos  Deus  creauit , in  Angelis  f antiis, iuftis, bonis,  nullo  lapfu 
auerfis,  nulla  fuper  bia  cadentibus, fed  manentibus  femper  in 
contemplatione  vetbiDei,  efi  nihil  aliud  dulce  habentibus , 
nifikquo  creati  funt,in  ipfis  perfetla  iuftitia  efi-, in  nobis  au¬ 
tem  ex  fide  capit  effe  fecundum  fpiritum.  Mox  Dauidis  te- 
ftimonio  initium  iuftitia:  ait  efle  peccatorum  con- 
feffionem :  Audiftis(inc[mt}cum  Pf almus  legeretur -.Inci¬ 
pite  Domino  tnconfeffione.  (ita.  enim  ipfe  legi t,quod  vul¬ 
gatus  habet ,  praemite)  Incipite  (inquit)  initiumiuftitia 
nofira  conf effio  peccatorum. Capitii  non  defendere  peccatum 
tuurnliam  inchoafli  iufiitiam, perficietur  autem  in  tenuan¬ 
do  nihil  aliud  facere  deleclabit,  quando  abforbebitur  non  in 
villoriam ,  quando  nulla  concupifcentia  titillabit ,  quando 
non  erit  lutlamen  cum  carne, efi  [anguine, quando  erit  coro¬ 
na  victoria,  efi  triumphus  de  inimico.  Tunc  erit  perfetla  iu¬ 
ftitia,  modo  adhuc  pugnamus, fi  pugnamus  inftadio  fumus , 
ferimus,  efi  ferimur,  fed  qui  vincat  expetlatur.  Ille  autem 
vincit, qui  efi  quod  ferit  file  viribus  fuis  non  prafumttfed  de 
hortatore  Deo. 

Vt  appareat  non  modo  nos  Chrifti  iuftitiam  afle-f  III. 

1  qui  nullo  modo  pofle ,  fed  qualis  tandem  fit  iuftitia 
noftra  non  paucos  habere  naeuos  admixtos.  Ita  enim 
dixit  Ifiias  e$  Omnes  iuftitia  noftra  quafi  pannus  menflrua -  c  cap-44-  ' 

/a.Re&e  autem  obferuauit  Didymus,eum  Deifilium 
appellari  ab  Apoftolo,qui  facit  iuftitiam, non  qui  fe¬ 
cit,  aut  fadturus  cd:Op  erant  em  enim  iuftitiamlp.it)  com¬ 
mendat  virtus ,  cum  fit  fcilicet  atlualis",  nullus  itaque  ante - 
quhmfaciat,  qua  virtutis  funt,  iufius  eft, fed  neque  dumcef- 
fauerit  operari  ea.  Addit  praeterea  vocari  quidem  Deu 
iliftum,cum  re  vera  fit  ipfa  iuftitia.^«^eKiw(inquit) 
perfiubftantiam,  hoc  efi,  dicitur  effe  iuftitia  fimul,efi  iuftus , 
quando  is,  qui  per  participationem  iuftus  efi,  nunquam  pro¬ 
prie  iuftitia  nuncupatur, mfi  forte  ipfim  habitum  pro  eo, qui 
habet  eum ,  quihbet  intelligat .  Quo  verbo  etiam  Apoftolus  ^  g 
v fus  eft  dicens,  fideles  fieri  m  Chrifto  iuftitiam-, eum,  inquit  f,  £  ‘‘ 

qui  peccatum  non  nouit, peccatum  pro  nobis  fecit, vt  nos  effe-  j 

mus  iuftitia  Deiineo.vt  enim  ait  Theophyla&us  S,ex- 
cellentiam gratia  fignificat,  qua fit,vt  nullus  in  iufto  fu  na-  ^  ^  ^ 
ms. nulla  peccati  macula,  vel  certe  vrait  Cyrillus  h,  fi-  xhef  c.j. 
militudinem  iuftitiae  Dei  increata:  exprimit ;  vel  de¬ 
nique  interprete  Auguftino  ''.Iuftitiam  Det  dixit,  quia  i Enchii. e.  j 

Deus  non  nobis  fed  Chrifto ,  etufque  meritis  debet ,  vt  iufti-  4I’ 
tiarn  nobis  largiatur, (fipcccata  cx/w. quafi  id  fignificet, 
quod  alibi  ait  Paulus :  Qui gloriatur, in  Domino glorie- 
tur.  Denique  Dei  iuftitiam  nominat ,  non  quam  ho¬ 
mines  probare  folent,qui  ea  tantummodo  cernunt, 
quae  fub  afpedum  cadunt,  fed  iuftitiam,  quam  Deus 
exigit, quamque  folus  ipfe  largitur. 

ARGVMEN 


Paraphrafis  Cap.  III. 


127 


ARGVMENTVM  CAPITIS  TERTII. 

INchoatam  fuperiori  capite  adhortationem  perfequitur ,  &  primum  qtiidem  generarim  plurima  argu¬ 
menta  congerit ,  vt  oBendat  diurna  in  nos  caritati  gratam,  ac  memorem  voluntatem  'ture  deberi.  Pra * 
/entem,  & futuram  Dei  in  nos  caritatem  magnificentius  extollit,  (/em,  atque  ‘e  xpeclationem futuri  pra * 
mij  excitat,  &  confirmat.  Morum,  vitaque  integritatem  peccari  foeditate  propofiita  commendat .  Vt  enim 
iuBiria,  &  /anilitas  ad  vitam  ducit  fempiternam,  ita  peccatum  ait  perniciem  ,-atque  interitum  afferrg, 
&  damonis  imitatores  damonis fuppliciis,  &  cruciatibus  addicere .  Plura  ihterim  de  fraterna  caritate  re 
ipfit  exercenda,de  bona  confcientia, fidique  lefn  ChriBi  fcribtt. 


CAPVT  III 


PARAPHRASIS. 


1  Olfjl  idete  qualem  caritatem  dedit 
nobis  Pater,vt filij  Dei  nomi - 
nemur ,  &  fimus.  Propter  hoc 
*  mundus  non  nouit  nos ,  qui  non  nouit 

eum . 


1  Carifiimi,  nunc  filij  Dei  fumus,  &  non¬ 
dum  apparuit  quid  erimus ,  fcimus 
autem  quoniam  cum  app aruerit, fimi- 
les  ei  erimus ,  quoniam  videbimus 
eum  ficuti  efi. 


3  Zt  omnis  qui  habet  hanc  Jj>em  in  eo, 
fanttificat  fe  ,ficut  &  ille  fanttus  efi. 


4  Omnis ,  qui facit  peccdtum,iniquitatem 
facit, & peccatum  e  FI  iniquitas. 

y  Et  J citis  quia  ille  apparuit ,  vt  peccata 

noflra  tolleret  ,  &  peccatum  in  eo 
non  eB. 


6  Omnis ,  qui  in  eo  manet, non  peccat,  & 
omnis, qui  peccat 3  non  vidit  eum, nec 
cognouit  eum . 


7  filioli ,  nemo  vos fe  ducat ,  qUi  facit  iu- 
fiitiam,  iuBus  eB,ficut  &  ille  in¬ 
fuse  B. 


Erfpicite ,  fratres.,  qua  nos  Deus  bene- 
uolentia  ,  &:  caritate  complebatur  ,  qui 
quali  Pater  amantiflimus  nos  quali  filios 
diurna:  fuas  gratia:  beneficio  genitos ,  &:  haberi ,  &: 
efie  voluit.Qjia:  caufa  eft  vt  mundus, cui  cum  Deo 
numquam  bene  conuenit,nos  non  plane  norit, at¬ 
que  idcirco  deteftetur ,  quia  ne  Deum  quidem 
probe  nouit.  ^  Iam  vero, fratres  mihi  carifiimi, re- 
uera  Dei  filij  fumus,  nondum  tamen  apparuit, 
quales  aliquando  futuri  fimus.  Illud  tamen  pro 
comperto  habemus ,  cum  Chriftus  rurfus  fele  im¬ 
mortali  gloria  circumfufum  fpebandum  praebue- 
rit,nos  gloria:  magnitudine  ei  quodammodo  fimi- 
les  futuros,  &:  diuino quodam  lumine  perfufos  di- 
uinam  eius  efientiam ,  cuiufmodi  ea  eft  in  fe  ipfa, 
contemplaturos.  ^  Porro  quicumque  certa ,  mi- 
nimeque  dubia  fpe  hunc  beatum  Dei  intuitum, 
contemplationem  ab  eo  expebat,  is  profebo,cum 
fefe  ab  omni  labe  prorfus  expurgat ,  tum  ad  om¬ 
nem  fanbitatem  animum,mentemque  componit, 
vt  illum  aliquo  pabo  imitetur ,  qui  omnis  prorfus 
labis  eft  expers ,  &  abfoluta  quadam  praeditus  fan- 
bitate.  Plane fic eft, quicumque  peccat, diui- 
nam  legem  violatjfi  enim  rebe  fcntimus,fateamur 
oportet, peccatum  nihil  efie  aliud,  nifi  legis  impo- 
fittE  violationem.  ^  Neque  vero  vos  latet ,  hanc 
vnam  potiflimum  ob  caufam  Chriftum  Domi¬ 
num  noftrum  induifie  mortalitatem ,  vt  morta¬ 
lium  fcelera ,  atque  flagicia  penitus  aboleret ,  qui 
propeerea  ab  omni  prorfus  virio  purus,  atque  inte¬ 
ger  fuit.  ^  Quocirca  fic  habetote, cos, qui  fefe  fce- 
lqribus ,  atque  flagitiis  inquinant ,  quicumque  illi 
tandem  fint, nullam  habere  cum  Deo  coniunbio- 
liem.  Quicumque  vero  peccatis  obftringitur,  per- 
fpicue  indicat,  nec  fe  Deum  vidifie,  aut  illo  modo 
cognouifle,  quo  eum  cognofcere  oportet.  ^  Ne¬ 
mo  vero,  filioli  mihi  carifiimi ,  vos  a  rebo  itinere 
abducat, nemo  vobis  imponat:fed  id  vobis  perfua- 
fum  fit,eum,qui  iuftitiam  febetur,  vere  iuftum,  6c 
efie ,  &  appellari ,  &  diuinam  iuftitiam  aliqua  ex 
parte  exprimere,  qua  ille  non  modo  iuftus,  fed  ip- 
1  4  fiflima 


u8  Epift.  1.  B.  Idan. 


fiflima  etiam  iuftitia  vere  nuncupatur.  ^  Iam  ve¬ 
ro  qui  perpetrat  peccatum ,  diaboli  fe  fedatorem* 
atque  affieclam  teftatur  ;  ille  fiquidem  iam  inde  ab 
initio  impio  fefe  fcelere,:  ac  flagitio  jcontaminauit 
omnium  vitiorum  audor ,  te  architedus.  Ad  hoc 
autem  Vnigena  Dei  filius  inter  mortales  vitam 
aliquando  duxit  ,  vt  quidquid  nefarius  dxmon 
male  extruxerat,  ipfe  dirueret ,  ac  penitus  euer- 
teret.  ^  Quidiuinx  gratias  beneficio  denuo ge¬ 
nitus  eft ,  Deique  filius  adoptatus ,  is  plane  quam- 
diuin  illo diuinas  bonitatis, ac  beneuolentias  fe¬ 
mine  perfeuerant ,  fuamque  vim  exerunt ,  non 
modo  non  labitur ,  aut  peccat ,  fed  tanta  eft  fir¬ 
mitudine  ,  ac  robore  prasditus ,  vt  ne  peccare  qui¬ 
dem  vlla  ratione  queat.  Tanta  eft  diuini  ortus 
vis ,  te  efficacitas.  ^  Quod  fi  libeat  apertum ,  ac 
minime  dubium  inter  Dei  ,  diabolique  filios  di- 
fcrimen  conftituere ,  fic  profedo  vere  poffumus 
affirmare  >  eum ,  qui  iuftitiam  negligat ,  te  frater¬ 
nam  caritatem  contemnat  ,  Dei  filium  nequa-1 
V  quam  effie  ,  aut  appellari  poffe.  f  Hoc  enim 
iam  inde' ab  Euangelicis  legis  exordio  vos  arbi¬ 
tror  a  diuinse  legis  praeconibus  fiepius  accepiffie, 
hocGhrifti  diuinum  effie  praeceptum,  Vt  mutua 
Hos ,  te  fraterna  caritate  compledamur.  $  Lon¬ 
ge  vero  abeffe  nos  oportet  ab  impij  Cain  imi¬ 
tatione  ,  qui  fe  cacodcemonis  fedatorem  fra¬ 
terna  casde  comprobauit.  Quam  enim  ob  cau- 
fiam  fratrem  necauit  ?  certe  non  ob  aliam  omni¬ 
no  ,  nifi  quod  Vita ,  te  moribus  ab  eo  diffideret,, 
quippe  qui  nefariis  adionibus ,  ftudiifque  dedi¬ 
tus  effiet ,  frater  autem  iuftitiam ,  te  fanditatem 
ili  primis  coleret.  ^  Nolite  itaque  aut  mirari, 
aut  animo  eommoueri ,  fratres  mei  ,  fi  mun¬ 
dus  vos  odio  profequitur,  te  quodammodo  abo¬ 
minatur.  Id  enim  ,  quod  deterius  eft  ,  potio- 
ri  femper  inficiatur.  ^  Cseterum  id  nobis  perfua- 
fum  effie  debet ,  reuocatos  effie  nos  propemodum 
ab  ipfo  interitu  ad  vitam ,  quandoquidem  fratres, 
ac  proximos  noftros  Chriftiana  caritate  comple- 
dimur.  Nafn  qui  caritate  fraterna  deftituitur, 
tum  ego  inter  mortuos  numero.  ^  Neque  ver& 
aliud  mihi  perfuadere  poffium ,  quam  homicidam 
effie  eum,qui  odio,  ac  maleuolentia  frartem  profe- 
quatur ,  nec  vos  opinor  fugit ,  eam  effie  homicidae 
conditionem  vt  gratiae  vita  penitus  careat,&:  ab 
immortali,  ac  fempiterna  gloria  ,  nifi  refipifeat, 
cenfeaturexclufus.  Nimirum  hoc  illuftri  argu¬ 
mento  Deus  immortalis  fuam  in  nos  mirificam 
caritatem  declarauit,  quod  vitro  ac  fponte ,  pro 
noftra  omnium  falute  fefe  morte  obiecit ,  quam  fi 
nos,  vt  decet,  imitari  cupimus ,  neceffie  eft,  nos 
quoque  pro  fratribus  ,  fi  res  poftulet ,  vitam  pro¬ 
fundere.  ^  Si  quis  autem  rebus  ad  vitam  tuen¬ 
dam  ,  ornandamque  neceffiariis  abundet ,  viderit- 
que  fratrem  fuum  inopia ,  atque  egeftate  prcmi,ne 
dicam  enecari,te  nulla  prorfus  miferatione  motus 
ei  opem  ferre  recufet, quis  dicat, diuinaillu  caritate 
nr^ditum  effe,oum  fit  ab  ea  quam  maxime  alienus? 


8  Qui  facit  peccatum ,  ex  Diabolo  est, 
quoniam  ab  initio  Diabolus  peccat. 
In  hoc  apparuit  filius  Dei ,  vt  dijfol- 
uat  opera  Diabili.. 


y  Qmpis  qui  natus  eH  ex  Deo  ,  peccatum 
non  facit»  quoniam  femen  ipfius  iri  eo 
manet, &  n,on  pote.it  peccare,  quoniam 
ex  Deo  natus  eit. 


10  m  hoc  manifesti funt  flij Dei ,  & filij 

Diaboli.  Orhnis ,  qui  non fiat  iu  sti¬ 
ti  am, non  e  fi  ex  Deo ,  dr  qui  non  dili¬ 
git  fratrem  fuum. 

1 1  Qfipniam  hac  est  annuntiatio ,  quam 

audistis  ab  initio  M  diligamus  alter¬ 
utrum, 

1 1  Non  ficut  Cain ,  qui  ex  maligno  erat ,  & 
occidit  fratrem  futtm\& propter  quid 
occidit  eum? Quoniam  opera  eius  ma¬ 
ligna  erant  fratris  autem  iuli  a. 


1 3  Nolite  mirari fratres  fi  odit  vos  mundus. 


14  Hoc  f  imus, quoniam  tranfiati  fumus  de 
morte  ad  vitam ,  quoniam  diligimus 
fratres iqui  non  diligit  manet  in  morte. 


1  j-  Omnis, qui  odit  fratrem  fuum, homicida 
est ,  &  fiitis  quoniam  omnis  homici¬ 
da  non  habet  vitam  a ternam  in  fe - 
metipfi  manentem. 


1 6  In  hoc  cogno fcimus  caritatem  Dei ,  quo¬ 
niam  ille  animam  fuam  pro  nobis 
po fuit  ,dr  nos  debemus  pro  fratribus 
animas  ponere. 


17  Qui  habuerit  fubHantiam  mundi ,  dr 
viderit  fratrem  fuum  ne  cefje  habere, 
dr  claufirit  vifcera  ftia  ab  eo  ,  quomo¬ 
do  caritas  Dei  manet  in  eo? 


iZ  Filioli 


Paraphrafis  Cap.  IIT.  129 


1 8  Filioli  mti,mn  diligamus  verbo  ,  neque 
lingua, fcd  opere,  &  veritate . 


19  In  hoc  cogno fimus,  quoniam  ex  verita¬ 
te  fumus  ,  &  in  confectu  eiusfuade- 
bimus  corda  nofira. 


ro  Quoniam  fi  reprehenderit  nos  cor  no - 
firumjnaior  eji  Deus  corde  nostro,  & 
nouit  omnia* 


1 1  Charipmi,fi  cornofirum  non  reprehen^ 
derit  nos  fiducia  habemus  ad  Deum. 


zt  Et  quitquid petierimus ,  accipiemus  ab 
eo ,  quoniam  mandata  eius  cnfiodi- 
mus ,  &  ea  qua  fiunt  placita  coram  eo 
facimus. 

z$  Et  hocefl  mandatum  eius ,  vt  credamus 
in  nomine  filij  eius  Iefiu  chrifii,&  di¬ 
ligamus  alterutrtmfificut  dedit  man¬ 
datum  nobis. 


14  Et  qui  feritat  mandata  eius, in  illo  ma¬ 
net,  &  ipfe  ineo ;  &  in  hoc  fcimus , 
quoniam  manet  in  nobis  de  fpiritu, 
quem  dedit  nobis. 


Vos  vero  filiolos  meos  charilfimos  appello ,  fe* 
duloqi  moneo ,  id  quod  vobis  perfuafum  efle  per¬ 
cupio  ,  non  eam  nobis  charicace  complectendam, 
qua:  p reter  fpeciofa  verba,  &  ampullatas  pollicita¬ 
tiones  nihil  habet ,  fed  eam  potius, qua:  efficax ,  &: 
aCtuofa  re  ipfa ,  atque  ex  animo  indigentibus  opi¬ 
tulatur.  ^  Hoc  mihi  credite  certiffimo  documen¬ 
to  planum  faciemus ,  ipfique  adeo  cognofcemus 
vera  nos ,  &  fincera  charitate  preditos  efle,  &:  co¬ 
ram  Deo  omnia  cernente  omnes  animi  noftri  re- 
ceflus  ita  patebunt ,  vt  illi  mirifice  placeant ,  at¬ 
que  omni  ex  parte  probentur.  ^  Nam  fi  nos  con¬ 
ficientia  noftra  reprehedat,ac  damnet ,  quid  Deum 
ipfium  mentium  ,  &  cogitationum  infpe&orem 
fa&urum  putabimus ,  quem  nihil  omnino  latere 
poteft  eorum ,  qua:  in  intimo  animi  noftri  receflu 
reconduntur  ?  Vere  pofliim/ratres  mihi  charifi- 
fimi,  affirmare ,  fi  preclaranos  conficientia  fiuften- 
tet  ,  nulliufque  nos  criminis  arguat ,  magna  nos 
fpe  confidentia  bona  omnia  a  Deo  &  optare, 
&  expe&are  poffie.  ^  Quicquid  enim  precibus  ab 
co  contendemus ,  tum  demum  facile  impetrabi¬ 
mus, fi  diuinis  eius  preceptis  obtemperauimus,ea- 
que  comple&i, &  agere  ftuduerimus,qua:  illi  grata, 
Sc  vt  ita  dicam  iucunda  efle  cenfiuerimus.  ^  At¬ 
que  hoc,vt  atbitror,breue  totius  diuin^  legis  com¬ 
pendium  eft ,  vt  diuinam  in  nos  beneuolentiam, 
eximiamque  charitatem  certa  fide  comprehenda¬ 
mus, qua:  non  languida,&  otiofia  fit,fed  viua,  &  ef¬ 
ficax,  vnde  charitas  erga  proximos  exiftat,  quam 
Chriftus Dominus  fingulari quodam, &  proprio, 
ac  fiuo  precepto  commendauit.  ^  Hoc  autem  ve¬ 
re  mihi  videor  poffie  affirmare,  eum,  qui  legis  pre- 
cepta  comple&atur ,  &:  colat ,  quafi  palmitem  ipfi 
Deo  tamquam  viti  inhaerere ,  Deumque  in  ipfio 
tamquam  in  fiuo  templo  confidere.  Et  hoc  ipfio  ar¬ 
gumento  vtcumque  cognofcimus  Spiritum  filio¬ 
rum  clamantem :  Abba  Pater, quem  nobis  largitus 
eft,in  nobis  &  perfieuerare,  nofque  tamquam  filios 
agere, &  fiuas  denique  diuinas  functiones  exercere. 


IN  CAPVT  TERTIVM 

EXPLANATIO 


1.  Videte ,  qualem  charitatem  dedit  nolis  Pater ,  vt  Filij  A 
Dei  nominemur,  &  fimus.  Propter  hoc  mundus  non  nouit 
nos ,  quia  non  noutt  eum. 

Salutari ,  pleneque  neceflario  ad  vitam 
refte  inftituendam  confilio  orditur ,  quo 
vniuerfim  monet  diuina  in  nos  collata 
beneficia  fedulo  efle  meditanda  ,  tum  vt 
iis  memori, &  grata  volutate  refpondeamus,tuetiam, 

Vt  eoru  recordatione  diuinus  in  nobis  amor,&  cha- 
titas  excitetur.  Paulo  aliter  quam  vulgatus  Interpres 
legifle  videtur  Auguftinus,  qui  Latine  reddiditiEere; 
quafi  admirando  diuinam  in  nos  charitatem  extollat.  V tttt- 
que  certe  beneficiorum  magnitudo  a  nobis  exigit, 
frequentem  videlicet  eorum  meditationem ,  &  ad¬ 


mirationem-, illa  noftrum  in  Deum  amorem  prxeur- 
rit ,  &  quodammodo  parit,  hxc  fubfequitur,  &  co¬ 
mitatur.  Prxcipue  vero  (pedandam  docet  diuinam 
in  nos  beneuolentiam  caritatem ,  ex  qua  tam- 
quaafontc  omnia, qux  in  nos  diuinitus  collata  fiunt 
beneficia  profluerunt.  Videte  autem  ait ,  qualem  cha¬ 
ritate  dedit  nobu  Deus.  Graeci  7MTaAZu),idelt, quantam. 
Interpres  vero  more  Tua  ad  qualitatem  retulit  quafi 
non  (olam  duritatis  magnitudinem,  fed  alias  etiam 
eiufde  coditiones,&  proprietates  (pedati  velitjqudd 
nos  vitro  dilexerit ,  vt  alicubi  obferuat  Paulus;quod 
inimicos  ,  & peccatores  (uo  dignos  amore  duxerit: 
qua  in  re  ,  vt  idem  Apoftolus  monet ,  liiam  com¬ 
mendat  charitatem;  quod  denique  pro  noftris  (cele¬ 
ribus,  atque  flagitiis  (ponte, ac  libens  mortem  obie¬ 
rit» 


II, 


ai.Cor.i.i 


III. 


fc  ad  Gal.4. 


ecap.  1. 13 
dcap.  i.  33 


e  Gen.  31 
*8. 

£  cap.  9.6. 


IV, 


gEx  Auguft 


h  Andrcas 
Ofiar.d.::, 


130'  Epift.l 

cit.  Senium  rc&e  exprimit  OEcumenius :  Uidete  (in-  A 
quit )  quanta ,  &  quatit  Jit  chantas ,  &  benignitas  >  quatr, j 
erga  nosprsttulit ,  dedit  enim  nobis ,  t njili)  eius ,  &  fimus, 

&  vocemur.  Quamquam  Graeci,  Codices  ,  qui  nunc 
circumferuntur, non  habent/ifeeG  legi  fle  tamen  vi¬ 
detur  OEcumenius  ,  vt  ipfius  verba  indicant  ;  legit 
etiam,  ni  fallor  ,  Syriacus ,  iic  enim  habet :  Gfui  vocat 
nos  fiiips  i  dr  'effiat. 

De  Didymo  nihil  aufim  affirmare  ,  videtur  enim 
ille  a  fecundo  verfu  exordiri ,  in  quo  aperte,  ait  Apo- 
ftolus  \Nunc  Filij  Dei  firmus.  Certe  legit  atque  'expli¬ 
cat  Auguftinus  his  plane  verbis :  Nam  qufvocdmur  ,& 
non  funt ,  quid' illis  prodefl  nomen  ,vbi  res  non  eft  ?  Quam 
multi  vocamur  medici ,  qui  curare  non  norunt  ?  Quam  mui-  1 
ti  vocantur  vigiles  s  qui  tota  nolle  dormiunt  ?  Sic  multi  ve-  B 
cantur  Chpfttani ,  &  in  rebus  non  inner, iuntur  ,  quia  hoc,, 
quod  vocantur ,  non  funt ,  id  eft,  in  vita  ,'in  moribus,  infidef _ 
in  (pe  >in  caritate.  Hic  autem  quid  audfiis  fratres  l  Ecce 
qualem  dilectionem  dedit  nobis  E  ater vt  Filij  Deivoc'erhity> 

&  [mus.  Dediffe  autem  Deum  nobis  caritatem  idem 
ciTe  videtur  *  quod  caritate  complexum  elfe ,  quali 
dicat :  V idete  quanta ,  &  quali  nos  beneuolentia  fit 
profecimus.  Vel  dedille  caritatem ,  idem  fignificar, 
quod  iiiam  ih  animis  noftris  caritatem  excitafte,cum 
nosinfihoS  adoptarit.  Vel  certe  idcirco  caritatem 
dediffe,  quia  caritas  effe&a;  hoc:eft,  eximia, ac  pla- 
"  ne  diuina  beneficia  contulit.  De  quibus  Paulus  3 : 
Non  accepimus ,  ( inquit )  Spiritum  huius  mundffed  Spi¬ 
ritum  ,  qui  IX  Deo  efi ,  vt  fciamus  ,  qua  'a  Deo  donata  funt  ^ 
nobis.  ■  t 

Vt.  filij  Dei  nominemur ,  &  fimus.  An  hoc  ipfum  eft 
paterni  in  flos  caritatis  munus  ?  Sane  ita  quis  haud 
male  explicet.vtfitfenfus  :  Videte  quo  diurna  in  noS 
caritas  proue&a  fit ,  vt  nos  videlicet  in  filibs.adopta- 
rit.  A11  eft  ipfius  charitatis  munus, &  effedfls?lta  ma¬ 
lim  accipere,  nam  quia  Deus  charitatem,  &  gratiam 
largitus  eft ,  nos  filios  adoptauit.  Hoc  enim  eft, quod 
ait  Paulus  b  :  AI  fit  Deus  Spiritum  filij  fili  in  corda  noftra 
clamantem  ,  Abba  Pater.  Qui  enim  ex  aqua  ,  &  Spiri¬ 
tu  lan&o  nafcnntur  diuino  Spiritu  accepto  filij  ef¬ 
ficiuntur  iure  adoptionis  &  ad  hereditatem  vocan¬ 
tur.  Ita  autem  loquitur  Apoftolus  ,  non  quali  om¬ 
nes  affirmet  diuina  gratia  praeditos  efte  ,  fed  quod  n 
quantum  ex  rebus  externis  conficere  licet  vi  Sacra- 
m.end  percepti, nifi  quid obfter  fideles  omnes  re 
verafiiij  cenlendifint.  Acfortafle  obid  dixit ,  Vtfilij 
Dei  nominemur  \  quia  iure  optimo  Deum  Patrem  ap¬ 
pellamus.  Addit,  &  fimus  ,vt  non  inanem  appella¬ 
tionem  ,  ac  titulum  indicet}  led  omnino  verum, Sc 
ipfi  rei  refpondentem.  Quamquam  non  nego  faepe 
in  fa-cris  litteris,  quod  re  veraeft.  fimpliciter,  acprae- 
•  cise  vocari ,  vt  cum  Matthaeus  ait c :  Vocabitur  nernen 
eius  Emanuel.  Et  Angelus  apud  Lucam d-Quod  enim 
na  fcetur  ex  te  fanflum,  vocabitur  filius  Dei-,  qui  re  vera 
.  filius  erat ,  &  quidem  naturalis  ante  omnem  aeterni- 
ratemab  ipfo  genitus,Sic  enim  Angelus  Iacobum  af¬ 
fatur*  :  Nequaquam  Iacob  appellabitur  nomen  tuum ,  fed 
Iftael.  Denique  llaias  1  f  Vocabitur  nomen  eius  admirabi-  E 
tiieft.  Ad  omnem  tamen  ambiguitatem  tollendam 
non  folum  ait,  nos  vocari  filios,  ied  re  ipfa  efte, quod 
planius  alferit ,  non  ita-  mu-lto  poli ,  cum  ait  -..Nunc 
filij  Dei  fumus. 

Ae  fortafte  iam  tum  Spiritus  fandius  fedlariorum 
impiam  blafphem.am  confutabat ,  qua  nefarie  alle¬ 
runt  ,  cenleri  qnidert  homines  iuftos  ,  ac  Dei  filios, 
re  autem  vera  nihil  in  iis  repenti ,  vndeiufti  aut  filij 
fint ,  fed  habeantufr  folum  iufti  ac  filij  appellentur 
.  vel  folo  libero  arbitrio ,  vt  voluit  Pelagius  g  ,  vel  ab 
ipfa  iultiria  ,  ac  fandlitate  Dei , quatenus  eius  diuina 
eftentia  habitat  in  nobis ,  vtiomniauit  non  nemo  h, 
vel  ab-obfidienua^hr.ifti  *quae  nobis  aliquo  padlo 


B.  Ioa:n.; 

exrcrna.Dej.beiieuoletia  adfcrjLncur,Vt  ali)  quidam  3  a  Schola 
exiftimaiit;  vel  .denique  ab  iDiTaEftirjlli  iullitia  ,  qua 
ipfeiullus  eft,  quae  ipfius  Ciirmi  beneficio  noftra  ali¬ 
quo  modo  cenfetur  ,  vr  quidam  alij  malunt.  Quae  h  Bucerus, 
omnia  cum  hde  catholica  ex  aduerfo  pugnant,  quae 
aperrilfime  d  jcet,  ab  inhaerenti  aliqua  lorma  &  iu¬ 
ftos  efte  ,&  fandtoSjDeique  filios.  Et  quidem  poft 
Concilium  Tridentinum.res videturad  fidtmpertj- 
•  nere,  fic  enim  loquuntur Patres  c  V  yhlca formaris  cati-  cfeflU,c.7, 
/a  efi:  tus  titia  Dei ,  non  qua  ipfe  juftris  eft  ,  ftd  qua  hos  ‘uftos 
facit ,  qua  videlicet  ab  eo  doWali  renouamnr  Spiritu  mentis 
noftra  ,  &  non  modo  reputamur  ,fed  vere  iufti  nominamur 
&  fumus  :iu(titiamm  nobis  recipientes  vnufquifque  fn,im 
fecundum  menfuram  ,  quam  ‘Spiritus  fantius  ponitur  fin- 
gulis prout  vult.  Paucis  autqni  iptcriedlis  ;  Charftds  Dei 
diffunditur  in  cordibus  eorum  ,  qui  Ut  frif icantur ,  arque  ipfts 
innaret,  vnde  in  ipfa  iuftificaiione  ctim  remtfftohe  ‘peccatorum 
hac  otii  >u.i  ftmil  infiufa  accipit  homo  per  Iefum  Chriflum,  cui  1 
yin feritur  [fidem  ,  fpem ,  ch  caritatem.  Poli  multa  vero  d:ft  dCafc.  n, 
■quis  dixerit  homines  iuftificari  ,vel  ftle  p^ccatori/m  refiufftone 
t  exclufagr.a(ta',&  caritat?  ,\qu4  in-.tyrdibuj  eomhtper  Spi¬ 
ritum  fantttm  diffundatur ,  atque  illis  ihhareat, ,  aut  et  tam 
.gratiam  ,  qua  iuftiftcamur ,  tffe  tantum  fatmern Dei,  ana - 
themaftt.  ... 

Tafnetfi  Atffem ,  qhod  'alibi  'etiam  mloniii ,  eorum  y. 
minime probandaVidettirindirftria, qui  omnes  felio- 
lafticaS  'lubtihcates  .vel  ex  facr-is  literis  ,  velexprifeis 
Patribus  probare  fe  polfc  confidunt.  Quod  tamen 
attinet  ad  rem  praftcnrem  ,. facile,  ipihi  perluxerim, 
ex  vtrilque  Coneil  ’j  definitionem  noh  oElcute  de¬ 
prehendi  .  ac  probaripofte,  indicant  enim  aliquid  re 
vera  in  nobis  inhierere  ,  vfideiufti  nominemur,  &  fi¬ 
mus.  Et  quidem  feriprura  multos.appeliat  diuino  te- 
ftimonio  iuftos ,  vt  NoevtYe  dicitur  iuftus, atque perfe-  e  Gen.if.j. 
Ilus  in  generationibus fuis.  Er  Iob  * :  Vir  ftmplex,&  relhts,  f  cap.1.1. 
ac  timens  Deum.  Non  poteft  autem  Deusquemquatn 
pronunciare  iuftum ,  qui  vereiuftus  non  fit, cum  Sa¬ 
lomon  8  dicat :  Qni  mftificat  imprimi ,  &  qui  condemnat  gPiou.17. 
ittfhim  ,  Vtmrnque  abominabile  eft  apud  Deum.  Accedit, 
quod  hicipfc  Apoftolus.^  ait :  Qui  far  n  tuftitiamfiuftus  ^ 
efl  ftcut  ipfe  (  hoc  eft.Deus )  niSfus  efi.  Qujs  autem  ne-  ca^‘in  ra* 
gct,Deum  vere  fua  iullitia, hoc  eft,fua  diuina  eftentia 
intime  iuftum  cflejQuid  quod  eadem  feriptura  do- 
£ct  ,  iuftitiam  politam  efte  in  charirate  ?  Nam,  vt  ait 
Paulus 1 :  Qui  diligti, legem  impleuit.  Et  alibi k :  Finis  pra-  i  ad  !Rom. 
cepti  eft eharit as.  Quocirca  Auguftinus  i  -.Inchoata  (in-  ^-8- 
quit)  eharit  as, inchoata  mslitia  ejf  prauefla  eharit  as, prone-  ^  ^ac'Tira- 
fla  iullitia  eft-,  perfecta  eharit  as, perfe  fla  iuslitiit  r/?.‘ Chari-  j  (]c  nat,  & 
tatem  autem  in  nobis  inhierere ,  quamtlis  negent  fe-  grat.  c.vlt. 
tftarij, receptum  tamen  eft  apud  omnes  rede  lentien- 
tcs,&  a  Theologis  probatur  in  fcholisjidque  colligit 
Angullinns  ra  ex  verbis  Pauli 'i  -.Charkas  Det -dfifufa  m  li.de  fpir. 
efi  m  cordibus  no  siris  per  Spiritum  faucium, qui  datus  efi  no-  &  liuc.31.in 
bis.  Neque  emm(pn.Ai\ga({mus)effet  in  nobis  quantum-  Rom 
cumque  fit  in  nobis,  nifi  diffunderetur  in  cordibus  noslrts  per 
Spinturn  fmclum ,  qui  datus  efi  nobis :Charitas  quippe  Dei 
.  dicta  eft  diffundi  in  cordibus  noftris ,  non  qua  nos  ipfe  diligit, 
fed.  qua  nos  facit  dileflores  fuos.  Sicut  iuftitia  Dei ,  qua  iu¬ 
fti  cius  munere  efficimur  Domini,  fidus ,  qua  nos  faluos 

facit. 

Qupd  fi  libeat  Pauli  Apqfloii  verba  aliquanto  di-  V/. 

ligentius  ,  atque  accuratius  infpicere ,  haud 'obfc ure 
idem  deprehendemus  ,,ille  enim  ad  Re» manos? feri-  ocap.j.iV 
bens  praeclara  quadam, antitheli  Chnftuirtcum  'A  da- 
mo  componit:  St  vnius (inquit) deliflo  multi  mortuifim , 
multo  magis  gratia  Dei ,  qt.  donum  in  gratia ynius  hominis 
lefu  Christi  in  plures  ahundauit.  Vbi  primum  dininam 
grariam  appellat  donum  ,  vt  fignifjcqt.Dpi  beneficio 
aliquid  nobis  tribui ,  quod  apertius  fignificauit  Pe¬ 
trus  ,  cum  dixit  P  :  zjriiugna  nob/s,&prctifa pror/affafio-  pep.z.c.u- 
mm,vt  efficiamur  divina  confortes  Deinde  paftciS 

'  intec 


Explan.  Gap  III. 


interic&is  addic  Paulus  :  Multo  magis  abundantiam  A 
gratia ,  &  donationis  ,  &  ittftitia  accipientes  in  vita  repu¬ 
gnabant  per  vmm  Iefum  Chrijlum.  innuens  nimirum 
nonihil  nos  Chrifti  beneficetia  in  noftca  iuftificatio- 
ne  percipere.  Poftremo  concludit :  Sicut  per  inobedien- 
iiarn  vnins  hominis  peccatores  conftuuti  funt  multi ,  ita  per 
vnins  obcditionemiufti  conftituuntur  multi.  Vt  aurem  fi- 
militudo  omni  ex  parte  conftct ,  quemadmodum  ex 
Adami  peccato  vere  finguli  proprium ,  ac  fuum 
contrahunt  peccatum  ,  non  aliter  Chrifti  beneficio 
vere  gratiam ,  6c  iuftitiam  finguli  percipiunt.  Iam 
a  ad  Eplief.i.  vero  alibi*: Secundum  diuitios (ait) gratia  eius  qua  fupera- 
bundauit  in  nobis  in  omnifapientia.  indicans  affluentiam 
cadeftium  bonorum  quae  in  iuftificatione  diuinitus 
badTit.}.*.  nobis  conceduntur.  Denique b :  Salws(incpu)nos fe¬ 
cit  per  lanacrtm  regenerationis,  & renouationis  Spiritus  fan-  B 
*  ch,quern  e  fudit  in  nos  abunde.  V  t  appareat  diuini  Spiri¬ 
tus  munera  affluenter  nobis  concedi. 

VII.  Longe  autem  id  apertius  indicant  veteres  Eccle- 
c  de  Ecclef.  fix  Patres.  Dionyfius  c  enim  Areopagita:^. mim  (ait) 
hierar.  p.  r-  cUriffimus  Praceptor  nofier  dixit.  Vrima  quidem  mentis  ad 
c,t"  diutna  motio ,  &  contentio  Dei  eft  charitas ,  fanfU  autem 

caritatis  ad  diuina  perficienda  pracepta  prima  omnino  pro - 
'  gr effio  eft  illa  ineffabilis  operatio  ,  quia  diurne  habemus.  Si 
enim  diuinus  flatus  diuino.  ortu,&  vt  ita  dicam, generat  ione 
efficitur, profe flo  qui ftatum  diuinum  non  accepit, is  nihil  vrn- 
quam  eorum ,  qua  a  Deo  tradita  funi ,  fciet ,  nec  operabitur. 
Statum  vero  cum nonlinat, aliquid  profedtri  figni- 
ficatin  nobis  inhaerens ,  quas  iis  ,  quas  mox  fubiicit, 
planius  explicat :  Annon  ( inquit )  etiam  nos  ( hominum 
more ,  &  ordine  loquor )  effe  primum ,  deinde  vero  operari , 
e  a, qua  nos  attingunt,debemus  1  Quibus  aperti  inunuat, 
diuinas  in  nobis  a&iones  exiftere  nequaquam  pofle 
nili  prius  diuinum  agendi  principium  acceperimus. 
d!ib.3.c.io.  Iam  verri  Irenaeus  d  caufam  aduentus  Chrifti  expli¬ 
cans.  V t  quod  ( ait  )  perdideramus  in  Adam  ,  id  eft ,  fe¬ 
cundum  imaginem ,  ac  fimilitudinem  effe  Dei ,  hoc  in  Chri- 
fto  /e fu  reciperemus.  In  Adamo  porro  non  quidem  ima¬ 
ginem  ipfam  amifimus  ,  quidquid  olim  ferrlerit  Ori- 
e  Hom.3.ito  gcnese,  fed  eam  tamenAdae  peccatum amifla  iuftitia 
Gen.  magna  ex  parte  deformauit,  qua  ratione  Augufti- 
f  lib.  i.  re-  nus f  fuam  priorem  fententiam  emollit  § ,  ac  miti- 
gat,  vt  imaginem  non  a  natura  inditam, fed  intrinfe- 
Genef  adlif6  C11S  ft^dtu  mentis  impreflam  amiferit ,  quod  nos ,  vt 
ca7aS.  idem  ait  Auguftinus,  recipimus  per  gratiam  iuftitix.  D 
Vt  igitur  Adam  vere  aliquid  amilit,quod  intime  ipfi 
adhaeret,  ita  nos  aliquid  in  iuftificatione  inhaeres  no¬ 
li  lib.j.c.s'.  •  bis  accipimus,  eo  plane  modo,  quo  ide  Irenaeus  h  ex- 
lan  ca<fPir*  F^cac-  &tm  autem  ( inquit )  Spiritus  (  de  Spiritu  fan- 
Vide  eumd.  &0  loquitur)  hic  commixtus  anima  vmturplafmati ;  pro- 
lib.i.  deba-  pter  effttfionem fpiritus  fpiritualis , &  perfeflus  homo  fatlus 
ptifm.c.i.&  eff'  Certe  non  ipla  diuini  Spiritus  perfona  aut  pla- 
Orafion  J in  ^mat*  vnitur ,  aut  effunditur ,  fed  ipfius  cxleftia  mu- 


fan.baptifm. 
k  Orat,  in 
fan.  lauacr. 

VIII. 

1  Hom.4.  in 
i.ad  Cor. 
Vide  enmd. 
horo.  1 t>.  in 
eamd.Epift. 
&  ad  illa  ver 
ba  i.ad  Cor. 
<S.8ch?c  qui¬ 
dem  fuiftis. 
Etineumde 
locfi  Theo- 
phyl.&OE- 
cum. 

m  Hom'.  ad 
Neophir. 
qua  laudat 
Aug.  Iib.  1. 
con.  Iulian. 


Porro  Bafilius  'gratiam  diuini  Spiritus  in  homine 
fibi  quali  domicilium  coftituere  his  plane  verbis  do-, 
cct :  Sicut  cernendi  vis  eft  in  oculo  fano  ,ftc  &  operatio  Spi¬ 
ritus  in  anima  purgata  ,  &  quemadmodum  ars  eft  in  eo ,  qui 
natius  eft  illam ,  ita  gratia  Spiritus  in  eo  ,  qui  recipit  ,  fem- 
per  quidem  prafens ,  at  non  perpetuo  operans.  Quae  fan  e  fi- 
militudinesfirem  probri  explicant,  apertiflimri  pro¬ 
bant  aliquidin  nobis  inefle  ,  nobifque  intime  adhae¬ 
rere.  Gregorius  Nazianzenuskde  gratia  iuftificante, 
quae  vi  baptilmi  per,cipitur ,  hunc  in  modum  loqui¬ 
tur :  Nomos  ex  veteribus  ,ac  Dei  ftmiles  efficit  abfque  igne 
conflans ,  &  fic  confraflione  irradians.  Chryfoftomus  1 
eadem  fermrifimilitudine  vliisfic  plane  fer  ibit :  Qui 
crimine  Regis  beneficio  abfolutus  eft ,  inquinatum  animum 
feruat ,  quem  abluit  baptifina  non  item  /fed  folis  radiis  pu¬ 
riorem  menfcrn  habet.  Alibi  vero n’ etiam  infantibus  ait 
vi  baptilmi  fan&itatem  ,  &  iuftitiam  tribui  ,  quam 


profe&b  neceflc  eft  ad  modufn  habitus  ,  aut  quali¬ 
tatis  inhterere.  Cyrillus3  Alexandrinus  :  Formatur  *bb.  4.  C o- 
(ait)  in  filium  D  et  tntelligibiliter  informatus  diurnarum  k-  XX.adcap. 
gurnfeientia  ad  fpectem ,  effigiemque  excellentem  ,  qug  vir-  44.videcu- 
tutum  ornatu  in  animis  hominum  inhtret ,  ac  inftdef:  Hac  demlib.<s.de 
autem  pulchritudo  intelligipoiefl  fpiritualis ,  formatur  etiam 
veluti  in  Chrifto per fantti  Spiritus  participationem  ad  ipfius  c^_& 
fpeciem  (cnbit  fiquidem  ad  Galatas  diuinus  Paulus  :  Filioli  1  j .  in  Ioan. 
quos  iterum  parturio,  donec  formetur  Chriflus  in  vobis.  For-  c.ij- 
rnatur  autem  in  nobis  Chnlius  fantlo  Spiritu  nobis  diurnam 
quamdam  formam  per fanflificationem ,  &  iustkiam  inden¬ 
te  ,ftc  enim  in  animis  noftris  elucet  charatler fttbftanfu  Dei , 
ac  Patris  reformante ,  vt  dixi,  fantlo  Spiritu  nos  per  fanfli¬ 
ficationem  in  ipfum.Quibus  verbis  nihil  excogitari  po- 
teft  aptius  ad  inhaerentem  gratiam  exprimendam,cx- 
planandamque  rationem  ,  qua  nos  filij  Dei  nomi¬ 
namur,  Sc  fumus. 

Neque  aliter  fenfiffe  videtur  Eufebius  Emiffe-  IX.  • 
nus  b.  Te  ipftm  (inquit)  qui  iam  es  renatus,  interroga,du-  bSemM.de 
dum  alienus  avita  , peregrinus  a  mifericordia ,  a  falutis  via  pa^^.te^e 
intrinfecus  mortuus  exulabas.  Subito  initiatus  Chrifti  legi-  corpore  Do- 
bus ,  &  falutaribus  mjfteriis  innouatus  in  corpus  Fc clefis  mini. 
non  videndo',  fed  credendo  tranfifti  de  filio  perditionis 
adoptiuus  Dei  fieri  occulta  puritate  meruifti ,  in  menfura  vi- 
fibili  permanens  maior  fatlus  es  teipfo  inuifibiliter fine  quan¬ 
titatis  augmento ,  in  exteriore  nihil  a  dditum  eft ,  &  totum  in 
interiore  mutatum  eff.  Addo  Cyprianum  c  in  haec  ver-  c  lib.i.ep.t. 
ba  eleganter  differentem  :  Poftquamvnda  genitalis  au-  ad  Donat. 
xilio  fupcricris  aui  labe  deterfa  inexpiatum petlus ,  ac  purum 
defttper  fe  lumen  infundit ;  poftquam  editus  Spiritus  haufto 
in  nouum  me  hominem  natiuitas  fecunda  reparauit  ,fcis  ipfe 
profetlo  quid  detraxerit  nobis,  quidue  contulerit  mors  i  fla  cri¬ 
minum  vita  virtutum.  Vbi  luminis  infufio  ,  &  lancH  d  Iib.  6".  in 
Spiritus  hauftus  ,  &  hominis  innouatio  internam  M^efXni 
profe&o  mutationem  ,  &  intrinfecus  haerentem  for- 
mam  indicat.  Quod  planius  explicare  videtur  d  Am-  cam. 
■brofius,dum  ait :  Vtrim  iuftiftcatio  fecundum  coipus ,  an  e  Pr*fat.  in 
fecundum  animam  tibi  conferri  videatur ,  quafo  re (pondeas-.  j^Xuerf. 
Sed  dubitare  nonpotes,cum  iuflhia,vndc  iuftiftcatio  deriua-  peiag,  eo  li.' 
ta  eft ,  mentis  tua ,  non  corporis  fit.  Pitlus  es  rego  ohrno  ,  &  etiam  3 . 
pitlus  d  DominoDeo  tuo  /bonum habes  artificem,  atque pi-  flnepift.  ad 
florem  moli  bonam  delere  pitluram,  non  fuco  ,fed  verita-  Polemon. 
te  fulgentem  ,  non  cera  expreffam ,  fed  gratia.  Significat  ^fine;  U 
enim  iuftificationem  fimilem  effe  pijfturac  ,quae  pro-  g  lib.  1.  de 
cui  dubio  aliquid  inhaerens  imprimit.  Pec>  rner-  & 

Necdiflentire  videtur  Hieronymus  e  ,defcribens  caP’  9' 
enim  animam  vitiis, acfcelcribusobftridtam.  Nuda-  3^' 

ta  eft  (inquit)  domus  Dei  omnibus  ornamentis  filis  ,  cun-  Klib.n.eo- 
tllfque  ,  qua  diuinitus  con fecuta  fuerat  ,fpoliata  muneribus  fe/T.e.  iy. 
remanfit  deformis, ac  turpis. Et  alibi  ^ :  Cum  in  fpiritu gratia  EP-  ®  I  ^lb* 
fuerit, totum  facit  hominem  ffiritualem.vt  &  caro  ffiritui  fer -  ge  n' 

uiat,&  anima  non  vincatur  d  came,tfr  reda  fla  fimul  in  fab-  Toto  lib.  de 
ftantiam  Jpiritualem  ddh areant  Domino ,  quia  qui  adharct  fpir.&  Iit. 
Domino ,  vmu  fpiritus  eft.  Denique  Auguftinus  rotus  ^•'•adSim- 
mihi  ferme  deferibendus  eflet  ,  li  cun  ita  recenfenda  jib  x^dc 
e  flent ,  qux  in  hanc  iententiam  fcriplir.  Apcrtiflima  ciuir,  c.2.7. 
autem  funt  illa,  quae  aduerfus  Pclagianos  IcribitB:  lib  deh^ref. 
Ille  (inquit)  m  quo  omnes  lufliftcabunturpr ster  quam  quod  |v88’  ^  ^ 
fe  iufliiiatn  exemplum  imitantibus  pubet ,  dat  etiam  fui  /pi-  c  & 
ritus  occultiffimam gratiamrfuam  etiam  latenter  infundit  &  lib.i.de  pec. 
paruulis.  Alia  verri  fexcenta  apud  eumdem  leguntur,  rncr-  &  rem, 
quae  etiam  feritarios  compulerunt  fateri  Auguftinum 
inhaerentem, &  fandlificantem  gratiam  agnouifle  ,  &  ^  grat.c?j8* 
pluribus  h  prxdicafle.Addo  Profperum  1  :  luftificatus  41"  &  7o.  * 
( inquit )  homo ,  id  ejhex  impio  pius  faflus  nullo  procedente  conc- l6-  in 
bono  merito  accepit  donum ,  quo  medio  acquirat  &  meritum,  Traft 
vt  qnodin  illo  inchoatum  eft  per  gratiam  Chrifti  etiam  per  jQ' 

iniuflriam  liberi  augeatur  arbitrij ,  humquamr emoto  adiu-  ferm.  1 5.  de 
torio  Dei ,  fine  quo  nec  proficere ,  nec  permanere  in  bono  quif-  ^Clb'  •Ap°- 
quarnpoteft.  Hicigitur  donum  appellat, quod  externae  i,°j ‘capit  1 
inftitix  nequaquam'  congruit.  Denique  Gregorius  Gall.c.6.U  * 

Ponti 


132,  Epift.I. 

sl.  18,  mor.  Pontifex*  explicaris  verba  illalobb:  2\Tow  commemora -  A 
b*ca5?iS  buntur  m  comparatione  eius,  hunc  in  modum  fcribit: 

C3f>1'  '  Omnes  fuperna  Patria  eleEH  fartili  quidem  iufti  funt, 
fed  participatione  fapientia,  non  comparatione.  Iuftitia  qui¬ 
dem  fapiemia  ,  iuitiiia  ferui  fapientia  nuncupantur,  fed 
ifia  tushtia  Mflificansjfli  autem  iuHitiaiuftificata.De  Deo 
quippe  qui  fapientia  eft ,  dicitur, vt  fit  ipfe  influi  ,  gr  iuslifi- 
cans ;  ifii  vero  dicunt  ,vt  nos  efficeremur  iufhtia  Dei  in  ipfo. 
Participatione  igitur  iuftos  nos  fieri  dicit.  Mitto  cae- 
tera,quae  a  Theologis  peti  poflunt. 

X 1.  Vere  igitur  ait  Ioannes,nos  filios  Dei  nominari, & 
vere  efle;  quam  ob  caufam  voluit  Chriftus,  vtDeum 
Patrem  appellaremus.Subdit  deinde: Propter  hoc  mun¬ 
dus  non  nouit  nos  ,  quia  non  nouit  eum.  Sunt  qui  putent, 
nec  prorfus  male  hinc  probare  Apoftolttm  ,  nos  efle  B 
Dei  filios,  quiamundusnos  non  nouit,  quemadmo¬ 
dum  nec  Deum  nouit.  Ita  enim  videtur  argumentari 
c  cap.  15.18.  Chriftus  apud  IoanAem  c :  St  mundus(mquh)vos  odit, 
fcttote,quia  mepriorem  vobis  odio  habuit.  Et  hoc  ipfo  ca¬ 
pite  paulo  poft  Ioanries  :  Nolite  mirarifratres,fi  odit  vos 
mundus.  Ita  videtur  exiftimafle  OEcumenius:v&/ijfcf 
(inquit)  qui  in  mundo  funt ,  incertum  eft ,  vos  videlicet  Dei 
ejfe  filios, ne  miremini,  propterea  enim  noncognofcitvos  mun¬ 
dus, quia  neque  eum  nouit ,  qui  vos  in  filios  adoptauit.  Co- 
gnoicendi  porro  verbum  non  tam  ad  mentem, atque 
intelligentiam  refero, qUam  ad  voluntatem,  vt  figni- 
ficet  Apoftolus,  iuftos  ,  ac  Dei  filios  mundo  efle  exo- 
fos.  Ita  prorfus  docuit  Auguftinus:7om(inquit)w«»- 
dus  Cbriflianus  eft,  &  totus  mundus  impius, per  totum  enim  q 
mundum  impij,&per  totum  mundum  pij ;  illi  illos  non  cogno- 
fcurvL >,  quomodo pittamus^quia  non  ('ognofcunt,  i  Infuit ant> 
bene  viuenttbus.  Bene  ergo  ait  loannes :  Mundus  non 
tlouit  nos, quia  non  nouit  eum.  Quod  apertius  dixetat 
d  Ioan.  ij.  Chriftusd;  Sime  per fcquuti funt, &  vos  perfequentur ,  fi  fer- 
monem  meum  feruauerunt,  &  vefimjn  feruabunt  fed  hac  om¬ 
nia  facient  vobis  propter  nomen  meum  ,  quia  nefeiunt  eum, 
qui  wowtjff/.Excluditigitur  fcientiam  ,  quam  Theolo¬ 
gi  approbationis  appellant .  nam  &  de  hac  fcientia 
loquitar  Chriftus  loco  indicato.  Quocirca  re&e  ait 
Auguftinus :  Mi  ( inquit )  (Iudaeos  intelligit )  amande 
dilectiones  peccatorum  non  agm fiebant  De  uni:  amando  quod 
febris  fuadebat ,  iniuriam  medico  faciebant. 

XII.  Mundi  autem  nomine  impios  ,  atque  improbos 
homines  flgnificat.  lam  (inquit  Auguftinus)  cum  au¬ 
ditis  mundum  in  mala  fignificatwne ,  non  intelligitis  nifi  dt- 
lettores  mundi ,  quia  per  dilectionem  inhabitant ,  &  per  quod 
inhabitant  ,  nomen  habere  meruerunt .  De  his  loquitur 
ecap.i.xo.  loannes  e  ,cum  ait :  E  mundus  eum  non  cognouit.  Mox 
autem  fubdit :  In  propria  venit ,  &  fui  cum  non  receperunt •, 
quotquot  autem  receperunt  eum ,  dedit  eis  poteftatem  filios 
Deifieriiis  >  qui  credunt  in  nomine  eius.  Acute  vero  ob- 
feruauit  Beda  ex  Ioannis  verbis  modo  allatis ,  &  hoc 
ipfo  eiufdc-m  Ioannis  loco ,  ft  vna  iungantur  ,  aperte 
deprehendi, nos  fidei,  ac  diledionis  beneficio  effici 
filios  Dei.  Eademque  ratione  Pelagi) ,  atque  Arij  do¬ 
gma  confutari,  illius  quidem  quod  diceret  ,  homi¬ 
nes  abfque  gratia  falutem  confequi  pofle  fempiter- 
nam  ,  cum  ex  vtroque  loco  planum  fiat  ,  nos  a  Deo  E 
percipere  caritatem  &  poteftatem,  qua  in  filios  ado¬ 
ptemur.  Huius  autem,  qui  filiumPatre  minorem,  & 
diffimilem  afferebat ,  cum  tamen  ,  quod  hoc  loco 
ioannes  Patri adferibit ,  qui  charitatem  largitur  ,qua 
Dei  fiiij  nominemur,  &  fimus,  in  Euangelio  Chri- 
fto  Domino  afcribit,dare  illum  videlicet  credentibus 
poteftatem  ,  qua  fiiij  Dei  fiant.  Liquet  enim  vnius 
naturae, eiufdemque  cftepoteftatis  ,  qui  caeleftia  dona 
aeque  mortalibus  largiuntur.  Sed  aeque  Patrem  ,  ac 
filium  mundus  ignorat, atque  idcirco  facile  in  Deum 
&  Dei  filios  peccat.  Sed  fero  tandem  errorem  fuum 
agnofeunt ,  &  fruftra  fatentur  illi ,  quorum  apud  Sa- 
fSap.  j.  4.  lomonem  f  funt  haec  verba :  Ht  funt  quos  aliquando  ha - 


B.  Iom 

bitimus  inderifirn  &  in  fimilititdin em  improperi)  :  nos  ihferf 
fati  vitam  illorum  aftimabamus  infamam ,  &  finem  illorum 
fine  honore.  Ecce  quomodo  computati  funt  inter  filios  Dei.& 
inter  fanctos  fors  illorum  eft. 

1  Catiffimi  nunc  fiiij  Dei  fumus ,  &  nondum  apparuit, quid 

erimus.  Scimus  quoniam  cum  apparuerit ,  fimiles  ei  eri¬ 
mus  ,  quoniam  videbimus  eum  ,ficuti  e  fi. 

A  prsefeftti  ftatu  ad  eum  tranfit ,  quem  in  altera  j, 
vitaiufti  habituri  funt.  Et  nunc  quidem  iufti  vere,  vt 
diximus ,  fiiij  Dei  funt.  Et  quamquam  ea  eft  Angula¬ 
ris  ,  atque  eximia  quaedam  dignitas, quae,  vt  ait  Didy- 
mus  ,  vtcunque,  hoc  eft ,  probabilibus  argumentis 
deprehendi  poteft,  non  tamen  aperte  ,perfpicueque 
cognofci.  Quocirca  ait  OEcumenius :  Ouod  fi  id  ma- 
nifeftum  nondum  tfi ,  ne  turbemini ,  quod  enim  nunc  obfcu - 
rum  eft .  cum  ille  reuelabitttr  ,  manifefium  fiet ,  &  vos  fimi- 
les  ipfi apparentes ,  adoptionis  claritatem  pra  nebis  f nemus, 
quippe  cum  fiiij  Patri  fimiles  fint.  Ita  fignificat,  quod  ali¬ 
cubi  ait  Apoftolus: a  Videmus  nunc  per  fpeculutn  in  ani-  iCot.tjai. 
gmate  ,  tunc  autem  facie  ad  faciem :  nunc  cognofco  ex  par¬ 
te  ,  tunc  autem  cognofcam ,  ficut  &  cognitus  fium.  Nemo 
nunc  certo  fcire  poteft,  fe  efle  Dei  filium  ,  aperte  id 
proferetur  in  lucem  ,cum  Chriftus  apparuerit ,  cum 
videlicet  iterum  ad  nos  veniet .  Non  dixit  autem  Io¬ 
annes  ,  palam  tunc  futurum  ,  quid  nunc  fumus  ,  fed 
quid  erimus.  Quid  autem  (ait  Auguftinus)  erimus  aliud, 
qukmfiliij  Dei  ?  Sed  videlicet  ex  praemij  magnitudine 
praefentis  dignitatis  praeftantia  elucefcermunc  autem 
fiiij  Dei  fumus  diuina  caritate  ,  gratiaque  percepta, 
quae  intuS  in  animo  vfque  adeo  latet ,  vt  certo  cogno¬ 
fci  non  queat.  Tunc  autem  meridiana  luce  clarius 
patebit,  non  quidem  quantum  ab  fubftantiam  mu¬ 
tata  ,fed  longe  tamen  nobiliori  conditione  praedita, 
quippe  quae  in  omnem  arternitatemperfeueratura  fit, 
nec  refrigerari ,  aut  extingui  vlla  ratione  queat. 

Scimus  ,  quoniam  cum  apparuerit  ,fimtles  et  erimus.  Et  XI. 
quidem  nunc  caritas  rudis  quaedam  diuina  naturae 
participatio ,  fedea  in  altera  demum  vira  perficietur, 

■&  abfoluetur,  cum  videlicetiufti  tanquam  folfulge- 
bunr in  regno  Patris  fui.  Vnde  autem  haec  fimilitudo 
oriatur,  merito  quis  ambigat.  Et  funt,  qui  id  tribuat 
luminis  gloriae ,  quod  tamen  non  omnibus  placet. 

Alij  referunt  ad  perfectionem  caritatis,  de  qua  di¬ 
xit  Paulus  b;  In  eandem  imaginem  transformamur. Et  pro-  b  i,Cor.}.i* 
feCtovt  hinc  potifllmum  exordiar,  inficiari  nemo 
poteft  ,  magnam  nos  Dei  fimilitudinem  aflequi,  cum 
caritas  diffunditur  in  cordibus  noftris,  quae  vt  ait  Pe¬ 
trus  diuinae  efficit  nos  confortes  naturae.  Quod  vifus 
eft  indicare  Chriftus  apud  Matthaeum  c,  cum  etiam 
inimicos  caritate  complectendos  monet ,  &  mox  ad-  c 
dit :  Vtfitis  fiiij  Patris  veftn,qui  in  calis  eft ,  qui  folem  fuum 
oriri  facit  fuper  bonos ,  &  malos  ,  &  pluit  fuper  iuflos ,  & 
iniuflos.  In  altera  autem  vita  caritas  erit  omni  ex  par¬ 
te  perfecta  ,  atque  idcirco  noftra  cum  Deo  fimilitudo 
omnibus  fuis  numeris  erit  abfoluta.  Nam  primum 
quidem  vtDeus  eft  ab  omni  crimine  vfque  eo  alie¬ 
nus  ,  vt  peccare  nulla  ratione  queat ,  ita  beati  carita¬ 
te  piaediti  erunt  adeo  perfeCta  ,  vt  omnem  prorfus 
labem  excludat,  cum  tamen  in  hac  mortali  vita  non¬ 
nullos  fempernaeuos  admixtos  habeat  ,  cum  dicat  > 
Iacobus  (1 :  In  multis  offendimus  omnes.  Et  hic.  nofter e :  ^  caP' 

S*  dixerimus ,  quia  peccatum  habemus  ,  ipfi  nos  feductmits ,  C 
&  veritas  in  nobis  non  eft.  In  illa  autem  beata  vita  cari¬ 
tas  erit  aliena  ab  omni  vel  minima  labe  vfqueeo,  vt 
errare, labi,&peccare  nequaquam  pofTit. 

Accedit  quod  perfedfciflime  beati  Deum  diligent  III. 
ex  toto  corde,  ex  tota  mente  ,  ex  tota  anima,  ex 
omni  fortitudine  , ac  viribus  fuis.  Deinde  quemad¬ 
modum  Deus  itafeipfum  diligit ,  vt  nufquam  alio 

auocc 


Explan.  Cap.  III.  133 


auoectur;  non-  aliecr  beati  perpetuo  , minimeque 
hitertu&rt)  driidre  fercnttJr  in  Deum  ,  cum  nul¬ 
la  aliena  vel  prawa  ;  aut  etiam  humana  cupidi¬ 
tate  ab' amore  diuino  abduci,  vel  tantillum' reuo- 
a  lib  conf.  cari  queapt;  Quod-  indicare  V ifus  eft  Auguftinus  *•, 
cum  dixit  :  'Cum  inhafero  tibi  ex  omni  me,  nufquarnerit 
niihi  dotor  ,  aut  labor.  ZJiua  erit  vita  mea  tota  plena  te , 
nunc  autem  epitomam  tui  plemts  non  fum  ,  oneri  mihi 
fum.  Denique  Deus  in  perfedtiffimo  fui  amore  in 
;  omnem  aeternitatem  perfeuerabit  fic  etiam  beati 
fempiterno  Dei  amore  perfruentut  ,  diuinafque' 
b-ferm.  n&  laudes  celebrabunt.  Qua  de  re 'ita  alicubi  loqui- 
cap  'jUer  tur  Auguftinus  b :  Jam  fimilcs  ilii  quando  deficiemus , 
cjtio  auenernur  ?  Securi  ergo  fumus ,  fratres ,  non  nos  fatia- 
bit  laus  Dei  ,  fi  deficies  ab  amore ,  deficies  a  laude.  Si 
autem  amor  fempiternus  erit ,  puta  niftuiabilis  illa  pulchri¬ 
tudo  erit ,  noli  timere ,  ne  non  poffis  femper  laudare  ,  quem 
femper.  poteris  amare.  Nec  dubium  eft,  vt  hic  ait 
Apoftolus  \cum  ille  apparuerit  ,  nos  fore  illi  hac  ra¬ 
tione  quam  fimillimos. 

IV.  C»terum  quoniam  Ioannes  fubiicit.  Fidebimus 
eum  ficuti  eft.  Eorum  minime  contemnenda  lententia 
videtur  ,  qui ,  vt  dixi ,  hanc fimilitudinem  ad  lumen 
gloria.’  referunt  ,  quod  quamdam  diuin»  naturae,  li- 
militudinem  impartiri  autumant ,  vt  mens  humana 
ad  eius ‘per fpicuam  contemplationem  eueharur. 
Quamquam  non  defunt  ,  qui  vi  luminis  gloriae 
nonnullam  contendant  imaginem  ac  notionem  di- 
nin»  naturae  humanae  intelligenti»  imprimi ,  quali 
iit  ,  vt  loquuntur  in  fcholis  ,  ditiinitatis  fpecics 
quaedam  imprelfa.  Ego  vero  non  facile  admilerirn, 
has  Theologicas  fubtilitates  Apoftolo  venilfe  in 
mentem  ,  liue  quia  limilitudo  illa  ,  qua:  a  lumi- 
nae  gloriae  manat  ,  non  videtur  eiufmodi  ,  quae 
fuapte  natur»  efficiat  filios  ,  cum  non  pertineat 
ad  voluntatem  ,  cui  maxime  congruit  caritas ,  quae 
vifua  omnem  peccati  maculam  abftergit  ,  perfe- 
dtamque  iuftitiam  ,  fanebitatem  largitur,  cujus 
refpedru  &•  filij  uomitjamur  fumus.  In  pr»- 
fentia  veoo Ioannes  de  ea  videtur  limilitudine  lo¬ 
qui  ,  quam.  Dei  filij  qua  filij ,  habituri  funt.  Sumus 
inquit  )  mncfiltj  y  hoc  eft  , gratia ,  &  caritate  prae¬ 
diti,  afque  idcirco  parenti  Deo  aliquo  padto  iimi- 
les.  Verum  -haec  limilitudo  ,  vt  antea  dixi  ,  ru¬ 
dis  eft  ,  &  inchoata  ,  illa  autem  perfetfta  ,  omT 
nibufque  luis  panibus  conftans  erit  ,  quam  habi¬ 
turi  fumus  ,  cum  Deum  immortalem  proxime  con¬ 
templabimur. 

Huc  accedit  ,  quod  non:  omnibus  probatur  , 
quod  viri  tamen  dotfti  affirmant  ,  lumen  glori» 
etiam. notionis  ,  acfperiei  imprefl»  vim  habere, 
cum  ex  Phildfopborum  ,  Theologorumque  fen- 
tentia  imprella  notio  ad  rem  menti,  obiedbun  quo¬ 
dammodo.  referatur  i  eiufque  fimilitudinem  prae¬ 
ferat  ,  vel  limilitudinis  quamdam  proportionem, 
ac  veluti  aptitudinem  menti  imprimat.  Lumen  ver 
10  gloria:  mentem  ipfam ,  atque  indiligentiam  per¬ 
ficiat , 'Vegetet  ,  roboret ,  atque- illulket.  Quam¬ 
quam  autem, haudubfurdum,exjftima^  li  quis 
afferat  vuumque  eiuldem  vi  luminis  effici  ,  prae- 
ftarique  polle,  tamen  id  neque  neccfiarium  ,  qe, 
que  beat»  illi  vifiorii  latis  confentanctim  vide¬ 
tur.  His  igitur  pr»reriniffis  ,  quae  fubtilius  a  Thco- 
:  .  Ipgis  agitamirr.i.n  fcfiolis,  furulitudinem  illam  in- 
tclligo  ,  quam  pe.rfe&a  beatorum  caritas  allatura 
eft,  cuius  initium  ,  &  veluti  rudimentum  jamili- 
tudo  illa  videtur  ,  quam  iufti  in  hac  mortali  vi¬ 
ta  confequuntur.  Itaque  recte  ait  Ioannes  :  Nunc 
fili}  Dei  furnus,  ob, inchoatam  fimilirudinem  ,  non- 
dym  appanqt  ,  .quales,  futuri.  fimus.,  cura  illam 
U^ned.lutliman.in  Epift. B.Ioan. 


A  perfectam  ,  atque  ablblutam  fimilitndinrm  alfe- 
quemur.  In  hac  porro  immortalitate  Dei  imagi¬ 
nem  in  ipfa  natura  inditam  ,  ac  diu  ini  tus  infeui- 
ptam  etiam  improbi  ,  ac  fcclelii  retinent  ,  fimi- 
litudinem  rron  nili  iufti.  Illa  enim  m  natura  ,  eiul- 
que  libertate'  pofita  eft  ,  limilitudo  vero  ad  gra¬ 
tiam  iuftificancem  ,  c»teraque  gratuita  dona  per¬ 
tinet.  Quocirca  Adam  quidem ,  cum  imaginem* 
ac  fimilitudinem  diuinitus vaccepiflet,  <k  lingulari 
quodam  hondre  pr»ditus  rebus  omnibus  creatis 
pr»eflet ,  dum  diuinam  fimilitudinem  ,  quam  af- 
lequi  nemo  poteft  ,  auidius  expetit  ,  imaginem, 
hoc  eft  ,  naturam  vtrumque  retinuit ,  led  diuinam 
^  fimilitudinem  arnilit.  Qua  de  re  eleganter  Augu¬ 
ftinus  a.  Porro  autem  (  ait  )  fi  peruerse  voluerit  imitari  a  in  Pf  70. 
Deum  ,  vt  quomodo  Deus  non  habet  a  quo  firmetur, 
non  habet  a  quo  regatur  ,  fic  ipfe  velit  fisa  poteftatc 
vti  ,  vt  quomodo  Deus  milio  firmante  ,  nullo  regeme 
vittat  :  quid  reflat  ,  fratres  ,  r.ifi  vt  recedens  ab  eius 
calore  torpefeat  ,  recedens  d  vanitate  vanefeat  ,  rece¬ 
dens  ab  eo ,  quod  fumme ,  atque  incomparabiliter  eft  in  de¬ 
terius  mutatus  deficiat. 

Hoc  olim  diabolus  aufus  eft  primus  ,  mox  eum  V  I. 
imitatus  homo  ,  cum  feientiam  Dei  male  appete- 
ret  ,  comparatus  eft  tumentis  infipientibus  &  fimtlis 
factus  eft  illis.  Egregie  vero  monet  Bernardus b ,  bDc  vita 
ob  hanc  vnam  caulam  creatos  nos  efte  ,  &  vitam  ftdn-ad  fra- 
ducere  ,  vt  Deo  fundes  fimus  ,  cum  ad  Dei  imaginem  [g^ei^non 
creati  fimus.  Mox  vero  triplicem  fimilitudinem  di-  procula  fi- 
ftinguit  :  Eft  autem  ( inquit)  Dei ftmiliiudo  quadam,  ne. 
qtum  nemo  viucns  nifi  cum  vitam  exuit ,  quam  omni  ho¬ 
mini  in  teftimonmm  amijfa  melioris  ,  &  dignioris  fimi-  " 
litudinis  creator  omnium  hominum  reliquit  ,  quam  habet 
&  volens  ,  &  nolens  ,  cjf  qui  eam  cogitare  poteft ,  & 
qui  tam  hebes  eft  ,  vt  eam  cogitare  non  poffit  ;  fcilicet- 
quod  ftcut  vbique  Deus  eft ,  &  vbique  totus  eft  in  crea¬ 
tura  fua  ,  fic  cr  in  corpore  fuo  omnis  viucns  anima.  Et 
ftcut  femper  ftbi  indiftimilis  Deus  ,  indtjfimilite r  difft- 
milia  in  creatura  operatur  :  fic  anima  hominis  ,  quam¬ 
quam  totum  corpus  viitificans  indiffnnilis  vita  ,  infen- 
fibus  tamen  corporis  ,  &  in  cogitationibus  cordis  in- 
diffimilitcr  operatur  affidue  dijfimilia.  Hac  fimilitudo 
D  Dei  inhomine  quantum  ad  meritum  eius  nullius  apud 
Deum  eft  momenti  ,  cum  natura,  ,  non  voluntatis  eius 
fit,  vel  laboris.  Aliam  deinde  fimilitudinem  fub- 
uetftit  :  Sed  eft  alia  ( inquit  )  magis  Deo  propin¬ 
qua  fimtlitudo  in  quantum  voluntaria  ,  qua  in  virtu¬ 
tibus  confiftit  ,  in  qua  animus  virtutis  magnitudine 
furnmi  boni  quafi  imitari  geftit  magnitudinem ,  &  ptr- 
Jeuerantia  m  bono  conflantia  atemitatis  eius  inccrnmuta -« 
bilitatem. 

Tertiam  illico  addit  :  Super  hanc  autem  (  ait  )  yjj. 
alia  eft  adhuc  ftmiliiudo  Dei.  Hac  eft  de  qua  iam  aliquan¬ 
ta  dicta  funt  in  tantum propne  propria,vt  non  tam  fimi- 
tudo  ,  fed  vnitas  Spiritus  nominetur  ,  cum  fit  homo 
cum  Deo  vnus  Spiritus  non  tantum  vnitate  volendi 
idem  ,  fed  exprtffiorc  quadam  vnitate  virtutis  ,ficut  iam 
E  ditium  eft  ,  aliud  velle  non  valendi.  Et  multa  dein¬ 
ceps  ,  qu».  perfedl:am  caritatem  ,  eiufque  lingu¬ 
lares  ,  atque,  eximias  fundtiones  .explicant.  Non¬ 
nulla  vero  ;  recenlentur  ab  •  Auguftino  ,  qu»  vel 
hanc  fimilitudinem  patiunt  ,  vel  eam  certe  comi- 
tantur  ,  &  feqnuntur.  Alicubi  .eriim  .aiir  ,  ad  hanc 
fimilitudinem  -praecipue  pertinere,  glori»;  conce¬ 
ptum.  Danto  emrn  c  (  ait  )  quifque  eft  Deo  fimilior,  c  lib.  5.  de 
quanto  ab  hac  immunditia  mundior  ,  qua  in  hac  vita  Ciuic.  Dei 
etfi  non  funditus :  eradicatur  ex  corde  ,  quia  etiam  bene  ca^' 14 
proficientes  anirnos  terttare  non  eeffai  ,  faltcm>  cupiditas 
gloria  fuperetur diliilione  iufiitia.  Alibi <1  fimilitudinem  dinPfal,~j. 
hanc  comparari  ait  .intima  quadam  coniundtione 
m  .  cum 


134  Epiil 

cum  Deo  :  Vt  hoc  ( inquit  )  dfiUcext  quod  &  illi  di- 
fplicet :  dift  licet  illt  vita  tua  mala ,  fi  placeat  tibi ,  difiun- 
geris  ab  illo :  fi  difpliceat  tibi ,  per  confeffiontm  illi  con- 
tangeris.  Fide  ex  quanta  parte  dijfimilis  es  ,  quando  v- 
xique  propter  ipfiam  diffimilitudinem  dtfplices.  fattus  inim 
es  o  homo  ad  imaginem  Dei ;  per  vitam  vero  peruerfam, 
&  malam  perturbasti  in  te  ,  &  exturbafli  in  te  imagi¬ 
nem  Conditoris  tui.  f altus  dijfimilis  attendis  in  te, (fi  dif- 
plices  tibi  ,  iam  ex  eo  ccepifli  fimilis  fieri  ,  quia  hoc  in 
i  Pfalm.s*.  te  tibi  difplicet  ,  quod  difplicet  (fi  Deo.*  Rurfus  alio  lo¬ 
co  paulo  aliter  de  eadem  fimilitudine  difierit :  Ac¬ 
cedit  ergo  ( inquit )  vtcumque  anima  humana  interior 
homo  recreatus  ad  imaginem  Dei,  qui  creatus  efi  ad  ima¬ 
ginem^  Dei  ,  qui  tanto  erat,  longe  fatlus  ,  quanto  ie- 
r(vt>  in  diffimilitudinewu.  Non  enifn  locorum-,  internat¬ 
iis  acceditur  ad  Deum ,  aut  receditur  d  Deo ,  dtffimi- 
lis  fallus  longe  recejfifli ,  fimilis  faltus  proxime  accef- 
fiftif  Vide  quomodo  nos  vult  accedere  Dominus  ,  fa¬ 
ciens  primo  fimiles  ,  vt  accedamus.  Eftote  ,  ait  ,  ficut 
Pater  ve  fler  ,  qui  in  edis  eft  ,  qui  filem _>  fitunu  oriri 
facit  fuper  bonos  ,  (fi  malos  ,  (fi  pluit  fuper  iuftos  ,  (fi 
iniuflos.  In  quantum  autem-,  in  te  caritas  crefcit  effi¬ 
ciens  te  ,  (fi  reUocans  te  ad  fimilitudinemu  Dei  perten¬ 
dit  vfipte  ad  inimicos  ,  vt  fis  ei  fimilis  •,  quantum-,  ac¬ 
cedis  ad  fimilitudmentj ,  tantum-,  proficis  in  caritate. 

VII I.  Verum  quoniam  non  poteft,quamdiu  inter  mor¬ 
tales  viuimus ,  caritas  efte  omni  ex  parte  perfedta, 
quae  femper  ita  Deo  adhaereat ,  vt  ab  eo  ne  ad  pun- 
€lum  quidem  temporis  mentem  aut  cogitationem 
auocet, appetenda  eft  perfe&a  illa  fimilitudo,  quam 
b  lib.s.  de  hic  proponit  Ioannes  quam  b  Auguftinus  Platonis 
te^mon^°  &dulo  quaerendam  elfe  docet.  Fugien¬ 
dum  efi  igitur  (inquit)  ad  clarifiimam patriam, &  ibi  Pa- 
ter,(fi  ibi  omnia.  Et  mox-  Qua  igitur  clafiis ,  (inquit)  aut 
fugafrmlem  Deo  fieri,  fi  ergo  Deo  quanto fimi  lior ,  tanto 
fit  quifque  propinquior ,  nulla  efi  ab  illo  aha  longinquitas , 
quam  eins  diffimilttudo.  In  corporali  vero  illi  aterno  (fi  in¬ 
commutabili  tanto  efi:  anima  hominis  difiimilior  ,  quanto 
yerum  temporalium, mutabiliumque  cupidior.  Ob  eam  caQ- 
fam  ait  Ioannes  ,  nunc  filijT) ei  fumus.  Hac  videlicet 
fimilitudine  praediti  ,  quam  humana  poteft  imbe¬ 
cillitas  aftequi.  Sed  haec  quantaciimque  fit ,  fi  cum 
ea  conferatur ,  quam  in  fecundo  Chrifti  aduentu 
expediamus  ,  nulla  propemodum  cenfenda  eft;  S ci¬ 
mus, (inanit  , )  quoniam  cum  apparuerit ,  fimiles  ei  erimus : 
petfeda  nimirum  ,&  abfoluta  fimilitudine. Si  quae¬ 
ras  ,  vnde  id  probet ,  fubdit :  Quoniam  videbimus  eum 
ficuti  efi.  Redte  vero  monet  Auguftinus ,  non  pofle 
haec  Apoftoli  verba  ad  humanam  Chrifti  naturam 
referri ,  nam  cum  Chriftus  ad  iudicium  venturus 
fit  humana  fpecie  ,  videbunt  vtique  illum  etiam  im- 
pij ,  videbunt ,  fed  formam  ferUi ,  formam  Dei  non 
videbunt.  Quare?  quia  impij  fiunt ,  efi  ipfi  Dominus  dicit: 
Beati  mundo  corde ,  quoniam  ipfi  Deum  videbunt.  Ergo  vi- 
fitri  fismus  quamdam  vifionem  fratres  ,  quam  nec  oculus  vi¬ 
dit,  nec  auris  audtuit » nec  in  cor  hominis  afiendit.  Vifionem 
quamdam  vifionem  pracellentem  omnes  pulchritudines  ter¬ 
renas  ,  auri  ,  argenti ,  nemorum  ,  atque  camporum  ■,  pul¬ 
chritudinem  maris  ,  (fi  aeris  ,  pulchritudinem  Solis 
&  Luna, pulchritudinem  fiellarum,  pulchritudinem  ange¬ 
lorum omnia  fisperantem  ,  quia  «X  ipfi*  pulchra  finvt. 
omnia . 

IX.  Similes  ergo  ei  erimus ,  quoniam  videbimus  eum  ficut 

efi.  Perlpicuam  ,  atque  omnino  pcrfe<ftam  Dei  vi¬ 
fionem  ngnificat,  non  modo  humanitatis  relpedfcuj, 
fed  ipfius  etiam  diuimtatis  ,  quae  pofito  lumine  glo- 
ri«  ipfa  fefe  proxime  beatorum  menti ,  atque  intel- 

^  (  hgenti®  obiiciet.  Nullo  enim  modo  audiendi  fiunt 

haeretici ,  c  qui  cum  negarent  Deum  pofte  ab  huma, 
na  tfisnte  perfi>i'cu£  cerni ,  eum  in  quadam  ciarita. 


I.B.  loan. 

A  te ,  ac  fulgore  ,  Sc  vtahj  loquuntur ,  in  quibufdam  iis  Hag0 
theophaniis  eminus  fpedlari  polle  non  negabant.  Dioriyf-  de 
Quod  vique  adeo  quibufdam  catholicis  placuit ,  vt  ca:!elt'  *'ier* 
theopHanias  illas  diuinitatis  energias  appellarent,  'Bonallifr* 
adeoque  defenderent,  vt  dicerent,  eas  quidpiam  in3.di.j4. 
efle  intermedium  ,  atque  interiedtum  inter  creato-  art>  ,  <]u-’.- 
rem  ,  tk  res  creatas,  quod  merito  vifum  eft  Theolo-  TuriC(-1, 
gis  monftro  firnile.  Videbimus  igitur  Deum  ficuti  tjh,  decret  E^' 
beneficio  luminis  glori®  ad  iplam  diuinam  natu-  4-inarticd! 
ram  pertingemus.  Ob  id  enim  dixit  a  Chriftus  :  Beati  del>t'rgar. 
mundo  corde ,  quoniam  ipfi  Deum  videbunt.  De  quo  lo-  blnT  *  8’ 
co  multa  Gregorius  Nyflenus  b  „  &  Auguftinus'.  beatitudl 
Alibi :  d  slngeh  eorum  femper  vident  faciem  Patris  mei.  nfm- 
Vnde  colligit  Gregorius  c  dos  quoque  vifuros  ali-  c  EP'ft  l*n 
quando  Deum.  Sic  quoque  (  inquit  ).&  nos  erimus,  dMatth  is 
B  quando  ad  ipfisrn  fontem  vita  venerimus.  Erit  nobis  io. 
delectabiliter  imprejfa  finis  fimti  ,  atque  finieras  ,/ed  ei8  m°t.e. 
longe  abefl  ab  tfia  fili  neceffitas,  longe  ajatietatefafiidium,  5?,aliau*- 
quia  & fidentes  /otiabimur  ,&  finiati  fitiemus.  Videbi¬ 
mus  igitur  Deum  ,  ipnimque  erit  pramium  laboris  nofiri, 
vt  pofi  mortalitatis  huius  tenebras  accejfa  eius  luce  gau¬ 
deamus.  Et  multa  deincep^.Eodem  pertinent  Chrifti 
verba  apud  Ioannem  :  f  Philippe ,  qui  videt  me ,  videt  f«p.  14.9. 

&  Patrem  meum,  in  quem  locum  multa  feribit  Hila¬ 
rius.  8  Paulo  autem  poft  fubdit  Chriftus  :  Et  ego  g  l!b  3  & 
mamfefiabo  eime  ipfum.  7.deTrinit. 

Paulus  vero ;  h  Siue [cientia ,  (inquit)  defiruetur,  hoc  E  ‘-Comj* 
eft  ,  interprete  Cfiryfoftomo  i  ,  omnis  fidenti®  8'  y 
n®uus  plane  tolletur  ,  euaderque  omni  ex  parte  •  H  X' 
c  perfeda ,  quod  Paulus  ipfie  non  ita  multo  poft  ex-  Je  i^m' 
plicans  ait  :  Ex  parte  cognofiimus  ,  &  tx  parte  pro-  preh.  Diu.; 
phetamus,citm  venerit  quod  perfettum  efi,euacuabitur  quod 
ex  parte  efi.  Et  rurfius :  Fidemus  nunc  per  ficculum  in  mi¬ 
gmate, tunc  autem  facie  ad  faciem,  nunc  cogno fio  exparte -, 
tunc  autem  cognofcarn  ,  ficut  &  cognitus  fum.  Qu® 
verba  eleganter  explicat  Gregorius  Nazianzenus k:  i  Om,  ig 
pollicitationem  (  inquit )  habemus  fore  ,  vt  aliquando 
tantum  cognofiamus ,  quantum  cogniti  fumus.  Et  mox: 

Quid  autem  illud  efi  ,  quod  in  ffe  pofitum  habemus. 

Regnum  calorum  procul  dubio  inquies  ,  atqui  illud  nihil 
aliud  ejfe  exifiimo  ,  quam  eius,  quod punfiimum  ,  & 
perfcEltjfimum  eft  ,  adoptionem  •>  perfefliffima  pono  re¬ 
rum  omnium  eft  Dei  cognitio.  Quam  ob  caufiam  Ec-  ICSc.Vien, 
clefiaftica  1,  definitione  fiancitum  eft  ,  felicitatem  ^c!n  a<1,n”' 

D  noftram  perlpicuam  Dei  contemplationem  com-  rcltu  e  x' 
plefti.  Quod  apertiflime  veteres  Parres  afftr-  Conft.  (c(F. 
mant.  Sic  enim  loquitur  Irenxus  m  :  Prafignifica ~  ‘9-  I 
bant  Propheta  ,  quoniam  videbitur  Deus  ab  hominibus,  Eranc^r,. 
quemadmodum  &  Dominus  ait :  Beati  mundo  corde ,  HUpania/ 
quoniam  ipfi  Deum  videbunt  ,  fed  &  fecundum  ma -  Flor.invnio 
gnitudinem  quidem  eius  ,  &  mirabilem  gloriam  nemo  nc  Glii:cor> 
videbit  Deum  >  er  viuet.  Er  paulo  poft  :  Homo  enim 
a  fe  non  videt  Deum  ,  ille  autem  volens  videtur  ab  ho-  Beneditt. 
mintbus ,  a  quibus  vult ,  &  quando  vult  ,  &  quem-  (eu  1  t.in 
admodum  vult.  Potens  efi  enim  in  omnibus  Deus  vi-  E*t|'a*aP^ 
fus  quidem  tunc  per  fyiritum  prophetia  ,  vifus  tfl  autem  Caftr°l%.  5. 

£  &  per  filium  adoptiue ,  videbitur  autem  &  in  regno  aduer.lmc. 
calorum  pate/naliter ,  fpirnu  quidem  praparante  homi-  verbo  Beat. 

nem  in  filium  Dei  ,  fliio  autem  adducente  ad  Patrem, 

_  J  J  ,  ,  .  .  Peeoam  ia 

Patre  autem  incorruptelam  donantem  «.ternam  vitam-.  Hire.mfi- 
qtu  vnicuique  ekenit  ex  ,  eo  quod  videat  Deum,  fit.commer. 
Quemadmodum  n  enim  videntes  lumen  intra  lumen  fiunt,  1 
&  claritatem  eius  percipiunt ,  fic  &  qui  vident  Deum,  J,11 
intra  Deum  fiunt  percipientes  eius  claritatem.  Et  poft  nH?ces!r. 
nonnulla  concludit  :  Homines  igittir  videbunt  Deum  citae.  A.m. 

Qr  viuent  per  vifionem  immortales  fafli  pertingentes  vf- 
que  in  Deum.  “ 

Clemens  autem  Alexandrinus"  Anima  (  in-  xi. 
quit  )  plane  ejfe  fla  facie  ad  faciem  Deum  ommpoten-^  olib.7.  ftvo.  I 
tem~>  atome  videre  dignata  tota  ejfeftaffiritual/s.  Multa  vitra  med.  j 

verb 


bcap.ji.  34' 


ccap.33.En. 

chii\ 

dcap.  17.3. 
e  Ide  fulius 
doccc  lib.  8. 
dc  Genef.  ad 
liter  c.i4.  & 
13.  lib.  1.  de 
Trinit.  c.  8. 
&<>.&■  3  .lib. 
az.de  Ciuit. 
c.zjnepiftol. 
iii.  Si  111. 

fExod-33.z. 

S  cap^i-1;. 
h  1.  Tlmot. 
1.18. 

icap.tf.  1  6. 


k  Iib.4.c.  3  3 . 
Iquinqi  ho- 
miiiis  con. 
Anorrueos. , 
m  Hxtef.^o. 


olib.  z.in 
Luc.  cap. 

XII. 

p  ludie.  1 


q  Qu.Jcft.T4. 

in  lib. ludie, 
r  Qua.’.  1 T4. 
in  Exod. 
fOrat.  z.  in 
principio. 
tOrat.z.  de 
Theol. 
u  Ilom.  14. 
in'  Ioan.  & 
hom.4.  con. 
Anomxos. 
x  lib.  z.  in 
Io.  cap.  zz. 
y  lib.  dc  vita 
Moyf. 
zlib.4.  in 
Mare. &  lib. 
contra  Pra- 
xeam. 

aAp.  Aug. 
tom.  4. 
b  In  prolog. 
Pf.  7.  Poenir. 
lib.  ly.mo.c. 
1 3.  &  14  & 
lib.  18.C.37. 
c  Quxft.71. 
apud  Augu. 
tomo  4. 
dloc.  indic, 
e  Tradi.  3. 
in  loann. 
f  lib.i.in 
ftuc.  c.  i; 


Vero  in  eandem  fententiain  feribit  Auguftinus:3  ali¬ 
cubi  enim  ait.  Cum  autem  initio  fidei ,  qua  per  dileflio- 
nern  operatur  ,  imbuta,  mens  fuerit  ,  tendit  bene  vtuendo 
etiam  ad  fpeciem  peruenrre,vbi  efl  fandis  ,  &  perfectis  cor¬ 
dibus  nota ,  &  ineffabilis  pulchritudo  ,  cuius  plena  vifio  e  fi 
fumma  f  'edicit as.  Alibi  explicans  Ieremia?  b  verba  :  Et 
non  docebit  vitra  vir  proximum  fuum.  Id  maxime  in 
beata  vita  futurum  ait  , cum  venerit ,  quod  perficiunt  efl, 
Poft c  multa  vero  cum  ageret  de  verbis  Ioannis : d 
Hac  eftvha  aterna ,  vt  cognofiant  te  filum  verum  Deum. 
Illa, e  (inquit)  cognitione ,  illa  vifione ,  illa  contemplatione 
fariabitur  in  bonis  anima  defiderium ,  hoc  enim  filum  fat 
eft ,  vitra  non  habet,  quod  appetat.  Fateor  quidem  non¬ 
nulla  Scriptura:  tcftimonia  quibuldam  videri  cum 
hac  fententia  aperte  pugnare  ,  Deus  f  enim  iple. 
Nonvidebit  me,  (inquit)  homo ,  &  viuet.  Et  aliquanto 
poft.  Videbis  pojleriora  mea ,  faciem  autem  meam  videre 
nonpotreis.  Et  hic  nofterloannes  zpDcum,  ait,  nemo  vi¬ 
dit  vnqttam.  Paulus  h  vero :  Regi,  fecularum  (ait)  immor¬ 
tali, &  inuifibili.  Et  poft  multa  » .Solus  habet  immortali¬ 
tatem  ,  &  lucem  habitat  inacceffibilem  ,  quem  nullus  homi¬ 
num  vidit,  fid  nec  videre  potefl.Ve rum  ha?c,& fi  qua: 
fune  alia  eiufmodi,  plures  habent ,  &  quidem  faci¬ 
les  explicatus :  indicant  enim  non  polle  Deum  pe¬ 
nitus  comprehendi  ,  quod  Irenaeus  ,  k  Chryfofto- 
mus, 1  &Epiphanius  m  affirmant .  Que  admodum  emm^ 
(  aitEpiphanius  )  fi  quis  exanguflo  quopiam  foramine 
celurru  intueatur, is  revera  celant-,  videt,  idemque  non  vi¬ 
det,  quia  eius  magnitudinem  non  plane  ajfequitur.  Indi¬ 
cant  praeterea  non  polle  Deum  in  hac  vita  mor¬ 
tali  videri ,  fiue  lege  communi  ,  vt  omnes  affir¬ 
mant  ,  fiue  etiam  cx  priuilegio  ,  quod  plerique 
exiftimant.  Addo  nihil  verius  affirmari  poue,  fi  al¬ 
lata  tcftimonia  de  oculo  corporeo  ,  eiufque  intui¬ 
tu  intelligantur ,  quod  multis  probat  Auguftinus  n. 
Denique  veriffimum  etiam  eft  ,  vilius  dumtaxat 
naturae  viribus  abfque  lumine  gloriae  videri  Deum 
nequaquam  pofle  ,  quod  alicubi  0  affirmat  Am- 
brofiits. 

Verum  vt  de  lingulis  allatis  teftimoniis  pauca 
dicamus  , fateor  ,  quod  in  Exodo  legitur,  ab  He- 
bra:is  nonnullis  perinde  accipi  ,  quafi  fignificet 
Deus  ,  non  pone  diuinam  maieftatem  ab  vllo 
mortalium  cerni ,  quod  fi  forte  a  quopiam  cerna¬ 
tur  ,  ipfi  continuo  mortem  imminere.  Cuius  len¬ 
tentia:  fuide  videtur  olfm  Manue ,  cum  dixit  p  . 
Morte  moriemur  ,  quia  vidimus  Dominum.  Eius  por¬ 
ro  interpretationis  merpinit  alicubi  Auguftinus  q. 
Sed  ea  mihi  videtur  plane  confida  ,  nam  verba  illa 
Exodi  eodem  Auguftino 1  auctore  fignificantDeum 
qualis  cernitur  a  beatis  ,  nemini  in  hac  vita  mor¬ 
tali  fefe  praebere  foedandum  ,  fed  prius  hac  mor¬ 
tali  vita  excedendum  ,  vt  altera  illa  beata  in¬ 
choetur.  Qua:  videtur  omnium  ferme  antiquo¬ 
rum  communis  explanatio  ,  Bafilij  f  ,  Gregorij 
Nazianzeni  r  ,  Chryfoftomi,  u  Cyrilli  x  ,  Grego - 
rijNydcni  Y.  Addo  Tertullianum  ,  *  Audorem  li¬ 
bri  dc  edentia  diuinitatis  ,  qui  tribuitur  Augufti¬ 
no  ,  Sc  Grcgorinm.  *  De  Ioannis  verbis  fuo  loco 
plura  diximus. b  Audor  tamen  quaeftionum  veteris, 
ac  noui  Teftamenti  perinde  accipit  ,  ac  fi  Ioan- 
nes  aderat  ,  iplam  Dei  naturam  nunquam  fele  vi¬ 
li  mortalium  praebuide  (pedandam  ,  fed  fpeciem 
aliquam  creatam ,  mortalium  obtutibus  obiecifle, 
quod  etiam  affirmant  Irena:us  , c  &  Epiphanius, J  & 
pluribus  explicant  Auguftinus , e  dc  Arobrofius.  f 
Iam  quod  air  Paulus  ,  Deum  ede  inafpedabilem, 
ncc  pofic  ab  vllo  cerni ,  fi  ad  corporeos  oculos 
referatur ,  nihil  verius;  fin  aurem  ad  mentis  aciem, 
fignificat  ,  naturte  dumtaxat  viribus  cerni  nequa- 
Bened.IuiVtMn.in  Epift.BIoan. 


Explan.  Cap. III. 


& 


quampofte.  Pofito  vero  lumine  gloria:,'  qiiod  exi- 
miunveft  ,  planeque  diurnum  munus ,  mens  hu¬ 
mana  ad  diuinre  naturi  contemplationem  longe 
perfedidlmam  erigitur  ,  hoc  enim  eft  ,  quod  ait 
Ioannes :  Vtdcbimus  eumficuii  efl. 

Quafi  dicar  ,  alias  Deus  corporeas  formas  ,  at-  XIII. 
que  imagines  quodammodo  induit,  vt  mortalium 
oculis  cerni  pollet.  In  beata  autem  ,  atque  im¬ 
mortali  vita  iplapcr  (e  diuina  natura  (pedabitur. 

Quod  explicans  Paulus  air :  Tunc  f  autem  facie  ad  fa-  1  1 -Cor.  13, 
dem  ,  vt  fignificet  ,  perfpicuam ,  &  propriam  fore 
Dei  contemplationem.  Non  ignoro  feriptum  ede 
in  Exodo  a,  loquutum  fuide  Mofem  cum  Deo  ^caP-  D' 
facie  ad  faciem  ,  fient  filet  horno  loqui  ad  amicum  fuum. 

B  Er  in  libro  Numerorum  b  Deus  iple  ait  :  Ore  ad  bcap.  iz.  8. 
es  loquor  ei  palam  ,  &  non  per  anigmata  ,  &  figulas  Do¬ 
minum  videt.  Significant  enim  notionem  aliquam, 
quafi  interiedo  aliquo  fimulachro  fub  fcnfum  ca- 
dente  percipiatur,  qua  ratione, Iacob  affirmat  c  fe  ^en-34* 
Dominum  facie  ad  faciem  vidiffe  ,  qui  tamen  Ange¬ 
lum  corporea  fpecie  viderat.  Ira  de  illa  notione 
loquuntur  Procopius  ,  Chryfoftomus  ,  Theodo- 
retus  ,  8c  alij  Apud  Paulum  vero  facie  ad  faciem 
videre  ,  fcientiam  fignificat  claram ,  diftindam, 
perlpicuam  ,  qualem  Deus  Mofi  pernegat  ,  qui 
tamen  ore  ad  os  loqui  dicitur  cum  Deo. De  hac  igi¬ 
tur  ait  Ioannes :  Videbimus  eum  ficutt  eft.  Quod  in¬ 
dicat  d  Dauid  ,  cum  ait  :  Alarie  afiabo  tibi,  &  vi-  jp^ 

q  debo.  Rurfus  c '.Satiabor ciim  apparuerit  gloria /ua.ltcm-  e  Pf  1  \.Vi. 
que  f  '.Vnam peri/ d Domino, hanc  requiram, vt  inhabitem  fTf.zj.4. 
in  domo  Domini  omnibus  diebus  vita  mea,vt  videam  vo¬ 
luptatem  Domini.  Eodem  fp edant  illa:  g Ofiendam  illi  g  Pf.30. 16. 
falutare  meu.  Ipla  quippe  diuina  attributa, &  quietu  id 
pertinet  ad  diuinitatis  edentiam,  perfpicue  aperte- 
que  intuebitur,  vt  nihil  nos  lateat  eorum,  qua:  ad 
naturs  diuinte  vnitarem  ,  &  perfonarum  Trinita¬ 
tem  pertinent ,  hoc  enim  eft  ,  videre  Deum  ,  fi- 
cuti  efl,  hoc  eft  ,  intueri  Deum  Trinum ,  <$c  Vnum, 
vt  nunc  fide  credimus.  Vtveriffime  .podinr  heari  • 
vfurpare  illa  Dauidis  verba Sicut  audmmus  ,fic  &  HPE47. 
vidimus  in  duitate  Dei  nofiri. 

D  3.  Et  omnis ,  qui  habet  fpem  in  eo,fitnBificat  fe,ficut  &  ille 

fanclus  efl. 

Valeant  igitur ,  qui  folam  fidem  praedicant,  &  *• 

extollunt  quafi  ea  tantum  falutem  afferre  poffir. 

Merito  Ioannes  etiam  fpem  hoc  loco  poftulat.  Et 
Auguftinus  >  ait,  tribus  Theologicis  virtutibus  coli,  iEneb.  c.  3. 
fide  ,  fpe  ,  &  caritate.  Sunt  enim  omnes  virtutes 
Theologica:,  tum  quia  proxime  Deum  Ipedant, 
eoque  potilfimum  nituntur, tum  etiam  quia  ab  illo 
proxime  tribuuntur.  Atque  vt  de  fpe  non  nihil 
dicam, rede  Profper:k  Deus  (inquit )  hominem  pecca-  ^ ,c°"' 
tolcrn  ex  inuito  volctemfacit,&quibufiibet  modis  infidelita-  °  ,  at'C'6 1  * 
tern  refiflentis  inclinat, vt  cor  audientis  obediendi  in  fi  dete- 
datione generata  ibi  furgat ,  vbi  premebatur, ibi  difeat ,  vbi 

E  ignorabat ,  inde  fidat, vnde  diffidebat ,  inde  velit, vnde  nole¬ 
bat.  Haec  enim  omnia  diuina:  gratia:  beneficia  elfe, 
docet, inter  eaaute  confidentiam, &  fpem  numerat, 
de  qua  alibi  l  planius:  Fiducia  fperantium  mifiricordia  j 
Dei  efl.  Elegantillime  vero  more  fuo  Bernardus  :,n  m  Ser.  9.  io 
Nec  altus  ex  fentemia  dicere  pote  fi,  quoniam  tu  es ,  Domi -  Pfal.90. 
ne,Jpes  mea  ,  nificui  intus  ptrfmfurn  fit  a  fpiritu,vt  quem¬ 
admodum  monet  Propheta ,  iadet  cogitatum  fuum  in  Do¬ 
mino  fciens  ,  quod  enutriendus  fit  abeo  iuxta.  illud  quo¬ 
que  Petri  ylpoftoli :  Omnern  fiUcitudinem  veflram  proli¬ 
cientes  in  eum  ,  ipfi  enim  cura  efl  de  vobis..  Et.  autem 
fpes  fide  necedario  pofterior ,  fides  enim  definitur 
a  Paulo  fubftantia  fperandarum  rerum  ,  Graece  A  ■  ‘  *  ' 

111  1 


'136 


Epift.  IB.  Ioari. 


Vmo^dsit ,  quafi  fides  fubfit,  ac  fubftet  fpei.  Sicani¬ 
dem  cum  fpes, vt  mox  dicam  ,  futura  potiffimum  bo¬ 
na  fpecfet  ,  neceffe  eft  ea,  qusefub  fenfum  non  ca¬ 
dunt,  neque  humana  ratione  inueftigari  poffunt,fide 
percipi  ,  &  quodammodo  comprehendi.  Quod  fi 
Jpes  cum  caritate  co  nferatur  ,  prior  aliquo  modo  vi¬ 
deri  poteft»quandoquidem  caritas  a  fpe  ortum  ducit, 
qua^naxime  nititur  amore  ,  quem  vocant  concupi- 
fcentiae  ,  quo  quis  fe  ipfum ,  fuaque  bona  diligit  ,at- 
queappetit,  cum  contra  caritas  fit  amor  amicitis, qui 
ex  Philofophorumfententia  vel  oritur  ex  amore  con- 
cupifcentis  ,  vel  eum  certe  imitatur. 

1 1.  Quocirca  Clemens  a  Alexandrinus :  Spes  (inquit) 

a  lib.  z.  confijht  ex  fide ,  spes  autem  eft  boni  acquirendi  expettatw, 
ftrora.  fidelem  autem  neceffe  eft  expettationem  ejfe.  Et  in  eamdem 

b  lib.  5.  ep.  fententiam  Ambrofius  b :  fpes  autem  ( ait )  quid  efl,  tiift 
xi.  ad  Ha-  futurorum  expettafto  i  Non  enim ,  qua  videntur  ,  fed  qua 
roatijnuai.  non  videntur  sterna  funt.  Nam  quod  quis  videt,  quid  fpe- 
rart,  ?  videt  emrn  tenere  ea  ,  qua  videmus.  Quomodo  ergo 
qua  tenemus ,  fp  eramus  >  Nihil  igitur  eorum ,  qua  fperan- 
tu/ ,  videtur.  Oculus  enim  non  vidit ,  nec  auris  attdiuit ,  qua 
praparauit  Deus  diligentibus  eum.  Ergo.fi  fperari  non  potefi 
quod  videtur, nen  bene  habent  altqm,&  ideo  quanuis  abeffe 
videantur  d  nobis ,  expettamus  illud  per  patientiam.  Expe- 
flans  enim  expettaui  Dominum  ,  gr  refpexit  me ,  ideo  ergo 
expettaniut  patienter ,  quia  bonus  eji Dominus  fuftinentibus 
eum.  Pulchre  autem  dicunt ,  fpes  att :  em ,  qua  videtur ,  non 
eft  fpes ,  de  pote/iatibus  iflius  foculi  de  dignitatibus  ,  de  dtui- 
tiis.  Fidconefcio  quemfafeibus  praemmentem,  &  curribus 
nihil  habet  fpei  in  curribus ,  qui  videntur  5  nec  Chaldaus  in 
fiellis  fpem  habet, quas  obferuat ,  nec  diuesin  poffefftonibus , 
nec  auarus  in  v furis  ;  fed  tlle  fpem  habet ,  qui  in  eum  fpem 
fisam  ponit ,  quem  non  videt ,  id  eji ,  in  Domino  l efu  ,  qui 
medms  nbftrum fiat ,  &  non  videtur.  Si  igitur  fpes  eft  eo¬ 
rum  ,  quae  non  videntur  ,  neceffe  eftea  fide  percipi, 
t  Ser.  de  fi-  Et  planius  Chryfoftomus  c  .Spes( inquit )  eft futura polL- 
jJe.fpe,  ejia-  citationis  religiofus  affenfus  ,prorniffa  gloria  denota  intentio , 
ruate.  / inttorum  deftinata fublimitas  ,  bonorum  expettatio  futuro¬ 

rum.  Spes  eft  ( inquam )  cognitio  fidei ,  credulitatis  propinqui¬ 
tas  ,  defiinatum  promiorum  tempus ,  futura  exfpettatio  meri¬ 
torum. 

Licetautem  Auguftinusd  afferat ,  quod  modo  di- 
5  in  loan.  xi,  caritatem  oriri  a  fpe  ,  idem  tamen  alibi c  fpem  in- 
e  Enchir.  c.  dicat  ortum  ducere  a  caritate ,  non  enim  fperatur  (  ait  ) 
C  L  ese  c  eltt0^mn  arnamr-  Atque  ita  Ambrofius f:  Ex  fide  (ait ) 
u  ‘  caritas  ,  ex  caritate  fpes  ,&rurfus  in  fe  (anclo  quodam  cir  - 
cuitu  reuoluuntur.  Hanc  autem  fpem  nominat  Ioannes, 
quam  videlicet  verfu  fuperiore  indicauerat  ,  de  qua 
gHom.8.13.  loquitur  Apoftolus  Paulus  §,  cum  ait;  Et  ipfi  intra  nos 
gemimus  adoptionem  filiorum  Dei  expettantes  ,  redemptio- 
IiHebr.S.ij.  nem  corporis  noflriftfpe  enimfalui  fatti  (iimus.  Et  alibi  h 
cum  agerer  de  fiducia,  5c  confidentia  Abrahae  :  In 
quo  ( inquit)  abundandus  volens  Deus  oftendere  pollicita¬ 
tionis  haredibus  immobilitatem  confdij  fui ,  interpofuit  iufiu- 
randtim ,  vt  per  duas  res  mobiles ,  quibus  irnpofjibile  eft  men¬ 
tiri  Deum ,  fortifftmum  folatium  habeamus ,  qui  confugimus 
ad  tenendam propnfitam  fpem  ,  quam  ficui  anchoram  habe¬ 
mus  anima  tutam  ac  firmam ,  &  incedentem  vfqise  ad  inte¬ 
riora  velaminis ,  vbi pracurforpro  nobis  intmuit  I eftis  fecun¬ 
dum  ordinem  Afelchifedecb  Pontifex  fattus  in  aternum. 
Itaque  Ioannes  hanc  fpem ,  fulfque  omnibus  condi¬ 
tionibus  circumfcriptam  commendat,  certam  illam 
quidem  ,ac  firmam,  quae  tamen  non  omnem  peni¬ 
tus  timorem,  ac  folicitudinem  excludat, cum  mo- 
iAd  Philip,  near  Paulus  *  ,  vr  cum  timore  ,ac  tremore  falutem 
%■  si.  noftram  opeVemur.  Nec  enim  quemquam  oportet 
«fle  omni  ex  parte  fecurum  ,  quod  egregie  docuit 
CaSncrm'T1,  BcrnMus  k\' 

I  V.  Quoniam  (  inquit )  tu  Domine  ftngulariter  in  fpe  confii- 
tuifti  me  \  donec  quis  premitur  kfpititu  .firuitutis  ,  pamm- 


A  que  habet  de  fpe  ,  de  timore  plurimum.  Non  eft  ei  pax,  ne¬ 
que  requies  fiuttuante  ninurum  confeientia  inter  ftem ,  ac 
timorem ,  maxirpeque  quod  a  fuperexcedente  timore  abun¬ 
dantius  crucietur  ,  nam  umor  poenam  habet.  Et  ideo  non 
eft  illi  dicere  :  In  pace  in  idipfum  dormiam  ,  &  requie- 
fcam  ,  quando  necdum  fe  ftngulariter  in  fpe  conttiuttum 
dicere  potefi.  Ceu  erum  fi  paulatirn  per  incrementum  gra¬ 
tia  cceperit  deficere  timor ,  &  proficere  Jpes  ,  cum  demum 
ad  hec  ventum  fuerit  ,  vt  totis  viribus  exurgens  caritas 
in  adiutorium  fpei  foras  mittat  timorem  ,  nonne  eiufmo - 
di  anima  ftngulariter  in  fpe  conftituta  videbitur  ,  ac  pro¬ 
inde  etiam  in  pace  in  idipfum  dormire  iam  ,  &  requiefee- 
re  i  Si  dormiatis  (  inquit  )  inter  medios  cleros  penna  co¬ 
lumba  deargentata ,  quod  propterea  ditturn  puto  ,  quoniam 
eft  locus  inter  umorem  ,  &  fecuritatem ,  tamquam  inter 
B  lauam ,  gr  dexteram  ,  media  videlicet  fpes ,  in  quamens , 

&  conficientia  molli  nimirum  fiuppofito  caritatis  ftratu  fua- 
uiffime  requieftit.  Neceffe  eft  enim  cum  fpei  certitudi¬ 
ne  ,  ac  firmitate  Dei  timorem  coniungi  ;  vere  nam¬ 
que  fcripfit  Salomon  a  :  In  timere  enim  Domini  (idu-  aPiouen^ 
lia  fortitudinis  ,&  filiis  eius  erit  fpes  gloria  ,  &  divitia  in  i6‘ 
domo  eius.  Et  Sapiens  b :  Qjsi  timetis.  Dominum , /perate  in  b  ^cc'e 
illum. 

Propterea  Bernardus  c  fuadens  myftice  vtrumque  V. 

Dei  pedem  ofculandum.  Pulchre  (  inquit  )  omnino ,  c  S«.7-Cm. 
quoniam  quidem  incarnata  Dei  fapientia ,  tnifericcrdia,& 
veritas  obuiauemnt  ftbi.  Denique  vniuerfa  via  Domini 
tnifericordia ,  &  veritiu  3  falix  mens ,  cui  fernel  Dominus 
Iefus  vtrimque  infixerit  pedem.  A  duobus  fignis  cogno- 
q  / cite  eam  ,  quaeiufmodi  eft ,  qua  fecum  neceffe  eft  referat 
dtuinis  imprtffia  vefligiis ,  tpfa  funt  timor  &  fpes  ,  ille  iu- 
dtcij  ,  ifla  mifericordia  reprafentans  imaginem.  Merito 
beneplacitum l.  efl  Deo  fuper  timentes  eum  ,  &  in  eis , 
qui  fperant,  fuper  mifericordia  eius  ,  cum  fapientia  ti¬ 
mor  initium  fit  ,  (pes  profettus ,  nam  confiummattomrn  ft¬ 
bi  caritas  venditat Qua  cum  ita  fmt, ,  non  paruus  fru- 
ttus  efl  in  pnmo  hoc  ofculo  ,  quod  ad  pedes  accipitur, 
tantum _>  curato  ,  vt  neutro  fraudetis  illorum  ,  alioquifL, 
alterum  fine  altero  oficulari  non  expedit  ,  quia  &  recor¬ 
datio  folius  iudittj  in  barathrum  de fiperationis  pracipitat,, 
mifericordia  fallax  affientatio  pefftmanu  generat,  fe- 
curitatemu.  Quantopere  autem  Chriftiana  fpes  Deo 
immortali  placeat  ,  docet  Bafilius  d  :  Beatus  ( in-  dOnt.y. 
quit )  qui  omni  fpe  rerum  huius  mundi  fe  ipfum  orbauit, 

D  atque  in  folo  Deo  omnem  fpem  fixit  >  atque  locauit  fuam. 

Sicut  enim  exeerandus  eft  ille  homo  ,  qui  fpem  fuam 
pofitam  habet  in  homine .  ,  ita  omni  laude  dignus  ,  qui 
ex  Deo  totus  pendet.  Et  alibi e:  Sicut  nulli alq  nos  pra-  cOrat.i©, 
terquarn  folt  Deo  cultum  tribuere  par  efl :  fic  tetiam  ne¬ 
que  vlla  in  alia  re  fpem  noflram  conflituerc  debemus, 
quam  in  Deo  omnium  rerum  Domino.  Qui  enim  in  ho¬ 
mine  fpem  fuam  collocat  ,  aut  qui  ob  aliud  quidam  ex 
rebus  humanis  fe  iattat  veluti  ob  poteftatem  ,  aut  pecu¬ 
nias,  aut  aliquid  eorum ,  qua  vulgo  fplendida  exiftiman- 
tur,  is  non  potefi  dicere :  Domine  Deus  meus  in  te  fpem 
defiximeam, 

p  Cur  autem  adeo  fit  diuins  pollicitationi  fiden-  yf, 
dum ,  pauciflimis  docuit  Clemens  *  Alexandrinus.  fi.Stroraat, 
In  folo  (  inquit)  Deo  fiduciam  habuimus  ,  quem  fa¬ 
rnus  non  tranfgreffurum  ea  ,  qua  ftmt,  ab  ipfo  pulchre 
nobis  promiffa.  Plura  in  eamdem  fententiam  feribit 
Hieronymus  e.  Nec  mirum  eft  exigi  a Ioanne  fpem  g  lib.  j.ad- 
ramquam  initium  iuftitix,  &  fandtitatis  3  haneve-  yei.Peb«.& 
rb  fpem  nominat  ,  qua  bona  illa  fempiterna  fpe-  ,n  zcc  ,c' 
ramus  ,  &  perfedtam  illam  Dei  fimilitudinem ,  de 
qua  paulo  ante  difteruimus  ,  quse  fi  redfce  expen¬ 
datur  ,  in  ipfum  Deum  fertur  ,  vt  in  eo  quidem 
fpes  noftras  collocatas  habeamus  ,  fed  ipfum  prs- 
terea  primario  fperemus.  Qua  de  re  fic  plane  feri¬ 
bit  Bernardus  b  ;  ifut  dicit<tit  es  Dofntne  (pes  mea  ,for-  h  Serm.j>.in 


Explan.  Cap.  III.  137 


te  amplus  aliquid  Jottat ,  &  fublimius  ,qnod  videlicet  non 
#  modo  in  eo  per  et  fed  eum.Conuenientius fiquidem  fpes  noflra 

dicitur,  quod  fperamus,  quam  in  quo  peramus.  Sunt  autem 
forte  nonnulli, qui  d  Domino  obtinere  teporaliafeupiritua- 
lia  qualibet  cocupifcuntfed  perfefla  cantae  folum  fitit,  quod 
fummum  efl,tota  defiderij  vehementia  clamans.  Quid  enim 
mihi  esi  in  calo,&  a  te  quid  volui  fuperterramiDeas  cor¬ 
dis  mei,<& pars  mea  Deus  in  atcrnumJEt  Auguftinus  ea- 
aPfal.72.  dem  prorfus  mente  ad  illa  a  Dauidis  verba :  Deduxifii 

me,  quia  faElus  es  \ pes  mea.  ///«(inquit )fi noflra  (pes  faElus 
non  effit ,non  nos  deduceret.  Deducit  tamquam  Dux,&  in fe 
ducit  tamquam  via,&adfe  perducit  tamquam  patria.De- 
ductt  ergo  nos, vnde?  quia  faElus  cfl  pes  noflra.  Vnde  faElus 
efl  pes  noflra? Ecce  fic.  Quomodo  nunc  audi  flis, quia  lenta¬ 
tus  efl,quiapaffus  esi, quia  refur  rexit,  faElus  efl pes  noflra. 
Quid  enim  nobis  dicimus,  quando  hac  legimus  ?  Non  enim 
perdet  nos  Deus, propter  quos  filium  fuum  mifit  tentari,  cru¬ 
ci figi, mori, re [urgere.  Non  enim  vere  vos  de  ff  icit  Deus, pro¬ 
pter  quos  filio  proprio  non  pepercit ,  fed  pro  nobis  omnibus 
tradidit  eum.  Sic  ergo  faElus  efl pes  noflra.  In  illo  vides  & 
laborem  tuum,&  mercedemtuam, laborem  inpaffione,mer- 
cedem  in  refurrecltonefic  ergo  faclus  efl  pes  noflra. 

VII.  Qui  ergo  hanc  fpcm  habet ,  ineo  fanflficat  fe  ,  fient 
gfr  ille  fanflus  efl.  Videtur  Interpres  Graece  legilTc, 

hoc  eft,  lan&ificat.  Graeci  vero  Codices,  qui 
nunc  habentur  in  manibus.habent  aV»'»C«*QjK>mo“ 
fclib.j.Stro-  do  legunt  ClemensbAlexandrimi$,Didymus,OEcu- 
juat.  menius,ipleque  adeo  Auguftinus,  vt  fenfus  fit,  puru 
fe,caftumque  reddit,  8c  vc  legit  Auguftinus, caflificat 
feipfum. Et, mox  quod  vulgatus  dixit,Ian<bus  eft,quali 
Graece  legerit, dlytee.  Graece  nunc  habetur  dyvk ,  hoc 
eft, purus,  atque  integer,  quali  dicat  Ioannes  :  qui  fi- 
militudinem  Dei,  quam  paulo  ante  defcripfi,fperat, 
is  profeCtb  ,  vt  diuinam  illam  gloriae  fimilitudinem 
aflequatur, diligenter  operam  dabit, vtChrifti, atque 
adeo  ipfius  Dei  morum  integritatem, & innocentiam 
quoad  eius  fieri  pollit  in  fe  ipfo  exprimat.Itaque  Di- 
dymus.  Dum  ergo  (inquit)  fit  expeElatio,&  peret  vnuf- 
quifque •fimilem  fe  fore  Deo.vt  excellenter  videat  eum,cafh- 
ficttfemetipfum  ,ficuti  efl  caftus  tlle ,  quem  per  at  infptcere, 
t  Matth.  mt,fJdns  corde  confidens.  Videtur  enim  alludere  ad  id, 
8.  '  quod  dixit  Chriftus  c  '."Beati  mundo  corde, quoniam  tpfi 

Deum  videbunt. 

VIII.  Ad  fpem  porro  ftabiliendam  necefle  eft  ad  diui¬ 
nam  pollicitationem,  ac  bonitatem  addere  liberi  ar¬ 
bitri;  noftri  conatum,ne  inanem  haereticorum  confi¬ 
dentiam,  verius  temeritatem  probemus,  qui  otiofis, 
atque  ofeitantibus  beatam ,  immortalemque  vitam 
fperandam  efle  docent.  Perinde  igitur  eft ,  ac  fi  dicat 
Ioannes:qui  fimilitudinem  illam  diuinam, de  qua  di¬ 
ximus, appetit, &  fperat,neid  temere  faciat,& inani¬ 
ter  tam  ingens  bonuexpe&et,  ledulo  conetur  opor¬ 
tet,  diuinorum,  vt  ita  dicam,  morum  fimilitudinem 
aflequi,quod  diuino  quidem  gratiae  prsfidio  facien¬ 
dum  eft, non  tamen  abfque  liberi  arbitrij  nifu,  cona¬ 
tuque.  Quocirca  reCfce  hoc  loco  Auguftinus.  Videte 
(inquit) quemadmodum  non  abfiulit  liberum  arbitrium, vt 
diceret ,  caflificat  fe  ipfum,  qui  nos  cafitficat  ntfi  Deus  ?  Sed 
Deus  te  nolentem  non  caflificat ,  ergo  quod  adiungis  volun¬ 
tatem  tUarn  Deo,cafiificas  te  ipfurn,caftificas  te  non  de  -te, fed 
de  illo,  qui  venit  vt  habitet  in  te.  Tamen  quia  agis  ibi  ali¬ 
quid  voluntate, ideo  &  tibi  aliquid  tributum  efl. ideo  autem 

i  Pfal.  16.9.  tibi  tributu  efl, vt  dicas  ficut  tn  Pfalrno  d ,  Adimor  meus  efto, 
ne  derelinquas  me. Si  dicitis .-adiutor  meus  efle', aliquid  agis, 
e  lib.  t.  de  nam  fi  nihil  agis, quomodo  ille  adiuuat .;Alibiever6  expli- 
Fde  T  cans  verba  Chrifti  apud  Matthaeum  *'  :  Aut  facite  ar- 
nichxo  c  4  ^orern  bonam.  Ciim  ergo  dicit, aut  hoc  facite,  aut  illud,pote- 
fcap.ii.it.  ftatem  indicat, non  nat  uram, nemo  emmnifit  Deus  facere  ar¬ 
borem  potefifed  habet  vnufquifque  in  voluntate  aut  eligere, 
qua  bona  fnnt,&  effe  arbor  bona,aut  eligere  qua  mala  fune, 
&  effe  arbor  mala.  Non  quia  malam  tpfiz ,  qm  eliguntur, 
Bened.  lufiiman.  m  Epift.Bloan. 


aliquam  habeant  in  fe  ipfisfubfiantiamffcd  quia  Deus  om¬ 
nia,  qua  condidit , gradibus  fisis  condidit ,  generibufqtte  di- 
ftinxit,  caleftia ,  &  terrena,  immortalia ,  atque  mortalia,  & 
omnia  bonain fiso genere  condidit.  Animam  habentem  li¬ 
berum  arbitrium  fub  fe  ipfo  ,  &  fupra  utera  collocauit ,  vt 
fe  feruaret  ftiperiori,  dominaretur  inferiori.  Si  autem  offen-  .  > 

deret,  poenam  ex  inferiore  fentiret.  Hoc  ergo  Dominus  di¬ 
cens, aut  facite  hoc ,  aut  facite  illud,  oftendit  effe  in  patefiat  e, 
quod  facerent,  ipfe  fecurus ,  &  certus  m  fe  tamquam  Deus . 

Et  quia  fi  bonum  eligerent,  pramium  eius  acciperent,  (i  ma¬ 
lum  eligerent,  poenam  eius  fentirent.  Semper  autem  ille  iu- 
[lus  eft,  aut  remunerator,  aut  damnator. 

Fatendum  enim  eft, diuino  gratiae  praefidium  pri-  I X. 

mas  in  bonis,ac  ftudiofis  a&ionibus  obtinere,  fed  ei 
tamen  fubiiciendam  efle-  arbitrij  noftri  libertatem, 
quod  elegantiflime  explicans  Profper  a  :  Gratia  qui-  a  lib.t.de 
dem  Det  (inquit)  m  omnibus  iuftiftcationibus principaliter  voc.  ge.c.9. 
pr&eminet ,  (audendo  exhortationibus  ,  monendo  exemplis , 
terrendo  periculis,  imitando  miraculis,  dando  intelleflum, 
in  f furando  con filium, cor  que  ipfum  illuminando, &  fidei  af- 
feEHonibus  imbuendo.  Sed  etiam  volunt  as  hominis  fiubipn*- 
giturei,  atque  coniungitur,  qua  ad  hocpradiElts  eft  excita¬ 
ta  prafidits ,  vt  diuino  in  fe  coeperetur  operi ,  &  incipiat 
exercere  ad  meritum ,  quod  fuperno  femine  concepit  ad  ftu- 
dium,de fua  habens  mutabilitate,  fi  deficit,  de  gratia  opitu¬ 
latione,  fi  proficit.  Non  igitur  folius  liberi  arbitrij  viri¬ 
bus  poteft  quis  fe  purum,  atque  integrum  feruare, 
fed  praecurrentis  ,  &  adiuuantis  gratis  beneficio  & 
excitanda  ,  &  pfomouenda  eft  humana  voluntas, 
quo  fublato ,  nihil  omnino  poteft  ,  quod  valeat  ad 
vitam  sternam  neque  enim ,  vt  ait  Beda ,  Pelagia- 
num  dogma  tuuare  credendum  efl ,  quod  dicitur  de  horni - 
ne, fanth fleat  fe ,  quafi  aliquis  fine  diuino  auxilio  per  libe¬ 
rum  arbitrium  poffu  fe  fanchficare ,  fed  qui  habet  pem  in 
Domino  ,fanElificat  fe  quantum  poteft  ipfe  nitendo ,  &  eius 
per  omnia  gratiam  flagitando  ,  qui  ait  :  Sine  me  nihil  po- 
teflis  facere ,  eique  dicendo :  Adiutor  meus  efto  ,  m  derelin¬ 
quas  me. 

Imitandam  autem  docet  diuinam  integritatem,  X. 
cum  ait :  Sicut  tlle  finclus ,  aut  purus  eft.  Sic  enim  alias 
Scriptura  folet  ad  diuinae  lambitatis  imitationem 
f>rouoca.tc.Santti(mquiz[))e(lote,quiaegofanflus  fum.Et  b  Leuit.  u. 
mox  c :  Santti  eritis,  quia  ego  fanttus  fum.  Et  Chriftus  44. 
apud  Matthaeum  d:Eftote  per  felit, ficut  Pater  veftercce-  ^eu  t*“’ 
lefhs  perfeUus  eft.  non  quafi  quifquam  poftir  diuinam  j  cap.  ^  4g> 
{an6fcitatem,aut  perfectionem  affequi,  fed  quod  cui¬ 
que  laborandum  iit ,  vt  ad  illam ,  quantum  per  hu¬ 
manam  imbecillitatem  licet, fefe  conformet.  Quod, 
vt  ait  Apoftolus ,  fiet  fecundum  menfuram  donationis 
Chrifti,  qui  incipit  in  nobis  opus  bonum,  &  perficit,  t 

fed  ita  ramen  agit  in  nobis,  vtnos  etiam  liberi  non¬ 
nihil  agamus,  filij  namque  Dei  diuino  Spiritu  agun- 
tur,  fed  aguntur  vt  agant,  non  vt  ipfi  nihil  agant.  Ita¬ 
que  Auguftinus e :  Memmenmusifsxopsxt)  Deum  dicere:  c  lib.  de 
Conuertmini ,  &  viuetis ,  cui  dicitur :  Conuerte  nos  Deus.  grat-  &  B- 
Meminerimus  Deum  dicere: Proiicite  d  vobis  omnes  impie-  l3er  ai  ,c*^* 
tat  es  vtftras  ,  cum  ipfe  tuftficet  impium.  Meminerimus 
ipfum  dicere: Facite  vobis  cor  nonum, & pintum  nouum,qui 
dicit:D abo  vobis  cor nouum.&piritum  nomm  dabo  vobis. 

Quomodo  ergo  quod  dicit :  facite  vobis,  hoc  dicit,  dabo  vo¬ 
bis  c  Quare  tubet, fi  ipfe  daturus  e  sii  Quare  dat, fi  homo  fa- 
Eiurus  e  Elini  fi  quia  dat, quod  rubet,  cum  adiuuat,  vt  faciat, 
cui mbettEt  aliquanto  poft  explicans  quanam  ratione 
cum  diuinae  gratis  prsfidio  humans  libertatis  aClio 
coniungatur;Ccn«wa  «f?(inquit)«a»ive//c(  cum  volumus , 
fed  ille  facit ,  vt  velimus  bonum ,  de  quo  dtElum  esi ,  quod 
paulo  ante  pofui  :  Praparatur  voluntas  d  Domino ,  de  quo 
diElum  efl:  A  Domino greffus  hominis  dirigentur,&  viam 
cius  valet.  De  quo  diElum  eflfDuts  e  si, qui  operatur  in  vo¬ 
bis  &  velle.  Certum  efl  nos  facere, cum  facimus,  fed  ille  fa¬ 
cit, faciamus  prabendo  vires  efficactffimas  voluntati. 

m  3  Jam 


XI. 


a  Hom.  it, 
Hjmer. 


XII. 


b  lib.  de 

Ifaac,&ani- 

tna,cap.8. 


tOm.41. 


&  Olit. 6. 

e  ador.  1. 
Greg.  Nat. 


fHotA.ij. 
Num. 
g  7.  Stro- 
in^t. 


XIII. 

h  iib.t<&  t. 
ad  Vxore; 
icp.t  JJ.ad 
Paulin. 
k  1  Cor.  7. 
1  libj.de 
pecc.  mei\& 
vem. 


138  Epift.  I.  B.  Ioan. 


Iamverodiuinam  quidem  fandiitatem  imitandam 
monet  Ioannes,cum  tamen  diuina  fandfiras  eiufrno- 
di  fit,  vt  eius  natura  nulla  creata  vi,  aut  poteftate  at¬ 
tingi  ,  nedum  exprimi  queat  jvtehimfcnbit  Orige- 
hes'':SolaTrinitatisfiubHanttaefliquie non  extr  nfecus  ac- 
tepta  fanclificattone  5  fed  fui  natura  fit  fantta.  Omnis  vero 
creatura  vel  dignatione  fanfli  Spiritus ,  vel  mentorum  ra¬ 
tione  fanfltficaia  fantla  dicetur.  Sic  ergo  grfcriptum  legimus, 
fanSli  eHote ,  quonid  ego  fanflus  fum, dicit  Dominus  Deus. 
Non  cotinub fimilitudo [anilitatis  in  Deo, at  que  hominibus 
ponetida  efi, de  Deo  emm  dicitur, quia  f, 'antius  etl, homines 
autem  quafi  qui  non  femper  fuerint, iubentur,vt fiant  fanHi. 
‘Denique  fermo  hic  in  Graco,vbi  nos  habem  tu  .finiit  eflote, 
hoetkagis  fonat  fanEli  efficimini .  Sednoflri  Interpretesin- 
dtfferen: er, tslote, pro, efficimini, pcfuerUnt.Vnufquifque  ergo 
notium, ex  quo  accedit  ad  limor  em  Dci,&  dtitinam  recipit 
inft  doBrinam,ex  quo  fe  mancipauit  Deo, fi  tamen  ex  ani¬ 
mo  mancipauit,  ex  eo  f antius  efficitur.  Sed  hic  fanlhficatus 
fanShss  dici  poteff ,  vere  autem,  &  femper  fanSlus  fotus  til 
Deus.  Paucis  aute  interiedtis  Pauli  teftimonio  probat 
fandVitate  nobis  extrinfecus accedere,  ficcnim  Pau¬ 
lus  ad  Hebneos  fctibiv.Gluienirn  fan&iftcat,  &  qut  fan - 
Bficamur,ex  vno omnes. Subdit  autem  Ovigenes :  Gqui-s 
ergo  fimtlificat  Chnflus  fine  dubio.  Et  qui  fancltficaniur? 
credentes  in  Chrtflo.  Atanifeftum  ergo  e  fi, quod  qm  fanthfi- 
catfanclus  efi,  quia  femper  fanthss  efi\qui  aute  fiincbfican- 
tur,  non  (impliciter  fanSli  fed  fanSUficati  fdrtBi  dicedi  funt. 

Redle  igitiir  iit  Ioannes  '.SanBifirat  fe  ficut  &  ille  fan¬ 
dus  efi.  quafi  fignificct,  Deum  per  fe  fandum  efle, fi¬ 
deles  vero  fandtos  effici.Qupmodo  aute  comparada' 
fit  haec  fandlitas  his  verbis  docet  Ambrofius  b  -.Exuat 
vnufqnifquc  animam  fua  inuolucr is  fordtdioribus,&  quafi 
aurum  igne  approbet  deterfam  tutofic  enim  purgatur  anima 
velut  aurum  optimu, pulchritudo  autem  anima fincera  vir¬ 
tus, &  decor, verior  cognitio  jupernoru,vt  videat  illud  bonu, 
ex  quo  pendent  omnia, ip  fum  ante  ex  w</vfo.Gregoriiiscau- 
tem  Nazianzenus  ad  hocipfum  nos  excitas  ai  ^Ima¬ 
ginis  decus  imagini  reddamus,  dignitatem  nofira  agnofca- 
mus, exemplar  noftru  honore  profequamur,  niyfieri]  vim  in- 
telltg.mus ,•&  pro  qm  Chrfius  morte funStus  efi-, fimus  vt 
Chriflusi quoniam  Chrifius  quoque  ficut  nos.  Efficiamur  fiiq 
pronter  in  funt, quoniam  ipfe  attonui  propter  nos  homo. Quo 
loco  Nvcaetas  inter  notas  diuinitatis  recenferi  ait  in¬ 
tegritatem, quae  nobis  imitanda  proponitur.  Ide  ver6 
Gregoruisd alibi  de  Deo  haec  fcribir \Neqite  emm  purus 
tanto  m  pretio  quidqUd  habet, quam  puritate. aut  purgatro- 
ttfm.E)iascaut}e  Gretcnfis,cum  dixifletDcu  puru  efle 
■abonlnilabe,ae  perturbatione, illico  fubdit,eos,qui 
fe  puros, integrofque  feruant,Deu  infe  ipfis  habere. 
Docet  aute  Origenesf, omnes  omnino  mortales  pur¬ 
gatione  indigere,  nec  quequa  efle  provius  puru,  at.qi 
k>tegru.Na,vtait  ClemenssAlexandrimis,re  vera  ni¬ 
hil  eftaliud  puru  dfe, quam  abftinere  a  peccatis,cum 
tainc  nemo  fit, qui  non  alicubi  offendat, aut  labatu*.- 

Noniuerim  tamen  inficias,olim  fideles  vel  Tenui-  , 
liano!'tcfte  fandtosappellari  confueiliffe  quod  de  fi^l 
deliti  filiis  affirmat  Hieronymus’, quod fintveluti  fi¬ 
dei  eadidati.Certe  Paulus  k  fideliu  filios  fandtosap- 
pelbt, quaqua  forraflc,vt monet  Auguftinus1,&  nos 
eo  loco  docuimus, aliud  quidda  fpedfauit  Apoftolus, 
vt  non  de  fila  fanditate  loqui  videatur, qua  fiut  ho- 
fnincs  iufti.Ad  extremu  aute  non  eftpraetermittedu, 
quia  Apoflolus  hoc  loco  fururoru  bonoru  fpc  com¬ 
modat, acute,  atque  ingeniose  obferuaffe  nonnyilos 
eoru  bonoru  afi'ccutionc,qua  ratione  a  priuatis  per¬ 
cipienda  funt, referri  quide  ad  fpc,  nullo  aute  modo 
ad  fide  neq;  enim  quifqua  diuina  fide  credit,cni  fal- 
fum  fubefle  non  queat,  vel  fe  effe  iuftii, vel  praedefti- 
natn,atq;  adeo  confecuturu  beata,atque  immortale 
vita, quod  alibi  fufius  probaui  Pertinet  quidc  ad  fide 
nift:s,ac  pisdeftinatis  cselcftia  illa,ac  diuina  bona  fi¬ 
deliter  reddenda, cum  id  aperte  fexcentis  locis  facn? 


iadTi'4. 


A  litterae  affiim^t.Sed  quis  potefl: affirmare, feeledu.ac 
praedeftinatu  efle?Dixit  quide  Paulus1: Quifcemuda-  a 
uent  exhts  ent  vas  m  hovo,  e.fed  quis  dicere  potefl:, ca*  J 
ftu  fe  cor  habere, atq;  omni  prorfus  labe  carere?Itaq; 
femper  laborandum  nobis  eft,quo  diuinaefanftitatis 
imagine  quoad  eius  fieri  poflit  in  nobis  perficiamus, 
non  enim,vt  air  Beda,  aliter  ad  fimiUtudme  Dei  in  ful¬ 
tura  vita  qutfqua  peruentet ,  nifi  Dei  fanSiitate  inprafend 
fe  finSlificandb,id  efi, abnegando  impietate.  &  facul  and  dt  - 
fideriafobrfe  aute,&'iufie,& pie  viuendo'imitetnr.Sic aute 
diuina  fanditatu  munditia  pro  nofira  capacitatis  mundi¬ 
tia  iubemur  imitari ,  firut  diuina  fimilitudinis  gloriam  pro 
nofira, id  efi, creatura  mehfura  fierare  pracipimur. 

£  4.  £  Omnis,  qui  facit  peccatum >  &  iniquitatem  facit,  & 
peccatum  efi  iniquitas. 

Ar  quorfum  ifta?  An  vt  oftendat,  ab  omni  potifli-  j. 
mum  fceleris  turpitudine ,  ac  foeditate  animum  efle 
purgandu?Sane  id  in  primis  efi  ad  fandtitarc  necefla- 
riu  ,  quandoquide  ea  Dionyfius  fumma  definit  eife 
immunitate  a  peccaro, & innocentia. Vt  igitur  Apo- 
ftolus  ad  fanditate  excitet ,  peccati  foeditate  propo¬ 
nit  ,  quod  omne  peccatu  fitdniquitas.  Graece  dvc/xU. 

Quaobre  A ugu fti nu s; Nemo  dicat {inqmt)ahudefi pec¬ 
catu, aliud  iniquitas, Nemo  dicat:E%o  peccator  homo  fum, fed 
iniquus  non  fum.  Omnis  enim, qui  facit  peccatu,  &  iniqui¬ 
tate  facit  .CoXcrum  pecduu,vt  ait  GEcumenius,Gr?- 
ce  dfxct'rTia  dicitur, quafi lapfus a  bono, iniquitas  veroGnt- 
ce,wcy.U, legis  pofiu  violatio  efi.  Vnuqut  aute  accidit, citm 
C  (ege po fit  it  violamus,  qui  aute  peccat,  non  modo  st  bono  exci¬ 
dit, fed  etia  contra  lege  facit. Qua  ob  caufam  peccatu  ab 
Auguftino  bdcRimm,dt8ufa£lu,concupitit  contra  legem  b  ]jK«..Co. 
£ternd.A\ibic:Eft(mquit)trdsgreJfiolegis.Et Origcnesd.  Fauft.c.  16, 
itaatti(mquit)  natur *  hasafi,  ji fiat,  quod  lex  fieri  vetat.  c  hl>-  1'llc 
Differt  aute  a  vitio,vt  affirmat  Auguftinus e,  vt  clau-  £°“nc“r 
dicatio  a  tibi<x  curuitate  .quod  planius  infra  docebo,  d  Ad  Koni. 
Quocirca  Clemes  $  Alexandrinus,  peccatit(ait)ejfe  vo-  7. 
luntaridtn/ufiitia-,  quod  hic  ipfe  Apoflolus  fignifica-  elib.deper- 
uit,cum  dixit  gtCmni*  iniquitas  peccatu  efi, Graece  aV/- 
x/a,hoceft,iniuftitia.Hac  porro  peccati  notione, qua  mat‘ 
legis  violatio  dicitur,  fpedafle  vifuseft  Paulus,  eum  geap.  5.17. 
ad  Romanos  h  Ccribic.Etn  enim  lex  m  efi, nec  prsuanca-  h  cap.  4.14. 
tio.  Quaqua  enim  ille  potiffimum  fignificatlege  vete- 
D  rc  fuiffe  quodda  peccati  irriramentu  ,  cum  priecipe- 
ret,quid  agendu.fugiendumve  eflet,nec  vires  necef- 
farias  fufficeret;vniuerfimtamen  veriflime  djxir, pec¬ 
catu  non  eifle,vbi  nulla  lex  fit. Quocirca  re&e  hoc  lo¬ 
co  Bcda:Manife(le{inquk)infinuar,quia  omnes  quidquid 
peccamus.contra  legem  Det  facimus,  iuxta  illud  Pfalrmfh. 
Pranaricdtes  reputatti  omnes  peccatores  terr&.Omnes  enim, 
qui  peccant .prauancationis  rei  funt, hoc  efi, no  folumiUi.qui 
data  fibi [cripta  legis  ftita  contenuntfed  &  Hli,qut  ir.nocen- 
tid  legis  naturalis ,qu ain protoplafio  omnes  accepimus,  [tue 
infirmitate  fine  ncgUgentiaftut  etia  ignorantia  corrumpiet. 

Clemens'porro  Alexandrinus: Peccare  cfm(inquit)'  j  j, 
inter  aEtiones  ponitur, non  inter  fubftantias.  Quamobre  nec  i  4.ftroma& 
Dei  eft  opus. Alibi  kvero  danda  efle  operam  monet, vt  k  m,.u  p2. 
quemadmoduDeus  omni  prorfus  labe  caret^ta  nos  dag.c.a. 

^  quam  minitnu  peccemus.  Nihilenim  (ait)  magis  cura 
ac ftudioeffe  debet, quam  vt  ab  animi  perturbatiombus,mor- 
btfqueprnrmm  liberemurtdemde  verbvt  prohibeamus, ne  t n 
peccatoru  confuttudme  facile  prolabamur,  yitquc  optimum 
quidc  eft, nullo  modo  penitus  peccare, quod  quide  Det  effe  di¬ 
cimus-  Secundu  aute  nullu  ex  voluntariis  attingere  malefi¬ 
ciis,  quod  eft  propriii  Sapientis.  TcrtiU  autem  .nuoluntari-a 
non  adeo  multa  incidere. quod  efi  proprtu  torti, qui  bene  edo- 
ch,&  a  padagogo  retie  ihfiituti fuere.  In  peccatis  autem  non  ^  ^ 

dtutiffime  immorari  vlttrnn  loco  po-untur.  Non  eft  igitur  caj  chrilli. 
peccatu  a  natura,quod  fenfiflcManiohxu  audior  eft  m  prine. 
Athanafius !.  C»r(inquit)<»  definiendo  pclcato  ex  natura  fent.  tomo 
effe  peccatu a(ferttis,tdque  ex  opinione  irnpiijfimi  Maniclm?  fi 
•  Et  SixtusPhilofophusminvfu,&a<flione peccatu p9-  an  ** 
fuu’eiledocct  his  vcibls;Owm peccatu  impietate  pusa. 


Explan.  Cap.  I II. 


139 


Kton  enim  manus,  vel  ocu.hu peccat, vel  aliquod  huiufrnodi 
membrufed  male  vti  manu, vel  oculo  peccatu  rff.Idcmque 
do£t  a^‘a°P“m®  «iocet. peccatu  non  effe  a  natura,  quod 

opcnfidci.  hotloeq  Uiiinuac  loanncs  ,  ctim  ait:  Omnis  qui  facit 
peccatum iniquitatem  facit, 

III.  Et  peccatucft  iniquitas,  Grajce  ivoy',*.  Ratione  reddit 

Apoftolus  fuperioris  fenfentix, particula  enim  &  po¬ 
lita  videtur  pro  quia,vt  fenfus  fit, omnis  qui  facit  pec¬ 
catu  ,  iniquitate  facit,  quia  peccatum  nihil  aliud  eft, 
qyam  iniquitas.Vt  videatur  Ioanes  idc  hoc  loco  do- 
b  cap.  4. 1  j.  cere, quod  Paulus  Apoftolus  inEpift.adRom.Qcum 
dixit :Vbmqnef{  lex,necprauaricatio.  Quod  vt  planius 
explicetur, de  vitio,  ac  peccato  ali quato  vbcrius  dif- 
feredu  videtur.Fuerut  enim, qui  cfi  no  fatis  horu  duo- 
ru  Apoftoloru  mete  perciperet, de  peccati  natura  vel 
aliena, vel  paru  certC  fan&oru  Patru  fentetix  cofen- 
tanea  docueiut.Satis  aute  coftat,  vitiu  aliqijado  latift 
fimeparere,8Cn6  modoin  moribus, fedin  rebus etia 
c  1.'  1.  fF.  de  naturalibus  reperiri.  In  Iurecenim  ciuili  vitiofum  iu- 
*dil.  edi£t.  metu.vel  macipiu  legimus. ey£Q</e.((inquit  Vlpianus) 
amt,qut  macipia  vediit, certiores  faciat  emptores, qutd  mor¬ 
bi,  vuiiqifit.  Vniuerfim  vero  vi  iu  id  videtur  fignifica- 
re,  quod  re  quapia  aliquo  modo  corrupit ,  aut  lxdit. 
d  lib.  i.defi-  Qua fortafse ratione  ad  prauos  hominu  mores  figni- 
11 H orat  ficados  traflatu  eft, quod  vitia  corrupat  no  modo  vir-' 

f  loco  cita-  tutes,qua;  animi!  mirifice  ornant, fedreCta  etia  ratio- 
to.  nem  magnopere  Ixdar.Quocirca  M. Tullius 

I  V.  Gr.fCt  (inquit)  zavJue  appellant, vitia  malo, quam  malitias 
nominare  Quod  fi  vim,  notioneque  nominis  fpedte 
14^' 31  '  mus.vitiu  a  vitadononulliduCtu  putat, quod  vitadu, 

h  1.  i.q.71.  fugiedumve  fit.Quaobre  d  xitfquida iFirtus  esi  vittit 
at.  3 .  fugere.  Cicero  tarne  a  vituperando  dictu  putar,quod 
f-dHufU*"  v^e^cet  vituperatione  dignum fit.Sic  enim  feribit f. 

'  ‘  '  Quod  enim  vituperabile  efl per  fe  ipfmn,ideo  ipfo  vitili  no- 

k  7-Ethic.c.  minatum  effe  puto,vt  et  tam  4  vitio  diEhsm  vituperari, 

1  &  8.  In  moribus  aute,  &  humanis  a&ionibus  vitiu  in- 

1  1.  Phyfic.;  tcvc{£  qUide  habitu, nonnumqua  vero  praua  a&ione 
ni  lib.de Ge.  fignifix:ar,vt  no  obfcure  indicat  AuguftinusS,qui  de 
imp.erfeAo  vitio  differens  M.Tullij  fententia  probar,qui  vitiu  a 
c.  1.  vituperatione  deducit,  idq;  folum  vituperandu  effe 
ra^relMo  c"  a®11*nac,cluo^  v,riofnm  fit.D.Thornas^autem  ex  vfu 
ra  re  igio.c.  &  auCfcoritate  Auguftini'vitium  pro  habitu 

Simil.Iib.de'  malo  vuupaf,  quod  infinuare  vifus  eft  Ariftoteles  k, 
duabus  ani-  qUj  vitiu  ab  incontjnetia  diftinguit.Sedfateor  pleru- 
tra  Mankb  9UC  v‘r’“  Pcccato  confundi,  na  8t  ipfum  peccatu 
c.i  i.&  Iib.i.  efiain  rebus  naturalibus  cernitur. Qua  ratione  mon- 
retrad.c.13.  ftra  naturae  peccata  dicuntur1. In  moribus  rame  volu¬ 
it  >  s-  cariu  cft  rationis  vitiu ,  quod  affirmat  Auguftinus  m. 
rad^c  ^a"  Catholica  'inquit )f  des  no  efl  omne  quod  dicitur  ma!u,aut 
p  hoc  loco.  pcccatuejfe,aut  poena  peccati, necejfe  peccatu, nift  prauu  libe- 
q  lib.  deco-  ra  voluntati 'f  affenfium,curn  inclinamur  ad  ea,qua  tuflitia 
«f»»*.  vetat, &vnde Itberutfl  abflmere. Alibi. .vewiPeccatuvf 
•nit  '  C'5°C*  que  adeo  volutariu  peccatu  efl, vt  nullo  modo  fit  peccatie,nifi 
f  Catech.  i.  fu  volunt  artu.  Ncc  diflentit  Ambrofius°,itemq-,BedaP. 
illuminat.  Quocirca  Tenullianus<inegat,  vlla  neceffitatem  effe 
rtaom  in  poffe  tanta  qua:  quequa  copellat  ad  peccandi! r.  Ali- 
prinopio.  inquit)^«o^  voluntas faRi origo  efl  i  Fiderint 

t  Hora  n.  emm  fi  qua  cajiu,aut  decejfitati,  aut  ignoraiitt  imputantur, 
in  c.  7.  Ro-  quibus  exceptii  ia  nonntfi  voluwa>e.  del  nquitur.  Cyrillus 
nun.  Hierofolyraitanus  hfruui-  (ait)m efl pecca<u,& morbus 
u  I.'^on^  9'  anima  acerbtjfimus  iniquitas ,  qua  er  nernos  tll-tu  omnes 
n6eftauAor  pracidtt, (fraterno  igni  obnoxinfacit,malu  liberi arbirrhjger- 
ni alorum,  thenque  vflluntarium.hlcgaz  ex  facris  litteris  confirmat. 
Et  i»  regul.  Eodc  plane  modo  de  peccato  loquitur  Chryfofto- 
bieuior.reg.  mus  vocat  enim  peccatu  mala  afitone ' aduemente  Qr 
i  orat.  d«  recedet  e. Ncog,  aliter  loquutur  Bafilius",&  Gregorius  K 

Em.  Chrifti  Nylfenus.  Denique  ne  otio  abutar,  peccati!  proprie 
»atiuir.&dc  pertinere  ad  voluntate  comuni  ornhiu  cofenfu  rece- 
mh  ln°illa  enim  diditur  peccata  aliquo  cerro  in  ge  - 

verba :  Viat  nei  c,vt  artis, vel  natur^  pcccara.Simpliciter vero.arq; 
volutas  tua.  abfbhite  peccatu  praua  adione  fignificat  a  libera  vo  - 


A  lutare  profeda.De  eo  verdambigffolet,qu;rfir  illius 
vera, ac  propria  ratio, &  mihi  quide  quidquid  alij  co- 
tra  difpnter.ex  duoru  Apoftoloru, aliorumq;  multo- 
ru  Patru  fen retia  inde  videtur  peccati  ratio  petenda, 
quod  fit  cotralegeiatq:  idcirco  proprie  dici,appella- 
r:q;  aco/Maiv, quod  nome  proprie  lignificat,cotra  lege, 
ideoq;  circufcripra  lege  ne  cocipi  quide, aut  intelligi 
poffe  peccatu.  Qupd  infinuare  vifus  eft  Paulus, cum 
dixit  a:Fbi  no  efl  lex, nec  prauaric  ffl.Taerfi  enim  vt  fu-  aRoman.4. 
pra  monui, eoq;  loco  copiofius  docui ;  propofitii  eft  1  ^ 

Paulo  oftedere  legis  veteris  imbecillirate.quq  no  po- 
tueric  abolere  peccatu, fed  ei  potius  quoda  modo  vi¬ 
res  fu  b  m  ini  ftraueri  t ,  v  t  tamcad  id  cofirmandu  aditii 
fibi  qtiafi  muniat, ampliffima  fententia  aflumir,nnl!u 
B  poffe  cocipi  peccatu,vbi  lex  defuerit.Ide  plane  cofir- 
mat  allarae  peccati  definitiones,  quibus  addo  Augu- 
ftinihdcfinicione  .qua  peccatuaic  effe  volutate  retine-  b  lib.  de 
di, vel  cofequ edi, quod  tuflitta  vetat»&  vndt  liberti  efl  abfh-  daab.ani  - 
nere.C  ui  cofentir  Am  b  ro  fi  u  s  c.  Peccatu  (i  n  q  u  i  t)  e/?  pra-  Vcftratft 

uaricatio  legis  dtuina.  &  calefhu  inobedietia  mandatorum.  c  ,  ^ 

Falluntur  aute  qui  legis  nominesveUege  aliquam,  c  lib.  de  Pa- 
qliam  vocant  poficiua.vel  diuina,a:ternamq;  volun-  rad.c.8- 
ratem  interpretantur. Vnde  multa  colligut,qua:  cui-  V I. 
uis facile  fucu- facere  p.offunt.Nos  enim  legis  nomine 
intdligimus  il!a,de<jualoquirur  Paulus,cumad  Ro¬ 
manos  dziV.Cumeniuj  Gmtes,qu<e lege  vo  habent, natur»-  dcaP-  H- 
httrta.qm  legis  funi  factui, etufmodi  lege  non  babentc$,<pfi 
ftbifunt  lex,qui  oflendut  opus  legis  feriptu  tn  cor d-b tu  fuis ; 

C  De  qua  loquitur  Tertullianus':  Qnares  rg.irur(mquit)  elibdecho- 
Dei  lege  habens  commane  fldin  publico  mundi  in  natura-  ro  Milit.  c. 
ibus  tabulis y;d  quas  &  apoftolus folet  prouocare,vt  cu  in  6‘ 
velamine faemina,  nec  natura  vos, in  quit,  docet  :vt  cu  ad  7fo- 
m.inos  natura  facere  docens  nationes  ea, qua  funi  legis, & le¬ 
ge  naturale  fuggent,& natura  legale.  Et  alibi  f  iSi  enim  £ |jf,.  y.  ad- 
iud.cabit  Deus  occulta  hom  nu  titeoru ,  qui  tn  lege  delique-  uerf.  Mar- 
runt,qH.im  toru, qui  fine  lege,qti:a  fj1  hi  lege  ignorat, &  na-  cio.c.  ij» 
tura factut, qui fnnt  legis, vt-q-,  is  Deus  tuditabit, cuius  funt 
&  lex,&  ipfa  natura,  qux  legis  efl  mflar  ignoratibus  lege. 
Proculdubio  enim  loquitur  de  lege  natura: ,  de  qUa 
fic  loquitur  M.Tulliusg:£/?  enim  hac  no  fcrtptafedna-  „  or  pi0 
taiex,qud  no  didicimus, accepimus  Jegimus, verum  exn.ttu-  Milone. 
ra  ipfa  arripuimus,  h  an  fimus  jxpreffmus .  ad  qua  nedafki, 

D  fed  ftclt,non  infiituti  fed  imbuti  fumus. Huius  porro  legis 
admirabile  quqmda  vim  au&ore  prxeipue  M.Tulli'o 
deferibit  Auguftinus  h.  Sic  enim  ille  alicubi  fcripfit*:  h  lib.4.con. 
-An  non  'cernimus  optimo  cuique  dominatum  ab  ipfa  natu *  3 ul.&  1 1. 
ra  cum  fuwma  vtilitate  infirmorum  datum  ?  Cur  igitur  *"^e 
Deus  homini, animus  imperat  corpori, ratio  hbidint,iracun- 
diaque, &  esuris  vitio  fis  eiufdem  animi  partibus ? 

Hxc  igitur  lex, no  vt  ipli  putat, ex  lii>era  Dei  volii-  y  1 1. 
rate, feci  ex  ipfo,vt  ita  dica.neceffario  reru  ordine  pro¬ 
fecta  eft.  diuina:cjue  naunyideis  qux  fingulis  rebus 
creatis  certu  quedamodu,  nexumq;  neceflariu  prx- 
fcribfit.  Quoeitca  in  rebus,qux  fenfu,acratione  ca¬ 
ret,  ea  vis, no  lex, fed  necellitas  appellatur;  ea  de  vero 
cum  refertur  ad  natura  rationis, ac  libertatis  partici- 
E  pe  vim  habet  legis  quxda  prxcipietis,&  alia  vqtatis. 

Quo  ht,vt  quod  ait  Auguftinus  :c  ,queddm  beftits ptt-  tc  lib.4.con. 
deda  nofint.qwt  tn  homme  maxime  funt. Sunt  enim  nonul- 
la.qita  horrore  ingerut  fenfibus,qnod  deformia  (int,alia,qua 
pudore  metibus  etia  fi  forrnofa  jint, quia  illa  ojfedui  delecla- 
vonefdwouet  ifla  libidine, vel  libidine  cowouetur.lpCa.  igi¬ 
tur  indita  in  homme  fynderefis  lex  eft,  •qux  vel  prx- 
cipit,vel  prohibet, & quidquid  illi  repugnat, hocipfo 
peccatu, Si-  dvopuct  dicitur. Qupniam  vero  non  potuit 
Deus  hominem  condere  rationis,  expertem ,  reCte 
docet  D.  Thomas1,  non  poffe  illum  legis  naturalis  1  i.z.q.ioo. 
vim  antrelaxare.aut  mutare;  necenim  facerepoteft,  ar-S.ad  x. 
vt  odiuffi  Dei, aut  periurium,  aut  blafphemia  pecca¬ 
tum  non  fit ,  quandoquidem  hsc  omnia  cum  reCta 
•rittioftc  cx  aducrfo^itque  intime  pugnant. 

m  4  Quamobtem  ' 


140 


Epift.  I.  B.  Ioan, 


1 


V"  t 1 1.  Quamobrem  Clemens  *  Alexandrinus.  Lexau- 
ilib.i-Stro.  /fw(ait)  efl  lumen  vita,  lex  cttlex  omnium  mortahum,& 
^n‘  immori  alium, inqutt  Pindarus. Et  aliquanto  po &.A  Deo 

(inquit)  &  natura,  &  difciphna  vna  lex  efl :  idque  Pla¬ 
tonis  teftimonio  confirmat»  Hac  autem  lege  fublata 
nullum  profedto  peccatum  cenferi  poteft  ,  redte 
blita.i.de  enim,  atque  omnino  vere  fcripfit  Auguftinus  b.  2Ve- 
pec.  mer.  &  que  peccatum  erit,  fi  quid  erit  ,fi  non  diurnum  tubeatur ,  vt 
cUb  **  non  fit.  At  enim  c  alibi  dixit,non  ideo  adulterium  ef- 
liber.  arb.c.  &  malum,  quia  vetatur  lege ,  fed  contra  ideo  vetari, 
jv  quia  malum  eft.  Verum  hic  de  humana, &  ciuililege 

loquitur, quae  idcirco  adulterium  prohibet,  quod  fit 
per  fe, atque  intrinfece  malum,hoc  eft, contra  legem 
diuinitus  hominum  mentibus  inditam  ,  qua  natura 
duce  vident  quid  honeftum  ,quid  turpe  fit ,  hoc  eft, 
quid  redis  rationi  congruat,  quidverepugnet.  Ma- 
neat  igitur  quod  ait  hoc  loco  Ioannes:£*  ptccatumefi 
iniquitas,  quia,vt  feribit  Beda., qutcamque  peccat, contra- 
Yiw  mmirum  aquitati  diurna  legis  ptccando  eXiflii. Fateor 
vulgo  vfurpari  in  fcholis,  quaeda  efle  rhala,quia  pro¬ 
hibentur  ,  qusdam  vero  ideo  prohiberi ,  quia  mala 
funr.Scd  haec  de  lege  fiue  diuina,fiue  humana  intel- 
ligumur,quaeextrinfecu$  adhibetur, quam  in  fcholis 
pofitiuam  vocant,qus  interdum  ea  vetat, quae  per  fe 
mala  funt ,  quia  cum  lege  naturae ,  &  fynderefi  pu¬ 
gnant  ;  alias  vero  nonnulla  prohibet, quae  nifi  prohi¬ 
berentur,  nullam  haberent  turpitudinem. Quidquid 
autem  per  fe  peccati  rationem  habet,  lege  diuina  na-? 
turali  prohibetur,  alioqui  non  pofiet  cenferi  pecca¬ 
tum.  Qux  autem  funt  eiufmodi,  nullam  nediuinam 
quidem  relaxationem  admittunt. 
j.  Et  fatis, quiaille  apparuit, vt  peccata  noflra  tolleret, & 
peccatum  m  eo  non  efl. 

y,  Nouo  argumento. integritatem  demorum  inno¬ 

centiam  luadet,  quia  videlicet  Chriftus  idcirco  hu¬ 
manam  fibi  naturam  adiunxerit,vt  omnino  peccatu 
aboleret. Vt  videatur  Ibannes  eo  ferme  modo  tacite 
4  cap.<>.  g.  argumentari,  quo  Paulus  cum  ad  Hebraeos  d  fcripfit: 

Rtirfum  crucifigentes  fibtmet  ipfis filium  Dei,&ofltntui  ha- 
tawi.Quafi  dicat, cum  Chriftus  fuo  ad  nos  aduentu 
peccatum  extinxerit,  danda  opera  eft,  vt  quoad  eius 
fieri  poflit ,  nos  ab  omni  labe  puros ,  atque  integros 
feruemus,  ne  iterum  illi  crucis  fupplicium  parare  vi¬ 
deamur  ,  quafi  fua  olim  morte  non  potuerit  delere 
peccata.Sc«i,((inquit)^«»4  ille  apparwt,  vt peccata  noflra 
tolleret.  Non  fane  (inquit  OEcumenius)  peccandi  vobis 
locus  vllm  relinquitur ,  ciim  enim  Chriflus  ad  peccatum  de¬ 
fruendum  aduenerit,  quippe  qui  peccati  omnis  prorfus fue¬ 
rit  immunis^ vobis, qui  in  ipfo  eflisnati,&  fidem  ipfum  con¬ 
firmati, peccare  amplius  non  licet.  Videtur  autem, vt  mo¬ 
net  Beda ,  refpexifie  Ioanrtes  ad  illud  praeauforis  tc- 
ftimoniu,  cum  dixit :  Ecce  Agnus  Dei,eccequi  tollit  pec' 
catamudi.Dicit  autem  Ioannes:5r«ri  quia tlle apparuit, 
Graeci  ,  non  quafi  fpede  dumtaxat,  &  inani 

quapiam  imagine,vt  Manichaei  fomniarunt,afpe£la- 
bile  fefe  praebuerit,  fed  quod,  cum  diuinitatisrefpe- 
£lu  nullo  fenfu percipi  pofiet,  humanam  fibi  natura 
copulauerit,  &  fefe  mortalibus  fpe&andu  praebuerit. 
Quocirca  Chrifti  ad  nos  aduentu  Graeci  Patres  ple¬ 
rumque  Theophaniam  appellant.  Ita  enim  loquitur 
eOf.  38.  Gregorius  e  ‘No.ziznzcnusiNunc autcmTbeophania.fiu 

c]ji.x  eft  ad  natMhua  prafens  celebritas,  vtroque  enim  modo  appellatur , 
duobus fcilicetnominibus,vnt,eidemquemimpofitis,  Deus 
enim  per  natiuttutem  hominibus  apparuit  Alterum  quidem 
tam  exijlensfempiterne  ex fernpiternofupra  caufam  omne, 
ac  rationemf neque  enim  caufa  vlla  Eerbofuperior  erat.)  Al¬ 
terum  noflra falUtis  caufa  pofie  a  factus ,  vt  qui  vita  dederat, 
idem  beatam,  quoque  vitam  largiretur, vel  potilis, vt  nos  per 
vitium  d  beata  vita  prolapfos  adeamdern  rurfissper  incar¬ 
natione  fiif  remearet .Theophama  ante  ob  ea  catffam  hocfe- 
ftti  appellatur, quod  apparuerit  ,n  at  tuitas  vero  quod  natus  fit. 


A  V r  peccata  noflra  tolleret.  Haec  eft  vnica,vera,&:  pro  -  t  I. 

pria  Chrifti  aduentus  caufa, qua  in  fcholis  appellant 
adaequatam. Quam  non  obffiurc  indicant faerse litte¬ 
rae, Dauid  *  enim  ira  Ghriftum  loquente  inducit:^  *  Plfir.j>.7; 
cnficium  &  oblationem  nolutfii , aures  autem  perfecifH  mihi-, 
holocavflum,  (fr  pro  peccato  non  pojlulalli,  tunc  dixi:  Ecce 
venio.  In  capite  libri feri  pt  ii  eft  de  me,  vt  facerem  volunt  at  e 
tuam ,  Deus  meus  volui .  Haec  enim  verba  de  Chrifto  in- 
telligi  docet  Paulus  b  &  omnes  Patres  ,  tam  Graeci,  b  ad  Heb. 
qudm  Latini  affirmant ,  praecipue  Chryfoftomus,&  «p.  10. 

Auguftinus. Aflerit  aute  Chriftus  fe  venifie, cum  anL 

maduerteret  ,•  ad  hominum  falute  nihil  proficere- fa~ 
crificia,  &,  veteres  illas  legis  Mofaicae'  oblationes. 

Chriftus  ipfe  apud  'Luacm  c-.  Vcnit  (inquit)/?/i«i  horni-  c  Lucar  I?; 
ms  quxrerei&filnitfacerequod perierat. Apud  Ioanue11:'  Ia 
Nonmifit  Deus  filium fumi  in  mundnm,vt  ludseet  mundil,  dcap' 3-  r7* 
fed  vt  faluetunnundus per  ipfum.Vavdxxs  f  vero :  Chrtfhis  ci.Timorh» 

■  lefus  venit  in  hUcrnundum  peccatores  faluos  facere 1. 1 
Mtfitt  Deum  filium  fuurn  factum  ex  muliere  factum  fub  It-  ^ Ga^r’ 
ge,vt  eos,qui  fub  lege  er  an’, redimerer ■;  vt  adoptionem  fiiioru 
reciperemus. Qus  fan£  Dmnia  teftihvonia  incarnationis 
caufam  explicat, non  qualemcumque,  fed  eiufmodi,. 
quae  Ib larem  cofeccrit.Idem  colligitur  ex  parabola  8  £  M«.  ir»’ 
vines  agricolis  locat£;ex  qiiaapparet,non  mifiurum 
fuiffe  Patremfamilias  filium  Vnigcniru,  nifi  agricola'  ucx  10' 
feruos  pereniifienr.  Eodem  pertinet  h  parabola  Pa-  h  Lucx  q. 
ftoris  ,  qui  relidlifi  nonaginta  nouem  centefimam  er-  4» 
rentem  quxfiuit.  Denique  Chrifti  aduentus  miferi- 
^  cordiae  tribuitur,  cuius  proprium  eft  miferos  fuble- 

uare.Ita  dixit  Zacharias  » -.Per  vifcera mfencordia  Dei  i Uxcx  1.78, 
nofirifm  quibus  vifitauit  nos  oriens  tX  alto. 

Adde  Concilia  Ephefinum  ,  &  Chalcedonenfe,  j  j  j 
itemque  Toletanum  VI.  denique  fymbolumNyca- 
num,his  enim  omnibus  locis  hac  vna  incarnationis 
recenletur  caufa:  Pro/7/er  nos(in.qait)homines,&  propter 
noflram  falutem  defeendit  de  c^/u.Accedit,qu6d  audio - 
re  B.Gregorio  canit  Ecclefia  k;0  vere  ntceffanum  A  da  k  in  bened. 
peccatum, quod  fhrifh  morte  deletum  eftlO  feehx  culpa.qu*  “re|  Pa* 
talem,ac  tantum  meruit  habere  redcmptorcmHdquc  aper-  c  1 ' 
tifiime  miro  confenfu  veteres  ferme  omnes  Patres 
affirmant, Dionyfius  'namque  Areopagita  cum  egif-  lc.j.deLe- 
fet  de  lapfu  primorum'  Parentum,ftatim  fubdit,</»«t-  def  hier. 

D  nam  prouidenttam  nobis  per  incarnationis  myfteriurn  confit- 

/»fj/e.Erpoft  multa  feribit  m,Chr:ftum  venijfe  ad  nos  ob  m  cap.  4,  ict 
caritatem  fisam  rumis  faluti  noflra  necefariam.Clcmcnsn  fipf  ■ 
autem  Romanus  pertinere  ait  adEpifcopum  curam  "  bb  i.cod. 
eorum  gerere, qui  peccatis  ‘implicantur:  De  tpfius  exe-  ezd.c'. 
pio, qui  cum  mtfifetfilium  fuum  pafiorem bonum, &  Salua-  1 8.  &  in  Ep. 
t  orem  magifirum  nojhum  Iefum\mandauit  ei,  vt  relinque-  Ignat'j>  & 
rtt  nonaginta  nouem  in  montibus,  &  pergeret  ad  quarenda  artia  *  ’ 

errantem,&  ihumtam  fuper  humeros  attolleret. Et  aliqua- 
ro  Non eft!,  \nqmt)opus,qui  valent, medico.  Iuftinus 
"Msitty  tv-.Ciimverburnfmqmfea, qua  effinxerat, quafire-  o  De  reda 
fingenda  intelLcxiffet,fupplictiquc  Adamt,  quo  propter  pra-  fidei  cofelT. 


cepti  violationem  dignus  fuit, 'debitum  reftituendii ,  tum  de- 


niquenoh  dfcedens  de, calis  ad  nos  defeendit, neque  emm ille  cumTri- 
E  corporis  defcefus  fuit,  fed  diuina  aclioms  confihu,&  volutas,  phone, 
Irenasus  p  cum  oftendiftet  Chriftum  diuinitate  qui-  I  V. 
dem  numquam  coepifle,  certo  tamen  tempore  fadlu  P^ib. 3.0.10» 
fuifie  homine, eius  rei  hac  affert  caufam, vt  quod  per¬ 
dideramus  in  Adamo, id  eft,fecnndum  imagine  &fi- 
militiidineefieDei,hoc  in  Chrifto  Iefu  reciperemus»  ' 

Et  plura  deinceps  in  eade  fentenria.  Et  poft  nonnul¬ 
las  s  -.Propter  hoc(ait)vcrbu  Det  horno, &  qui  filus  Dei  efl,  q  cap.it. Sic 
filius  hominis  failusejl  comixtus  E~erbo  Det,vt  adoptionem  lib  3.c.}i. 
percipies  fiat  filius  Dei,no  enim  poter  amus,8Cc,  Rurfusrali- 
biciide'incarnationeloqueretur:/V<?c/^»(inquit)^rx-  <tarjm  io 
dicabatur, quonianouitas  veniet  mnomtura, &viuificatura  prine. 
homine.  Deniqj  fiS»  cnim(ait)no  haberet  caro  faluari,ne -  S‘C  I4- 

quaqua  verbu  Dei  carofuflu  cffet,& (i no  haberet  sdguis  m- 
floru  inquiri-, nequaqua  fangutne  habuiffet  Dominus. Eodc 
ferme 


Explan.  Cap.  1 1 1. 


141 


a  ep.j  &ff. 
b  li.8.inep. 
ad  Rom.  & 
l.i.periarch. 
c.z.&hom. 
14.Numer.' 
c  l.dc  hum. 
Verb. 

d  Or.3.  cot. 
Arian.fimil. 
de  pa(T.  & 
cruce  Dom. 

&.q.  57- ad 
Antiocb. 
e  Orat,  de 
hum.  Chri¬ 
fti  nat.Pene 
cad.inPf48. 
in  cSft.mo' 
naft.  c.  z.  in 
Ifaiam  c.  1. 
tS.Sc  11. 

V. 

f  Orat,  de 
natal.lib.de 
baptifmoin 
prine.  &  de 
afsup. Chri¬ 
fti  verfus  fi¬ 
nem. 

g  in  funere 
Cxfarij. 
h  Orat4.de 
Theolog.in 
princ.fimile 
quiddam  in 
orat.  S.Cy- 
prian.  &  Or. 
ad  Epifc.  & 
de  dogm. 

1  hom.j.  in 
Gen.  fimil. 
in  Pfal.p.ad 
illa  verba ; 
Narrabo  om¬ 
nia. 'mirabi¬ 
lia  tua. 

k  hom.z.in 
Matth. 
lin  Anchor. 
mcatech.4. 
Sic  catech. 
iz.pertota. 
n  in  ep. quae 
habetur  in 
6.  Synod. 
aft.t  1. 
o  ep.  diuin. 
decret.  c.de 
ineam. &  li. 
g.deprouid. 

Iulian.lib.5. 
thefaur  c.8. 
&vlt. 
q  lib.i.  , 
r  lib.j.Dial. 
de  Trinit. 

VI. 

f  lib.  z.  in 
loan.c.3. 
t  L4.de  fide 
orthod. 
u  li.4.  dem. 
Euang.c.io. 
x  lib.i.  cot. 
Mare,  fimi- 
lia  habet  li. 
4.&5.aduer. 
Mare.  &  lib. 
aduerf.  Pra- 
xeain ,  &  in 
Apol.  cont. 
Gen. 

y  li.i.aduer. 
Gcnt.&  l.a. 

2  lib.4.  c.li, 
zy.ztf. 


ferme  modo  loquitur  Antoninus  Abbas  » ,  Orige- 
nes  b :  Si  nonfuiJ[et(mquit)peccatum,non  neceffe  erat  Dei 
filium  Agnum  fieri,  nec  op us  fuerat ,  eum  in  carne  pejitum 
iugularifed  manfiffet  hoc,  quod  in  principio  erat  Deus  Ver¬ 
bum.  Athanafius  difputans  contra  Gentiles  hanc 
vnam  c  affert  caufam.  Alibi d  :7feceffitas(inqwt)indi- 
gentidque  hominum  anterior  eft,  quam  illitu  natiuitat ,  qua 
fublata  carnem  non  induijfet.  Poft  pauca  :  Vt  fieret  homo 
numquam  deHinatum  fu>Jfet,nift  hominum  necejfitas  eius  rei 
caufam  prabuiffet.  Bafilius  e  increpat  eos, qui  quartum, 
cur  Deus  fit  fa&us  homo ,  cum  conftet  id  propter 
noftram  falutem  fa&um  efle.  Eodem  plane  modo 
loquitur  Gregorius  Nyffenus f.  Non  aliter  Grcgo- 
rius  Nazianzenus  §  qui  alicubi'1  .Qua  caufafimquit) 
natura  humana,  quam  noflra gratia  fubnt  Dem  ?  amon 
omnium  noflrum  falus  ?  Quid  enim  dicem  u*  alittdl 

Iam  vero  Chryfoftomus  1 :  Propter  nihil  aliud  no¬ 
ftram  induit  carnem ,  &  alia  humana  omnia  fuHinuit ,  & 
cruccm  quoque  fufeepit ,  nifi  vt  nos  peccato  obnoxios  a  male- 
diSlo  liberaret.  Alio  quodam  loco  k  :Nonenim(i nquit) 
fruflra ,  &  vane  ad  tantam  humilitatem  defcenditfed  vt 
nos  ex  humili  fubhmaret.  Pene  eadem  feribit  Epipha- 
nius  h  Sed  apertiffima  funt ,  qux  adnotat  Cyrillus 
Hierofolymitanus  m  :  Cognoftis  (inquit)  quid  mouerit  d 
dextera  throni  defendere  vnigenituml  Spernebatur  Pater, 
neceffe  erat,  vt  filius  emendaret  errorem.  Rurfus  oportebat , 
vt  is, per  quem  omnia  faEa  funt,deduceret  omnia  ad  emen¬ 
dationem.  Eadem  ferme  habet  Sophronius  n.  Neque 
aliter  loquitur  Theodoretus0.  Iam  Cyrillus  Ale¬ 
xandrinus  p  multa  in  hanc  fententiam  ferib iz.Sciebat 
(inquit )  mortales  nos  futuros  propter  peccatum ,  &  ideo  ex 
mifericordia  fua  ante  fecula  conflituit,  vt  V erbum  fiturn  ho¬ 
mo  fieret, reuocaretque  hominem  in  fe  ipfo.  Et  longe  plura 
in  hanc  fententiam  deinceps  feribit.  Nec  diffimilia 
iterat  ad  Reginas  %  &  ad  Succeffum.  Multo  autem 
apertius  r :  Dicam(zk)non  curans ,  etiam  fi  nunc  minus  de¬ 
corum  videatur,  quandoquidem  neceffarium  hominum  lapfi- 
bus ,  &  nofiris  peccatis  erat ,  Vnigenitum  pati ,  maximam 
gratiam  habeat  ipfe,fciat  amem  quod  humanitatis  crimina 
illi  dittim gloria  occafio  fuerint,  na  fi  non  peccaffemus,  neque 
faEus  effiet  nobis ftmilis, neque  fuEinuififet,&  fi  non  mortuus 
effiet ,  non  effet  affequutus ,  vt  adoraretur  d  nobis ,  &  d 
fandis.  Et  alio  quodam  loco  f :  Quoniam  primus  A- 
dam  Vbertate  fua  non  bonum, vt  debuit,  fed  malum, vt  dixi¬ 
mus, elegit, atque  ideo  morti  addiEus  Spiritum  fitnEum  ami- 
ferat,qui  malignos, vt  ficribitur,  fugit rneque  habitat  in  corpo¬ 
re  peccatis  fubieEo,  de  calo  nobts  fecundum  Adam  miferi¬ 
cordia  mifit.  Eode  modo  loquitur  Damafcerius l.  Ne¬ 
que  aliter  fenfit  Eufebius  u .  Alia  multa  addi  polfent 
ex  iifdem, atque  aliis  Grxcis  Patribus,qux  breuitatis 
caufa  ptxtermitreda  cenfui,vt  ad  Latinos  Patres  ve¬ 
niam, qui  eidem  fententia  multo  apertius  docuerut. 

Primum  autem  locum  occupat  Tertullianus  x> 
qui  oftendit  Deum  per  humanos  fenfus  vim  maie- 
ftatis  fua:  intolerabilem  vtique  humanae  mediocrita¬ 
ti  humilitate  temperafTc.Tum  f abdiv.Sibi  quidem  in¬ 
digna, homini  autem  necejfaria,&  ita  iam  Deo  digna,  quia 
nihil  tam  diomtm  Deo ,  qudm  falus  hominis.  Agit  autem 
de  humano  corpore  ,  de  quo  etiam  loquitur  Arno¬ 
bius  y ,  quod  tum  haeretici,  tum  Gentiles  Deo  indi¬ 
gnum  exiftimabant ;  Tertulliani  vero  teftimonium 
eo  pluris  faciendum  eft ,  quod  contra  haereticos,  Sc 
Gentiles  difputans,  qui  Deo  indignam  humanx  na¬ 
tura:  imbecillitatem  exiftimabant ,  non  alia  ratione 
defendit ,  nili  propter  humani  generis  neeeflitatem, 
cum  tamen,  fi  verum  effet,  quod  nonnulli’  confin- 
gunt,facile  refpondere  potuifter,  ad  Chrifti  gloriam 
amplificanda,  diuinaeque  munificentia:  magnitudine 
extollendam  id  maxime  pertinere. Ladtantius  7-  por- 
ro.quamquam  natura:  vitium,  &  peccati  labem  non 
ita  perfpicue  agueuifle  videtur ,  non  negat  tamen 


A  Chrifti  incarnationem  ad  erudiendam  humani  ge-  a  lib.i. z.  & 
neris  infcitiam,qux  Miigiftro,ac  Prxceptore  indige-  io.de  Trin. 
bat,  fuifle  neccffariatn.  Hilarius  a  vero  camdcm  in-  inCarCcS^r‘ 
carnationis  caufam  agnofcir.Apertiflime  vero  loqui-  c  jjj,'  j 
tur  Ambrofius  b.  Qua  erat  (inquit)  caufa  n&arnatio-  Monim.&J. 
n  is, nifi  vt  caro,  quapeccaucrat,per  fe  redimeretur  t  Sic  Fui-  de  incar.  & 
gentius  c  non  vno  loco.  Porro  Auguftinus  d.  Venit  z  rI” 
(inquit) filius  hominis  quarerc,  &  fdluare  quod  perierat.  Si  dSern18.dc 
homo  non periififet ,  filius  hominis  non  venijfet. '  Et  alibi e :  vcrb.Apolh 
Nulla  caufa  fuit  veniendi  ChriEo  Domino ,  nifi  peccatores 
faluos  facere.  Tolle  morbos, tolle  vulnera, &  nulla  erit  caufa  ^ 
medicina.  Rurfus  f  cum  verba  illa  Dauidis  explicaret:  conc.z. 

*A  Domino greftus  hominis  dirigentur.  Si  tamcn(z\t)oho-  g  Pf.68.Pe- 

g  mo,  non  dimitteres  Deum,  non  fieret  pro  te  Deus  homo.  Et  ca^faa*. 
cum  8  ageret  de  verbis  illis :  Infixus  fum  in  lirnoprefun-  ;ncj"aan 
di.  Si  maneret  (inquit)  homo  in  eo,  quod  fecit  Deus, non  in  depec.mcr. 
illo  infixus  effet,  quem  genuit  Deus.  ■  &  rem.  17  .& 

Non  pauca  in  eamdem  fententiam  feribit  Hiero-  F13.dc  Tri- 
nymus  h  ,  fed  Leonis ‘  verba  apertiffima  funt: Si  enim  "yjY’ ' ° 
homo  (ait)  ad  imaginem  &  fimilitudinem  DeifaEus  in  fua  ^  £ccj  -  ^ 
honore  natura  manfiffet,  nec  Diabolica  fraude  deceptu,  a  li  1 .  in  lou. 
lege  fibi  pofita  per  concupifcentiam  deuiaffet ,  creator  mundi  i  Senn.3.  de 
creatura  non fieret ,  neque  aut  fempiternus1  temporalitatem  ^e[|tec4or 
fubiret,  aut  aqualis  ‘Deo  Patri  Filius  formam  femi,&  fimi -  ^  v ^ 

litudinem  carnis  peccati  affiurneret.  Simpliciter  enim  at-  eumd.li.17, 
que  abfolute  circumfcripra  humanx  naturae  necef-  Mor.cap.ij. 

C  fitate  Chriftum  negat  humanam  fibi  naturam  co-  a"as  18. 
pu laturum  fuifte  ,  ne  quis  de  natura  mortali  eum  A‘  'n 
loqui  arbitretur.  Adde  fi  placer  Gregorium  k.  Et  m li.de con- 
quidem  (inquit)  fi  Adam  non  peccaret.  Redemptorem  m-  cep.  Virgin. 
carnem  fufeipere  mFtram non  oporteret.  Non  enim  c.kt.  &h.z. 


ftrun 


venit  vocare  iuEos,  fed  peccatores  ad  poenit etiam.  Si  ergo  pro  jlomo  cc^ 
peccatoribus  venit, fi  peccata  deejfent,  eum  venire  nonopor-  ‘ 

teret.  Eiufdem  fententix  funt  Profper  *  Anfelmus  m,  n  de  Incar. 
Richardus  n,&  alij.  Quae  cum  ita  fint,  hoc  mihi  vi-  cap.8. 
deor  libere  polfe  affirmare,  eorum  fententiam ,  qui 
contendunt ,  Chrifti  incarnationem  ante  omnia  di-  can>  chri» 
uina  fuifle  prxdeftinationc  definitam  ,  atque  adeo  ftian.  relig. 
Chriftum,  etiam  fi  Adam  non  peccaffet,  omnino  ad  ^  c.i.ad  4. 
nos  venturumytum  nouam  effe,  &  prifeis  Theologis 
penitus  inauditam  ,  tum  omni  carere  fundamento,  rl.j.deglo- 
Effe  quidem  nouam ,  nifi  probanda  fint  ea ,  qux  ex  rificat.  'filij 
Hebrxorum  lacunis  a  nonnullis  0  proferuntur  3  qux  hominis,  m 
totidem  ferme  verbis  leguntur  in  Alchorano  P,  6c 
aliqua  ratione  irridentur,  &  confutantur  ab  Aucftor  rific^Trhfir! 
re  q  quxftionumad  Antiochum,  qux  Athanafio  in-  &  proceC 
feribuntur.  Vel  inde  conftat,qubd  Primus,  &  qui-  Spir.fand.a 
dem  timide  idaufus  eft  afferereRupen;us  Tuitien- 
fis  r,quem  auidc  recentiores  fequuntur, nullo  autem  f  prou.8.iz, 
fundamento  niti  ex  iis  ,  qux  mox  fubiiciam ,  meri-  t  cap.z4.14. 
diana  luce  clarius  patebit.  Eunorn°nt* 

Multa  enim  congerunt  tum  ex  facris  litteris,  tum  y  j  j  j 
verb  etiam  ex  prifeis  Pati  ibus.  Principio  autem  ni-  xHa,r#/ 


e,tn  tmtto  vtarum  , 


pofifedit  me,  vel  vt  alij  legunt,  creauit  n  .  _ 

fisarum,  antequam  quidquam  faceret  a  principio.  Quibus  2  GencfTr. 
verbis  confentanea  funt  illa  Ecclefiaftici c.  Ab  initio, 

&  ante  facula  creata  fum.  Quibus  locis  incredibile  di-  JJ5J‘C  ‘  'J* 
^  <ftu  eft, quantopere  triumphent,  arque  exultent.  Si-  Atlian/  in 
quidem  vt  Bafilius  0,Epiphanius  x  ,&  Hieronymus  y  expof.  fidei 
obferuant,  Hebrxa  verba  proprie  fignificantjpo/ed//  ^ecreu 
me.  Et  pertinere  aiunt  ad-generationem  ,  fic  enim 
Eua ,  cum  fe  concepiffeanimaduerteret ,  dixilfe  fer-  cont.Arian. 
tur  7  -.Pojfedi  hominem  per  Deum,  quafi  dicat, genui,  feu  Bafilius  li.4. 
concepi.  Quocirca  lapientia  dicitur  genita, vel  vt  ait 
Epiphanius,inftar  pulli  exclufa.Hanc  autem  genera-  fi  de”f  heol. 
tionem  ,  feu  creationem  plurimorum  Patrimi  a  te-  Grcg.  NyfT. 
l.de  fide,Epiph.in  Anch.&  h?refi«9.ChryfiSer.de  fan  Trin  Cyrill.Alex.li.j. 
thcfic.4.?.&  S,Damafc.li.4.de  refta  fide  c.r<>.Hilar.lt. iz.de  Trin.Ambr.li.i. 
de  fide  C.7.& I.3.C.4  Hicr.tu  in  eu  loc.Prou.tii  l.z.in  Mich  in  princ.Aug.i. 
de  doft.Chrift.c.34.1i.de  fide,& fymb.c4.li.  1  .de T rin.c. > z.Ser.58.  de  vetb. 
Dom.Fulgent.ad  j.obieft.  Arij  Laur.Iuflin.Serm.de Euchar. 

ftimonio 


145,  Epift.I.B.Ioan. 


ftimonio  ad  Chrifti  humanam  naturam  pertinere 
contendunt.  Et  profedto  fi  de  diuina  natura  Vetbi 
loqueretur  Salomon, numquam  vfus  cflet  voce  Do¬ 
minicum  diu  in  x  naturae  refpebfcu  non  habeat  Chri¬ 
ftus  Dominum  ,  fed  fit  ipfe  potius  rerum  omnium 
Dominus. Illa  verb,qux  fequUtur:De/;/j<e  mea  fie  cum 
filiis  hominum, a$  humanam  naturam  abfqlte  vlla  con- 
trouerfia  referenda  funt.  Accedit  quod  locus  ille  Ec- 
clefiaftici  his  verbis  clauditur :  Tofini  Dauid puero  fuo 
excii  are  Regem  ex  ip/o  forti  (fimum ,  &in  throno  honoris  fi¬ 
dentem  infemphernum.  Quae  verba  tametfi  in  Grxcis 
Codicibus  defiderantur,  quia  tamen  iil  vulgata  cdi- 
tiotle  leguntur,firmam  habent  au6fcoritatem,&  pro¬ 
cul  dubio  de  Chrifto  Rege  accipiuntur ,  dc  quo  lo- 
ft  cap.j,  quitur  Ifaias  *.  Illum  vero  aiunt  humanx  natitrx  in¬ 
tuitu  principium  viarum  Dei ,  hoc  eft  ,  diuinarum 
a&ionum  appellari  ,  non  quidem  re  ijpfa,  &  exacu¬ 
tione,  fcd  pi  xdeftinationis  decreto. Cum  vero  com? 
mune  fit  rebus  omnibus ,  qux  aliquando  vel  fue- 


-runt,vel  funt, vel  erunt, vt  ante  omnem  xtermtatem 
fuerint  a  Deo  prxfinitx ,  id  proprium ,  ac  fingulare 
Chrifti  priuilegium  fuit,vt  inter  omnia,  qux  diuini- 
tus  prafcdeftinata  funt ,  obtineat  principatum,  &  ex¬ 
terorum  rcfpeftu  fit  velitti  omnium  finis  ,  cuius  gra¬ 
tia  extera  condita  'fint  ;  qux  incredibile  duftu  eft, 
quantopere  extollantur  ab  iis  ,  qui  rerum  nouitate 
fupra  modum  oblc&antur. 

IX.  Verum  fi  de  proprio,ac  litterali  fenfu  eorum  ver¬ 
borum  agendum  fit,  haud  quifquam  prudens  ambi¬ 
gat  vel  de  fapientia  genita,  diuinx  naturxrefpe&u, 
vel  dc  fapientia  abfolute  loqui  Salomonem  ,  qux 
quafi  quidpiam  fiibfiftens  in  diuinis  non  fine  pro- 
fopopoeia  deferibatur. Quomodo  fi  diuina  potentia, 
aut  iuftitia  verba  facere  fingatur.Re&e  autem  poteft 
diuina  fapientia  ea  verba  proferre  ea  plane  ratione, 
qua  plurima  humano  quodam  more  de  Deo  pro¬ 
feruntur,  cui  humanx  affe&ionesabfque  vllo  vitio 
interdum  tribuuntur.  Itaque  de  xterna  generatione 
b  Dial.Cum  filij  verba  explicant  fuftinus  Martyr  b  ,  Origenes  c, 
Ttiphon.  Athanafiusd,  Grcgorius  Nazianzenus e ,  Epipha- 
c  hb.i.Pe-  nius  ^Eufebius  S,Tertullianus  b,  Cyprianus  Hie- 
ejecter,  ronymus  k , fea  potius  Beda,  Hilarius  1  ,  Laurentius 
Nyc^n.Syn.  Iuftinianus  m.  Si  qui  tamen  funt,  qui  profe&o 
c  Or.de fide,  nonnulli  funt, qui  ea  verba  ad  humanam  Chrifti  na- 
f  Hxr.tfs).  turaiti  referam, non  affirmant  illam  creatam,  feu  ge - 

ttionftr  c  i~  nitam in  initio  temporis,  vt  ifti opinantur,  fed initio 
b  lib.  cont.  viarum,  vel  vt  dicqnt  Lxx.  initium  viarum  Domini} 
Herrfiog.  quia  videlicet  humana  illa  natura  diuinitus  adhibi- 
5  lib. i. cont.  ta  rum  acJ  illuftradas,  tum  etiam  ad  perficiendas, 
•k*1  at(lue  abfoluendas  diuinas  a&iones,  quomodo  eum 

■  I  lib.  Ii.  de  locum  interpretantur  Clemens  Romanus  1 ,  Atha- 
Triuit.  nafius  °,Bafilius  P  ,Gregorius  Nyflenus  %Gregorius 
m  deobed.  Nazianzenus r ,  Ghryfoftomus  f,Epiphanius  S  Gy- 
aTi.jronft.  ri^us  u  >  Hilarius  x  ,  Ambrofius  7,  Prxcipue  vero 
cap.Vi.  *  Cyrillus  humanam  Chrifti  haturam  initium ,  feu 
,t>  Or.j  &  4.  fundamentum  appellat,  Xternx  prxdeftinacionis 
cont  Arian.  refpe(q;U  5  cftm  'Chriftus  fit  omnitim  primtfs  prxde- 
Eunom.°nt*  ftinarus,cum  fit  princeps,  &  caput  omnium  elecfto- 
•0  de  fide,  rum,  nec  quidquam  almd  ex  hoc  loco  colligi  poteft. 
?  Orat.4.d«  Tantum  enim  abeft ,  Vt  incarnationis  decretum  pri- 
Jhtcolr  mum  omniijm  fuifle  probetur ,  vt  inde  potius  pene 
Tnn  habe-  euidenfer  contrarium  colligatur.  Si  enim  humana 
turtom.3.  chrifti  natura  dicitur  ordinata  ,  vel  vt  Grxci  Codi- 
t  Her.69.  ces  habent, /ut ,  id  eft ,  fundaUit  me,  vt  in- 
cao  g  telligatur  pto  fundamento  pofita,profe<fto  prius  vo- 
x  lib*  ia.de  ^uerat  Deus  xdificium  extrUete,  vt  loco  indicato 
Trimr.  copiose  do  .  et  Cyrillus  fic  enim  natura  comparatum 

V  *•  f*de  eft ,  vr  qux  exeeutione  pofteriora  funt,  ea  propofito 
gff^iatlan'  f'inc  priora.  Accedit  quod  ex  communi  lententia 
r  '  Chrifti  prxdeftinatio  non  cum  rerum  prxfinirione, 
ied  cum  ir.fa  exeeutione  ,  &  rerum  creatione  com- 


A  ponitur.  Quombdo  ab  Apoftolo  a  omnes  dicuntur 
prxdcftinan  ante  tempora  'fxcularia. 

Neque  vero  eorum  fententix  fuffragatur  Pau¬ 
lus  b,  cum  dixit  :  Omnia  veftra  funt,  vos  Chrifti,  Chri- 
fius  autem  'Dei.  Colligunt  enim  illi  eodem  prorfiis 
modo  omnia  effe  ele&otum ,  quo  elfebti  funt  Chri¬ 
fti  ,  <S:  Chriftus  dicitur  effe  Dei.  Atque  idcirco  vo- 
luiffe  Deum  prius  quidem  fe  ipfum ,  tum  Chriftum 
propter  fc,  deinde  elebtos  ,  poftremo  extera  omnia. 
Sed  inanis  eft  hxc  eorum  argumentatio,  Chryfofto¬ 
mus  *  enim  alia  ait ,  ratione  nos  efle  Chrifti ,  alia 
Chriftum  Dei ,  alia  denique  mundum  efle  noftrum. 
Nos  enim  (inquit)  Chrifti  furnus,  vt  opus ,  Chriftus  autem 
Det, vi  filius  dUeftiffimus,  mfter  vero  mundus,  non  vt  opus, 
fcd  vt  propter  nos  faftus.  Atque  ita  concludit:  Licet  vnnm 
A  fit  zc.r<r.im, differt  tamen  finientia.  Eodem  modo  loqui¬ 
tur  OEcumeiiius ,  neque  aliter  Anfelrnus.  D.  autem 
Thomas  tres  ait  ordines  conftitui,vnum  reriuh  om¬ 
nium  refpebfcu  ele&orum  ,  quia  omnia  propter  ele- 
<ftos  condita  funt }  alterum  ele&orum  ratione  Chri- 
fli,quia  illi  quodam  modo  tribuuntur  tamquam  ab 
ipfo  redempti :  poftremum  Chrifti  ratione  humani¬ 
tatis  ,  qua  refertur  ad  Deum ,  cui  meritd  fubijcitur, 
ita  tota  ratiocinatio  falfo  nixa  fundamento  per  fe 
corruit. Quod  fi  falfam  eorum  interpi^tationem  ad¬ 
mittamus  ,  ne  tum  quidem  quidquam  efficiunt ,  id 
enim  fequitur  vnum, quemadmodum  Chriftus  prx- 
q  deftinatus  eft  ad  gloriam  Patris, ita  eledros  prxdefti- 
natos  efle  ad  Chrifti  gloriam  ,  extera  ad  prxdeftina- 
corum  vtilitatem  referri.  Qux  quis  non  videt ,  po- 
tuifle  omnia  fieri  poft  peccati  futuri  prxnotio*em; 
Hoc  autem  admiflo  non  potuit  incarnatio  Chrifti, 
vr  res  nunc  funt  ,  omnium  primo  Dei  decreto  de¬ 
finiri. 

Alterum  prxterea  Pauli  locum  mirifici  extol¬ 
lunt  de  Chrifto  enirrt  hunc  in  modum  ille  loqui¬ 
tur  d  :  G)o.i  efi  imago  Dei  inuifihtlis  ,  primogenitus  omnis 
creatur s.,  quoniam  m  ipfi  condiit  a  fitnt  vniuerfa  in  edis  ,  cf 
in  terra,vifibdia,&  muifibiliafiuc  throm, fiue  dominationes, 
fiue  Principatus, fiue  P etcftates,  omnia  per  tpfitm  in  ipfo 
creata  fnnt,&  ipfe  efi  ante  omnes, &  omnia  in  ipfi  conftant , 
Cr  ipfi  efi  caput  corporis  Ecclefia,  qui  efi  principium,  primo¬ 
genitus  'ex  mortuis  ,  vtfit  in  omnibus  ipfe  primatum  tenens , 
quia  in  ipfi  complacat  omnem  plenitudinem  inhabitare , 

D  per  eum  reconciliari  omnia  in  ipfum  ,  pacificans  per  fangui- 
nem  crucis  eius ,  fiue  qua  in  tirris  ,  fiue  qua  in  calisr  funt. 
Hinc  igitur  audoritate  Hieronymi e  >  Anfelmi,  Ori- 
gcnijS  1 ,  Cyrilli  S,&  Goncilij  Sarflicenfis  h,primoge- 
nitum  Chriftum  efle  intelligunt  humanitatis  refpe- 
du ,  cumque  id  ei  tribui  nequeat  ratione  temporis, 
de  prxdcftinationc  omnino  intelligendum  videtur. 
Accedit  quod  vt  explicant  Chryfoftomus,  &c  Theo- 
phyladus ,  humana  Chrifti  natura  inter  omnia  pri¬ 
matum  obtinet.  Denique  hinc  apparet,omnia  con¬ 
dita  efle  propter  Chriftum  ,  quod  indicat  Anfelrnus 
ad  illa  veiba  Pauli ' : Decebat  eum ,  propter  quem  omnia. 
Sed  profedo,  nifi  quis  velit  aperte  mentiri ,  fateri 
necefle  eft?qux  eo  loco  dicuntur  a  Paulo,  non  pofle 
£  omnia  humanx  Chrifti  naturx  congruere ,  dicitur 
enim  imago  Dei  inuifibilis  •,  quod  procul  dubio  perti¬ 
net  ad  diuinitatem,  vt  afferunt  Origenes  k,  Chryfo¬ 
ftomus  VTheodoretus  m,Hilarius  n.  Certe  cum  di¬ 
citur  Chriftus  caput  corporis  Ecclefia  •,  fermonem  efle 
dc  eius  humana  natura  non  inficior,  ad  quam  etiam 
refero  priora  illa, cum  dicitur :  Primogenitus  omnis  crea¬ 
tura.  qiramuis  alij  malint  ad  diuinitatem  pertinere. 
Sed  eo  tamen  admiflo  nihil  habent  aduerfarij ,  quo 
fuam  caufam  meliorem  faciant, non  enim  temporis, 
■aut  prxdeftinationis  ordine  ,  fed  dignitatis ,  atque 
excellentix  rdpctftu  primogenitus  omnis  creaturx, 
nominatur ,  nam  ob  id  dicitur  in  omnibus  tenere 
.primatum, 


ai  Cor.r.ad 
Ephef.  1.  ad 
Tit  .. 

X. 

b  i.CorJ. 


c  Hom.  lo«' 
in  eumloc. 


XI. 

d  ad  CololT. 

I.if. 


e  in  ili.  loc, 
f  Dial.j. 
g  l.u.Thef. 
C.3.&  Dial.y 
de  Trin. 
b  ep.ad  om¬ 
nes  fideles. 


iadHelt: 

1,10. 


k  i.P uim. 
cap.i.  ■ 

1  Hom.j.ad 
ColofC 
m  Coloff.i. 
n  lib.  8.  de 
Trkut. 


Explan.  Cap.  III.  143 


primatum ,  id  eft,  principatum ,  diciturque  Ecclefiae 
caput, &  primogenitus  cx  mortuis,  quamquam  hoc 
poftremum  &  ad  tempus ,  &c  ad  dignitatem  referri 
poteft. 

XII.  Quod  luculenter  explicat  Fulgentius  a ,  cum  de 
•  rcrponCj.  Chrifto  hunc  in  modum  loquitur:^»»  fecundum  vm- 
eont  Arian.  tatem  femper  vmgenitus  fuit  fine  fratribus, faftus  eft fecun¬ 
dum  humanitatem primogemtus  in  multis  fratribus.  Quod 
euidentius  illo  ruffus  cs4pof}oli  teflimonio perdocetur ,  vbi 
primogenitus  ex  mortuis  nominatur.  Quid  enim  eft  primoge¬ 
nitus  ex  mortuis ,  nifi  ex  penatoribus  hominibus  homo  Chri- 
/tus  Iefus  in  Dei  filium  exaltatus  ?  Quibus  verbis  aperte 
agit  de  Chrifti  inctftnatione  poft  peccatrfi  deftinata, 
multaque  deinde  fubiicit  in  eamdem  fententiam, 
b  lib.5.c.i.  quibus  confentanea  funt  ea, quae  feribunt  Irenaeusb, 
c  Or.5.  coc.  Athanafius  c,Cyrillus  d,&  Auguftinus  c .  Neque  ve- 
d ”  i"<ic  fide  r°  Prxtereunt^um  eft,  quod  argutuli  quidam  obfer- 
ad  Regln.  *  uarunc  >  cum  enim  Paulus f  Chriftum  ait ,  fe  ipfum 
e  Traa.105.  exinanifle,id  non  ad  diuinitatem, quae  exinaniri  nul- 
in  Ioan.  Ia  ratione  poteft ,  fed  ad  humanam  Chrifti  naturam 
i  ad  Philip,  referunt :  quae  idcirco  dicitur  exinanita ,  quod  cum 
ante  peccatum  futhra  fuiflet  impatibilis  ,  &  immor¬ 
talis,  poftpeccarum  patibilis  effedheft,  &  mortalis, 

gArabrof.  Sed  vt  modcftiftime  dicam,  acUtiflimi  hominis  Svi- 
atet.  detur  inane  foranium ,  Paulus  enim  exinanitionem 
Chrifti  pofitam  in  eo  dicit ,  quod  formam  ferui  ac¬ 
ceperit  in fimilitudinem  hominum  fattus ,  Cr  habitu  imen- 
tus  vt  homo-, quod  non  nifi  de  diuinitate  accipi  poteft. 
Quo  modo  locum  illum  interpretantur  Athana- 
h  de  huma,  fius  h,Bafilius  ‘,Chryfoftomusk,Cyrillus  Ambro- 
Vcrb.  fius  m, Auguftinus  n,Fulgentius 

XIII.  Et  funt ,  qui  eodem  trahant  Chrifti  verba  apud 
i  li.4.  cont,  loannem  P :  Clarifica  we(inquitjt«  Pater  dant  at  e  quam 
fcUTph*T  habui  apud  te  priusquam  mundus  fieret.  Non  enim  po- 
t  a  1  'P'  ftulat  Chriftus  diuinitatis  gloriam ,  qua  numquam 
1  lib.  de  in-  caruit,quaerit  igitur,  aiunt, eam  humame  aatune  glo- 
earn.  cap.4.  riam ,  quam  paterna  praefinitione  habiturus  erat ,  fi 
&  *  ad  Phi  Pr'mus  n°fter  parens  in  innocentia  perftitifletjquaii 
lip  1.  ver°  Chriftus  gloriam  immortalitatis  ,  quam  ifti 
n'  Ii.  8  j,  qq.  confingunt,  vel  habuerit  aliquando ,  vel  impetratu- 
q  7 1  •  rum  fe  lperarit. Aflentior  igitur  Chryfoftomo,&  Cy- 

o  de  fide  ad  rjH0  q  y  qU  j  poftulari  ahint  a  Chrifto  gloriam  diui- 
pCcap*i7*f.  n‘rat*s’ non  quidem  in  fe,  cum  illa  numquam  carue- 
q  in  iU.loc.  fit,  fechGentium  omnium  refpedu,  qua  ipfum  tam¬ 
quam  verum  Deum,&  humani  generis  liberatorem, 
ac  vindicem  veneraturae  aliquando  erant.  Vel  cert£ 
exiftimandum  eft ,  flagitare  Chriftum  fuae  refiure- 
dionis  gloriam,  vtcumque  enim  diuina  prxdeftina- 
tione  ante  omnem  aeternitatem  fuerat  praefinitum. 
Vt  enim  alibi  ex  Grcgorio  docui, quae  diuina  praede- 
ftinatione  definiti  funt ,  precibus  faepenumero  im¬ 
petrantur  ,  quod  Ifaaci  exemplo  idem  Gregorius 
confirmat,  cui  cum  numerofa  foboles>acpoftcriras 
ab  immortali  Deo,qui  mentiri  non  poteft, promifla 
effer, fterilem  vxorem  nadus, precibus  ei  facundita¬ 
tem  impetrauit.  Sed  incredibile  didu  eft  ,  quanto 
nifu  laborent ,  vt  quod  non  ita  pridem  a  rerum  no¬ 
tiarum  ftudiofis  excogitatum  eft,  prifeorum  Patrum 
fuffragio  confirment.  Er  vt  ad  certa  capita  omnia 
reuocentur,tres  veludclaffes  conftituendre  funt.  Et 
in  prima  quidem  pauci  quidam  recenfentur,  qui  exi¬ 
mia  ,  &  Angularia  Chrifti  merita  Deo  Optimo  Ma¬ 
ximo  adeo  placuifle  aflirmant ,  vt  ad  vnam  eius  glo¬ 
riam  hanc  rerum  omnium  vniuerfitatem  8c  prjefi- 
nierit,&  re  ipfa  in  lucem  protulerit.  In  ea  vero  prae¬ 
ter  Rupertum  recenferi  etiam  folet  Anfelmus  ad 
r  adHtb.t,  illa  Pauli r  verba :  Decebat  enim  per  quem  omnia,  &  pro¬ 
pter  ejuem  omnia. 

XIV.  In  fecunda  porro  clafle  numerantur  i) ,  qui  pu¬ 

tantur  affirmare, Angelos  idcirco  peccafle,quod  ho¬ 
minum  generi  diurni  Verbi  hypollaricam  vnionem 


A 


B 


C 


D 


E 


inuiderint.  In  eo  ordine  collocandi  videntur  Ire- 
naeus  a ,  Bafilius  b,Epiphanius  c,  vel  potius  Metho-  lb4'£z8' 
dius  apud  ipfum,  Cyprianus  d,  Bernardus  e,  &  qui-  -b  Homihj! 
damalij.In  tertia  denique  collocantur  ij,qui  putant  qU6d  Deus 
Angelos  Chrifti  merito  primam  gratiam  fuifte  ade-  non  eft  au- 
ptoseaenim  pofita  lententia  fateri  necefle eft, Chri-  ^°f  malo_ 

V,.  .  r  r  re  •  •  J  n-  ■  ru.hom.ii, 

fti  merita  ante  peccatum  rume  prredcitinata,qua?  vi-  inuid]a 
detur  fententia  Cyrillif, Hieronymi  S,Macharij  h,  hom.41.in 
Gregorij ' ,  Bernardi  k,  Ruperti  i ,  &  Laurentij  Iu-  aliquot  feri 
ftiniani ra.  Quo  in  argumento  plura  mihi  videntur 
tfle  peccata  pene  quam  verba.  Nam  quod  fpedat  j  jc  zei^} 
quidem  ad  primam  claflem  pnetermiflo  Ruperto,  &  liuore. 
qui  quamquam  non  inepte.de  Chrifti  diuinitate  in-  e  Serm.  17. 
telligi  poteft, tamen  etiam  ipfe  timide  loquitur ,  ne-  a "J'  -n 
que  audet,  fimpliciter  affirmare,  fed  pie  tantum  ait  jfaj  aj'iu3 
efle  credendum ,  vt  eius  nos  fententia  nihil  morari  verba ,uta- 
debeat.  Nego  aurem  Anfelmum  id  affirmare,  quod  re /leniti,  fr 
illi  falso  affingitur, verba  enim  Pauli  n  ad  Deum  Pa-  non  fa~ 
trem  refert :  Propter  cjuem{\ nquifglorificandum funt  om-  g  'a<j  Hphef. 
ma,&  propter  cuius  fumrnum  ejfe  habent  omnia  inferius  effe.  i.  &  4. 

Vt  nihil  dicam  ,  eos  commentarios  viris  do&is  non  I1  Hom.4. 
videri  Anfelmi,fed  alterius  longe  recentioris.  Quod  ^  ** 

fi  quis  pertinacius  contendat  ,  loqui  Paulum  de  ^  serm> 
Chrifto  ,  ad  illius  diuinitatem  referenda  funt  verba  Cant. 
illa, propter  quem  laudandum  videlicet  funt  omnia,  1  Ioan.8. 
&per  quem  creantem  omnia  ex  nihilo  prodierunt.  JF^cr'  v^aT* 

Iam  vero  quod  infecunda  clafle  tam  affirmate  ^V. 
dicitur ,  vt  alibi  fufius  docui ,  vel  merum  menda-  n  acj  Hebr. 
cium  eft, vel  peraerfa,  &  detorta  fandorum  Patrum  1. 1  o. 
interprctatio.Oranes  enim  illi  Paries  vel  loquuntur 
de  inuidia,qua  deemon  profequutus  eft  hominem  in 
illo  fariici  ftatu  primaeuie  innocentiae, vel  de  ea  certe, 
qua  iniquo  animo  tulit,  homines  gloria,  ac  beatitu- 
dine  aquales  Angelis  futuros,  &  vt  vt  fit,  libere  au- 
fim  affirmare ,  neminem  efte,  qui  vel  vnum  verbum 
de  incarnatione  faciat.  Tertia  vero  claffis  aduerfus 
noftram  fententiam  haudquaquampugnat,quienim 
in  illa  nominantur  veteres  Patres ,  Angelos  aiunt  a 
Chrifto  tamquam  Deo  primam  gratiam  adeptos 
efte.  Vt  praetermittam  quod  argutius ,  fubtiliufque 
defendi  poftet ,  potuifle  merita  Chrifti  poft  praeno¬ 
tionem  peccati  praefiniri ,  vt  tamen  ab  iis  beatarum 
mentium  gratia,  &  gloria  penderet.  Admifla  enim 
rerum  fub  conditione  futurarum  certa ,  &  minime 
fallaci  Dei  fcientia  id  potuifle  confiftere  nemo 
Theologus  inficiabitur.Icaque  fatendum  eft,verilfi- 
me  didum  e  fle  hoc  loco  a  loanne,  appaiuiffe  Chri¬ 
ftum, vt  noftra  peccata  tolleret.  Non  me  tamen  fu¬ 
git  ,  Albuliora  quaedam  argumenta  proferri  confue- 
uifle,  qua:  tamen  quodfcholaftieam  ,  &  nimis  for- 
tafse  longam  difputationem  contineant  ,  &  vim 
perexiguam  habeanr,libcs  praetereo. Non  iuerim  ta¬ 
men  inficias,  Chrifti  incarnationem  feclufo  peccato 
potuifle  habere  alias  adiacenres  caufas,quae  ad  diur¬ 
nam  gloriam illuftrandam  maxime  pertineant,  fed 
ea,  quam  hoc  loco  commemorat  Ioannes,  vnionem 
hypoftaricam  fola  peperit. 

Certe  olim  Fauftus  ° ,  Qc  Arnobius  P,  quicumque  XVI. 
ille  tandem  fit,  docuerunt  Chriftum  nonnifi  pro  o  li.t.deli- 
peccatis  prxdeftinatorum  mortem  oppetiifle  ,  ac  ^cr^lb,c-4- 
propterea  folos  prsdeftinaros aduentus  Chrifti fru-  in*p£I4tf; 
dum  conlequi.  Quod  ipfum  fenfifle  Gotefcalcum 
Monachum  nefeio  quem  teftis  eft  Hincmarus  con¬ 
tra  Prxdeftinatianos,  &  Remigias  1.  Superiori  vero  q  cSt.j.cpi- 
feculo  fuerunt  hxretici r,  qui  impie,  ac  nefarie  afle-  ^olas  j.Epi- 
rerentjobiifle  tantum  Chriftum  Dominum  pro  fide-  [co^ft 
libus ,  ac  piis ;  cum  tamen  certiffimum  fit,  Chriftum  Lin  Janus f 
Dominum  tum  Patris  voluntate ,  tum  fponte  fua  lib.x.  Dubi- 
mortem  pro  eundis  mortalibus  nullo  penitus  ex-  tar>rij. 
clufo  obiiffc ,  hoc  eft ,  faltem  antecedenter,  St  tam¬ 
quam  in  caufa  eundos  homines  ad  fui  fanguinis,  ac 

necis 


144 


EpiftlB.Iom 


a!oan .4.1  i.  necis  beneficium  admififre,excIuiifTe  nullum.  Idcir- 
b  ad  Rom.  co  enim  vniUerfim  dicitur  a  Mundi  Seruator ,  & 
c  Ub  1  dtf  Redemptor.  Et  Paulus  b  Chrifti  beneficium' ampli- 
pec  mcr.  &  tudtne  fua  praeferendum  effe  dicit  Adae  peccatome- 
rem.pcr  tot.  cede  vt  fit  Chrifti  meritum  ampliorem  vim,  &  effi- 
d  adHeb.t.  cac;tatem  habuifte,quam  Adae  peccatum,  quo  vni- 
e  iTim  t.4  ^erfa  hominum  natura  inquinata  eft,  vt  luculenter 
fcap.4.10.  offendit  Auguftinus  ^  Addo  quod  idem  Apofto- 
g  cap.  4.  de  ius  feribit  d  :  Pro  omnibus  Chnfius  guflauit  mortem. 
dm.nomin.  e .  yuh  omnes  homines  fitluos  fieri.  Rudus  f :  6^«i 

cxleft  hi'erC  efi  omnium  hominum  ,  maxime  autem  fidelium. 

h  lib.7.&  8.  Quod  apertifis  afferunt  veteres  Patres,  Dionyfius  5 
Stro.n.  enim  Chrifti  gratiam  confert  cum  luce,  qua;  quan- 
i  hb.4.c.48.  tHm  ex  fe  jpfa  omnibus  fuos  radios  impertit.  Ad- 
kdecofutn.  do  Clementem  Alexandrinum  b,  Irenaeum  i ,  Hy- 
feculi.  politum  k,  Chryfoftomum  l ,  Cyrillum  ™,Theodo- 
1  Hom.if.  retum  « ,  Thcophyladum  °,  OEcumenium  P,Ori- 
hlmT^ai  §enem  q>Damafcenum r, Tertullianum  f,Hilarium c, 
EpheChon^  Ambuofium  u, Hieronymum  x,Auguftinum  Leo- 
18. adHebr.  nem  Pontificem  ^Maximum  a,  Profperum  b,  Fau- 
hom.im.e.  ftum  c,  Anfelmum  J  ,,Bernardum  e. 

*oan-  Ita  videmus  neminen?  a  Chrifti  fide,  excludi, cum 

m^ib^  ^in  Chtiftus  ipfe  praeceperit, apud  omnes  Gentes,  ac  na- 
Ioan.c.13’  1L  tiones  Euangelicam  fidem  promulgari.  Euntes  (ait 
ji.c.34.1ib.r.  apud  Matthaeum  f)  docete  omnei gentes,  baptizantes  cos 
de  fide  ad  innom\ne  Patris, (jr  Filff;  Spiritus  fancli, decentes ferua- 
Regmai.  re  ea  ,  quacumque  mandam  vobis.  Et  apud  Marcum  £: 
inlsen.'  Pra.dk  (inquit)  Euangelium  omni  creatura.  Sacramen- 
oadRom.5.  taa  Chrifto  inftituta  fi  rite  adhibeantur  ,  percipian- 
■  &  ad  Eph.i.  tyrque^omnibus profilnt.  Non  me  quidem  latet  di- 
r  adRorn  i'  xi^e  Chriftum  apud  Matthaeum  h  :  Tfion  fnm  rnifius 
r  li.i.defidc  nifi ad  oitct ,  qua penerunt  domus  jfrael.  Sed  Hilarius  1 
ortho.c.19.  quidem  &  Auguftinus  k  de  Chrifti  prafentia  ,  quas 
1'i.de  pudic.  iudxis  tantum  exhibenda  erat,  verba  illa  explicantj 
Matth  '4  m  ve*  cluot^  a*'j  exiftimant, loquitur  Chriftus  de  Euan- 
u  lib. g.  in  gelij  promulgatione,  deque  miraculorum.effedio- 
Luc.cap.fin.  ne,  quas  ipfo  fupAftite  ad  Iudasos  dumtaxat  refere- 
epift.  81.  ad  bantur ;  vel  denique  vr  Chryfoftomus  ‘  ,  Ambro- 
Vtff&llxSad  ^1US  ra  j  &  Hieronymus  »  malunt  prius  fignificanr, 
Tiraoth.i.  Euangelicam  legem  ludaeis  fuiffe  promulgandam, 
sProu.i.Tfa.  quam  caetetis  Gentibus  3  qtiod  in  Adtis  Apoltolicis 
6).  epift.  ad  Apoftoli 0  non  obfui  re  fignificanr.  V4m.  ( inquit ) 
en  adHedi  pdus  oportebat  pradicart  regnum  Dd,Scc.  .Quae  cum  ita 
bi.  q.  1  o.  ad  fmt,  facile  refelluntur  haereticorum  errores,  fiue  eo- 
Rom  9.  ad  rum ,  qui  pro  prsedeftinatis  dumtaxat ,  vel  pro  Colis 
Ephef. pjjs  (  ac  fidelibus  Chriftum  obiifte  mentiuntur,  vni- 
J  uerfimenim,  vtoftenfum  eft,  &  hoc. loco  affirmat 

articulis  fi-  Apoftolus  ,  mortuus  eft  Chriftus ,  y  t  peccata  noftra 
bi  falso  im-  tolferet,  praecipue  quidem  Chrifti  mors  ad  prima: - 
pofitis  ar.  i.  uam  ,  j}am  >  &  originariam  labem  penitus  delendam 
^awSer  n.C  refeicbarur ,  tuin  deinceps  ad  ea  etianvabolenda, 
de  pair.  epi*.  qu®  ex  illa  communi.labe  quodammodo  orta  funt, 
10. 83. ad Pa-  Hoc  autem  proprium  fuifle  ,  ac  lingulare  Chrifti 
lefiin.97.ad  munus ,  catholica  fides  docet,  &  mirifice  explicat 
^g-  Leo  Pontifex  P :  Qms  efi  (inquit)  ejiti  tradidit  femetip- 
b  in  pf  140.  fam  pro  nobis  ablationem ,  &  hosiiam  cDeo  in  odorem  fua- 
&  l.z.de  vo-  uitatis  ?  A-ft  cjtiod  vmqtum  facriftctum [aeratius  fuit, quam 
cat.  Gen.c.  mrm  pg„t,fex  4t  ari  Crucis  per  immolationem  fua 
c  U  %  «ra  carnis  cmm  m  confyeths  Domini  mul- 

&  Hb.arf.  ^  torum  fitnilorum  pretiofa  mors  fuerit ,  nullius  tamen  infantis 
dadRom.5.  occifio  propitiatio  mundi  fuit.  Acceperunt  iu  fit, non  dederunt 
e  ad  nulit.  cmnM ;  &  <{g  fidelium  fortitudine  exempla  nata  funt  pa- 
Ser!  dePfal-  ti.tniu.mn  dena  iufiitu.  Singulares  quippe  :n  ftngulis  mor~ 
mis  Ser.  4  34  tes  fuerunt,  nec  alterius’  cprifquam  debitum  fio funere  fluit, 
Cant.  epifi.  Cum  inter  filios  hominum  folus  Dominus  nofi  er  lefus  exti- 
f  cap^Ys  tn  tera-dn  quo  omnes  crucifixi,  omnes  monui, omnes  fepulti,  om- 
fine.  ttes  etiam  fitnt  fufeitati. 

g  cap.vlt.  Et  paulo  ance  de  efficacitate  fanguinis  Chrifti  fic 
XVIII.  plane  diffirruit  :  Eff fio  enim  pro  intusiis  /anguinis  tufii 
h  eap.  1 3.  tam  potens  fuit  ad  priuilegtum ,  tam  dittes  ad  pretium ,  vt  fi 
j  Cau  rf.in  Matrb.  k  Tra<fi.3i.  &  4j.in  loan.  1  Hom.10.  in  Matth. 
m  juPIal.4  3,  u  Matth.jo.Scij.  ocap.13.46.  p  Serm.n.dc  paff.c.J. 


A  vnitterfitas  captimfum  in  Redempttrrem  fuum  eredem,  nul¬ 
lum  tyrannica  vincula  minerent  3  quoniam  ficut  Apofidui 
ait :  Fbt  abundauit  peccatum, fiuperabundauil & gfatiti.  Et 
cum  fub  peccati  pramdteio  nati  poteflatem  acceperint  ad  iu- 
Jiitiam  renafeendi,  validius  donum  fdSium  efu  libertatis,  ,'Jh 
quam  debitum  feruitutis.  Retfte  aurem,  vt  ait  Peda,  fu--  ; 
ftulifle  dicitur  Chriftus  omnium  mortalium  peccat 
ta,  quia  folus  fuit  omnis  peccati  penitus  expers.  Tot 
(inquit)  er  tanti  homines  in  mundum  venere perfeFti  ,fed 
eorum  nullus  peccata  tollere  potuit  mundi .  quia  nullus  fine 
peccato  effe  potuit  m  mundo.Sc  oh  eam  cautam  Cluilius- 
apparuit,  vt  peccata  noftra  tolleret;  Vt  enim  feribit 
Leo  Pontifex  a ;  In  totius  humani  generis  fhrage  communi  3  Serm.s.de 
vnum  folumfuit  remedium  fnb  dtuina  rationis  occulto ,  quod  ^at  ^om- 
g  poffet  fubnenire  profi/atis ,  fi  aliquis  filiorum  Adam  origi¬ 
nalis  prauaricationis  alienus,  atque  innocens  nafceretur,  qui 
cmm  exemplo  prodeffet,  &  merito.  Sed  quia  hoc  naturalis 
generatio  non  ftnebat  ,,nec  poterat  vitiata  radicis  fine  femine 
propago  effe,de  quo  Scriptura  dicit :  Cluis  potifi  facere  mun¬ 
dum  de  immundo  conceptum  femine,  nonne  tu ,  qui  folus  e.f?  i 
Dominus  Dauid  faftus  eft  filius  Dauid ,  &  de  promifft  ge¬ 
neris  frttEhi  proles  eft  orta  fine  vitio  in  vnam  perfonam  oe- 
mina  conueniente  natura, vt  eodem  conCeptu,eodemque  par¬ 
tu  gigneretur  Dominus  no  fler  ^fefus  Chriftus,,  cui  vera  in- 
effet  Deitas  ad  miracula  operum ,  &  vera  humanitas  ad  to¬ 
lerantiam  paffionum. 

Hoc  enim  eft  ,  quod  fignificat  Apoftolus  ,  cum  XIX. 
fub  i  icit :  Et  peccatum  in  eo  non  eft.  In  quo  emm  ( ait  Au* 
q  guftinus  )  non  eft  peccatum  ,  ipfe  venit  auferre  peccatum, 
nam  fi  effiet  &  in  illo  peccatum  ,  aufeirertdum  effet  illi ,  non 
ipfe  auferret.  Suftuliffc  autem  dicitur  peccata,  quia  (vt- 
ait  Beda)  tcllit  dimittendo  quafafta  funt ,  &  adiuuando  ne 
fiant  ,&  perducendo  ad  vitam,  vbt  fieri  omnino  non  pofifwt . 

Tanta  eft  enim  humana;  naturae  imbecillitas ,  vt  nifi 
diuina  Chrifti  gratia  fubleuetur,  nulla  ratione  poffit 
diuinae  legi  omni  ex  parte  parere  ,  &  omnia  prorfus 
peccata  vitare.  Qua  de  re  ita  loquitur  Auguftinus  b:  b  J.dedono 
Siquidem  vt  cr  non  di  foedamus  a  Deo  ,  non  oflendit  dnn-  Pei^uc  7* 
dum  effe  nifi  d  Deo ,  tum  pofcendum  oflendit  d  Deo.  Cljifi 
enim  Hon  infertur  in  tentationem  non  di  (cedit  d  Deo ,  non  eft 
hoc  omnino  in  viribus  liberi  arbitrij, quales  nunc  funt,  fuerat 
in  homine  antequam  caderet.  Et  paucis  inrericdtis  :  Poft 
cafum  autem  hominis  non  nifi  ad  gratiam  fiitarn  Deus  vo¬ 
luit  pertinere, vt  homo  accedat  ad  eum, neque  nifi  ad  gratiam 
^  fuarn voluit  pertinere, vt  horno  non  recedat  ab  eo. Hanc  gra¬ 
tiam  pofisit  in  illo  ,  quo  fortem  confecuti  fumus  pradcflinati 
fecundum  propofitwn  eius ,  qui  vniuerfia  operatur ,  ac  per  hoc 
ficut  operatur ,  vt  accedamus ,  fic  oneratur  ne  difcedamus. 

Quibus  offendit  gratiae  neceffitatem  ad  fiiperandas 
tentationeSjvincendaquc  peccata,  quibas  a  Deo  m- 
cedimus.Pianius’ autem  alibi c  :  Per  hoc(inqmt)nsc de  c  dc  eorrep. 
ipjd  perfeuerantia  boni  voluit  T)eus  fahftos  fuos  in  viribus  !&  grat.c.u. 
filis  ,  fed  in  ipfo  gloriari ,  qui  eis  non  folitvr  dat  adiutorium , 
quale  primo  homini  dedit ,  fine  quo  non  poffint  per  fenerare, 
fi  velint,  fed  in  eis  etiam  -operatur ,  &  velle  3  vt  quoniam  non 
per  fenerabant,  nifi  &  poffint, &  velint, perfetrerandi  eis  pnffi- 
bilitasrjfr  voluntas  ditiina gratia  largitate  donetur. 

Qua  vero  id  ratione  fiat  mOx  explicans’  fubiicif;  XX. 

£  Tantum  quippe  Spiritu  findo  accenditur'  volUntas  eorum , 
vt  ideo  poffint , quia  fic  vclunty.deo  fic  velint,  quia  Deus  ope¬ 
ratur  ,  vt  tfelint.  Aram  fi  in  tanta  infirmitate  vita  huius,  in 
qua  tamen  h  firmitate  propter  elationem  deprimendam  per¬ 
fici  viiiutern  oportebat  ip fis  relinqueretur  voluntas  fna,vt  in 
adiutorio  T)ei  fine  quo  perfeuerare  non' po fient ,  manerent fi 
vellent, nec  T)ew  in  eis  operaretur,  vt  vellent.  I nter  tot  ,  & 
tantas  tentatienes  infirmitate  fua  voluntas  ipfa  fisccumbe- 
ret,&  ideo  perfeuerare  non  pofient,  quia  deficient  es  infimita¬ 
te  nec  vellent ,  aut  non  ita  vellent  infirmitate  voluntatis  ,  vt 
pofient.  Subuemum  efi igfitur  infirmitati  voluntatis  humana, 
vt  diuina  gratia  indechnabiliter ,&  infuperabiliter  ageretur, ' 

&  ideo  quamuk  infima  non  tamen  deficeret ,  neque  aduer- 
Jitate 


XXI. 

a  cap.8.46. 
b  adHebr. 
4.if. 


c  cap.7.16. 
d  cap.9.14. 

Ci.C.J.ZI. 

f  ep.i.cap.i. 
at. 

g  Can.io. 


h  Enchir. 
cap  41.li.10. 
de  Genefad 
licter.c.i9.& 
lib.  f.  cont. 
lutian.c.ij. 

i  lib.  1.  Pe- 
tiarch.c.6'. 


XXII. 


jc  cap.  3.  de 
cadeft.  hier, 
p. 3. circa  fi¬ 
nem.  - 
1  in  ep.cot, 
Paul.Samo. 
cuxaline.11. 


Explan.  Cap.  III. 


i45 


[itate  aliqua  vinceretur.  Qus:  lanei  omnia  mirifice  often- 
dunt  diuinse  gratiae  vim  ,  &  efficacitatem ,  quam  fua 
morte  attulit  Chriftus,  qui  merito  dicitur  ob  id  ap- 
paruiftc,  vt peccata  nosira  tolleret ,  praeterita  quidem  ea 
expiando,  futura  vero  conftantiam  in  bono,  &  per- 
feuerantiam  largiendo. 

Et  peccatum  in  eo  ?/o»</?.Veriflime  omnino  di&um, 
nam  &  Chriftus  ipfe  apud  Io  annem  ait  a  :  Quis  ex 
vobis  arguet  me  de  peccato  ?  Et  Paulus  b  :  Tfon  habe¬ 
mus  Pontificem, qui  non  pojfit  compati  infirmitatibus  noftris, 
tertiatum  per  omnia  pro Jimilitudine  abfque  peccato.Et  poft: 
multa  c :  Talis  enim  decebat,  vt  effiet  nobis  Pontifex ,  fian- 
Elusjnnocesjmpcllutusfcgregatus  a  peccatoribus,  tft  excel- 
Jior  calis  faBw.  Rurfus  d  :  Semetipfeum  obtulit  immacula¬ 
tum  Deo.  Denique  ad  Corinthios  e  ai t,  eum,  mi  non 
nouit  peccatum ,  pro  nobis  peccatum  fecit.  Petrus  f  vero 
de  Chrifto  ait :  Qui  peccatum  non  fecit ,  nec  initemus  ejl 
dolus  in  ore  £;Vr. Patres  vero  Concilij  Ephefini  g  Chri- 
ftum  aiunt  obtulifle  facrificium  pro  peccatis  no- 
ftris,non  pro  fuis,quia  ille  non  habuit.  Et  cerre  fi  de 
originaria  labe  fermo  fit,  plane  confiat ,  eam  a  Chri¬ 
fto  Domino  fiue  diuinx  naturx  refpe&u  ,  fiue  fili 
diuini  conceptus  ratione,  non  potuifie  illum  ca  ma¬ 
cula  inquinari.  Quam  ob  caufam  caro  ipfius  ,  quia 
non  fuit  humano  femine  concepta  ,  non  fimpliciter 
caro  peccati,  fed  fimilitudo  carnis  peccati  ab  Apo- 
ftolo  nuncupatur. Itique  Auguftinus  h  colligit  Chri- 
ftum,quia  non  genitus  eft  ex  humano  femine, pecca¬ 
tum  originis  non  contraxifle  ;  fin  autem  de  peccato 
fermo  Iit,  quod  propria  voluntate  patratur,  adeo 
Chriftus  fuit  ab  eo  alienus ,  ac  liber ,  vt  ne  potuerit 
quidem  vlla  ratione  peccare  ,  quae  eft  omnium  fer- 
me  Patrum  apertiifima  fentenria.  Origenes  *  enim 
ita  plane  feribit  ,  vt  oftendat  ex  ipfa  vi  vnionis  hy- 
poftaticx  humanam  Chrifti  voluntatem  non  po- 
ruifte  a  redo  deficere, aut  peccare  :  Ferri  (inquit;  me¬ 
tallum  capax  eft  frigoris ,  eft  caloris.  Si  ergo  rnajfa  alicjua 
ferri  femperin  igne  Jit  pojita  omnibus  fuis  poris ,  omnibufque 
venis  ignem  reiipiehs,  eft  tota  ignis  c  freti  a,  fi  neque  ignis  ab 
ea  ceffiet  aliquando ,  neque 'ipfa  ab  igne  feparctur,tiumquam 
dicemus  hanc,qua  natura  quidem  ferri  rnafra  eft,  in  igne  pb- 
fuam ,  eft  indefinenter  ardentem  pofie  frigus  aliquando  reci¬ 
pere, quin  imo  quod  verius  eft,  magts  eam, ficu  t  in  fornacibus 
fitpc  fieri  oculis  deprehendimur  ,  totam  ignem  effictam  dici¬ 
mus,  quoniam  nec  aliud  in  ea ,  nifi  ignis  cernitur ,  fed  eft  fi 
quis  contingere ,  aut  traBare  tentauerit ,  non  ferri  ,  fed  ignis 
vim  fentiet.  Hoc  ergo  modo  etiam  illa  anima  ( de  Chrifto 
loquitur)  qua  quafi ferrum  in  tgnefic  femper  in  Verbo,  fim- 
per  in  fetpientia  ,  femperin  Deo poft  a  eft ,  omne  quod  agit, 
quod  finiit, quod  intelligit  Deus  eft, eft  ideo  nec  conuertibilis, 
nec  mutabilis  dici  poteft ,  qua  inconuertibilitatem  ex  Verbi 
T)ei  vnitate  indefinenter  ignita  pofredit.  Ad  omnes  denique 
fanBos  cakr  aliquis  Verbi  Dei  putandus  eft  peruenifre ,  in 
hac  autem  anima  ipfe  ignis  diurnus  fubftantialiter  requic- 
ttifre  credendus  e  fi,  cx  quo  ad  cateros  calor  aliquis  venerit. 

Egregie  vero  exemplo  ferri  candentis  vim  vnio¬ 
nis  hypoftaticae  declarat,  quod  aliis  etiam  Patribus 
mitifice  placuit.  Et  mihi  quidem  idem  fignificaffe 
vifus  eft  Dionyfius  Areopagita  ,  cum  dixit,  opor¬ 
tere  nos ,  diuinam  Chrifti  4n  carne  vitam  affidue 
intueri ,  &  fandan  ipfius  impeccantiam,  feu  impec- 
cabilitatem  imitari.  Dionyfius  1  porro  Alexandri  - 
nus  hxc  de  Chrifto  feribit :  Nfi  fiuffiet  idem ,  qui  erat 
Deus  Verbum ,  non  poterat  efre  alienus  d potcBate  peccan¬ 
di,  nemo  enim  eft,  quin  peccare  non  pofric,mfi  vnus  Christus, 
ficut  Pater  Chrifli,  eft  Spiritus  fanBus.  Et  paulo  poft, 
cum  offendifler ,  neminem  efle  mortalium,  qui  non 
aliquando  labatur, aut  offendat,  fubiicit:Cfe#?«j  vero 
non  exercitatione  oftenfus  eft  per  fidem ,  eft  pietatem  in 
Denm,vt  iam  diBum  eft, naturalis  enm  iuBnia,  eft  diuina 
virtus' eius  eft. quippe  ille  diuinitate  delibutus,&  fan- 
Hened,  lutliman.  in  Epifi.  E.  loart. 


A  dificatus  fanditatem  dderere  nequaquam  potuit. 

Quod  pauciflimis  verbis  explicans  Gregorius  Na- 
zianzenus  3 :  filius  enim  (inquit)  voluntas  cum  tota  dei-  a  Orat.  56. 
ficata  fit,  Deo procul  dubio  non  aduerfatur.  His  addo  ma- 
gniAthanauj  b  teftimonium ,  qui  difputans  aduer-  ^lib  den¬ 
sus  Apollinariftas  ,  ait :  Si  enim  piius  hominis  venit ,  vt  carn.Chrift. 
difrducret  opera  Diaboli ,  qua  ratione  in  fic  habere pofret  pec-  non  longe 
catumfiquidem  ipfe  venit, vt  deleret  in  nobis- peccata  ?  Poft  a  Pmic' 
nonnulla  vero  :  Verbi  tamen  incarnatio  fecundum  natu¬ 
ram  Dei faBa  noBrorum  vitiorum  fufieptibilis  non  fuit,  qua 
cx  vetuBaie  etiam  hoc  tempore  in  nobis  harere  fient.  De¬ 
nique  ait :  Inde  enim  eft, quod  docemur, exuere  veterem  ho - 
tr.incm,eft  induere  nouurn ,  qui  fecundum  Deum  creatus  eft, 
atque  in  eo  miraculum  eft ,  quod  Dominus  homofaBus  eft 
fine  omni  peccato, eo  quod  nouitas  in  totum friBa  fit,vt  ofien- 
B  dem  vires  fu  as. 

Iam  Epiphanius  c :  Si  dixerimus  (ait)  Chrifium perfe-  XXI  H. 
Bum  hominem  ex  Maria  natum ,  numquid  Judicabimur  cinAncho* 
ipfium  peccatis  fibieBtm  fiiifre  ?  Abftt ,  peccatum  enim  non  raao‘ 
fecit, neque  imientus  eft  dolus  in  ore  ipfius.  Si  enim  virtutem 
fiam  fanBis  infnfflauit,  eft  iq ,  quibus  inffiirauit ,  uslantur, 
quod  erant  fanBi  ,tusli,prcgrcj]i  in  diebus  fuis  citra  reprehen- 
firnern, quanto  magis  ipfe ,  in  quo  omni  Deitatis  plenitudini 
habitare  complacuit  corporaliter,  etiam  fi  carnem  veram  ac¬ 
cepit  ex  Mana  femper  Virgine ,  &  arumam  vere  humanam, 

&  mentem.  Et fi  quid  aliud  efiin  homine,  ipfi  in  fe  ipfio  ha¬ 
bens  vniucrja  continuit ,  Deus  exislens,  non  diuifa  ad  mali - 
q  tiam.nonfraBa  d  maligno  illo,  non  capta  voluptate ,  non  ca¬ 
dentia  Jub peccatum  ^ft.Confcftim  vero  multo  aper¬ 
tius  :  Si  entrn  fiuperne genitus  eft  d  l\ztre,etiam  natus  eft  ex 
Maria, & fuperne  verax  efl,&  infarte  •,& fi  fiuperne  imper- 
fcBus  eft,  c 'r  infra  impevfeBus  eft.  Si  vero  fuperne perfcBus 
eft ,  eft  infra  perfiBus  eft,  eft  non  in  alio pcfrcBo  habitauiv, 
fed  in  fi  ipfum  omnia  perfecit.  Hxc  autem  perfedio, 
quam  fuperne  ,  atque  inferne  Chrifto  afterit ,  om¬ 
nem,  vt  apparct,culpam  excludit, omnem  maculam,  d  in  illud 
&  nxuum.  Quam  ob  caufam  Chryfoftomus  d  ,  Sc  ^a.c.7.  An- 

Damafcenus  c  Chriftum  vocant  etvaufimrcv ,  quafi  te‘}ua™ fciat 
1  •  1  . r  '  *  1  puer,Bcc. 

dicant,  expertem ,  atque  alienum  ab  omni  peccato.  e  lib.  z.  de 
Quo  etiam  nomine  vius  eft  Achanafius  f,  cum  fic  fide  cap.  u. 
loquitur  :  Si  autem  non  in  natura  peccatrice  impeccabilis  ^  f  de  Clui- 
vifus  eft,ttva{xfiT»-Tcc,quomodo  condemnatum  eft:  peccatum  coiu  A^oll" 
in  carne, neque  carne  prauaricationem  habente ?  ance  med. ' 

Theophanes  Abbas  g  Venerabilis  difputans  ad-  XXIV. 

D  uersus  Macharium  his  verbis  eum  imeuognv.Flabuit  g  in  6.  Sya, 
humanam  voluntatem  Dominus  noBer  Iefiis  ChriBus ,  eft  a<^‘8, 
impeccabilem  ?  Vtrtimque  enim  cupiebat  Synodus 
aperte  fateri  Macharium.  Cyrillus  h  porro  Alexan-  h  lib.aduer. 
drinus  ‘.Stolidi  (inquit)^  dementes  proftus  fiunt, qui  ipfum  Amhropo- 
etiam  ChriBurn  ne  feto  quopaBo.peccare  pefre  affirmant  cam 
ob  caufam,  quod  in  eadem ,  atque  nos  frecte  fuerit  ver fatus, 
quodque  forma  firui  accepta  cum  hominibus  in  terra  egerit. 

Si  enim  defit  effie,  quod  erat, aut  ex  diuina  natura  in  huma¬ 
nam  tantum ,  ac  noBri  firndem  naturam  abiit ,  humanam 
imbecillitatem  illi  obiiciant.  Si  vero  idcirco  humanam  natu¬ 
ram geBauit,vt  eam, quam  ab  Adam  acceperat  imbecillita¬ 
tem  in  fe  validam, ac  peccato  fuperiorem  declararet,  cur  fru- 
ftra  id  anxie  inquirunt ,  quod  inuenire  non  pojjunt  ?  Alibi  ’  i  de  reda  fi- 
£  vero  difputans  contra  Apollinarem  :  Annon(i nquit)  deadTheo- 
apeniffiimum  eft  obfecro  vntgemtttrh  ‘Det  filium  fimilem  no-  antc  . 

bis, hoc  eft,  hominem  faBum  effie,  quo  nimirum  terrenum  hoc 
noBmm  corpus  vita  propria  per  oeconomicam  vmonem  illi 
immiffia  ab  induti  a  corruptione  liberaret  ?  Animam  rurfus 
humanam,  poBquam  illam  propriam fibi  reddidijfet,.fuaque 
natura  firmitate ,  eft  immutabilitate  perinde  a?  vellus  colore 
imbuifiet, peccato  fuperiorem  declararet.  Et  aliquanto  poft: 
Quemadmodum  ergo  caro  poBeaquam  Verbi  omnia  viuifi- 
cantis  caro  cffieBa  eft ,  qui  peccatum  non  nouit ,  e  veBigio 
flatum  firmum, ac  omnibus  modis  ftabilem, peccatoque,  quod 
olit»  tyranmdem  in  nos  exercebat ,  multis  partibus potemto- 
mn  natta  eft. 

n  Huc 


146 


Epift.LB.Ioan. 


e  Or.z.cSt. 
Arian. 


d  Pfal.44.8. 


XXV.  Huc  accedit,  quod  minus  quidem  aperce  hanc 
ipfam  diuinam  Chrifti  vim  alij  Patres  fubindicant, 
a  lib.j  c.5.  nam  Irenaus  a  Chriftum  ait  mentiri  idcirco  no  po- 
tuiffe,  quia  Veritas  eft,  vt  eadem  ratione  vniuer- 
fim  dicendum  fit ,  peccare  illum  non  potuifle  ,  quia 
b  ep.<rj.  eft  ipfa  fan&itas ,  &  iuftitia.  Bafilius  b  autem  ab- 
iecifle  ait  Chriftum  Dominum  prauas  omnes  af- 
fe&iones  tamquam  diuina  maieftate  indignas.  A- 
thanafius c  vero  Chriftum  vocat  per  fe  fandum  ,  & 
Dominum  iandificationis  ,  &  natura  fua  iuftum, 
&  immutabilem  ad  malum  ,  eique  accommodat 
verba  illa  Dauidis  d  :  Dilexifti  iuftitiam  ,  &  odifti  ini¬ 
quitatem  ,  propterea  vnxit  te  Deus  Deus  tuus  oleo  latitia 
pra  confinibus  tuis.  Vn&ionem  enim  eain  nihil  effe 
aliud  putat,  quam  hypoftaticam  vnionem  ,  quam 
ait  idcirco  in  diuina  Chrifti  pcrfona  fuifle  fadam, 
vt  Chriftus  omnino  diligeret  iuftitiam  ,  &  odio 
profequererur  iniquitatem  ,  nec  vlla  ratione  poffet 
a  redo  virtutis  curfu  deflederc.  Neque  vero  ali¬ 
ter  fenferunt  Latini  Patres  ,  fiquidem  Ambio- 
fius  e  eodem  ferme  argumento  ,  quo  Athanafius 
aduersus  Apollinarem  pugnans  ait  :  Qui  enim  alios 
regebat  fi  regere  ipfe  non  poterat }  qui  peccata  donabatpec- 
caturn  ipfe  faciebat  ?  Auguftinus  f  autem  cum  ageret 
de  increpatione  lobi :  ProfeElo  ( ait )  fecundum  illam  iu- 
fiitiam,  qua  fe  nouerat  iniufium,fi  vituperautt,ac  diftabuit , 
aftmaultque  fi  terram ,  &  cinerem  mente  confindens  Chri¬ 
fti  iuftitiam ,  in  cuius  non  tantum  diuinitate,fid  nec  in  ani¬ 
ma  ,  nec  in  carne  vllumpotnit  effe  peccatum.  Multo  au¬ 
tem  apertius  alio  loco  S  'fifta  natiuitas  (inquit) proficio 
gratuita  coniunxit  in  vnttate  pcrfona  hominem  Deo ,  car¬ 
nem  Verbo.  Iftam  natiuitatem  bona  opera  fiquuta  funi, non 
bona  opera  meruerunt.  Neque  enim  metuendum  erat ,  ne 
ifto  ineffabili  modo  in  imitat  em  per  fime  d  Verbo  Deo  natu¬ 
ra  humana  fufeepta  per  liberum  voluntatis  peccaret  arbi¬ 
trium  ,  cum  ifta  fufccptio  talis  ejfet ,  vt  natura  hominis  d 
Deo  ita  fufeepta  nullum  in  fe  motum  mala  voluntatis  ad¬ 
mitteret. 

Hinc  apparet ,  vnioni  hypoftatica  tribuifle  Au- 
guftinum  hanc  Chrifti  vim  ,  qua  peccare  nul!o  pa- 
do  poftet:  quod  alibi  h  multo  apertius  docet.  Na¬ 
tus  ( inquit)  eft  Chriftus  de  Spiritu  fanfto ,  non ficut  filius, 
Cr  de  Mana  Virgine  ficut  filius,  fnftnmt  nobis  gratiam 
Dei ,  qua  homo  nullis  pucedentibus  meritis  in  ipfo  exordio 
natura  fua,  in  quo  effe  coepit  \  Verbo  Dei  copularetur  in  tan¬ 
tam  pcrfona  vmtatem ,  vt  idem  ipfe  ejfet  filius  Dei,  qui  filius 
hominis ,  &  filius  hominis ,  qui  filius  Dei.  Ac  fi  in  natura 
humana  fkfccptione  fieret  quodam  modo  ipfa  gratia  illi  ho¬ 
mini  naturalis, qua  nullum  peccatum  poffit  admittere.  Quo 
fit,  vt  merito  tamquam  haeretici  ‘  reiiciendi  fintij, 
qui  impio, nefarioque  aufu  Chrifto  impatientiae, aut 
defperationis  maculas  afpergere  non  dubitarunt, 
Neque  verb  audiendi  funt  ij ,  qui  quamquam  vitro 
fatentur  ,  Chriftum  nullum  admififte  peccatum, 
contendunt  tamen  circumfcripta  beatitudine  ex 
vi  vnius  dumtaxat  Vnionis  Chriftum  potuiffe  pec¬ 
care  ,  cum  nihilo  magis  diuina  Chrifti  perfonae  pec¬ 
catum  repugnet, quam  mors.  Non  adnimaduertunt 
autem  viri  dodi k  quamuis  peccatum, &  mors  aequo 
pene  iure  in  hominum  natura  dominentur,cum  ne¬ 
mo  prorfiis  mortem  effugiat ,  &  citra  priuilegium 
nullus  reperiatur,cui  non  aliqua  labecula  aliquando 
adhaerefeat ,  fieri  tamen  pofte^  vt  quis  tam  valido 
gratiae  praefidio  diuinitus  roboretur, vt  nufquam  of¬ 
fendat.  Qfcod de  beariftima  Virgine  Deipara  affir¬ 
mat  Ecclefia  ,  vt  minime  mirandum  fit, diuinitus 
adeo  quempiam  polle  confirmari ,  non  modo  vt 
numquam  labatur,  &  erret,  fed  ne  leui  quidem  pia¬ 
culo  inquinari  queat. 

Quidquid  autem  hac  de  re  fentiendutn  fit ,  cer¬ 
te  vnio  hypoftatica  fuapte  natura  hoc  Chrifto  li- 


e  li.de  Sacr. 
£ricarn.c.7.j 

f  lib.  i.  de 
pec.  mcr.  & 

rein.eap.jt 


g  decorrep. 
&  gtatfC.n. 


XXVI. 


JiiiiEnchir. 

dap.40» 


e  Calui  nus. 
Vide  etiam 
Linda.  dial. 
i.  Ofium  li. 
1.  de  fixief 
poftr.tenip. 


k  Duran.in 
3.  d.  ia.  q  1. 
Scotus  ibid. 
&  d.i.q.i. 


A  betatori  tribuifte  creditur  ,  quod  veterum  Partum 
teftimonia  allata  luculenter  probant.  Quemadmo¬ 
dum  autem  ratio  ,  quae  in  homine  principatum 
obtinet ,  fenfibus  ,  rcliquifque  inferioribus'  anirnx 
partibus  ,  &  facultatibus  imperat ,  earumque  asio¬ 
nes  ita  moderatur  ,  vt  fi  forte  vfpiam  peccent,  id 
merito  rationi  tribuatur.  Perfimili  prorfus  ratio¬ 
ne  diuina  in  Chrifto  hypoftalis  ita  plane  humana 
menti ,  ac  rationi  neceffario  quodam  iure  praeerat, 
ciufque  fandtiones  pro  imperio  fletftebat,  vt  quid¬ 
quid  haec  ageret, diuinae  procul  dubio  hypoftafi  ad- 
feriberetur  ,  atque  idcirco  in  ipfam  diuinam  hypo- 
ftafim  peccari  labes  ,  &  macula  redundaret ;  quod 
cum  eft  per  fe  abfurdiffimum  ,  tum  allatis  Patrum 
g  fententiis  apertiflime  aduerfatur.  At  vero  mors, 
qua:  affe£Ho  quaedam  eft  humanae  naturae  propria, 
ob  eius  cum  diuina  hypoftafi  coniundrioncm ,  vi 
quidem  communicationis  idiomatum  ,  vt  Theolo¬ 
gi  loquuntur  ,  diuinam  perfonam  ,  cui  humana  na¬ 
tura  adhaeret ,  aliquo  padto  afficit ,  vt  vere  dicatur, 
Deus  mortuus.  Sed  hoc  ipfo  perfpicue  intelligitur, 
folummodo  externa  appellatione  Deum  dici  mor¬ 
tuum  ,  vt  dicitur  natus  cx  Virgine  in  crucem  fubla- 
tus,  &  id  genus  alia,  qua  nemo  ignorat,  nonnifi  hu¬ 
manae  natur#  relpedtu  diuina  perfonae  tribui ,  qua 
ifta  omnia  non  alia  ratione  patitur  ,  nifi  quia  na¬ 
turam  patibilem, &  mortalem  fuftenrat.  Quod  lon¬ 
ge  aliter  accideret  in  peccato ,  hac  enim  permittere» 

£  aut  pati ,  honefta  praefertim  de  caufa ,  laudabile ,  Sc 
gloriofum  cenfetur  ,  admittere  autem  peccatum, 

&c  natura  ipfi  peccanti  turpe  eft  ,  8c  diuina  hypo¬ 
ftafi  ,  qua  illud  prohibere  poteft ,  &  debet ,  non¬ 
nullam  labem  appingit.  Non  eft  igitur,  vt  ait  loan- 
nes  ,  in  illo  peccatum  ,  nec  poteft  vlla  ratione 
inefle» 

Omnis, qui  in  eo  manet,  uon  peccat, &  omnis, qui  peccat, 
non  vidit  eum ,  &  cognouit  eum. 

Commendata  Chrifti  innocentia,  vt  eius  imita-  ^ 
tionem  fedulo  perfuadeat  ,  pergit  in  eodem  argu¬ 
mento  ,  oftendicque  vim,  &c  efficacitatem  diuina 
gratia  in  eos  quodammodo  redundare ,  qui  ei  cha- 
ritatis  nexu  aftringuntur.  Non  modo  igitur  Chri¬ 
is  ftus  eft  ab  omni  peccati  labe  alienus  ,  fed  ij  etiam, 
qui  ipfi  tamquam  palmites  viti  adharefeunt ,  nul¬ 
lum  prorfus  facinus  ,  nullfimque  peccatum  ad¬ 
mittunt.  Videri  autem  poteft  hac  .prior  Apofto- 
li  fententia  admodum  anceps ,  &  ambigua.  Om¬ 
nis  (inquit)  qui  in  eo  manet ,  non  peccat.  Atqui  in 
eo  manent  fideles  ,  quorum  tamen  plurimi  gra- 
uifllmis  fceleribus  obftringuntur.  Auguftinus  au¬ 
tem  ,  dum  quaftionem  explicat  ,  magis  videtur 
inuoluere  ,  atque  impedire  :  Non  credit  ( inquit ) 
ifte  ,  qui  peccat  ,  fi  autem  credit  ,  quantum  ad  fidem 
eius  pertinet  ,  non  peccat.  Primum  illud  ,  nifi  re- 
£te  intelligatur  ,  non  procul  abeft  ab  haretico- 
rum  errore  ,  qui  fidem  negant  in  peccatore  perma- 
n  nere ,  aut  fidem  ,  quam  mortuam  vocant ,  fidem 
effe  veram  ,  quod  verumque  catholica  damnat  Ec¬ 
clefia.  Sed  fortafle  Auguftinus  negat  cum  ,  qui 
peccat,  credere,  quia  abfque  vllo  frnftu,  aut  fpir 
ritali  vtilitate  fidem  retinet  ,  qua  ad  aternam 
vitam  comparandam  prodeffe  nequaquam  po¬ 
teft.  Argutius  ,  &  omnino  verum  eft  ,  quod 
mox  fubiicit  ,  quatenus  credit ,  eum  nulla  ratio¬ 
ne  peccare  ;  ait  enim  Iacobus  eum  ,  qui  credit  in 
filium  Dei.  benefacere.  Sed  vt  ingenue  fatear,  non 
poffum  mihi  pcrluadere  hoc  effe  ad  mentem 
Apoftoli  ,  malim  potius  fimpliciter  eum  negare, 
eos ,  qui  in  Chrifto  manent ,  peccato  inquinari. 


Explan.  Cap.  III.  147 


a  verC?.  Quod  planius  affirmat  non  ita  multo  a  poft.  Sunt,  A 
qui  exi  {liment  agere  Apoftoltim  dumtaxat  dc  pec¬ 
cato  infidelitatis,  vt  fenfus  fit :  Qui  in  eius  fide  per¬ 
feuerat  ,  contra  fidem  non  peccat.  Quod  vel  ab 
Auguftini  fententia  non  difcrepat  ,  vel  puerilem, 
ac  prorfus  Apoftolo  indignlim  fenfumparit.  Perin¬ 
de  enim  eft,  ac  fi  dicat :  Qui  fidelis  eft  ,  non  eft  in¬ 
fidelis. 

II.  OEcitmenius  eum  ait  in  Chrifto.  manere  ,  qui 
nulla  intermifftone  fafla  virtutes  exercet .  &  numqnam 
ab  operatione  ipfarum  defiflit.  Quod  eadem  plane  ra¬ 
tione  refellitur  ;  perinde  enim  eft ,  ac  fi  Ioantfes 
dicat  ,  qui  in  fladio  virtutis  fefe  ftrenue  exercet, 

&  ad  Chriflianx  perfe£lionis  metam  omni  flu-  j, 
dio  ,  conatuque  contendit  ,  nequaquam  peccat. 
Quod  ita  eft  per  fe  perfpicuum ,  vt  nihil  necefle 
fit  ab  Apoflolo  inculcari.  Crediderim'  igitur  col- 
limafTe  hoc  loco  Bedarn,  qui  in  quantum  (inquit)  in 
eo  manet, in  tantum  non  peccat.  Quod  ego  quidem  am¬ 
ple  ,  atque  vniuerfim  accipio  ,  nam  qui  fidei  bene¬ 
ficio  in  Chrifto  manet,  quamdiu  in  eo  manet,  con¬ 
tra  fidem  non  peccat  :  qui  ei  etiam-chatitate  ad¬ 
haeret ,  quatenus  integram  charitatem  retinet,  num- 
quam  contra  charitatem  labitur.  Quod  fi  ita  in  Deo 
manet ,  vt  in  eo  defixas  omnes  cogitationes  habeat, 
feque  penitus  ei,  atque  omni  cx  parte  fubiiciat ,  ne 
leui  quidem  macula  ardorem  charitatis  refrigerat, 
aut  fplendorem  infufeat.  Ita  fit ,  vt  triplex- veluti 
ratio  manendi  in  Chrifto  diftinguenda  fit  ,  qui¬ 
dam  enim  manent  folafide  ,  &  vt  hac  ratione  in 
Chrifto  manent ,  quamuis  fortaffe  alia  ratione  pec¬ 
cent  ,  non  ita  tamen  peccant ,  vt  fidei  beneficio 
non  maneant  in  Chrifto.  Alij  ad  fidem  adhibent 
etiam  charitatem  ,  cuius  quidem  vi  quafi  quodam 
fpiritali  vinculo  Chrifto  aftringuntur ,  &  quamdiu 
in  cis  charitas  perfeuerat ,  lethali  noxa  ncutiquam 
inquinantur.  Sed  leuiori  tamen  aliqua  culpa  ali¬ 
quo  pa6fco  infici,  &  inquinari  poliunt ,  quod  ab  iis 
longe  abeft  ,  qui  re  ipfa  toti  feruntur  in  Deum, 
quod  tamen  in  hac  imbecillitate  natura;  nequit 
elTe  perpetuum.  Nam  etiam  ij ,  qui  charitatis  per¬ 
fectionem  feClantur  ,  &  apicem  quodam  modo 
tenent  ,  nonnumquam  offendunt  ,  &  labuntur,  1 
fed  tunc  non  illo  ,  quem  diximus  ,  modo  ,  in  Deo 
manent. 

I  T  I.  Qux  omnia  egregie  explicat  Auguftinus  b  :  Profi- 
b  li.  de  pcc.  cimus  ergo  (inquit)  in  reneuationem,  iuttamque  vitam, per 
mer.8c  rem.  ^  j)£l  j~urniii  3  ^  per  hoc  peccare  omnino  non pof 
Ca^‘  ’  fumus ,  donec  totum  in  hoc  tranfmutetur  etiam  illud,  per 
quod  adhuc  filij  fieculi  fumus  ,  per  hoc  enim  &  peccare 
adhuc  poffumus,  Et  aliquanto  poft  :  Protnde  in  quan¬ 
tum  fimiles,  in  tantum  regenerante  Spiritu  fili)  Dei,  in  quan¬ 
tum  autem  diftimiles,  in  tantum  filij  carnis ,  &  faculi ,  fl- 
linc  ergo  peccare  non  poffumus ,  hinc  vero fi  dixerimus ,  quia 
c  epift.?;.  peccatum  non  habemus  ,  ipfi  nos  decipimus.  Alibi  c  :  Qui 
natus  ( inquit )  ex  Deo  eft ,  non  peccat  •, fecundum  ipjfam 
charitatem  ditium  eft, qua  fola  non  peccat,  Ad  natiuitatem 
quippe, qua  ex  Deo  eft,  augenda,  &  perficienda  pcrtiriTT cha¬ 
ritas  ,  non  ea ,  qua  minuenda  eft,  &  confttmenda  cupiditas. 
Gjua  tamen  quamdiu  eft  in  membris :  nothis  ,  lege  quadam 
fua  repugnat  legi  mentis  fed  natus  ex  Deo,  nec  obedwns  de- 
fidenis  eius,  nec  exhibens  membra  fua  arma  iniquitatis  pec¬ 
cato,  potejl  dicere. Lirn  non  ego  opem  illud,  fed  diu d, quod  ha¬ 
bitat  in  me  peccatum.  Eodem  modo  haec  Ioannis  ver- 
A  li.i.in  To-  ba  explicat  Hieronymus <I.  Qui  tn  generatwne(mepa\f) 
um.m  pnn-  [)ormm  perfeuerant,  peccare  non  pojfunt ,  qua  enim  commu- 
meatio  luci,&  tenebris ? Chrifto  &  Belial  ?  Quomodo  dies,& 
nox  mifceri  non  queunt  ,ftc  nec  iuflitia ,  &  iniquitas  pecca¬ 
tum. &  bona  opera, Christus, &  Antichriflus .  Poflis  etiam 
r,  Serra.i.tk  ab  follite  dicere, quod  monet  Bernardus  e,  eum,  qui 
SeptuagaC  jn  d<*q  ipanet  >  vej  cx  Deo  natus  eft ,  ha&cnus  now 
Htned.  luflinian .  in  Epift.  loan* 


peccare ,  quia  profeClo  non  ira  peccabit,  vt  abfquc 
poenitentia  e  viuis  excedat. 

Et  omnis,  qui  peccat, non  vidit  eum,  neque  cognouit  eum.  I V. 
Nihilominus  ambigua,  &  anceps  fententia  eft,  non 
enim 'liquet ,  de  quo  intuitu  ,  &  de  qua  cognitione 
loquatur  Apoftolus.  Ac  ne  fatis  quidem  conflat, 
quod  peccatum  intelligat,cum  ait :  Omnis  qui  peccat . 
OEcumenius  :  Videre  aurem  hic  (ait)  c:T  cognofcere  non 
de  firnplici  viftonis  appulfn ,  aut  imaginatione  intelligitur.fd 
de  coniunElime  erga  ipftsm  ,  qua  quodam  cum  iudicio  ,  ct* 
j cientia  conciliata  ab  ipfts  fuit ,  quam  ait  propriam  ejfe  fide¬ 
lium, qui fide,&  charitate  Deo  adharent. Ncc  magnopere 
videtur  abhorrere 'Auguftinus.  Nondum  (inquit)  co¬ 
gnovimus,  fed  in  fide  &  videmus,  &  cognofamm.  Si  enim 
nondum  videt  fides, quare  dicimur  illuminati  ?  Eft  illumina¬ 
tio  per  fidem, eft  illuminatio  per  fpeciem.  M»d'o  cum  peregri¬ 
namur, per  fidem  ambulamus, nondum  per  fpeciem.  Eruo  & 
iuflitia  noflra  per  fidem  eft,  non  per  fpeciem, erit  perfefta  no- 
ftra  iuflitia ,  cum  videbimus  per  fpeciemtmoefo  non  relinqua¬ 
mus  eam  iuflitiam ,  qua  eft  ex  fide ,  quoniam  iuftus  ex  fide 
viuit ,  ficut  ait  Apoftolus.  Idem  Auguftinus  de  perfe- 
Clionc  iuftitix  a  hunc  locum  tradlans,  cognitionem  a  caP',8> 
qux  peccatori  negatur ,  refert  ad  beatum  intuitum 
vt  videatur  Ioannem  interpretari  de  peccato  in  quo 
quis  ad  extremum  vfque  vix  Iphitum  perfeuerat, his 
qui  enim  hoc  modo  peccat, ad  ideam  perfedtam  Dei 
cognitionem  nequaquam  perueniet ,  cum  aJioqui 
non  par  fe  peccatores  Deum  fidei  beneficio  probe 
cognofcant.  Eodem  modo  loquitur  Beda :  V funem 
(incpih)  dicit, &  cognitionem  fidei, qua  iufti  etiam  in  hac  vi¬ 
ta  Deum  videre  dde flantur,  donec  ad  ipfam  fpeciem  aperta 
vftonis  eius  in  futuro  perveniant.  Ego  vero  exiftimo,has 
duas  Apoftoli  fentenrias  fibi  ex  altera  parte  refpon- 
dere.  Prior  enim  fignificat,  quid  diuina  amicitia 
in  hominum  animis  pariat ;  pofterior  quid  ex  fla- 
gitiofa  vita  deprehendi  queat  hoc  ferme  fenfu:  Qui 
Deo  charitate  inhaeret ,  ita  vt  animo  comparatus, 
vt  Icelcra  omnia  ex  animo  deteftetur  ;  charitas  enim  „ 
omnia  prorfus  flagitia  excludit.  Qui  vero  pecca¬ 
to  inquina. ur  ,  quamuisffidem  fc  retinere  profitea¬ 
tur,  plane  taimen  indicat,  fe  diurnam  bonitatem,  , 
ac  iuflitiam  ne  leniter  quidem  mente,  &  cogitatio¬ 
ne  verfare.  Nam  alioqui  eum  diuina  bpnitas  ad 
ipfius  amorem  alliceret  ,  8c  iuflitia  a  fcelere.  co¬ 
hiberet. 

IIoc  tacite  vidctjur  indicare  Beda,  fic  enim  ait:  V. 
Omnis  ergo,  qui  peccat,  non  vidit  eum ,  nec  cognouit  eum  ,fi 
enim  guflaffet ,  er  vidi  fiet  ,qukm  fuauis  eft  Dominus ,  ne- 
qu aquam  fe  peccando  a  videnda  eius  gloria  fegregarct.  Et 
in  quantum  tufli  memoriam  abundantia  fmuitatis  eim 
eructant, &  iuflitiam  eius  exaltant,  in  tantum  fe  a  peccatis 
abftinendo  iuftitfa  eius  incommutabili  ,  &  incomparabili 
concordare  finagunt.  Optime  vero  hoc  loco  Didynuis; 

Omnis  (ait)  qui  peccat fiitlus extraneus  Chrifti,non  habet 
.participium ,  nec  fcientiarn  eius.  Nam  cum  dicit :  non  videt 
eum, fignificat,  quod  participium  non  habet  eius ,  cui  rei  con - 
fequens  eft,  vt  neque  fcientiarn  internam  eius  habere  videa- 
,  tur.  Addit  deinde  cum  quidem,  qui  fcientiarn  qua¬ 
lem  cumque  habet  Dei ,  peccare  pofic ,  vt  faciebant 
filij  Heli :  Sed  peccantes(a.k)rfticac>  fcientia  priuabantur , 
imaginariam  tantummodo  fcientiarn  habentes  eius.de  mul¬ 
ta  deinceps.  Et  re  vera,  qui  fefe  flagitiiS  obligat,  is 
nec  Dei  bonitatem ,  nec  iuflitiam  confiderat,  vtriiif- 
que  enim  fcdula  meditatio  a  peccato  coercet  i  &  de 
bonitate  quidem  ita  plane  loquitur  Bernardus  b:  bSerm.j 
Ludebam  ego  (Tnquit)/om  in  platea  ,  cjr  in  fccretore- 
oalis  cubiculi  fuper  me  ferebatur,  indicium  mortis,  t Au- 
ditsit  hoc  vnigenitus  eius  ,  exiit  poftto  diademate ,  facco 
veflitus,  affierfus  cinere  caput ,  nudus  pedes,  flens ,  &  ttv- 
l.ms  ,  quod  mone  ■ damnatus  ejfet  feruutus  eius.  Intueor 
illum  fuhifo  procedentem  ,  ftupeo  nouitatem  ,  taufim 
n  i  perconilor. 


I4s  Epift.IB.Ioan. 


penonftor,&  audio ,  Quid  ficlurus  fum  ?  Adhuc  ne  ludam, 
&  deludam  lachryrnas  eius  ?  Plane  fi  infama  fum.gr  meti¬ 
tis  inops  non fiquar  eum.nec  cum  lugente  lugebo.  Ecce  vnde 
pudor.  Timor,  &  dolor  vnde? Fttque  quia  ex  confderafione 
remedij  periculi  mei  aflimo  quantitatem  ;  nefciebam, fama 
miht  videbar,  &  ecce  mittitur  Firginis  filius,  filius  Dei  AU 
tijfimi,  Qr  tabetur  occidi,  vt  vulneribus  meis  preiiofi /angui - 
nis  illius  balfamo  medeatur .  Agnofie,  6  horno ,  quam  gra- 
ftia  fum  vulnera  ,  pro  quibus  necc/fe  efl  Dominum  Chri- 
fium  vulnerari.  Si  non  ejfent  hac  ad  mortem  ,  gr  mortem 
fempiternarn  ,  numquam  pro  eorum  remedio  Dei  filius  mo¬ 
reretur.  Haec  nimirum  pia  cogitatio  charitatis  ignem 
fuccendit,quo  pmnia  fcelera  extfruntur. 

V I.  Quo  videtur  etiam  fpedafte  Petrus  * ,  cum  dixirs 
a  ep.i.c.4.1.  Chfifio  igitur  pajfo  in  carne ,  gr  vos  eadem  cogitatione  ar¬ 
mamur, quia  qttipaffus  eftin  carne,defiit  a  peccatis,  vt  tam 
non  defideriis  hominum ,  fed  voluntati  Dei ,  quod  reli¬ 
quum  efl ,  in  carne  viuat ,  temporis.  Iuftitiae  vero. Te¬ 
neritas  fi  affidue  mente, &  cogitatione  voluatur,  ve- 
luci  froeno  impetum  libidinis  coercet ,  &  ab  omni 
fcelere ,  ac  flagitio  animum  auocat.  Quocirca  rede 
b  lib.  i.  de  dixit  Auguftinus  b:  Nihil  fle  reuocat  homines  a  peccato, 
Gen.  cont.  quemadmodum  imminentis  mortis  cogitatio  ;  tunc  enim 
Mamch.c.  ante  aQ.x  vitae  coram  jufti(Iimo.  indice  reddenda 
c  Serm.j.de  m'°  e^-  Et  alibi c  in  eamdem  fententiam  idem 
jnnoc.  Auguftinus  feripiit  :  Si  diem  modis  fua  homines  iugiter 
cogitare  vellem ,  animam  fuamab  omni  cupiditate,  vel 
malitia  cohiberent.  Quodipfum  de  memoria  iudicij, 
fempiternorunique  fiippliciortim  vere  affirmatur. 
$  ipPfal.35.  Sic  enim  ici  ipfit  alicubi  Bafilius  d  :  Si  quando  te  fetife¬ 
ris  ad  aliquod  prouocari  peccatum ,  ad  mentem  reuoca  for¬ 
midabile  illud ,  nec  vili  mortalium  tolerabile  Chrifli  iudi- 
cium,  gr  hoc  quafi floeno  animam  cohibe.  Et  eadem  men- 
e  ad  Virgin,  te  Ambrofius  e  :  Si  mente  cernerent  homines  peccatores 
iapf^m  c.8,  quale  indicium  imminet  mundo ,  fenfus  humanus  non  dif 
pergeretur  vanitate  flculari ,  fi  non  infidelitate  grauareiur. 
Quantam  vero  vim  habeant  inferorum  fupplicia  ad 
,  .  animum  ab  omni  fcelere  reuocandum  luculenter 

«ontep.c.ii»  docuit  ProIperC 


Cogitare ,  quale  malum  Jtt  ab  illo  gaudio  diuina  contem¬ 
plationis  excludi ,  beatijfirna  finitiorum  omnium  focietate 
priuari,  furi  Patria  colefiis  extorrem ,  mor.  vita  beata,  morti 
viuere  fimpiterna,  in  sternum  ignem  cum  Diabolo,  gr  An¬ 
gelis  eius  expelli ,  vbi  fit  mors  fecunda ,  damnatio ,  exilium, 
vita  fitpplicium ,  non  fentire  in  illo  igne,  quod  illuminat,  fen- 
tire  quod  cruciat ,  exundantis  incendij  terribilis  crepitus  pa¬ 
ti  ,  baratrhi  fumantis  caca  caligine  oculos  obcacari ,  profun¬ 
do  gehenna  fluctuantis  immergi ,  edacijfimis  in  sternum  di¬ 
laniari  vermibus  ,  nec  finiri.  Hac  gr  fimtlia  multa  cogitare 
nihil  fl  aliud,  quam  vitiis  ommbtu  repudium  dare  ,&  om¬ 
nia  blandimenta  carnalia  refranare.  Hsc  itaque  indicat 
Apoftolus  non  cogitari, nec  mente  v&rfari  ab  iis,  qui 
peccant ,  cum  ait ,  eos  nec  vidifte  ,  ncc  cognouifte 
Deumjquod  videlicet  nullam  diurnarum  rerum,  vel 
^d  pundum  temporis  cogitationem  admittant,  qui 
enim  Deum  prone)  nouit,  eiufqne  diurnam  in  ho¬ 
mines  beneficentiam  paulo  diligentius  donfiderat, 
ea  omnia,  qua:  a  me  commemorata  funt,  mente ,  &C 
pogitarionereuoluit ,  planeque  intelligit ,  nihil  efte 
peccato  foedius  ,  nihil  perniciofius  ,  nihil  denique 
quod  iuftam  in  fc  Dei  iram ,  &  indignationem  pro- 
uocer. .Egregie  fime  Didymas  :  Nam  fi  (inquit)  omnis, 
qui  m  Deo  efl,  confequens  efl ,  vt  non  peccet  omnis,  qui  pec¬ 
cat  confequens  erit ,  vt  1 n  Deo  non  fu.  Hoc  quidem  pri¬ 
mum  efl,altera  vero  huius  difti  congruentia  efl,  quifquis  ha¬ 
bet  peccandi  pmpofiturn  ,  habet  confcquentiam  non  viucndi, 
■nec  cognofcendi  Deum  j  cuius  dentio  reciprocatio  cum  oppo- 
jitione  generatur  :  ita  omnis  ,  qui  nouit ,  gr  vidit  eum ,  non 
peccat.  Quae  cum  fupcriorlbus  mirum  in  modum 

sonfcntiunt. 


A  7 .  Filioli ,  nemo  vos  feducat ,  qui  facit  iuflitiam ,  iuslus  efl, 
fleut  gr  ille  iufius  efl. 

Superiorem  fententiam  confirmat, &  inrerim  mo¬ 
net  impoftorum  calliditatem  cauendam  effie,  vt  non 
patiantur*  fideles  fe  tranfuerfos  agi,  &  cuiufpiam  fo- 
phyftica,&  mentienti  argumentatione  a  reda  fide  &c 
Apoftolica  dodrina  abduci, &  idcirco  ait :  Filioli ,  ne¬ 
mo  vos  feducat ,  quafi  dicat  molite  cuiquam  fidem  ha¬ 
bere  ,  fi  forte  quis  haec  noftra  praecepta  aut  calum- 
nierur,aut  damnet, fed  potius  fic  habetote,  quemad¬ 
modum  peccata  auocant  a  Deo  ,ita  honeftas,  ac  iu- 
ftas  adiones  Deo  mirum  in  modum  conciliare  ,  &; 
nonnullam  diuinae  inftidae ,  quamuis  rudem ,  &  in¬ 
choatam  fimilitudinem  exprimere.  Quod  autem  ait 
B  Interpres,  Nemo  vos  feducat,  Graece  ed^avaru),  quafi 
dicat, a  redo  itinere  abducat.  Quod vtique facie¬ 
bant  Pfeudoapoftoli ,  Sc  Antichrifti,  qui  &  Apofto- 
licam  dodrinam  carpebant ,  &  noiia  /inaudita,  & 
falfa  dogmata  imperitis  obtrudebant  Scitote  igitur 
ait  Apoftolus  reni  ita  fe  habere, vt  dixi.  Neque  vero 
fatis  eft  a  peccatis  abftinere,fed  necefleeft, virtutem, 
ac  pietatem  colere,  laudabiles,  ac  ftudiofas  adiones 
exercere,  diuinam  denique  iuftitiam ,  &  fandicarem 
quoad  eius  fieri  poffit  imitari.  Acure  autem  monet 
Auguftinus,  notam  fimilitudinis,  Grjece  La¬ 

tine  ,  fient ,  vel ,  quemadmodum  ,  fimilitudinem 
£  quidem  indicare ,  non  tamen  squalitatem  :  Num- 
quid  (  ait )  quando  audiuimus ,  quia  iufli  fumus , ficut  & 
ille  ,  aquales  nos  debemus  putare  Deo  ?  Debetis  noff  , 'e  quid 
eft  ficut ,  iam  dudum  dixit  cafiificat  femetipfum ,  ficut  & 
ipfe  caflus  eft, iam  ergo  patet.  tAiqualis  eft  caflit as  noflra 
caflitati  Dei ,  Q\  iuflitia  noflra  iuflitia  Dei  ?  Quis  hoc  di¬ 
cat  ?  Sed  ficut  non  femper  ad  squalitatem  ' dici  filet . 
Cumque  id  illuftri  exemplo  confirmaflet  conclu¬ 
dit  :  Ergo  cafiificat  nos ,  ficut  &  ipfe  caflus  e(l,fed'ille  ca - 
fius  At  emit  at  e,  hos  .cafli  fide ,  iufli  fumusficut  &  ipfe  iufius 
eft,  fed  ipfe  in  ipfa  incommutabili  perpetuitate ,  nos  iufli  cre¬ 
dendo,  in  quem  non  videmus,  vt  aliquando  videamus.  Et 
ciim  perfecta  fuerit  iuflitia  noflra,  cum  fatti  aquales  Ange¬ 
lis  fuerimus ,  nec  tunc  illi  aquabimur,  quanto  ergo  modo  ab 
illo  longe  eft ,  quando  nec  tunc  par  erit  ? 

Nec  longe  abit  Beda  ,  qui  de  eadem  re  Augufti- 
num  fecutus  fic  plane  difierit  :JVon  quod  (inquit)  »0- 
D  flra  iuflitia ,  vel fanflitas  diuina  par  effe  valeat ,  cum feri- 
ptum fit  :Non  eft fimttus,  vt  eft  Dominus,  fid ficut  multum 
intereft  inter  faciem  hominis, &  imago  de  fleculo,quia  imago 
eft  in  imitatione,corpus  in  veritate.  Et  tamen  fleut  hic  oculi, 
fic  &  ibi  fleut  hic  aures, ita  funt  &  ibijilfar  eft  res, fed  ficut 
ad  firmitudinem  refertur.  Et  plura  deinceps  ,  qus  ex 
Auguftino  defunipfit.  Iuftitiam  porro  fiue  cum  de 
humana  ,  fiue  cum  de  diuina  loquitur ,  ampliffime 
fumit  Apoftolus,  vt  omne  genus  virtutis  comple- 
datur ,  idemque  prorfus  fit  cum  fanditate  ,  &  a  m- 
ftitia  diftinguatur ,  qus  priuata  qusdam  virtus  eft, 
quat  ius  fuum  cuique  tribuit.  Is  itaque  facere  iufti- 
tiam  ab  Apoftolo  dicitur,  qui  cum  fit  charitate  prae¬ 
ditus  ,  honeftas ,  ac  laudabiles  adiones  exercet.  De 
£  qua  iuftitiji  loquitur  Ezechiel  a  :  Si  autem  auerterit 
fi  iufius  a  iuflitia fiia,& fecerit  iniquitatem,8cc.EtChn- 
ftusapud  Matthaeum  b:  Beati,  qui  efununt ,  & fitiunt 
iuflmam.  fiemque  :  Nifl  abundauerit  iuflitia  vtfira 
phtfquam  Scribarum ,  &  Phar  florum,  non  intrabitis  in  re¬ 
gnum  calorum.  Quocirca  rede  Gregorius  Nyffenus  c. 
Omnis  (inquit)  virtus  hoc  nomine  iuflitia  ftgnificatur. 
Ita  in  Apocalypfi  d  feri p tum  legimus Gpui  iufius  efl, 
iuflijicetur  adhuc,  hoc  eft,  iuftas,  &  honeftas  adiones 
continenter  edat ,  neque  vmquam  orio ,  defidiave 
torpefe^t. 

Neque  enim  quamditi  vita  fuppetir ,  virtutis  ftu- 
d?o  finis  eft,  fiuponendus  ,  quea  egregie  explicans 

Leo 


II. 

H^c  ad  ver¬ 
bum  cx  Au- 
giift. 


3  cap.18.i4, 
b  cap.J.tf. 


c  ii.de bta- 
titud.  VeA, 

qui  e  furiunt. 

d  cap.ii.ifc 


III. 


Explan.  Cap.  III.  149 


a  fer.  t.  de  LeO  Pontifex  fic  alicubi 2  feribit :  Natura  cnimnoflra 
ejuadrag.  manente  adhuc  Mortalitate ,  mutabilis  etiam  fe  ad  fumma 
quaque  virtutum  fiudiaprouehaturfemper  tamenficut  po- 
*  tcfi  habere ,quo  recidat, ttapot  efl  habere,  quo  crefcat ,  &hac 

■■  esi: perfectorum  vera  iufhtia  ,  vt  rmmqtiam prafumant  fe 
1  ejje perfectos ,  ne  ab  inneris  nondum  finiti  intemione.ccjfm- 
Hs,ibi incidat  defi ciendi periculum,  vbiprofiaetidi  depofue- 
rint  appetitum  Nivit  colligit  :  Quid  ergo  nemo  nojhuvt, 
dtlechffimi,ta'm  perfidus, &  fandus  esi,  vt  per  felitor,  fan¬ 
dior  que  efferto  pojfu,  omnes  fimulftnc  differentia  graduum, 
fine  dt factione  mentorum, ab  iis,  in  qua  peruenimus,  in  ea, 
quanondum  apprehendimus, pia  aut  ditate-  curramus. 'Et  in 
-  '  eamdenl  fententiamalibi:£t  ij»«4(inquit)z/crwi  tran- 

fitrunt,&  facta funt  omnia  noua,nemo  in  carnalis  vita  ve¬ 
tustate  remaneat ,  fed  omnes  de  die  in  diem  proficiendo  per 
pietatis  augmenta  renouentur.  Quantum  libet  cmm  qtufque 
tufhficat  us  fit, habet  tamen  dum  in  hac  vita  est, quo  proba¬ 
tior  effepoJfit,<*r  mei  or,qui  autem  non  proficit,  defirit  er  qui 
b  ad  Philip,  nihil  acquirit, nonnihil  perdit.  Certe  Paulusbita  de  feip- 
Ja4*  fo  loquitur:  Qua  quidem  retro  funt,obl  mfcens,:d  ea  ve¬ 
ru, qua  funt  priora, extendens  me  ipfum,ad  defhnatnm  per- 
fiquor,ad  brauium  fuperna  voca' ion ts.  Quemadmodum 
enim  ftadio  dromi  dum  in  ftadio  currunt,non  refpc- 
d:ant, quantum  Ipatij  tranfmiferinr.fcd  quantum  fu- 
perfie  ad  meram,  eoque  magno  imperu ,  conatuque, 
&rc<5to  curfuferutur,nonaIiter  Paulus,quod  Chry- 
foftomus,Ambrofius.Theodoretus,Theophyladhis, 
&  Anfelmus  affirmant,  praeterita  fua  merita,  fiMfque 
honeftas  actiones  obliuioni  tradens  fummoftudio. 
ad  maiora, &  perfediora  contendebat.  Quod  fedulb 
faciendum  efle  indicare  viderur  hoc  loco  Ioannes, 
cep.  ad  Ce-  &  aperte  monet  Hieronymus  c. 

Iam.  Beati{ inquit)f«*  non  fibt  de  praterita  ius  litta blandien- 

1  V*  tes  fecundum  apostolum  per  dies  fimgnlos  in  virtute  rena- 
uantur,infhtia  enim  non  proderit  ei,d  quo  die  iufius  effe  de- 
fierit. Totum  fiat  tum  vita  tua  fit,vt  peragere  pojfis  iufhtiam, 
ne  de  praterita  iufhtia  confidens,  rtmfftor  efficiaris, fed ficut 
ait  Apoflolus,  poHertora  obliufcens ,  ad  ea. ut  em,  qua  funt 
anteriora  me  extendens  ad  de flinatum  perfequor  brauium 
fuperna  vocationis.  Idcirco  age,vt  ordines  reliquum  tempus 
vi< a  tua  fit,vt  pojfis  canere  cum  Propheta :  Perambulabam 
in  innocenaa  cordis  mei,  quia  tnchoaffe  non  fuffiettifed  per- 
feeiffe  iufhtia  efl.  Eodemque  modo  aliam  quampiam 
d  ep.ad  Eu-  Virginem  his  verbis  d  monet  '.Audi  filia, &  vide, &  tn- 
floch.  t  lina  aurem  tu.:m,&  obliuifcere  populum  tuum,  &  domum 
Patris  tut,rjr  concuptfcet  7{ex  fpeciem  tuam.  Deus  ad  ani¬ 
mam  loquitur  humanam,  vt  fecundum  exemplum  Abraha 
exiens  de  terra  fua,&  de  cognatione  fua  relinquat  Chaldaos 
Damone s&  habitet  in  regione  viuentium.  Ve .  ttm  non  fif- 
ficit  tibi  exire  de  terra  tua, mfi  obliutfcans  populi  tui,  &  do¬ 
mus  Patris  tui, vt  carne  contempta  fponfi  iungaris  amplexi- 
bus.Ne  reflexeris, inquit, reno,  ne  feteris  in  omni  circa  re¬ 
gione,  fed  n  monte  faluum  te  fac,  ne  forte  comprehendaris. 
Non  expedit  apprehenfo  aratro  recipere  pofl  tergum, nec  de 
aratro  reutrti  domum,nec  pofl  Chrifli  tunicam  ad  tollendum 
aliud  vefitmentum  teclo  defendere. Hac  tibi  dixi, vt  intelli - 
geres  exeunti  de  Sodoma  ttmendu  effe  Loth  vxoris  exemptu. 
V.  His  omnibus  affinia  funt, quae  feribit  Auguftinuse. 
c  lib.de  CS-  Via(inc\mt)sfia  noflra  ambulantes  quarit,tnajunt genera 
tico,*nouo  hominum,  qua  odit,  remanent  em, retro  redeuntem, &  aber- 
tonao  $.  rantevt.Qui  non  proficit, rem  anfit  in  via, qui  forte  a  melioro 

prepofito  declinat ,  ad  id,  qwod deterius  reliquerat,  rcuerfus 
efl  retro,  qui  fidem  defirit ,  dviaerrauit.  Quis  efl,  qui  non 
proficit  i  Quj  fi  putauerit  effe  fiptentem , qui  dixeru.-Siffc.t 
mihi  qmd  jum‘,qui  non  attenderit  tum,qui  dicit: Qua  retro 
funt, oblitus, in  ea,qua  ante  funt, extendam  me  ipfnmfcquor 
ad  palmant  fuperna  vocationis.  Currentem  fe  dixit, fequen- 
temfe  dixit, non  remanfit,  non  retro  ff  exit.  Qui funt  retro- 
redeuntes ,  qui  ex  continentia  reuertitntur  tn  immunditiam, 
qui  ex  fanclo,&  fmgulart  bono  propofito  in  malum  corrum¬ 
puntur.  Hos  increpat  Apoflolus  dicens:  Melius  illi { erat  non 
Bened,  lufiman,  in  Eptfi,  B.Ioan « 


cogmfcere  viam  fallitis',  'Tqttarh  togntfitetites  retro  reficere. 

O  malum  retro  re ff  icere ,  vxor  tmrn  Loth,  qua  liberat  a  e  fi 
a  Sodomitis, contrapracep tum  reno  affexii, quod  eua ferar, 
perdidit,  necimmerao  in  fatuam  falis  repente  conuerfa  efl,- 
nifivt  fatuos  fua  etiam  exemplo  condiret,  Qtt  i  funt  &  abeP- 
ranteslomnes  hamtri&cc  Hsfreitaquc  omnia  indicant, 
praeterita  merita  non  efle  tanti  facienda,-  vt  propterea 
ab  inftituto  curfu  quis  deliftat.  Verba  autem  A  po- 
ftoli  Pauli  in  hoc  virtutis  ftadio  fedtllb  currendum 
efle  docent, dum  fe  ait, ad  ea, qiuE  funt  priora, exten¬ 
dere  fe  ipfum,quod  vt  hoclo  cfait  Auguftinus  Vpo-  aTra&.4.m 
tiffimum  fieri  debet defiderio.Tor<s(inquit)e/>^  Chri-  l' 
fhamboni  fandum'  efl  defiderium, 'Et  m.  x  :  Stcuti  tnirn  fi 
velis  impiae  aliquem  finum,  &  nofii  qu  im  magnum  efl, 
quod  d  ibi/ur, extendis  finurn  velfacci.vel  vths,vel alicuius 
rei,  nofh  qu  imum  miffurus  es,  &  fi  vides,  quia  angufius  efl 
finii  <, extendendo  facts  capaciorem. 

Neque  alio  fpe£hnr,qua:  alicubi  feribit  Bafiliusb,  y  I. 
explicans  enim  verba  illa  Genefeos  <=  :  Crefcite ,  &  bH0m.11. 
multiplicamini,  Anima  (inquit)  crcfcit ,  dum  quotidiana  in  Exam. 
propagatione  fi  ad perficltcnem promonet :  Nobis  diftum  c  Gen•l■l8• 
efl ,  crefcite  ratione  mira  interioris  hominis  ,  quo  fe  promo- 
uente  refla  ad  Deum  contendimus,  lfliufmodi  erat  Pau¬ 
lus,  qui  dum  adniteretur,  pro  que  virili  fi  extenderet  in  an¬ 
teriora,  eorum ,  qua  erant  a  tergo ,  obliui flebatur.  Ipfa  hac 
extenfio  in  hoc  fua  efl ,  vt  ad  ampliora  iam  quaflto  quoti¬ 
diana  propagatione  nos  extendamus  ,  nimirum  vt  eo  qui¬ 
dem  ,  quod  affecui  us  iam  es ,  e  memoria  fublato  id  demum 
perflquare pro  virili ,  quod  ex perfefla  pietatis  cumulo  tibi 
cognofcis  de  effe.  Talis  &  ifaac  erat,  de  quo  celebre  illu  d  elo¬ 
gium  proditum  memoria  efl ,  quia  p-Omouens gradum  in 
fiublime  attolbbatur  ,  donec  magnus  effetius  efl.  &  plura 
deinceps.  Certe  hocipfum  illa  apud  Ezechiclem  J  d  cap.  1. 1 %. 
animalia  indicabant,  quae  eum  incederent,  non  re- 
uertebantur  ,  fed  vnum  quodque  ante  faciem  fiam  gra¬ 
diebatur.  Sic  enim  interpretaturCregorius  f  :  Sanfli 
(ait)  tum  incedunt,  mmtme  reuertuntur,  quia  fi  c  a  terrenis  /C 
(ifhbut  ad  (ptritualia  pertranfeunt ,  vt  ad  ea ,  qua  relique¬ 
runt, vlterths  nullatenus  refteflanturquafi  enim  per  qu.  m- 
dam  viam  eis  incedere  efl,  mente  ire  fernper  ad  meliora: 
quod  contra  de  reprobis  dicitur ,  quia  reuerfi  funt  corde  in 
«AEgyptum.  Ante  nos  enim  atern.i  funt ,  pofl  nos  tempora - 
ha, quia  &  illa  pergentes  inuenimus,&  tfla  recedentes  qua- 
fi  pofl  dorfim  relinquimus.  Multa  deinde  fubiicit ,  vt 
oftendat ,  non  paucos  ab  inftituto  curfu  non  cellare 
folum/ed  retrorfum  etiam  conuerti. 

Certe  Ioannes  dum  diuinam  iuftitiam  imitati-  VII. 
dam  docet,  iuftitiae  perfc&ionem  fuadet ,  in  qua ,  vt 
dicere  cceperam,  progredi  necefle  eft,ne  quis  in  de¬ 
terius  relabatur.  Quamobrem  veriffime  omnino 
fcripfit  alicubi  Bernardus f :  In  defefiunq proficiendi  fu-  Eep-t  S4-  ad 
dium ,  &  iugis  conatus  ad perfefliontm  perficito  reputa-  ari* 
tur.  Quod  (i  fiudtre  ptrfctliom  efl  effe  perfidum  , profeflo 
nolle  proficere  deficere  efl.  Fbi  ergo  funt ,  qui  dicere  [olent, 
fuffiitt  nobis ,  nolumus  effe  meliores ,  quam  Patres  noflri.  O 
Mon.iche  non  vis  proficere  I  Non.  Vis  ergo  defit  ere  ?  N e- 
-  quaquam.  Quid  ergolStc  mihi,  nquts,  viuere  volo. & ma¬ 
nere  quo  perueni,nec  petor  fieri  pattor,  nec  mi  lior  cUpio. 

At  fubiicit  Bernardus :  Hoc  ergovts ,  quod  effe  non  po- 
tefi.  Quid  ewm  flat  tn  hoc  faculo  ?  Quod  multis  deinde 
confirmat,  &  fub  finem  concludit:iV«I)/7i»  hoc  propo¬ 
fito  otto  detertus  efl ,  quod  non  filummodo  non  acquirit  no- 
m ,  fed  etiam  parata  confurnit.  Saucia  vita  ratio  proce ffu 
gaudet ,  &  crefiit ,  ceffatione  terpeficit ,  &  deficit,  quotidia¬ 
nis  ,  &  recentibus  virtutum  incrementis  mens  mflauran- 
daefl  ,  &viuendi  nobis  hoc  iter  ,  noti  de  tranfido  ,  fed 
de  reliquo  metiendum.  Quamobrem  vere  dixit  Salo¬ 
mon  g:  luflorum  fimtta  quafilux  (plendcs  procedit,  efl  g  Prou.4. 
crefiit  vfque  ad  perfeclum  diem.  Et  de  Ecelefia  feriptum 
eft  in  Canticis1' :  Qua  e fh fla, qua  progreditur  qua  fi  aurora:  h  cap.4. 
confur gens , pulchra  vt  Luna, (leda  vt  So!,vt  incipientia,* 
n  3  profi 


150  Epift.  I;  B,  IoanV 


proficientium,  perfe  dotum  que  ftatus  defcribi  vir 
deatur.Iraque  quod  ait  Apoftolusiuftos  effeeos,qui 
iuftitiam 'faciunt ,  perpetuum  quoddam  iuftitiac  ftu- 
dium,&  conatum  defignat,vt  nemo  confiftat, nemo 
fe  ad  metam  peruenifle  credat.  Vc  enim  ait  Augufti- 
a  fer.  50.de  nji$ 1 :  /pfa  eft  perftttio  hor/iinu  ,inutntffe  fe  non  ejfe  perfe- 
bfef  i  de  ^*W-Abbi  b  vero  ita  fuos  auditores  alloquitur :  Ergo 
veib  4pcftC  pKeficne  fratres, dtfcuttte  vos  fernper  fine  dolo  fine  adulatio¬ 
ne, fine  palpatione, ,femptr  tibi  dijpltceat  quodes, fimis  per.ue- 
mre  ad  td,cjUod  non  es.  Nam  vbt  ttbt  placui  flh-.bi  remanfi ~ 
fit  .Si  autem  dixeris  fufifich,&  peri  Eli . 

8.  Qui  facit  peccatum, ex  Diabolo  efi,  quoniam  ab  initio 

Diabolus  peccat.  In  hoc  apparuit  Filius  Dei,vt  dtf- 
foluat  opera  Diaboli. 

i,  Htrc  fententia  fuperiori  ex  adueifo  refpondet.  vt 
enim, qui -iuftitiam,&fan6fcitatem  fe£taotur,diuinam 
quodammodo  iuftitiamimirantur  ,  Deoque  fundes 
euadunc,ita  qui  peccant, diaboli  fe  fedatores,  imita- 
■  torefque  declarant.  Ita  OEcumenius.  Hoc  enim  eft 
e  inhunc  ex  diabolo  eire,iwHWo(vt  ait Auguftinus 

locum. fimi-  nam  neminem  fecit  diabolus ,  neminem  genuit ,  neminem 
vtilitat^"®6  creaK,t'  fe^  f1 icum  que  fuerit  imitatus  Diabolum ,  quafi  de 
nit.cn  ^  illo  natus  fit  filius  Diaboli  imitanlo  ,  non  proprie  nafcendo, 
dio.  8  44.  Hac  ratione  olim  ChriftusdIuda:os  dixit  ex  diabolo 
patre  ortos  efie.^«f(inquit)ex: patre  diabolo  eflis,&de- 
fideria patris  veslri  vultisfiictre.De  quo  loco  fic  alicubi 
t  lib.  con-  diflerit  Auguftinus  c  :  Hoc  autem  quod  in  Euangelio efi: 
&diman»c  J.  fas  ex  patre  diabolo  efiis, peccatoribus, & infidelibus  dicitur , 
tribus  enim  modis  inScripturis  fanEhsfiliorum  nomen  acci¬ 
pitur-, vno  fecundum  natur am.quomodolfaac filius  Abrahet, 
vel  etiam  ceteri  ludat,  qui  ex  eadem  origine  veniunt.  Alio 
fecundum  doElrinarn ,  vt  filius  eius  in  ea  re  quifque  appelle¬ 
tur,  d  quo  aliquid  didicit,  ficutfilios  fuos  apellat  ^Apofiolus, 
qui  ab  illo  didicerunt  Euangelium.  7ertib,fecundum  imita¬ 
tionem  ficutfilios  Abrahet  nos  vocat  Apofiolus  ,  qui  eius  fi¬ 
dem  irnit  nmur. 

I!  I,  Mox  vero  explicans  quanam  ratione  fcelefti ,  at¬ 

que  impij  Diaboli  filij  nuncupentur ,fubdit :  Duobus 
ergo  modis  peccatores,infiddes,ludeti,filij  diaboli  vocantur  d 
Domino,  vel  quod abipfo  impietatem  didicerunt , fient  de 
ipfo  diabolo  Apofiolus  dicit ,  qui  nunc  operatur  in  filios  diffi¬ 
dentia  5  vel  quod  eum  imitantur, quod  magis  pertinet  ad  id , 
i  lib.  1,  re-  quod  de  illo  diElum  efi:  Et  in  veritate  non  fietit.  Alibi {  ve- 
traft.p.ii.  r&  alios  quofdam  modos  fe  pnetermififle  diciv.Dici- 
tur  enim  filius  gehenna ,  vel  filius  adoptiuus  qui  vttque  nec 
fecundum  naturam, nec  fecundum  doElrinarn ,nec  fecundum 
g  inqq.  ve-  imitationem  dicunt «r.Quin  edam:F//»»r£,(inquit)£><4- 
ter.  St  noni  bolt  efi,  quinatus  malis  rebus  imbuitur  ,vt  his  fiudeat ,  qua 
Teftafti.  ct,  imrniCA  f}(ttt  Creatori.  Hic  fi  refipifeat .  &  iuxta  naturam 
fuam  fentiat,ad  Creatorem  fe  conferens  filius  Dei  erit, ac  per 
hoc  neque  filij  Det  fiunt,  qui  nafemtur ,  neque  filij  diaboli. 
tura  concludit.  Fides  ergo  operibus ,  &  confeffione  filios 
b  fer.  14.de  creari  diabolo: Denique  h  diaboli  filios  imitatione  po- 
yerb.  Apoft.  riffimum  appellati  his  verbis  docet :  Propter  ipfarn 
imitationem  dicitur  impiis.  Fos  d  patre  diabolo  efiis,  nam 
confiat  m  catholica  fide ,  quod  diabolus  nec gener auent  no- 
firam  naturarn,nec  condidit. Sota  illa  feduEito  efi  praceden- 
tis ,  imitatio  confequentis.  Denique  quomodo  diElum  efi  de 
Adam  ,  in  quo  omnes  peccauerunt ,  legatur  mihi  alicubi. 
Omnes  m  diabolo  peccauerunt.  Aliud  efi, illo pracedentc,& 
[educente  peccare ,  aliud  in  illo  peccare,  quia  fecundum  pro¬ 
paginem  carnis  in  1H0  eramus  omnes  antequam  nati  effe- 
mus  tamquam  in  parente ,  tamquam  in  radice  ibi  eramus ; 
fic  venenatae  fi  fia  arbor,  ibi  eramus .  Nam  quia  ad  diabo¬ 
lum, hoc  efi,  Principem  peccati ,  &  vere  primum  peccatorem 
■non  pertinet  origo, [ed  imitatio, cum  de  illo  feriptura  loquere.. 
■■ur.  /nut  dia  (inquit)  diaboli  mors  intrauit  in  orbem  terra 
rurn. Imitantur  autem  eum, qui  funi  ex  parte  ipftus  fimitan- 
is  emi  fiunt  ex  pane  ipfius.  Nnmqtiid  ditium  efi  ,  in  illo 


A .  peccauerunt  ?  f  um  vero  de  Adam  diceretur  propter  origiZ 
nem,  propter  pofientatem,  propter  propaginem  vifcerum,m 
quo  omnes,  inqmt  peccauerunt. 

Imitatione  igitur  ex  diabolo  dicitur  cfte,qui  pec-  Jj  I 
cat, quomodo  loquitur  etiam  0rigenes3,qiii  nonfo-  aHom.  4.:a 
Ium  air  eos,qui  quempiam  imitantur, eius  dici  filios,'-  Ez«h. 
fed  eiufdem  nomen, appellationem  que  fortiri;S<  quis * 

„  (inquit)  filius  efi  Abraham, facti  gefla  Abraharn.  Si  quis 
filius  efi  Noe  facit  opus  Noe\fi  quis  filius  efi  Daniels,  facit' 
id,quod fecit  Daniel.  Et  poft  nonnulla: Et  nos  ergopoffu- 
mus  fieri  filij  Daniel ,  &  vt  non  enumerem  omnes  f anctos, 
pofftim  effis  Paulus  ,  fi  fuero  imitator  eius  dicentis-.lmitatores 
mei  efiote.  Neque  aliter  fenfit  Cluyfbft  ornus  b :  Filios1  b in  pH 
g  (inquit)  dicit  eos,  qui  fuerim  foci], ac  participes  eorum  irr. - .  Io8‘ 
probit  atis.  Scit  enim  Scriptura  appellare  filios-  &  etiS ,  qm 
[mi cognatione filij,  &  eos ,  qui  fuerunt  foitjaliqnonmim-- 
probitatis, etiam fi  non  fint  natura  filij, vt  quando  dicit. Fos 
filij  Diaboli  efiis.  Quam  ob  caufarn  Epiplianius  c:  c  Hir.  40. 
Fnufiquifque  hofirum(a\i)quidquid  tandem  fecerit, eos,  qui 
primum  id  fecerunt ,  imitatus ,  Patres  habebit.  Qui  ergo 
(ait  Ioannes)/4c«  peccatum,  ex  diabolo  e (h  eum  videli¬ 
cet  tamquam  patentem  imitatur  ,  &  eius  a&iones 
exprimit,  adeo  vt  cum  diaboli  moresinduat,  vt  mo¬ 
do  ex  Origene  docui ,  etiam  diaboli  appellationem 
lortkrur.  Sic  enim  Chriftus  apud  Ioannerfi  (i  Iu  -dcap,  6.70. 
dam  nominauit.  Nonne  (inquit)  duodecim  elegi  vo<,& 
vnus  ex  vcbis  diabolus  efi; Ne  quis  autem  errandi  locus 
relinqueretur ,  mentem  Chrifti  interpretatu rloin- 
nes,  cum  ait :  Dicebat  au- em  ludam  Simonis  /fcariotem , 
hic  enim  erat  traditurus  eum  ,  cum  effet  vnus  ex  duodecim. 

Quo  loco  Epiphanias  c :  Diabolus  (inquit)  efi  non  na-  e  Hxr. }?. 
tura, fed  menie. 

Re&e  autem  monet  EuthymiusffpOnte  fila,  ax  vi  I  y. 
liberi  arbitrij  fieri  quempiam  Diaboli  filium  ,  cum  flo.  <r. 
alioqui  natura  iure  creationis  omnes  fint  Dei  filij,  Sc 
iure  adoptionis  iufti  filij  Dei  &  nuncupentur  ,  & 
fint.  Qua  vero  ratione  qui  peccat,  filius  diaboli  no¬ 
minetur,  explicat  IoanUes, cum  fubdit.  Quoniam  ab 
initio  diabolus  pcccattquippe  ille  ftatim  a  fua  Creatione 
peccauit.  Qua  de  re  fubtiliter  in  fcholis  diflerunc 
Theologi,  qui  morulas  nefeio  quas ,  &  teui  quredam 
momcnra  fapienter  excogitarunt, quibus  &  Angelo- 
D  rum  omnium  primum  quidem  iuftitiam,tum  bono¬ 
rum  beatitudinem,  malorum  vero  lapfum,'atque  in¬ 
tentum  explicant.  Dicitur  autem  ab  initio  peccafle, 
primus  enim  omnium  peccare  coepit,  deinde  pecca¬ 
torum  audfcor, atque  incentor  efFedluseft.Qua  ratio¬ 
ne  Chriftus  Dominus  apud  IoannemS, illum  aitfuif  g  cap.  8.5*. 
fe  ab  initio  homicidam,  quia  vt  ait  Auguftinus  b, 
primum  horni  tem  occiderit ,  non  gladium  finngen do ,  aut  ijanj'c.  ,j. 
aliquam  vim  corporaliter  infligendo ,  fed  perfua-lendo  pec - 
catum,&  a  Paradifi felicitate  deuaendo. Quomodo  au¬ 
tem  peccauerit  Diabolus  ab  initio  Scriptura  non 
docet, atque  ita  vere  fcripfit  Auguftinus  1  :  Quando  1  lib.  io.  de 
ergo  deieceritfupcrbin  Diabolum  vt  naturam  fuam  bonam  Gen'  a^'C. 
praua  voluntate  peruerteret ,  Scriptura  non  dicit.  eAntt  ia-  c' 1 6‘ 

E  men  facium  fuiffe  ,&  ex  hac  eum  homini  inuidiffe ,  ratio 
manifefia  declarat.  In  promptu  eft  enim  omnibus  hoc  tn- 
luentibus,  non  ex  inuidentiafuperbiam  nafei,  fedtx  fuper - 
bia  potius  inuidentiam.  Explicans  deinde  quomodo 
Diabolus  ab  initio  pcccmcm. Nec frnftra{inquii)pu- 
tari  poteft  ab  initio  temporis  Diabolum  fuperbia  cectdtffe, 
nec  fuiffe  vllum  antea  tempus ,  quo  cum  Angelis  fanElis  pa¬ 
catus  vixerit ,  &  beatus.  Sed  ab  ipfo  primordio  creatura  a 
fho  Creatore  apofiatafie,vt  illud, quod  Dominus  ait. Ille  ho¬ 
micida  fuit  ab  initio,  &  m  ventate  non  fietit .  vtrumque  ab 
initio  tnielligamus ,  non  folhm  quod  homicida  fuit « verum 
etiam  quia  in  veritate  non  fietit.  y 

Quod  totidem  ferm£  verbis  alio  k  quodam  loco  ^  (*i  jc 
itci3.i,additq\ie:Ft fic intclltgatur  etiam  quod  B.loannes  ciuitat.Dci 
Apofiolus  ait:  Ab  initio  diabolus  peccat, hoc  efi, ex  quo  crea-  c.  1  j. 


Explan.  Cap.  III. 


151 


acp.adTu- 
iibiu  Alto- 
licen.Epifc. 
c.6. 

Conc.Latcr. 
c.  firmiter, 
de  Cumma 
T  rin.8c  fide 
cathol. 
Cone.  Bia- 
char.c-7. 

VI. 

b  Catech.t. 
e  lib.  1 .  de 
fum.bono  c. 

i  Chiyf.ho. 
de  lapfu  pri¬ 
mi  hom. 
Hom  7.  ad 
popul.  An- 
tioeb. 

Hom.  5. de 
patien.  Iob. 
Tertull.  lib. 
2.  in  Mar¬ 
cio. 

Iren.li.^.c.l. 
Iuftin.  Mar. 
in  paren.  ad 

§en. 

pipha.ha:- 
rer.tf3.8c  66. 
Clem.Atex. 
j.Strom'.. 
Athanaf.  in 
compen.  de 
Spir.  fan. 
Bafil.  hom. 
quod  Deus 
non  eft  au¬ 
dior.  malo- 

*  Orig.lib.  1. 
Periar. c. 5. 
Damaf.li.z. 
C.4.&  lib.4. 
e.ti. 

Aug.  1.  re- 
trad.c.ij.li. 

i- 

deGenef.co. 
Man.  c.  14. 
&  16. 

li.i  t.deGe. 
ad  lit.  c.  zo. 
21.zz.z3.8c 
24.li.de  nat. 
boni  contra 
Manichaeos 


vut.c.17. 
Gennad.  de 
Eeclef.  do- 
gmat.  c. 
VII. 

cli.z.dcfide 
orthod,  c.4. 
f  3. de  Ge.ad 
litc.10.8cli. 
1  Jl.c.i?. 
gquodlib.5. 
ar.7.adi. 


tus  eft,  tuPiittamreeufauit,  quam  nifipia,  Deoque fubdita 
voluntas  habere  non  poffit.  Vnde  colligit  errate  Mani- 
cha:os,quimali  naturam  inducunt :  A/«ic(inquit)/e»- 
tenua  qwfauis  acqutefctt ,  non  cum  illis  hareticts  fa^tt  ,  hoc 
efl,Manichtis,&  fi  qua  alia  pe  fles  tta  fentiunt,quod  f uam 
quamdam  propriam  tamquam  ex  aduerfo  quodam  princi¬ 
pio  diabolus  habeat  naturam  mali ,  qui  tanta  vanitate  de - 
fipiunt ,  vt  cum  verba  tfla  Euangelica  in  au  floritote  nobif- 
cum  habeant ,  non  attendant ,  non  dixijfe  Dominum:  A 
veritate  alienus  fuit ,fed  in  veritate  nonfietit,  vbi  a  verita¬ 
te  lapfum  intelUgivoluitfin  quavtiquefi  fietijfet ,  eius  par¬ 
ticeps  faflus  beatus  cum  fanflis  Angetis  permaneret.  Et 
quidem  aperte  intelligimus  ,  non  fuifTe  diabolum 
natura  malum ,  quod  olim  affirmabant  Prifcilliani- 
ftae  ,  quos  damnare  videtur  a  Leo  Pontifex:  Sexta 
■  (inquit)  adnotatto  indicat  eos  dicere ,  quod  diabolus  num- 
quarn  fuerit  bonus ,  nec  natura  eius  opificium  Dei  fit ,  fed 
eum  ex  chao ,  &  tenebris  emerfijfe ,  quia  fcilicet  nullum  fui 
habeat  anflorem ,  fed  omnis  mali  ipfe  fit  principium ,  at¬ 
que  fubfiantia  3  cum  fides  vera ,  qua  efl  catholica,  omwum 
creaturarum ,  fine  fpiritualium  ,fiue  corporalium  bonam 
confiteatur  fubflantiam  ,  &  mali  nullam  ejfe  naturam: 
quia  Deus ,  qui  vniuerfitatis  efl  conditor,  nihil  non  bonum 
fecit.  Vnde  &  diabolus  bonus  effet ,  fi  in  eo ,  quod  faflus 
efl ,  permaneret.  Sed  quia  naturali  excellentia  male  vfus 
efl,  &  in  veritate  nonfietit  ,  non  in  contrariam  tranfiit 
fubflantiam ,  fed  dfummo  bono  ,  cui  debuit  adharere,  de¬ 
finit. 

Egregie  vero  Cyrillus  l>  Hierofolymitanus  ca¬ 
tholicam  fententiam  his  verbis  explicat:  Princeps  pec¬ 
cati  diabolus  efl ,  &  pater  malorum.  Et  paucis  interie¬ 
ris  :  Peccauit  autem  non  ex  neceffitate  natura  vitium  fuf- 
cipiehs  ,  quo fic  peccati  occrfio  rurfum  iti  opificem  retor¬ 
queatur.  Sed  bonus  creatus  propria  voluntate  faflus  efl 
diabolus  db  aflione  capiens  cognomen.  Archangelus  enim 
cum  effet  bonus ,  diabolus  poflea,feu  calumniator,  d  calum¬ 
niando  diflusefl ;  bonus  cum  effet  Dei  minifler ,  Satana 
deinceps  nomen  tulit.  Satanas  autem  aduerfarium  fignifi- 
cat.  Ifidonft  c  autem  :  Primatum  (inquit)  habmfje  Dia¬ 
bolum  inter  Angelos  conflat  excellentia  pralationis.  Et 
aliquanto  poft :  Prius  de  calo  cecidiffe  Diabolus  dici¬ 
tur  .  quam  homo  conderetur ,  nam  mox  vt  faflus  efl,  in 
fuperbiam  erupit  pracipitatusefi  de  calo.  Narn  iux- 
ta  veritatis  tcflimonium  ab  initio  mendax  fuit ,  &  in  ve¬ 
ritate  nonfietit  ,  quia  flatimvt  faflus  efl ,  cecidit,  fuit  qui¬ 
dem  in  veritate  conditus  ,fed  non  flando  conftflim  d  veri¬ 
tate  efl  lapfits.  Longum  effet  recenfere ,  qua: hac  ipfa 
de  re  veteres  d  Patres  memoria:  prodiderunt.  Vitio 
igitur  fuo  ,  ac  propria  voluntate  diabolus  peccauit, 
&  fadfcus  eft  deinceps  malorum  veluti  parens,  quem 
fcclefti,  atque  impij  peccando  imitantur.  Obferuat 
autem  in  pratfentia  Beda  .  non  dixiffe  Apoftolum 
Diabolum  ab  initio  peccaffe,  fed  peccare.  Quoniam 
(inquit)^  initio  diabolus  peccat. Quia, ait, ex  quo  ab  initio 
coepit  Diabolus  peccare  ,numquam  defiit ,  nec  prafentium 
fcilicet  poenarum  enormitate,  nec  futurarum  metu  concitus. 
Vnde  ex  illo  iure  e [fe  dicitur,  qui  d  peccando  fe  reuocare  ne- 

gHU' 

Cuiafmodi  autem  fuerit  primum  diaboli  pecca¬ 
tum  his  verbis  explicat  Beda  i  Ille  qui  primus  efl  condi¬ 
tus, mox  vt  altitudinem  fisa  claritatis  aspexit, contra  Condi¬ 
torem  cum  fuis  fequacibusfuperbus  intumuit ,  perque  earn- 
dem  fuperbiam  ab  initio  peccans  de  Archangelo  in  diabo¬ 
lum  efl  verfus.  Cxtemm  quod  ait  diabolum  Archan- 
gelum  fuiffe,non  videtur  omnino  certum ,  nam  Da* 
mafeenus  equidcm  principem  terreftris, atque  infimi 
ordinis  primum  omnium  peccaffe  affirmat.  Fauere 
videtur  Auguftinus  l' ,  qui  hanc  fententiam  tamqua 
probabilem  admittit ,  quod  etiam  alicubi  infinuat 
B.Thomas  g. Atqui  fupremum  omnium  Angelorum 
primum  peccaffe ,  ac  proptereain  Diabolum  fuiffe 


A  mutatum  omnis  ferme  afferit  antiquitas  . t.EgoTafeor  ^Ong-frac. 
me  nihil  habere  prteter  probabilitatem  >  prior  enim  UjjBVcrba* 
fentetia  ratione  potiorjpofterior  au&oritate  firmior  Erunt  primi 
videtur, neutra  meo  iudicio  certa.  Qua  vero  ratione  nouiffimi,& 
potuerit  in  Angelum  cadere  peccatum, acute  difpu-  «ouifitmi 
tat  Anfelmus  b.  Et  alicubi  c  quidem  feifeitatur  ,  co- 
gnouerit  ne  Diabolus, fe  peccare, an  non. Si  enim  no  dc  Adam,  Sc 
cognouit,no  potuitgraueeffc  piaculum,quod  igno-  Ena. 
ratione  patratum  eft.  Abfurdum  autem  videtur  in  iis 
mentibus  foluris  corporibus  infeientiam  admittere.  f09  |:'inl 
Sin  autem  fuumagnouit  peccatum  ,  profe&b  &  in-  Hom.i.&7.' 
tellexit ,  fefore  fempiternis  fuppliciis  obnoxium,  v:t  ad  pop.  An- 
mirum  fit,potuiffe  illum  graue  fcelus  admittere. Mox 
vero  idem  Anfelmus  drefpondet,  fciuiffe  procul  drt-  4Q ;  ’ 

B  bio  Diabolum  &  fe  peccare, &  fore  fempiternis  fup-  Tertull.  lib. 
pliciis  ,  fi  fcelus  admitteret,  cruciandum  illud  igno-  a.con.Mar» 
raile,fere  ipfa  fupplicium  fubiturum.  Au  li  n  de 

Primum  quod  non  fiicile  ftatuere  poftet  tam  exi*  Gene.ad  lic. 
miam ,  atque  -  prsftantcm  naturam  aeternis  cruciati-  c.  19. 
bus  addicendam,deinde  quod  nullum  diuinae  vitio-  Aud.de  nu- 
nis  exemplum  pnecefliffet,  tum  etiam  quod  probe 
intelligeret, mentes  illas  corporis  expertes, &  amate-  ^ 
ria:  concretione  femotas  ad  beadrudinem  cap  effert-  Ifidor.lib.t*. 
dama  Deo  fuifte conditas,  nec  facile  fufpicari  po-  deium.bon. 
tuit,  hocdiuinum  confilium  mutandum  efle.  Cum  5,' 11‘i  - 

firrefertim  diuinaie  non  poffet, humanam  libi  natura  inEu5g°li?l- 
iifficiendam,fiue  quia,vt  multi  opinantur, nondum  Moraic.iz. 
condita  erat,fiue  quia  alium  quemdam  ad  finem  re'-  hb.9.  c.  i.li. 
C  ferri  videbatur.  Poftremo  quia  non  potuit  fcire  fuu 

peccatum  huiufmodi  futurum,  vt  aboleri  no  poflet.  grad.hu*mil. 
Hsec  Anfelmus ,  in  quibus  multa  inuoluuntur ,  qux  8:  fer.  1.  de 
non  facile  omnibus  Theologisprobantur ;  certum 
enim  eft:non  potui  fle  Angelos  ita  errare,  vtfalfa  pro  u 

veris, aut  vera  pro  falfis  admitteret,quod  probat  Au-  c  cap.zz. 
guftinus  e,  quem  fequitur  B  .Thomas  f.  Multo  etiam  d  cap.1.3. 
certius  eft ,  non  potuiffe  Angelum  ex  perturbatione  VIII. 
animi peccare,acpropterea cum  Anfclmo fatendum  e  ^  l}-& 
eft, peccaffe  illum  ex  certa  malitia, cum  tamen  intefc-  f4,’,  pCllJ^j’ 
ceflerit nonnulla  mentis  incogitatia,vt  fufius  Theo-  ai,I.ad  4. 
logi  explicant  in  fcholis.  Qu^.mquam  autem  ncttlQ  g  cap.  14.11. 
catholicorum  dubitat,  plurimos  Angelorum  vna  IX. 
cum  diabolo  peccaffe,  non  tamen  vfque  adeb  li-  hl'b  i.Pe* 
j)  quet,ex quo  Scripturx loco  id  probari  queat.  Sunt  ',50  ’ 
tamen  qui  Ifaiaeg  locum  proferant.  Quomodo  (in-  Num.8di.8. 
quit)  cectdifii  de  edo  Lucifer,  qui  mane  oriebaris,  corruifli  fh  Ep.adRo. 
in  terram ,  qui  vulnerabas  gentes ,  qui  dicebas  in  cordt  tuo: 

In  calum  confcendam  ,  fup  er  aflra  Dii  exaltabo  folium 

meum  ,  fedebo  in  monte  tefbwnenti  in  lateribus  Aquilonis:  Cruc.  Dum. 

afeendam  fuper  altitudinem  nubium  ,  fimilis  ero  Altiffi-  k  Ifa  z. 

mo-.verumtamen  ad  infernum  detraheris  in  profundum  1  llb>  4- dc- 
.  .  J  J  ixionltr.  c.y. 

lact-  .  mHom.de 

Spe£tare  tamen  eum  locum  ad  Regem  Babylonis  Ada  &  Eua. 
antecedentia,&fubfequentianonobfcureindicant,  hom.de  la- 
ad  Diaboli  tamen  cafum  communi  ferme  fandtoru 
fentenda  transfertur. Ita  Origenesh, Athanafius  i,Ba-  con  ) 
filius  k,Eufebius  'jChryfoilomus  m,Theodoretus  n,  &  fuper. 

P  Tertullianus  °,  Cyprianus  p,  Ambrofius  S,Augufti-  Hom.  u. ad 
nusr,Profperr,Gregorius  ^Calfianus  ".  Et  aperte  de  P°|u?'g  -j. 
Diabolo  locum  explicat  Hieronymus  x,  vt  omittam  ”jn .decret.* 
alios  reccntiores.  Afferunt  alij  locum  Ezechielis  Y :  0  lib.  5.  in 
Tu  (ignaculumfimilitudints  plenus  faptentia ,  &  perfeflus  Marcio. 
decore  in  delictis  Par  adi  fi  Deifufti .  omnis  lapis  pretiofus  P^‘X‘CP 
operimentum  tuum,  &c.  Et  mox  :  Tu Chtrub extentus, &  ppaj' ,  g,  £ 
protegens, & po  fui  te  m  monte  fan  flo  Dei, in  medii)  lapidum  fer.16. 
ignitorum  ambulafli ,  perfeflus  inviis  tuis  d  die  conditionis  r  1,b-  i  ■ 
nUydonecinuentaefiiniquitasinte.Etuliqua.ntojpofktEt  ^ 
eleuaturn  efl  cor  tuum  tn  decore  tuo ,  perdd.tfh  fapienttam  n.dcGcnef. 
tuam  in  decore  tuo.  Quamuis  enim  videatur  Propheta  ad  lit.  c.  14. 

loqui  de  Rege  Tyri, de  diabolo  tamen  locum  expli-  &M- 
1  0  ‘  1  fhb.de  pro- 

mif.&  praidef.Dei  dimidi;  temporis  c.i.& z.  t  lib.4.ep.38.  8cli.34.mor. 
c.14.  u  00II.8.C.8,  x  Ifa.  14.  y  cap.z8.tz. 

n  4 


eant 


152, 


Epift. 


Ciiiit.  c.8. 
c  Pfai.  7 


X. 


8 raeterea  U  Cant  ®r’Senes  a,Teituliianusb,&  alij  non  pauci, qui 
fperiarx.*.  ex  reSu'1  Tichonij,quas  tribuuntur  membris. iure  de 
b  lib.  1.  in.  capite  affirmantur,  cumque  Diabolus  fit  malorum 
Marcio.  caput,  quae  deregibus  illis  impiis  affirmantur, iure in 
diabolum  cadunt.  Atque  hanc  quidem  fententiam 
c  lib.  ?.  de  probat  Auguftinusc.  Tametfi  aurem  non  nego  hanc 
dodr.Chn-  jnterpretandi  rationem  cum  per  fe  probabilem  effle, 
tum  plerumque  ad  Scripturaeexplanationem  necef- 
d  lib.  17.de  fariam,vtidem  Auguftinus a  affirmat, qui  quod  dici- 

r . .  turde  Salomone  c,  Chrifto  liberatori  accommodat. 

Vereor  tamen,  vt  ifte  explanandi  modus  poffithis 
locis  ad  litcram  aptari ,  cum  enim  fint  illa  vaticinia 
rerum  futurarum  aegre  admodum  diabolo  aptari 
poliunt, qui  multo  antea  lapfus  erat. 

Itaque  alij  Prophetas  aiunt  diuino  Spiritu  afflatos* 
cum  de  re  quapiam  fermonem  inftituerint ,  inde  ve- 
luti  excitatos  adlublimiora  quaedam  efferri,atque  ita 
cum  locis  indicatis  de  impiis  agerent,  eorum  mente 
diuinitus  fuifie  ad  Daemonem  tamquam  malorum 
omnium  caput  elatam. Quam  interpretandi  ratione 
f  lib.  11.  de  fequitur  Augulbnus^  ,&  Auiftorg  de  mirabilibus  fa- 
Cmit.c.  1  j.  crseScripturae.Qua tamen  explanatione  admifflaver- 
g  1  .t.c.i.  ba  jj[a  Prophetarum  non  deregibus, fed  de  Daemo¬ 
ne  vere, ac  proprie  explicada  efflent,  quod  non  facile 
admittendum  videtur,vt  nihil  dicam,nullum  extare 
veftigium,vnde  fufpicari  quis  poffit,fuiffle  Propheta¬ 
rum  mentem  alio  euocata,  quod  alibi  laepe  cernitur. 
Iraque  verifimilius  exiftimarim  primario  ,  ac  per  fe 
loqui  Prophetas  dc  Regibus  ,  diaboli  vero  cafum 
quafi  exempli  gratia  afferri.Sed  quoniam  haec  duo  lo¬ 
ca  non  adeo  pcrljricua  videntur,  afferri  folent  a  non- 
hcap.iou8.  nullis  Chrifti  verba  apud  Lucamh:Videbarnfi/anam 
i  H6.  quod  ficat  fulgar  de  calo  Caderem.  Quam  quam  enim  Bafilius  * 
Deus  n6  eft  <ieeo  diaboli  tafu  interpretatur ,  quo  ab  ea  tyranni- 
auft.  mil.  jt>qUam  jn  homines  exercebar,  dciccfus  eft,  alij  ta¬ 
men  de  primo  diaboli  peccato  explicant.  Ita  Orige- 
k  i.  Periar.  nes  k  ,Cyrijlus  1  Hiero  iolymitanus,  Hieronymus  m* 
1  Catech  z  Audtor  de  n  mirabilibus  Iaerae  Scripturae ,  &  Grego- 
mEzech.tg!  “us  "-Dtemonis  vero  lapfum  colligunt  alij  cx  eiulde 
n  lib.  i.  c,i.  Chrifti  verbis  apud  Matthaeum  V;/tc  (inquit)  male  didi 
o  li.ij.mor.  in  ignem  attrnnm,  qui  paratu*  eft  diabolo ,  &  angelis  eius. 
c-7‘  Nam  fi  fuppliciam  Diabolo  debetur ,  flagitium  ali- 

p  cap.t <j.  qUocj  jn  eo  pr£ecefflerit  neceffle  eft.  Quomodo  etiam 
qcp.i.c.3,  accipienda  funt  Pauli  verba  ,  cum  ad  Timotheum  3 
vatat, ne  initietur  Neophytus: IVe  in  fuperbiam(a\x.)e!a- 
tus  in  iu  licium  incidat  diaboli.  Infinuat  enim  lapfum 
fuiffe  Diabolum  in  fuperbiam.  Mitto  locum  illum 
r  cap.  n.  4.  Apocalypfis r,  vbi  MichaqJ. Angelus  dicitur  pugnare 
'  cum  Dracone, qui  tertiam  ftellarum  partem  detraxit 
fin  dimidio  in  terram.  Quamquam  enim  Profper  f,  &  poftillum 
temporis  c.  Magifter,  &  caetcri  Theologi  totum  illum  locum  de 
cafuDiaboli  explicant, vix  tamen  id  videtur  credibi¬ 
le  ,  cum  vaticinium  illud  Ioannis  de  rebus  futuris, 
tlib  i  c.  57.  non  de  praeteritis  agat,atque  italrenteus  c  locum  ex¬ 
plicat  de  Antichtifto. 

Quidquid  aiitem  fit  de  his  omnibus  locis  allatis, 
hic  aperte  Ioannes  Diaboli  peccatum  commemo¬ 
rat,  quale  autem  fuerit  hoc  Diaboli  peccatum,  alibi 
explicatum  eft.Subdit  autem  Ioannes:/»  hoc  apparuit 
filius  Dei.vt  di [jo luat  opera  Diaboli.  Redte  vero  OEcu- 
menius :  Propterea  (inquit)  fui  figmenti  curam  habens 
Deustum  fit  iuftitta,& fitnthficatia  rnanifeftatuseft ,  id  eft, 
in  mundum  apparuit,  vt  opera  diaboli, qua  funt  peccatafdc- 
lertt ,  ac  perderet.  E  t  in  eamdem  fententiam  Augufti- 
nus  cQmnes  ak,peccatores  ex  diabolo  nati  funt,  in  quantum 
peccatores.  ZJentt  Chriftns  homo  ,  vt  folueret  peccata  homi¬ 
num-.  Vocat  itaque  Apoftolus  peccata  opera  diabolij 
primum  quidem  quia  omnium  primus  ille  peccauit, 
deinde  quia  mortales  ad  peccatum  impellit ,  deni¬ 
que  quia  primum  Parentem  noftrumin  fraudem  in- 
'duxit,  vnde  nos  omnes  originaria  labe  implicamur. 


XI. 


I.  B.  Ioan. 

A  8c praua  cupiditate  perurgente  facile  labiifturiffpec- 
catum. Itaque  ait  Augu  Itibus:  Adam  a  t)eo  faElus  eft, 
jed  quando  confenftt  Diabolo, ex  diabolo  natus  eft,  'c£  tatis 
omnes  genuit,  qualis  erat ;  cum  ipfa  concupifcenUa  natifu- 
r/ius,Qr  antequam  nos  debita-noftra  addam  m,di  illa  dhrn- 
nationenajctmur.Et  paulo  poft :  Duasnauuitates  atten¬ 
dite  fratres  Adam, (f  ChnHi.  Duo  funt  homines  fed  vmu 
ip forum  homo  homo,  alter  ip forum  homo  Deus.  Per  horni- 
nem  hominem  peccatores  fumus ,  per  hommtm  Deum  iufh- 
ficarnur  -,  nat  tuitas  illa  dtiecit  ad  mortem, ifla.natiuitas  ere¬ 
xit  ad  vitam.  N  minita s  illa  trahit  feCumpeicatum.  nntiui- 
tas  tfta  liberat  a  peccato.  Adde  quod  ae<Ste  obferuauit 
Didymus,  diabolum  quodammodo  in  fingtilis  pec- 
g  cantibus  peccare :  PerfuTm/njfmn€s(a\i):malign/irum  co-  \ 
gnationurn  ftcutin  luda  fadum,tum,ntm  mififfet  Di.ibolus 
in  .or  eius ,  vt  traderet  Dominum  ,  initium  in  eo  peccandi 
fuit.  His  congrua  etiam ,  qm  de  Anama  dtcha  nofcuntur,  ' 
cum  prius  enim  comple ffet  Diabolus  cor  eius ,  poftea  pecca-  V 
u:t  ipfc  contingens  de  pretio  prstdij,  quod  vendiderat  vccdfta-  ,  . 

ne  benefaciendi.  j  .  • 

Et  aliquanto  pod:Opera  namque  diaboli  funt  e .1.  qua  XII. 

Satana  voluntate  perficiuntur.  Solui  autem  (ait)  diaboli 
opera  ,  hoc  eft,  peccata ,  quia  fubftantialiter  non  funt ,  nam  f 

alioqui  folui  non  pojfent.  Soluuntur  autem  opera  diaboli , 
quia  voluntaria  funt,  non  vtique  irimhtntari.t .  Appa- 
ruiffle  autem  filium  Dei  ait,  quia  humanam  fibi  na¬ 
turam  adiunxit,  nam  incarnationem ,  vt  fupra  mo¬ 
nuimus  ,  Graeci  S-eotpxvixv  appellant.  Redfcc  autem 
C  dixit ,  fpedtabilem  fe  Dei  filium  praebuiffle  ,  vt  d/ffol- 
uat  opera  diaboli,  vt  fignificet 
vinculis  aftringi.  Veriflime 
Iniquitates  fua  capiunt  impium  t  &  funibus  peccatorum  * 

fuorum  confringitur.  Et  Dauid  b  :  Funes  peccatorum  cir-  6l  '  1 1  ' 
cumplexifuntme.  Re  namque  vera  fcelera ,  atque  fla- 
gitja  animum  implicant ,  &  inuoluunt ,  vt  vix  quif- 
qL|am  iis  explicari  queat,  omninoque  gratiae  praefi- 
difim  neceffario  flagitetur  ,  vt  euadere  quis  polfit. 

Nairi  ob  hanc  ipfam  caufam  Chriftus  apud  Ioan- 
nem  c  dixit :  Omni s  qm  facit  peccatum,  fertas  eft  peccati.  c  C1P-  8-54- 
Nam  vt  ait  Gregorius  <1  :  Qufquis  fe  prauo  defiderio  j 
fubiicit,  iniquitatis  dominio  dudum  libera  mentis  colla  fup-  j  t 
ponit.  Sed  huic  dominio  contradicimus  ,  ciim  iniquitati , 

D  qitit  nos  coeperat ,  reludamur  ,  cum  confuetudmt  violenter 
refiftimus .  &  defideria  peruerfa  calcantes  contra  hanc  ius 
nobis  libertatis  ingenita  vindicamus  ,  cum  culpam 
poenitendo  percutimus ,  maculas  fordiurn  fletibus  laua - 
mus. 


nos  peccatorum  vcluri 
enim  dixit  Salomon  a:  aProlM,t: 


9.  Omnis  qui  natus  e(l  ex  Deo,  peccatum  non  facit ,  quo¬ 
niam  femeii  ipftusineo  manet, &  non  poteft peccare, 
quoniam  ex  Deo  natus  eft. 

Peruerfie  natiuitari  cx  Diabolo  bonam  cx  aduer-  I. 
fo  obiicit ,  qua:  eft  ex  Deo.  Ait  igitur,  quemadmo¬ 
dum  qui  peccant  ,  filij  diaboli  nuncupantur  ,  vt 
Paulus  c  Elimam  Magum  nominauit.  Ita  contra  e 
qui  nati  funt  ex  Deo,  filij  Dei  dicuntur;  &  a  peccato 
abftinent.  Hoc  autem  loco  decepti  olim  Cathari, 

&  Pelagiani  tantam  homini  ineAe  poffle  la n£t ita¬ 
rem  mentiti  funt ,  vt  angelicam  innocentiam  imita¬ 
rentur, &  omni  prorfus  vel  leuiflima  culpa  vacarent. 

Et  Iouinianus  audtore  Hieronymo  f  ,  eos,  qui  fuif-  m'n^abLu. 
fent  baptifmo  luftrati ,  negabat  polle  amplius  a  dia¬ 
bolo  tcntari,vel  peccato  inquinari.  Superiori  feculo 
Eibertini,&  Anabaptiftaenegarunt,fe  quidquid  egif- 
fent,v!lo  modo  pcccare.Nec  multo  aliter  haeredcoiu 
princeps  Eexiftimauit, qui  primum  ait  -diurnam  grati£  .g  Caluia. 
necefflarioretinere  iuftos  in  conftanti  iuftitif  obcdic- 
tia  feu  cogere,vt  non  poffint  male  velle.  Deinde  nu- 
quain  iuftis  Dei  timore, ac  pietate  extingubpollrcmq 
Ii  quando 


Explan. 

fi  quando  in  iuftis  extind^  videatur  pietas ,  vti  dum 
adulterium  admifitDauid,  re  tamen  vera  extindam 
non-fuifle ,  fed  fub  cineribus  viuum  carbonem  la- 
tuiffe.  Atqui  alia  omnia  Catholica  Ecclefia  docet. 
Sed  de  Apoftoli  verbis  ,  eorumque  fenfu  non  leuis, 
aut  contemnenda  quaeftio.  Auguftinus  eos  intelligit, 
qui  ex  Deo  nati  funt,  peccare  non  pofle  ,  peccato 
videlicet,  quo  caritas  violatur  ,  quod  etiam  fentit 
Beda.  Qui  erum  femen  Det  retinet,  quo  ex  Deo  natus  eft, 
caritatem  non.vlofat,.  Sed  vt  ingenue  fatear,  non  peni¬ 
tus  mens  mea  acquiefcit ,  quia  quicumque  gratiam 
Dei  in  fe  retinet ,  non  modo  contra  caritatem  non 
peccat,  fed  nullo  prorfus  fcelere  inquinatur  ,  cum 
gratia, feu  caritas  tum  flagitio  confiftere  nequaquam 
poflit. 

II.  Addo ,  quod  non  pauci ,  qui  pridem  iufti  erant, 
atque  idcirco  ex  Deo  nari,hsrefes,&fchifmatapepe- 
rerunt, atque  adeo  caritatem  violarut.  Accedit  quod 
gratia,  &  caritas  non  eapeccatamodo  excludit,  quas 
fecum  ex  aduerfo  pugnant,  fed  fiue  vi  fua  ,  flue  in- 
ftitutione  diuina  alia  omnia,  quae  quoquo  modo  Dei 
legem  grauiter  violant ,  qualia  funt  omnia  peccata 
lethalia.  Alij  igitur  eum  ,  qui  natus  iit  ex  Deo ,  ne¬ 
gant  in aliavita  peccare,  quae  videtur  lententia  Ara- 

a lib. 4. ad  brofij  apud  Auguftinum»;  quod  veriflime  quidem 
Bomfac.c.  dicitur  j  fed  parum  ad  rem.  Quis  enim  dubitat, vita 
fundos  peccare  neutiquam  poife?  Aliquanto  verius 
b  Apud  Au-  loquuntur illib, qui  non  poiTe  aiunt  peccare  ,  hoc 
guftin.lib.  eft ,  non  debere ,  vel  vt  Chryfoftomus  c ,  &  OEcu- 
de  nat.  &  menius  aiont ,  nolle  peccare.  Vtrumqufc  enim  vere 
c  Hom  19  qUCKtammodo  affirmatur ,  repugnante  tamen  verbi 
inGen!  proprietate;  praeterquam  quod  qui  perceptam  gra¬ 
tiam  ,&  caritatem  deferunt,  cum  fponte  peccant, 
peccare  certe  volunt ,  atque  ita  non  repugnat  eum, 
qui  natus  eft  ex  Deo  ,  fieri  peccando  diaboli  filium. 
Alij  de  infidelitatis  peccato  accipiunt  ,.quod  tamen 
i  fer.  j.  de  Bernardus  d  hadenus  probat,  vt  natus  ex  Deo  in 
feptuag.  &  peccato  vfque  ad  finem  non  perfeueret.  Itaque  exi- 
Can/  'n  ^c‘mo  euni  >  Deo  natus  eft  ,  quatenus  Deife- 
men  retinet,  nullo  modo  peccare,  vel  certe  quam- 
diu  femen  illud  conferuat ,  lethaliter  non  offendere, 
e  lib.  t.con.  Sic  enim  Hieronymus  c,  &  Auguftinus  f  fentiunt. 
n'b'n  ai  igitur  ait  Apoftolus  :  Omnis  ,  qm  nattis  eft ex 

Bonifa/  c  ^eo  ’  peccAtum  non  faci*  >  quoniam  femen  ipfius  in  eo 
7.  &  iib.de  manet  non  poteft peccare ,  quoniam  ex  ‘Deo  natus  efi. 

nat.  &grat.  Hoc  enim  ipib  ,  quod  natus  eft  ex  Deo,  eft  a  pec- 
C,I9>  cato  alienus ,  neque  haec  ratio  filij  poteft  vllo  modo 
efle  principium ,  'aut  caula  peccati ,  quomodo  dixit 
g  cap.7. 18.  chriftus  apud  Matthaeum  S.  Non  poteft  arbor  bona  ma¬ 
los  frutius  facere  ,  neque  arbor  mala  f rutius  bonos  facere. 

III.  Quoniam  femen  ipfius  in  eo  manet.  At  quodnam  fe- 

hi.Petr.i.  men  ?  An  illud  de  quo  loquitur  Petrus  b;  Renati  non 
zb  ex  femine  corruptibile ,  fed  incorruptibili  per  verbum  Dei, 

&  permanentis  in  aternum  ?  An  femen  gratias ,  &  cari- 
tatis  intelligit  ?  Certe  illud ,  vt  fit  per  fefe  admodum 
efficaXjVitio  tamen  liberi  arbitrij,etiam  fi  mente  per¬ 
ceptum  fit  ,  nonnumquam  tamen  excidit,  atque 
effluit ,  gratia  vera  ,  &  caritas  intime  inhaeret  in  ani¬ 
mo  ,  &  quamdiu  vim  fuam  exercet ,  nullam  facinus 
admittit.  Ita  femen  interpretantur  Didymus  ,  OE- 
cumenius ,  Auguftinus  ,  Beda.  Spiritus  enim  fan¬ 
dus  vi  caritatis  in  iuftis  manet, cuius  etiam  vi  ex  D.eo 
i  ad  Rom.5-  nafcuntur  ,  cum  ,  vtait  Paulus  ' ,  caritas  Dei  diffun- 
?•  ditur  in  cordibus  noftris  per  Spiritum  fandum  qui 

datus  eft  nobis.  Illud  admittendum  eft  ,  ne,,  quod 
ait  Paulus  ,  in  vacuum  quis  gratiam  admittat ,  quod 
ij  faciunt ,  qui  otio  ,  defidiaque  langucfcunr ,  atque 
adeo  gratiae  ,&  caritatis  vim  magna  ex  parte  elidunt. 
Omnino  autem  fponte  fua  quifque  ex  Deo  nafeitur, 
&  femen  diuinum  retinet  ,  atque  adeo  nemo  vm- 
quam  arbitrij  libertate  fpoliatur.  Itaque  rede  ait 


Cap.  III. 


J53 


OEcumenius.  Cum  adiungit ,  non  pote  fi  peccare,  non  de 
naturali  impotentia  ,  qua  bruta  non  pojfe  fufeipere  fcien- 
tiam  dicimus ,  fed  de  voluntaria  impotentia,  &  voluntaria 
vocatione  a  peccato  intelligit.  Quo  fit ,  vt  eorum  mini¬ 
me  ferenda  fit  lententia,  quas  prasdeftinatos  in  gratia 
neceflario  perfeuerare  impie  docuerunt*.  Sapienter  a  Vvicleph. 
enim  fcripfit  Profper  b  ,  confiho  Dei  fatlum  efle,  vt  pra-  ^  nb  ^" 
deflinati  permittantur  peccare  ,  &  cadere  a  iufiitia  ,  &  dc  Sacram. 
aliquando  multo  tempore  in  eo  ftatu  permanere  ,  vt  myfte-  c.  160. 
rturn pradeflinatioms  occultum  (it,  &  nemo  defieret ,  aut  blib.i.dc 
•  •  r  j  -i  £C  •  r  voc.  Gen.C. 

mmium  confidat.  Quibus  amnia  (unt ,  quae  non  vno  vjt 

loco  feribit  Auguftinus  c.  Non  negarim  tamen  ex  c  lib.de  cor- 
prasdeftinatione  falua,  atque  incolumi  libertate  ori-  rep.&gra.c. 
ri  quamdam  neceflitatem  ,  quam  vocant  Confe- 
quetiae,quam  videtur  infinuare  Chriftus  apud  Mar-  fanc^H.  & 
thaeum : d  ha  (inquit )  vt  in  errorem  inducantur  ,fi  feri  lib.  de  dono 
poteft  etiam  elefti.  Et  Paulus  e:  Firmum  fundamentum  peifeue.c.tf. 
Dei  flat  ,nouit  Dominus ,  qui  funt  eius.  Fauet  Augufti-  ^  caP'  24- 
nus:  f  Prouifium  ( inquit )  eft  humana  infirmitati ,  vt  inde-  ^ t  Timot. 
clinabiliter ageretur.  Et  Fulgentius  S>  ait: Firmiflime  tene  x.19. 
nullum  eorum  ,  quipradeftinati  funt ,  pojfe  perire.  Quae  fi  f  lib.de  cor¬ 
de  abfoluta  neceffitate ,  quam  dicunt  confequcntis,  !eP'  &  £rat' 
quis  accipiat,  magno  procul  dubio  ,  Sc  penculofo  iib.5.Cpn. 
errore  implicabitur, cum  nonnifi  dc  neceffitate  con-  Iulian.c.3.& 
fequentiae  vere  affirmentur ,  polita  enim  diuina  vo-  4- 
luntate  efficaci, pr^deftinanre  omnino  falute  affeque- 
tur ,  nullo  tamen  modo  lasfa,aur  violata  libertate.  nim.c.i  i.&. 

10  Jn  hoc  manifefti  funt  filij  Dei ,  gr  filij  diaboli.  Omnis  gbb.de  fide 
qui  non  facit  iuUitiam ,  non  efi  ex  Deo ,  &  qui  nondi-  a<*  ^ecr-c-35- 
ligit  fratrem  Juum. 


Difcrimen  explicat, quo  filij  Dei  a  diaboli  filijs  fe-  I. 

cernuntur  ,  duo  aurem  potiffimumdiferimina  indi 
cat.  Primum  iis  verbis  continetur :  Qui.  non  facit  iufti- 
tiarn,  non  eft  ex  Deo.  Alterum  illis  :  Qu,  VOn  diligit  fra - 
irem  fitum.  Quod  igitur  fpedat  ad  prius  illud  diferi- 
mem  ,  ambigat  non  nemo ,  omnis  ne  ,  qui  iuftitiam* 
non  facit,  a  numero  filiorum  Dei  excludendus  fit. 

Certe  infantes  baptifmo  Luftrati  iuftitiam  non  faciut., 
ac  nefacere  quidem  poftilnt.  Quis  tamen  nifi  impius 
eos  neget  filios  effc  Dei,quifiex  vinis  excedant.fem- 
piternam  filiorum  hasreditatem  aftequantur  ?  An  vt 
ait  OEcumenius  ;  excludit  Apoftolus  infantes  qui 
non  dum  funt  compotes  fui  ?  fed  quid  fi  iufti  aliqua- 
do  orientur,  adeoque  iuftitiam  non  faciant  ,  nura 
propterea  ex  albo  filiorum  Dei  delendi  funt  ?  Hoc 
fortaffe  fpedfcarunt  nonnulli, qui  paulo  aliter  legunt, 
quam  habeat  vulgatus  Interpres.  Qui  non  eft  (inquit) 
iuftus ,  non  eft  ex  Deo.  Ita  Auguftinus  ,  &  Beda  ,  &  alij 
quidam.  Quod  omnino  veriflime  dicitur ,  nam  qui 
gratia  ,  Sduftitiaprxditus  non  eft ,  non  poteft'  inter 
Dei  filios  numerari.  Sed  Graeci  -Codices ,  qui  nunc 
circumferuntur, &  interpretatio  Syriaca  vulgato  In¬ 
terpreti  probe  confentiunt.  Graece  enim  Icriptum 
^  eft  ,  ju«  rrouSv  d'iv.cucoux>Lv ,  id  eft  ,  non  faciens  iu- 
|  ftitiam  ,vt  videatur  Apoftolus  retinere  vim  meta- 
E  phorae ,  qua  paulo  ante  vfus  erat,  cum  dixit :  femen 
Dei  in  eo  manet.  Ea  eft  antenj  vis  feminis ,  vt  fructum 
aliquando  pariat.  Si  igitur  in  Dei  filiis  hoc  femen 
maner, germinabit  vtique,&  ftu&us  edet  iuftitiae.  At¬ 
que  idcirco  rede  infert  Apoftolus  ,  qui  hoc  frudu 
careat,  ne  femen qqjjdem  retinere  , atque  adeo  inter 
Dei  filios  recenferi  nequaquam  pofle.  De  illa  enim 
iuftitialoquitur, quam  diuina  lex  neceflario  exigit, 
quaeque  omitti  citra  culpam  non  poteft. 

Videtur  autem  idem  plane  affirmare  Ioannes,  II. 
quod  aliis  verbis  ad  Romanos  feribit  Paulus:  b  Qui  hcap.S, 
filij  Dei  funt ,  Spiritu  Dei  aguntur.  Semen  enim  Dei ,  vt 
lupra  monui ,  Spiritus  fandus  eft,  qui  caritatem  dif¬ 
fundit  in  cordibus ,  qux  fuapte  natura  efficax  eft ,  8c 
aduofa. 


»54 


Epift.  I.  B.  Ioan. 


adtuofa.  Operatur  quippe  magna  amor,  fi  eft ,  fi  au-  A 
tem  operari  renuit,  amor  non  eft.  Qui  igitur  otiatur 
8c  celiat ,  nec  iuftitiam  facit ,  &  fi  forte  ex  Deo  geni¬ 
tus  eft  ,  non  tamen  diu  perfeuerabit ,  fed  facile  filius 
.  euadat  diaboli  ,  a  quo  periculo  reuocat  Sapiens3, 

*  t  cc  e  "l8' ,  cum  ait :  Non  impediaris  orire femper ,  &  non  veteris  vfi 
qtte  ad  mortem  iuftificari.  Cluiftus  aute  Dominus  apud 
b  cap.  7.  i  9.  Matthxum  b  :  Omnis  arbor  qua  non  facit  fruihm  bonum 
excidetur ,  &in  tonem  mittetur,  indicans  non  iis  folum 
metuendum  efte  fiipplicium  ,  qui  peccant ,  &c  ma¬ 
los  pariunt  frudbus  ,  fed  iis  etiam  qui  otiantur ,  St  ni¬ 
hil  agunt.  Quod  apertius ,  &  luculentius  talento- 
e  Mar.tj.  rum  parabola f  docet ,  qui  vnum  enim  tantummo¬ 
do  talentum  acceperat ,  nihil  profedd  egerat  con¬ 
tra  legem,  fcdotiofus  talentum  abdiderat ,  ne  peri¬ 
ret  ,  &  tamen  ait  Dominus  :  Inutilem  feruum  eticite  in  g 
tenebras  exteriores,  ibi  erit  fletus  ,  &  firidor  dentium.  Quo 
loco  Euthymius  :  Inutilem  autem  dixit  pigrum  ,  dr  nul¬ 
lius  bona  frugis ,  vide  ergo  rem  tremendam  , punitur  fiqui- 
dem  non  quod  mala  fecerit  fed  quod  bona  no  fecerit. Decima 
d  Hom  e  e»h»(inquit)<«  mala, &  fac  bonum. Et  GregOtius  A:N  emo 

in  Euang.  dicat,  admonere  non  fujficio,exhortari  idoneus  non  fum  quan¬ 
tum  potes  exhibe  ne  male  feruatum  talentum  ,  quod  acce- 
ras ,  m  tormentis  pendere  exigaris.  Alibi*  vero  :  Sciendum 
e  Hom  6.  %;ero  eft ,  quod  nullus  piger  ab  hac  talenti  acceptione  fscurus 
uan2'  eft.  Et  poft  multa :  Nulla  nos  d  jpiritali  opere  terrena  cura 
impediat ,  ne  fi  in  terra  talentum  abfconditur ,  talenti  Domi¬ 
nus  ad  iracundiam prouocemr. 

II I.  Eodem  refero  ,  quod  legitur  apud  Lucam  f,  arbor 
fcap.  ij.7.  enim  infru&uofa  iubetur  fuccidi ,  ne  fruftra  terram 

occupet ;vt  intelligamus ,  prorfus  fugiendum  efte  C 
gProue.  u.  otiUm, vt  enim  ait  Salomon  5: Qui  fellatur  otium  ftuliif- 
b  Pr  18. 19.  ftmsi Ec  rur^us  h ;  feclatur otrnm ,  replebitur  egejla- 
te.  Qurntopere  autem  voluerit  Deus  hominem  ab 
otio  abhorrere ,  iam  inde  ab  initio  hafccntis  mundi 
i  Gen.i.jj.  indicauit1  ,  cum  primum  parentem  noftrum  in  Pa- 
radifo  pofuit  ,  vt  -peraretur ,  &  cufiodiret  illum.  Redte 
Tjverd  lob  :  Homo  ( inquit)  nafeitur  ad  laborem,  &  attis 
kadlfc.11.  ad  wl^«w.QupcircaBafil(usk.g«oWo  fwiw  (inquit) 
non  odio  profcqucndurn  otium ,  quod  formica  ,  &  api  peio¬ 
rem  efflat  hominem  ?  Qui  vtiqut  initio  conditionis  fuapofuus 
in  Paradifo  eft ,  vt  operaretur  ,  &  cfiflodiret  tum.  furnum 
igitur ,  &  maxime  proprium  humana  conditioni  fcudiurn  eft, 
vt  operetur ,  ita  vt  iners  otium fit  propemodum  prater  homi- 
l  in  condic,  nts  naturam  ,  quod  a/ferit  fe  Domgius  odiffe.  Et  alibi 1  in  j) 
roonaft.c.j.  eamdem  fententiam:  Neque  enim  ( ait )  eo  conftlto  Do¬ 
minus  hominem  finxit ,  vt  fegnis ,  dr  languens  defideret  ,fed 
contra  potius ,  vt  eftct\ ,  qui  fe  in  laboribus  honeftis  exerceret, 
quandoquidem  &  pruno  A  da  in  Paradfopracepit ,  vt  labo¬ 
raret  ,  &  Paradifum  tpfum  cufiodiret.  Et  tum  detnde  pofl- 
quam  ex  illo  eidius  exulauit ,  fententiam  tiilit ,  vt  pane, fuo 
in  fudore  vultus  fui  vefceretur.  Quod  autem  qua  Adadifla 
tum  fuerint ,  ea  omnibusjettam  dicta /in t ,  quia  ab  eo  funt 
oriundi,  ex  hoc  liquido perfpici poteft ,  quod  cum  illum  tan¬ 
tummodo  tum  nominat im  Deus  mone  mulclaftet  ,  quando 
dixit ;  Terra  es  dr  in  terram  reuerteris ,  nihilominus  tamen  $ 
omnes,  quotquot  ab  eo  originem  duxere ,  eiufdemfimilitcr 
vna  cum  eo  calamitatis  participes  exiit  ere.  Quamobrem  con - 
uenit  vnUmquemque  neque  natura  ordinem  ,  neque  perferi- 
ptos  ab  natura  opifice  limites  tranfilire ,  potiusque  in  his  con¬ 
tinere  f,  dr  corpus  m  athone  aliqua  occupatum  tenere.  Nec 
m  Pr#f.  in  dftfimilia  feribit  Ambrofiusm. 

Lucam.  Iam  vero  Chryloftomus  n;  Otium  (ait)  malitia  pars 
IV.  eft,  imo  vero  non  pars  , fed  caufa  ,  dr  mala  radix  ;  omnem 

inE°m  d’  aiH:Pfe  malttiarn  docuit  otium .  Itaque  canendum ,  ne fluite 
Sphei*  ^  quaftiones  iftas  indagemus  ,  nempe  quem  fit  habiturus  locum, 

qui  nihil  boni  fecit,  nihil  enim  boni  facere , hoc  ipfnm  eft  ma¬ 
lum  facere.  Dicas  enim  velim  ,  fi  famulum  haberes  ,  qui  etfi 
nec  furaretur ,  nec  conuitiaremr ,  nec  contradiceret ,  imo  nec 
inebriaretur ,  nec  reliquorum  malonlm  quidquam  dejignaret, 
fideret  tamen perpetuo  otiofits ,  nec  aliquid  eorum  ,  qua  fer- 


uus  hm  fuo  praftare  debet  faceret ,  non  flagellares  tllum,vt 
peruerfim  ?  Neque  aliter  Ambrdfius3  :  Apud  ignaros  alib.  1.  de 
nulla  junt  infigma  virtutis ,  apud  fapientes  prima  habentur,  ^ain  & 
ftudia  enirn  virtutis  quadam  inftrumenta  funt.  Itaque  fient  C  J  Ca*>'4' 
bellator  fine  armis  efte  non  poteft ,  ita  nec  fine  exercitatione 
virtus  ,  vnde  &  Dominus  in  Euangelio  ait  b.  A  diebus  Io-  b  Mac. ». 
annis  Baptifta  regnum  calorum  cogitur ,  dr  cogentes  diripiunt  n‘ 
illud.  E t ahbi c .  Quaritt  regnum  Dei,  &  tcce  omnia  pra-  cMat, 
fio  fum  vobis.  Non  dormientibus  ,  neque  euantibus ,  fed  vi¬ 
gilantibus  ,  dr  laborantibus ,  pollicentur  pramia  ,  dr  labori 
merces  parata  eft.,  qntiicetnon  fuauts  ad  gratiam  ,  tamen 
futtmfus  ad  pramium  eft  Et  multo  poft"1 :  Nulla  enim 
fine  labore  virtus  ,  quia  labor  prece ftus  virtutis  eft.  Quo-  d  ]jb  z  c  1 
circa  Paulus ('  Galatas  his  verbis  hortatur:  Bonum  fa-  ecap 
ciente .• ,  non  deficiamus  ,  tempore  enim  fuo  metemus  non  de¬ 
ficientes  •,  ergo  dum  tempus  habemus  ,  operemur  bonum  ad 
omnes. 

In  eum  autem  locum  haec  feribit  Hieronymus  f-:  V. 
Tempus fement is  tempus  eft prafens,dr  vita,  quarn  currimur.  ^  ^  s- 
in  hac  licet  nebis  quod  volumus,  feminare ,  cum  illa  vita  trd - 
jierit, operandi  tempus  auferetur.  Vnde  drfaluator  air.Opera- 
mini  dum  dies  eft, veniet  nox, quando  ia  nullus  poterit  operari. 
Poftnonulla  vero  :  Brette  eft  vita  iftius  curriculum, hoc ip- 
fum  quod  loquor,  quod  ditio,  quod  fcnbo,  quod  emendo,  quod 
relego, de  tempore  meo  mihi  aut  crefcit,aut  deperit. Titus  filius 
Vefpaftani.qui  in  vltiunem  Dominici  /anguinis  fubuerfis  Hie- 
ro/olymis  Romam  v  tlor  ingreffus  eft ,  tanta  dicitur  fuifte  bo¬ 
nitatis  ,  vt  cum  quadam  notie  fero  recordaretur  in  cana, 
quod  nihil  boni  die  illa  feciftet ,  dixerit  amicis  :  Hodie,  diem 
perdidi.  Nos  putamus  mn  perire  nobis  horam,  diem,: momen¬ 
ta  ,  tempus,  atates ,  cum  otio  fum  verbum  loquimur,  pro  quo 
reddituri  fumus  rationem  m  die  iudtcij  ?  Quod  fi  hoc  ille  fine 
lege. fine  Euangelio, fine  Saluatoris Apojlotnmm  doctrina 
naturaliter  &  dixit,  &  fecit,  quid  nos  oportet  facere  i  Certe 
©bhaccaufam  Ephefios  monet  sApoftolus  his  ver-  gcap.f.i;, 
bis  :  Videte  quomodo  caute  ambuletis  redimentes  tem¬ 
pus  ,  quoniam  dies  mali  funt.  Ea  vero  verba  explicans 
Hieronymus  ait  :  Quando  m  bono  opere  temptes  con - 
fumimus ,  emimus  illud  ,  &  proprium  facimus  quod  rna-  . 

Utia  hominum  venditum  fuerat.  Nemo  autem  vita  huius 
quarens  neceftarta ,  &  de  diurnis  ,  &  folicitudinibus ,  quas 
Euangelium  jpinas  nuncupat  ,  pbteft  fibi  tempus  redtmere. 
Redimentes  autemtempus,  quod  in  d>ebus  malis  eft,  quodam¬ 
modo  immutamus  illud ,  &  dies  mala  m  bonos  vertimus, & 
facimus  illos  non  pra/ 'entis  faculifed futuri.  Qui  ergo  iufti¬ 
tiam  non  facit ,  plane  indicat,  fe  non  efte  ex  Deo  na¬ 
tum, vt  in  praefentia-afterit  Ioannes. 

Alterum  porro  indicium  ,  quo  fili  j  Dei  a  diaboli  VI. 
filijs  diftinguuntur ,  ad  fraternam  caritatem  pertinet. 

Qm  non  diligit  ( inquit  )  fratrem  futim.  Red:  e  Augufti- 
mis :  Dilecho  ergofola  difternit  inter  filios  ‘Dei,  &  filios  dia¬ 
boli.  Signent  fe  omnes  ftgno  Crucis  Chrifti,  re/pondeant  omnes; 

Arnen ,  cantent  omnes  Alleluta  ,  baptizentur  omnes,  intrent 
Eccleftas  ,  faciam  parietes  bafilicamm ,  non  dijeernunturfi- 
ly  DetafiUjs  diaboli  nifi  caritate.  Qui  habent  caritatem, na- 
,  ti  fmt  ex  Deo ,  qitinon  habent /non  funt  nati  ex  Deo.  Ma¬ 
gnum  indicium ,  magna  diferetio  ,  quidquid  vis  habe  ,  hoc 
folum  non  habeas ,  nifi  tibiprodeft.  Alia  fi  non  habeas,  hoc 
habe,  &  implefti  legem  ,  qui  enim  diligit  alterum,  legem  im- 
pleuit ,  ait  Apofiolus,  &  plenitudo  legis  caritas.  Confeftim 
autem  laudes  caritatis  celebrat,quam  margaritam  il¬ 
lam  efte  ait :  Pro  qua  homo  negotiator  defcnbitur  in  Euan¬ 
gelio  h  ,  qui  inuenit  vnam  margaritam  ,  &  vendidit  omnia,  h  Mat.i5- 
qua  habebat  ,&  ■ tenebat  eam.  Hac  eft  margarita  pretioft  4tf' 
caritas,  fine  qua  nihil  tibiprodeft  quodcunque  habueris, qua 
fi  folam  habeas,  fu ficit  ubi.  Subdit  autenv.SW  vbi nos  de¬ 
bemus  exerceret  In  amore  fraterno  1  Potes  mihi  dicere ,  non 
vidi  Deum ,  nunquid  potes  mihi  dicere  ,  non  vidi  hominemi 
Dilige  fratrem  ,fi  enim  fratrem  ,  quem  vides  ditexeris  ,  fi- 
mul  videbis  ctrDeum  ,  quia  vides  ipfam  caritatem  ,  &  intus 
inhabitat  Deus.  Plane  hac  Qtnnia  veriffime  dicuntur, 

natu 


Explan.  Cap.  III. 


155 


aeap.13.5j.  nam& Chriftus  apud  loannem»: /;?  hoc  (iit)  cogno- 
fcent  omnes  ,  quod  di/cipuli  mei  eritis,  fi  dilectionem  habue - 
b  Hom.de  yitis  adtnuiccm.  Quamobrem  Chryfoftomus  b .  Curam 
Pcn^M*1  *£‘tur (  ah)  geramus  fratrum  nofirorum  hac fumma  vita  no- 
demineum  fi^ejt,  hoc  fignointernofcimur ,  an  Christiani  fimus  ,  cum 
loc.  Io  an.  non  filum ,  qu&nofhra  fiunt  ,fpeElamus ,  fied  (fi  membra  no- 
Jira  perucrfia  corrigimus  ,  (fi  instruimus.  Hoc  maximum  in¬ 
dicium  fidei  ,in  hoc  cognoficent  omnes,  inquit ,  quod  difici- 
puli  mei  effis, fi  diligitis  mutuum.  Caritatem  autem  fiynce- 
ram  declarat  non  communio  menfik  ,  non  breue  colloquium , 
non  verborum  adulatio  ,fied  fiudium  ,  (fi  fiedulit as  in  confide- 
rando  quidproximo  conducat ,  vt  erigatur ,  qui  cecidit, (fi  por¬ 
rigatur  lapfi  manus, vt"  ante  bona  propria  inquirantur  ,  que 
proximi  fiunt.  Hac  efi  germana  caritas  ,  nam  caritas  non 
fieciatea ,  que  fisa  fiunt ,  fied  prius  videt  que  proximi ,  quam 
que  fu  a. 

yift  Bafilius  autem  c :  Hoc(  ait )  conftitutum  efifie  vm  difi- 
c  in  reg.fu-  ripuli  indicium,  (fi  argumentum ,  non  prodigia ,  (fifiupenda 
fiusdUput.  miracula  facere.  Eodemque  prorfus  modo  Cluifti  fieti- 
tentiam  accipit  Auguftinus  d :  Tamquam  diceret  ( in- 
in  Ioan  ***  <lL^t )  a^a  tnuncra  me*  habent  vobifcum  etiam  mn  mei,non 
fiolum  naturam  ,  vitam  ,fenfns  .rationem,  (fi  eam fialutem, 
que  hominibus ,  pecoribufique  communis  efi ,  verumetiam 
linguasfacramenta, prophetiam ficientiamfidem,  distributio¬ 
nem  rerum  fisarum  pauperibus, &  traditionem  corporis  fui,  vt 
ardeant  ,fied  quoniam  caritatem  non  habent,  vt  cymbala  con¬ 
crepant, nihil  fiunt, nihil  illis  prodefi.  Non  ergo  in  illis  quam- 
uis  bonis  muneribus  meis ,  que  habere  poffunt  etiam  mn  difi- 
cipttli  mei, fied  in  hoc  cognoficent  omnes,  quia  mei  efiis  dificipu- 
efer.io.de  li,fi  dilectionem  habueritis  adinuice.  Denique  Leo  Pon- 
Qijadrag.c.  tifex  e:  Quauis  enimfsfiC)  magnum fithabere  fidem  retiam, 
i-  fiknamque  dotlrinam ,  (fi  multa  laude  digna  fit  circumcifio 

gule,  lenitas  manfiuetudinis, puritas  cafiitatis,  nude  fitnt  ta¬ 
men  omnes  fine  caritate  virtutes ,  nec  potefi  dici  in  qualibet 
morum  excellentia  frutluofism  quod  non  diletlionis  partus 
ediderit.  Unde  (fi  in  Euangelio  Dominus  dicit: In  hoc  cogno¬ 
ficent  omnes, quia  mei  dificipuli  efiis,  fi  diletlionem  habueritis 
adinuicem.  Redre  igitur  ait  Ioannes  ,  non  efle  illum 
Dei  filium, qui  fratrem  fuumnon  diligit.Alibi  autem 
docui, fratris  nomine  omnes  omnino  mortales  intel- 
ligi ,  qui  ab  eodem  rerum  omnium  conditore  eiu fi¬ 
dem  naturae  parricipes,ciufdemque  foelicitatis  capa¬ 
ces  procreati  fiunt. 

ii  Quoniam hec efi annunciatio  ,  quam  audifiis  ab  initio, 
vt  adigamus  alterutrum. 

I.  Puter  legale preceptum  ( ait  OEcumenius)  deamando 
proximo ,  (fi  illud  Domini ,  cum  inquit :  Mandatum  nouurn 
do  vobis,  vt  vos  tnutuo  diligatis ,  naturale  etiam  ius  eft  erga 
cognatum  genus, quod  idem  facere  nos  cogit.  Indicare  enim 
videtur  hanc  erga  proximos  caritatem  triplici  iure 
conftare ,  naturali ,  &  pofitiuo  a  Mole  explicato, po- 
ftremo  nouo ,  atque  Euangelico  a  Chrifto  tradito, 
Sed  Moles ,  iplequeadeo  Chriftus  non  tam  ius  no- 
uum  condiderunt ,  quam  naturalis  iuris  vim ,  pote- 
ftateque  explicuerunt.Cum  igitur  ait  Apoftolus :  Hac 
efi  annunciatio  ,  quam  audifiis  ab  initio,  indicat  hoc  ca¬ 
ritatis  praeceptum  omnium  animis  inditum  efle  a  na  ¬ 
tura  ,  &  in  ipfo  Chriftianx  Religionis  exordio  ab 
Apoftolis  promulgatum,omnibufque  fidelibus  pro- 
pofitum,vt  merito  dixerit  Didymus  :  zJMandantm  ab 
tnitio  habemus,  vt  inuice  diligamus.  V t  enim  ait  Augufti- 
fhb.de  nat.  nus;  f  caritas  efi  verijfima, plenijfima  ,perfethjfimaque  itt- 
ftitia.  Tertullianus  g autem \Summtm fidei  Sacrametum, 
fient.  Chriftiani  nominis  thefaurum,  quam  Apofiolus  totis  viribus 
h  in  Parcn.  Spiritus fantti  commendat.  Clemens  h  vero  Alexandri- 

ad  Gen.  nus, pueipuu  nominat  hominis  Chriftiani  munus. C ypria- 

i  De  bono  X  ,  c  ■  1 

Patien.  nus  Pedamentum  pacis,  tenacitatem,  ac  firmitatem-,  vm- 
{c  Or.  3 .  tatis, qua  (fi  opera,(fi  martyria  pracedit.  Bafilius  k, radicem 

1  Ep.  io.  mandatorum ,  Gregorius  Nazianzenus, 1  dotlrina  noflra 


A  caput.  Hieronymus  a,  cunilarum  virtutum  matrem.  Eph-  a  £p.  ad 
rem  b  Syrus,  omnium  virtutum  columnam.  Auguftinus,  c  Theophi . 
omnium  virtutum  arcem.  Prolpera,  afifetlionum  omnium 
potentijfimam ,  in  omnibus  fimper  inuittam ,  atlionum  bona-  c  per 
rumfummam  fialutem  morum  finem  coele flium  praceptorum,  temp. 
mortem  criminum,  vitam  virtutum.  Gyrillus  c  Alexandri-  d  lib.  3-dc 
nus ,  omni  virtute  confiantem.  Gregorius  f ,  matrem  (fi  ctt-  Cj°cn'  ^ 
fiodem  omnium  bonorum.  Denique  lier  nardus  %, Hominum  e  jn  j0‘c  IJt 
matrem ,  (fi  Angelorum ,  non  fiolum,  qua  in  terris,  fied  etiam  f  lib.  <s.ep. 
qua  in  calo  fiunt  pacificant  em.  6°- 

Refpicit  autem  caritas  primum  quide  Deum  im-  8EP  ^ 
mortalem, cui  nosnoftraque  omnia deb  emus,  dein¬ 
de  proximum ,  de  quo  hic  loquitur  Ioannes  ,  cura 
ait ,  nos  ab  initio  hoc  accepifle  praeceptum  ,  vt  dili¬ 
gamus  alterutrum.  Omnes  quippe  proximi  fumus,vt 
apud  Lucam  h  integra  parabola  docuit  Ciiriftus  ,  &  ^PP-10^®- 
confirmat  Auguftinus  cuius  haec  fiunt  verba  :  Proxi-  ‘  c“'^‘  c 
mus  efi  omnis  homo, omnes  proximi  fumus  conditione  terrena 
natiuhatis ,  (fi  mortalitatis  ,  (fi  etiam [pe  calefiis  hareditatis, 
quianeficirnus  quidquid  futurum  fit.  Quoniam  aut  ludam, 
aut  hareticus ,  aut  Paganus  forte  enim  per  mifiericordiam  Dei 
conuertetur  ad  Deum ,  (fi  inter  fanffos  primum  locum  habe¬ 
re  merebitur.  Maluit  autem  Ioannes  Graece  dyffiiu v  di¬ 
cere,  id  eft  annun dationem  ,  quam  praeceptum,  cum 
tamen  fupra  dixiflet,  hoc  efle  madatum  tum  nouum,  ^  ^ 
tum  vetus.  Ec  aliquanto  k  poft  nos  habere  mandatum,  k  caP'4- 
vt  qui  Deum  diligit ,  diligat,  (fi  fratrem  fitum.  Ne  videre¬ 
tur  igitur  idem  liepius  no  fine  aliqua  moleftia  iterare, 
hoc  maluit  leniori  nomine  vti.  Prseterqua  quod  hac 
ratione reuocat  in  metem  chriftianae  fidei  primordia, 
cum  primum  fideles  chriftianis  prxeeptis  ,  atqu..  in- 
ftitutis  ab  Apoftolis  virifquc.Apoftolicis  imbuti  fiunt» 
quo  tempore  haneproximi  caritatem  podlfimum  er¬ 
ga  omnes  exhibendam  efle  didicerunt.  Quorfum  au¬ 
tem  hxc  proximi  diledio  referenda  fit ,  docuit  Au¬ 
guftinus  h 

Hac  (inquit )  regula  dilectionis  diumitus  conSlituta  eft.  IU- 
Diliges  proximum  tuum  ficut  te  ipfum ,  Deum  vero  ex  toto 
corde  ,  (fi  ex  tota  anima ,  (fi  ex  tota  mente  ,  vt  omnes  cogita-  ^ 
tiones  tuas ,  (fi  omnem  vitam ,  (fi  omnem  tntelleBum  in  il¬ 
lum  conferas  ,  d  quo  habes  ea  ipfit ,  qua  confers.  Cum  autem 
ait ,  toto  corde  ,  tota  anima  ,  tota  mente ,  nullam  vita  no- 
D  ftrapartem  reliquit ,  qua  vacare  debeat ,  (fi  quafi  locum  dar 
re ,  quafi  alia  re  velit  frui.  Sed  quidquid  aliud  ddigendum 
venerit  in  animum ,  illuc  rapiatur ,  quo  totius  diletlionis  im- 
petniourrit.  Qui  [quis  ergorette  proximum  diligit, hoc  cum  eo 
debet  agere ,  vt  etiam  ipfe  toto  corde ,  tota  anima  ,  tota  men¬ 
te  diligat  Deum.  Sic  enim  eum  diligens  tanquam  fie  ipfum 
totam  diletlionem  fiui,(fi  illius  refert  in  illam  diletlionem  Dei, 
qua  nullum  d  fie  rumium  duci  extra  patitur, cuius  deriuatione 
minuatur.  Qux  fit  autem  fraternae  caritatis  ratio  ,  vel 
forma, indicauit  Chriftus  m  cum  repetens  quod  fieri-  m  Mat.it, 
ptum  erat  in  Leuitico  Ait  n  :  Diliges  proximum  tuum  39- 
ficut  te  ipfum.  Nititur  enim  hoc  prseceptum  illo  prin-  ”^CaP-J9. 
cipio  ,  quod  eft  apud  Matthxum  0  :  Omnia  qua-  0  cap. 7.11. 
cumque  vultis  vt  faciant  vobis  homines  ,  (fi  vos  facite 
illis  ,  hac  efi  enim  lex ,  (fi  Propheta.  Itemque  illo  apud 
E  Tobiam  p.  Quod  ab  alio  oderis  feri  tibi  ,  vide  ne  tu  p  cap.4. 16. 
aliquando  alteri  facias.  Quod  eleganter  explicat  Gre¬ 
gorius  q  : ‘Proximi  (  inquit)  diletlio  ad  duopracepta  q lib.  10. 
deriuatur  ,  cum  (fi per  quendam  iuftum  dicitur:  Quod  ab  mor--c-6» 
alio  tibi  no  vis  fieri, vide  ne  tu  alteri  facias. Et  per  fiemetipfium 
veritas  dicit:  Qttavultis  vt  faciant,  vobis  homines ,  (fi  vos 
fa  cit  e  illis :  Quibus  duobus  ficilicet  vtriufque  teft amenti  man¬ 
datis  per  vnum  malitia  compefcitur  ,  per  aliud  benignitas 
prorogatur ,  vt  malum  ,  quod  pati  non  vult,quifique  non  fa¬ 
ciens  c  effeta  nocendi  opere  3  (fi  rurfium  bonum ,  quodfibi  fieri 
appetit ,  impendens  erga  vtilitatem  fie  proximi  exerceat  ex 
benignitate. 

Deinceps  vero  horum  duorum  prxeeptorum  vim,  IV, 
ac  poteftatem  iudicans  fiubiicit :  Sed  hac  nimium  duo 

dum 


156  Epift.I.B.  loan. 


dum  filkit a  intentione  cogitantur ,  cor  ad  innumera  virtu- 
tum  minifieria  tenditur ,  ne  vel  ad  inferenda ,  qua  non  de¬ 
bet  i  deftderiis  inquieta  mensferueat ,  vel  erga  exhibenda , 
qua  debet ,  otio  refoluta  torpefcat.  Nam  cum  eauct  alteri 
facere  ,  quod  nequaquam  vult  ab  altero  ipfe  tolerare  ,  fili - 
cita  fe  intentione  ctrcunsfnctt ,  ne  fuperbiaeleuet ,  fi  vfque 
ad  delf»  filum  proximi  animum  deliciens  exaltet 3  ne  ambi¬ 
tio  cogitationem  dlanict ;  cumque  hanc  ad  appetenda  aliena 
dilatat ,  angufiet ,  ne  cor  luxuria  polluat ,  fi  fubifilum  defi- 
derits  per  illicita  corrumpat-,  ne  ira  exasferet ,  fi  vfque  ad 
conferendam  contumeliam  inftammet,ne  inuidia  mordeat, & 
alienis f diritatibus  amula  [na  feface  confumat.  Rurfus  cum 
cogit  at,  vt  ea  alteri  faciat ,  qua  ipfe  ftbiab  altero  fieri  expe¬ 
llat  ,  penfi.it  nimirum ,  vt  malis  bona  ,  fi  bonis  meliora  re¬ 
spondeant.  Fi  erga  procaces  manfuetudinem  longanimitatis 
exhibeat ,  vt  malitia  pefle  languentibus  gratiam  benignitatis 
impendat  ,vt  d  for  des  pace  .vr.-idt ,  fi  concordes  ad  Concupi - 
fcemiam  vera  pacis  accingat ,  vt  indigentibus  neceffaria  tri¬ 
buat  ,  vt  errantibus  viam  rfilitudinis  oflendat  ,  vt  afflittos 
verbo, &  copaffione  mulceat ,  vt  accenfos  in  huiufmodi  defi- 
deriis  increpatione  refringat  ,vt  minas  potentum  ratiocina¬ 
tione  mitiget ,  vt  opprefforum  anguftias  quanta  praualet,  ope 
vt  leuet  foris  refifietibus  opponat  patientiu,vt  intus  fuperbte- 
tibus  exhibeat  cum  patientia  difciplina ,  vt  erga  errata  fub- 
diioru fic  rnanfuetudo  zelum  temperet, quatenus  d  iufiitia  flu- 
dio  non  eneruet  \fic-ad  vltionem  zelus  f erue  at  ,  ne  tamen 
pietatis  limitem  feriendo  tranfeendat  3  vt  ingratos  benefi¬ 
ciis  ad  amorem prouocet.vt gratos  quofque  minifleriis  in  amo¬ 
re  feruet,  vt  proximorum  mala  cum  corrigere  non  valet ,  ta¬ 
ceat, vtque  cum  corrigi  loquendo  poffunt,  confenfumfilentium 
effe  pertimefcar.vt  fic  ea, qua  tacet  sileret,  ne  tamen  in  animo 
virus  doloris  occultet  ,  vt  fic  maleuolis  mantes  benignitatis 
txhibeat;ne  tamen  per  gratiam  a  iure  reftimdinis  excedat , 
vt  cunila  proximis ,  qua  praualet,  impendat,  fed  hac  impen¬ 
dendo  non  tumeat  5  vt  fic  bonis  qua  exhibet ,  tumoris  pracipi- 
tium  paueat  ,  ne  tamen  d  boni  exercitio  torpefcat  ,vt  fic,  qua 
poffidet  tribuat ,  quatenus  quanta  fit  largitas  renumerationis 
attendat, ne  cum  terrena  largitur, fitam  plufqudm  neceffeefi, 
inopiam  pertimefiat, fiitt  oblatione  muneris  hilaritatis  lumen 
trifiitia  obfcuret. 

V.  Haec  placuit  tam  fuse, & copiose  exviri  fandtiffimi 

do&iffimlque  libris  exferibere  ,  quod  ea  vim  huius 
praecepti  mitifice  declarent  ,  8c  chriftianae  caritatis 
officia  penefingrllatim  ob  oculos  ponant.  Sed  quo¬ 
niam  non  omnis  amor  proximi  ad  caritatem  fpe&ar, 
placet  ex  eodem  Gregorio  pauca  fubiicere  ,  quibus 
*  Hom.  38.  quorfum  caritas  tendat,  aperte  infinuat.  Is  igitur  4 
ia  uang.  ajt .  remQ  c'um  diligit ,  habere  fe  protinus  ca¬ 

ritatem  putet, nifi  prius  ipfam  vim  fu  a  dtlfilionis  examinet. 
Nam  fi  quis  quemlibet  amat ,  fed  propter  Deum  non  amat , 
caritatem  non  habet  fed  habere  fi  putat .  Caritas  autem  vera 
tftycum  fi  in  Deo  diligitur  amicus  ,  fi  propter  Deum'  dili¬ 
gitur  immicus.  Ille  enim  propter  Deum  diligit  eos, quos  diligit» 
qui  iam  fi  eos  diligere ,  d  quibus  non  diligitur  fcil.  Probari 
enim  cantas  perfidam  odij  aduerfitatem  filet ,  vnde  (fi  per 
b  Mattii,  j.  femetipfum  Dominus  dicit0:  Diligite  inimicos mfbros  ,bene- 
44-  facite  his, qui  oderunt  vos.  Ille  ergo  ficurus  amat,  qui  propter 

Deum  illum  amat, a  quo  fi  intclligit  non  amari.  Et  in  eam- 
c  in  trn  ^  d  ^em  ^ntent^  Bernardus  c.  Ft  perfcEla  (inquit)  iufiitia 
diligi  Pe/.  fH  diligere  proximum,  Deum  in  caufia  habere  nec  effe  efi,alio- 
quin  proximum  pure  diligere  quomodo  potefi,  qui  Deum  non 
dihgit.  Oportet  ergo  Deum  diligi  prius ,  vt  in  Deo  ddigi  pofi 
fit  (fi  proximus. 

V  I.  Ex  quibus  facile  quiuis  intelligit  hoc  praecepto, 
■quo  fratrem  diligendum  aitloannes ,  etiam  amorem 
inimicorum  comprehendi ,  quod  apertiffime  docuit 
d  Mattii,  y  Chnftus ,  d  cum  dixit  t  Ego  autem  dico  vobis  ,  diligite 
44*  inimteos  veHro: ,  benefacite  his  ,  qui  oderunt  vos  i  (fi  orate 

pro  perfequentibus ,  (fi  calumnianiibus  vos  ,  vt fitis  filij  Pa - 
aris  vefhri,  qui  in  edis  sfl .  qui  Colem  fisum  oriri  facit  fuper 
bonos ,  (fi  malos,  (fi ploit  fuper  tuflos ,  &  mullos.  St  enim 


A  diligitis  eos ,  qui  vos  diligunt ,  quam  mercedem  habebitis ? 

Nonne  Publicam  hoc  faciunt  i  Et  fi  falutaueritis  fratres 
vefiros  tantum  ,  quid  amplius  facitis  ?  Nonne  (fi  Ethnici 
hoc  faciunt  ?  Eflote  ergo  vos  verfdli  ,ficut  (fi  Pater  vefier 
edefiis  perfdlus  e  fi.  Eodem  pertinent  illa  a  ;  Si  ergo  of-  a  ^ 
fers  munus  tuum  ad  altare ,  &  ibi  recordatus  fueris  ,  quia  1 
frater  tuus  habet  aliquid  aduerfum  te  ,  relinque  ibi  munus 
tuum  ante  altare ,  (fi  vade  prius  reconciliari  fratri  tuo ,  (fi 
tunc  veniens  offeres  munus  ««WM.Itemque  illa  b  :  St  enim  bMat.s  4 
dirn  feritis  hominibus  peccata  eorum ,  dimittet  (fi  vobis  Pa¬ 
ter  vefier  cdeflis  delicia  veflra.  Si  autem  non  dim  feritis 
hominibus ,  nec  Pater  vefier  dimittet  vobis  peccata  vefha. 

Quod  rurfus  confirmat  c  parabola  Domini  exigen-  c  Mact.  ig. 
tis  a  feruis  fuis  rationem ,  quam  his  verbis  concludit  ii  • 
Dominus  :  Sic  Patervdler  cddlis  faciet  vobis ,  fi  non  di- 
B  rnifiritis  hominibus  de  cordibus  veflris.  Certe  Paulus  c  dadRom 
Salomonis  verba  vfurpans  :  Si  efitrierit ,  (inquit)  initui-  n.  10. 
cus  tuus ,  ciba  illurrufi  filit ,  potum  da  illi ,  hoc  emm  faciens  e  ^rou' 
carbones  ignis  congeres  fitper  caput  eius.  Quia  etiam  alibi 
Salomon  f.  Cum  ceciderit  ( ait)  inimicus  mus ,  ne  gau-  fprou,  ^ 
deas,  &  in  ruina  eius  ne  exultet  cor  tuum.  Et  SapienJg  :  '!■ 

Noli  de  inimico  tuo  mortuo  gaudere.  Et  rurfus  h  :  Memento 
nouiffmorum ,  (fi  define  inimicari.  Denique  Moles  1 .  Si  i  b  tiod  c 
occurreris  (inquit)  boni  inimici  tui ,  aut  afino  erranti,  reduc  13.4. 
eum :  fi  videris  afinum  odientis  te  iacere  fub  onere  ,  non  per- 
tranftbis ,  fed  fubleuabis  cum  eo. 

Recte  autem  monet  Clemen$k  Alexandrinus,  ini-  VII. 
micos  non  qua  inimici  funt  ,  fed  qua  eiufdem  k  lib.4.(hv. 
naturae  humanae  participes  diligendos  elfe.  Diligere 
q  (inquit)  inimicos ,  non  dicit ,  malum  amare  ,  neque  impie¬ 
tatem  ,  (fi  adulterium  ,  non  quatenus  peccat  ,  (fi  aliqua 
alhone  inquinat  hominis  appellationem  ,  fed  quatenus  efi 
homo,  fi  opus  Dei. Quo  fit,vt  quae  proxime  praedamus, 
id  libi  delatum  Chriftus  cenfeat ,  qua  de  re  fic  plane 
Balilius 1 .  ChrFlus  dixit 'fi In  hoc  cognofcent  omnes ,  quod  IregalfuC. 
dfcipuli  mei  eslis  ,fi  dMlionem  habueritis  adinuicem.  Et  d  5’ 
fic  vbique  pracepta  hac  duo  femper  copulat ,  vt  quod  proximo  1 5  5  5  • 

quifque  benefecerit,  id  habeat  perinde ,  ac  fi  ipfi  faBumfuf 
fet.Efitriui  enim  (inquit)n  fi  dediftis  mihi  manducare.  Et  n  Mat.i  j 
tum  addit.  Quatenus  autem  feciSlis  vni  de  his  fratribus  meis  4°. 
minimis  ^mihifeciftis.  Ex  quo  Jdneintelligi potefi ,  qui  pri¬ 
mum feruet ,  eum  fecundum  quoque per  Ulud  ipfum  poffe  fer- 
uare,viciffimque  per  fecundi  obferuationem  reditum  aperiri 
ad  primum  vt  videlicet,  fi  qui  Dominum  diligat,confequens 
D  fit, eum  proximum  etia  diligere.  Qui  enim  diligit  me  ( inquit 
Dominus)  mandatamcaferuabit  3  idem  autemhoc manda¬ 
tum  meum  efi  ( inquit )  vt  diligatis  inuicem ,  fient  ego  dilexi 
vosfitmiliterque  viciffm :  In  quo  caritas  aduerfus  proximum 
fit, eum  quoque  caritati  fatisfacere ,  qua  efi  aduerfus  Deum, 
quippe  cum  ipfe  beneficium  illud  perinde  accipiat ,  ac  fi  in  te 
proprie  fuiffet  collamjn. 

-  Egregie  vero Chryfoftotfms  “caritatis  perfettio-  VIII. 
nem  quibufdam  veluti  gradibus  comparadam  docet,  o  Hom.  18. 
Fidifti{mcga\t)  quatis  Dominus  lefus  in  fermone  gradibus  !n  Matth. 
ad  perfecltonem  afeenderit,  fi  quemadmodum  nos  ad  ipfum 
virtutis  cacumen  deduxerit ,  d  fuperionbus  igitur  ad  infe- 
£  riora  defeende  numerando. Primus  gradus  efi ,  ne  prior  iniu - 
riam  moliare.Secundus,vbi  efltniuna  coepta ,  ne  tu  illam  eo¬ 
dem  paSo  propellas. Tertius , ne  par  pari  refer  as, fed  quit  fias. 

Quartus, vt  etiam  prabeas  te  promptum  ad  iniunam  fufii- 
nendam.  Quintus ,  etiam  ad  maiora  paratum  te  pr abeas, 
quam  vult  ihe, qui  fecit. Sextus, non  odiffe,  a  quo  ifla  perpeti¬ 
tur.  Septimus,  etiam  diligere  Udentem.  Ottauus ,  beneficiis 
quoque  eum  libenter  afficere.  Nono, etiam  Deum  pro  aduer- 
fiino  deprecari.  Perfextfit  celfitudinem  Phiiofophia  ,  fi  id¬ 
circo  tam  claro  efi  digna  pmmio,quia  tam  magno  efi  fubielia 
pracepto ,  quodque  ingentem  femper  animam ,  fi  fiudium 
omnino  multum  requirat.  Nam  fi  pramium  illi  tale  pro¬ 
ponit:  quale  priorum  omnino  nulli ,  neque  enim  terra  hic 
meminit  ,ficut  in  mitibus ,  nec  confolationis ,  ac  mifira- 
tionis,  fient  in  lugentibus, atque  m  ferentibus, neque  regnum 
calorum 


calorum  memorat  fic  ut  in  pauperibus  fpiritu,perfecutionemque 
patientibus ,  fed  quod  hic  erat  longe  (ublimius  ,  vt  fcilicet  fie¬ 
rent  fimiles  Dei ,  prout  tamen  id  hominibus  ejfet  poffibile.  Vt 
fitis, inquit, fimiles  Patris  vt(lri,qm in  calis  eft. 

IX.  Plane  vr  Apoftolus  dixit :  a  Caritas  patiens  eft ,  omnia 
axCor.ij.4-  fperat, omnia /u/tinet. atque  idcirco  ad  hanc  caritatem  re¬ 
tinendam, &  conleruandampaticntiaeftin  primis  ne- 
cdlaria  ,  de  qua  hunc  plane  in  modum  loquitur  Cy- 
b  de  bono  prianus. b  Tolle  cantati  patientiam ,  &  defolata  non  durat , 
pauen.  {0pg fufiinendi,tolerandique  fubftantiam,  &  nullis  radicibus, 

ac  viribus  perfeuerat.  Apoftolus  denique  cum  de  caritate  lo - 
queritur, tolerantiam  illi,  &  patientiam  iunxit ,  oftendit,inde 
illam  perfeuerare  tenaciter poffe,  quod  norit  omnia  fubftinere. 
c  ad  Ephcl.  £t  ag0  ioco  c:Su(linentcs, inquit ,  inuicem  in  dilectione ,  fatis 
agentes  feruare  vnitatem  Spiritui  in  coniunCtone  pacis,  pro- 
bauit  nec  vnitatem  [eruar t  poffe  ,  nec  pacem ,  nift  fe  inuiccm 
fratres  mutua  tolerantia  foueant ,  &  concordia  vinculum  pa¬ 
tientia  intercedente cuftodiant.Quid  deinde, vt  non  utres, ne¬ 
que  maledicas,vt  tua  ablata  non  repetas, vt  accepta  alapa  & 
alteram  maxillam  verberanti  pr  abeas,  vt  fratri  in  te  peccanti 
non  tantum  feptuagies  fepties  ,  fed  (V  omnia  omnino  peccata 
dimittas  vt  diligas  mimicos  tuos,vt  pro  adue>fariis,&perfecu- 
toribus  precem  facias , poteris  ne  i(ta  perficere  ,  nifi patientia, 
(jr  tolerantia  firmitate':  P  lan  e  ergo  haec  eft.vt  ait  Ioanncs, 
ailnunciatio,quam  fideles  ab  initio  audierunt-,  vt  al¬ 
terutrum  diligamus,  ne  exclufis  quidem  inimicis, id- 
que  propter  Deum. 

1 1  Non  fient  Cain,qui  ex  maligno  erat, praecidi  t  fratrem 
fmm propter  quid  occidit  eum  ?  quoniam  opera  eius  mali¬ 
gna, fratris  autem  iufta. 

I.  Duo,vt  dixi, recenfuerat,  filiorum  Dei  indicia, qui¬ 

bus  a  diaboli  filiis  feiunguntur,  nunc  ab  cffedu  exe- 
plo  Cain  filios  diaboli  deferibit.  Nonftcut  Cain  ,  (in¬ 
quit)  ,qui  ex  maligno  erat ,  Grtece  i%  r  -wovopa ,  quod  fu- 
pra  dixerat ,  ex  diabolo  ,  hunc  enim  in  prscfentia  mali¬ 
gnum  volat. Erat  itaque  Cain  imitatione  diaboli  fi¬ 
lius, eius  enim  inuidentiam.atque  odium  imitabatur. 
Erant  porro  duo  illi  fratres  ambo  diuina  fide  prarditi, 
ambo  vei-um  Deum  colebant,  ambo  facrificium  ob¬ 
tulerunt.  Sed  alter  tamquam  verus, ac  germanus  Dei 
filius  in  iuftitia,j&:  landitatc  pcrfcuerauit ■,  alter  a  ca¬ 
ritate  deficiens  fa&us  eft  Diaboli  filius  A  que  inui- 
difle  quidem  Cain  Abelo  fratri  indicat  ira  ,  quaad- 
nersus  illum  excanduit ,  non  aliam  ob  caufatn  :  nifi 
quia  Deus  externo  figno  fe  Abeli  facrificium  probaife 
deckrauerat,  ipfius  vero  non  item ;  cur  id  fa&um  fit 
ardua  qu^ftio.Scdhoc  videtur  inter  illa  facrificiafuif- 
fe  difcrimen,quod  Cain  quidem  viliores  terra:  fru&us 
d  lib.i.  dc  primoribus  fibi  referuatis  obtulerit,  vt  Ambrafius ,  d 
Cainc&  ^  Suidas  affirmant,  Abel  vero  primogenita  gregum 
c  ad  Hebr.  P'nguiffima  ,  qua:  maximi  pretij  effient ,  vt  Paulus  c 
i  x  .4.  pl-urimam  illum  hoftiam  obtulifle  fcripferit.  Sed  retfte 
hoc  loco  Auguftinus:C«w  enim  ambo  obtuUffent ,  ille  de 
frudibus  terra, ille  de  fcetibus  putum, quid  putatis  fratre  s, quia 
Deus  fruftui  tetra  neglexit  &  foetus  omum  dtlcxit  ?  Non 
intendit  ‘Deus  ad  munus  (  vel  vt  alij  legunt)  ad  manus, 
fedin  corde  vidit  ,  &  quem  vidit  cum  caritate  offerre ,  ip¬ 
fius  facrificium,  refpexit ;  quem  vidit  cum  intsidia  offerre  ,  ab 
ipfius  facrificio  oculos  auertit .Indicat  autem  non  inuidiffie 
Cain  tantummodo,  cum  vidit  fratris  facrificium  di- 
uino  teftimonio  probari ,  fed  cum  ambo  offerrent, 
#gre illum  tuliffie.quod  Abel  tam  liberaliter  cum  Deo 
ageret,  cum  ip(e  maligne  offerret,&  optima  quasque 
fibi  refetuaret. 

1 1.  Philo  rautem  ;  Duplex ,  (ait)i«  Cain  facrificio  fuiffe  cri- 

flib.de  fa-  men  ,  vnum  quod  poft  aliquot  dies  non  continuo  gratias  egit 
^ft.Abd,&  Deo\alterum  quod  de  f rui' tu  obtulit, non  de  primo  fructu,  quas 
in‘  vocamus  primitias.  Cum  autem  de  priori  illo  crimine 
copiose  diffcruiffetjde  fecundo  ai v.Curdc  frudibus, & 
non  de  primis frudibus  offert  primitiastfortafe  hanc  ob  cau- 
Jitnod.JuH  inia». in  EpiftB.Ioan. 


Explan.Cap.III. 


1 57 


A  fam,vt  primatum  creatura  det,  faindarhirn  honorem  reddat 
Numini.Sicut  enim  funt  quidam,  qui  anima prfferut  corpus, 
feruum  domino, eodem  modo  funt,  qtti  creaturam  magis  hono¬ 
rant,  quam  Creatorem  contra  mandatum  legislatoris  iubentis 
primitias  de  primis  frudibus  terra  inferri  in  domum  Dei ,  & 
non  conuerti  in  vfnm p-ropriurn.  Sed  praeterea,  vt  dixi,  ad- 
uerfus  fratrem  inuidia  laborabat  ,  quali  illius  libera- 
litas ,  &  munificentia  fuam  auaritiam  damnaret.  Ira¬ 
que  fuit  Cain  diaboli  filius ,  idque  fraterna  crede  fir- 
mauit,quo  nihil  fingi  poteft  caritati  magis  repugnas, 
eft  enim  peffimus,maximequedeteftabilisodij  fcerus, 
qui  exaduerfo  cum  caritate  pugnat.Dixit  enim  fupra 
Ioannes:*  Ggiii  auum  odit  fratrem  fmm,in  tenebris  eft ,  &  a  cap.x.  n. 
in  tenebris  ambulat, &  nefeit  quo  eat, quia  tenebra  obccecaue- 
runt  oculos  eius.  Et  paulo  b  po  ([.Omnis  qui  odit  fratrem  fuit,  b  Ver.  1  ?. 

B  homit ida  eft.Rc&c  autem  Bafilius.  c  Fbi  deliquium  pati-  c  De  inftit. 
tur  caritas, eo  prorfus  eius  loco  odiu  fuccedit  .Ggucd fi,vt  Ioan-  M°nach. 
nes  ait, Deus  caritas  eftfine  dubio  neceffe  eft, diabolum  odium 
effe.  Vt  igitur  qui  caritatem  habet ,  is  Deum  habet ;  ftc  qui 
odiumhabet,  Diabolum  in  fe  nutrit. 

Et  in  eamdem  ferme  fent  etiam  Cyprianus:^  Djftor-  III- 
diant  (inquit)  &  diffidens, & pacem  cum  fratribus  non  habens  ^  Dc  orat' 
fecundum  quod  Apoftolus  teftatur,nec fi  pro  nomine  Chrifti  oc-  >m" 
c\ fas fuerit ,  crimen  dftent  ion  is  fraterna  poterit  euadere ,  quia 
ficutfcriptum  eft, Qui  fratrem  fuurn  odit, homicida  eft, nec  ad 
regnum  calorum  pcruentt,aw.  cum  Deo  viuit  homicida.  Non 
poteft  effe  cum  Chriflo,qiti  imitator  ludet  maluit  effe  ,  quam 
Chrifti.Giuale  delifhim  cfi,  quod  nec  baptiftno  fanquinis poteft 
ablui  r  Erat  igitur  Cain  ex  maligno  ,  diaboli  imita- 
£  tor,&  filius,quia  inuidia, &  odio  laborabat.^/  autem 
eft  inuidia  (vt  ait  Auguftinus)  amor  fraternus  effe  non  po¬ 
teft, qui  muidet,non  amat, peccatum  Diaboli  eft  in  illo,  quia 
&  diabolus  inuidendodeiecit. cecidit  enim  ,  &  inuidit flanti. 

Non  ideo  voluit  deiicere.vtipfe flarer, fed  ne  f 'vius  caderer. Te¬ 
net  e  in  animo  ex  hoc, quod  fubiecit ,  inuidiam  non  poffe  effe  in 
caritate. Habes  aperte ,  cum  laudaretur  ipft  caritas  non  simi¬ 
latur  ;  non  fuit  caritas  in  Cain ,  &  nifi  ejfet  caritas  in  Abel, 
non  acciperet  Deus  facrificium sius. 

Et  propter  quid  occidit  eum  ?  quoniam  opera  eius  maligna  I V. 
erant, fratris  autem  fius  iufta.  Opera,  (inquit  Auguftinus) 
bona  Abel  non  dicit  nifi  caritatem, opera  vero  mala  Cam  non 
dicit  nifi  odium  fraternum. E  arum  eft,  quia  odit  fratrem  ftium 
£r  inuidtt  operibus  bonis, quia  imitari  noluit, necare  voluit, cfi 
hinc  apparuit  ,  quta  filius  erat  Diaboli ,  igr  ille  hinc  apparuit 
D  iujlus  Dei.  Poliis  etiam  opera  maligna  Cain  interpre¬ 
tari, vt  fupra  ex  Philone  docuimus ,  mala  enim  opera 
Cain  erat  inuidia, deinde  ira,poftca  odium, poftremd 
homicidium ,  vnde  Philo  eius  libri  argumentum  de- 
fumpfit ,  qui  inferibitur ,  quod  deterius  potiori  infidtatur. 

Et  quidem  in  ipfo  facrificio  illum  pcccafte  indicant 
Lxx.  pro  eo  enim  ,  quod  nos  legimus.  Nonne  fi  b^ne 
egeris  recipies, fin  autem  maleftatim  in  foribus  peccatum  tuum 
aderit,  legunt  ipli:  Nonne  fi  rebfe  offer  as,  non  rette  autem  di- 
uidas  peccafti  ?  qiue  cum  ante  necem  fratris  di  da  fint, 
iam  illum  fceleris  arguunt.Qupcirca  alicubi  ait e  Au  -  e  lib.ij.de 
guftinus,  cum  verba  illa  ex  interpretatione  Lxx-  ex-  Clliit.Dcic. 
g  planarct.6)«/^//-{(inquit)(dc  Cain  loqmtur)^v  Dw,  7' 
fe  ipfum  autem  Damoni. Nam  animalia  externa  offerimus  in 
fignum,quod  nos  ipfos  Deo  damus, &  offerimus.  Proprerea 
igitur  ait  Ioannes,Cain  fratrem  occidit ,quia  oprra  eius 
maligna  erant  :  quali  dicar,ex  prauo  animi  affiedu  fra¬ 
trem  necauit,quod  nihil  haberet  in  fratre  odio  dignu, 
nifi  eius  laudabiles  adiones ,  quas  nifi  iam  improbus 
fuiffet, fraterna  caritare  complexus  efiet.  Quod  Didy- 
mus  egregie  explicat. Quavero(mqHit)caufafaertt  occi- 
dendi fratrem fignificauit ,  quia  opera, inquit ,  malgoa  erant, 
fratris  autem  iufta.  Cum  enim  refpexiffct  Deu-  fuper  Abd 
munera, fuper.Cain  ante.Qr  oblatione  eius  non  refpexit, ex  hac 
cattfa  percit ffu -  inuidia  Catit  morte  operatus  efl  aduerfus  pro  - 
prufratre.AdAhmhbro,  qui Lcprogenefis appellatur, 
fcnptuclICquiaCain  lapide.aut  ligno  percuffieri  t  A bel. 

o  X3. Nolae 


158 


Epift.I.B.  Ioan. 


1 3  Nolite  mirari  fratres  ,fi  odit  vos  mundus. 

i-  Re&e  ex  fuperiori  fententia  colligit  Apoftolus, 
non  efte  mirandum ,  fi  impij  iuftos  odio  profequan- 
tur.  Id  pluribus ,  vt  paulo  ante  monui,  profequitur 
alib.  quod  Philo  *.Ap  te  autem  ait,  non  efle  mirandum ,  nam  6c 
tiori ' in^°"  ^oc  fignificauit  etiam  Chriftus  ,  cum  apud  Ioan- 
diatur.  *  nem  dixit b  ;  Si  mundus  vos  odit  ,  fcme  quia  me prio- 
bcap.1j.18.  /em  vobis  odio  habuit  ,  fi  de  mundo  fuiffetis  ,  mundo 
quod  fiium  erat  ,  diligeret  ,  quia  vero  de  mundo 
non  efiis ,  fed  ego  elegi  vos  de  mundo  ,  propterea  odit  vos 
mundus.  Et  aliquanto  poft :  zJMementote  fermonismei, 
quem  ego  dixi  vobis  ,  non  efi  fieruus  maior  domino  fiuo  ,fi 
me  per fecuti  funt, ?fi  vos  perfequentur. Quid  autem  mundi 
nomine  fignificetur  ,  tametfi  pluribus  docui,  non  ® 
piget  tamen  Auguftini  fententiam  explicare.  Gjjfid  efi 
(inquit )  mundus  ?  Nonccdnm ,  non  terra ,  nec  ifia  opera, 
qua  Deus  fecit ,  fed  dilectores  mundi.  Paucis  autem  inter¬ 
ieris  -.Mundus  efi ,  quando  in  malo  ponitur, dile  flores  mun- 
peap.i.  di.  de  quo  videlicet  loannesait c  :  Et  mundus  eum  non 
cognouit .  ^jundus  ergo  odit  nos  , hoc eft,  impij  odio 
profequuntur  iuftos ,  quod  luculenter  explicat  Salo- 
•4  lap.i.  mon  <*  -.Opprimamus  (inquiunt  impi])paupsre  iuslum,fi 
no  parcamus  vidua, nec  veterano,  nec  rener earnu r  canos  multi 
temporis.  Sit  autem  fortitudo  noflra  lex  iniuffitia,  quod  enim 
infirmum  efi, inutile  inuenitur.  Circumueniamus  ergoiuftum , 
quo  inutilis  efi  nobis, &  contrarius  eft  operibus  noslris,  fi  im- 
properat  nobis  peccata  legis, &  diffamat  in  nos  peccata  difci- 
plina  noflra.  Promittit  fe  fidentiam  Dei  habere  ,  &  filipm 
Dei  fe  nomi  nat, factus  efi  nobis  in  traductionem  cogitationum 
nostram, gprauis  efi  nobis  etiam  ad  videndum  ,  quoniam  difi 
fimilis  efi  aliis  vita  illius.  Et  plura  deinceps, quae  non  fb- 
lum  indicant  acerbitatem  odij,quo  impij  iuftos  infe¬ 
ctantur  ,  fed  eius  rei  caufam  potilfimam  explicant  , 
quod  iuftorum  innocentia, morumque  integritas  fce- 
leratorum  vitam,  a&ionefque  condemnet. 

I J,  Vteniin  Philofophi  frequenter  infcholis  vfurpare 
iolent ,  oppofita  ,  Sc  quae  contraria  funt ,  fi  inter  fele 
componantur,  magis  elucefcuntftta  iuftorum  fanefti- 
tas  impiorum  improbitatem  velutfptaelata  face  om¬ 
nibus  palam  proponit.  Ipfa  igitur  rerum  natura ,  Sc 
difiimilitudo,  quae  eft  inter  bonorum  ,  malorumque 
vitam  horum  in  illos  odium  parit,  quod  tamen  iuftis  D 
quidem  gloriam  immortalem ,  fi  aduerfa  patienter 
tolerent  ,  impiis  fupplicium  afferet  fempiternum. 
Quod  fi  ad  diuinam  prouidentiam  referas  ,  hac  ma¬ 
xime  ratione  Deus  immortalis  iuftis,  ac  filiis  luis  op- 
elife.de pro-  time  confulit, qurid  etiam  Senecaeprobenouit.  Deus 
(inquit) f  virum  bonum  in  delitiis  non  habet, experitur, indu- 
{ cap.r»  rat,Jibi  illum praparat. Poft  no  nulla.?  Omnia  adusrfa(\ix 

g  c^p.z,  bonus)  exercitationes  putat,  quis  autem  vir  modo,  fi  ereflus 

ad  honefia  non  efi  laboris  appetens  iufii ,  fi  ad  officia  cum 
periculo  promptus  i  Cui  non  indufirio  otium  poena  eff.  Marcet 
fine  aditer far:o  virtus, tunc  apparet, quanta fit,  quantum  va-  ■ 
le at, polleat  que  cum  quid  peffit, patientia  ofiendit.  Et  multa 
ille  deinde  congerit ,  quae  multo  verius  in  Chriftia- 
num  hominem  cadunt;  nihil  enim  viro  iufto  optabi¬ 
lius  eft,  quam  in  rebus  aduerfis  patientia.  E/<er(inquit  £ 
felif>.  depa-  Tert|lllianus)h  fidem  munit,  pacem gubernat ,  dileCtionem 
"!£n'  adiuuat, humilitatem  infiniit, poenitentiam  expeflat,  exomolo- 

gefim  affignat, carnem  r egit, fpir itum  [eruat,  manum  continet, 
tentationes  conculcat ,  fcandala  pellit ,  pauperem  con filatur, 
diuitem  temperat,  infimum  non  extendit ,  valentem  non  con- 
fitmit, fidelem  deleflat,  Gentilem  incitat,  feruum  domino,  do¬ 
minum  Deo  commendat, foeminam  exornat ,  virum  approbat, 

H  I.  rimatur  tn  puero, laudatur  in  iuuetic  ffufipicitur  in  fenean  omni 

i  iib  <ie  !jo-  fexu,in  omni  atateformofa  efi. 

?°  patien.  Pene;  eadem  habet  Cyprianus.  1  Hieronymus  k 
Euftocb.de  autcm  c^eganter  confirmat,  quod  hoc  loco  aic  Ioan- 
? ullod.  Vir-  ncs:^  ',n  immenfmi  inquit )  volumen  extenda, quare,  fi 
gin,  inuenies fingulos [Sin  ftos)  aduerfa  perpeffos, filus  in  deliciis 


Salomon  fuit, &  forfitanideo  corruit, que  enim  diligit 3  Domi-  aadHeb.iv 
nas, corripit,  caftigat  autem  omnem  filium, que  recipit.  Nonne  6- 
melius  efi  brein  tempore  dimicare, ferre  vallum, arma  fiimere, 
laffefcere  fiib  lorica ,  fi  poflea gaudere  vitlorem,quarn  impa¬ 
tientia  vnius  hora  feruire  perpetuo  ?  Nihil  amantibus  durum 
efi, nullus  difficilis  cupienti  labor  eft.  Quociica  monet  Ba-  b  In  admon, 
filius  b  omni  ftudio  patientia  in  aduerfis  comparanda  adfd.fpir. 
t(fc:Fili,\nc\uix,patientid  arripe  quia  maxima  virtus  anima , 
vt  velociter  ad fublimitatem  perftflionis  poffis  afeendere.  Re - 
tributionem  patientia  tua  ne  quaras  ab  homine, vt  in  futuro 
poffis  accipere  ab  at  emo  Domino  aterna  retributione. Patientia 
grandis  efi  medela  anima ,  impatientia  amem  eft  pernicies 
wdiriChryfoftomus®  autem  no  potuit  meo  quidam  cHom.fad 
iudicio  patientiae  dignitatem  magis  extollere ,  quam  pbiiip, 
cum  dixit:?™  Chriflo  pati  munus  eft  maioris  admirationis, 
quam  [it  revera  mortuos  excitare,  fifigna  miranda  patrare, 
nam  illic  quidem  debitor  fttm,hicvcio  debitorem  habeo  Chri- 
fium.  Alibi  vero  d .  S  i  corpus  (ai  r)  re  fle  dicimus  beatum, quod  d  Hom.t.ad 
poteftabfque  fui  offenfione  ferre  frigus, &  calores ,  (fi  famem,  P°P*  Antioc. 
fi  inopiam,  fi  via  difficultates,aliafque  arumn as, quanto  ma¬ 
gis  beatam  oportet  vocare  animam ,  qua  virili t er ,  fi  fortiter 
omnes  omnium  molefliarum  incurfus  ferre  poteft.fi  cor  fuum 
per  omnia  nulli  femituti  obnoxium  feruare. 

Nec  diferepat  Gregorius  P6rifex,e  fic  enim  feribit:  I  V. 
Vere  radix  omnium  cusibfque  virtutu  efipatientia,  cuius  pro-  e  Hom.jj. 
prium  munus  aliena  mala  aquanimiter  perpeti,  fi  contra  eum  ^uaag- 
quoque  qui  mala  irrogat ,  nullo  dolore  morderi ,  fi  quod  ait 
ApoUolus,non  vinci  d  malo, fed  vincere  in  bono  malis.  Gguato 
autem  culmine  virtus  patientia  polleat ,  Salomon  indicat  [di¬ 
cens:  Melior  eft  paties  viro  forti, &  qui  dominatur  animo fito, 
expugnatore  vrbiu.  Minor  eft  ergo  vittoria  vrbes  expugnare, 
quia  extra  funt ,  qui  vincuntur.  Maius  autem  eft,quod  per 
patientiam  vincitur,  quia  ipfe  d  fe  animus  fuperatur ,  fi  fe- 
metipfum  fibi  fubiicit, quando  eum  patientia  in  humilitate  to¬ 
lerantia  fternit.  Cum  igitur  mundus  odio  profequituf- 
iuftos  ,  non  efTe  mirandu  ait  Ioannes,tum  quia  id  eft 
maloru  improbitati  cofentaneum  ,  tum  quia  maxima 
inde  vtilitas  redundat  in  bonos,  qui  du  patienter  to¬ 
lerant,  quae  perpeti  coguntur  aduerfa, Sc  Chriftu  imi¬ 
tantur,  8c  cu  eo,vt  ait  Apoftolus, cruci  fuffiguntur,  & 
ampli ffimu  in  omne  aeternitatem  fibi  praemiti  copa- 
rant.  Vt  enim  in  ACris  Apoftolicis  feriptum  eft  f. Per  f  Aft.  14.11. 
multas  tribulationes  oportet  nos  intrare  in  regnu  Dei. Ec  Pau¬ 
lus  a.kg -.Omnes, qui  pie  viuere  volunt, in  ChriHo  lefu  perfe-  g  i.Tim.  j. 
cutionem patiuntur. Quae  verba  expendens  Auguftinus: h  *  p(. 

Nemo  (inquit)  fibi  dicat :  fuerunt  tribulationes  apud  Patres  m  ' 5  J' 
noflros,apud  nos  non  funt.  Si  putas, te  nondu  habere  tribula¬ 
tiones, nondu  coepifii  effe  Chrifiianus.Et  vbi  efi  vox  Apoflolh 
Omnes  qui  volunt  in  Chrifto pie  viuere, p er fecutionem patiun¬ 
tur)  Si  ergo  non  pateris  pro  Chrifto  vllam  tribulatione ,  vide  ne 
nondum  caperis  in  Chrifto  pie  viuere.  Et  alibi  1 : Flagellat  i  Iib.de Pa-, 
Deus  omnem  filium  quem  recipit ,  fi  tu  forte  exceptus  ?  Si 
exceptus  es  dpaffone  flagellorum,  exceptus  es  d  numero 
filioru  m .  Qua  m  ab  rem  non  dubitauit  B.  Ambrofius  k  klib.nep.f 
rerum  aduerfarum  tolerantiam  matrem  fidelium  ap¬ 
pellare. 

Neque  vero  fruftra  patitur  Deus  iuftos  tam  multis  V. 
malis  premi, 5c  in  hac  mortali  vita  vexari.  Sed  primu 
quidem,  vt  ait  Chryfoftomus  l,  hac  maxime  a  rerum  lHom.fi.  ad 
caducarum  amore  ad  caeleftia,  ac  fempiterna  bona  Pop.An- 
diligenda animum  auocat.  Si  enim,  (inquit)  citm  fint tioc ' 
tot  tnftia ,  tot  pericula ,  fi  cura  ,  tam  libenter  prafenti  im¬ 
moramur  vita  ,fi  nihil  horum  effet ,  fi  omnis  arumna  expers 
effet  vita  noflra ,  quando  vnquam  futura  defideraremus  ? 

Sic  Deus  permifit  ludaos  lateritio  opere ,  fi  luto  in  is£gy- 
pto  grauari ,  vt  arumnarum  magnitudine  cruciati  ad  Deum 
clamarent.  Quamobrcm  merito  exclamat  Augufti¬ 
nus  m  :  O  infelicitas  generis  humanti  Amarus  eft  mun-  tuies.v.^ 
dus,&  diligitur ,  puta  (i dulcis  effet ,  qualiter  amaretur )  I4?'  C 
Turbatur  mundus ,  fi  amatur  mundus ,  quid  fi  tranquillus 
effet  mundus  )  Flores  etus  quomodo  colligetis ,  qui  d  [finit 


'nonremM  manum  5  Adde  quod  hae  maxime  ratione 
cuiufque  virtus  exploratur ,  vt  qualis ,  &  quanta  fit 
a  Prouer.17»  appareat.  Sic  Salomon,  a  Sicut  igne  probatur  argentum, 

.  fi  aururneamino ,  ita  corda  probat  Dominus.  Et  Sapiens  b. 

^  cc  e  .17.  ya^ p,. pro[jat  foYfJax ^  &  homines  iuflos  tentatio  tribu- 
ccap.13.10.  lationis,  lobe  vero  probatum fe  dicit, quafe aurum, quod 
per  ignem  tranfit.  De  Tobia  vero  feniore  teftatur  An- 
dT0.11.13.  gelus  d,  quia  ille  acceptus  erat  Deo,  necelle  fuiffevt 
ePfaUs.i.  probatio  tentaret eum.  Dauid  e  autem  explorari  fe, 
ac  tentari  cupit ,  dum  ait :  Proba  me  Domine ,  &  tenta 
fPfal.  13.3.  me,vre  renes  meos,  &  cor  meum.  Alibi f  fe  exploratum 
fuilfe  affirmat  his  verbis  :  Proba  fh ,  Domne,cormemn, 
fi  viJitaHi  in  no  fle, igne  me  examinari, &  non  efi  inuenta  in 
ad  Rom  me  Hinc  Paulus  6  dixit :  Tribulatio  patientiam 

5.3.  operatur, patientia  autem  probationem, probatio  vero  Jpem. 

V  I.  Quin  etiam  faepe  fit,  vt  mens  noftra  rebus  aduerfis 
noua  veluti  luce  perfufa  culpas  agnofeat ,  quas  alio- 
qui  vel  ignorabat  t  vel  non  animaduertebat.  Ob  id 
hcapiS  19  en’m  dixit  Ifaias  h:  Sola  vexatio  intelleflum  dabit.  Et 
i  Prouer.z.9.  Salomon  ’ :  Ftrga  ,  atque  correptio  tribuit  [dentiam.  Et 
M-  Ecclefiafticus  :  k  Qui  non  efi  tentatus  quid  fecit  ?  Sic  olim 

k  cap.3  4-  9.  Jofephi  fratres  parricidij  in  fratrem  patrati  grauita- 
tem  non  prius  agnouerunt ,  quam  fe  malorum  acer¬ 
bitate  premi ,  ac  vehementer  vexari  fenferunt :  tunc 
1  Gen.  41.  enim  dixerunt 1 ,  Merito  hac  patimur ,  quia  peccauirnus 
ii-  in  fratrem  nofhrum.  Sic  Nabucbodonofor  m  rebus 

m  Dan.  4.  acJuerfis eruditus  verum  Deumagnouit ,  &  praedica- 
ncap.if.i8.  11  item  prodigus  apud  Lucam  egeftate  ,  at¬ 

que  extrema  inopia  edodlus  ,  de  paterna  domo  co¬ 
gitare  coepit.  Quocirca  vere  omnino  dixit  Gregorius: 
Oculos ,  quos  culpa  clauferat ,pcena  aperit.  Denique  his  ma¬ 
lis  iuftoru  plerumque  peccata  expiantur,  fic  enim  ait 
o  EcdeC  i.  Sapiens : 0  Pius  fi  mifericors  efi  Dominus, fi  remittet  in  die 
!  j .  tribulationis  peccata.  Alibi  P:  In  die  tribulationis  commemo- 

pcap.j.  17.  rabitur  tui  ,fi  ficutin  fereno  glacies  foluentur  peccata  tua. 
qcap.  3.13.  Et  apudTobiam  <]  Sara  :  In  tempore  tribulationis  peccata 
6  ^  dimittis  his, qui  inuocatte.  Quamobrc  Chryfoftomus : r 
Pop°  Antio  peccatum  (inquit)  fames  efi ,  poena  ferrum  medicinale.  Si¬ 
cut  igitur faniem  habens  finonfecatur,efiin  maioribus  ma¬ 
lis, na  peccant  fi  non  puniatur  omnium  efi  miferrimus.  Ec 
f  7.mor.  ca.  Gregorius :  f Pfalmifla  (inquit)  ait, ego  ad  flagella  paratus 
*•  fum  ,  quia  emrn  viri  fandi  mentis  fua  corruptionis  vulnus 

fine  putredine  non  ejfe  confidirant,  libenter  fe  fub  manum  me¬ 
dici  ad  fefliones parant ,vt  aperto  vulnere  virus  peccati  exeat , 
t  t  Cor.  n.  quod  fin.a  cute  intus  occidebat.  Hinc  Paulus. z  A  Domt- 
3S-  no  (inquit)  corripimur,  vtnon  cum  hoc  mundo  damnemur. 

ucap.  f.  13.  JEf^pudlob  u  quidam.  In  fex  tribulationibus  liberabit,  te 
&  in  feptirna  non  tanget  te  malum.  Quid  enim, (ait  Grego¬ 
rius  )  fenario  numero  ,  quem  feeptimus  fcquitur  nife  pufentis 
vita  operatio ,  decurfufeque  fegnatur.  In  fex  itaque  nos  tribu¬ 
lationibus  Dominus  liberat ,  ne  nos  in  feptirna  malum  tangat ; 
quia  per  paterna  pietatis  eruditionem  prafentis  vita  labore  nos 
atterit  ,fed in  aduentU  indici)  d  verbere  abfecondit,vt  tanto 
tunc  ad falutem  certiores  exhibeat  ,  quanto  nunc  flagella  du¬ 
rius  fetant.  * 

y  II.  Eodem  refero,quod  alicubi  feribit  Leo  Pontifex:* 
1  ferm.tf.de  Sicut  ergo  totius  efi  corporis  pie  viuere ,  ita  totius  efi  temporis 
C£uadrag.  crucem  ferre, qua  merito  ferri  vnicuique  fuadetur ,  quia  pro¬ 
priis  modis  ,  atque  menfuris  ab  vnoqmque  toleratur.  Fnum 
nomen  ‘efi perfecutionis  ,fed  non  vna  eficaufa  certaminis ,  fi 
plus  plerumque  periculi  efi  in  infimator  e  occulto, quam  in  hoste 
j  Cij, .  ^  mantfeflo.  Beatus  Y  Iob  alternantibus  bonis ,  ac  malis  mun- 
di  huius  eruditus  pie ,  veraciter  que  dic  erat :  Nonne  tentatio 
efi  vita  hominis  juper  terram  ?  Vere  igitur  loannes  ait  i 
Nolite  vsirari ,  fi  odit  vos  mundus.  Hoc  enim  argumen¬ 
to  eft ,  vos  ab  impiorum  vita ,  moribufque  diffidere, 
atque  adeo  Deo  caros .  effe  in  primis ,  &  Chrifti  Do^ 
mini  imitatores, quos  ille  veluti  in  ftadio  duris,  atque 
asperis  laboribus  exercet,  vt  carlefti  f,  p  rennique  glo- 
» ■  na?  corona  aliquando  rc  inu  u  e  te  t  u  r .,  Quam  o  b  rc  vere 
dixit.Didymlusr,nonefimira;;dum,fipraHi  homincs,  qui  m- 
Bened. Iushntan.itt  Epifi.B  ■  loan. 


CI59 

minantur  mundus, odio  habeant  eos,  qui  fecundum  Chriflum 
pie  vimntjunc  enim  magis  effet  mirandum,  fi  diligerem  c6s. 

Sic  olim  quidam  cum  le  ab  improbis  laudari  audiffer: 

V&  (inquit)  mihi ,  aliquid profeffo  mali  petpetraui.  Probe 
enim  intellexit, non  pofle  fceleftos ,  atque  improbos 
nili fcelus , atque  improbitatem  laudare  :  quin  potius, 
vt  ait  Beda ,  abominatio  efi  peccatori  religio. 

Eleganter  vero  Leo  Pontifex  a:In  bond  «gc(inquit)  tferA9.’^e 
propofito  confhtuiis  inimicitia  diffimilium  Diabolo  infligante  ^ 
non  defetnt ,  (fi  facile  in  odia  prorumpunt ,  quorum  improbi 
mores  deteflabiliores  fiunt  comparatione  reflorum.  Iniquitas 
cum  iufiitia  non  habet  pacem  ,  temperantiam  odit  ebrietas, 
falfitati  nulla  efi  cum  veritate  concordia.  Non  amat  fuper- 
bia  manfetetudinem  ,  petulantia  verecundiam ,  avaritia  lar¬ 
gitatem  ,  &  tam  pertinaces  habet  diuerfitas  tfia  conflifltis , 
vt  edam  fi  exterius  conquiefeat ,  ipfet  tamen  piorum  cordi  um 
penetralia  inquietare  non  definat.  Vt  verum  fit,  qisod  qui  vo¬ 
luerint  in  Chrifto  pie  viuere, pcrfecmion em  patientur, vt  verum 
fit, quod  omnis  hac  vita  tentatio  f/?.N6  vero  aliam  huiufce 
rei  caulam  affert  ab  inuidia,  malcttolentiaquedxmo- 
nis  defumptam.  Perifium,  inquit,agonem  dilettijjimi  ad 
prarnia  sterna  tendentibus  in  eo  maxime  Diaboli  infidiatur 
aflutia ,  vt  quorum  peruertere  non  potefi  probitatem ,  fubruat 
fidem.  Vt  enim  Paulinus1»  feribit, in  piis ,  ac  fidelibus  bep.adApr' 
Chriftus  ipfe  quodammodo  patitur  ,  idque  in  adtis 
Apoftolicis  c  indicatur, cum  de  cado  Chriftus  Domi-  Ccap.?.  4. 
nus  Paulum  ailoquens  ai t-.Saule ,  Saule,  quid  me  perfe- 
querist  cum  tamen  ille  aduerfus  Chriftiano, minarum 
plenus  magno  ferretur  impetu. 

1 4  Nos  fcimus.  Quoniam  tranfiati  fumus  de  morte  ad  vi¬ 
tam, quoniam  diligimus  fratres,  qui  non  diligit ,  manet  in 
morte. 

Alias  docui,  non  pofle  quemquam  certo  fcire  fe  I. 
vel  iuftum  ,  vel  praedeftinatum  eue  ,  non  nulla  ta¬ 
men  probabilia  indicia ,  atque  argumenta  nemnum- 
quam  haberi  infirmat  Paulus  d,  &  plerique  veteres  c‘ 

Patres  affirmant.  Praeciptium  hoc  loco  a  loanne  in¬ 
dicatur  a  fraterna  caritate  petitum.  Quocirca  Didy- 
mus :  Difciplinabiliter ,  ( ait )  nouimus ,  quod  relinquen¬ 
tes  mortem  m  vita  fumus  fraternam  caritatem  habentes  in 
peccatores.  Vbi  re&e  ait  nos  difciplinabiliter  id  fcire, 
vt  formidinem  quidem  excludar ,  nihil  tamen  praiter 
D  probabilitatem  ea  fcientia  afferat.  Potefi  quidemiu- 
ftus  fuae gratiae, &  caritatis  nonnulla  probabilia  ha¬ 
bere  figna,  dc  quibus  hunc  in  modum  loquitrfr  Bafi- 
lius.  e  G}_u,indo  (inquit  certo  perfuafus  ejfe  aliquis  potefi,  c  Rfg-  kre- 
Deumfibi  peccata  rernififfe  ? Nempe  fi  ajfefHonem  animi  in 
fe  ejfe  animaduenerit  femilem  illius ,  qui  dixit :  Iniquita-  reg.istf, 
tem  odio  habui ,  efi  abominatus  fum  ,  Detis  enim  pro  Ytmife 
feone  peccatorum  nofirorum  demiffo  vnigenito filio  feuo  quan¬ 
tum  tn  ipfeoefi ,  ea  ante  i  im  omnibus  condonauit.  Quoniam 
autem  m  fericordiam  ,  efi  iuduium  fanflus  vir  canit ,  fi  te- 
ft.itur  Deum  mifericordern  ejfe  iuftum  ,  necejfe  efi  ,  vt  qua 
(fi  a  Prophetis,  fi  ab  Apoftolis  fetis  locis  de  poenitentia  di- 
^  fla  fiunt ,  ea  d  vobis  praftenturvt  appareant  indicia  iufiitia 
fi  mifericordia  eius  confummetur  ad  condonationem  pecca¬ 
torum.  Gregorius  autem  Pontifex  f  :  .Mens  (  inquit  )  flib.  Dial. 
qua  diurno  Spiritu  implear,  habet  euidenttffma  figna  feta,  caP»i- 
virtutes  fcilicet ,  fi  humilitatem  ,  qua  fi  viraque  perfeHe 
in  vna  mente  conueniunt. liquet  quodde prafenlta fitnftt  Spi-, 
ritus  teftimonium  ferat.  Sed  omnium  optime  atque  ele-  fer  g  ^ 
ganriffime  Leo  Pontifex  g.  tpiph.c. y 

Qui  autem  (inquit)  experiri  cupit ,  an  in  ipfe  Deus  II. 
habitet  ,  de  quo.  dicitur :  Mirabilis  Deus  in  fartilis  fetis, 
fencero  examine  cordis  fui  interiora  difeutiat  ,  fi  feagaci- 
ter  quarat  ,  quo  humilitate  refiflat  fitperbu  ,  qua  bene- 
uolentia  obhtfletur  inuidia  ,  quam  non  capiatur  adulan¬ 
tium  lingitis  ,  quamque  bonis  dele  fletur  alienis.  An  ;  .>■ 
nido  non  cupiat  malum  reddere ,  malitque ■  inultas  cbliufc* 
o  x  inittria*. 


Explan.  Cap.  III. 

A 


i6o  Epift.  I.  B.Ioan. 


initmat ,  quam  imaginem  ,  fimilitudmem  fui  conditorii 
amittere  qui  omnes  ad  cognitionem  fui  generalibus  incitam 
donis  pluit  fiiper  inflas ,  &  inmslos ,  &  folem  fuum  oriri 
facit  fuper  bonos  ,  &  malos.  Ac  ne  in  multis  labo'  et  foli- 
fita  difcretionis  mfietlto  ,  ipfam  matrem  virtutum  omnium 
caritatem  in  fecretis  fua  mentis  incjuirat  ,&  fi  in  ea  dile- 
Elionem  Dei ,  &  proximi  toto  corde  intente  repererit ,  ita  vi 
etiarn  inimicis  fuis  eadem  velit  tribui ,  qua fibi  optat  impen¬ 
di  qmfquis  huiufmodi e(i ,  Deum,&  rectorem  ,  er  habtta- 
5.  torern  fui  ejfe  non  dubitet.  Hocautera  loco  Auguftinus  a 

non  ablimili  ratione  hac  ipfa  de  re  differens;  Nemo 
(inquit)  interroget  hominem  ,  redeat  vnufquifque  ad  cor 
fmm  ,Ji  ibi  inuenerit  caritatem  fratrrnam ,  fecurusfit,  quia 
tranfvt  h  mone  ad  vitam.  Iam  in  dextera  eft.  Non  attendat , 
quia  modo  gloria  eius  occulta  efi  ,  cum  venerit  Dominus , 
ptne  apparebit  gloria  eius  3  viget  enim,  fed  adhuc  in  hyeme, 
viget  radix ,  fedquafi  aridi  funt  rami ,  intus  efi  medulla , 
qm  viget ,  intus  funt  folia  arborum  ,  intus  fructus , fed  afia- 
tem  expellant.  Ergo-nos  fcimus ,  quia  tranfiuimus  de  morte 
ad  vitam ,  quia  diligimus  fratres.  Denique  Beda :  Nemo 
fe  (inquit)  de  virtutibus  falso  extollat,  nemo  fuaram  vi¬ 
rium  peupenatem  vitra  modum  metuat ,  apertum  dat  indi¬ 
cium, quia  quicumque  fraterna  dilectione  plenus  efi,  ad  for¬ 
tem  electorum  pertinet ,  quia  portionem  habete ,  in  terra  vi- 
uentium  meruit. 

IIJ.  Pono  mortem  ,  ac  vitam  multo  aliter  accipit 
Ioannes  ,  quam  vulgo  intelligitur  ,  vtraque  enim  ad 
animum  refertur ,  vt  explicat  Didymus.  Mortem  (in¬ 
quit  )  &  vitam  in  his ,  non  illa ,  qua  communiter  dicuntur, 
percipere  debemus  ,  quibus  etiam  irrationabilia  animalia 
participantur,  fed  vitam  at  emam  ,  qua  ex  fide  faluatoris, 
&  virtute  generatur  ,  &  contrariam  ei  mortem  fequentem 
mox  peccatorum.  Et  poft  pauca ;  Quoniam  qui  diligit fia- 
ffes  fecundum  Deum  ad  vitam  ex  morte  tranfie ,  qui  non 
habet  hanc  caritatem  permanet  in  mone ,  ficut  erat  mortua 
vidua , qua  in  deliciis  degebat ,  licet  communemhaberet  vi¬ 
tam.  Scimus  ergo  ait  Ioannes  nos  de  morte  ad  vi¬ 
tam  effe  tranflatos  ,  quia  diligimus  fratres ,  ex  cari¬ 
tate  videlicet ,  &  propter  Deum  ,  vt  naturalem  ,  ci- 
uilemque  beneuolentiam  excludamus,  qua:  pluri- 
h  iib.Pasda.  mum  a  caritate  differt,  vt  enim  ait  Clemens  b  Ale- 
$ap.  %i.  xandrinus:  Beneuolentia  nihil  aliud  efi  y  quam  voluntas 
boni  proximi  fui  propter  illum.  In  eandem  vero  fenten- 
?  ferm.8.  de  tjam  c  Leo  pontifex  :  Mundana  beneuolentiam  iis  quos 
£ajp.  3.  ”  etdiuuat  ,  habet  finem ,  Christiana  pietas  in  fuum  tranfit 
d  Hom.17.  auttorem.  Et  Gregorius  d  Pontifex  caritatis  amorem 
£uai?g.  ab  hac  humana  beneuolentia  egregie  feitingens  ait: 

Nam  funt  nonnulli ,  qui  diligunt  proximos,  fed  per  ajfe- 
Ehsm  cognationis ,  &  carnis ,  quibus  tamen  in  hac  dileFtione 
facra  eloquia  non  contradicunt , fed  aliud  efi ,  quod  [ponte 
impenditur  natura,  dud quod praceptis  dominicis  ex  cari¬ 
tate  debetur  obedientia.  Hi  nimirum  &  proximum  dili¬ 
gunt  ,  tamen  illa  fithlirnia  dilettionis  pramia  non  affe- 
quuntur ,  quia  amorem  fuum  non  fpiritualuer ,  fed  cama- 
e  iib.3.  de  Uter  impendunt.  Profpet  e  autem  de  amore  cantatis 
yitacon-  fic  plane  difTerit  ?  Proximos  autem  tunc  diligimus  ficut 
jemp.  c.  ly.  nos  ^fno„  propter  aliquas  vtilitates  no  ftr, is ,  non  propter  [pe¬ 
rata  beneficia  ,  vel  accepta  ,  non  propter  affinitates  ,  vel  ] 
xonfangwnitates ,  fed  propter  hoc  tumitm  ,  quod  funt  natura 
voHra  participes  diligamus  ,  quia  non  eos  ficut  nos  ipfos 
amamus ,  quando  propter  illa  fuper ius  dicla  diligimus ,  ne¬ 
que  enim  ideo  proximum  tamquam  fe  ipfum  diligit  quifque, 
quia  fibi  frater ,  aut  foror  , pater  aut  filius ,  mater ,  aut  fi¬ 
lia  ,  nepos ,  aut  neptis  efi ,  carnaliter  quippe  amat ,  qui  tali¬ 
ter  amat.  Amor  itaque  ex  caritate  a  morte  nos  ad  vi¬ 
tam  traducit ,  contra  vero  qui  hac  ratione  non  dili- 
git,maner  in  morte ,  animae  videlicet  mortem  intelli-  * 
git, quia  plerumque  mortui  funt  illi,  qui  hac  fpirabili 
rHom.r  in  aura  fruuntur.  Haec  autem  mors  nihil  aliud  eft,quam 
Maytyr.IuJ.  praeceptum  ,  fic  enim  ait  Bafilius  :: 

l  V  •  feccattivt  anima  efi  agi  ttude,  peccatum  mors  efi  animet. 


alioqui  immortalis.  Peccatum  hflu  efi  ,  &  implacabilibus 
lamentis  dignum.  Ob  peccatum  profluant  effufijfima  lachry . 
ma,  nec  definat  ab  imo  petloris  receffu  iugiter  profihre 
fufpiriofus  gemitus.  Ob  hanc  opinor  caufam  Hiero¬ 
nymus  apeccatorem  vocat  diaboli  cadauer  :  Cadauer  a  lib.  *.  ia 
(inquit)  diaboli  putridum  ob  magnitudinem  peccatorum  *f*,c  H- 
dubitare  non  poterit,  qui  legerit  peccatum  effe  faetidiffimum, 
xpfo  peccatore  dicente :  Putruerunt  ,  &  corrupta  funt  ci - 
catnces  med  a  facie  infipientia.mea.  ■  Vt  minime  mi¬ 
randum  fit  alleruifle  Ariftotelem  b ,  melius  efie  mo-  b  iib.j.Etb, 
ri ,  quam  aliquid  contra  virtutis  honeftateni  perpe- 
uare.Et  apud  Maximum  c  nefeio  quem  tolerabilio-  «fer.*, 
rem  eum  effe  ,  qui  mori  inbet  ,  quam  qui  male  viutre. 

Quod  non  modo  innumerabiles  Martyres  ,  ac  Vir¬ 
gines  fuo  exemplo  docuerunt ,  fed  etiam  apud  Gen¬ 
tiles  non  nemo.  Mirum  autem  eft  ,  quod  alicubi 
memoriae  prodidit  Plutarchus  d,  cum  enim  Deme-  Tha 
trius  Damoclem  quemdam  egregia  forma  puerum  Dcmeti:- 
deperiret  ,  eumque  cognouiilet  lauandi  caufa  nu¬ 
dum  ,  ac  folum  in  priuatum  balneum  defeendifie, 
clanculum  locum  adiit ,  vt  illo  abuteretur  3  ille  fa¬ 
cinus  ,&  hominem  deteftatus,  cum  nullum  pateret 
effugium  detra&o  aheni ,  quod  ibi  erat  ,  operculo, 
in  feruentem  aquam  nudus  infiliit.  Cui  affine  eft, 
quod  olim  Sufannam  c  fecifte  accepimus,  qu;e  a  cDin-ii. 
nequifllmis  fenibus  nuda  in  balneo  reprehenfa  8c  lt' 
adlluprum  folicirata,  Angufiia  (dixit)  mihi  funtvn- 
dique ,  fi  enim  hoc  egero ,  mors  mihi  efi ,  fi  autem  non  egero, 
non  effugiam  manus  vefiras.Sedmelius  efi  mihi  ab fque  opere 
incidere  in  manus  ve[iras,quarn  peccare  in  coffieElu  Domini. 

1 5  Omnis ,  qui  odit fratrem fuum,homicida  efi,&  fiitis  quo¬ 
niam  omnis  homicida  non  habet  vitam  suemam  in  ft- 

metipfo  manentem. 

Quod  modo  dixerat  ,  eum  qui  fratrem  non  dili-  J. 
git  ,  manere  in  morte ,  a  contrario  ,  hoc  eft ,  frater¬ 
no  odio  confirmat.  Ne  putetis  (  ait  Auguftinus)  leue 
effe  odiff e  ,  aut  diligere ,  odite  quod  fequitur :  Omnis  ,  qui 
odit  fratrem  f  sum, homicida  efi.  Iam  ergo ,  qui  contemnebat 
quifque  odium fraternum  ,mmquid&  homicidium  in  corde 
fuo  contemptisrus  efi.  Non  mouit  manus  ad  occidendum  ho- 
mnem  homicida  iam  tenetur  d  Domino,  viuitille  ,  &fie 
iam  interfeBor  indicatur.  Ad  hunc  plane  locum  rcfpe- 
xifie  liquet  Ephrem  Syrum  f : Quemadmodum  (ait )om-  f  jn  intCHi 
nium  virtutum  excellentium  efi  carit  as, ita  vniuer forum  vitio-  tomo  i. 
rum grauiffimum  efi ,  odtjfe  proximum.  Nam  qui  fratrem 
fuum  odit ,  homicida  eft ,  ficut  ait  cApoftolus  :  Qui  odit 
fratrem ,  Deum  ipfitm  odio  habet ,  qui  odit  fratrem  fuum,m 
tenebris  efi  ,&  in  tenebris  ambulat  nifeit ,  quo  vadat , 
quoniam  tenebra  obfcurauerunt  oculos  eius ,  ecce  quantorum 
r/ialom  fit  caufa  odium.  Acute  vero  Ambrofius  S .  De  in-  g  Prscat  ad 
uidia  ( inquit )  odium, fufutrratio,  detraElio ,  exultatio  in  ad-  Millara. 
uerfis  proximi  ,affliftio  autem  in  profiteris  eius  propagatur.  O 
mala  progenies,  qua  fi  animo  intromiffa  dominari  coeperit, om¬ 
nem  fatalitatis  fobolem  extinguit.  Qui  itaque  inuidet ,  vel 
odit ,  non  alium  prius ,  quam  fe  ipfum  occidit ,  qui  exultat  in 
aduerfis  proximi  ,  &  affligitur  in  profiteris  eitss  ,  alieno 
proximum  ,fe  feto  petit  gladio.  Hoc  fecundum  fuperbia  vir¬ 
gultum  tunc  primum  fuit  exortum, cum  ille,de  quo  feriftum  h  h  Sapient. 
efi :  Inuidia  diaboli  mors  int/oiuit  in  Orbem  terrarum.  Cain 
perfisafit  ,vt  lluoris  odio  fraternum  funderet  fanguinem. 

Porro  Hieronymus. '  Ioannes  (inquit)  idem  Apo&o-  1  ^ 
lus,&  Eu.wgelifla  inepiBola  fua  ait ;  Quicumque  oditfiq- 
trem  fuum ,  homicida  efi,  &  rtEle,cum  enim  homicidium  ex 
odio  fape  nafcatur  ,  quicumque  odit,  etiam  fi  nec  dum  gladio 
percujferit , animo  tamen  homicida  efi.  Ita  videas  ,  eum, qui 
fratrem  odioprofequitur ,  quamuis  non  re  ipfa  ,  ani¬ 
mo  ramen  eflc  homicidam; quin  etiam  re  ipfa  femet- 
ipfiim  perimere'.  Ira  enim  feribit  Gregorius  k  Vitafin-  klib  10. 
quit )anima  culpa  pollwt,feruatus  vero  contra  proximum  do-  Morai. 
lor  occidit, menti  namque  vt gladius figitur,  &  mucrone  illius 


Explan.  Cap.  III. 


161 


b  ad  Rom. 
8.38. 


c  fer.  3  1.  in 
Cane. 


dPraI.«S'7.i4  - 


III. 

,ead  Rom.8. 


f  ffal.39-5. 
5  Prou.  16. 


i  cap.30.18. 

k  Pfal.  133- 


1  li.n.c 
Fauft. 


m  ad  Colo. 
J. i. 


nVcr.  ai. 

o  a.  Cor.  1. 

p  Pixfat.  in 
Pfal.  si. 

«j  i.Cor.  13. 


ipfa  vtfcerum  occulta  perfuramur ,  qui  fcilicet  k  transfixo 
corde  fi  prius  non  educitur,nihil  in  precibus  diurnet  opis  ob¬ 
tinetur, quia  &  vulneratis  membris  imponi  [alutis  medica¬ 
menta  nequeunt ,  nifi  fieirrum  k  vulnere  ante  fubtrahatur. 
Vtroque  igitur  modo  ,  qui  fratrem  odit ,  homicida 
dicitur,  quo  haud  fcio ,  an  ad  odij  grauitate  exagge¬ 
randam  fingi  qoidquam  poilit  aptius.  Scitis,  inquit 
Apoftolus,  Grsce ,  oi'cf are.  ita  OEcumcnius ,  Syrus, 
Auguftinus;  alij  legunt  [cimus ,  quos  fequirur  Beda. 
V novis  autem  modo  legas,  nihil  de  Apoftolica  len¬ 
tentia  peritjde  re  ipfa  magis  laborandum  videtur,  vt 
fcnim  confiet,  eum ,  qui  proximum  odio  inle&atur, 
gemina  quadam  ratione  homicidamappellari ,  non 
plane  liquet  quid  fignificet  Apoftolus, cum  fubdic: 

Et  [citis ,  quoniam  omnis  homicida  non  habet  vitam 
ater  nam  in  [emetipfij  manentem.  Quis  enim  qusfo  inter 
mortales  in  fe  manentem  habet  vitam  fempiternam? 
An  vitam  sternam  in  le  manentem  habere  is  dici¬ 
tur, qui  gratia, &  caritate  praeditus  vitam  prsftolatur 
immortalem,acbeatam?anipfamgratiam,  &  carita¬ 
tem  in  hotbinum  mentes  effulam  intelligit ,  qua;  fe¬ 
men  eft  vitae  illius  perennis,  ac  fempiterns?  Certe 
Paulus  aalicubi  dixit  -.Gratia  Dei  vita  «terna,  quia  licet 
audtore  Auguftifo  ea  vita  n5  fine  meritis  tribuatur, 
omnia  tamen  merita  ortum  habent  a  gratia, quae  om¬ 
nem  merendi  vim  fola  largitur  ,  vt  merito  quicquid 
inde  fequitur,vni  gratis  acceptum  fit  referendu.  An 
habere  quis  dicitur  in  fe  vitam  acerna  ob  fpem,  qua 
vitaillabeata  expecftatur?Sane  ita  de  feipfoloquitur 
Paulusb:Cm«* fium{inc[mt)quia  neque  vita, neque  mors , 
neque  Angeli ,  neque  Principatus  3  &  quae  deinceps  fe- 
quuntur  :  poterunt  nos fieparare  a  caritate  Dei,  qua  esi  in 
Chnflo  lefu  Domino  noflro  .-atque  adeo  a  fpe,&  expe- 
efiatione  futurae  felicitatis.  Quod  eleganter  explicat 
Bernardus  c :  C at  erum  (ait)  fip  ulstirn  per  incrementum 
gratia ccepeni  deficere  timor,  &  proficere  [pes,  cum  demum 
ad  hoc  ventum  fuerit ,  vt  totis  viribus  exurgens  caritas  m 
adiutorium  fpei  foras  mittat  timorem,  nonne  eiu[/  odi  anima 
fitigul  inter  m  (pe  confliiuta  videbitur ,  ac  proinde  eiiam  in 
pace  imdtpfism  dormire  tam,  &  requtefeere  s  Si  dormiatis, 
inquit  d  ,  inter  medios  cleros  penna  columba  deargentata. 
Quodpropterea  ditium  puto,  quoniam  edi  locus  inter  timo¬ 
rem  ,  &  fecuritatem  tamquam  inter  Unam ,  &  dexteram, 
media  videlicet  [pes, in  qqa  mens,  &  confitenda  molli  nimi¬ 
rum  fttppofito  caritatis  firato  fuauiffime  requiefett. 

Et  quidem  ipfa.  fpes  nos  propemodum  beat ,  ait 
enim  Apoftolus'  :Spt [alui  fatti fumuslEi  Dauidf:Z?e<«- 
tus  vir,  cuius  edi  nomen  Domini  jpes  eius.  Salomon  g  au¬ 
tem  :  Qui  jperat  in  Domino  beatus  efl.  Et  rurfus  11  :  Quj 
I perat  in  Domino, falujbitur.Denique  Ilaias  '  :"B 'at  1  om¬ 
nes. qmexpeclant  Dominum.  Duplici  autem  ratione,  vt 
monet  Auguftinus,fpei  beneficio  beati, ac  falui  dici- 

mur. Primum  quidem, quia  vt k  ille  ait ,(pesmHratam 
certa  efl,quafi  tam  res  perfidia  fit, neque  enim  vmtmuspro- 
mittente  Feritate,  Z)  critas  enim  nec  falli  poteB,  necfJlere-. 
Deinde  quia  vt  idem 'alibi  do cev.Spes  nobu  in  Chnflo 
efl, in  quo  tam  completum  efl,  quod  nobis  promi fiurn  jpera- 

mus,  ille  quippe  tam  refurrexit ,  &  mors  ei  vitra  non  domi¬ 
nabitur.  Quamobrem  Paulus  m  ait :  Si  confurrt xift is 
cum  Chriflo  qua  furfum  funt ,  quarite  ,  non  qua  fuper  ter- 
ram.NoS  autem  non  re  vera  fient  Chriftus  iam  refur- 
reximus  ,  fed  nos  tamen  aliquando  furre&uros  fpe- 
ramus.Haccautemfpes  in  integra, puraque  conficien¬ 
tia  maxime  dominatur ,  vt  enim  non  ita  multo  poft 
ait  loannes  " :  Si  cor  noflrum  non  reprehenderit  nos.jidu- 
ciarn  habemus  ad  Deum  ,  &  quidquid  petierimus ,  accipie¬ 
mus  ab  eo.  Et  Paulus  0 :  Gloria  noftra  hac  eflpteflimomum 
conficientia  noftra.  Quocisca  Auguftinus  Phsc  feri  b  it: 
Quomodo  mala  conficientia  tota  m  defjeratione  efl ,  fic  bona 
co  fidentia  tota  in  jpe ,  &  erunt  tria  hac,  de  qutbus dicit 
apoftolus  %fidesfies,cantas.  Et  alio*  loco  ipfa  tria,  fed  pro 

Bened.  IufUnian .  in  Epifi .  B.  Ioan . 


A  jpe  bonam  conficient  iam  pofitit. finis, inquit, pracepti  eft  cafL 
tas  de  corde  puro ,  conficientia  bona,  &fide  non  fida.  pro  jpe 
confidentiam  po(uit,ille  enim  [perat, qui  bonam  confidentiam 
gerit.  Quem  vero  pungit  mala  conficientia, retrahit  fiek  [pe, 
grnon  fibi  (perat  nifi  damnationem. Vt  ergofperet  regnum , 
habeat  bonam  confidentiam ,  &  vt  habeat  bonam  confiden¬ 
tiam,  credat, &  operetur, quia  quod  credit, fidei  eft, quod  ope¬ 
ratur, caritatis  eft. 

Sic  dixit  ChriftuSa  :  Qui  credit  in  filium,habet  vitam  I  V. 

«.ternam.  Nec  dilplicet,  fi  quis  gratiam ,  &  caritatem  a  I0.3.36. 
vitam  appellet  sternam:, caritas  enim  fi  perfe,fuaqae^ 
natura  fpe&etur ,  deficere  neutiquam  poteft  ,  fiqui- 
dem  vt  ait  Paulus  b  :  Sine  poenitentia  funi  dona  Dei.  &c  b  ad  Rom, 
vbi  femel  gratiam  largitus  eft ,  numquam  eam  reuo-  II,I?' 

B  cat,nifiquispeccandoillam  abiiciat.Bcne  autem  ait 
loannes ,  homicidam  non  habere  vitam  sternam  in 
fe  manentem ,  qui  ne  mortalem  quidem  vitam  iure 
retinet.Dixitenim c  Chriftus-.Owwer  qui  acceperint gla-  eMatth.i6. 
^rww(videlicet,vt  alium  iugulent, aut  vulnerent)^/4- 
<f//o/i<n^/'.Homicidas  quippe, vt  docet  Augurtinus11,  dlib.  6.  de 
Scriptura  «  lacra  morti  adiudicar.Et  ad  huius  crimi-  c°fen^iag* 
nis  atrocitatem  declarandam  humanus,  fanguis  iniu-  gg^  chsi- 
fte  effufus  clamare  dicitur  ante  Dominum.  Sic  enim  ftiS.  c.  1  v.li. 
de  languine  Abel  Deus  ipfe  loquitur  p.Fox  fanguinis  lo.co.Faufl. 
fratris  tui  clamat  ad  me  de  terra.  I}luftri  enim  prolopo-  Cl  7°’  Au^’ 
poeia ,  vt  landtus  Hieronymus  g  monet ,  fceleris  raa-  nouTTeft^ 
gnitudinCjgrauitatemque  declarat.  Sic  enim  degra-  q.104. 
uioribus  flagitiis  loqui  folet  Scriptura ,  vt  de  Sodo-  e  Num.  35. 
(2  morum  nequitia: Delebimus' inepaiunt  Angelih)/oc«»i  ^^ech  i°* 
iflum ,  eo  quod  inertuerit  'clamor eorum  coram  Domino.  Et  |  Genef  iv«' 
Iacobus  ':Ecce{inc^\i\K.)merces  operar  iorum, qui  mejfiuerut  13. 
regiones  ve  flras.qusi  fraudata  eft  a  vobis,clamat,  &  clamor  1  caP-  3*4* 
eorum  in  aures  Domini  Sabbaoth  mtroiuit.  Denique  de 
Viduarum, pupillorum,ac pauperum  opprclfione  fic 
loquitur  Deus  kip(e.s4(endit  clamor  eorum  ad  Deum  ab  ^  xod'  lt 
operibus  .  loquitur  de  Hebrsis ,  qui  miris  modis  ab 
vEgyptiis  premebantur. 

Elie  autem  Deum  immortalem  humani  fanguinis  V. 
acerrimum  vindicem  ,  plurimis  exemplis  docet  PIu- 
tarchus  1 ;  tantum  ergo  abeft,  vt  homicida  vitam  ha-  l  hb.de  fera 
beat  sternam  in  fe  manantem,  vt  perpetuo  illi  me- 
tuenda  mors fit:quod fuo exemplo  docuit  Cain, qui 
D  ob. parricidium  fratris  adeo  intemperiis  agitatus  eft, 

vt m  dixerit:  Ecce  eiteis  me  hodie  k  facie  terra, &  k  fiacip  tua  mGen.4.14. 
abfioniar,&  ero  vagus,  &  profugus  in  terra,  omnis  igitur , 
qui  inueneritme  ,  occidet  me.  Qmfique  (inquit  Hicrony- 
mus  n  )  ex  tremore  corporis  ,& furiata  mentis  agitatu  eum  nep.113.ad 
me  effeinteUiget,qtii  mereatur  inter  fic  .Sic  olim  Oreftem  Damaf.  q.i. 
csde  matris  cruentatum  furiis  agitatum  fuifie  fabu¬ 
lata  eft  antiquitas. Hoc  ipfum  infinuat  loannes, cunj 
ait,  homicidam  non  habere  vitam  «ternam  in femetipfio 
manentem, vt  fignificet, eum, qui  humano  languinefe- 
fefaedarit ,  non  modo  longiflime  abefle  a  gratia ,  & 
caritate ,  qus  vitam  pari t  fempiternam ,  led  intus  in 
animo  perpetuo  angi, 8c  cruciari, &  iufto  metu  velu- 
ti  carnifice, atque  vitore,  quidquid  agat, aut  moliatur 
£  lancinante  conficientia  torqueri. 

1 6.  In  hoc  cognowmus  caritatem  Dei ,  quoniam  ille  ani¬ 
mam fisam  pro  nobis  pofuit,&  nos  debemus  pro  fra¬ 
tribus  animas  ponere. 

Redit  ApoftolnS  ad  perfe&s  caritatis  vim  ,  pote- 
ftatemque  declarandam  propofito  Chrifti  exemplo, 
cuius  perfedtiflimsin  nos  caritatis  imitationem  exi¬ 
git.  Argumentatur  aute  a  maiori  quali  dicat:fi  Chri¬ 
fti  exemplum, qui  pro  rlobis  forti, atque  hilari  animo 
vitam  profudit  prouocat  nos,vt  idem  pro  fratribus, 
ac  proximis  ftrenue  aggrediamur, quis  dubitet  exter¬ 
nas  opes  indigentibus  liberaliter  tribuendas?  Nec 
abhorret  OEcumcnius ,  qui  hunc  ferme  in  modum 
q  3  Pauli 


161  Epift.  I.  B.  Ioan. 


Pauli  argumentationem  colligit  :Quid  animam  (in¬ 
quit)  pro  fratribus  ponendam  ejfe  dico  ,  cum  aliquos  ne  tn 
indigentia  quidem  necejfariarum  rerum  fratribus  fuaur- 
rere  videamus? Atque  eos  non  vtflus, & facultatum inopes, 
fid  qui  totum  fere  mundum  diurnarii  po fident. Er ubef eant 
,g,lur>  nam  ji  tnparuts  his  vfcerafua  clauftrunt ,  &  indi¬ 
gnos  fe,cr  vacuos  Dei  cantate  reddiderunt,  quid  tn  maiore , 
ac  pi a flant:  ore  re, quod  efl,  vt  pro  fratribus  moriantur  ,fa- 
i  flun  funt?  Sed  forte  Chrifti  caritas,  qui  pro  nobis 

mortem  oppetiit,  lineas,  quod  aiunt,  tranfiliuit,mi- 
nufque  re<ft*  rationi  confentanea  videri  poteft.  Re- 
«£fca  quippe  ratio  docet,minorabonaprsftantioribus 
pofthabenda  non  contra.Cum  igitur  diuina  Chrifti 
vita  bonis  omnibus  creatis  infinito  propemodum 
prseftet  intcruallo  ,  cur  pro  hominum  falute  temere 
profundatur? 

Ii.  Sane  fi  tam  infigni  liberalitate,  atque  inaudita  ca¬ 
ritate  nihil  Deus  fpedtaflec  aliud ,  quam  non  multo¬ 
rum  prsrleftinatorum  falutem, videri  poflet  hscmi- 
nusprudens.&  omnino  nimia  profufio,minimeque 
cum  re&a  ratione  coniun&a  caritas.  Sed  cum  tam 
eximium, tamque  diuinum  bonum  adfuamipfius 
gloriam  illuftrandam,propagandamque  retulerit, di- 
uins  prorfus  fapientis  admirabile  confilium  fuit,  Sc 
eximia:,  planeque  lingularis  caritatis  argumentum. 
Itaque  re&e  omnino,  ac  fapienter  fcripfic  Leo  Pon- 
a  fer,  14.  dc  tifex  ’  -.Omnipotentia  enim  filij  Dei,  qua  per  tandem  efen- 
pafl.c.K  ttam  aqualis  esi Patri,potuiJfet  humanum genus  d domina¬ 

tu  Diabol:  flo  imperio fua  voluntatis  eruere ,  ni  fi  diurnum 
operibus  maxime  1  ongrwffet ,  vt  nequitia  hoflilis  aduerftas 
de  eo.  quod  vicerat, vinceretur,  &  per  ipfarn  materiam  na¬ 
turalis  repararetur  libertas, per  quam  generalis  fuerat  illa¬ 
ta  captiuitas.Vt  interim  omittam, quod  hoc  loco  infi- 
nuat  Ioannes  ,  hac  ratione  voluifle  Chriftum  fuo 
exemplodocere,quid  nos  pro  fratribus,  ac  proximis 
noftris,fi  res  flagitet, facere  oporteat. Nam  cum  de  fe 
blo,  ipfo  dixit  b :  Maiorem  hac  diletlionem  nemo  habet, vt  ani¬ 

mam  fiam  ponat  quis  pro  amicis  fuis.  Hanc  caritatis  ve- 
luti  formam  nobis  retinendam  prsfcripfit ,  vt  pro 
proximorum  falute,  cum  caufa  poftulat,  fanguinem 
rundere,&  mortem  fubirenon  recufaremus.  Ait  igi¬ 
tur  Ioannes :  Inhoc  cognouimus  caritatem  Det,  quoniam 
1  ille  ammam  fuam  pro  nobis  pofuit.  Et  mox  colligit :  Et 
nos  debemus  pro  fratribus  animas  ponere: Qua  id  ratione 
fieri  debeat,  accurate  Theologi  docent  in  fcholisjid 
tamen  pjaecipue  ad  Epifcopos,&  Ecclefiafticos  P15- 
fules  pertinere  apud  Ioannem  docuit  Chriftus,  cum 
enim  fummum  Pontificatum  Petro  Apoftolorum 
principi  traditurus  effet,  caritatem  primum  ab  illo 
exigit, deinde  futuram  mortem,& mortis  genus  prae¬ 
dicit  ,  indicans  caritatem  adeo  perfedam  efle  debe¬ 
re,  vt  mortem  non  innodo  non  formidet,  fed  libenti, 
hilarique  animo  illam  pro  falute  fidelium  fubeat. 

I I  I.  Quod  non  idcirco  dixerim,quafi  quifquam  mor¬ 
talium  falutem  aliis  poffit  afferre ,  nec  enim  ignoro, 
id  vnius  Chrifti  prqpiium fuifle  munus, quod  ele- 
e  fer.  1 1  de  ganriflime  docuit  c  Leo :  Quamuts  entm(ait)in  confpe- 
palf.c  j.  £[lt  £)0)ntm  muliorum  [anciorum  pretiofa  mors  fuerit,  nul¬ 

lius  tamen  infontu  occifo propinatio  fuit  mundi.  Accepe¬ 
runt  ms  h ,  non  dederunt  coronas,  &  de fidehum  fortitudine 
exempla  nata  funt patientia ,  non  dona  tushtia.  Singulares 
q 'tippe  in  fin gulis  mortes  fuerunt, nec  alterius  qutfquam  de¬ 
bitum  fuo  fune>  e  [oluit ,  cum  tnterf  lios  hominum  [olus  Do¬ 
minus  no  fler  lefus  extiterit ,  in  quo  omnes  crucifixi ,  omnes 
morrut,omnes  fepulti,omnes etiam fint  fufcttatt.  Sed  omnis 
Ioannis  argumentatio  e6  pertinet, vt  fortunae, corpo- 
rifque  bona  pro  falute  proximorum  effundenda  do¬ 
ceat,  quod  multis  deincepstotaepiftola  confirmat. 
Id  vero  . cum  ipfa  caritatis  vis, ac  natura  poftulat, tum 
Chrifti  exemplum  a  nobis  pr  pemodnm  neceflario 
extorquet ,  vt  interirp  omittam  natur*  legem  ,  quae 


hoc  ipfum,vt  infinuat  Seneca  8,fuo  pene  iure  exigit,  aep  4*. 

In  (inquit  ill e)viuitur,non potefi  qutfquam  bea¬ 

te  degere ,  qui  fe  tantum  intuetur  ,  qui  omnia  ad  vtilitatts 
fuas  conuertit\alten  viuas  oportet, [i  vis  tibi  viuere.  Et  alio 
\QCO°'.Naturq  nos  cognatos  edidit, cum  ex  ttfdcm,&  in  ta-  b  ep.js. 
dem  gigneret. Hac  nobts  amorem  indidit  mutuum,  &  fria¬ 
biles  fecitttlla  aquum,  luftumque  compofwt,ex  illius  consli- 
tutone  mifirius  efl  nocere ,  quam  ladi,  ex  illius  imperio  pa¬ 
rata  funt  tuuantis  manus. 

Caetertfm  Chiiltiana  caritas  compledtitur  qui-  iy 
dem  omnes  homines,  qui  nobis  naturae  cognatione 
iunguntur  ,  fed  certum  tamen  ordinem  requirit, 
quem  indicat  Scriptura c,  cum  ita  loquitur  fponfa  in  c  Cant.1.4. 
Canticis :  Introduxit  me  rtxm  cellam vm artum,  &  ordi- 
nauit  in  me  caritatem.  De  quo  ordine  fuse  admodum 
diflerit  Origenes  d.  Profpcr autem  haec  feribit  e  :  Ifle  d H6.  j.Ca. 
igitur  nobts  dilectionis  ordo  feruandus  tfltuxta  illud, quod  c  v‘* 

dicit  Spiritus  [ancius  ,  ordinauit  inrne  caritatem  ,  vt  ftcut  *a‘°accwS 
ordinata  caritas  pofeit ,  Deum  principaliter  diligamus ,  & 
propter  ipfum  in  ipfo  ea,  qua  diligendafunt  tantum,  quan¬ 
tum  ipfepracipit,  diligamus,  Ipfe  enim  pracipit,  vt  corpora 
noflra  propter  nos,  proximos  ficut  nos ,  &  ipfum  plus  dili¬ 
gere, quam  nos, debeamus. Ita  fitne,vt  eos, quos  nobis  coniun- 
fliores  familiaritas  facit  ,fi  eos  fama  non  reprobat ,  &  vita 
commendat ,  nos  amplius  impendamus ,  omnium  profefius 
noflros  ejfe  credamus ,  &  de  aliorum  peccatis  tamquam  de 
noflris  mifericorditer  lugearnus.Sa.nc  hunc  ordinem  in- 
dicaflevifus  eft  Apoftolus, cum  ad  Galatas  *  ait:£r-  fcap.  6. 10. 
go  dum  tempus  habemus ,  operemur  bonum  ad  omnes ,  ma¬ 
xime  autem  ad  domefhcos  fidei.  Itemque  cum  ad  Ti¬ 
motheum  g  fcripfit :  Si  quis  autem [uorum,& maxime 
domeflicorum  curam  non  habet,  fidem  negauit,  &  efl  infi-  J  ’ 8' 
deli  deterior. 

Neque  vero  exiftimandum  eft  ,  aduersus  hunc  V. 
cariratis  ordinem  pugnare  Auguftinum,qui  faepe  vi- 
fus  eft  affirmare, aeque  omnes  diligendos  effe.  Alicu¬ 
bi  h  enim  ait :  Omnibus  enim  pari  dtleflione  vita  aterna  ^  ad  Ga^  6- 
optanda  e  fi ,  &  fi  non  omnibus  eadem  pojfunt  exhiberi  dilt- 
Itionis  officia.  Et  alibi' :  Omnes  (inquit)  homines  .eque  di-  j'1^- 
ligendi  funt, fed  cum  omnibus  prodeffie  non  poffis,hts  potiffi-  ftjanaCt  lg< 
mitm  confulendum  efl,  qui  pro  locorum,  &  temporum ,  vel 
quarumlibet  rerum  opportunitatibus  confiriflius  tibi  qua¬ 
dam  forte  tunduntur.  Denique  affirmans  aeque  omnes 
amandos  efle,  vt  nos  ipfos.  Necilla  (aitk)  quafho  mo-  k  lib.  8-  de 
utat,  quantum  caritati  fratris  debeamus  impendere,  quan-  Triaic.c.8. 
tum  incomparabiliter  plus  Deo,  quam  nobis  ,  fratri  vero 
quantum  nobis.  Non  (inquam)  haec  caritatis  ordinem 
euertuntjid  enim  fignificat  vnum,  caritatem  a  nobis 
exigere, vt  idem  omnibus  bonum, eamdemque  fceli- 
citacem  optem  us  ,  quamuis  in  hoc  ipfo  ordo  aliquis 
fit,vr  ipfemet  fignificat, cum  maioris, minorifvecon- 
iun&ionis  habendam  effe  ait  rationem.  Dicerent  in 
fcholis  squalitatem  fpettandam  efle  in  obiedlo  ,  & 
quidem  primario, non  autem  in  affe£hi,quodexpref- 
fifle  videtur  Paulus1, cum  dixir :Volo  omnes  homines  ef-  1  i.Cor.7.7. 
fe  ficut  me.  Quod  ipfum  indicare  videtur  hoc  loco 
Ioannes, dum  Chrifti  exemplum  proponit,  qui  vt  il¬ 
le  loquitur,/>ro  nobts  animam  pofuit. Hoc  enim  munus 
partim  sque  omnibus  largitus  eft,  partim  magno  cu 
diferimine  eius  muneris  effedta  impertiit,  nam  vt  fu- 
pra  dixi, pro  omnibus  mortem  oppetiit,  re  tame  ipfa 
non  omnes  eam, quam  oportebat,inde  capiunt  vtili- 
tatem,  &  quicumque  eius  mortis  frudtum  percipiur, 
non  omnes  aeque  gratis  ,  &c  gloris  participes  fiunt, 
fed  vnufquifque,vt  ait  Apofjolus  m,  tn  fuo  ordine-  m  i-Cor.ij. 

17,  Offit  habuerit  fubflantiam  mundi, <dr  viderit  fratrem 
fuum  neceffitatem  habere,  &  claufertt  vifcera  fua  ab 
to, quomodo  cantas  Dei  manet  in  eo? 

j2«w(inquu  OEcumcnms)paHci  admodum  funt, qui  ^ 

fro 


Explan.  Cap.  III. 


*63 


a  li.S.Ethie. 
c.  4- 

b  i.Tim.  i. 

4- 

c  1  .CQr.6.3. 
&  4- 

dc»p.n-34‘ 


t  ferm.  dc 
opcr.&elec. 


f  cap.  t 


g  Gencf.4  3 
30. 

Ii  3-Rcg.  3, 


ilib.tf.c.iv 


kli.?.dc  Ci- 
uit  c.5. 

]  lib  .  1.  de 
clcmen.  c.5. 


pro  fratribus  animam  ponant,  quafi  ipfos  cafhgans ,  &  in 
pudorem  inducens, ex  leu<  oribus  fraterni  amoris  adhortatio - 
«e»j/<e«,Nam  profe&o,qui  vitar  fublidia  indigenti¬ 
bus  negat,  non  facile  quis  (perate  polfit ,  vt  hic  pro 
fratribus  vitae  periculum  fubeat.Iam  quod  fpc&at  ad 
verba,  pro  eo,  quod  ait  Interpres  fubflantiam  mundi , 
Graece  dixit  Apoftohis/3«W(££jt(>V/4K.  NamAriftote- 
les  a  /Z/sv appellat  quidquid  ad  opes,  ad  vi&um,  cul¬ 
tumque  fpedat.Et  Paulus  b,  (pv  /3 U  otfecy/Mtriett ;  nego¬ 
tia  fecularia.  Et  alibi c,  |3iamAe/T)ieL<,faeculariaiu- 
dicia  vocat.Denique  Lucasd,0<«-jW?  jweeiufa?,  curas 
huius  faeculi  nominat.  Ita  videas  hoc  nomine ,  quid¬ 
quid  ad  vi&um,  cultumque, diuitias ,  honores ,  alia¬ 
que  huius  vitae  commoda  fpe&at, comprehendi, liuc 
ad  vitae  ncce(Iitatem,fiuead  ambitionem  referantur. 
Caetcuum  quod  ad  rem  pertinet,  putat  Auguftinus 
hinc  Apoftolum  colligere, multo  minus  animam  po¬ 
liturum  pro  fratribus  eum,quih?cvit^  fubfidia  fub- 
trahat :  Ecce  (inquit )  vnde  incipit  caritas ,  (i  nondum  es 
idoneus  mori  pro  fratre, tam  idoneus  efio  dare  detuts  fitcul- 
‘  tat  ibus  fratri,  lam  percutiat  vifcera  tua  caritas, vt  non  de 
iaElantia facias,  fed  de  intimo  adipe  mifericordia,  vt  confi¬ 
deres  illum  in  'egefiatepofitum.  S  i  enim  fuperfi.ua  non  potes 
dare  fratri  tuo, animam  tuam  potes  ponere  pro  fratre  ?  At¬ 
que  ira  Apoftoli  argumentum  eo  ,  quem  diximus, 
modo  explicat.  Neque  aliter  accepit  Cyprianus': 
/oannes(in<\nit)ponit  caritatem  Dei  non  effe  apud  eos, quos 
videamus  operari  in  pauperem  nolle.  Tum  ad  Apoftoli 
lentendam  confirmandam  fubdit :  Si  enim  Deus  elee- 
rnofynis pauperum  foeneratur,&  cum  datur  minimis, Chri- 
fio  datur,  non  e  fi,  quod  quis  terrena  calefhbus  prafirat,  nec 
diuints  humana  praponat.Sic  vidua  eum  ficctt  ait, &  fame 
confumptis  omnibus  de  modico  farrt,&  oleo, quod fuptrfue- 
rat,fecijfei  fubemerittum  panem ,  quo  ajfumpto  cum  liberis 
moritura  effit,  fupcructut  Elias,  er  petiit  ftbi  prius  ad  eun¬ 
dum  dari,  inde  illam  cum  filiis  vefei ,  nec  obtemperare  illa 
dub:t  mi', at  Elia  filios  mater  in  fame, & ege  fate  prstpofuit. 
Ncc  multum  ab  hac  Ioannis  lententia  diferepat  Ia- 
cobus  ''  :Si  autem(fi\x) frater, aut  foror  nu  fi fiunt, er  indi¬ 
geant  vtciu  quotidiano, dicat  autem  aliquis  ex  vobts  illis, ite 
tn  pace, cale f  icimini,  &  fatur amini,  non  dederit  autem  eis , 
qua  ncctffaria  fiunt, quid  proderit? 

Clauferit  (inquit)  vificerafua, ne  videlicet  commile- 
latione  tangantur; alias  folet  Scriptura  dicere,ad  ex¬ 
primendum  rnifcricordiaeaffedtum  vifcera  commo- 
ueri.  Sic  de  Iofepho  ZiCommot.  fimcpaxx.)  fuerant  vifcera 
eius  juper fratre fuo..  Et  de  muliere  h  filij  fui  refpe&u: 
Commota  fiunt  quippe  vif  era  eius  fuper  filio  fuo.  COntra 
qui  nulla  mileratione  afficiuntur,  claudere  dicuntur 
vifcera.Non  crediderim  tamen  hxede  ipfa  animi  af- 
feftione  dixifte  Apoftolum, vt  manat  a  natura  &  in- 
ter humanas  animi  aegritudines  recenfetur.Claudere 
enim  vifcera  quali  ex  aduerfo  caritati  obiecit.  Ple¬ 
rumque  tamen  ea  naturalis  ani  mi  affe&io  beneficen¬ 
tiam,  &  liberalicatem  excitat.  Quocirca  minime  au¬ 
diendi  funi  Stoici ,  qui,  vt  ait  Ladtantius1,  affeddo- 
nem ,  quam  mifericordiam  dicimus ,  inter  vitiofos 
animi  morbos  enumerant,  quod  etiam  alicubi  affir¬ 
mat  Auguftinus .Certe  Seneca  1  Stoicorum  ftudio- 
liilimus.t/?(inquitj  vitium  pufilli  animi  mifencor dia  ad 
fpeaem  alienorum  malorum  fuccedentis.  Itaque  peffimo 
cuique  famtiianjfima  efi ,  anus  ,  &  muliercula  funt ,  qua 
lachryms  nocent  ijfmorum  monentur  ,  qua  flueret,  cane  - 
rem  tffnngertnt.  Mifericordia  non  caufim,fid  fortunam 
fellat,  clementia  rationi  accedit.  zJddtftrtcordia  vicina  efi 
nufiria ,  habet  enim  aliquid ,  trahitque  ex  ea.  Imbecilles 
oculos  efie  ficias, qui  ad  ahenam  lippitudinem  cr  ipfi  fiuf- 
funduntur ,  tam  me  Hercule  ,  quam  morbum  effi,non  hila- 
ntatemfemper  arridere  ridentibus ,  cfy  ad  omn  um  ofeita- 
tionrrnipfum  quoque  os  diducere.  Deteftanda  vero3vt 
ait  La&aritius m .  ell  illa  Plauti  fententia: 


Male  meretur,  qui  mendico  dat, quod  edat , 

Nam  er  illud  quod  dat, perit. 

Et  illi  producit  vitam  ad  inferiam. 

Nefcio  autem  vere  eamdem  lentendam  Ciceroni 
tribuat.  Quid ( inquit )  Marcus  Tullius  m  fius  officiali¬ 
bus  libris,  nonne  hoc  idem  fuadet ,  non  effe  omnino  lar¬ 
giendum? 

Certe  Auguftinus a  aperte  negat,  Tullium  a  Stoi-  III. 
cisftctilfe  :  Longe  (inquit)  melius,  &  humanius,  &pio-  ali.?.deCi« 
rum  fenfibus  accommodatius  Cicero  b  in  Cafans  laudibus  rQ 

loquutus  efi,  vbi  ait :  Nulla  de  virtutibus  tuis  nec  adrni- 
rabiitor,  nec  gratior  mfericordia  efi.  T  um  fubdit  Augu-  gar. 

^  ftinus :  Quid  efi  autem  mfericordia ,  nifi  aliena  miferia 
quadam  m  noftro  corde  compaffio ,  qu  i  vtique  fi  pojfimus 
fiubuenire  compellimur.  Hanc  Cicero  locutor  egregius  non 
dubttauit  appellare  vtrtwem ,  quam  Stoiios  inter  vitia  nu¬ 
merare  non  pudet.  Certe  tum  demum  mifericordia  in, 
choro  virtutum  collocanda  eft,  li  benefaciendi  vo¬ 
luntas  adlic,  etiamli  defit  facultas.  Quocirca  lapien- 
tcr  Clemens  c  Alexandrinus  :  Mifericordia  ( inquit)  chb.+.Stro- 
non  efi ,  vt  quidam  ex  fiimarum  Phtlofophi ,  moleftia  pro-  mac' 
pter  alienas  calamitates ,  fed  efi  pottus  quid  diurnum  ,  vt 
dicunt  Propheta  d  :  Mifericordiam  (inquit  )  volo,  &  d Ofe.£ .6 
non  facrificium.  Mfencordes  autem  ejfie  vult  non  fo- 
fikm  qui  faciunt  mifericordiam  ,  fed  etiam  qui  mtfere- 
n  volunt ,  etiam  fi  non  pojfmt  ,  quibus  adefl ,  vt  fronte, 

&  libera  voluntate  operentur.  Nonnunquam  enim  vo- 
C  lumus  vel  dando  pecuniam  ,  vel  corpoream  dando  ope¬ 
ram  facere  mifencordiam,vt  pote  egenti  opem  ferre  ,  vel 
stgrotanti  inferuire ,  vel  et  adejfe  ,  qui  efi  m  aliqua  cala- 
mitaie,nec  po furnus  vel  propter  paupertatem, vel  morbum, 
vel  fine  flutem  (  nam  ea  quoque  morbus  naturalis )  exequi 
infiitutum.Eundern  honorem  confequentur  ij,  qui  voluerunt 
cum  ijsqui  potuerunt ,  quorum  efi  voluntas  aqualis ,  &  fi 
fuperent  facultatibus. 

Quodli,vt  in  praefentia  air  A  poftolus, facultas  ad-  *  V. 

Iit,  fruftra  libi  quis  blanditur,  li  opem  ferre  indigen¬ 
tibus  renuat.  Re£le  enim  argumentatur  Auguftinus: 

I acet  pecunia  m  finu  tuo ,  quam  ttbtfures  pojfunt  auferre, & 
fi  illam  non  auferent  fures ,  moriendo  illam  deferes ,  etiamfi 
te  Hia  vine  nt  em  non  dtferat.Gluid  inde  f  Murus  es  ?  Efurii 
D  frater  tuus,  in  neceffitatepofiius  esi,  fortaffis fius ftnditur,  k 
creditore  anguttatur+non  habet  ipfi,  habes  tu  ,  frater  efi, 
fimul  empti  efiis ,  vnurn  efi  pretium  veftrum,  ambo  fanguL 
ne  Chnfii  redempti  efiis.  t^ide  fi  m  fereris ,  fi  habes  facul¬ 
tates  mundi.  Qutd  ad  me  pertinet  ? forte  dicis.  Ego  datu¬ 
rus  fium  pecuniam  meam,  ne  ille  molefiiam  patiatur?  Si  hoc 
t'.bi  re ff  viderit  cor  tuum  ,  ddecno  Patns  non  in  te  manet. 

Si  d  lcflio  Patris  non  in  te  manet ,  non  es  natus  ex  Deo. 

Quomodo  ergo  te  gloriaris  effe  Chrifi'  anum?  Nomen  ha¬ 
bes,  ffrfafla  non  habes.  Eodemque  modo  argumenta¬ 
tur  Beda :  Si  enim  (inqiut)/r««r»  molefiiam  patienti  non 
compateris,  non  vtique  Patris ,  ex  quo  ambo  regenerati  efiis, 
caritas  manet  in  te.  Altius  aliquanto  euolaffe  videtur 
Leo  e  Pontifex,  qui  inter  caetera  Amv.Nemo  igitur  di-  c  rerm.f.de 
lefliffimi  de  vilius  fibi  bona  vita  meritis  blandiatur  ,  fi  illi  collett.  & 
^  defuerint  opera  caritatis.  Nec  de  fui  corporis  qualitate  fi-  c  ccmo  * 
eurus  fit, qui  nulla  eleemofynarum  purificatione  mundatur. 

Eleemefymt  emm  peccata  delent,  mortem  perimunt, &  pae- 
mm  perpetui  ignis  extinguunt.  Sed  qui  ab  earum  fruflu 
fuerit  vacuus, ertt  ab  indulgentia  retribuentis  alienus  dicen¬ 
te  Salomone  fi  Qui  obturat  aures ,  ne  audiat  imbecillem ,  efr  fProu.  1 1 . 
ipfi  inuncabit  Dominum, &  non  erit, qui  exaudiat  tum.Vn- 
derfrTobias  filium  fiuum  prsceptis  pietatis  infb tuens :  Ex 
fubfianra  P  ( inquit )  tua  fac  eltemofynam ,  &  noli  ■luertere  ^ 

fidem  tuam  ab  vllo  pauptre  ,  ita  fiet,  vt  nec  a  teauertatur  ° 
f  acies  Dei.  Hac  virtus  omnes  facit  vtiles  effe  virtutes ,  qua 
ipfam  quoque  fidem,  ex  qua  iufius  viuit ,  &  qua fine  operi¬ 
bus  moriua  nominatur,  fui  admixtione  viuificat. 

Et  alibi  huius  virtutis  praeftatiam,dignitatemque  V* 

©  4  deda 


164 


Epift.I.  B.Ioari. 


b  i.  Gor.»-?, 


elib.4.c.S. 


s  Ser.  10.de  declarans a :  Nulla  enim  (ait)  deuoiione  fidelium  magis  A 
Qijadrag.  Dominiis  dclcttdtur  ,  quam  i  fla,  qua  pauperibus  eius  im¬ 
penditur ,  &  vbi  curam  mtfertcordia  inuenit ,  ibiimagtneni 
fua  pietatis  agnofcit.  Non  timeatur  in  iis  expenfis  defeciio 
facultatum,  quoniam  tpfa  benignitas  magna jub  flantia  e  fi, 
nec  pote  fi  largitatis  deejjfe  materies,  vbi  Chrishispafcit,  & 
pafcitur.  In  omni  hoc  opere  illa  interuenit  manus ,  qua  pa¬ 
nem  frangendo  auget ,  &  erogando  multiplicat.  Securus, 

&  hilaris  fit  cleemofynA  dtfiributor ,  quia  tunc  maximum 
lucrum  habebit,  quando  fibi  minimum  referuauerit  dicen¬ 
te  B.ApoBolo  Paulo  b  :  Qui  autem  adminifirat femen  fe¬ 
minanti  ,  &  panem  ad  manducandum  proflabit,  &  multi¬ 
plicabit  femen  vefirum ,  &  augebit  incrementa  frugum  iu- 
ftitio  vefira.  Non  faciam ,  vt  quis  hoc  loco  exem-  „ 
pium  perilluftre  mifericordia:,  ac  beneficentiae  Eth¬ 
nici  hominis  requirat,  vt  pudeat  Chriftianos,fi  fe  in 
hoc  beneficentiae  genere  a  barbaris  fuperari  patian¬ 
tur.  Erat  (inquit  Valerius c  Maximus)  opibus  excellens 
Gillias  ,fed  multo  etiam  animo ,  quam  dtuitiis  locupletior, 
femperqut  in  eroganda  potius ,  quam  in  contrahenda  pecu¬ 
nia  occupatus, adeo  vt  domus  eius  quafi  quadam  munificen¬ 
tia  officina  crederetur.  ^liment a  inopia  laborantibus,  do¬ 
tes  virginibus  paupertate  preffisfubfidia  detrimentorum  in- 
eurfu  quajfatis  erogabantur.  Hospites  quoque  benigniffirne 
excepti  varijs  muneribus  ornati  dimittebantur.  Quodam 
tempore  quingentos  fimul  Gelenfium  equites  vi  temptftatis 
in  poffeffiones fluas  compulfos  aluit, ac  veftiuit.  Quid  multa? 
Non  mortalem  aliquem, fed  propitio  fortuno  benignum  di- 
ceres  effle finum,quod  Gillias  pofftdebat,  omnium  quafi  com¬ 
mune  patrimonium  erat.  Quid  hic  dicent  Chriftiani, 
qui  a  Chrifto  Domino  amplifinnam  promiflionem 
audierunt :  Date  d  &  dabitur  vobis ? 

Nimirum  haec  bonorum  largitio  Deum  quafi  de¬ 
bitorem  conftituit,  vt  copiose  docet  Chryfoftomuse: 
Quo  plura  (inquit)  dederis  Deo ,  eo  plus  te  diligit,  quibus 
maiora  debet, plus  tribuit  &  gratia,  cum  aliquem  videt,  cui 
nihil  debet ,  eum  fugit ,  &  auerfatur ,  cum  vero  intuetur 
tum ,  cui  aliquid  debet ,  continuo  ad  eum  accurrit.  Ornni.i 
ergo  tibi  facienda  fiunt  ,vt  Deum  habeas  debitorem.  Qua 
vero  id, ratione  fieri  pofllt ,  fic  plane  explicat :  Nunc 
huiufce  rei  tempus  efi,nunc  emm  eflurit ,  nunc  fit  it, nunc  nu¬ 
dus  eft  tn  pauperibus ,  cum  vero  hac  vita  elapfla  fuerit ,  mi 
non  indigebit ,  &  nunc  indigere  vult  propter  te.  fibari  a  D 
te  vult,vt  te  cibet,  indui,  vt  te  induat.  Pecuniam  ergo  con¬ 
temne,  ne  contemnaris ,  vt  diues  fis,  tua  largiter  da,  vt  colli¬ 
gas,  differge  ,  imitare  feminantem.  Semina  in  benedtElio  - . 
nibus ,  vt  de  benediSlionibus  &  metas.  Refellit  deinde, 
quas  multi  obtendere  folent,  parfimoniae,ne  dicam, 
auaritias  fuae  caulas ,  filiis  enim  plerique  aiunt  fe ,  ac 
pofteris  fuis  confulere.Occurrit  Chryfoftomus:Si/j- 
itis  (inquit)  omnia  dimittas  periculofla  cufiodia  tua  cunela 
cornmendafii.Si  vero  Deum  eis  relinquas  haredem,&  tuto- 
rem,innumerosreliqui(H  thefauros.  Si  vis  filios  diuites  in  tu¬ 
to  relinquere, Deum  ipfis  relinque  debitorem,  &  hoc  eis  chi¬ 
rographum  trade,  Deuscentuplum,quod  promifit, rependet, 
Deo  ergo  foenerare.  Quam  fit  autem  hoc  mifericordiaj 
genusDeogratum,alibiidem  Chryfoftomus  magni-  E 
fHom.J.in  ficentiftimis  verbis  oftendit  f:  S»c(inquit)  elecrnojyna 
Matth.  amica  Deo  confifiit ,  &  femper  ei  propinqua  e  fi,  pro  qutbuf- 

cumque  voluerit  facile  munus  impetrat , vincula  peccatorum 
ipfa  dijfoluit ,  fugat  tenebras ,  extinguit  ignem.  Huic  cum 
multafiduciaporta  cah  aperiuntur, &  velutt  regina  intran¬ 
te  nullus  ianitorum ,  nullus  cuftodum,  qui  affiftunt, audet  di¬ 
cere  :  Qua  tu  es ,  vel  vnde  ?  fed  omnes  eam  d  regione  fuffi- 
ciunt.  Virgo  eft  habens  alas  aureas  circumfcripta  per  omnia 
venufiate ,  fed  fuccinSla  vultum  habens  candidum ,  atque 
manfuetum, pennata  eft,  &  Ictus,  &  femper  arte  folium  re¬ 
gale  confifiit. 

VII.  Mira  autem  funt  eleemofynae  elogia ,  &  fruftus 
pene  innumerabiles,  nam  vt  hinc  primum  exordiar, 
gcap.4.11.  re&c  dixit  Tobias  g  :  Ab  omni peccato,  &  d  morte  libc- 


el  Luere  6. 
?*• 

VI. 

e  Hom.  $  3. 
&£8.ad  po- 
pul.  An- 
tioeb. 


rat,  &  non  patitur  animam  ire  in  tenebras ,  vt  merito  di¬ 
xerit  a  Leo  Pontifex :  Nihil  autem  eft  validius  ddedifft- 
rni  contra  Diaboli  dolos ,  quam  benignitas  mifiricordi*,<& 
largitas  caritatis,  per  quam  omne  peccatum-  aut  declinatur, 
aut  vincitur.  Et  alibi b  :  Mifereantur  (ait)  pauperum, qui 
fibi  volunt  parcere  Chriftum.  faciles  fim  in  alimenta  mife- 
rorum.qui  cupiunt  ad  focietatem  pertingere  fodidum. Quo 
fit,.vt  fecundus. baptifmus  ab  Ambrofio  %  Hierony¬ 
mo  d,eodemque  Leone  c  nuncupentur,  Itaenimlo- 
quitur  Leo:Scientes  prater  illud  regenerationis  lauacrum, 
in  quo  vniuer forum  abluta,  funt  macula  peccatorum,  hoc  re¬ 
medium  mftrmitati  humana  diuinitus  effle  donatum  ,  vt  f 
quidculpamm  in  hac  terrena  habitatione,  contrahitur, elee- 
mofynis  deleatur.  Eo.demque  modo  loquitur  Cypria¬ 
nus  f ,  &  Chryfoftomus  S  eleemofynam  ante  Chrifti 
tribunal  adftare  dicit,  nec  patrocinari  modo, .veriim 
etiam  indici  perfuadere  ,  vt  reo  patrocinium  prafet ,  & 
pro  eo (intendam  ferat.  Quod  perilluftri  exemplo  con¬ 
firmat  Grcgorius  h. Ceree  Auguftinus  '  ex  Apoftolo 
Paulo  colligit  eleemofynam effeinftar  lacrificij,  quo 
Deus  mirum  in  modum  placatur.  Sic  enim  ait  Pau¬ 
lus  k  :  Beneficentia,  &  communionis  nolite  oblitu  fci,  talibus 
enim  hoftiis  promeretur  Deus.  Quocirca  magnam  affert 
non  folum  fiduciam ,  fed  etiam  laetitiam,  pacem,  8c 
gloriam  fempitcrnam.Et  quod  magis  mirandum  eft, 
opes ,  quas  elargitur,  in  tuto  locat  :  Vbinarn  (inquit 
Chryfoftomus1 )  opes  deponemus?  transfuga  fum, quomodo 
tenebuntur  ?  Diftributa  manent ,  cuftodit&fugiunt.  Quod 
tritici  exemplo  confirmat ,  quod  domi  retentum  a 
vermibus  corroditur,  Scperir,  Iparfum  vero  vberri- 
,mam  fegetem,&  meffem  foecundamparitjnon  aliter 
opes  domi  afferuatae,  &  cuftoditae  pereunt ,  cffufcin 
pauperes  vberrimum  frudum  afferunt ,  8c  perma- 
nenniVo»  tmm(inc[\3a.l)d’ffHgere  poterunt  detenta  tot  vi¬ 
duarum,  &  pauperum  manibus. 

Et  in  eamdem  fententiam  Cyprianus™  :  Patrimo¬ 
nium  (ait)  Deo  creditum  nec  fifcus  inuadit ,  nec  calumnia 
altqua  forenfis  euertit.  In  tuto  hare ditas  ponitur ,  qua  Deo 
cufiode feruntur. Atque  llaud  fcio,an  quidquam  de  di¬ 
gnitate  eleemofynae  dici  magnificentius  queat, 
quam  quod  Chriftus  ipfe  apud  Lucam  n  :  Efiote  (in- 
quit)  mifericordes  ficut  &  Pater  vefier  mifericorstfi. Egre¬ 
gie  enim  dixit  Clemens  0  Alexandrinus: Dei  mago  efi 
homo  benefaciens.  Et  Gregorius  P  Nazianzenus :  Nihil 
(ait) adeo  dininurn  habet  homo,  quam  benefacere.  Egregie 
autem  n  Leo  Pontifex :  Nulla  enim  deuotione  fidelium 
magis  Dominus  delectatur,  quam  ifta,  qtu  pauperibus  eius 
impenditor,  &  vbi  curam  mifericordia  inuenit ,  ibi  imagi¬ 
nem  fua  pietatis  agnofcit .  Accedit  quod  hac  ipfa  ratio¬ 
ne  opes  ipfae,quifc  videntur  effundi, augentur, 8c  mul- 
riplicantur.Sic  olim  vidua,quae  liberaliter  Eliam  ex¬ 
cepit, cum  extremapene  inopia  laboraret, Prophetae 
vaticinium  veriflimum  effere  ipfa  deprehendit, quiar 
Hydria  farina,  non  defecit, &  lecytusolei  non  eft  imminutus. 
Itaque  Salomon  f \Qui  dat  (inquit)  pauperi  non  indige- 
bit.  Contra  vero :  Qui  defficit  dcprecantemfufiinebit  pe¬ 
nuriam.  Alibi  c :  Fceneratur  Domino, qui  mi  feretur  paupe¬ 
ris, &  viciffitudinem  fuam  reddet  ei  Deus.  Quocirca  vere 
Auguftinus  11 :  Foecmdus  eft  fuit)  ager  pauperum, cito  red¬ 
dit  donantibus  fruttum.  Leo  x  vero  Pontifex :  Conflans 
(  inquit)  efio  Chrifiiane  largitor, da  quod  ace. pias  fere  quod 
metas ,  (parge  quodcolligas.  Nolimetuerc  difpendium ,  noli 
de  dubio  fufpirare  prouentu.  Subftantia  tua  cum  bene 
erogatur ,  augetur ,  &  concupifctre  iufium  mfericordia  lu¬ 
crum  Aterni  qu&ftus  eft  ,  ftttare  commercium.  APune- 
rator  tuus  vult  te  effle  munificum  ,  &  qui  dat  ,  vt  ha¬ 
beas  ,  mandat ,  vt  tribuas  dicens :  Date ,  &  dabitur  vo¬ 
bis ■,  ampleclendaeft  tibi  promi jfionis  ifttus  gratulanda  con¬ 
ditio. 

Paucis  autem  interie&is  :  Qui  ergo  (ait)  pecunias 
ctmat,&  multiplicare  opes  fuas  immodicis  optat  augmentis , 


a  ferm.i.de 
Afceni'. 


b  ferm.4.de 
collect. 


:  fer. -31. 

1  in  Kalii). 


e  tcrm.i.de 
collcd. 


f  dft  opcr.& 
eleemof, 
g  Hom.  j}. 
ad  pnp.  Aa- 
tiocli. 
h  Hom,  31, 
in  Euang. 
ili.50.h6m. 

.  hom.19.hb. 

10.de  Giuit. 
c  5. 

k  Htbr.  lj. 

(6. 


1  Hom.7,de 

prenit. 


VIII. 

m  ferm.  de 
opcc.&elee. 


n  cap.ff.  3<f. 

o  lib.i.ftro» 
mat. 

p  or.  1 6.  de 
paup.foucn. 
q  fer.  10.  dg 
C^uadra». 


Y  3-K.eg.I7. 
us. 

f  Prou.  1%. 


u  fer.  15.de 
verb.  Dom. 
C.3. 

x  Icrm.^.de 
icitinio  10. 

menfis. 


Explan.Cap.III.  165 


a  Hom.  33. 
hoc  titulo. 
Quod  elee¬ 
mofyna  eft 
ars  omniu 
quaeftuofif- 
fima. 

b  Tob.ir.9. 
c  cap.4.8. 
d  Pfal.40.1. 
e  deopcr.Sc 
cteemofyn. 
f  Ad.9.40. 


lofaph.  & 
Barla. 
h  Luca:  16.9 
i  lib.4.Dial. 
cap.36. 

X. 

k  Hom.  9. 
dcpoenit. 

!  Serm.8.dc 
jeiun.  & 
clcem. 


n  ep.adNc- 
potian. 


o  Prou.3,3 


p  Hom.n 
in  Exam. 


q  li.de  bea- 
titud.  Beati 
mifericordes . 


XI. 

x  Orat,  de 
paup,  amo- 


boe' potitu  fanttum fcenus  exerceat ,  &  bac  vfurarum  arte 
dite  fiat, vt  non  hominum  laborantium  captet  nccejfitates,  ne 
per  dolofa  officia  laqueos  incidat  infolubiltum  debitorum :  fed 
illius  fit  creditor,  illius foenerator,qui  dicit  iDate,  &  dabitur 
vobis,  &  qua  menfiura  menfi  fueritis ,  eadem  remetietur  vo¬ 
bis .  Et  concludit:Si  benignus  effiet  anima  fua,illi  bona  fita 
crederet ,  qui  &  idoneus  fideiuffior  efl  pauperum ,  &  largiffii- 
mus  redditor  vfiurarum.  Quocirca  merito  dixit  Chry- 
foftomus  3 ,  eleemofynam  artem  efTe  omnium  quse- 
ftuofifiimam.  Huc  accedit,  quod  molientibus  in¬ 
credibilem  quamdam  lstitiam  affert  elecmofyna, 
vere  enim  dixit  Tobias  b:  Eleemofyna  liberat  a  morte, 
&  ipfa  efi ,  qua  facit  imtenire  mifericordiam.  Et  alibi c  : 
Quomodo  potueris, ita  e  fio  mifericors ,  pramium  enim  bonum 
tibi  thefituriz.as  in  die  neceffiitatis.  Dauid  d  autem  :  Bea¬ 
tles,  qui  intelligit  Juper  egenum,  &  pauperem >  in  die  mala  li¬ 
berabit  eum  ‘Dominus.  Eleemofyna[}ne\u\t  Cyprianus  e) 
Tabitam  a  mone  reuocanit. Acute  verd  Ambrofius  f  :No 
fisnt  hominis  bona ,  qua  fecum  ferre  non  potefi.  Sola  miferi- 
cordia  comes  eft  defun  florum.  Quod  eleganti  parabola 
docet  alicubi  Damafcenus  e.  Hiic  refero  quod  ait 
Chriftus  h :  Facite  vobis  amicos  de  mammona  iniquita¬ 
tis  ,  vt  cum  defeceritis ,  recipiant  vos  in  aterna  tabernacula. 
Eleemofyna  enim,  vt  illuftri  exemplo  docet  Grego- 
rius aeterna  tabernacula  in  c$lo  xdificar. 

Quo.vt  opinor,  fpedans  ChtyCo(\.onmsu:Merca- 
tura  (ait)  negotiatioque  tua  calum  eft ,  da  panem,  <&  accipe 
paradifum,parua  da,  &  magna  fufeipe,  da  mortalia,  gr  re¬ 
cipe  immortalia.  Et  eadem  plane  mente  Chryfolo- 
gus  1 :  Manus  ( ait )  pauperis  finus  eft  Abraha  vbi  quid¬ 
quid  pauper  accepit, mox  reponit.  Thefaurus  edi  eft  manus 
pauperis,  quod  fufeipit,  ne  pereat  in  terra ,  reponit  in  edum. 
Da  igitur  0  homo  pauperi  terram ,  vt  accipias  edum ,  da  nu- 
mum  vt  accipias  regnumja  micam, vt  accipias  totum.  Ad¬ 
de  ,  quod  eleemofyna  apud  Deum  quodammodo 
pugnat,  &  omnipotenti  propemodum  vim  infert: 
Conclude  (a.uEcc\eCn{iicus  ™)  eleemofynam  in  corde  pau¬ 
peris  ,  &  hae  pro  te  exorabit  ab  omni  malo ,  eft  ftsperfcutum 
potentis,  &  fuper  lanceam  aduerfus  inimicum  tuum  pugna¬ 
bit.  Denique  mirum  effquod  feribit Hieronymus": 
Nnmquam\yf\x)rnemini  me  legijfe ,  mala  mone  defunflum, 
qui  libenter  opera  charitatis  exhibuit,  habet  enim  multos  in- 
terceffiores ,  eft  impoffiibile  eft  multorum  preces  non  exodiri. 
Quam  ob  rem  ampledendum  eft  Salomonis  G  con- 
filium,  cum  ait :  Eleemofyna  eft  veritas  te  non  deferat, cir¬ 
cumda  eas  gutturi  tuo,  eft  inucnies gratiam ,  eft  difciplinam 
bonam  coram  ‘Deo, eft  hominibus.  Quae  cum  itafint,mi- 
nime  mirandum  eft  ,  diuinis  propemodum  praeco¬ 
niis  eleemofynam  a  fandis  Patribus  celebrari ,  qui¬ 
bus  eius  dignitatem  mirifice  praedicant,  &  extol¬ 
lunt.  Bafilius  p  enim :  Salomon  (ait)  fime  quam  fapien- 
tiffiimus,  qui  e  [olida  Spiritus  fanflt  dotlrina  fisam  haufit  fk- 
pientiam ,  magnifico  plane  hominem  exornans  elogio  voce 
txerta  hac  depromebat : Magna  res  eft  homo,  eft  res  pretiofa 
vir  mifericors.  Sed  illa  multo  magnificentius  a  Gre- 
gorio  Nyfteno  ‘i  proferuntur  :Si  mifericordis  (inquit) 
appellatio  Deum  decet ,  ad  quid  aliud  te  firmo  Chnsli  hor¬ 
tatur,  nifi  vt  Deus  fias,  tamquam  infignitus  propria  nota  di- 
itinitatis. 

Nec  d  Tfimili  mente  Gregorius  Nazianzenus r: 
Fac  (inquit)  calamitofe  fis  Deus,  Dei  mifericordiam  imi¬ 
tando.  Ibidem  autem  dixerat :  Si  ex  Pauli,  atque  ipftus 
etiam  Chrifli [ementia ,  eft  au  floritote  charitatem,  vt  legis , 
(ft  prophetarum  caput  ,praceptemm  omnium  primum ,  rna- 
ximumque  cenfendum  eft,  huius potiffiimam  partem  in  eofi- 
iam  effie  comperio ,  vt  pauperes  amore,  eft  beneuolentia  com¬ 
ple  flamur  l  Neque  enim  vttavmnno  res  eft,  qua  Dei  bene- 
uolentiam  perinde stonciliet ,  ac. anifericordia.  Quid  de 
Chryfoftomo  dicam  ?  i&  profedo  mihi  totus  eflet 
deferibendus  ,  fi  omnia  recenfenda  effent,  qucede 
eleemofynac  laudibus  aurea  fua  eloquentia  pofteri- 


A  rati  confignauit :  Certe  alicubi  3 :  Melius  (inquit)  eft  a  Hom.  3  3 
hanc  artem  dandi  eleemofynam  fiire ,  quam  effie  regem ,  eft  ad  Popul. 
diademate  coronari.  Cumque  plura  de  ea  dixillct.con- 
cludir  :  Et  quid  opus  eft  omnia  paniculatim  dicere  anis 
huius  merita  't  Hac  namque  te  docet ,  quomodo  poffiis  Deo 
fimilis  fieri ,  quod  eft  omnium  fumma  bonorum.  Alibi  b  :  b  Hom. 35. 
Non  dixit  ( ait )  Chrifli, fi  ieiunetis,  eritis fimtles  Patri  ve-  ac*  PoPul> 
ftro,  neque  dixit ,  fi  virginitatem  illafam  femaueritis ,  eritis 
fimtles  Patri  veflro,Sic:7fihtl  enim  horum  eft  circa  Deum , 
fed  quid  ?  E  f  lote  mifericordes , ficut  &  Pater  ve  fler ,  qui  in 
calis  eft.  Hoc  Dei  eft  opus ,  hoc  fi  non  habeas  ;  quid  habes ? 
Mifericordiam  volo  ( inquit )  non  facrificium.  fecit  edum 
Deus, fecit  terram,mare,magna  hac,  &  ipftus  digna  fapien- 
g  tia.  Sed  illorum  nullo  tantum  humanam  attraxu  naturam , 
quantum  mifericor dia ,  &  clementia.  Et  rurfus  ibidem: 

Hac  maior  eft  gratia,  quam  mortuos  fitfeitare ,  multo  namque 
maius  eft ,  quam  in  nomine  Iefu  mortuos  fiufeitare ,  efurien -  1 

tem  pafcere  Chriflum ,  nam  hic  quidem  tu  de  Chrifto  bene 
mereris, illic  autem  ipfe  de  te.  Ac  merces  eft  in  bene  gerendo, 
non  in  bene  patiendo.  Hic  infignis  ipfe  Deo  debes ,  in  elee¬ 
mofyna  vero  Deum  habes  debitorem.  Denique  alio  loco: 

Eleemofyna  ( inquit )  regina  illa  virtutum  homines  in  ipfe- 
rum  edorum  arces  celerrime  adducet ,  aduocati  optimi  loco 
fungens.  Magna  res  eft  eleemofyna ,  pracidh  aerem,  tranfit 
lunam ,  Solis  radios  cadit ,  ad  ipfum  venit  calorum  culmen , 
ipfes  pertranfiens  calos,(ft  angelorum  populos  decurrens,  Ar- 
C  changelorumque  choros ,  &  omnes  fuperiores  Pote  flates  ipfi 
affiiftit  regali  Tlsrono. 

Iam  vero  Cyprianus  c :  Quia  (inquit) ficut  in  lauacro  XII. 

aqua falutari gehenna  ignis  extingwturjta  eleemofynis ,  at- 
que  operibus  iuslis  delictorum  flamma  fopitur ,  &  quia  fe-  C  Cetn°  ^U' 
mei  in  baptifmo  remiffiio  peccatorum  datur,  affiidua,  &  iugis 
operatio  baptifmi  inflar  imitata  Dei  rurfus  indulgentiam 
largitur.  Porro  La&antius  d :  In  homine  fmcpm)pr acia-  d  lib.rf.c.r*. 
ram ,  <ft  excellens  eft  bonum  mifericordia ,  idque  diuinis  te- 
flimoniis,  <ft  bonorum,  malorumque  confenfu  optimum  ittdi- 
catur.  Dixerat  autem  non  ita  multo  e  antea  :  Primum  e  cap.io, 
officium  iuflitia  eft ,  conhtngi  cum  Deo , fecundum  cum  ho¬ 
mine  ,  fed  illud  primum  religio  dicitur,  hoc  fecundum  rniferi- 
cordia ,  vel  humanitas  nominatur ,  qua  virtus  propria  eft  iu- 
ftorum ,  &  cultorum  Dei,  quod  ea  fila  vita  communis  in  fe 
_  continet  rationem.  Et  aliquanto  poft  { :  Captiuomm  re-  f  cap.n. 
demptio  magnum ,  atque  praclarum  iuflitia  opus  eft, pupillos, 

&  viduas  deflitutas ,  &  auxilii  indigentes  tueri ,  atque  de¬ 
fendere.  Rede  autem  hanc  beneficentiam,ac  libera- 
litatem  iuftitiae  partem  vocat ,  nam  etiam  Chriftus 
apud  Matthaeum  S  tiixw.  Attendite >ne  iuflitiam  veflram  g  cap.rf.  t. 
faciatis  coram  hominibus ,  vt  videamini  ab  w.cum  tamen 
de  beneficentia  fermonem  haberet ,  de  qua  mox 
(ubiidv.Cum  ergo  facis  eleemofynam, noli  tuba  canere  ante 
te.  Et  Paulus  h  Dauidis  verba  proferens:Dii]5«/ir>(in-  b  a.ad  Cor. 
quit )  dedit  pauperibus ,  iuslttia  eius  manet  in  aternunr,qui  9  ZO’ 
autem  adminiflrat  femen  feminanti ,  &  panem  ad  mandu¬ 
candum  praflabit ,  &  multiplicabit  femen  vtflrum ,  &  au¬ 
gebit  incrementa  frugum  iuflitia  veflra. 

Rede  autem  ait  Ioannes,eum,qui  cum  huius  vi-  XIII. 
tac  bonis  abundet ,  fratrum  neceflitatibus  non  con- 
£  fulit,  diuin.T  charitatis  prorfus  effe  expertem.  Miro 
enim  confenfu  Theologi  docent ,  graue  piaculum 
effe  fuperflua  retinere  ,  quibus  indigentium  inopia 
fubleuanda  effet.  Itaque 
nonne  jpdiato/  es ,  qui  qua 
reputas  ?  Eft  panis  famclichqi 
tu  in  concioni  conferuas,difcalceati  calceus, qui  apud  te  mar-  horrea  mea, 
cefcitjndigentis  argentum, quod poffides  inhumanum.  Quo¬ 
circa  tot  pauperibus  iniuriam facis ,  quot  dare  valeres.  Et 
quod  magis  mirere,negat  Ambrofius  k,poffe  quem-  k  Scrm.8i. 
quam  bona  fua  appellare, qua;  quis  pofiidet :  Sed  ais 
( inquit )  quid  iniuflum  eft ,  ficum  aliena  non  inuadam, 
propria  diligenter  feruem  X  O  impudens  ditium  ?  Propria  di¬ 
cis  i  Qua  >  Ex  quibus  reconditis  in  hunc  mundum  detuli fh?  ' 

Et 


Baftlms  1  s  tAt  m  ( inquit)  i  Or.  ad  dL 
difflenfanda  accepifli ,  propria  jU'^esEin 
nem  tu  tenes, nudi  tumca,quam 


i66  Epift.  I.  B.ioan. 


Et  mox  :  Non  minui  efi  cuminis  habenti  tollere ,  quam 
cum  poffis,cr  abundes, indigentibus  denegare.  Neque  ali¬ 
ter  fenfit  Hieronymus  ,  qui  ad  Hedibiam  hunc  ifl 
a  epift.no.  modum  fcribit  *:Si plus  habes, quam  tibi  ad  vitium,  ve- 
q  i'  jlitufnque  necejfarium  efi, illud  emga,&  in  illo  debitricem  effle 

te  nouern.  Addo  Chryfoftomum ,  qui  ad  Populum 
Antiochenum  verba  faciens: Numquid(zii)grauc  quid- 
piam,  &  onerofum  a  nobis  rcqumti  Neccffuatem  excedentia 
vult  nos  facere  necejfaria,  &  qua  nequidquam,  &  inutiliter 
repofita  funt ,  hac  vult  bene  diflribui.  Et  aliquanto  poft: 
Tuarum  rerum  es,o  homo ,  diffien fator,  non  minus  quam  qui 
Ecclefia  bona  diifenfat.  Et  mox  :  7fon  ad  hoc  accepiki, 
vt  in  delicias  abfumeres ,  fed  vt  in  eleemofynam  erogares, 
numquid  enim  tua  pojftdes  ?  Res  pauperum  tibi  funt  credita 
fiue  ex  laboribus  iuflis,fiue  ex  hareditate  paterna  pojjideas. 

XIV.  Nec  multo  aliter  loquitur  Auguftinus  k -.Superflua 
h  in  Pf  147.  (inquit)  diuiti,  necejfaria  Junt  pauperi.  Res  aliena  pojfiden- 
c  libr.  ^o.  tur ,  cum  fuperf.ua  pofsidentur.  Et  alio  quodam  loco  c : 
homm.ho-  Defert  tibt  Deus  honorem,  &  quafi  tibi  dicit :  frior  de  com- 
nu  '8'  muni  tolle,  quod  fujfcit  necejfitatibus  domus  tua,  quod  reli- 
d  Traft.jo.  quum  e/l ,  da  Chriflo.  Denique  alibi li :  Tibi  fuperflua 
in  Ioan.  funt,  fed  Domini  pedibus  (hoc  eft,pauperibus)  necejfaria 
e.  Serm.j.de  funtt  Leo  lane  Pontifex  e  negat  caduca,  &  mortalia 
colleft.  bona  idcirco  tribui ,  vt  poffideantur,  fed  vt  erogen¬ 
tur.  Et  enim  (2.\x)  terrena,  &  corporea  facultates  ex  Dei  lar¬ 
gitate  proueniunt ,  vt  merito  rationem  eorum  quajiturus  jit, 
qua  non  magis  pojftdenda,  quam  diffenfanda  commfit. 

Fj.p.Paftor.  Quam  ob  rem  re&e  monuit  Gregorius  f ,  cum  fcri- 
adaa.ii.  pfit :  Admonendi  funt, qui  nec  aliena  appetunt, nec  fisa  lar¬ 
giuntur, vt  friant  folicite,quod  ea, de  qua  fumpti  fumus,  cun- 
flis  hominibus  terra  communis  efi,  &  idcirco  alimenta  quo¬ 
que  omnibus  communiter  profert ,  &  in  cafum  fe  innocentes 
putant ,  qui  commune  Dei  munus  fibi  priuatim  vendicat. 
Et  ne  cundta  in  hunc  locum  congeram, agmen  clau- 
g  epift.4i.  det  Bernardus  8  ,  qui  ad  Henricum  Semonenfem 
Archiepifcopum  fcribens  hunc  in  modum  paupe¬ 
res  ,  atque  indigentes  loquentes  facit :  Noflrum  eft, 
pauperes  clamant, quod  effunditis,  nobis  crudeliter  fubtrahi- 
tur,quod  vos  inaniter  expenditis. 

XV.  Nc  quis  autem  exiftimctharc  oratorio  more  am¬ 

plificari,  atque  extolli,  cum  tamen  aliter  Theologi 
in  fcholis  doceant ,  addam  grauifiimum  beati  Tho¬ 
li  x.i.  q.stf.  maeteftimonium.qui  alicubi  h  ita  plane  definit  \Res, 
art.7.  ahqtli  fuperabundanter  habent ,  ex  naturali  ture  de- 

i  1.1.  q.87.  bentur pauperum  fuflentationi.  Et  alibi  1 :  Dominus  (in- 
ar.x.ad  4.  quit)  non  fofkm  decimam  partem,  fed  omnia  fuperflua  pau- 

*  in  4.  d.ij.  peribus  iubet  exhiberi. Denique  ait k  hanc  eliecommu- 
q.i.ar,4.  nem  Theologorum  omnium  fententiam.  Et  fortafle 

hocipftim  in  prxlcntia  fignificat  Apoftolus,  cum 
ait  :  Quomodo  chiritas  Dei  manet  in  eo?  Quafi  dicat, 
eum, qui  cum  poflit  pauperum  egeftati  confulere, id 
tamen  negligir,  a  Dei  charitate  alienum  efle,  Sc  gra- 
ui  piaculo  obftringi.  Ad  explicandam  autem  huius 
flagitij  grauitatem,  non  inepti)  dixit:  Claujerit  vifcera 
fua  ab  eo.  vt  fignificet  animum  pietatis,  &  miferatio- 
nis  expertem,  ne  dicam  ferum  j  &  barbarum.  Ita  Sa- 
1  Ecclef4.i.  piens  1  vFili  (inquit}  eleemofynam  pauperis  ne  defraudes, 
m  eap.58.7.  rs‘  oculos  tuos  ne  tranfuertas  a  paupere  Et  Ifaias  m  :  Frange 
(ait)  efurienti panem  tuum, egenos, vagofyse  induc  in  domum 
tuam ,  cum  videris  nudum  ,  operi  eum ,  &  carnem  tuam  ne 
dejpexeris.  Et  Zacharia? 11 :  Mifericordiam ,  <$•  miferatio- 
nes  facite  vnufquifque  cum  fratre  fiso.  Denique  dminlim 
praeceptum,  quod  a^nofeit  D.Thornas.alfcrunt  fer- 
©  Seni,  de  m£  omnes  Patres.  Sic  enim  loquitur  Cyprianus 

fo  Euangelio ‘Dominus  doflor  vitor noihra.&mkgitlcr  j 'alu¬ 
tis  sterna  inter  fua  mandata  diuina  ,  tfr  pracepta  cdeflia 
nihil  crebrius  mandat ,  &  pf «eripit,  quam  vt  inftflamus  elee- 
mojynis  dandis.  Pendite  ( inquit  P)  res  vett ras,&  date  elee- 
mojynam. 

Orat  de  1°  eamdem  vero  fententiam  Gregorius  Nazian- 
paup.amor  zenus  ^  :  Qupdnam  (ait)  per  hoc  mandatum  efl  d( benefi¬ 


es  -cap.V.9- 


operat.  &; 
rieern. 


p  Lucae  .1 


XVI. 


A  cenita  ?  Ac  videte  quafo,  quam  conflans  fit,  minime  que  fili¬ 
catum,  neque  enim  hominibus  Spiritu  fando  afflatis  fuit  fa¬ 
tis  femel ,  atque  iterum  de  pauperibus  fermonem  habuijfe, 
nec  quidam  dumtaxat, verim  omnes  in  vniuerfum,  er  fedu- 
lo  quifque  ad  eam  rem  nos  adhortantur ,  nunc  admonentes, 
nunc  comminantes,  nunc  exprobrantes,  nonnumquam  etiam 
eos  qui  hanc  virtutem  affeqmmur,  laudibus  efferentes, nimi¬ 
rum  vt  ajfidua  commonitione  nos  ad  pueepti  huius  exple¬ 
tionem  inflamment.  Praeclare  autem  Chryfoftomus  * :  a  Hom.4.in 
Gguid  igitur  (ait)  inquis, m  ignem  minatur  rDorninus  ingref-  eP**<l  Epile. 
furos  eos ,  qui  eleemofynam  non  dederunt ,  neque  (impliciter 
in  ignem, fed  in  eum,  qui  diabolo  pretparatus  fit,  &  Angelis 
eiustQuam  ob  rem  hoc  efi  quojo? Nihil  ita  Deum  irritat, fed 
omnibus  illud  malis  proponit.  Si  enim  inimicos  diligere  opor- 
g  tet  ,  perpende  qua  psna  dignus  fit ,  qui  amicos  etiam  perire 
finit, hoc  ipfo gentibus  quoque  prior.  Magnitudo  itaque  pec¬ 
cati  huius  cum  diabolo  gehennam  ingredi  facit :  Pt  fiquidem 
eleemofynam  non  facienti,  nam  fi  in  veteri  iflud  teflamento 
fuit, multo  magis  m  nouo.  Si  enim  vbi  conccffa  erat  pecunia¬ 
rum  pofj efflo  fruitio,  ac  cura, tanta  prouidentia  pauperum  ha¬ 
bita  efi  ratio, quanto  magis  hoc  fieri  debebat, vbi  omnia  proii- 
cere  iubernur?  Denique  Auguftinus  b  :  Mutat  quidem  b  Serm.  50. 
hominem  in  melius  poenitentia  peccatorum  ,fed  nec  ipfa  vi-  de  lemP’ 
detur  aliquid profutura ,  fi  ab  operibus  mifericordis  fierilis 
fuerit. Te  flatur  hoc  veritas  per  'foannetn>qm  venientibus  ad 
fe  dicebat:Generatio  viperarum,quis  vobis  offendit  fugere  a- 
ventura  ira  ?  facite  ergo  f/utlus  dignos  poenitentia.  G}u< fint 
autem  ifti  ftuflus  ,  ipje  confequenter  oflendit ,  nampofi  hac 
Q  eius  verba  interrogabam  eum  turba  dicentes  :  Quid  ergo  fa¬ 
ciemus  ,  id  efi,  qui  funt  ifli  fruElus,  quos  vt  faciamus,  hor¬ 
taris, &  terres  ?  Refjondens  autem  dicebat  illis :  Qui  habet 
duas  tunicas,  det  vnam  non  habenti,  &  qui  habet  ejeas ,  fi- 
militer  faciat.  Quid  manifeilius,  fratres  mei,  quid  certius, 
quid  exprefsius  ;  Quid  ergo  aliud  Jbnat ,  quod  fuperius  ait: 

Omnis  arbor  non  faciens  f rufium  bonum  ,  excidetur ,  in 
ignem  mitte  tur,  ni fi  quod  fmiflrt  audituri  funt.  'fte  in  ignem 
eternum,  efiiriui  enim,  &  non  dediflts  mihi  manduca¬ 
re  ?  &c. 

Nil  igitur  mirum,  fi  eos  ait  Ioannes,  alienos  cfle  XVII. 
a  charitate,  qui  cum  poffint  indigentibus  beneface¬ 
re  ,  vifccra  fua  claudunt,  hoc  eft,  nullo  pieratis ,  aut 
humanitatis  fenfu  commouentur,  cum  tamen, vt  ait 
Chryfoftomus  c,  haec  commiferationis  affe&io  om-  c  Hornam 
p  nibus  fit  a  flatura  indita  :  Ex  natura  (inquit)  ad  mife-  cP-a<I 
ricordiam  vniuerfi  mouemur  homines,  at  que  nihil  ita  bonum 
eft  in  natura  noslra ,  z inde  merito  quis  quafierit ,  cur  potifsi- 
mum  hoc  natura  noflra  femtnario  fit  inditum ,  quod  lacbry- 
mis  frangimur,  qiicd  ad  mifericordiam  parati  fimus.  Nemo 
natura  jfrenuus  eft, nemo  natura  vana  gloria  ftudio  caret,  ne¬ 
mo  natura  z.elo,  atque  amula  tionc  fitperior  eft ,  mi  fer  eri  vero 
natura  efi  omnibus  inditum, vt  non  crudeles  quiffiam fit,& 
immitis.  Qui  ergo  claudit  vifcera  fua, naturae  prope- 
modum  repugnat,  quae  nos  ad  pietatem  ,  &  mifera- 
tionem  quodam  modo  inftituit.  Claudere  autem 
vifcera  dixit  Apoftolus,  vt  Ipeciem  quamdam  inhu¬ 
manitatis  indicer.  Scriptura  enim  commota  efle  ait 
vifcera,curn  quis  ad  mifericordiam  fledtirur.  Ita  de 
muliere,  qute  fili  j  necem  deprecabatur ,  feriptum  eft 
£  in  libris  Regum  d  :  Commota  funt  quippe  vifcera  eius  d  lib.j.c.j. 

'  fuper  filio  fiso.  Claudere  igitur  dixit  Ioannes  vifcera  u- 
fua  illos, qui  nullo  pietatis  lenfu  tanguntur,  de  qui¬ 
bus  ait  Salomon  c :  Ptfcera  autem  impiorum  crudelia.  cProo.11. 
Et  alibi  f :  Benefacit  anima  fua  vir  miferreors ,  qui  autem  £°pI0U  n 
crudelis  eft  ,  etiam  propinquos  abisejt.  indicans  propin-  ^ 
quis,  &  cognatis  pottflitnum  efle  ,  fi  indigeant ,  be¬ 
nefaciendum.  Si  enim  ait  Apoftolus  8  :  Si  quis  enim  g  i.Timot. 
fuorum  ,  &  maxime  domefttcbnm  curam  non  habet,  fidem  5-8- 
negauit,  &  eft  infidelFdererwr-.  Qux  verba  explicans  h  Hom.14. 
Chryfoftomus  h  r  Idem  (inquit )ferme  Ifaias  quoque 
Prophetarum  eximius  admonet  dicens 1 :  Domeslicos  femi-  ^  f n Lcrp^* 
nis  tui  ne  deffexeris.  Nam  fi  quis  propinquos  genere' i  ac  L  xx. 


Explan.  Cap.  III. 


167 


affinitate  cmunttos  'aff  emetur,  quomodo  ait  in  alienos  cle¬ 
mens  }  Nonne  vanitati  indicio  hominum  erit  obnoxius ,  {i 
alienos  beneficiis  fouens  ,  propinquos  fumma  immanitate 
deffiiciat  ?  Quid  item  fi  iHos  de  fide  wflruatjoos  in  errore  ia- 
cere  permittat ,  quibus  benefacere  ture  fuo  facilius ,  &  com¬ 
modius  pofsit, quanta  illud  immanitatis  erit} Et  efi  ( inquit ) 
infideli  deterior.  Cur  id  ?  quia  ille  etfi  alienos  dtjpicit, propin¬ 
quos  tamen  nequaquam  a  fi  er  natur.  Diurnat  plane  leges 
violat, &  iura  natura, qui  negligit  fetos. 

iS.  Filioli  mei, non  diligamus  verbo, neque  lingua,  fed  opere, 
er  veritate. 

I.  •  Superiorem  fententiam  paucis  confirmat ,  magif- 
que  illuftrat,  veram  enim  charirarem  non  ex  verbis, 
aut  blanda ,  &  ad  delicias  compofita  oratione ,  fed 
ex  rebus  ipfis  (pedandam  efle  docer ,  quod  etiam 
Ethnici  perlpicue  docuerunt.  Rede  enim  dixit  qui- 

a  Martialis,  dam  a  : 

Ft  pr&flem  Piladem, aliquis  mihi  praflet  Oreflem. 

Hoc  non  fit  verbis,Marce,vt  ameris, ama. 
blib.i.offic.  Rede  autem  alicubi  b  fcripfit  Marcus  Tullius  :  fn 
Gracorum  prouerbio  efi ,  amicorum  omnia  effie  communia: 
communia  autem  videntur  ta ,  qua  funt  generis  eiufdem, 
quod  ab  Ennio  pofitum  in  vna  re  transferri  per  multas 
potefi : 

Ft  homo,  qui  erranti  comiter  monflrat  viam 
Quafi  lumen  de  fuo  lumine  accendat  facit, 

Ft  nihilominus  ipfi  luceat, cum  illi  accenderit. 

Fna  enim  ex  re  fatis  percipitur,vt  quidquid  fine  detrimento 
pofftt  commodari,  id  tribuatur  cuique  vel  ignoto ,  e%  quo  funt 
illa  communia.  Non  prohibere  aquam  profluentem ,  pati  ab 
igne ,  ignem  capere  ,fi quis  velit.  Idem  vero  alibi 1  ‘.Inter 
amicos  omnium  rerum ,  confiliorum,  &  voluntatum  fine  vlla 
exceptione  fit  communitas.  Ec  in  eamdem  fententiam 
Seneca  d :  Con fortium  rerum  omnium  facit  amicitia.  Ali¬ 
bi  e  :  Non  mihi  fic  cum  amico  communia  omnia  funt ,  quo¬ 
modo  cum  focio,vt  pars  mea  fit  pars  illitu  ,fed  quomodo  pa¬ 
tri,  matrique  communes  liberi  funt.  Optime  vero  alibi f: 
Prtccipiemw,(au)vt  naufrago  manum  porrigat, erranti  viam 
rnonflret,cum  efuriente  panem  fuum  diuidat. 

Hinc  credo  manauit  illud  Iob  8  :Quf  tollit  ab  ami¬ 
co  fuo  mifsricordiam  ,  timorem  Domini  derelinquit.  Quo 
etiam  refero  h  Salomonis  fententiam  :Ne  dicas  ami¬ 
co  tuo, vade, efi  reuertere,cras  dabo  tibi, cum  fatim  poffis  da¬ 
re.  Quocirca  Clemens  Alexandrinus  1 :  Adharet  (in¬ 
quit  )  chantati  &  hofpitalitas  ,  qua  efi  artificium  amicitia 
circa  vfum  hosfitum,  hoffiites  autem  funt,  qui  etiam  dicun¬ 
tur  i mtyva,  ideft,amici,  Et  Chryfoftomus  keum  ve¬ 
re  ait  ex  charitate  diligere ,  qui  amat  beneficium  magis 
impendere,quam  accipere  cupi t,  non  ita gaudet,  fibi  benefieri, 
vt  aliis  benefacere. Rede  ergo  ait  Ioannes :  Tffon  diliga¬ 
mus  verbo ,  neque  lingua.  Ne  illos  amicos  imitemur, 
quos  Theognis  vocat  yhdrbts,  &  'npoinryo- 
vkc.  Paulo  aliter ,  f?d  eadem  plane  mente, Ecclefia» 
fticus*  quofdam  vocat  foetos  menfit ,  qui  non  permanent 
in  die  neceffitatis.  At  corftra  egregie  apud  Xenophon¬ 
tem  Socrates  m  :  Amicus  (inquit)  bonus  fi  ipfum  fubflt- 
tuit  ad  quiduis ,  quod  amicis  de  efi  ,fme  ad  conflituendas  res 
priuatas.fiu  munera  publica.  Idcmfiue  quis  afficiendus  efi 
beneficio, vires  amico  fufficit ,  feu  quis  metus  perturbet ,  fert 
opem  partim  fumtus  impertiendo,  partim  operas  mutuas  tra - 
dentio, partim  vna  perfuadendo, partim  cogendo.  Idem  vten- 
tibus  fortuna  profper a  Utitiam  affert ,  &  aduerfis  rebus  la¬ 
borantes  plurimum  erigit ,  quacumque  vero  vel  manus  cui¬ 
que  fubminifirant ,  vel  profficiunt  oculi ,  vel  aures  ante  perci¬ 
piunt  ,  vel  perficiunt  pedes  in  eorum  nullo  amici  benefici  efi 
inferior  opera.  Sape  qua.  quis  a  fi  ipfi  non  elaborauit,non  vi¬ 
dit, non  audiuit ,  non  perfecit,  in  iis  amici  ad  amicos  fufficere 
potuit  opera.  Et  plura  deinceps; 

Illa  profedo  charitas  perfeda  cenfenda  eft ,  de 


e  mLselio, 
fiue  de 
Amic. 

d  ep.48. 
e  lib.  6.  de 
benef.c.n. 
f  epift  96. 


II. 

g  cap.1S.14. 
h  Prou.  13 
i*. 

i  li.2.  Stro- 
mat. 


k  Hom.7.in 
1.  ad  ThcIT. 


1  cap.6.10. 


m  lib.z.me- 
jnoiabil. 


II E 


A  qua  Chriftus  *  ‘.Maiorem  (ait)  hac  dMltonem  nemo' ha-  a  loan.rf.rj. 
bet,vt  animam  fuam ponat  quis  pro  amicis  fitii.  Et  Ioan¬ 
nes  hoc  ipfo  b  capite :  Et  nos  debemus  (inquit) pro  fra-  b  fapra 
tribus  animas  ponere.  Quod  fuo  exemplo  poft  Chri-  ver  16 ' 
ftum  docuit  etiam  Paulus  c :  Defiderames  vos  cupide  ci.adThef 
volebamus  ( inquit )  tradere  vobis  non  filum  Euangelium  *.8. 

Dei, fed  etiam  animas  noflras,  quoniam  cariffimi  nobis fafli 
eflis.  Quo  loco  Chryfoftomus  d  :Ita  enirn  ( inquit)  d  Hom.z. 
opertet  amantem  amare ,  vt  etfi  anima  ab  eo  pofluletur,  & 
poffibile  fit, non  prohibeat.  Non  dico  pofluletur, fid  vt  &  ipfi 
vitro  tali  dono  accurrat,  nihil  enim  tali  diletlione  dulcius  effe 
poterit ,  nihil  illic  trifle  accidet.  Et  alibi  c  :  De  germanis  e  lib.  2.  de 
amicis  loquor ,  qui  eiufdem  funt  animi,  qui  &  mortem  inui-  ^acer^‘ 
cem, alus  pro  alio  fubire  cupiunt, qui  f  eruent  er  amant.  Ta¬ 
les  fuifle  Bafilium,&  Gregorium  Nazianzenunt  ipfe 
®  Gregorius  Nazianzenus  tefatuv.Tfffic  nobifeum  (in-  f  Orat,  ia 
quit )  Gentiles  OreHes  fuos,  &  Pilades  vllo  modo  conferen- 
dos  putabant,  nec  Molionidas  illos  Homerico  verfit  celebra¬ 
tos, quos  calamitatis  foetet  as, at  que  ars  egregie  aurigandi  no- 
bilitauif,  eodem  tempore froena,  &  verbera  inter  fi  patientes. 

Nec  diferepant  ab  hac  charitatis  lege  Philofophi, 
fic  enim  alicubi  fcripfit  Seneca  S  :  In  quid  amicum  h  epfft.j. 
paro  ?  Ft  habeam  pro  quo  mori  poffim,  vt  habeam ,  quem  in 
*  exilium  fiquar.  Detrahit  amicitia  rnaie flatent  fuam ,  qui 
illam  parat  ad  cafus. 

Et  Laelius  apud  Marcum  Tullium  h  :  St  quando  IV. 

(ait )aliquod  officium  extitit  amici  in  periculis,aut  obeundis,  b  Dial.  de 
n  aut  communicandis,  quis  efi,qui  id  non  maximis  efferat  lau-  amic' 
dibus  ?  Qui  clamores  tota  cauea  nuper  in  hofpitis  ,  &  amici 
mei  M.  Pacuui)  noua  fabula  fuerunt ,  cum  ignorante  Rege 
vt  er  eorum  effiet  Ore  fles,  Pilades  Oreflem  fi  effie  diceret ,  vt 
pro  illo  necaretur  ^refles  autem  ita  vt  erat,  Oreflem  fi  effie 
perfuaderet  ?  Stantes  autem  plaudebant  in  re  fitta ,  quid  ar¬ 
bitramur  in  re  verafuiffefafluros  ?  Facile  indicabit  ipfit  na¬ 
tura  vim  fuam,cum  homines ,  quod  facere  ipfi  non  poffient,  id 
refte fieri  in  altero  iudicarent.  Verum  in  hac  re  exem¬ 
plum  etiam  apud  Ethnicos  profert  Ladantius  i  li.y.deiu- 
Qmd  (inquit)  illi  Pythagorei  familiares  laudantur  d  vobis,  ^‘[ia  c.  17. 
quorum  alter  fi  Tyranno  vadem  mortis  pro  altero  dedit, ait  er 
ad  pr&f limum  tempus, cum  iam  jponfir  eius  duceretur,  pra- 
fintiam  fui  fecit ,  eumque  interuentu  fuo  liberauit  ?  Quprum 
virtus  in  tanta  gloria  non  haberetur ,  quod  ali  er  pro  amico, 
alter  etiam  pro  fide  mori  voluit, fi fiulti  putarentur.  Denique 
ob  hanc  ipfitm  virtutem  Tyrannus  his  gratiam,  retulit , 

^  vtrumque  firuando ,  &  hominis  crttdcliffimi  natura  mutata 
efi ;  quin  etiam  deprecatus  effie  dicitur,  vt  fi  tertium  in  ami¬ 
citiam  reciperent, vonvtique  tamquam  ftultos,fed  tamquam 
bonos,  & fitpientes  viros.  Hos  videlicet  Ambrofiu*  k  k  lib.  1.  de 
Damonem, &  Pythiam  fuifle  memorar.  Virginibus. 

Excludit  itaque  Ioannes  eum  amorem  ,  qui  ver-  V. 
bis  dumtaxat,  &  lingua  (pedatur ,  eique  ex  aduerfo 
eum  amorem  conftituit,  qui  opere,  &  veritate  con¬ 
flat,  &  opus  quidem  verbo  opponit,  veritatem  au¬ 
tem  linguae.  At  multos  prioris  generis  amicos  in 
hominum  genere  facile  reperias  ,  pofterioris  admo¬ 
dum  paucos,  nam  fi  vere  dixit  ille 1 :  Amicus  certus  in  1  Terentius. 
re  incerta  cernitur ;  quotus  quifque  eft,  qui  amicorum  / 

rebus  aduerfis  aut  opem ,  aut  folatium  afferat  ?  Fuit 
£  quidem  olim  inter  fideles  Hierofolymitanos  per- 

fediflima  charitas ,  quibus  vt  ait  Lucas  m :  Erant  om-  m  Ad.4.32. 
nia  communia,  nec  quifquam  erat,  qui  priuatim  fisum  quid- 
piam  effe  affirmaret.  Perfimilem  certe  charitatem  fiia- 
det  Ioannes ,  quae  ip(a  propemodum  lege  naturae 
commendatur  ,  quae  proximisca  curanda  praecipit, 
quae  fibi  ab  alio  praeftari  cupiat ,  taciteque  monet, 
amicum  oportere  efle,  quafi  alterum  fe.  Ita  Hiero¬ 
nymus  n  ‘.Pythagorica  (inquit)  &  illa pracepta  funt,amt-  n  Apol.cot. 
eorum  omnta  funt  communia ,  &  amicum  fi  ipfum  effie  alte-  RuA* 
rum.  Et  alio  loco  0  :  Interrogatus  quidam  (ait)  quid  effiet  o  Mich.7. 
amicus, rejpondit, alter  ego.  Fnde  Pythagorei  duo  vades  fefe 
muicem  Tyranno  dederunt.  Qua  de  re  ita  loquitur 
M.Tui 


i68  Epiil  I.  B.  loan. 


*  ^ia>'  de  M .1  uMius  a :  Ipfe  fe  quifque  diligit ,  non  vt  aliquam  a  fe 
amic*  ipfo  merce  dem  exigat  charitatis  fu&  ,  fed  quod  per  fe  /ibi 

qui/que  carus  efi.  Quod  nffii  idem  in  amicitiam  transferatur, 
verus  amicus  numquam  repcrietur,  ejl  enim  is  amicus  qui¬ 
dem,  qui  eft  tamquam  alter  idem.  [Alterum  enim  acquirit^ 
cuius  animum  ita  cum  fuo  commifceat,vt  efficiat  pene  vnurn 
ex  duobus. 

V  J,  Exigit  igitur  Chriftiana  charitas  opus  ,  &  verita¬ 
tem,  Sc  quidem  veritatem  magis,  quam  opus ,  vt  vi¬ 
delicet  qua:  amici  caufa  fiunt,  non  ad  oftenratio- 
nem  ,  Sc  pompam  referantur  ,  fed  vnius  dumtaxat 
proximi  caufa ,  &  diuina:  legis  intuitu  perficiantur. 
Hoc  enim  poftulat  Chriftus ,  cum  apud  Matthteum 
b  cap A.z.  ait  b ;  Cum  facis  eleemojymm ,  noli  tuba  canere  ante  te. 

Qup  fpe&are  videntur  ,  qua:  eleganter  feribit  Sene- 
c  lib.  i.  de  ca  -  :  Pucipiunt  itaque  omnes  auftores  fapientia  quadam 
bc»ef.c.0.&  beneficia  palam  danda, quadam  fecreto.  Palam  qua  confe- 
qui gloriofum  efi,vt  niilitaria  dona,  &  honores,  (fi  quidquid 
aliud  notitia  pulchrius  fit.  Qwtrurfus  non  producunt ,  nec 
honestiorem  faciunt ,  fed  fuccurrunt  infirmitati ,  egestati, 
ignominia  tacite  danda  fiunt ,  vt  notafint  folis  ,  quibus  pro- 
funt.  Interdum  (fi  ipfe, qui  iuuatur, fallendus  e  fit,  vt  habeat, 
nec  d  quo  acceperit  fici  at.  Arcefilaus,vt  aiunt,  arnico  paupe¬ 
ri  >  (fi  paupertatem  fuam  diffimulanti,agro  autem ,  er  ne  hoc 
quidem  confit  enti, deeffie  fibi  in  fumptum  ad  neceffarios  vfius, 
cum  clam  fuccurrendtm  iudicaffiet ,  puluino  eius  ignorantis 
fac  culum  fubiecit,  vt  homo  inutiliter  verecundus ,  quod  deft- 
derabat,  inuemrn  potius ,  quam  acciperet.  Quid  ergo  ?  /Ile 
nefeiet,  d  quo  acceperit  !  Primum  nefciat.fi  hoc  ipfum  bene-  ( 
ficij  pars  efi ■, denique  ille  nefeiet  accepiffie  fe,ego  fetam  dediffie 
me.  “parum  efi  inquis.  Parum  fi  fenerari  cogitas.  Sed fi  da¬ 
re  ,  quo  genere  accipienti  maxime  profuturum  erit ,  dabis. 
Contentus  eris  te  tefte,alioquin  non  benefacere  delectat,  fed 
videri  benefcciffie.  Volo  vtique  fciat,quid  fi  illi  vtilius  efi  ne- 
fcire, fi  honestius, fi gratius, non  in  aliam  partem  abibis!  Volo 
vt  fidat, ita  tu  hominem  non  feruabis  in  tenebris. 

VII.  Illi  porro  verba ,  Sc  lingua  diligere  di  cuntur ,  qui 
cum  minime  opus  efi ,  fpeciofa  quadam,  Sc  magni¬ 
fica  promifla  iaftant ,  fi  vero  neceffitatis  articulus 
incidat,  multa  pra»texunt ,  vt  officio  non  deefle,  fed 
,  fatisfacere  fe  non  pofle  obtendant.  Talis  fuifle  vi- 
d  Gen.  ij,  detur  Laban  d  ,  qui  Iacobum  amice ,  ac  beneuole 
1 1*  ex  ipiens  :  Nttm  quia  (inquit)  frater  meus  es,  gratis fer- 

uies  mihi  !  ‘Dic  quid  mercedis  accipias.  Et  tamen  poftea 
faepius  illum  circumucnit ,  8c  mercedem  interuertit. 

*  lib.  a.  de  Hos  ferentarios  amicos  Varro  e  ex  Plauto/,  inanes, 
ling.Latma,  £ne  ftu&u  interpretatur,  a  quibus  praeter  verba ,  Sc 

in  f  rmu.  ^fripu[jiras  pollicitationes  nihil  fperare  pofiis.-Eiuf- 
g  Cap.is.15 .  modi  autem  amicos  fe  fuifle  expertum  narrat  Iob  S: 

Neceffiarij  quoque  mei  ( inquit)  reccffierunt  d  me.  Et  .'ali¬ 
quanto  p.olE  Fratres  mei  pater  ierunt  me, ficui  torrens,  qui 
rapum  tratfti  m  conualhbus.  Et  fimilitudine  torrentis 
fututo  deficientis  amicorum  inconftantiam  ,&  per¬ 
ii  Ecclefia-  fidiaw  notet*  Verum  amicum  deferibit  Sapiens  hs 
flici  6.i6.  ^Amicus fidelis  medicamentum  vita,  (fi  rrnmortahtatis,  (fi 
i  Ecdefta(L  qui  metuunt  Dominum  ,  inuemmt  illum.  Et  Salomon 
4'  'J-  Melius  tfidtsos  effie fimul,  qudm  vnum,  habent  enim  emo¬ 

lumentum  focietatis  fisa.  Si  vnus  ceciderit ,  ab  altero  fulcie¬ 
tur.  Quo  loco  Hieronymus :  Hic  dicitur  (inquit)  quid 
•  bombabeat  amicorum  contubernium, &  commune  filatium , 
quia  er  alteriiu  mina  alterius  auxilio  fubleuetur,  (fi  curas 
dom  e  Plicas  ipfius  quoque  mitis  requiem  melius  exigat  ille, 
qui  fidum  habet  amicum ,  qudm  qui  filis  opibus  incubat 
etequifitis.  Et fi  robultior  inimicus  quis  contra  vnum  fitrre- 
xertt, imbecillitatem  alterius  amici  folatio  fu: lentari. 

VIII.  Et  eleganter  Chryfoflomus  k  :  Re  vera  (ait )  vita 
^^°Xhdl'n  ^armacttm  efi amicus  ,  re  vera  protecbo  fortis  efi  fi- 
-1  ■  dus  amicus.  Quid  enim  non  efficeret  germanus  amictu! 
Quantam  vtilitatem, quantam  ficcuritatem gener  at!  Si  mille 
thefauros  dixeris  ,  nihil  tamen  germano  correffondebunt 
amico.  Et  poft  nonnulla  ;  Cum  amico  &  paupertas  tole- 


i  rabilis  efi ,  fine  illo ,  (fi  finitas,  efi  diuitU  intolerabiles  fiunt  i 
Alium  profe  ipfo  habet,  qui  amicum  habet.  Praftringor,  (fi 
velutt  praeludor  faucibus  non  valens  exemplo  aliquo  rem 
iftam  exprimere.  ‘Tfioiti  ego  quemdam, qui  cum  fanchs  viros 
amici  fut  caufa  obfecraret  primum  pro  illo ,  (fi  tum  demum 
profe  orare  obfecrabat.  Certe  Salomon  a  graphice  de-  a  Prou.t?, 
feribit  amicum,  qui  opere,  &  veritate  diligat.  Omni  *7» 
tempore  ( inquit )  diligit,  qut  amictu  efi.  Et  Ecclefiafti- 
cus  b ;  si  pojfides  amicum,  m  tentatione  poffide  eum,  (fi  ne  b  cap ,6. 7. 
facile  credas  ci.  Quo  fpedtans  Ambrofius  c :  Si  amici  clib.j.offio 
(  ait )  fecunda  res  amicos  adiuuant ,  cur  non  (fi  in  aduerfis  caP-i?. 
amici  rebus  amicorum  adiumentum  fuppetat  ?  luuemus 
confilio,  conferamus (ludia ,  compatiamur  affectu,  fi  nece f e 
efi, toleramus  propter  amicum  etiam  aspera.  Qudm  pulchre 
in  aduerfis  pofitus  Iob  dicit d  ;  Mifemnini  rnTf  amici  mei,  d  cap.io.n. 
inferemini.  Non  quafi  abietta  vox  iUa  cftfed  quaft  cenfo- 
da.  Ec  Nazianzenus  e  :  Qua  ubi  molefta  funt.vtiqut  (fi  c  ep.  64.  ad 
vobis,  amicorum  enim  communia  omnia  cenfemus ,  tam  pro-  PEilagr. 
ffiera,qudm  aduerfd,eaque  amicitia  lex  efi. 

Huc  vero  refert  Auguftinus  f  Apoftoli  verba  g:  IX. 

Alter  alterius  onera  portate,  (fi  fic  adimplebitis  legem  Chri-  f  Ser.  z  1.  de 
fii.  Nihil  (ait)  fic  probat  amicum,  quemadmodum  oneris  verb’  APoft* 
amici  portatio.  Denique  pulchre  M.  Tullius  h:£«(ait)  f  ^  Lacbo’ 
fplendidiores  facit  amicitia ,  (fi  aduerfis  patiens ,  communi-  flue  de  a  mi' 
cdnfque  leniores-, cumque  plurimas, <fi  maximas  commodita¬ 
tes  amicitia  contineat ,  tum  illa  nimirum  puftat  omnibus, 
quod  bona  fpe  pralucet  in  pofterum ,  nec  debilitari  animos, 
aut  cadere  patitur.  V crnrn  enim  amicum  qui  intuetur  tam¬ 
quam  exemplar  aliquod  intuetur  fui,  quocirca  <fi  dbfent es 
adfunt,  c fi  egentes  abundant,  (fi  imbecilles  valent,  (fi  quod 
difficilius  dittu  efi, monui  viuunt. Itaque  veritatem  Apo- 
ftolus  non  tam  videtur  in  praefentia  mendacio  op¬ 
ponere,  quam  eo  nomine  amici  fidelitatem ,  &  con- 
ftantiam  explicare ,  vt  a  charitate  Clniftiana  frau- 
dem,dolum,  Sc  fimulatione  excludat.  Dolus  enim  (vt 
ait  Auguftinus  ‘  )  fraus  efi ,  fimulatio  cft ,  quando  aliquis  i  Traft.  7. 
aliud  in  corde  tetigit ,  (fi  aliud  loquitur :  Dolus  efi,  (fi  tam-  ‘n 
quam  duo  corda  habet,  vnum  quafi finum  cordis  habet,  vbi 
videt  veritatem,  (fi  alium  finum,  vbi  concipit  mendacium. 

Et  vt  mueritis  hunc  effie  dolum,ditlum  efi  in  Pfalmi.cLabia 
dolofa  [equitur  in  Corde ,  <fi  corde  locuti  funt  mala.  Quid 
efi  in  corde ,  (fi  corde ,  nifi  duplici  corde  ?  Et  hoc  nomine 
ttiam  vocatur  in  Scripturis  ,fcilicet  duplici  corde,  (fi  duplex 
animo. 

19.  In  hoc  cognofcimus,  quoniam  ex  veritate  fumus,  (fi  i n 
confectu  eius  fuadebimus  corda  no  lira. 

H&c  referri  ad  fuperiora  indicant  Grarci  Codices  I. 
qui  habent  coniun&ionem,  vt  dicit  Apoftolus: 

Et  in  hoc  videlicet,  quod  proxime  dixi ,  diligendos 
proximos  non  verbo  ,  &  lingua  folum  ,  fed  opere, 

Sc  veritate.  Hocigttur  argumento  ait ,  deprehendi¬ 
mus  noseffe  ex  veritate,  hoc  eft  ,  veritatis  ftudiofos, 

Sc  fedatoresjnihirefte  in  verbis  fucatum, aut  fiftura, 
fed  vera  nos,  folidaque  charitate  Deum,  &  proxi¬ 
mos  complecti.  Dixerat  autem  opere,  &  veritate 
proximos  diligendos,  vt  eorum  excluderet  ia&an- 
tiam ,  qui  inanis  gloria:  ftudio,  non  charitatis  intuitu 
proximis  opem  ferunt,  quos  perftringit  Apoftolus, 
cum  ad  Corinthios  k  feribit :  Et  fi  distribuero  in  cibos  k  ep.i.c.y. 
pauperum  omnes  facultates  meas  ,  (fi  fi  tradidero  corpus  3* 
meum,  ita  vt  ardeam,  charitatem  autem  non  habuero,  nihil 
mihi prodefi.  Qui  enim  humanae  laudis  captanda:  cu¬ 
piditate  incenfi ,  indigentium  inopiam  fubleuant, 
videntur  quidem  opere  diligere ,  non  tamen  veri¬ 
tate  ,  cum  aliud  fpecfcent ,  quam  quod  vera  charitas 
fuadetv  Quivero  charitatis. impulfu indigenti  pro¬ 
ximo  neceflaria  fuppeditat ,  hic  non  opere  folum, 
fed  etiam  veritate  diligit ,  perfpicueque  probat,  fe 
effe  ex  veritate.  Eft  autem  ha:c  phrafis  ei  perfimihs, 

qua 


Explan.  Cap.III. 


169 


qua  faspe  vtitur  Paulus’,  cum  quofdam  ait  efle  ex  A  remAuguftinus  a.  DiteBio  ('inquit)  facit pr&Csptafer-  a  Trad.Si- 

- r- - - —  1,1 ---•  J- —  mre,  An  prtcepta  feruata  faciunt  dileBtonern  iSi  quis  inloan. 

ambtgit ,  quod  dileBio  pr&cedit ,  vnde  enim  pracepta  fer- 
uet ,  non  habet ,  qui  non  diligit.  Quod  ergo  ait ,  fi  praeo¬ 
pta  mea  fernauerttis,  manebitis  in  dileBione  mea  ,  oflendit 
non  vnde  dilettio  generetur ,  fed  vnde  monftmur ,  tam¬ 
quam  diceret  :  Nolite  vos  putare  manere  in  diletiione 
mea ,  fi  non  feruaueritis  pracepta  mea.  Si  enim  feruaueritis 
manebitis  ,hoc  eft ,  hinc  apparebit,  quod  in  diletiione  rnea 
manebitis ,  fi pracepta  mea  feruaueritis.  Idemque  alibi  b !  J>  Tra&.  9. 
Ipfi  Chriftus  dixit :  Dedi  vobis praceptum ,  vt  diligatis. in-  10  banc  e^' 
meem  :  quomodo  diligis  eum  ,  cui  as  odifli  praceptum? 

Quis  eft ,  qui  dicat :  Diligo  Imperatorem  ,  fed  odi  legef 


circumcifione,alios  ex  praeputio,  vt  illos  indicet  Iu- 
daeos  efte,hos  vero  Ethnicos.  Ita  ex  veritate  dicun¬ 
tur  efle  illi, qui  re  ipfa,&:  ex  animo  diligunt, verxque 
charitatis  du&um  fequuntur.  Veritatem  pono  pro 
ipfo  Deo,  OEcumenius, &  Beda  accipiunt,  eft  enim 
Deus  prima, &  fumma  veritas,  qux  nec  mentiri,  nec 
fallere  poteft. 

Filioli  mei,  (inquit  OEcumenius)  ne  mentiamur  erga 
nos  mutuo, dum  lingtia  filum  amamus ,  fed  opere  etiam  ca¬ 
ritatem  nofltam  pra  nobis  feramus ,  in  hoc  enim  nos  ex  ve¬ 
ritate,  id  efl, ex  Deo  ejfe  cognofcemus  Vmtx.  huic  explana¬ 
tioni  relatiuum  eius,quod  moxfequitur  :Etinconfj?i 


ttu  (inquit  '  eius  fuadebimus  corda  noslra.  Qiiauis  enim  g  eius  ?  In  hoc  intelligit  Imperator ,  fi  diligis  eum  ,fiobfer- 
Grxce  mafculino  genere  dixit  ApoftoluSji^isjoo-S-et' io-  uentiir  leges  eius  per  prouincias.  Lex  Imperatoris  qua  eft} 


'Iit,  retulille  tamen  videtur  non  tam  nomen  ,  quam 
perfonam  nomine  fignificatam ,  quaft  dicat,  quod 
olim  dixerat  Chriftus  ,  ex  mutua  caritate  Dei  difei- 
aloan.c.13.  pulos  ,  ac  fcdfcatores  deprehendi.  In  hoc  ( inquit*) 
3  j.  cogno fient  omnes ,  quod  difcipuli  mei  eritis ,  fi  diletlionem 

habueritis  adinuicem.  Dilectionem  porro  intelligic 
qualem  requirit  caritas,  reCte  enim  fcripfit  Grego- 
b  Hom.  38.  rius  b :  Nemo  cum  quempiam  diligit ,  habere  fi  protinus 
ia  Euang.  caritatem  putet ,  nift  prius  ipftm  vim  fua  dileBionis  exami¬ 
net.  Nam  fi  quis  quemlibet  amat  ,  fed  propter  Deum  non 
amat,  caritatem  non  habet,  fed  habere  fe  putat.  Caritas  au - 


mJMandaturn  nouum  do  vobis ,  vt  vos  inuicem  diligatis. 

Dicis  ergo  te  diligere  Chriflum  ?  Serua  mandatum  eius, 

&  fratrem  dilige ,  fi  autem  fratrem  non  diligis ,  quomodo 
eum  diligis,  cuius  mandatum  contefntHs} 

Neque  aliter  omnino  loquitur  Gregorius  c  :  Sed  V. 
ecce  (ait  )  fi  vnufquifque  veftntm  requiratur  ,  amdili-  c  Hom. 3. in 
gat  Deum ,  tota  fiducia,  &  fecura  mente  r  effindet ,  dili -  Euang- 
go.  In  ipfi  autem  leBionis  exordio  attdiftis  quid  veritas 
dicit  d  :  Si  quis  diligit  me ,  firtnonem  meum  firuabn.  Pro-  d  Ioan.14. 
batio  ergo  dileBionis  exhibitio  eft  operis.  Vere  eram  di-  13’ 
ligimus  ,  fi  ad  mandata  eius  k  noflris  nos  voluptatibus 


tem  vera  eft ,  cum  &  in  Deo  diligitur  amietss ,  o  propter  C  coarBamus.  Nam  qui  adhuc  per  illicita  defideria  dif- 


q-5' 
f  Matth. 


c  Traft.  dc  Deum  diligitur  inimicus.  Et  S.  Bernardtis c :  Vt  perfeBt 
dilig.Deo.  iuflitia fit  diligere  proximum,  Deum  in  caufa  habere  neceffe 
eft ,  alioquin  proximum  pure  diligere  quomodo  poteft ,  qui  in 
Deo  non  diligit  ?  Porro  in  Deo  diligere  non  poteft ,  qui 
Deum  non  diligit.  Oportet  ergo  Deum  diligi  prius ,  vt  in 
Deo  diligi poffu  &  proximus.  Pene  eadem  habet  Augu- 
d!ib-8*dc  ftinus  d. 

Tnn.cap.8.  .  .  .  .  .  ....  .  .  . 

1 1 1.  Qui  igitur  ita  proximum  diligit ,  ex  ventate,  hoc 
eft,  ex  Deo  eft ,  quia  Sc  Deum  vere  diligit,  Sc  proxi- 
e  in  regul.  mum  in  Deo.  Vbique  enim,  vt  ait  Bafiliusc,hxc 
fusius  difp.  juo  Cariratis  prxeepta  copulat  Chriftus  ,  vfque  eo, 
vt  quod  proximo  quifque  benefecerit ,  id  habeat 
1.2.5.  perinde,  ac  fi  ipfi  fadtum  fuiflet.  E  furini  f  enim  ,(m- 
quit)$"  dedi  ilis  mihi  manducare ,  &c.  Tum  addit: .Qua¬ 
tenus  autem  feci  Bis  vni  de  his  fratribus  meis  minimis,  mihi 
fecifUs .  Ex  quo  fane  intelligi  potejl,qui  primum  firuet,  eum  ' 
fecundum  quoque  per  illud  ipfum  poffe  femare  ,  vicijfimque 
per  fecundi  obferuationem  reditum  aperiri  ad  primum ,  vt 
videlicet  ,  &  qui  Deum  diligat ,  confequens  fit,  eum  proxi¬ 
mum  etiam  diligere.  Quod  fi  libeat  veritatem  accipere 
{Impliciter,  atque  abfolute,  vt  fignificet,  aut  verbo¬ 
rum  conienfionem  cum  mente;  aut  etiam  externa: 
aCfcionis  cum  animi  propofito  cohaerentiam  ,  fenfus 
erit, fi  quis  non  voce  tantum, &:  lingua, fed  opere,  6c 
veritate  diligat ,  eum  fe  veritatis  ftudiofum ,  atque 
amatorem ,  feCtaroremque  declarare  ,  quafi  fignifi,- 
cet ,  non  in  verbis  foium  ,  fed  in  ipfa  etiam  vitae 
a&ione  veritatem  fpeChri.  Vt  non  modo  veritas 
mendacio,  fed  etiam  fictioni ,  &  fimulationi  ex  ad- 
uerfo  relpondeat;  atque  adeo  ,vt  ex  Auguftino  do- 
aumirs, omnem  dolum, &  fraudem  excludat. 

Et  in  conlfcSht  eius  fuadebimus  corda  noslra.  Siue 
quia  ex  animo  Deum  ,  Sc  proximum  diligimus,  fiue 
quia  exclufii  fimulatione ,  atque  hypocrifi  ,  vera, 
&  perfefta  caritas  Deo  maxime  probatur.  Vt  cnim 
hac, ipfa  epiftola  feribit  Ioannes  8  :  Qufi  dicit  fe  ttoffe 
Deum ,  &  mandata  eius  non  cuflodit  ,  mendax  eft,  &  m 
hoc  veritas  non  eft ,  qui  autem  feruat  verbum  eius  >  vere  in 
hoc  caritas  Dei perfefta  eft.  In  confpeCbu  igitur  Dei 
fnadere  corda  noftra  eft ,  vere  fe  Deo  probare ,  & 
quafi  eo  fpedante  ,  animique  receffus  intuente 
verae  caritatis  indicia  praebere.  Vera  enim  caritas 
eiucet  ,  cum  Dei  praecepta  feriuntur.  Quamob- 
2 vud.  luttintan.  t «  Epift.  2.  Ioan, 


IV. 


g  cap. s 
isum.4. 


fuit ,  profetto  Deum  non  amat ,  quia  ei  in  fua  voluntate 
contradicit.  Poft  nonnulla  vero  :  Ad  vos  meiipfis  ( ait) 
ergo ,  fratres  canffimi ,  mtrorfus  redite  ,fi  Deum  vere  ama¬ 
tis ,  exquirite.  Nec  tamen  ftbi  aliquis  credat  ,  quidquid 
fibi  animas  fine  operis  atteflatione  resfonderit ,  de  dile - 
Bione  conditoris  lingua,  mens  ,&  vita  requirantur,  num- 
quam  eft  Dei  amor  otiofus ,  operatur  enim  magna  ,fi  eft, 
fi  vero  operari  renuit ,  amor  non  eft.  Tametfi  enim  viri 
fan&illimi  de  caritate  in  Deum  prxeipue  loquun¬ 
tur  ,  idem  prorfus  tamen  de  proximi  amore  fentien- 
dum  eft ,  is  enim  cum  ab  adtione  dignofeitur ,  tum 
praecipue  ab  animi  propofito ,  atque  confilio.  Quo 
fpe&ans  Ioannes  dixit  :  Et  in  confpeBu  eius  fuadebi¬ 
mus  corda  noBra,  hoc  eft,  Deo  prxfente  ,  atque  in- 
fpe&ante ,  vt  ait  OEcumenius,  quafi  dicat,  diuinum 
*  intuitum  ,  quo  renes ,  Sc  corda  ferutatur ,  non  refor¬ 
midat  is  ,  cuius  mens ,  &  animi  propofitum  cum 
externa  a&ione  mire  congruit , vel, vt  ait  Beda ,  co¬ 
gitationes  dignas  diuino  consfeBu  fufcipit ,  vel,vtalij  ma¬ 
lunt  ,  cuftodit.  Egregie  vero  Auguftinus  e :  Proflat  c  in  hunc 
(inquit )  vt  ille  diligat  fratrem ,  qui  ante-  Deum  ,  vbi  filus  *ocum' 
videt ,  cordi  fiso  perfuadet,  c?  interrogat  cor  fisum ,  an  ve¬ 
re  propter  fratrum  dileBionem  hoc  faciat.  Et  perhibet  ille 
teflimonium  oculus,  qui  penetrat  cor,  quo  homo  attendere  non 
poteft.  Et  aliquanto  poft :  Remeemur  ergo  ad  confiden¬ 
tiam  ,  de  qua  dicit  Apoftolus  f :  Nam  gloria  noflra  hoc  eft,  f  i.Cor.i. 
teflimonium  confcientunoflra .  Rcuocemur  ad  conficiendam , 
de  qua  idem  8  dicit :  Opus  autem  fmm  probet  vnufquifque ,  g  ad  Gal.  6. 
&  tunc  in  fimetipfo gloriam  habebit,  &  non  in  altero.  Opus 
ergo  fuum  probet  vnufquifque  noBrum ,  virum  de  vena  ca- 
£  ritatis  emanet ,  vtmrn  de  radice  dileBionis  rami  bonorum 
operum  pullulent.  Opus  autem  fuum  probet  vnufquifque  ait, 

&  tunc  m  fimetipfo  gloriam  habebit ,  &  nomn  altero ,  non 
quando  illi  perhibet  teflimonium  lingua  aliena  ,  fed  quando 
perhibet  confcientia  propria. 

Et  mox  '.Hoc  trgo  hic  commendat :  Quid  eft  coram  ipfi}  V I. 
vbi  ipfi  videt ,  vnde  ipfi  Dominus  in  Emngelto-.Cauete  ( in¬ 
quit  )  facere  hsflitiam  vefham  coram  hominibus ,  vt  vi¬ 
deamini  ab  eis, alioquin  mercedem  non  habebitis  apud  Da- 
trem  vefbum ,  qui  in  cslts  eft.  Et  multa  deinceps  in 
eamdem  fententiam ,  vt  oftendat,  id  vnum  fpe&an- 
dum  efle  in  proximi  dile&ionc ,  vtDeo  placeamus, 
vt  mens  noftra  tranquilla  fit ,  quippe  qux  vnurn 
p  Deum 


170  Epift.  I,  B.Joan. 


Deum  fpe&et.  Atque  idcirco  ait ,  in  conffelhs  eius, 
diurnum  videlicet  intuitum  fpe&ans ,  quo  ille  om¬ 
nia  peruadit,  ac  penetrat ,  etiam  intimos  ,  atque  ab¬ 
ditos  animi  noftri  recelTus.  Poifis  etiam  Dei  con- 
fpe&um  referte  ad.  fecundum  Chrifti  aduenttim, 
de  quo  Syrus',  antequam  ( inquit )  ventat  Dominus.  In 
illo  autem  aduentu  ij  maxime  confidentes  erunt,qui 
i  cap.xj.  proximis  benefecerint,conftatenim  ex  Matthaeo  a , 
beneficos  in  pauperes  ,  atque  egentes  ad  dexte¬ 
ram  Judicis  collocandos  ,  &  ad  caelefle  Beatorum 
regnum  vocandos  cfle.  Itaque  Angelus  apud  To- 
b  cap.n.8.  biam  b  ait :  Eleemofyna  ipfa  efi ,  qua  purgat  peccata ,  & 
facit  inuemre  mifericordiam  vitam  at  er  nam.  Et  mox: 
Qui faciunt  eleemofynam  ,  &  iufiitiam, fatur abuntur  vi- 
c  Pfai.40.1.  ta.  Dauid  r  autem  :  Beatu*  qui  intelligit  fuper  egenum , 
&  pauperem  ■,  in  die  mala  liberabit  eum  Domi  neu.  Et  Sa¬ 
ti  Pr6u.ii.  lomon. d  :  Qu<  fequitur  iufiitiam,  &  mifericordiam  ,  ime - 
1 1  •  niet  vitam ,  iufiitiam,  &  gloriam. 

VII.  Q40  fpe&ans  Cyprianus  e.  Qm  illa  erit  ( inquit) 
e  Serin.  de  fratre;  cari  fimi  operantium  gloria ,  quam  grandi*  ,  &fum- 
ma  ’  cum  P°Pu^um  fuum  Dominus  coeperit  recen- 
cajfji  fi"  *  &  mer,tis  >  atque  operibus  noflris  purnia  promiffa 
Gregi  Nylf'  contribuens  ,  pro  terreni*  cdeflia  pro  temporalibus  fernpi- 
Orac.  in.  ad  terna ,  pro.  modicis  magna  praftare ,  efferre  nos  Patri, cui 
rhatfPftU^  nosfMtt  fanflffcatione  reflitu.it  ?  Vult  itaque  Apoftolus 
homil°f  de  Wicatis  actiones  efTe  eiufmodi,  tamquam  Deo  vi- 
poenit.Aug.  dente  ,  atque  infpieiente  agantur.  Isfam  nemo  eft, 
lib.  i.cont.  (  vt  ait  Dominus)  etiarnft  impudentiar  damonib us  fit , 
***£&  qui  apud  Deum  te  flem  mentiri  auderet.  Obiterque  fub- 
&.  lib.Ppm  hominum iudicianoh  magni  efTe  facienda, 

Jiomm,  vere  enim  dixit  alicubi  Paulus  f  i  Mihi  autem  pro  mu 

hom.39,  nimo  efi,  vt  a  vobis  Judicer ,  aut  ab  humano  die.  Quo 

^ 1 ’in°hunc  et‘am  re^jrt  Auguftinus  S  verba  illa  Chrifti  h  :  Ne* 
foc!”  UnC  fi***  tua>  quid  faciat  dextera  tua.  Dcxteradncpux. 
b  Mact.ff.j.  Auguftinus  )  pura  confcientia  cft  ffinillra  mundi  cupi* 
ditas.  Multi  per  cupiditatem  mundi  multa  mira  faciunt , 
fmiflra  operatur ,  non  dextra.  ‘Dextra  debet  operari  ,  & 
ttefeiente  fmiflra  ,  vt  nec  mifceat  fe  cupiditas  Jaculi ,  quan¬ 
do  aliquid  boni  de  dileclione  operamur. 

10.  Quoniam  ft  reprehenderit  nos  cor  nofftum ,  maior  efk 
Deus  corde  noflre,&  nouit  omnia. 

I»  Hic  mire  faciunt  ad  id ,  quod  proxime  dixit ,  vt 
excludat ftmulationem  ,  atque  hypocrifim,  quafi  di¬ 
cat  ,  fi  fuerit  animus  a  caritate  alienus,  quamuis  ex¬ 
tern»  adiones  non  defint ,  non  modo  Dei  iudicio, 
qui  omnia  luftrat ,  nobifque  prxfentiflimus  eft ,  fed 
propria;  confcientise  fententia  damnabimur.  Si  ma¬ 
le  ( inquit  Auguftinus )  fentiat  cor  noflrum  ,ideft,  accu- 
fetnos  imus ,  quia  non  eo  animo  facimus,  quo  faciendum  eft, 
maior  efl  Deus  corde  mflro  ,  &  nouit  omnia ,  quafi  dicat; 
Cor  tuum  ab/condis  ab  homine,  d  Deo  abfeonde ,fi  potes * 
Et  aliquanto  poft :  Perhibeat  tibi  teflimonium  confcien¬ 
tia  tua » quia  ex  Deo  efl.  Si  ex  Deo  efi ,  noli  illam  velle  an¬ 
te  homines  iaclare ,  quia  nec  laudes  hominum  te  leuant  in 
calum,nec  vituperationes  inde  te  deponunt,  ille  videat ,  qui 
coronat ,  ille  jit  teflis ,  quo  ludice  coronaris.  Nec  male 
OEcumenius ;  Si  enim(ii\ quitj  dum  dicimus  nos  amare, 
cor  noflrum  nos  mendaci)  condemnet ,  peccamus ,  atque  id 
latere  prafentem  vbique  Deum  exfiimantes ,  neque  intel- 
Hgentes , quo  pallo  fi  cor  noflrum,  quod  exiguum  efi >  la* 
tere  nequimus  ,  Deum  ,  qui  mtfquam  non  a  de  fi  ,  latere 
valeamus.  Vt  fignificet  hunc  efle  Apoftoli  fenfum, 
fi  dum  prauo  confilio  caritatis  functiones  exer¬ 
cemus,  cor  noflrum  nos  reprehendit,  ac  damnat, 
quid  de  Deo  exiftimandum  erit,  qui  longe  pium 
in  nobis  ipfis  cognofcit ,  ac  perfpicit  ( quippe  quem 
nihil  latere  queat )  quam  nos  fufpicari  poflimus. 
Neque  aliter  accipip  ,  quo.d  feribrt  alicubi  Dxado- 


A  chus 1 :  Longe  maius  efi  iudtcium  Dei  confcientia  noflra.'*  depetfed 
Si  ergo  quempiam  confcientia  reprehendit ,  acerri-  fpirit.c.ioo! 
mum  ,  idemque  iuftiffimum  Dei  iudicium  metuat 
nece  fle  eft. 

Argumentatur  igitur  Apoftolus  a  minori ;  nam  fi  j  j 
mens ,  St  confcientia  noftra,  quae  ancipiti  cogitatio¬ 
ne  nonnumquam  diftrahitur,  faepe  etiam  aut  er¬ 
rorum  nubibus  cxcaecatur  ,  aut  animi  nlorbis  ,  ac 
perturbationibus  inuoluitur  ,  &  implicatur  ,  f  in 
multis  denique  labitur,  &  errat ,  nos  tamen  merito 
reprehendit ,  multo  idprofedlo  magis  faciet  Deus, 
qui  mentis  ,  &  intelligentiae  noftr»  vim  ,  &  facuh 
tatem  longe  fuperat ,  Sc  nihil  omnino  eum  latere 
poteft.  Quae  cum  ita  fint ,  fuperiorem  fententiam 
g  mirifice  confirmat  ^  fic  enim  in  confpeCtu  Dei 
corda  noftra  fuadcbimus,fi  vnum  fpeCtamus  Deum, 
mentemque  noftram  ita  inftituitnus ,  vt  eius  intui¬ 
tu  faciamus ,  quidquid  facimus,  illiidque  afficiamus 
(vt  ait  Auguftinus  a )  quod  afficiendum  efi.  Quocirca  a  u 
Gregorius  ad  illa  Dauidis  b  verba  :  Cor  mundum  crea 
in  me  Deus  ,  &  Jfiritum retium  innoua  in  vifceribus  meis.  L^mP^a' 
Vide  ( ait )  ordinem ,  primo  cor  mundum  ,  deinde  ff  iri  tum 
r  ellam  ‘Propheta  d  Deo  requirit.  Prius  enim  abrenun¬ 
tiandum  efl  tibi  omni  peccato  ,  &  omnis  d  corde  vitiorum 
foeditas  eliminanda  ,  vt  omne  quod  agitur ,  aut  dicitur ,  eo 
parum  in  conffelhs  Dei ,  ac  lucidum  appareat ,  quo  ex 
bona  intentionis  origine ,  quafi  de  puro  quodammodo  fon¬ 
te  manat.  Er  in  re  quidem  pnefenti  ,  &  proximi 
q  dileCtione  plerumque  accidere  poteft  ,  vt  minus 
reCte  ea  peragantur,  quae  alioqui  reCta  ,  &  hone- 
fta  videntur.  Sa:pc  enim  ,  vt  ait  Auguftinus  c :  c  *•  de 
Cognitio  necejfariarum  rerum  cor  duplicat  ,vt  eo ,  qua  vi-  Ser  ^om,ia 
demur  cum  hominibus  re fle  facere ,  non  ex  corde  faciamus, 
quo  Dominus  pracipit ,  non  quia  eos  diligimus  ,fed  quia 
commodum  ab  eis  aliquod  propter  neceffitatem  prafen- 
tis  vita  adipifei  volumus.  Et  poft  nonnulla  d  explicans  d  cnp.i  j 
verba  e  illa  s  Si  oculus  tuus  fuerit  nequam  ,  totum  cor r  e  Matth 
pus  tuum  tentbrofum  erit.  Qui  locus  (inquit )  fic  intel- 
ligendus  eft ,  vt  nouerimus  omnia  opera  noflra  tunc  effe  g0r> 
munda  ,&  placere  in  conffelhs  Dei,  fi  fiant  fimplici  cor-  Mor.c.13. 
de ,  id  efi ,  intentione  fitperna  ,  fine  illo  cantatis  ,  quia 
&  plenitudo  legis  caritas.  Et  poft  pauca  :  Non  ergo 
quidquifque  faciat  ,  fed  quo  animo  faciat,  corifideran- 
dum  eft. 

^  Nimirum  hoc  idem  indicauit  Apoftolus  f,  chm  III. 
ad  Corinthios  fcripfit :  Siue  manducatis ,  fiue  bibitis,  fep.i.c.io. 
fiue  aliud  quid  facitis ,  omnia  in  gloriam  Dei  facit  e.  Et  ad 
Coloflenfes  S :  Omne  quodeumque facitis  inverbo ,  &  m  g  cap.3,^ 
opere ,  omnia  innomine  Domini  noflri  /e fu  ChrifH  facite. 

Egregie  vero  hunc  locum  tradtat  Auguftinus  h:  ll  >nPf.  ”8. 
Magni  ( inquit )  intereft ,  cum  aliquid  boni  fecimus ,  cuius  j°n^ 
rei  contemplatione  facimus.  Officium  quippe  noflrum  non  t,us  Manic. 
initio,  fed  fine  pen fandum  eft  ,vt  fcilic  et  non  tantum  fi  bo-  cap.13. 
numeft  ,fed  pueipue  fi  bonum  efl, propter  quod  facimus, 
cogitemus.  Et  profedtb  id  diligenter  ,  ac  fcdulo  cu¬ 
randum  eft,  quando ,  vt  ait  Gregorius',  id  maxime  i  Ii.r.  Mor, 
nititur ,  ac  laborat  daemon ,  vt  boni,  operis  propo-  caP J7, 
fitum  vitiet  ac  corrumpat.  Id  ftrenue  agebat  Da- 
g  uid  k ,  cum  dixit  :  Prouidebam  Dominum  m  conffelhs  k  Pt.is& 
meo  femper,  quoniam  a  dextris  efi  mihi  ne  commmear.  Qui 
enim  vnum  6eum  fpcftant ,  eique  fe  vni  probare 
nituntur,  eius  procul  dubio  patrocinio  tuti  omnes 
honeftae  vitae  partes  explent.  De  quibus  mox  fuh- 
iicit  Apoftolus; 

a  r .  Cariffimitfi  cor  noflrum  non  reprehenderit  nes, fiduciat» 
habemus  ad  Deum. 

Multo  profc&o  aliter  fpem  ,  ac  fiduciam  requi-  I. 
rit  Apoftolus  ,  qua?n  noui  Euangelij  buccinatores. 


Explan. 

hicenim  puram,  caftamque  mentem  exigit,  illi  con* 
N  tra  vnius  dumtaxat  Chtifti  merita  fpe&ant ,  &  otio- 
fam,  ac  languidam  ,  ideoque  inanem  confidentiam 
ia&itant.  Addo  quod  illi  eam  confidentiam  prae¬ 
dicant, quse  omnem  penitus  metum,  ac  formidinem 
excludat ,  noftra  autem  confidentia  non  eft  omnis 
%  Prou.14.  metus  penitus  expers.  Idcirco  Salomon  * :/«  timore 
16.  enim  ( ait )  Domini  fiducia  fortitudinis  ,  &  filiis  ettts  erit 

b  cap. 1.5.  fies,  gloria,  (fi  diuitia  in  domo  em.  Et  Ecclefiafticus  b: 

flui  timetis  Dominum , (perate  in  illum.  Quocirca  Au- 
e  Serm.ij.  <ftorfermonumc  ad  fratres  in  eremo,  qui  Auguftini 
nomen  prxferunt.  O  fies  (inquit)  tu  omnia  portare  facis 
dulciter  (fi  fuauiter.  Eia  ergo  fratres  hanc  amate,  hanc  te¬ 
nete  ,  non  tamen  fine  timore ,  quia  qui  fierat ,  (fi  non  timet , 
negligens  efi ,  qui  autem  timet ,  (fi  non  fierat ,  depreffus  e  fi , 
(fi  defeendit  in  profundum  quafilapis.  Egregie  vero  Ber- 
dSerm.7.in  nardus  d  vtrumque  Chrifti  pedem  myftice  ofeu- 
Can.  landum  docet,  hoc  eft,  iuftitiam ,  &  milericordiam, 
vt  inde  pia  mens  timorem  ,  hinc  Ipem  ,  &  confi¬ 
dentiam  concipiat.  Pulchre  ( ait )  omnino  ,  quoniam 
quidem  incarnata  Dei  fapientia  mifericordia  ,  &  veri¬ 
tas  obuiarunt  fibi.  Denique  vniuerfa  via  Domini  miferi¬ 
cordia  ,  &  veritas.  Foelix  mens ,  citi  fernel  Dominus  lefus 
vtrumque  infixerit  pedem.  A  duobus  fignis  cognofcite  eam, 
qua  huiufmodi  eft,  qua  fecum  neceffeeft  referat  diurnis  im- 
prejfa  vefiigtis  $  ipfa  funt  timor ,  (fi  fies ,  Uleiudicij ,  iHa  mi¬ 
fericordia  reprafentans  imaginem.  Merito  beneplaeitum  eft 
*Deo  Juper  timentes  eum  ,&  in  eis ,  qui  (perant  fuper  mi¬ 
fericordia  eius ,  cum fapientia  timor  initium  fit, fies  profeElus, 
nam  confummationem  fibi  carit  as vendicat.  Qua  cum  ita 
ftnt ,  non  pamusfruttus  eft  in  primo  hoc  ofculo ,  quod  ad 
pedes  accipitur,  tantum  curato ,  vt  neutro  frauderis  illorum , 
alioquin  alterum  fine  altero  ofculari  non  expedit ,  quia  (fi 
recordatio  filius  iudtci ( in  barathrum  dejerationis  praci- 
f  itat  ,  (fi  mifericordia  fallax  affentatio  peffmam  generat 
fecuritatem. 

II.  Non  igitur  Apoftolus  inanem  confidentiam  exi¬ 
git,  fed  potiflimum  requirit  integram, puramque 
confcientiam  ,  quae  fecundum  Chrifti  merita  ma¬ 
gnam  fperandi  materiam  praebet,  quat  tamen  non 
omnem  penitus  metum  excludit ,  quod  exemplo 
e  j.Cor.4.4.  fuo  docuit  Paulus  e  ,  cum  dixit  :  Tfthil  mihi  con- 
fcius  fum  ,fed  non  in  hoc  mitificatus  fum.  Quod  igitur 
ait  Ioannes :  Si  cor  noFlvum  non  reprehendent  nos  ,  Grae¬ 
ce  eft  K*Toiy<vd>o>iYi ,  quam  vocem  Latinus  Interpres 
in  proxime  fuperiori  fentemia  eodem  reprehen¬ 
dendi  verbo  expreflerat,  OEcumenij  verd  Inter¬ 
pres  ,  Sc  alij  maluerunt  dicere  :  Si  cor  noftrum  non 
condemnet  nos.  Hoc  enim  vox  Graeca  praecipue  ligni- 
ficat.  Arqueita  OEcumenius :  Si  ita  ( inquit )  nospra- 
parauenmus ,  vt  indemnati  apud  nos  ipfos  fimus.  Paulo 
aliter  legit  Auguftinus  :  Si  cor  noUrum  ( ait )  non  ma¬ 
te  fenferit.  quomodo  etiam  fuperiori  lententia  le¬ 
gerat  :  Apoftoli  verci  verba  ,  quod  etiam  facit  Be- 
da  ,  ad  fraternam  caritatem  reftringit :  Quid.  efi,(  in¬ 
quit  )  cor  non  mate  fenferit  ?  Verum  nobis  responderit, 
quia  diligimus,  q fi  germana  diletlio  efi  in  nobis ,  non  fitta , 
jed fincera  falutem  fraternam  quarens ,  nullum  emohmen- 
f  Hom.j.in  iHm  fieransd  fratre  ,nifi  falutem  ipfius.  Videtur  autem 
illud :  Atte-  Apoftolus  tacite  innuere  luftrandos  elTe  animi 
de  tibi.  noftri  receffiis  ,  &  lenia  exploranda  ,  &  aduerlus 

I  nos  *P^os  4u*n<Iam  veluti  iudicij  formam  infijituen- 

&1  Ifetes*"  dam,  vt  veram  de  nobis  ipfis  lentendam  feramus. 
Abb.  or.7i.  Quo  fenfu  Bafilius  f,  &  alij  S  accipiunt  illud  Deu- 
h  cap.  4. 9.  teronomij  faepius  st  Deo  h  iteratum  :  Attende  tibi. 
c.6.iz.  c.15.  Vnde  Clemens  ‘  Alexandrinus,  quia  Graece  L  X  X, 
f  fc.Strom.  habent ,  «poa-%*  vuwnf,  Ethnicos  feriptores  mutua- 
I U.  tos  elfe  cenfet  fuum  illud  toties  decantatum  ,  yywd? 
x  Orat,  de  tsvwTiv. 

moderat.in  ^Certe  Gregorius  k  Nazianzenus  lapiendas  genus 
v^d'*  ^r"  ehe Mt,feipfum  nojfe,  ac  tjonimmodice  efferri  ,eodemqus 
tBsned.  luFlintan.  in  Epift.  2.  loan. 


Cap.  III. 


171 

A  modo  quo  voces  affici,  qua  fi  vehementius  contendantur,  pro¬ 
pter  immoderationem  penitus  deficiunt.  Et  Chryfofto- 
mus  a  inde  ait  arrogantiam,  & fartum  oriri  ,eo  quod 
non  fpetlamus ,  qua  nostra  funt.  Ambrolius  b  autem: 

Attende  ( inquit )  tibi  ne  fiat  verbum  abfionditum  in 
corde  tuo.  Tibi  ( inquit )  attende ,  non  vtique  dicit ,  pecunia 
tua ,  non  poffeffionibus  tuis,  non  viribus  corporis ,  fed  animo 
tuo,ac  menti  tua ,  vnde  omnia  confilia  ,fatta  ,  cogitationef- 
que  manant.  Sed  praecipue  id  monet  Apoftolus ,  vt 
in  adtionibus  ,  quae  referuntur  ad  proximum  ,  vera 
in  animo ,  &  fincera  caritas  retineatur.  Quod  vt  fiat, 
id  in  primis  enitendum  eft,  vt  prxclara  nos  con¬ 
ficientia  fiuftentet  ,  vt  enim  ait  Chryfioftomus  c , 
fufficientem  magiftrum  habemus  confcientiam.  Et  acute 
Epictetus  *>  Philofophus  :  Padagogo  ( inquit )  pueros 
B  nos  tradidere  parentes,  qui  vbique  obfemaret ,  num  quid  la- 
deremur  ,  Deus  autem  iam  viros  infita  confcientia  cttHo- 
diendos  tradit.  Qua  quidem  cuflodia ,  (fi  conferuatio  ne¬ 
quaquam  contemnenda  eft,  quoniam  (fi  Deo  difpliceret , 

(fi  confcientia  ipft  nostra  hoRes  effemus.  Laborandum 
itaque  eft  ,  ne  nos  conficientia  accufiet  aut  damnet, 
eft  enim  ,  vt  ait  Nazianzenus  c  ,domeHicum,  (fi  ve¬ 
rum  Tribunal.  Et  in  eandem  lentendam  Ambrofius  f , 

7fon fecundum forenfem  abundantiam  aiiimanda  eft  bea- 
titudo  fingulorum ,  fed  fecundum  interiorem  confcientiam, 
qua  innocentium ,  (fi  fiagitiofomm  merita  difeernit ,  vera, 
atque  incorrupta  poenarum  pramionimque  arbitra.  Et  ali- 
q  bi  S  :  Confcientia  enim  reatum  fuum  femper  tacita  fine 
contradiElione  conuincit  ,  (fi  iudicat.  Denique  Grego¬ 
rius  b  :  Humana  (  inquit  )  indicia  poteft  fubterfugere 
mali  agens ,  fed  non  iudicium  confcientia.  Et  in  eamdem 
fententiam  Seneca  > :  Male  agit ,  qui  famarum  confcien¬ 
tia  gratus  eft.  Duos  iflius  reiiudices  habet ,  te ,  quem  non 
potes  fallere,  (fi  illum,  quem  potes. 

Itaque  merito  ait  Apoftolus  :  Si  reprehenderit ,  aut 
non  reprehenderit  cor  noflrum.  Vrrum  que  enim  con¬ 
ficientia  facit  ,  nam  mala  quidem  vexat ,  &  cruciat, 

Sc  perpetuo  quodam  timore  torquet,  quod  apud 
lobkEliphaz  Themanites  indicat,  qui  de  impio 
fic  loquitur :  Sonitus  terroris  femper  in  auribus  illius ,  (fi 
cum  pax  fit ,  ille  femper  infidias  fuffncatur.  Non  cre¬ 
dit  ,  quod  reuerti  pofftt  de  tenebris  ad  lucem  circumfte- 
flans  vndique gladium.  Et  Salomon 1 :  Fugit  impius  ne¬ 
mine  per fequente.  Et  planius  m.  Cum  fit  timida  nequi- 
D  tia  ,  dat  teslimonium  condemnationis ,  femper  enim  pra- 
fumit  faua  perturbata  confcientia.  Cyrillus  vero  Ale¬ 
xandrinus  n  :  AFagna  fiinquit )  quadam  res  confcien¬ 
tia  certe  ftimulus  eft ,  qui  quando  perperam  aliquid  agi¬ 
mus,  etiam  nullo  prafente  ingenti  nos  metu  exagitat.  Et 
eleganter  Ambrofius0  :  Peccator  quamuis  foris  abun¬ 
det  ,  (fi  delicijs  diffluat,  odoribus  fragret ,  in  amaritudine 
anima  vitam  exigit.  Vita  facinorofivt  fornmum  ,  ape¬ 
ruit  oculos ,  tranfiuit  requies  eius ,  euanuit  delcttatio ,  licet 
ipft  ,qua  videtur,  etiam  dum  vimnt ,  impiorum  requies  in 
'inferno  fit.  Viuentes  enim  in  inferna  defendunt ,  vides 
conuiuium  peccatoris  ?  Interroga  confcientiam  eius  ,  non- 
negrauius  foetet  omnibus  fepulchris  i  Jntueris  latitiam  eius, 
opum  abundantiam  ,  imroffice  vulnera ,  (fi  vibices  ani- 
£  ma  eius ,  cordifque  maflitudinem.  Et  alibi  p  :  Nihil  eft, 
quod  tam  fumrno  dolori  fit ,  quam  fi  vnufquifque  pofitus 
fub  captiuitate  peccati  recordetur ,  vnde  lapfus  fit »  Ita 
grauis  culpa  eft  confcientia  ,  vt  fine  iudice  ipftt  fe  pu¬ 
niat  ,  (fi  velare  fe  cupiat ,  (fi  tamen  apud  'Deum  nu¬ 
da  fit. 

Mitto,  qux  in  eandem  lentendam  incredibili  V'. 
quadam  eloquentia  feribit  Chryfioftomus  1 .  Prx-  q  Cone,  t, 
clare  autem  dixit  Auguftinus:  r  Inter  omnes  tribu-  &  4-^eLa- 
lattones  humana  anima  nulla  efi  maior  tribulatio ,  equam  ^ 

confcientia  delitiorum.  Et  poft  nonnulla :  St  autem  ibi 
(  hoceft,in  confcientia)  requies  non  eft  propter  Abun¬ 
dantiam  iniquitatis ,  quoniam  (fi  ibi  Deus  non  eft,  quid 
p  i  fatlum 


a  Hom.yi. 
in  A6ta  A- 
poft. 

b  Scrm.i.in 
Pfal.118. 


c  Hom.H* 
in  GeneC 
d  apudMe- 

liff.  lib-  1. 
Serm.81. 


c  Orat,  in 
ofEc.c.  iz. 


g  Serm.tfj,' 

h  l.a7.Mo- 
ral.cap.17. 
i  lib.  6.  de 
benef.c.41. 

IV. 


1  Prou.i8.r 
mSap, 17.10 


n  lib.  1 1.  in 
loan.c.32.. 


o  li. i.oiTic. 
cap.iz. 


p  lib.  1.  dc 
poenit.  c.n» 


&  in  Apol. 
Pauidc.  9. 
b  in  Pfai.  7. 
e  in  Pfalm. 
3<f.  con.  i. 
part,  2,. 

4  epift.17. 


vt 

e  Prou.t  5. 


icap.13.  36. 


i  Epift.  ad' 
Tglofate?. 

KeJ1.47.diB- 
vman.  Iu; 
ipciT.con- 
iuier.' 

J  inPfaljj, 


piib.adLu- 

gen. 


VII. 

p  t.fnfcul' 
p  in  Cat. 
inaior. 
q  or.  pro 
'plnentiQ. 

%  lib.  '6. 
epift.  farti, 
ad  T  orq. 
flib.  x.  cp. 


r-Qdeii., 

jib.i. 


VdqPfal.31. 


172 

faflurus  eft  homo':  Quo  confugiet  xum  coeperit  pati  tribulatio¬ 
nes  5  Er  poft  multa :  Quocumque  fugeret ,  fe  talem  trahit 
poft  fe,  &  quocumque  talem  traxerit  fe, cruciat  fe.  Id  pro¬ 
bat  Ambrolius  *  primorum  Parentum  exemplo. 
Chryloftomus  b  idem  firmat  Achabi  teftimonio. 
Denique  Auguftinus  1 ;  Quffquis  ( ait )  malus  efi,male 
fecum  cfi,  torqueatur  neceffe  eft,  ftbi  ipft  tomentum  eft,  ipfe 
erum  cfi  poena fu. 1, quem  torquet  confcientia  fua.  Fugit  ab  ini¬ 
mico,  quo  potuerit  ,d  te  quo fugiet}  Ideque  exemplo  cuiuf- 
daDonatiftae  multis  deinde  confirmat. Adde  Senecte 
d  teftimonium.  Bona  confcientia  prodire  vult ,  &  conjpici , 
ipfiis  nequitiaicmbras  timet, prima,  &  maxima  peccantium 
eft  poena,  peccajfe,  nec  vllum  fcelus  impunitum  eft ,  quoniam 
fcelus  in  f celere  fupplicium  eft.  Tropnum  eft  nocentium  tre¬ 
pidare.  Hanc  ob  caufam  fupra  dixit  Apoftolus.  Si 
cor  no  sirum  reprehenderit  nos  ,  Deum  corde  noftro 
maiorem  eile,  qui  nouit  omnia  ;  quippe  cui  fidendi  ali¬ 
quando  fumus,  vt  ante  adae  vitae  rationem  red¬ 
damus. 

Contra  verd  nihil  poteft  efle  iucundius  bona 
confcientia  ,  quod  fignificare  vifus  eft  Salomon, 
e  cum  dixit  :  Secura  mens  quaft  iuge  conuiuium.  Et 
Ecclcfiafticus  f  t  Bona  eflfubftamia ,  cui  non  eft  pecca¬ 
tum  in  confcientia.  Et  alibi  S  :  Non  eft  cblcttamemurn 
fuper  cordis  gaudium.  Egregie  vero  Paulus  b  -.Gloria, 
( inquit  )  nofha  hac  eft  teftimonium  confcientia  noflra . 
Martialis  '  autem  quicumque  ille  tandem  fit.  Ni¬ 
hil  iliis  {  ait )  metuendum ,  quibus  bona  eft  confcientia.  Et 
Hieronymus  k  :  Bona  confcientia  nullius  oculos  fugit. 
Neque  aliter  fenrir  Auguftinus 1  -.Quomodo  enim  (ait) 
magna  eft  poena  impiorum  confcientia  ,  fic  magnum  gau¬ 
dium  piarum  ipfa  confidentia.  Allatis  autem  Apoftoli 
verbis,  quibus  gloriam  fuam  efle  in  conficientia  prae¬ 
dicat  ,  fubdit :  Hodie  in  corde  meo gaudium  inuenio  ,  quia 
finecaufa  dicunt  quidam  .-Quis  0  flendi;  nebis  bona?  Si 
gnatum  eft  fuper  nos  lumen  vifttus  tui ,  Domine ,  dedi  fi 
iucunditatem  tn  cor  meum  ,  non  tn  vineam  meam ,  non  in 
gregem  meum,  non  in  cuppam  meam,  non  in  menfarn  meam, 
fed  in  cormeum.  Taceo  |uae  non  minus  copiose, quam 
eleganter  feribit  Audor  m  Sermonum  ad  fratres  in 
eremo.  Nonpoflum  tamen  praeterire,  quae  in  hanc 
fententiam  feribit  Bernardus  :  Quid  ditius,  quid  tn 
terra  quietius  eft ,  &  fccurius  bona  confcientia  i  Damna  re¬ 
rum  non  metuit ,  non  verborum  contumelias ,  non  corporis 
cruciatus ,  qua  &  ipfa  morte  magis  erigitur  ,  quam  de¬ 
primitur. 

Adde  fi  placet  Ethnicorum  teftimonia.  Sicenim 
alicubi  fcripfit  M.  Tullius  °:  Nullum  theatrum  vir¬ 
tuti  confcientia  maius.  Rurfus  P  :  Confcientia  bene  afla 
vita  rnuliorumque  bene  f  diorum  itscundtffimaefl.  Item  que 
Illud  4  pr^clare  :  Si  optimorum  ( ait )  confiliorum ,  at¬ 
que  factorum  teflisiucmni  vita  ncbts  confcientia  fuerit, 
fine  vdo  rnciu  fiimma  cum  benefiat  e  viuemus.  Denique  1 . 
Confcientia  refla  voluntatis  maxima  confilatio  eft  rerum 
incommodarum.  Et  Horatius  f 2 

— i — -hic  murus  aeneus  efto, 

Ntl  con  f  cire  ftbi ,  nulla  palle fcere  culpa , 

Ahbi c  s 

fnteger  vita  ,fcelerifque  purus 
Non  eget  Mauri  iaculis,nec  arcu, 

Necvenenatis  grauida  fagittis 
Fufce,  pharetra. 

Siue  per  fyrtes  iter  aftuofas , 

Siuefaflurus  per  inhojfitalem 
Caucafum  ,vel  qua  locafabulofus 
Lambit  Hydaspes. 

Merito  itaque  Apoftolus  integrae  puraet^ue  confiden¬ 
tiae  fipem  ,  &  fiduciam  pollicetur.  Vere  namque  feri- 
pfic  Auguftinus  u  :  Ipfa  caritas  bene  operantis  dat  ei 
fpem  bona,  confcientia ,  jpem  ewm  gerit  bona  confcientia , 
quomodo  mala  confcientia  tota  in  desperatione  eft, fic  bena 


Epift.-LB.loan. 


A  confcientia  tota  in  [pe.  Et  erunt  tria  hac ,  de  quibus  dicif 
Apottolus  fides ,  jpej ,  carit  as.  Et  alio  loco  ipfa  tria  ,fed  pro 
Jpe  bonam  confidentiam  pofuit , finis  enim  pracepti  eft,  di¬ 
xit:  Quid  eft  finis  pracepti  ?  Caritas  de  corde  puro ,  &  con¬ 
ficientia  bona ,  Cr  fide  non  fitla.  Pro  jpe  conficiendam  pofuit, 
ille  enim  fperat ,  qui  bonam  confidentiam  gerit.  Quem  ve¬ 
ro  pungit  mala  confcientia  ,  retrahit  fe  d  [pe,  &  non  ftbi 
fperat,  nfi  damnationem  ,vt  ergo  fperet  regnum ,  habeat  bo¬ 
nam  conficiendam. 

Quae  cum  ita  fint, plane  conftat,toto  ,  quod  VI II. 
aiunt ,  caelo  errare  ,  planeque  delirare  Caluiniftas, 

&  Lutheranos ,  qui  impudenter  negant ,  propriis 
adionibus  ,  ac  meritis  vlla  ratione  fidendum  ef- 
g  fe.  Hic  autem  Ioannes  integrae  ,  puraeque  con¬ 
fcientia:  non  folum  fipem ,  fed  etiam  fiduciam  ,  hoc 
eft  ,  interprete  D.  Thoma  a  ,  fipei  perfedionem  ai.iq.113, 
pollicetur.  Certe  Seneca  b  non  obfcure  fignificat,  art,tf 
fiduciam  maius  aliquid  efle  ,  quam  fpem.  De  te  bePlft  u- 
( inquit )  fpem  habeo  ,  nondum  fiduciam.  Porrd  To- 
bias  elecmofynae  fidendum  efle  c  affirmat.  Fiducia ,  ccap.4.u. 
(inquit)  magna  erit  coram  fummo  Deo  eleemofypa  om¬ 
nibus  facientibus  eam.  Eodem  refero  ,  quae  feribit 
Iob  d  :  Si  iniquitatem  qua  eft  in  manu  tua  abftuleris  d  cap.n.14. 
dte,&  non  m  an  ferit  in  tabernaculo  tuo  iniuflitia ,  tunc 
leuare  poteris  faciem  tuam  abfique  macula  ,<fr  eris  fta- 
bilis ,  er  non  timebis.  Paulus  vero  c  :  Qui  bene  mini-  e  t.  Timor. 
q  ftrauerit ,  gradum  bonum  ftbi  acquiret, &  magnam  fida-  3*d* 
ciam.  Itemque  alibi  f  ;  Findis  compafft  citis ,  &ta-  f  adHcbr. 
pinam  bonorum  veftrorum  cum  gaudio  feifcepiilis  ,  noli-  io  34- 
te  itaque  amittere  confidentiam  veihram.  Nec  difete- 
pant  veteres  Patres  ,  Chryfoftomus  S  enim.  Opta-  gHom.iin 
mus  (  ait )  vt  etiam  ex  benefaflis  habeas  fiduciam ,  &  1  ad  Cor. 
iugiter,  qua  Dei  fiunt ,  cogites.  Audior  E  vero  imper- 
fed  i  :  Sicut  oleum  accendit  lumen  lucerna ,  ita  bona  ope-  jn  Mat!  eil 
ra  dant  anima  confidentiam.  Bafilius  Seleuciae  *  Epi-  dem  verba 
fcopus  :  Oportet  per  btnefafha  fiduciam  comparare  ,  &  babet  Ara* 
ante  diem  iudicij  meditari  defenfionem.  Inter  Latinos  CorLth^ 
vero  Cyprianus  k  :  Praclara  ( inquit )  res  (fr  diurna  j  Bafilius  in 
eft  falutarts  operatio ,  monumentum  Jpei, grande  filaiium  ordetranf- 
credentium ,  noftra  femitutis  praftdium ,  tutela  k  fidei  me-  %D°m. 
delapeccati ■  eoper. 

Quis  verb  neget ,  fiduciam  aliquam  in  hone-  IX. 

D  ftis  ,  ac  laudabilibus  adionibus  collocandam  efle, 
cum  Deus  ipfe  non  nili  rede ,  honefteque  viuen- 
tibus  vitam  polliceatur  aeternam  ?  Si  vis  ( inquit^  )  lMat.19, 
ad  vitam  ingredi ,  ferua  mandata.  Cur  igitur  ,  qui 
mandatis  obfequutus  fixerit ,  vitam  non  Iperet  im-  m  lib.a.  EC.' 
mortalem  ?  Certe  Ieremias1"  fuas  honeftas ,  &  lau-  drxc.5. 
dabilis  adiones  trommemorat.  Dauid autem,".  Re-  nPfal.17.11 
tribuet  (.inquit  )  mihi  fecundum  iuftitiam  meam.  Et 
Ezechias  apud  Ifaiam  0  :  Memento  (ait  )  quomodo  0  Cap.  38.3 
ambulauenm  coram  te  in  corde  perfeflo.  Scribit  autem 
Hieronymus  P  Paulum.  Eremitarum  parentem  in  p  in  erita 
extremo  virae  dixifle  :  Repofita  eft  mihi  corona  iuflitia ,  S-Paub- 
quod  olim  dixerat  Paulus  4  Apoftolus.  Hilarion  qr.adTim'' 
autem  Hieronymo  au  dor  e ,  cum  ageret  animam,  4"8, 
fc  ipfum  his  verbis  affatus  eft :  Septuaginta  prope  an¬ 
nis  ferutuifli  Chriflo  ,  &  mori  times  ?  Beatus  etiam 

^  Martinus  r  paulo  ante  mortem  fic  daemonem  af-  rapnd  £?- 
fatur  :  Quid  hic  adftas  cruenta  beflia  !  Nihil  in  me  fu- 
nefte  reperies  ,  fed  me  A braha  finus  recipiet.  Denique 
B.  Francifcus  f  in  haec  verba  mortalitatem  exuit:  f  apud  Bo, 
Me  expeflam  iufti ,  donec  retribuas  mihi.  Fateor  tamen 
non  ita  efle  propriis  meritis  inhaerendum ,  vt  gratia 
excludatur  ,  vel  perinde  quafi  ea  per  fe,  ac  luapte 
natura  praemij  magnitudinem  exaequent :  flue  quia 
▼t  fint  omnibus  numeris  abfoluta  praemij  magni¬ 
tudinem  non  aflequuntur  ,  cum  Paulus  c  dicat:  cRort».8.i&. 
Non  funt  condigna  pajfiones  huius  temporis  ad  futuram 
„ gloriam  ,  qua  reuelabitur  in  nobis  ;  flue  quia  ftudiofis 
adionibus  noftris  lituus  faepe  aliquis  admifeetur. 

Itaque 


Explan. 

a  cap.?.  i&.  Itaque  fapienter  a  Iob  :  Verebor  (inquit)  omnia  opera 
mea  , fetem  quod  non  parceres  delinquenti.  Et  aliquanto 
poft  :  Si  lotus  fuero  quaji  aquis  mnis ,  &  fulfennt  velut 
mundi (fima  manus  mea, tamen  [ordibus  inunges  n,e,&  abo- 
b  cap.  9.  18.  minabuntur  me  vtfttmenta  mea  Daniel  autem  b :Non  in 
iujlifcattonibus  noftris  (inquit)  proftermmus  nos  ,  [editi 
mifericordiis  tuis  multis.  Denique  Chriftus  apua  Ln- 
c  gap.17.10.  cam  c  :  Cum  feceritis  hac  ow»w(inquit)  dicite, [erui  inuti¬ 
les  fumus. 

X.  Qua:  caufa  fuit,vt  veteres  i  Ecclefiae  Patres  falu- 

A  Chryfof.  briter  fuadeant,  non  magnopere  propriis  meritis  in- 
hom.u.  in  haerendum,neque  ea  magnifacienda, aut  arrogantius 
*GCdc*Ozia'  praedicanda.  Itaque prtgdard  Chryfoftomus  c :  Noli 
hom.  3  8.  ad  (inquit) mercedem  expofcert,&  mercedem  accipies.  7« per 
popul.  Am-  gratiam  te  faluari  confitere ,  &  ille  fe  debitorem  confitebi- 
brof.  apud  tur^  mc fiium propter  opera,  fedettam propter  aquanimita- 
POfi‘dfiusVl'  temtuam •  Pertinet  autem  haec  animi  moderatio  non 
Augi  lib.co.  folum  ad  Chriftianam  humilitatem ,  fed  etiam  ad 
Crefe.  cap.  verae  8c  catholicae  fidei  confellionem  ,  quae  vt  non 
80.  Greg.li.  femel  docuit  Auguftinus  ,  apertillime  praedicat,  me- 
9.  mor.17-  rjta  noftra  £)ei  effe  beneficia, atque  adeo  Deum  non 
fetm.  9.  in  tam  menta  noftra,  quam  lua  in  nos  collata  munera 
Pfal.90.fer.  praemio  afficere.  Hanc  itaque  fiduciam  puro  cordi 
«8.  m  Gant.  pollicetur  Ioannes,  cum  ait :  Si  cor  noflrum  non  repre- 
^Bom1  °in  kende/tt  nos,  fiduciam  habemus  ad  Deum.  In  quo  autem 
*  pofita  fit  fiducia  mox  explicat,  eam  enim  refert  ad 
preces  ,  quibus  a  Deo  ea  prxeipue  contendimus, 
uaead  beatam ,  immortalemque  vitam  aflequen- 
am  referuntur  j  quae  proprie  &fperanda ,  &  optan- 
fadRom.8.  da  funt.  Id  enim  fignificat  Paulus  f  ,  cum  dixit :  Et 
13.  ipfi  intra  nos  gemimus  adoptionem  filiorum  Dei  expettau- 

tes  redemptionem  corporis  nofiri ,  fpe  enim  falui  falli  fu¬ 
mus, (pes  autem ,  qua  videtur ,  non  eft  (jies ,  nam  quod  videt 
quis  quid  (perat  ?  Si  autem  quod  non  videmus  [peramus.per 
patientiam  expellamus.  Qua  de  re  Ioculenter  Ambro- 
gli.  j.cp.ii.  fiusg, Chryfoftomus  h,&  Auguftinus '. 

ad  Horont. 

f  e  d&  cacf-  12,1  E*  quidquid  petierimus ,  accipiemus  ab  to, quoniam 
t3t  ’  mandata  eius  cuftodimus,&  ea, qua funt  placita  co- 

i  in  Enehir.  ram  eo  facimus. 

c.88. 

I,  Hic  eft  fiduciae  noftrse  fruitus ,  illa  enim  ,  vt  ait 

OEcumenius, facit,  vt  quidquidab  eo  petienruus,fa- 
cile  impetremus:  proptereaait  Auguftinus,fiduciam 
noftram  ad  Deum  referri,  qui  corda  noftra  intuetur, 
&  quidem  ad  impetrandum  neceffaria  eft  in  primis 
k  cap.9.1.  fiducia,  de  qua  Chriftus  apud  Matthaeum  k :  Confide 
JPfal.90.14.  (inyust)  fili, remittuntur  tibi  peccatatua.  Et  Dauid 1  ita 
Deum  loquentem inducit:  Quoniam  inme  ffterauit, li¬ 
berabo  tum ,  inuocabit  me  ,  &  ego  exaudiam  eum.  Quo- 
m  coli.  9. e.  circa  Caflianus  m  certum  ait  impetrationis  fignum 
P-  effe ,  cum  quis  orando  magnam  in  fe  confidentiam 

experitur.  Et  Auguftinus  adeo  ait  certam  efle  hanc 
confidentiam,  vt  quidquid  petierimus ,  facile  impe¬ 
traturi  fimus.  Fiduciam  ergo  (ait)  habemus  ad  Deum, 
&  quidquid  poftulauenmus  ab  eo  accipiemus.  Sed  qui ? 
qui  mandata  eius  [eruamus.  Qm  funt  mandata  eius  i 
£7um quid  femper  repetendum  eft  ?  Mandatum  nouum  do 
vobis ,  vt  vos  inuicem  diligatis,  lpfam  caritatem  loquitur, 
ipfam  commendat.  Quifquis  ergo  habuerit  caritatem  fra¬ 
ternam  ,  &  coram  Deo  habuerit ,  vbi  Deus  videt ,  cor  que 
eius  interrogatum  fub  iuHo  examine  non  ei  aliud  refpon- 
,  der  it ,  quam  germanam  ibi  effe  radicem  caritatis ,  vnde  boni 
f rutius  exiftant ,  habet  fiduciam  apud  Deum ,  &  quidquid 
poftulauerit  ab  eo  accipiet ,  quia  mandata  eius  [eruat.  Et 
profe&o  hoc  idem  aperte  docuerat  Chriftus  ,  cum 
n  cap.  1 5. 7.  apud  n  loannem  dixit :  Si  manferitis  in  me  ,  &  verba 
mea  in  vSbts  manferim ,  quodeurnque  volueritis,  petetis,  & 
oinPfal.4.  fiet  vobis.  Quo  fpedtans  Chryfoftomus  0  :  sinte  alia 
omma(mq\iit)oportet  eum,  qui  precatur,  habere  fiduciam, 
poftulatum  omnino  confequetur.  Qualis  autem  de-» 
BcnedJutlinsan.in  Epici.  B.  hem. 


Cap.  III.  173 

beat  effe  fiducia,  mox  fub d it: Ei  ideo  Propheta  non  di¬ 
xit  :  Exaudiutt  me  ,fed  iuftuiam  meam,fuamin  Deum  fi¬ 
duciam  ofiendens,  &  quod  cum  ea  omnino  ad  Deum  ac¬ 
cedit.  Ne  dicat  enim  qutfpiam ,  ille  fuit  exauditus ,  quo¬ 
niam  erat  Dauid  ,  ego  vero  non  exaudiar ,  quoniam  fum 
pupillus ,  eft  abiettus  •,  ofiendtt ,  quod  nec  illum  audit  quo¬ 
modocumque,  nec  te  non  audit  temere ,  &  nulla  dutlus  ra¬ 
tione  ,  fed  femper  res ,  &  fatla  exatle  cootemplatur.  Qua 
fi  habueris ,  &  eorum  pojfis  vti  defenftone ,  omnino  exau¬ 
dieris. 

Videtur  itaque  Apoftolus  ad  impetrandum  fi-  £1, 
duciam  ,  feu  confidentiam  exigere  ,  fiduciam  vero 
oriri  docet  ex  obferuarione  mandatorum.  Vnde  vt 
ait  Auguftinus,ingens  exiftit  quaeftio,  an  preces  vim 
habeant  impetrandi  certam ,  ac  minime  dubiam,  Sc 
vtrum  ea  certitudo  impetrandi  peculiarem  aliquam 
conditionem  requirat ,  &  quam  potiflimum  ?  Con- 
ftat  enim  viros  plerumque  fandtos  fruftra  preces  ad 
Deum  fudifle ,  vt  cum  Paulus  a  ter  Dominum  roga-  a  1.  Cor.  ni 
uit,vt  a  tentatione,qua  premebatur,  liber  euaderet,  8- 
necpotuiffe  tamen  impetrare.  Contra  vero  ,  vt  ait 
Auguftinus  ,  expetiuit  daemon  fibi  Iob  concedi ,  vt 
eum  vexaret,  &  male  torqueret ,  &  quod  petebat, 
confecutus  c(i:Sic  etiam  petierunt  b  d&mones  k  Domino ,  bLucx  8.jt« 
cum  eos  excluderet  ab  homine,  vt  ire  permitterentur  in  por¬ 
cos,  &  impetrarunt. Itu  concludit  Auguftinus  :  D&mo- 
nes  ergo  exauditi  funt ,  Apoftolus  non  efi  exauditus  f  j4n 
potius  quod  ver tus  efi ,  dicamus,  irno  apoftolus  exauditus 
eft,  D&mones  non  funt  exauditi  i  Illorum  voluntas  fatla  eft, 
huius  fanitas  perfida  eft.  Secundum  hoc  intelligtrc  debe¬ 
mus  ,  quia  Deus  efi  voluntati  noftra  non  dat ,  falutidat.. 

Quid  fi  enim  hoc  petieris ,  quod  tibi  obefl ,  &  medicus  no~ 
uit ,  quia  obtft  tibi  ?  Non  enim  non  te  exaudit  medicus , 
quando  forte  tu  frigidam  aquam  petis ,  &  fi  prodeft  ftatim 
dat,  fi  non  prodeft, non  dat.  Non  exaudiuit  ?  An  potius  ad 
fanitatem  exaudiuit ,  quia  voluntati  contradixit }  Sit  ergo 
in  vobis  caritas fratres,fit  in  vobis, & fecuri  tftote,  er  quan¬ 
do  non  vobis  datur ,  quod  petitis ,  exaudimini ,  fed  nefeitis . 

Itaque  ex  Auguftini  fententia  quod  ait  Apoftolus: 

Quidquid  petierimus,  accipiemus  ab  eo  ;  non  fimpheiter 
&  abiolute,  fed  tum  demum  verum  effe  docet, cum 
id, quod  petimus,  ad  noftram  pertinet  falutem.  Qua 
ratione  Gregorius  c  explicat  verba  Chrifti  apud  *  Hom.  ir. 
loannem  d  :Si  quid  petieritis  Patrem  m  nomine  meo, dabit  ^  ca  ^ 
vobis.  Vt  innomine  Chrifti  petere  nihil  fit  aliud, 
quam  ea  petere,  quae  valent  ad  confequendam  falu¬ 
tem.  Quod  etiam  placuit  Auguftino e,  Cyrillo  f ,  &  eTraA.roi, 
Chryfoltomo  g .  j  f 

Et  quidem  vere  omnino  dixit  Auguftinus  fan-  Io  c  f 
£tos  ad  falutem  femper  exaudiri,  fiue  Deus  neget, fi-  g  Hornas, 
ue  concedat  id,quod  petitur:£<  tamen  (ait) h  ip/e  Sal-  in lo- 
uator  eft  non  foliim  quando  f icit  ,  quod  petimus  ,  verum  ^  H  I- 
etiam  quando  non  facit, quoniam  quod  videt  peti  contra  fa-  j*a  ’7J‘* 

lutem,non  faciendo  potius  fe  exhibet  Saluatorem.  Quocir¬ 
ca  vt  idem  Auguftinus  ait,  quofdam  Deus  non  exau¬ 
dit  ad  voluntatem  ,  fed  ad  falutem,  quofdam  ad  vo¬ 
luntatem,  non  ad  falutem.  Prius  illud  optandum 
nobis  eft,  vt  ad  falutem  exaudiat, idque  indicat  hoc 
loco  Ioannes,  cum  ait ;  Et  quidquid  petierimus, accipie¬ 
mus  ab  e».  Hac  enim  ratione  exaudit  iuftos ,  de  qui¬ 
bus  fubiicit ,  quoniam  mandata  eius  cuftodimus ,  &  qu<e 
funt  placita  coram  eo  facimus.  An  igitur  impij  impe¬ 
trandi  fpe  carebunt  ?  Id  profe&o  vifus  eft  dicere 
apud  loannem*  caecus  ille,  qui  ait :  Scimus  autem, quia  >  caP-?*  31* 
peccatores  Deus  non  exaudit ,  fed  fi  quis  Dei  cultor  eft ,  & 
voluntatem  eius  facit ,  hunc  exaudit.  Simile  quiddam 
non  femel  in  facris  literis  iteratur.  Sic  enim  ait 
Ifaias  k  :Curn  extenderitis  manus  veftr as, auertam  oculos  k  cap.  i.*y. 
meos  a  vobis ,  cum  multiplicaueritis  orationem ,  non  exau¬ 
diam, manus  enim  veftra [anguine plena funt.h\\b$:  Ag-  lcap.51.t-i. 
granata  eft  auris  eius  s  vt  non  exaudiat ,  fed  iniquitates 
p  3  veftr  £ 


174  Epift.  I.  B.  loan. 


vtstra diuiferuh:  mttr  vos.  * '7‘  Deum  veftrum.  Ec  Mala- 
*  cip.t-t.  chias 3 :  Maledicam  benedidlionibus veflris.  Et  in  eam- 
b  Prau.  t8.  dem  lententiam  Salomon  b  :  Qui  decimat  aures 
9-  fuas ,  ne  audiat  legem,  oratio  eius  fiet  execrabtlis.  Deni- 

e  Pfal.  49.  que  Dauid  c :  Peccatori  autem  dixit  Deus, quare  tu  enar- 
ros  tutiittas  me,u  ,  &  affiumts  t  esi  amentum  meum  per  os 
tuum? 

J  V.  Scio  Auguftinum,&Bedam,  aliofque nonnullos 
cxiftimaflecqcum  illum  tamquam  Catechumenum, 
aut  Neophytum, nec  dum  fatis  a  Chrifto  inftitutum 
vniuerfirn  pronuhciafle  ,  quod  ita  generatim  verum 
e(Te  non  poteft.  Certe  eo  teftimonio  abutebantur 
Donatiftae,  vt  probarent  irrita  eflefacramenta  ,  quae 
ab  improbis  ,  Sc  peccatoribus  adminiftrarentur  ,  vt 
d  lib.  50.  frequenter  indicat Auguftinus  d  ,  qui  propterea.vt 
homm.  ho.  opinor, negat  eain  efle  Chrifti ,  aut  Scripturae  facrae> 
n  con  ^  *mperiti  dominis  fententiam,quac  nonilt  vniucr- 
Epif.Pjrtne.  fim  vera.  Abufuseftetiam  B. Cyprianus  e  mirae  fan- 
c.s.  ditatis,  Si 'eruditionis  audor,  vt  probaret  bapti- 

lib-5.de  ba-  fmum  ab  haereticis  collatum  iterandum  efle. Accedit 
jcifm.  con.  qu6d,vt  ait  BafiliusC  ex  facris  literis  8  deprehendi- 
&  lib.  1 .  re-  tlu‘> non  raro  peccatores  a  Deo  exaudin,oi  vt  ait  Be- 
trad.c.  3.  da  ,  &  ante  illum  Auguftinus :  Si  Dtus  peccatores  non 
c  ep.  64.  c,  audiret,  fruflra  ille  Publicanus  oculos  in  terram  demittens^ 
f  Hb  de  coft  fidum  percudens  diceret :  Deus  propitius  eflomt- 

monalK  c.i.  hi  peccatori.  Videmus  autem  aliquando  audiri  a  Deo 
&  fn  reg.  peccatores  hon  folum  cum  fuorum  fcelerum  ve- 
breuiior.icg.  niam  petllnt,  quam  femper  Deus  paratus  eft  dare, 
t6tacx  1 1  et*am  C1^m  a^a  Petunr  bona  ,  quae  non  ad  cor- 
&j8.CI  pus  ,  fed  ad  animam  pertinent.  Quod  igitur  (pedat 
ad  caeci  verba ,  placet  Leontij,  Theophyladi,  &  Eu- 
thymij,fentehtia ,  qui  ca  fic  prorfus  explicant ,  vt  fi- 
gnificet  caecus  ,  peccarores  a  Deo  hadenus  non  au¬ 
diri,  vt  ad  eorum  fanditatem  declarandam  ipforum 
opera  miracula  faciat :  ea  enim  de  re  potiflimum  age¬ 
batur.  Itaque  caecus  non  male  exiftimabat ,  omnes 
qui  miracula  faciunt  .  precibus  facere  ,  hoceft,  non 
propria  aiidoritate ,  fed  ea  faciendi  precibus  a  Deo 
impetrata  facultate. 

V.  Quod  vero  attinet  ad  alias  Scripturae  factae  fen- 
tentias,conftans  eft  Theologorum  omnium  fenten- 
tia, gratiam,  &  fandirarem  non  efle  prorfus  ad  impe- 
h  it»  conft.  trandumnecc-flarias.iraBafilius  h  .Chtyfbftomus  ‘ , 
rnonaft.c.i.  Auguftinus*,  &  D.Thomas  “  Siquidem  ambigi  non 
5Hora.i8.in  \,  r  .  v  1  ..  x 

Matt.inim-  poteft,  etiam  impios,  ii  rue  preces  adhibeant,  laepe  a 
peifedt.  Deo  exaudiri  ,  fiue  quando  quis  vere  peccatis  eft 
k  Trad.44.  etiamnum  obftddus  ,  nec  tamen  animaduerrit ,  & 
8  pio  tamen  affedu  fertur  in  Deum  3  fiue  cum  fcelera 
ate  1  * fua  detcftatur,quamuis  fortafse  vim  perfedte  contri¬ 
tionis  non  attingar.  Alioqni  fi  peccator  in  fuo  fcelere 
perfiftat,  aut  etiam  in  ipfa  fua  precatione  peccet, vix 
Vmquam  a  Deo  exauditur, nifi  forte  eo  modo ,  quo 
1  Tra&.  53.  loquitur  Auguftinus  ],  curti  ait:  Sape  Deum  natum  con- 
in  Io.  8c  fer.  cedere  qitod  placatus  negat.  Quamquam  non  negarim, 
5 5.  de  veib.  toon  rar£  Dcurn  orantis  fcelere  prouocatum  auerte- 
re  oculos  fuos ,  vel  aures  claudere  ,  vt  loquitur  Scri¬ 
ptura.  Quamobrem  re  de  hoc  loco  ait  Ioannes,  im¬ 
petrandi  fiduciam  ex  praeceptorum  obferuatione 
maximi  pendere.  Et  vt  hoc  loco  ait  Auguftinus,  iu- 
ftorum  oratio  potiflimum  exigit  caritatem  erga  pro- 
ximos.Quod  non  obfcur^  indicauit  Chriftus  Domi- 
vn  Matth.if.  nus  m ,  c(im  dixit :  Si emm  dimtferitis  hominibus  peccata 
'eorum ,  dimittet  &  vobis  Pater  ve  fler  caleftis  deltlla  ve - 
p.Vliit.3.1;.  Et  planius n  :  Si  o go offers  munus  tuum  antealtare , 
&  ibi  recordatas  fuer  l: ,  quod  frater  tuus  habet  altqutdad- 
'tterfum  te  ,  relinque  ibi  antealtare  mansu  tuum  ,  &  vade 
prius  reconciliari  fratri  iuo  ,  d?  tunc  veniens  offeres  munus 
ruum.Et  quamquam  Auguftinus  Ioannis  verba  ad  ca¬ 
ritatis  praeceptum  reftringit,  de  qua  paulo  antelo- 
'quutus  erat ,  verifimile  tamen  eft ,  etiam  vniuerfnn 
8cc.pi  de  wifti{ia>&  fanditate,quac  mirum  in  modum 


A  Deum  conciliat ,  idque  ea  verba  non  obfcure  indi* 
eant:  Et  ea.quafunt  placita  coram  eo  facimus. 

Qupcirca  Gregorius  a  ad  illa  verba  Iob  h -.Tunclt-  V I. 

nare  potero  faciem  tuam  abfqtie  macula .  Interna  quippe  all'."o.mor. 
(ait)  facies  hominis  mens  efl ,  in  qua  nimirum  recognofci-  > 

tniir » vt  ab  anElore  noflro  dilig/ttour.  Quam  faltcet faciem 
leuare  ,  efl  in  Deo  animum  per  fludium  orationis  attollere . 

Sed  eleuatam  faciem  macula  inquinat  f.  intendentem  men-  j 

tem  reatus fui  conferentia  accufat,  quia  ab fp  ei  fidtsciafrotd 
nus  frangitur  ,  fi  interna  'precibus  necdum  deuifU  culpa 
memorta  mordetur. '  Dff  . Iit  namque  accipere  fepdffequod 
appetit, qua  profefloremintfcitur, nolle  fi  adhuc  facere, quod 
dtuinitus  audiuit.  Cumnue  haec  Ioannis  verba  recitaf- 
letjfubiicir  illud  Salomonis c :  Qui  auertit  aurem  fisam, 
ne  audiat  legem, oratio  eius  erit  exeerabilis. Dehinc  {equi¬ 
tur  :  Cor  quippe  nos  in  petitione  reprehendit,  ckmref flere  fe 
praceptis  etus,  qutm  poflulat,  meminit ,  &  oratio  fit  exeera- 
bilis ,  cum  a  cenfura  auertitur  legis ,  quia  dignum  profecto 
eft,vtab  eius  beneficiis  fit  quifque  extraneus ,  cuius  nimirum 
tufftonibus  non  vult  effe  fubteclus.  Contra  igitur  qui  ea, 
quae  funt  placita  coram  eo,facit,diuinaque  mandata 
cuftodit,fiad  ftdutem  neceflaria  poftuler,vtiqueim- 
petrabir.  Quod  fi  fecns  accidat ,  certo  libi  perfua- 
deat ,  fectfinonad  voluntatem,  ad falutem  cert£ 
exaudiri.  Qupcirca  ait  Auguftinus  A:Si  aliquid  contra  dep.iit.a4 
quarn  oramus  acciderit ,  patienter  ferendo ,  &  in  omnibus  Probafi1* 
gratias  agendo,hoc  potius  oportuiffe  quod  Dei, non  quod  no- 
ftra  Voluntas  habuit,  minime  dubitare  debemus.  Nam  & 
huiufmodt  exemplum  prsbuit  nobis  ille  mediator ,  qui  cum 
dtxtffet  Pater,  fi  fieri  potefi,  tranfiatd  me  calix  ifle ,  huma¬ 
nam  tn  fe  voluntatem  ex  hominis  fufeeptione  transformans, 
continuo  fubiecit-V -rumtamen  non  quod  ego  Volo,  fed  quod 
tu  vis  Pater.  Quifquis  autem  illam  vnam  petita  Domino, 

&  hanc  requirit,  certus ,  ac fecurus  petit,  nec  timet,  ne  forti 
ab  fit, cum  accepit, fine  qua  nihil  prodefl, quidquid  aliud ficut 
oportet  acceperit. 

.  Itaque  vt  feribit  Hieronymus  e, fapienter  Nebri-  V II. 
dius  fic  lemper  Deum  orafle  dicitur,  vt  illi ,  quod  e  cpiftj.ad 
optimum  eflet,  eueniret.  Et  apud  Valerium  ‘Maxi-  Y\ti>  7  c  1 1 
mum  :  Socrates  humans,  fapioitis  qua/i  quoddam  teneflre 
oraculum,  nihil  vitra  petendum  d  Diis  immortalibus  arbi¬ 
trabatur,  quam  vi  bona  rrtbmrent,  quoniam  iq  demum  fu¬ 
rent, quid  vmcuique  effiet  vtile.  nos  autem  plerumque  id  vo¬ 
tis  expetere ,  quod  non  impetrare  melius  foret.  Etenim  den~ 
fiffmis  tenebris  inuoluta  mortalium  mens  in  quam  late  pa¬ 
tentem  errorem  escas  precationes  tuas  fpargis  ?  diuitias  ap¬ 
petis ,  qus  multis  exitio  fueruiit  ?  honores  concupifids ,  qui 
plurespeffium  dederunt  l  regna  tecum  ipfa  voluts ,  quorum 
txitus fispenumero  miferabtks  cernuntur  ?  (plendidts  con¬ 
fugiis  iniicis  manus,  n  hvte  vt  aliquando  illuflrant,ita  non¬ 
numquam  funditus  domos  eutrtunt.  Define  igitur  fluita 
futuris  malorum  tuorum  caufis  quafi  fodiciffmis  rebus  iij- 
hiare,  teque  totam  cslefhum  arbitrio  permitte ,  quia  qui  tri¬ 
buere  bona  ex  facili  flent,  etiam  eligere  aptiffima  poffitnt. 

Sapienter  itaque  monet  Chryfoftomus  S:Non  minus  g  Hom.jo. 
agendas  effe  Deo  gratias  cum  negat ,  quam  cum  tribuit  id,  *n  Gen' 

E  quod  petimus,  quia  non  negat ,  ntfi  quod  nobis  efl  minus  fa-  ^  ^  .q 

lutare.  Additque  Auguftinush,vt  petamus  nobis  non  75‘ 1 
dari, quidquid  ignorantes  non  bene  petimus. 

Caeterum quod diuinae legis  obferuationem cum  VIII* 
precandi  ftudio  coniungendam  efle  monet  Apofto- 
lus,id  proculdubio  confirmat,  quod  fapienter  Bian- 
tc  monuifle '  ferunt,  tos  nimirum, qui  fibi  mentem  d  Deo  1  St0  xus* 
bonam  largiri  precarentur,  nec  tamen  dtfciplinam  capeffe- 
rent  ,  parum  cordatos  effe ,  quando  nec  vt  piclor  quifquam 
bonus  euadai ,  dari  fibi  d  Deo  bonos  colores ,  &  lineum  ex¬ 
optat, quin  magis  artem  perdifeit,  ficut  nec  votis  proficit,  qui 
Muficus  effe  cupit ,  'nifi  artem  con  fe  cietur.  u4dco  nihil  pro¬ 
defl  circa  preces  occupari,  nifi  redi  e  viuendi  fiudio  tenearis. 

Quo  etiam  refero,  quod  idem  k  aliquando,  cumim-  kLaert.  lifc* 
■piis ,  ac  fcelcfits  hominibus  naui  veheretur ,  (frinfummo  I‘c-e' 

mari 


Explan.  Cap.  III  175 


'm ari  omnes  pfriclitdtifUur ,  impiis  Deorum  opem  implo¬ 
rantibus  : Silete  ( stupuit  )  ne  Dii  vos  nebulones  hic  nautga- 
re  fentiant ,  Deus  enim  impiorum  precibus  irritatus  ma¬ 
gis  advindt&am  ,  quam  ad  opitulandum flecHtur.  Quo 
a  in  Lacon,  «i  fallor  fpe&at,  quod  alicubi  fcribit  Plutarchus3, 
Lacones  commune  hoc  proucrbium  femper  in  ore 
habuilTe ,  admota  manu  fortunam  ejfe  implorandam  ,  vt 
innuerent  fruftra  Deum  inuocari ,  nifi  quis  addens  indu - 
flrisim  manum  rota  admoneat. 

I  X.  Denique  ad  impetrandum  quae  petimus  ,  pluri¬ 
mum  valet  perfeuerantia,  &  affiduum  precandi  ftu- 
bcap.  n.8.  dium,  de  qua  Chriftus  apud  Lucam  b  propofita  pa¬ 
rabola  eius,  qui  ob  importunitatem  affidue  peten- 
cLucxig.i.  di ,  quod  voluit  impetrauit.  Ht  alibi c  his  plane  ver- 
bis:Oportet  femper  orare,  &  nunquam  deficere ,  Eodcm- 
<j  i.ThefT.c.  que  modo  Paulus  d  :  Sine  intermijftone  orate.  ,  Et  fan- 
vlt.17.  £tus  Chryfoftomus  e  de  eadem  re  differens  fic  pla- 
e  Hom.  3{.  ne  fcribit:  Pudeat  nos, pudeat  d<le[hjfimi,&  incredibilem 
sn  loaa.  ficordiam  nofiram  deploremus.  OElo  &  triginta  annos  pa¬ 
ralyticus  ad  ptfcinarn  expeUauerat ,  exptflabd/que  vt  fa¬ 
naretur  ,  neque  eius  impletum  efi  defiderium ,  neque  negli- 
gentia  fi*a  non  fanabatur ,  fed  prauentus  ab  aliis,neqtte  pro- 
pterea  dcfperauit.  Nos  autem  fi  vel  decem  dies  orationibus 
inuigilantes  non  exaudimur, iam  tepefeimus, hominibus  ve¬ 
ro  quam  diligentijfimum  exhibemus  minifienum  in  vialv- 
tia.in  difficultatibus  feruientes ,  tandem  frequenter  omnem 
fpem  amittimus.  Dominum  autem  nofirum  vbi  fine  dubio 
merces  [equitur  longe  laboribus  amplior  ((pes  emm  non  con¬ 
findit, inquit)  debito  fiudio ,  &  diligentia  profequi  nonpa- 
timur.  Et  quonam  hocfuppVcto  dignum  ?  Sed  laboriofi  tft 
ajfidua  oratio.  F.t  quid  non  labortofum,quod  k  virtute  profi- 
tifcaiur.  Quibus  oftendit ,  non  efle  a  precibus  cef- 
fandum,  etiam  ii furdis,  quod  aiunt  auribus,eas  vi¬ 
deatur  Deus  excipere.  Planius  in  eamdem  fenten- 
f  Threnor.  tiam  Hieronymus  f  ,  (fi  modo  is  eft  au&or) :  Om  ad 
5.  cupita  (inquit)  peruenire voluerit,  refleSlere  mente  kfiudio 

orationis  non  debet ;  fed magis  per feuerare  in  intentione 
g  ii.i.Reg.'  coepta  illum  oportet.  Hinc  efi ,  quod  in  libro  i  Regum  de 
,*l8>  Jlnna  firipturn  efi ,  quod poflquam orauerat ,  vultsueitts 
h  Luca’  1 8.  nonfunt  amplius  in  diuerfa  mutati. Hinc  &  in  Euangehoh 
19.  cum  ille,  qui  in  Iericho  tranfiuntem  Itfum  audierat,  rnife- 

reri fibi ab  eo  pttebat,fedcum  a  pratereuntibus  fibi iubere- 
tur,vt  taceret, ipfe  multo  magis  clamabat  dicens. sJMfertre 
mei  fili  Dauid ,  vndt  &  lumen,  quod  expetijt ,  nullo  modo 
mu  fruBurarebat. 

X.  Quoniam  autem  de  alfiduitate,  &  precum  perfe¬ 

uerantia  dicere  coepi,  non  committam,  vt  elegantif- 
fimarn  Grcgorij  difputationem  quifquam  hoc  loco 
i  inPfal.tS.  fequirat.  Is  enim  alicubi*  ita  plane  diflerit :  Depro- 
pccnic.  fundis  el  imant  ad  te :  Non  ait  clamo,  fed  clamaunhabes  m 

hoc  perfeuerantia  documentis,  vt  fi  primo  non  exaudiris, ab 
oratione  no  deficias ,  inio  precibus,  &  clamori  infiftas,  vult 
Deus  rogari,  vult  cogi,  vult  quadam  impolriunitate  vinci, 
k  Matth.i  1 .  Ideo  tibi  dicit  k  {Regnum  Det  vim  patitur,  &  violenti  ra- 
**•  pium  illud.  Efio  ergo  fedulus  in  oratione ,  efio  in  precibus 

importunus,  catte  ne  ab  oratione  deficias.  Si  dijfimulat  au¬ 
dire  quem  rogas ,  efio  rapior,  vt  regnum  Calorum  accipias. 
Efio  violentus  ,  vt  vim  etiam  ipfis  inferas  calis.  Quid  hac 
rapina  locupletius  ?  Quid  hac  gloriofius  violentia  ?  'Bona 
violentia  qua  Deus  non  offenditur,  fed placatur,  proximus 
non  ladttur,  fed  iuualttr,  peccatum  minuitur,  non  multipli¬ 
catur.  Quod  autem  violentiam  nominat  Gregorius, 
non  perieuerantiam  modo  ,  fed  animi  fummam 
quandam  contentionem  indicat ,  quam  in  eumdem 
tin  Pfalm.  Dauidis  locum  apertius  explicat  Chryfoftomus  h 
' 1$'  ,  Quid  efi  (inquit)  de  profundis  ?  Non  dixit  folumn.odo  ex 

ore ,  vel  Itngua ,  errante  enim  mente  fiepe  verba  funduntur, 
fed  ex  corde  profundtffmo  cum  magno  fiudio  ,  &  magna 
animi  alacritate  ex  ipfis  mentis  penetralibus.  Tales  emm 
preces  magnam  habent  potentiam ,  qua  neque  fiibuertain- 


A  tur, neque  concutiantur,  etiamfi eas  Diabolus  magno  impe¬ 
tu  inundat . 

2  3.  Et  hoc  efi  mandatum  eius ,  vt  credamus  in  nomine 
filij  eius  lefu  Chrifti ,  &  diligamus  alterutrum  ,ficut 
dedit  mandatum  nobis. 

Quia  obferuantibus  mandata, &  facientibus  quae:  I. 

Deo  placent ,  fuarum  precum  vberrimum  fhnftum 
pollicituselb,  apte  hoc  loco  explicat,  qua:  fint  Chri¬ 
fti  mandata,  &  quo  potiffimum  referantur :  St  hoc  efi 
(inquit)rnandatum  eius.Non  quod  alia  nonfintplura 
praecepta, fed  quod  haec  fint  veluti  praecipua, quae  to- 
j  tam  vim  legis  quodam  modo  compie&antur.  Putae 
autem  Beda  duo  his  verbis  praeceptaab  Apoftolo  in¬ 
dicari, alterum  fidei, cum  air.Fr  credamusin  nomine filij 
e  us  lefu  Chnfii. -alterum  vero  caritatis,cum  fubiicit:Et 
diligamus  ait erutrumficut  dedit  mandatum  nobis.  Augu- 
ftinusvero  vnum  videtur  dumtaxat  caritatis  priece- 
pturn  agnofeere :  Fidetis  (inquit)^«L?/wfe/?  mandatis. 

V 'detis  quia  contra  hoc  mandatum  qui  facit , peccatum  fa¬ 
cit,  quo  caret  omnis,  qui  natus  efi  ex  Deo.  Fidetis  quia  ni- 
hil  aliud  nobis  pracipitur,  nifi  vt  diligamus  muicem. quod 
fu fius  deinceps  explicat, oftenditque  tum  haec  Apo- 
ftoli  verba ,  tum  proxime  fuperiora  ad  caritatem  re¬ 
ferri.  Caeterum  quod  ait:£;  hocefi  mandatum, vt  creda¬ 
mus  in  nomine  filij  eius  lefu  Chrijh.  Graece  eft  dandi  cafu, 

■mJcvi/jKnn, hoc  eft, nomini  filij  eius. Quid  fit 
autem  credere  nomini  filij  Dei  i  ure  quaeras.  OEcu- 
menius  duo  ait  hac  voce  nomina  in  facris  literis  fi- 
gnificari ,  gloriam  videlicet ,  &  voluntatem  Chrifti: 
gloriam  quidem,  cum  ait  Dauid a :  Domine  Dominus  2  pfa,-8' 
ttofier,  quam  admirabile  eft  >iomen  tuum  invniuerfa  terra. 

Et  Paulus  b  :  Dedit  tlh nomen ,quod efi  fuPeromne  nomen,  ^Philip.!.?. 
vt  m  nomine  lefu  omne  genu  fellatur  caleftium,  terre/btit, 

&  infernorum,  &  omnis  Itngua  confiteatur,  qma  Dominus 
lefusm  gloria  eft  Dei  Patris.  Haec  enim  proculdubio 
Chrifti  gloriam,&  nominis  celebritatem  praedicant. 
Voluntatem  vero  innuere  videtur  ,  cum  in  Adtis 
Apoftolicis  c  ait  Petrus :  Poenitentiam  agite, &  bapnz.e-  «  eap.  t.  58. 
tur  vnufiquifque  veftrum  innomine  Domini  lefu. id  eft, in 
volunrate ,  feu  potius  audoritate  ,  &  fi  ita  loqui  fas 
eft,aulpiciis  Chrifti. 

Ita  lenfus  Apoftoli  erit",  praecipi  nobis ,  vtcreda-  II. 
musjhanc  efle  Dei  Patris,  &  Chrifti  Filij  eius  volun- 
tatem,vt  diligamus  alterutrum,  vt  quod  ex  Augufti- 
ni  fententia  monuimus ,  vnum  caritatis  praeceptum 
commendare  videatur  Apoftolus.  Nam  etiam  Pau¬ 
lus*1  omnia  legis  praecepta,  quae  referuntur  ad  proxi-  d  Rom 
mum  ,  hoc  vno  dile&ionis  pracepto  comprehendi  IO' 
autumat ,  &  diledtionem  vocat  legis  plenitudinem. 

Demum  qui  proximum  diligat ,  eum  omni  ex  parte 
legi  fatisfacere  non  dubitat.  Et  mihi  quidem  verifi- 
mile  videtur, more  fuo  loannem  caritatem  erga  pro¬ 
ximos  fedulo  commendare.  Vt  enim  affirmat  Hie¬ 
ronymus  ,  cum  affidue  in  fidelium  conuentu  hoc 
Chrifti  praeceptum  inculcaret,  &  animaduerteret  id 
'  auditoribus  molefte  accidere ,  quod  eadem  femper 
audire  cogerentur  ,  refpondifle  fertur  dignam, 
loanne  fententiam  ,  hoc  efle  Domini  praeceptum, 

&  vel  folum  polle  afferre  falutem.  Certe  Chri- 
ftus  fuum  hoc  ,  ac  proprium  praeceptum  appei- 
lauit  e:/*e«/?(inquit)  praceptum  meum  ,  vt  diligatis  e  r°4n* 
inuicem.  Quo  loco  Gregorius  ,  multa  quidem  ait  ll‘ 
efle  legis  praecepta  ,  vnico  tamen  caritatis  prae¬ 
cepto  comprehendi  ,  &  quodammodo  adftrin- 
gi.  Quofortafse  fpedtauit  Apoftolus  f  ,  cum  ca-  fCoIof.3,14. 
ritatem  dixit  vinculum  efle  perfedtionis  ,  quo  vi¬ 
delicet  ea  omnia  ,  quae  ad  perfedlionem  aflequen- 
dam  valent  ,  incredibili  quodam  nexu  adftrin- 
P  4  guntur. 


fieap.tfi 

bloan.ij.j 


I. 


ecap.7.  X: 


d  Ioan.  1 
**• 


it 


fc  Rojn.j.i 


176 


Epift.I.  B.Ioan. 


guntur.  Sed  quoniam  plurima  de  hoc  prxeepto  iam 
dixit  Apoftolus,  &  non  pauca  deinceps  didurus  eft, 
nihil  amplius  in  praefentia  addendum  cefeo,  tantum 
obferuo  verba  illa :  Sicut  dedit  mandatum  nobis. V ide- 
tur  enim  allulifle  ad  Chrifti  verba,  cum  apud  Ioan- 
,  nem  a  dixi v.Hac  mando  vobis, vt  diligatis  inuicem.  Et  •» 
3.  Mandatum  nouum  do  vobis ,vt diligatis  inuicem . 

14.  Et  qui  feruat  mandata  eius,  in  illo  mantt ,  &  ipfi  •'« 
eo  ,  &  in  hoc  [cimus ,  quoniam  manet  in  nobis  de 
Spiritu, quem  dedit  nobis . 

Qficumenius  haec  videtur  ad  proxime  fuperiora 
referre ,  perinde  quali  is  dicatur  in  Chrifto  manere, 
eumdemque  in  fe  manentem  habere ,  qui  non  quo¬ 
cumque  modo,fed  ita  Deiprxceptaobferuat,quem- 
admodum  Chriftus  praecepit:)»»**  mandatum  (inquit) 
dedit,  id  eft  ,  vero  aftedu.  Putat  autem  hoc  exprimi 
L  apud  Matthaeum  c  his  verbis  :  Quemadmodum  vultis, 
vt  faciant  vobis  homines,  &  vos  [militer  ipfis  facite.  Nam 
li  cupimtis  vt  proximi  noftri  vere  erga  nos ,  &  fince- 
ro animo  affedifint,fimili  modo  etiam  nos  omnino 
erga  ipfos  afficiemur.  Malim  ego  refpcxifle  Ioan- 
nem  ad  Chrifti  verba  quae  ipfe  in  Euangelio  deferi- 
?  plit,cum  videlicet  Apoftolos  alloquens  d  dixit :  Hoc 
efl  praceptum  meum,  vt  diligatis  inuicem, [cut  dilexi  vos. 
Vt  videlicet  amor,  quo  proximos  complectimur, 
Chrifti  in  nos  caritatem,  quoad  eius  fieri  polfit,  imi¬ 
tetur,  &  quodammodo  exprimat.  Qui  ergo  hac  ra¬ 
tione  huic  diuino  praecepto  obtemperat  ,  in  Deo 
manet,  Scrurfus  Deus  in  illo,  vt  enim  aitOEcume- 
fiius  :  Si  hoc  mandatum  Domini  efl ,fi  inipfo  nos  manea- 
7nus,[rmatique  fuerimus,  multo  magis  etiam  tpfe  fe  ipfum 
nobis  exhibebit.  De  hac  autem  ratione  dicendi  quia 
alibi  plura  dixi,  nihil  amplius  addam  •,  tantum  dico, 
haec  ad  fuperiorem  fententiam  confirmandam  non 
exiguam  vim  habere.  Nam  fi  Deus  vi  caritatis  in 
nobis  manet ,  multo  profedo  facilius  noftris  preci¬ 
bus  aderit, ita  OEcumenius:  Quod  cum  ita  /n(inquit) 
prorfus  f  qtia  mandat, exequamur,  nos  quoque  ipfum  ad  ea, 
qm  petimus  ,  obfequemern  habebimus  , gratiamque  eius  in 
nobis  flabilem  obtinebimus. 

Et  in  hoc  (cimus,  quoniam  manet  in  nobis  de  Spiritu, 
quem  dedit  nobis.  Hoc  inquit  argumento  deprehendi¬ 
mus  Spiritum  ,  quem  in  nos  effudit,  perfeuerare  in 
nobis.  At  quo  ?  An  quia  Deus  in  nobis  manet,&  nos 
in  illo  ?  Cauecenfeas.  Ifto  enim  modo  nugari  vide¬ 
retur  Apoftolus.  Quis  enim  dubitet ,  eum  diuino 
Spiritu  praeditum  efle,  in  quo  Deus  fibi  fedem,Sc 
quodammodo  domicilium  collocarit  ?  Quo  igitur 
argumento  perfuadcrifibiquifque  poteft,  fe  diuino 
Spiritu  praeditum  effe?Nempc  quia  proximum  tam¬ 
quam  fe  ipfum  diligit.:  Si  enim  (inquit  Auguftinus) 
inuentrts  te  habere  caritatem  ,  habes  Spiritum  Det.  Dixe- 
fat  autem  paulo  ante :  Nonne  manifeflum  efl ,  quia  hoc 
agit  Spirtus  fandus  in  homine,  vt  fit  in  illo  dtledio,  &  ca¬ 
ntas  i  Nonne  manifefltirn  efl ,  quod  ait  e. Apoftolus  Pau - 
iuse :  Cantas  Dei  dtffufa  efl  tn  cordibus  noftris  per  Spi¬ 
ritum  fandum, qui  datui  efl  nobis  ?  Videtur  autem  Au¬ 
guftinus  Spiritum  fandum  ad  eam  gratiam  referre, 
quae  manuum  impofitione  ,  hoc eft,  confirmationis 
(aeramento  tribuitur.  Numquid  modo  (inquit)  qui¬ 
bus  imponitur  manus ,  vt  accipiant  Spiritum  fandum ,  hoc 
expellatur ,vt  linguis  loquantur  ?  Et  Cum  dixiffet  prifti- 
na  illa  Spiritus  fandi  effeda ,  6c  miracula  iam  non 
fieri,  fuhdit :  St  ergo  per  hac  miracula  modo  tefhmomum 
prafentia  Spiritus  fandi  non  fit ,  vnde  cognofcit  quifqut  ac- 
cepifli  fe  Spiritum  fandum  ?  Interroget  cor  fuum  8  fi diligit 
fratrem ,  mantt  Spiritus  Dei  tn  illo.  Ut  de  at ,  probet  fe 
ipfum  coram  oculis  Dei.  Uideat  fi  efl  tn  illo  dtledio  pa- 

&  'vnitatts,  dtledio  Ecclefufoto  terrarum  orbe  dfufie. 


A  Denique  concludit :  Ergofivis  npffi,quia  accepifli  Spi¬ 
ritum  fandum ,  interroga  cor  tuum,  ne  forte  Sacramentum 
habeas,  &  virtutem  Sacramenti  non  habeks.  Interroga  cor 
tuum ,  fi  efl  ibi  diledio  fratris ,  fecurus  e  flo :  non  poteflejfe 
dtledio  fine  Spiritu  Dei,  quia  Paulus  clamat :  Cantas  Dei 
dijfnfatflm  caedibus  noflnsper  Spiritum  fandum, qui  da¬ 
tus  efl  nobis. 

Vere  omnino,  ac  fapien  ter,  vt  omnia  ,  ita  feribit  1 II. 
Auguftinus ,  vereor  tamen  ne  nimis  angufte  Ioannis 
verba  explicet ,  cum  alioqui  ampliftima  fint ,  &  ad 
omnem  iuftificantem  gratiam  commode  referantur, 
quocumque  tandem  Sacramento,  aut  ratione  com¬ 
paretur.  Quatnuis  enim,  vt  alias  docui,  nemo  certa 
fide  ftarucrepofilt,  diuina  fe  gratia ,  &  caritate  pne- 
3  ditum  effe ,  extant  tamen  indicia  non  obfcura ,  qui¬ 
bus, vt  alias  dixi ,  facile  quiuis  fibi  perfuadere poteft, 
fe  ad  filiorum  Dei  numerum  pertinere.  Ipfe  enim  fpi- 
ritus  (vt  air  Paulus)  a  tefhmomum  reddit  Jf  tritui  noflro,  aadRom.g. 
quod  fumus  filij  Dei.  Potiflimum  vero  id  ex  fraterna  IS- 
diledione  dignofeirur ,  de  qua  hoc  loco  Ioannes. 
Neceflanb  enim,  vt  ait  Auguftinus,  cum  Dei  carita¬ 
te  ,  atque  adeo  cum  Spiritu  Dei  coniunda  eft  :  cum 
enim  Auguftinus  Ioannis  b  verba  proruliflet:  Qut  b  Tuprac.t. 
diligit  fratrem  fuum ,  tn  lumine  manet ,  &  fiandalumtn  10* 
eo  non  efl.  fubiicit :  Mamfeflum  efl,  quodiuflitUper- 
fedionem  in  fratris  diledione  pofnent ,  nam  in  quo  fcanda- 
lum  nonefl,  vtique perfedus  eft,  &  tamen  videtur dtledio- 
nem  Dei  tacuiffe,  quod  numquam  faceret ,  nifi quiain  ipfa 
c  fraterna  diledione  vult  mtelligi  Deum.  Aptrtiffime 

enim  tn  eadem  tpifloia c  paulo  pofl  ita  dicit :  Diledijfi-  c  infra  c.  4. 
mi  .diligamus  inuicem,  quia  diledio  ex  Deo  eft ,  &  orn-  7* 
nis  qut  diligit ,  ex  Deo  natus  efl ,  &  cognofcit  Deum.  Qut 
non  diligit,  non  cognoutt  Deum ,  quia  Deus  diledio  eft. 

Mox  autem  :  Iftacontexio  fatis,  aperteque declarat eam- 
dem  ipfirn  fraternam  dtledionem  ,  (  nam  fraterna  dile¬ 
dio  eft ,  qua  diligimus  inuicem )  non  folitm  ex  Deo ,  fed 
etiam  D  eum  effe ,  quam  videmus  tanta  audoritate  predi- 
cari.Cum  ergo  de  diledione  diligimus  fratrem ,de  Deo  dili¬ 
gimus  frats  em. 

Ex  hac  itaque  diledione  fcimns,  quoniam  manet  in  I  V. 

nobis  de  finritu  quem  dedit  nobis. Eft  enim  fpiritus  carita¬ 
tis  aduofus,&  efficax,  &  non  folum  facit  Dei  filios, 

D  fed  eos  quodammodo  agit,  vt  ait  Apoftolus  d :  Qui-  om'8'I4‘ 
cumqut{\nc\un) Spiritu  Dei  aguntur, hifunt  filij  Dei.  Na 
Vt  ait  Auguftinus  e \Nonfunt filij  Dei,  nifi  aguntur  Spt- 
ritu  Dei.Si  autem  Spiritu  Dei  aguntur. pugnant, quia  ma-  & 
gnwnhabent  adiutorem. Hucrefero  quod  ait  Ioannesh  veib.Apolt. 
Dedit  eis  poteflaiem  fi.ios  Dei  fieri,  enim  ait  Chry-  f  cap.  1. 11. 

foftomusSjtametfi  in  hominis  iuftificationc  caeleftis,  | 
diuinaque  gratiae  pradidium  primas  tenet,  noftri  ta¬ 
men  liberi  arbitri)  confenfus  neceflario  requiritur 
quandoquidem  in  Concilio  Tridentino  h  definitum  h  ^  l'cl 
eft  ,  liberum  arbitrium  libere  aflentiri ,  &  cooperari 
diuinae  vocationi ,  &c  tangente  Deo  cor  hominis  per 
Spiritus  fandi  illuminationem, infpirationem illam 
recipere, &  abiicere  pofTe.Quamobrem  Ambrofius’:  '  llb'4'lJc  “* 
£  Ego(inqmt)oftendam  &  Chriftum  habere filios,quos  quo-  e,C3p-  4‘ 
tidiegeneratfed  eagcncmione,vel  potius  regeneratione  ,qm 
potefiatisefi,non  natur  aiadoptio  enm  poteftatis  eft, generatio 
proprietatis.  Obhanc  opinor  caufam  Chriftus  apud 
Matthaeum1  pacificos  Dei  filios  nominat, pax  autem  k  cap.j.2. 
ex  caritate  oritur, quae  eft  propria  filiorum.de  quibus 
ait  Grcgorius  1 ;  Quifquis  ergo  Patris  h eres  effe  defider at,  1  l>b.7.ep.$, 
&  films  extfiere,  hanc  (videlicet  pacem)  cuflodiendo  non 
renuat ,  nam  qui  locum  prabet  difeordta,  ipfe  profedo  tanti 
fe  munem  exortem  effe  confhtuk.  Nam  ,  vt  idem  Gre- 
goriusm  alibi  ait ,  Dei  fili)  vere  furit,  &  appellantur  m  Dc  cura 
illi, qui  fecum  ipfi,  &  cum  proximis  pacem  retinent: 
contra  filij  diaboli  cenfentur  illi,  qui  cum  fecum  ipfi 
ludentur, odio  proximos profequuntur. Vere  autem  omn-  (aBiC, 
dixit  Leo  Ponti  faCyHanc  pace  etut  ardi  fima  amicitiam  g. 

vincula 


V. 

r.  il.de 
Quadrag. 

C.6. 

b  Mate.  5. 


e  ferm.ttftf. 
de  tcrop. 


d  lib.  i.  de 
fcr.Dom.  in 
snonte  e.i. 


Explan.  Cap.1V. 


177 


vincula  ,  &  indifcreu fimilttudines  animorum  non  veraciter 
ftbi  vendicant  ,fi  non  cum  Dei  voluntate  concordant.  Extra 
dignitatem  huius  pacis  funt  improbam  parilitates  cupidita¬ 
tum,  foedera  fcelerum ,  &  pacta  vitiorum.  Amor  mundi  cum 
Dei  amore  non1  congruit ,  nec  ad  focietatem  filiorum  Dei  per¬ 
veniet, qui  fe  d  carnaligeneratione  non  diuidit. 

Et  planius  alibi :  4  Apud  enim  fummum  Patrem  qui 
non  fuerit  in  caritate  fratrum ,  non  habebitur  in  numero  filio - 
rum.Dei  autem  filios  merito  Chriftus  pacificos  nun- 
cupauit,quia  vt  Hieronymus  b  ait:  Primum  in  corde  fuo, 
deinde  inter  fratres  diffidentes  pacem  factant-  Quid  enim 
prodefi  alios  per  te  pacari,  cum  in  tuo  animo  fint  bella  vitic- 
rum ?  Et  in  eamdem  fcntentiam  Auguftinus:c  Si  [dites, 
(inquit,)  Dei  incipit  vocari  qui  pacificus  ejfe  iam  coepit,  non 
vult  filius  Dei  dici,  qui  pacem  voluerit  ampleBi',  negat  Deum 
[ibi  Patrem,  qui  pacificus  effe  ccttmmt .  C  o  n  fe  ft  i  m  vero  ex¬ 
plicans  ,  quinam  pacifici  appellandi  Cinr.Pacificos  ergo 
ait  ejfeoportet  Dei filios, corde  mites, femonefmplices^ffctiio- 
ne  concordes  fideliter  fibivnanimitatis  nexibus  inharentes.  d 
Alibi  vero,/» pace(mqvik)perfeclio  eft,  vbi  nihil  repugnat , 
&  ideo  filij  Dei  pacifici, quoniam  nihil  in  his  refifiit  Deo.  Et 
vtique  filij  fimilitudinem  Patris  habere  debent.  <Pacifici  au¬ 
tem  in  femetipfis  funt,  qui  omnes  animi  fui  motus  componen - 
tes,gr ftibiiciemes  rationi,idefl,menti,fr fpiritui,  carnalefque 
concupifcentias  habentes  edomitas, fiunt  regnum  Dei ,  in  quo 
ita  funt  ordinata  omnia ,  vt‘id,quod  efi  in  homine  pracipuurn, 
&  excellens,  hoc  imperet, caleris  non  reluctantibus ,  qua  funt 
nobis  befiilfque  communia.  Atque  id  ipfum ,  quod,  excellit  in 
homine,  ideft,  mens,  &  ratio  fubiiciatur  polion,  quod  efi  ipfa 
veritas ,  Vnigenitus  filius  Dei. Neque  enim  imperare  inferio¬ 
ribus  potefi ,  nifi Juperiori fe  ipfe  fubiiciat,&  hac  efi  pax,  qm 


A  datur  in  terra  hominibus  bona  volunt  at  is, hac  vita  confitmma- 
ti,perfettlque  fapientis. 

Itaque  qui  caritatem ,  &  pacem  cum  proximo  re-  V I. 
tinent ,  &  filij  Dei  funt ,  &  ab  effeftu  Ce  Dei  fpiritum 
retinere  vtcuraque  intelligunt.  Vt  enim  ait  Augufti- 
nus:  'Quotquot  fptritu  Dei  aguntur,  hi filij  Dei  funt,  non  lite-  ***£ 
rafed fpintu,non  lege  praapimte, minante  promittente, fed fpi-  '  1 

ritu  exhortante, illuminante, adtuuante.  Et  alibi. b  JntelUgat  blib.de  cor- 
fi  filij  Dei  funt  ,fe  agi,  vt  quod  agendum  efi,  agant,  aguntur  reP*  &  Srac’ 
enm,vt  agant ,  non  vt  ipfi  nihil  agant.  Et  ad  hoc  eis  ofiendi-  ' 1 ' 
tur  quid  agere  debeam ,  vt  quando  id  agant ,  ficut  agendum 
efi,idefi ,  cum  dtleChone ,  &  delegatione  iufhtia  fuauitatem, 

B  quam  dedit  Dominus, vt  terra  eorum  daret  fruElum  fuum,ac- 
cepijfe  fe  gaudeant.  Merito  autem  monet  Chryfofto- 
mus, c  non  dixifle  Apoftolum,  filios  Dei  efle,qui  Dei  c  Rom.8. 
fpiritum  acceperunt,  fed  qui  fpiritu  Dei  agunrar: 
ad  comparandam(inqiut)(iliorum  hareditatem,  non  fatis  efi 
diurno  femel  imbui  fpiritu,nifi  eius  ducatu  perpetuo  regamur , 
cum  nauclerus  fit  anima  noflra  auriga, &  du  flor  agens  nos  in 
pralium  contra  fpirituales  nequitias  in  calefiibus.  Si  igitur 
hoc  caritatis  mandatum  re&eobferuatur,  Severa  pax, 

8c  amicitia  etiam  cum  inimicis  retinetur,  argumento 
cft  Dei  ipiritum  ,  quo  filij  Dei  nuncupamur,  &ma* 
q  nere  in  nobis ,  &  vim  fuam,  ac  poteftatem  exercere. 

Omnia  enim  (  vr  ait  Auguftinusd)  fiunt  facilia  caritati, 

cui  vni  Chrtfii  faretna  leuis  efi ,  iuxta  illud e:  Hac  efi  caritas  c  y.  * 

Dei ,  vt  mandata  eiuscufiodiamus ,  &  mandata  eius grauict 

non  funt.  Quare  cuigrauia  funt,  confideret  nonpotuiffe  diut- 

nitus  dici  :grauia  non  funt,  nifi  quia  potefi  ejfe  cordis  affettus, 

cuigrauia  non  funt.  Petat  igitur  quo  defiituitur ,  vt  impleat 


ARGVMENTVM  CAPITIS  QVARTI. 

CVm  de  prima  dr  fecunda  iuflificatione  duobus  prioribus  capitibus  luculenter  egijfet  ,  iusiorum 
verb pramia  tertio  capite  indicajfetfiam  quarto  loco  docet ,  qudnam  ratione  parta  iujlitia  conferuari , 
dr  propofitaiufiis  gloria  percipi  aliquando  queat.  Itaque  de  fide ,  &  caritate  fraterna  dijferit ,  qu&  ne¬ 
ce  jfartb  coniungend*  funt ,  cum  abfque  fide  caritas  non  confisi  at '■>  fides  vero  abfque  caritate  prodejfe  ne¬ 
quaquam  pofiit .  Et  quod  feci  at  quidem  ad  fidem ,  hareticos  tamquam  fidei  defeneres ,  euerforefque 
canendos  monet :  eademque  opera  eos  digno ficendi  modum  prsefcribit  •>  caritatem  vero  multis  nominibus 
commendat, dr  extollit ,  plurimaque  coaceruat  argumenta ,  quibus  ad  eam  complettendam ,  retinendam * 
que  fideles  excitat ,  atque  inflammat :  plurima  vero  ipfius  ejfetla  commemorat ,  qua  cernuntur  in  iis , 
qui  Deum ,  ac  proximos  vere ,at  que  ex  animo  diligunt. 


CAPVT  IV. 


PARAPHRASIS. 


1 


Ari  fimi ,  nolite  omni  fpiritui 
credere,  fed  probate  fpiritus 
fi  ex  Deo  fint, quoniam  multi 
pfeudopropheu  exierunt  in  mundum , 


X  In  hoc  cognofcitur  fpiritus  Dei, omnis 
fpiritus ,  qui  confitetur  Iefum  Chri- 
fium  in  carne  venijfeyex  Deo  efi , 


f  Os  verd,fratres  mihi  percari,  date  diligen- 
{ ter  operam ,  &  optima ,  &  probatiflima  fe- 
^  demini ,  nec  cuiufquam  fraude,  ac  dolo  de¬ 
cipiamini.  Sic  enim  habetote,  non  effe  cuiuis  magi- 
ftro ,  aut  do&ori  fidem  habendam ,  fed  vniufcuiuf- 
que  placita  ad  veram  catholicae  fidei  normam, atque 
amuffim  reuocanda ,  pro  certo  enim  affirmare  pof- 
fum  plurimos  pfeudomagiftros  prodiiffe  in  lucem. 
^  Quod  fi  quis  veftrum  certam  quamdam ,  mini- 
meque  fallentem,  verum  Dei  Spiritum  cognofcen- 
di  regulam  quaerat, is  me  auftore  intelligat,nulla  re 
magis  verum  Dei  Spiritum,  veramque  do&rinam 
deprehendi,  quam  fi  huic  Chriftianae  fidei  dogrriati 
confentiat,quo  Catholici  omnes  profitentur,  Chri- 
ftum  Dominum,  hoc  eft,  diuini  verbi  hypoftafim 
humanam  fibi  naturam  admirabili  nexu  copulaffe. 

5  Nam 


1/8  Epift.I.B.Ioan. 


^  Nam  quicumque  incarnationis  myfterium  abne-  } 
gat ,  quique  vnioncm  hypoftaticam  aliqua  ratione 
<Muere,aut  diflbluere  conatur ,  tantum  abeft,  vt  a 
Deo  doctrinam  hauferit,dufquc  veram  fidem  com¬ 
plectatur  ,  vt  quafi  antichriftus  ipfi  Domino  ex  ad- 
uerfo  obiiciatur ,  eumque  antichriftum  quodammo¬ 
do  repraefentet,  quem  vos  aliquando  venturum  au- 
diftis ,  &  iam  nunc  per  prodromos ,  &  antefignanos 
iuos  fefe  aliquo  pado  prodit,  f  Ego  vero  vobis ,  fi-  4 
jioli ,  ex  animo  gratulor, quoniam  Deum  audorem, 
acmagiftrum  fcquimini,  fcfycophantas ,  atque  im- 
poftores  fuperaftis ,  longe  quippe  maior, validiorque 
eftis ,  qui  vos  fuo  diuino  numine  foiict,  atque  agit, 
quam  qui  in  mundo  falfa  dogmata  iaditat.  ^  Illi  5 
porrd  ex  eoritm  numero  funt,  qui  terrenis,  cadudfqi 
rebus  affixi  mundi  nomine  cenfentur >  atque  idcirco 
nihil  altum, aut  fublime  fapiunt ,  fed  humi  quodam¬ 
modo  repunt, &  ea  loquutur ,  quae  fenfum  obledanc, 

&:  fui  fimilcs  difcipulos  ,  atque  auditores  habenr. 

Nos  vero  coelefti  dodrina ,  veraque  fide  diuinitus  6 
imbuti  noftrorum  dogmatum  Deum  habemus  au¬ 
dorem  ,  qui  itaque  Deum  prob£  nouit ,  eique  adhx- 
ret ,  nobis  afienfum  praebet.  Alia  omnia  faciunt  ij,' 
quia  Deo  alieni  funt, &:  hinc  facile quiuis  agnofcac 
quasnam  vere,3t  abfque  errore  affirmentur, &:  contra 
qu&  fcedis  erroribus  implicentur.  ^  Itaque  fratres,  7 
mihi  admodum  cari,  mutuam  inter  nos  caritatem  ex 
animo  compledamur ,  eft  enim  illa  eximium,  plane¬ 
que  diuinum  Dei  munus,  &  quicumque  ex  hac  cari¬ 
tate  ad  amandum  impellitur ,  vere  Dei  filius  eft ,  8£ 
appellatur ,  veraque  Dei  notione  praeditus  ei  ex  ani¬ 
mo  adhaerefeir.^  Quod  fi  quis  a  caritate  alienus  pro-  8 
ximum  non  diligit,  is  mihi  credite,  Deum  prorfus 
ignorat.  Nam  fi  dicendum  eft ,  quod  res  poftulat , 

Deus  immortalis  caritas  eft ,  atque  adeo  a  caritate 
alienus  Deum  prorfus  ignorare  cenfendus  eft.^  Ni-  9 
mirum  hoc  perfpicuo  argumento  fuam  Deus  exi¬ 
miam  acfingularc  in  nos  caritatem  declarauic ,  quod 
filium  fuum  vnigenitum  noftra  mortalitate  cir¬ 
cumdatum  ad  nos  mifit,vt  eius  beneficio  gratiam, & 

Vitam  immortalem  affequamur.  ^  Hinc  autem  di-  10 
mnae  in  nos  caritatis  magnitudo  mirifice  extollitur, 
quia  ille  noftram  qualemcumque  beneuolentiam 
diuina  fua  caritate  prasuertit ,  qui  nos  dilexerit  cuna 
nondum  illum  amore  profequeremur,  &  adnpftram 
falutem  procurandam  filium  fuum  mifit ,  vt  pro  no- 
llris  fceleribus ,  atque  flagitiis  proprio  fanguinelita- 
Yet.  ^  Quamobrem  cariflimi  fratres ,  fi  tam  magna  1 1 
nos  Deus  beneuolentia,&  caritate  profequutus  eft, 
aequum  profedo  eft,  vt  mutua  nos  diledione  com¬ 
pledamur.  ^  Diuinam  porro  naturam  qualis  in  fc  1 % 
spfa  eft, nemo  vmquam  mortalibus  oculis  cSfpicere 
potuit ,  fed  tamen  fuprema  illa  Maieftas  fi  nos  pro¬ 
ximos  diligamus, in  nobis,  tamquam  in  fede ,  &  do¬ 
micilio  manet, eiufque  diuina  in  nobis  caritas  omni¬ 
bus  fuis  numeris,  partibufque  perficitur.  Hinc  au-  1 5 
tem  Dei  in  nobis  praefentiam,  &  noftram  in  ipfo 
commorationem  agnofeimus  ,  quod  nobis  diui¬ 
num  Spiritum  fuum, hoc  eft ,  mutuam  in  nos  carita¬ 
tem  liberaliter  impertierit.  ^  Atque  ita  nos,  qui  14 
Chrifmm  Dominum,  dum  inter  mortales  vine r et, 


Et  omnis  fpiritas ,  qui  foluit  Iefum , 
ex  Deo  non  eft,&  hit  e  fi  antichriftus, 
de  quo  audftis ,  quoniam  venit ,  & 
nunc  iam  in  mundo  eft. 


Vos  ex  Deo  efiis,filioli,&  vieftis  eos , 
quoniam  maior  eft ,  qui  in  vobis  eft, 
quam  qui  in  mundo. 


Ipfi  de  mundo  funt ,  ideo  de  mundo 
loquuntur,&  mundm  eos  audit. 


Nos  ex  Deo  fumus,  qui  nouit  Deum, 
audit  nos  ;  qui  non  eft  ex  Deo ,  non 
audit  nos-,  in  hoc  cognofcimus  fpiri- 
tum  veritatis ,  &  fpiritum  erroris. 


Cariftimi ,  diligamus  nos  inuicem , 
quia  caritas  ex  Deo  eft,&  omnis, qui 
diligit, ex  Deo  natus  eft,&  cognofcit 
Deum. 


Qui  non  diligit ,  non  nouit  Deum, 
quoniam  Deus  caritas  eft. 


In  hoc  apparuit  caritas  Dei  in  nobis , 
quoniam  filium  fuum  Vnigenitum 
miftt  Deus  in  mundum,vt  viuamus 
per  ipfttm. 

In  hoc  eft  caritas  ,  non  quafi  nos 
dilexerimus  Deumfted  quoniam  ip- 
fe  dilexit  nos ,  &  mifit  filium  fuum 
propitiationem  pro  peccat  is  noftris. 


Cariftimi ,  fi  fic  Deus  dilexit  nos,& 
nos  debemus  alterutrum  diligere. 


Deum  nemo  vidit  vmquam ,  fi  di¬ 
ligamus  inuicem, Deus  in  nobis  ma¬ 
net  ,  &  carit  as  eius  in  nobis  perfetf* 
eft. 

In  hoc  cognofcimus  ,  quoniam  in  eo 
manemus, &  ipfe  in  nobis ,  quoniam 
de  fpiritu  fuo  dedit  nobis. 


Et  nos  vidimus ,  &  teftificamur,  quo * 
mam 


Paraphr.  Cap.IV.  ijg 


niam  Pater  mifit  filium  faluatorem 
mundi. 

1 5  J iMjfquis  confejfus  fuerit ,  quoniam 

lefus  e  fi filius  Dei, Deus  in  eo  ma¬ 
net  ipfe  in  Beo . 

16  Et  nos  cognouimus ,  &  credidimus 
caritati ,  quam  habet  Deus  in  nobis. 
Deus  caritas  efi,  &  qui  manet  in  ca¬ 
ritate  jn  Deo  manet, &  Deus  in  eo. 


17  In  hoc  perfidia  e  fi  caritas  nobificum , 
vt fiduciam  habeamus  in  die  indi¬ 
ci), quia  ficut  ille  e  fi,  &  nos  fumus  in 
hoc  mundo f 


1  §  Timor  non  e  fi  in  caritate,  fedper fecla 

caritas  foras  mittit  timorem ,  quo¬ 
niam  timor  poenam  habet, qui  autem 
timet, non  efi perfidius  in  caritate. 

19  Nos  ergo  diligamus  Deum ,  quoniam 
Deus  prior  dtlexit  nos. 


%  0  Si  quis  dixerit, quoniam  diligo  Deum , 
&  fratrem  fuum  oderit, mendax  efi. 
gui  enim  non  diligit fratrem  fuum, 
quem  videt, Deum, quem  non  videt , 
quomodo  pote  fi  diligere ? 


XI  Et  hoc  mandatum  habemus  ab  eo ,  vt 
qui  diligit  Deum,dihgat  & fratrem 
futim . 


praefentem  intuiti  fumes ,  tamquam  oculati  teftes 
pala  praedicamus ,  Deum  Patrem  ad  hominum  falu- 
tem  procurandam  filium  fuum  ad  nos  deftinafte, 
^  Quifquis  igitur  cx  animo  fatetur  Iefum  Chriftam 
vnicum  efle  Dei  filium ,  eiufdem  cum  Patre  diuini- 
tatis  participem ,  hic  profebo  fibi  pro  certo  perfua- 
dere  poteft,  Deum  in  fe  &:  rurfus  fe  in  ipfo  Deo  ma¬ 
nere.  ^  Nos, vero  &  re  ipfacomperimus,&:diuina 
fide  complexi  fumus  fingularem  Dei  in  nos  carita¬ 
tem, qua  rebus  humanis  per  Chriftum  liberatorem 
mirifice  confuluit.  Eft  autem  Deus  caritas  quasdam 
fuperlata  ,  &  increata ,  quam  caritas  noftra  creata 
quoad  eius  fieri  poteft, imitatur, quo  fit,vc  qui  carita¬ 
tem  complebitur ,  in  Deo  quodammodo  manear, 
Deumque  in  fe  manentem  habeat.  C  Perfebam  au¬ 
tem  caritatem  tum  demum  nos  adeptos  efle  iure 
cenfebimus,  fi  abieba  omni  formidine  extremi  iudi- 
cij  diem  magna  fpe ,  &  confidentia  prasftolabimur. 
Quemadmodu  enim  Deus  diuina  fua  caritate  mor-r 
tales  omnes  fouet  ac  promouet,non  aliter  nos  proxi¬ 
mos  beneuolentia  complebimur.  Sic  enim  habe¬ 
tote  ,  timorem  nihil  habert  cum  caritate  commune, 
quin  potius  caritas  feruilem  ,  ac  initialem  timorem 
excludit ,  cum  fupplicium ,  &  cruciatum  annexum 
habeat ,  atque  idcirco  qui  adhuc  timore  percellitur, 
perfebam  caritatem  haudquaquam  aflecutus  eft.  ^ 
^Equitatis  porro  gratarque  voluntatis  ratio  poftulat, 
vt  Deum  ex  toto  corde ,  tota  mente,  atque  omnibus 
virtutibus  diligamus,  quandoquidem  ille  fua  nos  di¬ 
uina  caritate  anteuertit.  ^  Quod  fi  quis  temere  fi¬ 
bi  bladiatur,quafi  Deum  diligat ,  &:  interim  fratrem, 
ac  proximum  fuum  odio  profequatur,tias  ille  egregie 
mentitunnam  fi  fratrem,  quem  prasfencem  intuetur, 
&  cuius  confuetudine  vtitur,  non  amat ,  Deum  im¬ 
mortalem  ab  oculorum  obtutu,noftraque  confuetu¬ 
dine  remotiflimum  quanam  quado  ratione  diliget? 
^  Accedit,  quod  nemo  poteft  veram  in  Deum  cari¬ 
tatem  profiteri ,  qui  non  eadem  caritate  proximum 
complebatur.  Deus  enim  duo  inter  fefe  caritatis 
prascepta  ita  coniunxit ,  vt  nemo  poflit  Deum  perfe- 
be  diligere ,  qui  non  etiam  proximum  fuum  diligar. 
Ica  fit ,  vt  qui  hoc  pofterius  Dei  prasceptum  negligat, 
aut  contemnat ,  vere,  atque  ex  animo  diligere  non 
queat  eum,cuius  prascepto  non  obtemperat. 


IN  CAPVT  QVARTVM 

EXPLANATIO- 


5  Cariflimi,tioliie  omni  fpiritui  credere ,  fed  probate  fpiritus 
fi  ex  Deo  fint ,  quoniam  multi  Pfeudopropheu  exierunt 
in  mundum . 

\  Eminufn  hoc  loco  praeceptum  tradit, 'al- 
l  terum  negans ,  alterum  vero  affirmans, & 
J  vtrumque  ad  integram  ,  arque  incorru- 
&  ptam  fidem  retinendam  perneceffarium. 
Ante  omnia  autem  manet ,  non  efle  omni  fpiritni 
habendam  fidem.Spiritus  porro  nomine  orationem. 


A  dobrinam,aut  Scriptura  interpretationem,  motum, 
impulfum  ,  vel  hominem  hac  ratione  affebum  fi- 
gnificat.  Qua  ratione  Cyrillus  Alexandrinus  accipit 
illud  Ifaiae a  .-Concepimus,  efi  quafiparturiuimus.efi  peperi- 
mus  Spiritum  /alutis.  vbi  Procopius  hunc  ipfum  Ioan. 
nis  locumindicat.  Efi  enim  ( inquit)  in  Scripturis  vfita- 
tum ,  vt  quorumdam  aliquando  feripta  Spiritus  appellatione 
dignentur ,  quale  efi  illud :  Probate  Spiritus ,  an  ex  Deo  fint. 
Eadem  prorfus  mente DidymusvPpjffiWe  cflenim  (ait) 
ex  vniufiHiufque  facri  Dcttoris  difciplina  Jpintutn  eius  dici: 


i8o 


fic  enim  int  rlligitur ,  quod  ditium  efi ,  vt  non  omni  fpiritui 
a  e.  i«.  1 7.  dedatur. Sic  ad  Romanos  Paulus  a  monet,illd$  vitan¬ 
dos  effit,  qui  a  redla,catholicaque  do&rina  diffident. 
Rogo^ms  fratres,  ( inquit)  vtob [eruetis eos  ,  qui  diffenfio- 
r\esjfioffendicuUpmer  dodrinam  qua  vos  dtdicifiis, faciunt, 
fe  cap.  i)  .  9,  &  d-  clinate  ab  illis.  Et  ad  Hebraeos  :  Doctrinis  variis , 
c  cap.4.14.  ac peregrinis  nolite  abduci.  Planius  ad  Ephefios  c :  Vt  iam 
non  fimus  (ait)  paruuli,  (fi  circumferamur  omni  vento  do- 
drina  in  nequitia  hominum ,  in  aftutia  ad  circumuentionem 
erroris.  Certe  olim  Dens  non  femel  in  veteri  tefta- 
mento  Pleudoprophetas  cauendos  monuit  * 

^  ^  Nam  in  Deuteronomio  d:Si refurrexeht  ( inquit )  in 
d  cap.  1  j.  1.  mtpptQ  tui  Prophetes ,  aut  qui  f omnium  vidijfe  fe  dicat,  (fi 
pradixerit ftgnum  ,  atque  portentum  ,  (fi  eutnerit  quod  locu- 
rus  efi ,  (fi  dixerit  tibi :  Eamus ,  (fi  fequamur  Deos  alienos, 
quos  ignoras  ,  &  feruiamus  eis  ,  non  odies  verba  Propheta  il- 
fimflia }  c  1  l“lS  ’ dUt  aPu<^  iftemiame :  Propheta  nam- 

9  St  t  V'ie  &  facerdos polluti  funt ,  (fi  in  domo  mea  innent  malum 
a  9.  g.  eorum  ait  Dominus.  Et  aliquanto  poft :  St  in  prophetis  Sa¬ 
maria  vidi  fatuitatem ,  (fi  prophetabant  in  Baal,  (fi  deci¬ 
piebant  populum  meum  Ifiael ,  (fi  in  Prophetis  Hierufdlcm 
vidi fimilitudinem  adulterantium ,  (fi  iter  mendaci} .Et  poft 
nonnulla:  Nolite  audire  verba  Prophetarum  ,  qui  prophe¬ 
tant  vobis, &  decipiunt  vos,vi(iort'-m  cordis  fui  loquuntur  non 
Fcap.13  .7.  de  ore  Domini.  Apud  Ezechielcm  f  vero  \Va{  inquit ) 
Prophetis  infipiem  ibus, qui  fequuntitr  Spiritum  fi-.um ,  (fi  ni- 
I  Matt.^ad  hilvident.  Neque  aliud  indicauit  apud  Matthaeum  S 
Gal-5.&  Ifa.  Chriftus,  cum  dixit Attendite  dfalfis  Prophetis  ,  qui  ve- 
55.  niunt  ad  vos  in  veftimentis  ouium  ,  intrinfecus  autem  funt 

i  Ad  Nouat.  rapaces.  Qus  verba  ad  haereticos  pertinere  do¬ 
le  lib.  6.  in  cent  Hieronymus  h ,  Cyprianus  1  ,  Ambrofiusk ,  Ifi* 
Exam.c.  a.  dorus  >  Pelufiota ,  &alij. 

1  li.i.ep.7l.  Egregie  vero  de  Pfeudoprophetis  loquitur  Leo 
I  H*  Pontifex™.  Dubium,  ( inquit )  non  efi  quin  hoftis noder 
m  fer.  5.  de  nocenfa  cupidus ,  (fi  peritus ,  acrioribus  inuidix  J limulis  in- 
Jeiu.io.me-  •  1  j  s  •  •/ 

citetur  ^  vt  epm  apertu  ,  &  ementu  perfecmombu t  trnpu- 

gnare  non  finitur ,  fub  falfa  Chnfham  nominis  profcffione 
corrumpat ,  habens  hxreticos  huic  operi  femientes  ,  quos  d 
catholica  fide  deuios ,  fibique  fubiedos  mtltare  in  caftris  fuis 
fub  diuerfis  erroribus  fecit.  Et  fient  decipiendis  primis  homi¬ 
nibus  minifierium  fibi  firperitis  dffurnpfit ,  ita  horum  linguas 
ad  f  educendos  /edorum  animos  veneno  fiiafalf tatis  armauit. 
Sed  iis  mfidiis  ddediffmi  pafio/ali  fblicitudine  in  quantum 
Dominus  auxiliatur  occurrimus ,  (fi  ne  quid  de  fando  grege 
pereat  ,pracauentes ,  paternis  vos  admonitionibus  admone¬ 
mus  ,  vt  labia  iniqua  ,  (fi  linguam  dolofitm ,  d  quibus  ani¬ 
mam  fuarn  Propheta  liberari  poflulat ,  declinetis ,  quoniam 
n  i.adTim.  firmo  eorum ,  ficut  ait  ?>.  Apoftolus !T  ,  ferpit  vt  cancer.  Hu¬ 
militer  irrepunt ,  blande  capiunt  ,  molliter  ligant ,  latenter 
occidunt.  Veniunt  enim  ficut  Saluator  pradixit ,  fub  vefiitu 
ouium , intus  autem  funt  lupi  rapaces ,  quia  non  pojfent  veras, 
&  fimplices  oues  fallere ,  nifi  Chrifii  nomine  tegerent  rabient 
beftinlem.  In  iis  autem  omnibus  operatur,  qui  cum  fit  vera 
illuminationis  inimicus ,  in  lucis  fe  angelum  transfigurat. 

I  V.  Eodeplane  modo  loquitur  Paulus  Apoftolus0  :Ro- 
o  s-.sdThef. gamts  aHtirn  vos  fratres  per  aduentum  Domini noflri  lefit 
*" T  ‘  Chrifii, &no  flm  cogregattonis  in  ipfism,  vt  no  cito  moueamini 

d  veftro  fen fu, neque  terreamini, neque  per  Spirltu,neque  per 
fes-monc, neque  per  epifiolam  tamquam  per  nos  mijfam.  Vere 
pEccl  19.4.  naque  ac  fipieter  fcripfit  olim  Sirachr :  Gjuicredit  cito, 
leuis  corde  eft.  Quominus  audiendi  funt  illi  qui  diuinis 
litteris  ncgle&is  interno  dumtaxat  cuiufque  fpiritui, 
&  fallaci  cogitationi  acquiefcendum  putarunt)  vtfuo 
tantum  dudtu  (  quo  nihil  poteft  ede  vel  dementius, 
vel  periculofius )  temere  quifqueferattir  ,Sc  fuo  ar¬ 
bitratu  ,  vel  probet  *  vd  rdiciat  quaecumque /ibi 
qi.adThef.  proponuntlir.Certe  idem  Apoftolus  Paulus  <]>  cuin 
L 11  •  dixiflet  :  Spiritum  nolite  extinguer e, prophetias  nolite  fferne- 
re.  confeftim  fub  di  t :  Omni  a  autem  probate,  quod  bonum 
(fi tenete.  Qna:  verba  Chtyfoftomus ,  &  Theodore- 
tus ,  ne  di/Tentiente  quidem  Ambrofio  ,  ad  prophe^ 


Epift.1.  B.Ioan. 


A  tias  ,  ac  vaticinia  referant ,  quaft  idem  prorfus  perci¬ 
piat  ,  quod  hoc  'loco  monet  Ioannes  ,  non  omnibus 
facile  credendum  e/Te.  Quod  vfqucadeo  religiose 
retinendum  idem  Paulus  exiftiinauit ,  vt  alicubi  feri- 
pferita.  Sed  licet  nos  ,  aut  Angelus  de  calo  euangetiziet  a  AdGal.r 
vobis, praterquam  quod  euangehz.auimus  vobis ,  anathema  8\ 
/«.Aliquid  etiam  maius ,  vt  Irenaeus  b  ,  &  Eufcbius c ,  bJ 
teftantur, dixit Iuftinus Martyr, ne  ipli  quidem  Do- 
mino  fe  habiturum  fidem  ,  fi  alium  Deum  puter  ipfum 
mundi  fabricatorem  ei  denunciaret ;  Vt  infignem,  atqile 
eximiam  conftantiam  quilibet  agnofeat  in  vera  reli¬ 
gione  retinenda.  Adeo  quippe  fixa  in  .animo  hie- 
rcat  ne cefie  eft  femel  de  rebus  diuinis  cocepta  fides, 
vt  non  humanis  modo  rationibus  euelli  ,  fed  ne  c«- 
B  leftibus  quidem  vifis  concuti ,  aut  labefa&ari  queat. 

Probate  (ait )  fpiritus  fi  ex  Deo  fint.  hoc  cft  alterum  V. 
jpracceptum  affirmans  ,  de  quo  ita  loquitur  Augufti- 
nus  J  :Quifquis  ergo  hacpracepta contempferit ,  fa  omnifpi-  d  De  vevb. 

.  ritui  credendum  putauem ,  neceffe  efi  ineundi  iit  pfeudopro-  AP  fcr'3°- 
phetas ,  Cr  quod  peius  efiMafphemcl  veros  prophetas. Et  poft 
nonnulla:7Wwe  velle  fi  errare  no  pofie, certe  nifi  probauero 
fpiritus, qui  ex  Deo  fim,incurra  neceffe  eft  in  fpiritus , qui  Deo 
non  funt,  (frexbocftiucard  pfeudoprophetis.  Sed  hoc  tam 
falutari,  tamque  neceflario  prjecepto  Nouarorcs  mo¬ 
re  fuo  nefarie  abutuntur  ,  perinde  quafi  omnia  pri- 
uato  cuiufque  indicio  expendenda,atque  exploranda 
fint.  Ita  non  folum  fandiorum  Patrum  placita.  Theo¬ 
logorum  decreta ,  fed  etiam  Conciliorum  fcita  ,  3c 
C  Romanorum  Pontificum  refponfa  pro  fuo  quifque 
libito,ne  dicam  libidine  vel  admittunt,  vel  repudiat. 

Atqui  Apoftolus  Ioannes, vt  ait  Didymus ,  non  ornni 
fpiritui  credendum  monirt , quatenus  ea,  qua  pftudopro- 
phetartm  funt ,  aucrfemur,  &  confentiamus  eh,qua  per  pro¬ 
bationem  ex  Deo  tffe  cognoutmus.  Quo  fpe&ant  qu$  ele¬ 
ganter  feribit  Cyprianus  e, cum  enim actuliflet  exem-  ede  Vnic. 
pium  Nadabf,  &Abiu  filiorum  Aaron,qui  ignem, 8c  bcck-f 
incenfum  turibulis  impofuerant  offerentes  uram  Do-  f  Leu<I®'i‘ 
mmo  ignem  alienum, quod  eis  praceptum  non  erat.  In  confpt- 
du  (inquit )  Jiatim  Domini  vindicantis  extindifunt ,  quos 
imitantur feilicet ,  atque  f  edantur ,  qui  Dei  traditione  con¬ 
tempta  alienas  dodrinas  appetunt ,  fa  magtsleria  humana 
inlhtutionis  inducunt ,  quos  increpat  Domnus  ,&  obiurgat 
j)  in  Euangelio  fuo  dicens:  Rei: citu  mandatum  Dei ,  vt  tradi¬ 
tionem  vesbetm  fiat  natis. 

Rcfte  aute,vt  ait  OEcumenins,hoc  monet  Apofte-  yj 
lus, ne  per  fpecie  caritatis  fraternae  falfos  frarres,  fal- 
fos  Apoftolos,falfosque  Prophetas  copledtamur.Ve- 
rendum  enim  eft,  nepleriquenequiffimae  illifoemi- 
nae  aures,atque  aflenfum  praebeant,quae  ita  apud  Sa¬ 
lomonem?  loqui  rur.^a.n  efi  paruulus ,  declinet  ad,  me,  gPrpu.^.itf. 
&  vecordi  loquuta  efi.  Aqua  furtim  dulciores ,  (fi  panis 
abfeondim  fuauior.Dc  haereticis  enim  locum  explica,: 
Grcgorius,hcuius  haec  funt  verba  -.Verbum  abfeondi-  hlib./.mor. 
tum  harttici  audtre  fe  fimulant,vt  auditorum  mentibus  Cli- 
q nandam  pudicationis  fu*  rcuerentiam  obducant.  Vnde 
(fi  latenter  pradicant ,  quatenus  eorum  pradicatio  tanto 
fanda ,  quanto  (fi  occulta  ^videatur.  Communem  autem 
E  fcientiam  habere  refugiunt ,  ne  cateris  aquales  afiimentur, 
octulta,  vel  nou.i  femper  exquirunt ,  qua  dum  alij  nefeiunt 
apud  imperitorum  mentes  ipfi  de  fcientia  fwgularitaie  glo¬ 
riantur, quam  occult am,vt  diximus, in finua,nt ,  quia  fciltcet 
vt  admirationem  oflendere  valeant ,  hanc  fe  latenter  perce- 
■piffe  confirmant.  Vhde  apud  Salomonem  hareticormi  fpe- 
ciem  mulier  tenes  dtctt :  Aquafurtiua  dulciores  funt,  &  pa¬ 
nis  abfeonditus  fuauior.  V ere  namque  alicubi  feribit 
V  i  oce  » t  i  us  L  ir  i  n  c  n  fis:  Nou antes  d :  eunt, venit  e  infipiert- 
ted,  &  mi  feri,  qui  vulgo  Catholici  vocitamini, &  A  f  cite  fi¬ 
dem  veram  ,  quam pr ater  nos  nullus  mteliigtt,qua  multis 
ante  faculis  latuit ,  nuper  vero  reuelata ,  &  ofienft  efi, fed 
dtfeite  furtim ,  atque  fectetim,deledabit  enim  vos.  It»  vi¬ 
deas  cauendos  effie  noyitatis  amatores,  Ss  occuhae, 
atque 


Explan.  Cap.  IV. 


VII. 


1B1 

atque  abdit*  nefeio  cuius  fcienti*  profcftbreS.  Re-  A  rici,Lema, Sacerdotes, tot  Confejforum  millia, tanti  martyrum 
de  itaque  ptobados  elfe  fpiritus,  ntonet  Apoftolus, 
fed  qua  ratione  fpintus  probandi  fint,  non  plane  li- 
quet.Fortafse  autem  hoc  ipfum  prau*  dodrinas  non 
obfcurum  indicium  eft ,  quod  modo  cx  Gregorio. 
commcmoraui,quodque  apud  lob  a  infinuare  vifus 
eft  Tliphaz:Pom>(inquit)  ad  rne  dictum  efi  verbum  ab - 
[conditum ,  &  quafi fur  tine  fufeepit  auris  mea  venas fu- 
furri  eius. 

Furtiue  namque  (vt  ait  Gregorius )fufurri  venas  per¬ 
cipiunt, quia  foculis  fcientiagrattam  deferentes, ad  hanc  ne¬ 
quaquam  per  ojltum  ingrediuntur, Domino  attefiante ,  qui 
t,  ait  :b  Qui  non  intrat  per  ojlium  in  omle  outuni,  fid  afeet- 
dit  aliunde ,  ille  fur  eft ,  g?  latro,.  Venas  itaque  diurni  fu- 
furri  furtiue  fufeipit ,  qui  ad  percipiendam  virtutis 


exercitus ,  tanta  vrbittm,  tanta  populorum  celebritas ,  gr 
multitudo, tot  infuU,prouincia,  regiones ,  gentes ,  regna ,  na¬ 
tiones  ,  totus  pojlrsmo  terrarum  orbis  per  Catholicam  fident 
Chrifio  capiti  incorporatus, tanto  Jaculorum  trattu  ignoraffe, 
blafphemajfe,nefci(fe  quid  crederet, pronuntietur. Ddc&an- 
tim  porro  haeretici  vocum  nouitatibus ,  &  noua ,  ac 
portencofa  nomina  confingunr,  praefert im  Gnoftici 
&  qui  inania  Valentini  figmenta  fequuutur,  de  qui¬ 
bus  ita  Hieronymus. a  Vnnfqwfq ue  (inopem) fingit,  quod 
vult,gr adorat  figmentum  [uum,  vt  Marcio  bonum  Deum , 
gr  ociofum,vt  Valent  mus  sonas  triginta, gr  extremum  Chri- 
fhim,qucrn  appellat  'htvfw/xujd  efi,  abortiuum,vt  Baftlides 
qui  omnipotentem  Deum  protentofo  nom  ne  appellat  a/3f<x£ec 
eumdem  fecundum  Gracas  Uteros ,  gr  annui  curfus  nurne- 


titidfa  ,  deferto  publica  pudicationis  ofho  praua  intelli -  B  rum  dicit  in  Solis  circulo  contineri,quem  Ethnici  fub  titu- 


gentia  primas  qustrit .  Sic  olitn  -plurimi  haereticorum 
abditam  nefeio  quam ,  atque  occultam  rerum  diui- 
narum  fcientiam  profitebantur  ,  qtlam  infintians 
cTimot.  t.  Paulus  c  fic  Timotheum  affatur :  O  Timothee  depoji- 
10-  tum  cufiodideuitans profanas  vocum  nouitates  ,&  oppo- 

fiitiomsfalfi  nominis  fidentia ,  quam  quidam  promittentes, 
circa  fidem  exciderunt.  Perftiingic  enim  Apoftolus  fu* 
boricnces  Gnofticos  ,  qui  fcienthe  nomine  gloria¬ 
bantur  ,  quafi  ipfi  foli  iapcrcnc,fed  merirb  ralfam 
illis  fcientiam  adferibit :  neque  enim  vera  fcientia 
abfquc  vera  fide  confiftir.  Omnes  autem  hxrerici, 
vt  Vicentius  Lirincnfis  air^ho fibi conficientium facra 
fcnptura,  grdoElrina  arrogant,  quam  opponunt  vera  fidei, 
gr  ignorantiam  fuam  fcientia ,  caliginem ,  gr  tenebras  lu¬ 
minis  appellatione  fucant ,  gr  colorant. 

VIII.  Quimobretn  rede  idem  Vincendus  vitanda  no- 
uitatemait  &  antiquitatem  retinendam  ,  quod  ele¬ 
ganter  etiam  aduersus  Crefconium  infinuat  Augu- 
d  lift.t.  con.  ftinusd: Ecclefiam('mqmt)periijfe  dicite,  gr  vos  vnde  nati 
Crcfco.c.jj.  fueritis  ojlendtte.  Spla  igitur  Euangelica  dodrina  per 
excellendam  vera  ,  Hc  antiqua  dicitur  ad  inuidiam 
eAdOpc.dc  falra, 

,  quae  notia  appellatur.  Idcmque  vero  alibi  e. 
sac.am  .  Semper  ( inquit )  viris  fandis  fu  (fella  fuit  nouitas.  Aca¬ 
te  vero  adtierfus  Marcioncm  antiquitatis  veluti  tc- 
f  lib.  4.  con.  intorquet  Tertullianus  f.  Ego  (ait)  meum  Euan- 

Marcio.c.4.  gehum  dico  verum  ,  Marcion  [uum.  Quis  inter  nos  de¬ 
terminabit  ,  vifi  temporis  ratio  ei  praferibens  audorita- 
tem ,  quod  antiquius  repertetur ,  gr  ei  prmtdicans  vitiatio- 


lo  aliarum  liter  arum  vocat  /xlvfctv.  Addi  poreft  cal !  idu  m 
Arianorum  inucntum,qui  vt  Catholicis  Graecae  lin¬ 
que  ignaris  facile  imponerent  ,  pro  b/xetunev,  id  eft, 
confubftinda!i,cfuo8(7J6y  fubfticuerum ,  hoccft,fimi- 
lis  lubftanciae.  Sapienter  autem  monsit  Augufti- 
nus, *>  non  continuo  noua  adinuenta  nomina  ad  res 
prifeas,  &  antiquas  fignificandas  tamquam  profana, 
&  impia  damnari.  Non  ait  Apoftolus  ,  (inquit)  vocum 
nouitates, fed  addit, prophanas.  Sunt  enim  gr  doctrina  reli¬ 
gionis  congruentes  verborum  nouitates ,  gr  xenodochia,  at¬ 
que  monafieria  pofiea  funt  appellata  nouis  nominibus  ■,  res 
tamen  ipfie  gr  ante  nomina  fisa  erant.  Aduersus  quoque 
impietatem  Arianorum  nouum  nomen  Patres  Ifxodunev  con- 
q  diderunt ,  fed  non  rem  nouam  tali  nomine fignauerunt ,  hoc 
enim  vocatur  b/j.oilmv,quod  dtcitur:Ego,gr  Pater  vnum  fu¬ 
mus. In  hoc  genere  collocantur  alia  quaedam  nomina, 
quae  fidei  tuyfteria  breuius ,  &  clarius  explicant,  cu- 
iufmodi  funt  Trinitas, Hypoftafis,Chriftianus,  libe¬ 
rum  arbiti  ium,Putgarorium, Indulgentiae, T  tanfub- 
ftantiatio. 

Sed  vnde  prophanae  vocum  notiiratcsa  factis ,  ac 
neceflariis  dignofeantur ,  merito  quifpiatti  qu.xrat, 
quandoquidem  hoc  loco  loannes  f  pineus  proban¬ 
dos,  hoc  eft^xploraiidos  monet.  Et  quidem  Chri- 
ftus  certam  qcundam  explorandi  rationem  praeferi- 
pfifte  videtur,  efim  apud  Mattha:ucdixit :  A  fiuffibtes 
eorum  cognoficetis  eos.Nurnquid  colligunt  defpinis  vuas,aut 
de  tribulis  ficus  ?  Sic  omnes  arbor  bona  bonos  fruftus  facit. 


quod  poflerius  reuincetur  ?  In  quantum  enimfalfitm,  D  mala  autem  arbor  malos  fructus  fiaett.  Non  potefl  arbor  bo- 


efl  corruptio  veri ,  tn  tantum  pracedat  ejl  Atcejfe  veritas 
falfiim.  Et  in  camdcm  fententiam  adilcrfus  Hermo¬ 
genem  :  Solemus  ( inquit )  compendi]  gratia  h&reticis 
de pofientitt* prtfcribtre.  Rurfns  alio  quodam  loco  no- 
glib.deprg-  uitatem  h®teticornm  accufans  ait  6  :  Edant  origenes 
feript.  c.  31.  Ecdefiarum  fmrum  ,  euoluant  ordinem  Epifcoporum  fuo- 
rum  ita  per  fucceffiones  ab  initio  decurrentem  ,  vt  primus 
ille  Epifcopus  aliquem  ex  Apoflolis  habuerit  aullorem ,  gr 
antecejforem.  Egregie  vero  Gregorius  Nazianzenush. 
Clidoii  '3d  (  iHquft  )  ante  hos  triginta  annos  fides  incepit  ,  cum 

quadrigenti  fsre fint  anm,exquo  manifefiatus  efi  Chri- 
Jlus,  certe  gr  Euangeliu  nojlrum  tn  tanto  tepore  fuit  inane, 
inanis  gr  fides  nofira.  Quem  imitatus  videtur  Hiero- 
i  epift.  ad  nymus  1 :  alicubi  haec  fcribit  :  Cur  poft  quadngtntos 
rammac.  annos  docere  niteris  quod  ante  nefciutrnm  ?  Vfque  ad  hunc 

enim  diem  fine  fia  doicinna  rntindus  Chr  fiianusfuit. 

Probandi  igitur  fpiritus  funt, hoc  eft  ,  ad  anti¬ 
quam  prifeorum  Patrum  do&rinam  conformandi, 
fana  enim  dodlrinacana  eft  ,  &  prifcak  Chrifti,  8c 
Anoftolorum  temporibus  ad  nos  illibate  tradudta, 
vt  merito  dixerit  Vincenrius  Lirincnfis  :  Si  vitanda 
ejl  nouitas  ,  retinenda  efi  antiquitas  fi  prophana  efi  noni- 
tas .  facrata  efi  veiufias.  St  nouitates  recipiantur,  necef- 
fe  efi ,  vt  fides  beatorum  Patrum  aut  tota  ,  aut  certe  ma¬ 
gna  ex  parte  violetur  ■,  necejfe  efi ,  vt  omnes  omn<um  ara¬ 
tum  fideles  ,  omnes  fanlli ,  cajh ,  virgines  ,  omnes  Cie - 
Bened.IuHhiian.in  Epfi-B-Iotui, 


IX. 


na  malos  fruEhts  facere,  neque  arbor  mala  bonos  fruttus  fit- 
cere. Agebat, vt  avbitroL,Cliriftus  de  vera  fide, ac  do- 
dfrina  dignofeenda  ,  &  fallis  a  veris  prophetis 
fecernendis ,  &  tradere  qnidem  voluit  ad  eos  di- 
gnofeendos  indicium  aliquod  ,  certum,  ac  mini¬ 
me  fallax  tradere  non  potuit ,  magna  enim  efle  fo- 
let  hominum  fimulatio  ,  adeo  vt  folus  Deus  ho¬ 
minum  mentes  perfcrurctur  ,  Sc  intimos  animi  rc- 
ccflas  penudat.  Spirituum  quippe,  vt  ait  Salomon  d 
ponderator  efi  Dominus.  Tradidit  ergo  probabile  li¬ 
gnum  ,  &ad  humani  ingenij  vim  accommodatum. 
-  quod  non  nili  ex  actionibus  externis  arcana  cor¬ 
dis  coniicere ,  8c de  cuiufque  propofito ,  ac  volun¬ 
tate  ft at uer e  poteft,  &  vt  plcirimum  colliniat.  Om¬ 
nes  igitur  veteres  Audorcs  fiudus  imerpterantur 
humanas  adiones,qiue  fuapte  natura  fidem,  dodfri- 
namque  fequuntur,&  malam  quidem  malae ,  bonaiv 
ver6  bonar.Non  nego  fieri  nonnumquam  polTc  ,  vt 
xpti  reda, bonaque  fide  prxditus  eft.malos  edar  fru- 
dus,hoceft,perdite,acvitiofeviuat.VerumChtfftui 
non  dicir  quid  aliquando,  fed  quid  plerumque,  neq; 
quid  hominu  peruerfitate  fieri  polfit,fcd  quid  natur: 
fidei,  veraequexlodrinae  ingeniu  poftulet.Ea  eft  autc 
fidei  ratio,  vt  neqj  mala  bonos, neq;  bona  malos  fru- 
dus  proferar,  &vix  que  qu  a  haeretico!  u  reperias,  qm 
no  multis  nefariis  flagitiis,atq;  fceleribusinquuictur: 

q  Itaqu! 


aAm0.s3.BA 
illa  verba: 
Congrega¬ 
mini  mon¬ 
tes  Samari^. 


b  Trac.?7. 
loan. 


X. 


ccap-7.i<. 


dProu.i^.il 


i8i  Epift.  I.  B,  loan. 


&.  Itaque  Tgnatius  hsreticos  vocat  mulierum  corru-  A 
frtoYcs  ,  alienorum  appetitores , pecuniarum  rapaces,  &  quafi 
vertices.  Donatiftarum  fane  rapinas  ,  inuafioncs,fur- 
aCo  parm  t3’  deprafdationefque  commemorant  Optatus3  ,  Sc 
b  Con. liter!  Auguftinus l>.  Abdomini ,  &  impurae  libidini  dedi- 
fetilian.e.  tos  fuifle  haereticos  indicat  Itenaeusc  .Verum  quo- 
ij4  &  lib.  3 .  niam  his  etiam  vitiis  corrumpuntur  interdum  .  qui 
con.Cre  .c.  re£am  complexi  funt ,  &  non  raro,  haereti- 

c  lib.  t.c.j.  ti  ouina  fefe  pelle  contegunt ,  vr  egregie  idem  Ire- 
dPrJEf.lib.n  nxusddocet,hocvnico  dumtaxat  indicio  non  facile 
quifquam  poterit ,  quod  hic  praecipit  Ioannes  ,  fpi- 
'  ritus  explorare  ,  &  pfeudoprophetas  a  veris  prophe¬ 
tis  dignoicere.  Solent  enim  Ecclefia:  defertores 
e  lib.cont.  ( quod  de  Valentinianis  feribit  Tertullianuse  )  falfa 
Valen.c.i.  fua  dogmata  inuoluere  ,  atque  implicare  ,  vt  non  H 
f  Pncfa.in  facile  deprehendantur.  Ertorxenim  (  ait  Irenaeus  f  ) 
lib. j.  fecundum  Jemevpfum  non  extenditur  ,  ne  denudatus  fiat 
comprehenfibilis  ,fuaforio  autem  cooperimento  fubdole  ad¬ 
ornatu*  ,  &  ipfa  veritate  (. ridiculum  efl  dicere  )  veriorem 
femetipfum  proflat ,  vt  decipiat  exteriori  phantafmate  ru¬ 
diores  quemadmodum  d  meliore  nobis  ditium  cfl  de  eiuf- 
'  -modi.  Quomodo  lapidem  pretio fum  fmaragdum  magni  pre- 
tij  apud  cjuofdam  vitreum  in  eius  contumeliam  per  artem  af- 
fimilatum ,  quoad  vfque  non  adeft ,  qui  poteft  probare ,  & 
artificium  arguere  ,  quod  Jubdvle  (it  facium  ,  cum  enim 
commixtumfuerit  arametum  argento  quis  facile  poterit ,  ru¬ 
dis  cum  fit ,  hoc  probare  I 

XI.  Sunt  tamen  ,  vt  monet  Beda,  firudus  non  pauci, 

a  quibus  fpiritus  maligni ,  qui  in  pfeudoprophetis  loquuntur ,  q 
valent  dignofei ,  ffiina  videlicet  fch  fmatum ,  &  horridi  loa- 
refum  tribuli ,  quibus  eos ,  qui  fibi  incaute  appropiant ,  fi¬ 
dem  lacerando  contaminant.  Putant  igitur  alij  fpiritus 
ad  feripturae  normam  ,  atque  amaffim  exigendos, 

Vt  quae  dogmata  facris  litteris  confcntanea  fint, pro¬ 
tinus  admittantur  ,  caetera  repudientur.  Quod  II 
verfus,  ac  germanus  Scriptura:  fenlus  pateat ,  Eccle- 
fiae  interpretationi  congruat  ,  Apoftolicajque  \  tra¬ 
ditioni  confentiat ,  lapidem  Lydium  dixeris.  Atqui 
hauetici  lactis  litteris  mire  ludunt ,  atque  illudunt, 
pleraque  enim  in  veteri  ,  ac  nouo  teftamento  de- 
prauant ,  &c  corrumpunt ,  peruerfa  interpretatione 
pleraque  inquinant,  &  contaminant ,  quae  libi  ad- 
uerfati  animaduertunt ,  impudenter  reiiciunt ,  plu-  ^ 
rima  detorquent, mifere  inuertunt ,  &  ad  fua  ftabi- 
licnda  figmenta  per  vim ,  fraudem,  ac  dolum  tranf- 
ferunt,  iis  denique  perperam  ,  atque  impie  abutun¬ 
tur.  Addo  quod  facrae  litterae  quia  non  omnia  com¬ 
prehendunt  ,  quae  neccflario  credenda  proponun¬ 
tur  ,  perfe  folac  latis  efte  non  polTunt  ad  fidei  dog¬ 
mata  vel  probanda  ,  vel  reficienda  :  quocirca  fpe- 
dandae  etiam  funt  traditiones  Apoftolicae,  quas  non 
modo  omnis  antiquitas  tamquam  necelTarias  ad¬ 
mittit  ,  fed  ipla  etiam  Scriptura  facra  compleden- 
das ,  ac  retinendas  docer.  Ecclefiae  denique ,  quae  k 
g  r.  Timor.  Paulo  S  columna  ,  &  firmamentum  dicitur  veritatis ,  in- 
3,14.  terpres  eft,  ac  iudex  controuerfiarum  omnium, quae 
,  ad  fidem. ,  religionem,  morefque  pertinent ,  atque 
idcirco  qux  Ecclefia  probat  ,  ea  fande  retinenda,  £ 
reiicit  repudienda ,  atque  exploranda  lunt. 

XII.  Qmmobrem  rede  feribit  Irenaeush:74«<«  igitur  ofte- 
h  lib.j.c.  4.  fionis  cum  fint, hac  non  oportet  adhuc  qu  arere  apud  alios  veri- 

tatemquam  facile  efl  ab  Ecclefia  fumer  e, cum  Apoftoli  qua  fi 
iri  deppfuorium  dtues  plenijfime  in  ea  contulerim  omnia, qua 
fint  vcritaiisyvti  omnis, quicunque  velit,  fumat  ex  ea  potu  vi - 
t a. EI  ac  eji  enim  vita  introitus, omnes  autem  reliqui  fures  siit, 

&  latrones,  propter  quod  oportet  demtare  quidem  illos ,  qua 
autem  funt  Ecclefia,cum  ftimma  diligentia  diligere,  &  ap¬ 
prehendere  veritatis  traditionem.  Quid  enim  ?  Et  fi  qui¬ 
bus  de  aliqua  modica  quaflione  difeeptatio  effiet  ,  nonne  ■ 
oporteret  in  aniiqnijfirnas  recurrere  Ecclefias ,  m  quibus 
'pofloli  conuerfim  funi ,  fj-  eis  de  prafenti  qudlione 


fumet  e  quod  certum  re  liquidum  eft  ?  Quid  autem  ft 
neque  A 'pofloli  quidem  Scripturas  reliquiffent  nobis  ,  nonne 
oportebat  ordinem  Jequi  traditionis ,  quam  tradiderunt  iis, 
quibus  committebant  Ecclefias? 

Haec  igitur  optima  ratio  eft  probandi  fpiritus,  XIII. 
vtrum  ex  Deo  fint, an  a  malo  Daemone, aliove  impo- 
ftore.Toto  autem  errant  caelo  Nouat ores, qui  fingu- 
lis  fas  clTe  putant  de  dodrina  Catholica,  atque  Ec- 
clefiafticis  dogmatibus  priuaca  audoritate  fenten- 
rjam  ferte»  Nam  quis  quaelo  fetat  impuriflimorum 
hominum  vel  antidotum,vel  examen  Concibj  Tri- 
dentini?  Qux  vero  ab  Ecclefia  praeferum  Romana 
vel  credcnda,vel  compledenda  proponuntur, ea  in  4 

dubium  reuocare  non  modo  nefas  eft,  fed  prorfus 
impium, ac  facrilcgum.  Sapienter  fiquidem,-ac  ver$ 

Icripfit  Sirach  :  a  /«  multitudine  Prefbytemum  pruden-  aEccl.«.jf. 
tiumfta,  &  fapientia  illorum  ex  corde  coniungere  ,  vt  om¬ 
nem  narrauonem  Dei  pojfu  audire,  &  prouerbia  laudis  non 
effugiant  a  te.  Acute  autem  Primafms. b /^»,(inqnif,)  j,A  C£ 
probati  funt  fpiritm  ab  Ecclefia  5  quid  vis  tu  probare, quod  P<X'  ** 

tam  improbatum  c/.?Quod  fi  quis  nona  quxdam, atque 
alias  inaudita  vel  legat ,  vel  audiat,  fi  Ecclelix  defi¬ 
nitionem,  fententiamve  non  habeat ,  Scripturas ,  & 

Patrum  explanationes, antiquafquc  traditiones  con¬ 
fidat,  quaeque  his  confentanea  funt,  probet,  qua  re¬ 
pugnant,  libere  reiiciat,ac  damnet :  ita  enim  prxei- 
pit  Paulus  ic  Si  quis(mqait)vobis  euangetecauerit prater  c  Ad  Gal  i. 
id, quod  acccpiftis, anathema  fit.  ?• 

.  Quoniam  multi  pfeudoprophett,  exierunt  in  mundum.  XIV. 
Vtiiufque  praecepti  ratio  eft.  Ita  Auguftinus  r*1  Pra-  d  De  verb. 
cepit  Spiritus  ftnllus,ne  omni  fpiritui  credamus, &  cattfam,  APof^cr-J°* 
cur  hoc praceperitfiixit  Qust  illa  caufa  eft  ?  Quoniam  multi 
( inquit)  pfeudopropheta  prodierunt  in  hunc  mundum. 
Ncccfl’e(inquit)diligenter,ac  fedulo  explorare  alio¬ 
rum  dida, peregrina prxfertim,  &noua dogmata, 
plerique  enim  pfeudoprophetae  multa  fingunt,  ac 
mentiuntur  vt  imperitis  fucum  faciant.  Quapropter 
oporttbit(vt  ait  Ircnaeuse)  omnes, qui  intendunt  huic  ferip-  e  lib.}.  c.ij. 
tura,  &  foliciti  funt  pro  fua  falute  non  cum  audiunt forin- 
fecus, eorum  femones  fponte  fuccumbere.  Similium  enim  lo- 
quentes  fidelibus,  ficut  pradiximus,  non  folum  diffimilia  fa- 
pimtfed  &  contraria,  &  per  omnia  plena  blafphemiis,  per 
qua  interficiunt  eos, qm  perfimilitudinem  verborum  diffimi- 
le  ajfettionis  eorum  in  fe  attrahunt  venenum. Sicut  quis  aqua 
mixtum  gypfum  dans  pro  lafle  feducat  perfimilitudinem 
coloris, ficut  quidam  dixit  fuperior  nobis  de  omnibus, qui  quo¬ 
libet  modo  deprauant.qua  fum  Dei, &  adulterant  veritatem. 

Dei  lafte  gypfum  male  m.fcetur.  Et  Paulus  f  eiufmodi  f  Rom- 
pfeudoprophetas  perftringens :  Chrifto  Domino  ( in-  ,8" 
quit)w»  feruiuntfcd  fuo  ventri, &  perdulces  femones, & 
benedtBwnes  feducut  corda  innocentiu.Gixcc  dixit  Apo- 
ftolus,^  S  tfciuXcpiar.,  id  eft,  per  bladilo- 

quentiam  ,  &  aflentationem.  Eft  autem  ^gnQ\cyia 
fermo  fpeciofus,ac  virum  bonum  limilans.  Qua  ra¬ 
tione  TulliusSCapitolinus  Pertinace  ait  appellatum  g  In  Perti- 
fuifle  zfyc-oKcycv,  quodbene  o^ideln  loqueretur, ma- 
le  autem  faceret.  Eam  ob  cattfam  Irenaeus,11  Athana-  4&r*b  j.  * 
fius, '  ik  Auguftinus  k  haereticos  prifeo  illi  ferpenti  ior.t.con. 
fitniles  efle  affinnanr.  Nam  re  vera  ferpens  illecti-  Atian.  ^ 
fjXoyia.  Euam  deccpitiea  quippe  multum  pollicetur,  ^  £*n.' 
nihil  autem  prreftat ,  feque  de  alienis  magis ,  quam  Manjch  c‘ 
de  fuis  commodis  folicitameflc  fimular,quodItxrc-  tj.i 6. 17. 
ticorum  eft  proprium. 

Hi  ergo  pfeudoprophetae  no  aliter  ac  ferpentes  X  V. 
vitandi,  ac  fugiendi  funt,  imitantur  enim  deformes 
meretrices,  quae  fuco, &  vnguentis  fuam  deformita¬ 
te  tegunt,vt  fida,  &  inani  fpecie  incautos  decipiat. 

Multos  autemfalfos  prophetas  illo  ipfo  vere  aureo 
Apoftolorufaeculo  prodiifte  in  luce  non  modo  Ioa- 
nes  hoc  loco, fed  plurimi  etiam  reru  geftaru  feripto- 
res  memoriae  prodiderut.  Princeps  commemoratur 
Sinton 


Explan.  Cap.  IV.  183 


Simon  Magus  ,  qui  familiam  ducit ,  &  Thebutes  A 
a  lib.4.  e.  7.  apud  Nicephorum  a,  Alexander  dErarius,  de  quo 
bxTimot.  Paulnsb,Hymen2Us,  de  quo  idem  Apoftolusc,Dio- 
i.io.  &  x.  trephes,  de  quohicnoftei  d,  Menander  de  quo  Epi- 
i  pl>anillse’Cherintus,  &  Ebion  ,  apud  eundem  Epi- 
i0.*&  x.Ti.  phanium  f.  Addo  Nicolaitas  ,  de  quibus' Ioannes  S, 
a. 18.  &  Auguftinus  K,  vtnon  immerito  Paulus  fe  in  fallis 

d cap-3.is. &  fratribus  periclitatum fuifle  fcribari.Recentiora  funt 
e  hsr  xx  qux  ^ePercgrino  Pbilofopho  fcribitLncianus,  qui 
fhxi  x8.&  Per  fpeciem  Chriftiani  nominis,  ac  religionis  pluri¬ 
is  1.  mis  fucum  fecit, vtnon  immerito  Protetiskfic  appel- 

g  Apoc.  1.7-  latus, quodquam  vellet  formam  indueret.Mitto  ve- 
htichscref.  tll^*olcs  Philofophos  Apoftolis  aequates  Apolloniu 
cap.j.  Tyanaeum,  Dionem,  Euphratem  Apollonij  perne- 
i  x.  ad  Cor.  ccflarium  ,  Demetrium  ,  Mufonium  ,  Damin  Pyta- 
kOd  lib  Sorae^ » Epidetum Stoicum, Lucianum Epicureum, 
iineftart  Diogenem  iuniorem  ,  qui  fapiemiam  venditantes 
c.n.&Am-  plurimos  a  fide,  ac  religione  Catholica  auocarc  ni- 
mian.  Mar-  tebantur ,  vt  verofimillimum  fit, hos  omnes, eorum- 
cel.  lib.xj.  que  fimiles  Pfeudoprophctarum  nomine  it  Ioanne 
comprehendi. 

XVI.  Hoc  porro  Apoftolicum  praeceptum  multis  illu- 
I  Prou.j.3*  ftrat  Salomon  1 :  Fauusenim  ftillam  (  ait )  labia  mere¬ 
tricis  ,  &  nitidius  oleo  guttur  eius ,  nowffima  autem  illius 
amara  quaft  abfynthiurn  ,  &  acuta  quaft  gladius  biceps , 
pedes  eius  defccndunt  in  mortem,  &  ad  inferos  grejfus  eius 
penetrant, per  femitam  vita  non  ambulant ,  vagi  funt  gref- 
fus  eius ,  cr  inueftigabiles.  'Nunc  ergo  fili  mi  audi  me  ,  &  ^ 
nerccedai  k  vWbo  oris  mei.  Et  plura  deinceps  ,  qua; 
Auguftinus  haereticis  eleganter  accommodat.  Sic 
autem  feribit:  Si  ergo  aqua  nomine  (ignificatur  Spiritus 
fandus ,  &  dicit  nobis  epiflola  ifta :  Nolite  omnis  fpiritui 
credere,  fed  probate  fpiritus,fiex  Deo  funt.  Intelligamus  in¬ 
de  d’thimeffc,ab  aqua  aliena  abfline  tc,&  de  fonte  alieno 
nc  biberis.  Quid  efl  de  fonte  alieno  ne  biberis? fpiritui  alie¬ 
no  ne  credideris? Reflat  ergo  examen ,  vnde  probetur  quia 
Spiritus  Dei  efl.  Perinde  pergit  Ioannes: 


i  In  hoc  cognofcitur  Spiritus  Dei,  omnis  Spiritus  qui 
conftetur  lefurn  Chnflum  tn  carne  venijfe ,  ex  Deo 
efl. 

I.  Peculiarem  quandam  dignofeendi  hsreticos ,  & 
pfeudoprophetas  indicat  rationem,  difficilem  illam 
quidem  ,  vt  ait  Auguftinus  ,  fed  veram  tamen.  Cum 
m  *ier' 3 1  lc  en  w  (ait  Auguftinusm)  nos propterea  faceret  folicitos ,  tfr 
VCI  ‘  P°  '  cautos ,  ne  omni fpir  tui  credamus  ,  fed  probemus  Spiritus, 
qui  cx  Deo  funt ,  quia  multi  pfeudopropbeta  prodierunt  in 
hunc  mundum  ,  continuo  vidit  ,qnid  defideraremus ,  occur¬ 
rit  expettattoni ,  iniecit  oculum  tacita  cogitationi.  Et  mox: 
Eia  audite  audite,:ntelUgitr,difcernite,  inharcte  veritati,  re- 
ftfntefalfttati.  Agnouit  tamen  Auguftinus  in  hoc  ipfo 
fignomulraefleinueftiganda,  atque  idcirco  fub  fi¬ 
nem  s.\t:Nam  haeverba  fartili  loannis  habent  adhuc  ma¬ 
gnas  latebras fu  as:  inter  m  eos.  qui  negant  Chnflum  in  car¬ 
ne  venijffe  ,  repellite.  Etpoft  pauca  .*  Sed  certe  diclurus 
es  mihi  :  ergo  qui  dicit  Chrifturn  in  carne  venijfe  ,  ex  Deo 
eft  ?  Audiamus  Donatftas ,  qui  confitentur  Chrifturn  in 
carne  venijfe.  Audiamus  Arianos ,  qui  confitentur  Chri- 
jlum  in  carne  venijfe.  Audiamus  Eunomianos,qui  conflen¬ 
tur  ,  Chrifturn  in  carne  venijfe.  Audiamus  Photimams , 
am  conptentur  Chrifturn  in  carne  venijfe.  Si  enim  omnes 
Sptntus ,  qui  confitentur ,  Chrifturn  in  carne  venijfe ,  ex 
Deo  funt ,  quam  multa  fiunt  harefes ,  mendaces  ,  deceptri- 
ces ,  infana ,  confitentur  tamen  Chrifturn  in  carne  venijfe i 
Pene  eadem  feribit  ad  hunc  locum. 

IJ,  Sed  acute  probat  Auguftinus  n  ,  neque  Aria- 

nUi1-3i.de  nos  ,  neque  Eunomianos ,  neque  Photinianos , 
vc.b.Apofi.  aliof/e  perfimiles  haereticos  vere  confiteri  Chri- 
ftum  in  carne  venifle  ,  cum  de  ipfo  Chrifto ,  eiuf- 
que  dinina  perfona  multo  aliter  fentiant ,  quam 
BeneAJuftinian.in  Epft.BJoan. 


fides  Catholica  doceat.  Id  ipfiim  de  Pelagianis 
affirmat ,  qui  de  Chrifti  carne  perperam  fentie- 
banr ,  quam  alienam  quidem  a  peccato  efle  dicq- 
bant,fed  ei  tamen  omnem  humanam  carnem  aequa- 
bant.De  Donati  ftis,<y«i  hoc  f  i  n  q  u  i  t )  cofitentur,  quod  nos. 
Propterea(g'n)eos  non  effe  ex  Deo,  quia  verbis  confitentur, 
fallis  negant.Gptfid  eft  autem fnn)negare  fallis  ?  Superbire , 

&  fchifmataf acere, non  in  Deo, fed  m  homine  gloriari.  Qua 
ratione  fubdic ,  malos  etiam  Catholicos  verbis  qui¬ 
dem  confiteri ,  Chjriftum  in  carne  venifle,  fadft  au¬ 
tem  negare.  Quam  explanadi  rationem  apertiffime 
probat  OEcumenius. Confejfionem  autem  (inquit)  hanc 
aduentus  Domini  in  carne, non  lingua, fed  operibus  fieri  in - 
telligit.  Quemadmodum  etiam  B.  Paulus  inquit.  *  Vbique  a.x.  ad  Cor, 
mortificatione  Iefu  in  corpore  circumfer  entes, vt  &  vita  lefu  4-10- 
in  corpore  noftro  manifeftetur.Giui  igitur  operante  habet  Iesis, 

&  mitdo  mortuus  eft,  neque  amplius  mudofied  Chrifto  viuit 
Chrftumque  non  in  Chrftitantum  carne,  fed  in  fua  quoque 
circumfert js  efl  ex  Deo.  Idem  vifus  eft  fenfifle  Didy- 
mus,  necdiflcntithoc  loco  etiam  Auguftinus, quem 
fequitur  Beda  ;  fed  vereor, vt  ad  mentem  loannis. 

Non  enim  videtur  hoc  loco  de  vita,&  moribus  age- 
re,fed  de  dodfcrina,  conftat  autem  veram  do&rinam 
a  vita;  probitate  poffe  feiungi ,  quin  etiam  veram  fi¬ 
dem  a  caritate  interdum  diuelli.  Nec  dubium  eft, 
veram  fidei  confclfioncm  eximium, ac  fingulare  efle 
Dei  munus,  &  qua;cuque  apud  h^reticos  vera  funt, 

&  bona,noftra  funt,5c  it  Deo  profe&a.  Nemo  enim 
dicit,  vt  ait  Paulus,  Dominus  Iefus,nifi  in  Spiritu fantto. 

Et  veritas  a  quocumque  profertur ,  a  Deo  manat, vt 
Auguftinus ,  b  &  Gt  egoriusc  fapiehter  docuerunt,  b  lib.  de  y- 
An  Ioannes  eos  indicar,ex  Deo  eflc,qui  ita  fitentur  nic  bapti^c‘ 
Chrifti  ad  nos  aduenmm,vr  cstcra  etiam  admittant  cH0m.  na* 
qua;  de  fidei  myftcriis  ab  Ecclcfia  Catholica  tradun-  inEzcch. 
tur?  Prob'abile,quamquam  mihi  longe  verofimilius 
videtur, a  parte  totum  voluifle  Apoftolum  indicare, 
vt  cos  videlicet  veros  efle  prophetas  veratqne  fidei 
pra;cones  affirmet ,  qui  redam  de  Chrifti  aduentu 
fidem  profitentur,perindeac  fi  dixiflet :  omnis,  qui 
redam  Chrifti  fidem  compledirur,  ex  Deo  e  ft.  ita 
enim  fere  Cplebanc  olim  Apoftoli Chrifti  fidem  pro¬ 
ponere.  Ita  Eunuchus  ^  antequam  a  Philippo  bnp-  »1  A&.8,  37. 
tizaretdr, credere fe  dixit  filium  Dei  efle  Iefiim  Chri- 
ftum.  Tametfi  igitur  vnicum  videtur  Ioannes  arti¬ 
culum  proponere, eo  tamen  omnem, vt  arbitror,Ca- 
tholicam  dodrinam  complexus  eft. 

Cum  igitur  ait  Ioannes ,  In  hoc  cognofcitur  fpiritui  HI. 

Dei.refpexifle  videtur  ad  id  ,  quod  paulo  ante  dixe¬ 
rat.  Nolite  omni  fpiritm  credere ;  quafi  dicat,  illi  fpiritus 
audicndi,&  fcqucndi  funt, qui  Catholicam  dodri- 
nam,atque  Euangelicam  fidem  profitentur.  Quod 
fi  vita,morefque  fidei  profeflionirefpondcant,  tum 
demum  perfede  ex  Deo  efle  cenfendi  funt,  &  fpi- 
ritum,diuinamquc  cius  gratiam  habere ;  fi  fecus  ac- 
cidatjtnnc  Chrifto  obtemperadum  eft  dicenti.  eS«-  cMat.tj.a, 
per  cathedrarii  Moyft  federunt  Scriba,  &  Phari/ai ,  omnia 
ergo  quacumque  dixerint  vobis  feruate,  &  facite,  fecundum 
vero  opera  eorum  nolite  fac  er  e, dicunt  enim ,  &  non  faciunt. 

Et  in  eamdern  fentenriam  Auguftinus  carpendum 
efle  ait  verae  dodrina;,  fanacque  fidei  botrum, vitan¬ 
dam  vero  perdita;,ac  flagitiofa;  vitae  fpinam :  illa  fi- 
quidem  non  folmn  obledat ,  vefumetiam  magmo- 
pere  prodeft,  haec  vero  perniciem ,  atque  interitum 
affert.Quocirca  Paulus  fpiritum,qui  ex  Deo  fit  mo¬ 
net  his  verbis,  f  Exemplum  efto  fidelium  in  verbo, &con-  f  i.aaTim. 
uerfatione ,in  caritate,  in  fide,  in  caftitate,  vt  profettus  tuus  P  ‘4- 
mamfeftus  fit  omnibus. Et  alibi,  g  In  omnibus  probet  e  exern-  g  ad  T  it.1.7' 
pium  bonorum  operum  in  doftrina ,  in  integritate ,  ingra- 
uitate.  Eodemque  modo  tacobus. b  Quis  ( inquit) fa -  h  cap.j ,  x j. 
piens ,  &  difciplinatus  inter  vos  ?  Oftendat  in  bona  con- 
uerfatione  operationem  fuam  in  manfitetudint  fapientia. 

q  1  Huc 


184 


b<3e  vita. 
Mof. 


b  ca.51.  v-  Huc  nimirum  fpedhffe  videtur  Ifaias  a ,  cum  dixit, 
Attendite  ad  Abraham  patrem  vejlrum ,  &  ad  Saram, 
quapepentvos.  Quo  locoGregorius  Nyffenus  b.  At- 
tendite  (ait)  ad  Abraham patrem  vejlrum ,  vt  quemad¬ 
modum  qui  vi  ventorum  a  rella  nauigationu  via  tn  pela¬ 
gus  exalh  fune ,  fi  ad  ignem ,  vel  cacumen  mentis  reffe- 
xennt ,  facile fe  ab  errore  intutum  reducunt fic quicumque 
hnus  viujlufiibus  opprejfi  a  virtute  aberrant ,  exemplo 
Abraha  quafi  gubernaculo  ad  diurna  voluntatis  portum 


Epifl.I.B.  loan. 


umeantur. 


eEpift.io. 
d  lib.7.  hift. 
C,}l. 


t  lib.11.  C.4. 
flib.de  ie- 
itinio,&  libo 
$.  in  Mare. 

flib.j.c.  r8. 

hb.i.con. 
fud.cap.  9. 
j-curn  hic, 
tum  fer. 30, 
&  31.de 
vevb.  Apoft. 
kier.  30.  de 
Verb.  Apolh 


1  fer.jo.de r. 
verb.  Apoft, 


Tt. 


rafer.jo.de 
verb.  Apoft, 


5  Et  omnis  Spiritus ,  qui  foluit  lefum ,  ex  Deo  non  efl ,  & 

hic  efl  Antichrifius ,  de  qua  audifiis,  quoniam  venit, & 

nunc  tam  in  mundo  efl , 

A  negatione  alterum  prodit  judicium  ad  fpiritus 
dignofeendos  in  primis  vtile.  Videntur  autem  La¬ 
tini  codices  a  Graecis ,  qui  nunc  habentur  in  mani¬ 
bus  ,  Syriifquediffidere.  Latini  enim,- vt  dixi, ita  ha¬ 
bent.  Omns  Spiritus  qui  foluit  lefum.  At  Graeci,  Syrii- 
que  :  Omnis  [  inquiunt )  Spiritus ,  qui  non  confitetur  le¬ 
fum  Chriftum  tn  carne  venijfe.  Latinam  le&ionem  pro¬ 
bant  Beda  ,  Leo  c  ,  &  quod  magis  mirandum  eft, 
etiam  veteres  Graeci ,  vt  colligitur  ex  Socrate  lo¬ 
cum  enim  indicat  ab  haereticis  deprauatum.  Porro 
(inquit )  ignorauit{  deNeftorio  loquitur )  quod  feri - 
pturn  fit  in  vetujhs  exemplaribus  Epiftola  Catholica  diui 
/oannis.  Omnis  Spiritus ,  qui  foluit  lefum ,  ex  Deo  non 
efi.  Qaippt  hanc  fententiarn  omnes  ,  qui  diuinitatemab 
humanitate  Chrtflifeiungere  jludebant ,  ex  vetuftis  exem¬ 
plaribus  delere  ,  tollereque  non  dubitarunt.  Idem  aper¬ 
tius  docet  Beda,  quofdam  enim  ait  hunc  vetficu- 
lumex  hac  epiftola  erafiffe.  Nefctltcet per  autloritatcm 
B.  /oannis  conuinceretur  error  eorum.  Denique  Neft ortus 
nefeire  fe  prodidit ,  hanc  autenticis  exemplaribus  inditam 
fuiffe fententiarn ,  atque  ideo  foluerenon  timuit  lefum.  Si* 
mijia  leguntur  in hiftoria  tripartita*.  Eamdem Lati¬ 
nam  leftionem  probat  Tertullianus f  >Irenaeusg,5c 
Thcodoretus1*,  cuius  in  quadam  epiftola  ha:c  funt 
verba:  irUv  wfG^aXoWlsnraV.Itaque  Didymus  Latina 
ledtionem  fequutus  videtur;  Graecam  probauit  Cy¬ 
prianus' ,  vtrumque  Auguftinus  k.  Sed  vt  (it  haec 
fententianon  aliter  aefuperior  haereticos  perftringit 
qui Chrifti  Domini diuinitatem  ,  vel  perfedhm  hu¬ 
manitatem  inficiarentur ;  vel  vt  ait  Auguftinus ,  eos 
potifliimim  damnat ,  qui  Chrifti  membra  ,  feu  Ec- 
clefia  haerelibus.ac  fchifmatibus  foluunt.  Soluere(m- 
quit )  f  iliis  intelbgitur ,  ille  venit  colligere,  tu  venis fioluert. 
Qjomodo  non  negas  Chrijlum  in  carne  ven.jfe  ,  qui  dtf- 
rumpis  Ecclefiam  ,  quam  ille  congvegauit  ?  Alibi  1  veto 
Graecam  lecftionem  fequutus,  lnterim  ergo  ( inquit ) 
cariffimi  repellite  ab  auribus  veflns  omnem  dtffutatorem, 
fcnptorem ,  [ufurratorem ,  qui  negat  lefum  Chrijlum  in 
carne  venijfe.  Ergo  repellite  Manichaos  d  domibus ,  ab  au¬ 
ribus  ,  d  cordibus  veflns ,  Manicbai  enim  Chrijlum  in  car¬ 
ne  venijfe  apertijfimt  negant :  Spiritus  ergo  illorum  non  efi 
ex  Deo.  Et  aliquanto  poft.  In  quantum  non  confitetur 
Chrijlum  i*  carneveniffe  ,  in  tantum  ex  Deo  non  efl ,  quia 
ifie  error  ,  qui  non  confletur  Chrijlum  in  carne  venijfe ,  ex 
Deo  non  efi. 

Siue  igiturneget  quis  Chriftum  in  carne  veniffe, 
(uie  foluat  lefum ,  hoc  eft,de  Chrifti  diuinitate,  vel 
humanitate  aliter  fentiat ,  ac  doceat ,  quam  Catho- 
lica fides  praeferibit ,  plane  indicat ,  fe  Spiritu  Dei 
deftitui,  hoc  enim  eft,  <x  Deo  non  efte.  Acute  verb 
obferuat  Auguftinus'11,  ex  verbis  Apoftoli  colligere 
Manichaeos  impium,  ac  nefarium  dogma.  Hinc  (in¬ 
quit  )  tn  eo,  quod  dixi,  velpotiusab  Apofiolo  dtflum  corn- 
m  emor  au  i ,  quta  omnis  Spiritus ,  qui  negat  lefum  Ch>i- 
fium  in  came  veniffe  ,  ex  Deo  non  efi.  Infidiatur  Ma- 
nichaus  in  hoc  verbo  ,  &  dieit  mihi  :  Ecce  Spiritus 
qumegat  lefum  Chrijlum  in  carne  veniffe,  es:  Deo  non  efi. 


III. 


A  Vnde  efi  ergo  ?  Si  ex  Deo  non  efi,  inquit ,  vnde  efhNum- 
quid  enim  poteft  ejfenifi  aliunde? Si  ergo  inquit ,  ex  Deo  non 
ejl ,  &  aliunde  efi,  vides  ejfe  duas  naturas.  V erum  idem 
mox  aduerfus  Manichaeos  fubriliter  di  (Terit,  Error , 

(inquit )  non  efi  ex  Deo ,  homo  ex  Deo  efi.  Et  concludit. 

In  quantum  errant,  in  quantum  peccant ,  in  quantum  bla - 
ffihemant,  non  funt  ex  Deo.  Sanemur  ,  &  ex  Deo  erunt , 
quia  &  natura  ex  Deo  erant.  Rurfus  alibi  »  ,  omnes(ait)  a  fer.  31.  <jc 
harefes  aliquo  pallo  negare  Chriflum  in  carne  venijfe.  Et  vah.  Apoft, 
mox  fubdit.  Quid  miramini, fi  pagani  negant  Chriflum 
in  carne  venijfe? Quid  miramini ,  fi  ludai  n ega nt, Chriflum 
in  carneveniffe  ?  Quid  miramini, fi  Manichai  apertijfime 
negant,  Chriflum  m came  venijfe  ?  111  ico  vero  addir. 

Sed  dico  caritati  ve  flra,  etiam  omnes  mali  Catholici  verbis 
confitentur  ,  Chriflum  in  carne  veniffe ,  fallis  autem  negant , 

B  Nolite  ergo  ejfe  tamquam  de  fide  fecuri,adiungite  fidei  vc- 
ftra  vitam  r ellam,  vt  Chriflum  confiteamini  in  carne  ve- 
tnjfe,&  verbis  vera  dteende,  &  fallis  bene  viuendo ,  nam  fi 
confiteamini  verbis ,  &  fallis  negetis ,  fidei  talium  malo¬ 
rum  prope  efi  fides  damoniorum.  Denique  Auguftinus, 

&  Didymus  Apoftoli  verba  perinde  accipiunt, quafi 
aduentus  Chrifti  confeflionem  ,  negationemve  ita 
ad  fidem  velit  pertinere, vt  tamen  cum  caritate  con- 
iungatur,quodeft,vt  monui,  vcriflirqiim. 

Vt  igitur  ad  Apoftolum  redeam,  Grxcorum  co¬ 
dicum  ledtio  idem  negando  adftruit,quod  fupe- 
rior  affirmando.  Vt  enim  qui  afferir ,  Chriftum  in 
carne  veniffe, ex  Deo  eft ,  ira  qui  ncgar,cx  Deo  non 
eft.  Latinorum  pono  ledtio  eos  pwiflimum  ha?- 
£  reticos  iugulat ,  qui  Chrifti  diuinam ,  vel  humanam 
naturam  abnegant ,  vel  mutilant.  AL110  autem  illo 
Apoftolico  rayfteriu  incarnationis  Chrifti  plurimo¬ 
rum  haereticorum  conatu  oppugnabatur ,  quorum 
praecipuos  fupra  indicaui,hoc  eft ,  Gnofticos, Simo¬ 
nem, Cerdonem,  Valentinum,Maxcionem.  Multo 
autem  poft  Arianihadbenus  lefum  foluebanr  ,qubd 
illi  diuinitatem  adimerent,  eumque  aeternitate  ,  ac 
caeteris  diuinis  attributis  fpoliarent.  Addo  Photi- 
num,qui  formam  ferui  in  Chrifto  admittit,  formam 
Dei  nonagnofcir.Eunomiusne  fimilem  quidem  Pa¬ 
tri  Chriftum  fuiffe  autumat.  Aliquanto  deinde  rc- 
centioresNeftoriani  foluebat  &ipfi  Iefum,quod  in 
illo  perfonas  geminarent.  Hi  igitur,  atque  alij  eiuf- 
dem  farinae  haeretici  foluunt  Ielum,  quia  non  illum 
D  qualis  reuera  cft,agnofcunr,aut  profitentur.Necefle 
eft  autem,illum natura  filium  fateantur,  non  gratia, 
vnigenitum.non  adoptatum.///»»»  enim, vt  ait  Augu¬ 
ftinus,  b  filium  qustrimus,qui  cum  informa  Dei  ejfet,  ftcut  (,  rcF.31.  <h} 
dicit  Apofiolus , c  non  rapinam  arbitratus  eft ,  ejfe  aqua-  verb.  Apoft. 
lis  Deo ,  non  rapina  ,  quia  natura ,  natura  erat ,  rapina,  c'4'jp..]j 
non  erat.  Non  rapinam  arbitratus  efi ,  ejfe  aqualis  Deo,  *  ^  1 

non  erat  ei  rapina,  natura  er  at,  fic  erat  ex  aternitate  ,fic 
erat  commis  gignenti  fic  er/tt  aqualis  Patri, fic  eratfemet- 
ipfiim  exinanmt ,  vt  confiteamur  lefum  Chrijlum  in  car¬ 
ne  venijfe  3  femetipfum  exinaniuit ;  quomodo  ?  Amittendo 
quod  erat,  an  ajfumendo  quod  non  erat  ?  Sequatur  Apofla- 
g  lui,  audiuimus,  femetipfum  exinaniuit,  formam  ferui  acci¬ 
piens-, fic  fe  exinaniuit  formam  ferui  accipiens ,  non  formam 
Dei  amittens ,  Forma  ferui  accejfit,tton  forma  Dei  difceffit , 
hoc  eft,  confiteri  Chriftum  in  carne  venijfe.  Omnes  igitur 
haeretici  foluunt  lefum ,  quia  male  de  ipfo  fiuc  di- 
uinae  ,  fiue  humanae  naturae  refpedtu  opinancur;at- 
que  ita  ex  Deo  non  funt. 

Quod  ipfum  de  fuperioris  ,  noftrique  faeculi  hs-  I V , 
reticis  dixerim,  illi  enim  fiue  facras  litteras  corrum¬ 
pant, atque  inuertanr,  fuoque  arbitratu  haec  quidem 
probent, illa  vero  reficiant ,  fiue  traditiones  de  me¬ 
dio  tollant,  fiuefacramenta  mutilent,  aut  impi£,ne- 
farieve  contaminent ,  fiue  liberum  arbitrium  abne¬ 
gent,  fiue  Conciliorum  audlorirati  detrahant,  fiue 
Romani  Pontificis  maicftatem  quantum  in  iis  eft, 

peffundenc. 


Explan.  Cap.  I V. 


185 


peffundent ,  fiue  denique  alia  permulta  errorum 
monftra  effutiant,  &  iam  pridem  damnatas,  fopitas, 
atque  extin&as  haerefes  ab  inferis  reuocent ,  &  pro¬ 
ferre  nitantur  in  lucem ,  Iefurn  profedo  fpluunt ,  & 
fe£tiones,&  fchifmatapariunt,atque  ita  ex  Deo  non 
fiint,atque  adeo  auerfandi,ac  damnandi  ab  Apofto- 
lo proponuntur.  Ita  re&e  concludit  Auguftinus. /p/« 
eft  Spiritus  Dei ,  qui  dicit ,  Iefum  in  carne  veniffe,  qui  dicit 
non  lingua, fed  faflis, qui  dicit ,rton  fonando, fed  amando.  Ille 
autem  non  ejl  Spiritus  Dei ,  qui  negat ,  Iefum  Chriftum  in 
carne  veniffe  ,negat  &  ipfe  non  lingua,  fed  vita,  non  verbis , 
fedfaBis. 

V.  Sthic  eft  Antichriftus.  Ita  habent  vulgati  codices, 

ali.decarn.  neque  aliter  legit  Tertullianus  a.  Graeci  habent,  rjs ' 
Chrif.  c.14.  to  dvTixea^oV'.  hoc eft, hic  eft  fpirittis  Anti¬ 

chrifti  ,  eodem  plane  fenfu  non  dicitur  autem  fpiri- 
tus  Antichrifti,quafiau<5:orem  habeat  Antichriftum, 
quomodo  auctorem  habent  Deum, qui  Chriftum  in 
carne  veniffe  confitentur.  Sed  Antichrifti  fpiritus 
appellatur, quod  fit  Chrifto  plane  contrarius,  qualis 
futurus  eft  is,qui  proprii  Antichriftus  appellatur.Sic 
b  cap.  x.  it.  dixerat,  hac  ipfa  b  Epiftola :  Quis  eft  mendax ,  nifiis,qui 
negat ,  quoniam  lefus  eft  Chnftus  ?  hic  eft  Antichriftus ,  qui 
negat  Patrem, &  Filium.  Perinde  igitur  eft,  ac  fi  dicat, 
eum ,  qui  negat  Chriftum  in  carne  veniffe ,  ad  eius 
do&rinam  pertinere*  qui  venturus  eft  aliquando,  & 
Chriftianum  nomen  acerrime  oppugnaturus:  Dt  quo 
(inquit)  audtftis  quoniam  venit.  OEcumenius  refert  ad 
4  cap.  a.  18.  id,quod  fupra  dixerat  Ioannesc :  Filioli  neuiffma  hora 
eft ,  &  ftcut  audiftis  quia  Antichriftus  venit.  At  ibi  illos 
ait  audiuiffe ,  neceffe  vt  fit  antiquiora  tempora  fpe- 
iffaffe  Ioannem.  Crediderim  igitur  refpexiffe  Apo- 
ftolum  ad  prima  fidei  rudimenta  ,  quae  ante  bapti- 
fmum  tradi  folercnqvero  fimillimum  enim  eft,inter 
caetera  confueuiffe  explicari  catechumenis  ea ,  qme 
pertinent  ad  futurum  iudicium  ,  Sc  Antichrifti  ad- 
d  t.adCor.  uqntum.Nam&Pauljus‘l:A^/?<H«w(inquit)M»jopff- 
7*  raiur  iniquitatis  tantum,  vt  qui  tenet, nunc  teneat ,  donec  de 

medio  fiat ,  &  tunc  reuelabitur  ille  iniquus,  quem  Dominus' 
lefus  interficiet  (piritu  oris  fui ,  &  deftruet  illuftratione  ad¬ 
ventus  fui  eum  ,  cuius  eft  aduentus  fecundum  operationem 
Satant.  Ita  enim  de  illo  differit ,  quafi  de  re  omnibus 
nota,  eius  tantum  conditiones  deferibit.  Fortafse 
etiam  indicare  voluit  Ioannes  prophetarum  vatici- 
nia;qui  de  illo,deque  extremo  mundi  die  non  pauca 
tradiderunt. 

V  {,  Non  poterat  igitur  fideles  latere  venturum  Anti¬ 

chriftum  qui  miris  modis  Ecclefiam  vexaturus  eft, 
ac  propterea  ai  t  Apoftolus:  De  qtm  audiftis  quoniam  ve¬ 
nu.  Gra?ce  ep^£Te,hoc  eft, venturus  eft.Ne  quis  putet, 
quod  Nouatores  affirmant  ,  iam  pridem  Antichri- 
fturrt  ortum  effe  ,  &  in  Ecclefia  dominatum ,  atque 
imperium  exercere.  Nam  quod  fubdit  Ioannes  :  Et 
nunciamin  mundo  eft.  Rc£te  a  Didymo,&:  OEcume- 
nio  non  ad  ipfius  Antichrifti  perfonam,fcdad  falfos 
Prophetas-,  falfos  Apoftolos  ,  ic  haereticos  refertur, 
qui  eius  prodromi  funt, atque  anteambulones.  Qua 
e  cap,  1 . 1 8,  ratione  fupra e  dixerat.  Antichrifti  mulhfaEh  funt.  nam 
qui  veritatem  incarnationis  Chrifti  oppugnant ,  vel 
veram  ab  eo  traditam  do&rinam  abnegant ,  merito 
Antichrifti  dicuntur  ,  hoc  eft  ,  Chrifti  aduerfa- 
rij.  Intelligit  autem  haereticos,  fchifmaticos,  qui 
initio  nafcentis  Ecclefiae  exorientem  Chrifti  fidem 
fuis  erroribus  inquinare  nitebantur  ,  &  Mini- 
ftris  Euangelicis  aduerfabantur.  Cacterum  Anti¬ 
chriftum  paulo  ante  iudicij  diem  venturum  ,  fiitu- 
rumque  vnum  aliquem  fingularem  hominem  inter 
Catholicos  conucnit.  Soli  haeretici  de  Antichri- 
fto  inepriffime  infaniunt ,  quos  alij  ante  nos  egregie 
f  i.a4  Tbef.  confutarunt.Pauca  quaedam  hoc  loco  attigit  OEcu- 
z.  tnenius,quac  fermetx  Pauld f  Apoftolo  colliguntur. 

Eerted.  lufliman,  in  Epici.  E-  Joan. 


4.  Vos  ex  Deoeftis filioli ,  &vklftis  eos,  quoniam  maior 


Cum  pfeudoprophetas  defcripfiffet,duo  quaedam  I. 
magna  bona  de  fuis  auditoribus ,  &  in  Chrifto  filiis 
praedicat ,  effe  illos  videlicet  ex  Deo,  &  pfeudopro¬ 
phetas,  atque  Antichriftum  vicifle.  Dicuntur  autem 
effe  ex  Deo, quomodo  fupra  dixerar,eu  effe  ex  Deo, 
qui  confitetur  Chriftum  in  came  veniffe:  quafi  dicat  illos 
de  rebus  fidei  redte  fenrire ,  &  quod  caput  eft ,  cum 
fide  caritatem  coniungere,  quod  rumex  adtionibus 
externis  colligere  fas  erat,  tum  ex  ipfo  baptifmo  de- 
B  prehendi  porerat :  eo  quippe  quodammodo  renari, 
arque  adeo  beneficio  gratiae  in  Dei  filios  adoptati,  & 
ad  aeternam  haereditatem  vocari  erant.  Adde  quod 
eorum  fidem,&  caritatem  diuinitus  noffepotuit,vel 
certe  indicauit,quid  de  fidelibus  fentiendum  fit,nifi 
rei  euidenria  aliud  fuadear.  Accedit  quod  ipfa  etiam 
folafidesre&a  fingulare  Dei  munus  eft ,  vtaduerfus 
Pelagium  probat  Auguftinus  *  ‘.Attendat  (inquit)  ali.deSpfr. 
&  videat,  non  ideo  tamum  iflam  voluntatem  (de  crede-  &  lit.c. 54. 
di  voluntate  loquitur  )  diurno  muneri  tribuendam , 
quia  ex  libero  arbitrio  esi  ,  quod  nobis  naturaliter  con-  c.  j.&dein- 
creatum  e  fi ,  verum  etiam  quod  viforum  fuafionibus  agit  cepv 
Deus ,  vt  velimtu  ,  &  yt  credamus  ,fiue  extrinfectts  per 
Euangelicas  exhortationes  ,  vbi  &  mandata  legis  ali- 
C  quid  agunt  ,  fi  ad  hoc  admonent  hominem  infirmita¬ 
tis  fue  ,  vt  ad  gratiam  iuftificantem  credendo  confu¬ 
giat  ,  fiue  intrinfecus  ,  vbi  nemo  habet  pote  flatem  quid  ei 
veniat  in  mentem  ,fed  confentire ,  &  dt fient  ire  propria  vo¬ 
luntatis  tfi. 

Confeftim  aurem  addit :  His  ergo  modis  quando  \  J. 
Deus  agit  cu.  animarationali,  vt  ei  credat ,  neque  entmere- 
dere  pote  fl  quolibet  libero  arbitrio,  fi  nulla  fit  fuafio ,  vel  vo¬ 
catio  cui  credat ,  profeBo  &  ipfum  velle  credere  Deus  ope¬ 
ratur  in  hornme  ,  &  in  omnibus  miftricordia  eiuspreuenit 
nos.  Confentire  autem  vocationi  Dei ,  vel  ab  ea  Mffentire, 

Jicut  dixi ,  propria  voluntatis  eft.  Quoniam  igitur  ij  ad 
quos  Ioannes  feribir,  fidem  animo  conceperant,  vel 
hoc  folo  nomine  vere  dicere  poruir  ,  illos  efle  ex 
D  Deo ,  praeterquam  quod  bene  illis  ominando  etiam 
caritatem  gratulatur  ,  quo  potiffimum  nomine  Dei 
filij  nuncupari  poffunt.Sicenim  alibi  loquitur  Ioan¬ 
nes  b  :  Dedit  etspoteft stem  filios  Detfierihis  ,  qui  credunt  bcap.i.  ir. 
in  nomine  eius,  qui  non  ex  fangutmbus ,  neque  ex  voluntate 
carnis,  neque  ex  volunt  ite  viri  ,fed  ex  Deo  nati  funt.  Et 
hac  ipfa  Epiftola  c  dixerat  :  A Tunc  filij  Dti  fumus,  ccap.j.i. 
fidei  videlicet  &  caritatis  beneficio.  Hanc  autem  cx- 
leftem  ,  ac  plane  diuinam  filiorum  Dei  rationem 
a  naturali  ortu  plurimum  differre  apud  Ioannem  d  d  cap.J.j. 
docuit  Chriftus  :Ntfi  qui *  (inquit)  renatus  fuerit  ex 
aqua  ,  &  Spiritu  fanflo  non  pottfl  introire  in  regnum 
Dei.  Et  mox  :  Quod  natum  e  fi  ex  carne  caro  eft ,  quod 
natum  eft  ex  ftnntu,  fpiritus  eft.  Appofite  aurem  eo  lo- 
E  co  feribit  Auguftinus  c  ;  Tu  carnalem  generationem  e TraA,  ix. 
intelligis ,  cum  dicis :  Numquid  poteft  homo  redire  in  vi-  >n  Ioa!^ 
fcera  matris  fua  1  Ex  aqua ,  &  Spiritu  fanflo  oportet ,  vt 
nafcatur  propter  regnum  Dei.  Si  propter  hereditatem 
patris  hominis  temporalem  ,  nafeitur  ex  vifceribus 
matris  carnalis  •,  propter  hereditatem  Patris  Dei  fempi- 
ternam  ,  naftttur  ex  vifceribus  Ecclefia.  Generat  per 
vxorern  filium  pater  moriturus  fucceffurum  :  generat 
Deus  de  Ecclefia  filios  non  fucceffum  ,  fed  fecum  man- 
furos. 

Itaque  Chriftus  quia  fpmtualem  regeneratio-  j  j  jt 
flem  naturali  ,  carnalique  generationi  ex  aduerfo 
opponebat ,  &  naturalis  generatio  ex  duobus  prin¬ 
cipiis  patre  ,  ac  matre  manat ,  duo  etiam  fpkitualis 
goncrationis  principia  explicat ,  aquam  qua!  matris, 
q  5  &  Spiri 


t  in  catena 
fGrxca. 
b  Hom.  xj. 
in  Io. 
f  Ioan.  $. 


IV. 


4. 


P  *•  acj  Cor. 
5?- 

V. 

tcap.17.  18. 


l86 


ipift.I,  B.Joari' 


&  Spiritum  fan&um,  qui  patris  vicem  gerit,  quem- 
admodu  graues  au&ores  Ammomus,ScTheodore- 
tus  ;Mopfueftiehfis,Chryfoftomusb}&  £uthymiusc 
obferuarunt.  Quo 'etiam  pertinet  quod  alij  quidam 
docuerunt,  eodem  modo  renafeinos  cum  Chriftia- 
ni  efficimur ,  quo  Chriftus  natus  eft.  Ilie  autem  ex 
Maria  .Virgine  fine  viro  Spiritu  fando  vicem  geren- 
te-viri, natus  eft  ;  nos  cx  aqua, Se  Spiritu  fando  rena- 
fcimur.Propterea  vere  dixit  Ioannes.Z^oj  ex  Deo eflis 
filidU.Y t  enim  fiepe  dixi, vt  fuam  in  illos  caritatem  de- 
claret,filiolcs  moliiflim  e  appellat.  Fortafle  tacite  in- 
finuare  voluit, eos  quafi  recens  natos, adhuc  efle  inr 
fantulos ,  atque  adeo  fe  tamquam  Patrem  de  eorum 
falute  folicitum ,  eorum  quidem  conftantiam  ma¬ 
gnopere  laudare;  nonnihil  tamen  humanae  imbecil¬ 
litati  in  ea  praefertim  infantia  metuere.  Facile  enim 
iquxiaon  ita  pridem  fidem,  &  caritatem  percepe¬ 
runt  ,  nec  dum  magnos  habent  in  virtute  proceflus 
pfeudoprophetarum  dolis,  ac  fraudibus  decipi  pof- 
lunt. 

Ne  tamen  de  eorum  firmitate,  &c  conflantia  plus 
aequo  diffidere  videatur,  eos,  vt  erant  initia.,  laudat. 
Et  vitifUt  (inquit)wj,  hoc  eft,  pfeudoprophetas ,  & 
impoftores,  velvt  alij  Codices  habent,  quos  Augu- 
ftinus,&  Beda  fequuntur,waf?« eum .  v  t  de  Antichri- 
fto  loquatur,  quem  paulo  ante  nominauerat, quique 
per  fuos  praecurfores  Chriftianorum  fidem  veher 
mentiffime  oppugnabat.  Vicilfe  autem  illos  ait, 
quod  fidei  integritatem  atque  caritatis  vim,  tc  effi¬ 
cacitatem  conftanter  retinuiflent,  fubindicansfuifle 
illos  apleudopropheris,  atque  haereticis  non  leuiter 
tentaros  ,  quos  tamen  ftrenue  depulerint,  nifi  forte 
quod  nonnulli  fulpicantur ,. Hebraeorum  more  prae¬ 
teritum  pofuit  pro  futuro, quafi  fignificet,minime  fe 
dubitare  fore  illos  in  vera  fide  conftantes.  Vtrouis 
autem  modo  intelligat  Apoftolus ,  redte  monet  Au- 
guftinus  merito  addidifle :  Quoniam  maior  efl ,  ejui  in 
vobis  efl,  quam  qtiitn  mundo.  Ne  vi  floriam  (inquit)  fuis 
viribus  tribuerent ,  (fi  arrogantia  fttperbta  vincerentur; 
quemcumque  enim  Diabolus  fuperbum  fecerit,  vincit,  do¬ 
lens  eos (eruare  humilitatem ,  quid  ait  ?  Fuiflis  eum.  lam 
omnis  homo,  qui  audit, vici  fles, erigit  caput,  erigit  ceruicem, 
laudari  fe  vult.  Noli  te  extollere.  Ftde  quis  tn  te  vicit. 
Quare  vivfli  ?  Quia  maior  efl,qui  efl  in  vobis, quam  qui 
in  hoc  mundo.  Eflo  humilis  ,porta  Dominum  tuum,  e  flo 
iumentum  fe  foris  tui.  Bonum  tibi  efl,  vt  tpfe  regat, (fi  tpfe 
ducat ;  nam  fi  ipfum [efforem  non  habueris , cernuem  erigere 
potes.ealcesfiotcs  mittere.  Sed  v&  tibi  fine  recl ore, qui  t  liber¬ 
tas  ifla  m  beflias  te  mittit  comedendum.  Quae  idcirco  li¬ 
bens  rcommemoraui ,  vt  appareat  ab  Auguftini  fen- 
tentiaeos  magnopere  diferepare  ,  qui  gratiam  diui- 
nitus'  traditam  perinde  aiunt  viribus  libepi  arbitrij 
•permitti  vt  ea  tamquam  inftrumento  vtatur,  cum 
alia  omrria  perpetuo  doceat  A uguftmus.  Merito  au¬ 
tem  iis  vi&oriam  tribuit ,  qui  fidei  conftantiam  re- 
titient.  Sic  enim  hac  ipfa  Epiftola  infra  d  dicit.  Quo¬ 
niam  omne ,  quod  natum  efl  ex  Deo ,  vincit  mundum :  (fi 
haceflv.tttoriu  qua  vincit  nmndumfidesnoflra. Non  nu¬ 
da  quidem  fidesfed  qua  per  dilcfliotiemoperatur.  Allo¬ 
qui  enim  fi  fides  caritate  deftituatur  , '  ipfi  Daemoni 
•poteft  efle  communis  ,  atque  idcirco  neque  illum, 
neque  mundum  vincir.  Vult  igitur  Apoftolus  fide¬ 
les  non  in  fe  ipfis ,  fed  in  Domino  gloriari ,  diuinae- 
que  gratiae  beneficium  agnofeere  ,  quod  facie¬ 
bat  Paulus  e  ,  cum  dixit  :  Deo  autem  gratias  qui 
dedit  nobis  vitloriam  per  Dominum  noflrum  fefurn 
ChriSlum. 

\  ■Maior{mc[\\\x.)eft,  qui  in  vobis  eft ,  quam  qui  in  mun¬ 
do.  Cum  enim 'Deus  vi  fune  immenfitatis  vbique  fit, 
&  vt  in  Adfis  Apoftolicis  ait  Paulus  f :  Non  longe  fit 
ab  vrtocfuoqtfe  mflrum,m  ipfoemtn  vimmus, monemur ,(fi 


A  fumus.; '.Singulari. tamen  quadaiii.ratiSne  inefljiri.lu  - 
ftis  ,  in  quibus  non-folum  habitat  per  fidem  ,  fed 
eriam-pet  gratiam,  &  caritatem,  dc  quibus  Chriftus 
ipfe-* aiii-Ego fum v: tis ,vos  palmus, qui manetinme.fi  a  Ioan.ij.j. 
egotn  eo,hicf en  fr  ullum  multum,  quia  fine. me  nih:l  poff- 
fiis  facere.  Eam  ob  caufam  Paulus  fideles  vocat  b  b  1.  Cor.j. 
templum  Dei.  Nefcitts(mqm)quia  iemplum,De\efUs,  IS' 

&  $ piri  tus  Dei  habitat  tn  vobif .?  Confeftim  autem: 

Templum  enim  Dei  f  antium  quod  eflis  vos.  Et  poft.mul- 
ta c :  Membra  veflra  templum  fitnt  Spiritus  fancli ,  qui  tn  c  eip.6.19. 
vobis  efl, quem  habetis  d  Deo,  (fi  non  eflis  veflri.  Et  ali¬ 
bi  J  :  Fos  erum  eflis  templum  Dei  'vm  ficut  dicit  Deus  e .  ^  i.  ad  Cor. 
Quoniam  inhabitabo  in  illis,  fi-  inambulabo, &  ero  illorum  6'lf'  . 
Deus, fi  'ipfi  erunt  mihi  populus  .Ipfe  vero  Chriftus  ca-  n, CUlf'  lS‘ 
B  «Uti  potilfimum  tribuit  hanc  vim ,  vt  Deum  in  fe 

manentem  habeat:  Si  quis  (inquit)  f  diligit  mefermo-  flol.14.13. 
mm  meum  feritabit,  (fi  E  ater  meus  dilgct  eum  >,  &  ad  eum 
ventemus ,  &  manfionsm  apud,  eurn  faciemus.  Augufti- 
nus  enim,Cj  hryfoftQmus,Cyrill.us,  B.eda,  Theophy- 
latftus,  Euthymius ,  &  alij  non  dubitant  eum  locum 
de  aduentu  per  gratiam  in.  animos  hominum  acci¬ 
pere.  SicenimDeusadnos.Venircdicitiu:E^ff(iii- 
quit)g fio  ad oslium,&pnlfo,fi-quis aperuerit  mihi  intrabo  g  AP0C-  5- 
adtUurnadr  coenabo  cum  illo,  &  ille  mecum.  Mandonem  10, 
porro  idcirco  commemorat  ,. vt  non  adtempus  tan- 
tum ,  fe  venturum  fignificet.  Nam  de  Spiritu  fifndto 
paulo  ante  dixerat :  tsfhuw  Paracletum  dabit  vobis,  vt 
maneat  vobifium  tn  sternum.  Et  poft  pauca :  Apud  vos 
C  manebit, (fi  'tn  vobis  er: t, quia  familiaris, femperque  .vDf- 

bifeum  erit,  ita  enim  fere  Gregorius  b  explicat.  Hic  b  lib.  j.raor. 
igitur  diuinus  Spiritus,qui  in  vobis  eft,  omnino  mar  c,ia 
ior  eft, quam  qui  in  mundo.hoc  eft,ipfo  Antichrifto, 
quem  dixerat,  iam  in  mundo  efle. 

Ad  hunc  locum  refpexit  Cyprianus*,  ait  enim  ti-  V I 

mtndas  non  ejfe  iniurias,& poenas perfecutionum,quiama-  « op.j. 
ior  efl  Dominus  ad  protegendum ,  quam  Diabolus  ad  rnr 
pugnandum .  loannts  in  epiftola  probat  dicens:  Maior  efl, 
qui  in  vobis  efi,quam  qui  in  mundo.Simi\e  quiddam  in- 
finuafle  vifus  eft  olim  Elifieus  Propheta  k,  cum  enim  ^  4-  Reg-  €' 
puer  eius  Regis  Syria:  exercitum  formidaret  :  Noli  1 
timere, plures  enimnebifeum  funt, quam  cum  tlhs. 

Quod  mox  miro  quodam  edito  miraculo  conrpro- 
D  bauic,  cum  enim  tantifper  in  preces  fufus  eflet ,  ape¬ 
ruit  (inqim  Scriptum)  Dominus  oculos  pueri,  (fi  vidit,  (fi 
ecce  mons  plenus  equorum, (fi  curruttm  igneorum  in  circuitu 
Ehfai.Qup  loco  re<fte  Ambrofius 1 :  O fides{z\z)fanfh  1  fer.  8fi.fi- 
Prophtt<t\non  timet  aduerfarios,quos  videt, quonia  feiflAn-  & 

gelosfecurn  t[e,quoscredv.:nonrncunt  terrenas  i;ifidias,qu:a  vjrgj„ 

calefiiA  adeffe fibt  noutt  auxilia.  Pium  {inquit)  nobifeum  nib. 
funt, quam cwn  illis.  Mira  res, plures  e  calo  defenfons  mere¬ 
tur  fanfhtas, quam  in  terris  oppugnatores  adduxit  improbi¬ 
tas.  Quin  etiam  Chryfoftomus  ni  hanc  Elifari  tiifto-  m  Horo.  it 
riam  ita  extollit,  &  huic  vi&orite  de  qua  Ioarines  lo-  j  *  .* 

quitur, mire  omnia  congruant!  O  virtus ( inqui  t)  admi- 
r abdis  Dei, ducuntur  capttui,  qui  Prophetam  venerant  ca- 
ptiuarcdettnentur  vt  rei, qui  Det  hominem  voluerant  deti- 
^  nere .  Propheta  non  pugnat ,  &  vincit, non  dimioat,(fi  fubi- 
gitfit fine  fanguine  vilhr, fine  gladio  triumphator. F ia  pre¬ 
ce  (fi  hoftes  qui  nocere  venerant, excacauit,  (fi  viElonamde 
hofiibus  acqwfiwt.  Sic  olirn  pollicitus  efl  Mojfes n  cum  di -  “  Deuter.  J- 
xit:  Dominus  pugnabit  pro  vobis, 

5 .  Ipfi  de  mundo  funt, ideo  de  mundo,  loquuntur, (fi  mun¬ 
dus  eos  audit. 

Altera  eft ,  vt  ait  OEcumenius ,  pfeudoprophcta  -  -■ 

/um  nora ,  &  quidem  triplex :  primum  enim  ait ,  ipfi 
de  mundo  funt  ;  deinde  ideo  (fi  de  mundo  loquuntur: 
poftremo ,  (fi  mundus  eoi  audit.  Quae  tria  mirum  in 
modum  in  hterericos  conueniunt:Dc  mundo  (inquit) 
funt :  mundi  autem  nomine  idem  plane  fignificat, 

.  . r  quod 


Explan.  Cap.  I V.  187 


quod  in  Euangelio  cum  dixit:£V  mundus  eum  non  co -  A 
gnouit.Qnp  loco  vt  Auguftinus,CyriJlus,Chryfofl:o- 
mus,Bedai  Theophyladus,  Euthymius  adnotarunt, 
accipitur  mundus,  non  pro  omnibus  hominibus, fed 
pro  iis  tantvim ,  qui  terrena  &  mundana  fapiunt,  cu- 
iufinodifunt  infideles, atque  homines  perdit^, atque 
profligatae  vitae.  Ex  eo  numero  exemit  olim  Chriftus 
a  Ioan.  i  j.  Apoftolos ,  cum  dixit  a :  Side  mundo  futjfeiis ,  mundus 
'iS'  quod  fuum  er  at, diligeret, quia  vero  de  mundo  non  e(l.is,pro- 

pterea  odit  vos  mundus.  Fueraht  quidem  aliquando  de 
bI0an.17.1f.  mundo,  ideo  dixit1? :  Quos  dedifit  mihi  de  mundo ,  Se- 
gregauerat  videlicet  illos  ex  mundo,  hoc  efi:, ab  erro-: 
re,& infidelitate,  6c  in  Tuum  collegium  cooptauerat. 
Sic  etiam  Paulus  fuit  aliquando  de  mundo ,  de  quo 
c  lib.  1.  ad  lt;a loquitur  Auguftinus  c •' volebat  Saulus,nifivt  E 
Simplician.  inuadtret ,  &  traheret ,  vinceret  ,&  necaret  Chrijlianos? 
q.i.  in  fine.  Quam  rabida  voluntas,  quam furiofa, quam  caeca?  Qui  ta¬ 
men  vna  defuper  voce  projlratus  occurrente  vtique  talivi- 
fi.quo  mens  illa ,  &  voluntas  refratta  [mitia  retorqueretur, 

&  corrigeretur  ad fidem,repente  ex  Euangelij  mirabili  per- 
fecutore  mirabilior pradicator  effetius  efi. 
j  Prorfus  igitur  haeretici  de  mundo  funt,nihil  enim 

altum  ,  nihil  fublime  fapiunt.  Quocirca  vere  dixit 
d  lib.de  vtil.  Auguftiriusd.Hcr«z«w  efi  qui  alicuius  temporalis  comrno- 
crcden.c.  i.  di,&  maxima gloria,  pnncipatufque  fui  gratia, falfas,  ac 
nouas  opiniones  gignit, vel  [equitur. Hxtcks  autem  Igna- 
e  epift.  ad  tius  c  ait  efle  Diaboli  inuentionem.Et  mox  de  haere- 
Trallian.  ticis  fuadit :  Hi  autem  omnes  non  fmt plantatio  Det  Pa- 
f  de  vnit.  tris,fed progenies  maledicti. Cypximus  r  autem  Damio-  ' 

Eccl.  nem  ait  harefes  inuenijfe ,  &  fihifmata  quibus  [ubuerteret 

fidem,  veritatem  corrumperet  ,[cinderet  vnitatem.  Et  hic 
ipfe  Ioannes  fupra  dixit  -.Quidquid  e[  in  mundo,  aut  efi 
concupifcentia  carnis,  aut  concupifcentia  oculorum  ,  aut [u- 
perbia vita.Qu) funt  veluti  tres fontes,ex  quibus  om¬ 
nes  haere  fes  profluxerunt. Concupifcentia  carnis  cor¬ 
ruptus  Simon  Helenam  meretricem  circumduce¬ 
bat  ,  Marcion  Philumenam  ,  denique  Hieronymus 
vere ,  vt  arbitror ,  fcripfit  vix  quemquam  haeretico¬ 
rum -cadam, &  continentem  vitam  ducere.  Concu¬ 
pifcentia  oculorum  fuperiori  faeculo  magnam  haere¬ 
ticorum  partem  peperit^  fuperbia  verofoecunda  hae- 
i;  li.de  prae-  reticorum  parens  cenfetur.  Itaque  Tertullianus  Si 
Arip.  Omnes  (inquit)  h&rettci  tument ,  omnes  [ciendam  polhcen -  . 
h  In  Abdia.  tur,  Hieronymus  h  :  Quis  h&reticorum  in [uperbiarn  non 
floribus exl0^ltir-^eniciac  Auguftinus  i :  Vna( ait) mater fuper- 
bi.i  omnes  h&refes  genuit  ,ficut  vna  mater  noftra  Catholica 
omnes  Chrijlianos  fideles  toto  orbe  diuifos.  Itaque  ab  Igna- 
k  Epift.  ad  tio  k  fimiles  dicuntur  haeretici  canibus  rabidis  ,  icr- 
Smyrnen.  pentibtiSjbafilifcis,  &  fquamofis  draconibus  :  a  Cy- 
I  c  ift  i  priano  i  lupis, &  canibus:  ab  Ambrofiomnoduis,& 
mFei.  J).  vulpibusia  Hieronymo  n  fcarabaeisra Vincentio°Ly- 
n  Abac.  rinenfi  ranis, &  mufeis  morituris  :  ab  Auguftino  P  ci- 

o  In  com-  micibus,qui,vt  idem  q  a.k,dumviuunt  mordent, mortui 

^nPfal  80.  autemfcetenl' 

qli .4 .in  Iu*  De  mundo  loquuntur.  Rede  OEcumenius  :  lpfi( in- 

lian.  c.  9 .  quit)  e  mundo  [uni ,  &  de  mundo  loquentes ,  id  esi,  iuxta 
III.  carnales  cupiditates  docentes ,  peruerfi peruerfos  obfequentes 

fibihabent.  Haereticorum  autem  fermo  deteftandus 
x  a.ad  Tim.  effcjita  enim  praecepit  Paulus  '.Prophana  autem{fix.)& 
x.16.  vaniloquia  deuita  ;  mullum  enim  proficiunt  ad  impieta¬ 

tem,^  fermo  eorum  vt  cancer  firpu.Quo  loco  Lyrinen- 
f  In  como-  fis{:Deuita(mqilk)quafi  viperam,quafi[corpionem,quafi 
R't>  bafihfcum,  ne  te  non  filum  taRu,fed  etiam  vifu ,  ajfecluqitt 

percutiant.  Quidefi  prophana  ?  qua  nihil  habent  facn,m- 
hil  religiofi,  ab  Ecclefia  penetralibus , qua  efi  templum  Dei, 
t  epift  ad  pe.Mus  extranea.  Praeclare  autem  Cyprianus  c;  Dech- 
Comel'.  nent  fortiter  (ait)  &  euitent  dtleRtffirm fratres  noftri  verba 

&  colloquia  eorum  (de  haereticis  agit )  quorum  fermo  vt 
cancer ferpit.  fit  aliquanto  poft ;  Nulla  cum  talibus  com¬ 
mercia, nulla  Comma,  nulla  colloquia  mfieantur,  fimufque 


ab  eis  tam  feparati  qudmfunt.illi  ab  Ecclefia  profug*.  Et  fri  - 
eamdem  fententiam  Auguflinus  a  :  Hareucum  fient  aep.  62. 
vijapdum  monemus,  ne,wfirmosi& pamulos  fallat, ita  non 
abnuimus  quthufcumqtii  modis  poffimus ,  corrigendum. 

Leo  k  denique,;-  Viperea  h&reticorum  vitate  colloquia-,ni-  ftfer.  iy  dc  - 
hil  vobis  commune  fit  cum  eis »  qui  filo  funt  nomine  Chri- .  P3^* 
jhani. Rationem  cur  haereticorum  fermo  vitandus  fit 
egregiam  affert  Nazianzenus  c:Vtfolet(u\<\x\\t)lethaU  c  Orar.  dc 
poculum  vif  dis  dulcedine,  temperatum  fuauitate  fallente  fide. 
permere  i  fic  &  hoc  malum  per  blandimenta  aunury  au¬ 
dientium  fenfus  quadam  labe  contaminans  contagione  ad - 
h&rentes  inficit. 

Sunt  enim  alij  plerique  qui  de  mundo  funt,&  de  I V. 

mundo  loquuntur ,  de  quibus  ita  loquitur  Augufti- 
nus-,cum  enim  Chrifti  fententiam  propofuiflet,  quae 
efl:  apud  Matthaeum  d:Si  enim  dimtferitis  hominibus  pec-  d  caf.if.i4> 
cata  eorum ,  dimittet  &  vobis  Pater  vefier  c&lefiis  deltEla 
vefira.  Si  autem  non  dimi [entis  hominibus, nec  Elater  vefier 
dimittet  vobis  peccata  vefira.  fubiicit :  Sententia  ifia  vera 
efi  firma  efi.Iam  audi  homines  de  mundo  loquentes.  Et  non 
te  vindicaturus  es:dillurus  efi  ille, quia  feci  tibi?  Imo  fintiat , 
quia  cum  viro  rem  habe t;q ito ttdie  dicuntur  i(la,  de  mundo 
loquuntur  qui  ifia  dicunt, &  mundus  eos  audit.  Nec  dicunt 
ifia  nifi  qui  diligunt  mundum ,  neque  audiuntur  ifia  nifi  ab 
his, qui  diligunt  mundum, &  qui  diligit  mundum, &  negli- 
git  caritatem. Eodem  modo  1  oquitur  Beda:  Dicunt  (ait) 
fi  nullatenus  fuas  tniurias  pojfe  dimittere  multas ,  hi  nimi¬ 
rum  de  mundo  effe,  &  ideo  de  mundo  loqui  connincuntur. 

Poflls  etiam  dicere  eos  demundo  loqui,  qui  alienae 
fama: ,  ac  nomini  detrahujat ,  de  quibus  ita  loquitur 
in  Leuitico  e  Dominus:A/o« eris  criminator,  nec fufurro  e  cap, 19,16. 
in  populo.  Mitto  ea,quse  de  hoc  vitio  'partim  apud  Sa- 
lomonem,partim  apudSyrachleguntur:certc  Apo- 
flo lus  fufurrones,&  detractores  Deo  odibiles  vocat. Hiero¬ 
nymus  f  z.mt\\Y.Caue{ak)ne  ant  linguam, aut  aures  ha-  f  epift.  a.  ad 
beas  prurientes, id  efi, ne  aut  ipfe  alij  s  detrahas,  aut  alios  au-  ^cPot* 
dias  detrahentes.  Paret  a  detratUonc  lingua,  cufiodi  fermo- 
nes  tuos ,  &  [cito,  quia  per  cunila  ,  qua  dealijs  loqueris,  tua 
confctentiatudicaris,&in  his  ipfe  deprehenderis, qua  in  alijs 
arguebas.  Et  Chryfoftomus  g  :  Fugiamus  dilecti, fugia-  gHom.j.ad 
mus  detraitiones ,  docti  quod  efi  totu  fatanicum  barathrum  pppu1-  An- 
infidiarum  eius  hac  infejfio.  Vt  enim  noftranegltgamus  ,  &  l0C 
grauiores  nobis  reatus  conftituarnus  in  hanc  nos  confuetudi- 
ntm  Diabolus  duxit.  Paucis  autem  interiedis ;  Si  quis, 

(inquit)  te  pratereunte  fiercus  commoueat ,  hoc  facientem 
conutao  ajficis  ,  hoc  fac  &  erga  detratiores :  non  enim 
commotum  fiercus  fic  foetore  cartilaginem  percellit  ,  ficut 
aliena  peccata  prodita  animos  contrifiare  &  perturbare 
folent. 

Eleganter  vero  Bernardus  h  detradores  prodito-  V. 
tibus  fimiles  efle  ait:/>rod*fom(inquit)  fiut quicuque in  h  ferm-3-  de 
hoc  Domini  caflrum  inimicos  eius  introducere  moliuntur,  Eccl 

quales  funt  vtique  detrailores,  Deo  odibiles ,  qui  difebrdias 
feminant, nutriunt  [candala  inter  fratres :  ficui  enim  in  pa¬ 
ce  fattus  efi  locits  Domini ,  fic  in  difeordia  locum  [eri  Dia¬ 
bolo  mamfefium  eft.Et  alibi ' :  Detrahentem(inquit  Da-  iferm.14.i11 
uid)[ecrefo  proximo  fuo  hunc.perfequtbar ,  nec  mirum  cum  Can. 
id  pr&cipue  vitium  caritatem ,  qu&  Deus  efi ,  &  quidem 
c&terts  acrius  impugnare ,  &  perfiqui  cognofcatur.  Omnis 
enim  qui  detrahit  ,  primum  quidem  fe  ipfum  prodttva-  r 
cuurn  caritate.  Deinde  i )uid  aliud  detrahendo  intendit , 
nifi  vt  is ,  cui  detrahit ,  veniat  tn  contemptum ,  vel  odium 
ipjts  apud  quos  detrahit  ?  Etrurfus  h,  alio  quodam  lo-  k  ferm.  de 
co ;  Numquid  non  efi  vipera  lingua detrattoris  ?  feroci ffi-  “’P!- cufto. 
ma  plane  nimirum ,  qu&  lethaliter  tres  inficiat  flatu  vno.  in^'& 
Numquid  non  lancea  efi  ifia  lingua  ?  ProfeRo  &  acuttffi- 
ma,  qua  tres  penetrat  tRu  vno.  Lingua, inquit, torum  gta:* 
dius  acutus :  gladius  equidem  anceps ,  immo  triceps  efi  lin¬ 
gua  detraRoris.  Et  plura  deinceps  in  eamdem  fenten¬ 
tiam  ,<|iue  plane  oftendunt  ver^detradores  inter  eos 
q  4  efle 


188 


e fle  numerandos ,  qui  <juod  ait  loannes  ;  De  mundo 
.  fint,®*  de  mundo  loquuntur. 

V  1.  Quam  ver6  lit&  fundatur  hoc  malum ,  quamque 
graue  fit  ,  &  atrox ,  incredibili  quadam  eloquentia 
»Hom.?.ad  docuit  Chryfoftomus  a :  Detrahens  (inquit )  fraternas 
p.cpul.  An'  carnes  comedifti  ,  proximi  carnem  momordisti :  vnde  & 
bad  (jal  i  Pauhu  terruit b  dicem.  St  autem  vos  tntticem  mordetis., 
ii,  *  &  comeditis,  videte  ne  ab  muicetn confumamini.  Non m- 
fixtfii  dentes  carnifed  anima  malediflum-, improbam  fuffi- 
cionet v  infixifti .  vulncrafti,  innumeris  ajfecifli  malis ,  &  te 
ipfum  &  alios  plures.  Neque  his  contentus  infuper  ad¬ 
dit  :  Commune  Eccleftst flatum  Ufifii,  non  enim  omnes  au¬ 
dientes  peccatorem  fotum  accufant ,  fed  opprobria  Chriftia- 
nerum  genti  infliguntur ,  &  infideles  pro  eo  ,  qui  peccault 
Chrtfiianos  omnes  calumniis  inferantur :  ad  hac  Dei  glo¬ 
riam  blaffhemare  fedfii ,ficut  enim  nomen  Dei  nobis  lau * 
dabiliter  vinentibus  glorificatur ,  fie peccantibus  blaffbe- 
matur.  Quartum  malum, audientem  confudtjli ,  &  fic im¬ 
pii  dentior  em  reddidtfti,  inimicum  eum  reddens :  quintum 
te  ipfum  poena  reum  feci fti ,  negotia  ad  te  nihil  attinentia 
texens.  Non  committam  vt  quifquam  ea  defideret, 
*  quas  eodem  loco  de  obtreCtatorum  arte  ,  &  callidi¬ 

tate  feribit  :  Hoc  vero(ah)magis  ridiculum  efi,qu'od  cum 
aliquid  arcanum  dixerint ,  rogant  audientem ,  &  adiu- 
rant ,  ne  cuiquam  alteri  amplius  dicat ,  bine  declarantes 
tjUodrem  reprehenfione  dignam  commiferunt.  Si  enim  il¬ 
lum,  vt  nemini  ditat ,  rogas  *  multo  magis  te  priorem  hu)ic 
dicere  non  oportebat.  Sed  ineundum  detrahere ,  immo  ii 


Epift.  I.  B.  loan. 


A  cfi  expers.  Gregorioaver6  Nyfleno  >  cuius  nullus  efl  ainEcdc.rt 
vfies  'W  fetopus  certus  ,  licet  magno  fludio  proferatur. 

Quam  aurem  perniciofum  fit,  otiofis  verbis  oble- 
dfcari, docet  Bafiliusb  t  Adeo(inc[mt)magnum  eft  otiofi  b  reg.  bre- 
verbi  periculum  ,  vt  licet  genere  ipfo  de  numero  bonorum  uior.c.tj, 
fit ,  tamen  nifi  ad  adficatwnem  fidei  dirigatur ,  d  periculo 
Uber  non  efl  ,  qui  illud  loquutus  eft  ,  quippe  qui  ex  eo 
quod  ad  adificationem  illud  non  aceomrnodauerit  ,  con- 
trtftajfe  nofcatur  Spiritum  fime  lum.  Hoc  enim  aperte 
docuit  Apoftolus c  ,  cum  dixit :  Omnis  ftrmo  malus  ex  c  ad  EphcC 
ore  veftro  non  procedat  ,  fed  fi  quis  bonus  ad  aedifica- 
tionem  fidei  ,  vt  det  gratiam  audientibus.  Et  fubiecit 
illud  :  Nolite  comriftan  Spiritum  [antium  Dei  ,  in 
g  quo  fignati  eftis.  Quam  autem  pernicie  fa  res  fit ,  con- 
trifiajfe  Spiritum  fantlum ,  de  hoc  vero  quid  opus  e  fi  vt  di¬ 
catur? 

Nec  abhorret  d  Ambrofius  :  Non  folum  profufis  IX. 

(ait)  fed  etiam  omnes  iocos  declinandos  arbitror.  Etrur-  dli.i.deof. 
fus  :  Licet  interdum  fica  honefia ,  &  fuauia  fint ,  tamen 
abEcclefia  abhorrent  regula.  Rem  quippe  lubricam,  & 
periculofam  iocandi  cortfuetudinem  exiftimauit 
Gregorius  e ;  Dum  enim(inqmt)ab  otiofis  verbis  nequa-  c  iib-7-raor. 
quam  lingua  compefcitur,  ad  temeritatem  quoque  fluita  in-  c’ 1 7' 
trepationis  efferatur :  quibufdam  enim  fua  ruina  gradibus 
defidiofa  mens  in  fouea  lapfus  impellitur.  Nam  dum  otiofit 
verba cauere  negligimus ,  ad  noxia  peruenimus.  Denique 
S.Bernardus  f  ’.Nemo(ait)parui  afiimet  tempus,  quod  in  ffit.  detii- 
verbis  confumitur  otiofis ,  fiquidem  tempus  acceptabile  eft,&  ^‘c,Cll^od- 


eundum  non  detrahere.  Detrahens  enim  continenter  an-  C  diesfalutis.  Poft  nonnulla  vero  :  Donec  tranfeat  inquis 


xias  efl  i  fuffiratur,  &  timet,  linguam  fiam  mandit ,  tre¬ 
mens  ne  forte  aliis  enunaatum  verbum  magnum  fibi  pe- 
lf.pcUsi.jo.  riculumaffirat.  Audifti  fermonem,  ait  Sapiens  c ,  aduer- 
fws  proximum  tuum  ?  commoriatur  in  te  ,  confidens  quo¬ 
niam  non  te  difrumpet.  Quid  efl  commoriatur  in  te? 
Exungue  ipfum  ,  defodito ,  ne  exire  permittas  ,  obltuioni 
trade . 

Nec  diferepant  quae  mira  quadam  venuftatcad 
deferibendam  obtrectatorum  folertiam  ,  atque  ver- 
futiam  alicubi  d  habet  Bernardus  :  Et  fint  (ait)  fpe- 
ties pefiis  huius  ,  dum  alij  qutdern  nude  ,  atque  meueren- 
ter  ,  Da  t n  buccam  venerit ,  virus  euomunt  detraSlionis, 
Alij  autem  quodam  fimulata  verecundia  fuco  conceptam 


Vji, 


4  ferre.  3.4 
Csnt» 


tempus, quo  diutnam  repropitiare  debueras  pietatem,  prope¬ 
rare  ad  angelicam  ficietatem,fuffirare  ad  amiffam  haredi- 
tatem,  excitare  rtmiffam  voluntatem,  flere  commiffam  ini¬ 
quitatem.  Itaque  omnes  hi  ,  aliique  perfimiles  de 
mundo  funt,&  de  mundo  loquutur.Subdlt  loannes: 

Et  mundus  eos  audit.  Similes,  quod  aiunt,  labra  la- 
Ctucas  habent ,  qui  de  mundo  loquuntur,  auide  au- 
diunturab  iis,  qui  &  ipfi  de  mundo  funt:nam  hasre- 
ticos  quidem  ij  folum  libenter  audiunt ,  qui  parum 
funt in  fide  conflantes, qui  quod  fuis  voluptaribus 
plus  aequo  indulgertt,  de  fidei  dogmatibus  non  ita 
bene  fentiunc  i  quafi  quas  diinna  lege  praecipiuntur, 
quasque  aut  credenda,  aut  peragenda  proponuntur, 


malicam ,  quam  retinere  non  pofjunt ,  adumbrare  conan-  £>  humana  fint  imbecillitate  maiora, quo  fit,  vt  leui 


tur.  Rideas  pr amitti  alta  fuffiria  ,  ficque  quadam  cum 
grauitate ,  &  tarditate,  vultu  mceflo,  demtffis  fuperctlqs,  & 
voce  plangenti  egredi  maUdtlUoncm  ,  &  quidem  tanto 
perfr.adotliorem ,  quanto  creditur  ab  his ,  qui  audiunt ,  cor¬ 
di  inutto  ,  &  magis  condolentis  affrflu ,  quam  malitiose 
proferri.  Doleo  (  inqsiit  )  vehementer  pro  eo  ,  quod  eum 
diligo  fatis ,  &  nstmquam  potui  de  hac  re  corrigere  eum. 
fit  altus,  eJddthi  quidem  ,  ait ,  bene  compertum  fuerat  de 
filo  tfiud ,  fed  per  me  numquam  innotuiffer.  At  quoniam 
per  alterum  patefafta  res  eft  ,  veritatem  negare  non  pof- 
fnm  ,■  dolens  dico ;  re  vera  ita  eft ,  &  addidit  grande  dam¬ 
num  ,  'nam  alias  quidem  in  pluribus  valet  $  camum 
it?  hac  parte  ,  vt  verum  fatear  ,  excufari  minime  po- 
teff.  Quam  fic  autem  Deo  exofiim  hoc  vitium, 
igc  quam  feuero  fupplicio  obnoxium  ,  docent  Ba- 
$  *rg.  bre-  fiiiuS  ^Ephrem  f  Syrus, Eufebius  8  Casiarienfis,Caf- 
«i0r.reg.t7.  fianush,  &  alij. 

reoibo  r  dC  Adde  etiam  eos  de  mundtfloqui ,  qui  collocmio- 
v  lib.  6.  c.f.  n’bus,  &  fermocinationibus  otiofis,  atque  inanibus 
S  coii.  ij.c.  obleCtanrur.  Otiofum  porro  Bafilius  1  a  contrario 
■f>-  deferibit,  non  otiofum  enim  fermonem  vocat  qui  eft 

.  .  ^  de  virtute  ,  vel  ad  audientium  tdificationim  refertur. 

reonaft  c  n.  ^'eionynius  k  vero  definit ,  quod  fine  vtilitate  &  lo- 
JcMatth.ji.  efuwtis  dicitur ,  &  audientis.  Gregorius  1  autem  otiofum 
i  ti.  7.mor.  ait  cfTe ,  quod  aut  ratione  iufta  ntcejfitatis ,  aut  intentione 
£)IftPfa  iig  w,lt,a,ls  curet.  Nec  multum  diTcvepat  vanum, 
id  enim  Chryfoftpmo  V  vanum  eft,  quod.  vuHtain 


momento  in  fraudem  ,  arque  errorem  impellantur, 
lidemque  pronos ,  atque  obfequentes  fele  prasbenc 
iis ,  qui  perfequendas  iniurias  docent,  &  perpetes 
inimicitias  laudant  potius,  atque  extollunt,  quam 
vel  leuifllmam  iniuriam  sequo  animo  ferendam cen- 
feant.  DetraCforcs  porro  cum  obleCtationc ,  &  exi¬ 
mia  quadam  voluptate  excipiunt,  cum  tamen  Ba¬ 
filius  &  cum  quxfiuet  quanam  animaduerfione  di-  gpeg.  bre- 
gnus  fit,  qui  fratri  detrahit,  8c  detrahenti  aures  pras- 
bet,fapienter  refpondeat ;  Exterminandi  d  reliquorum 
fiaetate  ambo;  Detrahentem  enim  proximo  fio, ait  Dautd, 
hunc perfiqucbar.Et  alibi  diflumefth.  Detrahentem  nolito  h  Prou.  40. 
libenter  audire, ne fiflollaris. Et  Ephrem '  Syrus  cum  ma-  J r* 
la, atque  incommoda  lingu?  reccnfctcv./n  proprtjsfm) 
rebus  contingit,  vt  tufius  fit  innocens ,  in  altenis  reuyinutnt- 
tur.Nam  fi  quis  eoprafente  virum  aliquem  iuftum  maledt- 
chs  tnfiHetur,tpfe  autem  ad  ea  contice  fiat,  nonne  flentium 
hoc  eius  ipfi  vertetur  in  crimen  ?  Audiendo  enim  talem ,  & 
non  reprehendendo  mdedifla  eius  comprobare  videtur 
tamquam  vera.  Atque  hoc  ex  magnorum  etiam  Principum 
intelligi  licet pofifiatt.  Si  quis  enim  vel  ture  in  Igtgem  pec¬ 
cantem  muehatur ,  qui  prefentes  fint  aud.re  renuunt.  Si 
quis  autem  adeffe  pergat,  &  audire, iarn  idem  in  vtrumque 
fipphcium  conjlituitur.  Paulinus  fane  Celandam  Vir¬ 
ginem  his  prasceptis  informat k  4  Nec  obtrectatoribus  k  I«ter  tpp. 
de  confenfu  attclorttatem  tribuas ,  ne  eorum  vitium  nutrias  ^ ,rronvm- 
<amuendo .  Noli ,  inquit  Scriptura ,  confient  ancus  effe  cum 
atrogan 


Hieronymi 

eP.  14, 


*Eccle£i8. 

18. 


XI. 

b  Ep.  2.  ad 
Ruftic. 


ccap.  j.  io. 


XII. 

APfol.  9.11. 
e  Prou.29.5; 


{cip.9.  8. 


ginPfal.tfi. 


blib.i.con. 

Pdag. 

*  Ad  Rom. 
I<?.i8. 


Kep.  ad  Ce¬ 
lant.  inter 
epp.  Hiero¬ 
nymi  14. 

IProu.iS.S. 


mlfa.j.n. 

winPfaljj. 


XIII. 

o  in  Phae¬ 
dro. 


Explan.  Cap.  I V.  189 


derogantibus  adttersus  proximum  lutim,  fir  no»  accipies  fu- 
per  illum  peccatum.  Et  alibi  * :  Sepi  aures  tuas  (pinis  ,  fi¬ 
ndi  audire  linguam  necpiam.  Et  paucis  interiedis.  Eft 
fune  tale  hoc  vitium ,  -quod  vel  in  primis  extingui  debeat , 
fir  ab  eis ,  qui  fe  fande  inHituere  volunt ,  prorfus  excludi. 
Njhil  enim  tam  inquietat  animum ,  nihil  efi  quod  ita  mo¬ 
bilem  mentem  ,  fir  leuem  faciat  ,  quam  facile  totum  crede¬ 
re  ,  fir  obtrcttawum  verba  temerario  mentis  affenfufequi, 
beatufque  efi,  qui  ita  fe  contra  hoc  vitium  arnauit ,  vt  apud 
eum  nemo  detrahere  audeat. 

Praeclare  verd  Hieronymus  b  eorum  excufatio- 
nes  excludit ,  qui  fe  negant  ,  obtredatoribus  au¬ 
res  claudere  pofle.  Neque  vero  ( inquit )  illa  iufla  ex- 
atfatio  efi,  referentibus  alijs  iniuriam  facere  mnpojfum. 
N emo  inuito  auditori  libenter  refertfagitta  in  lapidem  num- 
quam  figitur ,  interdum  refiliens percutit  dirigentem.  Difcat 
detrudor ,  dum  te  videt  non  libenter  audire ,  non  facile 
detrahere.  Cum  de tr adoribus, ait  Salomon,  non  mifcearis, 
quia  repente  veniet  perditio  eorum  ,  fir  ruinam  vtriufque 
quis  nouit  ?  tam  videlicet  eius,  qui  detrahit ,  quam  illius, 
qui  aurem  accommodat  detrahenti.  Plura  alia  recenferi 
poflent,  quae  pertinent  ad  hoc  caput,  quidquid 
enim  aut  aures  demulcet ,  aut  fenium  titillat ,  ad 
inundum  pertinet,  hoc  eft,  eos  praecipue  afficit ,  qui 
caduca  ,  &  mortalia  fpedant ,  neque  altius  mentem 
attollunt,  vt  de  animi  bonis,  deque  iis,  qua  ad  fem- 
piternam  fpedant  1'alutem  ,  nullam  fufcipiant  cogi¬ 
tationem  ,  quorum  ftudia  apud  Ifaiam  c  his  fere 
verbis  defcribuntur.  Qui  dicunt  videntibus  ,  nolite  vi¬ 
dere  ,  fi-  aspicientibus ,  nolite  afpicere ,  nobis  ea  qua  reda 
fimt ;  loquimini  nobis  placentia ,  videte  nobis  errores ,  aufer¬ 
te  a  me  viam ,  declinate  k  me  femitam ,  cejfet  a  facie  neftra 
fandus  Ifiael. 

Ita  fit,  .vt  multi  aflentatorum  lenociniis  decipian¬ 
tur  ,  vt  enim  ait  Dauid  4  :  Laudatur  peccator  in  defide- 
rijs  anima Jua,  fir  iniquus  benedicitur.  Et  Salomon  e :  Ha¬ 
mo  ,  qui  blandis  ,  fidisque  firmonibus  loquitur  amico  fiso,  re¬ 
te  expandit  greffibus  eius.  Neque  aliter  Ieremias  f: 
Sagitta  vulnerans  lingua  eorum  dolum  loquuta  efi ,  in  ore 
fuo  pacem  cum  amico  fuo  loquitur ,  fir  occulte  ponit  ei  infi¬ 
dius.  Et  profedd  vix  quidquam  in  humana  vira  per- 
niciofius  contingere  poteft ,  vt  enim  ait  Bafilius  £: 
sJMulii  funt,  qui  pro  bonis  prauas  comprobant  adiones  ,fir 
vitia  virtutibus  vicinis  honedare  contendunt.  Nam  fcur- 
rilia  loquentem ,  vrbanum ,  ac  politicum ,  parcum ,  vtfo- 
brium  difpenfatorem  commendant.  Subdit :  In  verborum 
namque  benedtdione  tales  omnes  execrationem  vita  fisa 
inducunt ,  aereos  sterna  damnationis  oh  ea,  qua  approbant, 
fefi  condituum.  Id  verb  proprium  efle  haereticorum, 
vr  facilius  decipiant  quos  laudant  ,fcribit  Hierony¬ 
mus  h  ,Vroprie(\nc\nvc)  haereticorum  efi  adulari,  fir  eorum, 
qui  decipere  cupiunt  audientes  dicente  Apodolo  i .  Hu- 
iufmodi  enim  Chrido  Domino  non  feruium  ,fcd  fuo  ventri, 
fir  per  dulces  [emones ,  fir  benedtdiones  / educunt  corda 
innocentium.  Semper  infidiofa ,  callida ,  blanda  eft  adu¬ 
latio,  pulchreque  apud  Philo fophos  definitur ,  Blandus  ini¬ 
micus.  Quocirca  vere  omnino  ,  ac  fapienter  Pauli- 
nus  adulatores  his  plane  verbis  canendos  monetor 
Adulatorum  ( inquit  )  ajfentationes  velut  quafdam  pe-  j 
fies  anima  fuge:  nihil  efi  quod  tam  facile  corrumpat  tuentes 
hominum ,  nihil  quod  tam  dulci,  fir  molli ^ulnere  animum 
feriat.  Vnde  fir  quidam  Sapiens 1  ait :  Herba  adulatorum 
mollia ,  feriunt  autem  interiora  ventris.  Et  Dominus  loqui¬ 
tur  per  'Prophetam  m  :  Populus  meus ,  qui  beatificant  vos, 
feducunt  vos ,  &  femitas  pedum  vtHrorum  dijfipant.  Et 
Auguftinus  n  .  Duo  ( inquit )  funt  genera  perfecutomm 
fciltcet  vituperantium  ,  fir  laudantium.  Sed  plus  perfiquitur 
lingua  adulatoris ,  quammanusperfiquentis. 

Quamobrem  ipfi  etiam  Philofophi  aflentationis 
periculum  agriouerunt.  Plato  °  enim  Philofopho- 
rum  facile  pnneeps  adulatores  feras  appellat  huma¬ 


no  generi  peftilentes,  fimilefque ait  efle  veneficis, 
aut  etiam  impuris  daemonibus,  qui  animos  incau- 
tos,ac  parum  fanosfuneftis ,  ac  lethalibus  epulis  fo- 
ueant  ,&fordibus  noxiis  inquinent.  Antifthenes  * 
vero  melius  efle  aiebat  in  coruos ,  quam  in  adulato-  x  *un>  cr* 
res  incidere ,  quod  hi  viuentibus,  illi  mortuis  oculos 
eruant ,  indicans  aflentatorum  blanda  ,  fed  fallaci 
oratione  mentis  oculo$(excaecari.  Bion  b  veroro-  bApudLa- 
gatus  inter  animalia  quodnam  eflet  perniciofius,re-  ‘ere.  lib.i. 
fpondifle  fertur  inter  fera  quidem  tyrannum  ,  intej: 
mafueta  autem  adulatorem. Quocirca  Plutarchus  c,  c  De  liber. 
nullum  animantium  genus  affentatoribus  perniciofms  effe  CcJuc' 
dixit ,  nullum  quod  citius  in  pracipitia  iuuemutem  deducat, 
qui  patres, ac  filios  radicitus  obtriuemnt ,  illorum  fenedutem , 
fir  horum  adtleftentiam,  triditia ,  fir  magnis  affigentes  ma¬ 
lis.  Er  plura  deinceps.  Multa  vero  ,  &  ea  quidem 
grauifllma  adulationis  incommoda  recenfet  Sene¬ 
ca,  quae  breuitatis  caufa  libens  praetereo,  tantum  ad¬ 
do  Chtyfoftomi  verba  monentis  adulatorum  lau- 
des  defpiciendas  efle,  ait  enim  id  effe  angelica  cuiuf  jiochP' 
dam  anima  verticis  caledis  tedudinem  tangentis.  Alio 
vero  quodam  loco  e  ait :  Infipiens  gaudet  laudari  tnfa-  cHom.  V7. 
ciem  ,vir  autem fapiens  quando  laudatur  in  facie  ,flagel-  inMacth. 
latur  in  corde. 

C.  Nos  ex  Deo  fumus,  qui  nouit  Deum  audit  nos ,  qui  non 
eft  ex  Deo  non  audit  nos.  In  hoc  cogno fimus  finium 
>  ventatis,  fir  fi  tritum  erroris. 

Quoniam  notas  pfeudoprophetarum  indicare  I, 
coepit ,  ex  aduerfo  verorum  prophetarum  indicium 
obiter  infinuat.  Nos  (inquit )  ex  Deo  fumus,  quafi  di¬ 
cat  ,  ex  fpiritu  renati ,  quia  videlicet,  vt  ait  Augufti¬ 
nus, caritatem  compledimur,  acretinemus :  quippe 
vt  addit  OEcumenius ,  a  mundanis  concupifeentqs  ab¬ 
horremus  ,  fir  de  futura  vitafoliciti  facile  contemnimus  om¬ 
nia  caduca,  fir  mortalia  boua.  Quamquam  autem  Ioan- 
nes  numero  multitudinis  modeftiae  gratia  dede  ipfo 
loquitur ,  haec  tamen  verba  aeque  ad  omnes  Apofto- 
los  referri  poflunt ,  qui  primum  ex  Deo  efle  dicun¬ 
tur  ,  quod  a  Chrifto  Domino  vocati ,  &  in  duode- 
cimvirale  collegium  cooptati  priuato  quodam  iu- 
ie ,  &  coniundionis  nexu  ipfi  adhaeferant.  Itaque 
ipfe  apud  Ioannem  f  eos  amicos  appellat :  fam( in-  f  c&p.ij.rf* 

1  quit )  non  dicam  vos  feruosfed  amicos.  Et  mox  :  Vos  au¬ 
tem  dixi  amicos,  quia  omnia  quacumque  auditii  a  Patre 
meo,  nota  feci  vobis.  Deinde  quiaipfos  fingulari  quo¬ 
dam  coniilio.fic  prouidentia  elegerat,  de  quibus 
non  ita  multo  poft  g :  Non  vos  me  elegidii ,  fid  ego  ele-  g  verf  ig, 
gi  vos,&  pofui  vos,  vt  eatis,  fir  frudum  afferatis ,  fir  f  udus 
veder  maneat.  Nam  fi  fequamur  Auguftini h  ,  Pro-  ^ 

fperi ,  «  &  Bedac  k  fententiam  ,  qui  verba  Chrifti  de  pr^deft 
praedettinatione  interpretantur ,  plane  liquet  fuifle  fan.  c.  ns\  & 
illoseximiaquadamratione  ex  Deo,  vt  funt  omnes,  alibi  seper. 
prxdeftinati ,  de  quibus  1  aliti  ait :  Ego fcio,  quos  ele- 
gerim.  Et  rurfus  m  :  Non  peribunt  in  asemum.  Et :  Non  ppa|t  ^ 
rapiet  eas  quifquam  de  manu  mea.  Itemque  :Nemopo-  kloan.iy. 
tefirapere  de  manu  Patris  mei.  1  Ioan.ij. 

^Sin  autem  quod  alij  malunt,  de  eledionc  ad  mu- 
nus  Apoftolicum  loquitur  Chriftus ,  fuos  illos  prze- 
cipuos  mini ftros,  fiiique  diuini  verbi  praecones  con- 
ftituros  efle  declarat ,  quorum  opera  eundos  popu¬ 
los  &  nationes  vera  fide  imbueret,  atque  itaafcen- 
furusad  Patrem  his  illos  verbis  affatur".  Euntes  do-  n  Matth. 
cete  omnes  gentes  baptizantes  eos  in  nomine  Patris ,  fir  Fi-  v^n  ^nc 
lij,  fir  Spiritus  fandi  docentes  eos  ftruare  omnia  quacumque 
mandaui  vobis.  Suumque  illis  diuinum  patrocinium 
perpetuo  affuturum  fpondens  fubdit :  Ecce  ego  vo- 
bifeum  fumvfque  ad  conjummationem  faculi. Mihi  autem 
valde  fit  verofimile  hac  potiffimum  ratione  dixifle 
hoc  loco  'Ioannem ,  nos  ex  Deo  fumus ,  vt  fignificet  fc 
veram 


I 


aeap.  54  ij. 


bcap.tf.  45. 


cMatth.ic. 

•io. 

d  l.Gor.c. 
*3-  3- 

e-cap.  6. 45. 

III. 


fi.ad  Cor. 
4. itf. 1.  ad 
Cor.  11. 1. 
AdPhilipp. 
>•‘7* 


IV. 


gcap.  K. 
hPfal.  80. 
i  verb.14. 
keap.  10. 

H0an.tf.4s 


snPfilrt.j. 


nlib.  ri.ii 
toip.c.17. 


190  Epift.  I 

verim  fidem ,  fanamque  do&rinam  tradere*  quam 
videlicet  ab  ipio  Chrifti  docentis  ore  iam  pridem 
haulerar,  quod  ipio  ftatim  huius  epiftolx initio  his 
verbis  intlnuaueraf.Gjwo^  fuit  ab  mu do,  quod  audiuimus, 
quod  -vidimus  oculis  nrftris ,  quod  perffisxtmus ,  &  manus 
noftra  comrcBauerunt ,  &  vita  manifestata  eft ,  cir  v di¬ 
vius  i  &  tt  liamur ,  &  annuntiamus  vobis.  Fortafle  au*- 
tem  refpexit  ad  prifca  prophetarum  oracula  quq  cx- 
leftem  quandam  ,  diuinamque  dodrinam  eundis 
fidelibus  pollicentur.  Sic  enim  loquitur  Ifaias  3  '.Po¬ 
nam  ialfiidem  propugnacula  tua  &  ponas  tuas  in  lapides 
fculptos ,  &  omnes  terminos  tuos  m  lapides  deftderabiles 
vniuerfos  filios  tuos  dcftos  a  Domino.  Quem  locum  in- 
dicafle  videtur  Chriftus  apud  Ioannem  b,  cum  ait: 

Eft  fcriptum  in  Prophetis ,  &  orum  omnes  docibiles  Dei.  ^ 
Quod  enim  de  omnibus  fidelibus  vaticinatus  eft 
Ifaias ,  id  prxcipue  de  Apoftolis  accipiendum  eft. 
Idcirco  enim  exteri  diuinam  percepifle  dodrinam 
credendi  fimt,  quia  Apoftoli omnium  magiftrieam 
primi  abipfo  Chrifto  hauferant ,  quorum  opera  ille 
eundos  mortales  docuit.  Sic  enim  dixerat  c  :  TSfon 
enim  vos  eftis,qui  loquimini  ,fcd  jp tritus  Patris  veftri ,  qui 
loquitur  in  vobis.  Et  Paulus  d  :  An  experimentum  quantis 
eius,  qui  in  me  loquitur ,  Chriftus  ?  Eam  ob  caufam  vere 
apud  Ioannem  e  Chriftus  dixit :  Omnis  qui  audit  a 
Patre,Qr  didicit. venit  ad  me. 

Erant^rxterea  Apoftoli  priuato  quodam  *  modo 
ex  Deo  ob  lingularem  vitae  ,  morumque  fanditatem 
vt  aeque  omnes  vere  dicere  poftent ,  quod frequen-  ^ 
ceritefat  -Paulus  { -.  Imitatores  mei  eftvte.  Tanta  liqui- 
dem  erant  diuina  gratia  praediti ,  eoque  caeleftis  pro- 
uidentix  patrocinio  confirmati  ,  vt  grauiori  culpa 
nulla  pollent  inquinari.  His  ergo  omnibus  nomi¬ 
nibus  vere  dicere  potuit  loannes,  nos  ex  Deo  fumus. 
fiquidem  ealdem  ob  caulas  negaucrat  olim  Chri¬ 
ftus  ,  Apoftolos  efte  de  mundo  ,  qui  fe,  fuolque  mo¬ 
res  imitarentur ,  qui  fe  dc  mundo  nequaquam  efte 
affirmauerat.  Quo  fpedans  OEcumenius:  Nos  vero 
(inquit)  ex  Deo  fumus,  &  a  mundanis  concupifcentiis 
alienati.  Itafe  loannes  in  eorum  numero  collocat, qui 
ex  aduerfo  iis  relpondens,qiios  dixerat  efte  demun- 
ido,vt  iftgnificet  eos  quidem  nullo  modo  elle  audien¬ 
dos  ,  fuam  vero  dodrinam  ex  animo  complecten¬ 
dam  ,  ac  ftudiose  retinendum.  Illi  quippe  de  mundo 
f--,  &  de  mundo  loquuntur:  nos  contra  ex  'Deo  fumus , 

&  cxleftem,  planeque  diuinam  dodrinam  rradimus. 

Subdit:6j«!  ntsutt  Deum ,  audit  nes,  qui  non  eft  ex  Deo, 
non  audit  nos.  Rede  monet  hoc  loco  Didymus  ,  au¬ 
diendi  verbum  non  ad  externas  aures ,  arque  audien¬ 
di  inftrumentum,  fed  ad  animi ,  voluntatifquecon- 
fenfum  pertinere.  Quomodo  frequenter  accipitur 
in  Scripturis,  nam  in  Lcuitico  §  hoc  piane  fenfu  lo¬ 
quitur  Dominus :  Quod  fi  nen  audieritis  me, ne* feceritis 
omnia  mandata  mea.  Et  Dauid  h  :  Et  non  audiuit  popu¬ 
lus  meus  vocem  meam.  Et  aliquanto  poft  '  :  Si  populus 
meus  audiffet  meftfmelftin  viis  meis  ambulaffet  Et  Chri¬ 
ftus  ipfe  apud  Ioannem  k :  Oues  mea  vocem  meam  au¬ 
diunt,  & fequuntur  me.  Propterea  cum  dixiflet  Chri¬ 
ftus  1 ;  Omnis  qui  audit  a  Patre  ,  i\\\cb  addidit,  &  didi¬ 
cit. .venit  ad  mc:  Fieri  enim  poteft,  vt  extrinfecus  quis 
verba  loquentis  excipiat, fed  quia  non  prxbet  aften- 
fum,neutiquam  difeat,.  hoc  eft,  non  credat.  Plurimi 
namque  furtt,  qui  Euangelicam  dodrinam  auribus 
perceperunt,  quippe  vtait  Dauid  m:  In  omnem  terram 
exhtit /onus  eorum,  &in finem  orb  s  terra  verba  eorum.  Sed 
n5  omnes  didicerat, quia  dilcere  eftcredere.Qui  igir 
tur  vera  Dd  cognitione ptxditus  eft ,  audit  Apofto- 
licam  dodrinam ,  hoc  eft ,  ei  praebet  alTenfum,  eam- 
que  ex  animo  compleditur,  atque  idcirco  non  fo- 
,  furn  audit ,  fed  etiam  difeit.  Quamobrem  Cyrillus 
Alexandrinus  n:  Fides  (  inquit )  quid  aliud  eft,  quam 


B.  Ioan. 

vera  de  Deo  cognitio  ?  Per  fidem  enim  cognitiofit :  teftatu/ 
id  Ifaias  dicens :  Si  enim  non  credideritis ,  non  intelhgetis. 

Eft  autem  haec  Dei  cognitio  in  primis  ncceflaria,  V. 
vere  namque  feribit  Bernardus  3  :  Quid  fi  ignoras-  a  fer,  j7l 
Deum ,  poterit  ne  {pes  effis  falutis  cum  Dei  ignorantia  ?  rie  ^an* 
hoc  quidem.  Non  enim  potefi  aut  amare  quod  nefeias ,  aut 
habere  quod  non  amaueris.  Noueris  proinde  te  ,  vt  Deum 
umeas ,  noueris  ipfum ,  vt  <tque  ipjism  diligis.  In  altero  ini¬ 
tiaris  adftpientiam,in  altro  &  ronfismmaris ,  quia  ini¬ 
tium  fapientia  timor  Domini  eft,  &  plenitudo  legis  eft  cari¬ 
tas.  Tam  ergo  vtraque  ignorantia  cauenda  eft  tibi ,  quam 
fine  timore,  &  amore  Dei  falus  e(fe  nonp-t  ft.  Quin  etiam 
addit  Ambrofius  t>  ,  ne  polle  quidem  ablquc  Dei  kbb.t.offi, 
cognitione  veram  fapientiam,  aut  prudentiam  com¬ 
parari.  Credidit  ( inquit )  Abraham  Deo,  &  reputatum 
eft  illi  ad  'militiam ,  nemo  enim  prudens ,  qui  Deum  nefeit. 

Denique  inftpiens  dixit ,  quia  non  eft  Deus,  nam  fitpieus  non 
dtceret.  Quomodo  enimptpiens ,  qui  non  r equit. t  auclorem 
futim  1  Qui  dicit  lapidi,  Pater  meus  eft  tu  :  qui  dicit  'dia¬ 
bolo  ,  vt  iJdlanichdtus ,  AuElor  meus  es  tu  ?  Quomodo  fa- 
piens ,  qui  Deum  fuum  non  timet  ?  Initium  vero  fapientia 
timor  Domini.  Porro  Hieronymus  c  eum,  qui  Dei  cep.  j.ad 
cognitione  carcar ,  belluam  appellare  non  veretur.  HehoJor. 
Abfque  notitia  (inquit)  creatoris  fui  homo  pecus  eft.ltaquc 
ait  loannes :  Qui  non  eft  ex  Deo,non  audit  nos.  hoc  eft) 
noftris  praeceptis  non  obtemperat ,  non  prxbet  a f- 
fenfum,vno  verbo, non  difeit, nec  credit.  Vere  enim 
dixit  aliquando  Paulus  d  alia  omnia  ab  infidelibus  di.Cor.1.12.’ 
expeti.  ludat  (inquit)  ftgna  petunt,  Graci fapientiam  qua¬ 
rum  ,  nos  autem  pradicamus  lefttm  Chriftum  crucifixum 
Iudats  quidem  fc andalum,  gentibus  autem  (htltitiam. 

Adde ,  quod  ij  ex  Deo  dicuntur  non  efte  ,  qui  vo-  V P. 
luptatibus  dediti, huius vitx  deliciis  detinenturim- 
pliciti ,  qui  non  facile  diuinis  oraculis  aftenfum  prx- 
bent.  Veriflime  enim  diftum  eft  a  Chrifto  e  :  Hoc  «Ioau.j.ij. 
eft  autem  iudicium ,  quia  lux  venit  in  mundum  ,  er  dilexe- 
runt  homines  magis  tenebras  ,  o.uam  lucem ,  erant  enim  eo ♦ 
rum  mala  opera.  Sane  cum  Chriftus  Iliam  mundo  di¬ 
uinam  intulit  lucem  ,  omnium  ferme  mala  erant 
opera ,  fed  alij  quidem  ,  qui  cxlari  opera  fua  mala 
noluerunt,  venerunt  ad  lucem,  nihil  veriti  lua  pri- 
ftina  flagitia  profiteri ,  atque  inde  boni  efte  coepe¬ 
runt  ,  &  diftipatis  tenebris  cxleftis  ,  diuinxque  lucis 
participes  funr  efFefti,  De  quibus  alicubi  Paulus  f:  fadEpb  $,8 
Eratis  alquando  tenebra, nunc  autem  lux  in  Domino.Con- 
tra  vero  qui  in  eodem  m.ilortim  operum  cceno  ia- 
Cere  voluerunt ,  neque  ea  in  lucem  proferri  palli 
funt ,  in  tenebris  permanferunt,  de  quibus  egregie 
Auguftinus  o  :  iJWulti  enim  dilixerunt  peccata  Jita,mul-  gTiact.  u, 
ti  conf effit  fhnt  peccata  fua  ,  quia  qui  confitetur  peccata  fua,  4»  ^oann’ 
&  accufat  peccata  fua ,  iam  cum  Deo  facit.  Accufat  Deus 
peccata  tua,  fi  &  tu  accufts  ,  coniungeris  Deo.  Quaft  dua 
res  funt  homo ,  &  peccator.  Qttod  audis  homo ,  Deus  fecit, 
quod  audis  peccator  ipfe  homo  fecit.  Dele  quod  feciftt ,  vt 
Deusfaluet  quod  fecit.  Oportet  vt  oderis  in  te  opus  tuum, 

&  ames  in  te  opus  Dei.  Cum  autem  experit  tibi  disf  licere 
quod  fecifti ,  inde  incipiunt  bona  opera  tua ,  qttia  accufat 
mala  opera  tua  ;  initium  operum  bonorum ,  cenfejfto  eft  ope - 
g  rum  malorum. 

Sed  negari  non  poteft  accidere  plerumque  polle,  V II. 
vteum  idem^mnes  extrinfecus  audiant ,  alij  qui¬ 
dem  dilcant ,  noc  eft  ,  aflentiantur  ,&  credant ,  alij 
contra  reludentur.  Difficile  autem  huius  diferimi- 
nis  ratio  inueftigari  poteft  ,  fiquidem  vtad  Roma¬ 
nos  h  Icribit  Paulus  :  Fides  ex  auditu  ,  auditus  autem  per  heap.  10.14, 
Verbum  Chrifti.  Nec  tamen  (  vtait  Auguftinus ')  om-  icPl  ,,0F 
mum  eft:  fides  ,  qui  audiunt  verbum ,  fed  quibus  De  ut 
partitur  menfuram  fidei  ,ficut  nec  omnia  germinant ,  qua 
plantantur,  qt  rigantur,  fed  quibus  Deus  dat  incrementum. 

Cur  autem  ille  credat ,  ille  non  credat ,  cum  amlw  idem  au¬ 
diunt  ,  et  fi  miraculum  in  eorum  consfeftu  fiat ,  ambo  idem 
vident ? 


Explan.Cap.lv.  191 


vident ,  altitudo  efi  diurnarum  fapienti* ,  (jr  /cienti*  Dei, 
cuius  informabilia  funt  indicia ,  &  apud  quem  non  eft  ini - 
quit  as, dum  cuius  vult, mi  feretur,  &  quem  vult, obdurat,  ne¬ 
que  enim  propterea  funt  iha  iniuHa ,  qui*  occulta.  His  af- 
alib.de  pr?-  finia  funt, quae  alibi  *  fcribit,  cum  enim  pofuilfec  a d- 
deft.fan.c.fT,  uerfariorum  verba  :  Multi  audiunt  verbum  veritatis, 
fed  alij  credunt ,  ali]  contradicunt ,  volunt  ergo  ifti  credere, 
nolunt,  autem  illi,  continuo  fubdit  :  Quis  fac  ignoret? 
Quis  fac  neget  ?  fed  cum  alijs  prttp aretur ,  alijs  non  prapqre- 
■  tur  voluntas  a  Domino ,  difeernendum  efi  vtique  quid  've- 
b  de  fpir.  &  niat  de  mifericordia  eitts ,  quid  deiudicio.fix.  alio  b  loco 
luet.c. 34-  eadem  de  re  differens  cum  oftendifTet  voluntatem 
predeft.fan.  crc(lendi  Dei  dfe  donum  ,  fubdit :  Accipere  quippe  et 
c.8.  habere  anima  nonpotefi  dona,  de  quibus  fac  audit,  nifi  con- 

fentiendo :  ac  per  hoc  quid  habeat ,  &  quid  accipiat ,  Dei 
efi.  Accipere  autem ,  &  habere  vtique  accipientis ,  &  ha¬ 
bentis  efi.  Iam  fi  ad  illam  profunditatem,  ferutandarn  quifi 
quam  nos  coarclet ,  cur  illi  ita  /Madeatur,  vt  perfuadeatur, 
illi  autem  non  ita.  Duo  fila  occurrunt  interim.,  qua  rejpon- 
dere  mihi  placeat.  O  altitudo  diurnarum ,  &  mmquid  ini¬ 
quitas  apud  Deum  ?  Cui  relfonfio  ifta  disfhcet ,  quarat 
dotturres,  fed  caueat,  ne  inueniat  prafumpmes. 

Y I II.  Videtur  itaque  Auguftinus  non  admodum  cum 
Ioannis  lententia  congruere ;  hic  enim  videtur  cau- 
(am,  cur  nonnulli  non  credant,  ipfis  tribuere  homi¬ 
nibus,  qui  videlicet  ex  Deo  non  lunc ,  hoc  eft  ,  vt  ex 
QEcumenij  fententia  diximus ,  voluptatibus  irreti¬ 
ti  funt.  Auguftinus  autem  in  Deum  videtur  primam, 
ac  pptiffimam  caufam  referre  ,  qui  aliis  quidem 
fidem  largitur,  aliis  non  item.  Sed  idem  Auguftinus 
hunc  locum  explicans.  Qui  audit  ms  (inquit )  (p tritum 
habet  veritatis ,  qui  non  audit  nos.fpirhum  habet  erroris. 
Quafi  dicat,  qui  Deum  nouit ,  diuini.  Numinis  im- 
pulfu  eam  notionem  adeptus  eft :  qui  vero  in  erro¬ 
re  perfiftit ,  vni  fibi  hanc  fuam  impietatem  tribuat 
neceffe  eft.  Potuiffet  enim  &  ipfe  lucem  afpicere 
veritatis  ,  nifl  contra  diuinam  vocationem  libero 
e  lib.83.qq.  pugnaflet  arbitrio ,  quod  fuse  idem  Auguftinus c  ali- 
q.  6*8.  bi  probat-  Quoniam  ( inquit )  nec  velle  quijquam potefi, 
nifi  admonitus  ,&  vocatus  fiue  intrinfecus,  vbi  nullus  ho¬ 
minum  videt ,  fiue  extrinfecus  per  fernu/nem  fanantem ,  aut 
per  aliqua ftgna  vifibilia  ejficitur.vt  etiam  ipfum  velle  Deus 
operetur  in  nobis.  Confeftim  autem  addit  :Md  illam 
enim  emam ,  quamDominus  dicit  in  Euangelio  prapara- 
tam,nec  omnes,  qui  vocati  funt  .venire  voluerunt  ,ncqueilli, 
qui  venerunt ,  venire poffent ,  nifi  vocarentur.  Itaque  nec  illi 
debent (ibi  tribuere,  qui  venerunt,  quia  vocati  venerunt ,  nec 
illi ,  qui  noluerunt  venire ,  debent  alteri  tribuere ,  fed  tan¬ 
tum  fibi ,  quoniam  vt  venirent  ,  vocati  erant  in  libera 
voluntate. 

I X.  Denique  concludit  :  Propterea  &  fi  quifquam  fibi 
tribuit, quod  venit  vocatus,  non  fibi  potefi  tribuere ,  quod  vo¬ 
catus  efi.  Qui  autem  vocatus  non  venit  ,ficut  non  habet  me¬ 
ritum  pramiq ,  vt  vocaretur ,  fic  inchoat  meritum  fupplicij. 
eum  vocatus  venire  neglexerit.  Quod  non  ita  multo  poft 
Pharaonis  exemplo  confirmat  :  Quod  autcm{inquk) 
huic  vocqf  ioni  obtempcrarenolmt ,  fed  exercuit  crudelitatem 
'tn  eos, quibus  humanitas,  &  mifericordia  debebatur ,  meruit 
poenam  ,vt  induraretur  illi  cor ,  &  tantam  caecitatem  mentis 
pateretur, vt  tot,  &  tantis,  tamque  manifestis  Detfignis  non 
atredem.  Qui  itaque  non  eft  ex  Deo  ,  non  audit  Apo- 
ftolos,  quia  Deum  docentem  non  audit.  Vt  enim  ait 
d  lib.  7.  Clemens  d  Alexandrinus  :  Principium  doBrina  habe- 
Strom.  n  on  mus  Dominum  qui  &  per  Prophetas ,  &  per  Euangelium,  & 
loge  a  fine.  ^£t  beatos  Apolilolos  multifariam ,  multtfque  modis  d prin¬ 
cipio  ad  finem  deducit  cognitionis.  Quippe  ille  ,  vt  non 
femei  iam  dixi , intus  inanimo  docet.  De  ifto  autem 
c  lib.  de  docendi  modo  ait  Auguftinus  e :  Etiam  Dominus  ait: 
Grat.  Chri -  Omnis  qui  audiuit  d  Patre  meo ,  &  didicit ,  venit  ad  me. 
lti  c.  14.  Illico  autem  fubiicit :  Qui  ergonon  venerit ,  non  de  ilio 
ntte  dicitur ,  audiuit  quidem,  efi  didicit  fibirjfe  veniendum, 


i*  fed  facere  rwn  vult ,  quod  didicit.  Trorfus  non  rette  dicitur 
de  tfto  docendi  modo ,  quo  per  gratiam  docet  Deus.  Si  enim, 
ficut  veritas  loquitur,  omnis,  qui  didicit,  venit ,  quifquis  non 
venit ,  prrofetto  na  didicit.  Quis  autem  non  videat  &  ve¬ 
nire  quemquam ,  er  non  venire, arbitrio  voluntatis  ?  Sed  fac 
arbitrium  potefi  ejfe  filum  fi  non  venit,  non  autem  potefi  ni(i 
adituum  ejfe, [i  venit,  & fic  adiutum.vt  non  filum  quid fa¬ 
ciendum  fit ,  fetat  ,fid  quod  fiterit  etiam  faciat..  E^plura 
deinceps. 

■ .  In  hoc  cogmfcimtss  fiiritum  veritatis ,  &  fpiritum  erro-  X. 
vis.  Nam  vt  Auguftinus  *  affirmat :  Nemo  ambulat  fe-  lib.  y .  eou. 
eundum  fpiritum  nifi  qui  agitur  ‘Dei  fpiritu ,  quotquot  enim  f 

fpiritu  Dei  aguntur ,  hi  fili]  Dei funt ,  vt  ait  ylpoflolus.  Sed  "  • 
j  quanam  quxfb  ratione  diuinum  Spiritum  a  fpiritu 
erroris  dignofeere  quis  poflit ,  nifi  ipfe  fpiritus  fefe 
fua  luce  prodat?  Id  ni  fallor,  indicat  Auguftinus  b,  blib.de 
cum  enim  pofuiffet  aduerlariorum  verba  :  Multi  au-  prqdca.faft. 
diunt  verbum  veritatis ,  fid  alij  credunt ,  alij  contradicunt •  c' 

Volunt  ergo  ifli  crcdwe,mlunt  autem  tii.  Corinuo  addit: 

Quis  hoc  ignoret  ?  quis  hoc  neget  i  fed  cum  alijs  praparetttr, 
alijs  non  praparetur  voluntas  d  Domino ,  difeernendum  efi 
vtique  quid  veniat  de  mifericordia  eius  ,  quid  de  indicio ? 

Plane  in  hoc  cognofcimus  fpiritum  veritatis,  &  fpi¬ 
ritum  erroris  ,  nam  qui  fpiritu  Dei  aguntur ,  Deum 
norunt,  &  veritatem  complebuntur,  Apoftolos  au¬ 
diunt ,  &  Catholicam  dobrinam  fequunturi  atque 
2  hac  vcluti  nota  hxrerici ,  qui  fpiritu  erroris  ducun¬ 
tur,  a  Catholicis  fecernuntur.  Illi  fiquidem  neque 
Apoftolos ,  neque  Apoftolicos  prxfulcs  (ibi  audien¬ 
dos  putant,  de  quibus  apud  Matthaeum  f  dixerat  cLucx  io 
Chriftus :  Qui  vos  audit, me  audit,  &  qui  vos  fpernit  ,me  i*- 
jpernit.  Et  alibi d  :  Si  autem  Ecclcfiamnon  audierit ,  fit  dMatth.18. 
tibi  tamquam  Ethnicus  ,  &  Publicanus.  Atque  hac  efi.xt 
ai  t  A  ugufti nus,  diferetio  finitus  veritatis,  &  erroris.  N e- 
que  aliter  fentit  Beda,  qui  hoc  refert  ad  id, quod  fu- 
pra  dixerat :  Probate  fiintus,  vtrum  ex  Deo  fint.  Ex  Deo 
autem  funt ,  qui  Deum  norunt ,  qui  Apoftolos  au¬ 
diunt,  $c  pcclefix  Apoftolica;  obtemperant,  prifeo- 
rum  denique  Patrum  traditiones  retinent. 

Hxc  autem  ad  fidem  referuntur,  &  hoc  veluti  XI. 
antidoto  firmentur  fideles,  ne  in  frdudem  impellan¬ 
tur,  &  impia  hxreticorum  dogmata  pro  fide  Carho- 
)  lica  admittant.  Hinc  vero  facile  deprehenduntur 
haeretici ,  quod  Apoftolica  decreta  vel  penitus  con- 
ueliunt ,  vel  perperam  interpretantur  ,  vel  non  ma- 
S*ni  certe  faciunt ,  quippe  foli  diuinarum  fibi  rerum 
lingularem  quamdam  (ciendam  arrogant ,  folos  fe 
(apere  iabitant,  omnem  antiquitatem  fuperbe  con¬ 
temnunt.  Quos  videtut  Clemens  e  Alexandrinus  e  lib  7, 
graphice  deferibere  :  Extjs  autem  ( inquit )  qui  decli-  g“e°n"1,lub 
nant  d  veritate  alij  quidem  fe  ipfis  files ,  alij  veropropin-  nem* 
quos  quoque  conantur  fallere.  Atque  hi  quidem  qui  appel¬ 
lantur  tPoPorotpoi ,  fac  efi ,  opinione  fapientes ,  qui  fe  verita¬ 
tem  inuenijfe  exifiimant ,  nullam  habentes  veram  dernon- 
fir amnem ,  i]  fi  ipfis  decipiunt, fi  acqmeuijfe  exfiimantes , 
quorum  non  partta  efi  multitudo  ,&  quastiones  declinan¬ 
tium  propter  confutationes  ,  &  dottrinam  vitantium  pro¬ 
pter  condemnationem. Quae  tametfi  videri  poffunt  con- 
k  tra  Philofophos  diba  ,  pertinent  tamen  etiam  ad 
haereticos ,  quos  paulo  poft  nominat.  Sunt  autem 
hxrerici  nouitatis  amatores  ,  ofbres  autem  antiqui¬ 
tatis.  De  quibus  idem  Clemens  paulo  ante  dixerat: 

Pmerea  autem  fire  ,  vt  in  veritate  feminentur  harefes  ,  vt 
in  frumento  Qz.ania  prophetice  diSlum  efi  d  Domino ,  & 
fieri  non  potefi ,  vt  non  /at  id,  quod  pradtttum  efi  e ff e  fu¬ 
turum  ,  huius  autem  caufa  efi ,  quod  quidquid  efi  pulchrum 
fcqmiur  momu>.  Poft  multa  verb  cumdocuiflet  ,hx- 
reticos  a  b  Ecclefia  recefliffe  \sJMani felium  ( ait)  e(fe 
txislmo  vnam  ejfe  veram  Ecde fiam ,  eam ,  qua  vere  efi 
antiqua. Et  mox:Solamejfe  dicimus, quam  etiam  antiquam, 

&  Catholicam Ecclefiam  tn  vnitate  imius,  fidet.,  fiddxi 

Qupd 


a  lib.de ear. 
Chrift.lib.i. 
&  4.  conr. 
ftlare.  lib. 
coni.frax. 

B  ii.de  Pra- 
fcript. 

£  de  Vnit. 
Ecclefiae. 
d  lib.  4.  de 
Trinit. 
e  lib.4  c.30. 
f  ep.  63.  ad 
Tarainac.  & 
Ocean.  de 
error.  Orig. 
g  Dial.eum 
vrriphone. 
h  lib.i.c.io. 
fn  fine. 

XII. 

i  Ii. x.  cont. 
Paimen. 
k  cot.  epift. 
fundam. c.4. 
1  Orat,  x; 
cont.Arian. 
ftatifti  In 
prine,  &ep. 
ad  amicos 
de  vera  fide 
apud  Socra. 
Iib.1c.i7. 
*n  ha2r.74.in 
prine.  &  in 
/nebor,  jn 
fine  ante  fi¬ 
dei  Nycaen^ 
confefl*. 
n  Hom  ji. 
in  A£l»  A- 
poft. 

o  03^19.14. 
plib.i.c.i3. 

ej  Ioafi.  1  4. 
O- 

r  li.de  grat. 
Chrift.c.13. 


XIII. 

f  Ioatl.6.44 


t  Trafl.  1 6. 
in  loan. 


n  Pfal.36.4. 


191 

Qwd  enim  Catholica  Ecclcjia  pofleriora  fua  fecerint  con* 
ctliabula,  non  opus  efi  mulits  verbis.  Et  rurfus  :  Qua  cum 
ita  habeant, clarum  eft,  ex  anriqtvjfima,  gr  verijjimd  Eccle- 
fia  hies  rccemiorts ,  gr  qua  his  fnnt  adhuc  infertos  es  tempore, 
tnnouauts  adulterina  nota  harefes.  Quqargunnenfo 
omnis  pene  antiquitas  hxrefes  refellit.  Sic  enim  ar¬ 
gumentatur  Tertullianus  ■» ,  cuius  inter  extera  hxc 
funt, ver  babi0«t  efiis  vos, aut  vnde  vendi:  -?  Quifi  di¬ 
cat, non  ita  piidem  eos  prodiiflfe  in  lucem.  Eodem- 
que  modo  Cyprianus  c :  Tfon  emm  ( inquit )  nos  ab 
tllis,  fed  illi  a  miis  reccff erunt.  Hilarius  d  tarde  ait  hx- 
reticos  venifle,&  tarde  loqui.  Neque  aliter  fentiunc 
La&antius  e  ,  &  Hieronymus  f .  Eodemque  argu¬ 
mento  vtuntur  Iuftinus  MaftyrE,  Irenxus  h.  Opta¬ 
tus  Auguftinus  k.  addo  Athanafium  1  ,Epipha- 
nium  m,&  Chryfoftomum  n  t  ohinis  enim  hxrctico- 
rum  nouitatem  perftringunt,  vt  Ecdefix  Catholica 
antiquam  fidem ,  &  vetuftate  firmatam  tueantur, 
quam  Apoftoli  a  Chrifto  Domino  didicerant ,  & 
non  voce  folum  promulgarant,  fed  fignis,ac  prodi¬ 
giis  ,  atque  aded  fanguinis ,  ac  vitx  profufione  ob- 
fignarant. 

V  titur  autem  Apoftqlus  nomine  fpiritus.fiue  cfim 
veritatem, fiue  cum  errorem  appellat.  Quemadmo¬ 
dum  enim  diuinus  fpiritus  aildtror  eft  veritatis ,  8c 
omnis  erroris  penitus  expers  ,-ita  contra  fpiritus 
mendax  fator  eft,  ac  parens  omnis  erroris,  de  qut> 
IfaiasD.  Domina*  (ait)  mifaiit  m  medio  eius  jpiritum  ver¬ 
tiginis >  gr  errare  fecerunt  tj&gyptum  tn  omni  opere  fuofteut 
erat  ebrius  ,gr  vomens.  Et  in  libris  Paralipomenon  p 
fpiritus  mendax  decepit  prophetas  Achab  ,  qui  & 
fpiritus  mendacij  nuncupatur  ,  nam  vere  Damon 
mendax  dicitur  ab  initio  ,  &  pater  mendaci)  Atque 
ita  omnes  hxreticorum  errores  per  impios ,  ac  fce- 
leftos  homines  euomuit ,  vt  veritatem  fi  fieri  poflet 
obrueret, ac  penitus  extingueret.  Sed  vt  ille  ai ufitptr 
omva  vincit  veritas.  Vt  emm  virga  Mofis  vorafle  di¬ 
citur  omnes  virgas  Aegyptiorum  Magorum  ,.  ira  ve¬ 
ritas  Catholica  omnes  hxrefes  fuperat,&extinguit. 
Hxc  eft  igitur  vera  nota  ad  dignofeendum  Iphitum 
veritatis  ,  nam  vt  ait  Chriftus  :  Cum  venerit  ille  jpiri- 
tus  veritatis ,  docebit  vos  amnem  veritatem  ,  vel,  vt  legit 
Auguftinus,  vos  'm  amni  veritne.  Docet  enim 

hic  fpiritus  mito  quodam  docendi  genere  ,  de  quo 
ira  loquitur  alicubi  Auguftinus  T.  Hac  gratia  (inquit) 
ftdofhina  dicenda  eft ,  certe  ficdicatur,vt  alttits,  gr  interius 
eam  Dtm  cUm  ineffabili  fttadhate  credatur  infundere ,  non 
folum  per  eos ,  qui  plantant ,  gr  rigant  extrtnfecus  yfed  etiam 
perfe  ipfwn  .  qui  incrementum  /itum  mintflrat  occultus ,  itet 
vt  non  os  l  en  dat  tantummodo  veritatem  ,  verirmetiam  im • 
pertidi  caritatem  \fic  enim  docet  Deus  eos ,  qui  fecundum 
propofuum  vocati  fitntfimtsl  distidm,  gr  ejurd  agam  fcire ,  gr 
quod  (ciunt ,  agere. 

Atque  hac  quidem  do&iina  qui  diuinmis  im- 
huuntilt  ,  dicitntur  trahi  ad  Patrem  :  fic  eninl  ait 
Chriftus  r  :  Nemo pote/l venire  adrns  ,nifi  Pater ,  qui  mi- 
fit  m*,  traxerit  'um.  Ne  quis  autem  vim,  aut  neceflita- 
tetn  fufpicetilr,elcganter,vtomnia,trahendi  mo¬ 
dum  explicat  Auguftinus  1 :  Noli  te  cogftare  inuitttni 
trahi ,  trahitur  animus  g?  amore.  1 \cc  timere  debemus , 
n  ’  ab  hominibus ,  qui  v er ba-ptr pendunt ,  gr  d  rebus  maxime 
diuinis  longe  remoti  fiittl ,  gp  in  hoc  Scripturarum  fartfla- 
ram  Euanoclict  verito  fo\fttan  reprehendamur  ,  gr  dicatur 
rtob<s  Quomodo  volunt  di  e  credo  ,ft  irahnt  ?  Ego  dico  parum 
'  eft ,  voluntate  ire  ,-ettam  voluptate  traheris.  Quid  efi  trahi 
voluptate  ?  Delettare  u  tn  Domino ,  gr  dabit  tibi  petitiones 
Cordis  tui.  Eft  quadam  voluptas  Cdrdis  ,cui  panis  dulcis  eft 
ille  cdcTiis.  Pone ft  Poeta  dicere  licuit.  Trahit  fua  quem¬ 
que  voluptas .  non  neceffuds ,  fed  voluptas,  non  oblgatio  ,fed 
detetJatio :  qiianto  fontus  hos  dicere  debemus ,  trahi  horni- 
freni  ad  Ghriftum  ,  q;u  dehftntur  fempiterna  vita  i  Nan 


Epiil  I.  B.  Ioan. 


A  nullis  aUtem  interieris  fubiici v.Rnmum  vridem  often- 
dis  out,gr  trahis  illam)  nuces  puero  demon  firarttur,gr  trahi¬ 
tur  ,&  quod  cumt ,  trahitur ,  amando  trahitur  ,ftne  Ufione  v 
corporis  trahitur, cor  Jis  vinculo  trahitur,  Si  ergo  tshi,  qua  in¬ 
ter  delicias ,  gr  voluptates  terrenas  reuelantur  amamibust 
trahunt ,  quoniam  verum  eft ,  trahit  fua  quemque  voluptas, 
non  trahit  reuelatus  Chnfltss d  Patre  ?  Quid  enim  fornus 
defiderat  amnia  quam  Veritatem ? 

Ec  alip  quodam  loco  * :  Nemo  ( inquit )  venit  ad  XI  Vt 
me  mft  ‘Pater ,  quimiftt  me, traxerit  eum.  Non  dixa  duxe-  a  Scrm.i.dc 
rirfted  traxerit ,  i  fi  a  violentia  cordi  fic, non  carni.  Quid  ergo  veib'  APoftl 
miraris}' crede  ,  gr  venis ,  apia  ,  g- traheris.  Ne  arbitreris  ^ 
ii  tam  afferam ,  moleftafnque  violentiam ,  dulcis  eft,fuauis 
tft,  tpfa  fmmas  te  irahil.  Nonne  'truis  trahetur ,  cum  efu- 
Yknn  herba  monsiratnr.  Et  puto ,  qitia  hwi  Corpore  impelli- 
C  ttir,  fed  defiderio  colligatur.  Sic  gr  tu  veni  ad  Chriflum ,  no¬ 
li  longa  it  wera  meditar;,  vbi  credis ,  ibi  venis, ad  illum  enim, 
qui  vbique  eft  ,  amando  venitur ,  non  nauigando.  Neque 
vero  exiftimandum  eft,  hanc  Auguftini  interpreta¬ 
tionem  a  feripturarura  ,  aut  redte  loquendum  vfu 
abhorrere,  nam  de  adolefcente  dixit  Salomon  b:  t>Prou.7.<i 
Ignorans  quod  ad  vincula  ftulttis  trahatur,  cufn  tamen 
ille  non  vi,  fed  meretricio  amore  traheretur.  Neque 
aliter  illa  fe  trahi  cupiebar,  cuius  hxc  fune  verba  c  :  c  Can-M< 
Trahe  me  pofi  te,  curremus  tn  odorem  vr.guentomm  tucreum. 

Et  apud  Ofeam  d  Deus  ipfe  :  In  fiiniculis  ( inquit  )  d 
yldam  traham  eos :  id  eft,  non  vi,  ficut  trahi  ligati  bo- 
q  ues  folent,  fed  amore  ,  &  benignitate ,  vt  ftarim  ex¬ 
plicat  dicens,»»  vinculis  cantatis.  Denique  in  Apoca- 
lypfi  e  draco  tertiam  partem  ftcllarnm  fecum  tra-  c  caP-»-4* 
xifie  dicitur,  &  vtique  non  vi  traxit ,  fed  exemplo, 

Vfu  vero  loquendi  conftat,  nos  plerumque  vere  di¬ 
ci, non  folum ,  cum  cogimur,  aut  impellimur,  trahi, 
fed  etiam  cum  ducimur,  cum  inuiramur,  cum  blan¬ 
ditiis, &  voluptate  allicimur.  Sic  dixit  quidam  egre¬ 
gius  benedicendi  artifex trahi  nos ftucU 0  laudis.  Et  f  Cicero 
Poeta  E  ,  quod  etiam  obferuauit  Auguftinus ,  Trahit  po°t  Arcbis 
fua  quemque  voluptas.  g  Eclog.i. 

Dixit  quidem  pater  fami  fias  b ,  wmpelle  illos  intrare.  X  V. 
fed  illa  ipfa  compullio,  nihil  aliud  ,  quam  diligen-  h  Luca  14. 
tem,  folicitam,  vehementemque  cohortationem  fi-  Si¬ 
gnificat,  populari  genere  loquendi,  quo  compelli 
nos  dicimus  cum  vehementer  rogamur.  Non  me 
fugit  trahendi  verbum  a  Hieronymo 1  perinde  acci-  >  Uh-  j-  cot. 
D  pi,quafi  vim,&  neceffitatcm  afferar.  Simat  gr  hoc(in-  e  aS‘ 
quit)  anhnaduerundum,  quod  qui  trahitur  nonfponte  currit, 
fed  aut  mraftans,  gr  tardus ,  it::t  mutties  itdducimr.qut  non 
pot  eft fisis  viribus, gr  labore  venire  ad  f  e fim, quomodo  poteft 
omnia  fimul  peccata  vitare  ■  Sed  nimirum  non  aliam 
vim, aut  neceftitatem  intelligit,quam  qux,vtait  Au¬ 
guftinus,  cordi  fit,  non  carni.  Violentiam  enim  vo¬ 
cat, non  quod  gratia,  aut  diuinus  impulfus  vim  infe¬ 
rat  libero  arbitrio ,  fed  quod  magno  opus  fit  diuinx 
gratix  adiumento,  vt  ab  infidelitate  ad  fidem,  a  pec¬ 
caro  ad  iuftitia trahamur.  Itaque  Ammonius,  Chry- 
foftomus  ,  Theophyla&us  k  docent  non  tolli  tra-  *  I<»an.4. 
hendi  verbo  liberum  arbitrium.,  aut  vim  illi ,  necef- 
fitatemve  imponi, fed  id  tantvim indicarfmagno  no- 
£  bis  Dei  auxilio  opus  efle,  vtad  Deum  trahamur.  Ve- 
riHIme  omnino  feripiit  Auguftinus 1 :  Qu<s  trahitur, fi  1 
iam  volebat ?  gr  tamen  nemo  venit, nifi  velit arahituy  ergo  mi* 
ris  modis  vt  velit  ab  illo ,  qui  noutt  intus,  ipipfis  hominum 
cordibus  operari, non  vt  homines,  quod  fieri  nozt  poteft,  nolen¬ 
tes  crccLint ,  fed  ut  volentes  tx  nolentibus  fiant. 

Vulgaris ,  &  moleftti  quxftio  eft  ,  cur  Pater  non  %  VK 
omnes  adChriftufn  trahatinequeenim  audiendi  Pe¬ 
lagiam  funt  ,  qui  id  cuiufque  merito  tribuunt ,  qui¬ 
bus  niminm'quantum  fauent  Ammonius,  Cyril- 
lus  ,  Theophyla&us,  &  Euthymius,  qui  non  omnes 
trahi  exiftimant ,  quia  non  omnes  digni  funt.  Nec 
mihi  fatis  eorum  probari  fementia  poteft,  qui  hunc 

trahi) 


Explan.  'GipilqvL  193 


trahi,  illam  non  trahi  affirmant,  quia  hic  trahentem  . 
Deum  fequi  voluit, ille  noluit. Id  fignificare  vifus  eft 
1  e.tf.apud  audior  a  libri  de  prasdeftinatione,&  gratia ,  qui  falso 
Aug.tom.7.  Auguftino  tribuitur,  cum  fit  alioquifufpedi  Auro¬ 
ris  ,  cum  enim  de  Pharaone ,  &Nabuchodonofore, 
quos  ambos  Deus  eodem  modo  ,  eademque,  vt  ita 
dicam ,  vi  conatus  eft  trahere,  verba  faceret,  hunc  in 
modum  fetibit  :  Quantum  ad  naturam  ambo  homines 
erant ,  quantum  ad  dignitatem  ,ambo  reges ,  quantum  ad 
eaufam,ambo  captiuum  populum  Dei  poffidentes ,  quantum 
ad  poenam, ambo  flagellis  clementer  admoniti. Gjyidergo fines 
eorum  fecit  effe  diuefosl  nifiquod  mus  manum  Dei/en  tiens 
in  recordatione  propria  iniquitatis  ingenuit ,  alt  er  libero  contra 
miferico/difiimam  Dei  veritatem  pugnauit  arbitrio.  Quod 
t  li.cle  prae-  quamquam  ,  vt  ait  Auguftinus  fi,  veriffime  dicitur, 
dert.  fanft.  certum  tamen  eft  ,  aliis  prasparari  voluntatem  ,  aliis 
cap.tf.  vero  non  jtem }  vt  neceflario  recurrendum  fit  ad  id, 
c  Traft.i*.  quod  ipfe  Auguftinus  c  refpondit:  Gpttem  trahat,  & 
in  ioan.  quem  non  trahat, quare  illum  trahat ,  efi  dium  non  trahat, no¬ 
li  velle  iudicare  ,'fi  non  vis  errare,  femel  accipe  ,'cfi  intellige . 
Non  traherislOra  vt  traharis. 

XVII.  Itaque  quod  fpiritum  veritatis  ab  erroris  fpiritu 
dignofei  ait  ,  ad  id ,  quod  modo  dixerat,  refero,  non 
ad  id, quod  lubiicitur.  qui  enim  Apoftolicam  dodlri- 
nam  ampledlitur ,  ab  effedlu  indicat ,  le  fpiritu  veri¬ 
tatis  duci ,  contra  vero  qui  ei  dodhinas  refragatur, 
perfpicue  docet ,  fe  ab  erroris  fpiritu  agi.  Sic  enim 
d  eap.8.47.  3pU(l  Ioannem  dixit  Chriftus  d  :  <£»»  ex  Deo  eft,  verba 
Dei  audit ,  propter  ea  non  auditis  ,  quia  ex  Deo  noneflis. 
Quemadmodum  enim  qui  ex  Patre  Diabolo  fiint, 
hoc  eft  ,  eius  imperium ,  dudlumque  fequuntur ,  li¬ 
benter  eius  audiunt  verba, quamuis  falfa ,  quamuis 
mendacia :  non  aliter  qui  ex  Deo  Patre  funt  diuino- 
que  eius  fpiritu  agunturjibenter  verba  Dei  audiunt, 
iifque  obtemperant.  Dicuntur  autem  quidam  effi 
ex  Deo  non  quidem  natura ,  cum  nihil  omnino  in 
.rebus  creatis  repedatur, quod  non  Deum  habeat  au¬ 
siorem, nec  iufti  ex  Deo  dicuntur, quod  ex  ipfa  fub- 
ftantia  Dei  fadli  fint ,  fed  quqd  ad  ipfius  praeferi- 
ptum  ,  &  voluntatem'  viuant.  Quippe  ifti  audiunt 
verba  Dei  ,  non  quod  auribus  tantum  excipiant, 
quod  etiam  plerumque,  faciunt ,  qui  ex  Deo  non 
fiint ,  fed  quia  libenti  animo  ea  condunt ,  iis  affin¬ 
ium  probent,  &  magnopere  deledlantur  :  denique 
c  Matt.ij.?-  illjs  audiunt  auribus  ,  de  quibus  ait  Cluilius e  :  Qui 
habet  aures  audiendi, audiat.  Quas  aures,  vt  ait  Augu- 
f  de  dono  {ljnus  f ,  Dominus  ipfe  tribuit,  qui  ait  £  :  Dabo  eis  cor 
^Baruch  1'  C0^fWfiendi me  >  &  aures  audientes.  Aures  ergo  audiendi , 
£  ijfum  eft  donum  obediendi. ,  vt  qui  id  haberent ,  venirent  ad 

etm  ,  ad  quem  nemo  venit ,  nifi  fuerit  et  datum  d  Patre 
ipfius. 

7.  Car:  [fimi  ,  diligamus  nos  inuicem  :  caritas  ex  EDeo 
eft.,  &.  omnis  qui  diligit  ,  ex  Deo  natus  efi ,  & 
Deum  nouit. 

I.  De  caritate  incipit  diffitere.  Putat  autem  Augu¬ 
ftinus  haec  cum  fuperioribus  hac  ratione  conneSli, 
quafihsec ,  &  quas  fequuntur  fint  ea,  quae  nos  audire 
.  cupit..  Ait  enim  :  Aideamus  quid  moniturus  efi ,  in  quo 
illum  audire  debeamus  :  Dilelhffimi  diligamus  inuicem, 
Gjuareiquia  horno  monet  ?  quia  dilectio  ex  Deo  efi.  tJWiil- 
tum  commendauit  dilectionem, quia  dixit ,  ex  Deo  efi.  Au- 
uftinum  ad  verbum  fequitur  Beda.  Alij  putant  ad- 
ortationem  quamdam  inchoari ,  qualupra  cetera 
omnia  caritatem  Apoftolus  fidelibus  commendat, 
cuius  dignitatem  pluribus  rationibus  toto  reliquo 
capite  extollit.  Fcrme  enim  omnis  hasc  epjftola 
commendationem  caritatis  continet.  Quamquam 
autem  illa  Deum  potilfimum  fpedlat ,  eadem  tamen 
ad  proximos  refertur,  atque  nac  praecipue  ratione 
Hencd.  luflinian,  in  Epift.  2?.  Ioan. 


de  ea  clilferfi  Ioamlcss.  Preximus-autcm ,  vt  ait  Augu¬ 
ftinus  f  Qefi  ornnu  homo,.Omnes  proximi  furnus  conditio -  a  Serm.  55»* 
ne  terrena  natmitatis  •,  efi  mortalitatis ,  efi  etiam  fpe  ca-  de  ccmP* 
leflis  bareditatis  ,  quia  nefeimus,  quis  futurus  fit ,  quo¬ 
niam  aut  ludatis  ,  aut  hareticus.  ,,aut  paganus ,  forte  enim 
per  mifericordiam  Dei  conuenetur  ad  eum  ,  efi  inter 
fanCtos primum  locum  habere  merebitur.  Quocirca  idem,  b  I1b.r4.de 
Auguftinus  b  caritatem  vocat,  motum  animi  adfrnen-  Ciuit.cap.7. 
dum  Deum  propter  ipfum  ,  efi  fe  ,  atque  proximum  propter  ebrift 
EDeum.  cap.io. 

Eft  autem  amoris ,  ac  beneuolentiae  in  proximos  j  j, 
genus  multiplex, ita  enim  loquitur  Chryfoftomus  eHom.i.ad 
sJTliiilu  funt  caufa,  ex  quibus  nafeitur  amicitia ,  efi  turpes  CololT. 
qrndern  pmeribimus ,  quia  mala  funt  i  naturales ,  &  tem¬ 
porales  in  medium  adducemus  ,  vtpote  beneficio  quis  affe- 
tlus  efi ,  ab  ipfis  maioribus  fuis  acquifiuit  amicum ,  aut  ex 
rnenfdt ,  aut  peregrinationis  communione,  aut  eft  vicinus.  Po¬ 
net  funt  ,  efi  ipfa ,  aut  eiufdem  faClus  eft  artifici)  ;  ilia  qui¬ 
dem  non  eft  fincera  ,  simulationem  enim  quamdam  ha¬ 
bet,  efi  inuidtntiam.  Naturales  vero  funt  vt  patris  erga 
filium, fili)  erga  patrem, fratris  erga  fratrem  ,  nepotis  erga 
auum  ,  matris  erga  liberos  ,  vxoris  erga  virum.  7S[atn  om¬ 
nes  coniugales  amicitia  temporales  funt ,  &  terrena.  Paucis 
autem  irtterie<fti s  :  Spiritalis  vero  dileCHo  omnes  reliquas 
excellit  tamquam  regina  quadam  fuomm  dominium  habens, 
efi  jplendido  conf  icua  eft  habitu.  Nihil  enim  terrenum 
2  hic  eft,vnde  isla  nafcatur,  ficut  temporalis  illa  ,  non  ex 
beneficentia,  non  ex  natura  ,  non  ex  tempore  ,  fed  ex  fupernis 
defeendit  ex  ipfo  calo.  Nec  multo  aliter  loquitur  Au¬ 
guftinus  d  :  De  amicitia  ( inquit)  videte. quid  dicam:  d  lib.  jo. 
funt  amici  ex  certa  amicitia ,  qua  nec  amicitia  dicenda  eft, 
quam  facit  mala  conftientia.  Sunt  enim  homines ,  qui  pa¬ 
riter  mala  Committunt ,  &  ideo  videntur ftbi  coniunlh.  Ex¬ 
cepta  illa  eft  quadam  amicitia  carnalis  per  confuetudinem 
cohabitandi ,  colloquendi, fitnul  conuer fandi ,  vt  contri fletur 
homo  quando  deferitur  ab  amico.  Eft  isla  amicitia  confite- 
tudinis, non  rationis-, habent  illam  &  pecora.  Eft  &  alia  fu- 
perior  amicitia  ,  non  confuetudinisfed  rationis ,  qua  diligi¬ 
mus  hominem  propter  fidem,  &  mutuam  beneuolentiarn  in 
ifla  vita  rnoriali. 

Poliis  etiam  eodem  referre,  quae  feribit  Caifia-  III, 
nus e  -.Amicitiarum enim  (ait) ac fodalitatum  multa funt  c  ColUr. 
*  genera  ,  qua  diuerfis  modis  humanum  genus  dilcfhonis  fo-  caP  a- 
cietatc  connettunt  -,  quofdam  enim  procedens  commendatio 
primum  notitia ,  poft  etiam  amicitia  fecit  inire  commercia. 

In  quibufdam  enim  contrariius  quidam  ,feu  dati  ,  acceptlve 
depaflio  caritatis  foedera  copulauit.  Quofdam  negotiatio¬ 
nis  f  eu  militia,  vel  artis,  ac ftudi) fimiliiudo ,  atque  commu¬ 
nio  amicitia  vinculis  nexuerunt.  Et  aliquanto  poft :  Eft 
etiam  aliud  dileflionis genus  ,  quod  in fltnflu  natura  ipfius, 

&  confanguinitatis  lege  conneflitur ,  quo  vel  contribules , 
vel  coniugeSyvel  parentes,  feu fratres , ac  fili)  naturaliter  ca- 
tcris  proferuntur ,  quod  non  folum  humano  generi ,  verum - 
etiam  omnibus  alitibus  ,  atque  animantibus  ineffe  depre- 
h cudit ui .  Poft  nonnulla  f  vero  :  In  his  igitur  cunilis  f  cap.j. 
vnum  genus  eft  infolubtlc  caritatis ,  quod  nec  commenda¬ 
tionis  g,  a  w ,  nec  offici)  ,  vel  munerum  magnitudo,  contra- 
£ ;  fhifque  cutujdam  ratio,  vel  natura  neceffitas  iungit  ,fed  fi¬ 
la  fimiliiudo  virtutum.  Sed  vt  apparet ,  haec  amoris ,  ac 
bencuolcntix  genera  naturx  fines  non  excedunt, 
virtutem  enim  illam  moralem  ,  quam  caereris  prxfe- 
rendam  tffi  ne,mo  non  videt,  humanis  liberi  -arbi- 
uij  viribus  &  agnouerunt  Philofophi ,  &  comple¬ 
xi  funt-  . 

Itaque  Seneca  S :  Sapiens  (inquit)  etiam  fi  contentus  IV. 
eft,  fe  tamen  habere  amicum  vult ,  fi  ob  nihil  aliud,  vt  exer-  g  epift.ji. 
ceat  amicitiam ,  ne  tam  magna  virtus  iaceat.  Non  ob  hoc , 
quod  Epicurus  dicebat ,  vt  habeat ,  qui  fibi  .agro  ajfideat , 
fuccurratin  vincula  coniefto ,  vel  inopi ,  fedvt  habeat  ali¬ 
quem  ,  cm  ipfe  <tgro  ajfideat ,  quem  ipfe  circumuentum  ho- 
ftiU  cuflodta  liberet.  Quife  fellat ,  efi  propter  hoc  ad 
1  antici 


194 


Epift-I.  B.  loan. 


amiculam  venit,  male  cogitat,  quemadmodum  ccefit, fltt-de-' 
finet :  param  amicum  aduersus  vincula  laturum  opem,  cum 
primum  crepuerit  catena  ,  difcedet ,  Ha  funt  amicitia,  quas 
temporarias  populus  appellat  ,  qua  caufa  viduatis  affurnpta 
ejt,iamd'u  placebit,  quamdiu  vtilia  fuerit  Hac  re  florentes 
amicorum  nirba  arcumfedet  ,  circa  euerfos  ingens  folitudo 
tp  i  (fi  inde  amici  furiunt ,  vbt  probantur :  ideo  tot  nefaria 
exempla  Jam  altorum  meiu  relinquentium  ,  aliorum  metu 
prodent  vm  :  necejfe  eft,  vi  initia  inter  fe  ,  (fi  exitus  con¬ 
gruam.  Qui  amicus  effe  coepit ,  quia  expedit  ,  placebit  ei 
aliquod  pretium  contra  amicitiam,  fi  vllum  in  illa  pla¬ 
ce <  t  prefvtn  prater  ipftm.  In  quid  igitur  anticum  paro ? 
Vt  habeam  pro  quo  moripojfim  ,vt  habeam,quem  in  exilium 
6  iib  i.  de  fcquar ,  cuitu  me  morti  opponam ,  <fi  impendam.  Alibi  a 
tranq,  vitae  vero  de  honefla  lauddbilique  amicitia  hunc  in  mo- 
eap,7.  dum  diflerit.  Nihil  ajue  oblefl: atterit  animum  ,  quam 
amicitia  fidelis,  Quantum  bonum  efi ,  vbi  funt  prxparatd 
pethra  ,  m  qua  tuto  fecretum  omne  defeendat  ,  quorum 
co  ifctentiarn ,  minus  quam  tuam  timeas,  quorum  fermo  filt- 
citminem  lentat  ,  fententia  confihwn  expediat ,  hilaritas 
irijlitiam  diffipet ,  consfinflus  ipfe  delcUift? 

V.  Plura  in  eamdem  fentcntialn  Cicero  b.  Illa  vero 
b  inlql.fiue  praedare  dida  funt  a  Plutarcho'  :Nuvtifrna  ad  amicos 
deamic.  comparandos  idoneum  efi  fiola  beneudentia  ,  properfufque 
mdt  ’na^temm  umor  virtuti  coniundus  ,  quibus  profecto  rebus 
natura  nihrl  pojfidet  rarius.  Iterr.quc-.Qutdamfiebces p ra¬ 
dicant  ,  quibus  agmen  immenfitm  contingit  amicorum ,  fed 
tonge  falluntur  opinione,  quippe  fi  popinas  principum  mul¬ 
tis  cupedijs  intlnicl as  intrent ,  videbunt  item  mtdta  mufea-  ( 
rum  examina  nidore  illuc  attracta  ,  (fi  quemadmodum 
illo  ceffame  mcx  omnes  auolant ,  ita  fi  islis  fies  defit  qua - 
fiiu ,  differearn  ,fi  non  protinus  aula  frequentia  in  ipfifft- 
mam  vertatur  folitudinem.  Eodem  crediderim  perti- 
d  Ccillat.si.  nere,  qux  feribit  Cailianus d,  cum  enim  dixiflet,  ve- 
cap.j.  ram  amicitiam  virtutum  fimilitudine  conciliari  t 
Hac ,  inquamlMt)  efi,  qua  nullis  vmqitam  cafibus  f  indi¬ 
tur,  quam  noti  filum  dijficiare,  vel  delere  locorum ,  vel  tem¬ 
porum  internatia  non  praualem ,  fedne  mors  quidem  ip fit 
diuellit.  Haceftvera,(fi  indirupta  dtleftio,  qua  gemina  ami¬ 
corum  perfcElione ,  ac  virtute  concvefcit ,  cuius  fcmel  initum 
foedus ,  nec  defideriorum  varietas ,  nec  contentiofa  dirumpet 
contradet  as  voluntatum. 

Yi,  Sed,  vt  arbitror ,  altius  euolat  Apoftolus  ,  & 
Chriftianae  cavitatis  vim  ,  ac  dignitatem  propo¬ 
nit,  vnde  cadeftis  quaedam  ,  ac  diuina  exiftit  ami¬ 
citia,  qua  nihil  venerabilius  efle  fcripfit  alicubi 
e  in  Apol.  Gregorius  Nazianzenus  c  :  Quid  autem  ( ait  Am- 
poft  redit,  brofius  1  )  anveitia  prcciofius  ejt ,  qua  Angelis  commu- 
ex  fuga.^c  nis,  <fi  hominibus,  efi;  Eleganter  vefo  Chryloftomus  S. 
capi’.  °  '  y^m!ct  ( i'nrfcjuit )  excellunt  patres  i  (fi  filios ,  amici  tuxta 

gttom.t.in  Cbrifhmt.^Nec  mihi  dicas  hoc  bonum  nunc  cum  alijs  ple¬ 
xui  THefT.  rifque  in  Ecclefia  ceffaffe-,fed  cogita  quomodo  apud  Jlpo- 
fiolos  mm  coryphxos  dico  ,fid  ipfis  credentes  omnium  fuerit 
anima  vna  ,  (fi  cor  vnum ,  &  nemo  quidquam  piorum  bo- 
•  vontm  fmm  effe  dixerit ,  non  erat  inter  eos  meum  (fi  tuum. 

Asfsgntm  quid  eft  amicitia  ,(fiquam  magnum  nemo  per  efi 
cognofe  re  .  neque  fermone  confequt  prater  ipfam  experien¬ 
tiam.  Loquitur  igitur  Apoftolus  de  amore  quodam 
diuino,  qui  oritur  ex  cbaritate,quae  nihil  humanum, 
aut  caducum  fpedat,  fed  proximos  diligit  ,  qua  ra¬ 
tione  funt  aliquid  Dei ,  quod  explicans  Gregorius, 
quid  inter  hhmanum.diuiniunque  amorem  interfit, 
h  Hom.17.  perfprcue  docet  his  verbis  h : 
ln  ^a»np'  Qualiter  autem isia  dileftio  tenenda  fit,  ipfe  infinuat ,  qui 

in  plerifqui  feriptura  fita  fehtentijs  ,  &  amicus  iubet  dili¬ 
git  in  fe ,  fp  inimicos  diligi  propter  fe  :ille  enim  veraciter  ca¬ 
ritatem  habet ,  qui  amicum  diligit  in  Deo  inimicum  di- 
ligii  propter  'Deum  ,.ndm  fimi  iSonnulli  qui  diligunt  proximos, 
fedper  aff  tlum  cognationis ,  &  carnis ,  quibus  tamen  in  hac 
dilHlhne  fkrra  eloquia  non  contradicunt ,  fed  aliud  eft, 
quodfpohte  mpendttnr  natura ,  aliud  quod  pueeptis  detm- 


tticis  ex  caritate  debetur  obedientia.  Hi  nimirum  &  proxk 
mum  dthgunt ,  &  tamen  illa ,  ublrnia  dilettionis  prdmia  non 
a[fequumur,cuia  amorem  futim  .mon fyiritudncr  , fidedrna- 
liter  tmpenaum.  Cum  ergo’ ait  loannes,  dilgamus  nos 
inuicem.  caritatis  dile&ionem  fiiadet ,  quae'  cum  po- 
tiffimum,  vtfepe  iam  diximus  ,  Deum  (pedet,  cer¬ 
to  quodam  ordine  proximos  diligar  necefTe  eft  ,  vt 
quo  quis  propius  ,  ac  nobilius  cum  Deo  cotiiungi- 
tur ,  maiori  etiam,  amore ,  Sc  eharitate  dignus  cen- 
featur»  Quamquam  autem  de  ordine  carirati^non  - 
pulla  attigimus  a ,  plura  tamen  hoc  loco  ex  Orige-  a  cap.  fupe, 
re  addenda  videntur ,  ‘cum  enim  captatis  ordinem  non* 
indicet  (ponfa  in  Canticis  h  his  verbis  :  Introduxit  b  caP  *-f 
me  Rex  in  cellam  vinariam  ,  &  ordtnauit  in  me  caritatem.  c  Hom  ; 
in  eum  locum  haec  feribit  Origenes  c:  Can.  m 

Omnes  homines  amant  fine  dubio  aliquid ,  &•  nullus  efi,  VII I, 
qui  ad  id  atatis  venerit ,  vt  amare  iam  pojfit  ,&  non  ali¬ 
quid  amet.  Sed  hic  amor ,  vel  hac  'carit „s  in  nonnullis  qui¬ 
dem  fuo  ordine ,  &  conuemcnter  aptata  procedit ,  in  pluribus 
vero  contra  ordinem.  Dictur  autem  contra  ordinem  effe  in 
aliquo  caritas ,  cum  aut  id  diligit ,  quod  non  debet ,  aut  quod 
debet,  diligit ,  fed  plus  tu  sio  diligit  ,aut  minus  iufto.  In  is/o 
ergo  inordinata  effe  caritas  dicitur  ,ln  illis  vero,  quos  valde 
paucos  arbitror  effe ,  qui  fcilicet per  viam  vita  incedunt,  & 
non  declinant ,  neque  ad  dexteram ,  neque  ad  finifbam, 
in  ipfis  felis  ordinata  efi  caritas ,  &  ordinem fuum  tenet.  Ita 
indicat  ccmtm  aliquem  caritatis  ordinem  necef- 
fario  retinendum  efle  ,  de  quo  mox  fubiicit  :'Efi  att- 
t em  ordo  eius ,  &  menfura  hmufmodi ,  verbi  gratia ,  Deum 
diligere  nullus  modus ,  nulla  menfura  eft ,  nfi  ea  fola  ,vtei 
totum  exhibeas  quantum  habes.  In  Chrifto  enim  lefit 
diligendus  eft  Detts  ex  toto  corde ,  efi  ex  tota  anima  ,  efi  ex 
totis  viribus :  in  hoc  ergo  nulla  menfura  eft.  Diligere  vero 
proximum  efi  menfura  aliqua.  Proximum  (inquit)  tuum  di¬ 
lige ficut  te  ipfitm.  Si  ergo  aut  in  Dei  dilectione  minus  ali¬ 
quid  feceris  quam  potes  ,  efi  quam  in  viribus  tuis  efi  ,  aut 
inter  te ,  &  proximum  tuum  non  fentaueris  aquiratem ,  fed. 
aliquid  differentia  habueris  ,  non  eft  in  te  carit  m  ondinata, 
nec  ordinem  fuum  tenes.  Pertinet  quidem  ad  caritatem 
ampliflima  quaedam  beneuolentia  ,  quae  pomes  ho¬ 
mines  compledatur,  fed  ordinem  tamen  quemdam 
poftulat’,  de  quo  ibidem  Origenes  1  Omnes  enim  hd- 
mines ,  ficut  iam  diximus ,  fecundum  hoc  quod  fimiles  no¬ 
bis  fiint.Jimiliter  diUgindi  fufttdmo  mytis  rationabilis  crea¬ 
tura  a  nobfi  vtpoie  rationabilibus  kqmliter  diligenda  eft. 
Hdiiciendum  tamen  in  caritate  efi  vnicuiqut  ad  hoc  quomo¬ 
do  eft,  fi  ad  hoc  quod  rationabilis  eft, fi  verbi gratia  aut  in  mo¬ 
ribus. aut  ih  opert,  ant  in  propofito ,  aut  in  fcientia,aut  in  fiu- 
dijs  exteros  ptacellit ,  (fi pro  his  fisgulis  fecundum  fitumcuir 
que  meritum  ad  generalem  dile&ionem  addendum  eft  etiam 
fpecialis  aliquid  caritatis. 

Singillatim  vero  exemplis  rem  illuftrans  ait  r  Si  IX. 
quis  vcrbbgrdtia  laboret  in  verbo  Dei  ftqiqwe  anmas  ncflras 
in  finiat ,  atque  illuminet ,  viam  falutis  doceat ,  viuendique 
ordinem  tradat, non  tibi  videtur  efi  hic  proximus  effe  quidem, 
fed  multo  amplius  alio  proximo  diligedus  qui  horum  nihil  ege¬ 
rit  i  Et  multa  deinceps  in  hanc  fententiam.  Quin 
etiam  inter  inimicos, qui  tamquam  proximi  diligen¬ 
di  funt  ,ordo  quidam  neceflkritis  eft.  Puto  ergo  (aiy 
quod  in  his  fit  ordo  cantatir, verbi  gratia,  eft  aliquis  rnihiim- 
micui,  in  aliis  tamen  bene  Agens  ,pudicus,  fabrius,  mandata 
plurima  Dei  ex  parte- euftodiens  ,in  aliquibus  tamrn  errans 
vt  homo.  Eft  alius  qui  inimicus  quidefit ,  (fi  ipfe  nobis ,  tamen 
fit  fita  vita, at  que  anima  inimicus,  paratus  ad  [celera,  pracefs 
ad fiagitia,  nihil  fanfHftfthfi  ieligicfiducens,non  tibi  videtur 
etid  inter  ipfis  iitithiebs  quadam  dtuurfitae  habenda  caritatis} 

Cumque  de  caritatein  foemihas  verba  feciffet,&  cer¬ 
tum  quemdam  caritatis  ordine  praflcripfiflef, de  liis, 
qui  nobis  cognatione  saguinis,aut  fpiritali  quopiavn 
nexu  colu nen  funt,huc  in  rhodu  fcvibiv.Secudurnhac 

etiam  de  fisure,  i  f:a.:re,at^alis  propinquis  obfiruabimns.. 


Explan.  Cap.  I V. 


i95 


X. 


XI. 


t  ad  Rom.j. 
b  cap.1t.3j. 


e  t.  ad  Cor, 
it-ij. 
d  cap.1j.13. 
e  Coloff  3. 
14. 

f  lib.de  pa¬ 
tient. 

g  in  paren. 
ad  Gen. 

Ii  de  bono 
patient, 
i  epift.10. 
k  epift.  ad 
Thcoph.  de 
error.  Ioan. 
Hierofol. 

1  dodtr.  de 
humil. 
m  Serm.  3J. 
de  temp. 
n  lib.  4.  de 
Saecrd. 
o  lib.  3.  de 
vitacontep. 
cap.13. 
p  lib.  6,ep. 
(O, 


Erga  fandos  vero ,  qui  nos  in  Chrido  genuerunt ,  fid  dr  pa- 
fioresy atque  Epifcopos,vel  qui  verbo  Dei  prasitt  prefby teri, aut 
qui  bene  minijiram  in  Ecclefia ,  vel  qui  in  fide  procellunt 
cateros,  quomodo  no pro  vniufcuiufque  meritis  affeElio  pen fa¬ 
bitur  caritatis  longe  emmentior,  quam  erga  eos  haberi  poteft, 
qui  aut  nihil  horum  ,  aut  non  integre  egerunt  ?  Sed  &  inter 
parentes  fideles,  dr  infideles  ,  dr  fratres  fideles  ,  dr  infideles, 
fororefque  potefl  ne  fieri ,  vt  non  erga  hos  fingulos  dmerfus  or¬ 
do  habeatur  caritatis*. 

Denique  hunc  ordinem  primum  quidem  ab  ipfa 
rei  natura  ,  deinde  etiamfi  a  Deo  immortali  peten¬ 
dum  monet.  Ac  de  rei  quidem  natura  ita  diflerit: 
Si  vt  dicit  A 'poHolus  membra  alterutrum  fumus ,  puto  quod 
hunc  affeduni  erga  proximos  habere  debeamus  ,  vt  eos  non 
quafi aliena  corpora,  fedveluti  membra  nollra  diligamus. 
Secundum  hoc  ergo  quod  membra  noftra  inuicem  fumus, 
aqualem  erga  omnes  habere  diledionem  ,fimilemque  conue- 
niet.  Secundum  hoc  vero  quod  funt  in  corpore  aliqua  mem¬ 
bra  honorabiliora ,  dr  honefliora,  alia  vero  inhonefliora  ,  dr 
inferiora ,  puto  quad  rurfum  pro  membrorum  meritis ,  dr  ho¬ 
nore  diledionis  etiam  librari  debeat  modus,  Poft  multa 
vero  Dei  exemplum  proponens  ait  •.Verum  vt  maior 
de  his  habeatur  audoruas ,  ab  ipfo  Deo  capiamus  exem¬ 
plum.  Jpfe  enim  amat  omnia ,  qua  funt  aqualiter  ,  vt  nihil 
oderit  eorum  qua  fecit ,  neque  enim  fecit  aliquid,  quod  odio 
haberet ,  non  tamen  ab  hoc  fimilker  dilexit  tAsgyptios  ,  vt 
Hebraos,dr  Pharaonem,  vt  zJhfoyfen,  dr  Aaron,  dr 
riam :  nec  iterum  Aaron ,  dr  Mariam  fimiliter  dilexit ,  vt 
ejftfoyfen.  Gpuamuis  verum  fit  ,vt  dicitur  ad  eum,  parcis 
autem  omnibus ,  quia  omnia  tua  funt  Domine  amator  ani¬ 
marum, fpiritus  enim  incorruptionis  eft  in  omnibus  ,  tamen 
ille,  qui  rnenfura,  dr  numero,  dr  pondere  diijofiiit  omnia, fe¬ 
cundum  menfitram fine  dubio  vniufcuiufque  meritorum ,  dr 
dilectionis  fua  temperat  libram.  Numquid  non  putabimus, 
quia  non  fimilker  ab  eo  dileElus  efi  Paulus,  cum  perfequere- 
tur  Ecclcfiam  Dei ,  ficui  diligebatur,  dum  ipfepro  ea perfl- 
cut  tones  ,  cruciatu/que  tolerabat ,  dr  dicebat  jibi  inejfe  filici - 
tudinem  omnium  Eccleftarum. 

Porro  haec  omnia  tam  copiose  ex  Origene  dc- 
fcnbenda  cenfui ,  quod  mirifice  caritatis  ordinem 
explicent,  eaque  Serme  omnia  complectantur,  quae 
eadem  de  re  Subtiliter  a  Theologis  difputantur  in 
Scholis.  Amplectendam  autem  caritatem  monec 
Ioannes.  fuique  tam  vtilis,  ac  neceiTarij  confilij  plu- 
tes  affert  rationes,  quarum  prima  hiec  eft ,  quia  cari¬ 
tas  eft  Deo  eft.  nam  ,  vt  ait  Paulus  1 :  Catritas  Dei  dif- 
fufit  efl  in  cordibus  noflris  per  Spiritum  fandum ,  qui  datus 
efi  nobis.  Nec  male  apud  Marcum  dixit  quidam  b: 
Diligere  proximum  tamquam  te  ipfum,  maius  efl  omnibus 
holocauflom'atibus,&  facrificiis.  Plura  vero  caritatis  en- 
comia  celebrantur  a  Paulo,  alicubi  c  enim  ait:&/£» 
mulamini  chariflnata  meliora  ,  &  adhuc  excellentiorem 
viam  vobis  demon ftro.  Et  poft  multa  d  -.Nunc  autem  ma¬ 
nent  fides, [pes,  carit  as, tria  hac,  maior  autem  horum  efi  cari¬ 
tas.  Denique  alibi  e  :  Super  omnia  autem  hac  caritatem 
habete ,  quod  efi  vinculum  perfedionts.  Neque  pauciora 
proferunt  Patres.  Tertullianus  fenim  eam  vocar, 
fummum fidei  facr ament um,ChrtW am  nominis  thefturum , 
quam  Apoflolus  totis  viribus  Spiritus  fandi  commendat. 
Clemens  vero  Alexandrinus  S  ,  pracipuum  hominis 
Chrifliani  misnus.Cypvia.nas  h  fundamentum  pacisjtena- 
citatem ,  dr  firmitatem  vnitatis,  qust  dr  opera ,  &  martyria 
praced.it.  Bafilius,  radicem  mandatorum.  Gregorius  Na» 
zianzenus  l,dodrina  rndra  caput. Hieronymus  eun¬ 

darum  virtutum  matrem.  Ephrem  Syrus  1 ,  omnium  vir¬ 
tutum  columnam. Aagafthws m, virtutum  omnium  arcem. 
Chryfoftomus  n  ,  diurnorum  munerum  pradantiffmum. 
Profper  Q,  affedionum  omnium  potent  ffmam,  in  omnibus 
femper  imidam,adionum  bonarum  fumntam  ,/hlutem  mo¬ 
rum  finem  cale  dium  praceptomm, mortem  criminum ,  vitam 
vir  tutum. Qvegovias  Pontifex  P , matrem  &  cudodem  om- 
Bened.Iudtnian.in  Eptfi.B.Ioa», 


A  mum  bonorum.  Denique  Bernardus a,  hominum  matrem  a  epift.». 
dr  Angelorum, non  filium  qua  in  terris, fid  etiam  qua  in  calo 
funt  pacificantem. 

Et  Sane  de  caritate  ita  loquitur  Paulus ,  vt  plane  XII. 
indicet  illam  elfe  virtutum  omnium  parentem ,  at¬ 
que  altricem  -.Caritas  (inquit b)  patiens  efi,  benigna  eft,  b  i.Cor.ij. 
caritas  non  amulatur,  non  efl  ambitiofa ,  &  quas  deinceps 
Sequuntur.  Quocirca  Cyrillus  Alexandrinus  C,can-  c  in  Ioan. 
tatemi ait)omni  virtute  condare.  Et  Cyprianus  d  ,  Apo-  ja^5'i,ono 
ftolets  (inquit)  cum  de  caritate  loqueretur ,  tolerantiam  illi,  patienc. 
dr  patientiam  iunxit.  Clemens  vero  Alexandrinus e :  c4.Strom. 
Omnia(inquit)fudinet,omnia  fiffert  caritas, quod  ei  fit  per- 
fuajurn  diuinam  prouidentiam  omnia  rede  adminidrare. 

Ambrofius  f :  Caritas  (ait)  credit  omnia, fi  non  credit  om-  f  h-9.tp.74- 
nia ,  non  videtur  caritas  effe  perfeda  ,  ergo  perfeda  caritas 
®  omnem  fidem  habet.  Quomodo  autem  caritas  vitiis 
omnibus  careat,  qux indicantur  ab  Apoftolo ,  CaS- 
fianus  g  his  verbis  deScribit :  Nam  quid  efi  aliud  non  g  Collae,  r. 
simulari,  non  inflari,  non  irritari ,  non  agere  perperam  ,  non  e3P,tf’ 
quarere  qua,  fua  funt,  non  gaudere  fiuper  iniquitate ,  non  co¬ 
gitare  malum  ,  dr  reliqua  nfi  cor  perfedum ,  ac  mundiffi- 
mum  SDeo  femper  offerre ,  dr  intadum  d  eundis  perturba¬ 
tionibus  cudodire  t  Sed  egregium  caritatis  encomium 
Scripfit  Gregorius  b,  oftendit  enim  quidquid  lauda-  h  l.io.Mor. 
biliter  viri  olim  fandi  geflerunt  in  vita ,  vni  caritati  caP-7-  &8- 
tribuendum  effe  ,  cumque  poft  longam  infigninm  a  las  4' 
virorum  enumerationem  Pauli  verba  recenSuiffet, 
q  Subiicit: 

Patiens  quippe  eft  caritas ,  quia  illata  mala  aquanimiter  XIII. 
tolerat ;  benigna  vero  efi ,  quia  pro  matis  bona  largiter  mini- 
ftrar,non  amulatur ,  quia  per  hoc  quod  in  prafentt  mundo  nil 
appetit ,  inuidere  terrenis  fucceffibus  nefeit.  Non  inflatur , 
quia  cumpramium  interna  retributionis  anxia  defiderat ,  de 
bonis  fe  exterioribus  non  exaltat.  Non  agit  perperam,  quia 
quo  fe  in  filum  Dei ,  ac  proximi  amorem  dilatat ,  quidquid  k 
reditudine  diferepat, ignorat.  Non  eft  ambitiofa, quia  quo  ar - 
denter  intus  ad  fua  f  at  agit ,  foris  nullatenus  aliena  concu- 
pifeit.  Non  qmrit  qust  fua  funt,  quia  eunda,  qua  hic  tranfi- 
tone  pofiidet, velut  aliena  negligit,cum  nihil  fibi  effe  proprium, 
nifi  quod  fecum  permaneat, agnofeit.  Tfion  irritatur,  quia  dr 
iniuriis  laceffita  ad  nullos  fe  vltionis  fua  motus  excitat ,  cum 
pro  magnis  laboribus  maiora  poftpramia  expedet.  7fon  co¬ 
gitat  malum ,  quia  in  amore  munditia  mentem feltdans  dum 
omne  odium  radicitus  eruit ,  ver  fare  in  animo  quod  inquinet, 

D  nefeit.  Non  gaudet fup  er  iniquitate ,  quia  fila  dtledione  er¬ 
ga  omnes  inh;at ,  nec  de  perditione  aduerfantinm  exultat. 

Congaudet  autem  veritati.quia  vt  fe  cateros  diligens, per  hoc, 
quod  redum  in  altis  conficit ,  quafi  de  augmento  proprij 
profedus  hilarefeit. 

Adde,  quod  egregie  etiam  monuit  Paulus ,  este»  X,  I V. 
ras  virtutes ,  ac  fupranaturalia  bona  abSque  caritate 
ad  Salutem  prodefte  nequaquam  poffe  ‘  :  Si  linguis  >  i.Cor.  ij» 
hominum  loquar ,  dr  Angelorum ,  caritatem  autem  non  ha-  1  f  * 
beam ,  fadtss  fum  velut  as  fonans ,  aut  cymbalum  tinniens. 

Sc  qute  deinceps  fequuntur.  Quocirca  vere  dixit 
Cyprianus  k  :  Exhibere  fe  non  potefl  martyrem ,  qui  fla-  k  de  bono 
ternam  non  tenuit  caritatem.  Etaduersus  Donatiftas  Pat*ent. 
Scribit  Auguftinus  1  :  Si  difertiant  ipfi  etiam  fubilan-  1  l.i.deba- 
E  tiam  fuam  pauperibus , ficut  multi  non  filum  in  Catholica, 
fed  etiam  dtuerfis  harefibus  faciunt  ,fi  aliqua  ingruente  per- 
fecutione  tradam  ad  flammas  nobifium  corpus  fmm  pro 
fide.qitam pariter  confitemur,  tamen  quiafiparati  hac  agunt 
non  [afferentes  inuicem  in  dtledione ,  neque  findentes  ferua- 
re  vnitatem  jpiritut  in  vinculo  pacis  caritatem  vtique  non 
habendo, etiam  cum  illis  omnibus ,  qua  nihil  eis  profisnt  ,ad 
aternam  fahttem  perucnire  non  poffunt.  Quibus  conSen- 
tanea  Sunt,  qux  in  eamdem  ferme  Sententiam  Scribit 
Caflianus  m.  111  C°hat-J* 

Et  omnis, qui  diligit,  ex  Deo  natus  eft.  Non  plane  om-  caj£y 
nis  ,  qui  diligit  ,  Sed  qui  ex  caritate  diligit.  Fa¬ 
cit  enim  caritas  vere  Dei  filios ,  Sc  imitatione 
r  2  diScipulos, 


196  Epift  I.  B.Ioan. 


acap.1j.j5. 


b  T.raA.  gf. 
ia  loan. 


e  eap.8  51, 
d  dCcorcep. 
fegtat.c.?. 

XIV. 


e  Serro, <>de 
■  Nat. 


f  Prou.8.17. 
g  Ioan.14.1. 


b  fuprac.3. 
14. 

i  eap.7.48. 
k  li.de  nat. 
&grat,c.4*. 

XV. 


}  li.  depr*- 
deft.  (anft. 
'Csp.io, 


ra  Ttafr.ty, 
in  ipah. 


difcipulos ,  ita  enim  dixit  Ghriftus  apud  Ioannem  a : 
In  hoc  cognofcent  omnes.,  quod  difcipuli  mei  entis, fi  ditettio- 
rtem  habueritis  adinuicim ,  tamquam  dtficem  ( ait  Augu- 
ftinus  b  )  alia  muti  era  mea  habent  vobicum  tuam  non 
mei ,  non  filum  naturam ,  vitam ,  ievfium ,  rationem ,  qt  eam 
falutem ,  qua  hominibus ,  pecortbufqne  communii  efi ,  verum 
etiam  linguas , [aeramenta,  prophetiam , fcientiam  ,  fidem, 
diflributionem  rerum  fisarum  pauperibus  ,  &  traditionem 
corporis  fisi  vt  ardeant  ,fed  quoniam  caritatem  non  habent , 
vt  cymbala  concrepant,  nihil  fiunt,  nihil  illis  prodefi.  Non  er¬ 
ga  in  illis  ,  quamuis  bonis  muneribus  meis ,  qua  habere  pof- 
fitnr  etiam  non  difcipulimei  ,fedin  hoc  cognofient  omnes, 
quia  mei  difcipuli  eflis ,  fiddetttonem  habueritis  adinuicem , 
Cut  aurem  hac  potiffimum  nota  difcipulos  fuos  di- 
ftinguendos  duxerit  Chriftus  ,  hunc  in  modum  ex¬ 
plicat  Eathymitis,  quia  nimirum  proprium  difcipuli 
eft,magifttum  imitari, &  eatenus  videtur  profccifle, 
quatenus  magi  Arum  imitatur.  Nihil  autem  Chrifto 
magis  proprium  fuit ,  quam  homines  diligere ,  cum 
vi  amoris  compulfus  de  caelo  defcendetit,&  huma¬ 
na  natura  fufeepta  ipforum  caufa  mortem  obierit. 
Aliam  quamdam  notam  indicauit  Chriftus  apud 
Ioannem  c :  Si  manferitis  ( inquit )  in  fernone  meo,  vere 
difcipuli  mei  entis, "De  qua  nota  plura  Auguftinus  d,Ied 
quia  non  fpe&ant  ad  hunc  locum,  libens  omitto. 

Itaque-  nulla  re  eius  difcipuli  fimiliores  'Ili  dfe 
poteranr ,  propiufque  eius  mores  imitatione  expri¬ 
mere,  quam  (i  vicifllm  diligerent ,  &  mutua;  fefe  ca¬ 
ritate  comple&erentur.Sunt  quidem  fideles  etiam  fi 
caritate  deftituantur,  Chrifti  aliquo  padlo  difcipuli, 
cum  ab  eo  difeant,  eique  tamquam  vero  prxeeptori 
credant ,  caeterum  imitatione  morum  eius  difcipuli 
non  funr,quia  quos  Chriftus  diligit, ipfi  non  diligut. 
Quocirca  Chriftus  eos,  qui  fidem  habent,  diledtio- 
nem  autem  non  habent,  fuos  haberi  difcipulos  non 
vult.  Quomodo  fi  quis  Parer  fuos  neget  elfe  filios, 
qui  libi  moribus  diflimiles  funt,non  quod  vere  non 
fint  filij,fed  non  quales  efte  oportebat.  Ita  loquitur 
alicubi  Leo c :  Fruflra  appellamur  Cbrifliani, fi  imitatores 
non  fumus  Chrifii ,  qui  ideo  fe  viam  dicit  effe  ,  vt  conucrfii- 
tio  magtShi  forma  effet  difcipuli ,  &  diam  humilitatem  eli¬ 
geret  fertius, quam  fettattss  eftjDominus.  Reddit  praeterea 
caritas  nos  parenti  Deo  gratos  ,  &  caros  ,  nam  apud 
Salomonem  f  Dei  verba  funt  haec :  Ego  diligentes  me 
diligo.  Et  hic  noder  hac  ipfa  epiftola  dixit :  Qui  fra¬ 
trem  fittim  ,quern  videt ,  non  diligit  i  Deum ,  quem  non  vi¬ 
det  ,  quomodo  potefl  diligere  ?  Chriftus  8  autem  ipfe :  Si 
quis  ( inquit )  diligit  me  , diligetur  d  Patre  meo.  Vitam 
etiam  quodammodo  anima?  tribuit  ,  nam  hic  ipfe 
Ioannes  dixit  h  :  Qui  non  diligtt  manet  in  mone.  Nos  [ci¬ 
mus.  ,  quia  tranfiati  fimus  de  morte  ad  vitam, quoniam  dili¬ 
gimus  fratres.  Denique  iuftitiam  largitur ,  nam  apud 
Lucam  ait  Chriftus  '-.Remittuntur  eipeccata  multa,  quo¬ 
niam  dilexit  mvlftm.  Et  Auguftinus  k  alicubi  fcripfit; 
Caritas  efi  veri(fima,plcniffima,  perfettiffimaque  iuflitia. 

Qui  ergo  diligit ,  ex  Deo  natus  efi  :  an  diuina ,  at¬ 
que  aeterna  praedeftinatione  ?  Caue  id  fufpiceris.An- 
tiquiot  enim  multo  eft  praedeftinatio,  quippe  aeter¬ 
na,  quauis  hominis  beneuolentia,  aut  caritate.  Ne¬ 
que  praedeftinatio,  quae  nihil  eft  aliud  ,  quam  gratiae 
praeparatio  futuram  lpe<ftauit  caritatem  quafi  cau- 
fam  fui, ‘fed  ipfa  potius  praeparat  caritatem  fuo  tem- 
pore-tnbuendam.  Sapienter  enim  fcripfit  alicubi 
Auguftinus  1 ,  hocintercftc  inter  praedeftinatione,  & 
gratiam  ,  qudd  praedeftinatio  fit  gratis  pneparatio, 
gratia  v.cio ipfa  donatio.  Adde  quod  non  paucinunc 
quidem  praedeftinati  iam  funt,  qui  vel  nondum 
conditi  funt ,  vel  caritatem  certe  nondum  percepe- 
runt.De  quibus  ita  loquitur  Auguftinus  "".secundum 
tHam.  ergo  prafeientiam  ‘Dei,  pr&desfinarionem , quam 
rmilta  ouespris,  quam  multi  lupi  intus ,  &  quam  rmltaoues 


hi 


A  intus  ,&  quam  multi  lupi  foris  !  Quid  efi  quod  dixi ,  quam 
multa  oues  foris  't  quam  multi  modo  luxuriantur  cafh  fu¬ 
turi ,  quam  multi  blasfhemant  Chrifium,  credituri  in  Chri- 
fium  ,  quam  multi  fe  inebriant,  futuri  fobrij,  quam  multi  ra¬ 
piunt  res  alienas,  donaturi  fluas)  Verumtamen  modo  vocem 
alienam  audiunt,  alienos  fequuntur.  flem  quam  multi  intm 
laudant, blasphematur/,  cash fiunt, fornicatur  i,  fobrij  fisnt,  fe 
vino  poflea  fepulturi, flant  cafurhEt  alio  quodam  a  Joco  a  li.de  corr. 
quofdam  ait  filios  efte  Dei  Ipc&ata  ipforum  praefen  -  &grat.c.j. 
ti  iuftitia,qui  tamen  quia  perfeueratun  non  funt,  ad 
eorum  filiorum  numerum  non  pertinent,  qui  prae- 
deftinati  funt,  &  fecundum  propofitum  vocati ,  & 
vere  denique  filij  funt  promiffionis. 

Natus  itaque  ex  Deo  dicitur,  eo  videlicet  niodo,  XVI. 
g  quem  apud  Ioannem  explicat  Chriftus  b :  Spiritus  b  cap.j.8, 
(inquit)z/£i  vult,fiirat,&  vocem  eius  audis,  fed  nefcisvn- 
de  veniat,  aut  quo  vadat.  Sic  efi  omnis,  qui  natus  efi  ex  ffi- 
ritu.  Non  eft  hic  ortus  corporeus, aut  corporeo  fimi- 
lis  ,  fed  fpiriralis  ,  &  mortalibus  magna  ex  parte 
ignotus,  adeo  vt  nemo  certo poflit  affirmare  fe,  aut 
alium  quempiam  ortum  efte  ex  Deo,  nifi  diurniori 
lumine  illuftrerur,  quod  alibi  fufiusprobaui.  Natus 
autem  ex  Deo  ad  eorum  numerum  pertinet, de  qui¬ 
bus  loquitur  Ioannes  c  :  Dedit  as  potestatem  filios  Dei  c  cap.i.ij. 
fieri  his, qui  credunt  in  nomine  eius, qui  non  ex  fanguinibus, 
neque  ex  voluntate  carnis ,  neque  ex  voluntate  viri,  fed  ex 
Deo  nati  funt.  Eft  enim  hicnouus,ac  fpiriralis  nafcen- 
di  modus,  de  quo  cum  Nicodemo  loquebatur  Chri- 
C  ftns  d,ciim  dixit :  Nfi  quis  natus  fuerit  denuO,fi  nifi  quis  d  loan  3  3  j. 
renatus  fuerit  ex  aqua ,  fir  Spiritu  fantto,  non  potefi  introire 
in  regnum  ‘DecNafcimur  autem  potiffimum  caritatis 
opcra,cum  vtait  Paulus  c  ,renouamur  jpiritu mentis  no-  e  Eph^.zj. 
ftra.  Nam  fides  quidem  poteftatem  tribuit  ,vt  filij 
Dei  fieri  fideles  poffint,  de  quibus  idem  Ioannes  f  f  cap.i.u. 
ait  :  Quotquot  autem  receperunt  eum ,  dedit  eis  potestatem 
filios  Dei  fieri.  Quod  vtChryfoftomus  ,Tneophyla- 
«ftus  ,8c  Beda  affirmant,  ad  omnes  omnino  gentes,  ac 
nationes  pertinet.  Fides  enim  (  ait  Chryfoftomus  g )  gHom.?.in 
(f-  Spiritus  faniti  gratia  mortalium  omnium  diuerfitatem  loan- 
comprehendetis  in  vnam  redigit  formam ,  &  vno  regio  cha- 
r attere  imprimit, quid  huic  humanitati  par? 

Sed  poteftatem  ,  quam  fides  tribuit ,  caritas  per-  XVII. 
ficit ,cuiusvi,wt  ait  Cy cillus  Alexandrinus  h  ,afien-  h  fb.  i.in 
dimus  a  l  fuper  xaturalem  dignitatem  per  Chrifium  ,  non 
^  tamen  vt  proprie  ficut  ille, fed  vt  fimilitudine  ipfius  per  gra¬ 
tiam  fili)  Dei  fimus  Feras  enim  ille  filius  Dei  Patris  efi, nos 
vero  mifericordia  eius  adoptati  per  gratiam  audimus :  Ego 
dixi ,  dij  eflis.  Et  poft  nonnulla  :  Alia  enim  natura  ratio, 
alia  adoptionis ,  &  alia  veri  filij,  alia  adoptati ,  qui fimilitu¬ 
dine  ,  atque  imitatione  filij ,  filius  dicitur ,  fumus  autem  nos 
filij  Tfei  adoptione.  Eodemque  modo  Ambrofius  »:  i  lib.  4.  de 
Ego  oftendam  &  Christum  habere  filios ,  quos  quotidie  gene-  cap.4. 

r at,  fed  ea  generatione ,  vel  potius  regeneratione ,  qus  potefl  a  - 
tis  eft , non  natura.  Adoptio  enim  pote  flatis  efi  .generatio 
proprietatis.  Acute  autem  Euthymius  k  duos  {quo-  k  Ioan.x. 
dammodo  fpiritalcs  ortus  diftinguit.  Aliud  efi  autem 
(a  k)  per  baptifmum  aliquem  d  Deo  adoptari,  &  aliud  per 
Euangelicorum  pueeptorum  obfemantiam  filium  Dei  fieri, 
p  nam  illud  principium  efi ,  hoc  autem  finis ,  &  illud [ane  Des 
donum  eft ,  hoc  vero  fiudis  fucinus  egregium.  Nec  multo 
aliter  loquitur  Theophylaftus  ,  nifi  quod  potefta¬ 
tem  ,  de  qua  loquitur  Euangelifta ,  ad  futuri  foculi 
gratiam  percipiendam  refert.  Quapropter  { inquit)  & 
hic  Euangelifla  non  dixit :  Quotquot  receperunt  eum,  fecit 
eos  filios  Dei ,  fed  dedit  eis  poteflatem  filios  Dei  feri,  hoc 
efi, dedit ,  vt  in  futuro  faculo gratiam  illam  fufeipiant. 

Verfim  gemina  hoc  loco  exiftit  qua’ftio  ;  prior  XVIII. 
quomodo  in  noftra  fit  poteftate  hxc  filiorum  ad¬ 
optio  ;  pofterior  quonam  pa&o  dicantur  iufti  ex 
Deo  nafei ,  fi  iure  adoptionis  tantum  filij  nuncu-  j  pjom  9.jn 
pantur.  Priorem  illam  ficxxpedit  Chryfoftomirs 1 :  loan. 


XIX. 


ali.i.de  vo 
cat.gen.c.j 


XX. 


Explan.Cap.IV. 


197 


£t  cur  non  dixit, fecit  eos  filios  Det  fieri  ?  Vt  oflenderet  mul¬ 
tet  nobis  opus  ejfe  diligentia, vt  adoptionis  nebis  per  baptifina 
impreffam  imaginem  puram  feritemus  ,  atque  mattam. 
Prdterea  quod  nemo  hanc  nobis  potefl  auferre  potefiatem, 
nifi  primum  nobis  ip fis  ab fiuler imus.  Er  paucis  interie- 
dds:  Simul  autem  declarare  voluit  gratiam  non  temere, ne¬ 
que  fine  labore  mfiro  in  nos  infundi , [edeum  ipfi  volumus, 
cum  eam  inquirimus :  in  r.ofira  enim  pottfiate  efifihos  Dei 
fieri ■,  quippe  nifi  primum  ad  eam  accipiendam  promptum 
animum  exhibeamus, neque  diuinum  ad  nos  munus  accedit , 
neque  quidquam  in  nobis  operatur,  ubique  igitur  non  vio¬ 
lentum,  non  coattum.fed  voXuntarittmpemtus,  &  liberum 
nobis  ofiendit  arbitrium, quod  in  hoc  locofignifi.cauit.ln  ipfis 
enim  arcanis ,  &  fupernis  bonis  Dei  quidem  efi  dare  gra¬ 
tiam, hominis  autem  fidem  txhibere.Praterea  in  fubfiqutn- 
ti  tempore  non  parua  opus  tfi  diligentia, fiqutdtm  ad  anima 
puritatem  feruandam  non  fatis  tfi  baptizari  dumtaxat,  & 
credere ;  fed fi  perpetuo  ea  frui  munditia ,  &  pulchritudine 
volumus,  dignam  fe  vitam  exhibere  oportet.  Hoc  autem  in 
nobis  effecit  ipfe  Deus ,  quod  enim  per  myfiicam generatio¬ 
nem  omni  priori  crimine  abluamur ,per  baptifma  nobis  lar¬ 
gitus  efi\  quod  autem  in  puritate  mentis  in  pofierum  perfte- 
mus,neque  vilis  amplius  fordibus  vitam  coinquinemus,  ne- 
fira  virtutis  eft,&  diligentia. 

Haec  ad  verbum  exChryfoftomo  placuit  exferi- 
bere,  quod  multis  videatur  nonnihil  fauere  Pela¬ 
gio  ,  cum  libero  arbitrio  plus  aliquanro  tribuat, 
quam  Catholica  Ecclefia  doceat.  Qhryfoftomum 
autem  more  fuo  fequuntur  Theophyla&us ,  &  Eu- 
thymius.  Verum  aut  ego  fallor,  aut  magnopere  de¬ 
cipiuntur  illi, qui  Chryfoftomo  fan6tiflimo,do<ftiffi- 
moque  viro  Pelagianam  labem  afpergere  nituntur, 
quod  alibi  quidem  copiofius  docui.  In  praefentia 
autem  quam  breuiffime  fieri  poterit  oftendam 
Chryfoftomi  fententiam  cum  Auguftinifententia  Sc 
Catholica dodtrina  hoc  quidemloco  mirifice  con¬ 
gruere.  Vt  igitur  in  humano  conceptu  necefleeft  vi¬ 
rile  femen  in  vterumfaeminas  recipi ,  ac  eius  naturali 
vifoueri,  8c  coaguli  modo  infefe  menftruum  glo¬ 
merari  ,  fuo  deinde  tempore  corporari,  animarique, 
&  demum  in  lucem  cdijita  in  fpiritali  regeneratione 
caelebis  Spiritus  fandi  gratia,  quafi  diuinum  femen 
in  humanas  voluntatis  linam  infunditur ,  ab  eaque 
fponte  excipitur ,  &  libero  confenfu retinetur ,  vnde 
noua quasdam  vita  exiftit,vt  egregie  explicat  Pro- 
-  fper a  his  plane  verbis :  Gratia  quidem  Det  in  omnibus 
■  nijhficatiombus  principaliter  praeminet  fuadendo  txhorta- 
tiontbus, monendo  exemplis, terrendo  periculis, incitando  mi¬ 
raculis,  dando  intillettum,  inffirando  confilium ,  corqueip- 
fum  illuminando, & fidei  affettionibus  imbuendo. Sed  etiam 
voluntas  hominis  fubiungitur  ei, atque  conimgmtr,  qua  ad 
hoc  pradtttis  eft  excitataprafidijs,  vt  diuino  in  fe  cooperelur 
operiar  incipiat  exercere  ad  mentum,  quod fuperno  femine 
concepit  ad  fiudtum,  de  fita  habens  mutabilitate, fi  deficit, de 
gratia  opitulatione  (i proficit. 

Cum  igitur  Chryfoftomus  ait  multa  nobis  opus 
efle  diligentia, vt  adoptionis  imaginem  puram  ferue- 
musjiberi  arbirrij  nifum,conatumque  indicat,  quo 
necefle  eft  nos  Deo  e-vveayeiv ,  vt  iuftitiam  aflequa- 
mur ,  &  conferuemus ,  quod  fexcentis  locis  docuit 
Auguftinus  ad  fidem  Catholicam  pertinere,  cum 
autem  fubditgratiam  non  temere, neque  fine  labore 
noftro  in  nos  infundi,  non  de  excitante,  peruenien- 
te,  feu  vocante  gratia,  quas  vim  feminis  obtinet ,  fed 
de  ea  loquitur,  quas  liberi  arbitri)  confenfum  quafi 
forma  quasdam  confequitur,  quaque  peccata  delen¬ 
tur,  &  iuftitia  infunditur  :  eam  enim  neccfle  eft,  nos 
fedulo  optare ,  &ftudiose  quaerere.  Iam  vero  cum 
fubiicit  noftras  virtutis  efle ,  ac  diligentias ,  quod  in 
percepta  iuftitia  perfeueramus :  id  pronus  infinuat, 
quod  non  femel  affirmat  Auguftinus ,  non  otiolis 
Bened.  Iufiinian.  in  Epifi.B.  loan . 


b  ad  Rom, 

8.  ii. 


XXI. 


:cap.3  6.v6. 

d  li.de  grat. 
&  lib.  arb. 
cap.  15. 
e  Pfal.94.8. 
f  cap.  18.31. 


A  nobis, atque  ceflantibus,  fed  contendentibus,  ac  la¬ 
borantibus  diuinitus  perfeuerantiam  concedi, quod 
efle  Catholicum  dogma  Concilij  Tridentini  Patres 
apertiffime  docuerunt  *:Deus  em>w(  inquiunt)  mfiipfi  a  fcff.tf.c.ij. 
illius  gratia  defuerint,  fient  coepit  opus  bonum ,  ita  perficiet, 
operans  velle ,  &  perficere.  Atque  hsec  quidem  diuina 
gratia  faciet.Mox  vero  de  libero  arbitrio  fubiiciunt: 

'p' 'erumtamtn  qui  fe  txfiimant flare ,  videant, ne  cadant, & 
cum  timore ,  ac  tremore  fitluttm  fuam  operentur  in  labori¬ 
bus,  in  vigilijs,  in  eltemofynis,in  orationibus ,  &  oblationi¬ 
bus, in  ieiuni)s,in.caflitate.  Ad  extremum  affert  Apoftoli 
verba  dicentis  b:  Debitores  fumus  non  carni,  vt  fecundum 
carnem  viuatnus ,  fi  enim  fecundum  carnem  vixeritis ,  mo¬ 
riemini  ,  fi  autem  fiiritufatta  camis  mortificaueritis ,  vi- 
netis. 

Haec  autem  omnia  apertiffime  femper  docuit 
Auguftinus,  cuius  illud  perpetuum  dogma  celebra¬ 
tur,  prasparari ,  atque  excitari  voluntatem  a  Deo  di- 
uinas  fuas  gratias  munere,  quod  eft  veluti  iuftificatio- 
nis  femen  ,  cui  voluntas  humana  libere  confenfum 
praebens  iuftitia:  vitam aflequitur.  Nam  cum  Eze- 
chielis  c  verba  expenderet  ,  quibus  ablaturum  fe 
Deus  pollicetur  cor  lapideum,  daturumqoe  cor  car¬ 
neum, vt  in  praeceptis  eius  ambularent,  fubdit d  :  Ne 
autem  putetur, nihil  hic  facere  ipfos  homines  per  liberum  ar¬ 
bitrium  ,  ideo  in  Pfalmo  e  dicitur :  Nolite  obdurare  corda 
vefira.  Et  peripfum  Ez,echielem  f .  Proijcite a  vobis  omnes 
impietates  veftras ,  quas  impie  egiflis  in  me  ,&  facite  vobis 
^  cor  notium ,  &  jpiritum  nouum  ,  &  facite  omnia  mandata 
mea.Vt  quid  moriemini  domus  Ifrael  ?  dicit  Dominus, quia 
nolo  mortem  rnorientis, dicit  Adonai  Dominus.  Sed  conver¬ 
timini,  &  viuetis.  Confeftim  autem  addit :  Memineri¬ 
mus  Deum  dicere :  Proijcite  a  vobis  omnes  impietates  ve¬ 
ftras, cum  ipfe  iuftificet  impium.  Meminerimus  ipfum  dice¬ 
re. Facite  vobis  cor  nouum, &  ffnritum  nouum, qui  dicit, da¬ 
bo  vobis  cor  nouum, &  Jpiritum  nouum  dabo  vobis. Quomo¬ 
do  ergo  quod  dicit, facite  vobis,  hoc  dicit, dabo  vobis? Quare 
iubet  fi  ipfe  daturus  efl  ?  Quare  dat, fi  homo  fatt urus  eft, nifi 
qu<a  dat, quod  iubet,cum  adiuuat,vt faciat, cui  iube>. 

Neque  his  contentus  non  ita  multo  poft  addit, ad 
diuinas  gratias  vim  ,  atque  efficacitatem  declaran¬ 
dam  :  Per  hanc  (hoc  eft, gratiam )etiam  fit ,  vt  ipfa  bona 
D  voluntas,  qua  tam  ejfe  coepit, augeatur ,  &  tam  magna  fiat, 
vt poffit  implere  diuina  mandata,  qua  voluerit ,  cum  valde , 
perfetteque  voluerit  Ad  hoc  enim  valet  quod  feriptum  eft: 

Si  volueris,  confiruabis  mandata,  vt  homo  qui  voluerit ,  & 
non  potuerit ,  non  dum  fe  plene  velle  cognofeat ,  &  oret ■,  vt 
habeat  tantam  voluntatem  ,  quanta  fuffeit  ad  implenda 
mandata. Explicans  autem  quomodo  vnacum  gratia 
libeti  arbirrij  coniungatur  confenfus,  hunc  in  modu 
feribit  '.Certum  g  eft  enim  nos  mandata  feruar  e  fi  volumus, 
fed  quia  praeparatur  voluntas  a  Domino ,  ab  illo  petendum 
ejl,vt  tantum  velimus ,  qu  mtum  fuffeit ,  vt  volendo  facia¬ 
mus. Certum  eft, nos  velle, cum  volumus, fed  ille  facit  vt  veli¬ 
mus  bonum.de  quo  dittum  eft, quod  paulo  ante  pofui  h:Pr<c- 
p  aratur  voluntas  a  Domino-, de  quo  dittum  e  fi  :  A  Domino 
E  greffus  hominis  dirigentur ,  &  viam  eius  volet :  de  quo  di¬ 
ttum  eft:  Deus  eft,  qui  operatur  in  vobis  &  velle.  Certum  eft, 
nos  facere,  cmnf.cunus, fed  ille  facit,  vt  faciamus,  prstbendo 
vires  effc.tciffimas  voluntati, qui  dixit:  F  aciam, vt  iniuftifi- 
catiombus  meis  ambuletis,  &  iudicia  mea  obferuetis ,  &  fa¬ 
ciatis. 

Eodem  modo  alibi  '  loquitur :  Deus  eft  enim,  (in-. 
quit)^«»  operatur  in  nobis  &  velle ,  &  operari  pro  bona  vo¬ 
luntate.  Nos  ergo  volumus  ,fed  Deus  in  nobis  operatur  & 
velle.  Nos  ergo  operamur, fed  Deus  in  nobis  operatur,  &  ope¬ 
rari  pro  bona  voluntate.  Hoc  nobis  expedit  &  credere ,  er 
dicere,hoc  eft  pium, hoc  verti.  V ult  itaque  Auguftinus  k , 
quod  etiam  docuit  Chryfoftomus ,  liberum  arbittiu 
gratias  confentire  ,  quocirca  traftans  illud  1 :  *Aptri 
cs,&  adimplebo  illud.  Ouauis  mm(inquit)nifi adimant* 
r'  5  silo. 


xxir. 


geap.  16. 


hProu.8.fs- 
cadum  L*t. 


XXIII. 

i  De  dono 
perfeu.c.ij. 


k  lib.».coB, 
duas  cpp, 
c.?. 

lPfa.8o.li, 


198 


Epift.  I.  B.  loan. 


illo,  fine  quo  nihil  poffurnus  facere,  os  non  poffurnus  aperire, 
tamen  nos  aperimus  illitu  adiumento  ,  eft.opere  no  siro.  Et . 
u  De  grat.  rurfus  3  alibi: Non folum  enim  Dem  poffe  noslrum  dona- 
Chriihe,.!}.  H,t  y  atque  adimat ,  fed  etiam  velle  ,  eft  operan  operatur  in 
nobis ,  non  quia  nos  non  volumus  ,  aut  nos  nonagimtts  ,fed 
quia  fine  ipjius  adiutorto  nec  volumus  ait  quid  boni, nec  agi- 
b  De  nat.  &  mus. Denique b  :  Operamur  &  nos, fed  illo  operante  coope- 
grat. c.3  j.  r  avi  ur, quia  miferteordia  eius  prauemt  nos, prauemt  amem, 

<vt  fanemur, quia  eft  fubfiqHCtur,vt  etiam  fanat  i  vegetemur. 
Et  plura  deinceps.  Re£tc  igitur  Chryfoflomo  cum 
Auguftiho  conuenit,  &c  vterque  re&e-.explicat, quar¬ 
tum  ratione  diuin®  grati®  beneficio  a  Deo  Optimo 
’  Maximo  adoptemur ,  qua:  erat  prior  qu®ftto. 

XXIV  Pofterior  Eme  quaeftio  vno  verbo  expediri  poteft, 
tam  enim  adoptionis,  quam  generationis  nomen 
metaphorice  ,  arque  improprie  iuftificationt  noftr® 
tribuitur  j  qutehaftenus  quidem  adoptio  nuncupa¬ 
tur,  qubd  quemadmodum  in  rebus  humanis  alieni 
adoptantur,vocanturque  ad  ius  hereditatis, non  ali¬ 
ter,  nos  ,  quia  a  diuina  natura  alieni  fumus ,  eeleftis 
gratiat  beneficio  filij  Dei ,  atque  heredes  conftitui- 
mur.  Generatio  vero  non  immerito  appellatur, quia 
eiufdcm  gratiae  munere  ftouam  quamdam  vitam  in¬ 
choamus,  quaDeo  viuimus,*-e»<ttt,  vt  ait  Chriftus/x 
aqua.dr  Spira u  far.clo.  Quocirca  vere  dixit  Ioannes: 
Qui  dii. git, ex  Deo  natus  cfl :  caritas  enim  facit,  vt  vere 
Deum  tamquam  patente  agnofcamus,  &  imitemur, 
quia  vt  f®pe  ait  hic  nofter,  caritas  ex  Deo  esi :  quippe 
ipfius  praeftantiftimum ,  ac  diuiniflimum  munus  ,  ex 
qn6  Dei  filij  ab  alienis  fecernuntur.  Dixit  aure  Ioan¬ 
nes, eum, qui  diligit,  ex  Deo  natum  effe, fi  ex  caritate 
diligar, fiquidem  caritas,  vt  hic  nofter  fu pra  dixit,  fa¬ 
cit  ,  vtDei  prjeccpta  feruentur ,  idcirco  ait  Augufti- 
c  Traft.8t.  nus  r-\Vnde  enim  praeopta  feruet  non  habet, qut  non  diligit. 
in  Ioa.  fimi-  QjU  erg0  Jtl?Si  pracepta  mea  ferttaueritis , manebitis  in  di- 
in  hlcepift  LB.tonc  ma'  Ofienditnon  vnde  diltEHogener.etur,fedvnde 
ioa.  &  Gre-  monfiretur, tamquam  diceret :  Nolite  vos  putare  manere  in. 
gor.  hom.j.  dilctlione  mea, (i  non  ferttaueritis  praceptamea:  fi  enim  fer - 
in  Eaang.  uaueritis , manebit  is  ,hoc  efi,hic  apparebit, quod  tu  dilellione 
mea  m  ane  bitis, fi  pracepta  mea  feruaueritis. 

X  X  V.  £/  cognofcit  Deum.  Plane  eo  modo ,  quo  Chriftus 
dcap.14.a1.  apud  Ioannem  dixit:  diligit  me, diligetur  a  Patre 

meoQr  diligam  -.Hm.ft  manifefhtbo  ei  mnjtftim. Tam- 

e  Tra£t.  73.  etfienim  Auguftinus  c,&Cyrillus  f,Chrifti  verba  re- 
in  loao.  ferunt  ad  cognitionem  illam  perfpicuam, perennem, 
|"au  c  °  111  ac  beatam, qu®  fidei  fuccedet,  idem  tamen  Cyrillus 
(quod  mihi  v  Ide  probatur)  quamdam  etiam  lingu¬ 
larem,  atque  eximiam  rerum  diuinarnm  fcientiam 
interpretatur,  quam  aftcquuturilli.qui  Deum  perfe¬ 
ra  caritate  comple&untur:  Veos  emm  (vt  ipfe  aic (lo¬ 
quitur  in fintlamyft  ericretseLtndo,ftr  quarecla  intellexe¬ 
runt  ,  non  luturis  pradicant.  Quamquam  enim  omnes 
quamdiuinrer  mortales  viuirrtusj^r/j^w  vtait  Pau¬ 
lus,  ambulamus, ?ft  honperffc m.qui  tamen  Deum  ar¬ 
dentius  amatu,  &  magno  habent  in  Chriftiana  per- 
,  fedtione  proceftus,  peculiari  quadam  ratione  diuina 

myfteria  norunt ,  ita  tamen  vtveriftime  di&umefle 
g  t.  ad  Cor.  intelligamtis  a  Paulo,  S,  ex  parte  cognofcimus,& expar- 
1 3.  9.  &  1 1 .  {( prophet  unur, &c  nunc  cognofco  ex  parte. Et  alibi  h:0  al- 
, ,  ^  l''°ra'  1  it  udo  diuntarum  fapientia ,  eft  fetem  ia  Dei ,  qukm  tneom- 
' 1 " 1 3'  prchenfmlia  fiunt  indicia  eius ,  eft  tnueftigabiles  via  eius! 

Quis  enim  covnouit  firnfum  Domini ,  aut  quis  confiliartus 
irap.  1  ?„7, .  eius  fuit? Etlob  ‘  :  Forfian  vefhgia  eius  comprehendis, eft 
vfque ad perf.  tlum omnipotentemreperiesr£xcelfio#c<elo  r(l, 
eft  quid  facies  ?  Profundior  infr  no,  eft  vnde  cognofices  ?  Et 
k  cap.16.33.  XiuCanft:  Quis  poterit  ferutart  vias  eius. aut  quis  poterit  di¬ 
cere,  Opi  ratus  es  iniquitatem  ?  Ecce  Dem  magnus  vincens 
fc  enu  >mno(lram,numerus annorum  aus  inafhm.ibUis. Ne- 
4  PfaI.13S.tf.  que  aliter  fenfit,  aut  locutus  eft  Dauid1 :  eJMirabtlis 
sm  eap,  31.  (>nquit)  faci  a  ef.  fetentiatua  ex  me ,  confortata  efi,  et  non 
potet 9  adeam. Et  leremias  ni  fic  Deum  alloquituriFor- 


A  tijfimc, magne, potens, Dominus  exercituum  nmeti  tibfma - 
gnus  confilio,  &  incomprebenfibilts  cogitatu.  QuA  perti- 
nent,qute dode,6c  copiose aduerfus  Anomacos  feri- 
bitChryfoftomus  3 ,  qui  eo  dementi®,  infania:qiie  aHo.  y.ad. 
deuenerant ,  vt  iadtarent  nihilo  fe  minus  Deum  co-  ueifAt]om. 
gnofeere,  quam  Deus  ipfe  fefe  omni  ex  parte  com¬ 
prehendat. 

Quin  etiam  diuinae  fcienti®  tenuitatem,  S^rude,  XXVI 
atque  inchoatam  diuinae  natur®  fcientiam  omnis  pe¬ 
ne  antiquitas  apertiflim^  prxdicat.  Clemqiis  b  quip-  b  Iib.j.fho- 
pe  Alexandrinus  fic  plane  fer  ibit:  Si  abUttsommbus,  in«. 
qtu  adfurtt  corporibus,  &ijs ,  qua  dicuntur  incorporea,  nos 
ipfos  protecerimus  ad  Chrtfit  magnitudinem,  de  in  de  inva- 
g  Jhtatem,  tmrnenfitatemqtfe  fiinttitatis  proce  (ferimus,  ad  tn~ 
telhgentiam  omnipotentis  vt  cumque  procefferimus, non  quod 
eft ,  fed  quod  non  eft  cognofientes.  Multo  autem  melius 
Gregotius c  NazianzenussDcw  (inquit (vutuerfumid,  c  Or.  i.di 
quod  efticmpleiiiiur, nec  principium  habens,  nec  finem  ha- 
btiurus ,  quafi pelagus  quoddam  ejfentLt  immtnfum ,  &  in¬ 
terminatum  omnem  tum  temporis,  turn  natura  cogitationem 
fuperatis,mente  fiola  adumbrabilis  &  quidem  perexigue, at*' 
que  per  ob fure ,  non  ex  his ,  qua  in  ipfo  fiunt ,  fed  qua  circa 
ipfum  pnufqudm  teneatur  effugiens.  Aliquanto  autem 
po Hi/mrncnfus  ua  eft  Deus  contemplatuque  difficilis, idque 
folum  in  eo  plane  comprehendi  poteft ,  quod  smmenfus  fit, 
quia  videbeet  nullius  creata  mentis  tanta  vis  efl,vt  Deima- 
gnitudinem  qu.tlis ,  eft  quanta  eft, plane  affequatur.  Qua 
ratione  Chiyfpftomusdad  illa Dauidis  verba :  Mira-  d  pfaI*  1  **• 
C  bilis  faci  a  eft  fciemia  tua  ex  me, confortata  eft, eft  non  pote-  6‘ 
ro adeam. hunc  in  modum  feribit: 

Quxniuts  fictam  te  omnia  pr&fcire,  &  me  ex  ijs,  qtu  non  XXVII. 
erant  feciffe-, perfetfam  tamen ,  eft  mamfeftam  tui  non.pof- 
fium  habere  cognitionem  ,fed  admirabilis  fafta  eft  ,  hoc  eft, 
fuperamt  captu  meum, validior  fiBa  eft, quam  vt  mea  pef- 
fit  ratione  comprehendi ,  adeo  eft  admirabilis  i  eft  magna. 

Peopterea  enim  fiubtunxu :  Non  potero  ad  eam.  Neque  hoc 
dicit,  ignoro  Deurn,  fedperfeEtam ,  eft  vndtque  abfolutam, 
eft  mamfeftam  eius  non  habeo  nonnam.  Quod  quidem  di¬ 
cit  etiam  Paulus\narn  cum  quidem  effe  femus .  quid  fit  au¬ 
tem  fubjhmtia .  ne  fimus :  quod  fit  benignus,  eft  demens  no- 
uimus ,  quod  fit  humanus ,  quod  bomn,  quantitatem  veris 
ignoramus.  Nonnulli  vero  interiedbis:  Sifcientiam  Dei 
D  (inquit)  nonpeffecle cbtwutfti,  quomodo  mftieameffe  ad¬ 
mirabilem  ?  Propter  hoc  ipfum  noui  tam  effe  admirabilem, 
quodmcamfuperat  rationem.  Nam  radium  quoque  fila¬ 
rem  non  poffurnus  aperte  cognofcere ,  eft  tamen  propter  hoc 
ipfum  eum  maxime  admiramur.  Ea  etiam  de  Dei  cognitio¬ 
ne,  neque  eam  omnino  ignoramus,  eum  enim  effe  fcimus ,  eft 
quod  eft  benignus, demens,  bonus,  eft  mifiricors,  eft  quod  eft 
vbique.Qtud  fu  autem  fnbfiantia,vcl  quanta fint,qu&  dttta 
funt,vtl  quomodo  fit  vbtqut, hoc  ignoramus. 

Eodem  ferme  modo  de  fcientia  Dei  loquitur  Au-  XXVIII. 
guftirius  c :  Intendat  cantas  veftra,  Deus  ineffabilis  eftfta-  e  in  Pfai^f. 
cile  dici  mus, quid  non  fit, quam  quid  fil. Terram  cogit  asinon 
eft  hoc  Deus.  Mare  cogitas  ?  Non  eft  hoc  Deus.  Omnia  qua 
fiunt  in  terra,homines,eft  animalia,non  eft  hoc  Deus. Quid¬ 
quid  lucet  in  calo ,  ftella  ,  Sol ,  eft  Luna ,  non  eft  hoc  Deus. 

Ipfum  cdum,non  tftboc  Deus.  Angelos  cogita,vtrtuies,po- 
uftntes,Arcbangelos, thronos fedesfdominationeslmn  eft  hoc 
Deus.  Qnid  eft  hodfilum  pitui  dicere, quid  non  fit.  Quaris 
quid  fit  ?  Quod  oculus  non  vidit  .nec  auris  audiuit,nec  tueor 
hominis afecndit.  Alibi  f  vero :  Diclum  eft  fincpdt)  & 

Deus  erat  Ferbum :  de  Deo  loquimur ,  quid  mirum  fi  non  ;npoan< 
cornprchendis.fi  comprehendis, non  efi  Deus. Sit  pia  confeffto 
ignorantia  magis  quam  temeraria  profeffio  fcientia  •,  attin¬ 
gere  aliquantum  te  mente  Deum,magn*beatituio  eft,  com-  , 
prehendere  autem  omnino  impoffibtle.  Denique  £ :  Infti-  * 

ritualibus  omne  mutabile ,  quod  occurrerit ,  non  putetur 
Deus, non  enim  parm  notitia  pars  eft,  oum  dt profundo  ifto 
in  illam  fummitatem  reffiramus ,  fi  antiquam  fcire  poffu- 
mus,qutd  fit  Deus, poffurnus  tam  fcire, quid  non  fit .  N on  eft 

enim 


a  Or.  i.  dc 
Thcol. 


XXIX. 
b  Or.  i.  de 
Pafch. 
cPrsef.Ii.de 
Oper,  card. 


J  Aug.ferm. 
j 8.  de  verb. 
Dbm. 


XXX. 
c  i.Cor.  z. 
14- 


f  Sap.io.io. 


g  fer. in  ver. 
illa  Sapien. 


XXXI,, 


Expia  n.  Cap.  I V. 


199 


enim  arte  nec  terra,nec  csdum,  nec  tale  aliquid  quale  vide¬ 
ri-  u  in  culo,  nec  tale  altquid  quidquid  non  videmus ,  &eB 
for/ajfein  slj.Car  autem  voluerit  Deus  cognitionem 
fui  tam  elTe  in  nobis  rudem  ,  &  inchoatam  luculen¬ 
ter  explicat  Gregorius  a  Nazianzenus  ,  triplicem 
enim  eius  rcicauum  affert :  Prima  (inquit)  ne  ob  adi¬ 
pi  fccndi  facilitatem  ,  facili*  quoque  rei  quafita  latiura fit. 
Fit  enim  fere  ^  in  quod  non  fine  labore ,  atque  induBria  par¬ 
tum  eB+arUius  quoque  teneatur  :quod  autem  nullo  negotio 
comparatum  tB,citiffme  vilefiat, at  que  comemnatur ,  vtpo- 
te  quod,  recuperari  poffiit ,  atque  ita  in  beneficium  clditnon 
obuia ,  &  ex  prompta  beneficentia  dumtaxat  apud  pruden¬ 
tes  hcmines,atquecordatos.Alteraneidem  nobis, quod  Lu¬ 
cifero  illi  prolapfo  accidat ,  qui  toto  illo  fulgore  perfufus  ad- 
uerfus  Dominum  omnipotentem  ceruicem  obduramt ,  atque 
ob  elationem  corruit  cafit  omnium  rmfernmo.  PoBrema  vt 
pro  induBria  fu£,  iiluBrifquc  vita  pramio  vberitts  aliquid 
habeant  ,  qui  hic  fife  d  vitiorum  labe  perpurgarim  ,  ac  rem 
adamatam ,&  expetitam  vatienttbus  animis  txpefUrint . 

Quartam  alibi  b  addit, quam  etiam  Cyprianus,^, 
vel  alius  quifpiam,&  Auguftinus  infinuant:  Ille  enim 
(inquit)  noBro  fe  effert  Deus ,  &  altquid  , lumbus  fui  in¬ 
fundit  inuitans,  &  prouocans.  Ni  fi  enim  aliquo  modo  femi- 
retur,  nec  appetendi,  nec  inquirendi  (pes  ejfet  aliqua,vtlfa- 
cultas.  Sed  quia  exparte  fentitur ,  admirationi  eB '  odor  ille, 
drfapor ,  nullam  cum  carnalibus  dulcedinibus  habens  firnt- 
litudbiern,  x f  per  omniafiuiutate  differens,  eoque  dejidera- 
turjsopiafius,  quo  utera  deleSlamenta  excedit.  Defidcrium 
autem  inquirentes  purificat ,  (fi  purificatio  exclufis  enorm  i¬ 
tatibus  ad  formam  Deiprouchit  afiendenles ,  atque  ita  in 
of  ere  fuo  imago  & fimUitudo  Dei  multis ,  laboriofifque  pro- 
grtffion  bus  ,  (jr  incrementis  propriam  fibi  demum  indicat 
dignitatem.Hic  i  vcviy.Dicmus  (ait )qudm  incomprehen- 
fibile  fit, quod  leflttm  eB:  In  principio  erat  Verbum, ^rc.  & 
tamen,  lectum  eB ,  non  vt  comprehenderetur  ab  homine, 
fid  vt  doleret-homo ,  quianon comprehendit ,  &  inueniret, 
vnde  impeditur  d  cotnprehenfione ,  &  remoneret  ea  in¬ 
hiaret, perceptioni  incommutabilis  Verbi  ipfi  ex  deteriore  in 
melius  commutatui. 

Atque  huc ,  ni  fallor ,  pertinet  quod  ait  Paulus  f : 
Animalis  homo  non  percipit  qu&  funt  Spiritus  Dei.Jpiri- 
inalis  omnia  diiudic.it.  Plane  multa  funt,  qus  non  do¬ 
ctrina,  ftudio,  ac  labore  parta,  fed  cadefti,  diuinaque  , 
fcicntiadiuinitushaufta  in  hac  mortali  vita  compre- 
henduntur,dc  quareCte  dixitSalomon  t  :Hac  iuBurn 
deduxit  per  viarn  rettam  ,  &  oBendit  illi  regnum  Dei ,  & 
ddit  dii  [camam  fandorum,  quam  videlicet  viri  fan¬ 
di  &  confequuntur,  &  profitentur.  In  quem  locum 
vere  omnino,  ac  fapienter  fcripfit  Bernardus  8 ,  Do¬ 
minum  deducere  mortales  per  vias  redas :  Vu  fiqui- 
dem  Domini  vist, reBa,vik pulchra, via  plena, via  plana\rt- 
Ua fine  errore,  quia  ducum  ad  vitam  ;  pulchra fine for  de, 
quia  docent  munditiam-,  plena  multitudine, quia  totus  tam 
mundus  eB  mira  ChnBt  fagenarn j  plana  fine  difficultate, 
quia  donant  fuauitatem  ,  iiigum  enim  eius  fuaue  eB  ,  & 
onus  eius  lene.  Mox  autem  quia  Salomon  addit :  Et 
oBendu  illi  regnum  Det .  fubdit  Bernardus:^w«w  Det 
conceditur ,  promittitur,  oBcnduur,  percipit  uruoiueditur  in 
pradeBmanone,  promittitur  in  vocatione,  oBendttur  tn  iu- 
Jhficauone ,  m glorificatione  percipitur, vnde  eB  illud:  Veni¬ 
te  bcncdtlh  Puris  mei ,  percipite  regnum  Dei, fi  enim  ait 
ApoBolus :  Quos  pradeftinauit ,  hos  cr  voc.iuii ,qms  voca - 
Ult,  illos  &  tufttficauit ,  quos  autem  iufhp cautt,  illos  &  ma  - 
gnificauu .  !n  pradeBinatione  eB  gratia,  in  vocatione  poten¬ 
tia, in  iuBificatione  Utilia, in  magnificatione  tfi  gloria.  ' 

Denique  fubiicit  Salomon :  Dedit  illi  feientiam fan- 
clorum.Ei  Bernardus :  Suentia fitnchrum  Anquk)efi  hic 
temporaliter  cruciari,^  deleclari  in  suemum, &  m  contra¬ 
rium  fcienua  malorum  retabitur.  Alia  efi [cier.udyiundi, 
qua  docet  vanitatem, aha  fcientia  carnis, qua  docet  volupta- 
rm.Haecporro  Deifcientia  vitam  affert  aeternam,  fic 


A  enim  apud  Ioannem  dixit  Chriftus :  Hac  efi  autem 
vita  acerna,  vt  cogno fiant  te  filum  Deum  verum ,  cfr  quem 
mififii  lefium  Chnftum.  Efi  autem  haec  fcientia  cum 
adione  neceftario  coniungenda,  vt  aperte  docuit 
Chriftus,cum  apud  Ioannem  a  dixit: Si  h<ecficitis,beait  acap.13.17-’ 
eritis, fi  feceritis -ea;  ira  apparet, non/olam  fidem  afferre 
pofle  falutem, qua  ad  mentem, atque  intelligentiajn 
pertinet,  fed  requiri  praeterea  adionem,  qua  (pedat 
ad  vohmratem.Vt  enim  non  femel  monuit  Augufti-  . 
nus ,  hoc  docendi  genere  non  folum  docet  Deusi,  vt 
mens,  atque  intelligentia,  quid  faciendum  fit ,  feiat, 
fed  etiam ,  vt  voluntas  id  ,  quod  faciendum  n.ouit, 
comple&atur,& peragat-. 

B  8.  Qui  non  diligit,  non  nouit  Deum,  quoni.  m  SDeits  ca  - 
rttas  efi. 

Vt  appareat  Dei  cognitionem,  de  qua  in  pnefen-  j. 
tia loquitur  Apoftolus,  non  vnius  dumraxat  mentis, 
atque  intelligentiae  finibus  includi, fed  porrigi  ad  vo¬ 
luntatem, in  qfia  ineft  caritas, addit  eum,  qui  caritate 
deffituatur,  Deum  ignorare.  Non  plane  omnis .  qui 
efi  expers  caritatis.  Dei  ignoratione  laborat ,  nam  de 
Philofophisnbn  paucis  ait  Paulus  b  •'  Qffi  cum  Deum  b  Rom.i. 
cognou  ffient ,  non  Jicut  Dcurn  glorificauerunt ,  aut  gr  tias 
egerunt.  Sed  qui  non  diligit,  ea  Dei  cognitione  caret, 
de  qua  fupra  dixerat  Ioannes,  eum,  qui  diligat ,  Dei 
notione  prseditum  effe ,  quod  mox  confirmans  ait: 

C  Quta  Deus  camas  efiN ndc  rcCle  Auguftinus, &  Beda 
colligunt, eum,  qui  contra  fraternam  caritatem  pec¬ 
cat, contra  Deum  peccare.Quod  etiam  infinuauerat 
Paulus  ,  cum  eos  dixit  e ,  qui  fuo  exemplo  mali  cu-  c  1.  ad  Cor. 
iufpiam  auftores  effent ,  peccare  quidem  in  fratres,  8.n. 

Sc  proximi  caritatem  violare  ,  fed  e.! dem  opera  in 
Chriftum  peccare.  Sic  autem  ait :  Peccantes  tn  fratres, 

& percutuntes  eonfaentiam eorum  infirmam,  in  Chrfiurn 
/Wit/«.Eftenini  peccatum  fcandali  potiffimum  con  ¬ 
tra  cSfitate,qflce proximis  debetur.Quamobrem  qui 
non  diligit,  hoc  eft,  qui  caritate  deftnutusvuiisim- 
plicarut,  qua:  ex  aduerfo  cum  caritate  pugnant, pef- 
rcdlam Dei feientiam  numquam  aftequetur. 

Qu^od  egregie  Clemens  d  Alexandrinus  his  ver-  1  j. 

D  bis  docuit :  J^wfiinquit)^  efi  munda, &  ab  ornm  vi-  d  lib.j.dro- 
tio  ltbera,efi quodammodo  apta  ad potefiatem  Dei  Jufiipien-  mac- 
dam,  cum  diuina  meo  affiurg.it  imago.  Vt  ij  auiern  acci¬ 
piant  Dei  cognitionem,  qui  adhuc  ducuntur  a  vitfjtgminme 
poteft  fieri.  Ergo  nec  &  finem  affequantur,  qui  nullam  ha¬ 
bent  Det  cognitionem, omnino  feri  non  potefi,  vtquu  firnul 
fit ,  &  cognitione  praditus ,  &  blandiri  corpor*non  erubc- 
fcat.  Et  in  eamdem  plane  fententiam  adillaDaui- 
dis  e  verba  :  Vacate, &  videte,quia  ego  fium  Deus,  feribit  e  in  Pfal.4j. 
EifAiuv.  Quatenus  enim  ijs  rebus  vacamus, qua  aliena  funt 
d  Deo,  Det  nontiam  recipere  nequaquam  valemus.  Nonne 
vides.,  qui  lin  (pinas  Mapfum  verbum  dfptnis  fiffocatur? 

(pna  namque  carnis  voluptates, &  dtuitia,&  cura  funt  hu¬ 
ius fecuii.  Extra  hac  omnia  conftttuium  effie  opus  fit  eum, 

E  qui  cogn.  t  ouem  Dei  deftderat.debctquc  ab  omnibus  pertur¬ 
bationibus  atque  /ffieclibus  vitiofis  vacare  ,  fic  demum  Dei 
feientiam  apprehendere.  Quomodo  animam  tot  adeo ,  qua 
ipfam  praoccupartnt ,  diftraclionibus  cogitationum  opuref- 
f.im  Det  cognbio, cogitattoque penetrabit  ?  Nec  diferepat 
Auguftinus, fic  enim  alicubi  f  feribit :Cumilla  veitta-  f  lib.  i.  de 
te  perfluendum  fu ,  qua  mcommutabihter  viuit ,  &  m  ea 
Trinitate  Deus  auctor  ,&  conditor  vniuerfitatis  rebus ,  quas  'aua  C‘  l°' 
condidit, confulat, purgandus  eft  animus, vt  perspicere  lucem 
ilL.m  valear,  &  inhstrert  perfecte.  Quam  perfectionem 
quaf  ambulationem  quamdam ,  <dr  quafi  ttauigationem  ad 
patriam  effe  arbitremur,  non  enim  ad  eum,quivbiquepra- 
fens  eft, locis  mouemur,  fed  bono  ftudio  ,  bonfque.  moribus. 

Hasc  autem  omnia  caritatis  nomine  complexus  vi 
detur  Apoftohfs. 


4  Quoniam 


200 


Epift.I.  B.Ioan 


IU 


Quoniam  Deus  caritates!.  Quid  amplius  (ait  Augu-  A  pne  nuncupatur  vocabulo  caritatis ,  cum  fit  vniuerfalittr 
ftinus)  dici  potuit  fratres?  fi  nihil  de  laude  dilectionis  dice-  caritas  &  Pater,  &  filius. 


retur, per  omnes  tflas  paginas  huius  EptfloU,fi  nihil  omni¬ 
no  per  cateras  paginas  Scripturarum  ,  &  hocfolum  vnum 
audiremus  de  voce  Spiritus  Dei ,  quia  Deus  diletito  efl, 
n>hil  amplius  quarere  deberemus.  Quoniam  vero  hoc 
ipfo  capite  non  ita  multo  poft  hanc  eamdem  fcn- 
tentiam  iterat  Ioannes  ,  dc  ea  fufius  aliquanto  difle- 
adRom,5.  renditm  videtur.Et  Anfclmus  a  quidem, hoc potifli- 
fiium  *  vt  arbitror ,  Ioannis  teftimomo  nixus,  carita¬ 
tem  ,  qua  Deum  digimus ,  ipfam  Spiritus  fan&i  per- 
fonam  efleexiftimauit;  cui  ex  Theologis  non-pau- 
ci  b  fiibfcribunc.  Videturque  eidem  fententitefaue- 
B.  Auguftinus,  qui  alicubi  c  ‘ait:  Caritas  vfque  adeo 


'bMagift-  in 
i.d.  17- 
Sot.  ^Egid. 
&  ali  j. 
c  Epift.iotf. 
d  Epift. X43* 
e  lib.  8.  de 
Trin.c.y. 

fp3p.  8. 


IV. 

g*  *.*  li' 


h  lib.  15.  de 
Trini  t.c.17. 


Hoc  autem  loco  cum  Ioannes  ai  v.Deus  caritas  «i?, 
de  Spiritu  fando  eum  proprie  loqui ,  fic  ferine  pro¬ 
bat  :  Cum dixtfie/ (inquit)  dtletitfftmi  diligamus  inmcemy 
quia  dtletiio  ex  Deo  efl  \fequutus  adiunxtt.  Et  omnis ,  qui 
diligit ,  ex  Deo  natus  efl ;  qui  non  diligit ,  non  cogneuit 
Deum,  quia  Deus  diletito  efl.  Hic  manifeflauit  eam  fe 
dixijji  diletiionern  Deum ,  quam  dixit  ex  Deo.  Deus  trgo 
ex  Dep  efl  dileftio.  Verum  quoniam  etiam  filius  ex 
Deoeft,  quippe  a  Patre  genitus  ,  non  loqui  Ioan- 
nem  de  filio ,  fed  de  Spiritu  fando ,  qui  a  Patre ,  fi¬ 
lioque  procedit,  fic  plane  confirmat :  Sed  in  confe- 
quentibus  cum  Dei  dtleflionem  commemorajfet ,  non  qua 


Dei  donum  efl ,  vt  Deus  dicatur.  Alibi  d  :  Ipfa  caritas,  B  nos  eum,  fed  qua  ipfe  dilextt  nos ,  &  rnifit  filium  finum  lita- 


qua  in  omnibiss  Dei  donis  ita  excellit  ,  vt  etiam  Deus  di¬ 
tia  fit.  Multo  autem  apertiora  funt  illa  eiufdem  Au- 
guftini  c  verba:  Qui  proximum  (inquit)  diligit,confe- 
quens  efl  ,vt  ipfam  pracipue  diletiionern  dtligat.  Deus  au¬ 
tem  diletito  efl  j  confequens  efl  ergo ,  vt  praupue  Deum  di¬ 
ligat.  Et  paulo  poft  f :  Nemo  dicat  non  nouiqwd  dili¬ 
gam.  Diligat  fratrem, <^r  diliget  eamdem  diletiionern-, magis 
enimrfouit  diletiionern, qua  diligit, quam  fratrem,quem  di¬ 
ligit.  Ecce  iam  potefl  notiorem  Deum  habere ,  quam  fra¬ 
trem, plane  notiorem, quia pr&fetuiorern ,  notiorem,  quia  in¬ 
tentiorem, notiorem  quia  certiorem,  slmpleticre  diletiionern 
Deum,&  dtletiione  ampleti ere  Deum. 

Et  quidem, quod  egregie  alicubi 8  docuit  D.Tho- 
m as, negari  non  poteft,  fiue  caritas  pro  ipfa  diligen¬ 
di  adione,fiue  pro  ipfius  principio  accipiatur,  quid- 
piam  efle  creatum  nobis  inhaerens ,  quo  fponte ,  ac 
libere  vtimur ,  atque  adeo  ab  ipfo  Deo  infinito  di- 
ftare  interuallo.  Fatendum  tamen  eft ,  quod  hic  ait 
Ioannes, DeUm  efle  caritatem, vt  propterea,quod  ait 
Auguftinus  b  ,requirendum  fitvtrum  Deus  Pater  fit  ca¬ 
ritas, an  Deus fiLus, an  Deus  Spiritus  fantius,an  Deus  ipfa 
Trinitas.  Neque  enim  ditiuri fumus ,  nonpropttreaDeum 
ditium  ejfe  caritatem  .  quod  ipfa  caritas  nulla  fubflantia, 
qua  Det  digna  fit  nom  ne,  fed  quo  l  donum  Dei  fit, ficut  di- 
tlnmefi  Deo.  Quon-amtu  es  patientiamea.  Neque  enim 
propterta ditium  efl ,  quia  Dei  fubflantia  efl  noflra  pa¬ 
tientia,  fed  quod  ab  ipfo  nobis  efl,  ficut  alibi  legitur.  Quo- 


tore  pro  peccatis  nofiris,  &  hinc  exhortatus  ejfet,  vt  ? 
utetm  diligamus ,  atque  ita  in  nibis  Deusmanat,  qttta  vtL 
que  diletiionern  Deum  dixerat  ,  ftatirn  volens  de  haere 
apertius  aliquid  eloqui :  m  hoc,  inquit,  eognofcimus,quia  in 
ipfo  fumus ,  cfr  ipfe  in  nobis  ,  quia  de  fiiritu  feto  dedit  no¬ 
bis.  Spiritus  itaque  fantius ,  de  quo  dedit  nobis,  facit  nos  in 
Deo  manere,  &•  ipfumin  nobis.-hoc  autem  f.  cu  dtletiiodpfe 
eft  igitur  Deus  diletito.  |llico  autem  eamdem  fenten- 
tiam  ex  iis  confirmat,  qua’  hoc  ipfo  capite  poft  non¬ 
nulla  fubiicit  Apoftolus:  Denrque(m)  pau/opofi  cum 
hoc  repeti  fiet ,  acdtxiffet.  Deus  dtletiio  eft ,  continuo  fubiecit. 
Et  qui  manet  in  dtletiione ,  in  Deo  manet ,  &  Teus  manet 
in  eo.  Vnde  fupra  dixerat .  In  hoc  cognofcimus,quia  rnipfo 
C  manemus ,  &  ipfe'  in  nobis ,  quia  de  (piritu  fuo  dedit  nobis. 
Ipfe  ergo  fignificaiur,vbi  legitur: Deus  diletito  eft.  Deus  igi¬ 
tur  Spiritus  fantius,  qui  procedit  ex  Deo ,  cum  datus  fuerit 
homini, accendit  eum  t n  diletiionern  Dei,&  proximi,&  ipfe 
dtletiio  eft.  Non  enim  habet  homo,  vnde  Deum  diligat, nift 
ex  Deo. 

Denique  poft  multa  in  haec  verba  concludit*: 
Quapropter fi  fantia  feriptur a proclamat ,  Deus  caritas  eft,  • 
illa,  qua  ex  Deo  eft,  &  in  nobis  id  agit,  vt  in  Deo  manea- 
mus,&  ipfe  in  nobis.  Et  hoc  inde  cognofctmus,quta  de  Spi¬ 
ritu  fuo  dedit  nobis,  ipfe  fpiritus  eft  Deus  caritas.  Deinde  ft 
in  donis  Det  nihil  maius  eft  caritate,  &  nullum  eft  maius 
donum  Dei ,  quam  Spiritus  fantius ,  quid  'confequentms , 
quam  vt  ipfe  Jit  carit  afaqui  dicitur  tfr  Deus,  &  ex  Deo ?  Et 


VI. 

cap.i9. 


niam  ab  ipfo  efl  patientiamea.  Mox  autem  indicare  D  ft  caritas ,  qua  Pater  diligit filium  Patrem  diligit filius 


videtur  ,  multo  aliter  didurn  efle  ,  Deus  caritas  efl, 
quam  cum  dicitur:  Tues  patientia  mea, (pes  mea,.cr  mi- 
fencordiamea.  Non  efl  aurem  (ait)  ditium, Domine  cari¬ 
tas  mea  ,  aut  iu  es  caritas  mea ,  aut  Deus  cantas  mea  ,fed 
ita  ditium  efl, Deus  caritas  eflficut  ditium  eft,  Deus  fiiri- 
tus  efl.  Quocirca  poft  nonnulla  colligit :  Nefcio  cur 
non  ficut  fapicntia  er  Pater  dicitur,  &  Filius ,  er  Spiritus 
fantius,  & fimul  omnes  non  tres ,  fed  vna  fapientia ,  ita  & 
caritas  &  Pater  dicatur,  &  Filius, &  Spiritus  fantius,  & 
fimul  omnes  vna  caritas.  Sic  enim  &  Pater  Deus ,  &  Fi¬ 
lius  'Deus,  &  Spiritus  fantius  Deus ,  &  fimul  omnes  vnus 
Deus.  Mox  vero  oftendens  quanam  ratione  ,  quod 
eft  tribus  commune, alicui  perfoniEpriuatirn,acpro- 
prid  tribuatur,  fubiicit :  Hinc  emm  facium  efl ,  vt  pro¬ 
prie  Dei  verbum  etiam  Dei  ‘fapientia  diceretur,  cum  fit  fa¬ 
pientia  &  Pater ,  &  Spiritus  fantius.  Si  ergo  proprie  ali¬ 
quid  horum  trium  caritas  nuncupanda  efl ,  quid  aptius, 
quam  vt  hoc  fit  Spiritus  fantius; Vtfcilicet  in  ttia  Trinitatis 
jimplici ,  fummaque  natura  non  fit  aliud  fubflantia , 
aliud  cantas,  fed  fubflantia  ipfa  fit  cantas ,  &  caritas  ipfa 
fit  fubsiantia  fiue  in  Patre,  fmetn  Filio, fiue  in  Spiritu  fan- 
tio ,  &  tamen  proprie  Spiritus  fantius  caritas  nuncupetur.. 
Aliquanto  autem  poft,  cum  oftendiflet  commune 
legis  nomen  nunc  omnes  veteris  teftamend  libros 
complefti ,  nunc  vero  proprie  vnum  indicare  deca- 
logum,concludit:S?ae  crgovmcum  Dei  verbum  proprie 
vocamus  nomine  fapientia,  cum  fit  vniuerf aliter,  &  Spiri¬ 
tus  fantius,  &  pater  ipfe  fapientia-, ita  Spiritus fantius  pro- 


bTraft.7  •  ia 
hanc  epift. 


ineffabtliter  communionem  demonftrat  amborum, quid  con- 
uememius,  quam  vt  ille  dicatur  caritas  proprie,  qui  finitus 
eft  communis  ambobus  ?  Ha:c  placuit  ipfius  Auguftini 
verbis  tam  copiose  deferibere ,  ne  in  loco  perobfcu- 
ro  explicando  quidquam  videar  viro  fandtiflimo, 
do&iflimoquc  affinxifle.  Certe  Auguftinus  in  fua 
femperfenteriaperftitit,  &  cum  Ioannes  ah:  Deus  ca¬ 
ntos  eft.Dtlecho  b  (inquit)  Deus  eft, fed  Deus,qt*ia  ex  Deo: 
virumque  enim  habes  in  Epiftola,  &  dtletiio  ex  Deo  eft,  & 
diletito  Deus  eft.  Defolo  Patre  Scriptura  non  nouit  dicere, 
quia  ex  Deo  eft.  Cum  autem  audis  ex  Deo, aut  filius  inttlli- 
gitur,aut  Sp -ritus  fantius.  Ouia  vero  dicit  Apoftolus  *:fia-  cad  Ro.j.y. 
ruas  Dei  d-ffufi  eft  in  cordibus  nofiris  per  Spiritum  fon¬ 
tium,  qui  datus  eft  nobis :  intelhgamus  in  dtletiione  Spiri¬ 
tum  fontium  e  fie.  Verum  quoniam  cum  Ioannes  ait: 

Qui  non  diligit  non  nouit  Deum  nomen  Dei  proculdu- 
bio  tota  Trinitate  accipit ,  cum  fignificet  eum ,  qui 
non  diligat,a  Deo  efle  alienum,  non  mihi  facile  per- 
fuadere  poflum  ,  cum  continuo  fubiicit :  Quoniam 
Deus  cantas  eft,  deSpiritus  fandti  perfona  loqui:  haec 
enim  verba  fuperioris  fententite  rationem  conti¬ 
nent.  Propius  a  vero  abefle  videtur, quod  feribit  Di- 
dymus  ,  qni  de  Patre  Ioannem  loqui  exiftimat ,  ait  , 
enim  :  Quoniam  qui  genuit  ,  &  cognofiitur  caritas 
eft.  Fauent  qutc  fequuntur  ,  cum  ait :  In  hoc  appa¬ 
ruit  caritas  Dei  m  nobis ,  quoniam  filium  futim  vnigcwtun 
mfit .  *  *  T  T 

Quod  fi  libeat  Apoftoli  fententiam  ad  calculos  V  i  1- 
Theologicos 


aO  r.i.de 
Paich. 
b  e  ap.  1 .j. 


[VIII. 


c  1  ib.  <3e  Ab. 
cajf.  x. 


aio.ij.  14. 

elo.7.17.. 


Theologicos  feuoeare  ,  dicerent  Theologi ,  cum 
ad  diuinam  naturam  caritas  refertur,ipfique  diuina: 
eflentiae  tribuitur ,  totam  Trinitatem ,  hoc  eft  ,  Pa¬ 
trem,  Filium  ,  &  Spiritum  fandum  non  aliter  cari- 
tatemjquam  fapientiam  ,  bonitatem  ,  mifericor- 
diam  ,  &  fanditatem  appellari.  Hoc  autem  modo 
caritas  non  eam  caritatem  fignificat,quanos  Deum, 
aut  proximos  diligimus ,  fed  illam  potius ,  qua  Deus 
ipfe  fe ,  &  omnia  creata  diuina  quadam  beneuolen- 
tia ,  atque  amore  profequitur.  Si  vero  caritas  ratio¬ 
naliter  ,  vt  Theologi  loquuntur  ,  accipiatur  Pater, 
ac  Filius  dumtaxat,  hac  ratione  dicuntur  caritas,  qui 
mutuo  amore  ;  &:  reciproca  caritate  fpirant ,  &  pro¬ 
ducunt  Spiritum  fandum.  Poftrcmo  fi  conferatur 
cum  perfona ,  proprie  Spiritus  fandus  dicitur  cari¬ 
tas  ,  cum  a  Patie  Filioque  procedat  ,iamquam  amor, 
8c  diledio.  Cum  igitur  Ioannes  ait :  6/ui  non  diligit 
non  nouit  Deum  ,  quoniam  Deus  caritas  ejl.  Dei  nomen 
accipit ,  vt  totam  Trinitatem  compleditur  ,  vere¬ 
que  affirmat  ,  eum  ,  qui  caritate  deftituatur ,  vera 
Dei  notionecarere,  quia  ille  tamquam  caritas  in- 
creaca  fuis  caritatis  munus  impertit, eatnque  Spiritus 
fandi  opera  in  cordibus  noftris  diffundit ,  vel  quod 
paulo  ante  cx  OEcumeuio  docui  ,deprimaTr-inita- 
tis  perfona ,  id  eft.  Patre  loquitur ,  de  quo  mox.  At¬ 
que  hac rationeDeus caritas  eft  ,  non  folum  tam¬ 
quam  audor  caritatis  creatae ,  fed  etiam  vt  caritas 
increata ,  non  qua  nos  diligimus  ,  fed  quae  nos  cari^ 
tate  creata  imbuit.  Ait  igitur  Ioannes :  §jjti  non  dili¬ 
git  ,  non  nouit  Deum,  qnoniarn  Deus  cantas  ett.  Infi- 
nuans  caritatem  incrcatam  ,  quae  Deus  eft ,  quate¬ 
nus  nobis  caritatis  munus  impertit ,  etiam  ad  per- 
fedam  Dei  notionem  perducere.  At  cur  ?  An  quia 
caritas  fcientiam,  ac  Dei  notionem  praeuertit  ?  Sed 
poteft  voluntas  amare,  quod  non  prius  fuerit  aliquo 
pado  mente  perceptum.  An  quia  vt  ait  Gregorius 
Nazianzcnus  a,»ow  aliter  terreni  corporis  ,  mentisque 
vinculis  adftncia  ne  ce  (fit  as  Deum  concipere  poteft  nifi  di- 
uinitus  adtuuetur  ?  An  quia  vt  ait  ipfe  Ioannes  b  dixit: 
In  hoc  fcimus ,  quoniam  cognouirnus  eum :  fi  mandata  eius 
obferiumus  ?  An  denique  vt  ait  Didymus :  Quiaficut 
caufa  eft  ,  vt  fapientes ,  &  iufti ,  &  fandi  fimus  ,  faflus 
d  nobis  Chrtftus  k  Deo  fapientia ,  ittftitia ,  fanBimonium, 
ita  caufa  e(l ,  alterutros  diligendi ,  quod  Deus  cantas  eft. 

Certe  Ambrofitis  fapienter  omnino  fcripfir,  vt 
in  Dei  cognitione  magnos  quis  progrefliis  faciar, la¬ 
borandum  illi  in  primis  efle  ,  vt  ipfius  prteceptis  ob¬ 
temperet  ,  eiufque  ftfe  voluntati  penitus  fubiiciat, 
fic  aurem  feribit c  :  Exiit  Abraham  quemadmodum  lo - 
quutuseftii  Dominus :  hinc ferunt  Gentiles  feptemfapien- 
tumfententiam,fequere  Deum,  quaft  inuentum  fuum, 
cum  longe  anterior, non  dicam  Abraham  ,fed  Moyfes  fue¬ 
rit  ,  per  quem  lex  data  eft  dicens  :  Poft  Dominum  tuum 
ambulabis.  Exiuit  ergo  Abraham  ,  in  quo  non  tdmpro- 
feSlio  eius ,  quam  anima  eius  deuotio  ,  fr  mentis  libertas 
exiuit  de  corporis  vin culis ,  de  illecebris  delegationis.  De¬ 
nique  fic  habes ,  exiuit  Abraham ,  quemadmodum  locutus 
eft  illi  Deus.  Supra  habes ,  exi,  dixijfe  Deum:  in  quo  aper¬ 
tum  impenutn  tubentis  expreftum  :  hic  habes.  Quemad¬ 
modum  locutus  eft  tllt  Deus ,  quaft  quidam  confabulationis 
affeElus  comprehenditur ,  omnia  enim  fecit,  qua  ftatuta 
funt.  Ante  facium  igitur  Deus  dicit  quaft  obnoxio ,  poft 
fattum  loquitur  quaft  amico.  Amicus  eft  emm  Deo ,  qui 
facit ,  qua  imperata  funt ,  vnde  &  in  Euangelio  fuo  <1  dicit 
Dominus  Iefus ,  vos  amici  mei  eftis  -,  fi  feceritis  qua  ego 
pracipio  vobis.  Quibus  confentanca  funt,  quae  alibi' 
dixit  Chriftus :  Qui  fecerit  voluntatem  Patris  mei ,  co- 
gnofeet de doElrina mea.Vt  enim  Ghiyfoftomus,Theo- 
phyladiis ,  Euthymius,  &  alij  explicant  ,  qui  Dei 
praecepti  omni  ex  parte  obtemperat ,  diuinam  Chri- 
fti  dodrinam  facile  percipit ,  caeleftiaque  myfteria. 


Explan.  Cap.I  V. 


201 


A  quantum  homini  fas  eft  ,  alfeqiretnh 

Laborandum  itaque  eft  ,  atque  omnibus  viribli?  IX. 
connitendum,vc  diuinam  cognitionem  aflequamur, 
aderit  quaerentibus  ,&  laborantibus  Deus.  Sic  enim 
feribit  Auguftinus  a  :  Deus  quippe  ipfe ,  quem  quarimus  a  Hb*  1  f  •  de 
adiuuabit ,  vt  jpero ,  ne  fit  tnfruEluofus  labor  nofter,  &  in -  ^p***'*' *” 
telligamus ,  quemadmodum  ditium  fit  in  Pfalmo  facro  45 ;  • 1  3  • 

Latetur  cor  quarentium  Dominum ,  quarite  Dominum, 

&  confirmamini,  quante  faciem  eius  femper :  videtur  enim 
quod  Jemper  quaritur ,  numquam  inueniri ,  &  quomodo 
tam  Letabitur,  &  non  potius  contriftdbitur  cor  quarentium, 
fi  non  potuerint  inuenire  quod  quarunt.  Non  emm  (ait) 
latetur  cor  imenientium , fed  quarentium  Dominum ,  & 
tamen  Dominum  Deum  inueniri  pojfe ,  dum  quaritur, 

®  tcftatur  /fatas  Propheta  cum  dicite:  Quarite  Dominum.  CCa^,^.6. 
Et  mox :  V i  inuenentis ,  inuocate  eum  ,  &  cum  appropin - 
quatterit  vobis ,  derelinquat  impius  vias  fitas  ,  &  vir  ini¬ 
quus  cogitationes  fuas.  Si  trgo  'qnafitus  inueniri  poteft,  cur 
ditium  esi :  Quarite  faciem  eius  femper  ?  Sic  enim  funtm- 
Comprehenfibiltarequirenda,nt  fe exiftimet  nihil  inueniffe, 
qui  quam  fit  incomprehenfibile ,  quod  quarebat  ,  potuerit 
inuenire.  Cur  ego  fic  quarit ,  fi  incomprehenfibile  compre¬ 
hendit  effe,  quod  quarit,  nifi  quia  ceffandum  non  eft.quam- 
diu  inipfa  incomprehtnfibilium  rerum  inquifitione  profici¬ 
tur  ,  &  melior  ,  meltorque  fit  quarens  tam  magnum  bo¬ 
num  quod  &  inueniendum  quaritur ,  &  quarendum  inue- 
nitur  ?  Nam  &  quaritur  ,vt  inueniatur  dulcius ,  &  intie- 
C  nitur  ,  vt  quaratur  auidius. 

Confeftim  autem  :  Secundum  /wc(inquit  )accipi  po-  X. 
teft ,  quod  ditium  eft  in  libro  Ecclefiafiico  d  ,  dicere  fapien-  ^  ca-  *4' 
nam.  Qui  me  manducant ,  adhuc  efuriunt ,  &  qui  bibent 
me ,  adhuc fitient ,  manducant  enim ,  &  bibunt ,  quia  in- 
ueniunt ,  &  quia  efuriunt ,  ac  fitiunt,  adhuc  quarunt.  Fi¬ 
des  quarit  ,intelletlus  inuenit ,  propter  quod  ait  Propheta , 

Nifi  credideritis ,  non  intclligetis.  Fides  igitur ,  quae  per 
diledionem  operatur  ,  diuinam  fcientiam  parit, 
quam  fupra diximus, feientiam  fandorum  nuncu¬ 
pari  ,  qua  deftituuntur  illi  ,  dc  quibus  hoc  loco  ait 
Ioannes  :  Quijaon  diligit ,  non  nouit  Deum.  Cur  au¬ 
tem  Deum  non  cognofcant,  hanc  defert  rationem, 
quiatDeus  caritas  eft.  nimirum  caritas  diffufa  in  cordibus 
noftris  per  Spiritum  fantlum,  qui  datus  eft  nobis ,  ad  pro- 
D  ximos  propter  Deum  diligendos  impellir.  Indcre- 
de  colligit  Apoftolus  eum,  qui  non  diligat,  ea 
Dei  notione  carere  ,  quam  caritas  parere  foler.  Al¬ 
ludit  aurem  Ioannes  ad  eam  cognitionem  de  qua  lo¬ 
quitur  Chriftus  e,  cum  enim  de  mundo  loqueretur,  c  Io  I+*I3* 
negnteum  Spiritus  fandi  cognitione  praedi 'tum  efle. 

Quam  (inquit)  mundus  non  poteft  accipere  ,quid  non  vi¬ 
det  eum,necfcit  eum.  Dc  Apoftolis  autem  fnbdit :  Vos 
autem  cognofcetis  eum  ,quia  apud  nos  manebit ,  &  in  vobis 
erit.  Idcirco  autem  mundus  Spiritus  fandi  notio¬ 
nem  accipere  non  poteft,  quia  ,  vt  ait  Apoftolus,  e  1  adCor. 
animalis  homo  non  percipit  ea  ,  qua  funt  Spiritus  Dei,'  &  **  J4 
non  poteft  intelltgcre.  addic  Chriftus,  quia  non  videt  eum, 
necfcit  eum.  Interprete  enim  Chryfoftomo ,  videre, 
pro  intelligere  pofuumcft,  vt  plane  idem  fit,  quod 
£  fcire.  Mundus  ergo  Spiritum  fandum  accipere  non 
poteft ,  quia  non  poteft  illum  intelligere  ,  hon  po¬ 
teft  guftare :  illi  fiquidem  diuinus  fpiritus  alienus,  ' 
nouus,  infolens  videtur  efle,  cum  exercitatos  in 
rebus  diuinis  non  habeat  fertius.  Conrravero  Apo- 
ftoji  eum  cognofcent ,  quia  apud  illos  manebit , 
in  illis  erit  ,  id  eft, familiaris,  &  confuetus  erit,  vt  f  lib.j.mor. 
fere  explicat  Gregorius f.  cap.  jo 

Eodem  igitur  modo  hoc  loco  ait  Ioannes ,  eunf,  X I. 
qui  non  diligit  Deu  non  noflc,qnia  Detis  caritas  eft, 
illam  videlicet  cognitionem  fignificanV,'  qua:  pro¬ 
pria  eft  iuftorum ,  qui  Spirirum  fandum  in  fe  ma¬ 
nentem  habent,  eiufque  diuina  experiuntur  efteda'. 

Ctetctum  Deus  qui  caritas  eft ,  ita  docet  cx  Augu- 

ftini 


■ 


^0^ 


Epift  I.B.  Ioan. 


&  <3e  grk  ftini  *  fementia.vf  non  oftendattant&modc  veritatem, ve-  A 
<hriita  cap '  rumetiam  impertiat  caritatem :  fic  enim  docet  Deus  eos , 

2 '  qui  fecundum  propofitum  vocati  funtftmul  donans ,j&  quid 

1>  tap,  f4,  ag*tjcire,e*r  quod  fctuntagere.Et^\iqivxntobpo(\.:Quan- 
do  Deus  docet, non  per  legis  hteramfed  per fptntus  gratiam, 
ita  docet, vt  quod  qutfque  didicerit, non  tantum  cogr.ofcendo 
videat, fed  etiam  volendo  appetat, agendoque  perficiat.  Qui 
ergo  non  diligit ,  hanc  diuinam  fciennam  profecto 
non  didicit,q!.iam  Deus, qui  caritas  eft,diuinitus  in- 
ftillat.Siue  igitur  dicatur  Dens  caritas.quia' eft  fons, 

&  origo  omnis  caritatis,  flue  quia  reucra  caritas  eft, 
eo  plane  modo,  quo  fapientia,  potentia, bonitas,  &C 
fanditas  nuncupatur, qui  caritate  deftituitur,ignora- 
fe  Deum  dicitur, quia  vtili.ac  falutari  Dei  cognitio-, 
pe  caret ,  quippe  qui  ignoret  Deum  effe  non  folum  B 
caritatis  audorem ,  fed  ipfam  etiam  fummam,  ditii- 
namque  caritatem  ,  qua  omnia  quidem  creata ,  fed 
praecipue  humanam  naturam  compleftitur,  Idcirco 
enim  f  ibtlft; 


9  In  hoc  apparuit  caritas  Dei  in  nobis  :  quoniam  filium 
fimm  vnigenitum  mfit  Deus  in  mundum  ,  vt  viuamus 
per  eunt. 


t 


e  loan.  j.fp 


4  ad  Roro. 

M- 

e  AdRofn.8* 
?»’ 


II 


Quoniam  dixerat,Deum  efTe  caritati,  id  nunc  ab 
ifiuftrt  effectu  probat, vt  fiquis  ignem  ex  eo  eflc  fir- 
met.quod  vrat,  &incendat:i:a  Deum  caritatem  efTe 
oftendic,quod  fingulari  beneuolentia ,  atque  amore 
hominum  genus  complectatur. Sic  illum  fapienciam  ^  1 
effe  dicimus, quod  nihil  cum  lateat,  aut  eius  cogni¬ 
tionem  effugiat,  potentiam  vero, quia  nihil  non  po- 
teft.  A’t  igitur  inde  conftarc  Deum  efTe  caritatem, 
quoniam  filium  fisum  vnigenitum  mifit  in  mundum.  Eo¬ 
dem  pian£  argumento  vfus  eft  Chriflus :  e  Sic  Deus 
(inquit)dilexit  mundum ,  vt  filium  fisum  vnigenitum  da¬ 
ret, vt  omnis ,  qui  creditSn  ipfism,  non  pereat ,  fed  habeat  vi¬ 
tam  «.ternam.  E.'demque  prorfus  modo  Paulus 
Commendat  a  tem  caritatem  fuamcDeut  in  mb  is, quoniam 
cum  adhuc  petc.-norcs  ef.mus ,  Chriflus  pro  nobis  mortuus 
efi.  Et  alibi ; c  Qui  etiam  proprio  filio  Juo  non  pepercit, fed  pro 
nonis  omnibus  tradidit  ilium  ,  quomodo  non  etiam  cum  illo 
amnia  nobis  donauit  ?  Rede  igitur  ait  Ioannes:  In  hoc 
apparuit  cantas  D ei m nobis, G.  xce  !<p*v«pfi&#,clariffima  ^ 
.vefuti  luce  confpicua  vifa  eft,  ftioque  diuino  exem¬ 
plo  inflammat  Deus.Ecce  (inquit  Auguftinus):*!  di¬ 
ligamus  Deu,hortationem  habemus  quomodo poffemus  illum 
adigere ,  nift  prior  ille  diligeret}  Si  pigri  eramus  ad  amadurn , 
tio  fimus  pigri  ad  redamandis.  Prior  amauitfid  iniquitatem 
foluit, iniquos  amatiit ,  fed  non  ad  iniquitatem  congregauit: 
agrotos  amauit,fed  fanandos  vifitauit,  Deus  ergo  diletha 
efifin  hoc  manifefiata  efi  dtlettto  Dei  in  nobis. 

Red£  autem  ait ,  manifefiata. vt  enim  ait  OEcu- 
tnenius  '.Quemadmodum  bonitas  Deus  dicitur ,  propter  ea 
quod  ex  bonitate  intelligibilem ,  er  fenfibilem  mundum  con- 
fiituit,  Vtfui  qui  vere  efi,  participes  alios facem  ,fic  quoque . 
ex  caritate  erga  nos ,  cum  filium  fuum  w genit um  in  mun¬ 
dum  mifcrit,pcr  eum  Caritatem  fe  effe  declarauit,vnde  etiam 
infert :  hi  hoc  eft  caritas,  id  efi ,  in  hoc  caritatem  effe  Deum  E 
ntanifefiatur ,  Et  profedo  hoc  eft  maximum  ditnn* 
jn  rtos  caritatis  argumentum  ,  quod  apud  Ioannem 
Cum  Nicodemo  differens  pcrfpicu£  Chnfto  docuit, 
ISic(mqun) Dens  dilexit  mundum.quippe  ille  vitro  nos 
Caritate  complexus  eft  ,  quod  paulo  poft  indicans 
Ioannes  ait:Afi?»  quafi nos  dtlexerimns, quia  ipfe prior  di- 
l exit  nos.  Accedit,  quod  homines  Deus  dicitur  dile- 
^ifle ,  inter  quos  tamen  eft  non  patruae  folum ,  fed 
«iam  morum  ingens  diflimilitudo ,  vt  nulla  conci- 
liandi  amoris  caufa  excogitari  poffe  videatur  ,  cdm 
prsfer.tim  Deus  infinitis  properaodum  hominum 
fccleribus  prouocatus,illos  ipfos ,  a  quibus  offenfus 
mcfedihili.  caritate  profequutus  fit,  Hoc  enirp 


indicare  videtur  adhibito  mundi  nomine ,  quem  hic 
nofter  totum  in  maligno  pofitum  effe  affirmat.*  a  Infra c.f. 
Denique  amoris  caufa  non  quidlibet  facile  ,  acjeue  *?• 
aggreffus  eft,fcd  filium  fuum,  eundemque  vnigeni¬ 
tum  ,  ac  maxime  carum  dedit,  in  quo  omnem  fuum 
amorem  effuderat.  Poftremo  quia  non  quocumque 
modo  dedit ,  fed  propterea  dedit,  vt  tamquam  fer- 
pens  in  deferto  exaltaretur ,  hoc  eft ,  tolleretur  in 
crucem,  vt  rede  Chryfoftomus  ,  &  Theophyladus 
explicanr.Hoc  ipfum  ait  hoc  loco  Ioannes:  Quoniam 
(inquit)  filium  fuum  vnigenitum  mifit  Deus  in  mundum, 
vt  viuamus  per  ipfum. 

Nimirum  hoc  dixerat  Chriflus  apud  Ioannem  his  j[ 
verbis:  V t  omnis ,  qui  credit  in  ipfum, non  pereat, fed  habeat 
vitam  aternam.Wxc  enim  vita  nobis  optanda  eft, qua 
eft  penitus  immortalis, ac  fempitcrna.Pro  eo  autem, 
quod  interpres  dixit, mifit, Grxce  fcripfit  Apoftolus, 
eeV«V*X)tev.Qua  ratione  Paulus  bChriftu  vocat  Apo-  badHebr.j. 
ftolum  &  Pontificem  confeftionis  noftne  ,  videri  *’ 
poffet  vterque  Apoftolus  allufiffe  ad  Hebraeam  vo- 
tem  Silo  hoc  eft,miflus;quo  nomine  indicatur  Chri- 
ftus qui  a  Patre  mifliis  eft.  Quocirca  Auguftinusc  cTrac.  44. 
ira  de  Chnfto  loquitur:/**»  quis  fit  mijfus  agnoftitis,m-  18  Ioan’ 
fi  enim  die  fuiffet  mijfus, nemo  nofirum  ejfet  ab  iniquitate  di- 
miffus.  Hanc  ipfam  caritatem,  vrin  praefentia  monet 
Auguftinus, mirum  in  modum  extulit  Chriftus,cum 
apud  Ioannem  d  dixit:  Maiore hac  dilefticnem  nemo  ha-  d  cap.ij.  13. 
bet  ,  vt  animam  fuam  ponat  quis  pro  inimicis Juis,  Atqui  vt 
“  monet  Bernardus, maiorem  Chriflus  indicaffe  vide- 
tur.qui  pro  inimicis  mortem  oppetiit  .-aut  certe  pro 
amicis  obiiffe  dicitur  ,  vt  quos  inimicos  expertus 
erat  ,Jamicos  tam  infigni  benenolentiae  argumento 
redderem  Denique  obiiffe  dicitur  pro  amicis  no  qui¬ 
dem  diligentibus ,  fed  iam  tamen  dile<5tis,  quod  in- 
dicauerat  Ieremias,e  apud  quem  ita  loquitur  Deus:  e  caP*  3  *•  5- 
Caritate  perpetua  dilexi  te ,  ideo  attraxi  te  miferans  tui. 

Acute  autem  quaerit  boc  loco  Auguftinus, quid  in-  IV. 
terfit  inter  Patrem,  Si.  ludam ,  cum  vterque  dicatur 
Chriftum  tradidifle:£c«(inquit)/z7i«w  tradidit  Pater, 
tradidit  &  ludas ,  Ergo  traditor  efi  &  Deus  Pater  ?  Abfit 
( inquit )  non  dico,  fed  Apoftolus  dicit ,  quia  filio  proprio  non 
pepercit, fed  pro  nobis  omnibus  tradidit  eum. Et  Pater  illum 
tradidit, &  ipfe  tradidit.  ^Ait  idem  Apoftolus: Qui  me  di - 
lexit ,  &  tradidit  femetipfum  pro  me.  Si  Pater  tradidit  fi¬ 
lium  &  tradidit  fe  ipfum  filius ,  ludas,  quid  fecit  ?  fatta  efi 
traditio  d  Patre ,  fatta  eft  traditio  d  filio,  fatta  eft  traditio  d 
luda:  vrn  res  fatta  eft, fed  qua  res  difccvnit  Patrem  traden¬ 
tem  filium ,  feipfum  filium  tradentem, &  ludam  difcipulum 
tradentem  zJEfagiftrum  fuum  ?  Quia  hoc  fecit  Pater ,  &  fi¬ 
lius  in  caritate,  fecit  autem  hoc  ludas  in  proditione. 

Mifit  autem  filium  fuum  Detis  in  mundum, w  vi-  V. 
uamusper  eum  :  hoc  enim  eft,  quod  dixit  Chriflus.  f  47°an 
JSFon  veni  vt  iudicem  mundum,  fed.  vt  falu  ficem  mundum , 

Et  alibi:  g Ego  veni,vt  vitam  habeant, ^-abundantius  ha -  g  Ioan.  10, 
beant. hoc  eft.vt  Chryfoftomus, Theophyladus,  Eu-  ‘°- 
thymius ,  Auguftinus,  &  Beda  explicant ,  vt  in  hoc 
mundo  vitam  per  gratia  habeant,  &  in  altero  abun¬ 
dantius  per  gloriam.  Cyrillus Alexandrinus  duas 
alias  adhibet  explanationes  ,  alteram  vt  non  fo- 
Jum  vitam,  id  eft, gratiam  habeant ,  fed  abundan-  1 
tius  habeant  ,  hoc  eft ,  multiplicem  praeterea  co¬ 
piam  aliorum  donorum  Spiritus  fandi  ;  alteram 
vt  abundantius  habeant  per  refurredionem.  Ta- 
merfi  en.im  tam  boni ,  quam  mali  refurreduri 
funt,  foli  tamen  boni  abfolute  reiurgere  dicuntur, 
quia  ad  immortalem,  &.  fempiternam  vitam  refin¬ 
gunt.  PofTis  etiam  quod  viaeo  nonnullis  placere 
Chrifti  verba  perinde  accipere ,  vt  abundantius  fe 
vitam  artu  liffc  fignificer,quafi  copiam,&  affluentiam 
gratiae  indicet ,  quam  fuo  aduentu attulerat,  quod 
Graeci  cqdjces  ?  qui  nunc  habentur  in  manibus,  non 
pbfcum 


Explan, 

obfcure  infinuant.Non  enim  habent  fed 

.  cft,abude,(ell  copiosehabeac.  Incredibi¬ 

le  enim  didu  eft,  quantam  attulerit  Chriftus  adipi- 
fccndx,  ac  recinenda;  grati®  facilitatem  ,'vt  merito 
Auguftmus  gratiam  Chrifti  vberiorem  ,  ac  poten- 
tiorem  efle  dixerit  ea  gratia,  quam  habuit  Adam 
a.  Ae  corr.  &  humani  generis  Parens  a.  froinde  (inquit ) &  fi  non 
gra.  cap.  1 1,  inierim  Utiore,nunc  verum  tamen  potentiore  gratia  indigent 
tfti.  Et  poftmulta  cum  de  gratia  primi  Parentis  di- 
xiffet,  fubdit  :  Sed  hac  potentioy  eft  in  fecundo  sidam: 
prima  eft  enim  ,  qua  fit,vt  habeat  homo  iuftitiam  fi  velit, 
fecunda  vero  plus  poteft ,  qua  etiam  fit ,  vt  velit.  Et  pau¬ 
cis  interiedis :  Hac  autem  tanto  maior  eft  ,vt  parum  fit 
homini  per  illam  reparare  perditam  libertatem  ,  parum  fit 
denique  non  pofte  fine  illa  vel  apprehendere  bonum, vel  per¬ 
manere  in  bono  fi  velit ,  nifi  etiam  efficiatur  ,  vt  velit.  Poft 
e.n.fub.fin,  multa  vero  b :  Subuentumefi  igitur  infimitati  voluntatis 
humana ,  vt  diuina  gratia  indeclinabiliter ,  &  infuperabi- 
liter  ageretur ,  &  ideo  quamuis  infirma  ,non  tamen  defice > 
ret ,  neque  aduerfitate  aliqua  vinceretur.  Ita  factum  eft,  vt 
voluntas  hominis  inualida ,  &  imbecilla  in  bono  adhuc  par- 
uo  per  feneraret  per  virtutem  Dei  ?  cum  <$•  voluntas  primi 
hominis  fortis ,  &  fana  in  bono  ampliore  non  perfeuerauerit 
habens  virtutem  liberi  arbitri) ,  quamuis  non  de  futura  ad- 
iutorio  Dei ,  fine  quo  non  pojfet  perfeuerare ,  fi  vellet ,  non 
tali ,  quo  in  illo  Deus  operaretur ,  vt  vellet  fortiffimo  quippe 
dimifit ,  atque  permifit  facere,  quod  vellet  infirmis  femauit, 
vt  ipfo  donante  inuittiffime  quod  bonum  eft ,  vellem ,  &  hoc 
deferereinuicUffime  nollent. 

VI»  Hiceftigituraduentusadnos  Chrifti  finis,  hic 
frudus ,  vt  viuamus  per  eum ,  hoc  eft  ,  vt  eius  meritis 
fidem  aflequamur  ,  qu®  per  diiedionem  operatur, 
eiufquc  diuino  auxilio.fieti  ita  mores  ,  adionefque 
noftras  componamus  ,  vt  appareat  nos  caeleftem 
vitam  ducere  ,  &  diuinam  in  nos  caritatem, quoad 
eius  fieri  poteft  ,  imitari ,  . quod  non  ita  multo  poft 
hicipfeApoftolus  docebit.  Cariffimi  (  inqui t  )  fi  fic 
Deus  dilexit  nes ,  &  nos  debemus  alterutrum  diligere.  Re¬ 
de  enim fcripfit Didymus  :  Si  Chriftus  caufa  eft,  vt 
Japientes  ,iufti  ,&■  fitnch  fimus ,  quia  f alius  eft  nobis  d 
Deo  fapientia  .iuftitia  ,&  fanttitas  ,  ita  quia  caritas  eft, 
proximorum  amorem  in  nobu  pariat  necejfe  eft.  Eo  namque 
(■sk)partictpari  fecundum  quod  carit  as  eft ,  habemus  cari¬ 
tatem  ex  eo  ,&  diligimus  tnuicem.  Iam  vero  quoniam 
Ioannes  diuinam  in  nos  caritatem  commendare 
coeperat ,  in  eodem  argumento  perfiftens  eximiam 
eius  vim  magis ,  ac  magis  extollens  fubiicit:  . 

i  o  In  hoc  eft  caritas,  non  quafi  nos  dilexerimus  Deum ,  fed 
quoniam  ipfe  dilexit  nos ,  &  mifit  filium  fuum  propitia¬ 
tionem  pro  peccatis  noftris.  ,r: 

I.  Difcipuli  ex  capite  diuinte  caritatis  magaitudine 
extollit :  primum  quidem  quod  Deus  vitro  fua  nos 
beneuolentia,anteuertit,.ciim  nos  eum  nullo  padfo 
diligeremus  :  qua  ratione  dixit  Paulus :  Elegit  nos  in 
ipfo  ante  mundi  confiitutionem,  vt  effemus  fisntti .  &  im¬ 
maculati  weonfffttu  eiu/,  in  cantate.  Eledio  autem  illa 
orta  eft  ab  eximia  beneuolentia  ,  &  caritate  ,  qtfa 
Deus  illos  coplexus  eft  quod  elegit.  Sapienter  enim 
c  p/J.ij.a.  fcripfit  alicubi  D.  Thomas  c ,  eledionem  cum  dile- 
4.  dione  connexam  efle  ,  ita  tamen  vt  diledio  prae¬ 

currat  ,  eledio  fiibfcquatur :  idcirco  enim  ad  gra¬ 
tiam  ,  &  gloriam  eligit ,  quia  iis  ,  quos  elegit ,  diui¬ 
na  illa  bona  largiri  cupit ,  quod  proprium  eft  amo¬ 
ris  ,  &  caritatis.  In  hoc  igitur  prascipue  diuina  cari¬ 
tas  elucet ,  quod  pullis  Deus  officiis  prouocatus, 
fed  iniuriis potius  laceflitus  nos  dilexit :  multo  au¬ 
tem  magis  altero  ex  capite  extollitur  ,  hoc  eft ,  ex 
amoris, &  caritatis  effedu.  Et  quippe  diuinus  amor 
aduofus  eft,  efficax  ,  femperque  aliquid  efficit,  ac 


Cap.,  IV.  203 

A  pneftat  ,  &  idcirco  c»a*genu5  humanum  Deus  im  - 
mortalisducredmiie  qupdam.amore  profcqueretur, 
filium fuurn  mifi: p/opitixtionem pro. peccatu  noftris. 

Fuir  enin?  Chriftus  non  lolutn  facerdos  ,  vt  aic  j  j 
Dauid,fecundum  ordinem  Melehifedech,fedetiam 
quia  proprio  fanguine  litauit :  de  quo  paulusitaad 
Hebraeos  feribit Chrtfttts  autem  affiftens ■  Pontifex  fur  acap.?.u. 
turorum  bonorum  per  amplius  ,&  perfectius  tabernaculum 
mn  manu fat tum,  id  eft,  non  huius  creationis ,  neque  per 
fanguinem  hircorum  ,  &  vitulorum ,  fed  per  proprium  fan- 
gmnemmromt  femel  in  finita  at  er  na  redemptione  inueta. 

Idemque  fuit  vidima  falutaris  y  quam  olimfubindi- 
cauerat  Abraham  ,  cum  qu®renti  filio  ,  vbinaan  ef- 
fct  vidima ,  qu®  madanda  erat  ,  rc-fpondiffe  fertur: 
Deusprouidebit fibi  vtllemd fili  rai.Qupcirca  Paylusb de  b  ad  Heb. 9. 
5  Chrifto  ait :  Quiper  Spiritum  fantlum  femenp[ntn  ebru-  >4- 
Ut  immaculatum  Deo.  Sc  idcirco  merito  fubiicit  :  Et 
mundabit  confeientiam  veftram  ab  operibus  mortuis  ad  fu¬ 
tuendum  Deo.  Suo  igitur .  facrificio  Chriftus  Patrem 
nobis  conciltauit  ,  proque  nofttis  flagitiis  ,  atque 
(peleribus  exorauit.  Rede  autem  hoc  loco  ait  Au- 
guftinus :  Mtfit  fplium  fuumlitatorem  pro  peccatis  noftris, 
litatorem  ,facrtftcatcnrem  ,  vbi  inuenit  boftiam  ?  vbi  inuenit 
vittimam, quam  puram  volebat  offiene  ?  Aliudnon  'inuenit , 
fe  ipfum obtulit.  Hac  itaque  ratione  Ioannes  Chriftum 
vocat  propitiationem ,  Grarce  lxa.tr/xov ,  quia  facrifi- 
caudo  veniam  nobis  ,  &miferieordiam  impetrauic* 
quam  ob  caulamab  Auguftino  litator  appellatur  ,fi- 
quidem  ,  vt  ait  Apoftolus  c ,  in  diebus  carnis  fua  preces,  cadHebr.j. 
^  fupplicationesque  ad  cum  qui  poffti  illu  faluum  facere  d  mor-  7* 
te  cum  clamore  valido ,  grlachrymis  offerens  ex  audi- 
tus  eft  pro  fua  renere  mia.  - 

Porro  in  fcholis  difputatur  d  Theologis  ,  qua-  Hh 
nam  ratione  mors  Chrifti  veri  ,acproprijfacrificij 
vim ,  &rationem  habuerit ,  cum  tamen  non  idert» 
de  obitu  Martyrum  affirmetur  >  quamuis  illi  etiam 
fefe  Deo  fponte  obtulerint.  Sed  facile  meo  iudicio 
expediri  quxftio  poteft,  neque  enim  ad  veram  facri- 
ficij  naturam  fatis  eft ,  vt  fefe  quis  vitro ,  ac  libens 
madandum  offerat  ;  fed  id  praeterea  exigitur  ,  vt 
quifpiam  id  faciat  publica  audoritate  facro  munere 
funges  tamquam  facerdos  ad  id  inftitutus.Cum  igi¬ 
tur  Chriftus  vere  effet  facerdos ,  Sc  Pontifex  con- 
ftitutusa  Deo,  vt  pro  hominum  genere  facrificium 
D  offerret  ,  litarctque  ,  ipfe  vero  fponte  fua  tamquam 
vidimam  fe  Deo  Patri  obtulerit ,  fuaque  voluntate 
mortem  fibi  inferri  paffus  fit ,  vere  ,  ac  proprie  in  ara 
crucis  rem  diuinam  fcciffe,  atque  adeo  facri fica ffe 
dicitur.  Martyjres  autem  pro  fide  quidem  ,  ac  reli¬ 
gione  volentes  ,  libentefque  mortem  fubierunt,fed 
neque  publica  audoritate  id  fecerunt,  fcd  fuo  quifi 
quepduatp  ftudio ,  ac  pietate ,  neque  fui  obitus  ijJfi 
caula  fuerunt, qui  tantummodo  vim  illatam  patien¬ 
ter  tulerunt ;  Chriftus  vero  ipfe  vere  fuit  fua  mortis 
audor.qui  aljcvthi  dixerat, neminem  fibi  poffe  vitam 
eripere,  fed  eam  fe  iponre  Deo  deuouere  :  Nemo 
P  ( inquit tollit  animam  meam  a  me  ,  fed  ego  pono  eamd 
me  ipfo.  Quocirca  rede  dixit  Paulus :  Talis  enim  dece¬ 
bat  ,  vt  cfiei  nobis  Pontifex  ,f antius ,  innocens ,  impollutus, 
fegngaiu'  d  peccatoribus,  &  excelftor  calis f alius. 

1 1  Cariffimi ,  fi  fic  Deus  dilexit  nos ,  &  nos  debemus  alter¬ 
utrum  diligere. 

Ex  proxime  fuperiori  fententia  colligit  minuam 
nobis  caritatem  compledendam  ,  ac  retinendam 
effe.  Sed  quanam  id  quaefo  ratione }  An  vt  Deum 
parentem  noftrum  imitemur  ,eiufque  diuinam  per- 
fedionem  ,  quoad  eius  fieri  poffit ,  vita  ac  moribus 
exprimamus. ^Sane  hoc  indicare  vifus  eft  alicubid  dMat.5  44. 
Chriftus  ipfcj  dixit  enim;  Diligite  inimicos  vefiros,  be¬ 
nefacite 


204  Epift. 

nefacne  iis',  qui  oderunt  vos,  otate  pro  per  {cluentibus ,  &  A 
calumniantibus  vos,vt  fitis filij  Patris  veftri ,  qui  in  calis  eft, 
qui  felem  fuum  oriri  facit  fitper  bonos,  &  malos ,  &  pluit  fu - 
per  tuftos,&  tmujlos.  Tum  concludit :Efiote  ergo perfefti, 
ficui  Pater  vefter  colefiis  perfettus  efi.  diuinam  enim  bo- 
nitatemjbeneficentiam, caritatem,  pcrfedtioneruque 
imitandam  proponit.  An  vim,  atque  efficacitatem 
diurni  in  nos  amoris,  ac  beneuolentias  infinuat,  qutc 
caritatem  nobis  largitur, qua  Deum,  &  proximos  di¬ 
ligamus.  Vt  enim  farpe  hac  ipfa  Epiftola  feribit  Ioan- 
nesiCafitas  ex  Deo  efi.  eademque  Deum, ac  proximos 
amore  compledtirur.An  argumentatur  i  minori  ?  & 
ex  Dei  in  nos  amore  noftram  in  proximos  beneuo- 
lentiam,  &  caritatem  aftruir. 

I  Sic  (ane  vifuseft  hnfiouare OEcumenius,ita  enim  ^ 

fcribit:S<  igitur  ita  rtos  amauit  Deas,  qui  nullam  cum  na¬ 
tura  eius  communicationem  habemus  ,  multo  magis  etiam 
nos  amare  eos,  qui  cognati  nobis  fiunt,  debemus ,  &  cum  co- 
gnofeamus  bonu,quod  ex  caritate  proficifcitur,id  mutuo  no- 
btsprafiare. Mox  aut  em  ld  magis  confirmans  fubiicir: 
Sicut  enim  crimen  efi  fi  quis  quod  eligibile  efi, non  eligat, tfr 
quod  amabile  efi ,  non  ametfic fi  quis  caritate  dignos  amet, 
ac  caros  habeat ,  propter  ea  quod  amabiles  fint ,  is  laudem 
apud  omnes  wcraar.Addit  prxterea  fructum,  &  vtili- 
latern  ,  qus  indeconfequiuir  :  Cum  autem(in(\mt)ita 
affebii fuerimus, viraque  habebimus, hoc  efi,erimus  &  ama¬ 
biles, propterea  quod  a  Deo  amati  fimus ,  er  amattui,  vt  ita 
dicam, ex  amore, &  caritate, qua  proximos  profeqwmur.fita - 
men  caritas  fincera  ,  &  pura  fit ,  non  perturbata  ,  &  Jordi - 
da,cuiufmodi  latronibus  inefie,&  aliis  maleficis  pot efi. Non 
temere  aUtem  vfus  eft  Ioannes  particula  illa  yle,fpc- 
<ftat  enim  id  ad  amoris  diuini,  &‘cai  itaris  magnitu¬ 
dinem  iodicandamjeadem  enim  ratione  apud  Ioan- 
acap.j.  16,  nem  loquutus  eft  aliquando  Ghriftus.aS,<;tf««w  (in¬ 
quit)  Deus  dilexit  mundum ,  vt  filium  fisum  vnigenitum 
daret, vt  omnis,  qui  credit  in  ipfism,non  pereat ,  fed  habeat 
vitam  aternam. 

*  *  E  Si  ergo  nos  Deus  tam  lingulari ,  atque  eximia  ca¬ 
ritate  complexus  eft,neccfle  eft  profedfco,  quantum 
fas  cft,nos  paria  facere,  Sc  Deum  ex  toto  corde,  ro¬ 
ta  mente,  totaque  fortitudine,  omnibufque  viribus 
diligere:  qui  autem  Deum  diligit, diligat  necefle eft 
etiam  proximos,  quod  vt  ait  Auguftinus  ,  infinuare  1 
vifus  eft  Chriftus  Dominus  ,  cum  enim  Petro  fum* 
mum  Pontificatum  traditurus  cflet,  his  illum  verbis 
compeilauit :  Simon  Ioannis  dtligis  me  plus  hisilllo  ve¬ 
ro  modefte  annuente, illico  fubiicir :  Pafce agnos,  & 
pafice  o«rr,quafi  argumentum  dmini  amoris  (it  benc- 
uolentia,  &  caritas  erga  proximos ,  quod  hic  nofter 
non  femel  inculcat. Certe  amor,quo  nos  Deus  pro- 
fequutus  eft,atque  adeo  profequitur,hoc  propemo- 
dum  fuo  iure  a  nobis  exigit ,  vt  quos  ille  diuina  fila 
caritate  dignos  cenfet ,  noftra  beneuolentia  com- 
ple&amur.Qttamob  caufam  Grsece  dixit  Apoftolus, 
hpeiXopfy)  «VaXifC  dysttreiv  ,  Vt  officij  neceffitatem  fig- 
nificer.  vniucrfim  autem  dixit  mutuam  caritatem 
complc&cndam,  nc  inimicis  quidem  exclufis,  quos 
Chriftiana  caritas  tamquam  fratres,ac  proximos  di-  ] 
ligir, ta.met.fi  in  iiSjVitmm.fi  quod  adhaefeiic, ab  amo¬ 
re  merito  excludit, 

ii.  Deum  nemo  vidit  vmquam ,  fi  diligamus  inuicem, 
Deus  in  nobis  manet ,  &  caritas  eius  in  nobis  perfeUa 
efi. 

I.  At  quorfum  id?Saepe  alias  feriptura  air, neminem 
t  cap.i.  18..  vidi  (Te  Dcum,nam  in  Euangelio  Ioannes  ait feDeum 
nemo  vidit  vmquam :  vnigenitus  filius ,  qui  efi  in  ftnu  Pa- 
tru,  ipfi  enmauit.  Et.  Paulus  Det tm  vocat  inuincibi- 
lem  :  Regi(incp\u)feculorunt ,  immortali ',  &  inHtfibtlife- 
fi  Deo  honor ,  Qr  gloria,  Cur  autem  id  hoc  loco  repetat 


I.B.Ioan. 

Apoftolus ,  noft  plane  liqifct.  OEcumehius  fic 
diAbnt:Cum  de  caritate  erga  fidtres  loqueretur ,  Deumm 
exemplum  produxit  qui  ob  trnmenfam  erga  nos  caritatem 
filium  fisum  vnigenitum  ad  mortem  tradidit, vnde  verifimi- 
le  erat ,  vt  aliquis  dubitaret  'ac  diciret :  Quopatto  hoc  dicis 
de  rebus  ,  qua  non  videntur ,  ac  percipi  nullo  modo poffuni ‘, 
nofique  iis  vis  confirmare ,  qua  nondum  quifptam  cognouitl 
Hitits/modi  interrogationi  occurrit ,  atque  inquit :  Ajfemior 
quidem  euan t  ego, neminem  effe,  qui  Deum  vmquam  vide¬ 
nt  ,  fed  ex  mutua  tamen  erga  nos  caritate  Detsm  in  nobis 
ejfe  eng nofcimus.Pcx inde  igitur  eft  ex  fententia  OEcu- 
memj  ac  fi  Ioannes  dixiflet :  eft  quidem  fuapre  na¬ 
tura  inafpe&abilis.  neque  enim  immcnfailla  natu¬ 
ra  ab  omni  materiae  concretione  feiumfta'  vllo  cor¬ 
poreo  fenfu  attingi poteft, eius  tamen  prxlentiam, 
qui  fraterna  caritate  proximos  profequttmur ,  dcii- 
derare  nequaquam  poITunr, quippe  illa  ipfa  fraterna 
caritas  argumento  eft ,  Deum  in  iis ,  qui  proximum 
diligunt, ramquam  in  fede,ac  domicilio  intfTe. 

Quocirca  ad  idem  confirmandum  fubdit  OEctl-  II. 
meilius:  Quippe  cum  multa  fint, qua  licet  videri  nequeat, ex 
operatiombus  tame  percipiuntur:quemadtnodu  enim  anima 
quamuis  eam  non  videamus, ex  operationibus  eius ,  &  mo¬ 
tionibus  ineffie  nobis  intelligimus  fic  Dei  quoque  erga  nos  ca¬ 
ritatem  quafii  ex  quodam  motu  ,  &  operatione  cognofcimus. 

Gpuod  fi  hoc  non  prattrveri  fimilitudinem  eft,meruo  diurnus 
hic  vir  ex  operatione  ,  &  effictu  in  nobis  quoque  Deum  e  fic 
offendit.  Caeretum  Auguftinus  Deum  ait ,  neminem 
vidifte  vmqua,quia  quod  inafpe&abile  eft,  non  ocu- 
lo,fed  corde  qtiaircndum  eA.Quemadmodura(inqvii) 
fi felem  ifium  videre  vellemus,  oculum  corporis  purgaremus', 
vnde  videri  lux  potefi,  volentes  videre  Deum,  oculum ,  quo 
Deus  videri  potefi, purgemus .  ZJbi  eft  iffe  oculus?  Audi  Eua- 
gelium  :c Beati  mundo  corde, quoniam  ipfi  Deum  videbunt.  c  Matt.  5.  8 
Deinde  colligi  auocandam  efle  mentem  a  fenfibus, 
nihil  enim  ede  Deum,nifidile<ftioncm.S»  vis, inquit, 
videre  Deum,  Deus  diltttio  efi.  Sed  hate  fateor,  dodlc, 
ingenioseque  dicuntur,fcdad  huius  loci  explicatio¬ 
nem  non  magnopere  pertinent. 

Placet  igitur  OEcumct-ij  cxpIanatio.Efto(inquit)  j  j ^ 
diurna  illa  natura  humanos  effugiat  f;  nftVs, Certe  ca¬ 
ritas, qua  proximos  diligimus, eius  in  nobis  praefen- 
>  tiam  indicat.  Si  enim  diligamus  inuicem,D«o  in  no¬ 
bis  manet.  Eft  autem  ,  vt  air  Auguftinns,caritas,  non 
abiedta,  aut  defidiofa,  fed  adfcuofa  potius,&  efficax. 
P.roinde(sit)non putes  tunc  te  amare fierutm  tuum,  quando 
tum  'non  cadis, aut  tunc  te  amare  filum  tuum, quando  ei  non 
das  dificiplinam,aut  tunc  te  amare  vicinum  tuum  ,  quando 
..eu  no  corripis.  Edon  eft  ita  carit  as, fed  languor. f  emeat  cari¬ 
tas,  ad  corrigendum,  ad  emendandum.  Sed  fi fiunt  boni  mo¬ 
res, deletlent, fi  fiunt  mali, emendentur,  corrigamur.  Noli  in 
homine  amare  errorem,  fed  hominem  :  hominem  enim  Deus 
fecit ,  errorem  ipfi  homo  fecit.  Ama  illud  quod  Deus  fecit, 
noli  amare, quod  ipfie  homo  fecit ,  cum  illud  amas  ,  illud  tol¬ 
lis, cum  diligis,illud  emendas.  Et  profedlo,  qui  ifto  mo¬ 
do  proximos  diligic-^>  vere  poteft; affirmare  , Tibi 
Deum  e  ffc  prae  (entem  ,-&•  diuinam  caritatem-  ef~ 
fc  omni  ex  parte  perfcdfcam,  quod  in  prajfentia  ait 
Ioannes. 

Perfe&am  vero  carirarem  eleganter  hoc  loco  IV, 
deferibie  Auguftinus:6£tM/fw('inqir.t)  habet  faciem  di- 
leEhol  qualem  formam  habet? qualem  flaturam  habet?  qua¬ 
les  pedes  habet  ?  quales  manus  habet  ?  Nemo  potefi  dicere, 
habet  tamen  pedes, na  ipfi  ducunt  ad  Ectlefid:habet  manus  , 
nam  srfie pauperi  poiriguntihabet  oculos,  nam  iride  intelligi- 
ttir  ille,quiegetiB eatus  ( inquit )  qui  inttUigit  fitper  egenum , 

&  pauperem  •'  habet  aures ,  de  quibus  dicit  Dominus :  Gpup 
habet  aures  audiendi  audiat.  Poft  nonnulla  vero  addit, 
ad  caritatem  nonnumquam  etiam  pertinere  corre¬ 
ptionis  ,  vt  ipfe  loquitur  ,  diledlionem.  Propterea 
(inquit)  de  coluba  demonfirata  eft  caritas, quavemt  fitper 
Dominum- 


Explan. 

Domnum. Spectes  illa  eolubd  eftjn  qtta  fpecie  venit  Spiritui 
(antius  quo  nobis  caritas  infunderetur  ?  Quare  hoc  ?  fel 
columba  non  habet ,  tamen  Yeftat ,  &  pennis  pro  nido 
pugnat,  fine  amaritudine  feuit :  hoc  facit  &  pater  quan¬ 
do  fil.urn  cdftgat ,  fi  ad  dfcipUnam  cafhgat  vtdixi.  Se¬ 
dulior  ,  vt  vendat ,  cum  amaritudine  blanditur ,  pater  vt 
corrigat ,  fine  felle  caftigat.  Mox  vero  ad  hanc  carita¬ 
tem  hortatur ,  quae  procul  dubio  eft  omni  ex  par¬ 
te  perfe&a,  de  qua  rurfum  quaerit ,  cur  Ioannes 
tam  frequenter  fraternam  caritatem  inculcet, eam 
vero  ,  qua  Deus  diligendus  eft  tantum ,  non  peni¬ 
tus  fileat  ,  eam  vero  qua  inimici  diligendi  funt ,  ne 
ne  attingat  quidem.  Afftdue  ( inquit )  nominauit  cari¬ 
tatem fraternam ,  Dei  autem  caritatem  ,  id  eft ,  qua  de¬ 
bemus  diligere  Deum,  non  tam  afftdue  nominauit  ,fed ta¬ 
men  non  omnino  tacuit.  De  mimici  vero  dilectione  prorfus 
tacuit  prope  per  totam  epifiolam. 

V .  Aliquanto  autem  poft :  Quad  eft  igitur  ( ait )  quod 

pro  magno  nobis  ad perfeilionem  quandam  fraternam  dile¬ 
ctionem  commendat  Ioannes  Apoftolus :  Dominus  autem 
dicit ,  non  nobis  fuffeere  ,vt  fratres  dtligamus  ,  /id  de¬ 
bere  nos  oftendere  ipftm  dileClionem ,  vt  prauenumus  ad 
inimicos.  Confeftim  autem  refpondet.  Outyfque  ad 
inimicos  pemenit  ,non  tranfilit  fratres,  indicans  videli¬ 
cet  fratrum  numero  etiam  inimicos  comprehendi: 
illico  aute  caritatem  igni  fimilem  efle  affirmat.  Ne- 
ceffe  e  fi  (inquit)  ftcut  gnis  prius  occupet  proxima,# ftc 
fe  in  longinquiora  dftendat.  Propinquior  eft  tibi  frater 
quam  nefeio  quis  homo.Rurfus  ubi  magis  adharet  ille, quem 
non  noueras ,  qui  tibi  tamen  non  aduerfatur ,  quam  mimi¬ 
cus ,  qui  etiam  aduerfatur.  Extende  dileClionem  in  proxi¬ 
mos,  nec  voces  illam  extentionem  :  prope  enim  te  diligis. qui 
eos  diligis ,  qui  tibi  adharent.  Extende  ad  ignotos  ,  qui  ubi 
nihil  mali  fecerunt ,  tranfeende ,  &  ipfos  perueni,  vt  dili¬ 
gas  inimicos :hoc  certe  Dominus  iubet . 

V I.  Non  igitur  a  Domini  pr^cepto  recedit  Apoftolus 
qui  fraternam  diledfcionem  ad  perfe&am  caritatem 
pertinere  dixit :  habet  enim  htec  fraterna  dile&io 
eximias  quafdam,  planeque  admirabiles  functio¬ 
nes  ,  quafi  externam  fpeciem  refpicias  ,  exercet 
non  raro  fuperbia.  Quocirca  Auguftinus  :  Videte 
( inquit )  quanta  opera  faciat  fuperbia ,  ponite  in  cor¬ 
de  quam  ftmilia  faciat  ,  &  q«afi  p*ria  caritati.  Pafcit 
efurtemem  caritas  ,  pafcit  (V  fuperbia,  cantas  vt  Deus 
laudetur  ;  fuperbia  ,  vt  ipfa  laudetur.  Vejht  nudum  ca¬ 
mas  ,  ve flit  &  fuperbia  i  ieiunat  caritas  ,  ieiunat  & 
fuperbia,  fepelit  mortuos  caritas  ,fcpelit  &  fupe/bia.  Om¬ 
nia  opera  bona  qua  vult  facere  cantas ,  &  facit  ,  &  agit 
Contra  fuperbia  ,  &  quafi  ducit  equos  fuos.  Et  paucis 
interieCtis  :  Opera  videmus ,  pafcit  mifericordia ,  pafcit 
&  fuperbia  hofpitsm  fufctpit  mifericordia ,  hofpitem  fuf- 
cipitgr  fuperbia,  intercedit  pro  paupere  mifericordia,  inter¬ 
cedit  &  fuperbia ,  Nimirum  hoc  eft ,  quod  ait  Apo- 
t.ad  Cor.  ftolus  : a  Si  dflnbuero  in  cibos  pauperum omnes  facul- 
•ii*  tat  es  meas  ,  (V  (i  tradidero  corpus  meunu,  vt  ardeam, 
caritatem  autem  non  habuero,  nihil  mihi  prodeft.  Necef- 
fe  eft  enim  ha?c  non  officiis  ,  fed  fine  diftinguerc, 
ha:c  enim  omnia  ad  fe,  fuamque  gloriam  refert 
fuperbia  ,  caritas  Deum  fpe&at  vnum  ,  cui  pro¬ 
bari  maxime  cupit,  dum  proximorum  indigentiam 
fublcuat,  aut  alia  pietatis  officia  praeftat,quae in  hac 
quidem  mortali  vi  ta  ob  inopiam,&  indigentiam  ple¬ 
rumque  funtneceflaria.Quamuis  igitur  Deum  ne¬ 
mo  vidit  vmquam,  vi  tamen,  atque  aCtione  cantatis 
fit  nobis  intime  praefensivt  enim  hic  nofter  ait;  Deus 
raritas  efl ,  &  qui  manet  in  caritate, in  Deo  manet, &  ‘ Deus 
i n  w.Qui  autem  Deum  habet  in  fe  manente, hic  pro- 
feCto  perfedta ,  abfolutaque  caritate  praeditus  eft. 
Quamobre  reCte  OEcumenius:0/w4tw(inquit)  hac 
eft,  pura,  (V  Jynccra  ncftra  erga  proximos  caritas ,  hac  ftqui - 
dem  in  eo ,  quod  pura  eft,ej frax  eft.gr  abfoluta,&  perfecta. 

Eened.Iusliman.m  Epft<B  doan. 


Cap.  IV.  205 

\  Qu  id  fpcCht  ad  verba  illa  :  Deum  nemo  vidit  vm-  VI I. 
quam,  antiquiflimo  ipfius  Dei  oraculo  videtur  ea 
fententia  niti ,  cum  enim  olim  Mofes  Dei  gloriam 
fpetftare  percupcrcc ,  hoc  a  Deo  refponfum  retulit: 

Non  poteris  videre  faciem  meam ,  non  enim  videbit  me  ho¬ 
mo  ,  &  viuet.  Inde  vulgaris  quaedam  opinio  manauir, 
fi  quis  forte  Deum  cerneret ,  ei  continuo  morien¬ 
dum.  Itaque  Sampfonis8  pater  cum  Angelum  Dei  3  tj» 
perfonam  referentem  humana  fpecie  confpcxiflet:  ll* 
<iJ%fortc(mquk)moriemur ,  quia  vidimus  Dominum.  Sed 
Ioannis  verba  de  ipfa  diuinitate  inafpeCtabiii  acci¬ 
pienda  fune,  quam  oculus  quidem  corporeus  fpe- 
itare  neutiquam  poteft.  Beatorum  autem  mens  lu¬ 
mine  glorias  perfufa  diuino  eius  confpeitu  ,  iucun- 
*  daque  contemplatione  in  omnem  aeternitatem  per- 
fruentur.  Vtrum  autem  mortalis  quifpiam  ad  hunc 
diuinum  intuitum  euecftus  fit  vel  ad  breuiffimum 
tempus  difputari  folet,cum  prasfenim  Apoftolus 
Paulus  fe  dicat  ad  tertium  vfque  cadum  elatum  au- 
diuifle  arcana  vcrba,quas  non  licet  homini  loqui  Sed 
alij  quidem  affirmant,  alij  negant  quid  probabilius 
fentiendum  fit, alibi  indicaui. 

1 5.  In  hoc  cognofcimus, quoniam  in  eo  m anemus gr  ipfe  in 

nobis, quoniam  de  fpiritu  fuo  dedit  nobist 

Peneidem  dixerat  in  fine  capitis  fuperioris.  In  I* 
hoc  ( inquit)  (cimus ,  quoniam  manet  in  nobis  de  fpiritu, 

,  •  quem  dedit  nobis.  Quoniam  dixerat  :  fidiligamus  in- 
uiccm,  Deum  manere  in  nobis,  &  nos  in  eo,  indicat 
nunc,quo  id  argumento  probari  queat,  neque  enim 
temere  quifquam  poteft  affirmare,  fe  in  Deo  ma¬ 
nere, Deumque  in  te  rftancnrem  habere  :  probabilia 
vtcumque  argumenta,  in  (acris  lireris  leguntur ,  du* 
ita  videlicet  ab  ipfius  diuini  Spiritus  vi,  Sc  efficaci¬ 
tate./^  enim  fpintus,  (vt  ait  Paulus)  teftimonium  reddit 
[piritui  noftro,quod  fumus  filq  Dei,  &  qui  fpiritu  Dei  agun¬ 
tur  ,  hi  fiUj  Dei  funt.  Eadem  igitur  mente  ait  Ioannes, 
nos  diuini  Spiritus  ope  Dei  in  nobis  prtefentiam 
•vtcumque  agnofeere.  Ita  enim  explicat  OEcmue- 
nius.  Hoc  indicio  ( inquit )  eft, &nos  in  ipfo,  &  ipfum  in 
nobis  permanere ,  quod  de  fpiritu  fuo  nobis  dedit :  quippe 
cum  purus  pura  ,  &  munda  ab  omni  forde  gratificetur. 

Refertur  autem  haec  Ioannis  fententia  ad  imbecil¬ 
litatem  quorumdam  firmandam  Sc  fpem  fubleuan- 
dam  ,  qui  quod  rebus  aduerfis  premeremur,  alie¬ 
nos  fe  efle  a  Deo  fufpicari  poterant.  Taciie  inrc- 
rim  monet ,  quidquid  habeant,  valeant,  agant,  dn;i- 
no  fpiritui  acceptum  cfie  referendum, atque  idcirco 
non  in  nobis  ipfis, fi  d  in  vno  dumtaxat  Deo  glorian¬ 
dum  efle.V t  enim  ad  Galatas  feribit  Paulus, b  Caritas ,  cap.  5.  xi. 
gaudium,  pax ,  patientia  benignitas,  bonitas ,  longanimitas , 
manfuetudo,  ftdes'modt(tia ,  continentia ,  caftttas  Spiritus 
fanfh  munera  funt.  Non  igitur  in  iis  gloriandum  eft, 
quafi  ea  nobis  propriis  viribus  comparaucri mus. 

Atque  haec  quidem  ad  fideles,  &  iuftos  vniucrfim  1 1. 

pertinent,  de  quibus  dixit  apud  Ioanncm  Chtiftus: 

Ad  tum  veniemus ,  &  manftonem  apud  eum  faciemus: 
id  enim  ditftum  eft  de  eo  ,  quifynccram  caritatem 
in  animo retiner.Quod  fi  htecpropie^ac  priuatimde 
Apoftolis,  virilque  Apoftolicis  accipienda  fint,  fpe- 
cftare  videtur  Ioannes  externam  diuini  fpuitus  tffu- 
fioncm,vnde  fideles  mirificam  quamdam  rerum  di- 
uinarum  fcietiam  hauriebant.  Id  enim  pollicituserat 
Chtiftus,  cum  dixit.  Cum  venerit  Paracletus ,  quem  ego 
mutam  vobis  d  Patre, ille  vos  docebit  omnia, &  fuggeret  vo¬ 
bis  omnia,quacumqtte  dixero  vobis, vnerko  autem  ait  Ai- 
guftinus,chabui(Te  iamtura  Apoftolos  Spiritum  fan-  5  T,3c.  74. 
dum ,  fed  occulte  5  accepturos  autem  fuifte  mani-  111  loan‘ 
fefte.  Gguia  &  hoc  ( inquit)  ad  maius  donum  functi 
Spiritus  pertinebat ,  vt  eis  innottfceret ,  quod  habebant . 

f  De 


ao'6  Epift.  LB.Ioan. 


De quomunere  loquens  Apoflolus  ait.  Nos  autem  non sfi-  1 
yitum  huius  mundi  accepimus ,  fed  Spiritum  ,  qui  ex  ' 'Deo 
eft,vt  friamus,  qua  a t  Deo  donata  fiwr  nobis.  Qui 
igitur  diuini  in  fe  fpiritus  experitur  cffeda  ,  poteft 
vccumque  dmina  n  in  fe  praefentiam  agnofcere ,  & 
pei  Patris  liberalitatem  magnifice  praedicare. 

I  i  I,  Apte  vero  dixit  Ioannes ,  De  Spiritu  fiso  dedit  nobis. 
Ipfe  enim  Spiritus  merito  donum  nuncupatur,  di- 
citurque  mitti ,  dari ,  8c  diffundi  ,  de  quo  Paulus 
e  cap.  j.dt.  ad  Titum  fcribit a  :  §}uem  effundit  in  nos  abunde  per  le- 
fum  Chriftum  Salit  at  orem  noHmm.  Qualis  autem,  aut 
quanta  fit  haec  cognitio  ,  qua  quis  nouit  Deum  in 
fe  manentem  ,  alibi  docui :  neque  enim  pertinet  ad 
fidem  Catholicam ,  cui  nequeat  fubeffe  falfum.  Sed 
eiufmodi  fcientia  eft  ,  quae  animam  exhilarare  ,  & 
magnam  fpcm  ,  Sc  confidentiam  non  fine  ingenti 
animi  moderatione ,  atque  humilitate  largiri  po¬ 
teft ,  atque  idcirco  cum  Apoftolica  dodrina  nulla 
jratione  pugnat ,  qua  vere  prudenterque  monemur, 
vt  cum  metu  ,  ac  tremore  noftram  falutem  opere¬ 
mur  ,  &  vt  idem  Apoftolus  monet ,  non  in  fe  ipfo, 
fed  in  Deo  gloriandum  eft.  Haec  enim  quahfcum- 
que  fcienria ,  quia  cum  caritate  coniungitur  ,  non 
arrogantiam  ,  autfuperbiamparif ,  fed  modeftiam, 
Sc  gratam  iri'  largitorem  Deum  voluntatem.  Siue 
igitur  de  interna  Spiritus  largitione  ,  vt  vultOEcu- 
menius  ,fiuede  externa, &  fub  fenfum  cadente, 
vt  indicat  Auguftinus,  loquatur  hoc  loco  Ioannes, 
Vere  dixit ,  inde  Dei  in  nobis  praefentiam  facile  de-r 
prehendi. 

Et  nos  vidimus,  &  testificamur,  quoniam  Pater  mi- 
f  fit filium  Saluatorem  mundi. 

I.  Non  facili  apparet,  quanam  ratione  haec  fupe- 

rioribus  attexenda  fint  ,  videri  poftent  Auguftini 
explanationem  confirmare  ,  qui  fuperioremfenten- 
"tiam  de  Apoftolis  ,  virifque  Apoftolicis  explicat, 
qui  externa  fpecie  Spiritum  fandum  acceperant, 
quafi  dicar :  nos  Apoftoli  praeterquam  quod  Spi- 
tlim  fandum  accepimus  ,  tamquam  oculati  tcftes 
affirmare  pofiumus  ,  vere  Deum  Patrem  Chriftum 
Dominum  liberatorem  mififfe  in  mundum.  Pro¬ 
pius  abeft  a  vero,voluiffe  Apoftolum  indicare,quod 
initio  cpiftolae  dixerat ,  fc  fide  digniflimum  effe,qui 
ea  commemoret  de  Chrifti  ad  nos  aduentu,  quae 
oculis  ipfe  fpedaffet,&  fortafserefpexit  adid,quod 
paulo  ante  dixerat,  Deum  nemo  vidit  vmquam  :  quafi 
dicat :  tametfi  Deum  nemo  corporis  oculis  cernere 
aut  in  hac  mortali  vira  qualis  ipfe  eft  ,  mente  intue- 
tiibr.iS.  rj  poteft  ^  vt  egregie  rnultisdocet  Gregorius  b :  nos 
nioiaLc.37,  ,tamen  ^  qUj  vnigehitum  Dei  noftra  mortalitate  cir¬ 
cumdatum  ,  &  oculis  fpedauimus  ,  Sc  docentem 
audiuimus  ,  &  cum  eo  familiariter  verfati  fumus, 
idoneos  tcftes  eius  ad  nosaduentus  exiftimare  de¬ 
betis.  Vere  namque  affirmare  pofrumus,fuiffe  illum 
a  Deo  Patre  humanae  falutis  vindicem,  atque  au- 
dorem  conftiturum. 

E-  Ita  videas",  non  folum  Ioannem  caritatis  praece¬ 
pta  tradere  ,  fed  etiam  fidei  myfteria,  &  Chriftiana 
dogmata  explicarp,  quae  eundis  fide  credenda  pro¬ 
ponuntur,  vt  hocvehitiiado  fundamento  caritatis 
culme  extruatur.Iam  quod  a iv.Et  nos  vidimus,  fi  pro¬ 
prii  ad  oculorum  obtutum  referatur, fignificat  fu  i  A 
fe  Apoftolos  humanae  Chrifti  naturae ,  eiufdemque 
vit£,morumque&  miraculorum  fpedatores,quibus 
fuam  diuinitatem ,  ac  fupernaturalem  poreftatem 
declarabat ,  fic  enim  ille  ipfe  apud  Ioannem  dixit: 
Opera,  qua.  ego  facio  in  nomine  Patris  mei ,  illa  teftimonium 
per  bibent  de  vje.Itemque.Si  mihi  non  vultis  cre  dere, operi¬ 
bus  credite. T)cmque:Si  opera  non  feciffcmin  eas,  eftta  nemo 
qlius  fecit,  peccatum  non  haberent.  Sin  autem  vidediver*. 


V  bum  latius  pateat,  vt  omnium  fenfuum  fundiones 
oompledatur ,  eapotiffimum  innuit ,  quae  Chnftus 
de  feipfo  ,  deque  incarnationis'  myfterio  docuir, 
quod  videtur  placere  OEcumenio. 

Quoniam  igitur(m)  per  puram  caritatem  cum  ipfo  com-  I J 
municationem  habemus, ex  eo  nos  quoque  inquit ,  qm  in  car¬ 
ne  ipfum  vidimus, cognouirms,&teftifcamur ,  Patrem  mi - 
fiffe  illum  Saluatorem  mundi , Atque  haec  quide  ad  ocu¬ 
los  fpedant,  quaefequuntur ,  ad  aures  referuntur: 

Qftn  etiam(  \h)ad  cognitionem  noftram  illud  accedit,  quod 
ipfe  etiam  nobis  expltcauit ,  modo  dicens :  Egreffm  fitm  a 
Patre ,  &  veni  in  mundum ,  id  quod  Patrem  ob  caritatem 
erga  nos  de  coelo  mififfe  vnigenitum  fisum  tn  mundurn  de¬ 
clarat  modo  apertius  inquiens  \Adto  dilexit  Deus  mundum, 
a  vi  filium  fisum  vnigenitum  dederit  ,  vt  omnis  ,  qui  in  tpfism 
credit, non  pereat.  Item ,  non  veni,  inquit ,  vt  iudicem  mun - 
dum,fedvtfitluum  faciam. Confeftim  autem  fubdit.vE* 
ex  ipfit  igitur  infpeftione ,  inquit ,  &  ex  vnigeniti  declaratio¬ 
ne, qui  eft  in  finu  Patris ,  vt  in  Euangeliis  dicitur, &  ex  ope - 
ratione  per  mutuam  erga  nos  caritatem,  Deum  ejfie  in  nobis 
&  de  fptritu  fuo  nobis  dediffe  communicationem ,  qua  nos 
cum  ipfo  habere  percipimus. 

Tefhficamur  (inquit )  alludens  fortaffe  ad  id  ,  quod  I  V. 
apud  Ioannem  dixit  Chnftus,  quod  vidimus,  teftamur. 

Et  rurfus.a£^o  quod  vidi  apud  Patre,  loquor,  proprium-  a  jy  g  g 
que  Apoftolum  munus  indicaqfic  enim  in  adis  Apo-r 
ftolicis  fcribit  Lucas,dixifTe  Chiiftutn  cum  ab  Apo- 
ftolis b  recelTurus  cdcv.^A  eripietis  virtutem fupenienien -  b  cap  1 .8. 
tis  Spiritus  fanfti  in  vos ,  &  eritis  mihi  tefies  in  Icrufalem 
&  in  omni  /udaa,& Samaria, &  vfque  ad  vltimum  terra. 

Et  Petrus  ibidem  c  cum  de  fufficiendo  Matthia  in  cnuip.  n. 
locum  Iudae  verba  faceret :  Oportet  ergo  ( inquit )  ex 
his  viris, qui  nobif  cum  funi  congregati ,  in  omni  tempore, quo 
imrauit,&  txiuit  inter  nos  Dominus  Itfus ,  incipiens  a  ba- 
ptifmate  loannis  vfque  in  diem ,  qua  ajfumpttis  efi  a  nobis , 
teftern  refiirrettionis  eius  nobifettm  fieri  vmm  ex  ifiis,  Indi*, 
cat  itaque  Ioannes  fe  rite  munere  Apoftoliifo  per 
fimg\:Teftificarnur{rit)qmniam  pater  mifit  Filium  Salua¬ 
torem  mundi.  Eft  enim  ,  vt  affirmant  Theologi,  pro¬ 
prium  Dei  Patris  mittere,  qui  cu  fir  diuinitatis  fons, 

Sc  orfgo, filium  gignit,  vnaque  cuillo  Spiritum  fan¬ 
dum  Ipirat.  Conrra  vero  filius,  ac  Spiritus  fandus 
D  certo, ac  definito  tempore  mi  (fi  dicutunille  quidem, 
vt  humanam  fibi  naturam  hypoftatic8  copularer ,  Sc 
Cundis  mortalibus  aditum  aperiret  ad  falutem  fem- 
pirernam  :  hic  Veio  vt  Apoftolos,  Sc  primos  illos  fi¬ 
deles  diuinis  muneribus  complcret,&:ad  propagan¬ 
dam  fidem  informaret,cceIeftiquc  fcientia  imbueret. 

Dicitur  itaque  Chriftus  miflus  a  Patre  Saluarormu- 
di,quia  vt  vere  dicunt  Apoftoli,  Non  eft  aliud  nomen 
fub  calo  datum  hominibus ,  in  quo  oporteat  nos  faluos  feri. 

Mundi  autem  faluaror  dicitur.quia  omnes  quot-  V , 
quot  hadenus  gratiam, Sc  falutem  adepti  funt ,  &  in 
futurum  vfquead  mundi  extremum  affequenttir,nd 
nifi  Chrifti  beneficio, ac  meriro  tanti  muneris  parti¬ 
cipes  effedi  funt.  Quamobrem  ipfcmet  apud  Ioaii- 
ne  ait:E^o  sitoshit,permefi  quis  introierit  faluabitur , in  - 
g  gredietur,&  egredietur,  &  pafcnainueniet.  Addit  prte- 
tcrcz-.Qutnon  intrat  ptr  oflinin  ouile  ouiu ,  fed  afeendit 
aliunde,  ille  fur  eft,  &  latro'.  Non  eo  inficias, plurimos 
anrc  aduentum  Chrifti  falutem  fili  fle  confcquuros, 
fed  vt  rede  aiunt  Gregorius  Nazianzenus ,  &  Au- 
guftinuSjVnius  dumtaxat  Chrifti  beneficio  gratiams 
Sc  caritatem  nadi  funt:  quippe  Deus  immortalis, 
qui  ante  omnem  aeternitatem  Chrifti  merira  pntfi- 
nierat , '(eorum  refpcdu  ,  atqtfe -  intuitu  iuftidani, 

Sc  fanditatem  pineis  Patribus  largiebatur.  Qll0- 
circa  Panliis  cum  multa-prifeofum  Patrum'  meiica 
recenfuiflbt' , concludit  &:Ethi  omnes  teflimdnio  f  Hcbr 
dei  probati  non  acceperunt  repromiffionem  Deo  pro  nobis  11.33. 
aliauid  prouidente  ,  vt  non  fine  nobis  confutuerentur. 

Tcftimo 


Explan.  Cap.  IV. 


Teftimonlo  fidei  probatos  ait ,  eius  videlicet  fidei,  A 
qua  Chriftum  venturum  expe&abant ,  &  fua:  falu- 
tis  auctorem  pie,  ac  religiose  venerabantur,&:  pri- 
Ibidem  ver.  uatfm  quidem  de  Mofe  ait  a  :  Mofes  grandis  fatus 
1+‘  negrnit  fe  effe  filium  filia  Pharaonis  ,  magis  eligens  af- 

fiigi  cum  populo  Dei ,  quam  temporalis  peccati  habere  tu - 
cupiditatem ,  maiores  diutias  sfttmans  thefauro  eAgyptio- 
rttm  improperium  Chrifti.  Quafi  iam  tum  Mofes  Chri¬ 
stum  venturum  crederet ,  eiufque  gratias  . &  falutis 
particeps  fieri  cuperet.  Quod  alia  quadam  ratione 
fignificauit  Apoftolus,cum  de  fidelibus  ^,it :  Super- 
adificati  fuper  fundamentum  Apoftolorum  ,  &  Prophe¬ 
tarum  ipfo  fummo  angulari  lapide  Chrifto  lefu.  Prophe¬ 
ta:  enim  non  aliter  atque  Apoftoli  vni  Chrifto  in¬ 
haerent  ,  ‘eiufque  meriti  participes  fadti  fimi  :  ipfe 
quippe  angularis  lapis  dicitur,  qui  fecit  vtraque  vnum ,  B 
hoc  eft,  veteris  ac  noui  Teftamenti  iuftos  vnius 
caritatis  nexu  aftrinxit  ,  &  in  vnum  quodammodo 
corpus  colligauit. 

V'  I.  Siquidem  vna  ,  atque  eadem  eft  omnium  tem- 
b  ad  Ephcf.  porum  fides  :  ait  enim  Paulus  Vnus  Dominus , 
c  ter  4  Na-  vna  fi^es  ’ vmm  baptifma.  Quo  loco  Leo  Pontifex  c : 
rai.  Magnum  ( inquit )  prafidium  eft  fides  tntegraftdes  ve¬ 

ra,  in  qua  nec  augeri  ab  vllo  quidquam  ,  nec  minus  poteft, 
quia  nift  vna  eft  fides  ,  dicente  Apoftolo :  Vnus  Dominus , 
vna  fides ,  vnum  baptifina ,  vnus  Deus ,  &  Pater  omnium, 
qui  fuperomnes .  Quod  ipfum  alibi  fignificare  vifus 
eft  idem  Apoftolus  Paulus ,  cum  ad  Corinthios 
dt  ad  Cor.  fcripfitd;  Habentes  eumdem.  Spiritum  fidei  ,  ftcut  feri- 
,j.  pturn  eft'. Credidi  propter  quod  locutus  fum ,  &  nos  credi-  £ 

c  Hom.7.  mus.  Quem  locum  explanans  Chryfoftomus  c  :  Cur 
(  ait )  dixit  eumdem  ?  Magnam  cognationem  noui  Tefta¬ 
menti  ,  &  veteris  vult  oftendere ,  ideo  propheta  etiam  ver¬ 
ba  fubimgit ,  ftcut  feriptum  eft.  Credidi  propter  quod  lo- 
qautus  fum.  Hoc  autem  iamdudttm  ante  multas  ata- 
tesDauid  dixerat ,  quod  nunc  Paulus  adduxit ,  indicans, 
quod  eadem  Spiritus  gratia  ,  &  tunc  in  illo,  &.  nunc  in 
nobis  fidei  vim  radicauit.  Idem  inquit ,  eft  fidei  Spiri¬ 
tus  ,qm  in  tllo  loquutrts  eft  ,& in  nobis  operatur. 

VII.  Neque  aliter  fefttit  Auguftinus  ,  qui  de  Chrifto 
f  lib.  18.  de  mediatore  ,  ddque  fide  in  hunc  modum  feribit  f: 
Ciuic.Deic.  Vnus  mediator  Dei  ,  &  hominum  homo  Chtiftus  Iefus 
•  venturus  ftc  antiquis  /anilis  pranunciabatur ,  quemadmo¬ 

dum  nobis  veniffie  mneiatus  eft, vt  vna ,  eademque  fides 
per  ipfitm  omnes  in  Dei  caritatem  pradeftinatos  perducat  D 
ad  Deum.  Et  in  eamdem  fententiam  Gregoriusg: 
Quia  (  inquit )  omnes  eleili  ftue  qui  inludaa  ejfe  potue¬ 
runt  ,  ftue  qui  nunc  in  Ecclefia  exiftunt  ,  in  mediatorem 
Dei  hominum  crediderunt  ,  &  credunt ,  quipraeum , 

(  Chrifto  videlicet  intrante  Hierofolymam  )  &qni 
fequtmtur :  Ofana  ilamant ,  ofana  autem  Latina  lingua , 
fiiltsa  nos  dicitur,  ab  ipfo  enim  f  alui  em  &  priores  quttfie - 
runt,gr  prafentes quarum  ,  & benediilurn  , qui  venit  in 
nomine  Domini  ,  confitentur  ,  quoniam  vna  ffies, vna  fi¬ 
des  eft pracedentium ,  atque fequeniium  populorum.  Merito 
aurem  Ioannes  cum  de  caritate  difierit, fidei  praice- 
pta proponit.  Vt.enimait  Chryfoftomus; Sicutplan-  £ 
ta  abjqttc  radice  frutum  non  profert ,  ita  ab/que  fidet  fun¬ 
damento  non  proitenit  fermo  dotrina :  ftcut  erum  membra 
tremula  ,  &  languida  fe  baculo  tuto  deducente  labi  non 
permittuntur,  ftc  etiam  animam  noftram  iy  certis  ratioci¬ 
nationibus  circumatam  fides  quouis  baculi  tutius  fuften- 
:ans  ,  fudque  vi  reficiens 1  fummopere  firmat  ,  nec  finit 
fubueru  infirmas  cogitationes  fua  virtutis  proflantia  cor¬ 
rigens. 

VIII.  Adde  indicate  voluifle  loannem  ,abfquc  fide 
caritatem-  confiftere  nequaquam  pofle ,  liquidem 
h  ad  Hebr.  illa  definitur  ab  Apoftolo  u  :  Sperandarum  fubftan- 
11. i.  tia  rerum  ,  argumentum  non  apparentium  ,  eft  au¬ 
tem  Graece  Oiris&biijqaaCi  dicat,  folidum,  ac  firmum 


a  lib.de  v$- 
lan.virgin. 
in  init. 


bEp.  38. 


IX. 

cln  6.  Sy- 
nod.adt.4. 


d  Ep.  i.c.i. 
19. 

e  fer.  de  ve¬ 
ta  ,  ac  pia 
fide. 

f  lib.  1.  in 
Exam.c.tf. 
g  fer.  de  fi¬ 
de,  fpe  ,  & 
caritate, 
h  Epift.  1 99. 


gHom.  17 
Ezcch, 


IO/ 

fundamentum.  Eft  enim  fides  plane  immutabilis,  & 
fui  femper  fimilis.Quamobrem  Tertullianus:3^»-’ 
la  qnidem(nh) fidei  vna  omntno  eftfolajmmobdis ,  irre¬ 
formabilis  ,  credendi  f cilicet  in  vnum  Deum  omnipotentem 
mundi  conditorem ,  £r  filium  eius  Iefttrn  Chriftum.  E(  ali¬ 
quanto  poft .-  Hac  lege  fidei  manento  eat  era  iam  difcipli- 
m  ,  c fr  conuerfationis  admittunt  nouitatem  corregionis. 
Quod  planius  explicans  Auguftinus:  b.  S;  ergo  (in- 
qui i)vna fides  vniuerfa.qm  vbique  dilatatur, Eccle/is  tan- 
quarn  intus  in  membris  etiam  ipfk  fidei  vnitas  quibufdqm 
diuerfis  obferuationibus  celebratur,  quibus  nullo  modo, quod 
in  fide  verum  eft, impeditur.  Omnis  enim  pulchritudo  filia 
Regis  intrinfecus ,HU  autem  obferuationes ,  qua  varii  cele¬ 
brantur, in  eius  vffte  intelliguntur ,  vnde  ibi  dicitur.  Jn  fim¬ 
briis  aureis  circumamitla  varietatibus. 

Non  fune  autem  praetereunda  Agathonist  Papae 
aurea  verba  :Execratur  ( inquit)  vera  confeffw  pietatis 
iuxta  diuerfitatts  temporum  variari  fidem,  ftcut  nec  ipfe  ve¬ 
ritatem  vanari  admittit,  de  quo  eft  vera  confeffio ,  qin  dicit: 
Ego  fttm,&  non  fum  mutatus.Ob  eam  cau{am,quia  cer- 
tiffima,veriflimaque  eft,  mutationem  admittere  ne-* 
quaquam  poteft  ,  atque  idcirco  dixit  Petrus. A Habe¬ 
mus  firmiorem  propheticum  fermonem  cui  benefacitis  atten- 
demes  aamouarn  lacerna  Licenti  in  caliginojo  /oro.Bafilius  e 
autem:  EJi igiturfw) fides  eorum, qua  ditia  funt,aff enitens 
approbatio  fine  vlla  hafttatione.  Et  Ambiofius  f  fidei 
nmplicitatem  ait  omnibus  argumentis  antecellere. 
Et  Chryfoftomus  g  fidem  voeat  innettmem  ac  puram 
credulitatem,  tum  addit : Hac  excludit  dubia  ,  tenet  certa, 
promiffa  confignat .  D  e  n  i  q  u  e '  Bc  r  n  a  r  d  us :  hAbfit,(\nqvit) 
vt  putemus  in  fide ,  vel  fpe  nofi/a  aliquid  dubia  afiimationc 
pendulum, &  non  magis  totum.quod  in  ea  eft, certa  ae  fidida 
veritate  fitbnixum ,  oraculis ,  &  miraculis  divinitus  perfiia- 
fiem.Teftimoniatfta  credibilia  fittta  fiunt  nimis.  Er  aducr- 
fus  Petrum  Abailardtim  haereticum  exnendens  fidei 
definitionem  ab  Apoftolo  traditam  :  Audis  ( inquit) 
fttbftantiam  ?  Non  tibi  licet  infide  putare ,  vel  difputarepro 
libita, non  hac  illacque  vagari  per  inania  opinionum, per  de- 
uta  errorum, ftibftanti st  nomine  aliquid  tibi  certum  fxumque 
prafigitur,  cenis  clauderis  finibus  ,  cenis  limitibus  coar¬ 
tans. 


1  j .  Quifquis  confeffus  fuerit  ,  quoniam  Iefus  eft  filius 

Det,  Deus  in  eo  manet, &  'pft  >»  Deo. 

Non  folam  fidem,  hoc  eft,  internum  animi  aflen -  I. 
fum,  fed  etiam  externam  fidei  confcfiionem  exi¬ 
git  ,  ficenim  ait  Paulus:  Corde  creditur  ad  iuftitiam, 
ore  amem  confeffw  fit  ad  falulem.  Simile  quiddam  fu- 
perius  dixerat  :  Owwit(inquit )  fpiritus ,  qui  confitetur 
Chriftum  in  carne  veniffe,ex  Deo  eft.  Hic  ar  tem  addit, 
eum  ,:qtii  Chrifti  diuinitatem  profirearur  ,  habere 
Deum  in  fe  manentem  ,  eumdemque  in  Deomane- 
re.Loquitur  aurem  procul  dubio  Ioannes,  vt  fupra 
motnii ,  de  ea  fidei  confeIfione,quae  verbis ,  &r  .voce 
fit,  fi  tamen  vere,  atque  ex  animo  fi'at ,  qua:  plerum¬ 
que,  vt  Theologi  tradunt  ,  eft  omnino  ad  falutcm 
neceffaria  ,  vt  fi  a  tyrannis  exigatur  ,  tunc  enim  fi 
quis  fidem  profiteri  reciifet,  graui  fefe  piaculo  ob- 
ftringir.  Sed  quamquam  hoc  agit  in  prsfentia  Apo- 
ftolus,non  iuerim  tamen  inficias  ,  fi  res  ipfa  fpedte- 
tur  ,  multo  magis  eam  fidei  confi. ffionemrequirf, 
qua:  moribus ,  &  vita:  probitate  conftat.  Itaque  re- 
<fte  ait  Auguftinus  ,  qui  confeffus  fuerit  ,  non  verbo, 
fed  fato,  non  lingua  ,fed  vita,  nam  multi  confitentur  ver¬ 
bis  ,  fedfatis  negant.Qe.nk  Chrifttts  laudabilium,  at¬ 
que  honeftarum  aditionum  teftificationem  flagi¬ 
tare  videtur  ;  nam  apud  MatthatuiW  dixit '  iAffu- 
Hibus  eorum  oognofettis  eos:  mrnqtud  coUigmt  de  (fi<- 
f  i  tus 


2oS  Epift.  I.  B.  Ioan. 


rus  vtm ,  aut  de  tubulis  ficus :  Non  poteft  arbor  bona  ma- 
,  losfruttus  facere,  nec  arbor  mala  bonos f rudus  facti  e,  Lo¬ 

qui  vero  Cbiiftum  de  vera ,  vel  falli  fide  tum 
per  (e  haud  obfcure  liquet ,  tum  aperte  affent  Ter- 
a  Iib.  i  in  tullianus*. 

Marcmn.  Quin  etiam  B.  Iacobus  fidei  profellionem  a  ftu- 
b  t‘ig  diofis  adionibus  petendam  docuit*»  :Tu(  inquit  )fi- 
dem  habes ,  ego  opera  habeo :  oflende  mihi  fidem  tuam  fine 
operibus,  &  ego  oflendam  tibi  ex  operibus  fidem  meam. 
ereg.  i«.  &  Qui  confentic  Bafilitis c,  qui  vnumquemque  AU,pro- 
a9.u1  mora •  fejfi0fJem  fUAm  faftiSipfi  corifentaneis  comprobare  debere. 

Idque  triplici  argumento  nititur  perfuadere  :  pri- 
dlo  i).  33.  mum  , quia Chriftus  difcipulis  fuis  dixit  a.  Inhocco- 
gnofeent  omnes  ,q uoddifcipuli  meteftis  ,ftdilecltonem  mu¬ 
tuam  habueritis  inter  vos.  Deinde,quia  idem  ipfeChri- 
e  Io.  j.  3 6.  fius  de  fe  ita  loquitur  e  \lpfa  opera  ,  qua  ego  facto ,  te- 
fi  monium  perhibent  dem  ,  quod  Pater  miferitme.  Sinon 
facio  opera  Patris  mei ,  nolite  credere  mihi.  Si  autem  fa¬ 
cio  ,  &  fi  mihi  non  vultis  credere ,  operibus  credite ,  vt  co- 
gnoficatis,  tjr  credatis ,  quod  Pater  in  me  efi ,  &  ego  in  Pa- 
fep^.g.j.  Poftremo  ,  quia  Apoftolus  ad  Corinthios (  in 
haec  verba  feribit  .*  Nemini  dantes  vllam  offenfionern , 
fied  in  omnibus  exhibentes  vofmet  ipfos  ficui  Dei  mint- 
firos  in  multa  patientia  ,  in  tribulationibus.  Eodem 
gHom.  14.  fpe&.int  quae  alicubi  feribit  Chryfofiomus  g  , 
adpopul.  qui  nihil  ait  aeque  nos  a  calumniis  vindicare  ,  at¬ 
que  honeftam,  ac  laudabilem  vitam :  Si  viuimus  (  in¬ 
quit  )  in  nequitia  ,  licet  fit  qui  detrahat  nemo  ,  omnium 
mifemmi  fumus :  fi  vero  virtutem  exerceamus ,  licet  totus 
terrarum  orbis  maledicat  ,tune  fumus  omnium  beattjfimi, 
non  enim  improborum  detraflionem ,  fedvita  virtutem  in¬ 
tuebuntur.  Etenim  in  omni  tuba  danor  efi  per  opera  de- 
monfiratio. 

*  *  Quicquid  autem  fit  de  Ioannis  mente  ,  fenten- 

tiaque  plane  conftar,  hanc  fidei  confeflionem  ,  quae 
bonis  operibus  ,Sc  honeftis  a&ionibus  continetur, 
efle  penitus  ad  falutem  nccelfariam.  Nam  praeter¬ 
quam  quod  id  Chriftus  apertiffime  docuit  cum  dii* 
bMat.5-.i7.  x‘r  h;  Nfi  abundatierit  iujl  tia  vefira  plufquhm Scriba¬ 
rum  ,  &  Phari  ficorum  non  intrabit  sin  regnum  coelorum. 
i  Mat.19.17-  Iremque  * .  St  vis  ad  vitam  ingredi  ,ferua  mandata,  in 
numerabilia  propemodum  fune  noui  Teftamenri 
teftimonia,  qus  bonarum  a&ionum  neceflitatem 
klib.j.ftro.  declarant.  Clemens Y  aurem  Alexandrinus :  Gratia 
(  inquit  )  faluamur  ,  fed  non  abfque  bonis  operibus. 
Er  aliquanto  poli:  Quando  audierimus :  Fides  tua  tvfal- 
uum  fecit  ,  non  accipiamus  ..abfolute  eos  faluos  futuros 
qui  quomodocumque  crediderunt ,  mfi  falila  quoque  fue¬ 
rint  confecuta.  Quamobrcm  Grcgorius  Nazianze- 
lor.in  S.  m,s  *  fideles  his  veibis  affatur  :  Operare  bonum  fuper 
Lauacr.  hoc  doElrinarum  fundamento ,  (fidem  intelligit  )  quo¬ 
niam  fides  fine ,  operibus  mortua  efi,  quemadmodum  efi 
m  cap.iff.i.  °Pera  fine  fide,  Hieronymus  autem  ad  illa  Ifaiaem 
verba.  tJVfurus  efi ,  antemurale  ponetur  in  ea.  nJMu- 
rus  ( inqui:  )  bonorum  operum  &  antemurale  fidei.  Non 
enim  fufpcit  antemurale  habtre  fidei ,  mfi  ipfa  fides  bo¬ 
nis  openbus  confirmetur.  Planius  idem  explicat  Au- 
nlib.degra.  guftinusD  ;  Homines  (  ait  )  non  intelligentes  quod  ait 
&  lib.arb.  c.  ^Ipofiolus ,  arbitramur  hominem  iufitficari  per  fidem  fine 
operibus ;  p  ut  atterunt  eum  dicere ,  fufficcre  homini  fidem, 
etiamfi  male  viuat  ,  &  bona  opera  non  habeat ,  quod 
abfit  ,  vt  femiret  vae  elefitoms. 

I V.  Egregie  vero  hunc  locum  rra&at  Profper  °:Ver- 
o  Iib  i.de  bum  (ait  )  fidei  pradicandum  efi  ,  vt  audiens  credat, 
vita  con.  credens  tntdligat  ,intelhgens  bonum  opus  perfeueranter 
c-?' 1  exerceat  ,  quoniam  eum  ,  qui  poteft  vti  libera  volunta¬ 
tis  arbnrio , nec  opera  fine  fide,  nec  fides  fola  fine  ope¬ 
ribus  luflficat.  His  addo  Chryfoftomttm  ,  qui  cx- 
fi.adCot.  Plican<5  Apoftoli  verba  P  :  Habentes  autem  eum- 
4.13.  dem  Spiritum  fidei.  Fides  (  inquit  )  opus  habet  au- 


A  xilio  Spiritus  ,  ac-  prafentia  ,  vt  incomuffa  perma¬ 
neat  :  auxilium  autem  hoc  vita  puritate  ,  monbufque 
probatis  retineri  apud  nos  folet  :  quare  fi  cupimus  fi¬ 
dem  radicatam  hubere  ,  viuendi  ratione  pura  nobis 
opus  efi  ,  qua  Spiritum  retineat  a  quo  tam  fidei  vim 
dependere  conflat.  Impojfibtle  enim  efi  ,  impojfibile  pro- 
fetlo  ,  fi  vitam  impuram  habeas  ,tn  fide  non  vacillare. 

Caeterum  bonis  adtionibus  fidei  fundamentum  fub- 
fternitur  ,  vniuerfim  enim  dixit  Chriftus  *  :  aMar.vI.itf 

non  crediderit  condemnabitur.  Et  Paulus  b :  Sme  fide  ^ 
impojfibile  efi  placere  Deo.  Quocirca  Hieronymus0: 

Opera  (  ait  )  fine  fide  perinde  Jit  habere  ,  ac  membra  cap!  6  '’ilm 
fine  capite.  Chryloftomi  li  vero  hsec  verba  funr:  dHom.i.,n 
Cum  fidei  dogmatibus  vitam  quoque  vefiram  dili^en-  Gencf. 

®  ter  curate  ,  fides  enim  fine  operibus  mortua  efi ,  qt  opera 
fine  fide  mortua  funt. 

Id  vero  luculenter  explicans  Auguftinus  c  .•  Ea  V. 
ipfa  {  inquit  )  Optra  ,  qua  dicuntur  ante  fident, ,  cPrarfat.  in 
quamuis  videantur  hominibus  laudabilia  ,  in.  mu  funt,  Pflim'5‘- 
ita  mihi  videntur  effis  ,  vt  magna  vires ,  &  curfus  ce¬ 
lerrimus  prater  viam.  Nemo  ergo  computet  bona  opera 
fua  ante  fidem  ,  vbi  fides  non  erat  ,  bonum  opus  non 
erat  ,  bonum  opus  intentio  facit  ,  intentionem  fides  d.  - 
rigtt.  Et  in  eamdem  plane  fententiam  Grcgorius  f:  f  Hom.  ia 
Vnum  fine  altero  (  inquit  )  nil  prodejfe  valet  ,  quia  ^zcc^* 
nec  fides  fine  operibus  ,  nec  opera  adimant  fine  fide, 
nifi  fortaffe  pro  fide  percipienda  fiant  ,  ficut  Cornelius 
ante  pro  bonis  operibus  meruit  audire  ,  quam  fidelis 
q  exisleret.  Orationes  tua  ,  &  eleemofyna  tua  afeenderunt 

in-memoriam  in  confpeftu  Dei.  Et  alibi  6:  Sicut  rami  gi,b?  cp 
fine  virtute  radicis  arefiunt  ,  ita  opera  quantum  libet  3. ad  Theo. 
bona  videantur  ,  nulla  funt, ,  fi  d  foliditate  fidei  difiun-  delind.Rcg. 
gantur. 

Videri  poteft  aduerfus  hanc  fidei  confeflio-  VI. 
nem  pugnare  Chrifti  fententia  apud  Matthaeum: 

Ht tendite ,  m  iufhtiam  vefiram  f  ctatis  coram  hominibus, 
vt  videamini  ab  eis.  Sed  nimirum  Chriftus  Domi¬ 
nus  inanem  gloriam  fugiendam  monet  ,  qme  vt 
ait  Hieronymus  h,  velut  vmbra  corpus  virtutem  i,ep.  ll  a4 
vbique  fequirur  ,  quod  apertiffime  indicant  ver-  Eultoch» 
ba  illa  :  Vt  videamini  ah  eis.  Quafi  dicat  ,  vt  hu¬ 
manam  laudem  aucupamini.  Quam  fententiam 
p  his  verbis  expreflit  Chryfoftomus  '.Sicut  veflem  i  Hom. 3.  in 
pretiofam  (  ait  )  cum  m  publico  ponimus ,  plurimos  ad 
infidias  prouocamus ,  fi  vero  domi  recondamus  ,  m  tuto 
cunEla  ferramus  ■,  fic  fi  opes  virtutum  palam  quafi  ve¬ 
nales  ajfidue  ponemus  in  mente  ,  inimicum  irritamus 
ad  furtum  :  fi  vero  aliter  id  fcierit  ,  nifi  quem  nulla 
occulta  latent  ,  tutijfimo  in  loco  confifient.  Elegantif- 
fime  vero  feribit  Grego  ri  tis  k  :  S  anciorum  virorum  klib.rS. 
efi  bona  Optra  ,  qua  fecerunt  ,  occultare  ,  ne  contingat  moral.c.18. 
eos  lapfum  elationis  incurrere  ,  vnde  per  femetipfum 
veritas  dicit:  Attendite  ne  iuftitiam  vefiram  faciatis  & p.paft. 
coram  hominibus ,  vt  videamini  ab  eis.  Et  poft  non-  adm.36. 
nulla  fubiicit,  Chriftum  Dominum  feruis  fuis  fe 
fequenribus  exemplum  dediffe  ,  vt  ipfi  quidem 
virtutes  fuas  occultare  defiderent  ,  &  tamen  vt  ali) 

E  aliorum  exemplo  proficiant  ,  prodantur  inmi  ,  bona 
ad  proximos  fuos  exempla  tranfmittant.  Occultentur 
ergo  fludto  ,  neceffitate  publicentur  ,  &  eorum  occulta¬ 
tio  fit  cttfiodia  propria  ,  eorumque  publicatio  fit  vti- 
btas  aliena. 

Quamobrem  alibi-  Chriftus  Dominus  monet  VII. 
his  verbis  Apoftolus  :  Sic  luceat  hjx  vefira  coram 
hominibus  vt  videant  opera  vefira  bona ,  &  glorifi¬ 
cent  Patrem  veflrum. ,  qui  in  ulis  efi.  Ha&enus 
enim  bona  opera  occultanda  funt ,  ne  inde  laudem 
aut  gloriam  propriam  quteramusj  ad  aliorum  ver  6 
vtiiitarem  diuinamque  gloriam  propagandam  funt 
plerumque  in  lucem  proferenda.  Hac  igitur  ratione. 


Explan.  Cap.  I V.  209 


fi  quis  Chrifti  fidem  profiteatur,eiquc  tamquam  ve-  A 
to  Deo  cultum  ,  ac  venerationem  exhibeat :  Deus  tn 
eo  manet ,  &  ipfe  in  Deo.  Idem  fupra  de  caritate  affir- 
mauerat ,  nec  ita  multo  poft  iterat.  Eodem  modo 
nunc  de  fidei  confeflione  loquitur ,  vt  offendat  /fi¬ 
dem  efle  veluti  radicem ,  ac  fundamentum  Chriftia- 
nx  iuftitix ,  atque  idcirco  a  caritate  non  efle  feiuri- 
gendam,vt  appareat,  eum  loqui  de  fide  viua,&  cari¬ 
tate  prxdita ,  cui  non  fernel  in  facris  literis  iuftifica- 
tio  tribuitur  ,  non  quod  illa  fola  iuftitiam  pariat,  fed 
inchoet,  cum  fine  illa  nemo  pofluefleiuftus. 

VIII.  Dixit  autem  :  Si  quis  confefj us  fuerit ,  quoniam  lefus 
efl  filius  Dei.  non  quafi  hoc  folum  pertineat  ad  fi¬ 
dem  ,  quae  alia  plurima  dogmata  complettitur ,  fed 
quoniam  xuo  illo  Apoftolico  plurimi  haeretici  Chri; 
fti  diuinitatem  oppugnabant.  Accedit ,  quod  hoc 
veluti  principio  admiflo  ,  extera  facile  perfuadere 
poterant ,  cum  Chriftum  auditorem  haberent,  qui 
cum  Deus  eflet,nec  mentiri,  nec  fallere  quemquam 
poflet.  Quis  vero  Deo  quidpiam  affirmanti  aflen- 
fum,aut  fidem  abneget.dtaque  Ioannes  Chrifti  diui¬ 
nitatem  quafi  praecipuum  fidei  dogma  potiflimum 
commendat.  Accedit,  quod  olim  Gentiles,  vt  indi- 
a  Orat,  de  eat*  Athanafius  * ,  non  facile  fibi  perfuaderi  patie- 
Chnfti  ad  bantur ,  Deum  immortalem  ,  acprorfus  immurabi- 
nosaduen.  ]emhuman2jibi  naturam  adiunxifle ,  &  mortalitate 
circumdatum  probris  ,  ac  contumeliis  affedum, 
a&um  in  crucem  ,  mortem  obiifle.  Itaque  Apoftoli 
toti  in  eo  erant ,  vt  Chrifti  diuinitatem  aftruercnt,  ^ 
nec  fuprema  illa  maieftate  indignum  efle  docerent 
hominum  caufa  humana  fpecie  inter  mortales  viue- 
re,  legem  condere ,  &  pro  totius  humani  generis  fa- 
lute' proprio  fanguinc,ac  vita  litare, 
j  X  Dr  ffinquit)!»  eomanet,f$ ipfiein  Dco.Omnino  re- 

b  adEphef.  de,  Paulus  enim  ait  b,  Chnflum  habitare  per  fidem  in 
3.17.  cordibus  noflris.  Et  alibi c  frequenter  inculcat ,  Spiri- 
c  ad  Rom.  tum  ftn&um  habitare  in  nobis.  Id  enim  pollicitus 
8 '9,Sc  “•  erat  Ghriftus  cum  dixit:  Apud  vos  manebit tn  vobis 
em.  lam  ver b  quod  hic  ait  Ioannes  de  fide,  fcu  fidei 
confeflione ,  idem  paulo  poft  affirmabit  de  caritate} 
vere  enim  illius  beneficio  &  Deus  in  nobis ,  &  nos 
in  illo  manemus }  vt  hincetiam  appareat ,  noluifle 
Ioannem,  fidem  a  caritate  feiungere, fides  enim  foli-  I 
tanacum  mortua  fit,vraitIacobus,nec  habetDeum 
in  fe  manentem, neque  ipfain  eo  manet.  Illi  namque 
fidem  profedo  habebant ,  qui  in  Euangelio  dicunt: 
ln  nomne  tuo  propheiauimus  ,  &  innomine  tuo  virtutes 
multas  fecimus,  eos  tamen  negat  Chriftus,fevmquam 
nouiffe ,  atque  adeo  fempiternis  fuppliciis  merito 
addicit.  Manendi  porro  verbum  proprium  videtur 
Ioannis  Apoftoli  >  quo  mirum  in  modum  eft  dele¬ 
ctatus  :  fignificat  autem  aliquando  quidem  aliquid 
amplius,  quam  in  alio  efle,  aliquando  vero  moram, 
&  quafi  habitum ,  vt  tranfeundi  verbo  opponatur. 
Hic  vtrumque  videtur  fignificare ,  quemadmodum 
&  mox  cum  de  caritate  loquetur; 

%6.  Et  nos  cognovimus ,  &  credidimus  caritati,  quam 
habet  Deus  in  nobis.  Deus  cantas  esi,  &  qui  ma~ 
net  in  caritate  an  Deo  manet,  &  Dem  m  eo. 

j;  OEcumenius  hxc  ad  ea  refert ,  qux  proxime  di¬ 
xerat:  Atque  id(incpait)  non  itatemere  dicimus,  fed  certa 
cognitione, &  fide, ex  mutua  inter  eos  caritate  confirmamus. 
Plane  Apoftoli  humanae  falutis  myfteria  a  Chrifto 
magiftro  didicerant :  dicuntur  autem  cognouifle,  &c 
credidi  (Te  caritati,  quam  habuit  Deus  in  nobts ,  cogno- 
uifle  quidem  Chriftum  falutis  audorem  ,  cum  quo 
familiariter  verfati  funt :  credidifle  autem  immenfa 
quadam  caritate,  Deum  rebus  humanis  confuluifle, 
nam  quod  vulgatus  Interpres  tertio  cafu  dixit ,  cari- 
Bened.  Juftiman,  in  Epift .  BJoart. 


tati,quart6Grxcefcripflt  Apoftolus,  quafi 

dicat, cognouimus,&  credidimus  incarnationis  my- 
fterium,  in  quo  eximia  quaedam  Dei  in  nos  caritas 
ducende  quaPaulus a  :  £)e«r  <i»/ew(inquit)^«*  diues  a  ad  Ephef. 
esi  m  mlfincqrdta ,  propter  nimiam  caritatem  fisam  Grx- 
ce  trox^lw,  ideft,  multam,  qua  dilexit  ros, & cum  effie¬ 
mus  mortui  peccans,  comtiuificauit  nos  in  Chriflo.  Et  ad 
Romanos  b  :  Commendat  autem  caritatem  fiuam  Deus  tn  b  C3P-f-8- 
nobts,  quoniam  curn  adhuc  peccatores  effiemus,  Chrifius  pro 
nobis  mortuus efl.  Et  Petrusc :  Chriflu>(inqint)pro  nob~s  I#C,3‘ 
mortuus  efl,  iuslus pro  iniuflis ,  vt  nos  offerret  Deo  mortifi¬ 
cat  us  quidem  carne ,  viuificatus  autem  jf/iritu.  Ipfe  deni¬ 
que  Chriftus  apud  Ioannem  d  ait :  Maiorem  hac  dile-  d  Ioan.  c.if. 
clionsm  nemo  habet ,  vt  animam  fiuam  ponat  quis  pro  and-  1 ).» 
as  fiuis. Ponit  autem  Chriftus  animam  fuam  pro  ami¬ 
cis,  hoc  eft,  vt  ait  Bernardiis,vt  amicos  faceret,quos 
habebat  inimicos  ,  vel  pro  amicis  nondum  quidem 
amantibus,  fed  amatis  tamen.  Nam  vt  hic  ipfe  fupra 
dixit :  Ipfe  prior  dilexit  nos. 

'  Caritatis  autem  magnitudo  ex  muneris  coilati  II. 
prxftantia  dignofeitur.  Itaque  Chriftus  e  :  Su  Deus  e  Ioan.  3.1^, 
(inquit)  dilexit  mundum ,  vt  filium  fisum  vnigemtum  da* 
ret,  vt  omnis,  qui  credit  in  tpfism, non  pereat,  fed  habeat  vi¬ 
tam  aternam.  Fuit  enim  diuina  caritas  efficax  ,  & 
aduofa  ,  quo  maxime  ab  humano  amore  diftingui- 
tur.  Deus  enim  amando  rei  'creatae  bonum  aliquod 
largitur, nos  vero  bonum, quod  in  rebus  creatis  cer¬ 
nimus  ,  amore profequimur,  quod  nullo  modo  tri- 
1  buere  amando  poflumus.  Amat  pater  filium  pruden¬ 
tiam  illi  optat ,  dare  non  poteft :  mater  filiam  diligit, 
pulchritudinem  in  ea  defiderat ,  cam  tamen  pul¬ 
chram  amando  numquam  efficiet.  Hanc  itaque  exi¬ 
miam  Dei  in  nos  caritatem  &  agnouerunt,  &  credi¬ 
derunt  Apoftoli,  &  omnibus  credendam  propofue- 
runt.  Non  potuit  autem  Ioannes,  vt  Auguftinus,  &C 
Bedaobferuarunt ,  magis  extollere  caritatis  dignita¬ 
tem,  quam  cum  dixit,  Deus  caritas efl  .-quod  etiam 
fupra  dixerat.  Sed  numquid  Deus  caritas  crea- 
tadicitur ,  qua  nos  Deum  Sc  proximum  diligamus? 

Cauc  fufpiceris.  Dixit  quidem  hoc  aliquando  non 
nemo, qui  familiam  ducit,  vt  fupra  indicaui,  fed  non 
minus  falsb ,  quam  cernere  ,  atque  idcirco  omnium 
>  fuffragiis  explofa  fententia  eft :  non  aliter  enim  Deus 
caritas  dicitur,  ac  Capientia, potentia, bonitas, iuftitia, 

&  extera  huiufmodi ,  quae  quamuis  nofteo  conci¬ 
piendi  modo  diuinx  naturx  quafi  adiaccre  puten- 
tur,funt  tamen  re  vera  idem  prorfus  cum  illa,&  va¬ 
riis  nominibus  infinitam  eius  perfecfttonem  indi¬ 
cant. 

Obferuat  autem  Dionyfius  f  Areopagita  ,  vifum  1 1 1, 

efle  quibufdam  ex  noftris  factarum  Scripturarum  f  cap.  4.  de 
tradtationibus  nomen  Amoris  diuinius  efle  ,  quam  diuin.nom. 
caritatis.feu  dilcftionis  nomen.  Scribit  autc  diuinus 
Ignarius  g  : Meus  amor  crucifixus  efl }  &  in  rjs,qu<t  adi-  g  «p-ad  Ro- 
tum  ad  Scripturas  praparant  ,  inuenies  quemdam  de  dtui-  llianos- 
na 'fifpiehtia  Aientem.  Amator  pulchritudinis  eius  faflus 
E  fiim.  Non  igitur  hoc  ^Amoris  nomen  timeamus ,  neque  nos 
vlla  ab  eo  deterrens  conturbet  oratio.  Mihi  enim  videntur 
Theologi  extfl>m.tffie  quidem  tommisne  nomen  ejfie  amoris , 

&  cantatis ,  fed  attnbuiffie  dtuinis  Scripturis  verum  amo¬ 
rem  potius  propter  huiufmodi  hominum  abfurdam  mentis 
anticipationem  ,  nam  curn  verus  amor  pro  Det  dignitate 
non  a  nobis  modo ,  fiedeti  tmabipfis  Scripturis  dtuinis  lau¬ 
detur,  ple rique  qui  amorem,  quim  Dei  nornmt  vntusmodi 
non potuiffimtfibi  conciliareyad diuiduum,  corporeum,  diui - 
fitmque  delapfi  funt,  qui  verus  non  eft  amor,  fed  mago,  aut 
ponus  d  vero  amore  prolapfio.  Diuini  eritm  ,  vniufqut 
amoris  coniunflio ,  &  vt  ita  dicam ,  vnitas  d  multitudine 
capi  non  potefl.  Quamobrem  tamquam  nomen,  quod  vul¬ 
go  videtur  durius,  moleflius ,  accrbiufque  in  diwna  fiapien- 
tia  ponitur  ad  txciutndoi.dtducendofque  eos  ad  veri  amoris 
C  3  notitiam; 


xio  Epift.  I.  B>  loaii 


notitiamiatque  vt  d  verbimoleBia  liberentur,  vbietuim  fz- 
pe  rurfus  licebat  abieSlis  iBis  ,  &  terra  affixis  abfurdum 
aliquid  de  nobis  fuffncan >  ponitur  verbum,  quod  honeshiu 
videtur.  Cecidit, ait  qutdam,amor  tui  in  me,vt  amor  mul.  e- 
.  rtm :  diorum  autem,  qui  rcfle diuma accipiunt ,  pro  eodem 
ponuntur  a  fanBis  Theologis  caritatis  ,  &  amoris  nomina 
ex  diuinis  interpretationibus. 

jya  Poft  nonnulla  vero  hunc  locum  Ioann  sfpeftans 
fubiicit:  Quid  vero  ftbi  volunt  Theologi,  qui  eum  (videli¬ 
cet  Deum)  interdum  amorem ,  &  eant  at  em  dicunt, inter¬ 
dum  amore ,  &  caritate  dignum  ?  Refpondet  caritatem 
appellari ,  quia  eius  au&or,  &  quali  genitor,  &  pro¬ 
creator  eft:dici  vero  amore  dignum,  quia  talis  re  ve- 
raeft  ;  &  hoc  quidem  rnoueri ,  illud  autem  mouere, 
quoniam  ipfe  fui,  ac  libi  &  produ&or,  &  moror  eft. 
Quem  locum  explicans  Maximus.  Cantatu  quidem 
(ait)  &  amoris ,  zpfum  nempe  Deum  auBorem,  &  genera¬ 
torem  dicit,  tpfe  enim  hac,  qua  intra  xpflum  erant ,  produxit 
ad.  extra,  -Id  e  fi,  creaturas, atque  hac  ratione  dicitur  :  Deus 
caritas  eft,  &  in  Cantico fimiliter  caritas  vocatur ,  rurjuf- 
que  dulcedo,  &  dtftderium,  quod eBanor.  Ipfe  autem  eft 
id,  quod  vere  diligibile,  ac  amabile,  quatenus  ergo  amato¬ 
rius  amor  ex  ipfo  promanat ,  ipfe  huius  genitor  moneri  di¬ 
citur  ;  quatenus  autem  eft  id,quod  vere  amabile,  ac  diligi¬ 
bile ,  mouet  qua  hunc  reficiunt ,  &  quibus  vis  appetendi 
conttenit.  Itaque  duplici  rationeait  Deum  cfTe  carita¬ 
tis  au&orem  ,  primum  quod  in  nos  caritatem  crea¬ 
tam  infundat ,  deinde  quod  tamquam  finis  noftrum 
ad  fe  amorem  trahat ,  quod  Dionyfius  hunc  plane 
in  modum  explicat :  Eum  autem  hoc  ipfo  caritate ,  & 
amore  dignum  vocant, quod  pulcher  fit, &  bonus.  Amorem 
rurfus  appellant  &  caritaiem,quod  vis  fit  motum  afferens, 
&  ad  fe  deducem ,  atque  euehens. '  Videntur  igitur  tam 
Dionyfius  quam  Maximus  exiftimare  Deum  ca,rita- 
tem  appellari ,  quia  fit  caritatis  audior.  Verum  hac 
rationt  nihilo  minus  vocari  pollet  fides, &.  fpes, cum 
horum  etiam  bonorum  fit  caufa:dicitur  ergo  caritas, 
vt  fupra  monui ,  quemadmodum  dicitur ,  fapientia, 
iuftitia, bonitas. 

y  Itaque  Deus  dicitur  caritas  fuperlata,non:creata, 

a  capl4.de  fed  omnium  creatrix. Obfemat  autem  B.Thomas  a 
dium.nom.  exDionyiio  colligi,  rriaelTe  amoris,  feu  caritatis  ef- 
feda.  Nam  t  rimum  mouet  amantem  ad  agendum, 
qiio  fpedans  B  Gregorius  dixit ,  Probatio  dUeBionis 
exhibitio  esi  oreris.  Neque  enim  caritas  otiofa  effe 
oteft ,  aut  languida  :  deinde  mouet  ad  bcnefacicn- 
tim  amato  :  poftremo  latere  non  poteft,  fcdipiafe- 
fe  prodit  caritas.  Addit  ex  eodem  Dionyfio  quin¬ 
que  efle  caritatis  conditiones,  feu  proprietates.  Pri¬ 
mum  enim  conatur  arqantem  cum  amato  ardtiflimo 
.  quodam  veluti  nexu  coniungere;qu6.:ue  amor  prae- 
liantiqr  eft,  hoc  nobiliorem  coniun&ionem  parit, 
facit  deiude  vt  amans  ad  amatum  tota  mente  ,  & 
cogitatione  feratur  :  hoc  enim  pociflimum  a  mentis 
adione  feccrnitur,  quod  mens  id  quod  cognitione 
comprehendit,  ad  fe  trahit,  amoris, &  caritatis  adio 
dxilit' ,  &  ad  amantem  tendi t:poftca  fimplex  eft  ani¬ 
mi  rrtotus,  atque  adeo  etiam  purus.  Adde,  quod  eft 
per  fe  mobilis,  quo  fit,vt  timor,  qui  eft  veluti  motus 
violentas,vt  aliquanto  poft  dicet  Ioanncs,  a  caritate 
excludatur.  Denique  per  fe  agit,  quo  maxime  differt 
a  Ipe,quae  aliud  Ipedat. 

y  I.  Sunt  autem  haec  omnia  tam  creatae,  quam  increa- 
tae  caritati  communia,  nili  quod  increata  caritas,  qui 
eft  Deus,  longe  perfedius,  fimplicius,  ac  purius  h^c 
otnnia  perficit ,  fed  illam  creata  caritas ,  quoad  cius 
b  1.  ad  Cor.  fieri  poteft,  imitatur:  quam  propterea  Apoftolus  b 
Paulus  omnium  pene  virtutum  complexu  ornatam 
deferibit :  Cari. as  inquit) eff, benigna  eB, cantas 
non  amulatur,non  agit  perperam ,  non  inflatur,  non  eBam- 
bitibflt ,  non  qusrit  qua  fua  funi ,  non  irritatur ,  non  cogitat  1 


malum, nqn gaudet  fuper  iniquitate ,  congaudet  autem  veri¬ 
tati,  omnia. fuffen,  omnia.  :,redv,  omnia  (perat, omnia  fuBi- 
net, Atque  idcirco  merffo  Theologi  eam  vocant  vir¬ 
tutum  omnium  extrinfecam  formam  ,  de  qua  Hie- 
rocleusapud  Dionyfium  a  in  hunc  modum  loqui-  a  <ap.  4.^ 
tur  :  Amorem  flue  diuinum, flue  angilicumfitte  Jpirttalem,  duin.com. 
flue  vt  ita  dicam,  animalein,  feu  naturalem  vim  quamdam 
comungcntem  ,  m  fcenti rnque  intelligam us  ,  qua  fuperiora 
quidem  impellit,  vt  inferioribus  prospiciam ,  &  confidant. 

Pana  autem  vt  inter  fefocteiate  coniungantur ,  ac  denique 
inferiora  vt  fe  concertant  ad  fuperiora. 

Sed  quid  eft, quod  fubiicit  Ioannes :  Qui  manet  m  YYl.  ’ 
cantate,  m  Deo  manet  s&Deiu  in  eo  /!ProrIus  qui  in- 
creatam  caritatem  tamquam  amore  digtiiffimam 
diligit,  in  caritate,  atque  adeo  in  Deo  manet,  modo 
Deum  ex  toto  corde  diligat  ,-nam  fi  ea  caritas  Deus 
ipfe  eft  ,  in  ea  manere  nemo  poteft ,  qui  non  eadem 
opera  in  Deo  nuncat.  Deus  aurem  in  eo  manet  per 
caritatem  creatam,  quam  in  animum  infundit,  vere 
namque  dixit  Dionyfius'’:/^  amoris  verbum  vim  ha-  b  cap.  4.  & 
bet faciendi  z >num,&  colligandi, praBantlque  modo  res  in-  ^unn'  nom‘ 
ter  fle  miflendi.  Paucis  in  teri  edis  :  Dimouet  etiam  (ait)  de 
flatu  diurnus  amor.  Et  mox  :  Itaque  Paulus'  ille  magnus 
iarn  diutno  amore  captus  ,  praditufque  eius  vi ,  qua  homi¬ 
nem  flatu  fuo  dimouet  diuim  ore  :  Euio  autem ,  inquit ,  iam 
non  ego,vinit  vero  m  me  Chriflus.  E i  verus  amator  &  k 
mentis ,  quemadmodum  ipfe  ait ,  flatu  dimotus  Deo  degite 
vonfuam  vitam,  fed  amantis  mmquam  valde  diligendam. 

Mox  vero  dediuino  in  nosam6fe.fiib'dit:^«^wiKw 
eB  etiam  hoc  pro  veritate  dicere ,  ipfum  quoque  rerum  'om¬ 
nium  tutiorem  honeBo  ,  bonoque  omnium  amore  d ullum 
pro  fingulari.  bonitate  amatoria  extra  fe  fieri  rerum  om¬ 
nium  procuratione, &  quafi  bon.tate,car<tateque,  &  amore 
de  liniri ,  atque  ex  flatu ,  qunfuperat  omnia.  &  ab  omnibus 
fccreius  cB^d  Deum, quo  in  ommbm  eB  demittitur,  ea  vi 
effentiam  fuperante,  qua  illum  exfra  fe  cana  ,  nec  intenm  a 
fe  ipfo  flfiedit.  Sic  ille  acutiffime  explicat ,  quomodo 
nos  inDeo,&  Deus  in  nobis  maneat. 

Populari  exemplo  idem  declarat  Auguftinus:Pi-  V  1 1 1. 
ctffim /e  (inquit)  habitant,  qui  con. met,  dy  qui  continetur: 
habitas  m  Deo, fed  vt  continearis  thabitat  in  te  Deus  ,fedvt 
te  contineat,  ne  cadas  ,  ne  forte  fi  te  putes  domum  Dei  fleri, 
quomodo  domus  tua  portat  carnem  tuam  1  fi  fubtrah.it  fe  do- 
mu! ,  in  qua  es,  cadis  ,  fi  autem  tute  fubtrahas  ,  non  cadit- 
Deus,  integer  eB,  fumeum  deferes  anteger  eB ,  cumadeum 
redieris.  Et  poft  nonnulla :  Quirnanet  (inquit)  m  dile- 
Eliom,  m  Deo  manet,  &  Deus  m  illo  manet :  fit  tibi  domus 
Deusi,eBo  domus  Dei ;  mane  in  :Deo,dr  maneat  1  n  te  Deus, 
mantat  in  te  Deus.vt  te  continuit, maneas  in  ■  Deo, ne  cadas, 
quia  fic  de  ipfa,  caritate  dicit  ApoBolus, Carit  as  numouam 
cadif.quomodo  cadit,  quem  continet  Deus  ?  Eadem  iifdem 
ferme  verbis  fctibitBcffa.-' 

Cum  igitur  ait  Ioannes:  Qui  marttt  in  caritate ipto-  1 
cui  dubio  asternam  ,  atque  increatam  caritatem  in- 
telligit,i.u  qua.ille  dicitur  maaere,qui  beneficio  cari¬ 
tatis  creatae  cum  Deo  coni  ungi  tur, eiufdemque  cari¬ 
tatis  creatae  opera  Deus  in  illo  manet  tamquam  in 
fuo  effcdu  ,  vtrumque  autem  ad  noftram  refiutiir 
vtilitatem  ,  nam  quiDeoconiungimur,  vitam  quo¬ 
dammodo  diuinam  ducimus,  &  qui  Deum  in  nobis 
habitantem  habemus  ,  diuinas  propemodum  aftio- 

nes  ediipus.  Addam  ad  illiiftrandum  hunc  locum 

elegantiflima ,  fuauillimaque  mellifiui  Bernardi  ver¬ 
ba  ,  qui  cum  de  coniunctioue ,  vnieneque  cum  Deo  ^  ^ 
loqueretur, in  hunc  mo.diim.diffcrit  c  :  Atqui  Deum,.  1 
&  hominem,  quia  pronrijs  extant,  &  diBant  voluntatibus, 

&  fubBamijS  longe  aliter  in  fe  alterutrum  manere  fentt- 
mtts,  td  eB,  non  fubBamijs  confufos ,  fedvoluntatibus  cori- 
fmtaneos .  Et  hac  vrno  tpjis  communio  voluntatum  &  con-' 
fenfus  in  caritate.  Felix  vnio  fi  experiaris ,  nulla  fi  compa-  d  Pfal.  7*- 
y  anens.  Vox  experti.  Mihi  autem  <1  adhartre  Deo  a8> 
bonum 


Expia  n.  Gap.  IV. 


2il 


i  adEphef. 


XII. 

bIoan.6.j4. 


c  lib.7.c 
fefl.c.ic 


d  fer.de  nat. 
Chrift. 


e  Hom.  4f, 
inloan., 


hortum  eft :  bonum  plane  fi  omni  ex  parte  adhafieris.  Guttis 
•  f  fi,  qui  perfelie  adio&ret  Deo,  mfi  qui  in  Deo  manens  tam¬ 
quam  d  letlus  a  Deo ,  Deum  nihilominus  mfi  traxit  vicifi- 
fim  diligendo? 

Mox  vero  de  hac  Dei ,  homimfque  vnione  fub  ii- 
cit :  Ergo  cum  vndique  inh&rent  fibt  homo,  dr  ‘Deus,  inha- 
rent  autem  vndique  intima ,  rmtuaque  dddh.one  inuificera- 
thaherutrum fibi  per  hoc  Deum  in  homine &  hominem  in 
Deo  ejfe  haud  dubie  dixerint.  Sed  homo  quidem  ab  sterno 
tn  Deo  tamquam  ab  atcrno  dilellusfi  tamen  exiliis  fit ,  qui 
dicum*.  Quoniam  ddexit,dr gratficamtnosin  dileclo  Filio 
fuo  ante  mundi  confiuutionem.  Deus  vero  in  homine  ,  ex 
quo  dilectus  efi ,  ab  homine  e  fi,  dr  fi  ita  eft ,  homo  quidem  in 
Deo  efi,  dr  quando  in  homine  Deus  non  efi.  Deus  autem  in 
homine  non  efi ,  qui  non  fit  in  Deo.  Manere  enim  tn  dile- 
Elione  non  poteft ,  dr  fi forfitan  ad  tempus  diligat ,  non  dile- 
ttus.potefi autem  nondum  diligere  etiam  ddtflus.  ^ Itoquin 
quomodofiabit,  quoniam  ipfi  prior  dilexit  nos  ?  Porro  cum 
tam  etiam  diligit, qui  ante  diligebatur,  dr  homo  in  Deo.dr 
Deusin  homine  efi.  Qmautern  numquam  diligit ,  conflat , 
quod  numquam  diletius  efi ,  ac  per  hoc  nec  ipfi  tn  Deo ,  nec 
Deusineo  efi.  Addit  deinde  :  Hac  diltafim  ad  dandam 
dijfirenttam  inter  illam  connexionem,  qua  Pater,  &  Filius 
vnurn  fiunt ,  dr  illam ,  qua  adhartns  Deo  anima  vnus  (piri - 
tus  efi ,  ne  forte  quia  legitur  de  homine  manente  in  caritate , 
quia  in  Deo  manet ,  dr  Deusin  eo.  Et  item  de  Filio,  quod 
nihtlomtnus  in  Patre  fit ,  &  Pater  in  tpfio,par  prarogatiua 
adoptati  putaretur,  &  vnici. 

Dixerat,autem  aliquanto  antea :  Efi  Pater  in  Filio, 
in  quo  fibifemper  bene  complacuit ;  &  efi filius  in  Patre,  a 
quo  vt  numquam  non  natus ,  ita  numquam  efi  feparaius. 
Porro  per  caritatem  homo  tn  Deo,  dr  Deus  in  homine  efi, 
dicente  Io  anne:  Qui  manet  in  caritate ,  in  Deo  manet ,  dr 
Deus  tn  eo.  Confienfio  quadam  hac,  vt  fint  duo  in  vno  fjnri- 
tu ,  immo  vnus  [pintus  fint.  Videfine  dmerfitatem  ?  non  efi 
.ide  proficito  confiubfianttale,  dr  confenfibilc.Vetgit  deinde: 
Quamquam  fi  aduerufti  falis  tibi  per  vnus, fi  vnum, ipfia- 
rum  quoque  innuitur  d  ffierentta  vnitatum ,  quoniam  qui¬ 
dem  nec  Patri,  fi  Filio  Vnus, nec  homini  dr  Deo  vnum  po¬ 
terit  conucnre.Non  poffiuntdtci  vnus  Pater, fi  Filius, quia 
ille  Pater ,  ille  Filius  efi.  Vnum  tamen  dicuntur ,  dr  fiunt, 
quod  vna  omnino  dhs,fi  non  cuique  fiua  (ubftantia  efi. Quo 
contra  homo,  fi  Deus ,  quiavnius  non  fiunt  fiubfiantia ,  vel 
natura,  vnum  quidem  dici  non  poffiunt,  vnus  tamen  jpiritus 
certa  ,  &  abfoluta  veritate  dicuntur ,  fi  fibi  glutino  amoris 
tnhare.int,cju,irn  quidem  vnitatetrr.non  tam  ejfientiarum  co- 
hsremia  facit ,  quam  conuenientta  voluntatum.  Haec  ex 
Bernardo  placuit  exferibere,  quod, vt  arbitror,  miri¬ 
fice  explicent,  quod  hoc  loco  ait  Ioannes:^«i  manet 
in  cantate, in  Deo  manet,  drDeus  in  eo. 

Hanc  enim  mirificam  coniundtionem  vera  cari* 
tas/acit ,  &  maiori  quadam  ratione  idem  efficit  Eu. 
'chariftiae  Sacramentum,  de  quo  dixerat b  Chriftus: 
Qui  manducat  meam  carnem  ,  dr  bibit  meum  fanguinem, 
tnrnt  manet  ,.fi  ego  in  eo.  Manent  quippe  iuftitamr 
quam  rami  in  trunco ;  &  tamquam  palmites  invite; 
manet  Chriftus  in  illis  tamquam  in  fua  fede  ,  ac  do¬ 
micilio  ;  &  quod  maximi  ad  rem  facit ,  hanc  myfti- 
cam  caritatis  connexionem  parit:vt  enim  didtum  eft 
aliquando  diuinitus  c  Auguftino  ,  qui  illo  cslefti  ci¬ 
bo  vefcitur,nonDeuminfe  oonuertit,  fedipfe  miri¬ 
fice  quodam  modo  mutatus  in  Deum  tranfit.  Itaque 
Cyprianus  d  ,  fi  tamen  is  eft  audior  :  Sacramentorum 
( a'n)communicatto,per  quam  tlhus corporis  fimcent.it i  vm- 
vutr,nos  tn  tantum  corroborat  ,vt  de  mundo,  dr  de  Diabolo, 
dr  de  nobis  ipfis  viBoria  potiamur ,  dr  fiacr ament  ah  guflu 
vimficis  rnyflerqs  inhsrentes  vna  caro  ,fi  vnus  fpiritus  fi¬ 
mus  ,  dicente  Jjpoftola.  Qui  adh&ret  Domino,  vnus  fpiri¬ 
tus  eft.  Sic  hi,  ad  quosjermo  fit,  dicuntur  dij,  dr  filii  cxcelfi 
nominis,  dr  haredtiatis ,  fi  sternuatis  participes.  Neque 
aliter  Chryfoftomus/.cxiftimauit ,  fic  enim  alicubi 


A  feribit  iVt  non fioltim  per  dtlellionem  ,  fied  re  ipfia  in  illam 
carnem  conuertamur  ,  per  cibum  id  efficitur ,  quem  nobis 
largitus  efi.  Cumemmfiuum  in  nos  amorem  indicare  vel¬ 
let ,  per  corpus  fiuum  fie  nobificum  commsficuit ,  dr  *»  vnum 
nobificum  redegit ,  vt  corpus  cum  capite  vn;ntur  ,hoc  enim 
amantium  maxime  eft.  Hoc  ipfum  indicar  Leo  Pon¬ 
tifex  ? :  Non  aliud  (inquit)  agit  participatio  corporis  ,  dr  a  fer.  14.  de 
fianguinis  Chrifti,  quam  vt  tn  id,  quod fumimus,  tranfiea-  paff.Dom. 
vius  .Denique  Cyrillus  b  Hierofolymitanus :  Si  Chn- 
ftophori,  (inqmt)erirrtus,hocefb,Chriftum  feretcs,cum  eius 
corpus, dr  fanguinem  in  membra  nofirarecepertmus,  atque 
ita  vt 'Beatus  Petrus  dicit :  Diuins.  natura  confortes  effi¬ 
ciemur. 

g  Sed  nimirum  haec  alio  fpedtant ,  &  prudenter  XIII. 
pid  explicanda  funt :  neque  enim  Chrifti  carni ,  aut 
fanguini  corpus  noftrumcommifceri  poteft.Sed  vi¬ 
ri  landti  duo  potiffimum  indicant ,  vere  hos  quod 
hreretici  negant)  Chrifti,  corpus  ,  &  fanguinem  fu- 
mere,  adeoque  panem  ,  &  vinum  in' corpus ,  &  Cin- 
guinem  Chrifti  commutari ,  &  vt  Ecclefia  apdftime 
loquitur, tranfubftantiari.  Inde  vero  in  iis, quirite, ac 
redte  facrofandta  myfteria;  percipiunt  ,•  caritatem  <Sc 
excitari,  &  vehementius  inflammari,  cuius  opera  ef¬ 
ficitur  ,  vt  Deus  in  nobis ,  6c  nos, in  Deo  maneamus. 

Ita  videtur  hoc  loco  Ioannes  explicare  voluiflc, 
quod  apud  ipfum  dixerat  Chriftus.Eft  enim  Eucha- 
riftite  Sacramentum  ccelefte,  ac  dminum  qtioddam 
philtrum  ad  diuinum  amorem  fouendum,&  augen- 
c  dum,  vnde  exiftit  ha:c  mira  comundlio.  atque  con¬ 
nexio, quam  tota  hac  Epiftola  commendat  Ioannes, 
mirificeque  explicat,  dum  ait.,  vi  caritatis  &  nos  in 
Deb;&  in  nobis  Deum  rpanere.  Itaque  meriio.Iubr 
iicit  perfedhE  caritatis  effedtum ,  qui  ex  hac  coniun-' 
dtione  exiftit  Necefle  eft  enim  eos,quiperfedta  cari¬ 
tate  prsditifunt ,  Sc  praeclara  confcientia  fuftentari, 

&  mira  quadam  confidentia  omni  timore  depulfo 
Deum  Iudicemexpedtare,qui  verba  illa  Dauidis  iu- 
re  poliunt  vfurpare.  Me  expeciant  wfii  donec  retribuas 
mihi. Itemque  illa  Pauli:  Bonum  certamen  certant,  curfium 
coiifiummaui, fidem  ficruaui,  de  reliquo  repofita  efi  mihi  coro¬ 
na  mftitu.quam  reddet  mihi  Dominus  milia  die  iufiuslu . 
dex. Atque  idcirctJ  fiibdit: 

D 

17 .  In  hoc  perfetla  eft  caritas  nobificum }  vt  fiduciam  ha¬ 
beamus  tn  die  indtcij, quia  ficui  ille  efi,  &  nos  [iimus 
tn  hoc  mundo. 

Fiduciam,  Grxce  parit  perfedta  caritas.  I. 

&  procul  dubio  loquitur  Apoftolus  dc  caritate 
creata  •:  docet  autem ,  vt  ait  Auguftinus,  quaham  ra  - 
tione  cognofcere  quis  poffit ,  quantum  in  ea  profe¬ 
cerit.  Ait  enim:  Dicit ,  quomodo fie  probet: vnufquifique, 
quantum  in  illo. profecerit  caritas ,  vel  potius  quantum  ipfe 
tn.  caritate  profecerit.  Nam  fi  Deus  cantas  efi ,  nec  proficit, 
necdficit  Deus,  fied  dicitur  proficere  in  te  caritas,  quia  tu  in 
ea.  proficis.  Interroga  ergo  quantum  in  caritate  profece¬ 
ris ,  dr  quid  ubtrefpondeat  cantuum  ,  vtnouerts  menfu' 

^  ram profcihts  tu:.  Promtfit  enim  oflendere  nobis,  in  quo 
cognoficarhus  eum  ,  dr  ait :  In  hoc  perfetla  efi  in  nobis  dtle- 
11 0. quare  m  quorV i  fiduciam  habeamus  in  die  iudtcij.-quif- 
quis  fiduciam  habet  in  die  iudtctj,p(xfiella  efi  in  illo  cantas. 

Id  mox  a  contrario  confirmat  Ioannes, cum  ait:Pe>> 
fe:ia  caritas  foras  mittit  timorem,  timor  enim  fiduciae 
contrarius  eft.  Igitur  ab  effedtu  perfedlam  caritatem 
deferibit. 

Perfedta  autem  caritas  dicitur,  quae  omne  lethale  1 1. 
crimen  excludit ,  de  qua  dicit’ Apoftolus  :  Cantas  de 
corde  puro,  confcientia  bona,  dr  fide  non  fiicia.  quam  Au- 
guftinUs  fiis  verbis  c  extollit  :  Quomodo  mala  con-  c  Piafac.m 
fiiewiatota  in  de fpcratione  efi-, jfte  bona  conficientia  tota  in  ■ 

[pe.  Et  erum  irta  hac ,  de  quibus  dixit  slpofiolm  d  , fides,  j  a  ^  ox' 
(  4  (pes. 


212 


Epift.  I.  B.  Ioan. 


a  i.adTim. 
3,3. 


fiant  as.  Et  alio  loco  Aipfia  tna.  Unis  (inquit)  prscepti  A  Ergo, fratres,  date  operam,  intus  agite  voblficim,  vt  defi-  VI» 


efl  camas  de  corde  puro,#  conficientia  bona,  #  fide  non  fi¬ 
lia.  Pro [pe  confctemtam  pofuit,  illeenim  fler  at ,  qui  bonam 
confciennarn  gerit ,  quem  vero  pungit  mala  eonfctentia ,  re¬ 
trahit  fe  d  fle,#  non  Jibi  fperat ,  ntft  damnationem.  Ft  ergo 
fperet  regnum ,  habeat  bon.m  confcunttam  ,  #  vt  habeat 
bonam  confctemtam  ,  credat ,  #  operetur ,  quia  quod  credit, 
fidei  e  si, quod  operatur  ,  caritatis  edi.  Quo  fuerit  autem 
caritas  perfedior  ,  magifque  Deo  hominem  con- 
iunxerit ,  hoc  maiorem  fiduciam  pariet.  Sunt  enim 
jn  caritate  gradus  quidam  alius  alio  perfedior,  de 
quibus  his  plan£  verbis  diflerit  Auguftinus  :  Coepit 
aliquis  credere  diem  iudicij,  fi  coepit  credere ,  coepit  #  time¬ 
re,  fed  qwa  timet  adhuc ,  nondum  habet fiduciam  in  die  iu- 


deretis  diem  iudicij  ;  aliter  non  probatur  per f 'cita  carit  as, nifi 
cum  coeperit  ille  diet  defiderari.  Ille  autem  eum  defiderat, 
qui  fiduciam  habet  in  illo,  ille  autem  fiduciam  habet,  in  illo 
cuius  conficientia  non  trepidat  in  cantate  perfidia ,  atque 
fincera.  Videri  tamen  pofTet  haec  loannis  fententia, 
atque  hoc  Auguftini  interpretamentum  cum  Paulo 
Apoftolo  pugnare,  qui  licet  optima  conficientia 
praeditus  effer ,  non  fibi  tamen  iuftitiam,  &  fandi- 
tatem  arrogabat,cum  diceret ;  Nihil  mihi  confictus  fum, 
fed  non  in  hoc  mitificat m  fum.  Quin  etiam  viros  fan- 
diflimos  legimus,vt  Arfenium,&:  Hilarionem  in  ex- 
tremo  vita:  magnopere  trepidaffe  ,  cum  tamen  ma¬ 
gnos  haberentin  caritate  ,  &  Chrifiiana  peifedione 


dtcij,  nondum  efl  in  illo perfecla  caritas.  Ferum  non  pro-  R  progreftus.  Sed ,  vt  arbitror ,  Paulus  quidem  Chii- 

*"*■"*  —  J - J‘ M - 11  — *  ftianam  modeftiam,  &  humilitatem  profitetur,  qua: 

propriam  imbecillitatem  ,  infirmitatemque  probe 
cognoficit ,  &  diuinse  iuftitiae  feuerirarem,  &  reditu- 
dinem  non  ignorat ,  &  eam.  ob  caufam  putuerunt 
viri  fandi  nonnihil  timere  ,  cum  fe  ipfos  infpicie- 
ba»t ,  nam  cum  Deum ,  eiufque  diuinam  mifericor- 
diam,  beneficentiam , ac  liberalitatem  mtuebantur, 
incredibili  quadam  confidentia,  ac  fpe  fi;  ipfi  mirifi¬ 
ce  erigebant,  &  confirmabant. 

Sed  vnde  probat  Apoftolus  eos,  qui  perfedam 
habent  caritatem  ,  fiduciam  habere  in  die  iudicij? 
Quia  (inquit)  ficut  ille  efl ,  nos  fumus  tn  hoc  mundo.  Ob- 
fcura,  dc impedita  videtur  fencentia.  OEcumenius 


pterea  hoc  initium  damnandum  efl ,  aut  de  illo  male  orni 
nandum. Propterea  fubdit: 

III.  Numqutd  tamen  defperandum  efi  ?  In  quo  vides  ini - 
vum,cur  defperas finem? Quod  mitium  video, inquisftpfum 
timorem,  jiudi  Scripturam  :  Initium  fapientia  timor  Do¬ 
mini.  Cuiufmodi  autem  initium  fit,&  quo  progre¬ 
diatur  ,  illico  explicans  addit :  Coepit  ergo  timere  dum 
iudicij ,  timendo  corrtgtt  fe  ,  vigilat  aduerfius  hofles  fiuos ,  id 
efl,aduerfus peccata  fua,incipit  reuiuifeere  interius,#  mor¬ 
tificare  membra  [Ua  ,  qua  fiunt  fuper  terram  ,  ficut  dicit 
b  ad  Colof  b-  Mortificate  membravtftra ,  qua  fiunt  fuper 

j, j,  terram  :  fpiritalia  nequitia  dicit  membra  fuper  terram; 

nam  [equitur  ,#  exhonit  auaritiam,  immunditiam ,#  ca- 


VII. 


ter  a  ,  qua  tllcexeqwtur.  Quantum  autem  mortificat  ifle,  £  hac  mente  accipit  ifiitrn  enim  (ait)  prius  &  Deum 
qui  timere  coepit  diem  iudicij ,  membra  fua ,  fuper  terram  '  '  " 

tantum  furgunt.  &  corroborantur  membra  cneleftia :  mem¬ 
bra  autem  coelefiia  omn-a  opera  bona.  Quae  qui  adiieit 
ad  timorem  ,  proficit  in  caritate  ,  &c  fenfith  proficit 
caritas,  & eiedo  timore  magnam  affert  confiden¬ 
tiam.  Proinde  fubdit  Auguftinus  :  Surgentibus  ccelefti- 
bus  membris  \ncipu  defiderare ,  quod  timebat.  Timebat 
enim  ne  veniret  Cbnfius ,#  inuehiret  impium ,  quem  dam- 
narettdefiderat  vt  veniat  quia  inuenturus  tfl pium  ,  quem 
coronet. 

IY  In  hoc  igitur  caritas  perfeda  eft  ,  quia  vt  idem 
ait  Auguftinus ,  cum  coeperit  defiderare  venientem  Cbri- 
fium  cafia  anima,  qua  defiderat  amplexus  flonfi ,  renun¬ 
tiat  adultero  ,  fit  virgo  interius  ipfa fide ,  fle  ,  #  caritate:  J) 
habet  ians  fiduciam  in  die  iudicij ,  non  contra  fe  pugnat, 
quando  orat,#  dicit. F eniat  regnum  tuum  :  qui  enim  timet, 
ne  veniat  regnum  Dei,timet  ne  exaudiatur.  Quomodo  orat, 
qui  timet  ne  exaudiatur  ?  qui  autem  erat  cum  fiducia  cari - 
e  Pfal.is .4,  latis, optat  ia  vt  vernat.  De  ipfio  defiderio  dicebat  quidam  in 
Tfialmo  c.  Et  tu  Domine  vfquequotConuertere  Domine,  # 
erue  animam  meam,  gemebat  fe  differri.  Hoc  igitur  mo¬ 
do  caritas  in  diem  iudicij  fiduciam  praebet,  fi  perfe¬ 
da  fit,  hoc  eft,  bona  confcientia,  &  ftudiofis  adio- 
nibus  praedita.  Vt  enim  idem  Auguftinus  monet; 

Sunt  qui  eum  patientia  moriuntur,  fiunt  autem  quidam  per- 
fetli,qtti  cum  patientia  viuunt.  Quid  dixi  ?  Qui  adhuc  de¬ 
fiderat  i  fiam  vitam ,  quando  illi  venerit  dies  mortis,  patien¬ 
ter  tolerat  mortem.  LuElatur  aduerfum  fe ,  vt  fequatur  vo-  g 
itent atem  Dei ,  #  hoc  potius  agit  antmo ,  quod  eligit  Deus, 
non  quod  eligit  voluntas  humana  ,#  ex  defiderio  vita  pra- 
Jentis  fit  luEla  cum  morte  ,  #  adhibet  patientiam ,  # 
fortitudinem  ,  vt  aquo  animo  moriatur.  Ifle  patienter 
moritur. 

V„  Sunt  praeterea  alij ,  qui  fpei ,  ap  fiduciae  pleni  cu¬ 

piunt, ficut  dicit  Apoftolus,  di(Jolui,&  cfifie  cum  Chrtjlo: 

&  qui  ad  hunc  caritatis  gradum  peruenerit ,  non  pa¬ 
tienter  moritur,  (ait  Auguftinus  )fed  patienter  viuit,dcle- 
tlabihtey  moritur, vide  ylpofiolum  patienter  viuentem.td  efl, 
cum  patientia  hic  non  amare  vitam  ,  fed  tolerare.  Diffiolui 
(inquit)#  effe  cum  Chriflo  multo  magis  optimum,  manere 
autem  m  carne  r.eceffieirium  propter  vos .  Tum  conclu¬ 
dens  ai« 


nobu  ,  #  nos  m  Deo  effe  dcmonjbaturn  fit  ,  perftElio- 
nem  caritatis  tn  nobis  quoque  effe  atttftarnur.  Sicut 
igitur  ille  immaculatus  ,  #  purus  erat  m  mundo  ,  vn¬ 
de  etiam  dicebat  :  Venit  princeps  mundi  huius  ,  # 
in  me  tnueniet  nihil  ,  fic  nos  quoque  in  mundo  hoc 
trimus  ,  nam  efl  ,  #  fimus  ,  verbum  pro  futuro 
inieUtgendum  efl  ,  vt,  ficut  fitpenumero  Scriptura  mos  efl, 
tempus  pro  tempore  pojitutn  fit.  Alteram  addit  explica¬ 
tionem.  Fel  profundius  quid  (inquit)  ex  hoc  figmfkare 
Beatum  slpoflolum  cenfendutn  efl.fiiepe  enim  cum  dixerit, 
nos  in  Deo ,  #  Deum  in  nobis  effe ,  fi  ita  efl ,  &  ille  puro 
quodam  modo  in  nobis  efl, id  efl.itavt  puritatis,  #  fattfli- 
tatts  nobis  fit  dux, atque  au  flor,  fic  etiam  nos  pure,  &  fan- 
fle  tn  nobis  ipfum  tn  mundo  hoc  circumferamus  mortui  vi¬ 
delicet  mundo ,  msrtificattonemque  eius  vbique  in  corpore 
pra  nobis  ferentes.  Et  concludit :  Si  enim  ita  vitiamus, 
etptidipftm  fiduciam  habebimus ,  #  liberati  timore  omni 
trimus ,  perfeflt  [quidem  per  bona  opera  in  caritate  procul 
d  timore  erimus  confittuti. 

Paulo  aliter  explicat  Auguftinus  1  Quire  (inquit)  VIII. 
habebimus fiduciam  ?  quia  ficut  ille  efl ,  #  nos  fumus  m  hoc 
mundo,  shulsfli  caufam  fiducia  tua ,  quia  fictu  ille  eft ,  in¬ 
quit  ,  #ms  fumus  tn  hoc  mundo.  Nonne  videtur  aliquid 
impoffibtle  dixijfie  ?  Numqutd  pot efl  effie  homo, ficut  Deus? 

Jam  vobis  expofui ,  quia  non  fiemper  ad  aqualttatem  dici¬ 
tur,  ficut,  fed  dicitur  ad  quamdam  fimihtudmem.  Quan¬ 
do  enim  d:  cis  ,  ficut  aures  habeo  ,  ita  habet  #  imago, 
numqutd  omnino  fic  ?  Sed  tamen  dicis  ,  ficut.  Stergofar 
tli  fumus  ad  imaginem  Dei ,  quare  non  ficut  Deus  fumus? 

Non  ad  squalitatem ,  fed  pro  modo  nofiro.  V ode  ergo  no¬ 
bis  datur  fiducia  in  die  iudicij  ?  quia  ficut  ille  efl ,  #  nos  fu¬ 
mus  tn  hoc  mundo.  Putat  autem  fimilitudinem 
hanepofitam  effe  in  perfedione  caritatis  ,  &  ideo 
fubdit  :  Debemus  ergo  hoc  referre  ad  ipfiim  caritatem, 

&  intelltgere  quid  dtllum  fit.  Dominus  tn  Euangelio  di¬ 
cit  ;  St  diligitis  eos ,  qnt  vos  diligunt  ,  quam  mercedern 
habebitis  ?  Nonne  &  publicant  hoc  faciunt  ?  QiW  er- 
po  vult  nos  ?  Ego  autem  dico  vobis :  Diligite  inimicos  ve- 
jflros ,  #  orate  pro  perfequenttbus ,  &  calumniamibus  vos , 

Hanc  porro  perfedam  caritatem  quamda  effe  diuin§ 
caritatis  fimilitudinc  putat, atque  ideo  fubditrS/  trgi 
tabet  nos  dihgtre  mimicos  noflros ,  vnde  ticbti  dat  exempla? 

De  ipfi 


Explan.  Cap.  I V. 


^3 


IX, 


bPfal.jj. 


eOr.  con. 
irafc. 


II  I. 


f&e  ipjo  Dm,  «at  *«#»,  vt  fitis  fili]  Patris  veflri,qui  in  calis 
eft.  Quomodo  illud  facit  DeusiDiligit  inimicos  fuos,  qui  facit 
filem  fiam  oriri  fuper  bonos,  &  malos ,  cfr  pluit  fuper  iuslos , 
gr  in  ni  flos. 

Sic  igitur  colligit :  Si  ergo  ad  hanc  perfeflionem  nos 
inuitat  Deus,vt  diligamus  inimicos  nofl/os,  ficui  &  ipfi  di- 
lexit  fites,ea  nobis  fiducia  ejl  in  die  iudicij,  quia  fiettt  ille  eft, 
Cr  nos  fumus  in  hoc  mundo  •,  quia  ftcut  ille  diligit  inimicos 
fuos  i  faciendo  filem  fuum  oriri  fuper  bonos ,  &  malos,  & 
pluendo  fisper  in  flos,  &  miu  flos, nos, quia  inimicis  noflris  non 
poffumus  pra  flare  temporalem  folem ,  er  plmiam ,  prafla- 
mus  lachrymas.cum  pro  eis  oramus.  Eadem  prorfus  feri- 
bit  Beda,quae  profedfco  omnia  vere,&  apte, atque  ad 
Apoftoli  mentem  dicuntur,  inde  enim  (pes,  &  fidu¬ 
cia  oritur ,  quod  nos  in  Deo  manemus  y  Deumque 
habemus  in  nobis  manentem ,  eiufque  dtuinam  ca¬ 
ritatem  ,  ac  liberalitatem ,  qua  rebus  omnibus  con¬ 
fidit,  quoad  eius  fieri 'poteft, imi  tari  conamur.  Huc 
enim  tota  haec  epiftola  refertur, in  qua  tam  frequen¬ 
ter  monemur, vt  proximos  diIigamus,eorumque  in¬ 
digentiam  fubleuemus ,  hinc  autem  magnam  exifte- 
..  re  fiduciam  docuit  olim  Tqbias  ciim  dixit  * :  Fiducia 
magna  erit  coram  Domino  Deo  elecmofyna  omnibus  facien¬ 
tibus  eam.  Quod  non  obfcure  infinuare  vifus  eft 
Chriftus  ipfe  ,  cum  extremi  iudicij  formam  deferi- 
bens,  caritatis,  ac  pietatis  potiflimum  habendam  ra¬ 
tionem  docuit. 

1 8.  Timor  non  efi  in  caritate  ,  fid  perfefla  caritas  foras 
mitti:  timorem, quoniam  timor  poenam  habet :  qui  au¬ 
tem  t  imet, non  ejl  pe  fflus  in  caritate. 

Hinc  confirmat, quod  proximi  dixerat,  ex  perfe- 
dta  caritate  oriri  fiduciam  in  die  iudicij :  vt  enim  ait 
Auguftinus, coepit  timere  diem  iudicij, perfefla  caritate 
deftituitur,  alioqui  non  timeret :  perfefla  enim  caritas  faceret 
perfeflam  iufiitiam,&  non  haberet, quare  timeret,  imrno  ha¬ 
beret, quare  defideraret,  vt  tranfiat  iniquitas,  vt  veniat  reg¬ 
num  Dei.  Ergofnbdk  Auguftinus,  timor  mneftin  cari¬ 
tate  ,  fid  in  qua  caritate}  Non  in  inchoata :  in  qua  ergo} Sed 
perfefla,  inquit ,  cantas  foras  mittit  timorem.  Certe  vt  ait 
OEcumcnius  ,poJ[et  quifpiam  amare  timore  induflus ,  ne 
puniretur ,  qui  fitne  timor perfeflus  non  eft,  hoc  eft ,  perfefla 
cantatis  non  ejl. 

Redte  itaque  monet  Auguftinus.  Incipiat  (inquit) 
timor, quia  initium  fapientia  tirnor  Domini, timor  quaft locum 
praparat  caritati. Cum  autem  coeperit  cantas  habitare,  pelli¬ 
tur  timor ,  qui  ei praparauit  locum.  Quantum  enim  illa  cre- 
Jcit' ,  ille  decrefiit ,  er  quantum  illa  fit  interior,  timor  pellitur 
fotas.  nJWaior  carit  as,  minor  timor,  minor  caritas,  maior  ti¬ 
mor. Si  autem  nullus  timor, non  ejl,qtta  intret  caritas.  Id  ve¬ 
ro  mox  apto  exemplo  confirmat.  Sicut  videmus  (ait) 
per  fetam  introduci  linum ,  quando  aliquid  fuitur,  feta  prius 
intrat, fid  ntft  exeat, non  fuccedit  linum.  Sic  timor  primo  oc¬ 
cupat  mentem,  non  autem  ibi  remanet  limor ,  quia  ideo  in¬ 
travit  ,  vt  introduceret  caritatem.  Atqui  Dauid  omnes 
etiam  sados  ad  timore  excitat.bTi»jffe(inquit)  Domi¬ 
num  omnes  fanfli  eius,quonia  non  eft  defeflio  timentibus  eu. 
Numquid  igitur  fanfli  perfefla  caritate  deftituuntur  }  €juo- 
modo  igitur  ait  Ioannes :  Timor  non  eft  in  caritate,  fid  perfe¬ 
fla  cantas  foras  mittit  timorem}  Atqui  cum  multiplex  ti¬ 
mor  repedatur,  etiam  atque  etiam  videndum  eft  de 
quo  timore  Ioannes  in  praefentia  loquatur.  Eft  enim 
naturalis  quidam  timor  fendentis  facultatis  affedtio 
a  natura  hominibus, ac  beftiis  infita,  vnde  multa,  vt 
ait  Bafilius, e  commoda exiftunt ,  qui  tamen  timor 
cum  in  noftra  poteftate  non  fit ,  proprie  non  perti¬ 
net  ad  mores. 

Eft  item  timor, quem  appellant  mundanum,  cum 
videlicet  quis  vitse  huius  incommoda  adeo  refor¬ 
midat,  vt  ad  ca  vitanda  graui  quopiam  fc  (celere  in 


A  quinare  non  vereatuf,  qui  procul  dubio  cum  carita¬ 
te  ex  aduerfo  pugnat ,  atque  adeo  nihil  cum  -virente 
commune  habet.  Quamobrem  Chriftus  apud  Mat¬ 
thaeum  a  dixit :  Noltt.e  timere  eos,  qui  occidunt  corpus.  Et  a  cap.io.r8. 
Petrus  : b  Timorem  eorum  ne  timueritis.  Quin  etiam, in-  ^  p  r  c-5  c. 
terprete  Bafilio  ,  c  ab  hoc  mundano  timore ,  quem  c  Hom. 
ille  hoftilem  vocat ,  liberari  cupiebat  Dauid  ,  cum 
diceret : d  A  timore  inimici  eripe  animam  meam.  Scruilem  d-Pfal.  fj. 1. 
timocpm' appellant  Theologi,  quo  quis  poenas  pec- 

,  cato  a  Deo  conftitutas  metuit.  Ita  Auguftinus c  .Ti- 
rnor(nit)ifte,  quo  non  amatur  iuftttia  ,fed  timetur,  poena  fir- 
uilis  eft.  Caftus  vero,  feu  filialis  timor  culpam  refor- 
midat,ne  Deum  quem  amat,offendat,cuiufquc  gra¬ 
tia  excidat.  Denique  timor  quidam  initialis  dicitur, 
qu,o  quis  ita  metuit  culpam, vt  etiam  poenam  timear, 

B  &  timore  poena:  ad  virtutis  ftudium, atque  amorem 
excitetur.  Praetermiflo  autem  primo  ,  &  fecundo  ti- 
more,quorum  ille  cum  naturalis  fit,  ipfe  per  fe  nihil 
habet  cum  virtute  commune  :  hic  vero  etiam  cum 
redta  ratione,  &  honeftate  pugnat.  Reliqui  fua  lau¬ 
de  n.on  carent.  j  y> 

Nam  vt  a  feruili  timore  exordiar  •,  timor  ferui- 
lis  tamctfi  ab  amore  fui  originem  ducit,non  propte- 
rea  tamen  femper  malus  ,  aut  noxius  cenfendus  eft, 
nara  frequenter  dicitur  initium  firpientia^atque  id¬ 
circo  praecurfor  ad  hunc  timorem  excitat, cum  apud 
Matthaeum  f  ait :  Progenies  viperarum,  quis  demonflrauit  ■  caP*  l6' 
£  vobis  fugere  d  ventura  wv<;Quin  etiam  Chriftus  Domi-  ^ 

nus  hunc  timorem  perfuadens  zitS. Timet  e  eum, qui  po-  |g  attlI°* 
animam, &  corpus  perdere  in  gehennam.  Alias  vero 
perfxpe  minatur  gehennae  ignem  ,  vermem  immor¬ 
talem  ,  ftridorem  dentium  ,  tenebras  exteriores ,  & 
flammas  inextinguibilcs.Quae  omnia  eo  referuntur, 
vt  fupplicij  metu  perterriti  mortales  refipifeant ,  8c 
flagitia  deteftentur.  Quocirca  redle  dixit  Clemens  h  h  lib.r.ftro- 
Alexandnnus  :  Fides  ejl pnma  ad  falutem  inclinatip,pojl-  raat* 
quam  timor  eft,&  fpes,& poenitentia.  Et  aliquanto  poft: 

Qui  timorem  damnant ,  ij  legem  etiam  infeflantur  ,  quod  fi 
iegem,clawm  eft, quod  er  Deum,qui  legem  dedit. His  con- 
fentiunt  ea, quae  apud  B.Athanafium  loquitur  S.An- 
thonius.  Formido  (inquit)  iudicij,  &  poenarum  timor  horri¬ 
dus,  &  lubrica  carnis  irteentiua  diffluit ,  &  ruentem  ani¬ 
mam  quaf  ex  abqua  rupe  fisjlentat.  Neque  aliter  fenfit 
Bafilius: 1  Neceffam  (inquit)  velut  introduflorius  ad  pie-  1  Hom.  8. 

D  tatem  timor  affumitur,  diletho  vero  deinceps  fuccedens,ati-  'n  1  ?J" 
more fiientifice adoptatos  perficit.  Planius  alibi :  k  Timor  k  Hom.  9. 
(ik)falntaris ,  &  rimor  Jdnflificationem  faciens  ,  qualis  fit  in 
vis  exponam:  Cum  ad  peccatum  aliquod  progredi  voles ,  co¬ 
gita  mihi  horrendu  illud  &  nunc  ferendum  Chrifti  indicium. 

&  caetera,  quae  deinceps  fubdit  cum  concludit :  Hac 

time  ,  &  hoc  timore  eruditus ,  animam  'a  concupifc entia  ad 

hac  mala  velut  frAo  quodam  rdide.  Pono  Chrylofto- 

mus  !  gehenna:  metum  etiam  in  anima  hominis  mfti  I  Hom.i 

militem  ait  eile  fortem, armatum,  qui  fmes,&la-  a  Pop  Ant. 

troneSjOmnefquc  hoftes  longilfime  a  domo  arceat. 

Quocirca  alicubi,."'  Ambrofius  fcnbit  bearos  Mar-  y. 

tyres  inter  ipia  carnificum  fupplicia  pofitos  timore  mln  Pfat. 
gehenn*  ante  oculos  mentis  propofitae,  earum  poe-  u8.fer.  iii. 

£  narum  viciite. timorem, qui  a  carnificibus  incutieba¬ 
tur.  Beatus  vero  Hieronymus  a  fe air  gehenns  metu  n  Ep  ii-  ad 
folitudinem  ,  ac  dur^ifimae  vitse  genus  elegiile.  Nec  ^ 

dubitat  Auguftinus  0  hunc  timore  gehennae  Dei  do-  virg*  * 
num  appellare.  Et  in  hunc  Apoftoli  locum  de  hoc  o  lib.de 
timoieeaicnbit.quae  paulo  antepofui.  Certe  Callia-  grat  &  lib. 
nusi1  -.Ejl  (inquit) gradus  cuiufdamprofeflus,  vt  dumvel  arbc- r?- 
poena* uw-mei u,vel  pramiorumfpc  incipimus  vina  declina  ^g  ° 
re, ad  caritatis  gradum  tranjire  poffmus.  Omnes  '.  ero 
Grcgorius  ‘1  hortatur,  vt  futurum  iudicium  timeant,  ^OTf'  lh‘ 
antequam  veniat.Rurfus  alibi1.  Praua  mens(ait)ftnon 
prius  per umorem  euertitnr , ab  affueris  vitiis  non  emundatur.  iu  tuang. 

Nec  fruftra  toties  timoris  dignitas  ,  ac  praedantia  V  I. 


2i4  Epift.LB.Ioan. 


i  TTal.m.i.  in  facris  literis  extollitur.Sfrfj!/* wiftinquit Dauid  a) 
qui  timet  Dominum ,  in  mandatis  eius  volet  nimis,  Potens 
in  terra  erit  femen  eius,  generatio  rettorum  benedicetur : glo¬ 
ria,  (fi  d.uitia  in  domo  eius  ,  iufhtia  eius  manet  in  feculam 
faculi.  Mitto  fexcenta  propemodum  timoris  enco- 
mia.quxapud  Salomonem,  Ecclefkfticum,  Iob,  8c 
b  li.  decui,  alios  leguntur.  Certe  Tertullianus  b  timorem  vocat 
fc=m.  in  falutis  fundamentum.  Et  Cyprianus  c  fundamen- 
Prj”k'  '  a(j  tum  >  &  firmamentum  fpei ,  &  fidei  efle  timorem 
Qair.c!io*  Dauidis  teftimonio  firmat :  Initium  ( ait) fapientu, timor 
Domini.  De  hoc  ipfb  m  Sapientia  Salomonis :  Initium  fa- 
d  Hom.  69.  piemia  metuere  Deum.  Iam  vero  Chryroftomus  d  :  Si 
ad  Popul.  £)ei  tlTnorem  habeamus ,  nihil  nobis  eft  opus  :fi  vero  hunc 
non  habeamus,  (fi  fi  regnum  ipfiurn  pofftdeamus ,  fumus  om¬ 
nium  pauperrimi.  Nihil  aquale  Dtum  timenti,  timor  enim 
Domini  omnia  fuperar,htmc  itaque  polftdeamus ,  omnia pro¬ 
pter  hunc  faciamifs,vt  hunc  affequamur  timorem. 

VII.  Plura  vero  alibi  c  in  eamdem  fententiam  feripfir: 
e  Hom,  ij.  Nfi  bonum (bit) ejfct  timor ,  non  multos  impendiffet  Chriftus 
adPop.  ferrnones,(fi  longos  de pctna,&  fitpplicioloqums.  Timor  nil 

aliud  eft ,  quam  murus ,  (fi  munimentum,  (fi  turris  inexpu¬ 
gnabilis.  Etenim  multa  nobis  munitione  opus  e  fi,  qui  a  multa 
S  inP f.6z.  fisrit  vndiqtte  infidie.  Rurfiis  alio  loco  f :  Si  dixeris  mihi 
ex  ‘Tfalmis  illudtBeatus ,  qui  ttmet  Dominum ,  efi  potueris 
fcire.quidnam  fit  id, quod  dicis, non  diuitem,  von  Principem, 
non  formofttm.non  eum, qui  valet  viribus,  non  etm.qw  ades 
poffidet  magnificas, non  eum, qui  gerit  magi  Aratus,  non  eum, 
qui  regnum  oblinet,  nullum  denique  alium ,  nifi  eum,  qui  eft 
pius, (fi  religiofus,  qui  ftudio  fiiptentia  tenetur,  qui  Deum  ti¬ 
met ,  beatum  dices,  non filum  propter futura , fed  ttiam^ro- 
pter  prafcntia  ,  nam  e  tam  in  hac  vita  hic  quoque  e  fi  illo  po- 
g  lib.  1.  de  ternior. Igitur  Profper  E: De  timori (ah)7)ei,& fitpiemia 
voc.  Gcnt.  Ecclefiaslico  legimnCorona  fapiemia  umor  Dcmmi.vtra- 
ca*>‘3‘  que  autem  fiunt  dona  Dei.  Et  paucis  interiedtis  :  Beatus 
(ah) cui  donatum  efi, habere  timorem  Domini. 

VIII.  Quamobrem  Aupuftinus,  &  Gregoriiis  cum  Spi¬ 
ritus  landfci  donacum  beatirudinibus  conferant ,  ti¬ 
morem  Domini  ad  primam  beatitudinem  referunt. 

h  Iib.de  fer.  Auguftinus  h  enim  :  Timor  Vei  ( inquit )  congruit  htt- 
Domin.  in  milibus ,  de  quibus  hic  dicitur .  Beati  pauperes  ff  tritu,  id  efi, 
monte  c.5.  non  inflati, non  fuperbi, de  quibus  jdpoftolus  dicit.  Noli  al¬ 
tum  favere ,  fed  tme ,  id  eft ,  nch  extolli.  Nec  longe  abiit 
i  intraft.de  Bernardus  1 :  Prima  (inquit  gratia  eft  timor  Domiat ,  qui 
don.  Spir.  pan:  habet  gratiam  ,  omnem  odit  iniquitatem  iuxta  illud 
ai.c  .cap.i.  pfii[mifi£  .  iniquitatem  odio  habui, (fi  abominatus  fium.  Et 
alio  loto.  Omnem  viam  iniquitatis  odw  habut.  Scriptum 
tiamque  eft.  Timor  Domini  odit  malum  •,  (fi  iterum.  Tme 
Deum  ,  (fi  recede  'a  malo.  Et  de  Iob  dicitur :  Vir  timens 
Deum, (fi  recedens  d  malo.Sine  hac  gratia  prima  gratiarum, 
qua  totius  Religionis  exordium  efi, nullum  bonum  pullulare , 
vel  manare peteft.  Quantopere  autem  hic  timor  fit  ne- 
k  Serm.  de  Cefiarius  ,Tuculeuter  docuit  Cyprianus  k,  cum  ait: 
lapf.  Deus  quantum  Patris  pietate  indulgens  fiemptr  (fi  bonus 

eft, tantum  judicis  maitflate  metuendus  eft.  Et  Augufti- 
lSerm.17.de  nus  1 :  Quis  poteft  ( ait )  nifi  Deum  timeat ,  femare  urili- 
fanftis.  fiam  f  dicit  enim. Scriptura  alio  loco.  Nam  qui  fime  timore 
m  Traftde  efi  ,  non  potem  mfhftcart.  Denique  Bernardus  m  :  Sicut 
-don.  Spir.  emrn  ftcitritas,  vel  deftdia  caufia  eft,  (fi  mater  omnium  deli- 
lan.cap.  1 .  ftorum  >  flc  {m(,r  V omini  radix  &  cufios  omnium  bonorum , 
vnde  fcr.pnm  eft :  Si  non  in  timore  Domini  tenueris  te  in- 
ftantcY,cito  (ubuertetur  domus  tua.  Omne  namque  virtutum 
fictum  illico  vergit  in  pueipitium,  fi  huius  gratia  ami  ferit 
pretfidmm. 

IX.  Fateor  multa  exhis.qux  commemoraui ,  non  ini- 
tialemfolum,fed  etiam  filialem,  feu  caftum,  &  ma¬ 
gna  etiam  ex  parte  feruilem  attingere,dc  quo  tamen 
hoc  loco  ait  loannes  xTimornon  eft  in  caritate , efi  per¬ 
fidia  cantas  foras  rnttit  timorem.  Denique  xG ]ui  aurem  ti¬ 
met, non  eft  perfdlw  in  caritate.  Nam  re  vera, qui  Deum 
caritate  complettitur ,  abiicit  timorem  feruilem  ,  & 
retinet  timorem  caftum  ,&  filialem.  Non  eft  ergo 


A  timor  in  caritate,  quia  timor(vt  ait  Aiiguftinus)/?iV«ii£ 
lat,  fed  cantas  fanat ,  quod  vulnerat  umor.  Timor  Dei  fut 
vulnerat,  quomodo  medici  ferramentum  putredinem  tollit, 

(fi  quafi  videtur  vulnus  angere.  Ecce putredo ,  quando  erat 
in  corpore, minus  erat  vulnus, fed  penculofum :  accedit  ferra¬ 
mentum  medici,  minus  dolebat  illud  vulnus  ,  quam  dolet 
modo,citrn  ftcatur.pltss  dolet,  cum  curatur,  quam  fi  non  cura¬ 
retur.  Sed  ideo  plus  dolet  accedente  medicina,  vt  numquam 
doleat  fuccedente  ftlute.  Er  poft  nonnulla  :  Opus  efi  eruo 
vt  iniret  timor  primo,  per  quem  veniet  caritas,  timor  medica¬ 
mentum  , caritas  famtM.  V t  ergo  fanitas  medicamenti 
neceftitatem  excludit ,  ita  profus  ,  timor  noh  eft  in 
caritate. 

Sed  ptrfeft  1  (ait)  carit  as  foras  mittit  timorem.ptofeGtb  X. 

g  non  nifi  timorem  feruilem ,  vel  initialem ;  namalio- 

qui  verifiime  dixit  Dauid  a  -.Timor  Domini  cafhis  per-  a  Pfis.io. 
m  anens  in faculum  fiecuti.  Vt  enim  ait  Auguftinus ,  non 
temere  Dauid  caftum  timorem  appellat ,  cum  Ioan- 
nes  fimpliciter  timorem  nominer.  Non  fine  atufi  (ait) 
hic  addicat  cafltts  ,  illic  non  addidit ,  nifi  qnta  efi  timor 
altus ,  aut  dicitur  cafhss  ,  efi  autem  alius ,  qui  non  dicitur 
cafius, qui  quidem  aut  feruilis  eft, aut  inirialis.quam- 
quam  non  defunt,  qui  hocloco  timorem,  quem  ex¬ 
pellit  caritas,  metum,  ac  trepidationem  interpreten- 
tur,qux  oritur  ex  conficientia  fcelerum  cui  congruit, 
quod  fiubiicit  loannes  :  quia  timor  poenam  h  bet.  nihil 
eft  enim, quod  magis  torqueat  &  cruciet, quam  per¬ 
turbata  conficientia.  Nam  Eliphaz  Themanites 
£  apud  Iob  k  ita  de  impio  loquitur :  Sonitus  terroris  b  eap  xy.ax. 
femptr  in  auribustlltus ,  (fi  cum  pax  fu ,  ille  femper  infidius 
fu  f  fucatur.  Non  credit, quod  renem  vofftt  de  tenebris  ad  lu- 
cew,circumffettansvndiqueglad'MiJitSa\olx\on  c :  Fu-  cProu.tS.r. 
git  impius  nemme  perfequente.  Et  alibi d :  Cum  fit  timida  d  Sap.r7.10. 
neqnitta ,  dat  tefhmonium  condemnationis  ,  femper  enim 
prafumv  Ceua  perturbata  eonfc, entia.  Plura  in  eamdem 
fententiam  ficribunt  veteres  Patres. 

Nam  Cyrillus  Alexandrinus  e :  Magna  (inquit)  XI. 
quadam  res  confcicntu  certa  ftimwus  efi ,  qut  quando  per-  c  hb* 1  r- 
peram  aliquid  agimus, etiam  nullo prafente  ingenti  nos  me-  ,oan-c  $*• 
tu  exagiti’.  Ambrolius  f  vero:  Peccatori  in  q  u  i  r )  -  flib.i.offic. 

u  es  fons  abundet,  (fi  deltcijs  .thftluat  .odoribus  fragret,  in  cap.i  2. 
an  aritudine  an  m<t  vitam  exigit.  Vita  facmorofi,  vt  fom- 
murn  ,  aperuit  oculos ,  tranfiu  t  requies  eius  ,  euanuit  dele- 
liatio ,  licet  ipfa ,  qua  videtur,  etiam  dum  viuum,  impiorum 
^  requies  in  inferno  Jit  •,  vitient  es  enim  in  inferna  defeendunt. 

Vides  commium  peccatoris  ?  Interroga  confidentiam  eius. 

Nonne  gratiius  foetet  omnibus  fcpulchris  ?  Intueris  Utitiam 
tius,opnm  abundantiam  ?  Intro ff  ice  vlcera ,  (fi  vibices  ani¬ 
ma  eius,cordifque  mcefhtudinem.  A\ibi:Nihil  eft, quod  tam 
funmo  dolori  fu, quam  fi  vnufquifque  pvfmts  fub  cdptwtate 
peccatirecordetur  vnde  lapfus fit.  Ita grauis  culpa  eft  con¬ 
ficientia  ,  vt  fine  iudice  fe  puniat  (fi  velare  fe  cupiat ,  (fi  ta¬ 
men  apud  Deum  nuda  fit.  Elcgantiflxme  autem  Chry- 
foftomus  8  de  diuitis  conficientia  hunc  in  modum  g  Conc  i  de 
loquitur  :  Explica  mihi  iflius  confidentiam  ,  (fi  videbis  La(aro^  Si' 
intus  grauem  peccatorum  tumultum ,  iugern  metum ,  tempe-  ml  UC0C,4* 
ftatem, turbationem.  Ridebis  veluti  in  curia  mentem  ad  thro¬ 
num  confiieniia  confiendijfe  regalem,  (fi  tamquam  iudtcem 
j?  quempiam  fidentem  ,  (fi  cogitationes  loco  carnificum  adhi¬ 
bentem  ,  in  equuleo  fuffendentem ,  lateraque  conficientia 
radentem  vngulis ,  pro  commiffis  vehementer  inclamantem, 
cum  nemo  fetat, nifi  quod  folus  Deus  hsc  videre  nouerit. 

Rem  verb  exemplo  iiluftrans  pergit  in  hsec  ver-  XII. 
ba :  Etenim  qui  committit  adulterium,  etiam  fintilhes  fuerit 
diues, etiam  fi  nullum  habeat  accufat  orem,  non  definit  tamen 
intus  fe  ipfitm  accit  far  e,  (fi  voluptas  quidem  temporaria  eft, 
dolor  vere  perpetuus.  Tnnor  undique,  ac  tremor, fit  ff  trio,  & 
anxietas,  angulos  metuit,  vmbtas  ipfits  formidat ,  fisos  ipftus 
famulos  confictos,  infidos,  illam  ipfam,  quam  corrupit ,  &  vi¬ 
rum, quem  affecit  contumelia.  Obambulat  amarum  aecufa- 
torem  circumferens  confidentiam,  dum  fit  fuo  tffttts  tudida 
damnatus , 


Explan.  Cap.  1 V.  215 


damnatus,  nec  vel  ad  breue  temptet  poffit  relfiraye.  Idem 
patiuntur  fi  qui  rapinam  exercent ,  fi  qui  fraude  lucrum 
faciunt, hoc  &  ebnofi,fi  fitmrna  quotquot  in  peccatis  viuunt. 

XIII.  San&us  porro  Auguftinus  a :  Inter  omnes  (inquit) 
*  in  Pf4.fi'  tribulationes  bumam  anima  nulla  efi  maior  tribulat to,qttam 
b  in  Pf. confcientia  delittorum.  Alibi  vero  ^'.Qwfquis  (ait)  ma- 
coue.i.  ej}  maie ficum  efi,  torqueatur nccejfe  efiffibi  ipfi  tormen¬ 

tum  efi,ipfi  enim  efi  poena  fm,quem  torquet  confcientia  fua. 
Fugit  ab  inimico  quo  potueritfii  fi  quo  fugiet.  Denique  ne 
c  epift.*7.  longum  faciam  Seneca c  licet  ethnicus  Philofophus: 

Bona(inquk)confcientia prodire  vult  fi  conspici :  ipfas  ne¬ 
quitia  tenebras  timet :  prima ,  (fi  maxima  peccantium  efi 
peccajfe,nec  vllum  fidus  impunitum  efi ,  quoniam  [celeris  in 
[celere [upplicium  efi.  proprium  efi  nocentium  trepidare.  Et 
profe&o  nihil  magis  cum  caritate  pugnat, quam  hic 
metus  ab  improba  confcientia  incuflusjatque  idcir¬ 
co  merito  dicitur  non  efle  in  caritate  ,  quia  ex  ad- 
uerfo  obiicitur  fiduciae, &  confidentiae,  quam,  vt  di¬ 
ximus  ,  parit  caritas.  Huic  etiam  timori  congruit, 
quod  fubdit  Ioannes :  Qui  autem  timet ,  non  eftperfe- 
llus  in  carit ate.Qhm  ne  initium  quidem  caritatis  ma¬ 
la  confcientia  quamdiu  in  fcelere  perfeuerat,  ad¬ 
mittere  queat. 

%  l  v.  Sed  magis  placet ,  quod  Auguftinus ,  Beda ,  & 
OEcurpcnius  affirmant,  loqui  Ioannem  de  timore, 
quem  initialem,  fcu  etiam  feruilem  vocant.  Dicen - 
dum  igitur( ait  OEcumenius)d«pfof?»  ejfe  timorem,  alte¬ 
rum  initialem, qui  punitionem ,  ac  poenam  ob  malafatta  in¬ 
cutit, cum  aliquis  videlicet  ad  Deum  accedit,  quia  timet  ne 
puniatur.  Alterum  perficientem  turbatione  omni ,  ac  terrore 
liberum, qui  propter  ea  etiam  cattus  dicitur,  ac  permanens  in 
Jaculum [eculi.  Fufius  aliquanto  de  hoc  initiali  timore 
loquitur  Auguftinus ;  Sunt(n\t)homines,  qui propterea  ti¬ 
ment  Deam ,  ne  mittantur  in  gehennam  ,  ne  forte  ardeam 
cum  diabolo  in  igne  ater  no.  Ipfi  efi  timor  ille,  qui  introducit 
caritatem, fidfic  venit, vt  exeat.  Si  enim  adhuc  propter  poe¬ 
nas  times  Deum,  nondum  amas, quem fic  times.  Tffn  bona 
dcfideras.fed  mala  caues  5  fid  ex  eo  quod  mala  caues,  corri¬ 
gis  te,  fi  incipis  bona  defiderare.  Hunc  igitur  timorem 
foras  mittit  caritas :  multo  autem  magis  excludit  ti¬ 
morem  feruilem  ,  qui  cum  alioqui  fcelus  ,  ac  fl-agi- 
tium  diligat ,  vnius  dumtaxat  poenae  metu  a  vitiis 
abftinet. 

X  V,  De  quo  ita  loquitur  Auguftinus :  Non  potefi  me¬ 
lius  explanari,  quid  interfit  inter  duos  ittos  timores,  vnum, 
quem  foras  mittit  cantas ,  alterum  cattum,  qui  permanet  in 
[acidum  [eculi ,  n  fi  ponas  duas  mulieres  maritatas ,  quarum 
vnam  ita  conttituas  volentemfacere  adulterium  ,  delettari 
nequitia, fid  timere  ne  damnetur  d  marito.  Timet  mantum, 
fid  quia  adhuc  amat  nequitiam ,  ideo  timet  maritum.  Huic 
non  grata  fed  onerofit  efi  mariti  prafentia,fi  fi  forte  viuit  ne¬ 
qui:  er. timet  maritum ,  nc  veniat.  Tales [unt ,  qui  timent ,  ne 
veniat  dies  iud<ci).  Fac  ait  eram, amare  virum, debere  illi  ca- 
fios  amplexus  ,nulla  fi  adulterij  immunditia  maculare,  optat 
prafentiam  viri.  Et  quomodo  difiernuntur  duo  ttti  timores} 
Timet  illa ,  timet  &  illa.  Interroga :  qua  fi  vnum  tibi  rcfjwn- 
dent.  Interrogetur  illa.  Times  virum  ?  Kcfpondet  illa,  timeo. 
Interroga  efi4  illam  fi  timeat  virum  .refiondet, timeo,  Vna  vox 
efi, fid  diuerfiis  animus.  lam  ergo  interrogemur, quare}  fila 
dicit :Tmeo  virum, ne  veniatvlla  dicit :  limeo  virum  ne  di- 
fiedat,  Ida  dicit :  Timeo  ne  damnet, illa  dicit:Timeo  ne  de¬ 
ferat.  Pone  hoc  in  animo  Chrittianomm ,  efi  inuenies  tirno  - 
rem,quemfiras  mittit  carit  as, efi  alium  timorem  cattum  per¬ 
manentem  in  ficulum  f eculi . 

XVI.  Ex  quibus  apparet ,  feruilem  timorem  ex  Augu- 
ftiai  lententia  non  folum  excludi  a  caritate  ,  fed 
cum  ca  pugnare  ,  cum  adhuc  flagitium  diligar ,  fi  ra- 
men  'metu  fupplicij  iam  incipiat  deteftari  ,  quod 
amabat ,  metu  poenae  perterritus  iam  concipit  timo¬ 
rem  initialem,  vnde  incipit  caritas  introduci,  ex  qua 
palcitur  timor  caftus,  quo  metuit  quis,  ne  caeleftium 


A  bonorum  ia&uram  faciat.  Itaque  fimpliciter  dicitur 
Apoftolus  damnare  timorem  ,  qui  refpicit  tantum¬ 
modo  poenam  ,  fiue  ille  feruilisfit,  fiuc  initialis,  qui 
vt  ait  OEcumenius,  neque fiabilis,ac permanens,  neque 
cattus  efi.  Sed  a  perfe&a  caritate  longius  abeft,  ac 
propterea  re&e  ait  Ioannes  :  Qui  timet  non  efi perfettut 
m  caritate.  Porro  feruilis  rimor  qua  ex  parte  culpatn 
diligit,  merito  reiiciendus  eft  tamquam  caritati  con¬ 
trarius.  Qua  vero  ratione  metu  poenaj  cohibet  ho¬ 
minem  a  flagitio,  damnandus  non  eft ;  fi  enim  acce¬ 
dat  refipifeentia  ,  ac  dcteftatio  culpae  fit  initialis ,  & 
locum  quodammodo  praeparat  caritati.  Quocirca 
Auguftinus  *  : Tramiffus  ( inquit)  timor  in  cornottrum 
g  pellit  inde  confaetudinem  malorum  operum ,  &  [eruat  cari¬ 
tati  locum,  qua  tamquam  domina  veniente,  vt  illa  infidear, 
abfcedit.  Et  alibi  b :  Timor  femus  efi,  caritas  libera  efi,  efi 
vt  fic  dicamus, timor  fimus  eft  caritatis.  Ne  poffideat  ‘Dia¬ 
bolus  cor  tuum, prae  edar  fimus  in  corde  tuo,  efi  [eruet  ventu¬ 
ra  domina  locum.  Fac  vel  timore  poena, fi  nondum  potes 
amare  iuttitiamiveniet  domina, & fimus  abfiedet ,quia  ca¬ 
ritas  confumrnata  foras  mittit  timorem.  Denique  c  :  Timor 
itte,  quo gehennam  times  irrideo  mala  non  facis, continet  te, 
efi  fic  volentem  peccare  animo  non  finit.  Efi  quidam  cuttos 
timor, quaft  padagogus  legis,littera  efi  minans,  nondum  gra¬ 
tia  imans.  Cuttodiat  tamen  timor  itte ,  dum  non  facis  ti¬ 
mendo ,efi  veniet  caritas . 

q  Ex  his  facile  quiuisintelliget,  timorem  feruilem 
a  timore  initiali  non  magno  diftare  interuallo.Nam 
fi  is  ,  qui  metuit  poenam  ,  hoc  rimore  perculfus  fefe 
cohibeat  a  malo,  8c  incipiat  amare  iuftitiam,  iam  ti¬ 
mor  initialis  eft.  Contra  vero  fi  ita  metuit  poenam, 
vt  interim  culpam  diligat,feruili  timore  vrgetur,qui 
tamen  ipfe  fi  in  animo  perfeueret ,  fieri  poteft  ini¬ 
tialis  ,  &  locum  parare  caritari ,  de  quo  Auguftinus 
explicat  Dauidis  verba  aientis.  Auerte faciem  tuam  a 
peccatis  meis.  Sed  vnde  (ait  Auguftinus)  mereris, vt  ille 
faciem  fisam  auertat  a  peccatis  tuis ,  fi  tu  non  auertis  faciem 
tuam  d  peccatis  tuis}  Ipfa  enim  vox  dicit  in  Pfalmo :  Quo¬ 
niam  iniquitatem  meam  ego  agnofio  ,  efi  peccatum  meum 
coram  me  efi firnper.  Tu  agnofee  ,  efi  ide  ignofeit.  Itaque 
re<fte,vtait  Auguftinus,  loannis  verba  cum  Dauidis 
fententia  cohaerent,  nam  caritas,  fi  perfedba  fit,  foras 
^  mittit  timorem  feu  feruilem,feu  initialemidmor  au¬ 
tem  filialis, &  caftus  permanet,  vt  aitDauid,  info- 
culum  foculi.  Metuit  enim  culpam,  atque  ita,  vtait 
Auguftinus,  cauet ,  efi  cbferuabitfe  ab  iniquitate  fua  ,  ne 
iterum  peccet ,  non  ne  mittatur  in  ignem ,  fed  ne  deferatur. 
Perfetti  igitur  in  caritate  metuunt  culpam  ,  fed  ad- 
uentum  Iudicis  non  metuunt,  cum  caritas  eis  fidu¬ 
ciam  praebeat  in  die  iudicij ,  atque  ideo  expedrant 
aduentum  Chrifti,  cupiuntque  ei  perpetuo  adhaere¬ 
re.  Quocirca  Paulus  diffolui  cupiebat ,  Sc  efle  cum 
Chrifto.  Et  ad  Corinthios  feribir :  Sobne ,  iutte,  ac  pie 
viuamus  inhocfkculo  expellant  es  beatam  fpem,  efi  aduen¬ 
tum  gloria  magni  Dei. 

1 9 .  Nos  ergo  diligamus  Deum ,  quoniam  Deus  prior  di- 
£  lexit  nos. 

Re&e  OEcumenius:?^' (inquit)  de  perfefta  carita¬ 
te  dixit  debere  nos  amare  Deum ,  etiam  necejfario  demon- 
firat, propterea  quod  prior  ipfi  nos  amauerit.Erga  eum  enim , 
qui  beneficiis  nos  prstuenit ,  magnum  ftudium  in  referenda 
gratia  impendendum  nobis  eft.  Dixerat  hoc  idem  paulo 
antea  Ioannes  :  nunc  vero  idem  iterat,  vt  magis  ,  ac 
magis  ad  caritatem  inflammet.Et  fane  nemo  ex  fele 
diligere  Deum  poterat,  ficut  oportet,  nifi  diuina  er¬ 
ga  nos  caritas  praeceffifler.  Quamobrem  Augufti¬ 
nus  e :  Qua  merita  finquit)  bona  tunc  habere  poter  imus,  > 
quando  Deum  non  diligebamus  )  Vt  enim  acciperemus  di- 
Idlionem,  qua,  diligeremus,  dtieffi fumus, cum  eam  nondum 
Meremus* 


a  epift.iio, 
cap.iS. 


b  Ser.  3.  de 
vcrb.Apoft. 


c  Ser.  18.  de 
verb.  Apoft, 


XVII. 


d  Pf.jo.u. 


I. 


:  li.de  grat. 
Chrift.c.&£, 


II. 


cap.x4.13. 


III. 

|>  £ccl.  i.i8. 
e  cap.14.1j. 

d  «ap.4.4. 


e  Traft.8a. 
io  Ipan. 


IV. 

f  Horn.j.in 
Euang. 


216  Epift.I.B.Ioan. 


haberemus  Hoc  loanncs  apentffime  dicit, tton  quod  nos  di- 
lexerimus  Deurnfed  quia  ipfe  prior  dilexit  nos.  Optime  om¬ 
nino  atque  veriff ime: Non  haberemus  vnde  diligerem  us,nfi 
hoc  ab  illo,  cum  tYwr  nos  dilige>et ,  /umeremus.  Et  in  haec 
ipfa  Ioannis  verba.  Vnde  ( inquit )  diligeremus ,  nifi  ille 
prior  dtlexijfet  nost  Diligendo  amici  falli  fumus  ,fed  inimi¬ 
cos  ille  dilexit, in  amici  efficeremur.  Prior  dilexit  nos,(ft  do- 
nauit  nobis ,  vt  diligeremus  eumenondum  diligebamus  eum, 
dilgendo  pulchri  efficimur.  Et  poft  nonnulla: nos 
frior, qui  (emper  eft  pulcher, &  quales  amauit,  nifi  foedos,  (ft 
deformes?  Non  ideo  tamen  vt  foedos  dimitteret  ,fedvt  mu¬ 
taret  ,  &  ex  deformibus  pulchros  faceret.  Quomodo  erimus 
pulchri  ?  Amando  eum ,  qui  femper  efl  pulcher.  Quantum 
in  te  crefcit  amor,  tantum  crefcit  pulchritudo ,  quia  ipfa  ca¬ 
ritas  efl  anima  pulchritudo.  Rcde  igitur  ait  Apofto- 
lus  :  Nos  ergo  diligamus  Deum ,  quoniam  Deus  prior  di - 
lexis  nos. 

Hoc  ipfum  indicare  voluit  Paulus ,  cum  ad  Ro¬ 
manos  IcupCir.Commendat  autem  caritatem  fuam  Deus 
in  nobis,  quoniam  cum  adhuc  peccatores  effiemus ,  Chrittus 
pro  nobis  mortuus  efl.  Atqui  apud  Ioannem  a  Chriftus 
ipfe  indicare  videtur ,  diuinam  in  nos  beneuolen- 
tiam  noftra  in  Deum  caritate  pofteriorem  efle  :  Si 
quis {inc[\in) diligit  mefermonem  metsm  feruabit ,  (ft  Pater 
meus  diliget  eum  :  Et  paulo  ante  dixerat  :  Qu.i  autem 
diligit  me  ,  diligetur  d  Patre  meo  ,  (ft  ego  diligam  eum  ,  (ft 
manifeftabo  et  rneipfism.  Denique  apud  Salomonem 
diuina  Sapientia  ait :  Ego  diligentes  me  diligo.  Sed 
profedo  duplex  eft  diuina  in  nos  caritas  diftin- 
guenda  :  altera,  quae  omnem  noftrum  in  Deum  co¬ 
natum  praeuertit  :  altera  ,  qua  Pater  diledionis  er¬ 
ga  eum  noftrjE  praemium  largitur  :  prior  illa  gratiam 
impertit ,  pofterior  eam  perficit ,  vt  qui  ccepit  opus 
bonum,  ipfe  perficiat.  Eft  autem  Ioannis  argumen¬ 
tum  maxima  vi  praeditum,  cum  nihil  fit,  quod  amo¬ 
rem  magis  excitare  queat,  quam  amor.  Quocirca 
non  inelegans  Poeta  dixit: 

Vt  praSlem  Piladen, aliquis  mihi  praslet  Ore  flem'. 

Hoc  non  fit  verbis, Marce,  vt  ameris, ama. 

&  alius  quifpiam  :  S<  amare  piget , non  pigeat  redamare. 

Pertinet  autem  ad  amorem, quo  Deum  diligimus, 
diuinorum  praeceptorum  obferuatio.  Si  enim  ait 
Sapiens  b  :  Qui  diligunt  tilum,con feritabunt  viam  illius :  (ft 
qui  diligunt  eum ,  replebuntur  lege  ipfius.  Chriftus  vero 
Dominus  apud  Ioannem  c :  Si  diligitis  me  ( inquit) 
mandata  m-a  feruate ,  qui  habet  mandata  mea ,  (ft  feritat 
ea,  ille  eft,  qui  ddgit  me  \  qui  non  diligit  me,  fermones  meos 
non  feruat.  Et  hic  nofterhac  ipfa  Epiftola  d  5  Hac  eft 
( a.h)cantas  Dei,  vt  mandata  eius  cuflodiamus ,  (ft  qui  di¬ 
cit,  fe  noffie  Deum ,  (ft  mandata  eius  non  cuflodit ,  mendax 
eft.(ft  in  hoc  veritas  non  eft.  Qui  autem  femat  verbum  eius, 
vere  in  hoc  caritas  Dei  perfefla  eft.  Acute  vero  Augu- 
ftinus  e  :  Dtleflio  (ait)  facit  pracepta  feruare ,  an  prdeepta 
feruata  faciunt  ddethonem  ?  Sed  quis  ambigat  quod,  dtleflio 
pracedd  ?  Vnde  enim  practpta  f  eruet  non  habet ,  qui  non  di¬ 
ligit.  Quod  ergo  ait.Si  pracepta  mea  ferttaueritis, manebitis 
in  ddeftiont  mea,  ostendit,  non  vnde  ddellin  generetur ,  fed 
vnde  mnnflmur ,  tamquam  dicem.-nolite  voluptate  manere 
in  dileflione  mea, fi  non  /ematis  pracepta  mea.  Si  enim  fer- 
U(tuer'fts,manebitis^hoc  efl,  hinc  apparebd,  quod  in  dtleflio- 
ne  mea  m ambitis ,  fi  pracepta  mea  ferttaueritis.  Nemo  fe 
fallat  dicendo ,  quod  Deum  diligat,  fi  eius  pracepta  non  /er¬ 
uat  ,  nam  m  tantum  eum  diligimus,  in  quantum  eiusprace- 
pia  feruamus :  in  quantum  autem  minus  /eruamus  ,  minus 
diligimus. 

Eodem  fpedant ,  quae  elegantifllme  fcripfit  Gre- 
gorius  f :  £ edecce  (inquit)  fi  vnufquifque  veflrum  requi¬ 
ratur, an  diligat  Deum,tot  a  fiducia,  (ft  fecura  mente  reffm- 
det.  D ilgo.  In  ipf)  autem  leflionis  exordio  audistis ,  quid 
veritas  dicit :  S>  quu  diligit  me  fermonem  meum  feruabit: 
probatio  ergo  dileil tonis,  exhibitio  eft  operis.  Vere  enim  diU~ 


A  girnus ,  fi  ad  mandata  eius  a  noflrts  nos  voluptatibus  coaf* 
flamus.  Nam  qui  adhuc  per  illicita  deftderia  diffluit, profeffb 
Deum  non  amat ,  quia  ei  in  /na  voluntate  contradic  a.  Et 
aliquanto  poft  :  Ad  vofmetipfos  ergo  ,  fratres  canffimt , 
introrfus  redite', ft  Deum  vere  amatis,  exquirite ,  nec  tamen 
fibi  aliquis  credat  ,  qu,dqwdjibi  animus  fine  operis  attefta* 
tione  reffonderit.  De  dtlefhone  conditori ;  lingua ,  mens  ,  (ft 
vita  requiramur.  Numquam  eft  Dei  amor  ot tofus,  operatur 
enim  magna fi  eft  fi  vero  operari  renuit, amor  non  eft.  Quo* 
niam  igitur  Deus  ha  nos  dilexit ,  vt  fuis  diurnis  mu¬ 
neribus  nos  locupletauerit,  arquum  profedo  eft ,  vr 
eum  ira  diligamus  ,  \  t  ei  omnia  noftra  obfequia  r« 
jpfa  deferantur. 

20.  Si  quis  dixerit ,  quoniam  diligo  Deum ,  (ft  fratrem 

B  futim  oderit ,  mendax  eft.  Qui  enim  non  diligit  fra¬ 

trem  fisum,  quem  vidit,  Deum, quem  non  vidit,  quo¬ 
modo  pot eft  diligeret 

Profert  Apoftolus  argumentum  prope  neccfla-  I. 
rium  noftri  in  Deum  amoris  ,  numquam  enim  vera 
proximi  diledio  a  diledione  Dei  ditielli  poteft. 

Quocirca  Auguftinus  »  proximi  diledionem  ait,  3  hb.  $ 
continere  in  fe  tamquam  caufam  diledionem  Dei:  Tnn  caF  s- 
nemo  enim  vera  caritate  proximum  compleditur, 
nifi  qui  Deum  diligit,&:  proximum  hi  Deo ,  ac  pro¬ 
pter  Deum  amat.  Proptcrea  ait  Ioannes,  eum  men- 
C  tiri,  qui  cum  proximum  non  amet ,  fe  tamen  amare 
Deum  profitetur.  Id  ver6  apertiflime  confirmat, 
cum  fubdin^M/  enim  non  diligit  fratrem  fuurn,  quem  vi¬ 
dit,  Deum,  quem  non  vidit  quomodo  poteft  diligere  :  Du- 
dum  quippe  argumentum  eft  ab  ipfa  rei  natura: 
quae  enim  fubiiciuntur  oculis  ,  acrius  afficiunt  ani¬ 
mum, vnde  ille  merit&  dixit: 

Segnius  irruam  animos  demiffia  per  aures. 

Quam  qua fnrt  oculis  fisbielta  fiddibus:(ft  qua 
Ipfe  fibi  tradit  ffieclator. 

Cum  ergo  proximum  fpedemus  oculis  ,  Deum  au¬ 
tem  cernere  nemo  mortalium  poffit, longe profedo 
facilius  erit  proximum, quam  Deum  diligere. 

Alia  quadam  ratione  Apoftoli  argumentum  cx-  II. 
plicat  Augu  ftinus :  Qui  diligu  (inquit)/  atremjilig  t  (ft 
rDeum  :  neceffie  tfi,vt  diligat  Deun,  neceffie  efl .  vt  diligat 
ipfam  diUSiforierh,  Numamd  potefl  diligere  fr.vrem ,  (ft 
D  non  diligere  dilcfltomm  i  Neceffie  eft  vt  diligat  dileflhnem, 

Qwd  ergo  ?  Quia  diligit  dilcEltonem, ideo  ddigit  DeumiVii- 
que  ideo  diligendo  dileihonem,Deum  diligit.  An  obitus  es, 
quod  paulo  ante  dtxisli ,  Deus  dtleflio  eft  ?  Si  Deus  dtleflio, 
quifquis  diligit  dileflionem  ,  Deum  diligit.  Dilige  ero  fra¬ 
trem, (ft  fecunss  es.  Non  potes  dkere,  diligo  fratrem,  fed  non 
dihgo  Deum.  Quomodo  mentiris  ,fi dicas  :  Diligo  Deum, 
quando  tum  diligis  fratrem  fic  falleris,  fi  quando  dicis,  diligo 
fratrem, putes, quia  non  diligis  Deum. Neceffie  eft, qui  diligis 
fratrem, diligas  ipfam  diletlionem :  dileflio  autem  Deus  eft, 
neceffie  eft  ergo,vt  Deum  diligat, quifquis  diligit  fratrem.  Et 
plura  deinceps  in  eamdem  fententiam.  Qme  fi  ne¬ 
gem  acute ,  atque  ingeniose  excogitata  efle  ,  certe 
mentiar, cogor  tametfi  nonnihil  dubitare,vtrum  fine 
£  ipfa  per  fe  fatis  confentanea  ,  &  ad  Apoftoli  men¬ 
tem.  Cum  enim  ait  Auguftinus,  eum ,  qui  fratrem 
diligat ,  ipfam  diligere  diledionem ,  illam  credo  di¬ 
ledionem  intelligit,  qua  frater  diligitur  ,  quiedilc- 
dio  creata  eft  ■,  nemo  autem  dixerit,  Deum  efle  hanc 
diledionem,  vt  minime  confcquens  fit,  vt  qui  hunc 
diledionem  diligit,  diligat  etiam  Deum.  Quod  fi 
diledionis  nomine  increatam  caritatem  fignificet, 
ide  qua  dixit  Apoftolus ,  Deum  efle  caritatem ,  cum 
ait,  qui  fratrem  diligit,  diligere  diledionem  ,  id  pro 
certo  fumit,  quod  probandum  fufeepit.  Poflet  for- 
tafle  haecAuguftini  ratio  aliter  explicari .  vt  loqua¬ 
tur  dc  diledipne  creata ,  quae  eft  quaedam  diuinae 
caritatis 


Expiari.  Cap.  I VI  z'17 


caritatis  participatio  ,  /icut  lapientia  creata  diui- 
nx  fapientiae  participatio  eft  ;  qui  igitur  iratrem  di¬ 
ligit  ,  dile&ionem  diligit ,  quali  aliquid  a  Deo  deli¬ 
batum, atque  ita  implicite  Deum  diligit. 

III.  Quamobrem  vere  omnino  ait  Ioannes  eum, 
qui  fe  dicat  Deum  diligere  ,  nec  proximum  diligat, 
plane  mentiri ,  quia  caritas  ita  diligit  Deum ,  vt 
proximum  neceflario  comple&atur.  Sic  enim  {cri¬ 
si  lib.  r.  tie  bit  Auguftinus  * :  Hac  regula  dilettionts  diuinitm  con- 
do&.Chrift.  jlttma  eft.  Diliges  (inquit)  proximum  tuum , fient  te  ipfism, 
cap.*i.  J)eurn  vero  ex  toto  corde, &  ex  tota  anima >  efe  ex  tota  men¬ 
te,  vt  omnes  cogitationes  tuas ,  efe  omnem  vitam,  efe  omnem 
intellectum  in  illum  conferas ,  a  quo  habes  ea  ipfa ,  qua  con- 
b  Traft.  xj,  fers.  Et  alibi  b  :  Semper  ( inquit )  omnino  cogitate  dili- 
ia  Joan.  gendum  ejfe  Deum,efe  proximum.  Deum  ex  toto  corde, ex  to¬ 

ta  anima ,  efe  ex  tota  mente ,  er  proximum  tamquam  te  ip  - 
fesm.  Hac  femper  cogitanda,  hac  meditanda,  hac  retinenda, 
hac  agenda  ,  hac  implenda  funr,Dei  dileCtio  prior  eft  ordine 
pracipiendi  :  proximi  autem  dileCtio prior  eft  ordine  facien¬ 
di.  Neque  enim  qui  tibi  praciperet  dileCtionem  iflarn  in 
duobus  praceptis,  prius  tibi  commendaret  proximum,  efe  po- 
ftea  Deum, fed  prius  Deum ,  poflea proximum.  Tu  autem , 
quia  Deum  non  vides, diligendo  proximum  promereris  quem 
videas :  diligendo  proximum ,  purgas  ofcultm  ad  videndum 
Deum,euidenter  Ioanne  dicente:Si  fratrem, quem  vides, non 
diligis, Deum,quem  non  vides, quomodo  diligere  poteris ? 
j  y#  Haec  eft  itaque  caritatis  vis,  ac  poteftas,  vt  Deum 
diligat ,  eademque  opera  ea  omnia  amore  comple- 
dtatur  quae  aliquo  pa6bo  referuntur  ad  Deum. 
Quamobrem  cum  proximus  fit  quaedam  imago 
Dei ,  ac  diuinorum  bonorum  particeps,  non  poteft 
Dei  caritate  non  comprehendi.  Nam  in  rebus  hu- 
rnanis ,  qui  amicum  amore,  ac  beneuolentia  profe- 
quitur,ea  profedto  diligit  omnia,  quae  aliquo  modo 
pertinent  ad  amicum  :  atque  ita  redlc  feribit  OEcu- 
menius :  Oportet  (inquit)  vt  fine  vlla  excufatione  fratrem 
diligamus ,  id  quod  maximum  noftra  erga  Deum  cantatis 
indicium  eft.  Nam  fi  fratrem  non  amamus  ,  neque  erga 
Deum  caritas  vlla  in  nobis  feruatur.  Quin  etiam  diuinae 
in  nos  caritatis  exemplum,  quae  omnes  mortales  di¬ 
ligit, ad  fui  imitationem  prouocat,  quod  apud  Mat¬ 
thaeum  Chriftus  Dominus  infinuauit ,  cum  etiam 
inimicorum  amorem  perfuaderet  Dei  exemplo  pro- 
pofito,  qui  folern  fetum  oriri  facit  fuper  bonos,  efe  malos ,  efe 
pluit  fuper  iuflos efe  iniuflos.  Haec  autem  proximi  di- 
le&io  ex  dtiplici  praecepto  ortum  ducit  humanae 
naturae  mire  confenraneo. 

V.  Alterum  propofuit  Chriftus  apud  Matthaeum  c: 


e  eap.17.11.  Omnia  (inquit)  quacumque  vultis ,  vt  faciant  vobis  ho- 
d  cap.4 


cap  .6. 


mines,  efe  vos  facite  diis  -,hac  eft  enim  lex, efe propheta.  Al- 
rerum  indicat  Tobias  d  :  Ouod  ab  alio  (ait)  oderis  fieri 
tibi,  vide  ne  tu  aliquando  alteri  facias.  Quod  egregie 
li.io.Mor,  morefuo  explicat  Gregorius  c :  Proximi  dilefho  (ait) 
in<‘  ad  duo  pracepta  deriuatur ,  cum  &  per  quemdam  tuftum 
dicitur :  Quod  ab  alio  tibi  odis  feri ,  vide  ne  tu  alteri facias. 
Et  per  femetipfeum  veritas  dicit :  Qua  vultis, vt  faciant  vo¬ 
bis  homines, & vos  facite  illis.  Quibus  duobus  fcilicet  vtriuf- 
que  tefiamenti  mandatis  per  vnum  malitia  compefcitur,per 
aliud  benignitas  prorogatur.  Vt  malum,  quod  pati  non  vult, 
quifque  non  faciens  ceffet  a  nocendi  opere.  Et  rurfurn  bonum, 
quodftbi  appetit  impendens  erga  vtiluatem  fe  proximi  exer¬ 
ceat  ex  benignitate.  Quoniam  vero  vtrumque  praece¬ 
ptum  latilfime  patet ,  quanam  ratione  quibufque  fi¬ 
nibus  circumfcribendum fit,  mox  fulius  explicans 
fubdit :  Sed  hac  nimirum  duo  dum  folicita  intentione  co¬ 
gitantur,  cor  ad  innumera  virtutum  ministeria  tenditur ,  ne 
vel  ad  inferenda  ,  qua  non  debet, deftderiis  inquieta  mens 
ferueat,  vel  erga  exhibenda  ,  qua  debet ,  otio  refoluta  tor- 
pefcat. 

V I,  Confeftim  autem  :  Nam  cum  cauet  (inquit)  alteri 
Bemd.  Iuflmian.in  EpiftB.loan, 


A  facere,  quod  naqttaqttam  vult  ab  altero  ip/k  tolerare, foliata 
fe  intentione  circum  ff  icit ,  ne  fuperbia  eleuet ,  efe  vfque  ad 
defpeftam  proxima  animum  deiiciens  exaltet ,  ne  ambitio 
cogitationem  dilaniet.  Cumque  hanc  ad  appetenda  aliena 
dilatat, angu  fiet, ne  cor  luxuria  polluat,  (fe  fubieflum  defede- 
rtis  per  illicita  corrumpat :ne  ira  exalferet,  efe  vfque  ad  pro¬ 
ferendam  contumeliam  inflammet ,  ne  inuidia  mordeat ,  efe 
ahenis  fcdicttatibus.amitla  juafeface  coti  fumat.  Mox  au¬ 
tem  de' altero  praecepto  fiibdit :  Rufus  cum  cogitat,  vt 
ea  alteri  faciat ,  qua  ipfe  fibi  ab  altero  feri  expellat  ,penfat 
nimirum, vt  malis  bona,  efe  bonis  meliora  reffondeat  '.  Vt  er¬ 
ga  procaces  manfuetudinem  longanimitatis  exhibeat, vt  ma¬ 
litia  pefle  languentibus  gratiam  benignitatis  impendat ,  vt 
g  difeordes  pace  vniar, efe  concordes  ad  concupfccntiam  vera 
pacis  accingat, vt  indigentibus  neceffaria  tribuat,  vt  erranti¬ 
bus  viam  rettitudinis  oHendat ,  vt  affUBos  verbo ,  efe  com- 
pafftone  mulceat ,  vt  accenjbs  in  huius  mundi  deftderiis  in¬ 
crepatione  reflringat,  vt  minas  patentum  ratiocinatione  mi¬ 
tiget,  vt  oppre forum  anguttias  quanta  praualet  ope  leuet,  vt 
foris  r  efflentibus  opponat  patientiam ,  vt  imus  fuperbienti- 
bus  exhibeat  cum  patientia  difciplinam. 

Pergir  deinde :  Vt  erga  errata  fubditorum  ftc  manfue-  VII. 
tudo  z.elum  temperet,  quatenus  a  iuflitia  ftudio  non  eneruet: 
ftc  ad  vltionem  ‘felus  ferueat ,  ne  tamen  pietatis  limitem  fe¬ 
riendo  tranfeendat ,  vt  ingratos  beneficiis  ad  amorem  prouo- 
cet ,  vt  gratos  quofque  minifleriis  in  amore  feruet,  vt  proxi- 
£  morum  mala  cum  corrigere  non  valet, taceat,  vtque  cum  cor¬ 
rigi  loquendo  pofunt ,  flentium  confenfurn  efe  pertimefiat: 
vt  ftc  ea ,  qua  tacet  toleret ,  ne  tamen  in  animo  virus  doloris 
occultet, vt  ftc  maleuolis  manus  benignitatis  exhibeat, ne  ta- 
.  rnen  per  gratiam  d  iure  reElitudinis  excedat ,  vt  cuntta  pro± 
ximis ,  qua  praualet  impendat  ,fed  hac  impendendo  non  tu¬ 
meat.  Vt  ftc  in  bonis,  qua  exhibet,  tumoris  pracipitium  pa- 
ueat ,  ne  tamen  ab  omni  exercitio  torpefeat,  vt  ftc  qua  poffe- 
det,  tribuat,  quatenus  quanta  fit  largitas  remunerantis,  at¬ 
tendat  ,  ne  cum  terrena  largitur,  fetam plufquam  neceffe  eft, 
impiam  pertimefiat ,  &  in  oblatione  muneris  hilaritatis  lu¬ 
men  triflitia  ob furet. 

Nimirum  haec ,  atque  id  genus  alia  lexcenta  cari-  VIII. 
ratis  in  proximum  officia  funt ,  fi  tamen  in  Deum 
tamquam  finem  referantur,  cum  alioqui  fi  huma¬ 
num  quempiam  finem  fpe&ent ,  ad  diuinam  cari- 
D  ratem  nequaquam  pertineant.  Re&e  namque  idem 

Gregorius  feribie  a  :  Sed  nemo  cum  quempiam  diligit,  a  Hom.  38. 
habere  fe  protinus  caritatem  putet ,  mfi  prius  ipfam  vim  fua  *.n  ^uang* 
dtlechoms  examinet.  Nam  fe  quis  quemlibet  amat,  fed  non 
propter  Deum  amat, caritatem  non  habet,  fed  habere  fe  pu¬ 
tat.  Carit  as  autem  vera  eft, ciim  er  in  Deo  diligitur  amicus, 
er  propter  Deum  diligitur  inimicus.  Ille  enim  propter  D  eum 
diligit  eos, quos  diligit,  qui  iam  &  eos  diligere,  d  quibus  non 
diligiturfcit.  Probari  enim  caritas  per  feolam  odi)  aduerfeta- 
tem  filet ,  vnde  efe-  per  femeiipfum  Dominus  dicit :  Diligite 
inimicos  veftros,  efe  benefacite  his, qui  oderunt  vos.  Ille  ergo 
fecurus  amat ,  qui  propter  Deim  illum  amat ,  d  quo  fe  in - 
telligit  non  amari.  Et  in  eamdem  fententiara  Bernar* 
dus  b  :  Vt  perfetta  iuftitia  fit  diligere  proximam ,  Deum  b  Traft.  de 
in  caufa  habere  nece  fe  eft ,  dioquin  proximum  pure  dilige-  dilig.Deo. 
k  re  quomodo  poteft  ,  qui  in  Deo  non  diligit  ?  Porro  in  Deo 
diligere  non  poteft ,  qui  ‘Deum  non  diligit ,  oportet  irgo 
Deum  diligere  prius ,  vt  in  Deo  diligi  poffet  efe. proximus. 

Ex  quibus  apparet ,  quam  vere  didtum  fit  ab  Apo- 
ftolo  :  Qui  diligit  proximum ,  legem  impleuit ,  efe  pleni¬ 
tudo  legis  eft  dilefho.  Ec  :  -Alter  altenUs  onera  portate ,  efe 
ftc  adirnpl  bitis  legem  Chrifli.  Siquidem  amor  proximi 
propter  Deum  neceflario  includit  i  &  quidem  tam¬ 
quam  potiorem  amorem  Dei  :  fi  enim  proximum 
quis  diligit  propter  Deum  ,  Deum  magis  diligat  ne¬ 
ceffe  eft.  Id  enim  apertiflime  probat  Ariftotelicum 
illud  axioma  c  :  Propter  quod  vnurn  quodque  tale, efe  illud  c  lib.i.poft. 
magisN ere  igitur  dicit  Ioannes  illum  aperte  mentiri,  anal.cajs.i. 

t  qui 


IX. 


»  Matth.  J. 
44* 


b  Proit  if. 
f  i. 

c  Prou.i.4. 
I7f 


4  eap-M, 

eE?od.i8.<{' 


I  4.Strom. 


X, 

g  Matth.  5, 
tribuantur 
etiam  Au 
guitino  fer. 
19  ‘  4e  temp. 


h  Reg.brc- 
cior.i/s-. 


I  Hom.  73. 
jtd  Popub 

XI. 

{t  Ser.  3. de 
S$??pfian. 


Epift.I.B.Toan. 


ai8 

qui  Deum  fe,  diligere  affirmet ,  cum  fratrem  odio 
profequatur. 

Fratris  porro  nomine  quemlibet  mortalium  com- 

f»rehendi,fuie  Iudaeum ,  fiue  Gentilem ,  fiue  Cathol¬ 
icum,  Uue  haereticum,  fiue  pium,  fiue  impium,  fiue 
amicum  ,  fiue  inimicum, non  obfcure  docuit  Chri- 
ftus  1 :  Ego  a<  tem  ( inquit )  dteo  vobti :  Diligite  inimicos 
vetitos ,  benefacite  his ,  qui  oderunt  vos ,  &  orate  pro  perfte- 
quenubuf,  <&  calumniantibui  vos,vt  fitis  fili)  Patrts  veflri, 
qui  in  coelis  efqut  foiem  fisum  ori  1  facit  fuper  bonos,  cr  rna- 
los,& pluit  fuper  tnfhs,&  iniuftos.  Si  enim  diligitis  eos, qui 
vos  diiguntjjuam  menedem  habebitis  1  Nonne  ^  publica¬ 
ni  hoc  faciunt  ?  Et  fi  fallit  au  eritis  fratres  veflros  tantum , 
quid  amplius  facitis  i  Nonne  &  Ethnici  hoc  faciunt  i  Eslote 
ergo  ptfiefh  ,  fmut  &  Pater  vefler  caleftis  p-rfeblus  eft. 
Quin  etiam  Salomon  b  ;  Si  efuriertt  (inquit)  mimicus 
tuuti  aba  dium,  fi  [iut,  potum  dailh.hec  enim  faciens ,  car¬ 
bones  ignis  congeres  fuper  caput  eius.  Ku:  fas  alibi c  s  Cum 
ceciderit  mimicus  tuus ,  ne  gaudeas,  &  in  ruina  eius  ne 
exulret  cor  tuum.  His  confentanea  funt ,  quae  leguntur 
in  Ecclefiaftico  d  :  Noli  de  inimico  tuo  mortuo  gaudere, 
Itemque  :  M  mento  nowffimorum ,  &  deftne  mimicari. 
Concinit  etiam  Mofes  *  :  Si  occurreris  boui  inimici  tui, 
aut  aftno  erranti ,  reduc  eum  :  fi  videris  afimsm  odientis  te 
iacere  fub  onere, non pemanfibis ,  fed  /ubleuabis  cum  eo.  Fa- 
teor  nequitiam ,  aut  improbitatem  inimici  non  efle 
diligendam  ,  quod  mirifice  explicat  Clemens  Ale¬ 
xandrinus  f :  Ddigere  (inquit )  inimicos  non  dicit  malum 
amare,  neque  impietatem, vel  adulterium ,  vel  furtum  ,  fed 
furem ,  &  impium ,  &  adulterum  5  non  quatenus  peccat ,  & 
aliqua  aflione  injumat  hominis  appellationem, fed  quatenus 
tjl  homo,&  opus  Dei. 

Nec  poteft  hoc  praeceptum  alienum  a  natura 
cenferi,  auteiufmodi ,  quod  praeftari  non  queat,  fic 
enim  feribit  Hieronymus  6  :  Multi  pracepta  Det  fua 
imbec  llitate  ,  >on  fanilutum  viribus  aslmantes  putant  effie 
impoffiblia  ,  qua  pracepta  funt ,  &  dicunt  fuffeere  virtuti¬ 
bus  non  odiffe  tn  micos ,  onerum  diligere  plus  pracipi ,  quam 
humana  natura  patiatur.  Sciendum  eft  ergo  Chylum  non 
impoffib  lia  praciperefed  perfetta,  qua  Dauid  fecit  in  Saul , 

&  sfbfalon ,  Stephanus  quoque  martyr  pro  mimicis  fe  la¬ 
pidantibus  deprecatus  efl ,  &  Paulus  anathema  effe  cupit 
pro  perfteutoribu >  fuis.  Hac  autem  Ieftts  &  docuit ,  &  fecit 
dicens  :  Dater  ignofee  illis  qwa  nefiunt ,  quod  faciunt. 
Huc  refero  ,  quod  feribit  Bafilius  Sme  dubio  (aitj 
Deus  non  pucepiffet  dihgi  inimicum ,  nf  facultatem  Lr '■» 
gittts  eff-t  id  faciendi ,  quam  quidem  etiam  in  natura  infi-r 
tam  videri  voluit.  Bene  enim  meritos  etiam  beflist  natura¬ 
liter  diligunt :  at  maius  nobis  non  poteft  contingere  bene¬ 
ficium  ,  quam  quod  ab  inimico  nobis  datur ,  nempe  vt  beati - 
tudinem  affequamur.  Beati  ( inquit  Dom  nus )  eflis,  cum 
maledixerint  vobis ,  &  dixerint  omne  malum  aduersum 
vos  mentientes  propter  me.  Gaudete,  &  exuit ate ,  quo¬ 
niam  merces  veflra  copioftt  eft  in  coelis.  Eodem  pla¬ 
ne  modo  &  fentit  ,  &  loquitur  Chryfofto* 
mus  ' . 

Cerr4  Auguftinus  k  :  Grandis  ( ait)  labor  efl  mimi * 
eos  diligere ,  pro  perftecutoribus  ftupplicare  ,  nec  nos  nega¬ 
mus  fratres ,  non  parrns  quidem  labor  eft  in  hoc  foculo  ,ftd  £ 
grande  erit  pronium  in  futuro.  Per  amorem  enim  hominis 
inimici  tffic  eris  amicus  Dei ,  imnio  non  filum  amicus  ,  fed 
etiam  filius ,  ficut  ipfe  Dominus  dixit  :  Diligite  inimicos  ve- 
ftros ,  bene  fati  te  his ,  qui  oderunt  vos ,  vt  fuis  fili)  Patris  ve- 
ftri ,  qui  in  colis  eft.  Si  te  aliquis  bomo,diues  in  hoc  foculo 
vellet  adoptiuum  filium  facere ,  quomodo  feruires ,  quae  ei 
dignitates  impenderes  ,  &  feruorum  eiufque  feruitia  du- 
riffima ,  &  aliquoties  etiam  turpijfima  fu  f Ener  es  conubia, 
vt  ad  caducam,  &  fragilem  eius  horeditatem  peruenires} 
Quod  ergo  ille  fu  s  linet  propter  ftab  flant  iam  terrenam ,  m 
fufEne propter  vitam  oternam.  Comsmcimur  enim  certiffi- 


A  mu  ratione ,  quia  propter  Deum  poffumus  quidem ,  fed  no¬ 
lumus  iniutias  fuflintre.  Denique  fi  nobis  aliqua  potens 
perfona  iniurtam  facit  ,  fi  nos  etiam  in  faciem  maledicit, 
nec  reffiondere  aliqwd  afferum ,  non  dicam ,  vicem  red¬ 
dere  aufi fimus.  Quare  hoc  i  Af e  ab  illa  perfona  potente 
adhuc  maiora  quam  pertulimus ,  patiamur.  Quod  d  nobis 
extorquet  hommis  timor  ,  deberet  d  nobis  exigere  Chrifli 
amor.  Extant  alia  plura  in  eamdem  fententiam  tum 
apud  Auguftinum  a  ,  tum  etiam  apud  Leonem  Pon-  a  Scrm^y. 
tificem.  Apud  vtrumque  enim  eadem  prorfus  ver- 
ba  leguntur ,  uuibus  omnem  excufationem  praeci¬ 
dunt  ,  oftenduntque  ad  hoc  Chrifti  pneceptum  fer- 
uandum  non  vires  deficere, fed  voluntatem. 

Sic  autem  habent  :  In  reliquis  operibus  bonis  in-  XII, 
terdurn  poteft  aliquis  qualemcumque  excuftatwnem  prx- 
tendere ,  in  habenda  vero  dilechone  nullus  fe  poterit  ex* 
cufare.  Poteft  mihi  aliquis  dicere  :  non  peffum  ieiunaret 
numquarn  poteft  dicere ,  non  pejfum  amare.  Toteft  d<ce* 

Ye  :  propter  infirmitatem  corporis  mei  non  poffum  d  vino , 

&  carnibus  abflinere,  A/umquid  poteft  dicere  :  non 
poffum  ddigere  !  Dotefl  aliquis  dicere  :  virginitatem  non 
poffum  feruare  \  poteft  dicere  :  non  poffum  res  totas  ven¬ 
dere  ,  &  pauperibus  erogare,  Numqtsid poteft  dicere :  non 
poffum  diligere  inimicos  ?  Non  enim  ibi  aut  pedes  labo¬ 
rant  currendo ,  utut  aures  audiendo  ,  aut  mantis  operan¬ 
do  laxantur.  Non  nobis  dicitur ,  ite  ad  Orientem,  & 
quarite  caritatem.  Nrtuigate  ad  Occidentem ,  &  tnue- 
C  metis  dileflionem.  Intus  in  corde  nofbo  eft ,  vbt  redire 
tubemur  dicente  Propheta  :  Redite  puuaricatoret  ad  cor: 
non  enim  in  longinquis  regionibus  inuemur ,  quod  d  no¬ 
bis  petit ,  &  orate  pro  perfequemibus ,  &  calumniarnibus 
vos.  Quid  aliud  pro  inimicis  orandum  eft ,  mfi  hoc  ,  quod 
ait  udpoflolus.  Vt  det  illis  Deus  poenitentiam ,  &  refipi- 
ftcant  a  Diaboli  laqueis,  a  quo  capti  tenentur.  Qui  igitur 
fe  ait  Deum  diligere ,  nec  tamen  proximos  etiam 
inimicos  caritate  comple&irur,  pertpicu4  mendacij 
arguitur,  quod  eleganti  ratione  confirmat  Ioannes, 
dum  ait : 

Qui  enim  non  diligit  fratrem ,  qu-m  vidit ,  Deum,  quem  X 1 1 L 
non  vtdit,quomodo  poteft  diligere?  Sic  plan4  natura  com- 
pararum  eft,  vt  praifentia  magis  moueant,  cum  fen- 
fus  afficiant,  quorum  du£tu  mens ,  8c  ratio  ad  agen¬ 
dum  incitatur.  Certe  ad  amorem  conciliandum 
prxeipuam  effe  in  oculis  vim ,  indicant  Poetae,  qui- 
D  dam  enim  dixit; 

Vt  vidi,  vt  peri) ,  vt  me  malus  abftuht  errori 
&  alius  quidam: 

Si  ne fcis,  oculi  funt  in  amore  duces. 

Re&e  itaque  argumentatur  Ioannes,  qui  proximos, 
quos  oculis  cernit, non  diligit, Deum  ab  oculis, ora- 
nibufque  fenfibus  remotilhmum  qua  poteft  ratio* 
ne  diligere  ?  Quafi  dicat: nemo  facile  credat  Deum 
ab  eo  diligi, quem  videre  non  poteft  qui  proximum 
non  diligar,  quem  continenter  intuetur.  Dixit  au¬ 
tem  Apoftolus  Grpece  m  axe  ,  quod  efl  temporis 
praeteriti, fortafTe  vt  alludat  ad  id,  quod  paulo  ante 
dixerat  :  Deum  nemo  vidit  vmquam.  Ac  propterea, 
cum  id  iteret  s  Deum  quem  non  vidit,  eodem  modo 
ex  aduerfo  ei  obiicit ,  fratrem ,  quem  vidit  Eftque  vt 
docent  in  fcholis  argumentum  a  maiori :  longe 
enim  probabilius  eft,  quempiam  ea  diligere,  quae 
fub  afpe<ftum  cadunr,quam  quae  funt  a  fenfibus  re¬ 
mori  fuma  ,qui  igitur  illud  negligar,hoc  profe&c  ne 
attinget  quidem  Denique  hoc  ipfum  alia  quapianj 
ratione  confirmat,  fubdit  enim : 

%  1 .  Et  hoc  mandatum  habemus  ab  eo ,  vt  qui  diligit 
Deum,  diligat  &  fratrem  fuum. 

Probauerat  ex  ipfa  caritatis  natura ,  non  pofle  !♦ 
quem  quam 


Explan.  Cap.  I V.  219 


quemquaih  vere  Deum  diligere  ,  qui  proximum  ca¬ 
ntate  non  complebatur ,  vt  enim  ait  OEcumenius, 
perinde  eft, ac  fi  dixiflet  iCamas  ex  muiua  omnno  con- 
f.ietudme  conflatur ,  confiet  udo  autem  ex  eo  exifht ,  quod 
videmus  fratrem  ,  atque  inde  pracipue  in  amorem  eius  ac - 
cenfi  coniungimur, quippe  cum  vifto fit, qua  tn  amorem  maxi¬ 
me  homines  illidat.  Quocirca  qui  quod  magis  m  amorem 
allicit ,  negligit,  &  fratrem,  quem  videt, non  amat, quo  patto 
Ji  Deum ,  quem  non  videt ,  neque  vllo  fenfit  percipit ,  cuique 
nulla  confuetudine  eft  coniunthesfe  amare  dicat,verum  di¬ 
cere  iudicabitur  ?  Vt  videatur  Apoftolus  indicare  pro¬ 
ximi  diledionem  ita  oriri  a  caritate, vt  tamen  in  ipfa 
etiam  natura  initium  aliquod,  &  fundamentum  ha¬ 
beat ,  atque  idcirco  externorum  fenfuum  ope  non¬ 
nihil  iuuetur ,  quod  in  caritate ,  quas  Deum  fpedat, 
fecus  accidit.  Ad  hoc  igitur  argumentum  aliud  lon¬ 
ge  firmius  ,  ac  validius  addit  ab  ipfa  caritatis  natura 
petitum.  Deus(inquit)qui  praecipit  amorem  fui,  ni¬ 
hilo  minori  audoritate  imperat  proximorum  'cari¬ 
tatem.  Qui  ergo  dicit,fe  Deum  amarc,plane  menti¬ 
tur,  nifi  huic  etiam  diuino  pnecepro  obtemperet, 
quo  proximus  diligendus  eft.  Itaque  rebe  ait  Augu- 
ftinus  :  Ipfe  dedit  nobis  praceptum  ,  vt  diligamus  inuicem. 
Quomodo  diligis  eum, cuius  odifli  praceptum ? 

II.  Rem  deinde  exempjo  illuftrat.  Quis  eft  (inquitj 
qui  dicat ,  diligo  Imperatorem ,  fed  odi  leges  eius  \  In  hoc  in- 
tellgit  Imperator,  fi  diligis  eum ,  fi  obf eruentur  leges  eius 
per  prouincias.Lex  jmperatoris  qua  eft  Mandatum  nouurn 
do  vobis ,  vt  vos  inuicem  diligatis.  'Dicis  ergo  te  diligere 
Chnslum  fena  mandatum  eius  & fratrem  dilige : fi  autem 
fratrem  non  diligis ,  quomodo  eum  diligis ,  cuius  mandatum 
contemnis  }  Plane  hoc  modo  argumentatus  eft  Chri- 
ftus  apud  Ioannem:57  quis (vnopiix.) diligit  me,fermonem 
meum  fentabit.ltemcpic-.Si  pracepta  mea  femaneritis, ma¬ 
nebitis  in  dilcttione  mea.  Denique  :  Vos  amici  mei  e  siis, fi 
feceritis  qua  rgo proripio  ".Saepius  autem,&  quidem 
grauiflimis  verbis  proximorum  caritatem  praecipit: 
In  hoc  (inquit)  cogmfcent  omnes ,  quod  dfcipulimei  cHis , 
fi  dtletttonern  habueritis  adinuicem.  Egregie  autem  ob- 
a  Reg  fuf.  feruanit  Bafilius  *,duo  praecepta  caritatis  pene  fem- 
difpqj.  per  coniungi  vfqiie  co,  vt  quod  proximo  quifque  benefe¬ 
cerit  ad  habeat  perinde  ac  fi  ipfi f alium  fuijfet.  Efunui  enim 
( inquit )  t&  did  flis  mihi  manducare ,  &c.  Tum  addit: 
Quatenus  autem  fcciffis  vni  de  his  fratribus  meis ,  mihi 
feciilis.  Ex  quo  fane  inteUigi  poteft,qui  primum  [eruet, eum 
fecundum  quoque  per  illud  tpfum  poffe  feruare ;  ac  victffim 
per  fecundi  obfiruationem  reditum  aperiri  ad  primum  ,  vt 
videlicet  &  qui  Dominum  diligat,  confequens  fit ,  eum  pro¬ 
ximum  etiam  diligere.  Qui  enim  diligit  me  {inquit  Domi - 


A  nus  )  mandata  mea  feruabit.  Idem  autem  hoc  mandatum 
meum  eft, inquit, vt  diligatis  inuicem,  fient  ego  dilexi  vos.  Si - 
militerque  vicifftm  ,  in  qito  caritas  aduerfus  proximum  fit, 
eum  quoque  caritati  fatis  fac  er  e  ,  qua  eft  aduerfus  Deum: 
quippe  cum  ipfe  beneficium  illud  perinde  accipiat ,  ac  fi  in 
fe  proprie  fu  fiet  collatum. 

Quocirca  rebe  colligit  OEcumenius  :  5/  tamen  III. 
(inquit )  aliquis  fit,  qui  na  impudenter  fi  gerat,  vt  Deum 
amare,  cum  afferat,  fratrem  od’o  profequatur ,  nonne prater- 
quam  qiiod  caritatem  diuinam  adulterat,  mandati  quoque 
Dei  tranfgmfor  eft  exislrnandus  i  Illius  videlicet ,  quod 
priedfit,  cum  mquit :  In  hoc  cogno fient  omnes  meos ,  vos  ejfe 
difcipulos  ,  (i  mutuo  vos  amore  profequamini.  Qui  icitur 
Deum  amat ,  &  fe  eius  difcipulum  efje  affirmat ,  is  fatrem 
J3  quoque  fuum  ex  mandato  erus  diligat  neceffe  e  fi.  Quae  fit 
autem  vis,  ac  poeftas  fraternae  caritatis  docuit  Ius 
verbis  Auguftinus  :  ISIon  [ic  debemus  amare  homines, 
quomodo  aadittimus  gulofos  dicere ,  amo  turdos.  Quam, 
quare  ?  Vt  occidar,  &  co"fi<mat,(jr  amare  fe  dicit, &  ad  hoc 
illos  amat, vt  non ftnt.Qr  ad  hoc  amat, vt  perimat.  Et  quid¬ 
quid  ad  cibandum  amamus ,  ad  hoc  amamus  ,  vt  illud  cort- 
fumatur ,  &  nos  reficiamur.  Numquid  fic  amandi  furit  ho- 
rnines  tamquam  confutuendi  ?  Sed  amicitia  quadam  bene- 
uolentio ,  vt  aliquid proflemus  eis ,  quos  amamus.  Q  uid  fi 
non  fit ,  quod  proflemus  ?  Sola  b  meuoUntia  (afficit  amante ; 
non  enim  optare  debemus  effe  mi  feros ,  vt  pojfimus  exercere 
opera  rmfercordio.  Deinceps  vero  abfque  excernis 
abionibus  confifterepofle  caritatem  pluribus  exem- 
q  piis  confirmat. 

Das  panem  e  furient  i,  fed  melius  nemo  e furiret ,  &  nulli  IV. 
dares.  Vellis  nudum ,  vtmarn  omnes  veflti  iffient ,  vt  non 
effiet  ifla  neceffiuas.  Sepelis  mortuum  ,  vtinatn  veniat  ali¬ 
quando  illa  vita  ,  vbi  nemo  moriatur.  Concordas  litigantes, 
vtinam  aliquando  fit  pax  iHa  at  er  na  lerufitlem  ,  vbi  nemo 
diftordat :  hac  enim  omnia  officia  neceffitatum  funt.  Tolle 
mi  feros  ,  ceffiabunt  opera  miftricordio.  Opera  miferico  dia 
ceffabunt,  nurnquid  ardor  caritatis  exunguem  ?  Germanius 
amabis  f dicem  hominem, em  non  habes, quod  profles : purior 
ille  amor  erit ,  miilioque  fine  enor :  nam  fi  proflueris  rnifero, 
fortaffie  extollere  te  cupis  aduerfus  eum ,  cum  ttbi  vis  effie 
fnbiechsm,quia  auEbor  es  benefici) :  ille  indiguit, tu  impertitus 
es,quafi  maior  videris, quia  tu  praTlitifti.  quam  ille,  cui  pu- 
ftitum  eft. Opta  <equ<'dem,vt  ambo  fub  vno fttis,  cui  nihil  pra- 
£  flari poteft.  Iraque  praiceptum  dilebionis  proximi,  fi 
res  poftulet ,  externas  etiam  abiones  pariat  necefle 
eft:alioqui  fola  interna  beneuolentia ,  &  caritate 
praecepto  diuino  obtemperari  poceft.  Vt  enim  idem 
Auguftinus  docet :  Omnis  dtleltio  beneuolentiam quam¬ 
dam  habet  erga  eos, qui  diliguntur. 


‘Bened,  luttirtian.  in  Epift.  rB.  loan . 


t  1 


ARG  V 


220 


Epili  I.  B.  Ioan. 


ARGVMENTVM  CAPITIS  QVINTI. 

IN  hoc  poflremo  huius  epistola  capite  de  fidei ,  (fi  caritatis  fructibus  differit ,  (fi  institutam  fupeyiori 
capite  difiutationem  profequitur.  Et  quod  attinet  quidem  ad  fidem ,  non  pauca  de  Christi  diuimtate, 
eiufque  ad  nos  aduentu ,  de  incarnationis  fine ,  (fi  vita  immortali  perfringit ,  ad  quam  Christus  fu  a 
morte  aditum  nobis  refer auit.  De  eiufdem  vittoria ,  (figloriofo  triumpho  nonnulla  etiam  attingit ,  qua 
omnia  credenda  proponuntur ,  tamquam  necejfaria  ad  Christi  gratiam  adipificndam ,  (fi  fi  em  cale- 
fiium  bonorum  concipiendam ,  qua  precando  impetrare  pojfumus.  Ad  caritatem  hac  ipfa  aliqua  ratione 
pertinent ,  multaque  pr at  er  e  a  fubiicit ,  dum  nonnulla  officia  explicat ,  qua  fratri  debentur ,  qua  potifii . 
mum  ad  animum  referuntur. 


C  AP  VT  V. 


PARAPHRASIS. 


i  Mnis ,  qui  credit ,  quoniam  Tefus 

eft  Chriltu*  ex  Deo  natus  efl.Et 
omnis ,  qui  diligit  eum ,  qui  genuit,  di¬ 
ligit  (fi  eum, qui  natus  e  fi  ex  eo. 


%  In  hoc  cogno fcimus ,  quoniam  diligimus 
natos  Dei ,  ciim  Deum  diligamus ,  (fi 
mandata  eius  faciamus . 


3  Hac  e  fi  enim  caritas  Dei,  vt  mandata 

eius  cufiodiamus ,  (fi  mandata  eius 
grauia  non  funt. 

4  Quoniam  omne  quod  natum  efi  ex  Deo , 

'vincit  mudumifi  hac  efivitforia,qua 
i vincit  mundum ,  fides  nolira. 


5  efl  j  elut  vincit  mundum ,  nifi  qui 

credit, quoniam  lefus  efi  Filius  De  ii 


<5  Hic  efi, qui  venit  per  aquam ;  (fi  fangui- 
nem  lefus  Chriflus,non  in  aqua  folum, 
fed  in  aqua ,  (fi  fanguine :  (fi  fiiritus 
efi,  qui  teflificatur ,  quoniam  Chrislus 
efi  veritas. 


7  Quoniam  tres  fiwt ,  qrn  teHimonium 
dant  in  calo,? ater, Verbum,(fi Spiritus 
fiincfus,(fi  hi  tres  vnum  funt , 


Alnis,  qui  creata  fide  credit,  Iefum  elfc 
Chriftum ,  hoc  eft ,  humani  generis  vindi  ¬ 
cem, ac  liberatorem, hoc  ipfo  fe  Dei  Filium 
ex  fpiriru ,  &:  aqua  genitum  probat.  Oitmis  porro 
qui  Deum  fidelium  omnium  genitorem  diligit, 
diligat  profedb  neccfife  eft  etiam  filios  ex  co  ipi- 
ritaliter  genitos.  Caritas  fan£,  qua  Deum  com- 
pleditur ,  fuapte  natura  proximorum  amorem  pa- 
rit >  ita  fit ,  vt  hinc  certiflime  noftra  in  Deum  cari¬ 
tas  elucefcat ,  atque  adeo  appareat ,  nos  proximos 
noftros  tamquam  Dei  filios  vere ,  atque  ex  animo 
diligere ,  cum  noftram  in  Deum  caritatem  praece¬ 
ptorum  ipfius  obferuatione  veluti  certiflimo  argu¬ 
mento  probamus.  ^  Hoc  enim  a  nobis  noftra  er¬ 
ga  Deum  caritas  fuo  propemodum  iure  flagitat, 
vt  eius  nos  praeceptis  vitro ,  ac  fponte  praebeamus 
obfequentcs  ,  cum  praefertim  eius  praecepta  grauia 
nequaquam  fint ,  quibus  diuinae  gratiae  praefidio  ni¬ 
xi  non  poflimus  facilb  obtemperare.  ^Namquif- 
quisnouo  quodam  ortu  natus  eft  ex  Deo,  facili 
omnes  difficultates  fuperabit,ipfumque  adeo  mun¬ 
dum  vniuerfum  fubiget,  &diuina  fide  praeditus 
aduersus  vniuerfum  mundum  gloriofam  quam¬ 
dam  vidoriam  reportabit  ,  deque  omnibus  hofti- 
bus  triumphabit.  C  Quis  quaefo  tamquam  vidor 
de  mundo  gloriolum  triumphum  agit ,  nifi  qui 
credit  Iefum ,  qui  inter  mortales  more  caeterorum 
hominum  aliquando  vixit,  verum  efle  Dei  Filium, 
nihilo  Patre  inferiorem ,  fed  eadem  penitus  raa- 
ieftate  praeditum  ?  Hic  porro  Dei  Filius  cum 
noftra  mortalitate  indutus  ad  nos  venit  ,  non 
aquam  tantummodo  baptifmi  ad  expianda  pec¬ 
cata  inftituit ,  fed  proprium  etiam  fanguinem  tam¬ 
quam  fcelerum  noftrorum  precium,  &  piaculum 
fudit ,  vt  nos  aqua ,  &  fanguine  penitus  perpurga¬ 
ret,  adhibito  praeterea  diuino  Spiritus  fandi  tefti* 

monio,  quo  vera  Chrifti  dodrina  mirifice  confir¬ 
maretur.  Ipfeque  adeo  Chriftus  aeterna,  atque  im¬ 
mutabilis  veritas  eundis  mortalibus  elucefceret. 

Quid  autem  Spiritus  fandi  teftimonium  prae¬ 
dico  ?  Tres  omnino  funt  caelcftes  veluti  teftcs  di- 
uinitatis Chrifti  diuinae  perfonae  Pater,  Verbum, 
&:  Spiritus  fandus;  qui  licet  perfonis  tres  fint  di- 
ftindi,  vnius tamen,  atque  eiufdem  naturae  funt, 

vt  vere  poffis  affirmare,  tres  vnum,  atque  idem 


Paraphr.  Gap.  V.  221 


efle»  Adde,  fi  placet,  ad  diurnos,  quos  nomina- 
ui  terftef ,  totidem  teftes  terrenos ;  fiquidem  fpiri- 
tus, aqua,  &  fanguis  in  hac  citima  mundi  plaga 
camdem  Chrifti  diuinitatem  teftantur.  Trium 
veto  teftimoniumfcodem  omnirtd  refertur ,  eam- 
demque  veritatem  confirmat.  ^  Nam  fi  homi¬ 
num  teftimonia,  qui  tamen  facile  mentiri  pof- 
funt ,  m  rebus  humanis  admittimus,  &  probamus; 
multo  profecto  facfiiuls  diuino  teftimonio  ac- 
quiefeendum  erit ;  cum  fit  non  modo  quouis  hu¬ 
mano  teftimonio  praeftantius, ac  dignius,  fed  pror- 
fuseiufmodi,  vt  omnem'  mendacij ,  aut  Falfitatis 
fufpicionem  effUgiat, 'cum  fit  Deus  fUnima  veritas, 
quas  mentiri  nulla  ratione  poteft :  fuo  autem  tefti¬ 
monio  Fihj  fui  diuinitatem  mirifice  confirmauit. 
5"  Qm  itaque  credit  ,  diuinam  Filij  Dei  maiefta- 
tem  diuino  Patris  teftimonio  fidem  fiiam  confir¬ 
mare  poteft  :  contra  vero,  qui  Filij  diuinitatem  ab¬ 
negat,  fi  dicere  fas  eft, Deum  immortalem,  hoc  eft, 
ipfam  fummam  veritatem  mendacij  arguere  non 
veretur,  cum  Filij  diuinitatem  paterno  teftimonio 
roboratam  credere  rccufet.  ^  Hoc  porro  teftimo- 
nium  eo  potiffimum  argumento  dignofeitur ,  & 
firmatur ,  quod  tam  certo  vitam  nobis  fempiter- 
nam  largitus  eft  Deus,  vtcam  pene  iam  fpe  adepti 
videamur  5  fingulari  vero  Filij  eius  beneficio  hanc 
nobis  vitam  peperit.  ^  Sic  autem  habqtote,  eum, 
qui  Filio  Dei  fide ,  &  caritate  prob&  adhaeret ,  eius, 
quam  dixi ,  vitae  iam  nunc  quodammodo  partici¬ 
pem  efte ;  contra  vero  eius  vitae  illum  efle  penitus 
expertem, qui  fide,&  caritate  deftitutus  a  Dei  Filio 
eft  alienus.  ^  Idcirco  autem  haec  ad  vos  fcripfi ,  vt 
vos  certiores  facerem, quid  fides  Chrifti  vobis  con¬ 
tulerit  :  vitam  enim  vobis  aeternam  largitus  eft 
Deus  ,  quia  per  fidem  Chrifto  Filio  eius  nomina 
dediftis.  Hinc  fanecerriflima  quaedam  fpes ,  &c 
confidentia  exiftit, quam  nobis  certo  polliceri  pof- 
fumus  ,  quidquid  diuinas  voluntati  confentaneum 
precibus  a  Deo  contendemus,  facile  nos  impetra¬ 
turos.  Neque  enim  dubitare  pofiumus ,  largitu¬ 
rum  Deum  nobis  quidquid  rit£ ,  ac  re&e  petieri¬ 
mus  ab  eo,quandoquidem  ipfi  experimento  didici¬ 
mus,  plurima  afliduis,  ac  piis  precibus  fuifle  nos  ab 
illo  confecutos.  ^  Tametfi  aurem  haec  de  certa  fipe* 
&  confidentia  di&a  funt  a  me,  nolim  tamen  perin¬ 
de  accipi,  quaft  prorfus  omnia  impetrare  a  Deo 
poffimus.Nam  fi  quis  fratrem  fuum  viderit  facino¬ 
re  quopiam  inquinari,non  tamen  ad  mortem,  eum 
iubeo  magna  confidentia  pro  illo  preces  fundere, 
iis  enim  non  ad  mortem  peccantibus  vitam  pro¬ 
cul  dubio  impetrabit.Non  idem  dixerim  de  eo, qui 
flagitium  perpetrat  ad  mortem, hoc  eft,  immani,  8c 
atroci  crimine  inquinatur ,  neque  enim  certam  ve¬ 
niam  audeo  polliceri.  Vt  enim  breuiter  dicam, 
quod  fentio,  multa  peccata  funt,  quas  aduersus  iu- 
ftitiam  pugnant, qu^  poenitentia, &  lachrymis  dele¬ 
ri  poftunt.  Eft  praeterea  fcelus  aliquod  atrox,  atque 
immane,quodad  mortem  appellaui,quod  non  fine 
magna  difficultate, atque  ingenti  labore  expiari  po¬ 
teft.  ^  Illud  fane  compertum,  atque  exploratum 
Bened.  Justiman.  in  Epift.  B.  loan. 


8  Et  tres  funt ,  qui  tettimoniitm  dant  in 
terra  jpiritus,  aqua ,  & fanguis ,  &  hi 
tresvnum  funt. 


9  Si  teflimonium  hom  inum  accipimus ,  te - 
fttmonium  Dei  maius  ejt ,  quoniam 
hoc  efi  teflimonium  Dei ,  quod  maius 
e  fi ,  quoniam  tefiificatus  e  fi  de  Filio 
fuo. 


I  o  fui  credit  in  Filium  Dei ,  habet  tefii- 

monium  Dei  in  fi.  fui  non  credit  Fi¬ 
lio  ,  mendacem  factt  eum ,  quia  non 
credit  in  tefiimonium,quod tefiifica¬ 
tus  efi  Deus  de  Filio  fuo. 

I I  Et  hoc  efi  teflimonium ,  quoniam  vitam 

at  emam  dedit  nobis  Deus ,  &  hac 
vita  in  Filio  eius  efi. 

11  flui  habet  Filium, habet  vitam,  qui  non 
habet  Filium  Dei ,  vitam  non  habet. 


1 3  Hac fcripfi  vobis, vt  fiatis, quoniam  vi¬ 

tam  habetis  at  er  nam ,  qui  credttis-iA 
nomine  Filij  Dei. 

14  Et  hac  efi  fiducia ,  quam  habemus  ad 

eum ,  quia  quodeumque  petierimus , 
fecundum  voluntatem  eius  audit  nos. 


1 5  Et  fcimus,  quia  audit  nos,  quidquid  pe¬ 
tierimus  ;  fimus ,  quoniam  habemus 
petitiones ,  quas  pofiulduimus  ab  eo. 


1 6  fui  fit  fratrem  fuum  peccare  peccatum 
non  ad  mortem ,  petet ,  &  dabitur  ei 
vita  peccanti  non  ad  mortem.  Efi 
peccatum  ad  mortem ,  non  pro  illo  di¬ 
co  ,  vt  roget  quis. 


?7  Omnis  iniquitas  peccatum  efi  >&  efi 
peccatum  ad  mortem. 

j8  Scimus ,  quia  omnis ,  qui  natus  efi  ex 
Deo  ,  non  peccat ,  fed  generatio  Dei 
conferuat  eum ,  &  malignus  non  tan¬ 
git  eum. 

*  3 


19  Scimus^ 


$2  S fimus ,  quoniam  ex  Deo  fumus  ,  eJ- 
mundus  totus  tn  maligno  fio f tus  efi. 

%o  Ft  [cimus, quoniam  Filius  D  ei  venit 
dedit  nobis  fenfum ,  vt  cognof camus 
verum  Deum ;  & fimus  in  vero  Filia 
eius:  Hic  e  fi  verus  Deus  ,  fir  vita 
Aterna , 


$  i  Filioli ,  cu  fio  dite  vos  a  fimnlachris, 
Arnen . 


1 1.  B,  loan. 

nobis  e(V  qui  fpirita.Uter  a  £)f  p  genid  riouam 

quamdam, yi&fl  r^jonem  paaj/y>yc}quam4u»inieo 
ftatu  perfeucrant,.nu)la.patioii/2  ,peccarc,yjs.enimaJi 
Ja,quame5c;wle0:i  illo  QFG«$erqeperqnt*  io/iiapet* 
feuerat,eofquq  ita  cufhrnat^e^nic,  voniilbschir- 
rnQPjs  iqfidjis  dopip) }  aut  qppiigmtionibijs  vitici, 
ac  fu perari. queant.  ,f  Efl:  prph?&6, quod  ffggmpfe. 

re  gaudqamus, cum  ipigqla^p^beneiicip  quippe 

bapcifmo  expiati  ab  eo  genitifumusjciim  imiume- 
rabiles  m.ortajlqs, idoloru.cultu  impliciti  impio  da?r 
moni  m  i  feram.fe  r  u  ian  t  fer  u  i  putens  ^Na^vero  pr^ 
certo  habemus  Filium  Dei  noftra  mortalitate  eitr 
cumdatum  ad  nos  veniiTc,  fnamque  nobis  diuin&m 
do6trina  tradidide,  atque  adeo  nos  ab  impietate  ad 
veri  Dej  cultum, traduxife,vt  in  vera  Fili} Pei,fide„ 
^religjqneviuamus,  qui  quidem  verus  eft|)eifs 
Papri  omnino  aequalis,  quique  aditum  nobis  ad  vi¬ 
tam  xternanvrererauit.  f  ;^mt>brem ■,  filjjtfiihi 
oariffimi,  tam  iingularis, benefici}  memores  nolite 
committere  ,  vt  vos  denuo  humani  generis  hortis 
impia, ac  nefario  idolorum  cultu  vllo  pado.  cowa- 
naiiiet,  Amen,  ■  „ 


IN  C  APVT  QV  1  N  T  V  M 

E  X  P  L  A  N  At  IO- 


Omnis,  qui  credit,  quoniam  Iefus  eft  Chriftus,  ex  Deo 
natus  eft:  &  omnis  qui  diligit  eum, qui  genuit, diligit 
Cr  eum  , qui  nam  eft  ex  Deo. 

O  N  male  OEcumenius  hjec  cum  fine 
fuperioris  capitis  connedfcit,  vtad  con-- 
firmandam  fraternam  caritatem  refq- 
rantur.  Ita  autem  feribit :  St  mandatum 
accepimus  a  magiftro  noftro ,  vt  mutuo  nos 
amemus  \  fi  magtftrum  noftrurn  Iefum  effe  Chriftum  credi¬ 
mus, in  eo  autem  eft  Chriftus ,  quod  Deus  &bomo  eft,  man¬ 
data  prorfus  em  vtpote  magiflri ,  atque  Dei  feruabimtts. 
Egerat  iane  iniine  praecedentis  capitis  dc  praecepto 
diligendi  proximos  ,  quod  Chriftus  fuum  proprium, 
ac  peculiare  prazeeptum  appellayerat :  hoc  aurem  in 
prae&nria  dicit  ab  iis  potiftitnAm  obferuandum  efle, 
qui  credunt  Iefum  efle  Chriftum  ,  hoc  eft,  humana: 
faUftis  aqcftorem,  &  humani  generis  liberatorem. 
Omnis  ergo{itx)qui  oW'*>npii  quidem  fide  informi, ac 
mortua  ,  fed  viud ,  qux  per  diledtionem  operatur, 
Quamobrem  redte  aif Auguftinus :  Quis  efl,qui  non 
credit,  quod,  Iefus fit  Chriflus  ?  Qui  non  fu  viuit ,  quomodo 
praceptt  Chriflus.  cJMuhi  enim  dicunt :  credo,  fed  fides  fine 
operibus  non  faluat ,  opus  aut  em  fidei  ipfa  dtlcBto  efl  dicente 
Paulo  Apoflolo :  Et  fides ,  qua  perdileBionem  operatur. 
j  j„  Fidem  autem  non  vniuerfim  accipit  hocloco  Apot- 
ftolus,  fedangufte,  atque  reftridte,  vt  incarnationis 
myfterium  proprie  atunga.t:Omnio(ait)quicredtt,quo- 
niam  Iefus  efl  fbnftusyn&us  videlicet  Spiritu  fandlo, 
4. 17.  &c  diuipltate-.delibutus.  Itaque  Apoftoli  a  :  Qonuene- 
rmt  emm  (inquiunt)  vere  in  duitate  ifia  aduersus fm- 
£A£t.  1 0.37.  Bum  puerum  tuurn  Iefum, quem  vnxisli.Et  Petrus  b:Vos 
fiitis  (ait)  quod  facium  eft  vttbum  perymuerfam  Iudaam, 
incipiens  enim  d  GaliUapofl  baptifmum  ,  quodpradicauit 
loannefkfum  a  Nazareth, quomodo  vinxit  eum  DeusSpi- 
mufintlay?  virtute.  Credere  igitur  neceife  eft,  Iefum 
cfle  Chriftum  ,  hoc  eft  ,  Virginis  Filiuqj  ,  qui  caelefti 


A  audtorirate  Iefus  didtus  eft,  efle  Chriftum,  hoc  eft, il¬ 
lum  humana:  falutis  audfcorem.quem  omnis  antiqui¬ 
tas  praeftolabatur  ,  de  quo  Angelus  apud  Matthieu  *  aeap.  1.  »t. 
ait  '.  Vocabts  ttomen  eius  Iefum, ipfe  enim falutifn faciet  po¬ 
pulum  fisum  a  peccatis  eorum. 

Redte  autem  Ioannes  ciim  de  caritatis  officiis  XXL 
agit,  fide}  neceflitatprji  indicat,  fine  illa  enim  ,  vtait 
Apoftolus  Paulus  b,  tmpeffibde  efl  placere ‘Deo,  Itaque  b  ad  Hebr, 
ait  Auguftinus  ;  Opera  quidem  tua  praterifa  antequam  <•»« 
crederes,  vel  nulla  erant ,  vel  fi  bona  videbantur  ,  inania 
eram.  Si  enim  nulla  erant ,  ftc  eras  quafihomo  fine  pedibus, 
aut  vexatis  pedibus  ambulare  non  valens,  St  autem  bona 
videbantur,  antequam  crederes,  currebas  quidem  fed prater 
viam  currendo  errabas  potius,  qmm  peruemebas.  Efl  trg<f 
nobis  &  currendum, &  in  via  cnrrendumtqui  prester  viam 
currit, inanit  er  currit, immo  ad  laborem  currit ,  Qua  eft  via, 
per  quam  currimus  ?  Chrifttis  dixit  •'  Ego  fum  via -filus,  pa¬ 
tri  a,  quo  currimm?€hriftus  dixit:£gefum  verttas. peri  Ilum 

B  curris,  ad  illum  curris ,  in  ipfo  requiefeis.  Poft  nonnulla 
yero  explicans  quam  fidem  hoc  loco  exigat  loan- 
n es:Hoc  eft (inc^un) credere ,quta  Iefus  Chrtftus  eft ,  quomo¬ 
do  credunt  Ghriftiani  ,  qui  non  folii  m  nomine  Chriftiani 
funt ,  fed  fallis ,  &  vita ,  non  quomodo  credunt  d&mones, 

Deinde  comparans  fidem  daemonum  cum  fide  Pe¬ 
tri, idem  ait  illos  credere, quod  crediditPctrus :  Ergo 
(ait)  dicit  Petrus :  Tu  es  Cbnftus  Filius  Dei  viut.  Dicunt 
dr  damones: Scimus  quia  fis  Filius  Dei.drfanflus  Dct  H>c 
Perrus,hoc  &  damoncs.-cadcm  verba, nen  idem  animus.  Et 
poft  pauca :  Hoc  dicebat  Petrus,  vt  Chriftum  arnpleflerc- 
tuf,hoc  dicebant  d<wnones,vt  Cbnftus  ab  eisrccederet. 

C  Ergo  qui  viua fide  credit, quod  Iefus  eft  Cbrifus,ex  Deo  I V , 
natus  eft.  Hoc  enim, vt  ait  OEcumenius, hicipfeloJ- 
nes  in  Euangelio  c  dixerat ;  Quotquot  autem  receperunt  c  cap.  1. 
eum  ,  hoc  eft,  crediderunt  in  eum ,  dedit  eis  poteftatemfiltos 
Dei  fieri  bis, qui  credunt  in  nomine  eius.  Fides  enim  viua  ^  ^  i-e, .  ^ 
propria  eft  filiorum  Dei ,  Sc  hoc  eft ,  quod  ait  loan-  fi<jc  aci  ^c- 
nes  :  Ex  Deo  nam  eft,  Quocirca  Cyriilus  d  Alexan-  gin. 

driuus; 


ExjMan. 

drinus:  non  credk(mcpcs\t)neque  inter filios  Dei  com¬ 

putabitur.  Si  enim  omnibus  poteftatem  filios  Dei  fieri  dedit , 
qui  Filium  acceperunt, ficut.  dicit  Euangelifta,qui  non  fufce- 
perunt  eum  ,  neque  infilijs  Dei  connumerantur ,  eum  per 
quem  hoc  exifttt,  non  agnoftentes.  Poftulat  autem  Ioan¬ 
nes  ,  vt  filius  Dei  priuatim  credat ,  Iefum  efleChri- 
ftum  ,hoc  enim  maxime  credendum  efle  aduersus 
«eap.tS.  Praxeam  docuit  Tertullianus3:  Et  habes  (inquit)tota 

infirumenta  eius,  qua,  in  hunc  modum  pronuntiant ,  (fi  duo 
proponunt ,  Deum  Patrem  ,  (fi  Dominum  nofirum  Iefum 
fhrifiurn  Filium  Patris  (fi  Iefum  ipfum  efe  Chnfium ,  in 
altero  quoque  nomine  Dei  Filium.  Nam  exinde  eo  ture, quo 
vtrumque  nomen  vnius  efi,td  efi,Dei  Filius ,  etiam  alterum 
fine  altero  eiufdem  efi,  fiue folummodo  Chrifius ,  idem  eft  & 
lefus ,  quia  vnBus  efi  /efus ,  quorum  nominum  alterum  efi 
proprium,  quia  ab  Angelo  impofitum  efi-, alterum  accidens, 
quod  ab  vncltone  conuenit ,  dum  tamen  Chrifius  Filius  fit , 
non  Pater.. 

V.  Et  omnis ,  qui  diligit  eum,  qui  genuit ,  diligit  (fi  eum,  qui 

natus  efi  ex  eo.  Huc  nimirum  animum  intendifle  vi¬ 
detur  OEcumenius.cum  dixit,  confirmari  ea, quas  in 
calce  praecedentis  capitis  dixerat.  Inde  enim  proba- 
uerar  proximum  efle  diligendum,  quia  id  Chriftus 
praeceperat.  Nunc  alia  quapiam  ratione  idem  con¬ 
firmat,  nifi  quod  amorem  proximi,  qui  latiflime  pa¬ 
tet  ,  &  ad  omnes  mortales  porrigitur ,  in  anguftum 
quodammodo  reuocat,  &  ad  fideles  tantum  reftrin- 
git ,  non  quod  illi  tantum  ex  caritate  diligendi  fint, 
fed  quod  maxime-  Sic  autem  interprete  QEcume- 
nio  argumentatur  Ioannes :  Si  autem  geniti  ex  ipfo  fu¬ 
mus,  td,  quod  et, qui  genuit, debetur, exhibebimus, id  eft, eum 
amabimus,  cum  natur a  comparatum  fit, vt  fili]  parentes  fuos 
amore  profequantur.  Cum  igitur  omnes,  qui  credimus ,  nati 
ex  ipfo  fimus ,  propter  ea  etiam  mutuo ,  vtpote fratres,  atque 
ex  ipfo  nati  amare  debemus,  quippe  cum  qui  amat  eum, qui 
genuit ,  eum  quoque  amet,  qui  genitus  ex  ipfo  efi.  Non  funt 
autem  ex  Deo  geniti ,  nifi  qui  fide  viua  praediti  funt. 
Dixerat  hoc  idem  capite  fuperiori :  Omnis  fpiritus{ ait) 
qui  confitetur  Iefum  Chnfium  in  carne  veniffe  ,  ex  Deo  efi. 
Redle  autem  monet  Auguftinus ,  coniunxifle  Ioan- 
nem  caritatem  cum  fide, quoniam  fides  ^.tjfque  cari¬ 
tate  efle  quidem  poteft  ,  fed  non  prodefle.  Statirn 
(inquit)  fidet  coniunxit  dilettionem,  quia  fine  dilcElione  fi¬ 
des  manis  efhcum  de  dilettione  fides  Chrifiiani  fides  fine  di- 
leElione, fides  dtmonis.  Qui  autem  non  credunt, peiores  funt 
quam  damones ,  (fi  tardiores  quam  damones.  Nefcio  quis 
non  vult  credere  in  Chriftum ,  adhuc  nec  damones  imitan¬ 
tur.  lam  credit  aliquis  in  Chriftum, fect odit  Chnfium ,  ha¬ 
bet  confejfionem  fidei  in  timore  poena ,  non  in  amore  tu- 
ftitia. 

V  Videtur  autem  Auguftinus  indicare  loqui  Ioan- 

nem  de  caritate  ,  qua  diligendus  eft  Chriftus  tam¬ 
quam  vnigenitus  Dei  Patris.  Sic  enim  feribit :  Omnis 
qui  diligit ,  qui  genuit  eum  ,  diligit  eum  ,  qui  genitus  eft  ab 
ipfo.  Gjtfis  genuit  ?  Pater:  Quis  efi  genitus  ?  Filius.  Et  ali¬ 
quanto  poft :  Omnis  qui  diligit, qui  genuit  eum, id  efi, Pa¬ 
trem,  diligit  eum ,  qui  genitus  eft  ex  ipfo, id  eft ,  Filium  Do¬ 
minum  noftrum  Iefum  Chriftum.  Sed  quae  mox  fubii- 
cit  Apoftolus ,  apertiflime  indicant, loqui  illum  de 
fidelibus, qui, vt  ipfemet  in  Euangelio  fcripfit,»o»  ex 
fanguimbus,  neque  ex  voluntate  carnis ,  neque  ex  voluntate 
viri,fed  ex  Deo  nati  funt ,  quique  funt  in  Chrifto  noua 
creatura,  qui,  vtait  Auguftinus ,  corpus  funtvntci  Fili] 
Dei ,  (fi  cum  ille  caput ,  nos  membra ,  vnus  eft  Filius  Dei. 
Tum  fubdit :  Ergo  qui  diligit  filiosDei,  Filium  Dei  dili¬ 
git ,  (fi  qui  diligit  Filium  Dei ,  Patrem  diligit.  Nec  poteft 
quifquam  diligere  Patrem ,  nifi  diligat  Filium,  (fi  qui  dili¬ 
git  filium ,  diligit  (fi  filios  Dei.  Quos  filios  Dei  ?  Membra 
Flij  Dri.Atque  ita  fatetur,  cum  Ioannes  aiv.Qui  dili¬ 
git  eum, qui  gemit , diligit  (fi  eum, qui  natus  eft  ex  eo. loqui 


Cap.  V . 

A  quidem  de  Chrifto,  v,t  gft.caput  amnium 

rum  Dei;,  quivna  cum,  illo  conftitiiunt  vnum  eot-J 
pus  :  Et  erit  (inquit)  .Wfus  f  hnftus  amans  fe  ipfum ,  cum. ' 
emmfe  int(icem.q,mam  membra  ,  corpus  fe  amat.  Qui  er-, 
go  beum  clil.igit,  Dei  filios  diligat  ne.cefle  eft.  Quo¬ 
circa  quod  probauerat  ex  vipraecepti a  Chrifto  tra-, 
diti,  confirmat  exipfa  caritatis  natura,  qusefimouet.' 
adamandum  patrem  ,  etiam  amore  compledtitur  fi¬ 
lios,  cum  fint  aliquid  patris.  Atque  ob  hanccaufam 
tota  hacEpiftola  docet  Ioannes ,  amorem  Dei  cum 
amore  proximi  neceflano  coniungi. 

Nunc  autem,  vt  paulo  ante ‘indi  cau  i ,  proximi  VII.’ 
amorem  ad  fideles  potiflimum  pertinere  infinuat, 
qui  funt  eiufdem  fidei,  &  gratiae  participes,  &  vt  lo¬ 
quitur  Apoftolus  Paulus  a,  funt  corpus  Chrifti,(fi  mern-  a*'*g  ^°r> 
bra  de  membro.  Sunt  quidem  mortales  omnes  ex  ca¬ 
ritate  diligendi  ,  fed  praecipue  Chriftiana  caritas 
compledfcitur  fideles.  Nam  &  Paulus  Chriftiano- 
rum  beneficentiam ,  ac  liberalitatem  ad  omnes  qui¬ 
dem  vniuerfim  pertinere  autumat ,  praecipue  autem 
ad  domefticos  fidei :  hoc  enim  poftulat  ordinata  ca^ 
ritas.de  qtia  fupra  pluradiximus.  Vt  enim  in  huma¬ 
no  corpore  ,fi  patitur  vnum  membrum ,  vt  loquitur 
Paulus ,  compatiuntur  omnia  membra  i  (fi  fi  glorificatur 
vnum  membrum ,  congaudent  omnia  membra :  non  aliter 
fidelis  in  compage  corporis  Chrifti  caritatis  nexu 
inter  fc  coniunguntur.  vnde  merito  colligit  Augu¬ 
ftinus  :  Cum  ergo  membra  Chrijh  diltgts, Chriftum  diligis , 

^  cum  Chriftum  diligis.  Filium  Dei  diligis ,  cum  Filium  Dei 
diligis ,  (fi  Patrem  diligis.  Non  poteft  ergo  feparari  dileftio. 

Elige  tibi  quid  diligas  fequuntur  te  catera.-dicas:  Deum  fo- 
lurn  diligo,  Deum  Patrem.  Mentiris,  Si  diligis,  non  folum 
Deum  Patrem  diligis-,  fed  fi  diligis  Patrem ,  diligis  (fi  Fi¬ 
lium.  Itaque  fubdit  Ioannes; 

i.  In  hoc  cognofcirms ,  quoniam  diligimus  natos  Dei , 
cum  Deum  diligamus  ,  (fi  mandata  eius  fa¬ 
ciamus. 

Reciprocat  (inquit  OEcumenius)  orationem, (fi  ait,  I. 

caritatem  erga  fratres,  id  efi,  erga  filios  Dei, caritatem  erga 
Deum  confirmare.  Prius  enim  dixit :qui  amat  Deurn.fra- 
D  trern  quoque  fuum  amat,  nunc  e  contrario-.qui filios  Det  ( in¬ 
quit] )  amat ,  Deum  ipfttm  etiam  amat,  c.mtaffque  erga 
Deum  indicium  caritatem  erga  fratrem  e [fe  flatuit.  Atque  r 

itaveluti  circulo  quodam  ab  amore  Dei  tamquam 
a  caufa  proximi  amarem  probat,  rurfus  a  caritate  in 
proximos  tamquam  ab  eftedtu  caritatem  in  Deum 
confirmat.Caritatem  autem  Dei,  quae  neceflario  pa- 
rit  diledfcionem  proximi,  perfedfcim  intclligit,  quae 
cum obferuatione  praeceptorum  coniundh.  eft, de 
qua  Chriftus  apud  Ioannem  :  Si  diligitis  me,  mandata 
mea  femate.Sc  vt  ait  Auguftinus:^»!  Deum  diligit, pra- 
cepia  eius  diligit ,  (fi  illud  pracipue. ,  de  quo  Chrifius  ait: 

Mandatum  nouurn  do  vobis ,  vt  vos  inuicem  diligatis.  Ita¬ 
que  redle  concludit  Auguftinus :  Omnino  fic  fe  tenet 
E  ifla  dictito, quomodo  ipfa  compaginata  efiin  vnumfic  om¬ 
nes  ,  qui  ex  tUa  pendent ,  vnum  facit ,  (fi  quafi  conflat  illos 
igms.  Aurum  eft,  conflatur  maffa,  (fi  fit  vnum  aliquid,  fed 
nifi feruor  caritatis  accendat ,  ex  multis  in  vnum  conflari 
non  poffunt,  . 

,  Admores  pertinet,  quod  in  prafentia  icqbit  Au-  H. 
guftinus  ,  vt  amorem  Dei,  &  praeceptorum  eius  ob- 
feruationem  fuadeat :  0  bomo(inc\uk)qui  laboras  ama- 
do  auaritia,cu  labore  amatur ,  quod  ames  \  fine  labore  ama¬ 
tur  Deus,  Auaritia  iuffura  efllabores,ptntula,  trituras, tri- 
bulationes,(fi  obteperaturus  es. Quo finelvt  habeas  vnde  im¬ 
pleas  arca ,  perdas  fecuritate.  Securior  forte  eras,  antequam 
haberes, quam  tum  habere  coepifii.  Ecce  quid  tibi  iuffit  aua- 
ritia , implcfti domum, timtntur latrones:  acquififh  aurum, 
t  4  perdi 


224  Epift.  I.  B.  Ioan. 


i  perdi  difli  fomvum.  Eccc  quiditbi  iuffit  auariti a facere,  & 

feci  fl).  Qjnd  tibi  iubet  Deu»  ?  Dilige  me.  Etrilulta  dein¬ 
ceps  in eamdeiri  fehtenriam  ,  quibus  oftendic ,  nihil 
effe  aurfotcilius ,  auc  vtilius  caritate ,  qua  Deus  dili- 
gftuf:  Non  poteft  aurem  amor  Dei  a  diuinbrum 
praeceptorum  obferuatiohe  feiungi ,  quocirca  Chri- 
a*ap.  14.  ftus  apiid  Ioannem  *.Qui  hdbet{\ncpak)mandata  mea , 
&  feruat  ea ,  ille  efl,  qui  diligit  me.  Et :  Si  qui*  diligit  me, 
flrmomm  meum  feruabit ,  &  qui  non  ddtgit  me ,  fermones 
bcap.t,  Mlosrrion  feritat.  Et  hic  nofter  fupra  b  dixerat:  Qui 

.  .  feruat  verbum  diu  ,  vere  in  hoc  caritas  Dei  perfetla 
efl.  Acut£  itaque  Augtiftinus  :  Opere  ( inquit )  efl 
dtmonflranda  dileftio  ,  ne  fit  irtfruftuofa  nominis  appel¬ 
latio. 

jj  Dixit  autem  Ioannes,  hoc  argumento  facili  de¬ 

prehendere  nos  poffe,  vera  nos  caritate  proximos 
compledb’ ,  quia  Deum  diligimus ,  &  praecepta  eius 
feruamus.  Nam  ,  vt  aitChryfoftomus ,  non  fatis  efl 
h  ibere  Dei  pncepia  ,  nift  diligenter  [eruentur.  Qua  ve¬ 
lo  ratione  Dei  praecepta  &  habentur,  &  lenien¬ 
tur  ,  explicat  his  verbis  Augriftinus  :  Om  habet  (in¬ 
quit)  mandata  m  memoria,  & Jeruat  m  vna ,  qui  habet  in 
ferr/tonibtu ,  &  feruat  in  moribus ,  qui  habet  audtendo ,  & 
feruat  ficicndo  ,  aut  qui  habet  faciendo  ,  &  feruat  perfeue- 
rando.  Nec  multo  aliter  Cyttllus:£?^«(ipqim)  man¬ 
data  quicumque  fidem  fufcepit ,  er  tenaci  memoria  Euan¬ 
gelicorum  praceptorum  cognitionem  retinet.  Seruat  autem 
fi  fecundum  ea  viuit.  Habebat  Dei  prascepta  Dauid, 
qui  alicubi  dixit c :  In  corde  meo  abfcondi  eloquia  tua, 
vinonpectern  tibi.  Itemque:  Dilexi  mandata  tua  fuper 
aurum ,  &  topazion.  Et  alibi d  :  Vt  facerem  voluntatem 
tuam  ,  Deus  meus  volui ,  fr  legem  tuam  in  medio  cordis 
mei.  Hoc  quippe  fidelibus  pollicetur  Deus  apud 
Ieremiam  c  -.Dabo  (inquit)  legem  meam  invifccrtbus 
eorum  ,  &  in  corde  eorum  fcrtbam  eam.  Quippe  diuina 
'lex  alfidua  mente  ,  &c  cogitatione  verfanda  eft, 
quod  de  fe  ipfo  non  femel  amrmat  Dauid  f  :Adiuua 
me  (ait)  &  fulum  ero  ,  &  meditabor  in  tufltficationibus 
tuis  femper,  Rurfus  :  In  suemum  non  obliuifcar  iufli- 
ficattones  tuas.  Itemque ;  Meditabor  in  mandata  tua , 
qua  dilexi.  Denique  :  In  toto  corde  meo  fcrutstbor  manda¬ 
ta  tua. 

Ut  Neque  aliud  fignificauit  Salomon  g  i  Mens  (in- 
gProuer.  f.  quit)*#/?*  meditatur  obedientiam.  quae  leges,  ac  pr^ce- 
ptorum  obleruationem  maxime  fpebHt.  Haec  porro 
alfidua  praeceptorum  meditatio  menrem  aelefti 
quadam  luce  perfundit ,  diuinaque  prudentia  im- 
firPftl.  r*8.  buit,  fic  enim  loquitur  Dauid  h  :  Quomodo  dilexi  le¬ 
gem  tuam  'Domine, tota  die  meditatio  mea  efl:  fuper  inimi¬ 
cos  meos  prudentem  me  fectfli  'mandato  tuo ,  quia  in  ster¬ 
num  mihi  efl  fuper  omtits  docentes  me  intellexi ,  quiaiefli- 
monia  tua  meditatio  mea  efl:  fuper  [enes intellexi ,  quia 
mandata  tua  exquifw.  Hanc  profe&b  ledulam  diui- 
nae  legis  memoriam ,  meditationemque  grauilfimis 
iDent.tf,  verbis  commendauit  olim  Deus  1  :  Erunt  (inquit) 
verba  hac  qua  fgo  pracipio  ttbt  hodie,  in  corde  tuo,  &  nar¬ 
rabis  ea filijs  tuis ,  &  meditaberis  m  eis  fedens  in  domo  tua , 
&  ambulans  in  itinere, dormiens,  atque  confurgens :  &  li¬ 
gabis  ea  quifi  ftgnumin  manu  tua ,  erunt  que  &  monebun¬ 
tur  inter  oculos  tuosfcribefque  eas  in  limine,  &  oflijt  domus 
V  Nam.  1  j .  tiea-  ,QiL°d  ipfum  alibi  iignificauit  cum  praecepit  k , 
38.  vtfiltj  Ifrael  faciant  ftbi  fimbrias  per  angulos  palliorum 

ponentes  in  eis  vittas  hyacinthinas ,  quas  cum  viderint ,  re¬ 
cordentur  omnium  mandatorum  Domini ,  nec  fequantur 
cogitationes  fiias  ,  &  oculos  per  res  varias  forni¬ 
cantes  ,  fed  magis  memores  praeceptorum  Domini 
faciant  ea. 

IV.  Quis  fit  autem  huiufce  memoriae,  ac  cogi tatio- 

JPfal.  1.  nisfiu&us ,  illuftrifimilitudine  docuit  Dauid  1 :  In 
/<gfr(inquir)Dora>n;  voluntas  eiusT,  &  in  lege  eius  rntdtta- 


*  Pfaj.  JiS, 
■d  Plal. 

ecap.  31. 
fPfal.  r?. 


A  bitur  die ,  ac  nolle :  &  erit  tamquam  lignum  ,  quod  planta¬ 
tum  eft  fecus  decurfm  aquarum ,  quod  fruRurn  fmm  da¬ 
bit  m  tempore  fuo ,  &  folium  eius  non  defluet ,  &  'omnia, 
quacumque  faciet,  profferabuntur.  Verum  haec  medita¬ 
tio  ad  praxim  referenda  eft  ,  vtquae  memoria  reti¬ 
nentur,  etiam  adtiohe  vlbrperitur.  Quocirca  Chri- 
ftus  Dominus  apud  Ioannem  ait  a  :  Si  ptacepta  mea  acap.ry, 
feruauentis,  manebitis  in  dilectione  mea,ficut  &  ego  Patris 
mei  pracepta  feruaui ,  &  maneo  in  eius  adtehone.  Vfque- 
eo  autem  Dei  praecenta  feruanda  funt  ,vvt  mens 
Chriftiana  nihil  iis  antiquius ,  nihil  pretiolius  ha¬ 
beat.  Qpocirca  Dauid  b  :  tMdhaft  (inquit)  tefimohijs  bPfal.  m, 
tuis  Domine, qualiab  iis  auelli,  fepararive  non  polfer. 

&  bonum  mtht  lex  oris  tui  fuper  millia  auri  ,  &  arcenti. 
jj  Nullie  autem  difficultates,  nulli  labores,  nulla  deni¬ 
que  pericula  Chriftianum  pe&us  a  Dei  legefeiun- 
gere  poliunt.  Quod  exemplo  fuo  docuit  Dauid  :  Et 
cuftodiam(inqun)legtm  tuam  femper  m  f  culum,  ffsn  fe- 
ctilumfstculi.  Itemque  1  IncUnaui  cor  meum  ad  faciendas 
iufitficamnes  mas  m  aurnurn.  Quamobrem  diuinae  le¬ 
gis  obferuatio  i  Dei  amore  diuelli ,  fepararive  non 
poteft.  Dei  enim  amor  obedientiam  parit  ;  at¬ 
que  ita  Salomon  c :  Dilelho  (inquit)  cuflodta  leaum  il -  cSaP-  *• 

Itus  eft, 

3.  Hxesft  enim  caritas  Dei,  vt  mandata  eius  cufto da¬ 
mus, &  mandata  eius  gr ama  non  funt . 

c  Pergit"  Apoftolus  in  eodem  argumento  »*  &  Dei  j 
caritatem  ipfam  legis ,  ac  praeceptorum  obferuatio- 
nem  definit.  Eft  enim  caritas  ignea  lex ,  atque  idcir¬ 
co  ignis  naturam  imitatur ,  nec  poteft  otiari ,  &for- 
taffe  ob  hanc  ipfam  caufam  dicitur  forris ,  vt  mors. 
Quemadmodum  enim  nulla  vi  ,  nullo  ve  conatu 
prohiberi  poteft  mors ,  quia  fuo  tempore  cunftos 
demetat :  non  aliter  caritas  omnia ,  quamuis  afpera, 
ac  dura,  non  folum facile  fuperat ,  fcd  etiam  leuia, 
ac  dulcia  ,  &  fuauia  reddit.  Itaque  Dauid  cum  fc 
hoc  cxlefti  igne  coelitus  tabium  lentiret :  Fiam  ("in¬ 
quit  )  mandatorum  tuorum  cucum  ,  cum  d.latafti  cor 
meum.  Eft  quippe  caritas  latum  illud  mandatum ,  de 
quo  Dauid  :  Latum  (ait)  mandatum  tuum  mmis.  Qup- 
D  circa  Auguftinus:L#r«#*?o(ait)w*iM<?jri  caritas  efl,  quia 
vbi  eft  camas, non  funt  anguftue  Er  aliquantoqiofhCw- 
tas  ergo  non  anguftatur.  Vis  non  anguftari  in  terra  ?  m  lato 
habita :  quidquid  enim  libi  fecerit  homo ,  non  te  anguftat, 
quia  illud  diligis,  quod  non  nocet.  Homo  Deum  diligis,  fra¬ 
ternitatem  diligis,  legem  Dei  diligis,  Eccleftam  Det  diligis. 

Hxcenim  omtiia  amplilfimo  quodam  ambitu  ca¬ 
ritas  comple&itur  ,  quippe  quas  vniuerfam  quo¬ 
dammodo  legem  abfoluit ,  ac  perficit.  Dixit  enim 
Chriftus :  In  his  duobus  mandatis,  quibus  videlicet 
Deus  ,  ac  proximus  diligitur ,  vniuerfa  lex  pendet  ,  & 

Propheta. 

In  his  duobus  praecepti*  ,  vt  monet  Auguftinus,  I E 
haec  tota  Epiftola  verfatur,  in  qua  idemtidem  Dei, 
p  &  proximi  caritas  commendatur.  In  prasfentia  au¬ 
tem  Ioannes  caritatem  vocat  obleruationem  prasce- 
prorum.  Nec  enim  poteft  caritas  conliftere  cumdi- 
uinas legis  violatione  nam  fi,vt  veteri  prouerbio  fer¬ 
tur, amicorum  idem  pft  velle, ac  nolle,  profcbto ami¬ 
cus  Dei  efle  non  poteft, qui  eius  voluntatem  prasce*- 
ptis  exprelfam  contemnit, cbm  praefertim  lacras  lite¬ 
nt  praedicent,  nihil  efle  Deo  gratius,  quamvtipfius 
pnecepris  obtemperetur.  Sic  enim  dixit  alicubi  Sa- 
mucld  ;  Numqutdvult  Dominus holocaufta,£f  vtllimas,  *•  CS 
&  non  potius,  vt  obedtatur  nomini  Domini  ?  Etlere- 
mias  e  :  Nuwquid  non  accipietis  difiiplinam  ,  vt  obediatis  e  c*p.$  s .  *  ?  • 
verbis  meis ?  dicit  Dominus.  Denique  Petrus  1  :  Obe-  S 
dire  (inquit )  oportet  Deo  magis  ,  quam  hominibus. 

Quamobrem 


i  In  eonft. 
Mon.c.ztf. 


bor.ad  clu. 
Nazian. 


cCohc.i.ih 
Pfal.  7®. 

III. 


IV. 


dcap.  ii. 


V. 

elib.de  nat. 
&  gra.c.  6$. 


fPfal.HJ. 


g  «P-7- 14' 


h  Ad.  14. 


Explan.  Cap.  V.  225 


Quamobrem  Bafilius  *:  T^eus  ( ait )  qui  omnium  Pater 
eft ,  &  appellari  fita  filius  vult  dignatione  ,  fummam  d 
quibus  colligitur obedientiam requirit.  Et  Gregorius  Na- 
zianzenus  b  :  Subiiciamur  (ait)  tum  Deo-,  tumalij  aliis, 
tum  iis  ,  qui  imperium  in  terra  gerunt  Deo  quidem  om¬ 
nibus  de  caufts.  Eleganter  vero  Auguftinus  de 
hac  ,qfta:Dco  debetuiqobedientiahunc  in  modum 
dilferit  c. 

Nemo  potius  fub  pracepto  audiuit  d  Domino  Deo :  Noli 
tangere.  Quid  3  hanc  arborem.  Quid  eft  enim  illa  arbori 
fi  bona  eft,  quare  non  tango  ?  fi  mala  eft  ,  quid  facit  in 
paradifo  3  prorfus  ideo  in  paradifo  eft ,  quia  bona  eft ,  fid 
nolo  tangas.  Quare  non  tango  i  quia  obedi  entem  te  volo, 
non  contradicentem  feruum.  Ad  hoc  ferue ,  fed  noli  male. 
Serue  audi  prius  Domini  iujfum ,  &  tunc  iubentis  difee 
confilium.  Bona  eH  arbor.  Nolo  tangas,  quare  3  quia  Do¬ 
minus  fium ,  &  femus  es ,  hac  tota  caufa  efl  ;  fi  parua  eft, 
dedignaris  ejfe  fimus.  Quid  autem  tibi  expedit  ,  ntfi  effe 
fub  Domino  i  quomodo  eris  fub  Domino  ,  nifi  fueris  fub 
pracepto  3  fi  autem  debuit  aliquid  tubere ,  vt  te ,  quod  tibi 
expedit ,  fintires  ejfe  fub  Domino  ,  ab  aliqtta  re  prohiben¬ 
dus  eras  non  propter  illius  arboris  malitiam  ,  fid  propter 
tuam  inobedientiam.  Caritas  itaque  annexam  habet 
obedientiam,  Sc  legis  obferuationem ,  vtenim  fnpra, 
audore  Auguftino  ,  monui,  nemo  vere  eum  dili¬ 
gere  dicitur,  cuius  prsecepta  contemnit.  Caritas  er- 
go.quaDcus  diligitur,  omnia  diuina  praecepta  com¬ 
ploditur  •,  vt  autem  oftendat  Ioannes  vim,  atque  ef¬ 
ficacitatem  caritatis/ubiicir: 

Etmandata  eius  grauia  non  fiunt.  Monet  OEctime-  ( 
nius  poft  Didymum,  non  dixifle  Ioannermmandata 
eius  lenia  funt  ,  chm  tamen  Chriftus  apud  Mat¬ 
thaeum  dixerit 11 :  lugum  enim  meum  fuaue  cfi,&  onus 
meti leueXctk  maluifle  dicere :  grauia  non  funt: Propter* 
ea  quod  (ait)  ei  qui  in  virtute proueflus  iam  eft  ,  etiam  ea, 
qua  valde  grauia  funt ,  leuia  habentur.  Ita  fi  quis  fortitu¬ 
dinem,  ac  tolerantiam,  qua  honefla  omnia  efficit ,  amifi- 
rit , grauia,  velleuijftma  quaque  aftimabit.  Mox  autem 
fubdit :  Propterea  ( inquit )  mandata  Dei  grauia  non 
funt  ,  quid  enim  grauitatis ,  &  moleftia  in  fi  habet ,  fra¬ 
trem  amare  ?  quid  vifere  eos ,  qui  in  carcere  jisnt ,  graue 
ne  efl  3  Non  enim  e  carcere  educere  ,  ac  Uberare  ,  quod 
moleftiam  quandamprafifirt  ,fed  inuifire  tantummodo  iu- 
bet.  Neque  agro  tantum  morbo  liberare  ,  fid  vifere  ,  ne¬ 
que  efurientem  opipara  tnenfa  excipere  ,aut  nudum  pallio 
ornato ,  ac  magnifico  induere  pracipit ,  fed  ea  tantum  ex¬ 
hibere  ,  qua  neceffaria  indigentia  fiuccurrant ,  quam  &  qui 
e  furit ,  nudus  eft ,  requirit. 

Rede  autem  monuit  Auguftinus  c ,  vere  didum 
efle :  Et  pracepta  eius  grauia  non  funt  ,  vt  cui  grauia 
funt, confideret  non  potutjfe  diuinitusdici  ,grauia  non  funt , 
&  petat  quo  deftituitur  ,  vt  impleat  quod  tubetur.  Quo¬ 
modo  eft  enim  graue ,  cum  fit  dtleclionis  mandatum  ?  Aut 
enim  quifque  non  diligit  ,  &  graue  efl ,  aut  diligit ,  & 
graue  effe  non  potefl.  Atqui  non  exiguam  difficulta¬ 
tem  in  obferuatione  legis  agnouifle  videtur  Pro- 
pheta ,  cum  dixit  (  :  Propter  verba  labiorum  tuorum  j 
ego  cuflodiui  vias  d«n«.Neque  aliud  indicafle  videtur 
Chriftus  cum  apud  Matthaeum  exclamauit  GiQudm 
anguft  sporta  ,  &  arci  a  via  efl ,  qua  ducit  ad  vitam  ,  & 
pauci  funt ,  qui  inueniunt  tam.  Eamdemque  difficul¬ 
tatem  agnouifle  videntur  Apoftoli ,  quorum  funt 
hsc  verba  h  :  Per  multas  tribulationes  oportet  nos  introire 
in  regnum  Dei.  An  dixit  Ioannes ,  Dei  praecepta  non 
efleg  ania,qu6d  nullo  onere  premant,  aut  animum 
degrauent,&  ad  haec  ima, atque  caduca  deprimant? 
fic  omnino  fenfit  Didymus  ,  Non  enim  ( inquit )  fi- 
cut  peccatum  comparatum  talento  plumbi  fignificat 
ornus  maximum  vergens  deorfum ,  na  virtus ,  qua  e  diuerfo 
tonfiftk  eius.  Hac  namque  volentes  fi  eleuat ,  &  excelfos 
facit  fic, itaque  etiam  mandata  Dei  dum  fiunt  >  leuia  funt, 


&  nullo  onere  deprimunt.  Si  quis  autem  accedens  ad  ea, 
nonficut  oportet, e  a  grauia  effe  dicat, fuarn  inftrmitatemma- 
gis  accufet.  His  namque  qui  robur  omnino  non  habent, gra¬ 
uia  iudicantur,<jr  ea  valde  leuiffima  vnde  non /cripfit-.man- 
data  eius  leuia  funt, fed  ait, grauia  non  funt, illud  felitm  afftt- 
mens,quod  deorfum  non  trahit ,  &  furfum  vehit,  vt  ittfte  fe¬ 
llemur  ,  quod  iuftum  eft ,  experimento  vrique  cognofien- 
tes  ,  quia  Chrifti  iugum  leue  eft ,  fuauitatem  obtinens\co- 
piofam. 

An  amanti,&  caritate  predito  grauia, hoc  eft,afpe-  V I. 

ra,aut  difficilia  non  funt,  cum  omnia  leuia, ac  prope 
nulla  faciat  amor  3  Sic  olim  Iacobo  Rachclis  amo¬ 
re  capto  videbantur  dies  pauci  prae  amoris  magni¬ 
tudine  ,  tametfi  multorum  annorum  ,  &  acerbam 
feruitutem  feruirer.  Hoc  ipfum  fignificauit  Salo¬ 
mon:  a  Fiam  (inquit)  fapientia  monftrabo  tibi ,  &  ducam  a  Proucr.  5. 
te  per  fimitas  aquitatis ,  quas  cum  ingrejfus fueris ,  non  ar¬ 
ti  abuntur  greffus  tui ,  &  currens  non  habebis  offendiculum. 

Et  profedo  Dei  praecepta  leuia,  &  facilia  reddit  pri¬ 
mum  quidem  fides,  quae  Spiritus  fandi  gratiam  im¬ 
petrat  :  deinde  certa  caeleftittm,  ac  diuinorum  bono¬ 
rum  fpes.  Stexpedatio  :  ardensxlemque  in  Deum 
caritas.  Dixit  autem  Chriftus,  portam  effe  anguftam, 

&  ardam  viam, fi  Dei  praecepta  cum  iis  conferantur, 
qui  diuinae  gratiae  prtefidio  deftituuntur,  quique  re¬ 
bus  humanis,  &  caducis  affixi  fuis  voluptatibus  in- 
dulgent.Nam  qui  caritate  praediti  funt ,  etiam  fi  re¬ 
bus  aduerfis  premantur  ,  cum  Apoftolo  in  tribula¬ 
tionibus  gloriantur.  Adeo  enim  caritatis  nexu  cum 
Deo  aftringuntur  ,  vt  cum  eodem  Apoftolo  vere 
poflint  affirmare, nihil  efle  fub  caelo, quod  eos  d  ca¬ 
ritate, quae  eft  in  Chrifto  Iefu,auelieie  queat. Quam¬ 
obrem  rede  fubdit  Ioannes: 

4.  Quoniam  omne, quod  natum  eft  ex  Deo ,  vincit  mun¬ 
dum  ,  &  hac  vitloria  ,  qua  vincit  mundum ,  fides 

noftra. 

OEcumenius  haec  cum  fuperioribus  hac  rarione  J, 
connedit :  Pertraietlionem  ( inquit)  legenda  hac  oratio 
eft  hoc  modo :  hac  eft  caritas  Dei ,  vt  mandata  eius  fime - 
mus  ,  quoniam  omne  ,  quod  natum  eft  ex  Deo ,  vincit 
mundum.  Significat  enim  caritate  praeditos ,  diuina: 
gratiae  praefiaio  nixos  facile  difficultates  omnes  fu- 
perare  :  Omne  ( inquit )  quod  natum  eft  ex  Deo,  vincit 
mundum.  Dixerat  paulo  ante  illos  ex  Deo  natos  efle, 
qui  fide viua  credunt,  Iefum 'efle  Chriftum.  Addit 
nunc  eos,  qui  ex  Deo  nati  fuht,  mundum  vincere, 
ac  fuperare. Mundi  autem  nomine,  vtego  interpre¬ 
tor,  ca  intelligir,  quae  in  mundo  funt,  hoc  eft,  con- 
cupifcentiam  carnis ,  concupifcentiam  oculorum, 

&  fuperbiam  vitae.  Hsec  enim  funt,  quae ,  vtait  Pau¬ 
lus ,  militant aduersus animam,  &  Dei  legem  non 
folum  oppugnant  ,  fed  plerumque  etiam  homi¬ 
num  vicio  expugnant.  Superantur  autem  ab  iis,  qui 
ex  Deo  nati  funt ,  qui  re  ipfa  praeftant ,  quod  ali¬ 
cubi  monet  Paulus  :  Si  fecundum  carnem  vixeritis  mo¬ 
riemini  : fi  autem  fpiritufatla  carnis  mortificaueritis ,  vi- 
uetis.  Itemque  illud  :  Spiritu  ambulate,  & deftderia 
carnis  non  perficietis.  Hoc  quippe  tantummodo  illi 
pcrficete  poflunt ,  qui  tamquam  noua  creatura  na¬ 
ti  funt  ex  Deo,  quique  mundo,  eiufque  pranis  cu¬ 
piditatibus  nuntium  remiferunr,  quales  erant  Apo¬ 
ftoli,  de  quibus  ait  Chriftus:bS>  de  mundo  effetis ,  mun-  b  Ioan.  rj. 
aus ,  quod  fitum  erat ,  diligeret ,  quia  vero  de  mundo  no rt 
eftis  ,  fid  ego  elegi  vos  de  mundo ,  propterea  odit  vos  mun¬ 
dus. 

Filij  itaque  Dei  mundum  vincunt,  non  quidem  II. 
vi  fua  ,  fed  poteftate  ab  eo  accepta-,  qui  apnd  Ioan- 
nem  dixit:  *  /»  mundo preffuram  habebitis ,  fed  confidite,  c  cap.x 6.  j  j . 
ego  yidmundim.Chnibiis  quippe  fortem  illum  arma¬ 
tum 


2i6  Epift.  I.  B.Ioan. 


tum  fuperauit ,  quem  alibi  principem  mundi  ap¬ 
pellat-,  quem  dominatu  ,  feu  potius  tyrannide  dc- 
iccit.  Cum  igitur  ille  principem  mundi  fuperaue- 
rit ,  mundum  vere  vicifle  dicitur.  Atque  ita  cum 
vires  daemonis  attriuerit  aut  etiam  fregerit .  eo  du¬ 
ce  ,  &  adiutore  fperarc  poflunr  Dei  filij  fe  quoque 
mundum  fuperaturos.  Id  olim  fignificauit  his  ver- 
a  cap.17*  bisleremias  1 :  BenediBus  vir ,  qui  confidit  in  Domino, 
&  erit  Dominus  fiducia  eius  ,  &  erit  quafi  lignum ,  quod 
tranfplantdtur  fuper  aquas  ,  quod  ad  amorem  mittit  ra¬ 
dices  fuas  ,  (fi  non  timebit  ,  cum  venerit  in  aftus.  Ipfe 
enim  Chriflusin  nobis,  6c  nobifeum  pugnat,  ac 
br.  ad  Cor.  vincit ,  vr  merito  dixerit  Apoftolus  b :  Ipfe  dedit  no- 
^  bis  vici  oriam.  Et  Dauid  c  :  Dominus  illuminatio  mea,  (fi 

falas  mea ,  quem  timebo  ?  Dominus  proteBor  vita  mea  ,  d 
quo  trepidabo  ?  fi  confiflant  aduersum  me  cajira  ,  non  ti¬ 
mebit  cor  meum :  fi  exurgat  aduersum  me  pralium  ,  in  hoc 
dcap.iz.  ego  ffierabo.  Et  in  eamdem  fententiam  Ifaias d  :  Ecce, 

( inquit )  Deus  Saluator  meus  ,  fiducialiter  agam  ,  (fi 
ec.t,  ij.&  non  timey0'  Hic  autem  nofterfupra  dixerat  c:  Scribo 
14‘  vobis ,  adolefcentes ,  quoniam  viciBis  malignum.  Et  rur- 

fcap.4.4.  fus  f Vos  ex  Deoeflis  filioli ,  (fi  vieftis  eum ,(  mundum 
videlicet  )-quoniam  maior  eft  ,  quia  in  vobis  e  fi.  Et  in 
gc.  ii.  11.  Apocalypfi  S  :  Etipfi, ( inquit  )  vicerunt  eum  propter 
ftnguinem  agni ,  <fi  propter  verbum  tcftimonij  fui. 

Vicifle  autem  dicimur ,  non  quod  nulla  reliqua 
fit  pugna, fed  qubd  nobis  per  Chrifti  mortem  vin¬ 
cendi  poteftas  fadta  eft.  Vicimus  ,quia  fi  volumus, 
diuinae  gratia  praefidio  fulti  vincere  facile  polfiu- 
mus  ,alioqui  perpetuam  in  nobis  ludiam  experi- 
rrtur ,  quia  caro  concupifcit  aduersus  Spiritum ,  (fi  Spiritus 
aduersits  carnem ,  hac  enim  fibi  inuicem  aduerfantur.  V  e- 
reque  affirmare  poflumus  ,  quod  Paulus  ait :  Sentio 
aliam  legem  in  membris  meis  repugnantem  legi  mentis 
mea,  (fi  captiuantem  me  in  legem  peccati.  Quin  etiam 
cxtrjnfecus  magna  nobis  reftat  pugna  ,  vt  ait  Pau¬ 
li  ad  Ephef.  Ius  h  :  Non  aduersits  carnem ,  &  fanguinem  ,  fedaducr- 
g- 1  sus  principes ,  (fi poteftates ,  aduersits  mudi  rcBores  'tenebra- 

i  ad  Cal  contra  ffiritualta  nequitia  in  calefiibus.  Sed 

vt  idem  Apoftolus  ait  > :  Qui  Chrifti  Jutu,  carnem  fuam 
crucifixerunt  cum  vitiis,  er  concupifcentiis.  Hoc  enim 
eft  mundum  vincere,  quod  hoc  loco  ait  Ioannes. 
Ne  quis  autem  Pelagiano  errore  corruptus  fibi,  ac 
filis  viribus  vidtoriam  tribuat:  Omne  (ai  t)quod  na¬ 
tum  eft  ex  Deo  ,  vincit  mundum.  Quafi  dicat,  dtuinitus 
k  ca  1  v“es  vc  v‘ncere  poflSmus.  alioqui  trialedittus 

CiP-l7-  vir->  ajr  Id  cmias k  ,  qui  confidit  in  homine ,  (fi  ponit  car¬ 
nem  brachium  fiuum  ,  (fi  d  Domino  recedit  cor  eius.  Erit 
enim  quafi  myrice  in  deferto ,  &  non  videbit ,  cum  venerit 
bonum ,  fed  habitabit  in  ficcitate,in  deferto ,  in  terra  fitlfu- 
ginis ,  &  inhabitabili.  Plane  perinde  illi  accidit,  quafi 
fragili ,  Sc  arundineo  innitatur  baculo  ,  qui  fi  fran¬ 
gitur  ,  innitentis  manum  vulnerat  &  cruentat.  Ica- 
1  lib.4.c.  18.  que  in  libris  Regum  dixit  quidam1.-  ^An  fperasin 
baculo  arundineo ,  ac  confraBo  i/Egypti  i  fuper  quem  fi 
incubuerit  homo  ,  (fi  comminutus  ingredietur  manum  eius, 
&  perforabit  eam  ?  fic  eft  Pharao  Rex  tsEgypti  omnibus, 
m  cap.ij.  qui  confidunt  m  /f.Eodemque  modo  Ezechicl  m  :  Pro  ] 
eo  quod  fuftt  baculus  arundineus  domus  Jftael  ,  quando 
apprehenderunt  te  manu ,  (fi  confraBus  es ,  <fi  lacerafti  om- 
nem  humerum  eorum ,  &  mnitentibus  eis  fuper  te  commi¬ 
nutus  es,  (fi  diffolufti  omnes  renes  torum.  Itaque  redte 
ait  A  nguftinus  ,  Pelagianos  dum  liberi  arbitri j  vires 
jy  extollunt  /eas  podiis  praecipites  agere,  &  elidere. 

Eidemque  opera  Ioannes  Lutheranos  refellit, 
quine diuinaquidem  gratia  inftrudtos, ac  robora¬ 
tos  vincere  pofle  autumant ,  fed  iis  efle  Deipiaecc- 
pta  Uon  folum  ardua ,  &  difficilia,  fed  pland  eiuf- 
modi  vt  perfici  obfieruarfque  non  queant.  Ita  re- 
dla  incedendum  via  monet  Apoftolus  ,  neque  al¬ 
teram  in  partem  declinandum  ,  ne  cum  Pelagia- 


l  nis  plus  ®quo  libero  tribuamus  arbitrio  ,  vel  cum 
Lutheranis  vim  ,  ac  potcftatem  gratia:  denege¬ 
mus  :  quippe  ilii,  qui  cxDco  nati  funr,  non  humar 
ni  arbitri  j  viribus,  fed  diuinae  grati®  prxfidio  vin¬ 
cunt,  &  vidloriam  non  fibi ,  fed  Deo  adfcribunt,  in 
quo  nihil  non  poteft  humana  libertas ,  cum  aperte 
dicat  PaqlustOwwM  poffurn  in  et, qui  me  confortat.  Qua- 
obrem  merito  fubiicir  Ioarines:£/  hac  eft  vittoriafqua 
vincit  mundum, fides  noftra.iWz  videlicet  fides,  qu®  per 
diledtioncm  operatur, totaque  a  diuin®  grati®  bene¬ 
ficio  pendet. 

Nec  male  Didymus  :  Hac  eft  (inquit)  viBoria ,  qua  V. 
vincit  Jaculum, id  eft, fides,  quam  habemus  credentes  lefium 
tffe  eum,  qui  prophetatus  eft  Chrftus.  His  igitur  infert ‘quia 
3  nccejfartb  confequens  eft  ,  vt  qui  credit  lejum  e/fe  Filium 
Dei,viBoriarn  habeat  contra  mundum  fides  nojtra.  Hoc 
aperte  innumerabilium  Martyrum  triumphi  decla¬ 
raret  enim  feribit  T ertiillianusra^Wm Antonius  cum  a  Ad  Scam 
perfequeretur  infiaftterin  z^tfia  fideles, omnes  ilbus  duitatis 
Chrftiani  ante  tnl unaha fe  manu faBa  obtulerunt. E;  N i- 
cephorus:b  Diocletiani  tempore(m)cum  natalis  dies  (fibri-  b  lib  7.  Kift. 
Jh  feftm  adeffet ,  vtginti  millia  Chrfttanomm  in  templo  4  c  €' 
tyranno  conclufa  igni  conflagrare  maluerunt,  quam  tantil¬ 
lum  dChrifitana Jideiftabilitate def.eBere.Hac  porro  ani¬ 
mi  conflantia  permoti  olim  Philofophi,&  Oratores 
etiam  ipfi  fidem  Chrifti  cdpltxi  funr.  Quamobrem 
,  i»  basc  vctba  fcripfit  Ladlamius :  c  Cum  ab  ortu  Sdis  clib.j.diuin, 
J  vfque  ad  occafum  lex  diurna  fitfcepta  fit ,  (fi  omnis  fexus, 
omnis  at  as,  (fi  gens,  (fi  regio  vnitis,  ac  paribus  animis  Deo 
feruiant,  eadem  fit  vbique  patientia ,  idem  contemptus  mor¬ 
tis  intelUgere  debueram  aliquid  in  ca  ejfe  rationis,  quod  non 
Jine  caufa  vfque  ad  mortem  defendebatur, aliquid  funda¬ 
menti,  ac  foliditatis ,  quod  eam  religionem  non  tantum  imu » 
rits, ac  vexatione  non  foluat, fed  augeat  femper, (fi  faciat  fir¬ 
miorem. Atque  hac  potiffimum  ratione  Infimus  Mar¬ 
tyr  affirmat  addudum  fc  ad  fidem  Chriftianam  ef- 
fe,quod  animaduerteret  cordatos,ac  lapientes  viros 
pro  religione  non  modo  fortunas,  ac  bona  omnia 
contemnere, fed  etiam  acerbiflimos  cruciatus,  atque 
adeo  mortem  non  tantum  forti,  &  conflanti,  fed 
etiam  hilari  animo  firbire. 

Er  fane  fides  mundum  merito  dicittu'  vincere,  VI. 

)  quod  omnes  prauas  animi  cupidirates  rationi, ac  di- 
itinae  legi  penitus  fubiiciat,vt  nihil  omnino  fub  c®lo 
reperki  qucar,quod  fidelium  animos  ab  inflituto 
virtutis  curfu  aut  reuocet,aut  retarder.  Quod  aper- 
tiffime  infinuauit  Apoftolus, cum  ad  Romanos  fcri¬ 
pfit:  a  Certus  fum,quia  neq\  mors, neque  vita, neque  angeli,  d  eaP-  8. 3*. 
neque  principatus, neque  virtutes,, neque  in  flantia, neque  fu¬ 
tura, neque  fortitudo, neque  altitudo, neque  profundum,neqtie 
creatura  alia  poterit  nos  feparare  d  caritate  Dei,  qua  eft  in 
Chrfto  Iefu  Domino  noftro.  Unde  enim  ( ait  Hicrony- 
nuis  *)  certus  erat  tiift  ex  fidei  firmitate i  Vincit  pr®rerea  Ga^ r* 
fides  mundum,  quia  inanem,  &  fuperuacaneam  cu- 
riefitatem  compefeir ,  ne  mens  humana  vitra  fidei 
terminos  temere  vagetur.  Quam  ob  caufam  fcri¬ 
pfit  f  T  cftullianusiiVc^iX curiofitate  opus  tio  efipofi  Chri-  fljb.de prx- 
flum  Iefum,nec  inquifuione  pofi  Euangelium, cum  credimus  fcrip' 
nihil  defideramus  vitra  credere :  hoc  enim  prius  credimus, 
non  effe  quod  vitra  credere  debeamus.  Et  poft  nonnulla: 

Cedat  curiofitas  fidei ,  cedat  gloria  humana  fcilicet  fapien- 

tia^tc  rationis  faluti.  Nec  multo  aliter  Bafiiius:g Invni-  glnPfal.nj. 

uerfum(fiit)fifides fubftantia  eft  earum, qua fperanturrerum, 

(fi  eoram,qua  non  videntur  argumentum,  ne  mihi  tu  curio - 
Jius,anxiufque  contendas  vide/e  ,  qua  longiore  fepofita  fun\ 
interuallo,non  qua  fperas  te  olim  cenfecuturum,in  ambiguam 
reuoces ,  dubiamque  partem ,  quod  ad  ea  nondum  potueris 
certa  notione  pertingere. 

Quamobrem  mira  eft  dignitas,acpr®ftantia  fidty  VII. 
quam  Clemens*1  Alexandrinus  dodlrinqe  perfedtio-  Jj  *lb^  ^ x~ 
nem  appellat, cui  nihil  dcfic.Bafilius  '  facropum  qn^  iioPial.iij. 

de' 


Explan.  Cap.  V. 


227 


fymb. 


VIII. 


de  Deo  funr,  eloquiorum  dueem  nominat.  Ambro-  A 
a  lib.j.dc  fiusaveio  ita  de  fide  loquitur:  O  thefauris  omnibus  opu- 
lentior  fides !  0  virtutibus  corporis  omnibus  fides  fortior  I  0 
b  in  Pfa^o  me^c^  mn^m fitlutarior !  Alibib :  Fides  ( ait )  virtutum 
c  defer.  SS."  omnium  flabile  fundamentum  eft.  Denique  c  :  Mater 
Naz.  &  Cei.  martyri]  fides  Catholica  eft .  Chryfoftomus  porro  d  :  Fi- 
dfc.de  fide,  des  eft  ergo  (ait)  iuftitia  ,&  /anilitatis  caput ,  deuotionis 
pe,&  eant.  pYi„clpiHm }  religionis  fundamentum  ,  nullus  vmquam  fine 
hac  Dominum promeruit:  nullus  fine  illa  faftigium  fublimi- 
tatis  afeendit.  Addo  Eufebium  Emyilenum ,  fi  tamen 
-“-i  1. de  *s  au&or  c:  Fides  ( inquit )  religionis  Catholica  lu¬ 
men  eft  anima ,  otium  vita  , fundamentum  f alutis  ater  na. 
Hanc  nobis  velut  magnam  lampadem  Chriflus  adueniens 
errantibus  viam  anonftraturus  exhibuit  ,  per  quam  poffit 
Deus  ignotus  requiri ,  quafitus  credi ,  creditus  inueniri. 
Seamirificc  fidem  laudat  Auguftinus  his  plane 
f  fcr.}8.  dc  verbis  f :  Non  enim  fides  nihil  efl ,  fed  magnum  aliquid , 
verb.  Apoft.  fi  habes ,  profero  accepifti,  quid  enim  habes ,  quod 
non  accepifti  ?  Et  mox:Z,*«*  fidei  d  me  explicari  nullatenus 
poteft  ,fied  d  fidelibus  cogitari  poteft.  Porro  fi  ex  aliqua  parte 
vt  dignum  efl ,  cogitetur, quam  multis  donis  Dei  ipftus  pra- 
gfer.i.de  feratur  ?  Et  alibi  S  :  Tfulla  fiunt  maiores  diuitia  ,  nulli 
vetb.  Apoft.  thefauri ,  nulli  honores ,  nulla  mundi  huius  maior  fub flan¬ 
tia  ,  quam  eft  fides  Catholica ,  qua  peccatores  homines  fial- 
tiat ,  cacos  illuminat ,  infirmos  curat ,  catechumenos  bapti¬ 
zat  , fideles  iuftificat  ,pct nitentes  reparat ,  iuflos  augmen - 
b  fer,  70.  in  tat ,  martyres  coronat.  Denique  Bcrnardus'h;  Fides  at- 
Cant*  tingit  inaccejfa ,  deprehendit  ignota ,  comprehendit  immen- 
fit ,  reprehendit  nouifiima ,  ipfant  denique  aternitatem  fiuo 
illo  vaftiffimo  finu  quodammodo  circumcludit.  Fidenter 
dixerim  at  er  nam,  beatdmque  Trinitatem  ,  quam  non  intel - 
ligo ,  credo  ,& fide  teneo ,  quod  fana  non  capio  mente.  Haec 
igitur  fides  illuftrem  quiandam  vi  «Storiam  de  vniuer- 
fo  mundo  reportauit.  Cum  enim  omnes  gentes  ,  ac 
nationes  impio  Gentilium  errore ,  ac  nefario  idolo¬ 
rum  cultu  tenerentur  implicita:  contra  nitentibus 
tyrannis  ,  Sc  nihil  non  molientibus  Philofophis 
Chriftiana  facra  pie  ,  ac  religiose  fufeepetunt ,  & 
pofthabicis  humanae  fapientiae  decretis  fide  credere 
coeperunt  ,  quod  humana  ratione  aflequi  nequa¬ 
quam  potuHTenr.Sic  olim  virga  Mofis  in  ferpentem 
conuerfa  voraffe  dicitur  magorum  virgas  ,  indicans 
fidem  ,  qua:  human*  rationi  abfona,  atque  abfurda 
videri  folet,  de  tyrannis, atque  Philofophis  glorio- 
fiflim£  triumphantem. 

IX.  Hancfaneraminfignemvi&oriamex  adiun&is, 

8c  iis,  quae  deinceps confequuta  funt,  graphice  dc- 
ilib.  de  vti.  fcribic  A-iguftinus ‘ :  Parum  ne  (  ait )  confultum  rebus 
ercdo.c.  17*  humanis  arbitratis ,  quod  nihil  terrenum ,  nihil  igneum ,  ni¬ 
hil  denique  quod  corporis  fienfium  attingit  ,  pro  Deo  tollen¬ 
dum  effe  ,  ad  quem  folo  intelleftu  ambiendum  eft  ,  non 
pauci  doftiffimi  diftutant  ,  fed  imperitum  etiam  vulgus 
marium ,  ficemmarumqut  in  tam  multis  diuerstsque  genti¬ 
bus,  &  credit ,  &  pradicat  ?  quod  continentia  vfique  ad  te- 
nuiffimum  villum  panis ,  &  aqua,  dr  non  quotidiana  ,fied 
etiam  per  contextos  plures  dies perpetuata  ieiuni quod  ca- 
ftitas  vfique  adeoniugi]  prolifyue  contemptum ,  quod  patien¬ 
tia  vfique  ad  cruces  ,flamrnasque  ncgleftas ,  quod  hberali- 
tas  vfique  ad  patrimonia  diflributa  pauperibus,  quod  deni¬ 
que  totius  huius  mundi  afipernatio  vfique  addefiderium  mor¬ 
tis  intenditur  i  Pauci  hoc  faciunt ,  pauciores  bene,  pruden- 
terque  faciunt ,  fed  populi  probant ,  populi  audiunt ,  pepuli 
fauent ,  diligunt poftremo  populi.  Populi  fiuam  imbecillita¬ 
tem  ,  quod  ifta  non  poffunt  ,  nec  fine  prouettu  mentis  in 
Deum  ,  nec  fine  qutbttfidam  fcintiUis  virtutis  accufant. 

Hoc  faftum  eft  diuinaprouidentia  per  prophetarum  vati¬ 
cinia  ,  perhumanitatem>doflrindmqtst  Chrifti,  per  A 'pofto - 
lorum  itinera  ,per  martyrum  contumelias ,  cruces  ,  fiangui- 
ncm,mortes , per fanttorum  pudicabilem  vitam  ,  atque  in 
his  vniuerfts  digna  rebus  tantis  atque  virtutibus  pro  tem¬ 
pori - - - . •-  •' 


Pergit  deiftde,&  ea  omnia, quae  enumerauir,  fidei  X. 

Catholicae  tribuenda  docet :  Cum  igitur  ( inquit )  tan¬ 
tum  auxilium  Dei,  tantum  profeltum ,  fruElumquc  videa¬ 
mus, dubitabimus  nos  eius  Ecclefia  condere  gremio, qua  vfi¬ 
que  ad  confejfionern  generis  humant  ab  Apoftoltca  fiede  per 
Jucceffmes  Epificoporurn  fiuftra  hareticis  circumlatranti¬ 
bus,  &  partim  plebis  ipfius  iudicio  ,parttm  conciliorum  gra- 
uitate ,  partim  etiam  miraculorum  maieftate  damnatis  cul¬ 
men  auttoritatis  obtinuit  ?  Haec  igitur  eft  vi  «flor  ia ,  quae 
vincit  mundum  fides  noftra,quae  diuinitus  fidelium 
mentibus  indita  ea  efficit  omnia ,  qua:  numerat  Au¬ 
guftinus,  &  alia  fexcenta ,  qua:  k  Paulo  Apoftolo  in¬ 
dicantur  ,  cum  omnia  propemodum,  quae  laudabili¬ 
ter  a  viris  fan«ftis  ab  ipio  mundo  condito  gefta  funt, 
fidei  accepta  refert.  Qualis  autem  fides  hanc  mun¬ 
ii  di  vi «Storiam  aflequatur,non  quidem  vniuerfim ,  fed 
pro  fui  fajculi  ratione  ad  haereticorum  qui  tunc 
graflabantur,  impietatem  refellendam  planius  expli¬ 
cans  fubiicit: 

5  •  eft  >  qui  vincit  mundum ,  nift  qui  credit ,  quoniam 
lefus  eft  Filius  Deii 

Non  ita  angufte  fidei  laus  accipienda  eft, cum  ma-  I> 

pliflime  de  fide  loquens  Paulus  inEpiftolaad  He¬ 
braeos  aperte  dixerit  :  Sanfli per  fidem  vifierunt  regna, 
operati  funt  iuftitiam.  8c  quae  deinceps  fcquuntur.  Sed 
Ioannesvt  fidelium  periculo  occurreret,  illud  po- 
tiftimum  fidei  dogma  commendat,  quod  eo  tempo¬ 
re  ab  haereticis  oppugnabatur.-hasretici  enim  aeuo  il- 
^  lo  Apoftolico  Chrifti  diuiniratem  magna  ex  parte 
negabant,  quorum  princeps  fuifle  videtur.  Cerin- 
thus.quem  Ioannis  fuifie aequalem  fcribitlrenaeus,*  alib.i.c.ij. 
de  quo  plura  Theodoretus,bDionyfiusc  Alexandri-  &libj.c.  3. 
nus,  &  Eufebius.  d  Socium  eiufdem  erroris  habuit 
Ebionem,aduersus  quem,  vc  ait  Hieronymus  ,  e  feri-  ^fib^.dc* 
pfit  Ioannes  fuum  Euangelium, vbi  Chrifti  diu'nita-  promiff. 
tern  apertiffime  aflerir.  Monet  itaque  Apoftolusfi-  dlib.3.  hift. 
dem  ,  qua:  mundum  fuperauit ,  Chrifti  potiffimum  *'pe*  j 
diuiniratem  aflerere  ,  quam  deinde  in  lequentibus  iuft.inioanl 
faeculis  aduersus  plurimos  hxreticos,  &  praecipue 
ArianosconftantiffimeEcclefiaprofcilacftteam  por¬ 
ro  primus  Petrus  Apoftolus  pronuntiauir  cum  di¬ 
xit  :  f  Tu  es  Chriftus  Filius  Dei  viui.  &  ob  eam  caufam  f  j^at.  10. 
merito  atidiuit  a  Chrifto :  Et  ego  dico  tibi, quia  tu  es  Pe¬ 
li  trus,  &  fiuper  hanc  petram  adificabo  Ecclefiam  meam,  ni¬ 
mirum  Petrus  hac  fidei  foliditare  roboratus, dignif- 
fimus  habitus  eft,  cuiEcclefiae  Catholicae  ftrudtura 
tamquam  ftabili  fundamento  niteretur.  Nec  ad  Ec¬ 
clefiam  Chrifti  quifquam  pertinere  poteft  ,  qui  ab: 

Petri  fide  fit  alienus.  Nec  dubium  eft,  Iefum  filium 
Dei  non  adoptione  ,  fed  natura  appellari,  vt  autem 
fupra  monui, fidem  exigit  viuam.  Itaque  Bernardus 
ad  hunc  Ioannis  locum  alludens  ita  plane  fetibit: 

Quid  ergo  S  (ait) quis  eft  Filius  Dei, cum  &  ipfie  iam mu-  I  Iv 

dus  id  credat  ?  An  non  ipfi  quoque  dxmones,  &  credunt, &  8 
contremi  fiunt  f  Sed  dico, putas  ne  Filium  Dei  reputat  Iefum 
g  qui fquis  ille  eft  homo ,  qui  ipfius  nec  terretur  comminationi-  ;n  tcrw’ 
bns,nec  attrahitur  ptomiffionibus, nec  prae  eptis  obtemperat, 
nec  conctliis  acquitfcit ?  Nonne  is  etiam  fi  fateatur  fe  noffe 
Deum  faBis  tamen  negat  ?  Porro  fides  fine  operibus  mortua 
eft  in  femei  ipfit,  nec  f ane  mirum  videri  poteft, fi  nequaquam 
vincit, qua  nec  viuit  quidem.Y vuRia  itaque  Chrifti  diui¬ 
niratem  huius  fieculi  hsretici  praedicant,  fiue  quia 
vcra,ac  f  ipranaturali  fide  deftituuntur,  fiue  quia,  vt 
ait  Pau!us,  cdm  Deum cognofcant,  non  ficut  Deum 
glorificant ,  cuius  fponfam  Ecclefiam  mir£  vexant, 

&  inparteslcindunt,ac  lacerant.  Cum  igitur  Ioan¬ 
nes  ait,  eum  vincere  mundum,  qui  credit  Iefum  effe 
filium  Dei,  veram  exigit  fidem,  non  humanam  opi¬ 
nionem,  &  quidem  viuam  fidem,  quae  cum  caritate 
coniungitui^a  qualonge  aberant  illijde  quibus  Ioan¬ 
nes  in 


228 


Hpilt  I.  B.Ioan. 


teipat4»<  nes  in  Eoangelioait  *:  Multi  ex  principibus  crediderunt  A 
in  eum  ,fed  r.on  confitebantur ,  dilexerunt  enim  magis  glo - 
riam  hominum ,  quam  gloriam  Dei.Vc ra  autem  fides 
vincit  mundum,  hoc  eft  ,  omnem  difficultatem  fu- 
perat ,  Hc quod  corde  credit, libere  ,  fi  respoftulet, 
yinep.diui.  ore  confitetur.  Itaque  Lactantius  b:  Fides  quoque 
inft,  (air)  magna  iujhtiapars  ejl ,  qua  maxime  d  nobis ,  qui  no¬ 

men  fidei  gerimus ,  conferuanda  eft  pracipue  in  religionem, 
qwa  Deus  prior  eft  ,eypotentior  ,  quam  homo.  Itaque  cum 
inciderit  htiiufmodi  neceffitas ,  vt  di/cedere  d  rDeo  ,  atque 
ad  ritus  gentium  tranfir  e  cogamur, nullus  nosmetus  ,  nullus 
nos  torror  inf  citat ,  quominus  creditam  nobis  fidem  cuflo- 
diamus. 

.  Hoc  nimirum  olim  ftrenue  prxftiterunt  innu¬ 
merabiles  Martyres  ,  qui  ne  Chrifti  fidem  defe-  ® 
ferent ,  acetbiifimos  cruciatus  conftantiffime  tole¬ 
rarunt  ,dum  fanguinem  ,  ac  vitam  pro  Chrifto  pro¬ 
funderent, innumerabiles  mortales  diuina  fide  im¬ 
butos  Chrifto  aggregarunt  , vtacutc  admodum  di¬ 
xerit  Tertullianus  ,crefcere  nos  ,dum  metimur,  & 
martyrum  fanguinem  femen  efte  Chriftianorum. 
Veriffimecnim  diCtum  eft  a  Leone  Pontifice  :  Non 
minuitur  Eeclcfia  perfecutionibus ,  fed  augetur,  & femper 
dominicus  ager /egete  ditiore  veftitur ,  dum  fingula  grana, 
qua  cadunt ,  multiplicata  nafcuntur.  Fides  itaque  diui- 
nitatis  Chrifti  mundum  fuperauit ,  quia  errorem 
Gentilium  funditus  fuftulit  ,  &  fubinde  exorientes 
hxrefcsextinxit.  Quamobrem  re&e  OEcutnenius: 
Omnem  ( inquit  )  fides  perfidiam  vicit ,  atque  eiecit  ,  ita  q 
Vt  neque  ludaus  ,  neque  Cjracus  ,  neque  bareticus  quam¬ 
piam  vim  aduersus  tpfam  habeat.  Ncc  mirum  fuper- 
efle  interdum  in  Eeclcfia  frequentia  haereticorum 
praelia  ,  id  enim  accidit  non  fine  occulto  diuina; 
prouidentix  confilio  ,  ne  nimia  pax  &  fecutitas  ma¬ 
teriam  prxbeat  languoris ,  &  defidiae.  vt  enim  ait 
e  jn Pfalra.  Ambrofius  c , remftas  excubias  callidus  inftdiatorirrum- 
jiS.fer.9,  pd  >  af/uetum  autem  bello  virum  externa  fraus  inftruit ,  & 

gloriose  prouehit  palmam  vi  floris.  Pax  ergo  fidei  corruptela 
materia  ejl, 

6.  Hic  eft ,  qui  venit  per  aquam  ,  &  fanguinem  lefus 
Chriflus ,  non  in  aqua  filum, /e  d  in  aqua  ,  &  /angui¬ 
ne  :  &  Spiritus  eft  qui  teflificatur ,  quoniam  Christus 
eft  veritas ,  ^ 

I,  Quoniam  proxime  dixerat  ,  Iefumeflc  verum 

Dei  filium  non  adoptione  ,  fed  natura  ,  id  pluribus 
argumentis  confirmat.  Ac  primum  quidem,quia  hic 
eft ,  inquit ,  qui  venit  per  aquam,  8c  fanguinem,hoc 
ell,quem  diuina  Prophetarum  oracula  vetiturum 
praedixerat  per  aqua,  &  fanguine.  GraecC  eft  o  IaSw, 
quod  Syriacus  bene  vertit :  Hic  eft  ille  veniens,  quem 
videlicet  Prophetae  venturum  faepius  dixerat;  Innu¬ 
merabilia  autem  propemodum  funt  vaticinia  Pro¬ 
phetarum  ,-quae  Chrifti  ad  nos  aduentum  pollicen- 
rur.  Sed  quid  fignificer  Ioanncs,  cumaddit ,  venif- 
‘a  '  fis  Chriftum  per  aquarn  ,  &  fanguinem  ,  non  plane 
liquet  .OF.culnenius  hxc  putat  idcirco  feripta  efle  a 
Joannejquoniam  dixerar,aliquos  ex.  Deo  natos  efle,  E 
quod  vi  baptifmi  perficitur ,  idcirco  fubdir ,  venifle 
Ghriftum  per  aquam  ,  &  fanguinem  ,  vt  nos  rege¬ 
neraret  ,  ac  filios  Dei  faceret  per  aquam ,  8c  fangui- 
nernl  Quorfism  autem  aquam  ,  &  fanguinem  nomi- 
net^fic  plane  explicar:  Non  in  aqua  folfim  nos  rege- 
iM?yiat;fijd  in  aqua,&  fanguineivult  enim  prius  Chri- 
ftfitpiHnosin  filios  adoptauit, declarationem  often- 
dere,quri  cum  homo, qui  in  ipfo<?rat,adoptatus  in  fi- 
lium.a  Deq  fuifl’ct>,ip(e  nobis  quoque  per  iuarn  ado¬ 
ptationem  eiufmodi  dignitatem  gratificatus  eft. 
Aquam  porro  ad  Iordanis  baptifnnnn  referr ,  quod 
dlib  de bap.  ante  illum  dixerat  Tertullianus  ^runc  enim  pater- 
ca-p' 1  *  no  teftmiomo  probatum  eft , Chriftum  effe  -verum 


Dei  filium.  Per  aquam  igitur  { ait  OEcumcnius)  *^>j?, 
in  bapttfmate  per  aquam  lefus  Patris  teftanonio  Filius- 
Dei  e  fi  declarattsstat  per  fanguinem  quando  cicrn  prope  erat, 
vt  cruci  figemur, dixif.Glorific  a  me  tu  Pater  ,  &  vox  delata 
eft,qu£  dicebat:  Et  glorificam  i  &  iterum  glorificabo.  Per  fpi- 
ritum  vero  eft  rnanifeftdtus ,  quando  e -mortuis  tamquam 
Detis  refurrexit, 

Sed,vt  verum  fatear,  non  facile  probare  polium,  H* 
quod  air  OEcutnenius ,  hxc  cum  fuperiaribus  con- 
ne&enda  efle.vt  offendat  Ioannes, quomodo.  nos.ex 
DeoXafcamur.  Malim  omnino  proxime  fuperioris 
feUrentise  ,  vt  paulo  ante  dixi ,  probationem  afferri. 

Nam  quae  de  Chrifti  adoptione  in  Iordanis  baprifmo 
perfedta  fcribir,nc  probanda  quidem  ftim,fiue  quia, 
vt  alibi  docui,  non  proprie  Chriflus  dicitur  adopta- 
tus,fiuc  quia  liqua  ratione  adoptio  Cluifto  rribue/i- 
da  eftjtnnlco  ante  baptifmutn,hoc  eft, ipfo  primo  in¬ 
carnationis  articulo  concedenda  eft  ,  cum  humana 
natura  diuinitate  delibuta  omnem  gratiae  plenitu¬ 
dinem  adepta  eft.  Adde  ,quod  Patris  teftimoniu  ad 
Iordanis  amnem  de  Chrifti  diuinitarc,no;i  de  huma¬ 
ns  naturae,  creata,  fiqua  cft  ,  filiatione  accipiendum 
eft.Non  iuerinv  tamen  inficias, paternum.iilud  refti- 
monium  in  Chrifti  baptifino  editum  vtcumque  in-. 
dicare,nos  vt  baptifmi  renafei,  Deique  filios  aclop-; 
tari, Probat  igitur  Ioannes  Chriftum  efle.Dei  filium, 
quia  is  eft.quem  prophetx  per  aquam, &  fanguinem 
venturum  prxdixcrant. Etenim  Ezechielbaptifmum 
a  Chrifto  inftituendum  indicat  his  verbis  :  Et  effun¬ 
dam  fuper  vos  aquam  mundam,  &  mundabimini  ab  amni¬ 
bus  inquinamentis  vcftris ,  &  ab  vniuerfts  idolis  veftris 
mundabo  vos.  Non  me  fugit  exiftimafle  nonnullos 
aqux  nomine  diuinam  fapientiam  fignificari,  de  qua 
Sapiens a  ait :  Cibauit  illum  pane  vita  ,  &  intellectus ,  &  a  ^cc^1 
aqua  fapienti&  falutaris  potabit  illum.  Neque  enim  du¬ 
bitandum  eft,  venifle  Chriftum  tamquam  cxleften$ 
magiftrum  ,  qui  diuinam  fapientiam  ad  nos  attulit, 
de  qua  apud  Ioannem  dicebat ,  qua  audiuimus ,  loqui¬ 
mur, &  qua  vidimus, teftamur.  Et  nn  fus.-Omnia,  qua  au- 
J.iui  d  Patre  meo,notafeci  vobis.  Denique ;  Ego  non  a  me 
ipfo  loquor, fed  qui  me  miftt, verax  eft. 

Ncc  defuerunt,  qui  aquam  referrent  ad  Gentium  III. 
multitudinem,quam  Chriflus  cxlefti  fide  imbuir,  & 
fibi  aggregauit  ,  fiquidem  in  Apocalypfi  b  feripttim  b  cap-i»- 
-  ed-Mqua  multa  populi  multi.  Sed  hxc,  vt  verum  fatear, 
fnyftica  funt ,  &  ad  fymbolicam  Theologiam  perti¬ 
nent.  Cxterum  fi  mens  Apoftoli  fpe<ftetur,loquitur 
ille  de  aqua  baptifmi ,  cui  Chriflus  Dominus  in  Ior¬ 
dane  fantftitate  quadam  perfufievim,  atque  efficaci¬ 
tatem  largitus  eft, Vt  ad  omnia  expianda  fcelcra,fi.ri- 
te  adhibeatur ,  ipfius  Chrifti  nomine,  atque  audtori- 
tate  valear.  Itaque  ipfo  ftatim  fux  prxdiqationis 
exordio  baptifmum  a  Ioanne  percepit ,  &  paterno 
teftiraonio  cxleftis ,  ac  diuinus  magifter  declaratus 
eftjcui  ab  omnibus  obtemperandum  fit.  Addit  Ioan¬ 
nes  fanguinem  ,  vt  Chriflus  Mofaicis  ablutionibus, & 

Ioannis  baptiltx  baptifmo  prxferatur.fuit  enim  fan- 

guinis  noftrx  redemptionis  prcdum:qnod  non  ob- 

fcure  fignificauit  Ifaias,  c  cum  ait  :  Gquar  e  ergo  rubrum  ccap.tfj.*. 

eft  indumentum  tuum ,  &  veftimenta  tua  ficut  calcantium 

in  torculari  ?  Torcular  calcaui  filus ,  &  de  Gentibus  non  e  fi 

virmecumicalcaui  eos  in  furore  meo,  &  conculcaui  eosin  ira 

mea  ,  &  afperfus  eft  /anguis  eorum  fuper  veftimenta  mea. 

Hxc  enim  de  effufione  fanguinis  Chrifti  explicant 
Tertullianus  Cyprianus.  c  Nec  male  fpcdlafle  jlh^4-c°n. 
creditur  Ioannes  aquam, &  fanguinem,  qux  a  Chri-  ^  ^ 

fti  Domini  iaro  vita  furnSti  vulnerato  pedore  fluxe¬ 
runt.  Qux  duo  potiflimum  (aeramenta  indicabant, 
Baptifmum ,  &  Euchariftiam ,  quibus  vita  fpiritualis 
&  inchoatur ,  dc  confcruatur :  baptifmo  cnimnafci- 
inur,  Eucharilisa  nutrimq^ 

Vtrura 


Explan. 

I  V.  ...  Vtrumque  autem  Chrifti  diuinitatem  confirmat,  A 
vis  enim  baptjfini  ,  qua  peccata  expiantur  ,  diuinam 
omnino.cxigit  poteftaterq»  tranfubftantiatio  autem 
partis  Sf  vini  m  corpus  &  fanguinem  Chrifti  non  nifi 
vi  ,  ac  pote.ftate.diuinaperficipoteft.  Quocirca  vc 

r$i  digniratem*maieftatenique  confirmet,  addit,»o» 
in  aqua  folumfed  in  Aqua, & [anguine :  vt  quod  paulo 
ante  dixi,,  oftejidat  Chrifti aduentus  dignitatem, ac 
a-  ,  ;:i  t  praeftantiam,  qui  non  folum  baptifinum  inftituerit 
‘  prifeis  Iudsorum  ablutionibus  perfitnilem ,  fed  vi 
fui  fanguinis  cxleftem  illi  vim  tribuer  it  -,  de  qua  ad¬ 
miratione  plenus  dixit  Ambrofius.f?M<e  eft  tata  vir - 
tus  aqua,vtcorpus  tangat, &  cor  aklmtlSangiiis  igitur 
Chrifti  pro  noftra.  falute  effufus  multis  in  veteri  le¬ 
ge  facrificiismdjcabatur  ,  quia  in  illa  veteri  lege,  vt 
ad  Hcbrxos  feribit  Apoftoius  ,ftne  [anguinis  effufto-  ® 
a  Hcbr.j  13 .  ne  no  fit  remffio.Et  vt  idem  ait:*/? [anguis  hircorum, & 
taurorum ,  &  cinis  vitula  afterfus  inquinatos  [anElificat 
ad  emundatione  carnis, quanto  magis  [anguis  Chrifti, qui 
per  Spiritu  [antium  femetipfum  obtulit  immaculatis  Deo, 
emundabit  confcientia  veftrd  ab  operibus  mortuis  adfer- 
uiendum  Deo  viuentit  Et  paulo  antea  apertiflime  do  ¬ 
cuerat  diferime  inter  veteris, ac  nouiTeftamenti  ex- 
piationes,cunc  enim  munera  (inquit)^*  hostia  offere¬ 
bantur, qua  non  pojfunt  tuxta  confctentiam perfici um  fa¬ 
cere  (eruiente [olummodo  in  cibis, &  in  potibus variis 
baptifnatibus,  &  iujlitiis  carnis  vfqrce  ad  tempus  corre¬ 
ptionis  impofitis. At  veroinnouo  Teftamento  Chrijlus 
<*«:e(inquit  )  afftstens  Tontifexfuturoru  bonoruper am¬ 
plius  perfeclius  tabernaculum  non  manu  faciufid  eft, 
non  huius  creationis,  neque  per  [anguine  hircorum ,  & 
vitulorum  fedper  proprium  fanguinem  introiuit  femel  in 
fanBa  sterna  redemptione  inuenta. 

V.  Sed  efto, venerit  Chriftus  per  aquam  ,  &  fangui- 
netn,  inftituetit  Sacramenta  baptifmi ,  &  Euchari- 
ftiae,numquid  haec  eius  diumitatem  aperte  probant; 
Pertinet,fateor,  facramentorum  inftitutio  ad  pote- 
ftatem ,  quam  Theologi  vocant  excellentiae ,  fed  ea 
potuit  viro  cuipiam  fan£to  permitti,quiDeiisnoef- 
fet.  Nihil  igitur  hoc  argumento  loanues  efficit,-  fed 
nimirum  haec  perinde  accipienda  furit,  vt  illa  apud 
Ioannena  Chrifti  verba :Si  opera  non  ftcijfem  in  fis,  qua 
nemo  alius  fecit ,  peccatum  non  haberent ,. nunc  autem  ex- 
cufationem  non  habent  de  peccato  /wo.Neq;  enim  Chri¬ 
fti  miracula  fi  per  fe  folitarie  fpe£tctur,eiufmodi  crar, 
vtnecefTario  minimequefallenti  argumento  eius  di-  D 
uinitatem  aftruere  ponent,  cum  ipfe alibi  dixerit, fi¬ 
deles  adhucmulto  maiora  efFedburos.Sedfiinfpicia- 
tur  adiunda,  qua  miracula ctrcumftabat,diuinitate 
perfpicue  indicabant. Perfimili  igitur  ratione  aqua, 

6c  fanguis.de  quibus  hoc  loco  loquitur  toannes  ,  li 
er  fe  tantumodo  infpiciantur,minus  idonee  Chri- 
i  diuinitate  confirmant:fed  fi  hxc  prscipua  cu  ex¬ 
teris  coniungatur,qux  Chriftus  gejficin  vita,magna 
omnino  vim  habent  ad  eius  diumitatem  ftabilienda. 
Itaque  tu  fideles  baptifmo  expiandos  praecepit, for¬ 
mam  his  verbis  expreffit  bapttfatcseosin  nomine  Pa- 
tris,(fr  Filij,&  Spiritus  [nili,  vbi  fe  Trinitatis  fecuda 
perfonam,  atque  adeo  Deum  xqualem  Patri  indi-  E 
cat.Cum  igitur  fideles  baptifmi  formam  non  igno¬ 
rarent, inde  Chrifti  diuinitatem  merito  confirmat. 

y  $.  Nec  fruftraaddidit;fanguinem,hoc  eft ,  Euchari- 
» .Oiu.  <s\  ftixfacramentu, Chriftus  enim  docueratb,  fio  Moy- 

fem  dediffe  populo  panem  de  caelo  verum ,  fed  hoc 
efle  Dei  parentis  eximiu,ac  fingulare  munus, fe  vero 
efle-verum,  ac  viuum  panem  cxlitus  a  Deo  miffiun. 
Addiu\uc:ficut  mifit  me  viuens  Pater ,  &  ego  viuo  pro¬ 
pter  Patre, &  qui  manducat  me,  &  ipfe  viuet  propter  me. 
indicans  fe  non  aliter,  ac  Deum  Patrem  dadem  om¬ 
nino  vi,  &poteftatc  vitam  largiri, atque  ira  argume- 
ti  vis  vtcumque  conftat,necminimuapudeos  valet. 
Benedici. luftinian. in  Epift  ■  B  .loan. 


Gap.  V.  229 

qui  Catholicam  fidem  retinet,-  &  incarnationis  my- 
fterium  probe  norurtt ,  cuiufmodi  erant  i jr  ad  quos 
Ioa/ines  hanc  epiftolam  feribit.  Interim  autem  diui- 
nafii  innosliberalitarem,ac  munificentiam  mirifice 
extoIJit,quodaqqa  baptifmi  omnia  noftra  fcelcra, 
atque  flagitia  ablui, ac  penitus  deleri  voluerit, &  fuo 
fanguine  nos  a  daemonis  feruitute  eruerit,  vt  merito 
dixerit  Petrus :Non  corruptibilibus  auro,  &  argento, fed 
pretiofo  Christi  fanguine  redempti  ejlis  de  vana-  veftra 
conuerfttione. 

Et  fpiritus  ( inquit)  eft  qui  teftificatur ,  quonia  Chri-  V  I  I. 
ftus  eftveritas.Gcxcicodiccshoc  loco  a  Latinis  nS- 
nihil  diferepant ,  fieenim  habent :  ^  to  -mutia  c^v-r® 

//apTupav  ,  h  t  to  Tivtufxa.  'ofrv  ,  hoc  eft,  fpiritus  '> 

efl, qui  teftifcatur, quoniam  sf  tritus  eft  veritas.  At  Latir 
ni  conftanter  h.a.hent,testiftcatur,qmaChrijlus  eft  veri-. 
tas.Si  Graecos  fequam  ur,  fen  fuS  eriqfpiritus  diuinita- 
ti  Chrifti  teftimonium  prxbct ,  Sc  quide  omni  ex¬ 
ceptione  maius, cum  fpiritus  fit  ipfa  veritas, qu?  nec 
falli.necfaliere  poteft,vt  fpiritus  nomine,  vt  multi 
apud  Oecumenium  volunt, Deum,  velipfum  etiam 
Spiritum  fandtu  fignificet.  Sin  Latina  ledlio  placeat, 
qua;  omnino  retinenda  videtur, fignificabit  Ioanney 
fpiritum  Chriftidiuinitatem  aftruere  ,  dum  probat 
eum  effie  primam, ac  fummam  vcritatem,ab  ignora- 
tionejatque  errore  penitus  alienam.Sedquid  nomi¬ 
ne  fpiritus  intelligendumfit,  nondum  plane  liquet. 

Beda,  &  alij  quidam  Spiritum  famftum  intelligunt, 
alij  dodtorem  fpiritalem,  nonnulli  fpiritum  Chrifti, 
que  in  cruce  moriens  emifit ,  quibus  fauet  Augufti- 
nus*,vel  quem  rediuiuus  recepit  ab  inferis  refurges,  a  lib.j.cont . 
quod  indicat  OEcumenms  .  Denique  sut  qui  iufto-  M*«in-  c. 
ru  fpiritum  accipiant  taquam  Spiritus  fan&i  effedu,  li* 
quo  renouati  8c  vn6fi  edocentur.  Vt  enim  hic  ipfe 
Ioannes  dixit,  vnttio  docet  de  omnibus.  Quocumque 
igitur  modo  fpiritus  accipiatur  ,  diuinitati  Chrifti  r 
teftimoniu  prxbet.Certe  vtab  hac  poftrema  expla¬ 
natione  ordiamur,hic ipfe  b  fupra:£r vos{inquit)vn-  bcap.z.17. 
Bione  qua  accepistis  ab  eo, maneat  in  vobis,  &  non  necejfe 
habetis ,  vt  aliquis  doceat  vos ,  fed  ficut  vnBio  eius  docet 
vos  de  omnibus,  &  verum  eft ,  &non  eft  mendacium,  & 
ficut  docuit  vos  ,rnanete  in  eo.  Et  alibi c  -.Scimus  quoniam  c  caP-3,14- 
manet  in  nobis  de  fpiritu,qucrn  dedit  nobis. Sic  etiam  ali-  d  cap.  4  1 3. 
bi  *  tineo  manemus, & ipfe  in  nobis, quonia  de  [ Uritu  fuo 
dedit  nobis. Sc  hocipfo  capite:  Qui  credit  in  EiliuDei, 
habet  teftimonium  Dei  in  fe . 

Sed  vt  verum  fatear ,  hoc  qualecumque  fpiritus  V  l  H, 
teftimonium  adSpincum  fanckum  rcfero,c]ui  in  cor¬ 
dibus  iuftorum  teftimonium  reddit  fpiritui  noftro: 
agit  enim  in  cordibus  hominum,vt  credant  &  Chri¬ 
fti  diuinitatem,  exteraque  eius  myfteria  non  modo 
facile  admittant ,  fed  ardentillime  compledtamur. 
Quamobrem  dixit  alicubf  Chryfoftomus  e :  Nullus ,  cHom.^4. 
pr&texat  quod  ignorans  virtute  negligat,  vel  quod  no  ha-  in  Genel. 
beat  alique  via  dnce.zr  demonstratore  ,  fuffteientem  enim 
magiftrum  habemus  confcientia, er  fieri  non  poteft,vt  quis 
illo  adiumentopriuetur.  Hiuc  oritur  mentis  quxdam 
tranquillitas,  &  fecuritas,  qua  ita  fidei  adhxrent,  vt 
de  fe  porius,ac  de  propria  vita  dubitare  pbflint,qua 
de  iis,qux  fide  credenda  proponnntur.Itaque  Hie¬ 
ronymus  i'J/ris(ivu\uit  ',fcire  quatus  [t  ardor  bene  crede-  {  Cy.  '1.  ad 
tiurnlAudislpoftolu:  Et  fi  nos, aut  Angelus  de  calo  aliter  Pamaiach. 
euangeliz.auerit  vobis,  anathema  fit.  Lui  confcntit  hic 
n  offer  S  '.Si  quis  hac  dollnna  non  affert,  nolite  recipere  ai  SC1  -10- 
in  domum, nec  ane  ei  dixeritis.  Mira  eft  enim  fidei  litp- 
plicitas,vt obferuauit ChryfbftomushjCU de  Abrah^  j  H(,nj 
fide  diflereret:ait  autem  ApoftoluS  habere  omnes  Genel'.1’4’'0 
fideles  eumdem  fpiritum  fidei  ,  hic  ergo  fpiritus  i  i- ad  Cor. 
teftificatur  ,  quoniam  Chriftus  eft  veritas  ,  cui  tu-  *•')•  '• 
to  fides  noftra  innititur.  Iniquum  enim  ,  ac  pror- 

ffis  impium  eflet  „  vt  ait  Balilius  k  ,  eain  dubium  k  in  pfaI’ 

1 1  (. 

v  reuoca 


230  Epift.1.  B.Ioan. 


reuocare ,  qu*  diuina  Veritate  nituntur.  Alis  porro 
fpiritus  explicationes  non  facile  meo  iudicio  huic 
loco  aptantur,nifi  forte  eam  probemus  fenteniqam, 
quam  lequitur  OEcumenius ,  qui  fpiritum  incelli- 
gitquem  Chriftus  refurgens  recepit, nam  refurre- 
dii»  non  leue  argumentum  eft  diuinitatis  Chrifti. 

7  Quoniam  tres  fiunt ,  qui  teftimomum  dant  in  coelo, 
‘Tater,Verbum ,  &  Spiritus  fandus ,  &  hi  tres 
vnum  funt. 

j.  Fateor  hxc  verba  in  nonnullis  Graecis  codicibus 

non  legi,&  in  quibuldam  Latinis,  &  Syriaca  inter¬ 
pretatione  deliderari.  Certe  ab  OEcumenio  inter 
Graecos,  &  Beda  inter  Latinos  ne  attinguntur  qui¬ 
dem  ,  quod  &  feciife  videntur  veteres  Patres  non 
Thbf°  pauci, Cyrillus a ,  Ambrofius  b ,  Auguftinus  «  ,  Leo 

b  hb.^^de  Pontifex  d.  Itaque  non  folum  hxretici  hxc  verba 
Spi.fan.  cap.  ab  hoc  loco  excludunt ,  fed  etia  Grammatici  quida 
n.&inLuc.  parum  Catholici  ea  in  dubium  nUiocant.  Atqui  in 
Tlih1  con  P^ntibusLatinis  exemplaribus  leguntur  &  in  Grxcis 
Maxi.cap?n'  non  paucis  ,  celebranturque  ab  Ecclefra  ramquam 
ii.  ,  t  Dei  verba ,  &  in  Lateranenfi  Concilio  ,  cui  Grxci 
d  ep.io.c.5.  interfuerunt, Grxcos  codices  ita  habuilfe  feribitur. 
f  V  Laudant  eam  fententiam  tamquam  Dei  verbo  com-- 
Prajlar.Vep*.  prehenlam  Higynus  Pontifex  e,  Cyprianus  f,Inno- 
ad  Valeriu.  centiusIII  g.  ldacius  h, Fulgentius  ‘,Eugenius  apud 
g Cone.  Lar  Vidoremk,Athanafius  1  ,&  quide  bis  audor  dilpu- 
ITcontr  Va  tataon*s  *n  Piceno  Concilio  m,  &  D.Thomas  n,de- 
ramun!  3  niqueHieronymus"  ,&  alij.Quod  vero  Auguftinus, 
i  ad  obiedh  &  pauci  quidam  alij  ea  verba  omiferint  aduersus  ta 
Arian.  reip.  multos  teftes,  qui  hxc  verba  agnofeunt,  vim  pror- 
klib  1  &s  nu^a  habet.  Auguftinus  vero  ,  cuiusaudoritati 
Jlib.i.  ad  aduerfarij  plurimum  tribuere  videntur,  explicare 
Theoph.  tantum  voluit  id, quod  ipfe  docuerat,  vnum  fcilicer 

in  In  eod.  femper  in  Scriptura  de  iis  dici ,  qux  vnius  funt  fub- 
^nc(jfc  ^  ftancice.cui  fententiae  cum  officere  videretur  ,  quod 
o  Pncfat^in  mox  fubiicit  Apoftolus,7ra  fune ,  qui  teftimomum  dat 
epift.can.  in  terra, Spiritus ,  aqua,  &  finguis,&  hi  tres  vnurn  funt, 
hanc  fententiam  explicandam  fulcepit,alia  prster- 
mifla  de  qua  nullus  erat  ambigendi  locus. 

1 1.  Haec  igitur  teftimonia  profert  Ioannes  ad  Chrifti 
diuinitatem  firmandam  ,  funt  autem  teftes  omnino 
lex, tres  quidem  in  coelo,  totidem  in  terra.  In  coelo 
quidem  Pater,  Verbum ,  ScSpiritus  landus  ,  ac  de 
ocap.8. 18.  duobus  quidem  priotibus  ita  apud  loannem  p  lo¬ 
quitur  Chriftus:£^o  fum  ,  qui  tefiimoniurn  perhibeo  de 
mcipfo,&  testimonium  perhibet  de  rne ,  qmmifit  me  Pa- 
everf.  13.  ^r.Etpaulo  <1  ante  cu  obiecilfent  Iudxi  Chriftu  de 
feipfo  tertimonium  ferre, ac  proinde  eius  teftimoniu 
ininus  videri  verum.  Et  fi  (inquit  )ego  tefiimoniurn  per¬ 
hibeo  de  me  ipfo  ,  verum  eft  teftimonium  meum ,  quia  fcio 
vnde  veni,&  quovado.  Et  aliquanto  polh/udieiu  rneii 
verum  eft, quia  filus  non  fumfed  cgo,&  qui  mifit  me  Pa- 
rw.Spiritus  aute  fandus  Chrifti  diuinitati  teftimo¬ 
nium  perhibuit ,  cum  in  die  Pentecoftes  fidelium, 
&  Apoftolorum  animos  diuinis  fuis  muneribus  co- 
pleuit, quibus  illi  inftrudi  pala  vbique  profeffi  funt, 
Chriftum  efle  verum  Deum  ,  &c  humanx  (alutis  au- 
dorem.  Et  hitres  (inquit)  vnum  funt.  quod  maxime 
Arianos  iugulat ,  figmficat  enim  tres  diuinas  perio- 
nas  vnius, atque  eiufde  eifenatur;£,atque  adeo  vnu, 
atque  cumdem  Deum  tribus  peribnis  fubliftentem. 

III.  Non  temere  autem  tres  e  coelo, &  totidem  e  terra 
teftes  profert ,  licet  enim  alij  plures  afferri  poruii- 
fent ,  hos  tamen  ime  optimo  adhibuit ,  vrlegitimu 
teftium  numeru  confirmct.fic  enim  in  Deuterono- 
r  c,  1 9.  iy.  mi° '  prxeepit  Deus;A7o flabit  tefiis  vnuscontraaUque , 
quidquid  illud  peccati  ,  cr  facinoris  fuerit, fed  m  ore  duo¬ 
rum  ,  aut  trium  teftium  ftabit  omne  verbum-,.  Quod 
apud  Matthxum  totidem  veibis  iterat  Chriltus.. 


A  Adde  quod  tres  exieites  teftes  6m.nl  ffinf  exceptio¬ 
ne  maiores  ,  quippe  eum  fint  ipfilSma  fumma  veri¬ 
tas, qux,vt  fepe  didum  eft, mentiri,  aut  fallere  nulla 
ratione  potdf.  Dicuntur  autem  vnum  dfe,quod  ad 
voluntatum  coniundionem,&  confenfioiiem  h^re- 
tici,&  fcioli  nefeio  qui,  referunt, quod  in  vno  Grx- 
co  e xe piari  legatur, &  hi  tres  ad  vnu,vel,in  vnu  funt, 
quali  ad  idem  omnino  cofpircnt.  Quibus  fauere  vi¬ 
detur*  Cyprianus, qui  hunc  in  modu  feribit-  Et  iteru  3  lib-  de 
de  Tatre,&  Filio, &  Spiritu  fando  feriptum  eft\&  hi  tres  Pr*^‘ 

vnufmt:&  quifqua  credit  hancvtntate  de  diuina  firmi¬ 
tate  veniente  facr amens  edefiib  us  coharente  fcindim  Ec - 
clefiapoffe,&  voluntatu  collidentiu  diuortio  fepararit  Sed 
nimiru  vir  fandus  voluntatum  vnionem,  quibus  fi- 
B  deles  inter  fe  caritatis  nexu  coniunguntur,  diuinaru 
perfonaru  virtutem  imitari  quodammodoarquere- 
pi^fenrare  autumat. At apertiffime  Hieronymul  na- 
turx,ac  diuinitatis  vmtatem  atque  identitatem  fi- 
gnificatjCum  enim  reprehendi liet  beos  qui  hxc  Ioa-  b  In  Prob»i 
nis  verba  fuftulerant:Tn«w (inquit )  tantummodo  vo-  cpi'l-ean- 
cabula,hoc  efl,aqmf anguinis, & l fur  itus  m  ipfa  fua  edi¬ 
tione  ponentes, &  Patris, Eerbique  ac  Spiritu ‘  tefiimoniurn 
omittentes, in  quo  maxime  &  fides  Catholica  roboratur 
T* atris, &  Filij,&  Spiritus  fandi  vna  diuinitatis  effentix 
comprobatur. 

Multo  ante  apertius  Vidor  c  Vticenfis:  Et  vt( ait)  I V. 

adhuc  luce  clarius  vnius  diuinitatis  effe  cumSPatre,&  Fi-  clib.  *. 
lio  Spiritum  fandum  doceamus,, Io  annis  Euangelifia  tefti- 
c  rnonio  coprobatur.ait  enim.Tres  funt  ,qui  teftimomum  dat 
in  coelo, Pater, Verbum, &  Spiritus  fandus, &  hitresvnii 
funt.Nunquid  att:Tres  differenti  squalitate  feiundi  ?  aut 
quibuslibet  diuerfitatum  gradibus  logo  feparatioms  inter- 
uallo  diuiffi Mitto  exteros ,  qui  hoc  tamqua  firmiffi- 
mo  telo  aduersus  Arianos  pugnates  vna  trium  per¬ 
fonaru, atq-,  eande  natura  ftrenue  defendutjneqj  ve¬ 
ro  Gr^cus  ille  codex  huic  fenteti?  aduerfatur.Quod 
enim  ait, ad  vnu,(iue,in  vnu, indicat  quide  vna,  atq; 
eamde  eiufde  rei  teftificatione  ,  fed  fubftatix,ac  na- 
turx  vnicate  no  abnegar.Qux  enim  maxime  natura 
vniutur,ea  procul  dubio,vc alicubi  colligit  Bafilius, 
eamde  adione  exerceat  necefle  eft. Adde  ,  quod,vt 
paulo  poft  dica,Hebrxaphrafi  naturx  vnitate  nihi¬ 
lominus  fignificat.De  Cypriano  vero  no  eft  magno- 
pj  pere  laboradu,ille  enim  ex  diuinaru  perfonaru  vnio- 
ne  colligit  lacrameroru  vnione  difcindi,aut  difleca- 
ri  nequaqua  polfc. Qinlis  aute,autqu5ta  fit  diuina¬ 
ru  perfonaru  vnio.no  exprefllc  quide  ,  led  indicauit 
tamc  firmiffinaaefleffioceft^vuiuSjeiufdeqi  naturx. 

Et  mihi  quide  fit  valde  verifimile,  refpexifle  Cy-  V. 
prianumad  Chrifti  Domini  verba  apud  loannem  <i,  dcap.17.1t. 
Et  claritatefxit)quq  dedifli  mihi, de  di  eis,vtfimt  vnii,fi- 
cut  &  nos  vnu  fumus. Ego  in  eis,&  tu  in  rne.vt  fint  cofim- 
mati  in  vnurn.  Quibus  verbis  indicat  Chriftus  iide- 
hu  vnione  imitatione  quarnda  Sc  fimilitudine  cfle 
vnionis  diuinaru  perfonaru ,  fed  magno  cum  diferi- 
mine,  vr  in  Cocilio  Lateranefi  explicat  Innocet.C» 
ergo(aic)veritas  pro  fidelibus  fuis  ad  Patre  orat:Folo(fm- 
E  quiens  )vt  ipfi fint  vnu  in  nobis  ,ficut  &  nos  vnu  fumus, 
hoc  nome  vnu  pro  fidelibus  qttidP  accipitur,  vt  intclligdtur 
vniuscharitatis  in  gratia,  pro  perfimis  vero  diuinis,vt  at¬ 
tendatur  identitatis  tn  natura  vnitas,queadmodu  ventas 
alibi  ait :  Efiote  perfidi  ficut  &  Pater  vtfier  coeleflis per¬ 
fectus  efi,perfedione  natura  vtroqs,  videlicet  fiso  modo, quia 
inter  creatore  &  creatur  it  nbpotejl  tata fimilitudo  notari , 
quin  inter  eos  maior fit  dijfmihtudo  notada.  S  unt  igitur 
tres  diuin^perlon?  vnu,exq;  datincxlotcftiraQrim 
Chrifti  diuinitati.Nam  Pater  quide  primu  in  bapti- 
fmo,  deinde  in  mote  ThaborChriftu  Filift  fuu  dile- 
du  appellat.VAc  (^(inquit)  Filius  meus  dilidas,  in  quo 
mihi  bene  coplacui.  Et  apud  Ioannc  c  vox  Patris  coeli-  c  C3P* tt- 
tus  audita  eft  dicentis :  Et  clarificant ,  itcrumclari - 


alcan.i». 

kloan.14. 


<&  cap.i. 
e.cap.  ttf. 


fcap.  31. 

elib.x.con. 

Maxi.C.xx. 


K  i.ad  Cor. 
3.8. 

iI0a.17.x1, 


VII. 


ficabo.  Chriftus  veto  de  fe  ipfo*:  Opera  ,  qua  ego  facie 
in  nomine  Patris  mei ,  ipftt  teftirnonium  perhibent  de  me.  Et 
alibib:£go  flum  via,  veritas,  &  vita.  Et  quidem  via  in 
exemplo,  veritas  in  dottrina,  vita  in  praemio.  Vel 
via, qua  nobis  incededum  eft,  veritas,  quam  comple- 
dhmur, vita, quam  rperemus.  Spiritus  porro  fandus 
fua  pntfentfa  ,quam  fpecie  columbae  in  baptifmo 
Chrifti  exhibuir,  Chrifti  diuiniratem  teftatus  eft ;  & 
deinde  opera  Apoftoloru  Chrifti  diuinitate  vbique 
gentium  promulgauit,  de  quo  Chriftus  c:Ille(  Spi¬ 
ritum  fandum  intelligit)  teftirnonium  perhibebit  deme, 
CT  vos  tcflimonium  perhibebitis,  quia  ab  initio  mecum  eftis. 

Neque  vero  abs  re  addit  Ioannes :  Et  hi  tres  vnum 
funt.  vel,  vt  alij  legunt,  in  vnum  funt.  quidquid  enim 
fcioli  argutentur,  diuinarum  perfonarum  fummam, 
planeque  inexplicabilem  vnionem  voluit  indicare. 
Erfiquidem  legamus,  invnum, praeterquam  quod,  vt 
fupra  monui, tcftimonij  identitatem  infinuat:poteft 
Hebraea  phrafi  ad  vnitatem  naturae  referri.  Sic  enim 
fere  loqui  folent  Hebrei  ad  vnitatem  fignificandam, 
vt  cum  in  libro  Gcnefeos  feriptum  eftd:£t  erunt  duo 
in  carnem  t>»4,perinde  eft  ac  fi  dixiftetrerunt  duo  ca¬ 
ro  vna.  Sic  enim  apud  Matthaeum  c  interpretatur 
Chriftus:/f4^«e(ait)  iam  non  funt  duo,  fedvna  caro.  Ea- 
demque ratione  dicendi  cum  Dauid  Dei  patroci¬ 
nium  imploraret:£/?o  ( inquit )  mihi  inDeumprotetto- 
rem ,  in  domo  refugi].  Neque  aliter  Icremias  f :  Vos 
( inquit )  eritis  mei  in  filios, & filias.  Quocirca  Augufti- 
nus  S  Maxim  u  Arianum  confutat,quod  haecloannis 
verba  concordiam,  8c  volutatum  confenfionem  re¬ 
ferebat  :  Concordia  autem  ( inquit )  &  caritate, qua  dicis 
fattumfuiffe,vt  vnum  fint  Pater  ,  &  Filius  ,  quando  mihi 
protuleris  dittum  ejfe,  quod  vnum  fint,  qua  fint  diuerfa  feub- 
(lantia,  tunc  cogitabo ,  quid  debeam  re  jfondere ,  legimus  b 
enim  :  Qui  piant  at, &  qui  rigat, vnum  funtfed  ambo  homi¬ 
nes  erant,  eiufdem  fubftantia  fuerant,  non  diuerfa.  It  em  le¬ 
gimus  ipfo  Chrifto  dicente  *  ,vt  fint  vnum, ficut  &  nos  vnum 
fumus,  non  dixit, vt  ipfi ,  &  nos  vnum,  fid  vt  ipfi  fint  vnum 
in  natura  fua,  &  in  fubftantia  fua  concordi  aquahtate  qtto- 
dammodovniti, atque  conflati, ficut  Pater,  &  Filius, & Spi¬ 
ritus  fitnfhfs  vnum  funt  propter  indiuiduam  eamdemque 
naturam. 

Deinde  verd  vt  fuam  fententiam  magis  explicet: 
ss4liud  eft  entm(inqak) vnum  funt ,  aliud  vntss  tfhquan - 
do  dicitur,  vnum  funt ,  &  fi  non  dicatur  quid  vnum ,  intelli- 
gitur  vna  fubftantia:quando dicitur, vntss  eft, de  duabus, di- 
uersisque  fubfiantiis  necejfe  eft,  vt  quaratur  quid  vnus\  Ver¬ 
bi gratia ,  diuerfa  fubftantia  eft  anima  &  corpus  ,  tamen 
vnus  homo.  Diuerfa  fubftantia  eft  ffiiritus  hominis ,  &  Spi¬ 
ritus  Dei ,  tamen  cum  Domino  adharet ,  vnus  Spiritus  eft j 
addidit  Spiritus ,  non  dixit  vnum  funt.  Vbi  autem  dicitur , 
vnum  fiunt ,  vna  fubftantia  fignificatur, quod  vos  non  vultis , 
&  audietis  dicere, verum  Chriftum  Dei  Filium  vos  confite¬ 
ri.  Haec  autem  Auguftinusad  explicanda  diuinarum 
perionarum  vnitatem,&  vere  &  apte,quomodo  au¬ 
tem  explicanda  fint  verba, quae  mox  fubiicit  Apofto- 
Jus, videro  non  ita  multo  poft.Magnum  igitur  diui- 
nitati  teftirnonium  Filj  Deidiuinae  perfonx  tribuut, 
vnde  omnis  varitas  manat. Quamobrem  quod  addit 
Ioannes :  £t  hi  tres  vnum  funt.  vt  paulo  ante  indicaui, 
fubftantia:,  atque  naturae  vnitatem  infinuat, vnde 
exiftit  vna  ,  atque  eadem  teftimonij  firmitas. 

3  Et  tres  funt  qui  teftirnonium  dant  in  terra.  Spiritus, 
aqua,  &  /anguis, &  hi  tres  vnum  funt . 

Neceflc  eft  in  his  tribus  profopopcciam  admit¬ 
tere  ,  nec  enim  proprie  aqua,  &  fanguis  ferre  te- 
ftimonium  poliunt.  Sed  quomodo  Abelis,  &  Chri, 
fti  fanguis  no  fine  profopopeeia  clamare  dicitur, non 
aliter  aqua ,  &  fanguis  Chrifti  Domini  diuinitatem 
Bcned.IuflmM.in  Epifi.B-Ioan, 


Explan.  Cap.  V. 


231 


A  tcftantur.Quid  autem  nomine  fpiritus  accipiendum 
fit,  non  fatis  inter  omnes  conuenit ,  quidam  enim 
apud  OEciimenitim  Patrem  fignificari  exiftimant, 
qui  in  Iordane  Chriftum  Filium  fuum  dile&um 
nuncupauerit.Nec  enim  dubium  eft,  Deum  proprie 
fpiritum  appellari,  ficenim  apud  Ioannemadixit 
Chriftu s:Spiritus  eft  Deus,  er  eos, qui  adorant  eum,in  fpi- 
ritu,&  veritate  oportet  adorare.  Hanc  autem  explicatio¬ 
nem  apertiflime  fequitur  Auguftinus  :  b  Si  vero  (in- 
quit )  ea, qua  hisfignificata  fiunt, velimus  inquirere,  non  ab- 
Jurde  occurrit  ipfa  Trinitas  qua  vnus  filus  verus ,  flummus 
Deus  eft, P ater, &  Filius, &  Spiritus  fanflus ,  de  quibus  ve- 
rifftme  dici  potuit, tres  funt  teftes, &  tres  vnum  funt,vt  nomi¬ 
ne  Spiritus  ftgniftcatum  accipiamus  Deum  Patrem ,  de  ipfi 
quippe  adorando  loquebatur  Dominus ,  vbi  ait:  Spiritus  eft 
B  Deustnomine  autem  /anguinis  Filium,  quia  Verbum  caro  fa- 
Eburn  efi:&  nomine  aqua  Spiritu  fanflum,cum  enim  de  aqua 
loqueretur  Icfus ,  quam  daturus  erat  fttientibus,  ait  Euan- 
gelifta :  Hoc  autem  dixit  de  fpiritu  ,  quem  accepturi  erant 
credentes  in  eum 

Scd,vt  verum  fatear,  non  pofllim  huic  fententia: 
penitus acquicfcerc.cum enim  dixerit  Ioannes, tres 
efle,  qui  teftimoniu  dat  in  c^lo,Sc  mox  fubiiciar,trcs 
ite  efle,qui  in  terra  teftimoniu  praebeat,  aliosprofe- 
£to  tcftesfignificer  ncceflecft.Cum  itaqj  tresaiuinae 
pei  fonat  reftes  c^leftes  procul  dubio  fint, male  omni¬ 
no  eofde  diceret  in  terra  teftimoniu  praebere.Et  for- 
tafle  cotra  Oflenos  fex  profert  reftes,  cu  illi,au(3:ore 
Epiphanio,cfepte  numerarent, cariu  videlicer,aqua, 
g  fpiritus  Sandos,  id  eft,  angelos  orarionis,oleu,fal,& 
terra, arq;  ira  neceflc  eft,hos  terrenos  reftes  a  cslefti- 
bus  efle  diftin&os.Spirirus  igitur,nifi  ego  fallor, Spi¬ 
ritus  fandli  effedum  fignificat ,  de  quo  fupra  dixi,  in 
mentibus  enim  fidelium  teftirnonium  reddit  &diui- 
nitatis  Chrifti  fidem  mirifice  confirmat.  Aqua  vero 
baptifmi  Sacrametu  fignificar,quo  maxime  fidesT  ri- 
nitatis,  atque  adeo  diuinitaris  Chrifti  palam  pro¬ 
fertur.  Sanguis  denique,quo  in  Sacramento  Eucha- 
riftiae  potamur, camdem,vt  fupra  dixi, Chrifti  diuina 
naturam  cofirmat.ItaqueTertullianus d  hoc  non  ob- 
fcure  innues:^if»^rf/  (mquh)per aqua,& fanguine ficut 
Ioannes  fcripfit ,  vt  aqua  lauaretur  ,fanguineglorificaretur, 
proinde, vt  nos  faceret  aqua  vocatos, fanguine  elatos, hos  duos 
baptifmos  de  vulnere  perfojfi  lateris  cmifit ,  quia  qui  in  fan- 
D  guinem  eius  crederent ,  aqua  lauarentur,  &  qui  aqua  lauif- 
fint, etiam  fanguinem  potarent. 

Sed  mirum ,  quod  addit :  Et  hi  tres  vnum  funt.  Si 
Graecos  codices  confulamus ,  multo  aliter  hoc  loco 
loquitur  Ioannes,  quam  infiiperiori  fententia.  Ibi 
enim  abfolute  dixit: Vnum funt. quamuis  nonnulli  co¬ 
dices  habeat:/»  vnu  funt.  hic  autem  apertiflime  ait, 
to  iv  et<nv,  hoc  eft,in  vnum  funt ,  vr,quod  fupra  indi- 
dicaui,cofenfione,  &  eamde  teftificationu  cofpira- 
tionem  fignificer,quafi  dicat:  hi  etiatres  teftes  miro 
cofenfuide  affirmant.Quod  fi  quis  contendat, quod 
vulgataeditio  retinet, hos  tres  teftes  vnu  plane  eile, 
nihil  penitus  fequitur  abfurdi,fiue  quia  ratione  rei  fi- 
gnificats  idem  plane  dici  polfunt,  vr  explicat  Augu¬ 
ftinus  e :  Hac  (inquit)  Sacramenta  funt, in  quibus  non  quid 
ftntfed  quid  eftedat,  fimper  att  editur,  quonia  ftgn  a funt  reru 
aliud  exiftentia,  &  aliud fignificatia.  Siue,quia  vnu  efle, 
quidquid  aliter  fenferit  Auguftinus,n5  femper  in  fa- 
cris  literis  fubftatia:  vnitat6  fignificat:n6  folum  quia 
plerumq;  vnu  cu  adie&o  coiungitur,  vt  cum  in  Atftis 
Apoftolicis  f  dicitur,fideliumfuifle  cor  vnum  '.Mul¬ 
titudinis  (ait)  credentium  erat  cor  vnum ,  &  anima  vna. 
Qua  ratione  apudloaneorauit  Chriftus,  vtcredetes 
vnueflent,hoc  eft,eiufdem  propofiti, atque  confilij, 
quomodo  Saluianusgdixit,0/»»«  vnu  funt, qui fibitur- 
piu  volutate ficiatur. Sed  cui  quia  cum  fimpliciter  aliqua 
dicutur  vnu,rcru,  ac  perfonaru  natura  fpetftanda  eft, 


11020.4.14. 


b  lib.  3.C0Q. 
Maxim,  c. 

ti. 


II. 


c  Hier.  19. 


d  lib  de  ba» 
pdf.c.16. 


III. 


e|lib..  eo  c. 
Maxim,  e. 
xi. 


f  A&0.4. 


g  lib.  8.  de 
Prouid. 


526  Epift.  I.  B.  Ioan. 


vt  quo  referenda  fit  vnitas,  ftatui  poffit.  Ad  Ga-  A 
*c*p.£i8.  latas enim  aic  Paul tisi:Omnesverovnum  eftis  in  Chrifio 
Jefu ,  non  ad  nat  tuam,  Sc  fubftantiarn,  fed  ad  fidem, 
gratiam, &  caritatem  referenda  efi  vnitas:  quia  fide, 

8c  caritate  omnes, mynurn  Chrifti  corpus  coalefcur. 
b  fp,r.c.}.8.  Ad  Corinthios  autemb :  G}ut plantat, ( inquit)^  qui ri¬ 
gat^  vmm  funt. Non  folum  quiaeudd^m  humante  na- 
tura:  participes  qrant,  fed  quia  eamdem  fidem  pro- 
_  fitebantur,&  mutuae  caritatis  nexu  adftringebantur. 

.  •  Cum  igitur  Latinus  Interpres  dixit :  Et  hi  tres  vmm 

■  funt  ,  vnitatemteftimonijinfinuat  ,hqrum.videlica 
trium  teftificatio  e6dem  fpe&at ,  eamdemque  veri¬ 
tatem  aftruat.Fateor  haec  poftrema  vctba,in.nonnul- 
Jis  Gr^cis  codicibus  defidcrarijfed.vulgataeditio  re- 
tinenda  eft,  qua:  non  folum  ea  habet,  fed  conftan-  " 
ter  legi f.Vnum  funt.  Hoc  eft,vt  Graeci  codices  habet, 
&-Syrus  interpretatur, advnu /w«r:atquein  vnum,<SC 
idem  teftimonium  mira  .cQnfcnfione  confpiranv. 

IV?  Sed  quamquam  hadtenus  horum  tertium  ,  qui  in 
terra  teftificantur  ,  reftimonia  de  Chrifti  diuinitate 


accepimus,non  aliter,  atque  eorum  tcftimqnia  ,  qui 
teftantur  in  capio*, non  defuerunt  tamen  magni  omni- 
c  Iniioc  tll.  no  v‘l‘  Squi  Cceieftes  quidem  teftes  ad  Chrifti  diui* 
c.in  quada  niratem ,  terrenos  autem  ad  eiufdem  humana  natu- 
ckcel.Miff,  ram  ftabiliendam  referant,perindequafi  ctim  Chri- 
&D.Tho.  tus  nioriens  Spiritu  cfflauit, cumque  ex  eius  corpo¬ 
re  iam  vicafun&o  fanguis,6caqua  profluit,fe  verum 
hominem comprobarir.  Er  profetfto  negari  non  po- 
reft,  Chrifti  mortem  veram  eius  humanitatem  indi- 
carejfed  de  aqua,&  fanguinc  adhuc  ambigo.  Quod 
enim  viri  dotfti  autumant, aquam,&  fanguinem,qu» 
ex  Chrifti  latere  manarur,apcrte  contra  Manichsos 
indicite  fuiflfe  Chrifti  corpus  vere  folidum,non  ina¬ 
ne, &  emphaticum,nefcio  vtrum omne  prorfus  con- 
trouerfiam  dirimat  ;  cum  enim  vtrumque  non  fine 
miraculo  effluxerit, facile  quifpiam  contenderet, po- 
tuifte  diuina  vi, ac  poteftatefanguinem,&  aquam  ex 
corpore  phataftico, aut  aliunde  effifto  proferri.Qua- 
mobrem  etfi  fummorum  virorum  au&oritas  apud 
me  eftantiquifljma, atque  adeo  mihi  eam  fententiam 
Vtcumque  probabilem  reddir,  malui  tamen  cum  Au- 
guftino,Beda,OEcumenio  ,  Sc  aliis  tam  cadeftcs, 
qukm  terrenos  teftes  deChrifti  diuinitate  explicare, 
quod  ea  ,qu$  fubfequuntur,  non  obfcureinfinuant. 


C 


D 


10  Qui  credit  in  Filium  Dei,  habet  teftimonium  Dei  in 

fe:qui  non  credit  Fdio, mendacem  facit  cum,quia  noncre- 

ditin  teftimonium,  quod  teftificatus  e/lDeus  de  Fdio  fuo. 

Vim  allati  teftimonij,vt  ait  OEcumenius,i mino¬ 
ri  confirmat,  nam  fi  humanis  teftibus  fidem  habemus 
cur  huic  diuino  teftimonio  fidem  abnegemus  i  OE» 
cumcnius  porro  vniuerfim  de  humana  cuiufcuque 
‘rei  teftificatione  accipit, perinde  quafi  Ioannes  dicat: 
fi  lex  voluit  duoru,aiit  rrium  teftiu  affirmatione,  ne* 
gationcue  quaflibet  controuerfias  dirimi, &  lites, 
contcntioncique  coponi, annon  multo  aequius  eft  di¬ 
uino  teftimonio  penitus  acquiefccre  ?Beda  verohu- 
manu  ceftimonifiad  Prophetari!  oracula  refert, quae  £ 
Chrifti  diuinitatem  aderunt, vt  fenfus  fit :  fi  Dauidi, 
alusque  Prophetis  Chrifti  diu  i  nam  naturam  praedi- 
cantibus,certu,ac  minime  dubiu  praebemus  aftensu, 
cur  non  magis  teftificanti  Deo  credendum  cenfebi- 
musffed  vt  ingenue  dicam, quod  fentio,non  mihi  fa¬ 
cile  perfuadere  patiar  vocafte  Ioane  Prophetam  va¬ 
ticinia  hominum  reftimonia,  cum  conftct  illos  diui¬ 
no  Spiritus  fan&i  impulfu  oracula  edidifle.  Vtaic 
Petrus :  Non  voluntate  humana  allata  eft  aliquando  pro¬ 
phetia,  fed  Spiritu fantta  insfiiratilocutt  siit  Jani  H  Dei  homi¬ 
nes.  Et  obeam  caufana  Prophetarum  fevipta  tam¬ 
quam  diuina refponfa  ab  Ecclefia  coluntur. 

Propius  igitur  ad  veritatem  accedit,  quod  ait 


OEcumcnius,  argumentum  petitum  efte  vel  a  legi# 
autftoritate,  qua:  duobus,  aut  tribus  tcftibiis  quidpia 
afteretibus  fidem  habedam  iubct,vel  e  cornum  con- 
fuetudine,qua  hominum  reftimonia  ad  ca,quae  aliter 
probari  non  pofllmt, adhiberi  folent.  Eft  aurem  hxC 
argumentandi  ratio  admodum  firma  ,  nam  fi  hu¬ 
mana  reftimonia,  quibus  tame  feu  teftiu  iudicio,feu 
ignoratione  falfum  plerumque  fubeftc  poteft ,  tamr 
quam  idonea  in  humanis  indiciis, ac  tribunalibus  ad* 
mittuntunquanto  magis  diuinum  teftimonium  cer¬ 
ta,  minimeque  fallaci  veritate'  fubnixum  religiose 
retinendu,&  colendum  et  it?  Videtur  itaque  Ioannes 
pro  certo  ponere,  (quod  vtiquc.yeriffimucft)ta  .cce- 
lcftes  , quam  terrenos  teftes  diuina:  autftoriate  niti, 
atque  adei>  ad  vnu  diuinum  teftimonium  pertinere. 

Rede  igitur air.Si teftmomum  hominum  accipimus.  Iit 
teftimonium  Dei  maius  eft.  Dicitti,r  autem  teftimonium 
Dei  maius  non  folum  diuina:  perfonac  refpe<ftu,qiiae 
infinito  inteiUallo  omnem  creatam  naturam  fupe- 
rat,fed  etiam  certitudine,  ac  finnirare.fiquidem,  vt 
aic  propheta :  Omnis  homo  mendax,  hoc  eft,  qui  facile 
mentiti.potc -W^Eft autem  Deus, tefte  kpol\o\o, verax, 
hoc  eft,  tam  alienus  a  mendacio,  ignoratiolie,  atque 
errore  quam  liber  ab  interitu.  Quod  fi  olim  Pytha* 
goras  tanta  fuit  apud  filos  audoriratis,& fidei,  vt  vbi 
conftitiflei,eum  aliquid  affirmaffo,  vel  negafle, nihil 
pratterea  quaerendum  cius  auditores  exiftimarcnrj 
longe  profedb  magis  id  de  Deo  fentiendum  erir, 
quem  nemo  dubitat, efte  piimam,fummam,  ac  peni¬ 
tus  immutabilem  vcritatem.Potuit  Pythagoras  mul¬ 
ta  ignorare, potuit  errare,  ac  decipi,  quorum  nihil  in 
diuinarti  naturam  cadit.  Ne  quis  autem  ambigat,  de 
quo  Dei  teftimonio  loquatur  ,  iterat  quod  fuperius 
dixerat :Quonia.m{\n<\w\t.)  hoc  eftteftimonium  Dei,  ejuod 
Ynaius  cjt, quoniam  teftificatus  eft  de  Filio  fuo ,  illius  vide¬ 
licet  diuinitatem,ac  muneris  dignitatem  cofirmans. 

Et  profe&o  omnia  fidei  noftrse  argumenta, qua:  ma¬ 
xima  Catholicisdogmatibus  firmitati  afferut,  Chri¬ 
fti  nihilominus  diuinitatem  ita  perfuadcnr,vt  ea  no 
nifi  ab  ingenio  peruicaci  reuocari  in  dubium  queat. 

Porro  qua  ratione  Pater  Filio  teftimonium  pra:-  TV. 
bucric,  fupra  indicaui ,  hoc  autem  loco  Gra»ci  codi¬ 
ces  non  habent  verba  illa,  quodmaius  eft,quoniam,fcd 
nihil  de  fencentia  detrahunt,  &  cuntftis  tacentibus 
dubitari  non  poteft,  diuinum  teftimonium  quauis 
creata  teftificatione  maius  efte.  De  eo  vero  ita  loqui¬ 
tur  Petrus :  a  Accipiens  enim  d  Deo  Patre  honorem ,  &  a  Ep.i.c.t. 
gloriam  voce  dclapfa  ad  eum  d  magnifica  gloria :  hic  eft  Fi¬ 
lius  meus  dileftus ,  m  quo  mihi  complacui ,  ipfum  audite. 

Habuic  fane  Chriftus  plurima  teftimonia,nam  loan- 
nesBaptirtade  eo  teftatus  eft,vc  Ioannes  Euangelifta 
feribit  h :  Et  hoc  eft  (inquit)  teftimonium  Ioannis, quando  b  cap.i.v. 
miferunt  ludai  ab  Hierofolymis  facerdotes ,  &  Leuitas  ad 
eum,vt  interrogarent  eum,tu  quis  es? Et  confejfus  eft,&  non 
negauit.quia non  fum  ego  Chriftus. Et  poft  nonnulla:0^/-  c  rer- 
ter  a  die  vidit  Ioannes  Iefumveniente  ad  fe,&  air.Ecce  Ag¬ 
nus  Dei,  ecce qui  tollit  peccat  mundi.  Et  de  hoc  tefti¬ 
monio  Ioanis  Chryfoftomus,  Leontius,  Theophyla- 
(ftuSjEuthymius  explicant  verba  Chrifti  apud  loan- 
nera,J,  cum  ait :  Alius  eft, qui  tefttmoniur» perhibet  de  me. 
A:hanafuiseverO;,Cyrillus,&Rupem!s  ad  Patre  refc-  ta^e Tti- 
runt.Ego  faci  i  e  crediderim, diuina  omnia  oracula  in-  nuatis. 

dicari,qua:diuiniSpintusinpulfucditafunt,quafiGi' 

catijonge  maioris  auftoritatis  tcftimoniuhabeo,  ac 
propterea  mox  fubdir,fe  hunlano  teftimonio  no  indi¬ 
gere:  f  Ego  aute  non  ab  homine  leftimonm accipio.  Et  ali-  floan.5.  $4, 
quato  poft:  'i Ego  autem  habeo  teftimonium  maius  loanne ,  g  vcrf.pfcr 
opera  enim, qua  dedit  mihi  Pater,vt perfida  ea Jpfa  opera, qua 
ega  faciojcftimoniu  perhibet  de  wtr.Rurfus  de  patern  o  te¬ 
ftimonio  fubdit;£t  qui  miftt  me  Patir.ipfc  tcfttmonm per¬ 
hibuit  de  meiperhibut  aute,  vt  dittU  eftjiofemel  teftimonium. 

Sed 


Explan.  Cap.V. 


233 


y*  Sedaddunt  Cyrillus,  Theophylaftus ,  Beda,  Eu- 

thymius  frcquentifllma  extare  in  diuinis  Scripturis 
teftimonia,quaj  Chrifti  diuinitatem  infinuent.  Addi 
poteftipfius  Chrifti  teftimonium ,  dc  quo  ipfeapud 
aeap.  8. 14.  I°annem  8  :  Et  fi  ego  teftimonium  perhibeo  de  me  ipfo , 
bloan.j.ji.  verum  eft  teftimonium  meum.  Nam  quod  b  alibi  di¬ 
xerat  :  Si  ego  teftimonium  perhibeo  de  me  ipfo ,  testimo¬ 
nium  meum  non  efl  verum,  vel  id  ex  Iudasorum  fen- 
tentia, atque  opinione  dixit,  vel  humano  more  de  fe, 
tamquam  homine  loquutus  eft :  ac  fi  dixiffet ,  fuum 
.  de  fe  ipfo  tcftimonium  falfitatis  ,  ac  mendacij  argui 
pofte ,  fi  quah  hominis  dumtaxat  teftimonium  fpe- 
«ftetur.  Itaque  omnia  teftimonia  Deum  Patrem  quo¬ 
dammodo  habent  auttorem ,  atque  idcirco  redte 
cPfal.sM1  quis  illud  Dauidis  *  hoc  loco  vCarpet -.Teftimonia  tmt 
credibilia  faEla  funt  nimii.  Redte  enim  monet  Balt¬ 
ei  In  mor.  lius  d  iis ,  quae  a  Deo  afferuntur ,  abfque  vlla  dubita- 
reS-8,  tione  ,  haelitationeve  affenfum  effe  praebendum, 
quia  quidquid  a  Deo  affirmatur ,  veriffimum  cen- 
(endumeft,  etiamfi  interdum  natura  ex  aduerfo  pu¬ 
gnare  videatur.  Quod  illo  exemplo  Zachariae  haefi- 
tantis  confirmat ,  qui  fuae  dubitationis  poenas  de¬ 
dit  :  itemque  Abrahae ,  cjut  contra fpern  'in  fptrn  credi¬ 
dit,  &  non  hafttauit  diffidentia  ,  licet  naturae  leges 
longe  aliud  indicare  viderentur  ,  &  ob  eam  cau- 
fam  iure, optimo  miris  laudibus  celebratur.  Igitur, 
Pater ,  vt  ait  Ioannes ,  tefhficatiu  eft  de  filio  fuo ,  cuius 
diuinitatem  ,  humanitatemque  idoneis  argumentis 
probauit. 

io.  Qui  credit  in  Filium  Dei,  habet  teftimonium  Dei  in 
fitqui  non  credit  Ftlio,mendacem  facit  eum. quia  non 
credit  in  teftimonium  quod  ttjhficattts  eft  Deus  de 
Filio  fuo, 

I.  A  minori ,  vt  di&um  eft  ,  vim  diuini  teftimonij 

confirmauerat.  Addit  nunc  ad  eamdem  rem  fta- 
biliendam  duo  argumenta  ;  alterum  his  verbis 
continetur  ;  Qui  credit  in  Filium  Dei  ,  habet  tefti¬ 
monium  Dei  infe:  alterum  fequentibus  :  qui  non 
eredit  Filio ,  mendacem  facit  eum.  Quod  igitur  atti¬ 
net  ad  prius  argumentum  ,  is, qui  fide  viua  cre¬ 
dit  ,  habere  dicitur  teftimonium  Dei  in  fe  ,  quia,  vt 
Beda,&  QEcumenius  explicant,  ipfe  cognofcit 
fe  Dei  Filium  effe  adoptione.  Vt  enim  Ioannes 
d  cap.  1.  jn  Euangelio  ait :  Quotquot  autem  receperunt  eum » 
dedit  eis  poteftatem  Filtot  Dei  fieri  ,  his  ,  qui  credunt 
in  nomine  eius.  Sic  autem  loquitur  Beda :  Qui  ita 
credit  in  Filium  Dei  ,  vt  exerceat  operando  quod  cre¬ 
dit  ,  habet  teftimonium  Dei  in  fe  ,  illud  vtique  quia 
ipfe  quoque  in  filiorum  Dei  numuro  iure  computetur. 
QEcumenius  vero  :  Qui  igitur  ( inquit )  in  Filium 
Dei  credit  ,  quod  videlicet  Deus  fit ,  vtpote  Dei  Filius , 
m  fe  ipfo  habet  teftimonium ,  tum  fe  adoptatum  in  Fi¬ 
lium  credat  per  lefum,  qui  adoptatus  d  Deo  eft.  Ita  te¬ 
ftimonium  hoc  loco  rem  teftimonio  effedam  ,  Ceu 
produffam  fignificat. 

I E  Poliis  etiam  aliter  accipere  ,  vt  fides  animo 

concepta  veritatem  diuini  teftimonij  confirmet, 
ipsique  credenti  taciti  quodammodo  ,  atque 
occulte  teftetur, veriffima  effe,  quae  credit,  fide¬ 
les  enim  plane  agnofcunt  ,  fidem  effe  eximium, 
ac  lingulare  Dei  donum.  Quamuis  enim  ,  vt  ait 
Apoftolus ,  fides  oriatur  ex  auditu  ,  auditus  autem 
per  verbum  Dei ,  praeter  externam  tamen  dogma¬ 
tum  fidei  promulgationem  ,  neceffarius  eft  diui- 
nus  impullus ,  quo  mens  hominis  fleffatur,  8c  con- 
uertatur  ad  fidem.  Quo  fpeffans  Paulus  Apofto- 
Jus -.Paulus  (inquit)  plamauit ,  Apollo  rtgautt,  ‘Deus  atir 


B 


A  tem  incrementum  dedit  ;  fed  neque  qui  plantat  ,  neque 
qui  rigat  eft  aliquid  ,  fed  qui  incrementum  dat  Deus. 
Quocirca  cum  idem  Paulus  Philippis  de  rebus 
fidei  multis  audientibus  verba  faceret ,  vna  dum¬ 
taxat  fcemina  nomine  Lydia  purpuraria  Chrifto 
nomen  dedit ;  caufam  explicans  Lucas  *  ait :  Cui 
Dominus  aperuerat  cor ,  &  intendebat  ijs,  qua  dicebamur 
d  Paulo. 

Fallebantur  olim  Pelagiani  ,  qui  fidem  non 
aliter  donum  Dei  effe  putabant ,  nili  quia  vi  libe¬ 
ri  arbitrij  concipiebatur ,  quod  in  ipla  creatione  a 
Deo  accepimus.  Quos  acute ,  atque  ingeniose ,  vt 
folet ,  Auguftinus  b  his  verbis  confutat :  Attendat, 
&  videat ,  non  ideo  tantum  iftam  voluntatem  dtuino  mu¬ 
neri  tribuendam ,  quia  ex  libero  arbitrio  efl ,  quod  nobis 
naturaliter  concreatum  eft  ,  verum  etiam  quod  vtforum 
fuafiombus  agit  Deus ,  vt  velimus ,  &  vt  credamus  ^ flue 
extrinfecus  per  Euangelicas  exhortationes ,  vbi  <&•  man¬ 
data  legis  aliquid  agunt  ,  fi  ad  hoc  admonent  hominem 
infirmitatis  fiu  ,  vt  ad  gratiam  iuftificantem  credendo- 
confugiat  ,fiue  intrinfecus  ,  vbi  nemo  habet  in  poteftate , 
quid  ei  veniat  in  mentem,  fed  confentire,  vel  dffientire,  pro¬ 
pria  voluntatis  eft. 

Vt  autem  planius  explicet ,  quonam  modo  Deus 
fit  audtor  fidei ,  confeftim  fubdit  ;  His  ergo  modis 
quando  Deus  agit  cum  anima  rationali ,  vt  ei  credat ,  ne¬ 
que  enim  credere  poteft  quodlibet  libero  arbitrio ,  fi  nulla 
fu  fuafto ,  vel  vocatio ,  cui  credat ,  profeflo  &  ipfum  velle 
C  credere ,  Deus  operatur  in  homine  ,  &  in  omnibus  mifiri- 
cordia  eius  prauenit  nos  i  confentire  autem  vocationi  Dei , 
vel  ab  ea  dffientire ,  ficui  dixi  ,  propria  voluntatis  eft. 
Qua  res  non  filum  non  infirmat  quod  ditium  eft  :  Quid 
enim  habes ,  quod  non  accepifli  ?  verumetiam  confirmati 
accipere  quippe  ,  er  habere  anima  non  poteft  dona  ,  de 
quibus  hoc  audit ,  nift  confindendo ,  ac  per  hoc  quid  ha¬ 
beat ,  &  quid  accipiat ,  Dei  eft:  accipere  autem ,  &  habere 
vtique  accipientis ,  &  habentis  eft.  Non  negat  quidem 
Auguftinus,  fc  aliter  aliquando  c  fenfiffe  ,  led  hunc 
fuum  errorem  ingenue  fatetur  d  ,  8c  fuse  eam  len¬ 
tendam  alibi  e  refellit  ,  &  quid  tandem  fenferit 
his  verbis  explicat  f  :  Multi  audiunt  verbum  veri¬ 
tatis  ,  fed  ali]  credunt ,  ali]  contradicunt.  Colunt  ergo  ifb 
D  credere  ,  nolunt  autem  illi.  Quis  hoc  ignoret }  quis  hoc  ne¬ 
get  )  Sed  cum  aliis  praparetur  ,  aliis  non  praparetur  vo¬ 
luntas  a  Domino  ,  dfiernendum  eft  vtique ,  quid  ve¬ 
niat  de  mi fericor dia  eius  ,  quid  de  iudicio.  Qui  igitur 
credit,  habet  in  fe  diuinum  fidei  teftimonilim, 
quo  mirifice  confirmatur ,  &  ad  retinendam  ,  pro- 
fitendamque  fidem  mirum  in  modum  roboratur. 
Ita  diuinum  teftimonium  ,  quo  diuinitas  Chri¬ 
fti  alleritur  ,  hoc  altero  diuino  teftimonio  fir¬ 
matur. 

Pergit  Ioannes  :  Qui  non  credit  Filio ,  mendacem  fa¬ 
cit  eum.  Hoc  eft  alterum  argumentum  defumptum 
ab  iniuria  ,  qua  ab  infidelibus  afficitur  Deus ,  qui 
diuino  teftimonio  fidem  abnegant.  Reffe  autem 
Beda  :  Qui  non  credunt  ( ait )  Filio ,  qui  ait Ego ,  & 
*  Pater  vnum  fumus ,  &  interrogante  Caipha ,  ac  dicente: 
Tu  es  Chriflus  Filius  Dei  bcncdiEli  ?  Reifondit :  ego  fitmi 
fid  qui  eum  vel  non  effe  Chriftum ,  vel  non  effe  Filium 
Dei,  vel  non  effe  ftmiiem  Patri  contendunt  ,  menda¬ 
cem  profeclo  faciunt  Patrem.  Nec  multo  aliter  OE- 
cumenius  :  Qui  non  credit  (inquit)  obnoxius  duobus 
malis  eft,  cum  &  Deum  mendacem  faciat ,  &  adoptione , 
atque  adeo  ob  id  vita  sterna  fe  ipfum  priuet  ,  quam 
quidem  vitam  adoptatis  d  fe  filiis  promiftt  Chriflus, 
atque  in  fe  habet  ,  ftcut  in  Euangelio  fcrtbitur.-in  ipfo 
vita  er^/.Diritur  autem  qui  non  credit.faccre  Deum 
mendacem, quia  ob  id  non  credit,  quod  ea  falfa  clle 
pufet  ,quac  credenda  proponuntur ,  atque  idcirco, 
v  3,  quan 


a  Ad.  16. 


III. 


b  lib.de  fpir. 
&I1C.C.J4. 


IV. 


c  In  expof. 
quarumd. 
propof.epi- 
ftol.  ad  Ro. 
dii. de  prw- 
deft.  fand. 
c.j. 

c  lib.  i.  re* 
trad.c.ij. 
flib.de  prx- 
deft.  fand. 
c.tf. 


V. 


*34  Epift. 

quantum  in  ipfo  eft,  mendacium, ac  falfitatem  Deo 
appingit.  Et  hoc  eft,  quod  ait  Ioannes :  Quia  non  cre¬ 
dit  m  tcfhmonium ,  quod  tefltficatus  e  fi  Deu*  de  Filio  fuo. 
Illud  nimirum  teftimonium  intelligit ,  de  quo  plura 
fupra  dixit. 

y  i.  Huc  pertinet,  quod  Chriftus  ipfe  apud  Ioannem  * 
a  eap.  3.3.8.  t  Qui  credit  in  eurn,  non  indicatur,  qui  autem  non  cre¬ 
dit  ,  iamiudicatu s  eft.  Tametfi  omnes  prorfus  homi¬ 
nes  tam  boni,  quam  mali  iudiciofiftendifiut,^  re¬ 
ferat  vnufquifque  propria  corporis,  prout  geffit,fiue  bonum, 
fiue  nialum  :  quoniam  tamen  iudicare  eo  quidem 
Ioannis  loco  ,  vt  Chryfoftomus  ,  Euthymius ,  & 
Theophyladfcus  explicant ,  idem  valet  quod  con¬ 
demnare,  is,qui  credit,  noniudicari  dicitur, hoc  eft, 
non  condemnari,  aut  merito  condemnari  non  pof- 
fe ,  nec  condemnationi  obnoxius  efle.  Contra  vero 
qui  non  credit ,  iam  condemnatus  efle  dicitur  ,  non 
quod  in  iudicio  extremo  condemnandus  non  iit, 
t>  eap.vlc,  c&m  apud  Marcum  b  dicat  Chriftus:  Qui  vero  non  cre¬ 

diderit, condemnabitur.  fed  quod  ipfe  iam  in  fe  certam 
condemnationis  caufam  habeat ,  quemadmodum 
olim  Adamo  diftum  eft :  Quacumque  die  comederis  ex 
eo, morte  moneris. non  quodftarim  moriturus  eflet, fed 
quod  iliico  mortis  in  fe  caufam  eflet  habiturus ,  vt 
Chryfoftomus,Theophyla<5his,&  Euthymius  inter¬ 
pretantur.  Adde  quod  qui  non  credit,  ipfe  fe  quo¬ 
dammodo  condemnat,  fcque  fupplicio  dignum  efle 
declarat, cum  lucem  ac  iudice  fugere  videatur,  quod 
jniinuare  vifus  eft  Chriftus,  cum  fubdit :  Hoc  efl  au¬ 
tem  iudictum,quia  lux  venit  in  mundum,  (fi  dilexerunt  ho¬ 
mines  magis  tenebras  ,  quam  lucem ,  erant  enim  eorum 
mala  opera.  Et  contra:  Omnis  enim,  qui  male  agit,  odit 
lucem ,  (fi  non  venit  ad  lucem ,  vt  non  arguantur  opera 
eius. 

VII.  Merito  autem  eum ,  qui  non  credit ,  damnationi 
cloan. }.  obnoxium  dicit,  quia  vt  idem  Chriftus  aitc:  Qu  non 

credit, non  videbit  vitam,  hoc  eft, vitam  illam  teternam, 
de  qua  dixerat :  Qui  credit  in  filium ,  habet  vit  am  ater- 
narrf.  Addit iSedira  Dei  manet  fupereurn.  Vt  quod  viri 
do&i  obferuarunt  ,  gemina  impiorum  poena  indice 
tur ,  poena  enim  quam  Theologi  appellant  damni, 
his  verbis  exprimitur:  non  videbit  vitam-  Ea  vero,  quae 
dicitur  fenfus  .  verbis  fequentibus  indicatur :  Sed  ira 
Dei  manet  fuper  eaw.vtfigmficet, impios  aeternis  apud 
inferos  fuppliciis  efle  cruciandos. Et  profe&o  vtrarn- 
dcajvio.17.  que  poenam  eleganter  expreflit  Iob  d  :  Non  videat 
(inquit) ('.•««/e*  flu'mims,torrentesmell>s,  (fi  butyri,  quod 
fpettat  ad  poenam  damni.  Et  mox  de  poena  fenfus: 
Luet,  qua  fecit  omma ,  nec  tamen  conjumetur  tuxta  multi¬ 
tudinem  admuentionum  fuarum,fie  fi  fuflwcbtt.Woc  au¬ 
tem  merito  de  infidelibus  potiflimum  dicitur  non 
quodij  tantum  ,  qui  non  credunt ,  damnand:  fint, 
cum  etiam  illi,  qui  folam  fine  bonis  operibus  fidem 
e  ad  Tit.  r.  habent,  quique ,  vt  ait  Paulus  e  ,  confitentur  fe  nojfe 
16.  Deum,  f  iltu  autem  negant  aeternis  fint  fuppliciis  ma¬ 

ctandi  \  fed  quod  illi  citra  vllam  dubitationem  fup- 
plicia  fubituriilnt.  Tametfi  enim  fides,  qua: bono¬ 
rum  operum  eft  expers,  vera  fides  eft,  non  magis  ta¬ 
men  ad  falutem  fola  valet ,  quam  fi  vera  non  eflet, 
atque  idcirco  eodem  loco  apud  Ioannem  Vubiicit 
Chriftus :  Hoc  efl  autem  tndlcium,quia  lux  venit  in  mun¬ 
dum,  fi  dilexerunt  homines  magis  tenebras  ,  quam  lucem, 
erant  enm  eorum  mala  opera,  vt  indicdt  non  fidei  Co¬ 
lum,  fed  bonorum  etiam  operum  exigendam  efle  ra¬ 
tionem. 

VIII,  Qiiod  mirifice  explicat  Auguftinus  f  :  Multi, 
fTia<a.  i»,  (inepit)  dilexerunt  peccata  fua,  fi  multi  confeffi  fiunt  pe c- 
»»  oari.  cata  fua,  quia  qui  confitetur  peccata  fua,  fi  accufat  peccata 

f*a,  tam  cum  Deo  facit.  Accufat  Deus  peccata  tua,  fi  fi  tu 
&ecufas,comungcris  Deo \  que  dux  res  fimt, homo,  (fi pecca- 


I.  B.  loan. 


A  tor.  Quod  audis  homo ,  Deus  fecit qitoM  audis  peccator, 
ipfe  horno  fecit :  Dele  quodfecifti-,  vt  Deus  faluet ,  quod  fe¬ 
cit.  Oportet  vt  oderis  tn  te  opus  tuum  ,  'fi  ames  in  te  opus- 
Dei.  Cum  autem  coeperit  displicere  quod feci  fli ,  inde  inci¬ 
piunt  bona  opera  tua  ,  quia  accufas  mala  opera  tua.  Ini¬ 
tium  operum  bonorum ,  confeffio  efl  operum  malorum. 
Fatendum  tamen  eft  eos  ,  qui  diurnum  teftimo¬ 
nium  non  admittunt, nec diuini  verbi  prsecoriibits 
fidem  habent  ,ob  diuini  teftimonij  iniuriamgrauif* 
fimis  fuppliciis  obnoxios  efle.  Vetc  namque  dixit 
Chriftus  apud  Matthanim  *:'£/  qUicumque  non  feci-  acaP 
perit  vos,tieque  aud.erit  fermones  vefirvs ,  exeuntes  foras  de 
domo  ,  aut  de  ciuitart  excutite  puluerem  de  pedibus  veflris. 
tAmtn  dico  vobis ,  tolerabilius  erit  terra  Sbdotnorutn  ,‘fi 
B  Gamorrhaorum  in  die  iuduq ,  quam  illi  duitati.  Quod 
non  perinde  accipiendum  eft  ,  qiiafi-  Sodoma*i ,  & 
Gomorrhaei  minoribus  peccatis  obftri&i  tilent, 
fcd  quod  illis  non  fuerat  Euangelium  promulga¬ 
tum,  vt  Hilarius  ,  Hieronymus,  Beda,  &Theophy- 
laftus  explicant  ,  quod  Chriftus  ipfe  apud  eum- 
dem  Matthanim  b  lignificauit,  cum  dixit :  St  tn  So-  bcaP- 
domi  s  faci  a  futfieni  vir  nues, qua  fatis  fiunt  tn  te  forte  man- 
fififent  vfque  m  hanc  diem :  verum  tamen  dico  vobis ,  quia 
terra  Sodomorum  rtmiffiu*  erit  w  die  iudidf.qudm  t  b  .  Vt 
vel  hinc  intelligas  ,quant  graui  fupplicio  digni  fint 
haeretici,qui  Ecclefiam, fidemque  Catholicam  miris 
modis  oppugnant. 

11.  Et  hoc  efl  ttflimonium  ,  quoniam  vitam  Ater- 
^  nam  dedit  nobis  Detu  ,  fi  hac  vita  in  Fili» 

eius  efl. 


Diuini  teftimonij  effetta  commemorare  inci-  1 
pit,  principio  autem  ait,  hoc  diuinum  teftimonium 
vitam  tribuere  fempiternam  :  Et  hoc  (inquit)  tft  te- 
fitmomum  ,  quoniam  vitam  sternam  dedit  nobis  Deus. 

Cum  enim  percepta  fide  vi  baptifmi  filiorum  ado¬ 
ptionem  affequamur  •,  ius  etiam  aeterna:  haeredita- 
tis,  ac  vitae  beatae  adipifeimur,  cum  dicat  Apofto- 
ius :  Si  fihj  ,  fi  haredes ,  haredes  quidem  Dei ,  coharedes 
autem  Chnfii.  Vt  interim  omittam  Spiritus  fandti 
gratiam ,  quae  in  baptifmo  percipitur ,  efle  quodam 
modo  vitae  aeterna*  pignus  ,  de  quo  Paulus  ira  lo- 
Q  quiturad-Corinthios  c  :  Qui  fi  fignaunnos .  &  dedit  cep.  % 
pignus  Ipinrus  tn  cordibus  nofiris.  Itaque  recfte  OE  u-  11, 
menius :  Quare  (inquit)  qui  habet  filium  per  juncum 
bapiifirna ,  vitam  etiam  habet :  quicumqut  emm  bapnz,ati 
in  Chrifiurn  fumus,  id  tfi,  tuxta  mandatum  eius ,  Chnfium 
induimus.  Dedifle  autem  merito  dicitur  vitam  aetet- 
nam  eo  plane  modo  ,  interprete  Beda  ,  quo  dicitur 
dedifle  credentibus  poteftatem,  vt  filij  Dei  fiant :  lrt 
enim  (inquit)  fetas  datam  tibi  effic  d  Deo  poteftatem  habe¬ 
re  vitam  suemam  ■,  audi  Prophetam :  Quis  efl  homo ,  qui 
vult  vitam  ,  &  cupit  videre  dies  bonos  ?  Cohibe  linguam 
tuam  d  malo ,  &  labia  tua  ne  loquantur  dolum.  Dedit  ergo 
nobis  vitam  at  eruam  ,  fed  adhuc  ttt  terraperegrinamibus 
in  jpe  ,  quam  daturus  tfi  in  codis  ad  fe  pernentem  ibus 
P  in  re. 

Itaque  vtoftendat  Ioannes  fpei  noftrae  certitu-  U» 
dinem  ,  iuftos  ait  iam  habere  vitam  ,  quam  cerro 


vt  idem  Apoitdlus  ait:  nor.  confundit,  qum 
mira  quadam  certitudine  fidelium  mentes  per¬ 
fundit.  fic  enim  ad  Hebrasos  feribit  Paulus  e;  ccaP* 
Abundantius  volens  Deus  oflendere  pollicitationis  ha- 
redibus  immobilitatem  confili )  fui  ,  interpofuit  iufiuran- 
durn  ,  vt  per  duas  res  tmmobilti  quibus  impojfibile  efl 
mentiri  Deum  ,  fortiffirnum  folatium  habeamus  ,  qui 
confugimus  ad  tenendam  prepofitam  fpem ,  quam  ficut  an¬ 
ebor am  habemus  anima  tutam ,  ac  firmam ,  (fi  inceden¬ 
tem 


fperant.  fic  enim  ad  Romanos  feribit  Apoiro- 
lus  d  :  Spe  enim  falui  faflt  fumus.  Hxc  autem  ipes,  dcap.i 


Explan.  Cap.  V.  235 


temvfque  ad  interiora  velaminis,  vbi  pr&curfor  pro  nobis 
introihit  lefus  fecundum  ordinem  Melchifedech  Pontifex 
faEiusin  aternum.  Ex  quibus  apparet ,  iuftorum  fpem 
efte  certi(fimam,cum  diuina  pollicitatione,ac  iureiu- 
rando  nitatur ,  quorum  vtrumque  infinitam  quam¬ 
dam  habet  firmitatem  ,  adeo  vt  nullam  mutatio¬ 
nem  admittere  queat.  Atque  obeam  caufana Vo¬ 
cat  eam  Paulus  anchoram  animae  tutam  ,  ac  fir¬ 
mam  ,  indicans  nimirum  fpem  noftram  nullis  polfe 
aduerfitatibus  concuti ,  nullis  flu6tibus,  aut  tem- 
peftatibus  euerti,  quemadmodum  naues  quamuis 
maximas  anchoris  alligatae  ventorum  vi  agitari ,  aut 
commoueri  non  facile  poftiint.  Huc  accedir ,  quod, 
fpes  noftra  non  huius  vitae  finibus  circumfcribitur, 
neque  caduca,  aut  mortalia  bona  ,  ac  nefpiritalia 
quidem  folummodo  (pedat,  fed interiora  velaminis 
penetrare  dicitur,  cumimmortalem,atque  aeternam 
vitam  refpiciat ,  hoc  eft  ,  ipftits  Dei  perfpicuum  in¬ 
tuitum  ,  &  contemplationem ,  atque  adeo  Deum 
ipfum  bonorum  omnium  audorem  ,  cuius  nonnul¬ 
lam  iam  poffeflionem  in  capite  noftro  Chrifto  adiif- 
fe  videmur.  Quocirca  ait,Chriftum  Dominum  tam¬ 
quam  prsecurforem  beatam  illam  vitam  adeptum 
efte ,  vt  quod  Theophyladus  infinuat ,  nos  eodem 
aliquando  peruenturos  fignificet. 
j  j  j  Hac  nimirum  (pe  fretus  dixit  alicubi  Iob  a: 

a  cap  13*1 3.  E,mm  fi  rne  occiderit ,  tn  ipfo  fperabo. Et  Dauid  b  :fi  con- 
bPfal.16.3.  fiflant  aduersum  me  cafira  ,  non  timebit  cor  meum  ;  fi 
exurgat  aduersum  me  pialium  ,  mlooc  eoo  fperabo ■  Pau- 
c  ad  Rom.  Ius  c  autem  hac  fpei  certitudine  confirmatus  aie- 
*-38«  bat :  Certus  fum ,  quia  neque  mors ,  neque  vita,neque  an¬ 
geli, neque  principdtus,neque  virtutes, neque  infantia, neque 
futura,neque  fortitudo  ,  neque  altitudo ,  neque  profundum, 
neque  creatura  alia  poterit  nos  feparare  deantate  Dei,qu,t 
efiin  Chrifto  lefu  Dominonoflro.  Fateor  tamen, fpei  cer¬ 
titudinem  non  ita  fideliam  animos  firmare,  vt  om¬ 
nem  penitus  formidinem  excludat,  cum  non  teme- 
d  ad  Philip.  moneat  Apoftolus  d,  vt  cum  metu, ac  tremore  fa- 
1.11.  lutem  noftram  operemur ,  quamuis  enim  caritas, 
quae  cum  fpe  coniungitur, timorem  feruilem  ,  Sc  ini¬ 
tialem  aut  reiiciat ,  aut  minuat ,  numquam  tamen 
eo  pertingit,  vt  pariat  fecuriratem,  de  qua  re  Ber- 
clnCantic.  nardus  fic  plane  e  diflerit ,  explicans  enim  Dauidis 
fer.  31.  verba  ^.Quoniam  tu  Domine  fingulanter  in  fpecorfit- 
£  Pfal.  4.10.  twfl,  mC'  i)onec  (inquit)  quis  premitur  a  (pintu  feruttu- 
tts ,  parumque  habet  de  fpe  ,  de  timore  plunrnum  ,  non  eft 
ei  pax,  neque  requies  ,fiu8uante  nimirum  conficientia  in¬ 
ter  fpem  ,  &  timorem ,  maxirneque  quod  'a  fuperexcellente 
timore  abundantius  crucietur ,  nam  timor  poenam  habet, 
&adeo  non  eft  tllt  dicere :  In  pace  in  tdipfum  dormiam , 
&  requtefeam,  quando  necdum  ft  fmgulariter  tn  fpe  conftt- 
tutum  dicere  poteft. 

j  Mox  autem  de  ip(a  fpe ,  eiufque  viribus  (ubiicit. 

Caterum  fipaulatirn  per  incrementum  gratia  coeperit  de¬ 
ficere  timor,  C?  proficere  fpes  ,  cum  demum  ad  hoc  ventum 
fuerit ,  vt  totts  viribus  exurgens  caritas  in  adiutonum  fpei 
foras  mittat  timorem,  nonne  etufmodi  anima  fingulanter  tn 
Jpe  conflit uta  videbitur,  ac  protnde  etiam  inpaie  in  tdipfum 
2  Pfat.  6 dormire  ia,&  requiefeere  Z?St  dormiutis(inqmt)mer  rnc- 
14.  dios  cleros  penna  columba  deargentata.  Quod  propterea  di¬ 

tium  puto,  quoniam  eft  locus  inter  timorem, & fituritatem , 
tamquam  mter  Uuam,&  dexteram,  media  videlicet Jpes,m 
•  qua  mens  ,  &  conficientia  molli  nimirum  fuppofita  caritatis 
h  Prouetb.  firatu  fuautf me  requiefiu. Certe  Salomon  h  aperte  in- 
'  dicat  a  fpe  non  penitus  timorem  sneWv.ln  timore  emm 
Domini  (inquit)  fiducia  fortitudinis,  &  filiis  eius  erit  fpes, 
lEcdi.  i.  ?.  gloria ,&  deama  m  domo  eius.  Et  Sapiens  »  :  Qui  timetis 
Dominum ,  fperate  in  illum.  Propterea  Bernardus  cum 
(cr  in  ageret  de  duorum  ofculo  pedum  Domini,  fic  plane 
(£sat  ‘  7  fcribit  ^  '.Pulehrc  omnmo,qmntam  quidem  incarnata  Dei 


fapientia,mifericordta,& veritas  obuiauerunt  fibi:  denique 
vniuerfiz  via  Domini  mifencordtd,&  veritas.  Fadtx  rnenfi 
cut  femel  Dominus  lefus  vtrumque  infixerit  pedem. 'A  duo¬ 
bus  fignis  cognof  cite  eam ,  quahmufmodi  efl,  qua  fecum  ne¬ 
ce  f  e  efi  referat  dtuinis  imprefa  vefttgijs. 

Hasc  vero  duo  planius  diftingtiens  addic  :  Ipfa.  V. 
fiunt  umor ,  &  fpes  ,illa  iudtcij ,  tfia  mtfericordta  repr&ftn - 
tans  imaginem.  Msnto  beneplacitum  a  efl  Deo  fupeir  aPfal.4tf.nJ 
timentes  eum  ,  &  in  eis ■>,  qui  fperantfuper  mtfiricordia 
eius ,  cum  fiapientia  initium  umor  fit  ,fpes  profectus ,  nam 
confummationem  fibi  caritas  vendicat.  Que  cum  ita 
fint  ,  non  paruus  fructus  efi  in  primo  hoc  ofculo  ,  quod 
ad  pedes  accipitur  ,  tantum  curato ,  vt  neutro  frauderis 
illorum  ,  alioquin  alterum  fine  altero  ofculari  non  txpt-' 
dtt  ,  quia  &  recordatio  foltus  iuduij  in  barathrum 
defferationis  prsteipitat  ,  &  mifericordtA  fallax  dffen- 
tatio  pe (fimarn generat  fecuritatem.  Ad  han  c  itaqive;fpem 
refpexit  hoc  loco  Ioannes ,  cum  air  Deum  dedifle 
nobis  vitam  asternam.  Et  hac  vita  (inquit)/»  F  lto  eius 
efl.  quippe  Chriftus  iple  fef,  vitam  vocat.  Et  alibi c  hI0an.14.tf. 
fe  vitam  asternam  ait  ouibus  fuis  dare, tum  quia  tam-  ^gIoan'  IO' 
quam  Deus  gratiam  ,  &  gloriam  'largitur5,  tum  quia 
tamquam  mediator  Dei, & hominum  vtramque  no¬ 
bis  fuo  fanguine,ac  morte  promeruir.Quocirca  vere 
fe  oftiumappellauit  d  :  Ego(m<\mt)fum ofltumqcr  me  dloan.10.9. 
fi  quis  introierit,  fatuabitur,  ingredietur  egredietur,  & 
paficua  inueniet. Perinde  enim  eft.ac  fi  dicat:qui  in  me 
crediderit ,  faluabiiur ,  introire  enim  per  Chriftum 
eft,  in  rllum  credere ,  eique  fide  viua  ,&  caritate  ad- 
haerere.  Ingredi  autem,  Sc  egredi,  vt  Chryfoftomus, 
Theophyla&us,  Eu  thyinius, 'aliique  affirmant,  con- 
iun£tim  fumpea  nihil  aliud  quam  fecuritatem  quo~> 
uis  eundi,  quiduis  pro  Chriltigloria  igendi,  patien- 
dique  (ignificanc ,  qualem  in  Apoftolis  ,  virifque 
Apoftolicis  fuifte  leginjus. 

Et  (ane  Hebraea  phrafi  ingredi  &  egredi  idem  va-  V I. 
leqquod  libere  verfarhagerfc,& officio  fuo  fungi,  fic 
in  Deuteronomio  uixu  Deus c, :  Benedictus  ens  ingre-  c  cap.  18.  tf. 
diens,&  egrediens.bt  Dauid  t : Dominus jnflod<at  introi -  f Pfa. xio,8. 
tum  tuum, efi  exitum  tuume  hoc  eft,  qaidquid  egeris,  8c 
quafcumque  alias  a&iones  tuas.  Non  me  fugit, viros 
db&os  aliam  explanationem  probare ,  fednuncid 
1  non  ago, tantum  enim  doceo,  vere  dixifle  Ioannem: 

Et  hac  vita  tn  Filio  aus  eft :  quoniam  non  aliter,  quam 
merito  Chrifti  comparari  poteft.  Demque  Chriftus 
dixit  S  ’.'  Ego  veni,  vt  v  tam  habeant.  &  abundam  us  hq-  S  ^oan*  Ia 
hoc  eft, vt  Chryfoftomus, Theophyla<ftus,F.u  I0‘ 
thymius,Auguftinus,B.eda,&  alij  explicanr,vtin  hoc 
mundo  vitam  habeant  gratias,  &in  altero  abundan¬ 
tius  vitam  glorias.  Addit  Cyrillus  Alexandrinus,dare 
Chriftum nommodo  vitam  gratis,  fcd  multiplicem 
praeterea  copiam  aliorum  donorum  Sj  iritus  fanbti, 
vt  hoc  pofterius  fit  abundantius  habere  vitam  j  vel 
certe  abundantius  vitam  tribuet  in  refurre&ione, 
etfi  enim  boni ,  Sc  mali  refurre&uri  funt ,  foli  tamen 
boni  abfoluce  refingunt, quiarefurgunt  ad  vitam,  & 

E  corporum  gloriam  aflequuntur.vt  nihil  dicam, abu- 
danciorem  vitam,  quam  Chriftus  fe  allaturum  dicit, 
ad  eospotiflimuin  pertinere,  qui  poft  Chriftiad  nos 
aduentum  fidem ,  Sc  iuftitiam  adepti  fune.  Quod  fi 
Graecos  codices  fequamur  ,  qui  non  TeewoTejiov, fed 
ire&u&o ^habent ,  daturum  fe  lignificat  Chriftus  non 
quidem  abundantiorem,fed  pinguem..abundantem, 
arque  affluenteiqpafi  fignificet  fore  fuas  oues  nofo- 
\lum  vita  prsditas,fed  fanas,vegetas,&  pingues :  qua 
metaphorx-bonum,  felicemque  eorum, qui  in  ipfum 
credunt ,  aut  prasfentem ,  autfuturum  ftatum  decla- 
rat;  quod  enim  vitam  daturum  pollicetur , de  vtraque 
vira  ,  Sc  prsfenti  per  gratiam ,  Sc  futura  per  gloriam 
intelligendum  eft. 

v  4  ii.  Qui 


236  Epift.LB.Ioan. 


A 

11.  Qui  habet  Ft Itum, habet  vitam, qui  non  habet  Filium, 
vitam  non  habet. 

Z>  Cum  dixilfet ,  vitam  pofitam  efle  in  Filio ,  nunc 
infinuat, Filium  efle  ipfam  vitam,atque  idcirco  re&£ 
infert  eum  habere  vitam  qui  Filium  habeat,  &  con¬ 
tra  eum  carere  vita  qui  non  habeat  Filium.Quid  au¬ 
tem  fit  habere  Filium ,  OEcumenius  his  verbis  ex¬ 
plicat  ;  Quare  qui  habet  Filium  per  famium  baptfma, 
vitam  etiam  habet.-qutcumque  enim  baptiz.ati  in  ChriflutU 
fumus,  id  eft,  iuxta  mandatum  eius,  Chriftum  induimus* 

*  lib.  €■  de  Hilariusahoc  refert  ad  fidem  diuinitatisChrifti.vtru- 
Trin itate,  que  verilfime  dicitur ,  modo  baptifmarite  percipia- 

tur,&  fides  viua  fit,vt  faepeiam  dixi.Caeterum  quod  B 
ait  Beda,  Chriftum  non  modo  habere  vi  tam, fed  efle 
b  ad  Coloff.  ipfam  vitam ,  aperte  aflerit  Paulus  b :  Cum  Chriftus 
3.4.  (inquit)  apparuerit  vitaveflra.  Et  hic  nofter  fupra: 

ccap.r.z,  Annunciamm c  vobis  vitam,  qua  erat  apud  Patrem  ,& 

apparuit  nobis. Verum  quoniam  vita.de  qua  hoc  loco 
Ioannes,ad  no  pertinet,  &  vitam  noftramfignificat, 
qui  habet  Filium  ,  habere  dicitur  vitam  ,  non  illam, 
qua  Chriftus  in  femetipfo  vita  eft,  fed  quam  nobis 
ikft.  3.  ry.  largitur,  quo  nomine  Lucas  d  Chriftum  vitae  vocat 
auftorem.  Quoniam  igitur ,  qui  adhaeret  Deo,  vnus 
fpiritus  efficitur  cum  illo,fpiritalis  vitae  fit  particeps, 
quae  non  nifi  merito  ,  ac  beneficio  Chrifti  haberi 
poteft.  Quod, ni  fallor, indicauit  Paulus,cum  ad  Ga- 
4 eap.r.*o .  latas fcripfit c :  Chriflo  confixus  fum  cruci ,  vtuo rgo ,  tam  C 
non  ego ,  viuit  vero  in  me  Chriftus.  Quafi  dicat,  per  ba- 
ptifmum  vna  cum  Chrifto  crucifixus  fum  ,  atque 
adeo  priori  vita  fandius  nouam  vitam  nadtus  fum, 
qua  ego  in  Chriftum  ,  &  Chriftus  in  me  quodam¬ 
modo  muratus  eift  ,  vt  in  me  viuat  ,  &  nouae  vitae 
adtiones  edat. 

1 1,  Atque  hoc  profedto  non  vni  dumtaxat  fidei  tri¬ 

buendum  eft.  fed  potiflxmum  caritati,  diuinoque 
f  de  Dium,  amori. cuius, vt  ait  Dionyfius  f,  proprium  eft  aman- 
^om,c,4.  |eS  vinculo  quodam  inter  fefe  ne&ere,  vt  alter  quo¬ 
dammodo  in  alterum  tranfeat ,  quam  idem  Drony- 
fius  exftafim  vocat :  Exftaftm  (inquit)  facit  diurnus 
amor ,  amatores  fuoftatu  dtmeuet ,  &  fui  inrts  effenon  Jimt, 
fed  in  ea, qua  amant,penttusiransfert\'dcirco  &  Paulus  ille  D 
-magnus  cum  diurno  amore  flagraret,  txttffiua  illius  virtutis 
particeps faBus  y  viuofnqutt)iam  non  ego,  viuit  vero  in  me 
Chriftus ,  tamquam  verus  amator  mentis  exceffum  patiens. 
gHom.  31.  ver°  <lua  ratione  fiat  docuit  Gregorius  S  expli- 
tn  Euang.  cans  verba  Chrifti ;  Oat  vult  venire  poft  me, abneget  fe- 
mettpfum,& tollat  crucem  fuam,&  fequatur  me. Tunc  en. m 
f  inquit)  nofmelipfos  abnegamus ,  citm  mutamus  quod  per 
Vttuftatem  fuimus ,  &  ad  hoc  nitimur ,  quo  per  nouitatem 
vocamur.Mox  autemallato  Pauli  exemplo  ;  Pe 'femus 
\&\t)  quomodo  fe  Paulus  abnegauerat, qui  dtcebuif^tuoau- 
t  em  tam  non  ego ,  extittBus  quippe  fuerat  fenus  ille  perfecti  - 
tor,&  viuere  coeperat  pus  pradteuter ;  fi  enim  ipfe  effer, pius 
profeBb  non  effet ,  fed  qui  fe  viuere  denegat ,  dicat  vnde  eft, 
qdb  l  finft  i  verba  per  doHnnam  veritatis  clamat, protinus  E 
fubdttiFmt  vero  in  me  Chnflus,  ac  fi  aperte  dicat:  Ego  qui¬ 
dem  d  n.emttipfo  extinBus  fum ,  quta  carnaliter  non  vtuo, 
fed  tamen  tffemialiter  mortuus  non  fum ,  quia  in  Chrifto 
ffnritualtter  vino. 

I  j  i.  Hanc  porro  vitam  tam  lingularem  ,  planeqde  di¬ 
urnam  ,  qua  Chrifturq  in  fe  viuentem,  fpirantemque 
habet, vni  fidei  Chrifti.  hoc  eft,  viuae,&:  caritate  prae¬ 
ditas  acceptum  refert.  Haeceninneft,  quae  humanos 
affedlus,8c  terrenas  cupiditates  edomat,&  veterem, 
vt  loquitur  Apoftolus  ,  hominem  ponit,  vt  nouum 
h  Hom.y.in  induat ,  quod  eleganter  Gregorius  Nyflenus  h  alicu- 
Cant.  bi  explicat  s  Mihi  (inquit)  vita  Chnflus  efl.htfce  verbis 
tantum  non  clamat  apoftolus,  nuUamnfe  ajfettiottem  hu¬ 


manam  viuere,  nonfaftum,  non  timiditatem ,  non  volupta¬ 
tem, non  dolorem, non  iram,  non  metum, non  audaciam,nott 
miuriarum  memortam,non  muidiam,  non  vindicia,  auan- 
tu,  honoris,  aut  gloria  cupidinem.  Sed  his  omnibus  abrafts: 
folus  (inquit)  ille  mihi  fupereft ,  qui  nihil  eft  horum,  qui  eft 
ipfa  fanftificatio ,  &  puritas,  &  immortalitas.  &  lumen,  & 
veritas ,  qut  pafcttnr  inter  lilia  m  (f  tendoribus  fantlomrn. 
Hanc  itaque  vitam  habet,  qui  Filium  habet.  Ambu¬ 
lat  enim,vt  loquitur  Paulus,  in  nouitate  vicce,  omni- 
noque ,  vt  idem  alibi  loquitur ,  abnegata  impietate, 
&  laecularibus  defideriis ,  fobrie  ,iufte ,  ac  pie  viuit 
in  hoc  faeculo  expedtans  beatam  fpem  &  aduentum 
gloriae  magni  Dei. 

Exaduerfo ,quinon  habet  (inquit)  Filium.vitam  non 
habet.  Obledlatur  videlicet  Ioannes  antithefi,  atque 
adeo  ea  frequenter  vtitur.Re&e  autem  ait  OEcume¬ 
nius  :  Qui  Filium  Dei  per  baptifma  non  habet ,  neque  vi¬ 
tam  habet,  fed  mortuus  eft ,  nam  mortuos  nos  peccatis  fufcL 
ptens  per  fanBum  baptifma  ad  vitam  fufcitat.  Dicitur 
autem  non  habere  vitam,  illam  nimirum  lpirital$m, 
&  coeleftem,  quam  Chriftus  largitur,  dum  vira;  prae¬ 
terita?  nuntium  remittimus,  &  quodammodo  mori¬ 
mur  ,  vtnoliam  viuendi  rationem  ineamus.  Nam  vt 
ait  OEcumenius  ,  qui  conlepultus  cum  Chrifto  eft 
per  demerfionemin  fimdto  baptifinate,is  mundo, id 
eft,  mundanis  cupiditatibus  mortuus  eft,  &  non 
amplius  fihi ,  fed  Chrifto  tantummodo  viuit ,  dum 
iuxta  mandata  eius  in  nouitate  vita?  ambulat,  nul¬ 
lumque  aditum  peccato  amplius  praebet.  Fatendum 
igitur  eft,  duas  efle  vitas,  &  duas,  vt  ita  dicam,  mor¬ 
tes  :  nam  qui  Filium  habent ,  hadtenus  dicuntur  ha¬ 
bere  vitam, quia  Chrifto  viuunt,&  peccato,ac  mun¬ 
do  ,  eiufque  cupiditatibus  mortui  fimt ;  de  quibus 
ait  Paulus  :  Monui  enim  eflis  ,  &  vita  vefira  abfeondita 
eft  cum  Chrifto.  Qui  vero  Filium  non  habent,  gratiae, 
Sc  caritati,  atque  adeo  Chrifto ,  &  Deo  mortui  funt, 
vitam  autem  viuunt  ,  qua  filis  cupiditatibus  ob¬ 
temperant  ,  flagitiis ,  atque  (celeribus  obftrin- 
guntur. 


13.  Hanc  fcripft  vobis  ,  vt  fciatis  ,  quoniam  vitam 
habetis  sternam  ,  qui  creditis  m  nomine  Filq 
Dei. 


Ha?e  putat  OEcumenius,quafi  epilogum,ac  bre- 
ucm  fuperiorum  omnium  fummam  continere,  quafi 
dicat ;  Scripft  hac  vobis  tamquam  heuedtbus  vita  sterna, 
nam  hac  nequaquam  feriberentur  nifi  iqs ,  qui  in  jpe  vna 
aterna  vitam  traducerent ,  quippe  cum  neque  fttnBa  cani¬ 
bus  ,  neque  margaritas  ante  porcos  proijcere  laude  dignum 
cenfeatur.  Videtur  aurem  fequi  Graecos  codices,  qui  d 
Latinis  nonnihil  difcrepant,fic  enim  habent : 

4p,p«4 a.  hyliv  rdic  ou^tooociv  di  to  ovoput  (9C  vjS  ©sty, 
iva  cidrnt  071  TO)hx)  \yyvt  aiamv ,  ivx  Trig-tum  d ;  to  ovo- 

(Act  Z\j  tqd/  &  Qeou.  hoc  eft:Haec  fcripfi  vobis, qui  cre¬ 
ditis  innomine  Filij  Dei,  vt  fciatis ,  quod  vitam  ha¬ 
betis  aeternam  ,  &  vt  credatis  in  nomine  Filij  Dei, 
Sed  lententia  non  eft  admodum  drnerfa.  Latini  Co¬ 
dices  tantfim  fignificant  Apoftolum  haec  idcirco  ad 
fideles  IcripfifTe,  vt  qui  iam  in  Filium  Dei  crederent, 
plane  intelligerent ,  fe  certa  fpe  iam  quodammod® 
vitam  aeternam  poflidere.Graeci  praeterea  indicant, 
dixit  OEcumenius, non  nifi  io  Filiu.  Dei  credentibui 
feribenda  fnifle,  fequepropterea  faipfifte,vt  intelli- 
getent,  fe  vitae  immortalis,  ac  fempiternae  fados  eflc 
participes,  &vt  in  percepta  fide  Filij  Dei  in  dies  ma¬ 
gis  firmentur.  Eft  autem  haec  Ioannis  oratio  ei  val¬ 
de  perftmilis  ,  qua  vfus  eft  ip  Euangelio  a  ,  cum  a 
dixit :  Hac  autem  feripta  funt ,  vt  credatis ,  quoniam 

lefttt 


Explan. 

leflti  eft  Filius  *Dei ,  &  vt  credentes  vitam  habeatis  in  no~  l 
mine  eius,  quae  vt  apparet,  Graecis  codicibus  magno¬ 
pere  fuffragatur. 

I I.  Videtur  itaque  Latintis  Interpres  aliis  Graecis  co¬ 
dicibus  vfus ,  tametfi  enim  perfpicue  intelligirur, 
haec  ad  fideles  fcripta  efle,  &  ideo  fcripta,  quia  fide¬ 
les.  erant ,  non  tamen  id  interpres  praetermififlet ,  fi 
Graece  legifiet: quemadmodum  nec  tacuiflct  fecun¬ 
dam  fcriptionis  caufam,  quam  Graeci  indicant,vt  fi¬ 
delium  fides  augeatur  ,  fi  eam  in  Graecis  codicibus 
reperiffet.  Latini  porro  codices  vim  fidei,  atque  eius 
efFedtum  magis  indicant ,  perinde  enim  eft ,  ac  fi 
Ioannes  dicat :  haec  propterea  ad  vos  fcripfi,vt  vos, 
quiiam  diuina  Chrifti  fide  imbuti  eftis,  certo  friatis 
aeternae  vitae  hoc  ipfo  vos  fore  participes ,  quod  j 
Chrifti  fidem  perceperitis ,  modo  eam  cum  caritate 
coniun&am  ad  extremum  vfque  vitae  fpiritum  con- 
ftantiffime  retineatis.  Quapropter  veriffime  fcri- 

t  I.ad  Tim.  ptum  eft  a  Paulo  *  :  Omnis  fcriptura  diurnius  inspirata 
utilis  eft  ad  docendum ,  ad  arguendum,  ad  corrigendum ,  ad 
erudiendum  in  iuBitia.  Vtilis  eft  enim  ad  docendum 
veram,  &  fanam  do&rinam  ,  ad  arguendum  haereti¬ 
cos,  &  fchifmaticos,  ad  corripiendum  eos,  qui  a  re- 
«fto  itinere  nonnihil  defle&erent ;  denique  ad  eru¬ 
diendum  in  iuftitia ,  vt  fideles  ad  omnem  morum 
honeftatem,&  lamStimoniam  informentur.  Mirifice 
b  lib.  t.  de  autem  facram  do&rinam  extollit  Auguftinus  b  : 
do&.Chrift,  Quidquid  (inquit)  homo  extra  didicerit ,  fi  noxium  eft, ibi 
eap.vlr.  ^oc  facris  litteris) damnatur  ;  fi  vtile  eft >  ibi  ime -  ^ 

nitur ,  &  citrn  ibi  qui/que  inuenerit  omnia ,  qua  utiliter  alibi 
didicit, multo  abundantius  ibi  inuenit  ea, qua  nufquam  om¬ 
nino  alibi,  fed  in  illarum  tantummodo  Scripturarum  mirabi¬ 
li  altitudine, &  mirabili  humilitate  difcuntur. 

III.  Vitam  porro  «ternam  illos  habere  dicit ,  qui  cre¬ 
dunt  innomine  Filij  Dei.  An  quia  fola fides  vitam  pa¬ 
riat  fempiternam  ?  Minime  gentium.  Sed  quod  fine 
illa  vita  beata  comparari  non  queat.  Fides  enim  pri¬ 
ma  omnium  ad  vitam  immortalem  aditum  aperit, 
nec  Ipirari,aut  amari  poteft,quod  penitus  ignoratur. 

e  epift.  ad  Quocirca  rerie  Ignatius  c :  Principium  (inquit)  vita  eft 
Philip.  fides,  finis  vero  dileBio :  amba  autem  fimul  iuriBa  hominem 

d  i.Strom.  Dei  perficiunt.  Et  Clemens  Alexandrinus  d  :  Pracedit 
(ait) fides, timor  autem  adificatiperficit  autem  dileBio.  Nec 
e  inPCii8.  multo  aliter  Ambrofius  %  cum  enim  verba  illa  Da-  . 
Serm.as.  uidis  explanaret.  ‘Principium  femonum  tuorum  verita#, 
hunc  in  modum  fcribit  :Fides principium  ChriBianieft. 
Tlenitudo  autem  ChriBiani  iuBitia.  Denique  Augufti- 
(  Ser.itf.de  nus  f :  A  fide  (inquit)  incipit  homo ,  fed  quia  &  damones 
verb.Apoft.  crecimt,  neceffe  eft  addere  fpm,  (fi  caritatem.  Rurfus  g : 
»elerill0^e  ‘Domus  Dei  credendo  fundatur, (perando  erigitur,  diligendo 
VCi  ’  '  perficitur.  Huc  accedit,  quod,  vt  ait  B.Gregorius,illa 

perfe&a  fides  cenfenda  eft,  quas  iis, quae  credit,  mo¬ 
ribus  non  contradicit,fed  cum  honeftis,&  laudabi¬ 
libus  actionibus ,  ipfaque  adeo  caritate  coniungi- 
tutjde  qua  dixit  Iacobus \Ego  oBendarn  ex  operibus  fi¬ 
dem  meam,  hoc  eft ,  fidem  viuam ,  qux  per  diledtio- 
h  li.de  Spir.  nem  operatur.  Quocirca  Auguftinus  h  :  Fnde  (ait)  eft 
&  lirt.c.31.  dileBio, id  eft,caritas ,  per  quam  fides  operatur ,  nift  vnde  il- 
i  Przf.  in  lam  fidesipfaimpetrauit  ?  Alibi  autem  ' :  Magnum  fin- 
Pfal.31.  quit  }opus,fed  ex  fide.  Laudo  fuperadifwationem  operis, fed 

video  fundamentum  fidei.  Laudo  fruButn  boni  operis ,  fed  in 
fide  agnofco  radicem. 

I  v.  His  confcntanea  funt ,  quae  de  fidei  merito  alibi 
K  epift.  12  6.  fcribit ,  etenim  ad  Paulinum  kait  \  Si  quis  dixerit,  quod 
gratiam  bene  operandi  fides  mereatur ,  negare  non  poffumus, 
imo  gratiftime  confitemur. Et  cotra  aduerfarium  legis, & 

1  lib.i.c.17.  prophetarum !:f« nono EeBamento(zit)fides impetrat ca- 
m  li.de  gra.  Denique  alibi  ™\Fides  &  non  petita  conceditur ,vt 

$c  lib.  afb.  ei  petenti  alia  concedantur.  Cum  igitur  Ioannes  ait,  eos 
r  habere  vitam  «terna,  qui  fide  praediti  funt,  id  vnura 
fyiX€XP° '  fignificat,quod  alicubi  ait  Ruffinus "  ,fidc  cfle  veluti 


Cap.V.  Z37 

L  fontem,  atque  originem  bonoru  omnium  :  Nifi  enim 
credideritis  ( ait /fatas )  non intelligetis .  Ft  enim  (inquit 
Rudinus)  int  eligentia  tibi  aditus  patefiat,  reBe  primo  om¬ 
nium  te  credere  profiteris  in  fimbolo ,  quia  nec  nauem  quis 
ingreditur ,  &  liquido,  ac  profundo  committit  elemento ,  nifi 
prius  fe  c.redat poff e  faluari :  nec  agricola, fulcis  obruit,  nifi 
crediderit  venturos  imbres,  affuturum  quoque  Solis  teporem, 
quibus  terra  confota  figet  em  multiplicata  fruge ,  ac  ventis 
jpiranttbus  nutriat.  Nihil  denique  eft, quod  irniie geripojfit, 
fi  non  credulitas  ante  praceff erit.  Denique  ideo  &  matrimo¬ 
nia  contrahuntur, quia  creditur  fucceffura  pofierkay,& pueri 
diftendis  artibus  traduntur ,  quia  magiflrorurn  indifiipulos 
transfundenda  creditur  difciplina.  fmpcrq  quoque  wfignia 
vnus  fufiipit ,  dum  credit  fibi  vrbes ,  &  populos ,  armatum 

i>  etiam  exercitum  parituros.  Quod  fi  hac fingula  nifi  prius  cre  - 
diderit  futura,  nullus  aggreditur,  quomodo  non  multo  magis 
ad  agnitionem  Dei  credendo  veniatur ? 

Recte  autem  dixit  Chriftus  a  .•  Hac  eft  autem  vita  V. 
attrna,vt  cognofcam  te  filum  verum  Deum,  &  quem  mifiBi  a  Ioan.17.3. 
Jeftm  ChriBum.  Quo  loco  Cyrillus  Alexandrinus  b;  b  lib.u.m 
Cognitio(inq\ih)efi  vttaftiritalem  nobis  benediBionem  ad-  Ipan.c.17. 
ducens,  per  quam (piritusm  cordibus  notlris  habitat  in  ad¬ 
optionem  filiorum  Dei ,  &  veram  pietatem  per  Euangelicam 
vitam, &  incorruptibilitatem  reformans.  Cum  igitur  origo, & 
qtsafi pronuba  diBorum  omnium  cognitio  veri  ‘Deieffiein- 
uematur ,  reBe  a  Domino  noBro  lefiu  ChriBo  vita  ntterna 
appellata  eft ,  quafi  mater ,  &  radix  virtute ,  natur dque  fua 
vitam  aternam  pari  ens.  Haec  autem  cognitio  fidei  be¬ 
neficio  poriflimum  comparatur,  arque  idcirco  G?e- 
gorius  Nazianzenus  c  :  Regnum  calorum(ak)nihil  aliud  c  in  orat.de 
efte  exiBimo ,  quam  eius, quod  puriffimum,  &  perfeBiJfimum  ftatu 
eft ,  adeptionem  perfeBijfima  autem  rerum  omnium  eft  Dei 
cognitio,  quam  Clemens  Alexandrinus  d  perfeBiffi-  d  lib.  tf. 
mum  bonum,  &  per  fe  expetendum  appellat.  Alibi  c  rem 
maximam ,  quae  fola  hominem  pium ,  &  religiolum 
efficiar, atque  ita conferuet in  eo  virtutem,  vt  amitti 
nequeat. . 

Subdit  praeterea ,  eum ,  qui  Deum  vere  magnifice  co -  V I. 
gnouerit ,  non  pofife  feruire  voluptatibus ,  alitfque  animi  per¬ 
turbationibus, fanBa  femper facere,  &  cogitare, precari  cum 
Angelis  ,  &  Hcet  oret  filus ,  habere  ajfiftentem  Angelorum 
chorum.  Egregie  vero  Hieronymus  f :  iVbww(inquit)  f  Ierem.31. 
unius  Dei  omnium  virtutum  poftejfio  eft.  Er  alibi :  Memo¬ 
ria  Dei  excludit  omnia  flagitia.  Denique  Auguftinus  8:  g  Serm.ru. 
Cognitione  Dei  (ait)  nihil  melius  eft,  quia  nihil  beatius  eft,  tcrnP’ 
dr  ipfa  vera  beatitudo  eft.  Quae  idcirco  a  me  comme¬ 
morantur,  vt  appareat,  non  fimplicem  fidei  cogni¬ 
tionem  laudari ,  fed  quae  a  caritate  minime  feiunga- 
tur :  haec  enim  cognitio  vitam  parit  fempiternam: 
quamobrem  fic  plane  de  illa  diflerit  Bernardus  h  :  b  Sertn.  37. 
Quid fi  ignoras  Deum ,  poterltne.  jpes  ejfefalutts  cum  Dei  inGant‘ 
ignorantia  ?  Ne  hoc  quidem :  nec  enim  potes  aut  amare  quod 
nefcias,aut  habere  quod  non  amaueris.  Mox  autem  hanc 
Dei  cognitionem  cum  propria  fui  cognitione  con- 
iungendam  monet.  TSfoucru  perinde  ( inquit )  te ,  vt 
Deum  timeas,noueris  ipfum,  vt  aque  ipfium  diligas.  In  alte¬ 
ro  initiaris  ad  fapientiam ,  in  altero  gr  confmmaris ,  quia 
initium  fapientia  timor  Domini  eft ,  &  plenitudo  legis  eft 
caritas. Tam  ergo  vtraque  ignorantia  cauenda  eft  tibi, quam 
fine  timore,  &  amore  Dei  falus  efte  non  poteft, 

14.  Et  hac  eft  fiducia  ,  quam  habemus  ad  eum  ,  quia 
quodeumque  petierimus ,  fecundum  voluntatem  eius 
audit  nos. 

Dixerat  nos  Fjlij  Dei  beneficio  habere  vitam  I. 
certa  iam  fpe  quodammodo  perceptam :addit  nunc 
alterum affedtum ,  hoc  eft,  impetrandi  fiduciam,  fic 
autem  hoc  loco  loannis  verbat  explicat  OEc ume¬ 
mus  :  Deinde  huius  indubitabilis  fidei  nullum  aliud  indi¬ 
cium  ejfe  ait ,  nifi  fiduciam,  qum  per  immaculatam  fidem 

uptd 


II. 

«  cap.j.ir. 

kPfal.}).!*-. 
C  cap.if  .17* 

i  iaPfai.4. 

III. 


*  Pfal.45. 
t  PfaUj. 


IV. 

g  cap.7.7. 
u  cap.u.5. 

»  cap.5K.i3. 

fc  Ioan.  14. 
»1* 

I  cap,4.i. 

m  Traft.vj. 
j»  loaa. 


158 


Epi(U.B.Ioan. 


Apud  ipfum  confequimur ,  jicut  etiam  fuperius  d  nabit  eft 
declaratum  5  ac  rurfus  fiducia  huius ftgnum  id fiatuit ,  quod 
nullo  ex  iis,  qua  ab  ipfi petimus ,fruFlramur.  Et  profe&o 
negari  non  poteft,  impetrandi  fiduciam  ex  fide  ma¬ 
gnopere  pendere,  ait  enim  Chriftus :  Quicquid  oran¬ 
tes  petitis ,  credite  ,  quia  accipietis  ,  &  fiet  vobis.  Alibi 
etiam  miraculorum  vim  fidei  magnitudini, atque  ef¬ 
ficacitati  tribuit, dum  fidelium  precibus  etiam  mon¬ 
tes  loco  moucri  poiTe  confirmat,  fed  vt  fxpe  iam  di¬ 
xi, ea  fides  intelligenda  eil,  quae  caritatem  habet  an- 
■inexam. 

Loquitut  autem  Ioannes  hoc  loco  de  fiducia, 
quam  preces  noftrae  neceflario  poftulant ,  quae  vt 
hic  ipfe  Ioannes  fupra  dixit  »  ,  non  folum  fidem, 
fed  vitae  innocentiam,  morumque  integritatem  exi¬ 
git  :  Si  cor  noFlim(mquii)»on  reprehenderit  nos, fiduciam 
habemus  ad  Deum,  &  quidquid  petierimus,  accipiemus  ab 
eo,quomam  mandata  eius  cuFlodimus.&r  ea, qua  fiunt  placi¬ 
ta  coram  eo  facimus.  Et  in  eamdem  fentcntiam  Da- 
uid  b :  Oculi  Domini  fiuper  iufios  ,  &  aures  eius  in  preces 
eorum.  Denique  apud  Ioannem  Chriftus  c :  Si  man- 
feritis  in  me,&  verba  mea  in  vobis  manferint ,  quodcumque 
volueritis  fetitts,&  fiet  vobis. Quam  ob  rem  Chryfofto- 
mus  d  :  Ante  alis  (inquit)  omnta  oportet  eum,  qui  precatur, 
habere  fid:iciam,&  poflulatum  omnino  con/equetur.gr  ideo 
Propheta  non  dixit:  Exaudiuit  me, fed  iufiitiarn  meamfiuam 
in  Deum  fiduciam  oFlendens ,  &  quod  cum  ea  omnino  ad 
Deum  accedit. Ne  dicat  enim  quisf  tam, ille  fuit  exauditus , 
quoniam  erat  Dauid ;  ego  vero  non  exaudiar,  quoniam  fium 
pufillus,&  abieti  m,  oflendit,  quod  ne  illum  audit  quomodo¬ 
cumque, nec  te  audit  temere ,  &  nulla  dutlus  ratione ,  fed 
femper  res  &  fatla  exatte  contemplatur ,  qua  fi  habueris,  & 
eorum  poffis  vti  defenfion e, omnino  exaudieris. 

Verum  quoniam  hsc  fiducia  non  eft  penitus  ina¬ 
nis,  fed  magnam  habet  certitudinem,  &  firmitatem, 
quaerendum  hoc  loco  videtur ,  vndenam  haec  fidu- 
ciaoriatur,&  cuius  tandem  fit  certitudinis,  ac  firmi¬ 
tatis.  Et  profe&o  fateri  necefle  eft, hanc  impetrandi 
fiduciam  diurna  potiflimum  pollicitatione  niti, quae 
in  facris  litteris  frequentiflime  iteratur.  Ita  enim 
fcripfit  Dauid  c  :  inuoca  me  in  die  tribulationis ,  eruam 
te,dr  honorificabis  me.  Et  alibi  f  :  Beneditlus  Deus  ,  qui 
mn  amouit  orationem  meam  ,  &  rmfericordiam  fiuam  a  me. 
Quo  loco  Auguftinus  :  Securi  (inquit)  de  pollicitatione 
ipjius  non  deficiamus  orando ,  &  hoc  ex  beneficio  tpfius  efi, 
propterea  dixit :  Bcnedittus  D<  us  meus  ,  quia  non  amouit 
deprecationem  meam  ,  &  mifericordiam  fiuam  a  me.  Cum 
videris  non  a  te  amotam  deprecationem  tuam ,  Jecur  ut  e  Flo, 
quia  non  eft  a  te  amata  mtfencordia  eius. 

Iam  in  noito  teftamento  eadem  diuina  pollicita¬ 
tio  fiepius  ,  longeque  apertius  iteratur.  Nam  apud 
Matthaeum  S,  &  Lucam  h;  Petite, (inquit)^  dabitur 
vobisyquarite,i^r  imenietis,pulfate,&  aperietur  vobis.  Om¬ 
nis  enim, qui  petH  accipit,  &  qui  quarit ,  inuenit .  &  pulfanti 
aperietur.  Et  aliquanto  poft :  St  ergo  vos  cum  finis  mali, 
noFlis  bona  data  dare  filiis  veFlris ,  quanto  magis  Pater  ve- 
fter  caleFlis ,  qui  in  edis  eft  ,  dabit  bona  petentibus  fie.  Et 
apud  Ioannem  ‘ :  St  quid  petieritis  Patrem  in  nomine 
meo ,  dabit  vobis :  vfique  modo  non  petiFlis  quidquam  in  ne¬ 
mine  rneo,pet’te,  &  accipietis,  vt  gaudium  veFlrum  fit  ple¬ 
num.  Et  alibi  k  dixerat :  Quodcumque  petieritis  in  no¬ 
mine  meo,  boc  faciam, vt  glorificetur ‘Pater  in  Filio.  Si  quid 
petieritis  me  in  nomine  meo, boc  faciam.  Haec  tamen  diui¬ 
na  promiflio  non  eft  penitus  abfoluta ,  &  ab  omni 
conditione  liberi  ac  propterea  preces  noftrae  non 
femper  impetrant ,  quod  flagitant ,  nam  &  lacobus 
Apoftolus  1  ait ;  P entis, &  non  accipitis ,&  quod  male  pe¬ 
tatis  ,  vt  in  concupifcentiis  veFlris  infumatis.  Quocirca 
Auguftinus  m  j  Sed  quid  eft(inquit)quodcumque  petieri¬ 
tis,  cum  videamus  plerumque  fideles  eius  petere ,  &  non  ac- 
pipere  ?  An forte  propterea  }quia  male  petant  ?  Cumque  Ia- 


A  cobi  verba  paulo  ante  allata  protuliflet,  fub3lt; 

Male  ergo  vfiurus  eo  ,  quod  vult  accipere ,  Deo  potius  mifie- 
rante  non  accipit :  proinde  fi  hoc  ab  illo  petitur  •,  vnde  homo 
Udatur  exauditus ,  magis  metuendum  eft ,  ne  quod  poffet 
non  dare  propitius  ,  det  iratus.  Allato  autem  Ifraelita- 
rum  exemplo,  qui  malo  fuo  impetrarunt,  quod  cul¬ 
pabili  concupifcentia  petierant  ,  aliquanto  poft 
fubdit: 

Quomodo  ergo  intelligendum  eft :  quodcumque  petieritis,  V . 

hoc  faciam  ,  fi  ‘Deus  aliqua  petentibus  fidelibus  etiam  con- 
fiulendo  non  facit  ?  an  forti  fiolis  ApoFlolts  hoc  diFlum  debe¬ 
mus  accipere  Fabfit.  Et  non  paucis  interie&is :  Euigtla 
igitur  (ait)  homo  fidelis ,  &  vigilanter  audi,  quod  illic  pofi- 
lum  tFl :  in  nomine  meo ,  ipfium  enim  quodcumque ,  »0«  ait 
petieritis  vtcumque, fed  in  nomine  meo.  explicans  autem 
"  quid  fit  in  nomine  Chrifti  petetc.Ac  per  hoc  (inquit) 
quodcumque  petimus  aduersies  vtihtatem  fialutis  ,  non  peti¬ 
mus  in  nomme  Saluatoris.  Et  poft  pauca:  Quapropter 
quando  volumus ,  vt  faciat  quodcumque  petimus ,  non  vt- 
cumquefied  innomine  eius, hoc  e  Fi, in  nomine  Saluatoris  pe¬ 
tamus. 

Et  alibi  in  eamdem  prorfus  fententiam: Manendo  VI. 
quippe (ait)in  Chrislo  quid  velle poftunt,  nifi quod  conuenit 
ChriFlo?  Quid  velle  pojfunt  manendo  in  fatuar  ore,  nifi  quod 
non  tFl  alienum  dfalute  ?  Aliud  quippe  volumus  ,  quia  fu¬ 
mus  tn  ChriFlo,&  aliud  volumus , quia  fumus  adhuc  in  hoc 
ftculo.  De  manfione  namque  huius  fitculi  nobis  aliquando 
q  fubrepit,vt  hoc  petamus, quod  nobis  non  expedire  nefctmw. 

Sed  abfit,vt fiat  nobis, fi  manemus  in  ChriFlo,qui  non  facit, 
quando  petimus, nifi  quod  expedit  nobis.  Manentes  trgoin 
eo,  cum  verba  eius  in  nobis  manent ,  quodcumque  volueri¬ 
mus, petimus,  &  fiet  nobis  :  quia  fi  petimus,  &  non  fiet, non 
hoc  petimus, quod  habet  manfio  in  eo,  nec  quod  habent  ver¬ 
ba  eius,  qua  manent  in  nobis, fed  quod  habet  infirmitas,  & 
cupiditas  carnis  ,  qua  non  eFl  in  eo,  &  in  qua  non  manent 
verba  eius.lti  videas  diuinam  pollicitationem  ad  eas 
potiflimum  preces  referri,quibus  aliquid  honeftum, 
ac  laudabile  petitur.  Quam  ob  caufam  Bafilius  *  a  Orat,  in 
orationem  definit  petitionem  boni  cuiufdam ,  qua:  Mart  Iullc. 
ad  Deum  a  piis  offertur.  EtDamafcenus  orationem 
definir  petitionem  decentium  a  Deo.Quo  etiam  re¬ 
fero, quod  ait  Gregorius  b  Nyflcnus,qui  orationem  b  li-deorat. 
vocat  facrum ,  &  diuinum  opus.  Et  aliquanto  poft:  ^ora* 
Oratio  (inquit)  conuerfatio ,  &  confermocmatio  cum  Deo 
D  eFl ,  &  malorum  fubuerfio ,  ac  peccatorum  emendatio.  Et 
poft  nonnulla  :  Oratio  eFl  petitio  bonorum,  qua  Deo  cum 
fuppltcatione  offertur. 

Neque  aliud  fenfifle  videtur  Chryfoftomus  c,  VII. 
qui  fpeftans  Dauid  d  verba :  Itscundum  fit  et  eloquium  c  Hom.  3$. 
meum,  orationem  vocat  colloquium  cum  Deo.  Ita,  “  ^5"*^  ^ 
quod  alicubi  monet  Auguftinus  e  ,  eos  Deum  non  e  p faU^ad* 
inuocare  certum  eft,  qui  mala  volunt,  & poFlulant,qui  illa  verba: 
Deum  denique  ah w orem  ponunt  (turum  cupiditatum.  Omnibus  m- 
non  deftdenorum  exauditorem.  Quin  etiam  ex  iifdem  weatibutu. 
Auguftini  verbis  non  obfcure  deprehenditur,  diui¬ 
nam  pollicitationem  ea  etiam  poftulata  excludere, 
qua:  maius  aliquod  bonum  impediunt,  atque  adeo 
ad  falutem  confequendam  non  modo  neceflaria 
£  non  funt,  fed  ne  vtilia  quidem ,  flue  ipfa  per  fe  eiufi 
modi  fint ,  fiue  Deus  ea  eiufmodi  futura  cognofear. 

Qua  ratione  non  potuit  Paulus  impetrare ,  vr  aufer¬ 
retur  a  fe  tentatio,  cum  tamen  ter  rogafTet,quod  in- 
telligeret  Deus  ca  rentarione  Pauli  virtutem  perfici, 
ac  roborari ,  &  maiorem  in  modum  ad  Dei  gloriam 
illuftrari.  Quod  etiam  hoc  loco  fignificat  Ioannes, 
cum  ait :  Quodcumque  petierimus  fecundum  voluntatem 
eius,  audit  nos.  Nam  fi  verba  illa  ,  fecundum  volunta¬ 
tem  eius  coniungantur  cum  verbo  petierimus  ,  plani? 
indicant,  eas  tum  demum  preces  irritas  nequaquam 
•fore ,  qua:  id  poftulant ,  quod  eft  diyinaj  voluntati 
confentaneum, 

Qu$d 


VIII.  Quod  fi  conjungantur  cum  fequenti  verbo,  audit 
nos-,  nihilo  fecius  innuunt  Deum  noftris  precibus 
pro  fua  voluntate  annuere ,  quae  fempei  noftrx  falu- 
ti  confulit ,  atque  adeo  quae  noxia  ,  aiit  minus  vtilia 

*  i.ad  Thef.  futura  funt,  amouet  a  nobis  ,  cuius  ,  vt  ait  Paulus  a, 
4-3-  voluntas  eft  fandfcificatio  noftrA.  Adde,  quod  diuina 

pollicitatio  fidem  ab  eo  exigit,  qui  vtiliter  preces 
iundat,vt  teftimonia  fuperius  allata  apertiffime  do¬ 
cent, non  quafi  is ,  qui  orat  ,  fc  certo  impetraturum 
ncceflario  credere  cogatur  ,  fed  quod  fidem  fuatn 
diuinx  pollicitationi  fubiicere,  eique  accommodare 
debeat.  Quod  autem  ait  lacobus :  Pottulet  nutem  in 
fide  nihil  hstfitans.  eam  fol&ni  formidinem ,  &  hxfita- 
tionem  excludit,qux  voluntatem  afficit,  quxque  il¬ 
lam  veluti  fufpenfam,ac  petkiulam  reddit :  poftulat 
enim  pia  oratio  fpem  ,&  confidentiam  quamdam, 
qux  excludit  hsefitatiotieM  a  voluntate  ,  qui  enim 
hxfitat,  quodam  modo  hxrct, neque  audet  progre¬ 
di, &  timide, &  quafi  maligne  petit, cum  contra  fpes, 
&  confidentia  vim  quamdam  ;  &  efficacitatem  pre¬ 
cibus  tribuat.  Quod  exemplo  Abrahse  confirmat 
badRom.4.  Paulus  b:Contra(pem  'm(\mt)injpem  credidit.  Et  mox: 

Et  non  infirmatus  efl  fide.  Denique  :  In  repromiffiione 
\ Dei  non  h&fitauit  diffidentia. 

I X.  Quibus  fane  verbis  fpem ,  &  confidentiam  cum 
fide  coniungit,  cum  vtrumque  diuina  pollicitatio 

ccap.  9.  poftulet.ltaque  Chriftus  apud  Matthxum  c  '.Confide 
(inquit)//; , fides  tua  te  falmm  fecit.  Ac  prseter  fidem 
quidem  etiam  fpem  ,  &  confidentiam  neceflariam 
d  Efal.  90.  efTe  indicat  Dauid  d :  Quoniam  (inquit);»  me  fierauit, 
e  cap.  j.  liberabo  eum.  Et  apud  Danielcm  ait  Azarias  c :  Non 
eft  confufio  confidentibus  in  te  Domine.  Et  apud  eum- 
f  crp.  1 3.  dem  * :  Exclamauit  omnis  coetus  voce  magna ,  &  benedi¬ 
xerunt  Deum,  qui  faluat  fferantesin  fe.  Quocirca  Pau- 
gadHeb.  4.  ]us  g  ■'  Adeamus  f\ncpfi\x)cum  fiducia  ad  thronum gratia, 
vt  mifericordiamconfequamur,  &  gratiam  inueniamus  in 
h  Coliat.  9.  auxilio  opportuno.  Atcpic  ita  redfce  monuit  Caffianus 
cap.3».  fignum  futura  impetrationis  effie  aquando  Spiritus  fanElus 

monet  ad  precandum  cum  magna  fiducia,& quafi  fecur ita¬ 
te  impetrandi  .Itaque  cum  ait  loinncs  quodeumque pe¬ 
tierimus  fecundum  voluntatem  eius ,  audit  nos.  jindicare 
videtur,  preces  noftrastum  demum  a  Deo  exaudiri, 
cum  eiufmodi  fuerint ,  vt  ei  merito  probandx  vi¬ 
deantur.  Poftulat  autem  Deus  non  tam  vocis  fo- 
num  ,  quam  precantis  affedtum.  Ita  enim  loquitur 
j  lib.  Ac  Sae.  Ambrofius  '  \Qm  in  filentio  orat,  fidem  defert,  &r  confit  e - 
eap.4.  tur  quod  Deus  feruator  cordis ,  cr  renis  fit ,  dr  orationem 
tuam  ante  ille  audiat  i  quam  tuo  ore  fundatur. 

X.  Plafiius  autem  Hieronymus  k  ad  illa  Chrifti  ver- 
kMatch.6.  ba  :  Ora  Patrem  tuum  in  abfeondito.  Mihividetur  ( in¬ 
quietor  magis  effie  praceptum  ,  vt  inclufa  pe  EI  aris  cogit  a- 
tione,labiifque  compreffiis  oremmDominum ,  quod  er  An¬ 
nam  in  Regum  volumine  feciffie  legimus :  Labia  ( inquit ) 
eius  tantum  mouebantur.gr  vox  illius  non  audiebatur  .fit 

U.  ti.  Mor.  in  eamdem  fententiam  Gregorius 1 :  Vera  quippe po- 
cap.  18.  ftulatio{z\t)non  inoris  eft  vocib  us, fedin  cogitationibus  cor¬ 

dis.  Valent iores  namque. votesapud fecrctijfimas  aures  Dei 
nonfaciut  verba  nottrafed  defideria.vndercEle per  Pfal- 
m  V(-9  17*  mittam  m  dicitur: Defiderium  pauperis  exaudiuit  Domi¬ 
nus  ,pr.£p  arationem  cordis  eoru  audiuit  auris  tua.  Poftulat 
prxterearcdta  precandi  ratio  non  (blum  fidem  ,  fine 
n  Ser.  $S-ic  qua  ,  vtait  Auguftinus  n  ,  oratio  perit  ,  fed  etiam 
verb.  Dom.  (pem  ,  qux  fiduciam  parit,  de  qua  didfcum  eft,  fed 
prxeipue  caritatera,&  caftam  ,puramque  confcien- 
:  tiam,  de  qua  hic nofter0 :Si  cor  nottrumnon  reprehen- 

o^.jpra  c.  3.  nos furiam  habemus  ad Denm,&  quidquid  petie- 

rimus,accipiemusabeo.  vt  paulo  ante  copiofius  docui. 

XI.  Neque  vero  propterea  peccatorum  preces  peni¬ 
tus  funt  afpernandx,quod  enim  apud  Ioannem  cae¬ 
cus  ille  dixit :  Scimus, quia  peccatores  Deus  noti  exaudit. 
vel  referendum  eft  ad  mira ,  &  qux  fupta  naturam 


Explan.  Cap.  V. 


m- 


A  funt  perficienda ,  vt  plurimum  enim^Deus  flagitio? 
fos,  &fceleftos  non  exaudit ;  vt  miracula  edant:vel 
dc  peccatoribus  accipiendum  eft ,  qui  peccandi-  vo  * 
luncarem  retinent  ,  8c  in  eo  luto  perpetuo  hxfefu* 
vel  ea  denique  petunt ,  qux  ab.fque  ibelere  perficr. 
non  queant ,  qitos  ea  Propherx  verba  perftringiHir- 
Et  oratio  cius  fiat  in  peccatum.Cxttmm  Ci  quis  nodum, 
plane  expiatus:  fupplex  ad  Deum  accedat  i  eiuUjua, 
mifericordiam  imploret  fftatuatque  apud-apwuna 
fuum  vitiis ,  atqae  flagitiis  nuntium  cemiEtere,  quis., 
neget  eum  veniam  poife  impetrare  pScme  ltaloquij 
turapudlfaiam  *  Dominus  :  Lauarnim^nundi  -ettou^g  caP- T- 
auferte  malum  cogitationum  veftrartim. ,  qutefeite  sgeye,, 

*  peruers  e,difcite  benefacere ,  eft  venite ,  &  asguitejne ,  dicit- 
B  DominustSi  fuerint  peccata  vettra.vt  cocglnum, quafi  nix  .\  X 

dealbabuntur fi  fuerint  rubra, quafi  vermiculus,  veluu  t*.  u 
lanaalba  erunt.  Qixpcirca  apud  Lucam bpubli«,n4.i^l>  cap;i8.io. 
ille, qui  a  longe  ftans,  &  oculos  non  audebat  attolle.*,' 
rc  pedtus  fuum  exdens ,  diuinamque  lnifericordiam' 
implorans  gratiam,  &  iuftitiam  i.mp.^trauir. 

Certe  mirum  in  modum  Chriftiana  modeftia,at-».  ^  ^  ^ 
que  humilira:s  piorum  preces  promouet  ,  ftc  enim 
apud  Ifaiam  <  loquitur  Deus :  Ad  quem  asfidam ,  mfi  6':  Z1 

ad  pauper  culum, &  contritu  ffiirhu ,  &  trementem  fepntfr, 
nes  meos  r  Et  lacobus :  Deus  ( inquit )  fuperbts  fefittit,.  . 
humilibus  autem  dat  gratiam.  Sic  orauit  olim  Abra-.  , 

ham l!  :Loquar(ak)ad  Dominum  meum,  citm  fim pulujs,  ** 

C  &  cinis. Neque  aliter  Daniel  HNeqmmrn{\nc[\in)rfa].7^ 9  Ig 
iuftificationib  us  nottris  profternimus.  nos  ante  facie  tu  ani) 
ftdinmtferationibustuismultis.E3.yev6dcrciza.\oqui- 
tur  Bcrn  ardus f :  Sed  &  vitam  aternam.  firtaffis  aliqui  fSerm.f. 
non  in  humilitate  quarunt ,  fed  tamquam  in  fiducia  fisom.  ^ 
meritorum.Nec  hoc  dico, quin  accepta  gratia  fiduciam  do¬ 
net  orandi,  fed  non  oporte  t  vt  in  ea.  quifquam  conftituat  fi¬ 
duciam  impetrandi.  Et  aliquanto  poft  :  Sit  oratio  in 
omni  humilitate  prffiutnens  de. fila ,  vt  dignum  e  fi, m  fi,  ti¬ 
tione  diuina. hc  orabat  Dauid  8 xMiferere  m,si (inquit)  g; Pfahyo.- 1; 
De«;,(non  fecundum  merita  mea.)  fed  fecundum  ma-\ 
gnam  mifiricordiam  tuam ;  &  fecundum  multitudinem 
miferationum tuarum  dele  iniquitatem  mtarn.  Adde  in¬ 
timi  cordis  afF.dtum,quo  mirifice  piorum  preces 
Deoprobantur.ira  orafie  dicitur  Dauid  cum  dixit11-;  hPf.iaj.i. 
^  De  profundis  clamati  i  ad  te;  Domine, Domine  exaudi  vo¬ 
ce?»  meam , 

In  hunc  porro  locum  ira  feribit  Ghryioftomus:  ’X’IfI. 
Quid  e  ftc  De  profundis  ?  non  dixit  johwtmodo  ex  ore, vel 
lingua  ;  errante  enim  mente  fipe  verba  funduntur,  fed  ex  / 

corde  propandi ffiimo  cis  magno  fiudioy&  magna  animi  ala¬ 
critate  ex  ipfis  mentis  penetrali  b  us:t  ales  enim  prece s  ma¬ 
gnam  habent  potentiam,vt  qua  neque  fubuert antur ,  neq^ 
concutiantur,  et  fi  eas  diabolus  magno  impetu  inundat. 
Quemadmodum  enim  arbor  valida,&  qua  in  mulla  pro¬ 
funditatem  terra  agit  radices, eiufq-,  finus  deuincit ,  er  ad- 
firingit  ,cuiuis  dkntorum  impetui  refittit,qua  in  terra  aut  e 
suma  fuperficie fita  eft,fi  qualibet  parua  aura  incubuerit, 
labefaElatur ,  &  radicitus  euulfa  iacet  fuper  terram  ,  ita 
etiam  preces ,  qua  ab  imo  quidem  afcendunt,&  egerunt  ra¬ 
dices  in  profundo ,  etiamfi  innumerabiles  venerint  cogita-. 

£  tiones,  etiamji inttrutia  tota  diaboli  acies, firma  manet, & 
flabiles, &  minime  euertutur.  Qii.i  antem  ex  ore.ctr  labiis 
procedunt,  c-rnon  ab  imo  afcendunt,  ne  poffunt  quidem  ad 
EDeum  afeendere.  Mox  rem  exemplis  confirmans  ad¬ 
dit  :  At  fancli  non fic  orabant ,  fedeum  fummo ftudi.ojzr, 
maxima  vehementia  ,  vt  etrarn  ■  totum- cor  pus  infieElerent-. 

Nam  beatus  Elias  orans  primum  quidem  quafiuit  fqlittte 
dinem, deinde  cumpofuiffiet  caput  inter.gcnua,&  fe ipfum 
cum  magno  ardore  incenderet, ita  fundebat  preces. 

Neque  his  contentus  aliquanto' poft  addit :  Audi  XI  V. 
quomodo.  Anna  orabat  de  profundis. ,-ctfn; [modifentes  la-  ■  i 

crymarum  amittebat  ,\qitomodo.per  orationem  euehbMur 
vrfttblme :  qm  enim  HXpnckt%r,ttiam  antequam  confe- 
quats» 


Epift.  I.  B.  Ioan. 


240 

quatur  quod  poflulat ,  ex  oratione  magna  bona  percipit ,  A 
omnes  animi  perturbationes  reprimens, iram  fedans ,  inui- 
diam  expellens, rerum  ad  vitam  pertinentium  amorem  di- 
mviuensyir  exficcans ,  animum  m  magnam  tranquillitate 
redigens,  in  ipfum  deinceps  coelum  afcendens.  Hoc  nimi- 
rumeft  roto, quod  ait  Dauid,  corde  Deum  quaerere, 
omnibus  animi  viribus  in  Deum  tendere,  humana 
omnia  negligere ,  vnum  Deum  fpedare ,  cui  placere 
maxime  cupias.  Hanc  fere  deuotionem  appellant, 
quam  caritatis  adipem  interpretantur.nimirum  haec 
eft  orario,  de  quare&e  Dauid:  Dirigatur  (ait)  oratio 
mea,  ficut  incenfumm  conlfeclu  tuo.  ita  enim  animum 
comparat*  vt  quidquid  acciderit ,  patienti  &  aequo 
animo  excipiatur. 

X  V.  Sit  autem  loquitur  Auguftinus a :  Si  aliquid  con-  B 
a  cp.  Itr.  a  d  tya  qujofartks, accident, patienter  f er  endo, &  in  omnibus 
Piobaro.  agen£0  hoc  potius  oportmjfe , quod  Dei, no  quod  no- 

ftra  voluntas  habuit  minime  dubitare  debemus ,  nam  & 
Ijkiiifmodi  exeplum  prabuit  nobis  ille  Mediator ,  qui  cum 

dixiffet:Taterftfieripotefl,tranfeatdmecalixifte,huma- 
nam  in  fe  voluntatem  ex  hominis  fufoeptione  transformas 
dotimio  fubkadNon  quod,  ego  volo,  fed  quod  tu  vis  P ater. 
fetpifl^.ad  Quam  ob  eatrfam  merito  Hieronymus  6  Hebri- 
Salum.  <JiUm  laudat ,  quem  fic  femper  orafle  Deum  ait ,  vt 
ilii  quod  optimum  ejfet ,  eueniret  .Sapienter  autem  mo- 
cHom.  30.  net  Chryfoftomus  c  ,  non  minus  Deo  agendas  efle 
in  Genel.  gratias, cum  negat, quam  cum  tribuit  id,  quod  peti¬ 
mus  nihil  enim  negat ,  nili  quod  nobis  eft  minus 
d  TraA.73. /alutare,  ne  dicam  noxium.  Denique  Auguftinus  d  C 
in  Ioan.  hortatur, vt  petamus, nondari  nobis  quidquid  tgnoran- 

tes  non  bene  petimus:  hoc  eft  enim  fuam  voluntatem 
diuin®  voluntati  fubiicere.  hoc  denique  eft,  quod 
hic  ait  Ioannes  fecundum  voluntatem  Dei  petere. 

■yr  y  |  Sed  vt  oratio  rite  adhibita  impetret  quod  petit, 
perfeuerantiam  adnexam  habeat  neccfle  eft ,  quod 
cLuc*ji.8.  apud  Lucam  fignificauit  Chriftus  '  in  parabola 
illius,  qui  importune,  Scaffidue  petens fua impor¬ 
tunitate  imperrauit,  quod  alias  aflequi  non  potuil- 
fet.  Quq,vt  alibi  monui, referenda  funt  verba  Chri- 
f  tucx  1.1.  cum  dixit ' :  Oportet  femper  orare,&  numquam  defi- 
g  i.adThcf,  «re.Itemque illa Paulii? :Sine intermif/ione or^/e.Qup- 
vlr.  17-  circa  vere  omnino  Hieronymus  h \Qiu  ad  cupita  per- 
"tamen  is  Hemre  voluerit  ,refietter e  mente  dftudio  orationis  nonde- 
eft  auAor.  betfed  magis  perfeuerare  in  inuentione  coepta  illuoportet. 

Hinc  eft, quod  in  libro  Regum  de  Ama  feriptum  eft,  quod  D 
poftquam  orauer at, vultus  eius  non  funt  amplius  in  diuer- 
fa  mutati .  Hinc  &  in  Euangelio  cascus  ille ,  qui  in  Iericloo 
tranfeuntem  lefum  audierat, mifereri  fibiab  eo  petebat, fed 
cum  d  pratereuntibus  fibi  iuberetur,vt  taceret ,  ipfe  multo 
magis  clamabat  dicens: Mifererc  mei  fili  Dauid,  vnde  & 
lumen, quod  petiit ,  nullo  modo  eius  fruclu  carebat. 

XVII.  Chryfoftomus  1  autem  expendens  hiftoriam  Pa- 
i  Hood.j  j.  ralytici  iacentis  ad  pifeinam  :  Pudeat  (inqi\ix.)nos,pu- 
in  Ioan.  deat  dileEHffimi,&  incredibilem  focordiam  noftram  deplo¬ 

rem  us,otfo  &  triginta  annos  paralyticus  ad  pifeinam  ex- 
pettauerat,expettabdtquevt  fanaretur ,neque  eius  impletu 
eft  de fiderium,, neque  negligetia  fua  non  fanabatur, fed pra- 
ttentus  ab  aliis ,  neque propterea  defperauit.  Nos  autem  ft 
vel  decem  dies  orationibus  inuigilantes  non  exaudimur,  ia  £ 
tepefetm ur.hommtbus  vero  quam  diligentiffimum  exhibe¬ 
mus  mimfterium, in  militia ,  in  difficultatibus  feruientes , 
tamdem  frequenter  omnem  fpem  amittimus.  Domitium 
autem  nostris,  vbiftne  dubio  merces  fequitur  longe  labori¬ 
bus  amplior((pes  enim  non  confundit, inquit)debito  ftudio, 

&  diligentia  profequi  nonpatimur.Et  quond  hoc  fupplicio 
dignum} Sed  Dboriofa  eftafftdua  oratio, &  quidnonlabo- 
riefum  ,  quod  a  virtute  proficifcatur  ?  Nec  multo  aliter 
x  i:i  Pfal.  6.  Grcgorius  k :  De  profundis  ( inquit )  clarnaui  adte :  non 
f  ctmr.  ait )  clamo ,  fed  clamaui ,  habes  m  hoc  per  fenerantia  docu- 

mentum  cut  fi  primo  non  exaudiris, ab  oratione  non  deficias , 
imb  pr cubus, clamori  infiftas.Pult  Deus  rogari&ult  cogi 


vult  quada  importunitate  vinci, ideo  tibi  dicit  a; Regnum  a  Matth.u, 
Deivimpatitur ,<&  violenti  rapiunt illud.Efto  ergofedulus  lU 
in  oratione, efto  in  precibus  tmportunus,caue  ne  ab  oratione 
deficias.  Si  diffmulat  audire, quem  rogas, eflo  raptor ,  vt 
regnum  coelorum  accipias-,  efto  violentus; vt  vim  etiam  ipfts 
inferas  codis: quid  hac  rapina  locupletius} quid  hac  glorio- 
fius  violent  ia}  Bonaviolemia,qua  Deus  non  offenditur, fed 
placatur, proximus  non  ladit.ur, fed  tuuatiir, peccatum  mi¬ 
nuitur  non  multiplicatur:. 

Quod  fi  libeat  cum  verbo ,  audit  nos ,  coniungere  X  V 1 1 1 
verba  illa  ,  fecundum,  voluntatem  -fisam ,  vt  fenfus  fit, 

Deum  immortalem  pro  fua  voluntate  preces  no- 
ftras  audire  ,  &  votis  annitere  „  merito  quatras  ,  cur 
neeeflefit  ,  a  Deo  flagitare  ,  qu®  Deus  probe  nouit 
nobis  vel  y  tilia ,  vel  neceflaria  efle, fi  pro  fua  in  nos  « 
bentuolentia  &  caritate  vult  largiri  ?  An  ideo  preces 
vfurpand®  nobis  funt,  vt  tam  eximio,tamquc  excel¬ 
lenti  bono  fruamur ,  vt,  cum  Deo  colloqui ,  &  cau- 
lam  noftram  agere  poifimus  ?  San£  hoc  luculenter 
docuit  Chryfoftomus  b :  Quifquis  (inquit)  non  orat  b  iit>.  i.de 
Deu, nec  dtuino  colloquio  cupit  ajfidue frui,  is  mortuus  eft,  °ran.  Deum. 
&  vit a  carens,txperfque  fana  mentis. Nam  hocipfum  eui- 
dentijfirnum  eft  amentia  argumentum,  nonintelligere  ma¬ 
gnitudinem  huius  honoris,  nec  amare  deprecandi  ‘ftudtum, 
nec  hoc  habere perfuafum, quod animamors fit, nonprouolui 
ad  Dei genua. Quin  infuper  quod  oporteat  quauts  morte 
triftius  exiflmare  ,ft  quis  deprecatione priuatur ,  pulchre 
nos  docet  Daniel  ft  ille  Propheta  magnus ,  qui  maluerit  ccap.  <j.  I0, 
mori, quam  triduo  dumtaxat  arceri  ab  orando. 

Neque  his  contentus  nonnullis  intcrie&is  fub-  XIX 
di  t :  Arbitror  cunelis  effe  manifeftum,quod  ftmpliaterim- 
poffibile  ftt  abfque  precationis  prafidio  cum  virtute  degere, 
cumque  hac  huius  vita  curfum  peragere.  Etenim  qutfiat, 
vtquis  virtutem  exerceat  ,nifi  continenter  fupplex  ad  ge¬ 
nua  accidat  ei ,  qui  virtutem  omnem  largitur  hominibus} 
Qiwntopere  autem  fit  humante  vit®  precandi,  ftu- 
diumnon  dicam  vtile, fed  neceflarium,  idem  Chry¬ 
foftomus  alibi  docet :  lam  vero  (inquit)  [i  quis  dicat, 
anima  neruos  effe  deprecationem ,  mea  quidem  fent entia 
verum  dixerit.  Quemadmoduvero  corpus  neruiscoharet, 
currit, viuit, flat, &  compactum  eft, adeo  vt fi  neruos  incide¬ 
ris, vniuerfam  corporis  armoniam  difflueris, itidem  anima 
per f an  flas  preces fibi  conflant, &  compinguntur.  Qffodfi 
te  ipfum  deftitueris  deprecatione,perinde feceris, ac fi  pifcem 
ex  aquis  extraxer is-, vt  enim  pifeivita  eft  aqua, ita  tibi  de¬ 
precatio, per  hanc  datur  velut  ex  aquis  fubuolare,ccehimqne 
tranfeendere. Rudas  alibi d  :  Magna  arma  funt  preces,  d|Hcm.  30, 
magna fecuritas, magnus  thefaurus,magnus  portus, \ refugi j  in  Genciinv 
locus-.oratio  enim  colloquium  eft  cum  Deo, quod  vt  fcias, au¬ 
di  Prophetam  e  dicentem :  Iucundum  fit  Deo  eloquium  e  Hal.  103. 
meum, hoc  eft  fermo meus  appareat  Deo.  H* 

Videri  poflent  h®c  nimis  fortafle  copiose  ex 
Chryfoftomo  deferipta,  fed  ad  precum  dignitatem 
extollendam  tam  dodle  ,  tamque  eleganter  fcripfit 
Chryfoftomus,  vt  oper®  me  pretium  fadurum  exi- 
ftimem ,  fi  alia  qusdarri  exfcripfero.  Is  igitur  ita 
alicubi  f  Icribit :  Quis  non  obftupefcat  ,  &  admiretur  f  Iib.i.de 
tantam  beneuolcnttam  erga  nos  Dei ,  vt  mortalibus  tatum  oran.Deum. 
honoris  largiatur ,vt  dignos  nos  habuerit, qui  cum  ipfo  col¬ 
loquamur,  noftrdqut  vota  apud  ipfum  deponamus  ?  Nam 
vere profefto  cum  Deo  confabulamur, quoties  vacamus  de¬ 
precationi, per  quam  fimul  &  Angelis  copulamur ,  &  fi- 
cietatem,  quam  cu  brutis  animantibus  habebamus,  procul 
effugere  videmur. Angelorum  enim  opus  eft  deprecatio, fu- 
perans  interim  etiam  illorum  dignitatem ,  fi  tamen  maius 
eft  Angelorum  dignitate  colloquium  mifcere  cum  Deo.  At¬ 
qui  quodidfublimus fit,ipfinos  docent, multo  quidem  cum 
tremore  vota  fua  offerentes. 

Addam  fratris  ipfius  Bafilij ,  hoc  eft ,  Gregorij  X  X  I. 
Nyfleni  B  egregium  orationis  encomium  :  Oratio  g  1.  de  orat. 
(inqm:)corporu  robur  eft, abundant  ia  domus, reBa  legum. 


Explan.  Cap.  V. 


241 


ato  mu  in  duitate  conftimio,regni  vires,  belli  trophaum, pa¬ 
cis  fecmt as, diffidentium  conciliatio,  coniunElorum  confema- 
tio-, oratio  virginitatis  ftgtllum  eft,matrimonij  fides, viatoribus 
fetstum, dor  ementium  cu  flos, vigilantium  fiducia, agricolarum 
fertilitas ,  navigantium  falus ,  ciufdem  cum  Angelis  honoris 
conduio, pufemium  fruttus, futurorum  reprafentatio.  Et  ia 
a  fer rn,de  camdem  fententiam  Epbrem  a  Syriis  :  Defdera  ( in- 
Virgin.  quit)orationem,familtare  cum  Deo  colloquium :  omnis  enim 
oratio  fanEla  pura  cum  Deo  familiariter  agit.  Oratio  au¬ 

tem  perfefte  Deum  defider antium  magna  cum  Utitia ,  fidu- 
cidque  multa  ipfum  etiam  calum  jugiter  penetrat.  In  ipfa 
Angeli, atque  Archangeli  exultant ,  &  coram  throno  fantti, 
&  excelfi  vnnierfoYum  Domini  illam  ftatmnt.  quod  mul- 
b  ferm.  8.  tis  etiam  docet  alicubi  Bernardus  b. 
inCant.  Magnum  igitur  Dei  beneficium  cenfendum  eft:, 

XXII.  quod  voluerit  Deus  nos  tanto  bono  frui,  &  beato¬ 
rum  viram  in  hac  mortalitate  quodammodo  imitari. 
Neque  enim  fufpicari  poffumus  ,  latere  Deum  no- 
»  ftras  cupiditates,  atque  idcirco  redte  aitAugufti- 

e  ep.iir.ad  nus  c  '.Quinouit  bona  data  dare  filiis  fi 'sis  ,  petere  nos ,  & 
Prob.  cap.8.  qmrefe ,  &  pulfare  compellit,  quod  quare  faciat ,  qui  nouit, 
quid  nobis  neceffariuni fit  priufquam  petamus  ab  eo ,  mouere 
animum  potefi,nifi  intelligamus  quod  Dominus, &  Deus  no- 
fter  non  voluntatem  noftram  fibi  velit  innotefeere ,quam  non 
potefi  ignorare ,  fed  exerceri  in  orationibus  dsfiderium  no- 
ftrum,  quo  pofftmus  capere ,  quod praparat  dare.  Illud  emm 
valde  magnum  eft,  fed  nos  ad  accipientium  parui,  &  angu- 
JH  fumus.  Accedit ,  quod  precationis  noftrte  incredi¬ 
bilis  quaedam  vtilitas  eft  ,  inter  castera  enim  caelum 
d  Ecdi.  35.  dicitur  quodammodo  penetrare,Sapiens  d  enim  ait: 
«•  Oratio  humiliantis  fe  nubes  penetrabit,  &  non  difcedet ,  do¬ 

nec  Altifflmus  afficiat. 

XXIII.  Quo  fpe&ans  Auguftinus  dc  hac  precum  vi  ha:c 
e#nPf.i$.  alicubi  e  feribit :  Clamavit  de  profundo  Ionas  de  ventre 
cete;  erat  non  folum  fubfluttibus  ,  vtrumetiam  in  vifceri- 
bus  bellum ,  nec  tamen  illud  corpus ,  &  illi  fluflus  interclu fe¬ 
runt  orationem,ne  perueniret  ad  Deum,&  venter  beftia  non 
potuit  tenere  vocem  deprecantis.  Pcnetrattit  omnia  ,  dirupit 
omnia  ,  pemenit  ad  aures  Dei ,  quando  aures  Dei  in  corde 
precantis  erant.  Et  quidem  e  caelo  omnia  bona  haurit, 
adeo  vt  ipfa  enam  fcelera  ,  atque  flagitia  ex  corde 
precanti  laciis  condonenrur.Ita  enim  Chriftus  Do- 
f  Matt.S.iz.  minus  orandum  pi^cepit  f :  Dimitte  nobis  debitanoflra: 

quod ,  vt  non  ita  pridem  dixi ,  publicanus  ille  apud 
g  cap.18.13.  Lucam  8  fuo  exemplo  docuit,  qui  cum  dixiflet:D«« 
propitius  efto  mihi  peccatori.defccndii (ai t  Lucas) in  domum 
b  lib.  t.  de  fua iuflificatus.  Quamobrem  Chryfoftomus h \Evam- 
oran.Deu.  y?(inquit)«0j  peccatis  refertos  precatio  deprehenderit, celeri¬ 
ter  purgatos  reddit.  Quid  itaque  maius,  aut  diurnus  obtin¬ 
gere  pofftt  quam  deprecatio  ,  citm  hanc  animis  agrot antibus 
pharmacum  quoddam  effe  liqueat  ?  Quod  emm  animam 
peccatis  obnoxiam  deprecatio  facile  puram  reddat ,  docet  nos 
publicanus  ille ,  qui  petiit  d  Deo  remifftonem  peccatorum ,  £r 
. .  impetravit  docet,  &  leprofus,  qui  fimul  vt  procidit  ad  pedes 
Dei,mundatus  eft. 

XXIV.  Nos  autem  quamdiu  viuimus,  hofte  perpetuum, 
8c  quidem  fasuiffimum  daemonem  experimur ,  qui 
miris  nos  modis  diu,nodtuque  oppugnat;eius  porro 
oppugnationes,  dolos,  atque  impetus  non  alio  vali¬ 
diore  armorum  genere  frangere ,  ac  fuperare  poflu- 
mus,quam  ftudio  deprecandi, quod  Chriftus  Domi  - 
nus  non  obfcure  innnuauit .  cum  inter  caetera  hanc 
precandi  formam  praefcripfit  :Ne  nos  inducas  in  tenta- 
i  Matth.17.  tionem ,  fed  Ubera  nos  d  malo,  qui  alibi 1  etiam  monuit, 
3.0.  quoddam  effe  daemonum  genus, quod  abfque  prece, 

&  ieiunio  expelli,aut  fugari  non  queat.  Itaque  verif- 
6  lib.  1.  de  fime  fcripfit  Chryfoftomus  k  :  Si  dsmones  nos  consfe- 
•rap.Deu.  xerint  deprecatione  communitos  illico  refiltunt ,  non  aliter 
quam  pradones,acfacinorofi,vbi  conff.ciunt  militis  gladium 
in  oaput  fuum  vibrari.  Quod  fi  cotingat, aliquem  effe  nudum 
precationis  prafidio  ,hk  auulfus  deportatur  d  dromonibus,  (fr 
Jtened.  lufimtun.  itt  Epift.  'E.  lo#n. 


A  in  calamitates,  variaque  mala  impellitur.  Et  in  earridem 

fententiam  Auguftinus  a:Fera  (inquit)  pietate  homines  a  lib.io.de 
Dei  aeream  poteflatem  inimicam, cotraridmque pietati  exor-  Ciuit.c.zz. 
cizando  eiiciunt,non  placando.  Omnes  tentationes  eius  vin¬ 
cunt  orando, non  ipfamfed fuum  Deum  adversus  ipfam. 

Quin  etiam  exrerna  omnia  imminentia, atque  vr-  XXV. 
gentia  mala  vna  oratio  depellit ,  arque  idcirco  non 
male  quidam  b :  O  quam  grandis  eft  (inquit)  tpftns  ora-  ^  Af“arj  ^ 
tioniscaupi  !o  quam  grande  myftemrn  !  Ecce  Moyfes  ora-  cremo  fer. 
bat  in  monte,  &  lofite  Amnice  devincebat.  Ver  orationem  zz  apud  Au- 
Ez.ec hias  fanatur, grfalutem  animi,  &  corporis  adipifeitur.  guft.co.io. 
Per  orationem  Saulus  efficitur  Paulus ,  &  DoElor gentium. 

Ieremias  confortatur  in  canere,  Daniel  inter  Leones  exaltat, 
lob  in  fterquilinio  nudus  triumphat,  Sufanna  inter  fenes  de- 
fenditur,paradifiim  de  cruce  latro  inuenit,Stephanus  de  tor- 
®  rente  in  calum  fufeipitur  ,*&  inter  lapidantes  pro  Saulo 
exauditur.  Adde^quod  magnam  affert  probis,ac  iuftis 
meritorum,  diuinorumque  munerum  acceffionem, 

&  ipfam  denique  vitam  beatam  ,  &  immortalem. 

Quod  non  obfcur8  indicauit  Chriftus  ,  cum  apud 
Matthauim  c  dixi v.Tu  autem  cum  orauer is ,intra  in  cubi-  c  cap.6.s. 
culum  tuurn,&  claufb  oftio  ora  Patrem  tuum  in  ab  [condito, 

&  Pater  tuus,qui  videt  in  abfeondito,  reddet  tibi ■  amplam 
videlicet  mcrcedem  pollicetur,  Ik  magnos  in  Chri- 
ftiana  pietate  proceffus.  Sic  enim  quodam  loco  feri¬ 
bit  Chryfoftomus  d :  Deo  magna  cura  eft ,  vt  in  virtute  dinPfaI.7. 
crefeamus ,  nihil  autem  aque  facit  in  virtute  crefcere ,  atque 
q  cum  Deo  affidtie  ver  fari ,  &  colloqui ,  eique  perpetuo  gratias 
ageTe, &  pfallere. 

Id  vero  multo  copiosius  ,  atque  vberius  alibi  ex-  XXVI. 
plicans^  c  ait:Si  quicum  Cafare(f\x.)mifcent ferrnones.fa-  c  hb.  i.  dc 
imliariterque  cum  eo  ver  famur  ,  non  poffunt  effe  pauperes,  oran,Dci-* 
multo  minus  fieri  pot eft  ,vt  qui  Deum  deprecantur ,  cum  eo 
familiariter  colloquentes ,  animas  habeant jnmales.  Nam 
mors  anima  eft  impietas ,  ac  vita  pugnans  cum  lege  divina. 

Ex  quo  confequitur, anima  vitam  effe  Dei  cultum,  ac  vitam 
eo  cultu  dignam.  Porro  vitam  piam  ,  ac  Dei  cultu  dignam 
miris  modis  oratio  conciliat ,  conciliatam  auget,  ac  ceu  the - 
faitrum  animis  noflrirrecondit.  Mitto  ctetera  commoda, 
quas  oratio  vbertim  affert ,  vt  quamuis  Deus  fua  in 
nos  propenfa  voluntate  bona  omnia  cupiat  elargiti, 
non  tamen -fine  magno  noftro  commodo  ,  ac  lucro 
preces  noftras  expe&et ,  vt  quod  in  prasfenria  ait 
Ioannes,  fecundum  voluntatem  fuam  nos  audiat, 

D  largiri  quippe  cupit, qui  ad  rogandum, ac  petendum 
non  fuadetmodo  ,  fed  fuauiter  impellit,  vfenim  ait 
Paulus  :  Quid  oremus  ficui  oportet  nos  nefiamus  ,  fed  ipfe 
Spiritus  pofhdat  pro  w  bis  gemitibus  inenarrabilibus,  hoc 
eft  . interprete  Auguftino  .poflulare  facit, &  ipfum  postu¬ 
landi  inffirn  ajfettum,&  effEhirn. 

1 Et  fcimus,quia  audit  nos  quidquid petierimusfeimus, 
quoniam  habemus  petitiones, quas poHulaumus  ab  eo. 

Mirum  in  modum  Ioannes  earumdem  rerum  ite»  I. 
ratione  oble&atur ;  quod  igitur  modo  dixerat,  con¬ 
fidere  nos  preces  noftras ,  fi  rite  adhibeantur,  a  Deo 
exauditi, id  nunc  maiori  quada  vehemetia  cofirmat. 

Dixerat  enim  :  H«,c  eft  fiducia, quam  habemus  ad  Deum , 

£  quia  quodeumque  petierimus  fecundum  voluntatem  eius, au¬ 
dit  nos.  Nunc  addit :  Scimits,quia  audit  nos  quidquid pe- 
■  tierimus.qua.Ci  dicat, fiduciam  noftram  effe  formidinis 
expertem, cum  diuina  pollicitatio,fi  preces  alias  rite 
fundantur ,  certum  euentum  habitura  fitj  vt  multis 
fupra  docui.  Non  eft  autem,  vt  monet  Bcda,  inanis 


hasc  earumdem  rerum  iteratio,. ea  enim 


precan 


di 


ftudium  vehementius  excitat ,  &  inflammat.  Addic 
porro  Didymus,  ipfo  rerum  experimento  Apofto- 
lum  inftruftum  hac  Vtt  oratione ,  qui  non  fetnel 
multa  fe  a  Deo  precibus  impetrafle  cognoucrat. 

Quod  veto  ait,  femus,  referri  poreff,  vr  nonnulli  1 1 
volunt ,  ad  fidem  dininam,  qua:  docet  inflas  preces 
x  a  Deo 


tPfal.j3.Jtf. 


U I. 


fe  PfaJ,4? 


I 


4  lib.  i.  de 
.fer.Dom.ia 
^jOh.c,4j. 


%  fer.  11.  de 
weib.  Dom. 

Wp-1- 


Epift.I.B.Ioan. 


i  Deo  3.adiri ,  quod  frequentet  apud  hunc  Euange-  A 
Jiftam  Chriftus  Dominus  inculcat :  poteft  etiam  de 
fcientia  acpipi  ipfo  vfu  ,  atque  experimento  parta, 
nam,  vt  ait  Pidymus  ,  viri  fandi  multa  impetrant  a 
Pco,indeque  colligunt,eum  precibus  rite  adhibitis 
praelio  efle,&  facile  poftulata  concedere.  Sic  autem 
de  tota  hac  fententia  fcribit  OEcumenius  :  Poflca 
(inquit)  mutato  ordine ,  ac  reciprocata  oratione  indicium 
looc  clarius  reddit ,  Si  nouimus  (inquit )  audire  ipfurn  nos 
quidquid  petierimus,  pofiulata ,  qua  ah  eo  petiimus ,  habere 
etiarn  nos  credmus, perinde  ac  fi  ita  dicat :  Si  fecundum  vo¬ 
luntatem  eius  petimus  ,nos  audit. Et  fi  audit  nos, nouimus  nos 
fecundum  voluntatem  eius  omnia  petere ,  haberfique  in  no¬ 
bis  ea, qua  petiimus,  hoc  eft,  regnum, &  iuflitiam  ipfius,  qua 
videlicet  petere  ipfe  etiam  nobis  mandauit.  Itaque  quod  g 
priori  loco  ait  :  Scimus,  quia  audit  nosy  quidquid  petieri¬ 
mus.  de  fide,vt  dixi,  poflumus  accipere,ea  enim  per- 
fpicue  fignificat,  iuftorum  preces  a  Deo  audiri  :vt 
enim  alia  fexcenta  omittam, ita  loquitur  alicubi  Da- 
uid 1 :  Oculi  Domini  fuper  iuflos  ,  &  aures  eius  ad  preces 
f ora w. Quod  vero  pofterius  (ub<\k:Scimus,quia  habe¬ 
mus  petitiones  ,  quas  poflulauimus  ab  eo. adeam  fcien-> 
tiam  refero,  quam  Apoftoli,  aliique  viri  Apoftolici, 

Sc  fandi  experimento  coroparauerant ,  qui  prpbe 
fcirenr, multa  fe  a  Deo  quotidie  impetrare. 

Itaque  petitiones  pofuit  Ioanncs  pro  iis, quae  pq- 
ftulantur,  hoc  plane  fenfu  :  certo  fiamus  nos  ea  im- 
petraffe,  quxrit£  a  Deo  flagitauimus « atque  idcirco 
de  fe  ipfo  aiebat  Dauid  h:Cum  inuocarem, exaudiuit  me  q 
Deus  lufittia  mea.  Et  alibi :  /fle  pauper  clamauit,&  Do¬ 
minus  exaudiuit  me.  Quin  etiam  Deus  ipfe  fe  facili 
conceffurum  pollicetur ,  quae  quis  ab  eo  petierit c : 
Clamabit  (inquit)  ad  me, et'  ego  exaudiam  eu,eripiam  eum, 

&  glorificabo  eum.  Cur  autem  interdum  non  exaudiat 
iuflos,  vt  non  exaudiuit  Paulum  rentationis  acerbi¬ 
tatem  deprecantem,fuprainfinuaui.Certe,vtait  Au- 
guftinus  ,  non  quidem  femper  ad  voluntatem ,  fed 
femper  tamen  Deus  exaudit  adfalutem.Quin  etiam 
interdum  iratus  concedit,  quod  placatus  negat,  at¬ 
que  ita  ea  folum  (impliciter, atque  abfolute  Hagit^da 
fiint,qu^  atrt  vtilia,autneceflariaadfempiternam  fa- 
Jutem  confequcdam  merito  ccnfeantur.  Ita  enim,vt 
(upra  dixi, interpretatur  Auguftinus,quod  apud  Ioa- 
nem  docuit  Chriftus:S»  quid  petieritis  Patrem  :n  nomme  ^ 
meo, dabit  vobis.YLn  enim  in  nomine  Saluato'  is  petun¬ 
tur,  qu$  falutis  sepitern?  adipifced?  funt  opportuna. 

1 C.  Gjjfi  ficit  fratrem  fuum  peccare  peccatum  non  ad  mon¬ 
tem.,  petat ,  &  dabitur  ei  vita  peccanti  non  ad  mortem, 

Eft  peccatum  ad  mortem, non  pro  illo  dico  vt  roget  quis. 

Fiduciam,  quam  hadenus  multis  confirmaucrat, 
certis  veluti  cancellis  circumfcribit ,  &  quid  cert6 
fperandum ,  quid  item  non  flagitandum  fit ,  paucis 
diftingtiit  Locus  autem  eft  valde  celebris,&:  tum  per 
fe,  t&  multiplici  explanatione  admodum  inuolucus, 

&  obfcurus,  dc  quo  necefle  eft  paulo  fufifis,  accura- 
tiufque  differere.  Aperte  enim  docet  Ioannes,  pec¬ 
catum  aliud  efle  ad  mortem, aliud  vero  non  ad  rnor-  £ 
tem:fed  quale  tandem  (it  peccatum  ad  mortem,non 
plane  liquet.  Auguftinus  d  certe  peccatum  ad  mor¬ 
tem  idem  efle  putat  cum  blafphcmia  in  Spiritum 
fandurmhac  autem  blaiphemiamintcrprctatur,ciim 
quis  agnitam  veritatem  ex  inuidentia  fraterna;  cari 
tatis  oppugnat ;  alibi  tamen,  vt  non  ita  multo  poft 
dicam,  de  blafphcmia  in  Spiritum  aliter  opinatur. 
Cert£  vtruroque  peccatum  veniam  videtur  exclu¬ 
dere  quamobrem  hic  ApoftoH  locus  poftulat,  vt 
vtriqfque  peccati  natura  explicetur.  Atque  vt  exor- 
t*iai.  a  Pcccato  m  Spiritum  fandum  ,  ea  quxftio 
adeo  vifa  efl  Auguftino  c  difficilis, at  que  Qbfiura,vt 


non  dubitauerit  aflererc ,  nullam  fe  in  facris  literis 
difficiliorem  quxftionem  reperiffe. 

Sic  autem  fcribit ;  Forte  m  omnibus  fantlis  Scripturis  i  Jt 
nulla  maior  quaflio, nulla  difficilior  inuenitur.  Mox  addit; 

Vt  vobis  aliquid  de  me  ipfo  fatear,  femper  in  femontbui , 
quos  ad  populum  habui, huius  quaflionis  drfificultatem,mole- 
Jltdmque  vitatu ,  non  quia  nihil  haberem,  quod  inde  vtcitm- 
que  cogitarem,  neque  enim  in  re  tanta  petere,  quarere,pulfare 
negligeremfed  quia  ipfi  intelligentis,qua  mihi  aliquantulum 
aperiebatur,  verbis  ad  horam  occurrentibus  me  poffe  fuffice ■* 
re  non  putarem.  Certe  de  peccaro,  feu  blafphem  ia  in 
Spiritum  Grarci ,  &  Latini  Patres  non  pauca  fcripfe-- 
runt.Et  Origenes  quidem  blafphemiam  in  Spiritum 
fandum, & eam  quidem  eiufmodi,  qua;  remitti  non 
queat,eorum  peccatum  interpretatur, qui  poft  dona 
Spiritus  fandi  baptifmo  percepta  rurfus  flagitiis  in- 
quinantur.Sic  autem  loquitur  » :  Forfitan  &  omnes  ho -  3  in  Marti». 
mines  quando  denegant  Iefum ,  ita  vt  peccatum  negationis 
eorum  recipiat  medicinam  ante  galli  canium ,  negare  eum 
videntur, non  dum  eis  nato fole  militia ,  neque  appropinquans 
te  eis  ortu  ipfius.  Si  autem  po/i ortum  huiufmodt  ad  animam 
voletes  peccaucrimus ,  pcftquam  accepimus  fcientium  verita¬ 
tis,  iam  non  relinquitur  nobis  facri fidum  pro  peccato, fed  ter¬ 
ribile  indicium, &  felus  ignis, qui  comeflurus  eft  impios.  Et 
rurfus  :  Si  poft  galli  cantum  vel  femel  in  quouis  periculo 
conflimus  quis  vegauerit ,  impofifibile  eft ,  eum  renouari  itf 
poenitentiam, vt  utrum  crucifigat  fibi  Filium  Dei. 

Eodem  modo  loquitur  b  in  loannem, itaque  eius  1 1 1. 
fententiam  explicat  Athanafius  de  blafphemia  in  bToniojo, 
Spiritum ,  vbi  fimile  quiddam  dixifle  Theognoftum 
affirmat ,  qui  perfedorum  peccata  ad  blafphemiam 
in  Spiritum  referebat:cum  tamen  vtraque  fententia, 
eodem  Athanafio  interprete ,  ad  errorem, atque  hx- 
refim  Nouati  pertineat,  de  qua  fcribit  Eufebius  c,&  c  Hb  c.Kift. 
nos  infra  plura  diduri  fumus,  Ipfe  porro  Athana-  caP-+3- 
fius  d  duo  in  Chrifto  adionum  genera  diftinguit,  ddeklafpK 
quasdam  enim  agebat  vt  homo,  loquebatur  enim,  inSPir‘ 
ambulabat,comcdebat,  bibebat  more  caeteroru  ho¬ 
minum  :qu;tdam  ver6  agebat  vt  Deus.vt  cum  caecis 
vifum,  furdis  auditu, mortuis  vitam  reftituehat.Cum 
igitur  Iudaei  illum  fibri  Hliu, amicum  publicanorum, 

Sc  vini  vorarorem  vocabant, blafphemiam  in  Filium 
hominis  iadare  dicebantuncum  aute  mira  quadam, 

&  fupra  naturam  faceret ,  qux  Spiritus  fandi  opera 
patrabantur, illi  non  Dco,fed  daemoni  tribuerent, in 
Spiritum  fandum  hlafphemabant.  Vtraque  autem 
blafphemia  eumdem  Chriftum  petit,  fed  alrcra  qui¬ 
dem  humanitatis  ,  altera  vero  diuinitatis  refpedu, 
quam  Athanalij  fententiam  omni  ex  parte  inter  La-  cp.  ad  Mar- 
tinos  coifiplexus  eft  Hieronymus  e .  cell  q.14?. 

Cxterym  quod  at  inet  ad  blafphemiam  iir  Spiri- 
tum,  eadem  Atbanafij  fentetiamfequutur  Bafilius 
Chryfoftomus  S,  Anaftafius  NyfTenus  h .  Sed  Bafi-  i^“10r,teS- 
iius  quidem  addit ,  eos  etiam  peccare  in  Spiritum,  g  Hom.41. 
qui  honcftas  aliorum  adiones  perperam  interpre-  i«  Mate. 
tantur,&  quod  per  fe  honeftum, atque  laudabile  eft,  ^ 
turpitudinis ,  ac  vitij  labe  afpergere  nituntur  :  Ex  ea 
(inquit)  blaffihemia ,  quam  ‘ Phanfei  tunc  vftuparunt ,  de 
quibus  etiam  lata  efi  huiufinodi  fententia ,  perffiicuum  eft 
eum  etiam  nunc  blasf  hemare  Spiritum  [antium, hoc  eft, de¬ 
trahere  Spiritui  fantloxquicumque  effetius ,  qt  fruttus  Spiri-. 
tus  fanlh  aduerfario  ipfius  attribuit, quod  peccatum  incurri¬ 
mus  plerique-noflrum/qm  fecuri  periculorum, firenuum  fitpt- 
numero  appellamus  amb,ttofum:&  et  qui  iufla  indignatione 
per  z,elum  rrnueam  eam  re  indicans  iracundia  calumniabi 
impingimus.  Et  ad  eumdem  modum  alia  iniquis  fuspiciom- 
bus ,  ementitis  nominibus  dc  aliquo  dicimus-  At  ver&  Epi- 
phanius  1  peccatum,  feu  blafphemiam  in  Filium  ho-  1 
tninis  ei  vocat,  qua  quis  in  Chriftu  maledida  conii- 
cin blafphemiam  aute  in  Spiritum,  qux  veniam  ex- 
ciudit,  illa  efle  autumat, qua  quis  Spiritum  fandum 


Explan.  Cap.  V. 


243 


in  rerum  creatam  ordinem  redigit.  Vibor  autem  A 
a  Mat.j.  Antiochenus  a  bfphemiam  in  Filium  ait  elTe  blaf- 
phemiam  in  Filin  hominis:eum  vero  blafphemarc 
in  Spiritum  fanum ,  qui  in  Deum  contumelias  ia- 
€tat.A  qua  fentotia  non  abhorret  Cyrillus  Alexan- 
b  lib.  6.  de  drinus  b  t  qUi  b  fphemiam  in  Spiritum  eam  effe  di- 
ador.infpi-  cit  ^qu#  jn  Leitico  c  capite  damnatur,  nomine  au- 
c  cap  14.  tem  Spiritus  Dum  ipfum  intclligit.  Cui  fubfcribit 
d  lib.  7.  in  Ifychius  d,  vbi  t,  eum,  qui  fcicnter  Deum  blafphe- 
Leuir.  met, legis  audritate  morti  obnoxium  elfethanc  au¬ 

tem  a  Chriftojlafphemiam  in  Spiritum  appellari, 
e  Homil.  Denique  audce, qui  Eufebij  EmyiTeni  nomen  prae- 
SS4‘poft  ferr’  eam  in  Sititum  blafpherniam  vocat,  qua  quis 

veritati  aflenim  negat ,  qus  Spiritus  fandi  operi  g 
credenda  prponitur. 

V.  Iam  veroLatini  Patres  nihilo  pauciora  de  hoc 
peccato  in  £iritum  pofteritati  confignarunt.  Hi- 
f  Can.  n.  larius  f  enir  eum  in  Spiritum  blafphemare  ait ,  & 
in  Matt.  venia  indigum  effe ,  qui  Chrifti  diuinitatem  abne¬ 
get  :  Quid  (aquit)  tam  extra  veniam  eft ,  quam  in  Chrifio 
negare, quodD  e  us  Jit,  &  conftHentem  in  eo  paterni  Spiritui 
fubflantian.adimeret  Caetera  vero  peccata  in  Filium 
hominis  efe  putat,  quibus  ( inquit )  venia  non  negatur, 
nee  remijftdntcrcluditur,  peccatorum  omnium  veniam  pro¬ 
mittit,  &  lafpmia  Spiritui  indulgentiam  abnegat.  Nam 
cum  eat  en  ditia  ,gefldque  liberali  venia  relaxentur ,  caret 
miftricor,ia,fi  Deui  negetur  in  Chrifio.  Eodemque  mo-  q 
g  Can.5.  in  do  alibiS : Peccatum(in (]u\t) in  Spiritum  f antium  eft  Deo 
Matth.  virtutis  'oie flatem  negare, &  Chrifio  fubflaptiam  adimere 

aternitais ,  per  quem  quia  Deui  in  hominem  venit ,  homo 
rurfuijetin  cDeum  ,  cum  eat  eris  Deui  veniam  largiatur , 
hoc  fohm  extra  veniam  eft. 

VI.  Pi>rro  Ambrofius  h  peccatum  in  Filium  hominis 
h  lib.  i.dc  illuc  effe  docet,  quo  quis  de  Chrifto  humilius  & 
Spiric.fanft.  fentt,&  loquitur, quam  par  eftiblafphemiam  autem  v 

in  ipirirum  ,  cum  Spiritus  fandi  diuinitas  negatur, 
&quaeDei  funt, daemoni  tribuun tunSi  ^««(inquit) 
emporii  ftecie  deceptui  humani,  retniftius  aliquid  de  Chrifti 
carne  fentit ,  quam  dignum  eft  (neque  enim  nobis  vilis  vide¬ 
ri  debet,  qua  aula  virtutis  frutius  eft  Virginii)  habet  culpa , 
non  eft  tamen  exclufui  a  venia, quam  fide  pofttt  afeifeere.  Si 
quii  veie  fantii  Spiritui  diumitatem,maieflatem,&  potefta- 
tem  abneget  fempiternam ,  &  putet  non  in  Spiritu  Dei  eiici  D 
damonia,  fedin  Beelzebub,  nonpoteft  ibi  exoratio  effe  venia, 
vbi  facrilegij  plenitudo  eft  ,  quia  qui  Spiritum  negauit ,  & 
Deum  Patrem  negauit ,& 'Filium, quoniam  idem  eft.  Spiritui 
Dei.qui  Spiritui  Chrifli.  Videtur  autem  Ambrofius  ad 
blafpherniam  in  Spiritum  duo  requirere  ,  vt  negetur 
diuinitas, &  vt  quae  Dei  funt,  daemoni  tribuantur,  li¬ 
cet  ea  inter  fefe  fuapte  natura  non  fint  neceffario 
connexa.  Confentit  autem  cum  Hilario,quod  blaf- 
phemiam  in  Spiritum  certum  quoddam  putat  effe 
peccatu  venia  indignum,  ab  Hilario  autem  recedit, 
quod  eu,  qui  fpecie  carnis  deceptus  Chriftum  negat 
effe  Deu, no  cenfet  in  Spiritum  fandu  blafphemarc. 

VII.  Idem  vero  Ambrofius  multo  aliter  alibi  i  de  pec- 
i  lib.  i.  de  cato  in  Spiritum  loquitur ,  ait  enim  Chriftum  duo 
pcenir.c.4.  blafphemia:  genera  pofuiffe;alterum  Iudaeorum,qui 

Chriftum  aiebant  in  Beelzebub  eiicei  e  daemonia, er  ^ 
illitu  (inquit)  poteflatem  diabolico  fultam  fuffragio  in  dica¬ 
bant,  quod  peccatum  blafpherniam  in  Spiritum  [antium  ap- 
pellauit,ac  venia  carere-, alterum  haereticorum,  &  fchif- 
maticorum,quos  fignificauit  illis  verbis :  Qui  mecutn 
non  colligit, di  {pergit.  Pl}  Ecclefiam  Chrifli  difpcrgtm,atque 
eis  veniam  negat, quia  hoc  genui  peccat  i  in  vntuerfos  eft,  & 
de  itfdem  pronuntiat  in  Spiritum  [antium  peccare  ,  &  ve¬ 
niam  non  habere.  His  confentanea  funt ,  quae  feribit 
k  in  hxi.  Philafterk, qui  haereticos  blafphemos  in  Patrem,  Fi- 
K-bct.  lium,  &  Spiritum  fandum ,  &  in  haerefi  perfeucran- 
res  a  Chrifto  aitfuiffe  codemnatos,  cum  dixit,  blaf- 
phemiam  in  Spiritum  fandum  non  remittendam, 
Bmd.Iufliman.in  EpfiB.loaru 


nec  in  hoc  feculo,  nec  in  futuro.  Addit  Ambrofius 
Simonis  crimen a ,  qui  gratiam  Spiritus  fandi  pecu-  a  Ad  3. 
nia  voluit  comparare,  ad  blafpherniam  in  Spiritum 
pertinere.  Alibi  b  denique  quorumdam  lentendam  b  Lue*  iv 
recenfet,qui  eumdem  Chriftum, &  Filium  hominis, 

&  Spiritum  fandum  appellari  exiftimant,  illud  qui¬ 
dem  ratione  humana:  naturae ,  hoc  vero  diuinitatis 
intuitu,  vt  qui  Chrifti  diuinitatem  abneget, blafphe¬ 
mare  in  Spiritum  fandum '-videatur. 

Hieronymus  c  fane ,  vt  fupra  indicaui  ,  blafphe-  VIII. 
miam  in  Spiritum  interpretatur  eam  ,  qua  Itidsei  de  c  Matth. 11. 
Chrifto  dixerunt ,  in  Beelzebub  principe  daemonio- 
rum  eiicerc  daemonia  ,  cui  fubfcribunt  Beda  d  &  Pa-  ^ 
cianus  Barchiononenfis  Epifcopus  e.  Verum  Cy-  e  epirt.j.  ad 
prianus  f  Chrifti  Domini  lentendam  de  blafphemia  Symphron. 
in  Spiritum  confert  cum  illa  ,  quae  legitur  in  libris 
Regum  o  :  Si  delinquendo  peccet  vir  aduersus  virum,  ora-  giibj.Rcg. 
bunt  pro  eo  Dominum  ,fi  autem  in  Deum  peccet  horno,  quis  cap.x. 
orabit  pro  eoN  nde  colligit  verbum  in  Filium  Hominis 
efle  peccatu,  quo  peccatur  in  proximum  ,  peccatum 
autem  in  Spiritum  fandum,  quo  peccatur  in  Deum. 

Alio  vero  loco  h  blafpherniam  in  Spiritum  ea  vocat,  h  epift.io. 
cum  quis  metu  fupplicij ,  aut  mortis  fidem  abnegat. 

Verum  Auguftinus  '  blafpherniam  in  Spiritum  eam  i  lib,  1.  de 
effe  dicit, cixm  quis  poft  Euangelicam  gratiam  fufee-  fcr.Dom.  »» 
ptam,  ex  quadam  inuidentia  veritatem  Catholicam  moa'c,44‘ 
oppugnat ,  quo  piaculo  obftridum  fuiffe  affirmat 
Alexandrum  illum  Airariurn, cuius  meminit  Paulus 
Apoftolusk.  Dubitat  autem  ,  num  cius  criminis  rei  Ki.adTim, 
fuerint  ludxi,  qui  Chrifti  miracula  Datmoni  tribue-  +• 
banc,  cum  illi  npndum  Chriftianam  fidem  fufeepif- 
fent,  &  quamquam  probabile  putat,  fuiffe  illos  ob 
magnitudine  inuidiae  ei  culpae  affines, mauult  tamen 
eos  ea  noxa  liberare ,  atque  ita  Marci  verba  conatur 
explicare,  vt  nulla  tamen  Iudaeis  blafphemia:  in Spi-  ^pcr 
ritum  culpa  adhaereat,  quod  edam  alibi  1  facit.  yerb.Dom. 

Verum  quoniam  negauetat  ea  blafpherniam  con-  IX. 
donari, id  alibi  m  ita  explicat,  vt  tu  demu  peccatum  mi-Retrad. 
in  Spiritum  venia  carere  cenfendum  fit,  fi  quis  in  eo  caP* l.9' 
vfquead  morte  perfeueret.  Itaque  alibi  blafpherniam 
in  Spiritu, quae  venia  excludat, folam  ait  effe  auerfio- 
nem  a  poenitentia,  quam  finalem  impeenitetiam  di- 
cunt,&  ad  eam  fentendam  explicadam  multa  cogc- 
lit.vt  vim  paenitetite,diuinceque  mifericordiae  effica¬ 
citatem  tueatur, neque  cogarur  admittere,  vlkim  efle 
tam  immane  facinus  ,  quod  quamdiu  vira  fuppetit, 
expiari, ac  penitus  deleri  no  queat.  Hrec  veteres  tam 
Gr£eci,quam  Larini  Patres.  Recentiores  n  aute  blaf-  n  Richard. 
phemiam  in  Spiritu  itaangufte  definiunt, vt  ij  dum-  Vidor.  d* 
taxat  peccare  in  Spirirum  cenfendi  fint, qui  fcientes,  blalPhera* 
prudenrefque  ex  odio, quo  Deum  profequutur,eum  ^ 
conuiciis ,  8c  contumeliis  afficiunt ,  qui ,  vt  apparet. 

Spiritum  fanrftum  pro  diuinitate  accipiunt ,  qute  eft 
tribus  diuinis  perfonis  communis. 

Multo  vero  aliter  fentiunt  alij  ,  qui  peccatum  in  X. 
Spiritum  abeo  differre  autumant,  quod  fft  contra 
Filium  hominis  Cauterum  aiunt, tam  Filium  homi¬ 
nis  ,  quam  Spiritum  fandfcum  bifariam  accipi  pofle, 
interdum  enim  Filius  hominis  diurnam  Chrifti  per- 
lonam  fignificat,qua  ratione  diuinam,humanamque 
'  naturam  complebitur.  Alias  humanam  t&tummodo 
Chrifti  naturam  indicat  :  fic  etiam  Spiritus  fandus 
nonnumquam  ample  pro  diuinitate,  interdum  pref- 
fius  pro  Spiritus  fandi  perfona  vfiupatur  Si  igitur 
Spiritum  pro  diuinitate  accipias ,  quidquid  eft  cotra 
diuinitatem  cognitam ,  fine  fit  contra  diurnam  na¬ 
turam  abfiolute  fumptam,fiuc  cSrra  diuinam  perfb- 
nam,peccarum  in  Spiritum  fandu  appellatur.  Porro 
peccatum  in  Filium  hominis  Chrifti  humanitatem 
afficit  :  quod  fi  Filius  hominis  diuinam  perfonam 
notet  j  &  Spiritus  fandus  perfonam  item  diuinam 
x  z  indicet, 


Epift.  I.  B.  locin. 


a  Vgo  via. 
apudBona- 
'ufent  ini.d. 
43.111  expof. 
Iit.  Richar. 
item  Via. 

deblarph.in 
Spir.  fana. 
Lyra.  Matt. 
iz. 

b  Scot.in  i. 
d.43.q.l. 

xr. 

6  Alex.  A- 
lenl.  Alti- 
fiodor.  1.  x. 
tradi.  30. 

d  1.1.  q.14. 

arc.i. 

e  Durand  ia 
i.d.43.  q.  1. 
Abulen£  in 
Matth.c.i  x. 

?.£8.&  69. 

Bonau.in 
x.d.43.art.i. 
quajft.i. 
g  Ofc.  4.  & 

h  Traa.de 
^til.  pccnit. 
c.  vir.  fer.  3. 
de  innoc. 

3'  ui  eft  10. 

e  fanxft.lib. 
<0.  hom. 

bom.41.  & 
jo.l.dc  cor- 
re&.&grar. 
c.  j  3.  lib.  de 
perfedt.iuft, 
cSt.  Caeleft. 
refp.i^.trac. 
13.  inloan. 
I.  de  hxreC 
cap.34.En- 
chir.c.  1J7.de 
fide,&oper. 
C.14.&H. 

XII. 

i  lib.de  fide 
ad  Petr.c.3. 
k  in  1.  lib. 
Reg.  cap.  3. 
lib.itf.  Mar. 
cap.31.1 .13. 
Mor.c.if.  &, 
lib.  4-  &eg/ 
cap. xx. 

1  lib.  x.  de 
Sura.  bon. 
fcap.nj. 
jn  fer^S.  & 
yx.ex  par  &  • 
fer.tf.in  Cat. 
nHoftivi.in 
Pfal.fO. 
o  fer.  5  8.  & 

1 81.  de  tep. 
lib.  de  corr. 

grat.c.if. 
1.  1.  retradt. 
cap.  1 9.  lib. 
59.  hom. 
bom.ii. 

XIII. 

P  ep.91.  ad 
Theod. 
q  1.8.Moc. 
cap.l4. 
r  lib.  x.  de 
Sum.  bon. 

,  cap.  14. 
f  ferra.  5.  de 
nat.&fer.n. 
ia  Canr. 


indicet ,  id  dicitur  peccatum  in  Spiritum  fandum, 
licet  fit  etiam  contra  Patris ,  ac  Fili  j  perfonam.  Ad¬ 
dunt  vero  contra  aliquam  diurnam  perfonam  gemi¬ 
na  quadam  ratione  peccari  pofle,  vel  fi  perfona  ipfa 
periclxdatur ,  vel  fi  attributum  perfonx  violetur. 
Contra  perfonam  Filij  peccat,  qui  illum  in  rerum 
creatarum  ordinem  redigit.  Quoniam  autem  Patri 
tribuitur  poteftas, Filio  fapientia.  Spiritui  fondo  bo¬ 
nitas  :  peccatum  ex  infirmitate  dicitur  efle  contra 
Patrem,ex  ignorantia  contra  Filium, ex  malitia  con¬ 
tra  Spiritum  fandum. 

Haec  autem  fententia  mire  confentit  cum  iis,  quae 
fupra  ex  Hilario,  Ambrofio  ,  &  Hieronymo  attuli¬ 
mus,  non  magnopere  diflentientibus  Athanafio ,  Sc 
Chryfoftomo.  Addo  non  ignobiles  audores ,  qui 
idem  4  vberius  explicant, quique  peccatorum  diferi- 
mina  ex  perfonarum  attributis  conftituunc.Acutifli- 
me  fane  Theologi  b  tria  omnino  ad  conftituendum 
peccatu  in  Spiritum  firndum  neceflarib  exigi  con¬ 
tendunt  :  primfim  quidem,  vt  fit  peccatum  ex  certa 
malitia,  quod  videlicet  neque  ex  perturbatione  ani¬ 
mi  ,  neque  ex  infeitia  oriatur  j  deinde  vtfit  contra 
praeceptum  primae  rabulae ,  alioqui  eqimj  non  fore 
grauifiimum  peccatumjpoftremo  vt  ex  aduerfo  per- 
fediflimx  adioni  obiieiatur ,  qua  d  fcelere  refipifei- 
mus  ,  &  ad  Deum  conuertimur  ,  qualis  ferme  eft 
auerfio  a  poenitentia  vfque  ad  extremum  vitae  perfe- 
uerans,quae  vt  plurimum  a  delperatione  ortum  ha¬ 
bet,  &  finalis  impoenitentia  vocari  folet.  Paulo  ali¬ 
ter  &  fenriunr,&  loquuntur  nobiles  quidam  Theo¬ 
logi1,  qui  propriam  rationem  peccati  in  Spiritum 
politam  efle  cenfent  in  impugnatione  agnitx  veri¬ 
tatis  ,  Sc  inuidentia  fraternae  gratiae ,  cum  neceflario 
debeat  efle  peccatum  ex  certa  malitia  cum  pertina¬ 
cia  coniundum  :  quo  in  genere  collocant  nimiam 
confidentiam  ,  &  diuinae  milericordiae  fiduciam, 
defperationem ,  oppugnationem  veritatis,  frater- 
nx  gratix,&  propofitum  nonrefipifcendi,t 

Beatus  fane  Thomas  d,qui  familiam  c  ducir, pec¬ 
catum  in  Spiritum  fandum  ,  feu  ex  certa  malitia  id 
efle  affirmat,  quo  per  contemptum  remouentur,  at¬ 
que  abiiciunturea ,  quibus  poterat  peccatum  vitari. 
Hxc  autem  multa  efle  docet  pro  numero  peccato¬ 
rum  in  Spiritum  fandum  ,  quae  a  Theologis  nume¬ 
rantur.  Cum  autem  ea  omnia  effeda  fint,ac  benefi¬ 
cia  Spiritus  fandi,  qui  ea  a  fe  depellit ,  merito  dici¬ 
tur  in  Spiritum  fandum  peccare.  Poftremo  vir  fan- 
diflimus  f  ita  de  hoc  peccato  diflerit ,  illud  quippe 
ab  aliis  omnibus  flagitiis  triplici  potiflimum  nomi¬ 
ne  differre  ait :  primum  quidem  ratione  principi}, 
cum  oriatur  ex  certa  malitia,  deinde  ratione  grarix, 
cui  aduerfatur ,  cum  enim  originale  peccatum  cunl 
gratia  innocentiae  pugnet ,  cxteracum  gratia  in  ba- 
ptifmo  percepta,  hoc  gratiae  potiflimum  poeniten¬ 
tiae  cx  altera  parce  obiicitur:  denique  quia  gratiam 
quodammodo  oppugnat ,  merito  dicitur  in  Spiri¬ 
tum  fandum, quia  malitia  ex  aduerlo  refpondet  bo~ 
nitati,.qux  tribuitur  Spiritui  fando  :  poenitentia  au- 
tem,quain  hoc  peccatum  excludit, eximium  eft  Spi¬ 
ritus  landi  beneficium, denique  ipfa  peccandi  ratio 
tota  Ipiritalis  eft. 

Qjiipniam  verb,  vtex  fuperiodbus  colligitur,  va¬ 
ria  ,  ac  multiplex  huius  peccati  ratio  conftituittu', 
numerantur  ferme  a  Theologis  huius  peccati  for- 
rox  omnino  fex,  quarum  prima  eft  nimia  diuinae  mi- 
feiicordiae  confidentia  ,  de  qua  multa  Hierony¬ 
mus  e  ,  Auguftinus  h ,  Fulgentius  ',  Gregorius  k,  Ifi- 
dorus  1  ,  Bernardus  m  :  altera  eft  plan£  contraria, 
hoc  eft, extrema  delperatio,de  qua  Chryfoftomus  n , 
Auguftinus 0 ,  Leo  p  ,  Gregorius  S ,  Ifidorus r ,  Ber¬ 
nardus  f:  tertia, agnitae  veritatis  impugnatio, de  qua 


A  .Auguftinus  * ,  Leo*.  Damafus « :  uarta  innidenria  a  7.  je 
fratevnx  gratiae ,  de<qua  idem  Augftinus  d:  quinta  General», 
pbftinatio,  Sc  quxdam  in  malo oEuratio ,  de  qua  c?- trad.iS. 
item  Auguftinus  e, Gregorius  f  ,&  hnardus  g;fexta  ^iUre* 
denique,ac  poftrema.auerfio  a  pcettenria  vfque  ad  den.c.i.L8. 
extremum  vitx.fpiritum,  quam  finatm  impoeniten-  de  Ciii.c.yi. 
tiam  appellant  3  de  qua  Auguftinus  ,  &  Gelafius  >.  lib-  .«•  ^ 
De  his  autem  peccati  formis  illud  pfllim  libere  af-  b^io*  ak 
firmare  ,  efle  omnino  ex  fuo  geme  grauiflimas:  Hauiara' 3 
Verum  autem  ad  peccatum  in  Spitum  (an dum  capudGra- 
pertineant ,  non  facile  dixerim  :  facius  admiferim  «an-xj.q-i. 
peccata  efle  ex  certa  malitia, &  peccja  ad  mortem.  vlola' 
Non  me  prieterit  magni  nominis  vlos ,  vt  Chrifti  °xi  y 
verbis  Theologorum  placita  accommdent,  exifti-  d  lib.  1.’  de 
mafle  ,  plura  quidem  efle  peccata  in  Spiritum  fan-  Icr.Dora.  i» 
A  dum,  vnicam  tamen  blafpttemiam ,  qte  dicitur  ca-  mon-c4J  & 
rere  Venia,  xdque  olim  placuifle  Augftino  ex  iis 
colligitur,  qux  de  verbis  Domini  fcripfc  k .  Atque  efcrSUe 
haud  fcio ,  an  idem  fenferit  Bafilius,  qi ,  vt  fupra  tef>.  q.  18.  *c 
monui ,  eum  in  Spiritum  fandum  peccte  non  du-  44.>nExod. 
bitat ,  qui  fratrum  virtutes  vitiorum  noiiinibus  ap- 
pellet.  Certe  Chriftiis  apud  Matthaeum  ,  &  Mar-  pfal.jg. 
cum  m  non  loliim  blalphemiam  ,  fed  etim  pecca-  f  Hom.u.in 
tum  nominat.Itaque  putant  ifti  non  illa  filum  pec-  Ezech-  "• 
cara  efle  in  Spiritum  fandum ,  qux  modccomme-  Mor'1'1*" 
moraui,fed  alia  pncterca  multa,  liue  quia  pecata  ex  g 
certa  malitia  ex  aduerfo  pugnant  cum  boniate,qiUE  Cam.dc  c6- 
q  Spiritui  findo  tribuitur ,  liue  quia  plerique  relifte-  uer,atl  Clcr- 
re  Spiritui  fando  dicuntur,  quod  in  Adis  A{oftoli-  ^nfid ad 
licis  n  Stephanus  ludaris  obiecit.  Cxterumtgo  ,  vt  Eug. 
verum  fatear, neque  in  facris  literis,  neque  iliprifcis  h  lib.  r.  re- 
Patribus  vllum  video  huius  diftindionis  foidum  traft-  c-  1 ?• 
fundamentum.Nam  Lucas  quidem  fimplicitcrblal- 
phemiara  in  Spiritum  nominat  Et  omnis  (induit)  ep^.ad^o- 
CjUi  dicit  verbum  in  Ftlium  hominis, remittetur  illidet  ttnern,  »ifac.  Com. 
ejui  m  Spiritum  [antium  blasfbemaucnt ,  non  remittitur. 

Mattharus  P  autem ,  &  Marcus  «]  cum  de  Spineus  j  dc*Anath 
blafphemia  loquuntur ,  peccati  quidem  memine-  vine. 
runt,non  eft  tamen  necefle,  peccatum  referre  ad  k  (erm.u. 
Spiritum  landum.Ita autem  feribir  Mattharus:0»w  1  caP  Ii* 
peccatum, &  blaifernia  remittetur  hominibus  : Spiritus  m-  ™  cap. j. 
tem  blafybcmiet  non  remittetur.  Et  quicumque  dixerit  ver-  o  cap.n.io. 
bum  contra  Filium  hominis. remittetur  ei  -.qui  autem  dixerit  P  caP-u  31* 
contra  Spiritum  fantlum ,  nonremittetur  ei  neque  in  hoc  fa-  ^  caP,3,J-8* 
D  culo. neque  in  faturo.  Quibus  verbis  fignificat  alia  om¬ 
nia  peccata,  itemque  alias  omnes  blafphemias  pos- 
nitentia  expiari  pofle;quin  etiam  quidquid  contra 
filiumpeccetur  ,  venia  dignum  cenfcri,  alia  omnia 
de  blafphemia  in  Spiritum  fentienda  efle  ;  qu*  nul¬ 
la  ratione  expiari  poteft.  Quod  planius  explicatur  d 
yimcco:  Arnen [incpeLn) dico  vobis ,  quoniam  omnia  dimit¬ 
tentur  filiis  hominum  peccata ,  eF  blaffyhemU ,  quibus  blaf- 
phemauemt :  qui  autem  blaffrhemauerit  m  Spiritum  fan- 
thm,  non  habet  remifftonem  in  aterntim,  fed  reus  erit  at  er  ni 
dei.Eh.  Videturenim  blalphemiam  in  Spiritumfan- 
dumabaliis  peccatis,  Sc  blafphemiis  diftinguere, 
qux  non  funt  in  Spiritum  fandum. 

Apud  fandos  vero  Patres  ,  fi  Auguftinum  exci-  XV. 

£  pias,&  aliquo  etiam  pado  Bafilium,  quamquam,  vc 
dixi ,  de  blafphemia  in  Spiritum  alia ,  atque  alia  le¬ 
guntur,  omnes  tamen  magno  confenfu  fi^nificanr, 
peccatum  in  Spiritum  efle  blafphemiain,eamque  ex¬ 
altem  parte  relpondere  blafphemjx  in  Filium  ho¬ 
minis.  Huc  accedit ,  quod  fi  ingenue  philofophan- 
dum  eft  ,  nullum  omnino  peccatum  excogitari  po- 
ceft,quod  non  fit  arque  contra  Spiritum  fandum,  ac 
contra  reliquas  diurnas  perfonas,eum  omnia  pecca¬ 
ta  fint  contra  diuinitatem  ,  qux  eft  tribus  diuims 
perfonis  communis.  Nam  qux  de  attributis  diuina- 
lum  perfonarum  excogitata  funt ,  nihil  habent  prx- 
ter  Ipeciofam  quamdam  accommodationem  ,  cum 


Explan.  Cap.  V. 


245 


alioqui  omnia  diuia  attributa  asque  tribus  perfo  nis  A 
conueniant.  Quoirca,qui  peccar  ex  infirmicate,re- 
ip(a  nihilo  plus  pscat  contra  Patrem  ,  quam  contra 
Filium,&  Spiritu»  fandum, qui  eadem  praediti  fune 
omnipotentia.Equamquam  malitia  ex  aducrfo  pu¬ 
gnat  cum  bonitee ,  quae  Spiritui  fando  accommo¬ 
datur  ,  nihilo  tmen  fecius  ,  qui  ex  malitia  peccat, 
vnam, atque  eatdem  bonitatem  petit,quae  eft  Patri, 
Filioque  comrunis. 

^  y  |  Nihilo  autm  magis  eorum  ratio  probanda  vide¬ 

tur  ,  qui  peccta  in  Spiritum  fandum  exiisdiftin- 
guunt,  quae  pecata  prohibere  pofluntjtametfi enim 
ca  dicuntur  >piritus  fandi  munera,  cum  tamen  cer- 
tufit,quidqiddiuinitus  hominibus  tribuitur, aeque 
a  tribus  peranis  manare, qui  contra  ea  munera  pec-  B 
cat, nihilo  pus  cotra  Spiritum,  quam  cotra  reliquas 
perfonas  pccare  cenfendus  eft.  Tametfi  igitur  quae 
ab  Auguftno,alnfque  Theologis  de  peccato  in  Spi¬ 
ritum  fardum  traduntur, fummo  ingenio  excogita¬ 
ta  videnur,  nefeio  tamen  quam  vim  habeant  ad-ex- 
plicandffiue  Chrifti  verba  de  blafphemia  in  Spiritu, 

(me  quafcdbit  Ioannes  de  peccato  ad  mortem.Siue 
igitur  jeccata  fint  aliqua, qua:  peculiari  quadam  ra¬ 
tione,  *rt  vifumeft  Theologis ,  in  Spiritum  fandum 
dicenia  fint,plane  conftat  ex  Chrifti  verbis, peccatu 
in  Spritum  fandum, quod  veniam  excludit,  non  in 
quoris  peccati  genere  collocari ,  fed  omnino  perti- 
nert  ad  genus  blafphemiae :  vbique  enim  a  Chrifto 
bla.phemia  in  Spiritu,  feu  Spiritus  blafphemia  nun-  C 
cupatur.  Et  apud  Matthaeum  quidem  in  redo  le¬ 
gendum  eft,  Spiritus  blafphemia,  non  Spiritus  bla- 
fphemix:  tum  quia  in  Grtecis  codicibus  aperte  legi¬ 
tur  ,  t  ,  quomodo  Chryfofto- 

mus  ,  &  Graeci  legunt  *,  tum  etiam  quia  hoc  habent 
plerique  Latini  codices  emendatiores. 

XVII.  Ex  quo  liquet ,  carentia  poenitentiae  vfque  ad  ex¬ 
tremum  vitae,  flue  fignificetperfeuerantiainquQuis 
peccato  vfque  ad  morte ,  ftue,quod  vcrofimiliiw  vi¬ 
detur,  indicet  propofitum  non  agendi  pcenitetiam, 
non  pertinere  ad  blafphemiam  in  Spiritu  fandum. 
Illud  enim  prius  latiflime  patet,  perque  omnia  pec¬ 
catorum  genera  vagari poteft  ,  &  vt  rede  grauiflimi 
*  Alenf.  &  Theologi » monent,noneft  diftindu  peccatum ,  led  D 
V.  Thot»,  conditio  maximeaggrauans:hoc  vero  pofterius, licet 
propriam,ac  fua  habeat  peccati  ratione, nihil  tamen 
illi  commune  eft  cum  blaiphemia.Qui  enim  auerfus 
eft  a  poenitentia, ftauutque  apud  animum  fuum  non 
refipifeerea  peccato,  hocipio  nihil  contra diuinam 
bonitatem  cotumeliose  iadat,in  quo  pofita  eft  bla- 
b  de  bla-  fphemia:  ratio,vt  egregie  monetalicubi  Athanafiusb: 
fphem.  in  Peccatum  (inquit)  eft, cum  quifpiam  legem  tranfgreditur, 
^ir'  blafthemia  autem  eft,  citm  legi ft.it ori  Deo  detrahit  aut  ne¬ 

gando  quod  in  eo  eft,aut  imponendo  falso,  quod  w  eo  no  eft, 
impie  contra  diuinitatemfe gerens.  Adde ,  quod  poteft 
quis  nolle  poenitentiam  agere  non  ex  certa  malitia, 
fed  quia  delicias  amat,&  voluptatum  illecebris  im¬ 
plicitus  tenetur, vel  quia  poenas  non  metuit ,  vel  alia  E 
denique  qualibet  ex  caufa. 

XVIII.  Eadem  ratione  apparet  inuidentia  fraternae  gratiae 
ad  hoc  blafphemiae  genus  referri  nequaquam  pofle: 
quis  enim  dicat ,  inuidia  genus  efle  blafphemice,  aut 
ad  blafphemiam  aliquo  pado  fpedare?Huc  accedit, 
qubdex  Auguftini  fententia  hasc  inuidentia  fraternf 
gratia:  no  pertinet  ad  peccatum  in  Spiritu  fandum, 
nifi  lit  coniunda  cum  perfeuerantia  vfque  ad  mor¬ 
tem,  quod  tamc,vt  modo  dixi, blafphemia:  in  Spiri¬ 
tum  rationem  neleuircr  quidem  attingit.  Qupcirca 
idem  plane  deobftinatione,deiperatione,oppugna- 
tione  agnitae  veritatis,  nimia  denique  audacia  8c  co- 
fidentia  ientiendum  eftmihil  enim  horti  blafphemi^ 
Homine  ceferi  poteft,  cum  ah  eius  natura longlffinie 
Bened-.  luftinian .  m  Epift .  B .  loan. 


abfint.  Theologi  vero,  qui  fex  illas  peccati  in  Spiri¬ 
tum  formas  recenfent ,  quas  fupra  enumeraui ,  non 
tam  videntur  Chrifti  verba,  &  blafphemiae  naturam 
fpedafle,  quam  peccatorum  vim,  ac  poteftate ,  quas 
non  prorfus  inepta  accommodatione  cum  Spiritus 
fandi  benignitate ,  ac  munificentia  pugnare  viden¬ 
tur.  Denique, vt  ex  fu  perior  ibus  coftat, aliam  quam¬ 
dam  diftinguendi  peccata  rationem  fecuti  funt,  non 
illam  quidem  afpernandam,  cum  egregie  fit  excogi¬ 
tata  ,  fed  quae  tamen  longius  abfit  a  Chrifti  mente, 
cum  de  Spiritus  blafphemia  loqueretur. 

Quin  etiam  alia  quaedam  addere  poflumus  pec-  XIX. 
cata  in  Spiritum, quae  habeant  rationem  blafphemiae, 
nec  tamen  pertineant  ad  eam  blafphemiam,  quae 
veniam,&  codonationem  excludit.  Athanafius:'cnim  a  deblafph 
haerefim  Macedonianorum,  qui  Spiritus  fandi  diui-  »n  Spir, 
nitatem abnegabant,  blafphemiam  in  Spiritum  fan¬ 
dum  appellat.Nec  dubium  eft,eode  nomine  vocari 
pofle  Graecoru  blafphemia,  qui  Spiritu  fandu  negat 
a  Filio  procedere,cum  rame  nemo  Catholicus  dixe¬ 
rit,  aut  Macedonianos ,  aut  Graecos  fuae  blafphemiae 
veniam  confequi  non  pofle,  cum  vtrofque  refipifee- 
tes  Ecclefia  benigne  excipiat,  &c  Sacramentis  expiet. 

Igitur  in  blafphemia  in  Spiritum  fandum,  de  qua 
locis  indicatis  loquitur  Chriftus  ,  fpedari  primum 
poteft  ipfius  criminis  grauitas  feu  atrocitas ,  ob  qua 
dicitur  non  expiari  ,  neque  in  hoc  faeculo  ,  neque  in 
futuro.  Deinde  forma, &  ratio, vt  ita  dicam,  peccati, 
cuius  reipedu  appellatur  blafphemia.Poftremo  Spi¬ 
ritus  ipfe  fandus,  quem  potiflinium  petit.  Primum 
illud  refpexifle  videtur  Auguftinus,qui  ne  dicere  co- 
geretur,vllum  efle  crimc,  quod  in  hac  vita  poeniten¬ 
tia  deleri  non  poflet,finalem,quam  vocant, impaeni- 
tentiam,peccatum  in  Spiritum  fandum  nuncupauit. 

Secundum  fpedafle  videntur  Hilarius,  Ambrofius, 
Ffieronymus,&:  alij. Tertium  denique  pofteriores  fe- 
quuti  funt ,  &  omnes  ferme  Theologi ,  ij  praeferam, 
qui  quasdam  peccata  dicunt  efle  in  Patrem ,  nonulla 
in  Filium,alia  denique  in  Spiritum  fandum. 

Verum  quonia  Spiritus  fandi  nome  nonnunquam  X  X. 
eft  toti  Trinitati  commune, alias  vero  tertias  perfonas 
proprie  tribuitur, merito  dubitari  poteft, nu  Chriftus 
in  Euangelio  hoc  nomen  in  priori, an  in  pofteriori  li- 
gnificatione  vfurparit.  Et  quidem  fi  fequamur  expla¬ 
nationem  Auguftini,  haudambigamjd  nome  accipi 
pro  tertia  Trinitatis  perfona  ,  vt  recentiores  omnes 
Theologi  intellexiflc  videntur  Non  defuerunt b  qui  b  Caictan. 
deipfadiuinirate,  ac  tota  Trinitate  Chrifti  verba  ex-  Marth.ii. 
plicarent, fed  eo  nomine  ab  aliis  c ,  fi  Deo  placer,ca-  c  Cater.  in 
ftigantur,6c  erroris  arguutur, cum  re  vera  hasc  fit  om-  adnot.  con, 
nium  antiquoru  Patrum  conftans  fententia.  fic  enim  Caiec. 
locum  explicat  Athanafius  ‘  ;ait  enim  verba  illa,qux  d  dc  blafpbj 
dixerant  ludasi  contra  Chriftum :  Nonne  hc  eft  fabri  inSpir.sSA, 
fili  tu  ?  vnde  h'c  literas  fat,cum  non  didicerit }  &c  id  genus 
alia  fuifle  blafphemias  in  Filium  hominis. Cum  vero 
id, quod  erat  diuinitatis, daemoni  tribuerct.in  Spiritu 
fandum  blalphemafle, cum  tamen  illa  eflet  blafphe¬ 
mia  in  diuinitatem  Chrifti, immo  etiam  Patris, cuius 
erant  opera  illa  mirifica, qux  Chriftus  patrabat.Quin 
etiam  idem  Athanafius  affirmat,  Chriftu  eo  locife- 
iplum  Spiritu  landu  appellafle,qui  no  aliter  ac  Patet 
Spiritus  eft,&  fandus.  Idque  ex  verbis  illis  cofirmat, 
qux  Chriftus  apud  Ioannecdixit :  St  ergo  videritis  Ftliu  ecap.tf.<ft„ 
hirninu  afcendcnie.Et  mox  fubiicits Spiritus  eftqtii  viui-  t  Thlcn-4- 
ficat,  caro  non  prodefi  quidquaXicmcpio  exilio  Ieremixf  XXI. 

oraculo:  Spiritus  faciet  noslnt  Chnslm  Dominus.  f/inMatth' 

Eodem  prorfus  modo  Chrifti  verba  explicat  Hi-  hMatth.ii,] 
larius  e,qui,vt  dixi, blafphemia  in  Spiritu  nihil  aliud  Mar.3.&ep. 
efle  exiftimauit,nifi  Chrifti  diuinitatem  abnegare,  ad  Marcell, 
Neque  alia  mente  loquitur  Hieronymus1’:  id  ipfum  j 
aliquato  obfcurius  fignificauit  Ambrofius', ait  enim:  Cap,  j. 

x  }  Sicut 


246 


Epift.  I.  B.  Ioan. 


aqufcft.101. 
bTorao  4. 


*  Aftor.7. 


XXII. 


c  1.  x.q.78. 
art.i.ptzci- 
puead  3. 
dc.4.  de  di- 
uin.nom. 
e  lib.x.de  fi¬ 
de  orthod. 
C.ll. 

f  lib.  de  vita 

beat.  lib.  10. 

confdr.c.13. 

libj.deTri- 

nit.c.8. 

g  lib.  4.  de 

confol.Phi- 

lofoph. 

hi.Ethic.c. 

1.  3. Ethic. 

c.4.8.Etbic. 

cap.  i.  &  x. 

Phyfic. 

i  lib.4.epift. 

lib.debcnef. 


xxm. 


Sicut  vna  diuiniiM  efl  Filij  ,  rfr  Spiritui  farifti,ita  vna  ejfe 
imurtam,fed  eos  peccare  m  Fdium^ui  humanitate  Udum , 
eos  vero  in  Spiritum  fwtlum ,  qut  diuinitatem  attingunt. 
Quod  faciebant  illi ,  qui  Chriftum  aiebant  in  Beel- 
zebub  principe  daemoniorum  ,  non  in  Spiritu  Dei 
ei  cere  a^monia.  Non  me  tamen  fugit,audoicaqu3e- 
ftionum  veteris ,  ac  noui  Teftamenti ,  quae  habentur 
inter  opera  Auguftinib, Chrifti  verba  ad  Spiritus  fan¬ 
di  perlonam  omnino  referre ,  fed  audor  eft,  vt  alibi 
monui,meritofufpedus,&apud  dodos  nonmagmj 
audoritatis.  Itaque  Ii  fandiorum  Patrum  fententtam 
fequamur ,  non  video  qua  ratione  Iudaeoru  blafphe- 
mia  dici  poflit  praecipue  contra  Spiritus  fandi  per  - 
fonam,  nili  forti  valdd  remote, eo  plane  modo,quo 
illi, qui  fidei  reludantur ,  refiftere  Spiritui  fando  di¬ 
cuntur, quomodo  Stephanus*Iudaeos, qui  fidem  op- 
pugnabant,refiftere  dixit  Spiritui  fando, quamquam 
hoc  ipfum  re  vera  ad  omnes  tresperfonasdminas 
refertur. 

Quae  cum  ita  fint ,  nili  ego  vehementer  fallor, bla¬ 
fphemia  in  Spiritum  fandum  primum  quidem  po- 
ftulat  in  voluntate  certam  malitia,  non  qualemcum- 
que,fedeam  pbtiflunum,  quae  infeitia  ,  &  animi  per¬ 
turbationem  excludat,  &  proficifcaturex  certo  con- 
filio,&  fpontanea,  ac  libera  eledioncipfius  malitiae, 
vt  egregie  explicat  B.Thomas c.  Licctenim  voluntas 
non  poflit  eligere  malum, qua  ratione  malum  eft ,  vt 
docent  Dionyfius  Areopagi  tad,Damafcenuse, Augu- 
ftinus  f, Boetius g,Ariftotelesh, Seneca1,  idque  miro 
confenfuin  fchola  Theologica  receptum  fit  3  ex  ma¬ 
litia  tamen  ,  certaque  fcientia  appetere  poteft,  atque 
eligere  malu  nonnulla  boni  ratione  animo  concepta 
citra  mentis  errorem, atque  ignoratione, tunc  dici¬ 
tur  quis  ex  certa  malitia  peccare.  Poftulat  praeterea 
blafphemia  in  Spiritum  vera ,  ac  propria  ipfius  diui- 
nitatis  iniuriam^Sc  contumeliam  ,  vt  ex  fupenoribus 
apertifllme  liquet.  Neque  vero  fatis  efle  videtur  ,  vt 
quacumque  tandem  ratione  fit  contra  diuinitate, fed 
id  potillimum  requiri  tur,vt  diuina  omnipotentia  la:- 
datur,quod  tunc  maxime  fit,cum  admifla  eximia  ali¬ 
qua  potentia  daemoni  potius,  quam  Deo  adferibitur; 
quod  faciebant  Iudaei,qui  daemonum  expulfionem, 
quam  fmgularis  cuiufdam  poteftatis  efle  non  igno¬ 
rabant,  maluerunt  daemoni,quam  Deo  acceptam  re¬ 
ferre:  haec  enim  proprie  dicitur  blafphemia  in  Spiri¬ 
tum  fandum;  quae  duplici  ex  capite  criminis  atroci¬ 
tatem  auget -.primum  quod  fir  ex  certa  malitia, quod 
peccatum  multo  grauius  eft  ,  quam  quod  oritur  ex 
ignorantia,vel  animi  aegritudine.  Deinde  quia  per  fe, 
ac  proximi  diuinitatem  petit. 

Quamuis  autem  haec  ita  dida  fint  a  nobis  ad  ex¬ 
plicandam  Chrifti  fententiam  de  blafphemia  in  Spi¬ 
ritum  fandum, non  imus  tamen  inficias(quod  ex  fu- 
perioribus  intelligi  poteft)alia  quaedam  pcccata.pr?- 
fertim  fex  illa  ,  quae  numerantur  a  Theologis  ,  non 
prorfus  inepta  ratione  dici  pofle ,  non  quidem  blaf- 
phemias ,  fed  peccata  in  Spiritum  fandum  ,  modo 
tamen  teneamus  ,  nihil  illa  cum  Chrifti  verbis  apud 
Euangcliftas  habere  commune  ,  atque  adeo  nulla 
mihi  ratione  patiar  perfuaderi ,  illa  omnia  efle  eiuf- 
modi ,  vt  quod  de  blafphemia  in  Spiritum  fandum 
ait  Chriftus,vcniam ,  &  condonationem  excludant. 
Id  enim  de  vna  tantummodo  vera,  &  propria  blaf¬ 
phemia  in  Spiritum,  &  quidem  merito  affirmatur, 
Vt  non  ira  multo  poft  planius  docebo.  Ita  videas 
blafphemiam  in  Spiritum  fandum  palmare  quod¬ 
dam  flagitium  efle,  quod  quidem  ex  certa  malitia, &: 
ad  mortem  iure  optimo  nuncupari  poteft, non  quod 
blafphemia  in  Spiritum  5  peccatum  ex  certa  mali¬ 
tia, aut  ad  mortem  fibi  ex  sequo  refpondeant,&:  retro 
commeent ,  led  quod  peccatura  ex  malitia  6c  ad 


A  mortem  cuiufdam  veluti  generirationem  habeat, 
cui  tamqua  forma  blafphemia  in  piritum  vna  cum 
aliis  multis  fubiiciatur.  Quibus  itpofitis,ac  confti- 
tutis  facile  deprehenditur  ,  quid  e-  fentenriis  lupra 
indicatis  fentiendum  videatur. 

Atque  vt  ab  Origenis  fententia  xordiar ,  falfum 
omnino  atque  hsereticum  cenfeovfi',uisaflerat,om- 
niu  baptizatoru  peccata  efle  contra  Sititu  landum. 
Ita  enim  docent  Athanafius5,  Hiero tvmus  *>,&  Au- 
guffinuss&  multisaviris  dodiliimisprobacur.  Na 
primum  nulla  reliqua  eflet  fpes  fideli  fos  impenida 
venia:, quod  olim  impie  docuerunt  Noatiani ,  cura 
tamen  lemper  in  Ecclcfia  Catholica  vguentpceni- 
tentia:  Sacramentum  ,  quo  peccata  poi  baptilmum 
"  rite  expiantur.Deinde  Chriftus  apud  Mrcu c  Phari- 
laeos  ait  in  Spiritum  fandu  blafphemafft,  cum  taine 
non  modo  baprifmo  luftrati  no  cflenr,  (<4  baptifinu 
nondum  tunc  temporis  inftitutu  penitus motarent. 
Adde,  quod  prorfus  inepte  eorum,qui  pecat  refpe- 
du,pcccatadiftingunntur,cum  peccati  gerere  cofti- 
tuto,  omnis  eorum  diftindio  a  materia  petida  fit, in 
qua  verfantur.  Quis  aut£  ferat, quod  huius  fntentiae 
audorcs  tanta  afleuerarione  affirmanr,Patreneflcin 
rebus  omnibus,  Filium  in  ratione  praedicis, Sjiritum 
fandum  in  baptizatis  ?  Nam  fi  Parer  rebus  onnibus 
ineft, quod  tandem  flagitium  erit, quod  non  fiteotra 
Patrem  ?Huc  accedit, quod  vna,arque  eade  eft: dum 
diuinaru  perfonaru  natura,  eademquediuinirasqua? 
C  immenfitate  quada  fuavbique  prsefens  adeft,oninia 
implet,fouet,c6feruat,vegetat.Itaque  Chriftus  apud 
Ioanne  dixit:£^o  m  Patre,&  Pater  in  me  efl. lifdem  fet- 
me  rationibus  Theognofti  fententia  refellitur,quani 
Athanafius,&  Auguftinus  merito  damnat:perfedora 
enim  peccata,vtgrauia,  &atrocia  fint,quadiu  quide 
vita  fuppetit ,  ptEnirentia  deleri  ,ac  penitus  aboleri 
pofsut.Qus  vero  ad  H^br^os  feribit  Paulus. alio  per¬ 
tinenter  indicat  Athanalius,  &c  nos  fuo  loco  docui¬ 
mus  ,  &  aliquanto  poft  infinuabimus.  Caeceraevero 
.  Graecorum  Latinorumque  Patrum  fententia:  cum 
Chrifti  verba  explicant,  tum  fenne  omnesadmittunc, 
blafphemiam  in  Spiritum  in  diuinitatem  ferri. 

Ea  fane  in  Spiritum  blafphemia  ,  quae  a  Chrifto 
D  Domino  dicitur  veniae, &  condonationis  expers, nul¬ 
lo  modo  cenfenda  eft  priuatim,  ac  proprie  efle  con¬ 
tra  Spiritus  fandi  perfona  ,  vtenim  paulo  anre  mo¬ 
nui,  rede  argumentatur  Ambrotius f :  Vbi  eft  vna  dt~ 
Himtas,  vn.i  ejt  imuria.  Eft  autem ,  Vt  modo  dicebam, 
vna ,  atque  eadem  omnium  trium  perfonarum  diui- 
nitas :  quae  verd  idonea  ratio  excogitari  poteft ,  cur 
blafphemia  in  Spiritum  grauioi  centendafit,quam  in 
Patrem,  ac  Filium  ,  cum  fint  tres  diuinae  peitbnae  pe¬ 
nitus  aequales?Quin  potius  fi  ita  libeat  argumentari, 
blafphemia  in  Filium  dicenda  foret  venia,&  condo¬ 
natione  indigniflima  :  ille  fiquidem  peccatoru  nobis 
expitationem  fuo  fanguine  promeruit,&:  diuina  fan¬ 
di  Spiritus  chanfmata  largitus  eft.  Ita  enim  Chriftus 
E  apud  Ioannem  pollicetur, fe  Spiritum  fandum  a  Pa¬ 
tre  miflurum.  De  illo  vero  in  Adis  Aj  oftolicis  ferip- 
tum  dk:  fduic  omnes  Propheta  teftimontu  perhibent  remtf- 
fioncrn  peccatorum  accipere  per  nomen  eius.  Hinc  facile 
quiuis  intelligat,quam  fir  eorum  fententia  a  veritate 
aliena ,  qui  pro  varietate  attributorum  ,  qure  diuinis 
perfonis  priuata  quadam  ratione  accommodantur, 
varia  diftinguunt  peccata, vt  quaedam  fint  in  Patrem, 
uonnullain  Filiu  ,  alia  denique  in  Spiritum  fandum. 
Licet  enim  ea  diftindio  aliquo  modo  admitti  poflit, 
8c  non  prorfus  inepte  axplicari ,  nihil  tamen  pertinet 
ad  peccati  grauitatem  infinuandanv,  &  quod  maxi¬ 
me  ad  rem  facit ,  blafphcmiae  in  Spiritum  fandum 
naturam  neuciquam  attingit. 

Siquidc  haec  in  Spiritum  fandwblalphemia  vnum 


XXIV. 


a  ep.  ad  Se¬ 
rapion.  de 
blafpfi.  j[j 
Spir. 

h  ep.14?.  ad 
Marceli. 
c  lec.  1  i.de 
verb.Dom. 

dMat.iz.q. 

<58. 

e  cap.j. 


XXV. 


f  I.t.de  Spir. 


9 


XX  VL 


a  AbulenC 
m.ii.q.6?. 


XXVII. 


bl.adQuir. 

c.aS. 


Explan.  Cap.  V.  247 


eft  .  ac  lingulare  facinus  ab  aliis  fuapte  natura  diuer-  A 
fum  ,  quod  cum  per  fe  ,  ac  folitarium  efle,  tum  alias 
cum  exteris  coniungi  aliqua  ratione  poteft  ;  quod 
dixerim  ad  eos  a  refellendos, qui  in  peccato  in  Spiri¬ 
tum  fandum  getninam  quamdam  malitia  inefle  coa- 
tendunt, eorum  videlicet  conremprum, qux  homine 
a  peccato  remouere  poflunt ,  qualis  eft  fempiternx 
glorix,  aut  immortalis  fupplicij  contempriis:&  prae¬ 
terea  peccatum  ipfum,quod  ex  huiufmodi  contem¬ 
ptu  patratur  ,  vt  furtum  ,  adulterium,  homicidium. 
Hoc  inquam  cum  falfum  eft  ,  tum  alieniflimum  a 
Chrifti  mente  videtur.  Nam  Iudxi  ,  qui  tamquam 
Elafphemantes  in  Spiritum  fandum  a Chrifto  repre¬ 
henduntur  ,  vnum  dumtaxat  flagitium  perpetraue- 
rant ,  dixerant  enim  ,  eum  in  Beelzebub  daemonio-  p 
rum  Principe  eiicere  dxmonia ,  nec  facile  oftendi 
poteft  peccatum  illud  ex  contemptu  ortum  ducere. 
Quod  fi  libeat  preftius  aliquanto  agere ,  pereunda  - 
bor  num  peccatum  fecundum  ad  rationem,  ac  natu¬ 
ram  prioris  peccati,  quoddiciturin  Spiritu  fandum, 
aliquo  pado  pertineat,  an  fecus.  Vtrum  autem  quis 
dixerit, vicus  eft, nam  fi  ad  eius  ratione  non  pertinet, 
cur  no  poffit  prius  illud  abfquehoc  pofterioriconfi- 
rtere?Quod  fi  ita  eft, falso  profedd  afleritur,  gemina 
in  eo  peccaro  malitia  inelfe  oportere.Sin  autem  ma¬ 
lit  quis  affirmare  pofterius  ad  prioris  naturam  fpe- 
dare, efficitur  profedo  prius  illud  abfque  hoc  pofte- 
riori  nequaquam  efle  peccatum  in  Spiritum  fandu: 
ira  fit,  vt  ex  vrroque  vcluti  membro  vnum  durata-  c 
xat,  &  vnius  folummodo  malitix  confletur  peccatu. 
Qua;  cum  ita  fint,  fateri  necefle  eft ,  reliquas  pofte- 
riores  fententias  ex  numeratis, aliena  prorfus  de  pec¬ 
cato  in  Spiritum  fandum  docere,neque  eius  peccati 
vim, ac  naturam  explicare, fed  eius  folummodo  non¬ 
nullam  proprietatem  leuiter  attingere. 

Vt  igitur  aliquado  concluda,explofis  alienis  fen- 
tentiis,reliquueft, vtafle  ramus, blafphemiain  Spiritu 
fandu  vere,  ac  proprie  effe  peccatu  eX  certa  malitia, 
certaque  fcientia  cotra  diuinitatem  tribues  daemoni, 
vel  creatae  naturae, quod  proprium  folius  Dei  efle  c6- 
ftat,quod  aperte  deducitur  ex  locis  Euagelicis,&  fan¬ 
dorum  Patru  explanationibus ,  quas  fupra  indicaui, 
opponiturque  ex  aduerfo  verbo  ,  feu  blafphemix  in  D 
Filiu  hominis.  Quale  autc  fit  peccatu  in  Filiu  homi¬ 
nis, vt  hoc  etiam  breuiter  expediam, non  eode  modo 
ab  omnibus  explicatur. Cyprianusiicerte  Filiu  homi¬ 
nis  amplifiime  explicat, quafiquelibet  homine  figni- 
ficet,yt  quidquid  cotra proximupeccatur,cotra  Filiu 
hominis  efle  intelligatur ,  exteri  vero  omnes  Filiutn 
hominis  Chriftu  interpretantur,  qui  frcquetillime  in 
Euagelio  hoc  nomine  deferibitur.  Hilnriusaute  vna 
excepta  blafphemiain  Spiritu  fandu, qua  Chrifti  di- 
uinitas  negatur  ,  extera  omnia  peccata  putat  efle  in 
Filiu  hominis. Hieronymus  porro, &  Ambrofius,ite- 
que  Athanafius,  Chryfoftomus,&  alij  verbu  in  Filiu 
hominis  explicat  illud, quo  quisminusrede de  Chri¬ 
fti  humanitate  &  fentit,  &  loquitur.  Qux  profedo  £ 
fentetia  verifltma  eft,  femperemm  in  Euagelio  Filius 
hominis  Chriftu  iignificat,  Sc  quidc  human§  natur* 
refpedu  ;  atque  ita  nimis  ample  ,  acprorfusextorte, 
quod  adre  prxfente  attinet ,  hoc  nome  omnibus  ho¬ 
minibus  tribuitur.  Neque veroomnia  prorfus  pecca- 
ra, excepta  blafphemiain  Spiritu,cefendasut  peccata 
in  Filiu  homimis ;  vt  enim  acute  oblenimur  nonulli, 
Chriftus  Dominus  apud  Matthxu  verbu  in  Filiu  ho¬ 
minis  ab  aliis  peccaris  ,  &  blafphemiis  perfpicue  di- 
ftinxifle^idetunOwawr  (inqnit)peccatum  bUfpbcrma 
remittetur  horritmbus,  Spiritus  autem  blafphemia  na  remit¬ 
tetur.  Et  mox  fubiicit:£t  quamque  dixerit  verbum  con¬ 
tra  Filium  homini*  ,  remittetur  ei.  Vbi  apparet  verbum 
in  Filium  hominis  peculiare  aliquod  «fle  peccatum 


a  exteris, qux  antea  nommauerat,diftiridum. 

Itaque  blafphemia  in  Filiu  hominis  eft,  cum  quis  XXVIII. 
humana  deceptus  fpetie.aut  offenfus  infirmitate,  de 
illo  infra  illius  dignitatem  &  fenfit,  &  loquitur.-qu? 
eft  fententia  Arhanafij,Vidoris,Hieronymi,&  alio¬ 
rum  ferrne  omnium  antiquorum:arque  idcirco  non 
quxlibet  blafphemia  contra  Chriftum  hommem  di¬ 
citur  blafphemia  in  Filiu  hominis,nifi  fit  cu  infideli¬ 
tate  coniunda.  Quam  ob  caufam  blafpheiriia  Petri, 
qui  reteta  fide  Chriftu  fe  agnofeere  negau  it, blafphe¬ 
mia  in  Filium  hominis  dici  nequaquam  poteft.Con- 
tra  vero  Paulus  Iudeorum  perfidia  adhuc  implicitus 
m  Filiu  hominis  vere  ,  ac  proprie  blafphcm  ,uit,qui 
propterea  de  fe  ipfo  dicit a :  fm  blafphcm  its,& cornu  me-  a  i.ad  Tim. 
Itofusfed  ignorans  feci  in  incredulitate  mea.  Propterea  au-  1  • 
tem  dicitur  hsc  blafphemia  venia  digna  ,  quia  non- 
■iillam  excufationem  habere  videtur.Huicergobla- 
fphemix  Chriftus  Dominus  ex  aduerfo  obiien  bla- 
fphemiam  in  Spiritu  fandum ,  cum  ex  certa  malitia, 
certaque  fcientia  cotra  diuinitate  eo,  quem  diximus, 
modo  peccatur.  Ideoqueeadc  blafphemia  dici  po-  ^  ^ 
teft  peccatu  ad  morte, de  quo  agit  hocloco  Ioannes,  fcr'D‘01*‘ 
vt  planius  infra  coftabit, certe  id  aflerit  Auguftinusl>.  mo'n.c.45. 

Aperte  autem  diftinguit  hoc  loco  Ioannes  aliud  XXIX. 
peccatum  non  ad  mortem  ,  aliud  vero  ad  mortem. 

Quid  autem  fit  peccatum  ad  mortem  ,  non  fine  fen- 
tentiaru  varietate  inter  veteres  Theologos  difleritur. 
Origenescenim  quadam  ait  ejfe  peccata, qua  affer  at  mte-  c  Hom.  it. 
rttu,& pertrahant  ad  gehenna ,qu&da  qua  non  afferunt  in-  'n  Exo<I. 
teritu fed darnnu  fferw ',de qubus  loquitur  Apofiolus^ , cum  t  aJCor. 
ait:Si  cuius  opus  arferiti  detrtmeiu  patietur, ipfe  vero  faluus  3. 
erit, ftc  tamen  quafi  per  igne. Quibus  verbis  indicat  Ori- 
genes  peccata  no  ad  morte  ea  efle,  qux  vulgo  venia¬ 
lia  dicuntur,  ad  morte  vero,qux  lethalia  appellatur, 
quod  auide  arripuerut  nonulli, qui  quodlibctletha- 
le  crime  non  dubitant  peccatum  efle  ad  mortem.  Et 
ego  quidem  ante  annos  plus  triginta  quemdam  no- 
ui  fuo  quidem  iudicio  valde  dodum ,  &  omnium 
confenfu  infacrislicerisVerfatiflimnm.qui  hanefen- 
tentiam  tanto  animi  ardore  tueretur,  vt  fi  quis  fecus 
fenciret,  infeirix,  atque  imperitix  argueret.  Nec  ma¬ 
gnopere  ab  hac  fententia  diferepat  Tertullianus  e  ,  elib.  depn- 
qui  ad  hunc  Ioannis  locum  alludens:£t  hic  «»;w(ait)  dic.c.ij.fub 
illam  Ioannes  commendauu, quod fint  quadam  deliti  a  quo-  *'neni' 
tidtana  mcurfionis ,  quibus  omnes  fimus  ebteclt.  Cui  enim 
non  accidet, aut  irafei  inique,  &  vlira  Solu  occafitm,aut  & 
manum  immittere ,  aut  facile  maledicere, aut  temeretur  are, 
aut  fidem  pacli  deflrucre  ,  aut  verecundia  ,  aut  nece  lfit.it  e 
mentiri  in  negotiis ,  in  officiis,  in  qmttu,  in  vulu,in  vtfu.in 
auditu, quanta  tentamm^vi  fi  nulla  fit  venta  isloru,nein-.ni 
falus  <owpetat?Hornm  ergo  erit  venia  per  exoratorem  Pa¬ 
tris  Chriflum.  Hxc  enim  omnia  videtur  ille  venialia, 
aut  certe  leuia  peccata, &  non  ad  morte  exiftimare. 

Mox  vero  fubdit :  Sunt  autem  &  contraria  ifiis ,  vt  XXX. 
grauiora,&  exitio fa,qti£  veniam  non  captant, homicidium, 
tdololatria,fkaus,  negatto,blajjrhemia  vtique,  &  moechia  ^ 
formeatto ,  &  fi  qua  alta  violatio  templi  Dei.  horum  vitra 
exorator  non  em  Cbriffats.  Et  aliquanto  poft  hxc  ait 
efle  peccata  ad  mortem  :  Ita  (  inquit  )  mhil  iam  fuper- 
eft,qud>n  aut  ntges  moechiam, & fornicationem  mortalia  effe 
delicia ,  aut  irremtffibtla  fatearis  ,  pro  quibus  nec  exorare 
permittitur .  Quomodo  autem  hxc  peccata  neget 
Tertullianus  remitti  pofle. videro  no  ita  multo  poft. 

Ambrofius  fane  leuiora  peccata  ait  efle  non  ad  mor¬ 
tem, ea  vero  efle,  pro  quibus  cuilibet  de  populo  ora¬ 
re  pro  aliis  conceditur.Grauiora  autem  dici  ad  mor¬ 
tem, pro  quibus  ait,Ioanne  non  quibuflibet ,  fediu- 
ftis ,  &  Deo  caris  orandum  efle  affirmare ;  cuiufinodi 
funt  viri  perfedi,vt  Moyfes,Ieremias ,  aliiq;  perfimi- 
les.  Qux  fint  autem  leuiora  illa  peccata,  piQ  quibus 
cuilibet  orare  licet  ,non  planius  explicat ,  vt  nonfa- 
x  4  cile 


XxXl. 

a  1.  dc  corr. 
&  grat  e. ii. 
fer.  i .  fer.  6. 
ciner.&  lib. 
i.retraft.c. 
39.  Ide  fen- 
tiunt  B-da 
hoc  loco,  & 
Gelafiuslib. 
deanacheni. 
vitKuio. 

b  lib.  16 , 
raor.c.i8. 


ecap.  14. 
d  cap.14. 


XXXII. 


KXXIII. 


248  Epift.1.  B.Iom 


cile  ftatuete  quis  poflit  venialiane  quae  dicuntur,  an 
lethalia  quide,fed  lcuiora  tamen  peccata  intelligar, 

Caererum  Auguftinus  *  peccatum  ad  mortem  in¬ 
terpretatur  illud ,  quod  cum  fit  lethale  ad  mortem 
vfque  retinetur:  De  peccato! inquit)*»^ mortem, quoniam 
non  efi  exprejfum,poffnnt  multa,&  diuerfa  fennrt.Ego au¬ 
tem  dico  id  ejfe  peccatum  ad  mortem,  fidem, qua  perdtleftto- 
nem  operatur ,  deferere  vfque  ad  mortem.  Neque  aliter 
cxiftimauit  Gregorius  b  :Peccatum(inc[\m}vfquc  ad  tn- 
feros  ducitur  ,  q*od  ante  finem  vita  prafentu  per  correctio* 
nem ,  ac  poenitentiam  non  emendatur.  De  quo  peccato  per 
loannem  dicitur ,  efi peccatum  ad  mortem  ,  non  pro  illo  dico 
vt  roget  quis :  peccatum  namque  ad  mortem  efi  peccatum 
vfque  ad  mortem,  quia  peccatum  ,  quod  hic  non  corrigitur, 
eius  venia  fruflra  pofiulatur.  Addkque  de  hoc  peccato 
explicada  verba  illa  Iob c '.Vfque  ad  inferos  peccatu.illttu . 
Hieronymus  aute  ad  illa  Ieremia; d  verba :  Noli  orare 
pro  populo  tfio.  his  Ioanis  verbis  allatis  indicare  vide¬ 
tur, peccatu  ad  morte  efle  illud,  quod  Deus  omnino 
punire  decreuir.  Qui  enim  (inquit)  femel gladio ,  fami, 
pefii  fuerit  delimatus  ,nullis  precibus  erui  potefi  ,  vnde  & 
Propheta  dicitur, ne  fruflra  roget,quod  impetrare  no  potefi. 

Non  defunt  ,  qui  peccatum  ad  mortem  certunt 
aliquod  lethale  facinus  intelligant.  Et  Auguftinus 
quidem  blafphemiamin  Spiritum  fimdbum  :  alij,  vt 
OEcumenius  ,  iniuriarum  memoriam  praecipue  no^ 
tant.  Sed  qui  Auguftini  fententiam  fequuntur,  pec¬ 
catum  in  Spiritum  fan£him,vel  generatim  peccatum 
ad  mortem  appellant, vel  priuatim  apertae,  cognitae- 
qne  vericatis  impugnationem  ,  (eu  fraternae  gratiae 
inuidentiam,quod  B.Thomae vehementer  probatur, 
Ambrofius ,  &  Hieronymus  locis  indicatis  genus 
tantum  huius  peccati  ad  mortem  ftatuunt ,  grauifli- 
mum  videlicet  lethale  crimen  quod  tamen  ab  homi¬ 
nibus  Cognofci ,  ac  deprehendi  queat  Duae  igitur  in 
praefentiaquaeftiones  agitadse  funt,  &C  priori  quidem 
explicandum  erit  ,  quodnam  fit  peccatum  non  ad 
mortem  ,  6c  quod  item  ad  mortem.  Altera  vero  cur 
Apoftolus  dicat ,  orandu  pro  eo  ,  qui  peccat  non  ad 
inoite;cum  pro  eo  minime  orandu  fit ,  qui  perpetrat 
peccatum  admurtem.  Ac  prior  quidem  quaeftio  bi¬ 
partita  erit :  prius  enim  agam  de  peccato  ,  quod  di¬ 
citur  non  ad  mortem^deinde  de  peccato  ad  mortem. 

Igitur  peccatum  non  ad  mortem  ,  quidquid  Oii- 
genes,  Tertullianus, aliique  non  pauci  aliter  opine¬ 
tur, non  poteft  quodlibet  leue  peccatum  fignificare, 
quod  vulgo  veniale  appellari  lolet  ;  cum  enim  di¬ 
cat  Ioannes  oranti  pro  peccante  non  ad  mortem 
dandam  efle  vitam  peccantibus  non  ad  mortem  :  plane 
indicat,  hoc  peccatum  non  ad  mortem  Ipiri  talem 
vitam  adimere,  alioqui  curci  vita  reftituendafit,  qui 
eam  integram  ,  incolume  rerinet?Quod  fi  fpirita- 
ii  vita  defti ruitur, qui  peccat  non  ad  mortem,  lethali 
profciftb  ,  &  mortifero  fcelere  obftringatur  necefle 
eft, nam  quae  venialia  peccata  dicuntur,  vim  quidem 
fpiritalis  vitae  labefadtanr ,  Sc  languoris  inftar  fran¬ 
gunt  .  eneruant,  fed  vitam  non  penitus  auferunt. 
Erit  itaque  peccatum  non  ad  mortem  lethale  quide 
crimen,  fed  eiufmodi  tamen ,  vt  fuapte  natura  facile 
veniam  imperret,  qualia  nonnulla  funt ,  quae  in  hoc 
genere  a  Tertulliano  recenfcntur :  id  dixerim  fi  quis 
graui  aliqua  animi  perturbatione ,  aut  errore ,  aut  ig¬ 
noratione  peccet,  qua  ratione  Chriftus  profuis  cru¬ 
cifixoribus  preces  fundensri^w  (inquit;  tgnofce  tlhs , 
qma  ne faunt,qwd  faciunt.  Et  Paulus  fe  gratiam  confe¬ 
ctuum  efle  feribir,  quia  per  ignorantiam  peccaucrat. 
Quocirca  peccatum, quod  non  eft  ex  fuo  genere gra- 
U  i  (limum,  dici  poteft  non  ad  mortem ,  non  quia  non 
adimat  animae  vitam,  hoc  eft.  gratiam,  &  caritatem, 
fed  quia  facile  ad  vitam  reuocari,&:cum  Deo  in  gra- 
redire  poreft  qui  eo  peccato  inquinatur ,  eo 


.  plane  modo, quo  Chriftus  apud  loannem 3  de  Lazari  a  eap.  11. 
aegritudine  dixic :  Infirmitas  hac  non  efi  ad  mortem, cum 
tamen  illa  re  vera  extin&.us  fit.-merito  rame  dicitur, 
non  fuifle  ad  mortem ,  quia  no  ita  multo  poft  Laza- 
rus  ad  fuperos  rediturus  erat. 

Quo  fit ,  vt  impia  haereticorum  fententia  ab  Apo-  XXXIV. 
ftoli,verbque  Ecclefix  fenfu  longiflhne  abfit,  qui  re. 
proboru  omnia  piacula  mortifera  ,  praedeftinarorum 
vero  omnia  leuia,  &  venialia  efle  contendunt.  Iftis 
enim  magiftris,  quoniam  de  Dauidis,&  Peni  pi;ede- 
ftinatione  dubitare  nefas  eft,  farcti  neccflc  efl'et,il- 
lius  quidem  adulterium,  &  homicidium-, huius  vero 
periurium,  atque  blafphemiam,&  id  genus  alia  pene 
fexcenta  venialia  fuifle.  Et  quod  magis  mirandum 
eft,  ipfum  Adae  peccatum,  vnde  omnis  natura:  labes 
profeda  eft  ,  veniale  dicendum  eflet ,  cum  tamen 
illum  gratia, &  caritate  fpoliauerit.  Nec  dubium  eft, 
magnum  efle  inter  peccata  diferimen  ,  flultcque 
olim,&  imperite  fenfifle  Stoicos,qui  omnia  peccata 
paria  efle  aiebat.  Itaque  re&e  Hieronymusb,cum  haec  b  lib.i.con, 
ipfaloannis  verba  expenderet :  Cernis  (inquit )  quod  fi  louin-  ,no» 
pro  peccatis  minoribus  dtprtcernur ,  impetremus  veniam : fi  {£°Cul  a 
pro  maioribus,  difficilis  impetratio  fit ,  &  inter  peccata ,  & 
peccata  magna  ejfe  differentiam  ,  vnde  &  de  populo  Ifradl , 
quia  peccauerat  peccatum  ad  mortem  ,  dicitur  ad  Iere - 
miam :  Noli  orare  pro  populo  hoc, neque  ajfumas  pro  eis  de¬ 
precationem. 

Iam  veto  peccatum  ad  mortem  non  efle  quodli-  XXXV. 
bet  lethale  crimen  ex  iis, quae  paulo  ante  dixi ,  facile 
deprehenditur ,  quandoquidem  peccarum  non  ad 
mortem  ,  &  vitam  fpiritalem  aufert,  &  mortiferum 
crimen  eft.  Neque  vero  exiftimari  poteft ,  di&urum 
fuifle  Apoftolum  ,pro  quouis  lethali  crimine  preces 
non  efle  fundendas,  cum  ignorate  non  poflet,  viros 
famStiflirnos  pro  grauifllmis  peccatoribus  non  mo¬ 
do  orafle ,  fed  fuis  precibus  veniam  iis  impetrafle. 

Neque  verb  ij  peccatum  ad  mortem  reiSfce  definiut, 
qui  illud  efle  aiunt,  in  quo  quis  vfque  ad  morte  per- 
feuerat.Fateor  id  non  femel  afleruifle  Auguftinum  c,t  c  lib.de  cor. 
&  alios  nonnullos, quos  non  ita  mulco  poft  nomina-  &  grauc.it. 
bo.Ira  h<?e  loco  fcnbit  OEcumenius :  Solum  (inquit)  c^e‘t’ 
hoc  peccatum  ad  rnortem  efi ,  quod  poenitentiam  non  refptcit.  It  retra<^  c‘ 
Paulo  poft  addit ,  memoriam  iniuriarum  peccatum  19. 
efle  ad  mortem,  cum  videlicet  ita  ea  memona  rerine- 
tur,vt  nullam  admittat  placationem,  vthic  eria  pae- 
nitentiam  excludat.  Neque  ah  ter  fenfifle  videtur 
Hieronymus  d  ,  allatis  enim  Ioannis  Apoftoli  verbis  d  Ier.14. 
addic:  I  ei  unia, &  preces, &  victima  ,&  holocaufla  tunc  pro¬ 
ficiunt  ,  cum  recedimus  avitiis ,  &  fiemus  antiqua  peccata: 
fin  autem.in  fcclenbtis  permanentes  putauenmus  votis,  & 
facrificiis  redimere  nos, vehementer  erramus, iniquum  arbi¬ 
trantes  Deurn.  Quin  etiam  hoc  ipfum  fignificat  Gre- 
%ouxisc:Corrigibtl.afinr)pcccata portantur,  qma pofiquam  e  lib. «-.in  r. 
a  delinquentis  voluntate  difcediint ,  purgari  fattsfattione 
fdlubnter  pofjunt :  non  autem  portantur  peccata  torum  ,  in  j*”*  c',jc> ' 
quorum  mentibus  per  impoenitudinem  tnmfcerata  funt. Vn¬ 
de  &  Ioannes  ait:  Efi  peccatum  ad  mortem, non  pro  illo  dico 
vt  roget  quti : peccatum  quippe  ad  mortem  efi, quod  abeo  co¬ 
mantur  ,  qui  refiptfcere  numquam  potefi ,  quod  nimirum 
peccatum  dprapofitis  non  portatur  ,  quia  Sacerdotum  ora-  fde  anat^- 
ttombus,  aut  oblationibus  non  deletur.  Eamdem  fenten-  In  j)UQ£ 
riam complexi  funtGelafius  f,&  Bedag.  locum. 

Hi ,  inquam ,  quapiuis  magni  nominis  auiftores,  XXXVJ. 
non  videntur  Ioannis  mentem  penitus  aflecuti,  cum 
enim  ille  pro  iis  orandum  neget,  qui  peccant  peccato 
ad  mortem ,  plane  indicat ,  hoc  peccatum  certo  co¬ 
gnofci  ,  ac  deprehendi  pofle ,  quamdiu  quifpiam  (u- 
perftes  eft.  Atqui  anteqnaquis  mortalitatem  exuat, 
etiamfi  grauiflimo  aliquo  fcclere  teneatur  obftridbus, 
dignofei  tamen  non  poreft,  vtrum  ante  obitum  pas- 
njten t;a  crimen  fuu  fit expiaturus.Fruftra  etiam  dixil- 


,  fet  ,pro  iis  orandum  ,qui  peccant  non  ad  mortem; 
dicere  enim  debuiflet,pro  iis  orandum  eflc,qui  pec- 
cafledignofcunturnon  ad  mortem, quod  tum  demu 
perfpicue  deprehenditur ,  cum  quis  a  peccato  refi- 
pifeit.  Poffet  fortafse  quifpiam  opi  nari  loqui  Ioanne 
de  iis, qui  vita  fundi  funt.quafi  fignificet  pro  iis  qui¬ 
dem  orandum  efle  ,qui  ante  mortem  poenitentiam 
egerunt ,  nullo  autem  modo  pro  iis  preces  efle  fun- 
dendas,qui  abfque  legitima  paenitentia»cutn  alioqui 
grauiter  pcccauerint ,  diem  clauferinc  extremum. 
Verum  Ioannis  verba  hanc  explanationem  nulla 
latione  admittunt, cum  enim  dicat :  Qui  fcit  fratrem 
fuum peccare  peccatum  non  ad  mortem,  non  obfcure  in¬ 
dicatae  de  iis  loqui,  qui  inter  mortales  viuunt,  cum 
prtefertim  addat ;  Petat ,  &  dabitur  ei  vita  peccanti 
non  ad  mortem.  Qijod  de  vita  iam  fundis  intelligi  ne¬ 
quaquam  poceft ,  quibus  vita  gratiae  nullius  vm- 
qtiam  precibus,  aut  fupplicationibus  reftituendaeft. 
XXXVII.  Igitur  peccatum  ad  mortem  graue  aliquod  flagi- 
tiumcenfendu  eft,  quod  pertineat  ad  illud  pecca¬ 
ti  genus ,  quod  a  Theologis  ex  certa  malitia  feu  ex 
certa  feientia  nuncupatimde  quo  tamen  peccati  ge¬ 
nere  magna  inter  Theologos  fententiarum  varicta- 
a  Seot.&  te  cerratur.Natn  qui  putat*,  eos  ex  certa  malitia, cer- 
Norainal.  t^ue  feientia  peccare, qui  malum  amanr,atque  appe¬ 

tunt  qua  ratione  malum  eft,  quamuis  acuti ,  ac  fubti- 
les  haberi  velint, ne  audiendi  quidem  funt,cumau- 
dore  praefertim  Dionyfio  Areopagita, aliifque  non 

fiaucis,  quos  paulo  ante  nominaui, nihil  vmquam  vo- 
untas  appetat,  nifi  quod  tamquam  verum  bonum, 
vel  tamquam  fpeciem  habens  boni  mente  concipia¬ 
tur.  Licet  enim  exempli  gratia  voluptas  turpis  flt,at- 
queinhonefta ,  atque  adeo  hoc  nomine  mala ,  atque 
noxia,  ab  incontinente  s'eib  feu  intemperante  tam. 
quam  iucunda,&  naturae  confentanea concipitur, 
atque  ita fpcciem  quamdam  boni  praefeferr.  Melius 
b  Almainus  loquuntur  illib  ,  qui  peccatum  ex  certa  malitia  defi- 
Tra.j.mor.  niunt  illud ,  quod  licet  tamquam  bonum  appetatur, 
idcirco  tamen  eligitur,quia  eft  iniuria,  &  contume¬ 
lia  Dei ,  quamquam, vt  verum  fatear ,  nimis  angufli 
*  hi  audotes  hoc  peccatum deferibunt, videntur  enim 
damnatorum  tantummodo,&  dxmonum  peccatum 
iompledi,  qui  ex  odio,  &  indignatione  contra  Deu 
peccant ,  vt  illi  iniuriam,& contumeliam  inferant, 
cum  tamen  poffit  non  nemo  in  hac  etiam  mortali  vi¬ 
ta  ex  certa  malitia,  certaque  feientia  peccare ,  vt  ni¬ 
hil  dicam  pofle  hoc  peccati  genus,  de  quo  ifti  lo¬ 
quuntur,  cx  praua  ^aliqua  animi  affedione  oriri,  vt 
ex  inuidia,velex  odio,aliaque  perfimili  aegritudine. 
XXXVlII.  Itaque  alijc  peccatum  ex  certa  malitia  efle  volur, 

c  B.Thom.  cum  nulla  animi  perturbatione  impellente  voluntas 
x.i.p.78.4.1,  fertur  in  maIum,quod  malueflc  non  ignoratur.Qu® 
fententiaobaudorisdignitate,&fedatoruaccuiata 
explanationem  nec  facile  contemnenda  eft  ,ncc  ta¬ 
men  animum  meum  penitus  explet ,  vt  enim  mul¬ 
tum  fele  verfent  in  omnes  partes  ,  non  facile  exi¬ 
tum  reperient ,  nam  fi  voluntas  fertur  in  malum  co¬ 
gnitum,  quia ,  vt  ipfi  volunt ,  nonnulla  in  ea  depra- 
uatio  praeceflerit,  omnino  ad  id  genus  peccati  perti¬ 
nere  videtur,  quod  ex  animi  morbis  ,&®gritudini- 
bus  oritur.  Accedit  quod  non  poflec  primum  pec¬ 
catum  exccrra  malitia,  certaue  feientia  patrari, cura 
tamen  eiufmodi  ccnfcatur  fuifle  Angelorum, ac  pri¬ 
mi  parentis  noftri  peccatum,  qui  nulla  aegritudine 
nulloue  animi  aperto  errore  decepti  peccarut.  Alio¬ 
rum  igitur  fenrentia  eft  ,  peccatum  ex  certa  malitia 
efle  ,cum  neque  ex  praua  affedione,ncque  ex  igno¬ 
ratione  ,  fcd  certo  confilio,  ac  prorfus  libera  volun- 
d  7.  Ethic.  tate  peccatur,quod  Ariftotclcs  <3  peccatum  vocat  ex 
cap.7.S<  8.  eledione ,  cum  videlicet  nullo  alio  impulfore ,  fed 
CX  propria  malitia,ac  prauitate  fertur  quis  in  pecca- 


249 

tum  ,  hanc  vnam  ob  caufam  ,  quod  Deum  ' odio 
profequarur ,  vel  virtutis  pulchritudinem  derefte- 
tur,  vel  nimium  fibi  de  diuina  pietate ,  &  clementia 
blandiatur,  vel  aliud  denique  in  peccato  fpeder, 
quo  malum  tamquam  aliquo  bono  circumfumm  ex¬ 
petat.  Ita  putant  peccatum  tx  certa  malitia  idem  ef-  .  , 

le  cum  peccato  ad  mortem,  &  peccatuni  in  Spiri¬ 
tum  fandum  compledi. 

Expedita  iam  priori  qureftione  {equitur  altera,  XaaI*v. 
qua  explicandum  eft,quanam  ratione  vel  peccatum 
in  Spiritum  fandum  a  Chrifto  dicatur  carere  venia,  ! 

vel  Ioannes  hoc  loco  neget  pro  peccato  ad  mortem 
preces  efle  fundendas.  Hieronymus  *  enim  indicat,  jo^l‘  C°a‘ 
infinuari  hoc  loco  a  Ioanne  peccatum  in  Spiritum 
fanbum  ,&Ieremi®  b  verba  profert ,  quibus  Deus  bcap.7. 
Prophetam  monet ,  ne  preces  pro  populo  fundat, 
quod  propter  apoftafiam,  atque  idololatriam  impe¬ 
ratum  efle  indicant,  quas  apud  eumdem  Prophetam 
fubiiciuntur. Ncc  diferepat  Cyprianus  c ,  qui  praster 
Ieremi®  verba  Ezechielisd reftimonium,  &  ex  libris  cap.4. 
Regum  e  infignem  quamdam  fententiam  profert,  deap.  14 
Quin  etiam  Ioannes  ita  videtur  peccatum  ad  mor-  c  lib.  i.c.z. 
tem  interpretari, ait  enim  :  Cufloditevos  a  ftmulachris. 

Sed  non  facili  mihi  perfuaferim  yiros  fanbiffimos 
exiftimafle  apoftafiam  ,  ac  idolorum  cultum  expiari 
nulla  ratione  pofle, cum  confler, h®c,  id  genus  alia 
flagitia  prope  innumerabilia  fuifle  baptifmo  expiata. 

C  Alludit  autem  pr®cipue  Cyprianus  ad  fententiam 
ex  libris  Regum ,  quae  apud  interpretem  vulgatum 
fic  habet:  Si  peccauerit  vir  in  virum  placari  ei  potefi  Dene, 
fi  autem  in  Dominum  peccauerit  vir ,  quis  orabit  pro  eo? 
Ambrofiusf  autem  &  Cyprianus  g  fccuti  Septua-  flib-i.de 
ginta  ita  legunt :  Sipeccauerit  homo  in  hominem,  orabunt 
pro  eo  Dominum,  feu  ad  Dominum.  Quidam  recenriores  hor.adnur' 
pro  eo,  quod  alij  dicunt,,  rogabunt,  feu  orabunt  pro  eo  cap-4.&  lib." 
ad  Dominum,  legunt,  iudicabit  Deus:  alij  ,  iudica-  3-ad  Quir. 
btmt  iudices.  In  altera  aurem  parte,  pro  eo,  quod  nos  caP' 18  * 
legimus,  Gjttfs  orabit  pro  e«  ?  legunt  alij :  Quis  iudicabit, 
aut  difceptabitproeo }  Ambiguitas  autem  Hebraeae  vo¬ 
cis  hanc  peperit  interpretationum  varietatem,  qua¬ 
quam  re  vera  eadem  femper  lententia  conftat,figni- 
ficatque peccata,  quae  proprie  funt contra  Deum,  & 

D  diuinitatem  proxime  laedunr,grauiora  efle,ac  diffici¬ 
lius  expiari,qu£im  quae  in  homines  perpetiantur. -haec 
autem  non  apoftafiam  folum,  &  idololatria  comple¬ 
buntur  ,  fed  alia  plura  ambiunt ,  quae  Deum  proxi¬ 
mi  attingunt,  qualia  ferme  funr,  quxprxceptis  pri¬ 
ni®  tabui®  prohibentur. 

Cum  igitur  Spiritus  fanbus  ait  peccatis  ,  qu®  in  X  E- 
homines  patrantur,  Deum  pofle  placari,fignificat  ca 
peccata  facile  veniam  cdnfequi.  Cum  vero  addit: 

Si  autem  in  Dominum  peccauerit  vir ,  quis  orabit  pro  eo? 
non  fignificat  peccata  in  De^im  expiari ,  aut  condo¬ 
nari  non  pofle, fcd  fi  cum  fuperioribus  conferantur, 
longe  difficilius  veniam  confcqui,  quod  loco  indi¬ 
cato  his  plane  verbis  docet  HieronymusrA^o»  eo( in¬ 
quit )  modo  in  virum  quo  in  Deum  peccatur,  quia  in  virum 
£  peccare.qualecumque peccatu  efijeuiorqueremijfto.l n  Deu 
vero  peccare,  i.  ab  eius  cultu  recedere, impietatis  peccatu  eft, 
dijfictliorque remiJJio.Vaulo  aliter  loquitur  Ambrofius  h,  h  !&•  *•  de 
ait  enim,  cum  dicitur.  Quis  orabit?non  fignificari  ne-  c‘  *• 

mihem  prorfus  efle,  qui  pro  iis  oret ,  qui  in  Deum 
peccant ,  fcd  non  omnes  id  vulgo  facere  pofle  ,  feti 
viros  tantummodo  perfebos,  &  fanbitatc  infignes. 

Sed  vt  ingenuefatear,id  nullo  modo  videtur  ad  Ioa- 
nis  mentem  ,  qui  abfolute  pro  eo,  qui  ad  mortem 
pccczv.Non  dico  (ait )  vt  roget  quis, vel  vt  Gr®ci  Codi¬ 
ces  habent,  lp«T#o-<{ ,  quod  ad  omnes  procul  dubio 
pertinet, prxterquam  quod  etiam  impcrfebfpro  in- 
fidelium,&h®reticorumconuerfione ,  denique  pro 
ii$,qui  apertiffime  in  Deum  peccant, orare  folent.Vi- 


Explan.-Cap.  V. 

A 


z$o  Epift.I. 

deri  autem  poffet  Ioanncs  idcirco  preces  pro  iis  A 
pi  ohiberq,quod  peccatum  ad  mortem,  non  aliter  ac 
blafphemia  in  Spiritum,  venia  &  mifericordiam  ex¬ 
cludat,  vnde  altera  exiftit  quteftio ,  quam  fupra  indi- 
caui.cur  pro  eo,  qui  peccat  ad  mortem,  orandum 
non  fit. 

XLU  An  cenfcndum  eft  id  propterca  a  Ioanne  prohi¬ 
beri, quod  fit  hoc  peccatum  fuapte  natura  eiufmodi, 

*  . '  *  -  vt  veniam  excludat, &  expiationem  nulla  ratione  ad- 

a  iib.  tf.hift.  mittat?Certe  olim,  vt  Einebius»,Niccphoru$  b,Epi- 
phaniusc,Theodoretusd,& Auguftinus*  affirmant, 
chxref  B-omanae  Ecclefiae  Cornelius  Potifex  praeeflet, 

'rf  Itb.  3  'dc'  Nouatus  Romanus  Presbyter  docere  anfus  eft,  lap- 
hxret  Ab.  fos  poftbaptifmum  perditae,  ac  prorfus  defperatae 
eha.-r.34.  folutis  efte  ,  nec  veniam  cortfequi  vllo  pado  pofte,  B 
fep.ad  prsfertipfi  fidem abneget.Gyprianusf  tamen  huius 
Corncl.&  hxrefis  audouem  Nouatianum  nominat.  Cypriano 
uatumn  N0'  ^Bfd-dbit  Auguftinus,&  funt  qui  putent,  vnum,at- 
gDefcript.  que  eumdem  hominem  fuifte.  Hieronymus  g  tamen 
Eccl.  exiftimat  efte  diuerfos, quod  ex  ipfo  Cypriano  intel- 
ligi  poteft.  Inde  orti  funt  Nouatiani  haeretici,  qui  & 
Gathari  appellabantur  ob  fingularem  integritatem, 

&  innocentiam,  qnam  fuperbiflime  iadabant.Huius 
verd  erroris  primum  audorem  fuifte  Montanum, 
Jiiib.t.in  non  lerael  docuit  Hieronymus  h.  Certe  Terrullia- 
Iouin.  &  ia  nus 1 ,  vt  fupra  indicaui  >  fimile  quiddam  fehfifte  vi- 
epicaph.  detut, alludens  enim  ad  Verba  Pjuilik:nJ%fonens  itaque 

ilib.de  pu-  fatydifcipulos  omiffis  omnibus  initiis  ad  perfectionem  ma- 
dic.c.  19.  gis  tendere.nec  rurfm fundamenta  poenitentia  iaeere  ab  ope-  ^ 
k  ad  Hebr.  ribus  mortuorum.  Impoffibile  eji  enim  (inquit)  eos,  qui  femel 
illuminati  funt,  er  donum  cxlefte  gufiauerunt,  &  participa- 
uemnt  Spiritum  fandum, &  verbum  Dei  dulce  gufiauerunt, 
occidente  iam  auo  cum  exciderint ,  rurfm  reuocari  in  poeni¬ 
tentiam  ,  refigentes  cruci  in  fismetipfos  Filium  Dei,  &  dede¬ 
corantes. Terra  enim, qua  bibit  fiepipts  deuenientem  in  fe  hu¬ 
morem, &  peperit  herbam  aptam  his, propter  quos  &  colitur, 
benedictionem  Dei  confequitur, proferens  autem  fpinasrc- 
p/oba.cr  maledictioni  proxima ,  cuius  finis  in  exujhonem. 

T um  fubdit:/A>c  qui  ab  Apoftolis  didicit, &  cum  Apofto - 
f  hem  in  ^  ^ocwt>  rtumquam  moecho ,  &fbrHicatori fecundam pceni - 
Spirit.'  tentiam promiffam  ab  eApoftolis  norat.  Quod  deinde  cx 
mhxref.  $*.  Leuitico  pluribus  confirmat. 

XLII.  In  eodem  ,  aut  perfimili  errore  fuifte  videntur  ^ 
n  aduerf.  Armeni,qui  nonnulla  peccata  efte  affeuerabanr,  quae 
^a^Corn  numquam  expiari ,  aut  ab  vllo  facerdoce  quauis  au- 
oep.  ad°  doritate abfolui poflent.Contra quem  errorem pr§- 
Marccll.  de  ter  illa.qute  lcribunt  Athanafius 1  ,Epiphaniusm,Cy- 
fpir.blafphe.  prianus  n  ,Hieronymus°,ea apertiffime  pugnanr,quae 
P  de  poenitentiae  vtilitate,  ac  frudu  tum  in  facris  lite— 

prxferthn”  1  's * tum  aP’Jd  fon&°s  Patres  p  paflim  leguntur.  Et 
c.  x.  &  7.  &  quide  certiffimum  eft  ,  nullum  poffe  excogitari  tam 
Jib.i.  c.i.  arrox,  arque  immane  facinus,  quod  poenitentiae  fo- 
x^ifnio  c*  ^'amento  rit®  percepto  penitus  deleri ,  atque  expia- 
S«.Chtyfofl.  ri  non  qucar-  Hoc  tamen  errore  praetermifio  pro- 
hom.  8;.  in  politae  quaeftionis  difficultas  oritur  ex  verbis  Chri- 
Io.  &.  Iib.  v  •  ftiapud  Marthaeumq,  cum  dixit  Spiritusblafphemia 
Hiiar^Can  ne<lue  ‘n  h°c»  ncquc  in  faturo  foculo  expiari.  Item- 
«tf.in  Matth.  que  ex  Paulo  ad  Hebraeos  r,  qui  fignifica^quaedacffe  E 
Hierony.  nagitia,  quibus  aditus  ad  falutem  penitus  praecluda- 

xp.  ad  Heli-  tur :  denique  ex  hoc  loco  Ioannis ,  vbi  negat  pro  eo 
Uo\kCiuit:  orandlun5qui  mortem  peccat. 
c,9.ier.  8.  &  Incredibijc  ?utem  didtu  eft, quam  multa  ad  huius 
44-  de  verb.  pei  explicationem  a  Theologis  excogitat^  fint.  Naro 
^°  m!oan  ^llSu^inus  quidem  qui  peccatum  in  Spiritum  fan- 
Gugdiom"  C^UI?  Putat  e^e  finalem  ,  quam  dicunt,  impoeniren- 
xc.  m  Eaag.  fiam' ,  focile  quxftionem  expedit.  Eft  namque  extra 
Pacian. Bar-  omnem  controucrfiam,cum,  qui  neccffariam  pceni- 
Pcpnit!'  ^  renc*am  ac^  extremum  vfque  vitae  fpirirtim  contem- 

XLIII.  nat*  omn'  fpe  folatis  deftit ui,fcclcriimque  expiatio- 
a  cap .ii.  nem  aucqui  neqiiaquam  polfe  >  cum  poft  mortem 
r  copA.Sc  to.  nullus  pqenitcntiap  reliquus  effe  poffit  locus. Qui  ve- 


B-Ioan. 

ro  fex  illas  peccati  in  Spiritum  fan&um  formas,qu*S 
fupra  nominaui  ,  retinendas  cenftnt ,  hadenus  illa 
crimina  putant. efte  veniae  expertia  ,  quod  reda ,  & 
cx  adueriojVt  aiunt, cum  diuina gratia  pugnent, vnde 
omnis  peccati  condonatio  manar.  Sic  enim  aci  Ro> 
manos  fcripfit  Apoftolus  *:  Benignitas  Dei  ad  pceni- *C3  M* 
tentiam  te  adducit.  Addunt  vero ,  vt  ab  haereticorum 
errore  recedant, ea  dici  expiari  non  pofle,quomodo 
morbi  quidam  eiufmodi  efte  dicuntur,  vt.curari,  fa- 
nauuc  non  pofle  videantur,  non  quod  penitus  nul¬ 
lam  curationem  admittant,  fed  quod  difficillime  ad 
priftinam  fanitatem  reuocentur  •,  non  alia  denique 
ratione  dici  ea  peccata  non  pofle  remitti ,  quod  ad¬ 
modum  raro  ,  8c  magna  omnino  cum  difficultate 
condonentur. 

Non  defuerunt  tamen  ,  qui  aliquod  efte  facinus  Jtf.IV. 
opinarentur,  cui  venia  expedanda  non  fit,  quod,  vt 
fupra monui.aperte  afleric  Audor  qu?ftionum  vete- 
ris,ac  noui  teftamenti.Cum  cnirh  dc  peccato  in  Spi¬ 
ritum  loqueretur  b  .Hac  ergo(w)fententia  contra  male-  b  Apud  Au- 
uolos  prolata  eft ,  quibus  remedium  inueniri  non  poteft ,  vt  Su(htom-  4* 
faluentur,  mhil  eft  enim  hoc  crimine grauius.  Et  aliquanto  Iot* 
poft:Afy«  ergo  dgnum  eft  tjiu  peccatum  hoc  vmquam  de¬ 
bere  remitti.  Deinde  cum  bene  longa  digreffioneco- 
tra  Nouatianos  oftendiftet  alia  omnia  peccata  poe¬ 
nitentia  deleri  polle,  hanc  folam  maleuolentiam(.\u)re- 
medium  non  habere.  Eodem  trahi  pofte  videtur  Hie¬ 
ronymus*,  alicubi  enim  ait  ,  hoc  peccatum  non  dimitti  c.Mat.n. 
neque  in  hoc  foculo ,  neque  in  futuro.  Alibi*1:  Non  meretur  d  Mar.j. 
(inquit)po;«rt*w»4»j.Deniquc  «  :  Blafphemiam  in  Sphi -  c.  ep.ad 

tum  vocat  irwniffibilem.Concinh  Ambro(iu${ :Non po-  . 

teft  (inquit)  ibi  effe  exoratio  venio ,  vbi  facrilegq  plenitudo  fanfEc.3^* 
eft .  Clemens  Romanus  g  fimile  quidda  indicans  ait,  glib.V.rU 
peccatum  ex  contemptu  numquam  expiari.  Omnium  ve-  cogaic. . 

10  apertiflime,quos  ego  quidem  legerim,  hoc  afterit 
Hugo  Vidorinus  b  ,  ait  enim  neminem  pofte  certo  lieP<3<1 
cognofccrc,  fe,auc  alium  quemquam  hoc  tam  graui 
crimine  obftridum  teneri;  illud  certum  ,  atque  ex¬ 
ploratum  efte, eum, qui  itapeccauerit, nunquam  con* 
fecururum  veniam. 

Et  fuerunt ,  qui  dicerent,  Chrifti  verba  non  per-  ,  XLV. 
inde  accipienda  efte,  quafi  Vniuerfim  fignificent,  '^cb,.af* 
peccatum  in  Spiritum  expiari  non  pofte,  fedvaticl-  jpjr  ’ 
nium, atque  oraculum  continere,  quo  infintiat  fore,  k  Hom.4i. 
vt  Iudaei  abfquc  poenitentia  fuo  illo  peccato  obftri-  )n  Matth. 
di  diem  claudant  extremum,  quod  alibi  apertiffime  , 

dixit  his  verbis:£/  in  peccato  veftro  moriemini.  Plurimi  ,)c 
certe  fandorum  Patrum  Chrifti  verba  non  de  culpa,  blafph.  ia 
fed  de  poena,  qux  peccato  debetur,  accipiunt,  vt  in-  sPlr- 
dicet  Chriftns  huiuspeccati  poenam  numquam  re-  caft.Hb*t. 
mittendam ,  fed  ncccflario  aut  in  hoc  foculo ,  aut  in  aduerf.ha:- 
fururo perfoluendam  efte.Hoc  afferunt  Athanafius  i,  ref.verbo 
Chryfoftomusk,Theophyladus1,&alijtb.Hoc  ipfum  ^ccatu,ft 
aliquanto  obfcurius  fubindicat  Clemens n  Alexan-  n  £  ^  ^ro- 
drinus, etenim  ait, peccata  ptft  baptifmum  expurgari, an-  mac. 
te  baptifmum  vero  remitti,  perinde  quafi  expurgatio  re-  olib.j,c.ix. 
fpiciat  poenam,  retniflio  verb  culpam.  Non  fatis  au-  '"  ®"e 
tcra  liquer,quid  fenferit  Irenaeus  0  ,  qui blafphemias  Abulen'^ 
haereticorum  vocat  peccatum  in  Spirihun  fandum  £xo^4.q.' 
irremiflibile ,  aeque  enim  poteft  de  culpa,  aede  poe-  i», 
na  inrelligi.  Roffenf.  ar. 

Plurimi  vcio  recentiores  Theologip,cum  non  cht-  ca- 
bicent  Chriftu  apud  Matthaeum,  &  Ioanne  hoc  loco  ter>tra^,  dc 
de  rcmiflione,&  codonarione  culpae  agere,  neq;  ad-  prxdeft.ia 

duci  poffint.vtcrcdStjvllueftepeccarUjquodpronitS- 

tia  rite  adhibita  expiari  no  queatiita  hoc  facinus  alie-  d“‘cap  &  re, 
nuinavenia,&  condonatione  interpretantur  ,  vt  dcp.gcn.hu. 
dicant ,  ipfum  quidem  fi  legitima  poenitentia  abi ua-  trad.  i. 
tur,  omnino  pofte  expiari ,  fore  tamen,  vt  nulla  vm- 
quam  poenitentia  expietur :  quod  nemo  eorum,  qui  .q  j^e-  g  lc 
tam  immani  crimine  teneatur  obftridus,  vete  atque  pb.j.c. ; 

ex 


Explan.  Cap.  V. 


251 


ex  animo  culpato  dcteftetur,#  legitimam  poenicen-  A 
tiam  adhibeat ;  quamquam,  vt  ingenue  fatear  quod 
fentio,hi  Theologi  non  tam  de  lingulari  aliquo 
peccato,  quam  de  ftatu  quodam,  a$  peccatorum  nu¬ 
mero  loqui  videntur ,  in  quoaiuntquofdam  a  Deo 
deferi,  plurimxfque  diuin®  gratis  pr®fidiis  deftitui, 
vnde  excaecari ,  atque  obdurari  dicantur  ,  vt  vix 
vmquam  refipifeant  ,  &  cum  Deo  in  gratiam  re- 
*b  rtqa<Ar-  deant.Alij  ver63pe«nliaria  qusdam  peccata  efle  non 
sien.  c.  tj.  dubitant,quibus  fi  quis  inquinetur,  continuo  defera¬ 
tur  a  Deo  ,  tk  auxilio  ad  poenitentiam,  &  conuerfio- 
nem  neceifario  penitus  deftituatur.  Aquafentenria 
b  left,  y.  de  non  admodum  diferepant  ij  b,qui  nullum  aiunt  efle 
pcenit.  peccatorem ,  qui  fimplicitcr , atque abfolute  diuin® 
grati®  prsfidio  adiutus  rite  picenitentiam  agere  non 
queat :  multos  tamen  ob  grauiflima  peccata  hoc  di-  B 
uin® grati®  prxfidio indignos  cenferi,  coque  meri¬ 
to  deftitui,  atque  ita,  licet  femper  agere  poifinr  poe¬ 
nitentiam  ,  numquam  tamen  rc&e  eam  atftuii  finr. 
c  And.  Vcga  Quibus  affinia  fune ,  qu®  alij  c  affirmant  ,  nampro- 
inConc.Tr.  pcer  grauiaqu®dam  ,  &  immania  facinora  non  du- 
hb.i  j.c.13.  bjtanc  negari  a  Deo  peculiaria  qu®dam  auxilia,  fine 
quibus  vix  quifquam  ,aut  admodum  raro  refipifeat, 

&  perpetrata  facinora  deteftetur. 

XLVII,  Vt  autem  cerra  ab  incertis  fecernamus  ,  fic  pri¬ 
mum  ftacuo ,  nullum  pofle  tam  immane  ,  atque  ne¬ 
farium  facinus  excogitari  ,  quod,  fi  rite  adhibeatur 
poenitentia  ,  omnino  deleri  ,  atque  oblitcrari  non 
queat,  Qund  mihi  quidem  ita  perfuafum  cft,  vt  exi- 
ftimem  ,abfque  errore  neminem  pofle  aliter  fenri- 
rc.  Hoc  enim  apertiflim£  docent  innumerabilia  pro- 
pemodum  facrauum  Iiterarum  reftimonia,qu®  diui- 
naminnos  benignitatem  ,  facilitatemque  mirifice 
extollunt  ,  &  oumSfeis  rite  paemitentiam  agentibus 
veniam  certo  pollicentur.  Sic  enim  apud  Ezechie- 
d  Ezech.  1  *  Jem  loquitur  Deusd:  Si  autem  impius  egerit  poenitentiam 
xi.  ab  omnibus  peccatis  fisis  ,  qua  operatui  cft  ,  &  cuftodierit 

omnia  pueepta  mea  ,  &  fecerit  indicium ,  &  iuftitiamyvita 
vtuet ,  &  non  morietur  :  omnium  iniquitatum  citu  ,  quas 
operattu  eft  non  recordabor.in  iufiitia  fua,  quam  operat  tu  e  fi, 
e  Ezech.  3  3.  vitiet.  Numquid  voluntatis  mea  efi  mors  impij , dicit  cDmii- 
* 1  ntu  De  tu ,  &  non  vt  conutnatur  k  viis  fuis  ,  &  viuat  ?  Et 

g  sTp  *'  alibi e :  Piuo  ego  ,  dicit  Dominus  Deus  ,  nolo  mortem  im- 

XLVIII.  pij  .fedvtconuertaturtmpitu  avia  fua,  &  viuat.  Conucr- 
h  Ambrof.  timini , comtenimini  k  viisvefiris peffimis,  quare  monemini  D  feriptum  eft  in  Exodo  c,  alios  exccecari ,  vt  loquitur  e  eap.4.11. 
ad  yirg.  lap.  domtu  Ifrael  ?  apud  IoElem  vero  dicitur  f :  Detu  beni~  Efaias  f,  plerofque  penitus  deferi,  &  permitti  ingre-  fcaP* 6’ l0* 
Ifa  *Pacia  fuPer  ma\ma :  quod  profedfo  ne- 

ep.i.adSip!  qiJaquam  veri  affirmari  poflet,  fi  qua  malitia  expiari 
Noqat.Coc.  non  pofler.  Denique  nc  ctm<5fcareccnfcam,Salomon 
Trid.  (eff.c.  fic  Deum  affatur  6:  cjpfifereris  omnium ,  Domine , &  ni* 
i  1  de*  pceni  ^  °^*  eomm  >  f<ci®  1  dijfitntdans  peccata  hominum 
jj  cap.  j.ba-  propter  poenitentiam , 

betar  inter  San&i  verd  Patres poenitentiam  certiffimum  efle, 
opeta  Ang.  ac  tutiflimum  perfugium  lapfis  pluribus  docent, 
deponit  &  *CacIue  'Uam  nonnulli  b  vocant  fecundam  tabulam 
fer.  de  posn.  poft  naufragtttm.T cnnWxznm  ‘  illam  appellat  fecundam 
mcap.z.  ianuamad  indulgentiam.Simile  quidtla  Icribit  au6tork 
n  In  vnion?  de  vera ,  &  falfa  poenitenda.  Neque  aliter  fentic  ^ 
oieft.c  c  14  Chryf°ftorailsI,Addo  magni  Concilij  Lateranenfism 
& fcCi4.c.z.  verba  :  Si  pofibaptifmum{  inquit)  quis prelapftu  fue- 
p  lib.tf.  hift,  yit  in  peccatum ,  per  veram  poenitentiam  femper  pote  fi  repa- 
c-34-  rvwi.Quibus  confcntiunt  Concilium  Florentinum*», 
r  fc/de  U-  &  Tridentinum  o.  Huc  accedit  ,quod  qui  afferir, 
pfis.'  peccatum  aliquotl  expiari  non  pofle,  aperte  videtur 
flib.i.de  Nouatianorum ,  &  Armenorum  bxrefim  comple- 
^"'dM  ,qu®damnataprimum  eft  in  Concilio  Romano 
uftequfcer.’  Tub  Cornelio,vt  teftatur  Enfebinsp, deinde  in Con- 
x  deblafph.  cilio  Nic®no«l .  Eam  ver^  ftrenu£  oppugnant  Cy- 
in  Spir.  prianu$r,  Ambrofiusf  ,Hieronymus r  ,Auguftinusu , 

Vtr  d|a  fi  Athanafius x  ,  Chryfoftomus  Y ,  Epiphani  as 2 .  Quid 
zjucief?^  (lu^  Chriftuspro  omnibus  mortalium  flagitas  eo- 


piofiffime  Deo  Patri  fatisfecit,  nullumque  omnino 
flagitium  paiTus  cft  a  v.enia ,  8c  condonatione  exclu¬ 
di  ?  quo  fpeiftans  hic  ipfc  Ioannes*  fupra  dixit  :Si  a«ap.z. 
quis  peccauerit » aduocatum  habemtu  apud  Patrem  lefum 
Chrifium  utfiurn ,  &  ipfe  eft  propitiatio  pro  peccatis  noiiris, 
non  pro  noeris  autem  tantum  ,fedpro  totttu  mundi.  Adde 
facramcntorum  vim  :  baptifmus  enim,  &  poeni¬ 
tentia,  qu®  duo  facramenta  ad  fcelerum  expiatio¬ 
nem  fuapte  natura  referuntur ,  nullum  prorfuspec- 
catum  excludunt ,  fed  in  hoc  genere  vim  quamdam 
habent  infinitam,&  nullis  terminis  circumfcnptam. 

Fatendum  rame  eft  poenitentiam  eximium  quod-  X  L I X, 
dam  efle,  ac  fingulare  Dei  munus  ,  nec  pofle  quein- 
quam  abfque peculiari  diuin®  grati®  prsfidio  a  pec¬ 
cato  refipifeere  ,  &  rite  poenitentiam  peragere. 

Quod  fi  Deus  hoc  fu®  diuin®  grati®  auxilium  prop¬ 
ter  Criminis  grauitatem  fubtraheret ,  nulli  omnino 
iniuriam  facerer,  cum  iure  fuo  pofTet  quemlibet  fla- 
gitiofum  fubitb  interimere  ,&  fempiternis  Suppli¬ 
ciis  fubiiccrg.  Quo  fit ,  vt  longe  aliud  fit ,  affirmare 
peccatum  aliquod  poenitentia  expiari  non  pofle, 
quod  ,  vr  dixi ,  ad  Nouati  hsrefim  perrinet  ,  afiud 
aflererc,  non  omnibus  Deum  pcenitenti®  benefi¬ 
cium  iuvpertiri-.hoc  enim  citra  vllum  errorem  vere, 

&  pie  affirmari  poteft.  Id  enim  haud  obfcure  indi¬ 
care  vifus  eft  Chriftus  ,cum  apud  Matthsumb  di-  bcap.u. 
xic  ;  Si  in  Tyro  &  Sidone  fattafuiffent  virtutes ,  qua  fa- 
tta  funt  in  te yolim  in  cilicio cinere  poenitentiam  egijfent. 

Illis  igitur  fubtraxerat  Deusfigna ,  &  prodigia,  qui¬ 
bus  ad  poenitentiam  erant  excitandi,  quade  rc  plura 
icribit  Auguftinus*.  Hoc  enim  neque  pugnat  cum  c  lib.con. 
diuina  mifericordia  ,  qu®diuinam  iuftitiam  non  ex-  luhan,  cap, 
eludit,  qua  iufte  fcelera  vlcifcitur  ,  neque  vim,&  *‘^ppe]0n’ 
efficacitatem  pcenitenti®  ,&  facramcntorum  vllo  «p, 7. 
padto  l®dir,  ’ 

Itaque  nulla  ratione  cenfenda  eft  eorum  fenren-  L. 
tia  carere  probabilitate  ,  qui  fiue  propter  multifu- 
nem  fcelerum,  fiue  propter  criminum  immanitatem 
deftitui  quofdam  alterum  auxilio  grati®,  fine  quo 
numquam  refipifeant.  Nam  vt  omittam  grauiflimos 
Theologos ,  quos  fupra  nominaui ,  ita  plane  exifti- 
mare.ex  facris  literisconftat ,  quofdam  in  reprobum 
fenfum  tradi ,  dc  quibus  loquitur  Paulus  in  epiftola 
ad  Romanos1*,  quofdam  obdurari ,  vt  de  Pharaone  deap.  i.tg. 


di  vias  fuas  :  nonnullos  reprobari,  ac  defpici;  deni¬ 
que  quemdam  efle  certum  peccatorum  numerum, 
vt  alicubi  fignificat  Au^uftinusS.  Deus  autem  ipfe  glib.f.con, 
hoc  indicaite  videtur,  cum  prohibet, ne  viri  iantfti  lul.cap.j. 
pro  iis  orem ,  quos  ipfe  abiecit.  Samueli  enim  dixit 
aliquando  Deus  h  :  fifquequo  tu  luges  Saiil.cum  ego  ab-  h  i.  Reg.itf. 
iecerim  eum  ?  Ieremi® 'autem :  Tu  ergo (n\cpak)mlt ora-  *  cap. 7.16. 
repto  populo  hoc ,  neque  ajfumas  pro  eis  laudem ,  efi  oratio¬ 
nem  ,  Qr  ne  obfifias  mihi ,  quia  non  exaudiam  te.  Nec  du¬ 
bium  eft  eos ,  qui  fcelcre  quopiam  obftringuntur,8c 
dormientes  diem  claudunt  extremum  abfque  pceni» 
tentia,  perire  :  quod  de  iis  verius  affirmari  poteft, qui 
dum  re  ipfa  peccant,  fubito  extinguuntur.  Verum 
id  non  propeerea fieri  credendum  eft,  quod  crimina 
quadam  fint,  qu®  nequeant  expiari ,  fed  quod  iufto 
fuo  indicio  Deus  ita  quofdam  vlcifcidecrcuerit.Qua 
in  rc  admirabile ,  ac  prorfus  inferutabile  diuin®  iu- 
ftiti®  confilium  eft,  cum  interdum  quofdam  pluri¬ 
mis  ,  grauifiimlfque  flagitiis  coopertos  ad  poeniten¬ 
tiam  adducar ,  alios  contra  longe  minoribus,  lcuio- 
ribufque  peccatis  implicitos  fubito  deferat ,  &  abf¬ 
que  poenitentia  mifeie  pereant. 

Itaque  etiamfi  hoc  tamquam  verum  aut  tam-  Ll» 
quam  non  improbabile  admittendum  eflet,  nemo 
tamen  quamuis  multis  grauiifinufque  peccatis  in- 
qumatus. 


a  Traft.i#. 
io  loan. 


blib.de  cor. 
8(grat,c.i4. 


LII. 


t  qujO.iot. 


dcap.«f,(f. 
e  ad  Hebr. 
X0.lt, 


UII. 


TExod.  31 
>*• 


gcap.i.9. 


hl.ad  Mar. 
felib.de  pu 
dic. 

i  epift.n.& 
*lias  fre¬ 
quenter. 


252  Epift.  I.B.Ioan. 


quin&tus,nec  de  fe  ipfo ,  nec  de  alio  quopiam  citra  i 
diuinam  reuelationem  ccrtd  ftatuere  poteft,  ita  efle 
a  Deo  deftitiltum  ,  vt  refipifeere  ,  &  poenitentiam 
agere  non  queat  ,  vt  enim  modb  dicebam  ,  abdita, 

&  occulta  funt  Dei  indicia,  vt  merito  dixerit  Au- 
guftinus  a :  Cur  hunc  trahat , illum  non  trahat, define  velle 
inusftigare  ,fi  non  vis  errare.  Sunt  enim,vt  ait  Prophe¬ 
ta  ,  iudicia  Dei  abyflus  multa.  Deftitutio  autem  diui- 
na ,  feu  reprobatio  non  aliter  ac  diuina  praedeftina- 
tio  occulta  eft ,  ac  penitus  ignota  ,  nulloque  huma¬ 
no  indicio  ,  aut  argumento  certo  cognofci ,  aut  de¬ 
prehendi  poteft.  Poftremo  Scriptura  facra  docet, 
pro  omnibus  preces  eife  fundendas  ,  quo  fpe&ans 
B.  Auguftinusb ,  dxmonibus  exceptis,  &  iis ,  qtii  iam 
apud  inferos  fempiterna  fupplicia  luunt,  a  precibus 
neminf  excludendu,  nec  cuiquam  corre&ionis  be- 
neficiu  fubtrahendum  efl'e  affirmat. Ita  fit, vt  nullum 
omnino  defignari  piaculum  aut  peccatorum  nume¬ 
rus  poffit,  cui  auxilium  poenitentia:  fuo  veiuti  iure 
denegandum  fit.  Nam  alioqui  qui  eius  fibi  criminis 
aut  numeri  confcius  cflet ,  certo  pofiet  affirmare,  fe 
penitus  a  Deo  abiedhtm  eife  ,  adeoque  fpe  (alutis 
prorfusdeftitui. 

Qui  cum  ita  firtt  ,  fateri  necefle  cft ,  neque  bla- 
fphemiam  in  Spiritum  ,  neque  aliud  ,  quamuis  im¬ 
mane  facinus,  dici  pofle  hac  ratione  carere  venia, 
cum  id  ,  vtnon  femel  iam  dixi  ,  ad  Nouatianoritm 
hxrefim  ipe£let,qui  fuadendum  quidem  omnibus 
aiebant  ,  vt  refipifeant  ,  &  poft  abnegaram  fidem 
poenitenriamagant ;  numquam  tamen  fore  ,  vt  illos 
perpetrati  fce! eris  vere,  &:  ex  animo  poenitear,  cfim 
Chriftus  dixctir.Qui  me  erubuerit  coram  hom'tnibus,eru- 
befcam  &  ego  eum  coram  Patre  meo.  Falfum  igitur  eft, 

-  quod  Autftor  c  quaeftionum  veteris  ,  ac  noui  Tefta- 
menti  docet,  eos  efle  penitus  deploratos ,  qui  in 
Spiritum  fandhtm  peccauerinr.  Quid  autem  fignifi- 
cct  Paulus  ,cumad  Hebraeos  d  ait  ,non  pofle  quol- 
dam  renouariad  poenitentiam, aut  voluntariee  pec¬ 
cantibus  poft  agnitam  veritatem  nullam  reliquam 
efle  hoftiam  pro  peccatis,  filis  locis  copiofius  docui. 
Nunc  tantum  dico ,  fine  de  baptifmo  loquatur  ,  id 
affirmare  ,  quod  veriflimum  eft ,  non  pofle  id  facra- 
mentum  iterari,  fiue  dc  pceniterftiaagat,  non  illam 
quidem  penitus  excludere  ,  fed  non  eam  polliceri 
facilitatem  ,  aut  etiam  efficacitatem  ,  qux  aliis  lc- 
uius  peccantibus  faerx  iiterx  pollicentur. 

Quamobrem  mihi  valde  probabile  eft ,  blafphe- 
miamin  Spirirum  ,  fiue  peccatum  ad  mortem  dici 
alienum  a  venia  ,  &  condonatione,  non  quidem  ra¬ 
tione  culpae,  fed  pernix  refpeftu,  qux  vel  in  hac,  vel 
in  futura  vira  perfoluenda  fit.  Conflat  enim  remit¬ 
tendi  ,  feu  dimittendi  verbum  fopifiime  ad  poenam 
referri ,  cum  enim  Mofes  ad  Deum  preces  fundens 
.  dixit  f :  zAut  dimitte  noxam  populo  huic ,  aut  dele  me  de 
libro  vita,  non  petebat  condonationem  culpae,  quam 
abfque -populi  poenitentia  impetrate  non  poterat,fed 
poenam  ,  quam  Deus  comminatus  erat ,  deprecaba¬ 
tur.  Et  Ifaias  E  :  Incuruauit  ,fe  ( inquit )  homo  ,&  hu¬ 
miliatus  eft  vir.  ne  ergo  dimittat  ei.  petit  enim  Propheta 
vt  Deus  populi  fcelus  vlcifcatur.  Hoc  plane  modo 
necefle  eft ,  veniae  nomen  accipere  apud  Tertullia¬ 
num  h ,  &  Cyprianum  ‘ ,  cum  de  lapiis  agunt,  qui  a 
'  martyribus  pacem  ,  &  veniam  impetrabant.  Con- 
fueuerapt  enim ,  qui  aliquando  peccauerant,ad  mar¬ 
tyres  confugere  ,  vt  eorum  fuffragiis  ac  precibus  ab 
Epifcopis  poenxrcmiffioncm  confeqUerenrur.Mar- 
tyi  es  autem  antequam  pro  fide  vitam  profunderent, 
libellos  ad  Epifcopos  dabant ,  quibus  fe  iis  pacem 
dedifle  fignificabant ,  quod  nihil  erat  aliud  ,  quam 
Ecclefiafticae  poenae  relaxatio  ,  quam  ab  Epilcoprs 
deprecabantur :  vnde  indulgentiarum  vfus  manafle 


videtur  ab  ipfo  Paulo  Apoftolo  cludus  ,  qui  incc- 
ftuoio  poenam  remifit.  Quocirca  apud  Matthaeum, 

&  Lucam  ait  Chriftus  ,  non  remittetur.,  apud  Marcum, 
nonhabet,  ts.m,nonhabebitremiffionem,cp.n\x  dicat, poe- 
nam  neceflario  luendam  efte  $  nulla  enim  nos  ratio 
cogit ,  vt  Chrifti  verba  de  r  emi  Ilione  culpae  intelli- 
gatnus. 

Nec  frtiftra  didtim  eft  a  Chrifto  ,  peccatum  hoc  1 V. 
non  remitti  neque  in  hoc  foculo  ,  neque,  in  futuro: 
quod  fi  referatur  ad  culpam, fruftra  videtur  dici, cuni 
certum  fit  in  altero  foculo  lethale  crimen  non  nifi 
poenae  refpe&n  ,  nullo  autem  modo  ratione  culpa: 
expiari  ,  aut  condonari  pofle.  Fattent  huic  explana¬ 
tioni  prifei,  quos  nominaui  Patres.  Ec  Athanafius*  a  de  blafpb. 

“  quidem  peccatum  Pharifoorum  cum  Atianorum  *n  Spir. 
blafphcmia  confert  ,  &  neutris  poenam  remitti  af- 
firmar,idque  cx  Ghrtfti  verbis 'colligi  cotendir,  qui¬ 
bus  ait  blafphemiam  in  Spiritum  non  remitti.  Chry- 
foftom lis  autem  cum  non  dubitet ,  Chriftumdc  Iu- 
dxorum  fcelcrc  loqui  ,  quod  ait  ,  peccatum  illud 
non  remitti,  refert  ad  acetbiffimas  illas  poenas,  quas 
Iudaei  in  excidio  Hierofolymicano  dcderum.Thco- 
phyladtus alia pecCara fine  poenitentia natrrrtti ait,  id 
cft,  leuialiqu.i  poena  expiari  pofle.  Bfafphemiam  ve¬ 
ro  in  Spiritum  fandum  nequaquam.  Neque  veid 
hinc  conlequens  eft ,  quod  nonnulli  autumant ,  alta 
peccata  femper  ratione  lute  culpa: ,  fiue  poetice  con- 
C  donari.  Significat  enim  tantummodo  Chriftus  alia 
peccata  facilius  expiari  ,  quia  habent  vnde  excufen- 
tur  ,  quod  fecus  accidit  in  blafphcmia  in  Spiritum. 

Huic  porro  fententiae  muhxperftmiles  infacris  lite¬ 
ris  leguntur ,  vt  illa  :  Serunt  [ciens  voluntatem  Domini, 

&  non  faciens,  plagis  vapulabit  multis.  Item  illa :  Remif- 
jius  erit  terra  Sodomorum  in  die  iudici). Qux  omnia  tntel- 
ligi  profe&b  debent  fpe&ara  peccatorum  natura, 
cum  ramen  fieri  poffit ,  vt  quis  poenitentiae  benefi¬ 
cio  omnem  poenam,  qux  fuis  criminibus  debebatur, 
penitus  effugiar. 

Eodemque  plan£  modo  accipienda  videtur  Pauli  L  V. 
fentencia  in  epiftola  ad  Hebrxos  b  :  Quanto  magis  bcap^o-t*. 
(  ait  )  putatis  deteriora  mereri  fupplicia  ,  ejut  Filium  Dei 
conculcauem ,  &  fanguitiem  Teftamenti  pollutum  dixerit  ? 

D  Fieri  namque  poteft, vi  poenitentia  lite  fufeepta  om¬ 
nem  penitus  poenam  extinguat.  Nec  enim  dubium 
eft  multa  in  fact  is  liretis  legi ,  qux  neceflario  prx- 
fentem  hominis  ftatum  ,eiu(que  feu  peccacum  ,  feu 
iuftitiam  ,prxfentia  denique  merita  refpiciant  .nul¬ 
lo  habito  refpe&u  ad  ea,  qux  poftmodum  euenire 
poftunt.  Huc  illud  refero ,  quod  ait  Chriftus  ,  ejui 
me  negauerit  coram  hominibus ,  negabitur  coram  Angelis 
Dei.  Itane  vero  ?  Quid  fi  poft  abiuratam  fidem  re- 
fipifcar,  facinus  deteftetur.deprccetur  culpam,  gra¬ 
tiam  ,  &  caritatem  aflequatur  ,  negabitur  tamen  co¬ 
ram  Angelis  Dei  ?  Quis  hoc  dicat ,  nifi  Nouatianus? 

Nam  nos  quidem  certd  fcimus ,  non  paucos  fuppli- 
ciot  um  acerbitate  permotos,  aut  hxficafte  ,  aut  thu¬ 
ra  idolis  adhibuiife,  aut  denique  alia  ratione  contra 

£  fidem  peccafle ,  qui  faniora  confilia  complexi  pri- 
ftinam  fuam  imbecillitatem  damnatum  ,  &c  illuftri 
martyrio  clari  de  tyrannis  ,  8c  carnificibus  trium¬ 
pharunt,  &  immortalem  apud  Deum  gloriam  ade¬ 
pti  funr.  Neque  aliter  de  altera  illa  fententia  exifti- 
mandum  eft, qua  Chriftus  dixit :  Qui  me  confefas fue¬ 
rit  coram  hominibus  ,  confitebor  &  ego  eum  coram  Patre 
meo.  Certe  fi  poft  conftflionem  quis  a  fide  deficiat, 

Sc  in  perfidia  diem  claudat  extremum  ,prorfus  indi¬ 
gnus  erit ,  quem  Chriftus  coram  Patre  confiteatut, 

cum  potius  fempiternisfuppliciis  matftandus  hr. 

Itaque  ctim,au6borc  Ambrofto  c ,  multa  eiuimo-  * 

di  in  facris  literis  legantur  ,  nil  prohibet  ,  quin  ea- 
dem  ratione  explicanda  fint  ,  qux  de  blalphemia  in  cft  ^0^ 
Spiritum 


Spiritum  Chriftus  dixit ,  vt  fpe&atQ  Iudjeorthn  fla¬ 
turorum  facinus  a  (Terat  tum  in  hoc  farcto  It»,  tum 
etiam  in  altero  grauiffimis  fuppliciis  ple&endum 
clfe,  qiiodalias  in  vincas  parabolaplaftiusfigriifiea- 
tnr ,  cum  Dominus  dixit :  uferetur  a  vobis  regnum 

Dei}(fr  dabitur  genti  facienti  fluttus  eius.  Quridipfi- 
ctiam  Iudasi  fuo  fuffiagio-Gonftrmarimt  his  plane. 
Verbis :  Malos  male  perdet  ,&  vineam  fuam  locabit  aliis 
,  agricolis.  Hoc-igiturdifcrimen  inter  alia  pectata 

blafphemiam  iri  Spiritum  a  Chrifto  Domino  confti- 
ttiitur,  qriod  alia  quidem  peccata  ntm  decreUeric 
Deus  in  hoc  faeculo  punire,  fcd  ea  nili  poenitentia 
deleantur  ,  alteri  farculo  ple&enda  referuarit ,  bl.t- 
fphemiam.vcr&  in  Spiritum  verobique  iufto  fuppli- 
cio  vlcifci  decreuerir.  Ita  fit ,  vt  alia  quidem  peeea- 
ra  interdum  etiam  in  hoc  farculo  poenis  afficiat ,  bla¬ 
fphemiam  vero  in  Spiritum  numquam  non  vlcifca- 
tur.  Hsc  plane  fcnfifle  videtur  Ifidorus  Pcluli- 
aVb.t.ep.  otl  «jficenim  feribit  :  Hominibus  autem  animi  pu- 
69 '  r itate  praditis,  anibus  incarnata  diuinitas  apparuit ,  nec  in¬ 

fidelitas  animo  inefl  ,  nec  ludicij  vitio  denuntiatur.  Vbi 
vides  vltionis,  ac  iudicij  nomine  poenam  indicari, 
bep.rfo.  Et  alibi  b  planius  cum  attuli  flet  Chrifti  verba*,  qui¬ 
bus  ait  blafphemiam  non  remitti,  confcftim  lubdit: 
yitejue  illud  item  perfpicuum  efl  ,  blafphemiam  Spiritui 
fanflo  illatam  vindicari. 

L  V  1 1.  Quod  ipfum  non  obfcure  indicare  vifus  cft  Ify. 
c  lib. 7.  in  chiusc,  qui  Chriftum  ait  de  blafphemia  in  Spiri- 
Leuitic.  ritum  differentem  fpeCtafle  legis  antiquae  verba, 
quibus blafphemos  extremoaffici  fupplicio  imperat. 
Quod  fi  quisexpiationem,quam  blafphcmiae  in  Spi¬ 
ritum  Chriftus  negat,  ad  culpam  omnino  referedam 
cfle  contendat,  non  alia  ratione  venia ,  &  condona¬ 
tione  carere  dicitur  ,nifi  quod  difficile ,  &  fortafle 
etiam  raro  expietur ,  quod  fuapte  natura  gratiae  rc- 
lu&ecur.  Quomodo  etiam  corporis  aegritudines  ali¬ 
quae  eiufmodi  ede  dicuntur  ,  vt  curari  non  queant, 
quod  fuapte  napura  medicamentorum  vim  fupe- 
rare  videantur,  qtlamuis re  vera  curationem  admit¬ 
tant.  Blafphemia  igitur  in  Spiritum  cum  nafcatur  ex 
certa  malitia, qua  quis  prudens  ,acfciens  Deum  a 
fe  quodammodo  reiicir ,  videtur  a  fe  omne  diuinae 
gratiae  praefidium  expellere,  quo  alias  refipifcei  et,& 
dentio  gratiam  adipifcerctur.Quod  olim  Iudasis  ac- 
dcap.17.1.  cidiffe  indicat  Icremias  d  :  Peccatum  luda  feriptum 
efl  in  flylo  ferreo ,  in  vngue  adamantino  exaratum  fuper  la- 
e  lib.  14.  mo  titudinem  cordis  eorum. Quo  loco  Gregorius  c :/«  vngue 

aHf T C  l6‘  ^  uulu't )  fm's  eft  corports  ;  *ta  vero  ^Mtu*  eft 

a  'iS  15‘  mas  ,  vt  ferro  non  valeat*  fecari.  Per  flylunu  veri 
ferreum*  fortis  fentenua  ,  per  vnguenu  vero  ada¬ 
mantinum  finis  flgnatur  aternus.  Peccatum  itaque  luda 
flylo  ferreo  in  vngue  adamantino  feriptum  dicitur ,  quia 
culpa  Iudmum  per  fortem  Dei  fententiam  in  fine  J eruatur 
flib.i.de-  infinito.  Eufcbius  f  autem  eumdem  Ieremias  locum 
mon.  Eaag.  explicatis  peccatum  Iudaeorum  indelebile  interpre- 
gcap'13  13  tatur  >  a^‘as  '^cm  Propheta  Icremias  g  de  Iudaeis 
fcripfit :  Si potefi  s/Etkiops  mutate  pellem  fuam ,  &  par¬ 
dus  varietates  fisas,  ita  &  vos  potentis  benefacere ,  cum  di  - 
dicerins  malum ,  vt  fummam  quamdam  difficultatem 
rcfipifcendi,agcn'dique poenitentiam  indicer. 

LVIII  Cum  igitur  hoc  loco  Ioannes  ait  ,  facile  veniam 
impetrari  poiTe  pro  iis ,  qui  peccant  non  ad  mortem: 
pro  iis  vero  non  efle  orandum ,  qui  ad  mortem  pec¬ 
cant,  quocumque  tandem  modo  peccatum  ad  mor¬ 
tem  accipiatur  ,  tum  ad  poenam ,  tum  etiam  ad  cul¬ 
pam  referri  potefi  Ad  poenam  quidem,  vt  flgnifi- 
cet,  facile  Deuiii  aliis  flagiriis  poenam  remittere ,  fi 
piorum  preces  fuffragentur ,  contra  vero  fupplicij, 
quod  peccato  ad  mortem  debetur ,  remiffionem  ne¬ 
quaquam  cfle  a  Deo  flagitandam,  quod  fixo  atque 
liened.  luflinian.  in  Epifl.B.  loan. 


immutabili  decreto  fanemini  fic  ,ckis  fceleris  poe¬ 
nas  tum  in  hoc,tUm  in  altero  lasculo  Luendas  efle,co 
plane  modo  ,  quem  paulo  ante,  cum  ageremus  de 
peccato  in  Spiritum,  cxplicuimtiy.  Sin  autem  lo¬ 
quatur  Apoftolus  de  cnfpa  ,  veni»  facilitatem  aliis 
peccatis pollicetur :icontra  vero  peccaro  ad  mortem 
fummam  difficultatem  minatur.  Quocirca  non  pro¬ 
hibet  (impliciter  Apoftolus  preces  pro  peccante  ad 
moi-teiivi  ftdinegat  veniam 0 fle  fpcrandanr,  vt  (pe- 
randa  efjt  oranti  pro  aliis. peccaris  non  ad  mortem. 
Itaque  Beinardus  ait  Apoflofuni  negare  (impliciter 
prandum  ,  fed  gemendum  :  Non  dico  (  inquit  .)  vt 
oret  quis,,  quafi  facile  impetraturus.,  fed  vtgemat ,  hoc 
cft  ,  magna  animiicOntenrione  apud"Qcum  ag.it, 
^  quafi  rem  arduam,  ac  difficilem  flagiter. Quod  vero 
fpejdbit-  ad  verba ,  paulo  aliter  legiflc  videtur  Ter¬ 
tullianus  •  :  Si  quis  (.inquit  )  fcit  fratrem  fitum  delin¬ 
quere  deliElum  non  ad  mortem ,  poflulabit ,  &  dabitur  vi¬ 
ta  ei,  quia  non  ad  mortem  delinquit.  Efl  deltflum  ad  morb¬ 
um  ,  non  pro  ilio  dico  vt  quis  poflulet.  Pac  ia  n  n  s  b  :  Et  dedit 
illi  vitam  Dominus,  fi  quis  deliquit  peccatum  nonad  mor- 
um.  Vulgatus  Interpres  plane  feqtnuus  eftGiaecos 
codices  :  g«i  fcit(  inquit )  fratrem  fisum  peccare  pec¬ 
catum  non  ad  mortem ,  petet  ,  &  dabit  ei  vitam  ,  Detis 
fcilicet  eius  precibus  placatus  dabit  vitam  peccan¬ 
tibus  non  ad  mortem  ,  quafi  dicar.  Largietur  Deus 
id  quod  hiftus  petit  pro  peccantibus  non  ad  mor- 
C  rem,  hoc  cft  ,  illos  ad  vita:  gratiam  reuocabit.  (ic 
enim  habent  Grxci  codices  ,  ^  <SumjS  '(fulw 
dfxu^raLVHfft  (jm  nopoi  frdvaffv.  Efl  peccatum  ad  mortem } 
non  pro  illo  dico  vt  roget  quis: 'a  oneadem  videlicet  (pe 
illi  orandum  cenfeo  ;  Gra:ce  autem  dixit  Ioannes, 
n referens  tUu  dfjici^Tlxv  ,  vt  pro  peccato, 
non  autem  pro  peccatore  orandum  neget,  quafi  in¬ 
dicet  eius  peccati  poenam  luendam  effc  ,  atque  id¬ 
circo  non  cfle  illam  deprecandam. 

1 7  Omnis  iniquitas  peccatum  efl  efl  peccatum  ad 
mortem. 

Dixerat  fupra  :  Omnis  qui  facit  peccatum ,  &  iniqui¬ 
tatem  facit,  & peccatum  efl  mquitas.  Sed  vr  eo  loco  mo- 
D  nui,Graeee  pro  iniquitate  pohiit  uve/atav  ,  quafi  dicat 
peccatum  nihil  cfle  aliud, nifi  legis  violationem  ,vt 
immerito  fcioli  nefeio  qui  temere  negaucrint  pec¬ 
catum  hoc  ipfo  &  malum  ,  &  peccatum  cfle, quod 
fit  contra  legem  :  dum  enim  arguti ,  &  fnbriles  vi¬ 
deri  volunt ,  infeitiam  fuam  produnt.  Nam  rccfle 
omnino  dixit  Paulus  Apoftolus  ,vbi  non  efl  lex  ,  nec 
prauaricatto.  Fatemur  peccatum  non  idcirco  malum, 
ac  viciofum  efle  ,  quod  lege  aliqua  pofiriua  prohi¬ 
beatur ;  illud  etiam  vitro  damus  ,  peccatum  hacte¬ 
nus  ccnferi ,  &  re  vera  malum  eflc,quia  per  fe  ,  ac 
proxime  ledta:  rationi  aduerfarur.  Sed  hancipfnm 
rationem  docentem  quid  honeftum,  quid  turpe  fit, 
legem  vocanius  ,  quidem  diuinam  ,  ac  natura¬ 
lem  hominum  mentibus  ipfa  natura  duce  ,  &c  Deo 
£  auCtore  inditam ,  ac  penitus  infculptam  ,  de  qua 
alibi  plura  dixi ,  allatis  Ciceronis ,  &  Ambrofij  ver¬ 
bis.  Caetcrum  quam  funra  dvcy.iav vocauit ,  hic 
xixv  appellat  :  Omnis  ( inquit  )  iniquitas  peccatum  efl. 
videtur  autem  propriC  iiiftitite  ,  qu«  viitus 
moralis  cft  ,  ex  altera  parte  refpondcre ,  quafi  dicat 
Ioannes,quidquid  eft  contra  iuftitiam  moraliu  virtu¬ 
tum  facile  principe  pcccarum  efle.  Bedaiuftitix  no¬ 
me  ad  eam  iuftitia  refert, qua homines,&  dici'irur,&: 
vere  iufti  sutjfcd  ea  perpetuo  nucupatur. 

Sunt  igitur  qui  dicar ,  omnia  peccata  ,qua  ratione 
funt  contra  Deum,eiufque  diuina  legem, quas  iuftit:^ 
aiquitatcm  co  cinet,  efle  quodamodo  cotra  iuftitiam 
y  Ego 


Explan.  Cap.  V. 

A 


a  lib.  de  Pu- 
dic.cap.  i. 

b  Tradi.  3. 
aau.  Nouat. 


I. 

ecap.3.4. 


254  Epift. 

Ego  crediderim  ,  Apoftolum  id  explicare.,  quod 
proximi  dixerat  de  peccato’  non  ad montani)  :,j&  ad. 
mortem ,  quafndicat :  nolite  mirari  fi  qwtfedanrpedr; 
cati  dixi  ede. non  ad1  marram  ,:quxdanraticcm  ad, 
mortem.  Fateri  enim  neceffteft ,  quidquid^hn  con¬ 
tra  iuftitiarajpeccatum  e  (Te  r  nomcaitren  ad  mortem.1 
iic  enim  habent  Graeci  codices,:  ksirfix  Sd-varov ,  quos 
Syriacus fequutus eft.  .  ioiiqim. 

II.  Latinustamen  Interpres  non  videtuHtgiffc' racu 
gationem  ,  atque  ita  dixi v.  Omnis  iniquitas  ipeccdtum 
eft,  eft  efi  peccatum  ad  mortem.  Non  pe  nude  fiuafi  fi- 
gnificet  quaelibet  peccata  iqnsjcumiuftitia  pugnant, 
peccata.effp  ad  morte, fed  v-tipofitam  afe  peccatorii 
diftindliontmeoqfirmet * quafi dicat  ;rcde  diftjnii 
inter  peccatum  n6nad‘morre,&  ad  mortem.  Naqi 
prteter  miilta ,  quas  contra  iuftitiam  peccantur,qux 
quia  non  . funt  ad  mortem  , fiarii e  expiari,  Sccondo- 
nari  p.oftur.qijoddam  peccati  genus  repericur  quod 
dicitur ad  mortemi  cuius'difficrlisj  &  laboriofa  eft 
expiatio.  Quocirca  omninp  fatendum  eft,magnum 
effe  inter  peccata  diferimen  ,  ftulteque  olim  non 
folum  Stoicos- ,  fed  etiam  louinianum  htereticum 
fenftfle,qui  omnia  peccata  aequalia  effe  arbitraban¬ 
tur.  Quin  etiam  hacApoftoli  lententia  fuperiorisj 
&  noftri  faeculi  haeretici  refelluntur, qui  diferimen 
inter  peccata  venialia,  &  mortalia,  vt  fupraindicaui, 
vclnoiiadmittunt  ,  vel  perperam  interpretantur. 
Vt  enim  , ait  Beda ,  quaedam  interdum  etiam,  iuftis, 
&  fandirate  claris  leuiter  excidunt,  quae  tamen  gra- 
t  tiam ,  &  caritatem  non  excludunt. 

^  De  his  procul  dubio  loquitur  Iacobus  a»  cum  ait: 

acap.5^1.^0  Jn  multis  offendimus  omnes.  Itemquehic  nofter  t>,cuius 
haec  funt  verba :  Si  dixerimus  ,  quia  peccatum  non  habe¬ 
mus  ,  ipfi  nos  feducimus ,  &  veritas  in  nobis  non  eft.  Et  fi 
dixerimus  ,  quia  non  peccauimus  ,  mendacem  facimus 
cl?rou.t4.  Deum.  Et  in  eamdem  fentenriam  Salomon  c :  Septies 
in  die  cadit  tufius ,  &  refurgit.  Neque  enim,  vt  alibi 
monui ,  audiendi  funt  illi ,  qui  haec,  &  id  genus  alia, 
qua:  in  facris  literis,  &  apud  fandos  Parres  legun¬ 
tur  ,  delethalibus  criminibus  accipiunt.  Quis  enim 
ferat  eum ,  qui  ,  quod  haeretici  maxime  conten¬ 
dunt  ,  non  poffe  quemquam  ,abfquegfaui  piaculo, 
alTerat  vitam  traducere  ?  fed  nimirum  illae  indican¬ 
tur  leuiores  noxae ,  pro  quibus  ait  Auguftinus ,  om¬ 
nibus  fandis  vere  ,  atque  ex  animo  illa  orationis 
3  Matth.n.  Dominicae  verba  vfurpandaeffe  :  Dimitte  d  nobis  de¬ 
bita  noftra  ,  ficut  eft  nos  dimittimus  debitoribus  noftris . 
Senfus  igitur  Apoftoli ,  11  fequamur  Latinum  Inter- 
pretem,eft;multa  peccatafunt  contra  iuftitiam,  quae 
quia  non  funt  ad  mortem ,  pro  iis  preces  ad  Deum 
fundendas  cenfui  magna  fpe  veniae  impetrandae. Eft 
praeterea  peccatum  ad  mortem ,  pro  cuius  expiatio¬ 
ne  non  effe  orandum  monui ,  quia  certam  fpem  ve* 
ftiae  polliceri  non  poffum. 

j  8  Scimus ,  quia  omnis ,  qui  natus  efi  ex  Deo ,  non  pec¬ 
cat.  Sed  generatio  Dei  confiruat  eum ,  eft  malignus 
non  tangit  eum. 

L  Hoc  etiam  inter  effeda  fpefiac  fiduciae  recenfen- 

dum  eft.  Similem  autem ,  vel  eamdem  potius  fen- 
ccap.  j .9.  tentiam  dixerat  fupra®,  &  idcirco  quae  ibi  dida  funt 
a  nobis  ,  huc  poliunt  commode  transferri.  Addam 
hic  quaedam  ex  S  Bernardo  ,  qua:  vtrique  loco  Iu- 
ffer.de fcp-  cem  aliquam  afferre  poffunt.  Is  igitur  alicubi*"  cum 
haec  Ioannis  verba  protuliffet,iliico  fubdit :  Non  pec¬ 
cat  ( inquit )  id  eft ,  non  permanet  in  peccato  ,  quia  con¬ 
ferunt  tllum  vtique  ,  vt  perire  non  poffit ,  ea ,  qua  falli  non 
poteft ,  generatio  colefiis  ‘.fine  non  peccat,  id  eft ,  tantum - 
dem  efi ,  ac  fi  non  peccet ,  pro  co  fciticet ,  quod  non  tmpu- 


l.iBiloan. 

A  tatifr  eiptecafum •, gen^id-  enim  colefiis  etiam  m  hac  pane 
confirmat  dlm*  videtur  caeleftcni  generationem; 
WQtpwsClwi  diurnam  praedeftinatipnem  ,  atqqo  die** 
dionem.; Quocirca  co)afeftim  fubiici.t;;  Sfd-gene/qr, 
ttonfm .  ijlam  quis  enarrabit  i  Quis  poteft -dicer^ego  de  ele- 
tlisfum.^ego  de  prad}fimatis..  ad  vuaru  ,  ego  de  numeri 
filiorum  't  Quis  hacn{  inquam  }  dicer  e  poteft  }  reclamant», 
npmrumJi4rtpma:Nefi:itM^fifit  dignus  amare, an  odios. 

Si'  iguutJ^aqcijfeptoritiani  leqiiamur  ■, •  praedeftinati 
natHutu.ex  Dep  eximia,*  quadam  ,•  plai/cquc  ,fingfij 
latA,ra;jpote  >&  idcirco. dicuntur  noiUpEccare  ,  quia 
in  peccato  ad  extremam  vfque  vitae  fpiriturrt 
non  perfeuerant.'  H$c  quippe  cxlcftis  generatio, 

...  ‘hoc,  eft',  diuina  prxdeftinatio  certo  i  atque  inurfu? 

rabili.ecmfilio  ad  vitam  illos  deftinat  fempiternara, 

B  atqilq idcirco  fi.  forte  labantur  ,& -errent,  excitat  il- 
los^&  rcuocat  in  viam.atque  illos  corifirmar,  vt  nul¬ 
lo  modo  pereanr.Sic  enim  dixit  Ghriftiis  de  ouibus 
fuis  Non  rapiet  casquifquam  de  manu  mea ,  &  non  pe¬ 
ribunt  in  oternum. 

Alibi a;  Neque  (.  inquit  )  hic poijumut penitus  ejfefine  jf. 

peccato ,  grmiferia  :  poffumus  tamen  gratia  lunante  nec  a  lib.degr». 
peccato*  fiuperari ,  nec  rmferia.  Quamquam  tamen  Seri-  ria  &iibtio 
ptura  loquatur:  Omne ,  quod  natum  eft  ex  Deo ,  non  peccat ,  ai^'tr*0, 
fed  hocdittum  eft  de  pradeftinatis  ad  vitam  ,  non  quod 
omnino  non  peccent ,  fed  quod  peccatum  ipfis  non  impu¬ 
tetur  ,  quod  vel  punitur  condigna  poenitentia ,  vel  m  cari¬ 
tate  abfeonditur  ,  cantas  quidem  cooperit  multitudinem 
peccatorum  :  &  beati,  quorum  remijfa  funt  iniquitates ,  & 

£  quonim  teBa  funt  peccata.  Et  beatus  vir,  cui  nonimputa- 
uit  Tiominus  peccatum.  Ita  vides  perpetuo  Beinat* 
dumhxc,&  fimilia  Ioannis  verba  dc  praedeftinatis 
accipere,  quos  diuina  praedeftinatio  aut  integros, 
ac  puros, &  ab  omni  peccati  labe  immunes  confer- 
uar ,  aut  gratis  beneficio  expiat ,  &  pcenitentia  pec¬ 
catorum  fordes  abluit ,  ita  vt  nemo  ex  illis  abfquc 
gratia ,  &  caritate  diem  claudat  extremum.  Et  non 
immdritodicit  Apoftolus , femus,  quia cerrilfimum 
eft  neminem  prsdeftinatoriim  ita  aliquando  pec¬ 
caturum,  vt  pereat.  Sed  quoniam  ,  vt  fuperiori  loco 
dixic  Bdrrasrdus,  diuina  praedeftinatio  occulta  eft, 

&  mortalibus  penitus  ignota  ,  nemo  poteft  fibi ,  fi 
forte  peccet ,  refipifeentiam  ,  &  legitimam  poeni¬ 
tentiam  polliceri.  QUod  autem  addit  Ioannes  :  Et 
D  malignus  non  tangit  tum.  fi  referatur  ad  praedeftinatos, 
fignifieat,  non  polle  daemonem  eos  omnino  vince¬ 
re  ,  ac  fuperare ,  &  quafi  mancipia  in  fuam  potefta- 
tem  traducere. 

Audfcor  e  verh  libri  de  natura  ,  &  dignitate  amo-  1 1 1, 
ris  diurni ,  qui  tribuitur  a  multis  fando  Bernardo1,  bcap.ff. 
fic  plane  de  hoc  loco  dilferit :  Itaque  (  ait  )  quifquis 
ille  eft  ,  ficut  dicit  B.  Ioannes  ,  fecundum  hoc  quod  na¬ 
tus  eft  ex  Deo  ,  id  efi  ,  fecundum  interioris  hominis  ra¬ 
tionem  in  tantum  non  peccat,  in  quantum  peccatum  ,quod 
corpus  mortis  foris  operatur ,  odit  potius ,  quam  approbata, 
femine  sftritualis  natiuitatu ,  quo  ex  Deo  nam  eft ,  eum 
interius  conferuante.  Gjuod  etfi  interim  aliquandoincur- 
k  fu  peccati  Udiusr  ,  eft  atteritur  ,  radice  tamen  caritatis 
in  altum  defixa  non  perit ,  imo  ftatim  feeeundius  ,  &  vm- 
cius  conualefcit  in  ffrembom  f rutius ,  &  fiurgit.  fic  enim  di¬ 
cit  B.  Ioannes  :  Omnis  enim ,  qui  natus  efi  ex  Deo, pec¬ 
catum  non  facit ,  quoniam  femen  ipfius  in  eo  manet  >  & 
non  poteft  peccare  ,  qui  ex  Deo  nam  efi.  Notanda  vis 
verborum.  Non  (•  inquit  )  peccatum  facit ,  quod  pati¬ 
tur  potius  quam  facit ,  qui  natus  eft  ex  Deo ,  &  non  po- 
tejl  peccare ,  perfeuerando  fcilicet  in  peccato  ,  aum  legi 
Dei ,  cui  mente  feruit  etiam  carnem  feftitiat  fubigere, 
qua  tentatione  ,  eft  peccato  incurrente  legi  peccati  vide¬ 
batur  firuire.  Sed  vx  veru  fatear,  nefeio  vtrumquahio 
Audor  dicit  ,fint  omni  ex  parte  probanda.quod  enim 
•  infiio 


Explan. 

initio  ait-,  natutft  exDe©  non  peccare  ,  quia peccatum  . 
quod  corpus  mortis  operatur ,  odit  potius,  quam  probet,  de 
vera  peccato,  quod  abfque  libero  voluntatis  con* 
ferifu  numquam  admittitur  ,  incelligi  nullo  modo 
poteft.  Ferendum  eflet,  fi  de  illecebris  ,-atqu6 
incitamentis  peccati  loquatur,  de  quibus  agit  Apo¬ 
ftoius  ,  cum  ait :  Non  enim  quod  volo  bonum  ,  hoc  ago, 
fed  quod  odi  malum  ,  illud  facio.  Sentio  aliam  leger»  in 
membris  meis  repugnantem  legi  mentilmea ,  &  captiuan- 
tem  me  in  lege  peccati. 

IV.  Verum  haec  ad  huius  loci  explicationem  nihil 
pertinent jloquitur  enim  Ioannes  de.  peccato  ,  quod 
fponte ,  ac  libere  perpetratur ,  quod  quidem  non, 
vt  ifte  ait ,  voluntas  patitur,  fed  re  vera  agit  ,  fine 
cuius  confcnfu  nequit  peccatum  incelligi.  Illud  vt- 
ciique  ferri  poteft,  quod  air,natum  ex  Deo  no  pofle 
peccare  ,  perfeuerando  fcilicer  in  peccato.  Sed  quo¬ 
modo  id  diuinum  femen, aut  cxleftis  generatio  pec¬ 
catum  ,  &  peccandi  vim  prohibeat  ,  non  explicat. 
Quin  etiam  quae  paulo  poftfubdit ,.  vix  poflunc  ab 
errore  excufari :  Petrus  ( inquit )  cum  peccauit ,  cari¬ 
tatem  nonamifit ,  quia  peccauit  potius  in  veritatem  ,  quam 
in  caritatem ,  cum  fe  non  ejfe  mentitus  efl  in  re  ,  cuius  to¬ 
tus  erat  in  corde ,  ideoque  negationem  falfitatis  continuo 
lacrymislauit  veritas  caritatis.  Qua:  fi  accipiantur  de 
caritate  diuina  ,  &  fupernaturali ,  quas  eft  propria 
iuftorum  ,  omnino  falfa  funr.  Nec  enim  potuit  ca¬ 
ritas  cum  tam  graui  periurio  confiftere  $  admitti 
poteft  ,  retinuifte  Petrum  caritatem  ,  &  beneuo- 
lentiam  ‘naturalem  ,  qua  mirifice  Chriftum  dilige¬ 
bat  ,  fed  ea  non  potuit  poenitentia;  lacrymas  ex¬ 
citare. 

V.  Nihilo  magis  probanda  fimt ,  qux  aflerit  de  Da- 
uide :  Sic  (inquit)  &  Dauid  cum  peccauit  ,  caritatem 
non  perdidit ,  fed  objlupuit  quodam  modo  in  eo  caritas  ad 
vehementem  tent  at  tonis  ifltm,&  caritatis  in  ecnequaquam 
fitlla  eft  abolitio,  fed  quafi  quadam  foporatio  ,qna  mox  ,  vt 
ad  vocem  arguentis  Propheta  euigilauit ,  continuo  iri  illam 
ardentiffima,  caritatis  confeffionem  erupit.  Pecpaui  Domino: 
cfr  continuo  audire  meruit tDominus  tranfiulitdte  peccatum 
tuum:  non  morieris. Hzc  enim  omnia  fi  ad  Theolo- 
gicxCatholicxquedo&rinx  aranfira  exigantur,nuL 
la  queunt  ratione  defendi  ,  cum  extra  controuer- 
fiam  fit  tam  Petrum,  quam  Dauidem  lethalitcr  pec- 
cafle,  atque  adeo  tantifper  gratia ,  &  caritate  fuifle 
fpoliatos.Vt  igitur  redeam  ad  Apoftolum  ,  retfte 
hoc  loco  ait  OEcumenius ,  indicare  voluifle  Ioan- 
nem,  eum  qui  adoptatus  d  Deo  in  filium,  eft  ,  neque  ad 
mortem ,  neque  non  ad  mortem  vmquam  ejfe  peccaturum: 
quippe  cum  femel inhabitanti  in  fe  per  adoptionem  Chri- 
J Io  fefe  dediderit, intattus  ,  atque  impollutus  d  peccato  per- 
manfurus  fit.  Quod  autem  fiapra  dixerit  Ioannes,  na- 
tum  ex  Deo  non  pofle  peccare ,  non  dubito  eomo? 
do  accipiendum  dfe ,  quo  mulpa  in  fueris  literis  fie¬ 
ri  non  pofle  dicuntur  ,  quianon  fipe  aliquo  incom¬ 
modo  ,  aut  magna  difficultate. ,  abfurditateue  per¬ 
aguntur.  Sic  olirn  ilofeph  adulterium  fcpmtfiae  fua- 
a  Genef. •  denti  dixit  * :  Quomodo  ergo  poffum  hoc  malum  facere,  & 
9-  peccare  in  Dominum  meum  Mignificans  nimirum  fe 

officio  prohiberi,  quominus  ppflej;  tautum  fc.elus 
patrare.  -.p 

VI.  Eademque  rajionelcrcmiasb:  Simutare  ( inquit) 

Kcap.  13.13-  poteft  iAsthiops  pellem  fisam ,  &  pardus  varietates  fisas,  & 
vos  poteritis  benefacere, cum  didiceritis  malum.  Non  quod 
id  effici  nulla  ratione. queat  ,.  .fed  qub.d.  fit. omnino 
difficillimum: &  in.  nouo  TeftamentoChnftus  Do¬ 
minus  apud  -Matthxum  dixit  c  :  Numquid  poffunt 
eiap.p.if.  fponfi  lugere  ,  quamdiu  cum,  illis  eft  Jponfus  t  Quis 
autem  dubit,et;*. pofle  illos  fimpliciter  ,&  abfoiute 
iugere  ,  &  ici.unarq^Ce-A  i>imirtj.ij>  id.abeo  ftaru-vi- 
fenect.luslinitm.in  Epift.B  loan. 


Cap.V.  255 

A  deri  poteft  aliquo  padfco'  'alienum.  Rtirfus  apud 

eumdem  *:  Progenies  ( inquit  )  viperarum  quomodo po-  a  cap.11.34 
teflis  bona  loqui, cum fitis  mali ? Et  apud  Ioannem  b:  bcap.p.4+. 
f)uomodo  poteflis  credere ,  qui  gloriam  ab  imicem  acci¬ 
pitis,  &  gloriam ,  qua  d  folo  Deo  eft non  quantis  ?  Hxc, 

&  id  genus  alia  fcxccnta  plane  indicant,  niulra  di¬ 
ci, fieri  non  pofle,  qua;  magna  cum  difficultate  fiunt. 

Cum  itaque  Ioannes  ait,  natum  cx  Deo  non  pctc.i- 
re,  &  non  pofle  peccare  ,  fighificat  vim  ,  atque  effi¬ 
cacitatem  diuinx  gratix  tantam  elle  ,  vt  nifi  eam' 
fponte  quis  abiiciat  ,  ne  poflit  quidem  peccare. 

Quocirca  fiipra  dixit c :  quia  femen  Dei  manet  th  eo.  c  cap.3.  9. 
hic  autem  :  Generatio  ( inquit )  cceleftis  confemat  eum'. 
quod,  vt  ait  OEcumenius,  idcirco  ditfttim  eft,  ne 
"  quifquam  putet  ,  huiufmodi  hominem  naturam 
prorfus  ita  immutafle  ,  vt  peccare  in  pofterum  am¬ 
pliis  non  poflit.  Et  aliquanto  poft  :  Non  igitur 
( inquit )  natura  in  impeccabilem  ftatum  prouehimnr  .fed 
ex  Dei  munificentia ,  qui  in  filios  nos  adoptando  hac  gra¬ 
tia  nos  dignauit ,  vt  fi  nos  donum  eius  nobis  diligenter 
cuftodiamus  ,  ac  conferuemus ,  pojftmus  etiam  non  pec¬ 
care. 

Diuinx  igitur  gratix  prxfidio  iufti  in  bono  per-  VII. 
fenerant ;  nam,  vt  ait  Auguftinus  nec  de  perfe-  d  1.  dc  corr, 
uerantia  boni  voluit  Deus  fanttos  fisos  in  propriis  viri-  &Sr,u;c'  I1‘ 
bus ,  fed  in  feipfo  gloriari ,  qui  dat  eis  adiutorium  ,  non-> 
quale  primo  homini  dedit  ,  in  quo  per  fenerare  poffint  ,fi 
^  velint ,  fed  in  ecs  etiam  operatur  velle  ,  vt  quoniam-, 
non  per  fenerabunt  ,  nifi  &  poffint  ,  &  velint ,  per  fene¬ 
randi  eis  poffibilitas  ,ac  voluntas  diuina  gratia  largita¬ 
te  donetur.  Mox  autem  explicans  ,  quanam  id  ra¬ 
tione  fiat ,  fubiicit :  Tantum  quippe  Spiritu  fanEio  vo¬ 
luntas  eorum  accenditur ,  vt  ideo fic poffint ,  quia fic  volunt, 
ideo  fic. velint  quia  Deus  operatur  ,vt  velint.  Namftin 
tanta  infirmitate  natura  ,  in  qua  tamen  infirmitate  ob  edi¬ 
tionem  reprimendam  perfici  virtutem  oportebat ,  iffis  relin¬ 
quemur  voluntas  fua  ,  vt  in  adiutorio  Dei  ,  fine  quo  perfe- 
uerare  non  poffent,  manerent, fi  vellent.  Nec  fi  Deus  in  eis  \ 
operaretur,  vt  vellem  ,  inter  tot ,  &  tantas  tentationes  infir¬ 
mitate  fua  voluntas  ipfu  fuccumberet ,  &  ideo  perfeuerari 
non  poffent ,  quia  deficiente  infirmitate  nec  vellent ,  aut  non 
ita  vellent  infimitate  voluntatis  ,  vt  poffent.  Neque  his 
j)  contentus  vim ,  &  efficacitatem  gratix  magis  expli¬ 
cans  addit  :  Subuentum  eft  igitur  infimitati  voluntatis  hu¬ 
mana  ,  vt  diuina  gratia  indeclinabilium,  &  infuperabiliter 
ageretur ,  &  ideo  quamuis  infirma  non  tamen  deficeret ,  ne¬ 
que  aduerfitate  aliqua  vinceretur. 

Atque  ita  merito  fubdit  Apoftoius:  Et  malignus  VIII. 
non  tangit  eum  ,  ita  videlicet,  vt  vincat.  Natti  alio- 
qui  incredibile  di&u  eft  ,  quanto  nifu ,  conatuque 
iuftos  diabolus  oppugner  ,  fed  ,vt  ait  Apoftoius  e,  e  i.adCor. 
Fidelis  Deus  eft ,  qui  non  patietur, -vos  tentari  fipra  id,,  'r°;i  3. 
quod  poteflis  ,  - fed faciet  etiam  cum  tentatione  prouentum. 
vt  poffitis  fuflinere.  Paucis  igitur  Ioannes  vim  diui¬ 
na:  gratix  .explicat ,  qua  iufti  adeo  confirmantur, 
vt  nullis  dxmonunr  oppugnationibus  vinci,  aut 
fuperari  queant.  Itaque  Iob  f  vere  dicebat  :  Po -  fcap-r7.j. 
k  ne  me  iuxta  te  (  quod -fit  beneficio  gratix  ,  &  ca¬ 
ritatis  )  .&  cuiufuis manus  pugnet  contra  me.  Et  Da¬ 
uid  8 1  Si  cottjifiant  adiscrsum  me  caslra  ,  non  timebit  gPfahitf.j. 
cor  meum  ,  quoniam  tu  mecurnr'es.  Si  exurgat  aduer- 
siim  me  pralium  ,  in  hoc  ego  fperabo.  Alibi  h  :  Forti-  hPf.n7.14. 
tudo  (  inquit )  (f  laus  mea  Dominus  fattus  es  mihi  in 
falutem.  Egregie  veio  Ambrofins  !  de  gratix  &  ca-  >  «n  Pf.  *  r«- 
ritatis  vi  hunc  in  modum  diflevir:  generaliter  qui-  fec'9' 
dem  caritas  excludit  timorem  ,  vt  miles  ,  qut  Impera -  • 

torem  diligit  ,  bella  pro  Imperatore  fufeepta  ven  metuit, 
vt  feruui  amans  dominum quamuis  per  dubia  ', 
rupta  mittatur  ,  tamen  omnia  pericula  domini  am»~ 
fe  contemnit ac  fi  quis  Dorhimm  petat  ,  fe  ipfurk:, 
y  i  offerre 


256  Epift.I. 

efferre  non  trepidat ,  vt  qui  trans  n/tare  pofitos  filios  videre  A 
defidem  ,  non  metuit  naufragia ,  liberorum  caritate  ingre¬ 
ditur  maris  flutlus  ,  fubit  incerta  nauigij ,  fed  metum  dft 
criminis  leuant  defideria  filiorum.  Quam  pulchre  etiam  de 
martyribus  dicitur ,  qui  vere  militant  Chriflo ,  qui  perfteu- 
tiones ,  vngulas  ,  gladios  ,  incendia  non  timentes  infeftis  fe 
Regibus  obtulerunt . 

IX.  Hoc  diurnum  caritatis  robur  perceperat  Paulus, 
t  fsp.8,  i  /,  qui  ad  Romanos »  feribir.  Quis  ergo  nos  feparabit  d  ca¬ 
ntate  Chrifti  >  Tribulatio ,  an  angujtia  ,  an  fames ,  an 
nuditas  ,  an  periculum  ,  an  perfecutio  ,  an  gladiusl 
Certus  fum  enim  ,  quia  neque  mors  ,  neque  vita ,  ne¬ 
que  Angeli  ,  neque  Principatus  ,  neque  virtutes  ,  ne¬ 
que  inflantia  ,  neque  futura  ,  neque  fortitudo  ,  neque 
altitudo  ,  neque  profundum  ,  neque  creatura  alia  poterit  B 
nos  fep  arare  a  caritate  Dei ,  qua  e  fi  in  Chrifio  lefu  Domino 
noflro.  Eodem  pertinere  putat  Auguftinus  b ,  quod 
c  Wp-  8.<f.  feriptum  eft  in  Canticis  c.  Fortis  eft  vt  mors  dileftio . 

oJMagnificentius  exprimi  non  potuit  fortitudo  caritatis,  quis 
enim  refislit  morti }  Refifiitur  ignibus ,  vndis ,  ferro  ,  refi- 
fiftitur  potefiatibus  ,  refifiitur  regibus.  Venit  vna  mors, 
quis  ei  refiftit  ?  Nihil  efl  Hia  fortius  ,  propterea  virtbus 
eius  caritas  comparata  efl  :  quia  enim  ipfit  cantas  oc¬ 
cidit  ,  quod  fuimus  ,  vt  fimus  ,  quod  non  eramus  ,  fa¬ 
cit  in  nobis  quamdam  monem  dileftio.  Ifia  morte  mor- 
&  a4  Gal.  S.  tuus  eYM  (  icebat  d  :  Mundus  mihi  crucifixus  eft, 

&  ego  mundo.  Ifta  morte  mortui  erant  qutbus  dicebat e: 
e  ad  Coloff.  Mortui  enim  eflis  ,  (fi  vita  vefira  abfiondita  eft  cum 

Chrifio  in  Deo.  q 

Eamdcm  mortis  comparationem  explicans  Grc- 
fbom.  11.  gorius  f  :  Refte  (  inquit  )  per  Salomonem  dicitur: 
i»  Euang.  fortis  eft  vt  mors  dileftio  ,  quia  videlicet  ftcut  mors 

corpus  interimit  :  fic  ab  amore  rerum  corporalium  aterna 
vita  caritas  velut  infenfibilem  reddit.  Et  mox  allato 
B.  Agneris  exemplo  :  Tfec  enim  (  inquit  )  fan- 
fta  hac  ,  cuius  hodie  natahtia  celebramus  ,  mori  pro 
Domino  potwffet  in  corpore  ,  fi  pnus  d  terrenis  defide- 
riis  mortua  nonfuiffet  in  mente.  Ereftus  namque  in  vir¬ 
tutis  culmine  animus  tormenta  defpexit  ,  prstmia  calca- 
uit  ,  ante  amatos  Reges  ,  (fi  Prafides  inuifta  ftetit 
feriente  robuftior  ,  iudicante  fublimior.  Hanc  iraque 
ob  cauiam  Ioanncs  ait  »  eum  ,  qui  natus  eft  ex 
Deo  ,  a  maligno  non  tangi  ,  hoc  eft  ,  nequa- 
quam  vitici  ,  ac  fnperari  t,  Equidem  ,  vt  re<ft£ 
gjib.de cor.  ajt  Auguftinus g,iufti  nunc  validiori  gratia  confir- 
Stgrac.c.  1.  mantur  >  qn^in  olim  primus  nofter  parens  *,  illa  fi- 
quidem  prima  gratia  faciebat,  vt  haberet  homo  iu- 
ftitiamfi  vellet : fecunda  (qua  nunc  iufti  perfun¬ 
duntur  )  plus  poteft  ,  qua  etiam  fit,  vt  velit,  & 
tantum  velit  ,  tantoque  ardore  diligat  ,  vt  carnis 
voluntatem  contraria  concupifcentem  voluntate 
h  Philip.  4*  Spiritus  vincar.  Quocirca  Paulus  ait  b  :  Omnia 
ipialjo  5  p°ffum  in  eo  ,  qui  me  confortat.  Et  Dauid  1  :  Scuto 
(  inquit  )  circumdabit  te  veritas  eius  ,  non  timebis  d 
timore  nofturno  ,  d  fiigitta  volante  in  die  ,  d  negotio 
perambulante  in  tenebris  ,  ab  incurfu  (fi  D  amomo  me¬ 
ridiano. 

X  T,  Hxc  porro  omnia  generatio  cxleftis  efficit ,  qux  H 
mentem  illuminat, appetitiones  inflammat  ,cor  di¬ 
latat,  omnes  animi  facultates  roborat, vno  verta 
hominem  addiuinam  propemodu  naturam  euch® 
arque  extollic ,  adeoque  cum  Deo  coniungit  ,  vt 
vere  affirmare  poffic ,  habere  fc  Deum  in  ic  ipfo, 
fisque  totum  cfle  in  Deo.  Inde  enim  haurit  diui¬ 
num  quoddam  robur,  de  qua  hunc  in  modum  lo- 
*Jib.  s-dc  quitur  Profper  ^  i  THac  animi  fortitudo  ab  illo  eft  no- 
vrta  conte,  bis  cui  cum  Propheta  cantamus.  Fortitudo  mea  ,  (fi 
laus  mea  Dominus  ,  (fi  faftus  eft  mihi  in  falutepi, 
fortitudo  noftra  eft  ,  quia  ita  nos  contra  omma  vitia 
inttifta  prottftiont  corroborat  ,  %>t  animam  noftram  nc( 


B.Ioan. 

blanda  diffoluant  ,  nec  adutrfa  deiiciant  ,  &  tunc  laus 
noflra  Dominus  fit ,  fi  non  nos  de  muneribus  Dei  ,  fed 
diuina  in  nobis  cupiamus  munera  pradicari.  nimirum 
diuina  gratia  ,  vt  ait  Apoftolus  ,  operatur  in  nobis 
(fi  velle  ,  &  perficere  ,  pro  bona  voluntate.  Quam¬ 
quam  enim  negari,  noiv poteft ,  fuam  etiam  vim, 
atque  energiam  libero  arbitrio  tribuendam  cfle, 
fed ,  vt  ait  Auguftinus»  ,  puparatur  voluntas  d  Do -  a  degrat. 
mino  ,  de  quo  diftttm  eft  :  A  Domino  greffus  hominis  arblt* 
dirigentur ,  (fi  viam  eius  volet ,  de  quo  dtftum  eft  ;  Deus 
eft ,  qui  operatur  in  vobis  (fi  velle . 

Quamobrem  reifte  addit  ,  vt  cunica  diuina:  ^rt 
gratix  accepta  referenda  cfle  doceat  :  Certum  eft 
enim  nos  mandata  ftruart ,  fi  volumus ,  fed  quia  prapa- 
ratur  voluntas  d  Domino  ,  ab  illo  petendum  eft  ,  vt  tan¬ 
tum  velimus  ,  quantum  jitfficit  ,  vt  volendo  faciamus. 

Certum  eft  nos  velle  ,  cum  volumus  ,  fed  ite  facit  vt 
velimus  bonum.  Et  paucis  inreric&is  :  Certum  eft  nos 
facere  ,  um  facimus  ,  fed  ille  facit  ,  vt  faciamus  pra- 
bendo  vires  efficaciffimas  voluntati.  Qui  dixit ,  faciam 
vt  in  iuftificationibus  meis  ambuletis  ,  (fi  iudicia  mea 
obferuetis  ,  (fi  faciatis.  Id  autem  planius  explicans 
fubdir  ;  Cum  dicit  ,  faciam  ,  vt  faciatis  ,  quid  aliud 
dicit ,  nifi  auferam  d  vobis  cor  lapideum ,  vnde  non  fa¬ 
ciebatis  ,  (fi  dabo  cor  carneum  ,  vnde  faciatis  ?  Et  hoc 
quid  eft ,  nifi  auferam  cor  durum ,  vnde  non  faciebatis, 

&  dabo  corobediens  ,  vnde  faciatis  ?  Hac  igitur  gra¬ 
tia  prxditi  facile  omnes  dxmonis  conatus  eludunt, 

&  perceptam  gratiam  ,  &  caritatem  ad  extremum 
vfque  virx  fpiritum  conftantiflime  retinent.  De 
quibus  Ioanncs  in  Apocalypfi  ait  ,  vicifle  illos  in 
fanguine  tAgni ,  hoc  eft  ,  merito  pretiofiflimi  fan- 
guinis  Chrifti  pro  hominum  genere  effufi,  inde 
enim  omnis  gratia  ,  &  diuina  omnia  charifmata 
profluxerunt.  Atque  hxc  eft  cxlcftis  generatio,  qux 
iuftos  conferuat  Sc  a  dxmonis  impetu  protegit ,  ac 
tuerur.  Verum  quod  attinet  ad  verba,Grxci  codi¬ 
ces  habet,  l  ymSiii;,  hoc  eft, tamquam  genitus  a  Deo, 
nihil  immutata  fententia.  Videtur  autem  Interpres 
tegifle  yivmt  ,  vel  fententiam  ,  non  verba  fequu- 
tus  eft. 

1 9  Scimus ,  quomam  ex  Deo  fumus ,  &  mundus  totus 
in  maligno  pefitus  eft. 

Quoniam  dixerat,  eos,  qui  nati  funt  ex  Deo,  non  b 
peccare  ,  &  a  maligno  non  tangi ,  ita  vt  profternan- 
tur  ,  &  fuperentur ,  blande  difcrpulos  recreat ,  &  in 
fpem  erigit,  cum  eos  affirmat  ad  numerum  filiorum 
Dei  pertinere, arque  adebab  eorum  coetu  alienos, 

Sc  ftgregatos  efle, qui  maligno, hoc  eft,  dxmoniob- 
fcquuntur  ,  Sc  parent.  Scimus  ( inquit )  quoniam  ex 
Deo  fumus  ,  hoc  eft ,  ab  illo  gratix  ,  Sc  caritatis  bene¬ 
ficio  geniti  ,quaft  noua  creatura  ,vt  loquitur  Paulus. 

Baptifmus  enim  fpiritalis  quidam  ortus  eft  ,  dc  quo 
dixit  Chriftus  apud  loannem :  Oportet  vos  nafei  denus: 

(fi  nifi  quis  renatus  fuerit  ex  aqua  ,  (fi  Spiritu  fanfto, 
non  poteft  introirem  regnum  Dei.  Quia  igitur  ij  ad  quos 
fcnbit  Apoftolus,  baptifmo  luftrati  erant  ,mer/td 
eos  Dei  filios  nominat ,  ex  eo  videlicet  numero,  de 
quibus  hic  ipfe  in  Euangelio  dicit  c  :  Dedit  iis  pote-  bloan.1.1*. 
flatem  filios:  Deifien  bis  ,  qui  credunt  innomine  eius, 
qui  non  ex  fangutmbus ,  neque  ex  voluntate  camis  ,  neque 
ex  voluntate  viri  ,  fed  ex  Deo  nati  funt.  Ira  magnum 
planeque  fingulare  Dei  beneficium  indicat ,  cum 
prxfertim  addat  j  Et  mundus  totus  in  maligno  pofi- 
tuseft. 

Quafi  dicat  eft,  quod  ingentes  Deo  gratias  agatis,  1  u 

qui  vobis  gratiam, &  caritatem  fuam  irnpertiuit,cum 

innu 


Explan.  Cap.  V.  257 


innumerabiles  adhuc mefrofum  tenebris  verfenttir, 
vofque  adeo  diuino  propemodum  robore  confir¬ 
matos  aduersus  omnes  daemonis  impetus  armaue- 
rit,  vt  nihil  vobis  ab  illo  metuendum  fit, cum  caeteri 
omnes  mortales  eius  duriffimo  iugo  prematur  ,  eiqj 
miferam  feruiaut  feruitutem.  Mundum  enim,  vt  ait 
OEcumenius, appellat  eos ,  qui  nondum  fidem  per¬ 
ceperant  ,  neque  baptifmi  gratiam  adepti  erant.  Illi 
namque  omnes  daemoni  Tuberant,  eumque  pro  nu¬ 
mine  colebant.  Eruit  igitur  Chriftus  fideles  a  pote- 
ftate  tenebrarum, &  tranftulitin  admirabile  regnum 
Tuum,  cuius  eximij  beneficij  commemoratione  fide¬ 
les  non  folum  confirmat ,  fed  eorum  memorem  ,  & 
it  ad  Tit.j.j.  gratam  voluntatem  excitat:»o  enim,\t  ait  Paulus*, ex 
operibus  iuftitia, qua  fecimus  nos  ,fed  fecundum  magna  mi- 
fericordiam  fua.rtgenerauit  nos, (fi  faluus  nos  fecit  per  laua- 
crum  regenerationis ,  &  renouationis  Spiritus  fanBi,  quem 
effudit  tn  nos  abunde  per  Jefttm  Chriftum  Sc.luatorem  no- 
ftru,vt  iuftificati  gratia  ipfius,haredes  (imus  fecundum  fpem 
vita  aterna.  Bene  aute  ominatur  Apoftolus ;  fic  enim 
faciendum  elTe  monuit  Auguftinus  cum  de  prima, aut 
de  fecunda  perfona  Termo  eft. Quocirca  cum  Te  quo¬ 
que  Apoftolus  cum  caeteris  fidelibus  numeret,meri- 
tb  fc,&  alios  ab  infidelium  numero  fegregat.  Quod 
autem  ai t,fcimus ,  non  Tolum  fidei  certitudinem ,  fed 
refpedu  baptifmi ,  atqtle  externae  profeflionis  fi¬ 
dei  rei  euidentiam  indicat.  Conftabat  enim  fide¬ 
les  8c  baptifmo  elfe  expiatos , &:  Chrifto  nomina  de- 
difte  ,  atque  adeo  inter  fideles  numerari.  Dixit  au- 
autem  mundum  totum  politum  effe  in  maligno, 
quia  rc  vera  initio  nafcentis  Ecclefiae  idololatria 
vbique' gentium  regnabat ,  vt  merito  daemon  mun¬ 
di  princeps  poflet  appellari.  Ita  Mundi  nomen 
vfurpauit  Ioannes  in  Euangelio  :  In  mundo  (inquit) 
erat ,  (fi  mundus  per  ipfumjaBus  e  fi,  &  mundus  eum  non 
cognouit. 

III*  Et  Paulus b  xNon  eft(\iv\uh)nobis colluBatio  aduersus 
bEph.*.r*.  carnem,  (fi  fanguinem ,  fed  aduersus  principe s,  (fi  pote- 
ftates ,  aduersus  mundi  reBores  tenebrarum  harum.  Re- 
e  Pfal.  54*  de  autem  monet  Auguftinus  c :  Ne  forte ,  cum  dixtf- 
fet  mundi  ,  intelUgeres  damones  effe  reBores  coeli ,  (fi  ter¬ 
ra  ,  mundi  dixit  tenebrarum  harum :  mundi  dixit ,  ama¬ 
torum  mundi  ,  mundi  dixit ,  impiorum  ,  &  iniquorum, 
mundi  dixit, de  quo  in  Euangelio  dixit :  Et  viundus  eum 
di.adTim.  non  cognouit.  Huc, ni  fallor,  fpedabat Paulus, d  cum 
1. 16.  de  infidelibus  dixit :  tA  quo  captiui  tenentur  ad  ipfiut 
voluntatem,  dixerat  enim  :  Corripientes  eos  ,  qui  refi- 
ftunt ,  ntquando  Deus  det  illis  poenitentiam  adeognofeen- 
dam  veritatem ,  (fi  refipifeant  d  diaboli  laqueis.  His  vi¬ 
delicet  laqueis  impliqiti  iure  optimo  dicunrur  po- 
fiti  in  maligno.  Nec  dubium  eft ,  maligni  nomine 
tam  in  fuperiori  ,  quam  in  hac  fententia  daemo¬ 
nem  fignificari  ,  qui  cum  a  Deo  vnd  cum  natura 
gratiam,  caritatem,  &  fanditatem  percepiflet,  fpon- 
te  Tua  bona  illa  omnia  abiecit  ,  Se  vitio  Tuo  fa~ 
dus  eft  nequam ,  Se  malorum  omnium  princeps; 
fiop.r.c.uj.  quapropter  monet  Petrus  e  -eius  infidias  Tedulo  ac 
diligenter  cauendas  effe  .•  Sobrij  ( inquit )  eftote,  (fi  vi¬ 
gilate',  quia  aduerfarius  vtfter  diabolus  tamquam  lea  ru¬ 
gietis  circuit  quarens ,  quem  deiioret ,  cui  refifttte  fortes  in 
fide. Et  hic  ipfe  nofter  eidem  fidei  vibariam  tribuens 
fupra  dixit;  Hac  eft  viBoria ,  qua  vincit  mundum  fides 
noftra. 

3.0  Et  fcimus ,  quoniam  Filius  Dei  venit,  (fi  dedit  nobis 
fenfum,vt  cognofcamus  verum  Deum, (fi  fimus  in  ve¬ 
ro  Filio  eius .  hic  eft  versu  Deus ,  (fi  vita  aterna „ 

}t  Nihil  (inquit  OEcumenius  )  vetaret ,  quominus  nos 

quoque  inter  pereuntes  connumeraremur ,  quippe  cum  cogi- 
BenedJuflinian ,  in  Epift.  B.  Ioan. 


tatio  hominis  ad  pratta  k  iuMfittite fisa ftudiose  incumbar, 
quemadmodum  diluuij  tempore  Deses  pronunciauit.  Sed 
quia  ( inquit )  Filius ' Dei  venit ,  (fi  mentem  nobu  dedit , 

'  id  eft ,  fcientiam  ,  qua  interna  animi  notione  ipfttm  verum 
‘ Deum  agnofeimus ,  &  in  ipfo  vero  Filio  tpftus  leftt  Chri¬ 
fto  fumus  ,  ex  huius  magnifico  dono  ,  hunc  efte  verum 
Deum ,  (fi  vitam  aternam  perfpicimus ,  atque  illafi  a  prar 
uo  ,  (fi  fcandalis  eius  permanemus.  Ita  indicat  haec 
fuperioris  fententiae  rationem  continere.  Ego  ma¬ 
lim  efte  quaft  totius  Epiftolae  compendium  «  ini¬ 
tio  enim  docuerat  ,  Chriftum  ad  nos  liberandos 
mortalitate  indutum  fefe  fpedandum  hominibus 
praebuifle :  eius  deinde  plura  in  nos  collata  bene¬ 
ficia  commernorauit  ,  inter  quae  fides  ,  &  diuino- 
rum  myfteriorum  Tcientia  recenfetur :  denique  Chri  - 
fti  diuinitatem  Tubinde  indicauerat.  Haec  igitur  om¬ 
nia  breui  quadam  anacephalaeofi  complebitur :  Sci¬ 
mus  ( inquit )  quoniam  Filius  Det  venit,  hoc  eft  ?  hu¬ 
manam  fibi  naturam  copulauit  ,  &  inter  morta¬ 
les  viuere  coepit.  De  quo  egregie  Abacuc  a:  Hic  acap.j.je*. 
eft  ( inquit)  Deus  nofter,  &  non  aftimabitur  alius  ad¬ 
uersus  eum  ;  hic  admuenit  omnem  viam  difciphna  ,  (fi 
tradidit  illam  lacob  puero  fuo  ,  (fi  Ifrael  dileBo  fuo: 
poft  hac  in  terris  vifus  eft  ,  &  cum  hominibus  conuer- 
fatus  eft.  Quem  locum  diligenter  expendit  Hila¬ 
rius  b.  Sic  etiam  Paulus  c :  Vbi  venit  ( inquit )  pleni-  b  lib.  4.  de 
tudo  temporis ,  miftt  Deus  Filium  fuum  faBum  ex  mu-  Trt,n^. 
here ,  faBum  fub  lege ,  vt  eos ,  qui  fub  lege  erant ,  redime-  ^  a  'Ja  ‘  4' 
ret,vt  adoptionem  filiorum  reciperemus.  Filium  autem 
Dei  procul  dubio  intelligit ,  non  adoptione ,  fed 
natura  Filium ,  de  quo  initio  Epiftolae  dixerat,  quod 
fuit  ab  initio.  Et  inEuangelio  d:  In  principio  erat  Ver-  d  c.1.1. 
bum  ,  &  Verbum  erat  apud  Deum  ,  &  Deus  erat 
Verbum.  £c  poft  nonnulla  c  :  Et  Verbum  caro  fa-  everf.14, 
Bum  eft ,  &  hubitauit  in  nobis ,  &  vidimus  gloriam  eius, 
gloriam  quaft  vnigeniti  k  Patre  plenum  gratia,  &  ve¬ 
ritatis. 

Et  dedit ,  inquit  hoc  loco  Ioannes  ,  nobis  fenfutn,  1 1» 
Gnece  ff^voiav ,  non  quidem  mentem  ,  &  ipfam  in- 
telligendi  facultatem  ,  quam  habemus  a  natura,  fed 
vim  quamdam  intelligendi  fignificat ,  quia  Chri¬ 
ftus  aduentu  fuo  hominum  mentes  csleftis  do- 
drinae  luce  perfudit ,  vt  ea  cognitione  aflequantur, 
quae  naturae  viribus  ne  leui  quidem  fufpicione  at¬ 
tingere  potuiftent.  Quamobrem  vere  dixit Ifaiasf,  fcap.^f^. 
cum  de  Chrifto  vaticinaretur Ecce  teftem  populis  de¬ 
di  eum ,  ducem  ,  ac  praceptorem  Gentibus.  Et  mox  de 
Gentium  conuerfione':  Ecce  ( inquit )  gentem ,  quam 
nefeiebas  ,  vocabis  ,  &  gentes ,  qua  te  non  cegnouenmt , 
ad  te  current  propter  Dominum  Deum  tuum  ,  (fi  fan- 
Bum  Ifrael ,  qui  glorifieauit  te.  Quem  locum  egregie 
aduersus  Iudaeos  obferuauit  Iuftinus  S  Martyr  i  at-  g  Dial.  cum 
que  idcirco  hic  nofter  in  Euangelio h dixit;  Erat  lux  Tryphone. 
vera,  qua  illuminat  omnem  hominem  venientem  in  hunc  ^  loan»1- 
mundum.  Attulit  enim  caeleftis  dodrinae  lucem,  hoc 
eft ,  fidei  perfedionem,  quam  Clemens  ‘  Alexandri-  «  Hb.  r.  Pa¬ 
nus  dodrinae  perfectionem  vocat, cui  nihil  defit;  eft- 
que  eximium  diuinae  gratiae  beneficium,de  quo  prae¬ 
clare  loquitur  Auguftinus-k  :  Qua  gratia  (inquit)  agi-  k  <jc  grat. 
tur  non  folitm ,  vt  facienda  noutnmus ,  verumettam  vt  co-  Chrif.  c.i  1. 
gnit a  faciamus ,  nec  fo lum  vt  diligendo  credamus ,  verurn- 
etiam  vt  credita  diligamus.  Mox  autem. 

Hac  gratia  (inquit  1 )  fi  doBrina  dicenda  eft ,  certe  fic 
dicatur  ,  vt  altius ,  <fi  interius  eam  Deus  cum  inejfubi -  n  £. 

Ii  fuaunate  credatur  infundere  non  folitm  per  eos,  qui  plan-  1  cap.  1  j , 
tant ,  (fi  rigant  extrinfecus  ,fed  etiam  per  fe  tpfum ,  qui 
incrementum  fuum  mimflrat  occultus ;  ita  vt  non  often- 
dat  tantummodo  veritatem  ,  verum  etiam  impertiat 
caritatem.  Sic  enim  docet  Deus  eos  ,  qui  fecundum  propo- 
(itum  vocati  funt  ,  fimul  donans ,  (fi  quid  agant  fcire ,  (fi 
y  5  quod 


25  8  Epift. 

quod  fetum  agere .  Quamobrem  Paulus  Apoftolus 
Chriftum  vocat  au&orem  fidei ,  &  confutnmato- 
rem  :dum  enim  fidem  largitur  ,  facultatem  tribuit 
intelligendi :  fic  enim  ex  interpretatione  Lxx.  dixit 
a  tap.?.  9.  Ifaias 4 :  Ntfi  crediderim ,  non  intelhgcm.  Quo  (pedans 
b  lib.i.ftro-  Clemens  b  Alexandrinus  :  Qui  ex  fide  (inquit)  tonui. 
TOat'  nari  influueritit ,  ts  ad  diurnorum  verborum  fufeeptionem 

firmus  eft, ac  flabilis, vt  qui  ludicium ,  quod  bona  nititur  ra¬ 
tione, nempe  fidem  habeat.  Eum  autem  hinc  ex  redundanti 
copia  {equitur  perfuafio.  Hoc  itaque  erit  illud  propheticum: 
Nifi  credideritis ,  nonintelUgetis. 

I  V.  Eadem  verb  mente  loquitur  Tertullianus  e,  cum 
e  llb-4.  >n  enim  ageret  de  fide  haemorrhoiflae  :  Hac  (inquit,)  erat 
arcion.  fi  Aestua  contulerat  etiam  intelkclum  :  Nifi  credideritis 

d  Catech.  y.  (inquit)»®»  intelUgetis.Estm  ob  caufam  Cyrillus  d  Hie- 
rofolymitanus:Ot«/«i  (ait)  omnem  illuminans  confluen¬ 
tiam  efl  fides, &  intelUgenuam  efficiens  dicit  enim  Prophe- 
e  Apud  Pro-  ta :  Nifi  credideritis ,  non  tntelligetis.  Sic  Auguftinus  e 
fper.in  sete.  I„tellcclni  (inquit)  fides  viam  aperit ,  infidelitas  claudit. 
ffer.n.c.18,  Egregie  vero  Ambrofius  $:Fbt  (inquit)  fides  integra  efl, 
ibi  Saluaior  docet,  vigilat,  (fi-  expilat,  ibi  requies,  ibi  tran- 
quillttasjbi  cunBorum  &  medicina.  Sed  omnium  opti¬ 
me  diuinx  fidei  vim  ,  ac  fiipranaturalis  fcicniix 
gHom.  13.  facultatem  explicat  Chryfoftomus  B.  Abyffns  { ait) 
in  Aft.Apo.  quaflionum  Scriptura  efl,  quas  fl [oluerimus ,  non  omnino 
fub  finem.  fi0[H 5  iuxta  humanam  rationem :  propria  earum 
folntio  fides  efl ,  [cire  quod  omnia  iufle ,  &  mi  fer  icor  diter 
Deus, ac  vtiliter  facit, quia  pofflbile  non  efl,  vt  ratio  illa  ca¬ 
piat  ,vnde  hac  folntio  efl ,  &  hac  non  efl  alia  melior.  E:  fi 
hac  tibi  ipfi  perfuaferis ,  quod  prouidcntia  Dei  omnia  df- 
penflntur,alia  quidem  permittente  ob  caufam  fibi  cognitam, 
alia  vero  operante,  liberaberis  a  quaflionibus ,  &  f  elutionis 
lucrum  acceperis.  Haec  igitur  atque  id  gertus  alia  per¬ 
multa  indicat  Ioanncs ,  cum  ait ,  Filium  Dei  dedifte 
nobis  fenfum. 

V.  Huius  porro  diuinae  fcientix  praecipuam  partem 

explicat  ,  cum  fubdic :  Vft  cogvofiamus  verum  Deum., 
illa  videlicet  cognitione  ,  dc  qua  loquitur  Apofto- 
h  1.  ad  Cor.  Ius  Paulus  h  :  €x  pa>  e  enim  cognofitmus,  &  ex  paSrte 
*}-9-  prophetamus.  Etrurfus  r  Fidemus  nunc  per  fptculum  in 
amgm.ae.  Perfeda  enim  cognitio  beatorum  eft  pro¬ 
pria  ,  de  qua  iden\  Apoftolus  :  Tunc  autem  (hoc  eft, 
videbimus)  facie  ad  ficum:  nunc  cognofeo  ex  parte,  tunc 
i  cap.j.t.  autem  cognofcam  ,  flent  ^  cognitus  fum.  Et  hic  nofter 1 
fupra :  Scimus,  quoniam  cum  app  iruertt  ftmiles  et  erimus , 
quomam  videbimus  eum ,  fleuti  efl.  Eft  fateor  a  natura 
ilonnulla  Dei  cognitio  hominum  mentibus  indi- 
k  Pfal.4. 7.  ta,vt  fignificat  Dauid  his  k  verbis :  Signatum  eft fuper 
nos  lumen  vultus  tui  Domine.  In  quem  locum  ait 
Chryfoftomus  :  Non  dixit ,  refvlenduit ,  non  dixit,  ap¬ 
paruit  ,  fed  ft gnatum  efl ,  flgnificans  ,  quod  quemadmo¬ 
dum  ,  quod  tn  fronte  fignatttm  efl  ,  omnibus  eft  mani fe- 
ftum  ,  nec fieri poteft  ,vt  id  aliquem  lateat ,  nec  vifltm  luce 
flinum  ,  &  radios  poteft  quis  ignorare-.ita  ( inquit)  nec 
'tuam.  Domine ,  prowdentiam.  vt  enim  lex  fignata ,  hoc  eft, 
impreffa  ,  &  infiulpta  ,  eft  mamfefta  omnibus ,  ita  etiam 
proutdentia  tua.  benignitatis.  Eamdetn  indicat  Apofto- 
i  ad  Rom.  1.  lus  i  aftccutos  fuifle  PhilofophoSjdum  a.k, quod  notum 
**  eft  Dei mumfftum  efl  i n  tllu ,  Deus  enim  illis  manifefla - 

wtJnuijibtha  enim  ipftus  d  creatura  mundi  per  ea  ,  quafa- 
Bafunt ,  tmelletta  confptciuntur ,  fempiterna  quoque  eius 
virtw,<fi-  dtuin  tUt. 

V  I.  'Quin  etiam  eam  Dei  cognitionem  omnibus 
rn.tib  j.ftro-  fuj{fe  communem  docuit  Clemens"1  Alexandrinus: 
mat’  Nullum  ( ait )  vmqu  genus  neque  agricolarum ,  neque 

faftorum, neque  eorum  qui  verfantur  m  duitatibus,  poteft 
viuere ,  nifi  e.us ,  quod  efl  praftantius ,  ac  melius  fide  praoc- 
cupatum  ,  prauentumque  fuerit.  Quamobrem  vniuerfa 
qwdem  gens  Orientalium  ,  (fi-  qut  pertinet  ad  Occiden¬ 
tem,  Septcmtnonem,  (fi-  Auftrum  vnam  habet, &  tamdtm 


I.B.Ioan. 

A  anticipatam  notionem  de  principatu  eius  ,  qui  conflituifl 
fiquid&n  qua  funt  imiuerfd  ,  &  maxime  generales  eius  ope¬ 
rationes  ,  omnes  ex  aquo  peruaferum.  longe  autem  magis 
qui  apud  Gracos  curiofi  fuere  Philofopln ,  d  barbara  moti 
Philofophsa  e:,  qui  non  cadtt  fub  afpetlum ,  &  eft  filus,  & 
potemijfirnus,&.artiflx  maxmus..  orcarum  qua  funt  pul¬ 
cherrima  ,  au.  ‘  v  trdcipuus ,  dedere  prowdemiam.  Idem 
vero  elegantiftime  docuit  Gregorius  Nazianzenus  *  a  Or.i.de 
fic  plane  diflerens.  j  The  dog. 

Quod  Deus  fit ,  ac  princeps  quadam  caufa  omnium  re-  VII. 
rum  procreatrix ,  &  conferuatrix ,  tum  oculi  ipft  ,  ium  lex 
natumhs  docet  :  illi  dum  rebus  in  afpeilurn  cadentibus 
acisrn  affigunt, edfque  &  egregia  flabilitate  praeditas  cffe,& 
progredi,  atque  immote,  vt  ita  dicam,mouen,  voluiqu:  per- 
B  fpitiunt :  htc  autem  dum  per  res  oculis  fubieclas  ,  praei  are - 
que  confhtutas  auclorem  earum  conictlura  qu  idam  colli¬ 
git  ,  atque  affequitur.  Quemadmodum  enim  qui fy tam 
citharam  pulcherrime  elaboratam  confpiciens  ,  eiufque 
concinnitatem  audiens ,  nihil  aliud  qudm  ipfum  cithara 
conditorem ,  atque  citharoedum  mente  reputat ,  licet  de  fa¬ 
cie  ipfi  igrtotum.  Eodem  quoque  modo  nobis  is  ,  qut  res 
vniuerfas  procreautt ,  edfque  monet,  (fi- confer  nat ,  fi  fi  de¬ 
clarat  ,  etiamfi  animis  noflris  ,  ingemi fque  comprehendi 
nequeat .  Ac  nirnis  proficio  abfurdus  ,  (fi-  prapofterus  efl, 
quifquis  non  huc  vfque  fponte  fua  progreditur ,  nec  argu¬ 
mentis  naturalibus  cedit ,  verum  hoc  quoque  inficiatur, 

Deum  tffe.  Neque  aliter  fentic  Hieronymus  b,  cuius  b  ad  Qal.  1. 
hxc  funt  verba  :  In  Euangelio  dicitur :  Erat  lux  vera, 

C  qua  illuminat  omnem  hominem  venientem  in  hunc  mun¬ 
dum,  ,rx  quo  perfpicuun.fit,  natura  omnibus  Dei  ineffe  no¬ 
titiam  ,  nec  quemquam  fine  Chrifto  nafei ,  &  non  habere 
frm  niin  fefapientia  ,  (fi-  iuftitia  ,  reliquarumque  virtu¬ 
tum.  f^nde  multi abfque  fide ,  &  Euangelio  Chnfti  vel  fa- 
pienter  faciunt  aliqua, vel  fanSle ,  vt  parentibus  obfequan- 
tur ,  vi  tmpi  manum  porrigant .  VIII 

Plurima  quoque  dc  hac  naturali  Dei  fcientia 
aduersus  Iulianum  Apoftatam  feribit  Cyrillus  *-  c  ftb.8.  con. 
Alexandrinus  ,  &  Hermecis  teftimonio  probat ,  ni-  Iulum 
hil  efle  Deo  fulgidius  ,  eumque  idcirco  omnia fe- 
cifte  ,  vt  eorum  intuitu  ipfe  vtcumque  cernercturj 
additque  Iulianum  ipfum  affirmalle  cognitionem 
Dei  rem  efte ,  qux  doceri  nequeat ,  fed  per  fe  difea- 
D  tur  ab  hominibus.  6 ]u.od  autem  docen  nequeat  oon  etlu- 
ra  (inquit )  nobis  fit  primum  commune  fludium  erga  dei¬ 
tatem  ,  quod  efl  omnibus  hominibus  priuatim ,  (fi-  publice 
vbicumque  viri  funt ,  (fi-  gentes :  omnes  emm  abfque  lotio¬ 
re  deitatem  quamdam  credimus.  Haud  fecus  Laiftan- 
tiusd  Firmi  anus  probat  Poetas  ,  Philofophos ,  &  Si-  d  lib.r.di- 
byllas  apud  Ethnicos  vnum  Deum  cognouilTe.  De-  u1"-1"11'1  c* 
nique  Damafcenusf :(>«»&«*  (inquit)  cognitio cxifltn  c  hb.i.defi* 
di  Deum  naturaliter  eft  mditarN cinm  cum  haec  na-  deorchui 
turalis  cognitio  multorum  vitio  magna  ex  parte  c.&. 
obliterata  cftet ,  &  innumerabilibus  erroribus  infu- 
fcata  ,  has  errorum  nubes, ac  tenebras  Chriftus  Do¬ 
minus  fua  luce  difcuflit ,  &  quantum  fas  eft  ho¬ 
mini  ,  diuinae  naturae  myfteria  patefecit.  Itaque 
£  apud  Ioannem  Apoftolos  his  verbis  affatur  :  lan 
non  dicam  vos  feruos ,  fed  amicos ,  quia  firuus  nefiit ,  quid 
f attat  Dominus  eius :  vos  autem  dixi  amicos ,  quia  omnia 
quarumque  audiui  a  Patre  meo, nota  feci  vobis . 

Haec  autem  ipfa  Dei  cognitio  a  Chrifto  Domi-  1  -&* 

110  dminitus  tradita  fi  per  fe  fpedetur ,  &  cum  ip- 
fa  Dei  natura  conferatur ,  rudis  eft ,  &  inchoata, 
adeo  vt  inter  omnes  Theologos  conueniat ,  po  e 
quidem  nos  certo  cognofcere  Deum  efte  ;  qui 
autem  re  vera  fit ,  &  qux  diuinx  illi  naturx  vere  in- 
fint  neminem  perfede  aflequi  pofle  ,  quin  potius 
facilius  explicari ,  quid  Deus  non  fit ,  quam  quid 
re  vera  fit.  Ita  enim  loquitur  Clemens f  Alexandri-  f lib.y.  ftro»- 
nus:S»  ablatis  omnibus,  qua  adfunt  corporibus,  &  *«»  mat‘ 

at 


Explan.  Cap.  V. 


259 

dieumuy  Incorporet  ,  nos  tpfbs  proiecenmpn  ad  Chrifti  A  les  omnes  fciunt  e  fle  Deum  humano  cogitatu  ma- 
magnitudtnem,  &  deinde  tn  vafiitaterti,  mmcnfitatemquc  iorem.  Nec  temere  exiguam  fui  notitiam  largi- 


fanBudus  procefferimeu  ,  ad  mtelligentiam  Omnipoten¬ 
tis  vtcumque procefferimus  ,  non  quod  eft ,  fed  quod  non  ejt 
cognofientts.  Nec  multo  aliter  loquitur  Gregorius 
a  Or. a. de  Nazianzenus  Dem,  (inquit)  vniuerfum  id  ,  quod  eji 
Pafch.  complectnur,  nec  principium  habens ,  nec  finem  habiturus, 

quafi  pelagus  quoddam  effientia  immenfum  ,  &  intermi¬ 
natum  ,  omnem  tunc  temporis ,  tum  natura  cogitationem^ 
fuperans ,  mente  fola  adumbrabtlis  ,  &  quidem  perexi¬ 
gue,  atque  perobfcure ,  non  ex  his,  qua  in  ipfo  funt,  fed  qua 
circa  ipfum  priufquam  teneatur  effutiens.  Et  aliquanto 
poft  :  Immtnfus  ita  tft  Deus  ,  contemplatuque  diffici¬ 
lis  ,  idque  folum  in  eo  plane  comprehendi  potefl  ,  quod 
immenfm  ftt,  ® 

X.  Eodem  pertinent ,  qua?  mote  fuo  feribit  Chry- 

foftomus ,  ad  illa  enim  Dauidis  verba :  Mirabilis  fa- 
Ba  efl  fcientia  tua  ex  me ,  &  non  potero  ad  eam.  Gjuam- 
i«*(mq.uit)/cM7w  te  omnia  prafeirt  ,  &  me  ex  ijs,  qua  non 
erant,  feciffe,  perfeBam  tamen,  &  manifeflam  tui  non  pof- 
fum  habere  cognitionem  ,fed  admirabiles  faB a  efl,  hoc  efl, 
juperauit  captum  meum ,  validior fiBa  efl ,  quam  vt  mea 
pofft:  ratione  comprehendi,  adeo  efl  admirabilis ,  &  m  g- 
na.  Propterea  enim  fubiunxit ,  non  potero  adeam.  Ne¬ 
que  hoc  dici/ , .ignoro  Deum  ,fed  pirfeBam  ,  &  vndique 
abfolutam  ,  &  manifeflam  eius  non  habeo  notitiam.  Quod 
quidem  dicit  etiam  Paulus ,  nam  eum  quidem  effe  fici- 
rnus ,  quid  fit  autem  fnb/latitia ,  nefamw.  /Quod  fit  be¬ 
nignus  ,  &  clemens  nouimus,  quod  fit  humanus,  quod  bo-  C 
mu  ,  quantitatem  vero  ignoramus.  Poft  nonnullaVe- 
Xo:S'  fieniiam  (inquit)  Dei  honperfeBe  ohtinuifli ,  quo¬ 
modo  nofli  eam  effe  admirabilem  ?  Propter  hoc  ipfum  noui 
tam  effe  admirab  lem ,  quod,  meam  fuperat  rationem,  nam 
radium  quoque  folarem  non  poffumus  aperte  cognofcere, 

C-r  tamen  propter  hoc  ipfum  eum  maxime  admiramur. 

Ita  tuam  dc  ‘De:  cognitione  ,  neque  eam  omnino  ignora- 
mur.tum  enim  effe  (cimus ,  &  quod  efl  benignus ,  clemens , 
bonus  &  mifericors ,  <2r  quod  efl  vbique  :  quid fit  autem 
fubjlantia,  vel  quanta  fint,  qua  diBa  funt ,  vel  quomodo  fit 
vbique, hoc  ignoramus. 

In  eamdem  quoque  fententiam  multa  feri¬ 
bit  Auguftinus  b,  alicubi  enim  ait  :  In  fpirituali- 


XI. 

b  lib.8.de 
Trin.c.a. 


tus  eft  Deus  ,  tres  enim  potiflrmum  caulas  affert 
Gregorius  a  Nazianzenus :  Prima  (inquit )  ne  ob  adi- 
pifcendi  facilitatem  facilis  quoque  rei  'qtufita  tallura 
fit, fit  enim  fere ,  vt  quod  nen  fine  labore ,  a' que  indujiria 
partum  efi,arBius  quoque  teneatur ,  quod  autem  nullo  ne¬ 
gotio  comparatum  efl ,  citffinne  vilefiat ,  atque  contemna¬ 
tur  j  vtpote  quod  recuperari  pojfit.  atque  ita  in  beneficium- 
cedit  non  obuia  illa ,  &  exprompta  beneficentia  dumtaxat 
apud  prudentes  homines  ,  atque  cordatos.  Altera ,  ne 
idem  nobis  ,  quod  Lucifero  illi  prolapfio  accidat ,  qui 
loto  illo  fulgore  perfufus  aduersus  Dominum  omnipoten¬ 
tem  ceruicem  obdurauit  ,  atque  ob  elationem  corruit  ca- 
fu  omnium  miferrimo.  PoJlrema,vt  pro  wduflriafua,tllu- 
flrtfque  vita  pramio  vberins  aliquid  habeant ,  qui  hic  fife 
a  viliorum  labe perpurgarint,  ac  rem  adam-tam  ,  &  ex¬ 
petitam  patientibus  animis  expeBarint. 

Alibi  vero  b  cum  dixiflet  ,  Dei  notitiam  tantum 
principem  noflri  partem ,  eamque  purgatam  colluflrare, 
quantum  oculorum.,  acies  per&ringit  ,  fulguris  celeritas 
haudquaquam  permanentis.  Mox  fubiicit :  eJMeo  qui¬ 
dem  tudteio  vt  quatenus  cognofci  potefl ,  nos  ad fe  tra¬ 
hat  (  quod  enim  nullo  modo  percipi  potefl ,  id  nec  ffe- 
rat  qufquam  ,  nec  admittitur )  quatenus  autem  capi 
nequit ,  admirationem  fui  excitet ,  atque  ex  ipfa  admira¬ 
tione  vehementius  defideretur  ,  defideratus  purget ,  pur¬ 
gans  autem  Deformes  efficiat cumque  i d  confecuti  fite- 
rutius ,  tam  velut  cum  familiaribus  colloquatur.  Atque 
haudfcio,  a  hanc  poftremam  rationem  mutuaru;.  Iit 
Gregorius  ab  Cypriano  ,fi  tamen  is  eft  audior  libri 
de.operibus  Cardinalibus.  Ita  enim  hic  Audior  feri¬ 
bit  ■«  :  Orbi  noflro  fe  offert  Deus aliquid  luminis  fui  in¬ 
fundit  inuitans  ,  Cr  prouocdns  :  Nifi  enim  aliquo  modo 
Jentiretur, nec  appetendi,nec  inquirendi fpes  effiet  aliqua, vel 
facultas  :  fed  quia  ex  parte  fentitur ,  admirationi  efl  odor 
ille  ,  &  fapor ,  nullam  cum  carnalibus  dulcedtntbus  ha¬ 
bens fimtlitudinem  ,  &  per  omnia futui  tue  differens,  eo- 
que  defidrratur  copiofius ,  quo  utera,  deleBiimenta  exce¬ 
dit.  Dtfiderium  autem  inquirentes  purificat ,  &  purifi¬ 
catio  exclufis  enormitatibus  ad  formam  Dei  prouehit  af- 
ctndentes ;  atque  ita  in  opere  (ito  imago,  &  fimilttudo  Dei 
bus  omne  mutabile  quod  occurrerit  ,  non  putetur  Deus.  D  multis  labonosifque  progreffiombus ,  &  inc  rementi s  pro- 


Non  enim  parus,  notitia  pars  efl ,  cum  de  profundo  ifio 
tn  illam  fummitatem  refpiramm ,  fi  antequam  fetre  poffi- 
inus,  quid  fit  Deus,  poffumus  iam  fcire  ,  quid  non  fit. 
Non  efl  enim  certe  nec  terra ,  nec  coelum ,  nec  tale  aliquid, 
quale  videmus  in  coelo  ,  nec  tale  aliquid ,  quidquid  noti 
e  In  Plal.jf.  videmus,  &  eftfort.ffie  in  coelo.  Et  alio  c  quodam  loco. 

Intendat  (ait)  caritas  vefira.  Deus  ineffabilis  efl,  facilius 
dicimus,  quid  non  fit,  quam  qtud  fit.  Terram  cogitas  ?  non 
eft  hoc  Deus.  eJdlare  cogitas  ?  non  efl  hoc  Deus.  Om¬ 
nia  qua  funt  in  terra,  homines ,  &  animalia  ,  non  ejl  hoc 
Deus.  Qttidquid  lucet  in  coelo, ftella ,  fol,(fr  luna  ,  non 
efl  hoe  Deus.  Ipfum  coelum  ,  non  efl  hoc  Deus.  Angelos 
cogita ,  virtutes ,  porefiates ,  Archangelos >  Thronos ,  fides, 
Dominationes  ,  tum  eft  hoc  Deus.  Et  quid  efl  hoc  t  So¬ 
lum  potui  dicere  ,  qutd  non  fit, quam  quid  fit  ?  Quod 
oculus  non  vidit ,  nec  auris  audiuit ,  nec  w  cor  hominis 
d  fer.  de  afeendit.  Rurfus  d  explicans  verba  illa  Ioannis  c :  Ft 
verb.  Doni.  Deus  erat  Verbum.  De  Deo  (  inquit )  loquimur  ;  qutd 
e  cap.  i.  mirum  ,  fi  non  comprehendis  ?  Si  comprehendis  ,  non 
eft  Deus.  Sit  pia  confejfio  ignorantia  magis ,  quam  te¬ 
meraria  profeffio  fcientia.  Attingere  aliquantum  te  men¬ 
te  Deum  magna  beatttudo  efl  .-comprehendere  autem  oin- 
XII.  mm  iMpojfibilt. 

Hanc  igitur  veri  Dei  fcientiam  largitus  eft  no¬ 
bis  Chriftus ,  rudem  illam  quidem  ,  &  inchoatam, 
eiufmodi  tamen  ,  qua:  falutem  afferre  poflic  fem- 
piternam,  ft  quis  . ea  redte  vtatur ,  hoc  enim  fidc- 


priam  fibi  demum  vindicat  dignitatem.  Nec  omnino 
abfimilem  rationem  affert  Auguftinus  ,J :  Dicimus 
(inquit )  quam  incomprehenfibile  jit ,  quod  ItBitm  tfi: 
In  principio  erat  Verbum  ,  &c.  Et  tamen  leBunt  eft , 
non  vt  comprehenderetur  ab  homine,  fed  vt  doler  et  hemo, 
quia  non  comprehendit  ■,  &  inueniret ,  vnde  impeditur  a 
comprehcnfione  ,  &  remoueret  ea  ,  &  inhiaret  perceptioni 
incommutabilis  Verbi ,  ipfe  ex  deteriore  in  mehus  cim- 
mutatus. 

Sed  ha?c  ipfa  quantula  cumque  fit  Dei  cogni¬ 
tio  ,  eximium  eft  ,  planeque  fingulare  Chnfti 
Domini  beneficium  3  vt  iplius  Chnfti  verba  apud 
Ioanncm  apertiflime  indicant  :  Hac  tft  (inquit) 
E  vita  aterna  ,  vt  cognofcant  te  folum  verum  Deum, 
&  quem  miflfli  iefum  Chnftum.  Qu.e  verba  ex¬ 
planans  Cyfillus  e  Alexandrinus  :  Cognitio  (inquit  ) 
eft  vita  fpintalem  nob<s  benediBionsm  adducens  ,  per 
quam  Spiritus  in  cordibus  noslris  habitat  in  adeptio¬ 
nem  filiorum  Dei  ,  &  veram  pietatem  per  Euan¬ 
gelicam  vitam  ,  &  incorruptibilitatem  reformans. 
Cum  igitur  orgo  ,  &  quafi  puruba  dCorum  om¬ 
nium  cognitio  Det  vere  effe  emuniatur ,  reBe  a  Domino 
noflro  lefu  Chnfto  vita  aterna  tft  appellita,  quafi  mater,  & 
radix,  virtute  ,  naturdque  fu a  vitam  aternam  parttns . 
Sedconfidera  dilgenter  ,  quomodo  filius  Det  v en  cogni¬ 
tio  efficiatur ,  non  enm  obfque  cognitione  E:  fi  >  quare 
nec  abfifue  cognitione  Spiritus  fanBi-.  Hac  enim  Dei 
y  4  vtiitas 


a  Or.  a.  dc 
Theol. 


xnt- 

b  Or,£.  d? 
Pafch. 


c  In  pra?f. 
de  openb. 
caid. 


dfer.38.de 
yerb.  Dom. 


XIV. 


e  !ib.  *l.  :a 
Io.c.17. 


s  Or.dcflas» 

m£pifcop. 


XV. 

|>  lib.^.ftro- 
jnat. 

c  lib.7.ftro- 
snac, 


cJfer.111.de 

teinf. 


elerem.31. 
f  £zech.  n. 


g  l.i.  diuin. 
inltic,c.8. 


xvr. 

h  Berr.ard. 
ferra,  j 7-  in 
Cane. 


iJib.r.ofEc. 


k  epift.3.  ad 
Hcliodor.  ■ 


XVII. 


260  Epift.1.  B.Ioan. 


vnitdi  in  Trinitate  intefligitur  ,  Atque  creditur  fecundum  A 
Scripturae.  Nihil  autem  potuit  magnificentius  dici, 
quam  quod  de  Dei  cognitione  feribit  Gregorius4 
Nazianxenus:#^»#;»  (inquit)  coelorum  nihil  aliud  ejfe 
txijhmo  ,  quam  eius ,  quod  purjftmut »  ,  &  perfcBtjfi- 
t»:im  eft ,  adeptionem : perfeShjfima  autem  rerum  omnium 
tft  Det  cognitio. 

His  confentanea  funt,quae "feribit  Clemens  b  Ale¬ 
xandrinus  ,  qui  Dei  cognitionem  vocat  perfeCtif- 
fimum  bonum, Sr  per  fe  expetendumjltemque  c  reni 
maximam  ,  quae  fola  hominem  pium  ,  Sc  religiofum 
efficiat,  atque  ita  conferuet  in  eo  virtutem*  vt  amic¬ 
ti  nequeat :  eum  vero,  qui  Deum  vere ,  6c  magnifice 
cognouerit,  non  polle  voluptatibus ,  aliifque  animi  R 
perturbationibus  feruire,  fanCtafemper  agere,  5 c  co¬ 
gitare  ,  precari  cum  Angelis,  &c  licet  folus  oret ,  ha¬ 
bere  allidentem  Angelorum  chorum.  Et  Augufti- 
nu  $d;Cogmtione  Dei(w)nihil  melius  e(l,  quia  nihil  bea¬ 
tius  eft,&  ipft  vera  beatitudo  ejl ,  vnde  &  Saluator  ad  Pa¬ 
trem  ait:  Hac  ejl  autem  vita  ater  na ,  vt  cognofcant  te  vnum 
Deum  verum, &  quem  mifijli  lefum  Chnflum. Et  in  eam- 
dem  fententiam  Hieronymus  e  :  Notitia  vnius  Dei 
(inquit)  omnium  virtutum  pojfejfto  efl.  Et  rurfus  f : Me¬ 
moria  Dei  excludit  omnia  fiagitia.  Praclare  vero  La¬ 
ctantius  S.  Dei  vim  (ait)  maieftatemque  tantam  ejfe  di¬ 
cit  in  7irnao  Plato  ,  vt  eam  neque  mente  concipere ,  neque 
verbis  enarrare  quifquam  pojfu  ob  nimiam ,  &  inajlma- 
btlern  potejlatem. 

Haec  porro  Dei  cognitio  vfque  adeo  eft  ad  fa-  C 
lutem  aflequendam  necefiaria  ,  vt  iure  optimo  di¬ 
xerit  Bemardus  h  ,  ea  fublata  fpem  omnem  bearse 
vitae  penitus  interire :  Quid fi  ( inquit )  ignoras  Deum , 
potent  fpefne  ejfe  falutis  curn  Dei  ignorantia  i  ne  hoc  qui¬ 
dem,  Nec  enim  potes  aut  amare,  quod  ne  fetas  ,  aut  habe- 
Ye ,  quem  non  amaueris.  Noueris  proinde  te,  vt  Deum  ti- 
ineas,  noueris  ipfum  ,  vt  aque  ipfum  diligas  :  in  altero  ini  ¬ 
tiaris  ad  fapientiam  ,  in  altero  &  confummaris  ,  quia 
initium  ptpiemitt  timor  Domini  ejl ,.  &  plenitudo  legis 
ejl  caritas,  'tam  ergo  viraque  ignorantia  canenda  ejl  tibi, 
quam  fine  timore ,  &  amore  Dei  falus  effe  non  poteJl.Am- 
brofius  *  verb  vlterius  progreflus  neminem  ait  la¬ 
pientem  ,  aut  prudentem  efle  pofle ,  qui  Deum  ne- 
fciat:  Nemo  enim  (inquit) prudens ,  qui  Deum  nefeit..  De- 
rtique  infipiens  dtxit ,  quia  non  ejl  Deus :  nam  fapiens  non  - 
diceret.  Quomodo  enim  fapiens ,  qui  non  requirit  anciorem 
fisum  ?  Qui  dicit  lapidi,  pater  meus  es  tu ;  qui  dicit  diabolo , 
vt  Manichetus ,  auttor  meus  es  tu  ?  Quomodo  fapiens  ,  qui 
t)eum  fuum  non  timet  ?  Initium  enim  Capientia  timor  Do¬ 
mini.  Non  dubitauit  autem  Hieronymus  k  affirma¬ 
re  eum  ,  qui  Deum  ignoret ,  nihil  a  beftiis  diftarc/ 
AbCque  notitia  (inquit)  fui  creatoris  homo  pecus  efl. 

Haec  itaque  omnia  bona  Chrifti  beneficio  nos 
accepifle  fignificat  Ioannes  ,  cfim  ait :  Ft  dedit  nobis 
fenfum,  vt  cognofcamus  verum  Deum.  Certe  in  Euange¬ 
lio  dicitur  Dominus  aperuiffe  Apoftolis  fenfum, 
vt  intelljgerent  Scripturas  ,  vnde  vera ,  8c  certif- 
fima  Dei  cognitio  petenda  eft.  Non  eft  autem  du¬ 
bium  Dei  nomine  fignificare  Ioannem  hoc  loco  ^ 
Deurii  Patrem  ,  illico  enim  fubdit :  Et  fimus  in  vero 
Filio  eius.  Neque  enim  Filium  adoptione  ,  fed  na¬ 
tura  intelligit ,  ob  id  enim  ait  :  Et  fimus  in  vero  Fi¬ 
lio  eius  :  vt  referat  ad  Patrem  qui  verum ,  &  aequa¬ 
lem  ftbi  filium  ante  omnem  xterniratem  genuit. 
Dicimur  autem  percepta  Dei  cognitione  elfe  in' ve¬ 
ro  Filio  eius  ,  hoc  eft  ,  pertinere  ad  myfticum 
Chrifti  corpus  ,  cuius  ipfe  eft  caput.  Qu^m  oh 
taufain  Apoftolus  fideles  vocat  Chrifti  membra, 

Chriftus  ipfe  apud  Ioannem  fe  vitem  appella- 
«it ,  Apoftolos  autem  palmites.  Ego  (inquit )  fum 
viKms  autem  palmites :  deinde  Ibbditt  Sicut  palmes  non 


potejlferrefruBum  a  femetipfo,  nift  meinferit  in  vite  ,fic  & 
vos  nifi  in  me  manferitis.  Deinde  addit:#  quis  tn  me 
non  man ferit,  mittetur  foras,  ficut  palmes ,  &  arefiet ,  &  in 
ignem  mittetur.  Quo  loco  reCte  Auguftinus alterum 
(inquit)  palmiti  conuenit ,  aut  vitis ,  aut  ignis ,  vt  in  igne 
non  fit ,  in  vite  fit. fidelium  itaque  vira  in  eo  pofita  eft, 
vt  fint  in  Chrifto,  hoc  eft, in  vero  Filio  Dei. 

Addit  :  Hic  eft  verus  Deus ,  &  vita  suema.  Tamet-  X  VJII, 
fi  autem  verba  apertiffima  fiint  ,  &  ad  Chriftum 
referenda  videntur  ,  cuius  veram  diuinitatem  aper- 
tiffime  declarant :  non  defuit  tamen  ,  qui  Ariano 
cnthufiafino  agitatus  contenderet  ,  ha;c  non  ad 
Filium  ,  'fed  ad  Patrem  referenda  efle  ,  hoc  vide¬ 
licet  fcnfu  ,  vt  cognofcamus  verum  Deum  Pa¬ 
trem  ,  &  hic  verus  Pater  ,  verus  eft  Deus ,  &  vita 
atoma.  Sed  reCte  hoc  loco  OEcumenius  demon- 
ftratiuum  ,  hic ,  pro  relariuo  pofitum  efle  air ,  rela- 
tiuum  aurem  Filium  neceflario  refert  ,  quem  pro¬ 
xime  nominaueratr  Quafi  dicat ,  vt  fimus  in  vero 
Filio  eius,  qui  eft  verus  Deus ,  &  vita  aeterna,  vt, 
quod  paulo  ante  dixi ,  Filium  intclligat  non  ado¬ 
ptione ,  fed  natura  ,  vt  cum  Bernardo  reCte  quis 
colligat :  Si  Filius  Dei  eft  ,  ergo  Deus ,  quia  filij  Regum 
Reges  fmt.  Ita  locum  hunc  explicat  Didymus  ,  hinc 
enim  probat  Chriftum  efle  eiufdem  cum  Patre  fub- 
ftantiie.  Eodemque  modo  Athartafius  a  :  Lux  eft  aintra&ad 
(inquit;  Pater ,iubar  ,  radmfque  Filius ,  &  lux  vera  ve.  ^'a  verb)' 
rus  Deus  Pater, verus  Deus  Filius :  ita  enim  a  loanne  feri- 
ptum  ejl :  fumus  in  vero  J efu  Chrifto :  hic  eft  verus  Deu  <,dr  a  Patre  meo. 
vita  ttterna.  Neque  aliter  Cyrillus  b,  qui  ex  hoc  loco  b  h  j.dial.de 
probat.  Filium  efle  Patri  homdufion.  Addo  ex  Lati-  Trimt- 
nis  Ambroliumc,  Hieronymum  d,&  Auguftinum.%  clib.i.defi. 
qui  ex  his  verbis  argumentantur  contra  Arianos  ,  vt  a<l  Gra- 
fciolum  nefeio  quem  pudeat,  tam  libere  mentiri,  qan>c'7.  in 
dum  negat ,  quemquam  ex  fandtis  Patribus  hoc  te-  6g 
ftimonio  Ioannis  Chrifti  diuinitatem  confirmare.  e  lib.i.&  3. 

Certe  ad  hunc  Ioannis  locum  allufifle  videntur  «m.  Maxi- 
Nicaeni  Patres  ,  qui  de  Chrifto  in  Symbolo  dixe-  m!P' 
runt  :  Deum  verum  de  Deo  vero.  Hic  enim  Ioannes  " 

Patrem  appellat  Dpum  verum  ,  vt  i  diuinitare  ex¬ 
cludat  eos  ,  qui  ab  Ethnicis  putantur  di) ,  c&rn  non 
fint.  Et  de  Filio :  Hic  eft  verus  Deus,yt  eosomnes  hae¬ 
reticos  refellat ,  qui  Chrifti  diuinitatem  oppugna¬ 
bant.  Addit  non  folum  cum  efle  verum  Deum ,  led 
etiam  vitam  xternam  ;  quia  ipfe  aditum  nobis  ad  vi¬ 
tam  aeternam  referauit.  Quam  ob  caufam  de  Ce  iplb 
apud  Ioannem  dixit :  Ego  fitm  via  ,  veritas  ,  &  vita. 
Superuacaneum  aurem  eft  de  Chrifti  diuinitate  ad- 
uersus  Arianos ,  &  caeteros  hsreticos  difputare ,  ne 
adum  agere  -videamur ,  aut  etiam  extra  chorum 
ludere. 

11  Filioli ,  cuftodite  vos  a  fimulachris,  Arnen, 

Mirantur  hoc  loco  Didymus  ,  8c  OEcumenius,  XX, 
cur  Apoftolus  ,  ‘qui  ad  viros  perfe&os  fe  feribere 
profitetur,  moneat  tamen,  vt  fefe  ab  idolorum  cul¬ 
tu  abftineant,quod  vixtyronibus  apte  praeciperetur. 
Refpondcnt  autem,  pelfedis  etiam  imperfectos  ad¬ 
mixtos  efle,  hos-autem  hac  poftrema  claufula  com¬ 
pellari  ,  &  admoneri ,  vt  idololatriam ,  Sc  fuperfti* 
tiofum  Gentilium  cultum  fedulo  vitent ,  hoc  eft, 
ne  patiantur  fe.  ad  prillinam  idolorum  impietatem 
denuo  reuocari.  Dixit  autem  .  <pvxd%*Te  etwGvcjism 

e  ifuxoor ,  hoc  eft  :  cauete  vubis  ab  idolis ,  &  ina¬ 
nibus  fimulachris.  Imperite  autem,  ne  dicam  im¬ 
pie  ,  Latini  Feddiderunt  quidam  ,  cuilodite  vos  ab 
imaginibus.  Nam  vt  omittam  in  feptima ,  hoc  eft, 

'fecunda  Nicxna  Synodo  fancitum  efle  ,  ne  ima¬ 
gines ,  quas  Chriftiani  colunt,  idola  nuncupentur. 


Explan.  Cap.  V. 


261 


fatis  conflat ,  religiofum  imaginum  cultum  ,  quem 
Ecclefia  a  primis  incunabulis  ad  haec  vfque  tempo¬ 
ra  conftantiffim£  retinuit » ab  idololatria  plurimum 
diftare. 

1 1,  Non  iuerim  certe  inficias,  idolum,  feu  fimulachrum 

non  modo  apud  prophanos  ,  fcd  etiam  facros  feri- 
ptores  imaginem  fimpliciter  appellari.  Marcus  enim 
a  lib.  1.  de  Tullius  *  ita  alicubi  fcripfit :  Imagines ,  qua  idola  nomi - 
finib.  nant.  Et  alio  quodam  loco  b :  Sed  fi  in  infulam  Bri- 
Calfo1  tanmCarn  ccepero  cogitare, eius  idolum  mihi  aduolabit  ad  pe- 

c  Sap.  13.  &  Salomon  c  autem  idolum  vocat  mora ,  id  eft, 
14.  imaginem.  Neque  aliter  loquitur  Tertullianus  d: 

d  l.de  ido-  (inquit)  Grace formam  fonat,ab  eo  per  diminutionem 
1«  acr.cap.3.  e”jswXcv  deduBu,  aqueapud  nos  formulam  fecit,  igitur  omnis 
forma  vel  formula  idolum  fe  dici  expofeit ,  inde  idololatria 
omnis  circa  idolum  famulat us,&  feruitus.  Sed  hoc  vide¬ 
tur  interefle,quod  omne  quidem  idolum  imago  eft, 
non  item  omnis  imago  idolum  dici  poteft.  Quae  fit 
autem  propria  vis  ,  ac  poteftas  idoli ,  non  plane  li¬ 
quet.  Licet  enim  idolum  referatur  ad  cultum,  non 
propterea  tamen  ab  imagine  diftinguitur,quae  etiam 
c  Hom.8.in  religiose  coli  poteft.  Itaque  Origenes  e,Sc  Theodo- 
Exod.  retus  f  idolum  falfam  imaginem  definiunt,  qui  pro- 
f  clua:j‘  t’  cui  dubio  idolum  accipiunt,  vt  refertur  ad  cultum, 
lu  Ex0  '  8c  ob  id  falfam  imaginem  nominant ,  quod  inane 
numen  repraTentet.  Siue  enim  idola  cadum ,  aut 
aftra,aut  elementa,  aut  mortales  etiam  referant,  qua 
ratione  his  rebus  creatis  diuiniratem  vel  tribuunt, 
vel  fals6,  ac  fimulate  affingunt,  falfum  continent, 
g  ad  Rom.  qua  ratione  dixit  Apoftolus  S  :  Et  mutauerunt  gloriam 
i.t  j.  incorruptibilis  Dei  in  fimilitudin em 'imaginis  corruptibilis 

hominis, &  volucrum,&  quadrupedum,  &  fer pentium.  Et 
h  vcrf.15.  aliquanto  h  poft Qui  commuiauerunt  veritatem  Dei  in 
mendacium, &  coluerunt, &  feruierunt  creatura  potius, quam 
creatori, qui  eft  benediBus  in  facula:  Slmen. 

j  I  Hanc  ob  caufam  Hebraice  idola  dicuntur  vani- 

i  cap.  1.3.  tas, Ceu  vanum.  Ita  Ieremias  '  :  ^mbulauerunt (inquit) 
k  cap.7.3.  per  vanitatem.  Et  Ofeas  k  fimpliciter  vocat  menda- 
1 1.3  prqpar.  cium.  Quamquam  enim  Eufebius  1  multa  ex  Por- 
Euang.c.3.  phyrio  ,  aliifque  Gentilibus  profert ,  quas  indicant 
Gentilium  idola  non  fiiiffe  penitus  fignificationis 
expertia  ,  cum  aliquid  creatum  menti  obiicerent, 
m  1. 8.  ptx-  etenim  idem  Eufebius  m  ait  Gentiles  adorare  con- 
par.cap.i.  fueuille  idola ,  vt  imagines  eorum  ,  qui  nonnihil  ad 
vitam  contuliflent ,  qu«  eft  etiam  fandorum  Pa- 
n  lib.  cont.  trum  n  conflans  fententia  :  in  eo  tamen  falfitas  ,  & 
idola.  Laft.  mendacium  inerat ,  quod  rebus ,  feu  perfonis ,  qui- 
lib.  i.diuin.  ij0la  dicata  erant ,  falso  diuinitatem  tribue- 
&tib  ±  cz  bant,quod  apudNicephorum  °,8c  Sozoraenum  P 
Cypr.lib.de  his  verbis  indicat  Olympius  Sophifta  :  Simulachra 
jdol  van.  (inquit )  erant  ex  materia  corruptioni  obnoxia, ideo  commi- 
fab. mitium  m(  poltiermt  >  qUA  vero  in  eis  erant  calefies  poteflates  in 
calum  euolanmt.  Vt  facile  fufpicari  quis  polfic ,  duplici 
&’ep  43.  errore  Gentiles  fuifTe  deceptos, &  quod  rebus  crea- 
o  l.n.hift.  tis diuiniratem  tribuerent,  &  quod  illa  falfa  Numi- 
Cafib 5  bift  na  a£lefre,&in  fis  quodammodo  tamquam  in 
£  1  1  '  fede,  ac  domicilio  continenter  verfari  arbitrarentur, 

*  ’  vt,  quod  dixit  non  nemo,  ex  ilio  Numine,  &  idolo 

vnum  quidpiam  fieret ,  non  aliter  atque  ex  animo, 
&  corpore  exiftit  homo.  Tametfi  enim  vere  dixit 
q  Pfal  113  4.  Dauid  C1 :  Simulachra  Gentium  argentum  &  aurum. non 
tamen  exiftimandum  eft ,  ackb  illos  defipuifle  ,  vt 
fimplices  illas  imagines  abfque  aliquo  interno  nu¬ 
mine  diuino  cultu  ,  ac  veneratione  profequendas 
cenferenr. 

IV  Qupd  facile  Iudasorum  exemplo  firmari  poteft: 
cum  enim  Hebrii  aureum  vitulum  tamquam  Nu¬ 
men  venerati  funt,  Deo  in  illo  cultum  fe,ac  venera¬ 
tionem  exhibere  profitebantur.  Idcirco  enim  dixe- 
r  Exod.  31.  runt. *:Hi  funt  dq  tui  Ifrael.quite  eduxerunt  de  terra  <s£- 
4  j.  gypti.  Et  Aaron ;  Solermitas  (ait)  Domini  eft.  Numen 


A  ergo  aliquod  in  vitulo  ineffe  arbitrabantur,  quod 
tamen  nullum  erat.  Neque  aliter  Michas  idolum 
toluiffe  dicitur*,  cum  tamen  fe  Domino  argentum  alud.iy.i. 
confecraffe  gloriaretur.  Fallebantur  autem  quod 
illis  imaginibus ,  atque  idolis  ipfam  Dei  naturam, 
qualis  in  fe  ipfa  eft,  reprarfentari  falso  fibi  perfuade- 
bant,  eaque  mente  idola  venerabantur,  vt  infinuant 
Germanus  b  Conftantinopolitanus,  &  Auguftinus  c.  b  epift.  ad 
Quocumque  igitur  modo  colerentur  idola  (plures 
enim  idololatrias  modos  recenfent  Origenes  d  ,  La-  ftionc  f 
dantius  e,&  Auguftinus  f)  falfum,  atque  inane  nu-  c  epift.  119. 
men  idololatrae  colebant.  Nam  de  idolis,  quae  ho-  cap.u. 
mines  repraefentabant ,  rede  dixit  Auguftinus  g  CeiftitrMnS 
g  Tanta  caritate  mentes  offundunt ,  vt  non  attendant  in  om-  proc.ab  ini- 
mbus  literis  Paganorum  aut  non  inueniri ,  aut  vixinueniri  no. 

Deos, qui  non  homines  fuerint,  omnibus  vero  ftudeant  hono-  ^  k.r'  ^u'n‘ 
res  exhibere  diuinos  ,  quaft  nihil  humanitatis  habuerint,  f 1 
De  aliis  vero  idolis ,  quibus  mundi  partes ,  vt  aftra,  ciuir.  c.  14. 
aut  elementa  repraefentarentur,fic  plane  febriebant,  &  lib.  ia. 
ea  efTe  veluti  receptacula  quaedam  occultorum  nu-  cont>  Fauft< 
minum,vt  merito  dixerit  Auguftinus  h  :S'meviuo  ali- 
quo  habitatore  effe  non  putant:  quod  alibi '  pluribus  Phi-  Ciuit.c,i6. 
lofophorum  teftimoniis  confirmat :  quod  etiam  fa-  h  Cone.  t. 
cit  Eufebius  k  :  quae  caufa  fuit,  vt  Scriptura  facra 
fpeblans  ipfum  idolum  ,  quod  oculis  obiiciebatur,  *'  1}C 
idola  gentium  ligna, &  lapides  nominet,  aut  argen-  &  i4,  &  lib. 
q  tum,  &  autumtalias  habita  ratione  latentis  numinis  io.c.io.cp. 
daemones  nuncupet.  Sic  Dauid* :  Omnes  dij  Gentium  ^ 

damonia.  Et  Moyfes  m  :  I mmolauerunt  damoniis,  &  non  *  1  ’ 

Deo,  diis ,  quos  ignorabant.  Et  Paulus  " :  Gjua  immolant  f  Pfal.95.3. 
Gentes, damoniis  immolant.  m  Deut.  31. 

Abfolute  autem,  atque  fimpliciter  Scriptura  °  ff’  a<1Cor 
dicit :  Quja  non  funt  dij  ,  qui  rnambus  fiunt.  Ab  hoc  au-  *  °  * 

tem  idolorum  cultu  fideles  reuocat  hoc  loco  Ioan-  '\r. 
nes ;  nullo  autem  modo,  quod  Nouatorcs  conten-  0Aa.19.1tf, 
dunt,  facrarum  imaginum  cultum  reprehendit ,  aut 
damnat.  Plurimum  enim  imago  ab  idolo  differt,  vt 
enim  ait  Gregorius  Nazianzenus  P  ,  imaginis  natura  p  Orat.4.de 
eft,  vi  exemplar fuurn  imitando  referat.  Et  Auguftinus  <1  T^co*,n-8*: 
imaginem  ita  definit :  Imago  tunc  eft ,  quando  de  aliquo  ^ 
exprimitur fttnilis  ei.cuius  imago  eft.  Denique  Damafce-  choatac.itf. 
nus  r  imaginem  vocat ,  typum prototypi ,  quem  exprimit,  f  Orat.i.dc 
^  &  declarat.  Ita  fit ,  vt  imago  rem ,  aut  perfonam  ve-  imag* 
ram  referat ,  &  fi  pertineat  ad  cultum ,  aut  verum 
Numen,  aut  veram  ,  &  folidam  fanttitatem  reprae- 
fenrct.  Quamobrem  canon  Apoftolicus  in  haec 
verba  commemoratur  f  :  Non  debent  feruati  decidi  f  Turrian. 
circa  idola  ,  fed  loco  eorum  incontaminatas  veri  Dei ftmul,  ^ I-  Pf 0  can' 
&  hominis, fer uommqu e  eius  manibus  efformatas  imagines  je^rard.'  ad 
contra  idola,&  ludaos  erigere.  Irenxu  1. 1, 

Itaque  Ecclefia  cas  folummodo  imagines  cultu,  cap.14. 
ac  veneratione  dignas  cenfet,quae  perfonas  referant,  V  h 
quibus  merito  religiofus  cultus,  Sc  adoratio  debea¬ 
tur  :  hoc  autem  maxime  imagines  noftraeab  idolis 
differunt ,  quod  aut  verum  numen ,  aut  veram  per- 
fonae  fandlitatem  veneratione  dignam  repraefentant. 

Accedit  quod  nemo  fimpliciter  fblas  imagines  ve¬ 
neratur,  fed  honorem,  &  cultum  quodammodo  ad 
k  prototypa  refert,  vt  merito  dixerit  Auguftinus c :  Ille  t  lib.  3. dc 
cultus, qui  videtur  effe  fub  rebus,  autftgnis  corporalibus,  ac 
temporalibus, fi  ad  vnius  Dei  cultum  referatur, longe  d  Gen-  cz?’g • 
tiurn  more ,  &  fipcrfiitione  deflat.  Quidquid  enim  ho  - 
noris,  &  cultus  imaginibus  tribuitur  ,  ad  vnius  veri 
Dei  honorem,  &  gloriam  refertur, qui  in  fandis  fuis 
gloriofus  apparuit.  Quocirca  re  de  olim  veteres  Pa¬ 
tres  acerrime  contra  haereticos  inuedi  funt, qui  Ca¬ 
tholicum  imaginum  vfum.  cum  nefaria  idolorum 
veneratione  coniungere ,  &  confundere  niteban¬ 
tur.  Ita  Irenaeus  ,  Epiphanius  ,  &  Auguftinus 
Carpocratem ,  &  Gnoilicos  reprehendunt  ,  qudd 
monftrofas  Sandorum  imagines  cum  profanis  fi- 
mulachris 


262  Epift.  I.B.loan. 


mulachris  coniungetent,  illifque  facrificia  offerrent. 

VI  t  Neque  vero  fum  nefcius  ,  polfe  interdum  erro¬ 
rem,  aut  ab u fum  aliquem  in  imaginum  cultum  irre¬ 
pere.  nam  fi  quis  imaginem  cuiufpiam  fandi  ita  ve¬ 
neraretur  ,  perinde  quafi  illa  imago  vim  aliquam  di- 
uinam  contineret, aut  vota,precefque  percipere,  aut 
exaudire  poffet ,  nx  ille  aut  prorfus  amens,,  aut  im¬ 
pius  idololatra  canfendus  effet  :  quin  etiam  nefario 
fefe  fcelere  inquinarent ,  qui  imaginem  cuiufpiam 
religiofb  cultu  venerarentur,  quem  nulla  fanditate 
praedirum  fuiffe  conflaret ,  atque  ob  id  veneratione 
facra  indignum  effe.  Quae  cum  ita  fint,  plane  con¬ 
flat  idola  a  facris  imaginibus  plurimum  differre,  &C 
cum  Apoflolus  idola  excludit, facras  imagines  nulla 
ratione  prohibere.  Latinus  itaque  Interpres  chm 
Graece  tifuXd  legifTet ,  Latine  tranfflulit ,  fimssl.ichra. 
CuBodite  (inquit)  vos  d fimulachris.  Quamuis  enim  fi- 
mulachri  nomen  apud  prophanos  fcriptores  bonam 
interdum  ,  aut  certe  non  malam  in  partem  accipia¬ 
tur  ;  apud  facros  audores  tamen ,  cum  abfolute  ,  ac 
praecise  ponitur ,  idem  valet ,  quod  idolum.  Quo- 
aeap.ij.to.  circa  in  Adis  Apoflolicis  a  praecipitur  Chriuianis, 
vt  abflineant  d  contaminationibus  fmulacbromm. Et  Pau- 
I)  A6l.17.13.  Ius  b  cum  in  Areopago  verba  faceret ,  de  Athenien- 
fium  idolis  ita  loquitur.  Intuens  fmulachra  vefbra.  Et 
c  Pf  113.4:  Dauid  c  :  Simulachra  Gentium  argentum  ,  &  aurum. 
d  Ofeac7.  Quomodo  etiam  loquuntur  Hieronymus  d  ,  La- 
c  lib.«.c.i3.  dantiuse  ,  &  Auguflinus  f .  Fateor  tamen  Tertul- 
f  Cone.i.in  lianum  5  &  Ladantium  nomen  Imaginis  etiam  ido- 
a  ' 1 1*'  lis,  ac  fimulachris  tribuere  ,  fequutos  nimirum  vim 
nominis, &  fignificationem,quam  prophani  fcripto- 
res ,  vt  fupra  dixi ,  maxime  probafte  viderttur.  Sed 
quoni  im  pofl  excitatas  haerefes  Catholici  fcripto¬ 
res  haec  fubtilius  perfcrutati  funt ,  nefas  efle  vide¬ 
tur,  a  Catholicorum  vfu  loquendi  recedere  ,  &  fan¬ 
dorum  imagines  idola,  vel fimulachra  nuncupare, 
aut  Gentilium  idolis  factarum  imaginum  nomen 
tribuere. 

Vili.  Quoniam  igitur aeuo  illo  Apoflolico  idololatria 
vbique  gentium  maxime  vigebat ,  nec  qui  Chriflia- 
nis  facris  imbuebantur,  facile  poterant  omnes  Gen¬ 
tilium  ritus  deferere,  merito  in  Concilio  Apoftoli- 
$>  A£t  ij.  co?  feuere  praecipitur, quod  hoc  locoloonet  Ioan- 
nes,ne  vllo  fe  impuro  cultu  contaminent»  Quo  per¬ 
ii  1.  de  ido-  tinent,  quae  eleganter  fetibit  Tertullianus  b  in  haec 
lolatr.c.tf.  verba  :  A fifi  nulla  lex  Dei  prebibuiffet  idola  fieri  d  nobis, 
nulla  vox  Sp ritus  fanlh  fabricatoribus  idolorum  non  mi¬ 
nus  quam  cultoribus  comminaretur ,  de  ipfo [aeramento  no- 
ftro  interpretaremur  nobis  adtscrfas  effe  fidei  eiufinodi  artes. 
Quomodo  enim  rennnciauimus  diabolo ,  &  Angelis  eius ,  fi 
eos  facimus  ?  Quod  repudium  diximus  bis ,  non  dico,,  cum 
quibus ,  fed  de  quibus  viuirnus  ?  Quam  difeordiam  fufeepi- 
mus  in  eos, quibus  exhibitionis  noft/m gratia  obligati  fumus? 
Potes  lingua  negaffe ,  quod  manu  ccnfuemtverbo  definiere, 
■quod  fallo  firuu?Vuum  Deum  pudicarexqui  tantos  efficis? 
Verum  D  sum prodicar e ,  qttifulfits  facis?  Itaque  indicat 
rafcter  idolorum  cultum  ipfurn  etiam  artificium  fa- 
ricandi  idola  ad  idololatriarmaliquo  pado  fpeda- 
re  :  atque  idcirco  fubdit  c  Faclo,ait  quidam, fed  non  colo: 
quafi  ob  aliam  caufam  colere  non  audeat  ,  nifi  ob  quam  & 
facere  non  debeat,  fcilicet  ob  Dei  offenfam  vtrobique.  Imrno 
tu  colis, qui  facis,  vt  coli  pojfmt.  Colis  autem  non  ffiir  itu  vi- 
lijftmi  nidoris  alicuius ,  fed  tuo  proprio ,  nec  anima. pecudis 
impenfa,  fed  ariima  tua :  tllis  ingenium  tuum  immolas ,  illis 
fudorem  tuum  libas ,  illis  prudentiam  tuam  accendis.  Dius 
es  illis,quamfacerdes,  cum  per  te  habeant  facerdotem.  Di¬ 
ligentia  tua  numen  illorum 'efi.'  VSpegas  t  e  quod  facis  colere? 
Sed  illi  non  negant ,  quibus  hanc  faginatiorem ,  &  auratio¬ 
rem,  &  maiorem  kofham  cadis  falutem  tuam.  Er  plura 
deinceps  in  eamdefn  fenrenriam. 

IX.  Toto  autem  illo  libro,  &  altero  de  fpedacalis 


A  multa  colligit ,  quae  illo  prxfeftirh  fieculo  fpedtare 
aliquo  pado  videbantur ,  fiue  per  fe ,  fiue  refpedu 
alicuius  annexi  ad  impium  idolorum  cultum.  Nam 
&  ludos  ,  &  dies  feflos ,  8c  id  genus  alia  idolorum 
venerationem  continere  indicat.  Concludit  autefn 
longiflimam  difputationem  his  plane  verbis  a  :  Inter  a  l.deido- 
hos  fcopulos,&  finusy inter  hac  vada,  &  freta  idololatria  ve-  lolatr.  0.14. 
U ficat  a  Spiritu  Det  fides  nauigat  tuta  ,fi  cauta  ,fecura ,  & 

Attonita.  Caternm  inenatabile  excuffis  profundum  efi,  inex¬ 
tricabile  impallu  naufragium  efi,  imffiirabile  deuoratis  hy- 
pobnchium  in  idololatria ,  quicumque fluttus  eius  offocant , 
ernnis  vertex  eius  ad  inferos  deforbet.  Nemo  dicat, quis  tam 
tuto  pracauebn  ? Exeundum  de  fieculo  erit,  quafi  non  tanti  fit 
exire,  quam  idololatrem  in  fieculo  fi  are.  Nihil  efifie  faaliut 
poteft  ,  quam  cautio  idololatria :  fe  timor  eius  in  capite  fit, 
k  quacumque  neceffitas  minor  efi  periculo  tanto  comparata. 

Propterea  Spiritus  fanflus  confultantibus  tunc  slpoflolis 
vinculum, &  iugum  nobis  relaxauit,vt  idololatria  deuitan- 
da  vacaremus.  Hac  erit  lex  noflra,quo  expedita  hoc  plenius 
fldminifiranda  propria  Chriflianorum,  per  quam  ab  Ethni¬ 
cis  agno  famur, &  examinamur. Hac  accedentibus  ad  fidem 
proponenda  ,  &  ingredientibus  in  fidem  inculcanda  efi ,  vt 
accedentes  deliberent ,  obferuantes  perfluerent ,  non  obfer- 
uantes  renuntient  fibi.  'Viderimus  enim  fi fecundum  arche¬ 
typum  &  coruus,&  miluus,&  lupus,  &  canis, d?  ferpens  in 
Ecclefia  erit.  Certe  idololatres  in  archetypo  non  habeturmul - 
Ium  animal  in  idololatrem  figuratum  efi ,  quod  in  arca  non 
fuit. in  Ecclefia  non  fit. 

q  Nec  pauciora  de  eodem  argumento  feribir  Cy-  X. 
prianus  b.  Quod  enim  hoc  loco  loannes  fidelibus  bl.  dcido- 
proponit,id  vir  fandus  pluribus  inculcat, eos  aduer-  v3n‘ 

sus  tyrannos  ,  &  eorum  faeuitiam  ,  Sc  crudelitatem  tyr‘a  j-ea 
muniens, &  confirmans. fic enim  inter  caetera  aitc:  exlior.Mar. 
Ereptos  de  faucibus  diaboli,  &  de  laqueis  faculi  liberatos  ly c 
non  debere  denuo  ad  faculum  rcuerti,  nt  perdant  quod  eua- 
ferunt.  Et  aliquanto  pofkQuodnos  aditionem  in  Euan-  cap 
gelto  fiso  Dominus, &  docens,  ne  ad  diabolum  rurfus,  &  ad 
fcculum,  quibus  renunciauimus,  &  vnde  euafimus  reuerta- 
rnur ,  dicit ,  nemo  retro  attendens ,  &  fuperponens  manum 
fisam  fitper  aratrum  aptus  efi  regno  Dei.  Et  it  erum :  Et. qui 
in  agro  efi, non  conuertatur  retro-.rnemores eBote  vxoris  Loth, 
ac  ne  quis  aliqua  vel  cupiditate  rerum,  vd  fisorum  dulcedi¬ 
ne  retardetur, quominus  ChnShm  fequatur,  addit,  &  dicit: 

Qui  non -venundat  omnibus  ,  qua  fant  eius ,  non  .poteft  metis 
effe  difciptdus.  Denique  addit d ,  infiflcndum  effe ,  &  d  cap.8, 
perfeuerandum  in  fide,  &  virtute,  &  caeleftis,ac  fpi- 
litalis  gratias  confummatione,  vt  ad  palmam,  &  ad 
coronam  poffir  perueniri, 

Vniuerfim  igitur  ait  loannes ;  Custodite  vosafintu-  XI. 
lachris.  quafi  dicat,  vt- nulla  ratione  ab  iis  fefe  in¬ 
quinari  patiantur,  quod  mirifice  videtur  explicare 
Tertullianus  e, dum  au:T\(eque  facrificet(inqan)neque  e  l.-de  ido- 
fitcrificiis  auBoritatem  fisam  accommodet ,  non  hoftias  locet,  lolau-  «• 1 7* 
non  curas  templorum  deleget ,  non  vectigalia  eorum  procuret, 
non  jfdlacula  edat  de  fuo,  aut  depubltco,  aut  edendis. pra- 
fit:  nihil  folemne  pronunciet ,  vel  edicat ,  ne  iuret  qiiidem. 
lam  vero  qua  funt  pote  flatis ,  neque  iudicet  de  capite  ali¬ 
cuius  ,  vel  pudore  ( feras  enim  de  pecunia )  neque  damnet, 

£  neque pradamnet,  neminem  vinciat,  neminem  recludat,  aut 

torqueat  ,fi  hac  credibile  efi  fieri  pofife.  Addit  aliquanto  (  f  cap.  1* 
pofl ,  ne  Deos  quidem  nominandos :  Cecidit  igitur  in 
idololatriam ,  qui  idolum  nomine  Dei  honorauerit ,  quod  fi 
Deos  dicendtsm  erit,adnciendum  efi  aliquid ,  quo  appareat, 
quia  non  ego  illos  Defis  dico,  nam  &  Scriptura  Deos  nomi¬ 
nat,  fed  adiicit,  fisos,  vel  nammrn,ficut  Dauid,  cum  Deos 
nomina jfet,vbi  ait.  Dei  autem  nationum  dmonia.  Sed  hoc 
mihi  ad  fequentia  magis  praflruflum ,  caternm  confuetudi- 
nis  vitium  efi ,  mehercule  dicere ,  medlusfdius ,  accedente 
ignorantia  quorumdam ,  qui  ignorant ,  iujiurandum  cjfe  per 
Herdulem.  Porro  quid  erat  deieratio  pe*  eos ,  quos  eieraiti, 

■quam  puuaricatio  fidei  cum  idololatria? Quit  enim, per  quos 
deierat. 


XII. 


a  in  vitaS. 
Greg.  Tau- 
tnat. 


XIII. 

b  ferm.  de 
lapfis. 
c  epift.51. 


d  1.  de  fuga 
in  perfecu- 
tione  c.  12.. 
Scii. 


e  Can.n. 


(  Matth.  18. 

Z6. 


g  Matth.  6. 
i4- 


h  cap.17.9. 


XIV. 

i  l.io.ep.95. 
adTraian. 


Explan.  Cap.  V. 


263 


deterat,  non  honorat  l  Haec  igitur ,  atque  his  fimilia  ab  A  re,&  vino /applicarent, praterea  maledicerent  Chrifio.  Sed 


qui  huic  libello  fiibfcripfeZant,  caque  gefferant/qux 
Plinius  cdmmernoratj  hoii  libellatici,  fed  thurifica- 
ti ,  ac  plane  idolorum  cultores .  appellandi  erant; 
cum  tamen  mi^num  effe -'inter  idololatras ,  &s  libel¬ 
laticos  dilcrimeii ;  :apertillime  drickit  Gyprfanfis'  3  . 
Cum  ergo  (inquit) mer  ipfbsifiiii-fkcrificauerihffnhilia' 'fit 
diuerfita s,  qua  inelemimid  -efi1, :  qttbri  acerfoe  dfyitia  li¬ 
bellaticos  etm-hu/mi fdcrific  atterunt  tivMgere  'VGfUarfdois, 
cui  libellus' deceptufiefl,  'dicairrgo  prius', legeram,-  (/‘EpifCopo 
trattante  cognmlerdhi;  nohfdtriftcdndum  idolis,  nec  fihiitld- 
'fidito  'DiPkiiMRWe&trriffiiJiiycd  m  IMe-fdierem, 
quod  non  licebat ,  ciirn  occa/io  libelli  fuiffet  oblata ,  quem  nec 
ipfum  acciperem ,  nifi  oSlenfa  fiiijfet  occafio ,  ad  magiSlra- 
tum  vel  veni,  vel  alio  eunte  mandatu ,  Chrifliantm  me  e/e, 
facrificare  mihi  non  licert ,  ad  aras  diaboli  me  venire  non 
poffe.dare  me  hoc prammm,ne  quod  non  licet, faciam. 

■Falluntur  autem  ij ,  qui  libellaticos. ab  hoc  iplo 
libello  di&os  cenfent ,  quem  magiftratibus  offer¬ 
rent  :  perinde  quali  ij  libellatici  dicendi  effent ,  qui 
pecuniam  foluerent ,  ne  facrificare  cogerenrur,  cum 
tamen  id,  vt  paulo  ante  dixi,  nulli  prorfus  culpa:  af¬ 
fine  ,  fedhoneftum  potius ,  ac  laudabile  cenleatur. 
Atqui  Clerus  Romanus  b  libellaticos  grauifiimo 
^jdqgj^eobffrielos^ttifie-a&tuiat  (inquit) 

imtadebant  eos ,  qui  fugiebant ,  ali)  autem  iniettis  oculis  in'  r.oSlram  dilucida exppfiticne  ptiokfhmus  aduersits  eos,  qui  fe 

facultates  fidelium  ,  vtxobus  eorum  potirentur, pr at extu pie-  *  ipfos  infideles  fUifitti  nefariorur^f  diorum  proftffione  prodi- 
tdtis,&  religionis  epsf  qui  fidem  complcttebamur exagi-  q  derant \  qua/  ettafuri  irreti  eruf sollos  diaboli  laqueis  vide- 
tabant.  \  ;  ,  rentur quo.non  minus  quam  fi  ad  nefarias  aras  acceffiffent , 

Quocirca  multorum  lapfiis  deplprat 'Cypria-  hoc  ipji, quod  Ipfum  conteflaii fuerant,  tenerentur  :fed  etiam 

nus  b  ,  qui  alibi  c  lapldrnm  plura  genera  comme-  ';  •  adutrHis  $hs  ;'quta3a'^iffem ,  licet prafmes,  cum fierent, 
morat :  alij  enim  facrificati  ,  alij  thurificati ,  atque  v  •lmpn//ui/em,cum prdfimam  fuam,vtiqne  vtftc  fcnberen- 
idololatras  ,  alij  denique  lib^liatip  dicebantur.  Et  tur ,  mandando  fitfffpfit.  Neque  aliter  Cyprianus  c  de 

facrificati  quidem  diccbamurij ,  qui  vel  Jtnrapiafi,;  iifdern  libeUacipis  Scribit :  Necfibi  (inquit)  quominus 
fient, vel  immolata  gufbfient  :  thunficati  autem, qui  _•  -  agiint  pqnuemidm  blandiantur ,  qui etfi nefandi*  facrifciis 
thus  adolcuiffentudololatra:  xque  qfrihes^qui  non-  V  *  j rfaftVf  ncnpyllucrum,  libellis  tamen  emfeiemiam  proShtue- 
nullum  idolis  cultum  exhibuiffent/  Dcftibellaticis  runt,&  illa  profeffio  denegantis  contestatio  efi  ChnSlta  - 
non  plane  liquet.quo  potiffimiim  crimine  reneren-  vi ;  quod  fuerat  abnuentis  :  feci f e  fi  dixit ,  quod  alius  fa- 
tur  adftri&i.  Nam  Cataphrygae.Montanfft*,^  Mar-  ciendo  commi fit.  Nondum  tamen  apparet,  vnde  li- 
cionift®  quos  magna  ex  parte  fequitur  Tertullia- ||*§  bdlatici  didi  fint ,  &  quod  potilfimum  effet  eorum 
nus  ,  cum  negarent  in  perfecutione  fugiendum  :  '  crimen. 

effe ,  nefas  putabant  pecunia  vexationem  redimere?^  '  Ego  primum,  fi  quid  coniedura  valeo  ,  libellati- 
qua  quis  ad  idololatriam  compelleretur  ;  cum  ta-  cc>s  fii^os  puto ,  quod  libellos  a  Magiftratibus  ,  feu 
men  id  Catholica:  Ecclefiae  fententis  prorfus  repu-  Prsfidibus  pecunia  impetrarent ,  quibus  fure  faluti, 
gnet ,  cum  &  fugam  in  perfecutione  honeftam  ,  Sc  D  atque  incolumitati  profpicerenr,  ne  videlicet  ad  tri- 
laudabilem  efle  doceat  Athanafius ,  &  pecunia  ve-  bunaliarapi ,  aut  fuppliciis  torqueri  poffent ,  quafi 


Apoftolo  Ioanne.prohibentur ,  nec  temere  ,  vt  dixi, 
cum  ep  tempore  vbique  idololatria  regnaret. 

Verifimile  autemseft  ,  Apoftoluitv quippe  diuino 
Spiritu  repletum  non  praefentibus  tantum  malis, 
fed  etiam  futuris,  quae  djuinitus  nouerar,  profpicere 
voluiffe.  Tunc  enim  niulri,&  deinceps  longe  plures 
grauiffimis  fuppli  dis -cruciati  ad  prophana ,  &  im¬ 
pia  facrificia  compellebantur  :  'ttam  de  Deciana 
petfequtione  hato  feribit  GregOtiUs  Nyfferlus  a : 
Neque, aliud  tunc  publicum?  aut  prtuatum  qttidquarh  age¬ 
batur  ,  aut  vllum  ponebatur fiudium  ab  hn  iqui-trattabam 
publica,qudm  vt  obftderent,& punirent  eos,  qui  fidem  feque- 
bantur.  Erant  autem  non  folum  mine,  verborum  terribiles , 
fed  cum  iis  varius  apparatus  fuppliciorum  nullum  non  affe¬ 
rebat  ftuporem.gr  antequam  veniretur  ad  periculum,  metum 
incutiebant  hominibus  enfes,  &  ignis,  &  beftie,  &f>ffe,  & 
instrumenta  ad  torquendum  membra  accommodata,  &  fer¬ 
ree  in  igne  cathedre,  &  ligna  erdla,in  quibus  eorum  exien- 
fdy.qki  perfiHebant,  corpora,  porrcEtis,  horrendis  laniabamur 
vngulis,&  alia  innumerabilia  ad  multiplices  corporum  cru¬ 
ciatus  inuenta  ab  eis  excogitabamur  ,  vnumque  fiudium 
erat  iis ,  qui  hanc  habebam  potestatem  ,  vt  nullus  eo  pojfet 
cftendi /celere  fuperior.  Alij  quidem  deferebant,alij  vero  in¬ 
dicabant  ,  alij  vero  femtabantur  eos.,  qui  erant 


a  ep,  ja.  ad 
Anconiau. 


XV, 


b  apud  Cy- 
prian.ep.ji. 


c  ferm.  de 
lapfis- 


xationem  redimere  Petrus  Alexandrinus  c  non  Co¬ 
lum  permittatjfed  ab  omni  prorfus  crimine  excufet. 
fic  autem  feribit :  His  enim ,  qui  pecuniam  dederunt,  vt 
ab  omni  improbitatis  moleSlia  omni  ex  parte  remoti  effent, 
crimen  intendi  non  potefi.  Damnum  enim ,  &  iaSlmam  pe¬ 
cuniarum  fuSlinuerunt ,  ne  ipfi  anima  detrimento  afficeren¬ 
tur  ,  vel  ipfam  etiam  perderem ,  quod  alij  propter  turpe  lu¬ 
crum  non  fecerunt,  cum  Dominus  dicat  f’:  Quid  prodefl  ho¬ 
mini,  fi  vniuerfsm  mundum  lucretur ;  anima  vero  fisa  detri¬ 
mentum  patiatttrlVel  quam  commutationem  dabit  homo  pro 
anima  fita  ?  Et  rurfum  S Non  pote  Siis  Deo  feruire,  & 
mammona.  In  his  enim  apparuerunt  Deo  feruire  exofts,  con¬ 
culcatis,  contemptlfque  pecuniis,  &  in  eo  compleuenm  quod 
firiptum  efi: pretium  redemptionis  anima  hominis  propria 
diuitia.  Nam  in  AElis  Apofiolorum  h  legimus  eos ,  qui  pro 
CPaulo ,  &  Sila  Theffialonica  trahebantur ,  datis  multis  pe¬ 
cuniis  fuiffe  dimiffos  :  poftquam  enim  ipfis  propter  nomen 
multum  oneraffent ,  &  multitudinem  ,  magiSiratufque  per - 
turbaffient :  ab  lafone'(inquit)& reliquis  fatifdatione  accepta 
dimiferunt. 

Apud  Plinium  i  autem  extat  lihellus  plane  im¬ 
pius  :  Propofitus  efi  (inquit)  libellsts  fine  autlore  multorum 
nomina  continens, qui  negarent  fe  effe  ChriSlianos, aut  fuiffe, 
cum  prafente  me  deos  appellarent ,  &  imagini  tua  ,  quam 
propter  hoc  iujferam  cum  fmulacris  Numinum  a  ferri ,  thu- 


deorum  hoftes  ,  &  legum  publicarum  contempto¬ 
res.  Eorum  vero  crimen  in  eo  politum  erat ,  qubd 
priuatim  quidem  fidem  abiurarent,  data  tamen  pe¬ 
cunia  id  impetrarent ,  ne  publice  id  facere  cogeren¬ 
tur, quod  ex  ipfo  Cypriano  haud  obfcure  colligo.  Is 
enim  cum  de  Martiali  Epifcopo  libello  contamina¬ 
to  ageret ,  bsec  feribit  11  :  Martialis  quoque prater genti-  d  epift.tfg. 
lium  turpia  ac  lutulenta  cowuui,&  collegia  diu  frequentata, 

&  filios  in  eodem  collegio  exterarum  gentium  more  apud 
prophana  fepulchra  depofitos,  &  alienigenis  confcpnltos, actis 
etiam  publice  habitis  apud  Procuratorem  Ducenarium  ob - 
temperaffe  fe  idololatria,  &  ChriStum  negajfe  conteShttus fit. 

Ex  quibus  aperte  liquet ,  libellaticos  fidem  abnegaf- 
fe  ,  fed  priuatim  apud  Magiftratum  ,  aut  Praelidem, 
ldquejpecunia  vna  cum  libello  mercatos  efle;atque 
ita  differe  ab  idololatris  quidem,  quod  nullum  ido¬ 
lis  cultum  adhibuerint ;  a  laetificatis  autem  &  thu- 
rificatis ,  quod  neque  fecrificia  obtulerint ,  neque 
thus  adoleuerint. 

Cum  igitur  tam  multa  peccata  numerentur,  qux  X  VII. 
ad  idolorum ,  &  fimulachrorum  cultum  referenda 
fint ,  merito  Ioanncs  monet  omnem  idolorum  fu- 
peiftitionem  vitandam  elle:qua  tamen  in  re  illud  ad 
extremum  addiderim  Tertullianum  c  nimio  quo¬ 
dam  zelo  ,  Sc  vt  alij  volunt,  vefano  furore  lineas 
tranfiliiffc. 


e  lib.de  fpe- 
4ftac11.lib.dQ 
idolol.&in 

Scojpiac. 


2.64  Epift.  I.  B.  loan.  Explan.  Cap.  V. 


tranfiliifte,  qui  multa  tamquam  impia  ,  &  ad  idolo¬ 
latriam  I  pcftamia  damnat ,  quae  fi  per  Te  infpician- 
tur ,  fimt  prorfus  indifferentia ,  &  citra  vllum  erro¬ 
rem,  vel  erroris  fufpicionem,  fi  res  poftulet.vfurpari 
queunt.  Noniuerim  certe  inficias,  laureatum  ince¬ 
dere  ,  ianuas  fi  oribus ,  aut  coronis  ornare ,  ludos,  Sc 
fpettaeula  edere  ,  dies  feftos  agere ,  fi  ad  idolorum 
cultum,  &  venerationem  referantur ,  idololatriae  vi¬ 
tio  laborare.  Sed  fi  haec  omnia  ,  aut  ad  honorem 
Principis ,  aut  ad  publici  gaudij ,  &  laetitia:  teftifica- 
tionem ,  aut  ad  alium  denique  honeftum,feu  indif¬ 
ferentem  finem  peragantur, omni  labe  carere ,  quin 


A  etiam  honefiari  poffe  contendo.  Itaque  vt  aliquan¬ 
do  concludamu-etenta  integra  fide,veiique;Dc!i  cul¬ 
tu  ne  idolothytis  quidem  citra  fcandalam  Weceffiv- 
fio  abftinendum  erit ,  vt  Paulus  Apoftolus  monet, 
&  nos  fuo  loco  docuimus.  Valeant  igitur  Nounfe- 
res  noftri,qui  iacrarum  imaginum  cultu.,  quali  ido- 
lololatriam  deteftantur,cum  fint  ipfi  potius  abomi¬ 
nandi  ,  qui  quod  femper  in  Ecclefia  rcligiofiffime 
retentum  eft,  &  obferuatuni,  impietatis  arguunt,  8c 
quod  fispiqs  Conciliorum  audoritate  damnatum 
eft ,  fidelibus  obtrudere,  &  pro  la&e  venenum  pro¬ 
pinare  non  verentur,  r 


IN 


IN  EPISTOLAM  SECVNDAM 

r»  IO  ANNIS  APOSTOLI 

P  R  /E  F  AT  I  0: 


a.  lib.  j.hift. 
cap.15. 


b  Epift.  ad 
Paulin.  fic 
ctia  ad  Eu- 
ftoch.inpr? 
fat.  de  fepte 
Epiftcan.& 
defcrip.Ec- 
cle.in  Ioan. 
&  in  Pap. 
c  i»  Epi.  ad 
Euag.  qua: 
tft  epift. 85. 
ii  lib.  1.  de 
do&.Chrift. 
cap.8. 

e  lib.  4.  de 
fid.  orthod. 
eap.18. 
f  Can.84. 


g  cap.fj». 
h  cap.+7* 
j  Sc(F.  4.  in 
dc  cr.de  can. 
fcrip. 

'  ir. 

i  lib.jx.13. 


J  in  hdnc 

Epift. 


O  ANNEM  Apoftolum,  Sc 
Euangeliftam  praeter  Euange¬ 
lium  ,  de  quo  nemo  ambigit, 
&  librum  Apocalypfis  ,  de 
quo  non  pauci  dubitarunt, 
fcripfifte  etiam  tres  Epiftolas 
conftans  eft  Catholicorum 
omnium  tum  veterum,  tum 
recentium  fententia.  At  de  prima  eius  Epiftola  fuo 
loco  di&um  eft  fatis ;  de  duabus  fequentibus  paucis 
in  praefentia  differendum  eft.  Vt  enim  alibi  dixi, 
non  defuerunt  qui  eas  alterius  Ioannis  fuifle  affir¬ 
marent,  qui  Ioanncs  Theologus,  &  lenior  appella¬ 
retur  ,  vt  eam  ob  caufam  inter  canonicas  Scripturas 
non  admitterent-Sicenim  fcribit  Eufebius  '.Exiliis, 
qui  in  dubitationem  quidem  vocamur ,  Juni  tamen  h  plenf- 
que  recepta, ejl  Epiftola ,  qua  Iacobi  dicitur,  &  ludi,  &  fe¬ 
cunda  Petri,  tjr  fecunda ,  £r  tertia,  qua  Ioannis  nomine  in- 
fcnbuntur  ,ftue  illa  ab  Euangelifta ,  [tue  ab  quopiam  eodem 
nomine  appellato  perferipta  funt.  Eas  tamen  non  femel 
probat  Hieronymus  ■,  alicubi  b  enim  ait.  Iacobus, 
Petrus,  fcannes,  &  ludas  Apoftolt  feptem  Epiflclas  edide¬ 
runt, tam  mytticM,qutfiy  fuccinftas  &  breues, pariter  longas, 
breues  in  verbis , longas  in  fententiis.vt  rarus  fit‘,  qui  non  ea¬ 
rum  UBione  cacutiat .  Alibi  c  vero.  Clangit  [moyiiftuba, 
filius  tonitrui,  quem  lefiis  arrianit  plurimum,  qui  de peBort 
Saluanru  doBrinaru fluenta potawt  j  Presbyter  EleBa  Do¬ 
mina,  &  filiis  eius,  quos  diligo  in  veritate. &  in  alia  Epifio- 
lafPresbyter.Caio  cariffimo,quem  diligo  in  veritate.  Idem 
orpnino  ccnfuit  Auguftinus, d>. enumerans  enim  fa¬ 
ctarum  ljterarum  capoticmpoft  quaruordecim  Pau¬ 
li  Epiftp!as,d«iW  collocat  Petri,  Ioannis  ires,  vnam  lu¬ 
dii  ,  & ' alteram  Iacobi.  Eodem  que  prorfus  rnodolo- 
quitur  Ddmafcenus  e  ,  qui  feptem  Catholicas  Epi¬ 
ftolas  nominat,  vnam  Iacobi ,  duas  Petri,  tres  Ioannis, ef 
Itidavnam.  Quin  etiam  extat .Canon  f  Apoftojicus, 
qui  inter  facros  libros  recipiendas  docet. ieptera 
Epiftolas  canonicas ,  Petri  quidem  duas  ,  Ioannis  tres, 
vnam  Iacobi,&  /uda  ^/(c^w/.Suffragantiu  eodefn  pla- 
n£  niodo  C oncilium  Laodicehum  8,&r  Concilium  b 
1 1 1./GkthttginenfeV  &  fuperioribus  anrtis  Conci¬ 
lium  Tridentinunv’.  .  i'  ■  y  tv 

Hanc  porro  fi  eundam  .Epiftolam  probaffc  vide-1 
tyr  Itenaeus  k,  dum  .ait.  .Quotquot  abfiftmt  ab  JJcclefia, 
Cr  iis  amlibas  fabulis  dffenfiunpur ,w<  afemetipfis  ftint 
darnndti.qms  Paulus  iubet  nobis  ptfjl  'fninam,pjrfiecilndam 
correptcontm:  deuitarc.  MrmSs  enirn  Domini  D  fcipttlus  ftt- 
plrextendH  damnationem  in  eos,  neque  Auesdjnmtity  dici 
volens.Gliif  erHm  dicit, inquit,  eis  A.ttf,  cornyiwicqtjip.ertbus 
ipforum  nequiffimis .  Et  merito,  noqtft  eniip&Mfdpe. impiis, , 

dicit-  Donum--  Et  iu  eaimlem  fententiam  b.eda  1  r. 

Nunc  finqu ii) generalis  Bccffiq  conjenfus  habet,  quod  has 
quoque  Eptftitks  toannft  Apoftblus  JcripfeHt,  quid  're  vera' 
ISsned.  lushman,  iu  Epijl.  2?-  loan* 


A  multam  verborum  y  &  fidei  firnilitudUnern  cum  prima  eius 
Epiftola  oftendunt  T  &  fimtli  z^elo  deteftamur  hareticos. 

Quo  argumento  fecentiores  nonnulli  meridiana 
luce  clarius  probari  polle  contendunt  eumdem - 
Ioannem  trium  Epiftolarum  effe  audtorem  :  mirum 
enim  in  modum  duae  poftremae  Epiftolae  Sc  verbis,  - 
8c  fenrentiis  cum  prima  confenriunt.  In  prima  nam¬ 
que  Epiftola \nonmandatum[incpni)nouum  fchbo  vobis, 
fed  mandatum  vetus.  Et  in  fecunda’, non  tamquam  man¬ 
datum  nouum  feribens  vobis  ,  fed  quod  habuimus  ab  tnttio. 

Rurfum  in  prima;  Omnis,  qui  negat  Ftlimn, nec  Patrem 
habet,  qui  confitetur  Filum,  &  Patrem  habet,  pau cis  mu¬ 
tatis  in  fecunda.  Qui  recedit,  &  non  permanet  in  doBrina 
Chrifti,  Deum  non  habet,  qui  permanet  in  doBrina  Chrifti, 
hic  &  Patrem ;  (fr  Filium  habet.  Sic  etiam  in  prima  -*,-a  cap.j.' 

®  Omnis,  qui  ex  Deo  natus  ejl , peccatum  non  facit.  Neque 
■  aliter  iu.  tertia.  Qui  bine  facit ,  ex  Deo  ejl,&  qui  cx  Deo 
natus  ejl, peccatum  non  facit.  In  prima  etiam  monet, 
vt  diligamus  opere, grveritqte  ,quodin  fecunda,  &  in 
tertia  frequenter 'inculcat.  In  prirria  'h  •,  APulti  (ait)  b  cap.4. 
pjeudopropheti'  extefunt  in  mundum :  in  hoc  coonofeitur  jpi- 
ritus  Dei.  Omms  jpirinis ,  qui  confitetur  Chiiftttm  in  carne 
vtntfje  ,  ex  Deo  ejl,  &  omnis ,qui  foluit  lefurt^  ex  Deo  non 
■tjl,  &  hic  ejl  Antichriftus.  Idem  pene,  iifeiemque  ver¬ 
bis  legitur  in  fecunda.  Adulti  feduttores  exurunt  in 
mundum,  qui  non  confitentur  lefurn  vemffe  in  carne  -  hic  eft 
jeduBor,  &  Antichriftus.  Et  id  genus  alia  multa  colli- 
gimt,quae  fi  ribgem  vfcumque  probabilem  afTenfum 
parere  pofte  ,  nihil  plaiie^Vidc&W. \  facile  tamen 

•  potuifTct  qnifpiam  Apoftoli  fententias  iifdem  plane 
^  verbis  exprimere.  Sed  Conciliorum  ,  veterumque 
_  patrum  aucftoritas  his  Epiftolis  fidem  conciliat,  vt 

nequeat  quifquam  citra  temeritatem  afreQ  audfori, 
qtiam  Ibahni  Eitangfclift^adfcfibfrev^citm  efro- 
iem  ex  c  a'h  o  n  ic'a  lami'  Seri  p  t  urai  uiy  b.0  'd  d  evfc . 

.  •  :tl  Cceterum,vt  mQt»^  Athai^il^s .^fecundam  Epi-  Iit. 

^flplam  fcripfir  Ioanncs  ad  primariam  quandam  fae-  c  in  Synop. 
minam, eiuique  liberos.  Cum  enim  videret, eam  fa-‘ 
miliam  Catholicam  fidem  in  primis  colere,  facien¬ 
dum  fibi  Apo^6l^bwftfiftaiftr,^ti‘i!&).bai:^t. petfcu-f" 

Jar,  quae  ab  ijnpfelftdiibus  \  'So.f^du^ilblls  hn^iine- 
:  rdnt,qui  praieinnl  ii\atL'uauW}s,t)otuinkae  ravfte- 

penitus  abnegarent.  Principio  igitur  eius  fami- 
^  Irae  mores, &  fidei  integritatem  modefte  laudat ;  de¬ 
inde  docet  fidei  noftrae  myfteria  non  effe  recentia, 
aut  nuper  naVa^p(3(^a'ad  Chfifti^ital^caiiitatcm^Ve-  ? 

■  tafuqiiedbdnHW&bhftantefTdffiS^ttaai^hbfVarur. 

1  -E6s  vero  y  qui  hicartutioniV  myfls^i^m  o-ppttgna- 
.ixeiir,  quafi  primarios  Chrifti  qduvi%¥QS.,  &l*oftes 
u ! j  ii ,?fterfan  dps (,.9f  c ^on  Cp q ^6 

H  .,;..mc°n(iietudin^in  femiliarnafem aut  domeili- 
'  'cum  conuicfuiVaaraittendi  hori  fiiVt  *  fed  ne  ciuili 

*  “  't]ltidem'K\tui^t%ilH''dppe11iihd!.'  V&Vum  ftociplinn 

2  nonnullos 


266  Paraphrafis, 


nonnullos  offendit,  gubd  Epiftola  canonica  ad  fi©*  A 
minam  feripta  efle  dicatur ,  quafi  vero  foemineus' 
fexus  Catholica,  atque  Apoftolica  dodfiina  cenfen- 
dus  fit  indignus  •,  aut  propterea  Chriftus  Dominus 
Reprehendendus  fir,  quod  pias,  ac  rcligiofas  foemi- 
nas  erudiret.  Ctfte  exemplo  Chrifti ,  &  Apoftolo- 
jrum  Ignarius, Cyrillus, Ambrofius,Augu ftmus,Gre- 
gorius,  &c  maxime'  Hieronymus ,  ad  fceminas  de  re¬ 
bus  facris,  6c  vita;  Chriftianse  praeceptis  feribere  non 
erubuerunt.  Cur autcmH  eronymus  tamfrequen- 
epift.  140.  ter  id  faciat  adPrincjpiam»  his  yerbis  expljcat.  Si  , 
viri  de  Scripturis  qturerent .  mulieribus  non  loquerer  \fiBa- 
r<\cb  ire  ad /  rdium  voluijfet-,  Debora  deviEHs  hofhbus  non 
tnumphajfet.  1 eremas  carcero  clakdttur  f  &qnia  periturus 
Jftael  virum  non  receperat  prophetantem  ,  Olda  eis  mulier 
fu  {citatur.  Sacerdotes,  &  Pharifti  crucifigunt  Filium  Dii,  B 
&  Maria  Magdalen *  plorat  ad  crucem  ,  vnguenta  par- 
rat ,  quarit  in  tumulo ,  hortulanum  interrogat ,  Dominum 
recognofcit ,  pergit  ad  ^poflolos,  repertum  nunciat  $  illi  du¬ 
bitant  ,  ifla  confidit.  Mere  rrvpyn»<; ,  vere  turris  candoris , 

&  Libani  ,  qua  prospicit  ad  faciem  Dama/ci ,  fangmncrn  ) 
videlicet  Saluatoris  ad  .fatli  poenitentiam  prouocantem. 
Defecerant  Sara  muliebria ,  &  ideo  Ji brabam  et  fubitei - 
tur.tfr  dicitur  ad  eum  Omnia, qua  tibi  dicit  Sara,  audi  vo- 
cemeius.  ■ 

jy.  Et  cum  multa  de  laude  virginitatis  lubieci flet, 

concludit.  Hac  &  iftiujmodi,  nfxvcTctrn  filia. perstrinxi 
bremter ,  vt  nec  te  pocniteret  fexus  tui ,  nec  viros  nomen 
fitum  erigeret ,  in  quorum  condemnationem  feminarum  in 
Scripturis  fattclis  vita  laudatur.  Non  fune  quidem  fcer 


minae ,  vl  Paulus  Apoftolus  docet,  Eccleliaftico  «u- 
giftefio  prseficiendx ,  fed  tamen  pro  earum  captu, 
non  folum  in  morum  difciplina ,  fed  etiam  in  fidei 
dogmatibus  cognofcendis  erudiendae,  atque  inrti- 
tuendae  funt.  Quin  etiam  interdum  fas  eft  illis, non¬ 
nullos  priUatjm  fidei  prxeeptis  imbuere.  Siquidem, 
vt  ait  Lucas s,  Prifcilla,  &  Aquila  virum  alioqui  clo-  3  AA  1 
quenti firmum ,  &  in  facris  literis  veifiturh  in  Chri- 
ftianx  fidei  dogmatibus  adhuc  rudem  accuratius, 
ac  diligentfus  erudierunt.Fateor  tamen  non  efle  paf- 
fim  ,  quod  hxretici  faciunt ,  abdita  fidei  arcana  ter¬ 
minis  tradenda,  aut  difficilia  Scriptura;  loca,  in  qui¬ 
bus  etiam  feelicia  ingenia  periclitantur  ,  mulierculis 
explicanda ,  quteqiuod  non  re&e  perceperunt ,  per¬ 
peram  aliis  tradunt. 

Ndn  probo  autem  ,  quod  nonnulli  confingunt,  V. 
fcripfrfle  Ioannem  non  ad  lingularem  aliquam 
ferminam  Ele&am  nomine  ,  fed  ad  vniuerfam 
Ecclefiam  ,  &  fideles  dEcclefiae  filios.  Ipfa  enim 
Ioannis  verba  lingularem  quamdam  ferminam  de- 
feribunt.,  quam  Ce  ait  vna  cum  'filiis  in  Veritate 
diligere.  .Quod  fibi  cum  aliis  omnibus  commune 
efle  affirmat  ,  qui  cognouerunt  veritatem.  Deni¬ 
que  fi  tota  Epiftola  percurratur  ,  plane  confla¬ 
bit  ,  lingularem  quampiam  perfonam  ,  6c  fami¬ 
liam  diuinis  praeceptis  imbui  ,  &  ad  Chriftiana? 
vitae  perfectionem  excitari.  Csetera  in  explana¬ 
tione  attingentur  ;  nam  de  argumento  praeter  ea, 
quae  ex  Atnanafio  attulimus  ,  plura  non  fune  di¬ 
cenda. 


PARAPHRASIS, 


X  ?nl0r  'Domina. ,  fr  natis 

eius ,  quos  ego  diligo  in  verita- 
te,dr  non  ego  folus,  fed  &  omnes ,  qui 
cognouerunt  veritatem 


x  Propter  veritatem ,  qua  permanet  in  no- 
. . :  bis,&  nob.ifcum  erit  in  aternum. 


3  Sit  vobifum gratia, mifericorfia,  pax  a 

Deo  Patre,  &  aCbr&o  Iefu  Filio  Pa- 
■  iris  jnv  erit  at  e-,&  e  ari  tat  e. 

4  GauifUs  fum  valde ,  quoniam  inueni  de 
„  filii  tuis  ambulantes  in  veritate, fmt 

mandatum accepimus  d  Patre. 


5  ;  jfii  nunc  rogo  te  Domina,  non  tamquam 
.  mandatum  nouum  fer ib  ens  tibi ,  fed 
quod  habuimus  ab  initio ,  vt  diliga¬ 
mus  alterutrum. 

£  Et  hac  e  fi  caritas  ,vt'  ambulemus  fecuH- 
dum  mandata  eius.  Hoc  e (l  enim 
, mandatum  ,•  vt  quemadmodum  au-- 


G  o  Ioannes  iam  graticbeuus  &  fenex, 
|  ac  presbyteratus ,  feu  potius  Epifcopa- 
>  tus  munere  clarus ,  Ele&as  Dominas , 

!  liberis  eius  plurimam  falutem  dico ,  qui 
eos  vere  ,  atque  ex  animo  diligo,  in  eoqu&amore, 
de  beneuolenda  imitatores  habeo  fideles  omnes, 
qui  Chrittianam  fidem  ,  &:  Euangelicam  verita¬ 
tem  complexi  funt.  Idque  dum  facimus ,  verae 
doftrinas,quam  profitemur,  praecepta  feruamus  5  vc 
quod  corde  credimus ,  &  ore  profitemur ,  re  ipfa 
praeftemus  ,  &  in  omnem  aerernicatem  veritati 
Euangelicae  vitam  ,  morefquc  congruentes  prx 
nobis  feramus.  C  Illud  autem  in  primis  opto  ,  vt 
Deus  Pater ,  eiulque  Filius  Iefus  Chriftus  Domi¬ 
nus  nofter,  pro  ca  veritate  ,  quam  attulit  in 
mundum ,  proque  ca  caritate ,  qua  genu<s  huma¬ 
num  profequitur ,  gratiam  vobis  ,  mifericordiam, 
&  pacem  largiatur.  Ego  vero  magno  perfufus 
fum  gaudio',  quod  nonnullos  ex  filiis  tuis  depre¬ 
henderim  ita  vitam  inftituifte,  vt  appareat  eos 
Chriftianae  doiftrinae  veritatem  moribus  repraz- 
fentare  ,  &  praecepta ,  qua:  diuinitus  a  Patre  tradita 
fune  ,  re  ipfa  exprimere.  ^  Iam  vero  etiam?  at- 
q^e  etiam  obfecro  ce,  Dominq,  vt  non  nouum,  led. 
vetuftum  praeceptum  ,  quod  mihi  libuit  in  prae" 
fentia  iterare,  recinendum  in  primis  cenfeas ,  quo 
murua ;  8£  fraterna  carinas  imperatur-  ^  Hoc  ver^ 
baritas  a  nobis  poftulac ,  vt  diuina  praecepta  quam 
accuratiflirpe  feruemus.  Hoc  enim  praecipue  vo- 

,  .  bis 


Paraphrafis. 


2 


67 


Ibis  imperatur ,  vt  quemadmodum  initio  percepta: 
fidei  ;  inftituti,  atque  eruditi  eftis,  vita:  veftraa 
rationes  ad  eamdem  formam  componatis,  nec 
patiamini  ab  inftituto  vitae  curfu  vel  tantillum 
abduci.  ^  Siquidem  plurimi  impotiores ,  &:  ad 
fallendum  inftrudi  prodierunt  in  lucem  ,  qui 
Chrifti  ad  nos  aducntum  pernegant ,  te  Incar¬ 
nationis  myfterium  de  medio  tollunt.  Et  profedo 
qui  ita  fentit ,  ac  docet ,  fedudor  eft ,  te  Chrifto 
Domino  in  primis  aduerfatur.  ^  Obferuate  igi¬ 
tur  veftras  ipfi  adiones ,  &  faluti  veftr»  profpi- 
cite  ,  ne  bonorum  omnium  iaduram  faciatis; 
fed  vberem  potius  veftrorum  laborum  ,  atque 
conatuum  mercedem  confequamini.  ^  Sic  enim 
habetote  ,  eos  ,  qui  Chrifti  dodrina  abieda 
Catholicae  Ecclefia:  caftra  deferunt  ,  &  tam¬ 
quam  perduelles  ,  te  transfugae  ad  haereticos 
deficiunt  ,  Deum  quodam  modo  repudiare,  te 
a  fe  longius  amandare  ;  eos  vero  ,  qui  in  fide, 
redaque  viuendi  ratione  perfcuerant ,  tamquam 
Beatiflima:  Trinitatis  cultores.  Patrem  ,  ac  Fi¬ 
lium  habere  praefentes  ,  eorumquc  patrocinio 
tutos  ,  ac  tedos  incedere.  Quod  fi  quis  ad 
vos  venerit  ,  qui  aliter  doceat  ,  te  huic  no- 
ftr»  dodrina:  non  confentiat  ,  fed  eam  potius 
oppugnet  3  vobis  ego  fum  audor  ,  vt  veftris 
illum  tedis  excludatis  ,  nec  veftra  falutatio- 
ne  dignum  indicetis  Hoc  enim  vobis  per- 
fuafum  eflfe  percupio  ,  eum »  qui  fceleftum ,  at¬ 
que  impium  h«reticum  faluere  iubet ,  hac  fua 
importuna  vrbanitare  non  obfcure  indicare  im¬ 
pia  illius  dogmata,  fibi  probari  ,  feque  illius  fo¬ 
etum  ,  te  commilitonem  quodammodo  decla¬ 
rare.  Neque  enim  legitimos  Chrifti  cultores  de¬ 
cet  haereticis  s  vel  in  rebus  etiam  ciuilibus  vlla 
ratione  fauere  ,  cum  aequum  fit  nefarias  eorum 
adiones.  vehementer  detcftari.  f  Caecerum  ta- 
jnetfi  plurima  in  hanc  fententiam  feribenda  fo¬ 
rent,  nolui  tamen  ea  epiftola:  committere»  cum 
praefertim  mc  breui  coram  affuturum  fperem  ,  te 
familiariterde  his  omnibus  rebus  vobifcurn  coi- 
loquuturum  „  vt  omni  ex  parte  mutuo  gau¬ 
dio  perfundamur-  Efto  igitur  ha:c  epiftola:  meae 
claufula.  ^  Fili)  Eledx  foror  is  tuae  plurimam 
tibi  falutem  dicunt.  Ego  vero  vberem  Diurnae 
grati»  affluentiam  in  te  ,  ac  tuos  cupio  redun¬ 
dare. 


ditiis  ab  initio ,  in  eo  ambuletis , 


7  Quoniam  multi  fedufitores  exierunt  in 

mundum ,  qui  non  confitentur  Icfum 
Chritium  veniffe  in  carnem :  hic  e  fi 
feduBor ,  (jr  Antichriflus. 

8  Videte  vofmetipfos ,  ne  perdatis ,  qua 

operati  eftis :  fed  vt  mercedem  ple¬ 
nam  accipiatis. 

9  Omnis ,  qui  recedit ,  &  non  permanet  in 

doctrina  Chrifti,  Deum  non  habet: qui 
permanet  in  dofirina,  hic  &  Patrem , 
&  Filium  habet. 


io  Si  quis  venit  ad  vos ,  &  hanc  dociri~ 
nam  non  affert  polite  recipere  eum  in 
domum,  nec  A  VE  ei  dixeritis. 


1 1  Qui  enim  dicit  illi  A  VE,  communicat 
operibus  eius  malignis , 


1%  Plura  habens  vobis  ferib en  nolui  per 
chartam, &  atramentum : Jpero  enim 
me  futurum  apud  vos  os  ad  os  lo¬ 

qui  ,  vt  gaudium  ve  flrumf lenam  fit. 


i  5  Salutant  te  fitiqfmns  tm  Eleffs. 


9ened.  Iuftiuiax.  tn  Epift.  B.  JSw.v, 


z  1 


EPISTOLA* 


268 


Epift.IIB.Ioan. 


EPISTOLA  SECVN  D  JE 

B.  IOANNIS  EXPLANATIO- 


1.  Senior  Elettfi  Vomitu ,  &  natis  eius,  quos  ego  diligo 
in  veritate, &  non  ego  foius,fed  &  omnes, qui  eogno - 
uerunt  veritatem , 

j  EpiftoH?  inscriptio, quod  ab  Apo- 

ftolica  confuetudine  ,  &  a  communi 
?  Scribentium  vfu  aliena  videatur  ,  ma- 
r  gnam  diflercndi  materiam  praebuit: 

5  cum  enim  Epiftolarum  ratio  poftulet, 
vr  Scribentis  nomen  initio  Epiftolae  indicetur ,  hic 
tantum  communi  quadam  voce  deScribitur ,  quae 
cum  multis  poteft  efle  communis ,  tum  non  Satis 
explicat,  adaetatemnc,  an  vero  ad  Ecclefiafticum 
munus  referenda  videatur.  Senior,  inquit,  Graece  'o 
etsft  T[ SvTepcs.Qui  ad  aetatem  referunt, vel  alium  quem¬ 
piam  loanncm  leniorem  confingunt ,  vt  indicauit 
EuS.bius,quos  in  praefatione  refutauimus*,vel  Ioan- 
nis  Apoftoli  ,  &  Euangeliftae  Senectutem  indicari 
autumant.  Nam  vt  alios  omittam,  Ambrohus  ad 
t  Pf.j6.|,j.  illa  verba  a.  /unior  fui,  etenim  /imi, de  Ioanne  Apafto- 
lo,  &  Euangelifta  hunc  in  modum  Scribit :  Et  loan- 
nes  fenex  coepit  fcribete  Euangelium ,  vel  Epistolas ,  qui 
cum  refugeret  Apoflolum  fe  fcriberc  ,feniorem  fcrpfit  ■,  nec 
minor  eft  as t matus,  cui  cygnea  quadam  fuppeteret gratia 
fenelfutis,  N ec  male  fenetiuiem  prafcfert ,  qui  morum  pra - 
b  Ecdef.  6.  cepta  traditurus  efi  j  fcripfit  enim  Sapiens  b ,  In  multitudi- 
3J.  ne  presbyterorum  prudentium  fla  ,  &  faptentia  illorum  ex 

corde  comungcre ,  vt  omnem  narrationem  Dei  pojfis  audi- 
f  cap.?.?.  *e >&  prouerbi a  laudis  non  effugiant  te.  Et  alibi c.  Et e  de- 
fitciai  narrationem  presbyterorum  Sapientium ,  &  in  prouetr 
biis  eorum  conuerfare ;  ab  ipfis  enim  difces  /apientiam ,  & 
dottrinam  intelleftus,er  feruire  magnatis  fine  querela.  Non 
te  pr  At  er  e  at  narratio  femorum,  ipfi  enim  didicerunt  d  Patri¬ 
bus  fuis,  quoniam  ab  ipfis  difces  tntcUcttum ,  &  tn  tempore 
4|  «ap.31.-t .  neceffttatis  dare  reSfionfum.Dcniquc  d, loquere, ait, maior  na¬ 
tu, decet  enim  te. 

II.  Cum  igitur  Ioannes  priuatam  quamdam  fami¬ 
liam  erudiendam  fufeepiflet ,  SeneCtutis  Sure  initio 
ftatim  meminit,  quae  videtur  OEcumenij  Sententia. 
Et  re  vera  Ioannes  ad  vltimam  fene&utem  peruenit, 
qui  Romae  Sub  Domitiano  in  feruentis  olei  dolium 
inie6fcus,poftmodumm  infulam  Pathmos  relegatus, 
vbi  Apocalypfim  fcripfit inde  Ephefum  reuerfus, 
ibidem  extremum  claufifle  diem  fertur.  Sic  enim 
e  lib.j.hift.  Scribit  Polycrates  apud  EaCcbmme./oannes,qtti  fupra 
cap-31-  petitu  Domitii  recubuit ,  Epbefi  obdormiuit.  Teftaturau- 
f  de  feript.  tem  Hieronymus  f  ad  extremam  illum  peruenifle 
F-ccIef,  in  aetatem  Confectus (Mi)fcnio  Ioannes  fexageftmo otlauo  pofl 
l°4«-  pafftonem  Domini  anno  mortuus  efi.  Cum  igitur  id  feta¬ 
tis  Scriberet ,  merito  Se  Seniorem  appellat.  Addo 
quod  cum  ad  priuatam  familiam  Scriberet ,  hoc  ad 
beneuolentiam  cociliandam  vifum  eft  aptius,qnam 
fi  proprium  nomen  adferiberer.  Hinc  tamen  non 
jiegarim,  haud  temere  SuSpicatos  efle  nonntillos, 
alium  quempiam  Ioannem  Seniorem  huius  Epifto- 
lae  fuiffe  au  Cio  rem.  Ex  Papia  enim  teftatur  Eufe- 
bius  Ioannem  quemdam  Seniorem  vna  cum  Ari- 
ftioaein  numero  difcipulorum  Domini  fuifle  habi¬ 
tos.  Quis  autem  ille  Ioannes  fuerit, non  fatis  conue- 
§  hb.y.c.io  nit.Dionyfius  enim  Alexandrinus  apud  EuSebium  e 
plurcs  Ioannes  nominat.  Eft  item  (inquit)  alius  /oan- 
nes  tn  siclis  Apostolorum  cognomento  Marcus,  quem  Bar- 
pabas ,  0-  P aulas  fitbi  in  focietattm  afctuerani .  Alterum 


A  Ioannem  vni  cum  Euangelifta  Ephefi  iacere  Scribit, 
quem  indicat  fuifle  libri  Apocalypfis  auCtorem. 

S«nt a  tamen  ,  qui  malint  Seniorem  Ioannem  illum  a  Baron. 
efle  omnino,  quem  Lucas  filium  Maria:  cognomen-  to>1-  3n«al 
to  Marcum, &  Barnabat  conSobrinum  nominat.Ego  An‘ 
nihil  habeo  affirmare,  tatum  dico  potuifle  Ioannem  57’ 
Euangeliflam  Se  merito  prefbyterum, hoc  eft, Senio¬ 
rem  appellare.  Plura  in  praefatione  prims  epiftolae 
Ioannis,hac  de  re  fcripli. 

Quod  fi  prefby  teri, aut  Senioris  nomen  ad  Eccle-  1 1 1, 
fiaflicum  munus  referas,  non  perinde  accipiendum 
eft ,  quafi  proprio  tantum  prefbyterorum  ordine 
initiatus  eflet ,  cum  re  vera  EpiScopus,  &  Apoftolus 
appellari  qucat;fed,vr  alibi  dixi,olim  Epifcopi  etiam 
prefbyteri  vocabantur, non  tamen  continuo  omnes 
prefbyteri  Epifcopi  eranr.  Cur  autem  praetermittis 
B  Speeiofis  Epiicopi ,  &  Apoftoli  titulis ,  fe  prefbyte- 
rum  tantummodo  vocet ,  his  verbis  expedit  OEcu- 
menius.  Prebyterum  autem  ( ait )  hic  fe,  0r  non  ApoElo - 
lum,  neque  fetuum  lefu  Chrtfli,  vt  cateri  Apoftoli, appellat. 

Non  Apostolum  quidem  ob  idfortajfe ,  quia  ipfe  non  fuit 
primus ,  qui  in  Afia  verbum  annunciauit ,  fe  poft  Paulum, 

&  non  in  tranfitu ,  ficut  ille  predicationis  curfum  abfoluens , 
fed  illic  manens ,  &  prafens  ad  prsfentes  verbum  exponite 
Videtur  autem  OEcumenius  ad  pofteriorum  tem¬ 
porum  confuetudincm  refpexifle,qua  ij,qui  primi  in 
vrbem,aut  prouinciam  Euangelij  lucem  intuhflent, 
eius  vrbis,  aut  prouinciae  Apoftoli  appellari  confue» 
uerant.  Quod  vtrum  suo  illo  Apoftolico  vfu  rece¬ 
ptum  eflet, mihi  quidem  non  liquet. 

Malim  igitur  opinari  SanCkiflimum  Apoftolum  IV. 
Chriftians  humilitatis, &  modeftiae  gratia,'cum  prae- 
C  fertim  ad  priuatam  familiam  Scriberet,  S-eciofos  re- 
iecifle  titulos,&  fefe  tantum  prefbyterum  nominaf- 
Se,  quamquam  Gra:cus  articulus  eximium,  &  Angu¬ 
larem  prefbyterum  indicare  videtur.Eft  enim  Graeci 
b  dpi- ^vTtooe,  quafi  dicat,  prefby  ter  ille  tota  Afia  ce¬ 
leberrimus.  Sed  cur, quod  alij  Apoftoli  faciunt,  non 
fe  Chrifti  Domini  feruum  nominat  ?  An  quia  cum 
Singularem  quamdam  Chrifti  in  Se  beneuolentiam* 

&  caritatem  expertus  eflet, feruitutis  nomen, quae  ti¬ 
more  potius  ducitur,  ab  ea  alienum  putault  ?  Ita  fa- 
ne,ncc,vt  arbitror,  omnino  male  exiftimauit  OEcu¬ 
menius,  Sed  neque  feruum  (inquit)  fe  vocat ,  propterea  t 

quod  cum  vehementer  d  Domino  fuerit  dileftus ,  extra  fer- 
tt  n  ut  is  timorem  fe  ejfe  confidebat.  Quamobrem  re  de  fe 
Ioannes  prefbyterum  vocat ,  hoc  eft ,  Seniorem  5  vel 
quia,  vt  ait  OEcumenius,  cfim  fenex  iam  effiet,  hac  feri- 
D  pfit\vel,vt  fe  Epifcopum  nornine  presbyteri  efifie  declaret .  Per 
illud  enim  tempus ,  quemadmodum  &  ex  ApoUolorurnge- 
JHs, qua  B. Lucas  b  fcripfit,  &  ex  Petri  cpiflola  videri  luet,  b  Aa-ze- 
de  Epifcopis  etiam  presbyteri  nomen  dici  confueuerat.  Cer- 
te  in  Concilio  Hierofolymitano  c  nominantur  A- 
poftoli ,  Sc  Seniores  ,  &  vtrorumque  nomine  Scripta  ' 
eft  Epiftola  Synodica.  Et  Paulus  d  vocafTe  dicitur 
maiores  natu  Ecclefiae  Ephefinae,  Graece  m ipttr@irn?*Si 
quos  deinde  alloquens,air.  Attendite  vobis, &  vniuerfo 
Gregi  in  quo  vos  Spiritus  ftnftus  pofiut  Epiftopos  regere.  ^ 

Eccle  fiam  Dei ,  quam  aequi  fuit  fanguine  fuo.  Petrus  e  *  P1 f 'u 
autem  Apoftolus  feniores  ,  hoc  eft ,  aL 

loquens  fefe  confeniorem  appellat.Eft  autem  Graece 

viqxmspio-  /St/Tepee*  „ 

ElelU  Domina.  Gr^ce  Ikxwtj  qu0  m"  Vh 
figms 


acap.  8.17* 


VI. 


b  In  Augu- 
fio. 


c  apud  La- 
prid.in  eius 
vita. 


VII. 
dep.  iof. 


cJEncii.*, 
f  j£neid.<f. 


glib.n. 
«pig.  jx. 

hlib.lt. 
*P*g'  ?• 
i  In  Claud. 


Explanatio. 


269 


fignis  haereticus  verborum  potius,  quam  rerum ,  & 
fententiarum  fubtilis ,  &  cunofus  inueftigator',  ne¬ 
gat  Elettam  nomen  efle  proprium  faminae  :  nam 
Ii  fecus  eflet ,  retta  orationis  ratio  poftulabat ,  vt 
#  no  autem  ii-.Mn.rri  KJe<«fcriberet.Qu,a- 
fi  vero  Apoftoli,  viriqufe  Apoftolici  has  tam  accura¬ 
tas  orationis  formulas  religiofius  fettarentur ,  vt  id 
praefertim  in  facris  literis  ita  perpetuum  fit,  vt  num- 
quam  aliter  feriptum  legatur.  Certe  Lucas  Graeci 
fermonis ,  vt  ait  Hieronymus,  non  ignarus  in  Attis 
Apoftolicis3  ita  fcripfit :  Ecce  vir  *Aithiops, Eunuchus, 
potens  Candacis  Regina  tAlthiopum-,Sc  tamen  hoc  ma- 
giftro  dicendum  illi  fuerat ,  Regina  *Aithiopum  Can¬ 
dacis.  Quis  vero  reprehendat  eos  ,  qui  Philippum 
Regem  Macedonum  ,  Annibalem  Panorum  Du¬ 
cem,  Auguftum  Romanorum  Imperatorem  appel¬ 
lent  >  Sed  nimirum  perditiffimi  mortalium  obtre- 
ttandi ,  &  calumniandi  ftudio  obcaecati  etiam  in 
voculis  ,  &  in  ipfis  apicibus  tamquam  in  fcirpo  no¬ 
dum  quaerunt ,  &  imperitis  fucum  facere  nituntur. 
Certe  me  quidem  auttore  cuiuis  dicere  licebit  Lu- 
therum  haereticorum  principem  ,  Caluinum  fune- 
ftam  Galliae  facem  ,  Bezam  impunifimum  nebu¬ 
lonem. 

Sed  quaenam  fuerit  haec  faemina  Eletta  nomine 
non  fatis  conftat.  Clementem  Alexandrinum  aiunt 
exiftiraafte ,  Babylonicam  fuifle  primariam  fami¬ 
liam.  Secunda  (inquit)  loannit  Epifiola.qua  ad  Virgi¬ 
nes  fimplicijfime  fcnpta  efi,fcripta  vero  eft  ad  quamdam 
'Babylonicam  EleUam  Dominam.  Non  ignoro  OEcu- 
rocnium  exiftimafle, Elettam  vocari  hanc  faminam 
vel  ex  nomine  proprio  ,  vel  ex  virtute :  fed  praeftat 
proprie  faminae  nomen  accipere.  Ea  vero  non  offi- 
cij  gratia, aulico,&  aflerntatorio  more  Domina  nun¬ 
cupatur, fed  quod  nobilis, &  primaria  famina  effiet, 
quae  in  illis  prsefertim  regionibus  eiufmodi  titulo  in- 
figniri  foleret.  Quod  minus  mirum  videri  debet, 
quod  illa  rempeftate  ea  adulationis  ratio  etiam 
Romanam  Rempublicam  dccupauerat.Nam  vt  alij 
ante  nos  obferuarunt,  quamuis  Domini  vox  pro¬ 
prie  non  nifi  ad  feruos  referatur ,  Augufti  tamen 
«lio  a  liberis  partes  ,  &  a  fratribus  blandientibus 
fratres  Domini  appellari  confueuerant.  Indicat  id 
Suetonius  b,  dum  de  Augufto  feribit,  Dominum  ap¬ 
pellari  fe  need  liberis  quidem,  aut  nepotibus  fuis ,  vel  ferio, 
vel  ioco  pajfus  ejl ,  atque  huiufmodi  blanditias  etiam  inter 
ipfos  prohibuit.  Quin  etiam  patres  Dominos  appella¬ 
ri  folitos  ,  indicar  Diadomeni c  Caefaris  epiftola  ad 
matrem.  Dominus  (inquit)  nofler ,  &  Auguflus  nec  te 
amat ,  nec  ipfum  fe,qui  mimicos  fuos [eruat.  Et  clarius 
Matialis: 

E  / truo  [cis  te  gettf  tum  JoUndequt  fateris. 

Cum  Dominum  appellas  Sofibiane  patrem. 

Certe  SenecadIulium  Gallionem  fratrem  Domi, 
num  his  verbis  appellat.  Illud  mihi  in  ore  erat  Do¬ 
mini  mei  Gallionis ,  qui  cum  in  Achaia  febrim  habere  cce- 
pijfet ,  confejlim  nauim  confeendit ,  clamitans  non  corporis 
tjfe,  fed  loci  morbum.  Coniuges  autem  fefe  mutuo  ea 
voce  nuncupabant.  Sic  Virgiliuse, 

— - Dominum  Aeneam  in  regna  recepi. 

Et  alibi f, 

- - — Dominam  Ditis  thalamo  deducere  adorti. 

MartialisSautem, 

Non  aliena  videt,  fed  amat  Proferpina  raptas , 

Ifit  tibi  Dominam  conciliauit  amor. 

Et  alibi11. 

De  Palatinis  Domina  quod  fericapr alis. 

Hoc  eft  Augufts.  Et  Suetonius'  de  Claudio  feribit. 
Occifa  Mejfahna  paulo  poftquam  tn  triclinio  decubuit , 
cur  Domina  noti  veniret,  requi fiuit.  Id  autem  a  Graecis 
deduttum  ferunt ,  qui  vxorem  J[i<moiva.v  appellant. 

Btntd*  lufiman.m  Epifh  B.Ioan » 


A  Et  Epittetus  faminas  ait  poft  decimurtiquartum 
aetatis  annum  a  viris  Dominas  appellari.  Nam  de 
impudicis  animis  nihil  attinec  dicere,  cum  eiufmodi 
adulatoriis  appellationibus  plena  fint  Poetarum 
carmina.  • 

Addam  &  illud  Senecae  a . Wo ( in q u i t ) obuios,  VIII. 
fi-  nomen  non  fiuecumt ,  Dominos  falutamus  /  Sic  Mar-  3  eP-3- 
,  f  biib.i. 

Cum  te  tton  noffem  Dominum ,  Regemque  vocabam,  epigr.  1  1-3. 
Etc,  c  lib.j.epigr. 

Cum  voco  te  Dominum ,  nolo  tibi  Cinna  placere :  * 

Sape  etiam  feruum fic  refalttto  meum, 

Sic  etiamd,  dlib.  xo. 

n  Qui  me  refpiciat.  Dominum, Regemque  vocabo.  eP'Sf 


Et  eodem  modo  Ouidius  e, 


c  I.3.  Amor, 
cleg.  6. 


Et  mihi  blanditias  dixit,  Dominumquevocauit, 

Et  qua  praterea  publica  verba  iubent. 

Potuit  igitur  Apoftolus  gentis  confuetudini  hoc 
tribuerernam  alioqui  illum  ab  aulicis  blanditiis  lon- 
giffime  abfuifle  non  dubito. 

Et  natis  eius.  Graece  rfif  ts7?  nhtvcit  eumtaqux  vox  j 
proprie  liberos  fignificar ,  vt  etiam  faminas  com¬ 
plectatur.  Quam  ob  caufam  fufpicor  Clementem 
Alexandrinum  dixific,hanc  fecundam  Ioannis  Epi- 
ftolam  feripeam  effie  ad  Virgines  :  verofimillimum 
enim  eft,  hanc  Elettam  Dominam  plures  habuiffie 
filias,  quae  virginitatem  publice  profeffiae  effient.  Sic 
Paulus f  a  viduis  exigit, vt  filios  educauerint,  Graece  f  i.Tim.ri 
C  irtMerfav&v.  Et  paulo  poft  o  iuniores  nubere  vult,  I0* 

&  filios  procreare, rewo^m/kquod  procul  dubio  tam  8  va" 
ad  mares, quam  ad  faminas  refertur.  Nam  proprie 
mares  140) :  faminae  vero  d-wycnifte  dicuntur.  Itaque 
Ioannes  natorum  nomine  ram  faminas ,  quam  ma¬ 
res  incelligi tjaddic  autem  fe  eos  diligere  in  veritate. 

Quos  (go(inquit)  diligo  in.  veritate.  Quod,vt  ait  OE- 
cumenius,propterea  dixit,  quia  fitte  quoque,&  ore 
rantum,& lingua  amare  poffiumusificut  ipfeinprio- 
ri  epiftolahde  quibufdam  falfis  fidelibus oftendit,  },cap>J  Ig 
fic  enim  feribit.  Filioli  met  non  diligamus  verbo ,  neque 
lingua,  fed  opere,  &  veritate.  Valet  autem  hoc  mirifi¬ 
ce  ad  conciliandam  beneuolentkun ,  rette  enim  di¬ 
xit  quidam*.  i  Martialis. 

B  Hoc  non fit  verbis  Marce,vt  amcris,ama- 

Et  Sencc&k  .Ego  tibi(mq\iit)monflrabo  amatorium  fine  kep.  1$. 
medicamento, fine  herba  fine  vilius  venefica  carniinefi  vis 
amari,  ama.  In  veritate  (inquit)  dtltgo.  (firace  ctyanuc» 

«a»- 3-e;V.  quafi  dicat, re  vera;quomodoin  Attis  Apo- 
ftolicis  loquitur  Petrus 1 .  In  veritate  comperi.qwa  von  I  eap.10.34, 
ejl perfonarum  acceptor  Deus.h  dxvd-tia., hoc  eft, re  ipfa, 

&  cerco  experimento  didici. 

Et  non  ego  ( inquit )  folusjed  omnes ,  qui  cognouerunt  X. 
veritatem .  Quod  fpettat  ad  eximiam  eius  familix 
laudem,  cuius  ea  iic  virtus,  ac  morum  integritas,  vt 
omnium  fidelium  beneuolentia,  atque  amore  digna 
fit.  Quo  genere  laudis  celebris  olim  fuit  Iudith ,  de 
qua  feriptum  eftm.  Et  erat  hae  in  omnibus  famofijfima,  mludic.e.8. 
quon  am  timebat  Dominum  valde, nec  erat, qui  loqueretur  8> 

£  de  illa  v-rbum  malum.  Defcribit  autem  his  verbis  Ioa- 
nes  Catholicos, &  veros, ac  legitimos  Ecclefi?  filios, 
qui  eamdem  fidei  veritatem  complexi  fune ,  &  mu¬ 
tua  fefe  caritate  profequuntur ,  vt  tacite  haeretico¬ 
rum  mores  perftringac,  qui  in  caeca  errorum  notte 
verfantur ,  &  non  modo  a  Catholicis  diffident,  fed 
etiam  fecum  ipfi  incredibiliter  pugnant ,  &  a  vera, 
Chriftianaque  caritate  longiffime  abfunr.Quavero 
ratione  hxc  mutua  fidelium  caritas  concilietur, mox 
explicans  ait. 

i.  Propter  veritattm,qua  permanet  in  nobis, &  nobifeum 
erit  in  ater  num. 

Z  i  Cut 


270  Epift.ILB.Ioan: 


L  Cur  fideles  omnes  Ele£tam  ,'eiufque  Familiam 

Ghriftiana  caritate  complebuntur  ?  Nempe  propter 
veritatem  ,  qua  permanet  in  nobis.  Veritas  non  folum 
fidei, fed  etiam  morum,qux  fideles  omnes  in  vnam 
focietatcm  cogit, perfuadet  proximos, praecipue  ve¬ 
rti  eiufdem  profeflionis,ac  fidei  Ghriftiana  caritate 
aeap.  ?3-3j.  dilidendos. Hoc  enim  fxpius  apud  Ioannem*  Chri- 
ftus  Dominus  inculcat ,  praecipue  vero  cum  dixit. 
in  hoc  cognofcent  omna ,  quod  Difctpuli  met  eflis ,  fidile- 
Hionem  habueritis  ad  inuicem .  Er  hic  nofter  in  fua 
prima  Epiftola  nihil  magis  commendat ,  quam  fra- 
fe  ep.  ad  Gal.  ternam  caritatem,&  vr  ait  Hieronymus  b  :Cum  ad,  ex- 
tremam  perueniffet  aetatem ,  nec  facile  poftet  orationem  pro. 
ducere ,  per  fingulas  collettas  hoc  tantum  iterabatfltoli  di¬ 
ligite  alterutrum.  Quod  cum  auditores  agnus  ferrent , 
quod  eadem  femper  audirent ,  ab  eo  qu&f erunt ,  cur  mhil 
prsterea  diceret  ille  vero  dignam  loanne  fententtam  pro¬ 
tulit.  Quia  (inquit) pr&ceptum  Domini  eft,&  fi  folum  fat, 
ccsp.j3.8-  fuffcit.  Nec  difcrepat  Paulus  ,  qui  ad  Romanos  c 
fcribit.  Nemini  quidqud  debeatis,  ntfi  vt  inuicem  diliga¬ 
tis, qui  enim  diligit  proximum ,  legem  impleuit. 

IL  Mox  addit  omnia  praecepta  legis  ,  quae  Fecunda 

tabula  comprehenduntur  ,  in  hoc  verbo  inftaurari: 
Diliges  proximum  tuum  ficut  te  ipfurn.  Denique  his 
verbis  concludit  .Plenitudo  ergo  legis  eftdileSlio.  Hanc 
autem  fidei ,  ac  'morum  veritatem  permanere  ait  in 
nobis, hoc  eft, fidelibus  ,  vereque  Ecclefiae  filiis,  qui 
foli  veram  fidem  retinent ,  verafque  ,  ac  perfe&as 
virtutes  conVplectuntur ,  cum  extra  EcclcFiam  nihil  < 
praeter  errorem,  ac  perfidiam  reperias;&  ii  Forte  ex¬ 
terna  quaepiam  virtutis  fpecies affulgeat, plurimum 
tamen  a  perfe£h,abfblutaque  virtute  recedit-, atque 
vt  apud  homines  nonnullam  laudem  affequatur, 
apud  Deum  tamen,  qui  intimos  animi  receflus  per- 
Uadit,  ac  luftrat,  omni  protfus  merito ,  &  frudtu  ca- 
d  aduerfus  iet,nifi  fort£ .  vt  ait  Auguftinusd,  id  efficiat ,  vt  qui 
Julianum,  eam  coluerint ,  mitius  a  Chrifto  ludice  puniantur. 

Itaque  OEcumenius  veritatem  interpretatur  carita¬ 
tem, &  quidem  veram, ac  firmam, non  autem  incon- 
ftantem,  Sc  Fui  diffimilemj  ne  videlicet  Facile  vel  re- 
Frigeretur,vel  extinguatur.  Qupcircafubdit. 

III.  V(>bifcum  erit  in  ater  nam.  Offendit  enim  Catho¬ 
licae  Ecclefix  fidem  nullo  vmquam  tempore  poiTe  ] 

e  i.Timo.3.  deficere;eft  quippe  EccleFia ,  vt  ait  Paulus  e ,  colum¬ 
ia.  na,??  firmamentum  veru  at  is-,  Ac.  qua  poffis  illud  expli- 

f  cap.4.4.  care  }  qU0d  legitur  in  Canticis  f  Canticorum.  Sicut 
turris  Dauid  collum  tuum ,  qua  adifitata  eft  cum  propug- 
naculistmtlle  clypei  pendent  ex  ea, omnis  armatura  fortium. 
gMat.16.1g.  Ob  eam  enim  caufam  dixit  Dominus  g  :  Super fianc 
petram  (  hoc  eft ,  Petrum  Apoftolorum  Principem) 
cedtficabo  Ecclefiam  meatu, &  porta  infert  non  pr&ualebtint 
hPfal, 103.5.  a^tttrfm  enim  Ecclefia,  vt  ait  Dauidh, /»/?«• 

ft.ibilitatem  fuam  Fundata,  non  inclinabitur  in  fieculum  ft- 
cuh.  Quod  fi  eadem  verba  ad  veritatem  morum, & 
Chriftianam  caritatem  referas ,  ea  merito  dicitur  in 
in  aiternum  permanere;quia  caritas  ex  Fe  non  habet 
interitus  Fui  principium ,  &  nifi  quis  eam  Fponte  ab 
fe  abiiciat ,  in  aeternum  perFeuerat.  Et  fi  de  vniuer- 
la  Ecclefia  fertno  fit ,  quamuis  non  pauci  in  ea  Fce- 
lcrfbus  inquinati  deprehendantur ,  plurimi  tamen 
integri ,  -ac  lethali  labe  carentes  perfiftunt.  Quam 
ob  cauFam  Catholica  Ecclefia  dicitur  Fanda  ,  rum 
quia  vera  Fanditas  in  ea  dumtaxat  reperitur  ;  tum 
quia  'numquam  omni  ex  parte  Fanditate  deftitui- 
rur. 

I V,  Vere  itaque  dixit  loztmes, nobifeum  erit  in  sternum, 
quia  quamdiu  Ecclefia  ftabit ,  veram  fidem,  verarn- 
que  iuftitiam,&  caritatem  retinebit.  Nec  longius  a 
vero  abierit  quifpiam,fi  haec  Apoftoli  verba  ad  prx- 
deftinatos  reFerat ,  qui  procul  dubio  ad  extremum 
vfque  vitae  fpiritum  in  vera  fide  ,  gratia,  &  cavitate 


perfeuerabunt.  Nam(quod  audore  AuguftinO  alids 
non  Femcl  monui;  ita  in  prima  perFona  loquendum 
eft  ,  quafi  de  propria  prxdeftinatione  nullo  pado 
dubitandum  videatur.  Accedit  quod  Apoftolus  Fe 
Fuique  fimiles  Fpedafle  videtur  ,  quibus  tamquam 
in  gratia  confirmaris  peculiaris  Dei  prouidentia 
aderar, quae  illos  integros ,  ac  puros  ab  omni  lethali 
piaculo  confer uarec. 

5.  Sit  vobifeum  gratia  ,  mifericordia ,  pax  a  Deo  P.t - 
tre,  &  a  Chrifto  lefu  Filto  Patris  in  veritate  ,  & 
caritate. 

Grxcx  vocis  ipuv  ambiguitas,  &  Graecorum  Co-  L 
dicum  varietas  geminam  pepererunt  huius  loci  in¬ 
terpretationem  .-  Vulgatus  fiquidem  Interpres  cum 
Graece  legiflet  C«7i,tranftuli t, fit  vobifeum.  Alij ,  quos 
fequutus  eft  OEcumenij  Interpres  ,  quia  legerant 
Grxce  tiftiv, per ,  »,  Latine  reddiderunt ,  erit  mbifcum. 
Vtraque  interpretatio  praefenti  loco  congruit.  Prior 
quidem  Apoftolicam  falutationenrj  cont.net  ci  per- 
fimilem  ,  quam  pene  femper  fuis  in  epiftolis  adhi¬ 
bet  Pauhis.Precacnr  enimloannes  Eledx  Dominx, 

&  vniuerfx  eius  familix  gratiam,  mifericordiam,pa- 
cem  a  Deo  Patre  ,  &  a  Chrifto  Domino.  Pofterior 
vero  fuperioris  fente+itix  rationem  reddirjcur  enim 
veritas  &  fidei, &  morum  perfeuerabit  in  nobis  in 
omnem  xternitatem  >  Nimirum  ,  quia  aderit  nobis 
gratia ,  mifericordia  ,  pax  a  Deo  Patre ,  &  Chrifto 
Domino ,  idque  in  veritate ,  &  caritate ,  hoc  eft ,  ad 
veritatem,  &  caritatem  roborandam,  &  confirman¬ 
dam.  Hoc  enim  loannes  ob  eam, quam  modo  dixi, 
rationem  citra  vllam  iadanriam  bene  ominando 
affirmare  potuit. 

Atque  hanc  pofteriorem  interpretationem  pro-  It 
bate  vifuseft  OEcumenius, qui  aic  hxc  dixifTe  Ioan¬ 
nem,  vt  offendat ,  quanam  bona  ex  perfecta  caritate  efflo- 
rtfcant.Ego  vthanc  non  penitus  reiicio,  ita  priorem 
prxfcrendam  cenfco,  tum  quia  ea  falutationis  for¬ 
ma  familiari  prxfertim  epiftolx  maxime  congruit; 
tum  quia  audoritate  Concilij  Tridentini  vulgata 
interpretatio  retinenda  eft,  quam  verofimillimum 
eft  ab  incorruptis  Codicibus  Grxcis  profeda  effe, 
meritoque  per  tot  fxcula  in  Ecclefia  retentam.  Ita¬ 
que  tria  optat  Apoftolus ,  primum  quidem  gratiam: 
eft  enim  Grxce Poffis  autem  gratiam  intelli- 
gcre,fiue  ea, qux  quafi  forma  iuftis  inhxrens  veram 
illis  iuftitiam,  &  Fanditatem  tribuit  ;fiue  eam,  qux 
diiiinum  prxfidium,  &  opem  ardua,  &  diuina  mo¬ 
lientibus  fuppeditat,qux  adeo  necelTaria  eft,  vt  fine 
illa  nihil  penitus,  quod  ad  pietatem  valeat,  efficere 
quifquam  poffit.Et  quidem  hanc  merito  Chriftianx 
familix  optat ,  qux  cum  inter  improbos  verfaretur, 
diuinx  gratix  prxfidio  munienda, ac  firmanda  erar. 

Sit  igitiuviir,  vobifeum  gratia,  qux  vos  in  percepta  fi¬ 
de^  caritate  ftabiliat,ne  vilis  aduerfariorum  impo- 
fturis  illudi  vos, aut  decipi  patiamini. 

Addit,  mifericordia ;  hxc  enim  humanx  imbecilli-  III. 
tati  in  primis  eft  necelTaria,  vt  fi  Forte  aliquando  la¬ 
bamur,  aut  leuiter  offendamus ,  Fua  nos  Deus  im¬ 
mortalis  mifericordia  fubleuet.  Vt  enim  alicubi  ait 
Auguftinus  ,  circumfcripta  diuina  mifericordia  nul¬ 
la  propemodum  eftinter  mortales  vera  >  Per^e^" 
que  iuftitia.  Omnibus  igitur  diuina  mifericordia 
congruit, atque  idcirco  Ioatlnes  iis, quos  vere.atque 
ex aninio diligit,  diuinam tnifericordiam  precatur. 
Poftremo  lcco  pacem  optat ,  quam  abfque  gratia, 
atque  mifericordia  confequi  nemo  poteft.  Gratia 
ludlantibus  adeft,  vires  fufficit ,  mifericordia  iacen- 

fublcuat,nucantes  confirmat ,  vtraque  viffotiavw 


Explanatio.  271 


parif,  quam  fequitur  pax,  &  tranquillitas. 

I  V.  H?c  autc  omnia  optat  d  Deo  Pairc,&dChri(lo  Ie - 
fu  Fiho  /Ww.Indicat  enim  haec  omnia  bona  efle  cae- 
leftia  ac  diuina, qua:  a  Deo  &  petenda, &  expeban- 
da  funt.  Quja  veio  illo  Apoilolico  faeculo,  vt  paulo 
poft  Ioannes  ipfe  indicat ,  perditi ,  ac  veteratores 
quidam  haeretici  Chriftiadnos  aduentum  impie, 
nefarieque  negabanqhos  oblique  perftringens  Ioa- 
nes  bona  illa,  quaeenumerauit,  non  a  Deo  Patre  fo- 
lum,  feda  Chriftolefu  Filio  Patris  flagitadamo.net. 
Nam  vt  omittam,  quod  apud  Theologos  tritum  ell 
in  fcholis  ,  externas  in  rebus  creatis  abiones  toti 
Trinitati  cfle  communes  ,  atque  adeo  aeque  ad  Fi¬ 
lium  ,  &  Spiritum  (anbum,  atque  ad  Patrem  per¬ 
tinere,  peculiari  quadam  ratione  gratia  ,  caeteraque 
diuinabona,  qua:  poft  primorum  parentum  lap- 
ium  humano  generi  tribuuntur,  Cbrifto  liberato¬ 
ri,  tamquam  bonorum  omnium  largitori  referenda 
112.  P1L  funt  accepta  :  ob  id  enim  dicitur  a  Paulo  *  Eccle- 
fia:  caput.  Ipfum  ( inquit )  dedit  caput  fup-ra  omnem 
Ecclefiam.qua  eft  corpus  tpfiut,&  plenitudo  eius,  qui  om¬ 
nia  in  ommbus  adimpletur. 

V.  Ipfe  vero  Chriftus  apud  Ioannem^aquam  viuam 

bcap.4.  10.  pollicetur  qua:  fiat  fons  aquae  falientis  in  vitam 
&  |5*  aeternam.  Et  alibi c  in  fe  credentibus  flumina  aquee 
c  oaa.7,38.  yiuae  pollicetur, hoccft,  caeleftium  bonorum  afflue- 
tiam.  Out  credit  (  inquit )  in  me,ficut  dicit  Scriptura, 
flumina  de  ventre  eius  fluent  aqua  vitta.  Hoc  autem  di¬ 
xit  de  Spiritu  ,  quem  accepturi  eram  credentes  in  eum.  * 
Chriftum  autem  vocat  Filium  Patris  indicans  fe¬ 
cundam  Trinitatis  perfonam  humanam  fibi  natu¬ 
ram  hypoftatica  vnione  coptilafle.  Sed  cur  Spiri¬ 
tum  {anbum  tertiam  Trinitatis  perfonam  omifit? 
An  quia  Chrifti  Domini  dignitatem  ,  &  maieftatem 
aduersus  haereticos  tueri  voluit ,  eiufque  humanam 
naturam  tamquam  bonorum  omnium  fontem  in¬ 
dicare  5  An  quia  nulla  tunc  haecefis  diuinam  Spiri¬ 
tus  (anbi  perfonam  oppugnabat  *  An  quia  in¬ 
dicare  voluit ,  quantum  humanum  genus  Chrifto 
humanae  libertatis  vindici,  atque  affertori  debeat? 
Certe  Patri,  a  quo  reliqua:  diurnae  perfonse  eam- 
dem  naturam  hauriunt ,  tamquam  diuinitatis  fonti 
ita  tribui  confueuerunt  ,  vt  caeterae  perfonae  j 
eiufdem  eflentiae  ,  eiufdemque  poteftatis ,  atque 
efficientiae ,  qua  ad  res  creatas  refertur  ,  participes 
e  fle  cenfeantur. 

V  I.  Pono  Chriftum  Patris  Filium  nominat ,  vt  eius 
diuiniratem  indicet  ,taciteque  infinuer,eum  huma¬ 
nae  naturae  refpeftu, quippe  ex  Spiritu  fanbo  in  vtc- 
ro  Virginis  conceptum  ,  parentem  non  habuifle. 
Nam  qui  in  caelo  ante  omnem  aeternitatem  ahfque 
matre  genitus  erat,  in  vtero  Virginis  abfque  patre 
conceptus  eft,vt  (quod  obferuauit  non  nemo)  hoc 
etiam  nomine  Melchifedechi  facerdotium  referret, 
cum  ille  in  (acris  literis  tamquam  fine  patre,  &c  fine 
matre ,  &  abfque  genealogia ,  quaenufqnam  extat, 
quafi  repente  extitifte  commemoraretur. 

VII-  Quod  (equitur,*»  veritate, &  caritate ;a<jl  explican¬ 
da  fuperiora  pertinet  ,  cum  enim  veritatem  nomi- 
naffet,quam  cum  ad  fidem,  tum  ad  morum  integri¬ 
tatem  referri  diximus,  id  planius  explicans ,  m  veri¬ 
tate ,  &  cantate ,  ait ,  quafi  dicat ,gratiam ,  wufcrkor- 
diam,  &  pacem  opto,vt  in  veritate,  &  caritate  con¬ 
firmemini.  Veritas  enim  mentem,  atque  incelligen- 
tiam  perficit  diuino  fidei  lumine  illuftrans  ,  vt  eae- 
icftia  royfteria  percipiantur  3  caritas  autem ,  quae 
Deum ,  &  proximas  complebitur ,  voluntatem  or¬ 
nat,  &  ad  diuina  febanda  vehementius  inflammat. 
Quamquam  autem  ,  vt  indicaui  ,  non  vno  modo 
veritatis  nomen,  vfurpat  Apoftolus ,  hoc  tamen  lo¬ 
to  procul  dubio  fidei  veritatem  indicattfides  eaiva 


cum  Dei  poti  (fimum  teftimonio  nitatur,  qui  nec 
decipi ,  nec  fallere  poteft  ,  adeo  vera  eft ,  vt  ei  fal- 
furn  fubefle  nulla  ratione  queat.Qupcirca  ea, qua:  a 
Philofophis  certa ,  atque  euidenti  ratione  conclu¬ 
duntur,  fi  veritatem,  ac  certitudinem  fpebes,  fidei 
dogmatibus  funt  longe  inferiora.  Hanc  ob  caufam 
merito  dixit  Paulus  *.  Sit  autem  Deus  verax  ,  omnis  a^orn'J>4< 
autem  homo  mendax.  Et  Ioannes  b  :  Qui  accepit  eius  bcap,j.$3. 
t  e  fi  imomum  f  igni fic  at  .quia  Deus  verax  eft.  VIII 

Quo  referri  poflunt  &  illa  apud  Matthaeum  c 
Chrifti  Domini  verba.  Caltm  ,  &  terra  tranfibunt.  r 
verba  autem  mea  non  prateribunt.  Facilius  enim  om¬ 
nia  ,  qute  natura  conftant,  deficere  ,  aut  immutari 
poflunt ,  cum  diuina:  volutatis  imperio  fubfint  vni- 
uerla,  &  fubito  in  nihilum  redigi  queant  ,  quam 
diuina  oracula  ,  &  refponla  veritate  deftirui.  Et 
quoniam  Chriftus  fidei  aubor,  &  magifter  erat, co¬ 
ram  Pilato  affirmauit ,  (e  in  hoc  natum  cfle  ,  &  ad  ^  *0, 18  * 7’ 
hoc  in  mundum  venifle  ,  vt  teftimonium  perhi¬ 
beat  veritati ;  tum  fubdir.  Omnis  ,  qw  efl  ex  veritate, 
audit  vocem  meam  :  quafi  dicat  fideles  filis  verbis 
praebere  aflen  fu  m.  Verum  quoniam, vt  ait  lacobus  e,  £  *3p' 1?  10’ 
fldes  fine  operibus  mortua  efl ,  fidei  adiungic  caritatem, 
qua:  eft  bene  agendi,  beneque  merendi  principium* 
veramque  igitur  virtutem  Elebae  Domina: ,  eiufque 
familiae  optat.  Qua:  quoniam  funt  caeleftia,  plane¬ 
que  diuina  beneficia, gratiam,  mi(ericordiam,&  pa¬ 
cem  precatur.  Atque  habenus  quidem  Epiilotaein- 
fcripcio,&  (alutatio. 

4  (Sauifus  fltrn  valde  ,  quoniam  innent  de  filijs  tuis  am¬ 
bulantes  in  veritate  ,  fleut  mandatum  accepimus  d 

Faux, 

Gratulatur  Apoftolus  Eleba:  Dominae  ,  quod  I' 
tam  ipfa ,  quam  vniuerfa  eius  familia  non  folum 
veram  fidem  ,  Sc  Chriftianam  religionem  complexa 
eflet,  (ed  eidem  fidei,  ac  religioni  confentaneam  vi¬ 
tam  duceret  *  quod  non  aflentationis  (ludio,  (ed  eo 
confilio  facit,  vt  acriores  (limulos addat ,  cum  tri-  ■  0 

tum  illud  fit  virtutem  laudatam  crefcere,  prajfertim 
cum  laus  a  laudato  viro  proficifeitur.  Gauifus funt 
(inquit)dc  reuera,vr  obferuauit  OEcumenjus>**fftt- 
ti  gaudio  Dei  rmnfln  perfunduntur ,  chm  vi  lem  fideles 
mores  atque  aftiones  fuas  dtuims  prstceptis  fubdere  ,  cr  ex 
Chn fluns  Ugts  prdfcn  to  vnam  m^wtm.Sic  Paulus  ad 
Philemonem  f  feribit.  Gaudium  enim  magnum  habut,  f  ver.  7. 
er  con filiationem  m  cantate  tua,  quia  v.fcera  Sanctorum 
reqweuerunt  per  te  frater.  Et  ad  Timotheum  B.  Figau-  &cP-,>c'r4' 
dio  implear  recordationem  accipiens  eius  fidn,  qua.  eft  m  te 
non  fiftj.  Et  ad  Theifalonicenfes1' .  Quam  emmgra-  hep.i,e.3,> 
it  arum  athonem  pojfumus  Deo  retribuere  pro  zobu  in 
omni  gaudio  ,  quo  gaudemus  propter  vos  an:  e  Deumno- 
firurn  ? 

Sic  alias  {cmpergaudij,laetitiaeque(uae materiam  I  L 
,  fuorum  filiorum  laudabilem  vitam  appellat.  Ne¬ 
que  aliter  Ioanne>  gaudij  fui  caufam,  ac  materiam 
vocat  morum  integritatem ,  quam  in  hac  familia 
deprehenderat.  Valde  autem  fe  gauifum  feribit, 
quod  eft  eximiae  caritatis  argumentum  *  vt  enim 
quilque  maxime  Deum  diligit,  ita  plurimum  gau¬ 
dij  percipit  ,  curo  illum  videt  a  mortalibus  reli¬ 
giosi  coli.  Contra  vero  aduersus  impids  ,  &Dei 
contemptores  Yehementilfime  indignatur.  Ita 
Dauidi  In  matutino  ( inquit1)  interficiebam  emr.es  pec-  >  Tlal.soc.e. 
calores  terra. ,  vt  difperdenm  de  enatate  Domitu  omnes 
operantes  iniquitatem ,  Et  alibi  k.  Nonne  qui  ode -  k  Pia!.  J  3$. 
mnt  te  Domne  % oderam  ,  &  fuper  inimicos  tuos  ta-  SI* 
be fiebam  i  perfecto  odio  oderam  illos ,  &  immisi  fafti  fimi 
vtihi . 

Oua 


r  4 


TJl 


d  ep.j.c 


II  L  Quoniam  inueni  de  fili>s  tuis  ambulantes  in  ve¬ 

ritate.  Ar>  Ioannes  aliquot  Ele&ae  filios  corim 
alloquurus  erat  ?  Id  videri  poteft  probabile  3  hoc 
enim  non  obfcure  indicat  verbam  ,  inueni ,  Grae¬ 
ce  ivphKct.  Neque  aliter  videtur  accipiendum  quod 
moxfubiicit,  de filijs  tuis  ,  quafi  non  de  omnibus 
loquatur ,  fed  de  nonnullis  ,  quibufeum  familia¬ 
rius  cgerat,eorumque  mores  diligetius  cognouerat, 
perfpexeratqiie  eos  vit?e  actionibus  Chriftianae 
legis  praecepta  repr^fentare. Hoc  enim  eft, quod  air, 
ambulantes  w  vernate.  Ambulare  enim,  vt  alias  mo  - 
nui ,  &liic  obferuat  OEcumenius  ,  progreffum  fi- 
gnificat.  Quantum  enim  ejuis  in  virtute  operatur ,  vlte- 
rtits  progreditur  ,  habitumque  honefti  perfethorem  fibi 
fubinde  comparat,  quippe  cum  infinita ,  &  numquam  de- 
6 I°- Il<  35*  ficiens  virtutis  via  Jit.  Ita  dixit  Ghriftus  1 .  Ambula* 
te  dum  lucem  habetis ,  vt  non  vos  tenebra  comprehtn - 
bPaLioo.6.  £anu  £t  £)aujd  b.  Ambulans  in  via  immaculata  ,  hic 
T/nhi  mintjlr.ibat. 

J  y ‘  Itaque  fenfus  eft,  incredibilem  cepi  animo  volu¬ 
ptatem, quod  re  ipfa  compererim  nonnullos  ex  filiis 
tuis  Chriftianis  moribus  prasditos.  Ait  autem, <*?»£«- 
lantestn  veritate  ,  quia  fidei  veritati  bonis  aCtionibus 
teftimonium  praebent, fidemque  animo  conceptam 
honefta, atque  laudabili  vita  palam  profitentur,adeo 
longe  aberant  ab  eorum  improbitate,  quos  alicubi 
c  ad  Titum  Paulus  1  perftringens  ait.  Confitentur fe  nojfe  Deumfa- 
tiis  autem  negant.  Et  Petrus  d  ..iQMelius  enim  erat  tl- 
lis  non  cognofiert  viam  iufiitia ,  quam  pofi  agnitionem  re- 
trorfum  conuerti  ab  eo,  quod  illis  traditum  tfifanBo  man¬ 
dato.  Contigit  enim  eis  illud  veri  prouerbi)  :  Canis  reuei- 
fut  ad  fuum  vomitum  ,  &  fus  lota  in  volutabro  luti. 
Atqui  Ele&asfilij  ambulabant  in  veritate  ,  hoc  eft, 
quotidie  magis ,  ac  magis  in  Chriftiana  difciplina 
proficiebant ,  eorumque  virtus  quotidiana  capie¬ 
bat  incrementa ,  quod  eft  proprium  eorum,  qui  ad 
Chriftianae  virtutis  apicem  contendunt  ;  quotidie 
namque  aliquid  ad  fuperiora  adiiciendum  eft ,  vt 
ad  fummum  aliquando  pertingas.  Nec  male  di- 
de*vifbcat'  °l*ra  quidam ,  e  quotidie  aliquid  ex  vtiijs  dernen- 
f.i7,  dum ,  errorefque  fuos  obiurgandos.  Et  quod  de  philo- 
f  cp.73,  fophiae  ftudio  idem  alibi  f  fcripfit ,  id  de  Chriftiana 
perfeCtione  multo  verius  affirmarim ;  omnia  aliane- 
ghgenda  efii ,  vt  huic  affideamus ,  cui  nullum  temporis  [pa¬ 
stum  fatis  magnum  efl ,  etiamfi  a  puerilia  vfque  ad  lon * 
giffimos  humani  aui  terminos  vita  protendatur. 

V,  Sicut  mandatum  accepimus  d  Patre.  Atquodmaft- 

datum  ?  vniuerfim  poifis  Decalogi  legem  accipere, 
gcap.19.17.  fte  quia  olim  Cfiriftus  apud  Matthaeum  S.  Si  vis 
ad  vitam  ingredi,  ferua  mandatam.  Mox  autem  De¬ 
calogi  praecepta  enumerat :  neque  enim  exigua  laus 
eft,  in  viro  praefertim  nullo  peculiari  vinculo  adftri- 
€to  Decalogi  praeceptis  obtemperare.  OEcumenius 
tamen  peculiare  praeceptum  caritatis  interpretatur, 
heap.14.13.  de  quo  Chriftus  apud  Ioannem  h.  Si  quis  (inquit) 
diligit  me > fermontm  meum  firuabit  j  8c  paujo  ante  di- 
i  eap.eod.  xerat '.  Si  diligitis  me,  mandata  mea  ferua  te.  Quocirca 
Ter.15.  rc6te  Grcgorius.  Probatio  dilellionts ,  exhibitio  efi  ope¬ 
ris.  Ei  Auguftinus.  Operatur  magna  amor,  fi  efi,  fi  au¬ 
tem  operari  renuit ,  amor  non  efi.  Fauet  huic  interpre¬ 
tationi  ,  quod  mox  fubiicit  Ioannes  ,  cum  praecep¬ 
tum  caritatis  praefertim  in  proximos  commendat, 
quod  &  fecerat  in  prima  cpiftola.  Et  profetfto,  vt 
egregie  explicant  Theologi  ,  Chriftiana  perfedrio 
in  caritate  pofira  eft.Et  eam  ob  caufam  monet  Pau- 
*'  lusk.  Omma  veffra  in  caritate  fiam.  Et  alibi1  castcra 

I1.-C0r.13.  omnia,  abfque  caritace  nihil  prodefTe  oftendit; 

caritatem  autem  deferibit  quafi  omnem  virtutem 
compleftentcm  ,  &  vitia  contraria  excludentem. 
(.■antas (inquit) patiens  efl ,  benigna  efi,  caritas  non  <trnu~ 
Lnur,  non  agit  perperam ,  non  inflatur ,  non  efi  ambit tofa, 


Epift.  II.  B.  Ioan. 


A  quarit  qua  fuafunt ,  non  irritatur ,  nm  togitat  ma * 
lum  ,  non  gaudet  fuper  iniquitate ,  congaudet  autem  ve¬ 
ritati  ,  omnia  fujfen ,  omnia  credit ,  omnia  fperat ,  omnia 

fufline/. 

Hanc  igitur  virtutem  Ei edtaefilij  maximi  fetfta-  VE 
bantur.  Sed  cur  obfecro ,  hoc  mandatum  ait  loan- 
nes  nos  accepiffe  a  Patre  2  Sicut  mandatum  (inquit) 
accepimus  d  Patre.  An  Patrem  appellat  Chriftum? 

Sic  omnino  exiftirnat  OEcumenius,  Ifaias  “  enim  4CaP-8-  i*- 
Chriftum  ira  loquentem  inducit.  Ecce  ego  ,  &  pueri 
mei,  quos  dedit  mihi  rDommus.  Nam  de  Chrifto  verba 
illa  interpretatur  Paulus  b.  Ec  apertius  idem  Pro-  b  Hcbr.i.ij, 
pheta  inter  caerera  nomina, quae  Chrifto  attribuit, 

Patrem  futuri  faeculi  appellandum  c  docet.  Foca-  ccaP-9'<f" 

B  buur  (inquit)  nomen  ei  eu  admirabilis,  confilianus,  Deus 
fortis ,  Pater  futuri  ftculi,  Princeps  pacis.  Placet  ea  ex¬ 
plicatio  recentioribus  quibufdam  ,  qui  Chriftum 
vere  omnium  Chriftianorum  Patrem  cfle  affirmant. 

Qmjd  fi  negem  effc  verum  plane  defipiam  ;  fed 
vereor  ramen ,  vr  id  fignificare  voluerit  Ioannes, 
qui  paulo  ante  Chriftum  Dominum  Patris  filium 
appellauerar.  Nec  mihi  facile  perfuadere  poffiim, 
ccncinuo  illi  Parentis  nomen  conceffurum  >  quem 
filium  nominauerat.  Malim  itaque  Patrem  eo  mo¬ 
do  interpretari ,  quo  Chriftus  Dominus  apud  Mat- 
tbatum  ,  Patrem ,  qui  in  caelis  eft ,  inuocari  praece-  ^  cop.s.  9, 
pititotam  enim  procul  dubio  Trinitatem  fignifica- 
uir,  qU2?  creationis ,  &  conferuationis  iure,  merito 
C  Pater  inuocatur.  Qua  ratione  apud  Malachiam  e  e  cap.  1.  6 . 
hunc  in  modum  Deus  hominum  ingrati  animi  vi" 
tium  reprehendit.  Filius  honorat  patrem ,  &  feruus  Do~ 
minum  fuum.  St  ergo  Pater  ego  fum ,  vbi  efi  honor  meus 
qt  fi  Dominus  ego  furn, vbi  eft  timor  meus? 

Qixod  fi  quis  Patrem  velit  pro  prima  Trinitatis  VII. 
perfona  accipere ,  non  longius  a  vero  abierit  j  quod 
enim  Chriftus  pronunciauir,a  Patre  audierat, vt  ip- 
femet  apud  Ioannem  faffirmat.  Trtrba,qua  tgo  loquor, d 
me  ipfo  non  loquor. EtSalibi.  Omnia, quacumque  audiui  d  fcap.14.10. 
Patre  meo  ,  nota  feci  vobis.  Quam  ob  caufam ,  vtego  gcap,I5'IJ' 
quidem  interpretor,  fubiicit  Ioannes, quod  etiamm 
prima  Epjftola  dixerat,  non  fc  nouum  mandatum 
tradere  ,  fed  quod  ab  initio  accepit,  indicans  nimi- 
D  rnm  caricatis  praeceptum  non  efle  praeceptum  legis 
Euangelicae  a  Chrifto  Domino  impolitum,  fed  ipfo 
iuie  naturae  niti ,  diuina  praefertim  reuelatione ,  ac 
fupranaturalium  rerum  fide  admifla,vt  fuoloco  co- 
piofius  explicui ;  quomodo  autem  Chriftus  Domi¬ 
nus  fuum ,  ac  nouum  mandatum  appellet ,  ibidem 
docui. 


mandatum 
initio  ,vtdth~ 


f  Ei  nunc  rogo  te  Domina ,  non 

nouum  fcnbens  tibi, fed  quod  habuimus  ab  i 


H#c  magnopere  congruunt  cum  iis, quae  in  prima  I* 

E  Epiftola  dixit ,  quo  loco  praeceptum  caritatis ,  quo 
proximi  diliguntur  ,  negauit  efle  nouum.  Videtur 
autem, vt  obfcruauit  non  nemo,  tacite  perftringero 
haereticos ,  qui  negle&is  Apoftolicis  traditionibus, 
noua  quasdam  dogmata ,  &  prorfus  abfurda  ftatue- 
bant.  Quod  etiam  grauiffimis  verbis  reprehendit 
Mofes  h.  Nouiy  recentefque venerunt ,  quosnon  coluerunt  fiDeur.3». 
patreseorurn.  Ita  hsretiqs  nouitatem  obiicit  Tertul-  j  i^.depii- 
fiamis  i .  Edant  ergo(ak)ongmes  Ecclefarurn fiant,  enol-  pajp.  CiJl. 
uant  ordine  Spifcoporu  fuorum ,  itaperfucctjfionesabtnitio 
decurrentem, vt  primus  ille  Epifcopus  aliquem  ex  A?°ft°lis, 
vel  Apoftolicis  viris  ,  qui  tamen  cum  Apofiolis perfiutrane- 
rint ,  habuerit  «nitorem ,  &  anteccfforem  hoc  enim  modo 
Ecclefig.  Apofiolica  cenfts  fitos  deferunt.  Et  paulo  k  ante  kcap.5o. 
dixerat ,  omnes  haereticos  vera,  atque  Ecclefiaftica 
do&rina 


Explanatio. 


273 


do&rina  pofteriotes  efle  j  &  addit.  Probem  fe  nonos  A  derit fratrem  fisum  necejfitattm  habere  &  clauferitvifcera 
Apofiolos  ejfe,  dicant  Chriftum  iterum  defitendtjfie ,  iterum  fua  ab  eo,quomodo  caritas  Dei  manet  ineo }  Et  vt  ait  Sa- 

iffitm  docuijfe ,  tterum  crucifixum , iterum  mortuum  ,  iterum  lomon  ^.Nmquidpotefi  homo  ab /condere  ignem  in  fmu  /ito,  3  Prouer‘ 6 

tcap.jr,.  re/ufcitatum.  Et  mojt»;  Sed  ab  exceffiu  reuertar  ad  prin-  vt  vefitmenta  illius  non  ardeam  i  i7'  . 

ctpalitatem  veritati .  &  pofteritatem  mendacitati  deputan¬ 
dam  ,  ex  illius  quoque  parabolapatrocittio ,  qua  bonum  femen  6  Et  hac  efi  carit  at ,  vt  ambulemus  fecundum  mandata 

frumenti  k  Domino  feminatum  primo  conftituit  ,  auenamm  eius ;  hoc  efi  enim  mandatum  ,vt  quemattmodum 

autemfierilit  feeni  adulterium  ab  inimico  Diabolo  fuper ducit.  audiflis  ab  mitto,  in  eo  ambuletis. 

falib.7.ftro.  Eodem  fpedant  quae  fcribitClemes^  Alexandrinus. 

Praterea  aute  fore  vt  in  veritate  feminetur  hstrefes,vt  in fru-  Videri  poretat  Apoftolus  parumad  rem  loqui,  I. 

mento  7ix.anta  prophetice  diElum  efi d  Domino ,  &  fieri  non  cum  caritatis  praeceptum  commendaret  iis, quos  pu~ 

potefi,vt  non fiat  id,quod  pradittu  efi  ejfe  futurum-,  huius  au -  tabat  aduerfas  haereticorum  perfidiam  in  vera  fide, 

tem  canfia  efi, quod  quidquid  efi  pulchrum  [equitur  momttt.  ac  religione  confirmandos.  Iam  vero  o /tendit  quor- 

Sed  hac  dere  plura  alibi  dixic.  Videant  igitur  hu-  fumea  oraria  fpetftec  j  praeceptum  ,  inquit,  caritatis, 

1 1.  ius  noftri  aeui  haeretici ,  qui  noua  Euangelia  cudunt,  quod  a  principio  vobis  impoficum  eft  ,  exterorum 

c  j.Cor.  4,  noua  dogmata  confarcinant, quo  loco  habendi  fine  B  omnium  praeceptorum  obferuationem  exigit.  Eft 

jtf.num.i.  ab  iis,  qui  fidem  iam  indcaChrifto  Domino  pro-  enim  caritas  ,  vt  paulo  ante  dixi ,  non  fegnis  ,  aut 

mulgara,  ab  Apoftolis.virifque  Apoftolicis  propaga-  languida,  fed  potius  a&uofa ,  &  efficax ,  ac  propte- 

tam,&  ad  h^cvfque  tepora  a  bonis  omnibus  coftatif-  rea  redte  aitloannes  Chriftum  prsceptorem  imita- 

fim£  retentam  fequuntur.  Semper  enim,  vt  aduerfus  tus.  Et  hac  efi  caritas,  vt  ambulemut  fecundum  mandata 

Apione  probat  Iofephus,nouitari  prxfereda  eft  anti-  eius.  Caritatem  enim ,  vt  ait  OEcumenius  ,  in  eo 

quitas.  Itaque  Ioannes  caritatis  praeceptu  ab  antiqui-  exiftere  oftendit  ,vt fecundum  ipfam  ambulemut ,  man- 

tate  comendat,  vt  oftendat ,  quemadmodum  obfer-  datumque  ab  initio  non  alterius  caufa  nobis  datum  effie  ait , 


uauit  OEcumenius, /e  w  pracipere,qtta  fitpe  alias petra- 
flata  effent ,  e<r  plurimorum  vfit  trita ,  non  autem  noua  ,  & 
difficilia,  quaque  ob  nouitatem  parere  molefitam  poffent.  R  e- 
<5te  quippe  alicubi feribit  Seneca--.  tJMagna  pars  eft 
d  epift  76.  apud  imperitos  mali  nouitat.  Ec  alibi e.  Nomas  addicit 
calamitatibus  pondus.  Idcirco  Ioannes  fe  nihtl  noui 
praecipere  ait  >  fed  quod  accepimus  ab  initio  ,  fiue  cum 
ipfa  natura ,  cui  haec  lex  inferipta  eft  ,  6c  quodam¬ 
modo  infculpta,  atque  innata  ,fiuc  ab  initio  nafcen- 
tis  Ecclcfiae  ,  cum  Chriftus  Dominus  humanx  vin¬ 
dex  ,  atque  aderror  libertatis  hoc  praeceptum  illu- 
ftrauit,  fedulo  difcipulis  commendauic,  luo  deni¬ 
que  exemplo  firmauir. 

Vt  diligamus  alterutrum  ;  hoc  eft  praeceptum  acce- 
III.  ptum  ab  initio ,  quod  mortalium  mentibus  inditum 
eft,  quodque  natura  ipfa  fttadet,  ita  enim  Seneca  f. 
f  epift.  48.  In  commune  .inquit ,  viuitur  ,  non  potefi  quifquam  beate 
degere  qui  fe  tantum  intuetur ,  qui  omnia  ad  vtilitates  fuas 
conuertit.  Alteri  vtuas  oportet ,  fi  vis  ubivuwre.  Quxfint 
autem  amoris ,  &  humanitatis  officia  alibi  S  his  ver- 
g  epift. js'.  bis  explicat,.  Pracipivnm  ,  inquit  ,  vt  naufrago  ma¬ 
num  porrigat  ,  erranti  viam  monfiret  ,  cum  ejuritnte  pa¬ 
nem  fisum  diuidat  ?  Quando  omnia  ,  qua proflanda  fiunt,, 
ac  vitanda  dicam ,  cum  poffim  breuiter  hanc  illi  formulam 
humani  officq  tradere  ?  Omne  hoc  •,  quod  vides ,  quo  diuina , 
ac  humana  conclufa  fiunt  ,vmm  efi:  membra  fumus  cor¬ 
poris  magni ,  natura  nos  cognatos  edidit,  cum  ex  iifidem,  & 
in  eadem  gigneret ;  hac  nobis  amorem  in  didit  mutuum, &  fio - 
ciabiles  fieett.  Illa  aquum  iufiumque  compofiuit  ,&ex  illius 
confiitutione  miferius  efi  nocere  ,  quam  Udi ;  ex  illius  im¬ 
perio  parata  fiunt  iuuantis  manus.  Jfte  verfus ,  &  inpeftore, 
&  ore  fit. 

Homo  fium ,  humani  nihil  d  me  alienum  puto . 
coeamus ,  in  commune  nati  fumus. 

I  y.  Ea  porro  Chriftus  Dominus  etiam  inimicis  prx- 
kMat.s.44.  ftanda  docuit  b.  Diligite  inimicos  vefiros  ,  benefa¬ 
cite  his  ,  qui  oderunt  vos  i  &  orate  pro  perfequenti- 
bus  ,  &  calurnniantibus  vos ,  vt  jitis  flq  Patris  veilri, 
qui  in  calis  efi,  qui  filem  fitum  oriri  facit  fuper  bonos ,  & 
i  loan.  1 3.  malos ,  &pluit  fuper  iuftos ,  & iniufhs.  Alibi  '  vero  hac 
51*  veluti  teflera  fuos  voluit  difcipulos  inrernofci.  In 

hoc  (  inquit )  cogno fient  omnes, quod  difiipultmei  eflis  ,fi 
dilehionem  habueritis  ad  imticem.  Et  hic  nofter  in  fua 
^eap.3.18.  prjma  epjftola  k  diledfcionis  modiim  praeferibens. 

Non  diligamus  ( inquit )  verbo ,  neque  lingua ,  fed  opere, 
&  veritate,  neceftb  eft  omnino  vi  caritas  animo  in- 
clufa  fefe  proferat ,  ac  prodat ,  vt  enim  idem  Ioan- 
Jcap.  3,17.  nes  ait  Qui  habuerit  fubftamiam  huius  mundi,  gr  vi * 


quamvt  ineo ambulemus,vltrb  citroque  eadem  commifcens, 
ac  repetens  ,vt  videlicet  per  caritatem  vnionem  ipfis  indi- 
uulfam procuret ,  ne  ad  [eduliores ,  qui  iam  in  mundum  pro- 
ccfif erant ,  Dominique  aduentum  in  carne  reprobabam  Re¬ 
cederent.  I11  prima  autem  epiftola  b  apertius  dixerat.  ^caP-5*|. 
Hac  efi  enim  caritas  Dei,vt  mandata  eius  cufiodiamusiin- 
ter  extera  autem  mandata  prxeipuum  locum  obti¬ 
net  fidei  prxeeptum,  quo  eius  vnitas  ,  &  veritas  re¬ 
tinenda  prxeipitur;  vtenimait  Paulus  c  Apoftolus,  «Ephe.** 
Vhusefi  Deus ,  vna  fides  ,vnum  baptifina.  Cum  igitur 
hxc  fidei  vnirasfic  in  primis  neceffitria ,  plane  fe- 
quitur  vitandos  efteimpoftores,  qui  falfa  dogmara 
confingunt,  &  a  vera  Ecclefia  recedunt  ipfi,  &  alios 
abducere,  atque  auocare  nituntur. Ambularcautem 
dixit  fecundum  mandata  eius  ,  vt  vniuerfim  omnia 
prxeepta  complc&atur ,  quia , vt  ait  Iacobus  d •,  Qui  d  eap. »,  *o. 
totam  legem  [cruduerit ,  offendit  autem  invm,faEius  efi 
omnium  reus. 

Hoc  efi  enim  mandatum ,  vt  quemadmodum  audifiis  ab 
initio  ,  in  eo  ambuletis.  In  prxeepto  caritatis  omnia 
propemodum  alia  prxeepta  taciti  inuolui alibi  ofte- 
D  di ,  atque  idcirco  Ioannes  cum  dixiflet ,  caritatem  id 
potiffimdtn  exigere  a  nobis ,  vt  ambulemus  fecun¬ 
dum  mandata  etus ,  id  nunc  proprie,  ac  nominarim 
attingit,quod  maxime  ad  rem  facic.M^ndatum  enim 
aiteftbjVt  quam  ab  initio  mente  fidem  concepe¬ 
rant  ,  quamque  vitx  rationem  complexi  erant, 
conftantiflimc  retineant,  nec  patiantur  feab  infti- 
tuto  Chriftianx  virx  curfu  ,  recfta  verx  pietatis 
via  ad  hxieticorutn  diuortiafledi.  Sxpius  autem  his 
non  multis  vertis  ambulandi  verbum  iterauir,  in¬ 
nuens  ,  vt  non  nemo  obferuauir  ,  legis  Euangclicx 
facilitatem  , quippe  qux  non  fimplex, aut  nudum 
prxeeptum  imponit ,  quod  olim  fi  cicbat  lex  Mofis, 
k  f  d  ob  emperandi  facultatem  tribuit,  virefque  fuf- 
ficic  ad  ea  peragenda,  qux  imperat.  Eam  procul  du¬ 
bio  ob  caufam  Chriftus  apud  Matrhxumiugum  fua- 
ue,&  onus  leue  appellat  'Jugum  enim  we«7w(inquit)  c&ap.n.j*^ 
fuatie  efi /r  onus  meitleue.  Et  hic  Ioanes  f  nofter.  Adan- 
data{\v, q  \'n) eius grauia non funt. Quippe  Deus  diuinx 
fux  uix  auxilium  pixbet ,  quo  mens  roborata  ni- 
h  1  non  poreft  :  ita  enim  alicubi  dixit  PaulusS.  gPbiI.4. 15. 
O".  poffim  m  eo  ,  qui  me  confortat. 

idque  olim  indicauif  Deus  apud  Ofeam  b-,  Et  ego  III. 
(inut  irj  quafi nutntius  Ephraim  portabam  eos  in  brachiis  ^eap.  *«*J> 
f  •  &  *e furunt, atiod  curarem  eos :  Tn  funiculis  Adam 

tr„  ;.:m  eoi, in  vincules  caritatis, &  ero  eis  quafi  exaltans  iu - 
gum  fuper  maxillas  eorum, &  declinans  ad  eu,vt  veficeretur. 

Defer» 


274  Epift.  1 1.  B.-Ioan 


buntur  enim  lingularia  legis  Euangelici  priuilcgin,  A 
illudque  praecipue  ,quod  diuinae  gratiae  efficacita¬ 
tem  continet quod  eft  in  lege  Euangelica  prima- 
acap.i  5.10  rjltmj  cum  alioqui  lex  illa  Mofis  in  Adtis  a  'Apofto- 
licis  intolerabile  iugum  non  immerito  nuncupetur. 
Praecepturh  igitur  eft,  vt  hic  ait  loannes,  vt  quemad¬ 
modum  aiidiflis  ab  initio ,  in  eo  ambuletis.  Hoc  olim  va- 
bcap.jo.ti.  ticinatuseftllaias  b.  Et  aures  tua  (  inquit  )  audient 
verbum  pofi  tergum  monentis.  Hac  eft  via ,  ambulate  in  ea, 

'  er  non  declinetis  neque  ad  dexteram ,  neque  ad  fmtftranu. 
Illos  autem,  ab  initio  audifte  ait ,  cum  prima  videli¬ 
cet  fidei  rudimenta  didicerunt,  cum  Chriftianis  fa- 
eris  initiati  funt.  Quoniam  enim  Chriftus  Dominus 
t  Matth.18.  afcenfurusin  caelum  monuit  Apoftolos  c  ,  vtdoce- 
in  fin.  '  rent  omnes  gentes ,  baptizantes  eos  in  nomine  T  atris  ,  &  B 
Eili) ,  &  Spiritus  fanffi ,  docentes  eos  [eruar e  omnia  ,  qua¬ 
cumque  mandant  vobis.  Vcriffime  intellexerunt  Apo- 
ftoli,ac  pofteris  tradiderunt  ,  geminam  fidelibus 
tradendam  effe  dodhinam  -/alteram  ,  qua  arte  ba- 
ptifmum  fidei  praeceptis  imbuerentur  ;  alteram, quas 
ad  mores  referietur,  quam  furccprobaprifmo  dili- 
i..  gentiifime  colerentiadvtramque  referri  poteft  quod 

in  prariehtia  ait  loannes  ,  vt  quemadmodum  attdifH »■ 
ab  initio ,  in  eo  ambuletis  ,  hoc  eft  ,  vt  fidei  dogmata, 

6  morum  praecepta  retineatis. 

7  Quoniam  multi  feduffores  exierunt  in  mundum ,  qui 

non  confitentur  Iefum  Chrifium  venijfe  in  catnem, 
hic  eft  feduttor,  &  Antkhnftus.  ^ 

J.  Huc  omnis ,  vt  initio  dixi ,  haec  epiftola  refertur; 

Vult  enim  Apoftolus  imminenti  periculo  profpicerc, 

&  Eledhm  vnacum  tota  familia  in  Chriftiana  fide 
fieprorfus  confirmare,  vt  haereticorum  verfutias,  & 
callidas  fubtilitates  facili  vitaret.  Vt  enim  ait  Apo¬ 
ftolus  ,  in  iis  potiflimuntregionibus  ,  vbi  Elcdh  vi- 
uebat, exorti  erant  impij ,  ac  nefarij  haeretici ,  qui 
Chrifti  adutntum pernegarent ,  atque  adeo  humani 
genetis  libertatem  vniuerfam  legem  Euangeli- 
tramdemedio  tollerent.  iVhfulti ( inquit )  feduffores 
exierunt  in  mundum.  Id  vniuerfim  veriflime  dicitur, 
nam  illo  ipfo  Apoftolico  faeculonon  pauci  hxretici 
d  ab.4,  hift.  prodierunt  in  lucem ,  de  quibus  apud  Eufebium  d  ,& 
eap.  ii.  Nicephorum  e  haec  fcripfit  Egefippus.  Et  quoniam 
ehb.  4.C  .7.  (  inquit )  Ecclefta  nondum  erat  falfa  ptruerft  haretico- 
rum  doffrina  inanitate  corrupta  ,  idcirco  virgo  appellata 
fuit.  *At  Thebulis  ( vel  vt  alij  codices  habent ,  Tbcbu- 
tes )  propterea  quod  in  petitione  Epifeopatus  repulfam  tule¬ 
rat  ,  eam  erroris  labe  ex  occulto  inficere  exorfus  eft. Qui  qui¬ 
dem  imus  erat  ex  horum  numero  ,  qui  ex  feptem  [effis  in  po¬ 
pulo  Iudaico  profeminatis  oriebamur.  £x  quibus  [effis  ori¬ 
ginem  erroris  duxit  Simon ,  vnde  Smoniani ,  gr  Cleobius , 
vnde  Cleobiani ,  &  Dofitheus  ,  vnde  Vofuheani ,  &  (ftor- 
theus ,  vnde  Gorthani ,  &  zJMafbotheus  ,  vnde  Masbo- 
thean*.  sit  que  ex  iftorum  fontibus  profluxerunt  Menan- 
drianiftdt  &  eJMarcionifta  ,  &  Carpocratiani ,  &  Valen¬ 
tiniani,  &  Bafihdiam,&  Saturniliani :  quorum  ftnguh  fe- 
paratim  variam  illam  quidem  ,fuarn  tamen ,  &  propriam  E 
inuexere  opinionem,  slb  illis  item  nafcebanturP feudochri- 
1  M  3  Pfeudopropheta ,  &  Pfeudoapoftoli ,  qui  adulterina  ,  & 
corrupta  peruerfk  doctrina  contagione  contra  Deum,  & 
cotra  Chrifium  eius  induffa  concordiam, &  vnilatem  Eccle- 
[<£  tamquam  mernbratim  difcerpferunt. 

1 1-  Se  d  quos  potiffimum  hocloco indicet  loannes, no 
fatis  liquet .-  na  fi  fpedtes  verba,qux  fcqufitur,^«i  non 
confitentur  Iefum  Chrifium  venijfe  in  carnem,  ea  non  vno 
modo  accipi  polllint.  Etenim  fi  negent  fimpliciter, 
ac ppxcisc  Chrifti  ad  nos  aduentum,  id  omnibus  lu¬ 
datis  commune  erat ,  qui  etiamnum  Meftiae  aduen- 
tum  npn  minus  fluite  ,  quam  impie  praeftolantur. 
autem  verifimile  Iudaeos  ab  Apoftolofigni- 


ficari  ,non  enim  diceret  multos  feducftords  eXortoj 
efle,  cum  iampridem  &  Iudxi  Euangelicae  dodtrinx 
incunabulis ,  vt  olim  Pharao  I. idaeorum  infantibus, 
acriter  aduerlarcntuu  Indicare  itaque  videtur  Ioan- 
nes  e Chiiftianoruin  numero ,  &'Ecciefiae  finu  pro- 
difle  qubfdam  ,  quos  olim  ,  vt  in  prxfentia  monet 
OEcumenius , Chriftus  Dominiis  vcmuros  prafdi- 
xcrat a.  Et  multi  (ait)  P fcudoprophetst  furgent ,  <&  fedu-  a  ^atl4 
cem  mulio  s.  lt' 

Pono  non  defuerunt , qui  Bafilidcm  poriflimum  III, 
notari  autument  ,quibusfanere  videturEpiphaniUs, 
qui  de  1 1  > o  hunc  plane  in  modum  fcribi-A  Quin  &  bHjeref.^ 
idem  de  Chnflo  ve/ut  qui  in  apparentia  apparuerit, opinatur. 

Efte  autem  ait  ipfmphantafiam  in  eo ,  quod  apparuit  ,mn 
efte  autem  hominem  ,  neque  carnem  fujcepifte.  Confingit 
porro  nobis  alium  fabula  -,  ac  dramatis  affum  fecundus  ille 
imitator  in  tr affatu  de  Cruce  Chrifti,  non  Iefum  pafturn 
effe  afferens ,  fed  Simonem  Cyremum.  Nam  quoniam  dum 
Dominus  e  Hterofolymis  exturbaretur ,  velut  Euangtlij  fe¬ 
ries  habet,  coegerunt  quemdam  Simonem  Cyrenaum  ad  por¬ 
tandam  crucem ;  hinc  repent ,  vt  nequitiei  fua  tragoediam 
confingeret.  Et  illum,  inquit  ,  in  eo ,  quod  portabat  crucem, 
transfrmauit  in  fuam  fpeciem ,  &  feipfumin  Simonem, 

&  pro  fe  ipfo  tradidit  Simonem  vt  crucifigeretur.  Cum  au¬ 
tem  ille  crunf  geretur ,  flabat  exoppoftto  muifibdis  I e  fu  s  de¬ 
ridens  eos,  qui  Simonem  cruciflgebanr,  ipfeverodtfceffn  ad 
caleftia  tradito  Simone  ad  ciuctflgendurn ,  &  illafus  procef 
fit  ad  edum.  Sed  fi  E!t  db.  Babyloniae  ciuu  crar,&  in¬ 
quilina,  vix  poterat  cognofcere  ,  quae  Bafilides  in 
Agypto,  &  finitimis  regionibus  ftolide  effutiebat. 

Idenvenirn  Epiphaninsait.  Bafilides  igitur  ,  quemad¬ 
modum  fupra  indicatum  eft ,  ad  idSgyptiorum  regionem 
miftus ,  illic  vitam  degebat.  Deinde  venit  m  partes  Profo- 
pita ,  &  Slthribita,imo  etiam  circum  Saitern ,  Qrsllcxan- 
driam,gr  silexandnepvlit  tm  prafeffuram  ,  hoc  eft ,  vicinos 
circumcirca  Aexandru  locos,  quos  nomos ,  hoc  eft,  pafcua, 
fiue prafeffuras  vdigypnj  vocant. ita.  f\or\  videtur  Elcdhe 
a  tam  longt  diflito  iropoftore  imminere  poruilfe 
periculum,  cui  hac  epiftola  loannes  occurrerer;  nifi 
xpiis  dicar  nefariam  impij  hxfetici  docftrinam  adeo 
fuiffe  diffufam  ,vt  etiam  Babylonem  penetrarer. 

Non  videntur  autem  illi  audiendi  qui  Bafili¬ 
dcm  autumant  haerefim  docere  coepiffie  fub  A- 
driano  Caefaie  ,  &  Alexandro  Romano  Ponti¬ 
fice,  vr  loannes  qurTraiano  imperante  mortali¬ 
tatem  exuit ,  Bafilidis  dogmata  pcrftringere  nullo 
modo  potuerit;  fiam  eo  quidem  tempore  eius  im¬ 
pietatem  loge  latequefuifle  diffufam  haud  abnue¬ 
rim  ,  ciustame  initia  antiquiora  fuiffe  -aperre  doccc 
Ignarius ,  qui  imperante  Traiano  Romx  martyrio 
funditis  eft.Cii  enim  ad  Trallianos  c  feriberet  sfug  te  c 
(  ait )  illas  fine  Deo  harefts ,  diaboli  enim  funt  adimtentio 
ferpentis  au ff oris  malorum, qniper  mulierem J eduxit  Adam 
Patrem  generis  ncflri.  Fugite  vero  ,  &  malas  f oboles  eius , 

Siment  m  dico  primogenitum  gemeris  ipfius  ,  &  Menan¬ 
drum  ,  &  Bafilidcm,  &  totam  colle  ffionem  malignitatis  ip¬ 
fius.  Vt  appareat  ante  Adriani  tempora  Bafllidem 
haerefis  lux  virus  effudifle ,  atque  adeb  a  Ioanne  po- 
tuifte  eius  errores pcrftringiJFuiffe  autem  Bafilidcm 
quorumdam  portentorum  ,  atque  ineffabiliumar- 
canornm  ini-ienrqrcm  ,  &  architedfum  tcftatiir  Ire- 
nxus^multaquc  illum  fcripfiffe  affirmant  Clcinense 
Alexairdrinus ,  &  Eufcbius  ^ .  Hunc  igitur  prxfti-  fi,'b."4  hift 
giarorem  ,  eiufaue fabulas  ,  atque  figmenta  cauen-  cap,  7, 
oacffe  monet  Apoftolus  ,  ipfum  pon  o  auditorem, 
fcdudtorcrft  ,  &  Antichriftum  appellar.  Eft  autem 
Grxce  pro  fedudtore  0  Tr^avc?  qui  proprie a  redta  via 
abducit  ,&c  in  errorem  impellit ;  Antichriftum  au¬ 
tem  vocat ,  quafi  Chrifti aduerfariuni. 

Nam,  vt  alibi  dixi,  Antichrifti  nomen  ambigue  in  V. 

facris  lireris  accipitur  , interdum  enim,  vt  hoc  loco, 

Chrifti 


VI, 


epift.  II, 


Explanatio.  275 

Chrlfti  aduerfarium  fignificat ,  &  quafi  commune  A  fcopus.  Magna,  inquit ,  confiquiturDei  beneficia, qui  fe 


nomen  omnibus  improbis ,  &  praecipui  hasreticis 
conuenit.  Nonnumquam  ver6  priuatim  quemdam 
hominem  fignificat ,  qui  fecundum  ad  nos  Chrifti 
aduentum  praecurret ,  pios  ,ac  iuftos  vexabit ,  non 
paucos  ad  impietatem  pertrahet  ,  ea  denique  mala 
omnia  perpetrabit ,  quae  a  Paulo  Apoftolo  deferi- 
buntur.  Imperite  autem  iuxta,  atque  impie  faciunt 
hasretici,qui  Antichrifti  nomen  Romano  Pontifici, 
6c  Sedi  Apoftolicas  proprie  tribuendum  elfe  con¬ 
tendunt  ,  quorum  vefanatemeritas  non  femel  a  do- 
iftifiimis  viris  confutata  eft.  Mirari  autem  quifpiam 
poflet,  cur  cum  fedu&ores  numero  multitudinis 
nominailet ,  fubitb  ad  vnitatis  numerum  conuerta- 
tur,cumait,  Hic  eft  feduSlor,  &  Anticbriftw.  Sed 
hocefle  in  facris  literis  frcqucntifllmum  ,  alibi  mo¬ 
nui  :  videtur  autem  refpexifle  Ioannes  ad  fua  verba 
in  prima  epiftola*.  Et  omnis  fpiritus  qui  [oluit  Itfum,ex 
Deo  non  eft ,  eft  hic  eft  Antichriflut.  Quod  enim  ibi  ait, 
ex  Deo  non  eft ,  hic  dicit ,  eft  [edulior  ;  vtrobique  au¬ 
tem  pofuit  Antichrifti  nomen.  Quis  autem  magis 
eftChrifto  contrarius  ,  quam  qui  eius  aduentum  ,Sc 
lingulare  eius  in  omne  genus  hominum  beneficium 
negat?  Ncc  dubium  eft,  hac  ratione  plurimos  effe 
Antichriftos,  qui  aduerfus  fidem  ,  &  religionem 
aut  differendo  ,  aut  perdite ,  aut  flagitiose  viuendo 
pugnam  fufeipiunt, 

8  Videte  vofmetip [os,  ne  perdatis  qua  operati  eftis  :  fed 
Vt  merce  dem  plenam  accipiatis . 

Indicato  periculo  falubre  adiicit  confilium  ,  vt 
fuis  rationibus  profpiciant ,  caucantque  ne  omnium 
bonorum  inuram  faciant ,  fed  quamdiligentiflim£ 
curent, vt  quoniam  in  Chriftianae  virtutis  ftudio 
non  parum  proceflerant ,  ad  metam  aliquando  per- 
ueniant ,  &  fui  curfus  praemium,  ac  mercedem  afle- 
quantur.  Ait  igitur  ;  Videte  vofcmetipfos,  Grxce  j @Xe- 
•nt ti  :  quafi  dicat, vofmetipfos,veftrafq;  omnes  a&io- 
nes  diligenter  difeutite  ,  Scab  horum  impoftorum 
impietate  iquamlongiffime  recedite.  Et  re  vera  fa- 
luberrimum  ,  &  Apoftolo  dignum  confilium  eft, 


rimatur ,  er  con [dentiam  propriam  difeutit ,  ac  purgat ,  fe¬ 
cumque  loquitur,  &  tacite  recen[et ,  quicquidvmquam  egit 
in  vita ,  vt  cum  Rege  illo  dicat .  Recogitabo  tibi  Domine 
omnes  annos  meos  in  amaritudine  anima  mea.  Nihil  eft 
enim  vtilius ,  nihil  laudabilius ,  nihil  [anSlius,  quam  in  [e 
defendere,  [eque,  eft  vitam  propriam,  &  proximi  cumpof- 
fis  ad honeflatem collimare.  .Certe  Phocyllide  ferunt*  a  Stolxeus. 
primum  omnium  docuiffe  mortales  ter  fingulis  die¬ 
bus  fuarum  a  itionum  a  fe  ipfo  rationem  exigere.  b.Hb.  dcco* 
Binas  quotidie  fui  difcufliones  prascepifle  Pythago-  gnof.&cur’ 
ram  praeter  Galenum  b  aflerit  etiam  Hieronymus  cj  an.mor.c.*' 
eam  frequenter  repetendam  viri  fanitiflimi  d  do-  ^^uer' 
cuerunr.Huc  igitur  refero  quod  ait  Ioannes  ;  Uidete  ^  uorotJj. 
voftnetipfis ,  omnes  enim  vitas  adfiones  diligenter  fer.16.B0na. 
excutiendas  morier;  &cur  id  prascipiat,  duplicem  tom  z.opuf. 
rationem  affert.  ij.  memor. 

Altera  eft, ne  perdatis  qua  operati  eflis.  Grascehasc 
in  prima  perfona  legutur,  ira  /u>)  etTtChio-u/fifj  « itp-a- 
<rd,fAt6ct,  ne  perdamus  quas  operati  fumus, quafi  dicar, 
ne  fruftra  veftra  caufa  laborauerimus ,  quod  profeito 
fieret  ,  fi  pateremini  vos  improborum  hominum 
impofturis  decipi ,  &  a  retfta  fide ,  veraque  religio¬ 
ne  abduci,  in  nihilum  c'nim  reciderent  noftri  fufcc- 
pti  labores.  Quas  profeifto  ratio  apud  animos  inge¬ 
nuos  non  exiguam  vim  habet.  Sed  vt  verum  fatear, 
vulgati  Interpretis  le£tio  magis  videtur  probanda, 
vt  moneat  Eleftam ,  eiufquc  familiam  ,  vt  fcdulo 
caueat,  ne  cundta,  quas  honefte ,  atque  laudabiliter 
geflit ,  prorfus  pereanr  ,  quod  vtique  euenirct ,  fi 
graue  aliquod  ,  ac  lethalc  piaculum  admitterent; 
aUt*,  quod  gratiius  effer, Catholicam  fidem  abnega¬ 
rent.  Ira  enim  apud  Ezechielcm  e  loquitur  Deus.  Si  ec.1S.14  6 1 
aute  auerterit  [eiuftus  diuSlitia  fua,  eft  fecerit  iniquitate  fi-  caP,}}‘15* 
eundum  omnes  abominationes, quas  operari  filet  impius, nu- 
quid  viuettOmnes  iuftitia  eius, quas  fecerat, no  recordabun¬ 
tur, in  prauaricatione,qua  pr emancat  ut  eft, eft  in  peccato  fuoy 
quod peccauit,  in ipfis  morietur.  Ita  bonis  omnibus  fpo- 
liatur,qui  graue  fcelus  admittit,  prarcipue  vero  id 
accidit  iis.qui  a  retfta ,  &  Catholica  fide  recedunt. 

Nam  vt  alicubi  feribie  Chryfoftomus,  qui  reten¬ 
ta  fide  aliquo  flagitio  inquinatur ,  poteft  facile  cum 


IV. 


S  lib.  de  be> 
nef.cap,  i<. 
«lib.  j.de 
iracap.36. 


fuas  omnes  tum  cogitationes ,  tum  a&ionesdifcute-  p  Deo  in  gratiam  redire ,  &  praeterita  merita  ,quaE,vc 


rc,&explorare.Vt  enim  dixit  alicubi  Senccab;2yywo 
non  benignus  eft  [uiiudex.  Alibi  veri  c  animum  ait  quo¬ 
tidie  ad  reddendam  rationem  vocandum  e  fetura  fiibdir. 
Faciebat  hoc  Sextius  „vt  confummato  die  cumfe  ad  noftur - 
nam  quietem  recepiffct ,  interrogaret  animum  fuum ,  quod 
hodie  malum  tuum  fanafti  ?  cui  vitio  obftitifti  ?  qua  parte 
melior  es  idefmet  ira ,  eft  erit  moderatio ,  qua  fetet  (ibi  quo¬ 
tidie  ad  indicem  eft  e  veniendum.  Quid  ergo  pulchrius  hac 
con fuetudint  excutiendi  totum  diem  ?  Qualis  ille  ftomnu* 
poft  recognitionem  fisi  [equitur}  Quam  tranquillus ,  altus,  ac 
liber,  cum  aut  laudatus  eft  animus  ,  aut  admonitus  ,(ft 
(peculator [ui ,  cenforque  [ecretus  eognofiit  de  moribus  fuis? 
'Utor  hac  pote  flat  e,  &  quotidie  apud  me  caufam  dico.  Cum 
[ablatum  e  conSpeftu  lumen  eft,  eft  conticuit  vxor  moris  iam 
mei  confcia  ,  totum  diem  mecum  fer  utor  ,faSla  ac  dtfta 
mea  remetior,nihtl  mihi  ipfe  abfiondo ,  nihil  tranfeo.  Quare 
enimquicquamex  erroribus  meis  timeam ,  cumpojftm  dice-> 
re ;  vide  neiSiud  amplius  facias  ,nunc  tibi  igm[co  \  Imlla- 
Syr.  tom.  j.  difputatione  pugnacms  loquutuses  ,  noli  poSlea  congredi 
in  fer  .afee-  asm  imperitis,  nolunt  difcere.qui  numquam  didicerant.  II- 
tico.  ium  libentes  admonui  Sii ,  quam  debebas ,  itaque  non  emen - 

IDoroth.fer,  0j[eridifli.  De  Utero  vide  non  tantum,  an  veram 

ber.adPa  tx.  fif  quod  dicis ,  fed  an  ille  cui  dicitur ,  veri  patiens  fit 
de  mot.Dci.  .  Hasc  taiTVCopiosC;hoc  liheuuis  recenfui ,  vt  mi- 

Vmbec.iib.  njm£  mirunj  «Videatur,  religiofas  yitaedpraeceptoH- 
par.ltcap!}.  bus  pl.icuiffe.uon femel  tantum  ,  fed: bis  quotidie 
einCant.  c.  fixas  atftiones.e^plorareiPraeelara  autem  uint  in  hanc 
vlt,  fe.nrentiaip,,«,qqss.fedbii;Piwlft  Carpathiorum e  Epi<? 


n 

d  Ephrem. 


loquuntur  Theologi,  peccato  mortificata  erant,  r 
cuperare.  At  vbi  quis  fidei  ia&uram  fecit ,  lon¬ 
ge  difficilius  in  viam  redibit  j  flue  ,;qitia  longius  a 
Deo ,  &  iuftitia  abeft,  fiue,  quia  haeretici  magna  curti 
difficultate  veritatis  lucem  afpiciur , quin  potius fer- 
pentem  illum  imitatur ,  de  quo  Dauid  f  ■, Furor  illis  fe -  SP&L  {7.  f. 
eundum fimilitudine (erpent  is  ftetet  aSfidis ( 'srd<t,&  obtura - 
tis  aures  fu  as, qua  no  exaudiet  vocem  incitantia  eft  venefici 
incatamufapieter.Qug  maxime  ad  hsrcricos  pertine¬ 
re  docet  ibide  Dauid, qui  paulo  ante  hxc  no  dc  qui¬ 
buslibet  peccatoribus, fed  de  iispotiflimum  affirmat, 
qui  alienati  [unt  d  vulua ,  errauerunt  Ab  vieto  ,  loquuti 
funtfalfir,  quae  omnia  in  hxreticos  cadunt  ,  qui  ab 
vtero- marris  E-cclefiae  tamquam  abatfti  foetus  profi¬ 
ciuntur  ,  &  falfa  dogmata  &  compledhintur  ipfi,  & 
aliis  tradunt.  Habet  autem  hoc argumetum  magnam 
-vim,pluri'mumque  valet  ad  confirmandum  fidelium 
anim.os,ne,quod  ait  Paulus g,  fruftra  crediderint;  g  i.Cor.j^ 
neceife  fft  enim  in  percepta  fide,  &  caritate  perfc- 
uerare.  Qui  enim  b  perfiuerauerit  vfqtte  in  finem ,  hic  [al-  ^  Matth.i*. 
uus  erit.  Et  Paulus  vert!  dixit  ;  Non  coronabitur  nifi  qui  ’ 
legitime  certauerit. 

Subdit  altera  rationem.  Sedvt  mercedem  plena  acci-  V, 

piatis.Grxcehxc  etiam, vt  fuperiora, in  prima  perfo¬ 
na  efferuntunita  enim  habent, dixitfsa&bv&xriwctirc- 
bctOtfeip.  Qux  mihi  quidem  abfurdam ,  ac  falfam  vi¬ 
dentur  continere  fentenriam  ;  fi  Ioannes  fignificer, 
eum  quis  a  fide  ,aut  gratia  excidir,!abons  fr(i<ftum  A 

aws 


a  lib.5 -  hift. 

wp.  17* 
VI, 


VII. 


276  Epift.  II.  B.  Ioan. 


jaut  mercedem  ei  perire  ,  qui  in  ipfius  inftitutione 
Operam pofuerit,  Manet  enim  re<Sta  docentem, & 
falntaria  confilia  dantem  integrum  prarmium  ,  fiue 
al'j  obtemperent,  fiue  fecus,  fiue  in  fufceptayjtae  ra¬ 
tione  perleuerenr ,  fiue  eam  deferant.  N.im  fiiccus 
fit  , plurimi  Propheta  ,  atque  Apoftoli  luorum. la¬ 
borum  mercede  carerent,  qui  interdum  fruftra  alio¬ 
rum  faluti  procurandae  fedulam  operam  dedetur. Il¬ 
lud  Fortuite  non  fine  aliqua  probabilitate  admirti 
pollet ,  fi  quis  dicap  Ioannem  ,quod  fspe alias  facri 
feriptores  facere confucuerunt  ,  per(onam  muiafte, 
vc  fe  quodam  modo  cum  Eledla ,  eiufque  filiis  con- 
iungat  ,  perinde  quali  fibi quoque  canendum  mfi- 
nuet  nc  omnium  ia&utam  faciat  ,  fuaque  mercede 
carcat  -,  quod  vtique  modeftis  gratia  ,  &  ad  carita¬ 
tis  magnitudine  declarandam  magna  cum  laude  fa¬ 
cere  potuir.  Cerre  Chriftiana  caritas  ita  fuadet  pro 
aliorum  falnte  laborandum,  ac  fi  inde  praemium  pe- 
deat  ,  quod  egregio  huius  fandiffimi  Apoftoli 
exemplo  firmari  poteft,  Clemens  enim  Alexandri- 
_pus  apud  Eufebium*  dcloanne  Apoftolo  &  Euan- 
golifla  infignem  quamdam  hiftoriam  memoris  pro¬ 
didit. 

Audite  (inquit)  fabulam  •,  quid  dixiftbulam  limave¬ 
ram  ,  (fi  certam  hiftoriam  de  hame  Apofiolo  memoratam, 
qua  (fi  nobis  conflanter  tradita  ejl ,  er  memoria  firme  cufto- 
dita.Vbi  vero  Tyranno  mortuo  ex  infula  Pathmoerat  Ephe- 
fum  reuerfus,  quorumdam  rogatu  ad  finitimae  gentes profi- 
cifcitur ,  h!c  Epifcopos  ccnjhtuturste ,  illic  i' aegrae  Ecilefias 
rite  diffen faturus ,  alibi  certos  homines  fibi  Spn  it  w  ja»tti 
inftinftu  demon flratos  in  Citrum  eltflurus.  A •  iurn  advs- 
b em  quamdam  non  longe  inde  dtftantem  ( twue  etiam  no¬ 
men  nonnulli  memorant )  fe  contuliffet ,  (fi  alta  quaque  of¬ 
ficia,  qua  ad  anirnos fratrum  interfis  diffidentium  concilian¬ 
dos  pertinebant  ,  obiiffet  ,ad  extremum  adolefcentulumcor- 
foris  viribus  valentem  ,  vultu ,  (fi  oris  conformatione  vmu- 
fium  ,  animi  impetu  flagrantem  for  fe  conffncatue  ,fiattm  in 
eum,  qui  ibi  Epificopus  erat  cor, fluta  tu  ,  oculos  cenuertit, 
tumque  fic  affatus  e  fi,  Hunc  adoleficentulum  omni  ftudtc , 
cura  ,  &  cogitatione  coram  EcHefia  >  er  Chrifio  tesle ,  tibi, 
tuaque  fidei  commendo.  Quem  cum  Epfropui  in  fu  an,  tute¬ 
lam  acctptffei ,  er  omnia  fe  fa Plurum  fitijf et  p'lt ‘cit u*  ,Io- 
annes  eadem  iterum , atque  iterum  edifferit  ,  cnifque  fidem 
conte flatur,Ephcfum  deinde  redit.  Epificopus  ille  adoUfcen- 
ttthim  fibi  concreditum  in  domum  fiuam  recipiens  educauit 
pro  fuo,m  officio  continuit, fomt  humaniter, ad  extremum  ba- 
ptifimi  Sacramento  ilUminauit. 

Pofiea  vero  vbi  flgillo  Domini,  id  efi.  Sacramento  confir¬ 
mationis  tamquam perfetta,tutdque  etns animi ctifiodiaob- 
fignaffet,  nonnihil  de  cura ,  (fi  ob ferti  attone, in  eo  ini  lime  udo 
fiuficepta  remifii :  quem  quidem  non  filum  liberior  vuttndi 
foteilas  ,  quam  fuerat  paulo  ante  tempus  adeptus ,  .verum 
etiam  quidam  adolefcentes  eius  aquales  otto  langutdt ,  iner¬ 
tia  diffidisti,  (fi  omni  malorum  generi  dffucfath  corruperunt. 
Ac  prinfurn  exqiffitis  conuiuiomm  opiparorum  deliciis  il- 
\um  alliciunt ,  tnuiMntque,noflu  demde  educentes  ad  furti 
fiocietatem  coeundam  attrahunt  ,tum  maiora  mcliriflagitia 
hortantur.  Ita  pedetentirn  affuefeit  ,  (fi  propter  gentrefam 
animi  magnitudinem  tamquam  equus  tff,  senatus ,  (fi  ni- 
mnrnfibf,  futfqup  viribus  prafidens  extra  re  fiam  viam  tm- 
fietu  fertur, frstndqtte  acriter  prstrnor  dens  prochuius  in  profun¬ 
dum  vniorumgurgnem  fe  pracipitaf, atque  tum  omnino  iam 
fit  desperationem  fialutis  m  Deo  fit  a  veniret .  deinceps  non 
de  exiguis  noxis  cogitante ,  fed  magnis  quibufdam ,  ac  ne¬ 
fariis  facinoribus  a  -Im-ffis  ,  vbi fimel  omni  improbitate  ,  er 
nequitia  perditus  euaferat ,  nullam  non  ficleris  labem  ex 
aquocutn  alis  contrahere  fecum  fi atuiti' t siis  igitur  in  fa¬ 
miliaritatem  a  fi  un,  &  magna  lamnumturba  colle  Sia,  ani- 
mo promp-o par aioque  fi  ducem  manu  violentiffmum  ,fart- 
g'<mis  effrfionc  erudilffimum  ,  fiueritate  denique  acerbtf 
fimum prtbuit , 


Interea  temporis  vbi  ntceffaria  ad  eam  rem  incidebat,  \  V 1 1  £ 
occafio,  loannes  accerfitur.  Ille  vbt  alias  res ,  quarum gratia 
venerat ,  refla  ratione  difpojttijfet  ■,  e Age  ,  inquit ,  tpifico - 
pe  ,  depofitum  nobis  redde  ,  quod  ego  Qr  Chriiists  Ecclcfia 
tesle,  quam  gubernas ,  tibi  commtfimus.  Hic  vero  primo  a: - 
tomtus  obilupuit, arbitratus  pecuniam,  quam  numquam  ac¬ 
ceperat  ,  a  fe  per  fraudem ,  (fi  dolum  malum  repeti ,  (fi  ta¬ 
men  neque  facile  credere  pet  rat  eadfe  repofici  per  calum¬ 
nia,  qua  numquam  habe  fi 1,  neque  loanni  depofitum  repe¬ 
tenti  omnino  djfidere.  Icerim  ftmul  atque  loannes  dixerat; 

A  dole  fi.  entulum  repeto ,  (fi  animam  fratris.  Senex  demiffo 
vultu  ingemifctns ,  (fi  itetn  lacrymans  •,  /Ili r ,  inquit ,  mor¬ 
tuus  efi. Quomodo, (fi  qtto  genere  mortui  Deo, inquit  mortuus 
efi,  nam  nequam,(fi  perditus, (fi  vno  verbo  latro  euafu,(fi  ia 
proEcclefia ,  tn  qua  ver  fabatur; motem  cum  nefaria  horntnum 
fuifmiltum  turba  occup at.Apofiolus  ergo  vefie  dilacerata  in¬ 
genti  cum  gemitu,  caput  feriens ;  Bonum ,  inquit,  cufiodem 
anima  fratris  tui  te  reliqui ,  equus  iam  iam  mihi  adfit ,  (fi 
dux  aliquis  itineris. 

Inde  ab  Ecclcfia  Jta  vt  erat.cumfefiinatione  fe  proripuit .  I X. 

Profici us  awem  ad  locum  a  primis  lationum  excubitoribus 
prthenditur,quineque  figam  parans ,  neque  euitarefiudens, 
fed  vociferans  admodum  dix’t  Huc  huius  rei  caufa  acceffi, 
me  ad  principem  vefirutn  deducite  ,  qui  quidem  ad  tempus , 
vt  erat  armatus ,  expellar.  Ferum  vt  Ioannem  aduentan - 
tem  agnouerat  ,pra  pudore  Capeffit  fugam.  Hic  veroatatis 
fnaoblttus  illtl  provisibus  propere  mfequitur  .atque  clamans. 

Qu>d,  inquit ,  fli  me  tuum  ipfius  V dtr em  inermem,  (fi  atate 
confeftuni fugis  ?  nfihl fer  ere  laboris  mei  fili, ne  formides  .ad¬ 
huc  ttbt  falutis  fies  reliqua  eft.  Ego  Chrifio  pro  te  reddam 
rationem,  (fi  fi  fit  opus, pro  te  lubens  mortem  oppetam ,  ficut 
Dominus  pro  omnibus  nobis ,  pro  tua  anima  meam  dabo: 

Confijh  ,  crede  ,  Chrifius  me  m  fit  ad  te.  Ille  vt  hac  audiue- 
r at ,  primum  oculis  humi  defixis  confluit ,  deinde  arma  ab  - 
iecit,  tum  horrore perfufus  grauiter,&  acerbe  lamentatus  efi. 

Senem  ad  fe  aduentatem  compleflitur ,  fletu ,  (fi  moerore 
quoad  poterat,  pro  culpa  fatis  fecit ,  (fi  dextra  fola  occultata 
laoymarum  vnda  fecundo  baptizatur.  Apofiolus  rata ,  (fi 
conflanti  afftuerauone  ctfc  a  Seruatore  veniam,  (fi  remiffio - 
nem  peccatorum  precibus  fius  impetraturum  pollicetur,  atque 
ad  genua  accidens  ipfam  manum  dexteram  tamquam  aqua 
p oeni- entia  ablutam  purgatamque  ofculatus,tlhm  ad  Eecle - 
fiam  reducit.  Crebris  :tem  precibus  Deum  pro  illa  inuocat,, 
continuis  maniis  vnd  cum  eo  fe  macerat  ,  vanis  diuina  fit- 
1  pientia  ftrittnws  eius  animum  qnafi  quibufdam  lenociniis 
mitigat ,  tranquillat que\ntc.uc  prius  ,vt  fertur,  inde  deceffit, 
quam  illum  Ecclcfia  mwifierin  prxfeuffct. 

Hinc.vt  aibitror, apparer, quantum  in  Apoftolico  X* 
pe&orc.Chrifttana  caritas  sftuarcr ,  qui  fe  oJcum,& 
operant  perdidilTecen feret, nifi  adolefcen.e pridem 
religiofmn  ,  ac  pium ,  mox  omnibus  fcclcribus  co¬ 
opertum  ad  poeniteritiaTCUocaret ,  Sc  ad  Chriftianae 
vitre  faftigium  inflammarer.  Perfimtli  igitur  ratione 
potuir  iri  prsefenria  Ele&am  ,  eifilque  familiam  ad 
perfeuetantiam  hortari ,  ne  cogeretur  ipfefusin- 
durtrrx ia&iirdtri  facere, ebquc g.mdio carere,  quod 
difciptrldrrim  in  virtutis  ftudio  progreflus  ,  &  con- 
ftantia  magiftris,&  eruditoribus  afterre  folct ,  qu6- 
que  illi  ranquam  laborum  pr^mio  mirum  in  niodiun 
triumpharir,&  exultant.  _  YT 

Sed  quamquam  haec  ita  difputb,retinenda  tamen  * 
eft  vulgata  le&io,  vt  fignificef  IoailrieS  iis  liieice- 
dem  plenam  deberi ,  qui'fidem  &  gratiam  PCIC®" 
ptam  conftanter  retiuuerinrjquamuis enfm  qui poft 
lapfrnr»  refipilcunt,  &  rurfus  cum  Deo  ingratiam 
redeunt ,  fi  vfquc  in  finem  perfeuereet,  fao  praemio 
non  deftituantur, plenam  tamen  mei  cede»»  ri  fourni- 

modo  confaqinintur  *  qui  innocentia  bapnfmo  par¬ 
ram  ,inca6bam,  atque  illslam  conferuatij- Siquidem 

iufti  qnamdiu  in  gratia, &  iuftitia  pcrfeyeraiittmeri'. 
ta  fria  tem  per  augere  poliunt  $  Cum  erlim  ( Vt  Conci- 


afef.rf.ei6. 


XII. 


bPfal.u8. 

e  ad  Hebr. 
ij.rrf- 


I. 


d  cap.io.  7 
II. 

etiaft.  4J. 
in  ioan. 


Explanatio,  277 


Cilium  T ridentinum  8  air )  ille  ipfe  Chriftus  lefus  tam-  A 
quam  caput  in  membra ,  &  tamquam  vitis  in  palmites ,  in 
ipjos  iufttficatos  iugiter  virtutem  influat ,  qua  virtus  bona  eo - 
ru  opera  femper  antecedit,  &  comitatur  ,rfr  fubfquitur,& 
fine  qua  nullo  patio  Deo  grata ,  &  meritoria  e  fle  pojfent , 
nihil  ipfis  iuflificatis  amplius  deejfe  credendum  eft ,  quomi¬ 
nus  plene  illis  quidem  operibus  ,  qua  in  Deo  funt  fafta ,  di-- 
uina  legi  pro  huius  vita  flatu  fiatisfieciffe ,  &  vitam  atomam 
fiso  etiam  tempore  (fi  tamen  in  gratia  decejfierint)  cotifie- 
quendam  ver  e  promeruijfe  cenfieantur. 

Plenam  igitur  mercedcm  confcquintur,  qu®  vi¬ 
delicet  omnibus  ipforum  adionibus  ex  aequo  re- 
fpondeat  ;  quod  fecus  accidit  iis,  qui  a  gratia  exci¬ 
dunt,  &  peccato  inquinantur,  eorum  enim  functio¬ 
nes  quamdiu  in  pcctato  perfiftunt,  quoniam  ,  vc  “ 
Theologi  loquuntur  mortuae  funt,  ad  vitam  aeter¬ 
nam  promerendam  vim  nullam  habent.  Iraque  Ina¬ 
nes  quod  optimum  ,  maximeque  frugiferum  eft, 
Eledar,  ac  liberis  fuadet,vcin  Chriftiana  fide  per¬ 
flent  i  ac  perfeuerent ,  neq  te  a  percepta  gratia  (e  vl- 
lo  pado  abduci  patiantur,  ne  iam  comparata  merita 
pereant ,  fed  plenam  potius, atque  omni  ex  parte 
perfedam  mercedem  a  Aequantur.  Ira  apparer.quic- 
quid  haeretici  grunniant,  fas  cfie  iuilis ,  dum  honc- 
fte,ac  laudabiliter  agunt,  praemium,  ac  mercedcm 
fpedarc.  Et  quidem  olim  Dauid  b  ;  Inclinaui,  in¬ 
quit,  cor  meum  ad  faciendas  infhficationes  tuas  propter* 
retributionem.  Et  Paulus  c  5 Beneficentia, i nquit,  &  com-  C 
munionis  nolite  oblitsifii ,  qua  magnam  habet  remuneratio- 
nem.  Neque  aliter  exiftimaffe  videtur  hoc  locoloan- 
nes  ,  qui  . fpe  mercedis  nrnpofira  ad  perfeuerantiam  . 
hortatur.  Sed  quoniam  hac  de  re  alibi  copiofius 
diilcrui ,  inpraefeniia  nihil  addendum  videtur, 

9  Omnis  qui  recedit, &  non  permanet  in  doti  in  a  Chri- 
fli,Deum  non  habet ;  qui  permanet  in  dotlrina ,  hic 
&  Patrem ,  &  Filium  habet. 

Duo  veluti  amplilfima  axiomata  proponit  hoc 
loco  Apoftolus ,  quotum  primum  eft  ,  eum  ,  qui  re¬ 
cedit  ,  &c  non  permanet  in  dodtina  Chrifti ,  Deum 
non  haberc;alterum,qui  in  eadem  dodiinaperft.it, 
ac  perfeucrat ,  Patrem  ,  ac  Filium  habere.  Ex  priori  D 
liquet,  toto  illos  (  quod  aiunt )  errare  c.elo.qui  ne¬ 
farii  ,  atque  impie  metiuntur, polle  quemlibet  in  fua 
fecla,  arque  perfidia  falutem  confequi  fempiter- 
nam.  Quod  nulla  ratione  ferendum  eft ,  cum  aperte 
apudloannem  dixerit  Chriftus  ^'yEgo  fumo ft  tum  ouium, 
omnes  quotquot  venerunt ,  fures  fiint ,  &  latrones. 

Qui  loco  egregie  Auguft.  'Dicant  ergo  (ait)  Pa¬ 
gani,  bene  viuimus ;  fit  per  oflium  non  intrant ,  quid  cis 
prodefl,vnde  gloriantur  i  Ad  hoc  enim  debet  vnicuique pro- 
deffe  bene  viuere  ,  vt  detur  illi  femper  viuere ,  nam  cui  non 
datur  femper  viuere ,  quid  pro  J.  eft  bene  viuere}  Quia  nec 
bene  viuere  dicendi  fiunt ,  qui  finem  beneviuendi  vel  per 
cacitatemnefiiunt  ,vel  per  inflationem  contemnunt.  Non 
eft  autem  cuiquarri fpes  vera ,  &  certa  femper  viuendi ,  ntfi 
agnofeat  vitam  ,  qua  eft  Chriftus ,  Crpcr  ianuam  intret  in  £ 
ouile.  Quarunt  ergo  plerumque  tales  homines  etiam  perfua- 
dere  hominibus,  vtbenevtuant ,  &  Chrifliani  non  fint ; per 
aliam  partem  volunt  afeendere ,  rapere ,  &  occidere, no~n  vt 
bonus  Paflor  conferuare,atque  faluare.  Fuerunt  ergo  quidam 
Philofbphi  de  virtutibus,  &  vitiis fubtilia  multa  mfhntes, 
dimdcMSS, definientes, ratiocinantes,acHtiffime  concludentes, 
libros  implentes ,  fuam  fapientiam  buccis  concrepantibus 
ventilantes ,  qui  etiam  dicere  auderent  hominibus :  Nos  /e. 
quimini ,  feliam  nostram  tenete  ,fi  vultis  bene  viuere ;  fed 
non  intrabant  per  oflium ,  perdere  volebant  ,mattare 
occidere.  Haec  ille  vere, ac  fapienter;  fed  qua:  de  Gen¬ 
tilibus  ,  ac  Philofophis  feribit ,  perfimili  ratione  de 
linneticis  affirmari  poliunt ,  vt  ipfemet  Auguftinus 
Umed.  hiftimqp.in  Epift.U.  Ioan. 


non  ira  multib  poft  infintiar.  Tanictfi  enim  illi  'Ce' 

Chrifti  difcipulos  iad.int,ab  eius  tamen  dodfina,ve- 
raque  fide  diuerfo  quidem  calfe ,  fed  eadem  tameti 
impietate  eundi  recedunt ,  atque  idcirco  dicuntur 
Deum  non  habere  •,  non  enim  per  Chriftum  intrant, 
ac  propterea  longiffime  a  falute  abfupr.  Eft  enim 
Chriftus  oftium,  &•  fi  quis  per  C  hri  ft  u  nVi ruroieri t, 
fatuabitur  ingredietur ,  &  egredietur,  &  pafetta  in- 
ueniet. 

Ait  igitur  Ioannes ;  Omnis  qui  recedit, &  non  perna -  III. 

net  in  dotlrina  Chrifti.  Recedere  enim,ac  n©n'pci> 
manere  in dodrina  Chrifti,  non  fotum  dicuntur  ij, 
qui  illam  nonadmittunc ,  vc  Philofophi,  omnefque 
Gentiles ,  Sc  qui  eam  aliquando  receptam  abiiciunr, 
vt  haeretici ,  fed  ij  omnes , qui  Chriftiano  nomine 
gloriantur  ,  vitam  tamen  inftiruant  ab  eius  prtece- 
ptis  abhorrentem.  De  his  autem  omnibus  ait  Ioan¬ 
nes  ,  Deum  non  habere :  Deum  ( inquit)  non  habet. 

An  quia  Deus  fua  immenfitate ,  qua  omnia  cora- 
plet, non  fit  etiam  in  impiis  per  cflentiam,  prse- 
fenriam,  &  potentiam  ?  Cauc  flifpiceris ;  nam  fi  fc- 
cus  fit,  in  nihilum  plane  reciderent.  Et  vniucrfim 
de  eundis  mortalibus  affirmauit  Paulus  In  ipfo  «Aft.t7.18, 
enim  viuimus  ,  monemur  ,  &  fumus.  Ipfe  continen¬ 
ter  vitam  mortalium  tuetur,  ac  feruatvfqiie  eo,  vt 
abfque  illo  ne  fpiricum  quidem  ducere  quifquam 
polfit.  Sed  Gentiles  quidem  ,  &  haeretici  Deum 
non  habent ,  qui,  vt  ait  Pauhisb,  per  fidem  in  co- 
rum  cordibus  habitet :  qui  vero  retenta  fide  fcele-  J,I7‘ 
ribus  tenentur  obllridi ,  Deum  non  habent  ,ji  quo 
taniquam  a  vice  palmites ,  fuccum  vitam  hau¬ 
riant.  De  iuilis  enim  dixit  Chriftus  cj  £gn  fum vitis,  c  Ioan.  15.5. 
voi palmites  ,  qui  manet  in  me  ,  &  'ego  in  fo,hic  fert  fru- 
llum  multum.  Ei  alibi J :  Qui  manducat  meam  carnem. y,  d  I0an.tf.j7. 
Cr  bibit  meum  fangumem ,  in  me  manet ,ty  ego  nullo.  Ma¬ 
nent  quippe  iufti  in  Chrillo ,  quafi  rami  iri  trunco, 
i k  in  vuepalmireSj  Chriftus  vero  in  ipfis,  tamquam 
caput  in  membris ,  aur  vi  cis' in  palmitibus,  dans,  vt 
ait  Apoftolus  e  ,  fecundum  diuitias  gloria  fua  virtute  cor-  e  ad  Ephef. 
roborari  per  Spiritum  eius  in  intermem  hormnem-,.  Et,  J  l6, 
vt  idem  paulo  poft  fubdit ,  impientur  in  omnem  pleni¬ 
tudinem  Dei. 

Qopcirca  fcclefti,  arque  impij  Deum  non  habere  I V. 
dicunttir, atque  adeo  caelcfti  lucc  deftitui ,  &  fpitita- 
li  vita  carere ,  quae  oritur  a  gratia ,  &  caritate  ,  quae 
cum  peccato  non  confidit.  Quocirca  rc  de  ait  OE- 
cumenuis  eum  ,  qui  a  dodrina  Chrifti  recedit ,  im¬ 
pium  ellc,cum  fefe  ipfe  a  Deo  excludat.  Quod  non 
lolum  de  iis  vere  affirmari  poteft,quos  olim  vete¬ 
res  cid-tove  appellabant ,  quod  nullum  numen  agno- 
fcerenr,  nuliamquc  religionem  colerent,  led  etiam 
de  iis  omnibus ,  qui  Dei  praecepta  violant ;  illi  enim 
diiiinitatem  negant,  hi  vero  eam  afpernantur,  Sc 
a  fe  abiiciunt ,  d  illa  fi  non  voce, re  certe  ipfa  vfur- 
pant,qux  commemorat  Iob  Et  Deo  dicunt ,  recc-  fcap.n.14. 
de  d  nobis  ,  &  fciemiam  viarum  tuarum  nolumus.  Quis 
eft  omnipotens ,  vt  ferutamus  ei  i  Et  quid  nobts  prodeft, 
fi orauerimus  illum  J  Itemque  illa,  quae  funt  apud  Ma- 
lachiam  g :  Vanus  eft ,  qui  feruit  Deo  j  &  quodemolumen-  g  cap.j.14. 
tum ,  quia  cuftodtmmu*  prdeepta  eius  ,  (V  quia  ambulaui - 
mus  triftes  coram  Domino  exercituum  i  Ergo  nunc  beatos 
dicimus  arrogantes , fiquidem  adificati  funt  facientes  impie¬ 
tatem ,<jr  tentauerunt  Deum',  & falut fatli  funt ■.  Sed ,  vt 
ibidem  ftibdit  Propheta ,  apparebit  aliquando  ,quid 
interfit  tnttr  iuftum>& impium, &  inter  fertiientem  Deo,  & 
non Jeruientem  ei.  Et  ob  eam  caufam  addit  hoc  loco 
Ioannes. 

Qui  permanet  in  dotlrina,  hic  &  Patrem ,  &  Filium.,  V. 
habet.  Videtur  enim  alludccc  Ioannes  ad  Chrifti h  hloa.x4.1t. 
verba:  Si  quis  (inquit )  diligit  mefermonem  meum  [enu¬ 
bit  ,  &  Pater  meus  diliget  eum ,  &  ad  euri  veniemus ,  qt 
a  a  tmnfwuan 


2-78 


Epift.  1 1.  B.  loan.  t 


bcap.ij.14. 
e  cap.4.13- 


VI, 


e  z.  ad  Cor. 
«f.  i6. 


VII. 
f  i.Cor.j. 


itianfiontt» apud  etmfa6temus.  Idquevtait  OEcume- 
nius ,  veriflime  Chriftus  Dominus  pollicetur , 
tx  mandatorum  obferuatione  templum  fe ,  &  habitaculum 
Vei  vnufquifquc  facit.  Eft  autem  hoc  loco  alterum 
ax.ioma ,  vt  paulo  ante  indicaui,  Dicuntur  autem  qui 
Chrifti  dodrinam  ampledutur,  Deum  habere  mul¬ 
to  aliter  ,  quam  caetera  creata  ,  habent  enim  illum 
tamquam  in  templo,  &  domicilio  fuo ,  quia  illum,  vc 
ait  OEcumcnius ,  rette ,  atque  honefte  viuendo  colunt. 
Quam  ob  caufam  Deus  Abraham  ,  St  Deus  Ifaac, 
caeterortlmque  itiftorum  nuncupatur.  Cazterum  in 
dodrina  Chrifti, interprete  OEcumcnio ,  ille  manere 
dicitur  qui  iuxta  ipfamgr  fapit  ,& agit  ,hoc  eft ,  contem- 
platiue ,  er  aFEue  vitam  producit ,  vc  videlicet  quod  ali¬ 
cubi  de  fe  ipfo  feribit  Pau lus*, nihil  fefeire  arbitre¬ 
tur,»//»  Chrifiim  Qr hunc  crucifixum,  St  omnes  fuas 
adiones  Chrifti  praeceptis,  atque  exemplis  mode- 
retur,h6c  enim  eft,quodad  Roraanosb  fuadec  Apo¬ 
ftolus  ;  Induimini  ( aic  )  Dominum  Iefium  Chrislum ,  er 
carnis  curam  ne  feceritis  in  defidertis .  Et  ad  Ephcfios  e . 
Renouamini  autem  fpiritu  mentis  veftra  ,  &  induite  no. 
uum  hominem,  qui  fecundum  Deum  creatus  efi  in  militia , 
&  [anilitate  veritatis. Non  dixit  autem  Ioanncs,quod 
ran.o  antithefis  poftulare  videbatur  ,  qui  permanet 
in  dodrina.hic  Depm  habet ;  fed  ait ,  hic  &  Patrem, 
tr  Filium  habet.  Indicare  hac  ratione  voluit  ,  quod 
monet  OEcumenius  ,  eum  ,  qui  habet  Filium,  habere 
etiam  Patrem *  qui  enim ,  vt  inquit  ipfe  Filius,  Filium  vidit, 
vidit  &  Patrem.  Et  rurfus ;  Ego,  inquit,  in  Patre ,  &  Pa- 
ter  in  me  efi,  vtex  hoc  etiam  confubfiantiales  Pater ,  er  Fi¬ 
lius  ejfe  cogmfcamur. 

Adde  quod  fpedafle  videtur  Ioanncs  ad  Chrifti 
Domihi  verba, quae  paulo  ante  indicaui, curo  dixit* 
Pater  meus  diliget  eum ,  &  ad  eum  veniemus.  Sed  cur 
Spiritum  fandum  omifit?  Nulli,  ait  OEcumenius, 
id  [candaloeffe  nobis  debet  *  res  enim  inprafentia  id  exige¬ 
bat  ,  vt  de  hoc  tantum  ,  id  efi,  de  Patre  ,  &  Filio  diceretur. 
Id ,  vt  arbitror  ,  omnino  ver£  didum  eft.  Sed  ad¬ 
huc  quaeri  poteft,cur  tertia  Trinitatis  perfona  omif- 
fa  videatur.  An  Patrem  idcirco  nominat ,  quia  ab  il¬ 
lo  fperanda  eft  haereditas  •,  Filium  vero ,  quia  nos  ad 
haereditatisfocietatem  admifit?  Ita  fane  cenfuerunt 
nonnulli.  Sed  cur  omittitur  Spiritus  fandus  , cuius 
benefi  cio  pignus ,  St ,  vt  ita  dicam  ,  femen  haereffi- 
ratis  accipimus?  An  Patrem  ,  &  Filium  cum  no- 
nominat,  vtriufque  nexum,  id  eft,  Spiritum  fandum 
tacite  infinuat?  An  denique  Patrem  explicuit^  tam¬ 
quam  diuinitatis  fontem,  cui  bona  omnia  accepta 
referenda  funt  *  Filium  vero  tamquam  (alutis  audo- 
rcm,qui  fuo  fanguine  aditum  nobis  ad  cneleftcm 
patriam  referaiut  i  Et  profedo  diuinae  Trinitatis 
perfonte  cum  ftnt  vnius  ,eiufdemque  fingularis  na- 
t.ur*  participes ,  ita  funt  inter  fefe  connexa',  vt  Pa¬ 
ter  in  Filio  ,  Filius  in  Patre  ,  vteique  in  Spiritu  fan¬ 
do  ,  &  Spiritus  fandus  in  vtroque  iniit.  Ita  fit  ,  vt 
vbi  ifreft  vna  perfona  ,  reliquic  non  defiderentur. 
Quod  igitur  olim  de  Iudreoru  populo  dixit  Deus  d* 
Ambulabo  inter  vos ,  er  ero  Deus  vefier ,  vofque  eritis  po¬ 
pulus  meus.  Apte  ,  ac  vere  Paulus  c  transfert  ad  fido- 
les.  Vos  enim  ( inqui  t )  efits  templum  Dei  viui ,  fient  dicit 
Deus.  Quoniam  inhabitabo  in  illis ,  &  inambulabo  inter 
eos ,  &  ero  illorum  Deus  ,&ipfi  erunt  mihi  populus. 

Mirifice  autem  haec  templi  fimilitudo  Apoftolo 
placuit *  alicubi  enim  ait  f.Nefcitis  quia  templum  Dei 
tfii*,&  Spiritus  Dei  habitat  in  vobis  'i  Et  mox.  Templum 
enim  Dei  fanttum  eft ,  quod  efiis  vos. Et  poft  multag  .An 
nefciiis  quoniam  membra  veflra  templum  funt  Spiritus 
fanth ,  qui  in  vobis  efi: ,  quem  habetis  d  Deo  non  eslis 
veHn  ?  Hoc  igitur  aliis  verbis  fignificat  in  priefentia 
loannes  *  habere  enim  Patrem  ,  ac  Filium  infe,  nihil 
dlaliud,  quasi  efte  myfticum  quoddam  templum 


A  Deo  trino  ,  &  vni  dicatum  ;  atque  ira  duabus  per- 
fonis  nominatis  ,  ratione  immanentia:,  vt  loquun¬ 
tur  Theologi ,  tertia  etiam  intelligitur..  Quo  fpc- 
dans  integerrima  Virgo  Lucia,cafte  dixit  viuemes 
templum  elfe  Spiritus  fandi. 

Quaerit  hoc  loco  OEcumcnius, an  quod  ait  loan-  VIII. 
nes,  polfit  etiam  hunc  in  modum  accipi,  vc  qui 
difcipulos  excipit.  Filium  quoque  St  Patrem  habe¬ 
re  dicatur.  Dixit  enim  Chriftus  a*  Qui  recipit  vos,  aMatth.io. 
me  recipit  ,  &  qui  me  recipit  ,  recipit  eum ,  qui  me  4°- 
mifit.  Refpondet  autem  loqui  Ioanntm  dc  Chrifti 
dodrina  ,  atque  idcirco ,  quia  Apoftoli  Chrifti  do- 
drinam  profitentur  ^qui  ipfos  admittit ,  ac  fufeipit, 

Patrem  ,  ac  Filium  fufeipere  cenfetidus  eft.  Et  ad¬ 
dit  nihil  prohibere  ,  quin  dicere  pofimnis  eum  , qui 

B  manet  in  dodrina  Chrifti ,  &  Patrem  ,St  Filium  ha¬ 
bere  *  cumque  Apoftoli  in  eadem  dodrina  ma¬ 
neant,  ad«ovt  eam  omnibus  pene  gentibus  pro¬ 
mulgarim  ,  fit  vt  qui  eos ,  qui  templa  Dei  funt ,  luf- 
cipirfFilium  quoque  &  Patrem ;  qui  in  ipfis  eft  ,  re 
Verahabcar.  Atque  ita  tacite  loannes  fuam  dodri- 
nam  commendat,  8c  Eleda  familiam  ad  ea  retinen¬ 
da  inflammat ,  quae  a  fe  ollm  didicerat.  Hinc  appa¬ 
ret ,  quanta  fit  eorum  dignitas ,  ac  piaeftant ia  ,  qui 
cftm  gratia  ,  &  caritate  praediti  fint,  Deum  habent 
in  fe  ipfis, vc  meriti  Paulus  Apoftolus  ^alicubi  di-  bCor.Sdj. 
xerit  ;  Nefcitis  quoniam  corpora  veftra  membra  funt  Chri¬ 
fti  ?  Ita  colligit  jgrauiffimtim  piaculum  elfe,  mem¬ 
bra  Chrifti  foeda,  atque  impura  libidine  inquinare. 

„  Totiens  ergo ,  aic ,  membra  Chrifti  faciam  membra  mere¬ 
tricis  ?  cAbfit. 


Si  quis  venit  ad  vos ,  Cr  hanc  doSlrinam  non  affert, 
nolite  recipere  eum  in  domum  ,  neo  eAut  et  di¬ 
xeritis. 


Salutare,  planequc  neceflarium  confilium  prar- 
bet  hoc  loco  Apoftolus  *  fpedata  enim  haeretico¬ 
rum  verfutia  &  calliditate ,  itemque  humanae  naturae 
imbecillitate  ,  haereticorum  confuetudo  periculo 
non  vacat.  Itaque  monet  loannes  nullam  cum  ii» 
confuetudincm  habendam  ,  ac  ne  officij  quidem 
£)  caufa  falurandos.  Ait  igitur :  Si  quis  venit  ad  vos,  gr 
hanc  doFFrmam  non  affert:  fed  contrariam  ,  &  repu¬ 
gnantem  facris  literis,  Apoftolicis  traditionibus, Ec- 
clefiafticis  denique  fandionibus  ,  quamuis  diferte 
atque  acute  differat, nolite  recipere  eum  in  domum  *  tan¬ 
tum  enim  abeft ,  vt  haereticis  aures  praebendas  cen- 
feat  ,  vc  ad  periculum  vitandum  ne  domefticum 
quidem  conuidum  permitrat.  Quod  fuo  exemplo 
olim  ipfe  docuerat :  vt  enim  ex  Irenaeo c  feribit  Eu- 
ftbius  d-yCtim  loannes  Ephefi  balneum  ingrederetur  ,in- 
tufque  Cerinthum  htcreticum  confyexiffet  ,  illici)  e  bal¬ 
neo  illotus  fefe  proripuit  ,  &  eos  qui  vna  erant  ,  hoc 
modo  affatus  eft.  Fugiamus  ocyus  ,  ne  balneum  in  quo 
E  eft  Cerinthus  veritatis  aduerjarius  ,  extemplo  corruat .. 
Nec  aliter  fecifle  dicitur  Polycarpus ,  qui  occur¬ 
renti  Marcioni  ,  rogantxque  num  fe  agnofeeret, 
rcfpondiflc  fertur,  Noui  equidem  primogenitum.  Sa¬ 
tana.  Denique  teftatur  Eulcbius  ,  talem  tum  Apo- 
ftolos  ,  tum  illorum  difcipulos  adhibuille  cautio¬ 
nem  ,  vt  ne  fermonem  quidem  eum  aliquo  illorum,  qui 
veritatem  fallaciter  fuis  commentis  adulterare  nitebantur, 
aliquando  mifcere  vellent. 

Non  me  fugit  quod  IrenretiS  ,  &  Eufebius, 
aliique  non  pauci  dc  Cerintho  memorant,  Epipha¬ 
niam  e  femef, atque  iterum  de  Ebione  narrare.Hic- 
ronymusfautem  afferit,poft  Ioannisreceflum  balnei 
ruina  Cerinthu  cum  aftcclis  fujffe  oppi’effum,quod 

{jlibi 


cl.j.cap. }. 
dlib.j.  nift, 
c.ij.Idcm 
Tfheo.I.i.do 
h/er.fabu.ac 
Nice.lib.  4« 

cap-«- 


e  Haere.  30. 
f-co.  Lucif, 


alibi  mtfquam  memini  legere.  Fieri  potuit ,  vt  Ebion 
vna  cum  Cerintho  in  eodem  balneo  effiet :  vel  certe 
propter  erroris  affinitatem  Epiphanius  alterum  pro 
altero  pofuit.  Sed  vt  redeam  ad  Ioaainem  ,  negat  il¬ 
le  hxrcticoshofpitio  excipiendos ,  quod  obleruans 
Clemens  Alexandrinus  in  haec  verba  feribit.  Tales 
falutare  prohibet ,  <jr  in  hoffitium  ftsfdpere  $  hoc  enim  in 
huiufinodi  non  eft  inhumanum  :  fed  nec  conquirere  ,  vel 
condi  flutare  cum  talibus  admonet  ,qisi  non  valent  intelli- 
gibil-ter  diurna  traflare ,  ne  per  eos  traducantur  a  doftrina 
veritati*  vcrifimilibus  indufli  rationibus.  Arbitror  autem 
quid  &  orare  cum  talibus  non  oportet ,  quoniam  in  oratione , 
qua  fit  in  domo,  poflquam  ab  orando furgitur,  falutatiogau- 
dijeft,  cr  pacis  indicium. 


Explanatio. 


279 


loquuntur  mendacium.  Vtvos{\r\<\m)de  via  veritatis, 
quam  cum  Deo  elegftif  .auertant  in  femitas  incongruae ini¬ 
quitatum  ,  &  negUgentia .  Et  quanto  magis  per  ipfos  pulfat 
oftiu  mentis  veftra  Satanas  volens  irrumpere  introi  germen 
in  vos  pietatis  obruere,  eo  magis  /olidi  in  caritate,  &  firmi  in 
fide  ,  &  alacres  in  ff>e  Dei  gloria ,  talibus  reftjhte  viriliter, 

/cientes  quod  pertranfibunt  /ub  omni  celeritate,  qua  vobis 
contraria  fitnt  ,  Deo  pro  vobis  pugnante ;  permanebunt  au¬ 
tem  in  aternum  ,  qua  per  gratiam  Spiritus  Dei  conftituta 
/unt  vobis. 

Adde,  fi  placet,  amplifiimam  Dcmofthenis  *fen-  V  I. 
tentiam.  In/anabile  ingenium  oportet  (  inquit )  extermi-  a  Orat.con. 
nare  ,  &  tollere  e  medio ,  nec  eo  vfque  exp celare  dum  acci -  Ar^°Slt‘ 
piatis  malum,  pra/ertim  quod  fit  Reipublica  pernicio/um  ,/ed 


Polycarpus  autem* :  Abstinete  (ait)  dfcandatis ,  &  ®  mature pracauendum  eft.  Sic  enim  con/tderate  ,  neminem 
"  fonaffe  veflrum  vmquam  /erpens  momordit,  aut  araneus. 


aep.adPhil.  dfalfis  fratribus ,  qui  in  vanum  portant  nomen  Domini.qui 
oberrare  faciunt  inanes  homines.  Omnis  enim ,  qui  non  con¬ 
fitetur  le/um  ChriStum  in  carne  venijfe,  hic  Antichriflus 
eft  ,&  qui  non  confitetur  myfterium  Crucis,  ex  Diabolo  eft, 
&  qui  ditor  ferit  eliquia  Domini  ad  propria  deftderia  ,  & 
dixerit  neque  refurrefiionem , neque  iudicium  effe  ,  hic  pri¬ 
mogenitus  Satana  eft.  Propter  quod  relinquentes  vanitates 
multorum  ,  &  falf as  doftrinat ,  ad  illud ,  quod  traditum  eft 
nobis  a  principio  .verbum  reuertamur.  Videtur  enim  vir 
fandus  ad  hanc  epiftolam  allufiffie  ,  &  eadem  pro- 
pemodum  loannis  verba  paulo  ante  explicata  vfur- 
pafle.Hoc  enim  Apoftolicum  confilium  c6  refertur, 
vt  lmcticorum  confuetudoquam  diligenriftimc  vi¬ 
tetur,  quod  etia  Apoftolus  Paulus  grauiffimis  verbis 
t,  i.adTim.  docuccxt. Profana  autem(inc\ui:b  )& vaniloquia  deuita: 
1.  16.  multum  enim  proficiunt  ad  impietatem  ,  &  fermo  eorum  vt 
c  t'er.4.  con.  cancer jirpit.  Qub  ,vt  arbitror,  fpedans  Athanafius  c ; 
Atian‘  Omnia  ( ait )  hareticomm  verba  fusfefla  ftmt ,  &  vt  feri- 

pturn  eft ,  impij  in ftdias  tendunt , etiarnftvel  /dum  innuant , 
non  tamen  id  faciunt  fine  pertterfttate  animi. 

IV.  Caercrum  quod  ait  Ioannes,  noneffie  in  domum 

recipiendos  cos  ,  qui  a  Chrifti  dodrina  abhorrent, 
neque  cos  officiose  falutandos  nullis  olim  no  erran¬ 
di  praebuit  occnfionem.In  Concilio  enim  Carthagi- 
d  Cyprian.  mefi**  Epifcopus  quidam  nomine  Aurelius  hinc  col¬ 
ligebar,  haereticorum  baptifmum  nullum  effie.  loan- 
nes  ( inquit  )  Apoftolus  in  epiftola  fisa  pofuit  dicens  ;  Si 


fed  tamen  eas  animantes  vt  videritis  ,ftatim  occidetis.  Ad 
eumdem  igitur  modum ,  Athemenfcs  ,  etiam  ciim  natura 
ferpentina praditum  hominem  videritis  ,  ne  dum  veflrum 
fingulos  mordeat ,  cxpcflate ,  fed  primus  qui f que,  qui  in  eum 
inciderit  ,vlcifcatur.  Eamdern  vero  fententiam  mi¬ 
rum  in  modum  illuftrat  Hcbrarorum  dodiflimus 
Philo  b.  Sicut  viperas  (aitj  fcorpios,alidfquevenenofas  be-  b  Nb.  *• 
ftiolas  .priufqudm  mordeant,  aut  /auctent,  aut  omnino  fe 
commoueant , fine  mora  ad  primum  affeflum  occidimus ,  delegib. 
pracauendo genuinam  illorum  malitiamprittfqudm  noceant,  d  Philip. 8. 
Eodem  modo  etiam  homines  ple  flendi  funt ,  qui  cum  fint  e  S^rm.  de 
J  animalia  rationalia ,  nihilo  fecius  d  natiua  manfuetudine  in  a(J  D<1. 
ferinos  mores  degenerant ,  &  pro  deleflamento  habent  U-  metr-iad. 
dendi  quotquot poff unt  licentiam.  Eodem  pertinent  non  g  Serm.  66. 
pauca  apud  Platonemc,&  M.  T ulliumd,addo  etiam  jg 

Cyprianum6,  Hieronymum  f,Bernardum  £,Chry- 
domum  h  ,  &  alios.  carit. 

Sed  cum  hasc  omnia  ,  &  id  genus  alia  permulta  VII. 
vcrillime atque  aptifllme  dida  cenfeantur  j  ambigi¬ 
tur  tamen  a  multis,  an  perinde  accipienda  fint, quafi 
fignificent  htereticorum  confuctudinem  faltem  in 
diuinis  naturali ,  ac  diurno  iure  prohiberi. Et  aienti- 
bufc  quidem  fauere  magnopere  videtur  Herminigil- 
di  Martyris  confilium, qui,vt  feribit  B.  Gregorius  * ,  i  1'M* 
cum  a  patre  Arinno  Rege  ob  Catholicam  fidem  de-  f‘ ^ 
trufusefTcr  in  carcerem, ipfo  die  Pafchatis  Atianum 

T*  _  I  C . .  „  .  ...  ^  J  f ..  \  .  {T*.  .  /  <  L  i  11  ,-Iva  <•  <  fX-  <  /M  _ 


quis  ad  vosvenit ,  Qr  doflrinam Chrifti' non  habet ,  nolite  J)  Epifcopum  ad  fe  a  patre  nullum,  vt  fibi  Eucbaridiae 
eum  admittere  in  domum  ve  firam ,  &  Aue  illi  nondixe -  Sacramentum  impertiret  ,  conftanter  afpernatuss 


ritis ;  qui  etiam  dixerit  illi  Aue  ,  communicat  faltis  eius 
malis.  Quomodo  admitti  tales  temere  in  domum  Dei  pof- 
f unt,  qui  in  domum  vetlram  priuatam  admitti  prohibentur ? 
Aut  quomodo  cum  cis  fine  Ecclefu  baptifmo  communicare 
pojfumus ,  quibus  Aue  fi  tantum  dixerimus,  faflis  corii  ma¬ 
lis  communicamus  ?  Sed  nimirum  hicvltcrius  pro- 
grtlfus  eft,  quam  loannis  verba  patiantur  :  fugien¬ 
dos  quidem  maximeque  vitandos  efte  htereticos,re- 
de  monet  Ioannes ;  de  haereticorum  aute  baptilmo 
alia  quarftio  eft.  Si  enim  illi  legitimam  forma, &  ma¬ 
teriam  retineant ,  ratum  ,  ac  validum  Sacramentum 
conficere  ,  iam  pridem  Ecclcfiaftica  audpritare  de¬ 
finitum  eft.  T ota  igitur  haec  loannis  oratio  Apofto- 
licum  confilium  continet ,  quod  deinde  viri  Apo- 
eep.adTral.  ftolici  maximi  probarum. IgnatiuseenimjF«g«*  (ait) 
impias ,  &  Deum  abnegantes  harefes ,  Diaboli  enim  funt 
admuentwnes  ferpentis  malorum  aufloris ,  qui  per  mulic- 
tem  /eduxit  Adam  patrem  generis  noftri ;  fugite  vera  malas 
quoque  eius  /oboles. 

V.  Et  in  eamdern  fententiam  Clemens  f  Romanus. 

*  h(t.<onft,  fmpiosftifhsrcttcos.qui  impoenitentes  fuerint ,  fcgregatas  it 
Apoft,  r  18.  f^eltbut  citate, atque  d  Det  Eccicfta  exterminate pracipue  - 
que  fidelibus, vt  ab  corii  con fuetudine  omnibus  modis  feab- 
ftmtant, nec  fermenti  cutis  .neque  precum  communione  ha¬ 
beat  vllaipj]  enim  aduerfarqjnftdiatorefque funt  Eccleftst, 
gep.ad  Tol.  qui  gregem  labefaflant,&  hareditatem  contaminat.  Dem 
que  Martialisg  jubet  obfqrmri  eos ,  qui  in  hypocrj.fi 
Bentd.  luflmiqn.  in  Epift.fi.  foaru 


VIII. 


noluit  ab  eo  Sacramentum  percipere,  quam  ob  cau- 
famab  impio  patre  necari  iuflus  eft  ,  &  tamquam 
Martyr  abEcclefia  colitur. Quin  etiam  B.  Thomask  k  5  p.  q.Sr.' 
ne  in  extremo  quidem  vita:  fas  cfle  putat'  Sacramen-  art.7.aaa. 
taab  haeretico  percipere  ,  vno  excepto  baptifmo;  1  c.Arianos 
idqueiurc  Canonico1  definitum  creditur01.  Atplu-  Latomus 

riiim  Theologorum fente-ntia  firmatum  eftyhterc-  inaflert.co, 
ticorum  congreflum  ,  &  facrorum  communionem  Luther.^ 
naturali  ,  ac  diuino  iurc  tum  demum  inrerdici,  cum  £^5^ 
inde  oritur  aliorum  offenfio,aut  proprium,  aliorum-  locxom.co. 
ue  periculum  ,  aut  cum  in  impietatis  fufpicioncm  eumdem. 
venimus, aut  denique  cum  haereticorum  impietatem 
aliquo  pado  compledimur ,  aut  confitemur. 

Atque  ad  htec  mala  vitanda  Apoftoloru, Apoftoli- 
corumque  virorum  monita,  &  confilia  referuntur; 
naiia  alioqui  fi  nihil  horum  metuendam  fit ,  Eccie- 
fiaftico  tantummodo  iure, etiam  in  rebus  fleris  con- 
fuerudo  cum  htercticis  prohibetur:ita-nt,vt  Romani 
Pontificis  audorirate  multa  permitti  queant ,  quae 
alioqui  facrorum  Canonum  audor.itatemer.k6  pro¬ 
hibentur,  Quamobrem  quod  hoc  loco. monet  Ioan- 
nes ,  non  vira  obtinet  prteccpri  ,  fed  faluberrimum 
confilium  continet  ,  &  foeminis  fernfte  necefla- 
vium;  familiaritas  eninJ,  Sc  conuidus  animos  quo¬ 
dammodo  demulcet ,  &  per  hypocrifim ,  ac  fimula- 
rionem  fenfim  venenum  inftillat.  Itaque  non  modo 
b;pretico$  hofpitio  arcet ,  fed,  vt  dixi, ne  faluratione 
asf  x  qui 


i8o  Epift.  II,  B.  loan* 


a  A&.ij.io,  quidem  dignos  ccnfet.  Quamobrem  Paulus a  Apo-  A 
ftolus  Elimam  magum  acri ,  &  vehementi  oratione 
inerepxuit,  O  plene  ( inquit)  omni  dolo  >&omw  falla¬ 
cia, fili  Diaboli,  inimice  omnis  luftim ,  non  definis  fubuerte- 
re  vias  Domini  rettas  ?  quin  etiam  diuini  numinis  in- 
ftiiidu  iuftum  fupplicium  adiecit.  Et  nunc  f.\\t)eccc 
manus  Domini  fuper  te ,  &  eris  caecus  non  videns  Solem 
vfque  ad  tempus. 

*  x  NecsAue  ci  dixeritis.  Graece,^  xefi&v  amfi  //« 

ytrt  ,qtt®  eratolim  conluerafalutandi formula, qua: 
primo  congrefTu  vfurpabatur }  vt  fignificet  Apofto- 
lus  hoc  genus  hominum  ne  ciuili  quidem  falura- 
tione  excipiendum  ertejveteres  enim  matutino  pr$- 
fertim  tempore  hac  voce  Aue  falutem  precari  con- 
b  lib.t.epig.  fiieucranr.  Sic  Martialis  t> ,  B 

5  c.  Et  matutinum  portat  ineptus  aue , 

c  1-4- epig.  EC  alibi', 

Difcurris  tota  vagus  vrbe  ,  nec  vlla  cathedra  efi 
Cut  non  mane  feras  irrequietus  aue. 
dlib.7.epig,  Rurfusd, 

7  8  >  D  fcurfus  varios ,  vagum  que  mane, 

Etfaftus  aue  potent  iorum 
Cum  perferre  ,  patique  iam  negaret . 

Litinae-autem  voci ,  *«e,rede  refpondet  Graeca  vox 
« lib.j.  epig.  £<$‘pe  ,  qtlod  idem  Martialiseexplicat,ait  enim, 

Ji-  Exprimere  Rufe  fidicula  licet  cogant 

Aue  Latmum  .  ^«tipe  non  poles  (f  racum, 

e ,  ,  Idem  fienificat  Lucianus  f.  Ih  digrcflu  autem  pro, 

f Apol.erra-  b  r,  ,  l 

ti  comif.  in  aue  >  aiic  >  lalue,  vale  dicere  mos  erat  ,  vt  ex  Sue-  ^ 
ialut.  conio  S,  Ouidiob  ,  Martiali',  Aufonio  k,  Sidonio- 
cap.  5  j.  qtie^onftat.  Praeterea  vt  matutina  falutatio  erat  aue, 
lib.  5  de  jra  j  vefpertina  5  ita  Suetonius  m  Galbam  ait 

Trifteleg.  . 

j.Sqlib.  3.  veterem  eruit  at  ts  ,  exolctumque  morem  ,  ac  tantum  m  domo 
eleg.  15;  feta  harentem  obfiinattffime  retinui fe  ,vt  liberti  ,  feruique 
i  libv^-cp  ig.  (,ts  in  die  frequentes  adeffent ,  ac  mane  faluere,  veffere  va- 
k  epift  ad  %erefibi finguli  dicerent.  Poft  ccenam  etiam  didum  vale 

Paul.  *  praeter  Suetonium  n  docet  Macrobius  °.  AuguFlum 
1 1.9.  ep.  io,  enim,  aiunt ,  exceptum  a  quodam  caena  fatis  parca,dr  qua- 
tn  m  Galba  fi  ^uot  ‘t(HanA  p0fi  epulum  difcedentem  dicenti  ftbi  vale ,  hoc 
nln  Tiberio  Untum  infufurraffe,non  putabame  tibi  tam  familiarem.  Igi- 
cap.71.  tur  loannes  adeb  vult  fideles  ab  haereticorum  con- 
o  l.i.  Satur.  greflli  alienos  efle,  vt  ne  occurrentes  quidem  anere, 

aut  faluere  iubeant.  Cur  ver  6  id  praecipiat  ,mox  ex-  ^ 
plicans  ai t, 

i  i  Qm  enim  dicit  illi ,  sfue ,  communicat  operibus  eius 
malignis. 

f,  At  cur  ?  An  quia  ,  vc  ait  OEcumenius ,  falutatio, 
aut  alloquutio  huiufmodt  felis  iis  ,  qui  iifdem  moribus ,  ea- 
dernque fide praditifunt  exhiberi  confiteucrhl  Quibus  enim, 
aitffalsite, hatfc  profamur,  nife  &  moribus  grfide  femilibus ? 
Vhde fi  impiis ,  inquit ,  huiufmodt  falutationem  afferemus, 
prorfut  quafi  fidelibus  ,  &  piis  afferemus  ,  in  focietatcrn- 
que  nostram  eos  affumemus ,  atque  ita  nobis  ne  in  barathri t 
fetum  nos  detrahant ,  periculum  maximum  impendebit.  Ita 
OEcumenius,  cuius  tamen  oratio  egregia  rationem  E 
continet  ,cur  nolit  Apoftolus haereticos falutari.Sed 
cur  affirmet  falutationem  errorum  ,  ac  fcelerum  fo- 
-  pietatem  continere ,  non  fatis  explicat,  praeterquam 
quod  etiam  Ethnici,  Sc  a Chriftiana  religione  alieni, 
humana,&  ciuili  falutatkme  Sc  excipi, &  dimitti  con- 
fueuerurit.  Cur  igitur  ait  loannes ,  qui  ei  dicit  Aue, 
cum  communicare  operibus  eius  malignis  ?  An  id 
tantum  fignificat ,  eum  ,  qui  haereticos  falutet ,  fe  in 
diferimen  conficere  ne  forte  cogatur  haereticorum 
impietatem  probare?  Ita  fane  exiftimauit  non  ne-* 
mo,  cum  tamen  Apoftolus  non  periculum  tantum 
mipetur,  fed  aperte  affirmev ,  communicare  operi¬ 
bus  eiuj  malignis. 


Et  funt ,  qui  haje  referant  ad  eos  h^retlcos ,  quos 
Ecclefia  anathemate  damnatos  a  fidelium  conuidtu, 

&  confuetudihc  arcet*quos  citra  piaculum  nemo  po- 
tcft  lalucare,Sed,ni  fallor, ne  ifto  quidem  modo  vcr£ 
dici  quis  poteft  haeretici  malignis  operibus  commu¬ 
nicare,  Itaque  exiftimarim ,  id  vnum  fignificare  vo- 
luilTe  Apoftolum,eum,  qui  falutem  precatur  hxreti  - 
co,dum  eum  faluum  ,  &  incolumem  cupit  efle  ,  eius 
perfidis  ,  atque  impietati  quodammodo  fuffragari, 
cum  potius  optare  debeat ,  vt  refipifeat, atque  fanio- 
ra  conlilia  complectatur. 

Non  igitur  dicendum  eft  illi  Aue,  aur,  Salue  ,fcd  I 
monendus  potius  cft',  vt  errorem  luum  agnofear, 
impia  dogmata  decertetur,  &  ad  Catholicorum  ca- 
ftra  reuerratur,  Apr£  autem  hsreticorum  opera  ma¬ 
ligna  vocat  Grsce  Tirupa' ,  quia  haeretici  vt  pluri¬ 
mum  in  flagitiorum  ctEno  volutantur ,  Sc  dolo  malo 
cunCta  aggrediuntur  ,  &  perficiunt,  Porrd  nonnulli 
Latini  codices  hoc  loco  verba  quaedam  habent,  quae 
neque  leguntur  in  Graecis  exemplaribus ,  neque  in 
Romana  editione  habetur.  Sunr  autem  ha tc,eccepra- 
dixi  vobis ,  vt  in  die  Domini  non  confundamini.  Quae  pro¬ 
cul  dubio  &  rei  propofirx  congruunt ,  neque  ab 
Apoftolica  grauitare  abhorrent  :  haec  enim  omnis 
cpiftola  c6  (pedar ,  vr  fideles  in  fufeepta  vitae  ra¬ 
tione  perfeucrenr ,  Si  haereticorum  fraudes ,  &  im- 
pofturas  prudenter  cuircnr,  idque  vt  in  die  Domi¬ 
ni  ,  hoc  eft ,  extremi  iudicij  die  non  confundantur, 

Sc  cum  improbis  damnationis  fententiam  fubeant: 
fed  potifis  vna  cum  iuftis  perfeuerantis  praemium 
&  amplifiimam  mercedem  afTcquantur  5  hoc  enim, 
eft  Apoftolicae  prxdicationis  argumentum ,  quod 
P  itresConcilij  Tridentini  egregie  docent  ,vt  pro¬ 
ponat  ,  qui  Dei  veibum  concione  explicar,quae  funt 
ad  falutem  ncccfiaria ,  hoc  eft,  vitia,  qu®  declinare, 

Sc  virtutes ,  quasfedtari  oporteat,  vt  fideles  poenam 
sternam  cuadere  ,  &  c®leftem  gloriam  confequi 
poffinr. 

1 X  Plura  habens  vobis  feribere,  nolui  per  chartam ,  & 
atramentum  ;  ffero  enim  me  futurum  apud  vas ,  & 
os  ad  os  loqui ,  vt  gaudtum  veftrum  plenum  fit, 

Plura  fe  habere  loannes  ait  ,  fiue  fpedtantia  ad 
periculum  ,  quod  ab  hcreticorum  confuecudine 
imminet,  fiue  ad  eorum  improbos  mores  deferiben- 
dos,  fiue  denique  ad  hoc  fiuum  falubrc,&  necefia- 
rium  con filium  ,  qtis  tamen  literis  commirtcnda 
non  cenfeaf,  neque  enim  Apoftolics.grauitatiserar, 
omnia  temere  effundere  ,  'curo  probe  intelligercnt 
Apoftoli ,  temporis  ,  loci,  ac  perlonarum  habendam 
efle  rationem,  quod  eft  diuini  verbi  praeconibus  in 
pr  imis  fpt  dandum.  Plerumque  tamen  non  fine  fto- 
macho  audias  quofdain  apud  mulierculas  ,  atque 
imperitS  plebeculam  in  Principes  Sc  Ecclefiafticos 
Prsfnlesacriter  inuehi ,  illorum  faftum  ,  arrogaro* 
tiam,  luxum  ,  fegnitiem  ,  Sc  iniuftitiam ;  horum  ve¬ 
ro  focordiam  ,  imperitiam,  auaritiam, intemperan¬ 
tiam  ,  ambitum  ,  Sacerdotiorum  multitudinem, 
ouium  negledum  ,  Sc  id  genus  alia  verbis  grautf- 
fimis  accufare,  ea  veto  pt®rertre  •,  qus  auditores 
erudire  ,  ac  meliores  reddere  portent.  Mitto  illos, 
quivt  dodrin®  laudem  aucupentur ,  abdita  Chri- 
ftian®  Religionis  myfteria  irafpinose,  ac  fophiftice 
populo  proponunt ,  vt  qu®  per  fe  difficilia  funr, 
&human®  mentis  imbecillitatem  longe  fuperar,  fu- 
is  ipfi  verbis,  quafi  cimmctiis  tenebris  inuoluanr,  Sc 
'qu®  non  bene  didicerunt ,  perperam  explicent ,  ac 
multis  errandi  pr®beant  occafionem.  Certe  Sa¬ 
piens  a  prudenter  monet ;  Vbi  auditus  non  efi ,  non  ef-  aEcc 
fundas  fermonem  importune  noli  extolli  in  fapientia  tua. 

Ioati 


Explanatio. 


II.  iWties  lgitrtr  multa  fe  ait  filentio  premere  ,  ne-  A 
que  omnia  liceris  comittere ,  plura  coram  di&urus. 

a  CE*3’  I3-  Nolw  (inquit)  per  chartam  .  &  atramervum.  Alibi » 
per  atramentum  dixit, &  calamum, (\vtnf\  dicat,per  epi¬ 
ftolam  •,  flue  quia  epiftolae  interdum  in  alienas  ma¬ 
nus  incidunt,  qui  perperam  interpretantur,  quae  fa- 
pientet ,  atque  appofite  feripta  funt;fiue  quia  non- 
numqua  intercidunt ,  ac  pereunt;fiue  denique  quia 
tamquam  intermortuae  voces  non  habent  eam  vim, 
qua  res  poftulant.  Accedit  quod,vt  ait  Ioannes, bre- 
ui  fpenibat,  fe  pofle  coram  de  re  propofita  dilTerere 
copiofuts.  Spero  erum  (inquit)  me  futurum  apud  vos,y 
cs  adoslotjHt  ;  vt  omnino  fatendum  fit ,  Eledfam  vna 
cum  familia,  etfi  forte  Babylonia  eflet,  non  procul 
tamen  ab  vrbe  Ephefo  habitafle.  Quis  enim  credat,  B 
Ioannem  tam  grandaeuum  Babyloniam  cogicaffe, 
Sctam  longam  profe&ionem  fufeepturum  fuifle? 
Vero  igitur  fimillimum  eft  ,  hanc  matronam  aliqua 
Ionia:  vrbem  incoluifle  ,  ad  quam  Ioannes  pro  fui 
muneris  ratione  excurrere  foleret ,  atque  ita  eam 
primum  ad  fidem  adduxiffe ,  &  aflidue  tum  in  fide 
confirmafle  ,  tum  Chriftianae  vitae  prxeeptis  im- 
buiffe. 

III.  spero  igitur  ( ait)  me  futurum  apud  vos,  &  os  ad  os  Io - 

quod  erit  tum  mihi  commodius,  tum  vero  vo- 
bep.aJPau-  bisvtilius.  Nam,  vt  ait  Hieronymus  b,  habet  nefeio 
lin.de  facr.  ^  latentis  energia  viua  vocu  aci  tu, &  in  aures  dtfeipu- 
fcrip’  /i  de  auctoris  ore  transfufa  fortius  fonat ;  ac  propterea 

fubdit  ,vt  gaudium  veftrum  plenum  Jit. Gtteci  Codices,  C 
qui  nunc  habentur  in  manibus ,  habent  »^,id  eft, 
rioftru,\t  fignificet  Ioannes, fe  quoque  ex  praefentia, 

&  confuetudine  cum  Ele&a  fingulare  gaudium 
percepturum,  non  modo  toti  illi  familiae  allaturum; 
quali  dicat,fpcro  fore,vt  cum  ad  vos  aduenero, mu¬ 
tuo, &  reciproco  gaudio  perfundamur.Videtur  au¬ 
tem  Latinus  Interpres  legifle  hoc  eft,  vefirum, 
quali  Apoftoli  praefentia  Elecftam  vna  cum  familia 
exhilaratura  eflet.Plenum  autem  gaudium  nominat 
Apoftolus  tum  quia  vberiorem  do&rinam  percep¬ 
turi  erant,tum  etiam  quia  Apoftoli  oratione  confir¬ 
mati  in  fpem  erigendi  erant  perueniendi  aliquando 


28l 


ad  caeleftem  patriam  ,  &perfe<ftum ,  atque  abfolu- 
tum  gaudium  beatorum  ;  hoc  enim  plenum  gau¬ 
dium  merito  nuncupatur,quod  omnem  penitus  cu¬ 
piditatem  expleat. 

1  j  Salutant  te  filij  fororis  tua  Electa. 

Ex  hoc  loco,  vt  monet  OEcdmenius,  colligunt 
nonnulli,  hanc  epiftolam  non  ad  fingularem  quam¬ 
piam  foeminam,led  ad  Ecclefiam  fuifle  fcriptam,vt 
nlij  Eletftx  intelligaiitur  cfle  fideles  illius  Ecclefiaz, 
in  qua  tunc  erat  Ioannes,  cum  hanc  epiftolam  feri- 
bcret ,  8c  Ele&am  cum  natis  aliam  quampiam  Ec- 
clcliam  fignificare  ,  quae  hac  epiftola  a  Ioanne  eru¬ 
diatur.  Sed  non  video  cur  id  neceflario  admitten¬ 
dum  fit;neque  enim  abfurdum  eft,duas  forores  eo¬ 
dem  nomine  vocari  ,  fi  prxfertim  Eledtae  nomen, 
quod  nonnulli  fufpicantur  ,  gentilitium  potius  fit, 
quam  propriu.  Praeterquam  quod  potuit  Apoftolus 
hacEle&a  forore  appellare  alterius  Ele&ae  non  tam 
iure  (anguinis,  quam  religionis,  ac  familiaritatis  re- 
fpedtu,  quomodo  olim  ,  vtalibi  docuimus  ,  omnes 
Chriftiani  ipatres  appellabantur.  Quoniam  igitur 
ambae  Ele&i^e  ab  Apoftolo  Ioanne  Chrifto  fuerant 
aggregatx,&  Cumdem  Religionis  magiftrum.ac  pa¬ 
rentem  agnofeebant ,  certe  forores  nuncupantur, 
cum  praefertim\ex  hac  falutatione  facile  quiuis  in- 
telligat  nonnullam  inter  eas  amicitiam  interceflifle. 
Non  eft  autem  dubitandum,hanc  Eledfam  vnacum 
liberis  dignam  fuifle  Apoftoli ca  carirate,&  beneuo- 
lentia  ,  ex  qua  Ioannes  in  epiftola  canonica  alteri 
Ele&ae  falutem  diceret.  Sic  Paulus  Apoftolus  fuis 
in  epiftolis  multorum  falutationes  adferibit ,  quos 
certum  eft  infigni  fuifle  prxditos  fandfcitate.  Plura 
Graeci  codices  non  habendae  ne  emendatiores  qui¬ 
dem  Latini  ;  nonnulli  tamen  addunt  duo  verba- 
Gratia  tecurn,  quae  eft  falutatio  Apoftolo  non  indig¬ 
na.  Paulus  enim  epiftolam  ad  Galatas  his  verbis 
concludit ;  Gratia  tDommi  rtoftri  /e fu  Chrtfti  cum  fp tri¬ 
tu  ve  flro  fratres, slmen. 


2,82, 


IN  EPISTOLAM  TERTIAM 


B-  IOANNIS  APOSTOLI 

P  R  /£  g  A  T  I  0. 


T 


a  In  carm. 
feroic.de 
cpift.f^npn. 


Erexigva  epiftola  eft ,  & 
fuperiori  admodu  fimilis,  quae 
iifaem  propcmodum  rationi¬ 
bus  &c  ab  haereticis  oppugna¬ 
tur,  &  defenditur  a  CatholL 
cis,vt  nihil  neceffe  Iit  ea  itera¬ 
re  ,  quae  de  fuperiori  epiftola 
diximus ;  tantum  addam  Gre-> 
gorij  Nazianzeni ,  &  Chryfoftomi  teftimonium  ,  vt 
appareat  epiftolam  cffe  canonicae  ,  &  facrofanftae 
audoritatis.  Siquidem  Nazianzenus3  ait, 

P'et/:d:  bis  fepttm  Pauli  numerato  libellos , 

Catholiias  fiptemtquas  inter  prima  lacobt. 

Et  gemina  Peiri  /abeunt, tres  deinde  Ioannis, 

Septima  pofl  fias  fuccedtt  epifiola  /uda. 

Legitima  haud  fuerit,  ( i  qua  extra  hac  /cripta  feratur. 
Chryfaflornus  autem  ,  vt  audior  eft  Suidas  ,  tres 
Ioannis  epiftolas  agnofcit :  eft  autem  ha?c  tertia  ad 
Caium  fcripta,quem  hofpitalitatis  laude  plurimum 
commendat  ,  hortaturque  vt  in  inftituto  perfeue- 
fet,  fratrefque ,  hoc  eft,  fideles  omnes  bcrtign^ 
excipiat,  &  quoad  poflit ,  liberaliter  foueat.  Cur 
autem  priuatim  ad  ipfum  ,  non  autem  ad  vniuer- 
falem  Ecclefiam  fcripferit  ,  rationem  affert,  quod 
Diotrcphes  nelcio  quis  fibi  magnopere  aduerfe- 
tur.  Eius  verq  mores  paucis  perftringit ,  praTer* 
tim  vero  eius  inhumanitatem  accufat ,  quod  non 
modo  ipfe  hofpites  non  admittat,fed  caeteros  etiam 
ab  eo  pietatis  officio  reuocet,  &  facris  prohibeat. 
Pemetrium  vero  quemdam  mullorum  teftimonio 


A  commendatum  magnopere  laudat, fiioque  fuffragio 
aliorum  de  ipfo  teftimonium  confirmat. 

Casterumqus  fit  ifte  Caius  ,  non  fatis  conflat;  II* 
funt  enim  ,  qui  putent ,  eum  effe  Caium  ,  cuius  in 
epiftola  ad  Romanos 1  meminit  Paulus,  cum  ait;  acap.itf.ij. 
Salutat  vos  /anu  ho/pes  metu,&vniuerfa  Ecclefia. Quo 
Joco  Graeci  codices  habent ,  c 
t «c  \r.%Kmia.e,  hoc  edfiofpcs  vniuerfa  Ecclefia, 

quod  mir£  congruit  cum  Ioannis  encomio.  Certe 
Caius, de  quo  loquitur  Paulus,  vel  Corinthius  erat, 
vel  Corinthi  omnino  habitabat, de  quo  idem  Pau- 
®  lus  b :  Neminem  vefirurn  baptigaui,  nid  Cri/pum,  &  Ca-  b  *•  ad  Cor, 
tum.  Hunc  autem  Ioanni  fuifle  familiarem  indicat  I,I4‘ 
Athanafius  c ,  qui  eum  affirmat  di&ante  Apoftolo  c  In  fynop' 
ipfius  Euangelium  fcripfiffe.  Metaphraftes  d  autem  dln  vita 
ait,Ioanncm  in  Infula  Pathmos  Euangelium  Icnp-  loan.buang 
fiffe ,  fed  cum  inde  Ephefum  reueniffet,  illud  Caio 
legendum  ,  8c  diligentius  recognofcendum  tra,- 
didiffe.  Eumdem  porro  Dorotheus  poft  Timo¬ 
theum  Ephefi  Epifcopum  fuifle  feribit.  Quo  fit,vt 
longe  alius  fuerit  ab  eo  Caio  Derbenfi,qui  Paulum 
C  Hierofolyma  euntem  vna  cum  aliis  comitatus  eft, 

vtin  Adlis  A poftolicis  feribit  Lucas' .  Extant  non-  ecap.i0.4c 
nullae  Dionyfij  Areopagitae  epiftola?  ad  Caium 
quemdam  ,  quem  non  dubito  ab  hoc  fuifle  diuer- 
fum.  Itaque  fuit  hic  Caius  Ioanni  familiaris  ,  & 
hoc  ipfo  nomine  magnopere  laudandus ,  cdmfa- 
pientiffimus  ,  idemque  fandtiffimus  Apoftolus  non 
nifi  integerrimum  virum  in  fuam  familiaritatem 
admilfurus  videatur. 


PARAPHRASIS. 


Oannes  tum  astate  grandasuus,  tu  Eccle-r 
fiaftico  munere  Epifcopus,  Caio  fibi  ami- 
*?^$***  cifTimo,veraque,&  Chriftiana  caritate  co- 
iunfto  more  Apoftolico  falutem  dicit.  ^  Equi¬ 
dem  mihi  iri  Chrifto  percare  omnibus  in  rebus 
felicem  tibi  ,  ac  profperum  exitum  continenter 
opto, quemadmodum  certo  fcio ,  tibi  omnia ,  quas 
ad  animum  fpe&ant, fecundo,  ac  felici  curfu  pro¬ 
cedere,  ^  Incredibili  autem  gaudio, atque  ingenti 
feticia  iftinc  ad  me  venientes  fratres  perfuderunt, 

•  onm  prasolarurry  integerrimas  tuas  fidasi  teftimo¬ 
nium  pra?berent,  planeque  aftererent,te  inftitutum 
Chriftianx  vitas  curfum  feliciter  tenere.  ^  Ego 
Voro  nulla  penitus  ex  rc  maiorem  capio  animo 


1  ^nm  Cat°  carifmo  5  es° 

ligo  in  veritate. 

%  Cari  fime ,  de  omnibus  orationem  facio 
pro  fi  er}  te  ingredi valere ftcut /re¬ 
figere  agit  anima  tua. 

I  Gaui fus  Jum  valde  venientibus  fratribus, 
&  teftimonium  perhibentibus  verita 
ti  tua, ficut  tu  in  v  erit  at  o  ambulas. 

4  Maiorem  horu  non  habeo  gratia,  quam  vt 
audia  filios  meo p  in  veritate  ambulare. 

e  Cari 


Paraphrafis.  285 


5  Cavifiime fideliter  facis  qukquid operar^ 
in  fratres^  hoc  in peregrinos. 


6  gui  tefiimoniam  reddiderunt  caritati 
tua  in  confpeftu  Ecclefia ,  quos  benefa¬ 
ciens  deduces  digne  Deo. 


7  Pro  nomine  enim  eius  profefU funt,  nihil 
accipientes  a  Gentibus. 


8  Nos  ergo  debemus  fufeipere  huiufmodi, 
vt  cooperatores  fimus  veritatis. 


9  Scripftjfem  forfitan  Ecclefia ,  fed  is ,  qui 
amat  primatum  gerere  in  eis  Diotre - 
phes,non  recipit  nos. 

l  q  Propter  hoc  fi  venero  ,  commonebo  eius 
opera ,  qua  facit ,  verbis  malignis  gar¬ 
riens  in  nos ,  &  quaf  non  ei  ifia  fuffi - 
ciant.  neque  ipfe  fufeipit  fratres ,  & 
eos ,qui  fufeipiuntyprohibety  &  de  Ec- 
clefia  eijcit. 


1 1  Cari f ime jtoli  imitari  malum,fed quod 
bonum  e  fi.  £)uj  benefacit ,  ex  Deo  efi\ 
qui  malefacit,non  vidit  Deum . 


1 z  Demetrio  te  (limonium  redditur  ab  om* 
nibus,&  ab  ipfa  veritate, fed  &  nos  te-* 
fiimonium perhibemus :  &  nofii ,  quo¬ 
niam  tefiimonium  nofirum  verum  e  fi. 


j  3  Multa  habui  tibi  feribere  ,fed  nolui  per 
attratnentu,  &  calamum  feribere  tibi. 


1 4  Spera  autem  protinus  te  videre, &  os  ad 
os  loquemur.Pax  tibi.Salutant  te  ami- 
d. Saluta  amicos  nominatim. 


voluptatem,  quam  cum  audio  meos  in  Chrifto  fi¬ 
lios  eam  vita:  rationem  fequi ,  qua:  veram  &c  Chri- 
ftiatiam  fidem  maxime  deceat.  ^  Sic  autem  ha¬ 
beto  cariffime ,  quicquid  liberaliter  erga  fratres, 
pra:cipueque  peregrinos  effundis  ,  finceram  tuam 
fidem  magnopere  ilJuftrare ,  &  iis ,  qua:  cum  bap- 
tifmo  initiareris ,  Deo  fpopondifti ,  mirifice  con¬ 
gruere.  ^  Siquidem  qui  ad  nos  peregrini  vene¬ 
runt,  coram  vniuerfa  Ecclefia  lingularem  tuam 
munificentiam  ,  &  caritatem  ingenti  prxeonio 
Celebrarunt  ,  quos  fi  praterea  viatico  iuueris, 
rem  profedo  facies ,  non  humana  modo  laude, 
fed  ( quod  maxime  optandum  eft )  cqlefti ,  diui- 
noque  praemio  dignifiimam.  ^  Siquidem  illi  ad 
Dei  nomen  propagandum  varias  in  regiones 
profedi  funt,ncc  tamen, vt  omnem  aliorum  offen- 
fionem  vitarent ,  eorum  opibus  fubleuari  volue¬ 
runt, quos  ab  errore  Gentilium  ad  Chrifti  fidem, 
ac  religionem  traducebant.  ^  ./Equum  igitur  eft 
tam  fedulos ,  ac  fideles  Dei  verbi  pra:cones  omni 
bcncficeciae  genere,  oramque  pietatis  officio  a  no¬ 
bis  fubleuari,  vt  eius  pra:mij  participes  aliquo  pa- 
do  fimusquod  illi  veritate  Catholica  promulgan¬ 
do  confequuntur.  ^  Ego  vero  Ecclefia:  libenter 
fcripfijfTem/ed  quorfum  id  ?  Diotrephes  enim,  qui 
per  fumma  arrogantia  primatu  fibi  Ecclefia:  vendi- 
cat,nos,fi  Deo  placet, &  noftras  epiftolas  repudiat. 
5"  Hanc  ob  caufam  fi  venero  ad  vos ,  eius  omnes 
adiones  in  iudicium  adducam,  eiufquc  maledida, 
quibus  nos  temere ,  inaniterque  profeindit ,  iufto 
fupplicio  afficiam ,  cum  pradertim  non  hac  male¬ 
dicenda  contentus,  qua  in  nos  debacchatur,  hoc 
etiam  adiiciat  mali,  quod  in  peregrinos  redundat, 
quos  ille  non  modo  fuopriuatim  hofpitio  exclu-r 
dir ,  fed  aliis  etiam  quo  iure ,  quaue  iniuria  inter¬ 
dicit,  ne  illos  admittant ,  &:qui  fecus  fecerit,a!io- 
rum  conuidu  ,  &  confuetudine  muldar.  tj"  Tu 
Vero  cariffime  vide ,  ne  malos  cuiufqua  mores  imi- 
teris,fed  potius  qua:  honefta,  &t  laudabilia  funt/e- 
dare.  Nam  qui  rede,  &  ex  rationis  pratferipto  vita 
inftituit ,  is  Deo  carus  eft ,  contra  vero ,  qui  malis 
moribus  contaminatus  eft, adeo  eft  a  Deo  alienus, 
vt  nullam  eius  notionem  habere  videatur.  fDe- 
metrij  fane  virtutem,  &:  Chriftianam  pietatem  fi¬ 
delium  omnium  fuffragio  confirmatam  ipfiipro- 
pemodum  rei  veritas  mirifice  commendat ,  8c  a cT 
hxc  noftrum  etiam  teftimoniumaccedffiperfpedu 
autem  eft,&  notu  omnibus  cum  ipfa  veritate  tefti- 
monium  noftru  omni  ex  parte  congruere.  J  Plu¬ 
ra, mihi  crede,  ad  hsec ,  atque  his  fimilia  fpedantia 
feribenda  veniebant  in  mentem, fed  ea  tamen  funt 
ciufmodi ,  qua:  literis  committenda  efie  non  cefui. 
^  Spero  autem  me  protinus  tecum  vna  futurum, 
it  coram  de  his  omnibus  tecum  familiariter  adu- 
rum  jinterim  Chriftianam,&  veram  pacem  tibiop- 
ro,&  amicorum  omnium  nomine  tibi  falutcmdi- 
co.T  u  fac  vt  amicor, qui  iftic  funt,faluere  iubeas. 


EPI 


»a  4 


284  Epift.  III.  13.  Ioan' 

B-  IOANNIS  APOSTOLI 


E  X  P  L  A 

i  Senior  Cato  eartjfi.no, quem  ego  diligo  in  veritate .  A 

Viy  s  Epiftofe  exordium  nihil  pe- 
ne  a  fuperiori  difcrepat.  Seniorem  fe 
fe  nominat  ob  cas  ,  quas  fupra  diximus 
f(j  rationes.  Caium vero  cariflimum  ap- 

pellat,cum  tamen  Gr^ce  fcriptum  fir, 
yaiif  -rS aycoarl  tjybioc  c (i, Cato  dileSlo. Sed,vt  alias  mo¬ 
nui  ,  Latinus  Interpres  pene  femperita  loqui  folet. 
Que  '  (inquit)  go. diligo  in  vtrkate-,<qaz(\  explicet,  cur 
illum  carilfiraum  vocarit.  Inveni  ite  (inquit)  diligo 
non  verbis  tantum, &  voribusjfluod  pleriquc  mor¬ 
talium  facere  confueuerunt.  In  veritate  aurem  dtiigtf, 
vt  ait  OHcumcnius  ,  qui  fecundum  Dominum  interna 
caritate  diligit.  Valet  autem  hoc  epiftofe  initium  ad 
beneuolentiam  mirum  in  modum  conciliandam, 
quo  etiam  in  fuperiori  epiftola  vfus  erat,  vt  minime 
dubitandum  fit,vttamque yniils, atque ciufdem  efle  " 
audoris,& procul  dubio  Ioannis,  Apoftoli,&  Euan- 
geliffe,  qui  fraternam  caritatem  miris  laudibus  ex- 
tollitjcumque  ipfe  eximiam  quamdam  Chrifti  Do¬ 
mini  in  fe  caritatem  fit  expertus  ,  erga  difcipulos 
luos  paria  facere  ftudebat.Itaque  non  folum  eos  ca- 
riflimos,fed  filiolos  frequenter  appellabat, vt  pater- 
hum  amorem, ac  beneuolentiam  declararet.  In  hac 
autem  fiilutatione nonnihil  fubaudiendum  videtur. 
Semor  (inquit)  Caio  cartjfimo  falutem  dicit .  aut  gra¬ 
tiam, &  mifericordiam  precatur,  vt  fit  falutatio  pla¬ 
ne  Apoftolica,  8c  ei  perfimilis,  qua  in  fuperiori  epi- 
ftola  vfus  eft, cum  dixit ;  Sit  vobtfcum  gratia, mtfencor- 
d'a,pax  d  l?eo  Patre, &  k  Chrfio  Iefu  Filio  Patres  in  ve¬ 
ntate,??  carnale. 

X  Car  ffime  ,  de  omnibus  orationem  facio  profpere  te  in- 

grcd<,&  valere, ficut  profpere  agit  anima  tua.  Q 

Magnum  profedo  haec  non  multa  verba  Caij 
encomium  continent-, faufta  enim,  ac  faelicia  omnia 
Caio  optat  Apoftolus  ,  non  aliter  atque  animte  ip- 
fius  optima  quaeque  ineflfe  non  dubitat.  Ait  autem, 
de  omnibus  orafovern  f  Tto.Gtxce,  <?£&  Tctvrwr  ’ 

quod  nonnulli  perinde  dictum  putant ,  ac  fi  dice¬ 
ret,  ante  omnia ,  quod  mihi  tamen  non  fatis  proba- 
tur:puto  enim  vim  Graeca?  loquutionis  retinendam 
efle,  vt  fit  fenfus,  omnibus  in  rebus  fauftum  tibi,  ac 
faelictm  exitum  a  Deo  precor,  quod  profedo  eft: 
lingularis  beneUoleiltfe  argumentum. Vel  certe  La¬ 
tini  reddere  polfumus  prs  otrmtbus.  quomodo  dixit 
alicubi  Plato,  <s?%i  4’  yH  udyi&q ,  ho  ecd ,  pro  vira  pj 
.pugnare ;vt  fignificet  Apoftolus.fe  £ro  omnibus  Caij 
negotiis  folicitum  efle,fiufque  precibus  a  Deo  con¬ 
tendere  ,  vt  omnia  felicem  exitum  lortiantur ;  hoc 
enim  eft, quod  Gbece  dixit  0?  uyieuvav, 

vr  non  folum  ei  faufta,  Sc  felicia  omnia  optet  in 
Vcbns  externis, fed  cupiat  etiam  eum  optime  valere. 

Quod  fequitur,  ficut  1  rfpere  agit.  anima  tua  ,  ma¬ 
gnam  cotinet  Caij  laudem; indicar  enim  egregia  il¬ 
lum  efle  virtute  praeditum  ,  &  optime  animo  con- 
ftitutum,  quandoquidem  eam  illi  in  rebus  externis, 

&  corporis  valetudine  felicitatem  optat ,  quam  il¬ 
lum  aflerit  in  animo  polfidere.  Qupcirca  non  fatis 


NATIO. 

probanda  videtur  OEcumenij,  explanatio,  qui  pro- 
Ipere  agere, ac  profpere  ingredi  pro  eo  pofitu  putat, 
quod  eft  ex  Euagelicis  praeceptis, atque  inftitutis  vi¬ 
ta  traducere. Hoc  enim  loannes  non  ta  optat,quam 
Caio  ia  adefle  affirmar,du  ait  ficut  profpere  agit  anima 
fMd.Nequeenim  id  vere  de  eo  dici  poteft,qui  vitam, 
morefque  fuos  ex  Euangelico  praeferipto  non  com- 
pofuerit.  Cum  igitur  Apoftolus  de  nac  felicirate 
nihil  dubitet, caetera,qua?  ad  corpus, &  bona  exter¬ 
na  pertinenr ,  fecunda  vti  fortuna  optat.  Dixit  au¬ 
tem  Graece  iv^o/untt ,  hoc  eft,  precor,  aur  vota  facio,  vt 
non  fe  inaniter  optare  dicat  ;  quod  fere  facimus, 
cum  ea  cupimus  quae  noftris  viribus  afTequi  nequa¬ 
quam  poftumus  ,  neque  aliunde  ea  poffumus  expe- 
ftare.  Sed  ait,  fe  precibus  a  Deo  contendere  ,  a  quo 
bona  omnia  petenda,  8c  expedanda  funt ,  &  qui  fe 
liberaliter  ea  conceffurum  pollicitus  eft ,  quae  in  Ie¬ 
fu,  hoc  eft, Saluatoris  nomine  petuntur. 

3  Gamfus  jurn  valde  vementibus  fratribus  ,  &  tefii- 
monium  perhibentibus  veritati  tua , ficut  tu  in  ventate 
ambulas. 

Explicat  Apoftolus  minequidem  vniuerfim,quo-  ' 
modo  Caij  anima  profpere  agar ;  paulo  autem  poft 
propriam,ac  luam  laudem  adiicit.  Ait  igitur  ingen¬ 
ti  fe  laetitia  fuifleperfufum  &:  mirum  in  modum  ad- 
nentu  fidelium  recreatum  ,  quod  ex  eorum  narra¬ 
tione  cognoueric  Caij  mores  ,&  adiones  Euangeli¬ 
cae  dodrinae,&  Catholicae  veritati  optime  congrue¬ 
re.  Mento  autem  gauifum  fe  efle  dicit  Apoftolus, 
quod  Caij  laudes  a  fidelibus  audierit ;  nihil  enim 

fuaeterea  quaerebam  Apoftoli ,  quam  animarum  fa- 
utem ,  ac  propeerea  cum  fe  animaduerterent ,  non 
fruftra laborare,  fed  veluti  in  fertili  folo  fementem 
facere,  Hc  copiofam  frugem  demetere ,  cum  exalta¬ 
tione  manipulos  colligebant.  Indicat  autem  a  Caio 
nonnullos  ad  fe  venifle ,  vel  diuini  verbi  praecones, 
qm  Euangelicam  dodrinam  promulgarent ,  vel  re¬ 
ligionis  ,  ac  pietatis  causa  peregrinantes ;  erat  enim 
iam  tum  neregnnandi  inter  Chnftianos  confuetu- 
do  etiam  a  veteri  Teflamento  profeda.  Etenim  ia 
Deuteronomio  a  praecepit  Deus, vt  eundi  ter  in  an-  3  cap.i6.i«, 
no  ad  tabernaculum,  vel  templum  Domini  conue- 
nirent,  quod  Helcana,  &  vxor  eius  religiose  obler- 
uabantfeNecChriftus  Dominus  vna  cum  Matre, Sc  b  lib.t.Reg. 
Iofepho  eam  peregrinatione  recufauit f;  quin  etiam  i 
apud  loannem  d  etia  Gentiles  Hierofolymam  vene-  ^  ca^itlj10t 
ranr.vt  adorarent  in  die  fefto.  Et  in  Adis  e  Apofto-  c  ag.8.17. 
licis  Eunuchus  Aithiops'venifle  dicitur.vt  adoraret 
in  Hierufalem.Et  Paulus f  ipfe,vt  obferuauit  Hiero-  f  Ad.10.nr. 
nymus,  feftinabat  vt  diem  Pentecoftes  faceret  Hie- 
rofolymis. 

Fallunturautem,aut  potius  mdrefuo  mentiuntur  IL 
haereticis,  peregrinandi  confuctudine  imperate  Co- 
ftantinopnmum  ccepifle.Nam  Eufebiusu,&  Hiero-  pr^ 
nymus  1  tcftantur  ,  Alexandru  gloriofiflimu  marty-  hlib.tf.  hift. 
ru.qiu  centum  annis  ante  Conftancini  tempora  flo-  c.?. 
ruitjHierofolyma  adoran  di,&locGrum  fandoru  vi- 
dedi  causa properafle.  Simed  aure JMetaphraftes  au-  ' 

doreft,  S.  Nicolaum  adhuc  adolefcentem  nondum 

imp  erante  Conftantino ,  voti  causi  Hierofolymam 


Explanatio 


•85 


i  l.j.de  vita 

Conftan. 
b  Orat, 
«le  obitu 
Theod. 
c  fer.de  de- 
dic.temp. 
d  lib.i  facr. 

bift. 


e  epift.u.ad 
Seucr. 

f  Natal.  3. 
SJoelic. 


c  in  hymn. 
de  iifd.Sa<S. 

III. 

h  epift.17. 


i  epift.i7.de 
obitu  Paul, 
k  epift.il  6. 


profe&um  elTe.  Helenam  vero  Eufebius  a ,  &  Am- 
biofius  b  magnopere  laudant,  quod  religionis  ergo 
Hierofolymarn  abierit.Eamdem  peregrinationem  fe 
fufcepifle  ait  Gaudentius  c  Brixianus  Epifcopus.Se- 
uerus  autem  d  Sulpitius  Helenae  res  geftas  deferi- 
bens  ,  illud  mirandum  efTe  ait ,  quod  Hierofolymis 
in  loco ,  vnde  Dominus  in  cadum  afeendit ,  eius  pe¬ 
dum  veftigia  imprefla  vifantur,  cumque  eo  vndique 
fideles  confliiant,&:  aliquid  calcati  pulueris  rapiant, 
nullum  tamen  arena  damnum  patiatur.  Paulinus  e 
autem  ,  non  aliter  (ait)  affeElus  homines  ad  Hierofolymarn 
rapit, nifi  vt  loca ,  in  quibus  corporaliter  pufensfuit  Chriflus, 
videant,  atque  contingam.  Et  alibi  f  innumerabiles  ait 
turbas  ex  remotiffimis  regionibus  ad  venerandum 
S.  Foelicis  corpus  peregrinari  confueuiffe.  Idem  de 
Sandtis  Hemiterio ,  &  Chelidonio  teftatur  Pruden¬ 
tius  e. 

Multa  vero  in  eamdem  fententiam  pofteritati 
commendauit  Hieronymus,  nam  ad  Marccllam  h  3 
Longum  e(l  (ait)  nunc  ab  afcenfu  Domini  vfque  ab  pufen- 
tem  diem  per  fingulas  atates  currere  ,  qui  Eptfcoporum ,  qui 
Martyrum,  qui  eloquentium  in  doElrina  Ecclefiaslica  viro¬ 
rum  venerint  Hierofolymarn ,  putantes  minus  fe  religionis, 
minus  habere  fcientia.nec  fummam,  vt  dicitur,  manum  ac~ 
cepiffe  virtutum,  nifi  in  illis  Chrislum  adoraffent  locis  ,  in 
quibus  primum  Euangelium  de  patibulo  corufcauerat.  Et 
alibi 1  •,  cuius  gentis  homines  ad  loca  fanEla  non  veniunt ? 
Ad  Rullicum  k  vero  ,  qui  peregrinationem  ad  Iaera 
Paheftinae  loca  vouerat.  Redde  (aitj  quod  pufente 


Domino  fpopondifli  3  incerta  ejl  vita  mortalium,  ne  ante  ra¬ 
piaris, quam  tuam  impleas  fponfionem.  Denique  Delide- 
1  cpift.154.  rium  I  hortatur  vt  Hierofolymarn  veniat, &  ait, eme 
adoraffe,vbi  fleterunt  pedes  Dommipars  fidei  eft. 

I V.  Porro  Auguftinus  m  peregrinationem-  ad  locum 
m  epift.i37.  fandlum  fe  fuafifle  memorat.  Caflianus  "  item  3  Gpui- 
{*  {jjbre*'UnC  dam  (inquit)  fratrum  ad  loca  fanEla  de<u£gypti  panibus 
cap  3 1  orationis  causa  conuenerant.  Eleganter  vero  Chrylofto- 
oHom.s*.  mus  0  Martyrum  fepnlchra  cum  Regum  maufoleis 
ad  popul.  confert  3  haec  autem  inter  caetera  feribit.  Itaque  quo 
Antioch,  regias  quidem  aulas  videat ,  nullus  vmquam  peregrinatus 
fuerit.  Multi  vero  Reges  plerumque  huius fpeEtaculi gratia 
peregrinati  fitnt  ■,  futuri  namque  iudici )  vefligia ,  &  figna 
fanElorum  ades  exhibent ,  vbi  dtmones  flagellantur,  corri~ 
guntur  homines ,  &  liberantur .  Denique  ne  cundfca  re- 
cenfeam  ,  plura  peregrinationum  exempla  extant 
p  lib.7.cap.  apud  Socratem  P,  Metaphraftem  %  Bedam  r,  Nico» 
penuh.  laum  I.  Pontificem  f ,  Palladium  l,  &  alios.  Fratres 
Alex  VK  S  ’8‘tur  >  duos  a<^  venilTe  feribit  Ioannes  ,  forte  pe- 
r  lib.  5-hift.  regrinabantur,  &  Caij  munificentiam,  ac  liberalita- 
cap.7.  &  io.  tem  prxdicabant.  Quae  profe&o  primis  illis  Ecclc» 
f  epift.  ad  fiae  nafccntis  initiis  tanta  erat ,  vt  impuriflimo  cui- 
M'n  hiftor  ^am  Philofopho  occafionem  prxbuerit  mentita 
l-aufiaca  c.  Chriftiana  religione  huc  illuc  circum curfandi ,  vt 
13.&  18.  tamquam  peregrinus  hofpitium,  ac  ftipem  emendi¬ 
caret,  Sc  ingentem  pecunia;  lummam  corraderet ,  vt 
u  inDialo-  impius  Lucianus  u  teftatur. 

g°  >  51ul  in*  Teflimonium  (inquit)  perhibentibus  veritati  tua,  quia 
Jnbi«“  nimirum  tuam  integram  fidem  ,  &C  finceram  citri  ra» 
°  '  tem  in  caelum  tollebant,  vt  veritatem  non  folum  re¬ 

ferat  ad  mentem  ,  in  qua  veritas  proprie  ineft ,-fed 
ad  mores,  &  a&iones,  qus  veram ,  Sc  perfe&am  fi¬ 
dem  comitantur.Vt  enim  ait  Gregorius,ea  vera  fides 
ci\,qtu  iis, qua  credit,  moribus  non  contradicit.  Nam  alio- 
x  ad  Titum  qui,  vt  Paulus  x  ait,  nonnulli  funt ,  qui  confitentur  fle 
noffe  Deum  ,  fallis  autem  negant.  Erat  autem  in  Caio 
veritas  dodrinae ,  8c  morum  ,  &  quod  corde  crede¬ 
bat  ,  '&  ore  confitebatur ,  re  ipfa  vitx  adionibus  ex¬ 
primebat  3  ac  propterea fimpliciter  ait  Apoftolus,  te¬ 
flimonium  perhibentibus  veritati  tua.  Indicat  autem  lon- 
giftime  abfuiffe  Caium  ab  hypocrifi ,  &  fimulatio- 
nc  ,  fed  vere  ,  atque  ex  animo  beneficentiam ,  &  in 


A  omnes  caritatem  coluifte,  quod  maxime  ex  eo  con¬ 
flabat  ,  quod  in  eo  officij  genere  conftantiffime  per- 
fcuerabat.  Nemo  autem  diu  poteft  fidam  perfonam 
fuftinerejhoc  vero  maxime  pertinet  ad  veritatem. 

Sicut  tu  (inquit)  i»  ventate  ambulas  3  ita  explicat,  y£ 
quxnam  fit  veritas ,  quam  in  Caio  fratres  extolle¬ 
bant.  Tu(mqmt)in  veritate  ambulas,hec  eft, mores  tui 
cum  vera ,  Chriftianaque  dodrina  omni  ex  parte 
confentiunt.  Vtenim  ait  OEcumenius,  ambulare  hoc 
loco  non  tibiarum  motionem  fignificat ,  cum  vna  fit  omnibus 
pedes  habentibus  animalibus  huiufmodi  ingreffio ,  qua  a 
loco  in  locum  commigrant,  fed  ordinatum  induat  animi  mo¬ 
tum  ,  moderaiumque  progreffurn ,  quem  pauci  retinent ,  qui 
cognitione  praditi  funt ,  qua  ad praxim,  &  aElionem  refera- 
tur.  Vere  iraque  air,  laudes  tuas  celebrabant  fideles, 
quia  ita  vitam  inftituifti ,  iifque  moribus  prxditus 
es ,  vt  iufto  encomio  digniffimus  habearis ,  nec  ve¬ 
rendum  fit,  ne  fupra  qua/n  veritas  exigit ,  aliorum 
oratione  extollaris.Ira  docet  Ioannes  non  le  fruftra, 
aut  temer£  ingenti  fuifle  gaudio  recreatum ,  cum 
de  amico ,  verius  filio  ,  8c  auditore  tam  multa,  tam» 
que  vera,  &  folida  laude  digna  omnium  ad  fe  ve¬ 
nientium  voce  prxdicari  audierit.  Sapienter  enim 
dixit  Salomon  »3  Filius  fapiens  latificat  ^Fatrem ,  filius  a  Prou.to.n 
autem Jiultus  mocHitia  ef  matris  fua. 

4.  rJMaiortm  horum  non  habeo  gratiam ,  quam  vt  au - 
q  diam  filios  meos  in  veritate  ambulare , 

Graeci  Codices  ,  vt  obleruauit  OEcumenius,  ha-  I. 
bent  ,  quae  vox  ex  comparatiuo  fada  eft, 

quod  Graecae  linguae  confuetudo  non  admittit :  per¬ 
inde  enim  eft,  ac  fi  dicas ,  maiori  maius,  feu  ,  fi  dici 
poflet,  maiorius ,  vt  gaudij  magnitudinem  amplifi¬ 
cet.  Pro  eo,  quod  Latine  legimus  gratiam,  Graece 
feriptum  eft^ap«V,  hoc  eft  ,  gaudium,  feu Utitiam,vt 
fignificet ,  nulla  ex  re  maiorem  fe  capere  volupta¬ 
tem,  quam  ex  fuorum  filiorum  virtutis  ftudio.  Vi¬ 
detur  aurem  Interpres  legifle  Graece  ■>  hoc  eft, 
gratiam,  quod  etiam  vere  potuir  ab  A  poftolo  affir¬ 
mari,  vt  gaudium ,  de  quo  paulo  ante  loquutus  erat, 
pro  magno  Dei  beneficio  ducat ,  vt  fit  fenfus.  Ma¬ 
gnopere  gauifus  fum ,  cum  tuas  laudes  audiui  com¬ 
muni  fidelium  praeconio  celebrari  3  neque  enim  ma- 
D  ius  vllum  beneficium  ab  immortali  Deo  accipere 
me  pofte  credo, quam  vt  audiam  filios  meos  redamt 
Chriftianx  vitae  curfum  tenere  ,  &  in  eo  faelicirer 
piogredi:hoc  enim  eft, quod  fubdit  \quam  vt  audiam 
filios  meos  in  veritate  ambulare. Vt  enim  ait  Salomon  b:  b  Prouerb. 
Lux  iuflorum  Utificat.  Et  alibi c :  Stude  (inquit)  fapien -  ^3p^ou  ^ 
tiafili  mi,&  Utifica  cor  meum.  IX, 

Ob  eam  caufam  cum  poftet  Ioannes  difcipulos,  U. 
vel  auditores,  vel  etiam  fratres ,  maluit  tamen  dice¬ 
re,  filios  meos,  tum  quia  id  blandius  eft,  maioremque 
vim  habet  ad  beneuolcn;iam  conciliandam  ,  &  ad 
permouendos  animos,  &  ad  Chriftianae  virtutis  ftu- 
dium  inflammandosjtum  quia  feniores  ratione  sta¬ 
tis  iuniores  folent  filios  appellare  ,  &  contra  aetate 
£  minores  ,  grandiores  natu  patres  vocare  confueue- 
runt  Ita  olim  Romulus  cum  Rcip.adminiftrationi 
digniflimos  ciues  praefeciflet,Patres,fiue  ab  honore, 
fiue  ab  aetatis, vel  curxfimilitudine,vtaitSalluftius, 
nominauir.  Huc  accedit,  quod  patiis  nomen  ad  re¬ 
ligionem  magna  ex  parte  pertinet ;  ita  olim  Genti¬ 
les  quos  tamquam  Deos  colebant ,  Patris  nomine 
nuncupare  confueuerant  omnino  enim  honoris, ac 
reuerentiae  nomen  eft.  Quam  ob  caufam  Romano¬ 
rum  Imperaror  Romanus  Pater  appellatur  ab  ele- 
gantiftlmo  Poeta c1.  d  Virgii. 

Dum  domus  v/£ne<t  Capitoli  immobile  faxum 
Accolet, Impenimque  Pater  Romanus  habebit. 

loquitur 


i86  EpilE  III.  B.  loan. 


loquitur  enim  de  Augufto.  Eodemque  modo  alius 
quidam  de  Theodolio  fcripfit. 

Tu  modo  te  iuffiffe  Pater  Romane  memento. 
a  4.  Reg.  5.  Sic  etiam  in  facris  literis  3  ferui  Naarnan  Syri  eum 
J3-  Patrem  nominant.  Pateri  inquiunt)  &  fi  rem  grandem 

dixiffet  ttbi  Propheta, certe  facere  debuerat. 

IU.  Atque  haud  fcio,an  hoc  etiam  fenfu  dixerit  apud 
b  cap.8,6.  Matthaeum  >’  Centurio  -,1'uermeut  iacet  in  domoparaly- 
ticut.  Eft  enim  Graece  ttoIc,  quae  vox  non  fo\um  famu¬ 
lum  ,  fed  etiam  filium  fignificat ,  5c  quidem  tenerae 
adhuc  aetatis  ,  vt  fignificaret  fe  famulum  illum  pro 
filio  habere  ,  &  paterna  beneuolentia,  atque  amore 
compledli.  Inde  paterfamilias  dicitur  is  ,  qui  in  vni- 
e  epift,47.  uerfam  familiam  imperium  habet, &,vt  ait  Seneca  c, 
maluerunt  v et  ens  patremfamilias,quam  Dominum  appella¬ 
re, vt  imudiam  Demittit,  &  contumeliam  fimis  detraherent- 
Denique  Ioanni  filiorum  appellatio  admodum  eft 
familiaris,  vt  ex  ipfius  Epiflola  prima  liquide  con¬ 
flat,  frequentiflime  enim  filiolos  vocat ,  imitatus, 
credo,  magiftrum Tuum,  qui  apud  Marcum  difeipu- 
les  alloquens  (inquit)  quam  difficile  efi  confiden  • 

tes  in  pecuniis  in  regnum  Dei  introire  ?  Et  apud  hunc 
i  Ioan.i  3.  ipfum  Euatigeliftam  d  j  Filioli  adhuc  modicum  vobifcurn 
J*  ■  fum. 

5 .  Cariffime  fideliter  fac  ii  quidquid  operarii  in  fratres,  & 
hoc  tn  peregrinos. 

I,  Vniuerfim  prius  Caij  Chriftianatn  virtutem ,  ac 
ietatem  commendauerat  ;  nunc  nominatim  eius 
eneficentiam,  acliberalitatem  laudat,  vt  hac  ratio¬ 
ne  acriores  illi  ftimulos  addat ,  &  non  foltnn  eum 
in  inftituto  confirmet,  fcd  etiam  ad  maiora  pro¬ 
moneat :  vt  enim  veteri  prouerbio  fertur ,  laudata 
e  lib.  i.  de  virtus  crefeit ,  ac  propterca  dixit  Seneca  c  ,ajfurgerc 
ira  cap.n.  ingenium  fi  laudatur, &  in  ff>  em  fui  bonam  adduci.  Itaque 
loannes  Cnium  cariflimum  appellat,  vtfuamin  il¬ 
lum  bencuolentiain  declaret.  Mox  i^dk, fidelit  er  fa¬ 
cis  quicquid  operaik  in  fratres,  hoc  eft,  interprete  OE- 
CA\mew6,id faris. quod  fiddi  viro  dignum  efi, quod  Chri- 
ftiarium  maxime  decet ,  quod  denique  Chriftianas 
fidei  praeceptiseft  in  primis  confenvaneum.  Poftis 
etiam  fideliter  accipere  ,  quafi  fignificet  Apoftolus 
fratrum  bcncficentian  omis  effe fidelitatis,  quafi  ij, 
qui  Chrifto  nomina  dant ,  hoc  ipfo  fpondeant ,  fefe 
fote  beneficos  ,  Ac  liberales  erga  fratres ,  &  eiufdem 
fidei,  ac  religionis  focios.  Vt  enim  fepe  dixit  Chri- 
ftus, fraterna  caritas  Chriftianorum  eft  propna,&  ex 
ea  tamquam  propria  nocaChrifti  difcipulicogno- 
fcendi  funt ,  atque  ita  fideliter  is  dicitur  agere  ,  qui 
hunc  quafi  charaftcrem  retinet,  ne  tamquam  tranl- 
fuga  fui  Ducis  cailra  deferuifte  videatur.  Sic  milites 
fideles  dicuntur ,  qui  Imperatoris  fui  figna  fequun- 
mi'i fidelem  itaque  vocat  Caium,  quod  fratribus  be¬ 
nefaciat/' 

1 1¥  Addit',  &  hoc  >n peregrinos;,  qui  videlicet  hofpitio, 

aliifque  vitae  fiibfidiis  maxime  indigent  •,  hinc  autem 
apparet,  veriflimum  elTc ,  quod  paulo  ance  diximus, 
lam  inde  vb  initio  nafctntis  Ecclefia:  peregrinatio¬ 
nes  a  fidelibus  frequentari  confueuifle  j  veto  tamen 
kmillimuin  eft  ,  primo  illo  Apoftolico  aeuo  eos  po- 
tiffimtim  peregrinari  foliros ,  qui  Euangelicam  do¬ 
ctrinam  promulgabant ,  &  verae  fidei  lucem  variis 
ger,  cibus  inferebant.  Sic  olim  Paulus  ,  &  Barnabas 
diurno  Spiritus  impulfu  ad  omnes  gentes  erudien¬ 
das  ab  Antiochena  Ecclefia  deftinati  funt :  &  Pe¬ 
trus  omnium  Apoftolorum  princeps  plures  regio¬ 
nes  obiuit.  Excipiebantur  autem  hi  alieno  hofpitio. 
i  A.ft  ib.if.  Sic  fictius  ,  vt  ait  Lucas  ‘  ,  hofpitabatur  apud  Simonem 
quemdam  coriarium.  Et  Paulus  ,  vt  fupra  di&um  eft, 
hunc  ipfuta  Caiiyn  hofpitem  habuit. 


A  Erant  autem  hofpitis  plura  caritatis  officia ,  qus  III. 
exemplo  cuiufdam  Macedonis  eleganter  defcriblt 
Seneca*.  Naufragus  (inquit)  in pofj effones cuiufdam  Ma-  a  lib.  4. 
ce  donis  expulfus  efi  ,  quodvt  Macedoni  illi  nmciaium  efi,  bcnef.c.j7- 
accurrit, fumum  cur-  recolligit, tn  villam  illum  fuam  tranfii*- 
hiMlulo  fito  c  effit,  ajfcttum,  femtammemque  recreauit,  die¬ 
bus  triginta  impenfa  fuu  curauit ,  refecit ,  viatico  infiruxit. 

Haec  omnia  ,  8c  longe  plura  hofpitibus  fuis  olim  fi¬ 
deles  pneftare  confueucrant.  Quamobrem  Tertul- 
»  lianus  b  ,  dum  argumenta  profert  vnitatis  Ecclefia:  b  1.  deprar. 
Apoftolicte  ,  a  qua  caeterae  pendeant ,  inter  cavrcra  foipc.c.10. 
holpitalitatis  conteflerationcm  nominat.  Sic  autem 
ait  :  Itaque  tot,  ac  tanta  Ecclefia,  vna  cfl  illa  ab  A 'poflolu 
g  prima, ex  qua  omnes  :fic  omnes  prtrna,&  omnes  slpottolica, 
dum  vnam  omnes  probant  vnitat  em.  Communicatio  pacis,  & 
appellatio  fraternitatis, &  cont efferatio  hospitalitatis,  qua  tu¬ 
ra  non  alia  ratio  regit, quam  eiufdem  facravtenti  vna  tradi¬ 
tio.  Quid  autem  fit  contefferatio,  fi  quis  feifeitetur, 
haud  equidem  dubitarim  figni  cfTe  coniun&ioncm, 
quo  fideles  peregrini  a  fratribus  cognofci  poftent 
tamquam  eiufdem  fidei ,  &  religionis  participes,  8c 
qui  hofpitio  accipiendi  elfent.  Nanr&  apud  Genti¬ 
les  familiaritates, atque hofpitij  iura  teffera  ftnbilie- 
bantur,  &  qui  amicitiam  diUueret,  vel  hofpitij  iura 
violaret, cefleram  rumpere  dicebatur.  Sic  Plautus  «,  c  in  Ciftelf. 
Hic  apud  nos  tam  silcefimarche  confregtsh  tefferam. 

£  Et  alibi  d,  d  in  pjgnu- 

- - - - fi  ita  rff ,  tefferam 

Conferre  fi  vis  hospitalem ,  eccam  attuli, 
ujgedttm,  odiende  ;  efi  par  probe .  nam  habeo  domum. 

O  mi  buspesfalue  multum, nam  mihi  tuus  Pater. 

Pater  tuus  ergo  hafpes  ylntidamas  fuit, 
lUc  mihi  hospitalis  teffera  cum  illo  fuit. 

Sed  quodnam  effer  hocfignum  ,  non  fatis  com-  I 
pertum -habeo.  Viri  dotfti  Iaeram  arbitrantur  efle 
communionem,  Cum  fatis  conftet,  maioies  nofttos 
Eucharifliam  confuciufle  verae,  Sc  probatte  religio¬ 
nis  hofpitibus  mittere.  Sed  hunc  morem  olim  apud 
fideles  receptum  fuifte  non  abnuo  ,  Eucharifliam 
veto  fuilfe  telTeram  hofpitalem  plane  inficior.  Erat 
enim  celfera  ,  vt  modo  ex  Plauto  docui ,  hofpitale 
lignum, quod  qui  oftendercr,iurc  fuo  hofpitium  re- 
D  pofcerct ,  quod  in  Eucharifliam  cadere  nequaquam 
poteft.  Neque  enim  credendum  eft  .  peregrinos  fe¬ 
tum  Eucharifliam  deferre  confueuifle,  vt  eam  tam¬ 
quam  hofpitalem  tefleramoftenderent.Similequid- 
dam  olim  fuifte  apud  Chriftianos  indicat  Tertul¬ 
lianus  ,  quem  paulo  ante  laudaui.  Sed  cum  hoc  fN 
gnum  quaiccumque  id  tandem  effer,  fxpe  haeretici 
cormpiftenc,  &  perperam  quidam  ad  corradendam 
pecuinam  vfurpaftent,  vt  non  ita  multo  ante  de  pe¬ 
regrino  Philofopho  dixi,  in  Concilio  Nicaeno  ad  li- 
teras,  quas  forrnatiis  appellabant ,  hofpitalis  tellcra 
rcuocata  eft. 

Quocirca  Auguflinus  e  Menfurium  Epifcopum  V. 
Carthaginienfem  laudar ,  qui  piudenter]admodum  e  in  brcui- 
quoidam  pfeudomartyres  recipere  recufauit  ,  qui 
fele  tamquam  martyres  oftenrabant ,  vt  pecuniis  cap>Ii< 

E  abundarent,  <Sc  lautius  viuerent.  fic  cnitn  fcnbir, 

Quidam  etiam  in  eadem  Epifiola  facinorofi  arguebamur, 

&  fifco  debitores,  qui  occafione  perfeqmtioms  vel  carere  vel¬ 
lent  onerofa  multis  debitis  vita,  vel  purgare  fe  putarent ,  & 
quafi  abluere  facinoi  a  fiua,  vel  certe  acquirere  pecuniam,  c-r 
in  custodia  deliciis  perfrui  de  obfequio  Cbnfhaxorum.  Al¬ 
ludit  enim  Auguftinus  ad  prifcafn  veterum  Chriflia- 
novum  confuetudiixm  ,  qua  fideles  confefforcs  in 
vinculis  detentos  &  vifitare ,  &  humans  vitae  fiibfi¬ 
diis  fubjeuare  confucueranr.  De  qu<*  re  ira  alicubi 
Tertullianus  ■  .  Inter  carnis  alimenta  bencdifti  Martyres  f  adMany- 
defignati,  qua  vobis  gr  Domina  mater  Ecclefia  ,  & fingula  caP' 
fratres  de  operibus  fuis  propriit  in  carcerem  Jubminiffrant,  ‘ 

capite 


Explanatio.  287 


.capite  aliquid ,  &  a  nobif  quod  faciat  ad  fpiritum  quoque 
a  epift.37.  ;  educandum.  Et  eodem  fpc&ans  Cyprianus *  prefby- 
teros,  &  diaconos  monet ,  vtglonofa  voce  Domino  con- 
•  feffts  omnis  diligentia  prabeatur.  Et  m.ox  Tertullum 
quemdam  magnopere  laudat ,  quod  hoc  pio  officij 
genere  captiuis  Chriftianis  praefto  fit,interim  tamen 
monet,  vt  in  eo  genere  prudens  moderatio  adhibea¬ 
tur.  Peto  quoque  (inquit)  ad  procurandam  quietem  folertia, 
&  folicitudo  vcflra  non  definat.  Et fi  fratres  pro  dddhone 
fua  funt  cupidi  ad  conueniendum  ,  &  vifttandos  confeffores 
bonos, quos  illuttrauit  iamgloriofis  initiis  diuina  dignattoja- 
men  caute  hoc ,  &  non glomeratim ,  nec  per  multitudinem 
fimul  iunclam  puto  effe  faciendum  ,  ne  ex  hoc  ipfo  inuidia 
concitetur ,  &  introeundi  aditus  denegetur ,  &  dum  infatia- 
■  biles  multum  volumus,  totum  perdamus.  ConfiuUte  ergo ,  & 
prouidete ,  vt  cum  temperamento  hoc  agi  tutius  pojfrt ,  ita  vt 
presbyteri  quoque ,  qui  illic  apud  confeffores  offerunt , finguli 
cum  ( ingulis  diaconis  per  vices  alternentur,quia  &  mutatio 
perfonarum ,  &  vicijjitudo  conuenientium  minuit  inuidiam. 
Haec  paulo  fufius  hoc  loco  recenfui,  vt  quae  fuerit 
olim  Chriftianorum  caritas  ,  &  in  egentes  benefi¬ 
centia  cogno fcatur, vnaque  intelligatur,non  temere 
ab  Apoftolo  Caium  laudari ,  qui  peregrinos  fideles 
omni  pietatis  officio  profequatur. 

6.  Qttiteflimonium  reddiderunt  caritati  tua  in  conffecht 
Ecclefia, quos  benefaciens  deduces  digne  Det. 

I.  Explifcat  quod  fiiprd  dixerat,  fratres,  qui  ad  fe  ve¬ 

nerant,  praeclarum  Caij  caritati  perhibuifle  teftimo- 
nium  ;  ait  enim  non  folum  fibi  priuarim  teftatos 
■efte ,  fed  publice  coram  omni  Ecclefia  ingemi  prre- 
-  conio  Caij  caritatem  celebraffe.  Quod  igitur  ait,  in 
confpe&u  Ecclefiae,prifcam  Chriftianorum  confiie- 
tudirtem  refpicir,  qua,vt  alias  diximus,  ftatis  diebus 
conuenire  confueuerant ,  vt  rei  diuinae  intereffent, 
diuinum  verbum  audirent ,  aliaque  pietatis ,  ac  reli¬ 
gionis  munera  exercerent  ;quae  ex  luftino,Tertullia- 
no,&  aliis  alibi  commemoraui.  Quam  a  prifeo  Iu- 
daeorum  more  profe&am  effe  conftat ,  qui  Sabbatis 
in  Synagogam  conueniebant.  Quemadmodum  au¬ 
tem, vt  in  A<£tis  Apoftolicis  feribit  Lucas,  cum  Pau¬ 
lus  ,  &  Barnabas  Antiochiam  Pifidiae  perueniflent, 
&  Sabbato  in  Synagogam  ingreffi  effent ,  &  ab  iis, 
qui  Synagogae  praeerant, prouocati  funt,vc  ad  popu¬ 
lum  fermonem  haberent.  Ita  in  Ecclefia  receptum 
erat ,  vt  peregrini  Epifcopi  ad  condonandum  inui- 
b  tarentur ,  quod  Mediolani  ab  Ambrofio  15 ,  &  Ale- 

c  Hom.7.  xandriae  a  Cyrillo  c  abferuatum  legimus. 

&  Idque  olim  a  Clemente  Romano  d  praeceptum 

fuerat.  Si  Eptfcopus  ( inquit )  vnd  cum  Epifcopo  /edent, 
c  *  ftf/  '  eumdtm  ab  illo  obtinens  honorem ,  rogabis  eum ,  e  Epifccpet 
'  vt  fermones  habeat  apud  populum  ad  docendum  accommo¬ 

datos.  Peregrinorum  enim  exhortatio ,  &  admonitio ,  valde 
accepta, &  vehementer  vtilis  effe  confueuit^nullus  enim  Pro¬ 
pheta ,  inquit ,  acceptus  efi  in  patria  fua  ■,  permittes  etiam  ei 
Eucharifliam  offerre ,  coges  eum  vt  vel  populo  benedicat ; 
e  Cone  4.  quod  deinde  in  Concilio  Carthaginenfi  e  fancitum 
cap.j.  cft.  Quamobrem  non  immerito  Gregorius  Nyfte- 
fadAmphi.  nus  f  conqueftus  eft,  quod  ab  Helladio  Caefarienfi 
Epifcopo  ad  id  muneris  non  fuerit  inuitatus.  Indi¬ 
cat  igitur  hoc  loco  loannes,  peregrinos  fratres  iuftbs 
efle  coram  Ecclefia  de  rebus  diuinis  verba  facere, 
ecft  vero  publice  Caij  munificentiam  ,  ac  liberalita- 
terri 'laudibus  extulifle ,  tam  vt  veritati  dqbitumte- 
ftimonium  prxberent ,  tum  vt  eo  exemplo  exteros 
ad^eamdem  pietatem ,  ac  beneficentiam  vehemen¬ 
tius  inflammarent.  Atque  hac  ratione  loannes  Caio 
perfeuerandi  quamdam  veluti:  neceffitatem  impo- 
iiftr ,  durti  vniuerfam  Ecclefiam  confciam  e»Te  affir¬ 
mat  eius  caritatis,  quam  ha^enus  in  peregrinos 


tam  multis  argumentis  declarauerat.  Et  idcirco 
fubdir. 

Quos  benefaciens  deduces  digne  Dwquafi  dicat, plu-  J  J  J. 
rimum  laudis  apud  homines,  apud  Deum  vero  in¬ 
gentem  mercedem  coniequeris ,  fi  quos  hofpitio 
exceperis,  etiam  viatico  fubleues.vt  ad  alias  gentes, 
ac  nationes  commode  proficifci  queant.  Neque 
hoc  mirum  cuiquam  videri  debet, nam  &  apud  Ro¬ 
manos,  quibus  publicum  hofpitium  dabatur ,  etiam 
lautia, id  eft,holpitalia  dona  tribuebantur.  Sunt  au¬ 
tem  qui  hanc  orationem  hunc  in  modum  diftin- 
guendam  putent  *,  fi  eos  deduces ,  benefacies  digne 
Deo,vt  fit  fenfus,fi  eos  pecunia  iuueris,vt  alio  com¬ 
migrent, bene  vtique  facies  digne  Deo,  hoc  eft,  rem 
laude  dignam  effeceris,  ad  Dei  honorem,  &  glo¬ 
riam.  Sed  vt  ingenue  fatear,  non  tam  hoc  eft  in¬ 
terpretari  ,  quam  verba  ,  &  orationem  inuertere. 

Gneca  enim  fic  habent,  uaXuc  miime  'aferre/x^ae 
dfluc  tu  &eis :  hoc  eft,  quos  benefacies  fi  deduxeris 
digne  Deo.Ita  fignificat,fi  Caius  eos  pecunia  fuble- 
uauerit ,  vt  ad  alia  loca  peregrinari  commode  pof- 
fint,  rem  fa&urum  non  modo  honeftam  ,  &  apud 
homines  laude  dignam,  fed  qua:  magnam  a  Deo 
mercedem  promereatur  ,  vt  deducere  digne  Deo, 
nihil  aliud  fit ,  quam  ea  liberalitate  vti;  quae  Deo 
maxime  probetur, vel  quae  diuinae  in  nos  munificen¬ 
tiae  proportione  refpondeat. 

Ita  videas,etiam  hoc  loco,  quicquid  haeretici  ob-  IV. 
ganniant,  mercedis,  ac  meriti  apertam  fieri  mentio¬ 
nem.  A&io  enim  Deo  digna  ea  cenfetur,  quae  apud 
Deum  praemium  meretur.  Itaque  loannes  Caij  libe- 
ralitatem  ita  commendat,  vt  nonnullam  tamen  ad 
cara  fieri  acceflionem  cupiat.  Id  autem  cum  pro 
imperio  praecipere  poftet ,  maluit  tamen  rationum 
momentis  fuadere.  Duplici  autem  argumento  niti¬ 
tur,  quorum  alterum  defumptum  eft  ab  vtilitate, 
quam  liberalitas  in  pauperes  apud  Deum  confequi- 
rur:  vt  enim  alicubi  air  Paulus»  ,  magnam  habet  re-  a  ad  Hcbr. 
munerationem ;  tk  hoc  loco  loannes  Deo  dignam  efle  IO<3S- 
affirmat,  hoc  eft,  eiufmodi,  quam  Deus  immortalis 
cadefti  beatitudine  remuneretur.  .  Vt  enim  quifque 
fe  maxime  liberalem  erga  indigentes  ,  atque  adeo 
Deum  ipfum  declarat ,  ita  digniffimus  eft ,  in  quem 
Deus  fuas  csleftes ,  ac  diuinas  opes  fumma  quadam 
munificentia  effundat.  Alterum  verb  argumentum 
ab  indigentia ,  &  dignitate  perfonarum  petitum  eft, 
quam  ob  caufam  fubiicit. 

7.  Pro  nomine  enim  eius  profeEli  funt ,  nihil  accipientes  a 
Gentibus. 

His  porro  verbis  duo  continentur ,  quae  peregri-  I. 
nos  ,  de  quibus  hrc  loquitur  loannes  ,  digniflimos 
effe  docent ,  quos  Caius  fua  liberalitate  reficiat,  ao 
recreet.  Primum  his  verbis  continetur.  ‘Pro  nomine 
tnm  ems  proftli  funt :  non  enim  dubium  eft  prono¬ 
men  eius  ad  Deum  referri ,  de  quo  modo  dixit,  de¬ 
duces  digne  'Deo.  Indicat  enim  eos  fidei,  ac  religionis 
propaganda  gratia  peregrinari ,  non  quafi  exules, 
aut  vagos  huc  illuc  circumcurfate  ,  non  priuata 
commoda  fe&ari ,  fed  vnius  Dei  honorem  ,  &  glo¬ 
riam  quatere  3  ita  fe  veros  Chrifti  Domini  imitato¬ 
res  probant ,  qui  de  fe  ipfo  dicebat  b;  6j«i  k  femet-  bloan^.-si 
ipfo  loquitur,  gloriam  propriam  quant,  qui  autem  quarit glo¬ 
riam  euta ,  qui  mifit  eum,  hic  verax  eft ,  &  iniuFlhia  in  eo 
non  eft.  Et  alibi  c :  Ego  autem  non  quaro gloriam  meam,  eft  c 
qui  qusrat,&  iudicet.lgiim  hi  pro  Dei  honore  fteenue 
laborantes  digni  funt, quibus  vitae  fubfidia  benigne 
fuppeditentur }  ob  eam  enim  caufam  dixit  Paulus  d.  1. ad  Tina: 

Qui  bene  prafunt  presbyteri ,  duplici  honore  digni  habean- 
m ,  maxime  qui  laborant  in  verbo ,  (f1  doflrina.  Neque 


3  CSp.I.r  J, 


II. 


III. 


b  cap.t0.3j. 


e  epift,  1. 
cap.4. 1 1. 
d  epift.  1. 
cap.1.9. 

e  epift.i.ad 

Theirc.j.8. 


f  epift.  1. 
Cap.J.,17. 


IV. 

g  1.  ad  Cor, 


288  Epift.  III.B.Ioan. 


aliud»  opinor,  indicant  loannis  verba,  cum  peregri¬ 
nos  aic  pro  Dei  nomine  profedos  effe,  quali  dicat, 
eos  vnam  Dei  gloriam  fpedare  ,  &  Chriftianae  fidei 
propagationem,vt  id  confequeretur,  quod  olim  va- 
ricinatus  erat  Malachias  a  ;  Ab  ortu  folts  vfque  ad  oc- 
cafum  magnum  effe  nomen  Dei  in  gentibus.  Ita  fit ,  vt 
beneficentia  ,  &c  liberalitas  ,  qua?  in  hos  peregrinos 
exercetur  ,  pneter  propriam  ,  ac  luam  laudem  ad  re¬ 
ligionem  pertineat ,  qua?  Dei  cultum ,  ac  veneratio¬ 
nem  fpedac.  Dicerent  in  fcholis  Theologi  elici  a  li- 
beralitate,feu  mifericordia,  imperari  vero  a  religio¬ 
ne  ,  vt  appareat  huius  benignitatis  frudum  mirum 
in  modum  crefcere. 

Jam  vero  quodfubdit ;  Nihil  accipientes  agentibus, 
alterum  continet  Apoftolicae  commendationis  ca¬ 
put,  quali  dicat,  illis  Caij  liberalitatem  deberi.,  tum 
quia  pro  Catholica  fide, ac  religione  laborant,  tum 
quia  egeffate  premuntur,  cum  aliunde  vita;  fubfidia 
fibi  comparare  non  queant.  Nihil  (inquit)  agentibus 
accipientes ;  an  a  fide  ,  8c  Chriftiano  nomine  alienis? 
Vix  puto  verum.  Quid  enim  diuini  verbi  praecoci  es, 
&c  Euangelica;  legis  promulgatores  fperare  pote¬ 
rant  ab  iis  ,  a  quibus  tamquam  profani ,  &  Deorum 
hoflcs ,  &,  fi  Deo  placet,  veneficiorum  magiftri,  Sc 
fcelerum  omnium  architedi  apud  Iudiccs,  &  Prin¬ 
cipes  iu  indicium  vocabantur,  vt  rortonbus,teuifli- 
mis  fuppliciis  excruciandi ,  necandique  eraderen¬ 
tur  ?  Nulla,  igitur  laus  erat ,  quod  ab  iis  ffipem  non 
peterent,  a  quibus  necem  fibi  imminere  non  igno 
rabant.  Quocirca  Gentium  nomine  ij  fignificantur, 
quos  Euangelici  Miniftri  Chriftiams  facris  initia¬ 
bant  ,  a  quibus  ne  Chriftiana  religio  in  inuidiam 
vocaretur, nihil  exigere  audebant. 

Quam  ob  caufam  etiam  Paulus  Apoftolus,  ne  re¬ 
cens  Cluilio  aggregatis  moleftus  e0et ,  manuum 
ppificio  fibi  vicium  comparabat.  Atque  ita  in  Adis 
Apollolicis  b  ait ;  Argentum  &  aurum ,aut  veflem  nul¬ 
lius  concupitu,  ficui  ipfi  fettis ,  quoniam  ad  ea,  qua  mihi  opus 
erant,  &  his ,  qui  mecumfunt ,  minifirauerunt  manus  ifi<t. 
Et  ad  Corinthios  c ;  Laboramus  operantes  manibus  no- 
Jtru.Ad  Theffalonicenfes  d  vero  ;  Memores  enim  e  fi  is, 
fratres,  labores  »oli>t,  &  fatigatkms:nctle,ac  die  tperantfs, 
ne  quem  ve firum  grauaremus, p  adicauimus  in  vobis  Euan¬ 
gelium  Dei.  Rurfus  ;  Neque  gratis  panem  manducatti- 
mus  ab  aliquo,  fid  in  labore ,  &  tn  fatigatione,  notie,  ac  die 
operantes,  ne  qifem  veflrum  grauaremus.  Tantum  abell, 
vt  quod  idem  Paulus  ad  Corinthios  f  feribit,  cau¬ 
ponaretur  verbum  Dei.  Itaque  Pauli  inftitutum  fe- 
quebantur  peregrini  ,  de  quibus  hoc  loco  loquitur 
loannes.  Id  autem  poriflimum  fpedabanr,ne  Chri- 
ftiana  religio  aliud  quaerere  videretur  ,  quam  Dei 
honpreip ,  &  gloriam  ,  &  fempicernam  mortalium 
falutem. 

Tamecfi  enim  ,  vt  fuse  probat  Paulus  S ,  fas  eft. 
Euangelicis  miniftris  fuo  labore  fibi  vidum  quaere- 
rc>cum  Dominus  praeceperit, vc  qui  Euangelium  an- 
nuncianr,  de  Euangelio  viuanqinitio  tamen  nafcen- 
tis  Ecclefiae  ad  euitandam  inuidiam  ,  atque  auaritiae 
fufpicionem,  Paulus, aliique  permulti  eius  fimiles 
aliunde  libi  nccelfaria  comparabant  ,  vt  Gentilibus 
nuper  ad  fidem  tradudis  facilius  Chriftianam  fi¬ 
dem  perfuaderent.  loannes  igitur  Caio  peregrinos 
commendat ,  quod  laudabiliter  nihil  a  Gentilibus 
poftulenc ,  ac  propterea  dignos  cenfet ,  qui  Cai)  li- 
beralirate  fiiftententuc.  Verifimile  aurem  eft ,  hos 
peregrinos  iis  in  regionibus  vc  plurimum  verfari 
confueuilTe,qua»  vel  diuitijs  nequaquam  affluerent, 
vel  non  admodum  liberales  effent.  Itaque  loannes, 
cui  Caij  munificentia  pcrfpeda  erat,  illum  fedulo 
hortatur,  vt  peregrinos  aliorum  ope  deftitutos  via- 
?icg  fublenet. 


A  8.  Nos  ergo  debemus  fufcipere  huiufhtodi ,  vt  cospfraton: 
fimus  veritati. 

Colligit  ex  fuperiori  argumento  amplifflmam 
conclufionem  ,  eiufmodi  Dei  miniftros  ,  diuinique 
verbi  praecones,  liberaliter  excipiendos,  &  iuuandos 
effe;&  vr  Apoflolicam  modelliam  agnofeas,  ne  pro 
imperio  hoc  a  Caio  exigere  videatur,  numero  mul¬ 
titudinis,  primaque  perfona  vfus  fe  quoque  iisan- 
numerac,  qui  in  peregrinos  liberalirarem  debeant 
exercere.  Nos  ergo  ( ait)  aebernus  fufcipere  htuufmodi. 
Quod  autem  Latinus  Interpres  dixit  fufcipere,Gtxcc 
eft  ojj.pttvesv,  quam  vocem  ait  OEcumenius  po¬ 
litam  effe  pro  aufidvav,  id  eft,  fufcipere.  Quo¬ 
modo  didunt  eft  a  Dauidc  \Sufieperunt  me  ficui  leopa- 
E  ratus  ad  pradam,  quali  moneat  Apoftolus  ,  ne  expe- 
demus,  vt  qui  indigent,  ad  nos  veniant,  fcd  nos  ad 
ipfos  accurramus  ,  Sc  perquiramus  ,  vc  olim  Abra- 
ham.&  L-oth  facere  confueuerant;&  egregie  B.Gre- 
gorius  »  exemplo  duorum  difcipulorum  qui  Do¬ 
minum  vt  ad  fe  diuerreret,  coegerunt,  rede  colligit 
peregrinos  ad  hofpitium  non  folum  effe  inuitan- 
dosjcd  etiam  trahendos. 

Ambigar  autem  fortaffe  quilpiam ,  verene  Ioan- 
nes  fibi  peregrinos  holpitio  accipiendos  dicat,  an 
folum  doceat ,  quid  locupletibus  fado  opus  fit,  Sc 
iis, qui  bonis  externis  affluunt.  Sunt  qui  exiffimenr, 
q  iam  tum  Ioannem  tamquam  Ephefinum  Epifco- 
pum  Ecclefiaftica  bona  poffediffe, quibus  pauperes, 
&  peregrinos  aleretdiioque  exemplo  docuifle,quod 
poftmodumfacris  canonibus  fancitum  eft,  Ecclefia¬ 
ftica  bona  vota  effe  fidelium,  pretia  peccatorum,  Sc 
patrimonia  pauperum.  Quod  ipfo  ftatim  nafcentis 
Ecciefiae  initio  Collegium  Apoftolicum  illuftri 
exemplo  docuit  ;  cum  enim  fideles  bona  fua  vende¬ 
rent,  &  pretia  eorum  ante  pedes  Apoftolorum  ab- 
iicerent,fingulis,vt  cuique  opus  erat,profpiciebarur. 
Ego  verb  id  videri  probabile  non  inficior  ,  malim 
tamen  indicare  voluifle  Apoftolum  ,  quid  Caio, 
eiufque  fimilibus  agendum  fit ,  &  modeftiae  caula 
prima  perfona  vfum.  Sic  enim  non  raro  viri  fandi 
facere  confucuerunt ;  Daniel  b  enim  licer  fandifli-  j 
mus, atque  innocentiflimus  effet,  aic  tamen  :  Peccu- 
uimus,  iniquitatem  fecimus,  impie  egimus ,  &  recefftmus,  & 
D  declmauimus  d  mandatu  tuis,  ac  iudiciis,  8c  multa  dein¬ 
ceps  in  eamdem  fencentiam.  Sic  etiam  Paulus  c  fe  « 
inter  peccatores  primum  recenfet. 

Hac  autem  ratione  dicendi  fignificat  loannes  li¬ 
beralitatem  in  pauperes,&  peregrinos  fidelibus  om¬ 
nibus  maxime  neceffariam  videri.  Huius  porro  be¬ 
neficentia;  mox  ampliftimum  frudum  pollicetur, 
vt  cooperatores ,  ait, fimus  veritati,  hoc  eft ,  vc  participes 
fimus  tam  falu raris  adionis,  quam  Euangelici  mini¬ 
ftri  exercent; nam  qui  diuini  verbi  prscones  alit, ac 
fuftentat ,  in  eodem  propemodum  ftudio  operam 
fuam  ponit ,  &  perfimilem  a  Deo  mercedem  pro¬ 
meretur.  Non  dixit  autem  cooperatores  effe  Euan¬ 
gelicorum  miniftrorum  ,  ebfque  fua  liberalitate  iu- 
£  uare.fed  cooperatores  veritatis, vel  vt  habent  Grasci 
Codices,  veritati ; ita  enim  Graece feriptum  eft,  m t 
cumryei  yivto/adu  rit  dhx&ua,  vt  cooperatores  fimus  ve¬ 
ritati.  Vc  fignificet,  eos,  qui  liberaliter  peregrinis, & 
legis  Euangelicae  promulgatoribus  prolpiciunt,  ve¬ 
ritati  quodam  modo  promulganda:  infiidar? ,  non 
aliter  ac  fi  ipfi  per  fe  Euangelica  praecepta  traderent; 
nifi  quis  malit  veritatem  pro  ipfo  Deo  accipere, 
qui  fuorum  miniftrorum  opera  in  audientium  ani¬ 
mis  fidem  infundit,  cui  tam  qui  Euangelium  pro¬ 
mulgant  ,  quam  ij,  qui  promulgatoribus  virae  fubfi¬ 
dia  praeftant ,  non  prorfus  mald  fua  adione  adefle, 
&  vt  ita  dicaro ,  opitulari  dicunrur.  Tamerff  epiro 
eunda 


a  Hom.  tj. 
in  £uang. 


II, 


b  cap.j.f. 


:  i.adTim, 
t-M- 

III.. 


#  i.  ad  Cor. 

H* 


I. 


II. 


Uiad.i. 


Explanatio.  289 


cun&a  per  Te  Deus  efficere  poteft  ,  quae  pugnantia 
non  inuoluant,in  multis  tamen  humanum  ftudium, 
conatuque  defiderat,  &  Angelorum ,  aut  hominum 
opera  diuinarum  rerum  fcientia  mortalium  animos 
imbuit.  Itaque  vere  dixit  Paulus  Gjuid  igitur  eft 
Apollo  'i  quid  vero  Paulus  ?  Mimsin  eius  cui  credidistis,  & 
vniculque Jient  Dominus  dedit. Ego plantaui ,  Apollo  rigauit, 
fed  Dem  incrementum  dedit ,  vt  appareat  nonnihil  hos 
miniftros  contuliiTe  de  fuo,  fed  Deo  tamen  immor¬ 
tali  primas  deberijatque  idcirco  fubdit.  Itaque  neque 
qui  plantat  ejl  aliquid  ,  neque  qui  rigat ,  fed  qui  incremen¬ 
tum  dat  Dem. Et  aliquanto  poli :  Dei  enim  furnus  adtu - 
tores.Dci  agricultura  eflisfDei  adificatio  eflis. 
o .  Scripfijfemforfitan  Ecclefia.  fed  is  Jqui  primatum  amat 
gerere  in  eis  Diotrephes  non  recipit  nos. 

De  qua  Ecclefia  loquatur  Apoftolus,  non  fatis  li¬ 
quet, credibile  tamen  eft, eam  indicari  Ecclefiam,  in 
qua  Caius  viuebat ;  ad  cam  autem  Ecclefiam  fe  feri- 
pturum  fuifie  ait  Ioannes  ,  nifi  Diotrephes  ambitu 
fuo ,  &  arrogantia  id  prohibuifiet.  Perinde  autem 
hoc  eft, ac  ii  dicatjquxad  te  priuatim  fcribo,ad  vni- 
uerfos  arbitror  pertinere  ,  atque  idcirco  eadem  ad 
vniucrfam  iftam  Ecclefiam  fortafle  feripturus  eram, 
nifi  Oiotrephis  impudentia  me  cohibuifiet.  Graeca 
exemplaria  habent  lyya.^h.oc  eft  ,/cripfi  ,vtfigni- 
ficet  Ioannes  ,  fe  aliam  quamdam  Epiftolam  icri- 
pliffe  ad  Ecclefiam ,  quae  nufquam  extat ,  ac  fortafte 
ab  improbo  Diotrephe  intercepta  ne  ledfca  quidem 
fuit,  aut  certcl  minus  honorifice  excepta ,  vt  hoc  ip- 
fum  indicare  videatur ,  quod  mox  fubdit.  T\[on  reci¬ 
pit  nos, hoc  eft,noftras  Epiftolas  repudiat,  nihili  facit, 
aut  etiam  contemnit.  Sed  cum  Latinus  Interpres 
dixerit ,  fcripftffem fvrfitan ,  probabile  eft ,  illum  aliter 
Graece  legific  ,  vt  videatur  Ioannes  propter  Diotre- 
phis  fuperbiam  noluifte  ad  Ecclefiam  feribere  ,  ne 
homini  impudenti  inianiendi  materiam  prxberet, 
cum  eius  mores  fatis  peilpc&os  haberet, ac  notos. 
Quod  autc  Latine  legimus, amat  primatum ,Gtxcc  eft 
yiXceisfUTwu r,vnica  voce,Gr<jca  felicitate  compofita. 

Caeterum  quifnam  fuerit  hic  Diotrephes, Sc  quem 
primatum  ambiret ,  non  memini  legere  :  fufpicor 
fuifie  illum  aut  diuitiis ,  ac  generis  fplenfiore  ,  aut 
do&rina ,  &  eruditione  inter  fuos  non  ignobilem, 
qui  propterea  vitra  modum  elatus  magnos  conce- 
piftet  fp  iri  tus  ,  quali  fibi  optima  quaeque  deberen¬ 
tur, Neque  fatis  ftacuerepolfum, verum  Catholicam 
fidem  retineret ,  an  vero  ab  ea  defecifiet.  certe  Beda 
eum  vocat  haerefiarcham  ?  &  alij  eum  erroris  mfi- 
mulantjled  neque  exhocloco,neque  aliimde(quodi 
fciam  )  certo  deprehendi  poteft  cura  in  fide  errafle. 
Propius  itaque  vero  exifhmarim  ,  eum  contra  fi¬ 
dem  non'  peceafie ,  fed  infolentius  tamen ,  atque  ar¬ 
rogantius  principem  in  Ecclefia  locum  appetiuilfe;, 
nam  alioqui  Apoftolus,  non  aliter  ac  Paulus  Hy¬ 
menaeum, Alexandrum  Satana:  rradidiffet.  Nunc 
autem  fe  illum  tantum  obiingattmim.  y.Sc  pro  fili 
muneris  ratione  iufto  fupplicio  ad  officium  reuoca-t 
turum  fcribit.Video  vero  in  dubium  a  nonnullis  re- 
uocari,  num  Diotreplies  vili  proprium  nomen  (it, an 
vero  ficfta  voce  ,  Sc  Graeco  more  compofita  cuiuf 
piam  tumorem ,  &  arrogantiam  notet.  Diotiephes 
qnim  fi,  vim  vocis  fpettes,  Ionis  alumnum ,  feu  a  Io- 
lie  enutritum  fignificat ,  cftque  apud  Homerum  b 
Regum ',  ^tque  imperantium  epithetum , 
inquic tfZanhtov.  I  ta  videtur  hoc  loco  fa,ftuofum, ela¬ 
tum  ,&ia(ftabundum  indicare ,  quem  tamen  Caio 
perfpe&um  ,  ac  nutum  fuifie  non  dubitat.  Tametfi 
autem  hoc  fua  probabilitate  non  caret,vcrius  tamen 
exiltimo, proprium  elfe  viri  nomen, qui  vita,  &  mo¬ 
ribus  nominis  fui  fignificationem  praefeferret.  Quod 
liti  intffiligicur,  quae  hoc  loco  Ioancs  esmemorat. 
fymd,  Infliniandn  Mpift  B  •  han. 


A  y}mat,inoun,  primatum  gerere  in  eis ,  quod  eft  arro-  III. 

gantis,ac  fuperbi  proprium, qui  nonanodo  (c  maio¬ 
ribus  aequare  ,  fed  etiam  praeferre  cupit ,  nec  quem- 
quarn  fuperiorem  ferre  poteft;quod  cum  per  le  tur¬ 
pe  eft,  tum  Euangelica:  dodtrina:  quam  quod  maxi¬ 
me  aduerfatur  ;  ait  enim  Chriftus  Dominus  apud 
Matthaeum a  j  Difcite  a  me, quia  mtti-s  fum,?s  humilis  cor-  a  cap.u.29. 
de,& inuenietis  requiem  animabus  vejtris.  Ac  propterea 
iure  optimo  dixit  Augulfinusjiumiliratem  virtutem 
cfie  Chriftianae  fcholx propriam  ,  cuius  magifter,  Si. 
au£tor  Chriftus  iple  fuit ,  eam  enim  non  tam  voce, 
quam  re  ipfa  docuit,  fiquidem,  vt  ait  Paulus  *  5  Gpui  t>  ad  Phd'  ■' 
cim  in  forma  Dei  ejfet ,  non  rapinam  arbitratus  eft  tffe  fe  1'h' 
aqualem  Deo ,  fed  femetipfum  exinaniuit formam  feruiacci- 
£  piem  in ftmilitudmem  hominum  fafltus ,  g r  habitu  inuentus 
vt,  homo  humiliauit  femetipfum  fattus  obediens  vfque  ad 
mortem, mortem  autem  crucis.  Ipfeveio  Dominus  cum 
vidiflet  decem  ApoftoIosindignari,qubd  filij  Zebe- 
dxi  primatum  appetiiftent,his  illos  verbis  caftigat c.  c  Matth.20. 
Scitis  quia  principes  gentium  dominantur  eorum, <3-  qui  rna-  15* 
iores  Junt potcftatem  exercent  in  cos.  Non  ita  erit  inter  vost 
fed  quicumque  voluerit  inter  vos  maior  fieri ,  fit  vefter  rni- 
m  fler, & qui  voluerit  inter  vos  primus  ejfe.,erit  ve  fler  femus, 
ficut  Filius  hominis  non  venit  ministrari ,  fed  miniflrare . 

Pene  eadem  iterauit  apud  Lucani  d ,  cum  de  prima-  d  cap.22.25. 
tu  inter  duodecim  Apoftolos  concertatio  orta  eflet. 

Contrario  igitur  mprbo  laborabat  Diotrephes  ,  qui 
primatum  in  Ecclefia  appetebat,  Sc  vt  ego  interpre- 
q  tor,Epifcopatum  ambiebat. 

Non  recipit  ( a  i  t )  »o.c ,  ex  fuperbia.  &  arrogantia  alio-  I V. 
tum  contemptus  oritur.  Itaque  Diotiephes  eo  pro- 
ccfterat  arrogantia:  i  vt  Ioanncm  tantum  videlicet 
Apoftolumnon  modo  contemneret  led  probris,  ac 
maleditftis  incefieret.Obid  potiffimum  credo,qu6d 
illum  prauis  fuis  cupiditaribusadueilari,atqueobfi- 
ftere  animaduerteret.Idinc  colligunt  nonnulli,  fuifie 
Diotrephem  lixiefiaicham  ,  &  noui,ac  peruetfi  do¬ 
gmatis  inuentorcnij  quod  mihi .  vt  paifibante  dixi, 
non  fit  verifimile  •,  primum  quia  multo  acerbius  ad- 
uerfus  illum  loqiuitiis  fuifiet  Ioannes  ,  deinde  cum 
illi  minora  crimina  qbiiciac,hxrefim  ne  obfcure  qui¬ 
dem  infinuat ;  quod  tamen  potiffimum  faciendum 
erat,  cum  praefeitim  fupetiori  Epiftola  ad  Electam 
fcriplerit  haereticos  neque  hofpitio  excipiendos,  ne¬ 
que  falutandos  eire.Pofttemo  Caiura  monet ,  ne  il¬ 
lum, malum  videlicet  auctorem  iin itetur, hxieticum 
vero  dicerer  abominandum. ac  fugiendum  eife.Quis 
vprd  credat, fi  dehxredco  loqueretur  Ioannes,  nihil 
prxtetea  ei  comminaturum  fuifie,  nifi  fe  ipfius  ope¬ 
ra  indicaturum  ,  &  palam  omnibus  declaraturum? 

Erat  igicui  Diotrephes  in  area  non  taquam  triticum, 
fed  veluti  palea. erae  in  lagena  non  vt  pifeis  bonus., 
fed  veluti  malus, &  nifi  reiipifccret,reiiciendus. 

Quocirca  prudenter  loanes  ad  Ecclefiam  vniuer-  V.. 
fam  non  fcripfit ,  ne  forte  Diotrephes ,  qui  fe  tam¬ 
quam  principem  gerebat  vel  Epiftolam  contemne- 
retjVel  perperam  intcrp.cecaretur,vnde  contentio, Sc 
fchifma  exiftetet.Eft  autem  diligenter  obferuandum 
£  ipfqs  etiam  Apoftolos  acerrimos  aduerfuios,  atque 
obaredtacores  nadtos  efle  :  nam  Petro  quidem  cu  Si¬ 
mone  Mago  certandum  fuit,  Paulo  cum  Elima  uem 
mago  ,  loanni.vcrq  hic  Diotrephes  verbis  malignis 
detrahebat.  Huc  autem  Diotrephem  magna  ex  par¬ 
te  imitantur  illi, qui  generis  ffiledorem,  natalium 
claritudinem  magnifice  prxdicant  ,  ac  propterea 
infulas,  ac  purpuram,  ik,  fummas  quafque  Ecclcfia- 
fticas  dignitates  fibi  iure  deberi  contendunt ,  cum 
tamen  Chriftus  Dominus  pifcatoribus,  Ecclefire 
lux  gubernacula  tradiderit.  Quapropter  Paulus  e  e  1  adTim.  • 
cum  Epifcopi  virtutes  deferibit  ,  nullam  pu- 
tauir  nobilitaris  habendam  cfie  rationem  ,  Sc 
b  b  propterea, 


i9o  Hpift.IILB.Ioan. 


propterea  illam  ne  nominauic  quideni ;  quin  po- 
a  i.ad  Cor.  cius  a  alibi  ait :  Videte  fratres  vocationem  veflram  ,  quia 
ll6-  non  r/tuitt  /apietotes  fecundum  carnem ,  non  multi  potentes, 

non  multi  nobiles, fed  qua  fluita  funt  mundi  elegit  Deus,  vt 
confundat  f api  entes,  &  inflrma  mundi  elegit  cDeus,  vt  con~ 
fundat  fortia  ,  &  ignobilia  mundi ,  &  contemptibilia  elegit 
Detes,(fr  ea, qua  non funt,vt  ea,quafunt,deftrueret.vt  noglo- 
rietur  omnis  caro  in  coffeftu  eius.  Neque  vero  propterea 
abnuerim, modo  cetera  non  defint ,  habendam  ede 
interdum  nobilitatis  rationem, fed  id  catum  affirmo 
non  effie  illam  podffimum  fpedandam,  anr  eo  loco 
habendam,vc  vel  fola  probetur,  vel  Chriftianis  vir¬ 
tutibus  praeferatur. 

i  o.  Tropter  hoc  fi  venero.commonebo  eius  opera,  qua  faci 9 
verb:s  malignis  garriens  in  nos ,  &  qua  fi  non  ei  i  fla 
fuffiximt ,  neque  ipfe  fufeipit  fratres ,  &  eos, qui  fufei- 
piunt  jprohibet, &  de  Ecclefia  eiicit. 

I  Quaerit  hoc  loco  Oecumenius,cum  mandaturto- 

bis  fir.ne  malum  pro  malo  reddamus, quanam  ratio¬ 
ne  Ioannes  Diotrephiminetur.Refpondet  aurem  id 
nobis  praecipi,  ne  priuaras  iniurias  vlcifcamur;ea  ve¬ 
ro,  quae  contra  fidem  peccantur, quae  religionem  pe¬ 
tunt,  ftrenue  repellenda, &  quoad  eius  fieri  podit  vl- 
cifcenda  ede.  ita  Paulum  olim  Elirnae  mago  praedi¬ 
cationi  Euangelice  obludanti  iure  optimo  male  im- 
precatum  ede.  Addo  ego, diuino praecepto  prohiberi, 
ne  quis  priuata  aud<.>iiratefuas,fuorurnqueinituias 
perfequatur;publica  vero  audoritate  vitia, &: peccata 
non  folum  iure ,  fed  magna  etia  cum  laude  pledun- 
rtlr.Ioannes  autem, cui  taquam  Apoftolo,&  fummo 
Sacerdoti  Eccledae  adminiftratio  diuinitus  credita 
erat, pro  fui  muneris  ratione  no  folum  potuit,fed  iure 
etia  debuit  Diotrephis  dagitia  iufto  fupplicio  punire. 

J  T  Ita  videas  aeuo  illo  Apodolico  Ecclefiafticam  vim, 
arque  audoricatem  probe  ftetide  ,  atque  Epifcopos 
filis  in  Ecclefiis  fummam  exercuiffe  audoricatem,  Sc 
quad  iudices  contra  fontes,  ac  noxios  libere  fenten- 
ii  tiam  tuiide:nam  &  Paulus  nefario  inceftn  pollutum 
anathemate damnauir,&  Ioanes  fupplicium  Diotre- 
phiminatur.Itaqueaic,  Propter  hoc  fi  venero.commonebo 
eius  opera,  Grcecc  uoteo/Miniru, hoc  eft,in  luce  proferam, 
eundis  nota  faciam, ante  oculos  ponam  ;  nec  difpli- 
cet  quod  viri  dodi  monet  uTrs/AVM-r^.interdum  idem 
ede,quod  in  iudicium  vocare  :  qua:  fignificatio  huic 
loco  mire:  c6gvuit,vt  fignificet  Ioannes  feDiotrephe 
in  iudicium  vocaturum, vt  eius  adiones  exploret, & 
iufto  fupplicio  afficiat ;  quod  fi  Diotrephes  facro  ali¬ 
quo  ordine  initiatus  erat,iure  Ioannis  Apoftoli  Cen¬ 
tura:, ac  rudicio  fuberat,  fin  autem  inter  Laicos  erat, 
nihilominus  Ecclefiaftico  Iudici  obnoxius  degebat, 
Apoftolus  enim  Paulus  Laicum  foedo  inceftu  macu¬ 
latum  audoritate  Apoftolica  facris  prohibuit. 

III,  Qua  facit,  inquit,  verbis  malignis  garriens  in  nos.  Ex¬ 
plicat  cuiqfmodieffint  Diotrephis adiones;primum 
quidem  ve  i  bis  mal!gnis,Grsce  *<(>£!«  irov»pui,h oceft, 
malitia,  Sc  malignitate  plenis  in  Apoftoln  garriebat. 
Graea  vox  ,  nugari  ineptfgctrrire, ineptire, St  bla- 

*  ter  are  fignificatjinde  QAvupoxiyix,  qui  nugas  loquitur,  & 
$Xw*p  oxvyla  ,  nugatorius  eft  ineptus  fermo.  Re  fle  autem 
dixit  Interpres , garriens  in  nos  ■,  garrite  enim  proprii 
dicuntur  auiculae ,  quae  cantillando  nullum  red¬ 
dunt  fenfum.  Ira  Ioannes  fignificat  ,Dio6tephem 
inaniter  verba  fundere  ,  Sc  temere  nugari,  dum  fe 
conuiciis  ,  &  maledidis  incedit.  Quam  fit  aurem 
hoc  gtaue  crimen  alibi  diximus.  Hic  autem  Ioannes 
tem  inanem,  ac  futilem  appellar  5  nam  ,  vt  ait  Sene- 
b  epift.91.  ca  b  ,  eleganter  Demetrius  dicere  filebat, eodem  foco fibi  effe 
voces  imperitorum,  quo  ventre  redditos  crepitus  ;  quid  enim, 
inquit, mea  refert  furfum  i/ii, an  deorfum  fon  enti  Quanta  de- 
c  lih.  Je  rc  memiil  eft  vereri ,  re  infameris  ab  infamibus  ?  Idem  verb 
med.fbrc.  Seneca c  alibi :  Male  .in  e[ak,de  te  opinantur  homines  fed 


A  mah.mouerer  fi  male  de  me  M.  Cato  fi  L  alius fitpies,  fi  alter 
Cato,  fi  dup  Scipiones  i  fla  loquerenturmnc  malis  displicere , 
laudari  eft.  Non  poteft  vllam  aufloritatem  habere  fententta, 
iibi,  qui  damnandus  eft ,  damnat.  Male  de  te  loquuntur, 
monerer  fi  iudicio  hoc  facerent ,  nunc  morbo faciunt ,  non  de 
me  loquuntur, fed  de  te, Male  de  te  loquuntur,  bene  nefeiunt 
loquijaciurtt  non  quod  mereor ,  fed  quod  filent ;  quibufdarn 
enim  canibus  fic  innatum  efi,vt  non  pio  feritate ,  fed  pracen- 
fuetudwe  latrent. 

Itaque  Dcmofthenes  *,  Calumniam  aliquatisfer  qui -  I V. 

dem  audientium  opinionem  confirmare progre/fu  vero  tetnpo-  a  apud 
ns  nihil  ipfa  imbecillius  effe  dicebat.  Et  Socrates ,  admi-  Sc°b>ler.4o, 
ranti  cuidam  cur  nihil  in  cum  commoneretur,  k  quo  conuiciis 
petebatur.  Mihi, inquit  b,non  maledicit ,  quandoquidem  ea  b  apud  E- 
qua  dicit  mihi  non  adfisnt,  nec  in  me  harent.  Ita  hoc  loco  ra^ru'*1^,h 
®  Ioannes  Diotrephis  maledicentiam  garritum  ap-  a**°^  c' 
pellat,  hoc  eft,  inanem  fonitum,  &  verba  temere  ia- 
data ,  quas  tamen  quod  aliis  fidelibus  obede  pof- 
fent ,  quodque  Apoftolicam  dignitatem  contemne¬ 
re  viderentur,  nort  impune  ferenda  erant.  Sapienter 
enim  dixit  olim  quidam  ,  bonis  nocet  quifquis  pepercit 
malis.  Et  Seneca c ;  Hoc  femper  ( inquit )  in  omni  ani-  c  l>b.  1.  de 
maduerfione  Index fermbitfciat  alteram  adhiberi, vt  emen -  lra  caP-16, 
det  malos ,  alteram  vt  tollat,  in  vtroque  non  pmentafed  fu¬ 
tura  intuebitur,  Namvt  Plato  an  ,  Nemo  prudens  punit, 
quia  peccatum  eft  ,fed  ne  peccetur  5  reuocan  enim  praterna 
Kon  poffunt, futura  prohibentur  •,  &  quos  nollet  nequitia  male 
£  cedentis  exempla  fieri  palam  recidet,  non  tant  um  vt  pereant 
ipft,  fed  %/t  alios  pereundo  deterreant  •,  hac  cuique  expenden¬ 
da  ,  aflimandaque  funt.  Quamobrem  rede  omnino 
Ioannes  conuiciatori  fuo  fupplicium  minatur  ,  cum 
prsferrim  multo  etia  grauiorapeccaret.Subdit  enim. 

Et  quafi  non  ei  i  fla  fufficiant ,  nequ:  ipfe  fufeipit  fratres,  V, 

Cr  eos, qui  fisfeipiunt prohibet^  de  Ecclefm  eiicit.  Hoc  vi¬ 
delicet  erat  palmare  flagitium,non  modo  enim  fide¬ 
les  a  beneficentia, &  liberalitate  reuocabat,  fed  vitro 
etiam  quo  iure,  quaue  iniuria  iis  fupplicium  inten¬ 
tabat, qui  peregrinos  hofpitio  exciperent.  Quafifin- 
apa\i)ift  a  non  fufficiant non  vno,  inquit ,  fcelere,  aut 
fiagitio  contentus  eft,  fcelera  fceleribus  cumulat, 
tnaledicentiae,  arque  obtredlationi  feritatem  ,  atque 
immanitatem  adiicir.  Neque  ipfe  ( inquit)  fufeipit  fra¬ 
tres  ,  quod  tamen  ipfa  humanitas  fuadet;  vetat  enim, 
vt  ait  Seneca  d,  fuperburn  effe  aduerfum fic  os,  vetat  aua-  d  epift 
D  rum,  verbis,  rebus ,  affeEhbus  comem fifacilemque  omnibus 
praflat ,  milium  alienum  malum  pistat,  benum  autem  fuum 
ideo  maxime, quod  alicui  bono  futurum  efi,amar.  Hic  vero 
alia  omnia  cogitabat,  qui  fideles  pro  amplificanda 
fide  ftrenue  laborantes  ,  rerum  inopia ,  &  cgeftatc 
predos  crudeliter  hofpiiio  excludebat,  Sc  quod  lon¬ 
ge  deterius  eft, eos  infedabatur,  qui  miferos  ,  Sc  eie- 
dos  reficerent,  Sc  recrearent.  Rei  autem  indignita¬ 
tem  exaggerat  Ioannes  ,  cum  fratres  nominat  •,  im¬ 
pium  quidem  edet  alienos, atque  exteros  necedariis 
rebus  indigentes  deferere, nullaque  ope  fubleuare. 

Quid  exiftimandum  erit,  fi  quis  egentibus  fratti-  VJ. 
bus,  Sc  eiufdem  religionis,  ac  fidei  iure  connexis  vi¬ 
tae  fubfidia  deneget  ?  Quid  vero  fi  non  deneget  mo- 
E  do, fed  opem  ferentibus  indignetur,  eiiqire  extrema 
quaeque  minetur  }  Certe  quemadmodum  fupra  do¬ 
cuimus,  beneficentiam,  qua:  eorum  indigentiam 
fubleuat,qui  Euangelium  promulgant, aliquo  pafto 
ad  religionem  (pedare  ,  non  aliter  Iiec  Diotrephis 
improbitas  ,  non  cum  humanitate  lolum  jied  etiam 
cum  religione  cx  aduerfo  pugnat.  Quatnob  cau* 
fam  merito  Ioannes  illi  fupplicium  intentat  ,  iufti* 
tiae  enim  ratio  poftulat.vt  quo  fcelera  grauiora  funt, 

&plus  aliis  nocent,  eo  (e  11  eritis  puniantur-,  alio - 
qui  veriffime  didurn  eft  a  Seneca  e ,  tam  omnibus  e  lib.  1. 
ignofeere  crudelitas  eft  ,  quam  nulli.  Eos  (inquit)  qui  Clcm.e.i. 
fufcwiunt, prohibet ,  (fi  de  fedefia  eiicit.  Prius  illud  ad 
inuidentiam. 


Explanatio,  291 


inuidcntiam  ,  atque  odium  pertinet ,  hoc  pofterius  . 
ad  fxuimm,&  arrogantiam. 

VII.  PoflTet  autem  quifpiam  ex  hoc  loco  fufpicari,Dio- 
trephem  nonnullo  Ecclefiaftico  magiftratu  prxdi- 
tum  fuifle,  qui  poflet  a  beneficentia  reuocare,  &  ab 
Ecclefiaftico  coetu  repellere.  Si  id  tamquam  verum, 
aut  probabile  admittatur,  mirum  in  modum  eius 
augetur  impietas;pertinet  enim  ad  Epifcopos,&  Ec-1 
cleliafticos  Prxfules  peregrinos  hofpitio  excipere. 
Itaque  alicubi  fcripfit  Hieronymus,  fuo  muneri  non 
fatishicere  Epifcopum  ,  nifi  domus  ipfius  peregrinis 
omnibus  patear.  Quam  graue  igitur  hoc  Diotrcphis 
icelus  fuifle  putandum  eft, qui  ab  hoc  pietatis  officio 
non  modo  abhorrebat  ipfe  ,  fed  quantum  in  ipfo 
erat, alios  rcuocabat  ?  Quod  profedo  multo grauius 
cenfendu  eft,  fi  Ecclefiaftico  magiftratu  fungebatur, 
quod  videri  poteft  non  improbabile, cum  eos  ex  Ec- 
clefia  ciicercr,qui  peregrinos  benigne,  ac  liberaliter 
exciperent.  Air  enim  Ioanncs;  &  de  Ealfia  eiicit. 

VIII.  An  id  per  vini  ,  &  priuata  auctoritate  faceret,  an 
vero  tamquam  Epifcopns  ei 'Ecclefix  prxeflet,  & 
Ecclefiaftica  potcftate  abuterctur,diuinare  plane  no 
poflum  ;  nam  fi  huncloannis  locum  excipias  ,  mi¬ 
rum  de  hoc  homine  apud  hiftoricos  filentium.  Ego 
fi  quidquam  conicdura  valeo,  fufpicor  cum  tam¬ 
quam  Epifcopum  Ecclefix  prxfuifle ,  ac  propterea 
eo  honore  clarum, atque  audoritate  abufum  aducr- 
fus  fandiffimum  Apoftolum  ,  &  Euangcliftam  gar¬ 
rire,  atque  infanirc  caepifle,  Se  vt  fux  auaritix  ve-  ( 
lum  obduceret,  pietatis  officia  prohibuifle,Sc  qui  ea 
iedarctuur,  factis  prohibuiffe,  vt  appareat,  iam  tum 
Ecclefiafticos  honores  quorumdam  improbitate  ar¬ 
rogantia;  ,  atque  auaritix  materiam  prxbuifTe.  Ve¬ 
rum  quoniam  de  hoc  Diotrephe  nihil  certi  ex  hifto- 
ricis  deprehenditur,  plura  non  addam.  Cerre  fi  Epi- 
fcopus  non  erat ,  Epifcopi  tamen  auctoritatem  libi 
arrogabat,  qui  fideles  cx  Eceiefia  pellere’ audere t, 
quod  proprium  eft  Epifcoporum  munus ,  Se  eorum 
qui  cum  potcftate  Ecclefix  prxfunt.Tantum  moneo 

i  ure  pouiifie  Apoftolum  etiam  in  Epifcopum  ani- 
maduertere,  licet  enim  ipfe  Ephefinx  Ecclefix  tam¬ 
quam  proptius  Epifcopns  prxefTet,  ipfius  tamen  A- 
poftolica  audoritas  multo  latius  parebat ,  cum  ,  vt 
alibi  docui ,  Apoftoli  in  vniueifiim  Ecclefiam  am- 
pliffimam  a  Chrifto  Domino  adepti  eflent  pote- 
itatetn. 

IX.  Itaque  ubique  gentium  Epifcopos  conflituebant, 
iifqucprxcepta  dabant, paftini  qux  a  Domino  acce¬ 
perant,  parrim  qux  ipfi  pro  rerum,  tk  locorum  op¬ 
portunitate  ad  Ecclefi^  vtiiitatem  ftatuebant.Quam 
a  cap.io.z8.  ob  caufam  Paulus  in  Adis  Apoftolicis a  his  verbis 
Epilcopos  alloquitur;  Attendite  vobis, &  vnitterf»  gregi, 
in  quo  v>s  S pim hs  (antius  pofiit  Epifcopos  regere  EccUfimi 
Dei, nuam  acq/tifiuit  f anguine  fuo  Ad  Timotheum  ve¬ 
ro  ,  &  Titum  feribens  redam  quamdam  admini- 
ftrandx  Ecclefix  formam  ,  rarionemque  prxfcrbit. 
Nec  dubitandum  eft ,  potu  ille  etiam  ,  fi  opus  eflet, 
p oenas, &  fupplicia  irrogare5, na.Sc  Paulus  liippliciiun 
b  epift.z.  comminatur, cum  ad  Corinthios  fcnbit h. ;  P.adixi.cr 
cap.i  3.Z.  prodico  vt  pr<cfens,Cr  nuncabfins  iis,  qui  ante peccanerum , 
cateris  omnibus ,  quoniam  fi  venero  iterum  non  parcam. 
Perfimili  igitur  ratione  potuit  Ioatmes  Djotvephi, 
quamuis  fortafle  Epifcopo,  fupplicium  intemjaie. 

j  1.  Car  fime, noli  irntm  malum  fed  quod  bonum  eft.  Qtti 
benefacit, ex  Deo  e (l ,qm  malefacit ,  non  vidit  Deum. 

I»  Rede  ciim  malos  Diotrcphis  mores  defei  ipfil - 

fer,  Caium  monet,  ne  illos  imitetur.  Cum  ynim^vt 
ait  OEcurpenius  ,  nulla  luci  cum  tenebris  communicatio 
fit, nullaque  Chrifto  cum  Belial  confenfto, non  debet  is, qui  ex 
Bcned.  lufflnian.itt  Epijl  B.Iostn. 


,  chrifti  agnitione  illuminatus  eft,  ex  imitatione  impie  fie  ge-  ‘ 
r entium  tenebris,ideft,flagitiofis  ipfirum  operibus  corhrhijce- ' 
ri.  Videtur  autem  admodum  opportuna, ac  necefla- 
ria  admonitio ,  quem  enim  a  hberditate  in  peregri¬ 
nos  magnopere  laudauerat,  ne  pteruerfo  aliorum 
exemplo  commoueatur,  tk  ab  incepto  dcfiftat ,  jfibi 
monedum  cenfuir.Idquein  primis  neceflarium  erat, 
fi  Diotrephes  Epifcoparum  gerebar  ,  facile  enim 
fubiedi  eorum,qiii  prxfunt,  &  imperant,  mores,  Se 
adiones  imitantur  ,  ac  propeera  Chriftus  Dominus 
apud  Matthxum  a  dixit.  Super  Cathedram  Moyfife-  acap.zj.i. 
derunt  Scriba ,  &  Pbarifici ;  omnia  ergo  quacumque  dixerint 
vob  is, feritate, &  facite, fecundum  opera  vefb  eorum  nolae  fa-i 
cere.  Ita  hoc  loco  Ioanncs  monet ,  ne  Caius  malum 
imitetur  ;  lic  enim  nararx  quodam  vitio  fit ,  vr  faci¬ 
lius  mala,  quam  bona  exempla  fijqnamur ,  eo  enim 
nos  cum  corrupta  ,Se  deprauata  natura, tu  volupta¬ 
tum  illecebrx  non  modo  non  repugnantes ,  fed  vo¬ 
lentes  trahunt  ,  ac  propendentes.,  impellunt.  Vir¬ 
tuti  omnia  propcmodiim,  qux  infunt  in  natura,  ob- 
liftunt,animi  morbi, &  xgritudines  impotetes,atque 
cflferatx  c  u  pi  d  i  rates  dabo  cis  difficultas, cotraria  con- 
fuctudo,&  id  genus  alia, ipfe  denique  virtutis  horri¬ 
dus  alpedus  fi  eminus  {pedetur,  mirum  in  modum 
deterret ;  labores  enim,  ac  difficultates  obiicit,  cum- 
in  arduo,  atque  edito  monte,  tk.  conftagofo  fitaefle 
dicatur ,  Se  tamen  rede  ait  Ioannes,  bonum  imitan¬ 
dum  efle,  quod  nihil  eft  aliud, quam  virtute  colere., 

,  Simile  quiddam  prxeepie  Paulus, cum  ad  Philip-  I  I. 
penfes  b  fcriplit ,  De  catero  fratres  quacumque  pudica,  b  cap.j.S. 
cjiucitmque  infla,  quacumque  fiintta,  quacumque  amabilia, 
quacumque  bona  cogiiate,qua  rfr  didiciflis,  &  ac- 

cej>ijHs,&  audij/is,  &  vidfiu  in  me, hac  agite.  Quicquid 
ergo  Diotrephes  loquatur  ,  &  agar ,  tu  prauas  eius 
adiones  noli  imitari,  fed  ca  tantum,  qux  honefta, 8c 
laudabilia  funt,tibi  imitada  propone.  Vere  namque  . 
dixit  Seneca  c  , exempla  nobilia  aculeos  fitbdcre,&  ad  vir-  c  hh.  i.  de 
tutis  amorem  vehementius  inflammare.  Hxc  autem  non  trancE  VIt® 
nili  a  viris  perfedis  fumeda  liint,  nullo  autem  modo  aMnit.0*1  * 
ab  errore  vulgi.Sapienrer  enim  idem  d~knpl\r,tm:fi~  d  lib  de  vit. 
ma quaque  via,&  celeberrima  maxime  decipit.  Nihil  ergo  beat.cap.n 
magis  proflandum  eft ,  qndrn  ne  pecorum  ritu  fequamur  an¬ 
tecedentium  gregem,  pergentes  non  quo  eundum  eft,  fed  quo  . 
ilice,  sit  qui  nuila  res  nos  maioribus  malis  implicat ,  quam 
quod  ad  rumorem  componimur  optima  rati  ea  ,  qua  magno 
afienfu  recept  a  funt ,  quorumque  exempla  multa  fune, nec  ad 
rationem  fed  ad  fmtluudinem  viumus. 

Qut  bene  (inquit  Tfacit,ex  Dio  eft\qni  male facit ,  non  vi-  III- 

dit  'Deum.  Rede  omnino  Didymus  ,  quem  pene  ad 
verbum  (equitur  OEcumeniiis^wt  bonunft inquk,)7a- 
cit  aitualiier,  atque  cotitcmplanue  Deum  Christum  habtrtt, 
qui  eft  vira  lux,  procul  eji  a  tenebris ,  &  Belui  ,  quoniam 
contrarium  eft  benefaetenn  melum  facere-, qui  male  facit,  per 
hoc  ipftint  opin  cum  fi  Beh.tl >  Cr  tenebrarum ,,  is  non  videt 
Deuth,mc  fecundum  qualitatem  aliquam  agnitionem  habet 
eius. Certe  qui  cx  virtute  vitam  inftiruit,  &  honefte, 
ac  laudabiliter  viuit ,  is  vere  dicitur  ex  Deo  efle  ,  Sc 
ad  diuinam  quodammodo  familiam  pertinere  ,  ac 
£  propterea  cxlefti  luce  prxditus  longilfime  abeft  a 

tenebris. Dixit  enim  de  fe  ipfo  Chriftus  '■‘■Ego  fum  lux  e  Ioan.  8. 

.  mundi, qm /equitur  me,  non  ambulat  in  tenebris,  fed.  habe-  1 
' bu  lumen  vita.  Quia  videlicet  cxleftis  luminis  dudu 
vitam  confequmir  immortalem  ,  qux  in  ipfo  Deo 
polita  ,  eft  quemadmodum  idem  Chriftus  f  dixit;  f  Ioan. 14. 
Ego  fum  via,  &  veritas,  (ft  vita.  Et  alibi  £  ;  Ego  veni,  vt  6- 
vnam  habeant, Cr  abundantius  habeant.  Denique  \Hsc  8  I°an- 1  °- 
eft  autem  vita  dtema,vt  cogncfcant  te  folnifi  Deum  verum,  h°Ioan.i-*  j 
Xft  qucrn  mififti  lefutn  Chrtshm. 

Quod  autem  ait  :  qui  autem  male  facit,  non  vidit  IV. 
Deum  ;  fi  ratio  antithefis  fpedanda  eflet  ,  dicen¬ 
dum  fuerat,  non  habet  'Deum.  Voluit  autem  Ioanncs 
b  b  1  aliquid 


afco*n,j.to. 


b  Proii.15.3. 
C  Eccli.5.4. 


V. 


«h.Cor.ij.j. 
©  r,Cor.8.i. 

f  Matth.7, 
U- 


h 


g  epift.i. 
cap.io.ji. 


h  i.adTim. 
1-7. 


292  Epift.i  II.  B.Ioan. 


aliquid  amplius  indicare  ,  eos  nimirum  ,  qui  mal£ 
agunc  non  modo  non  habere  Deum  in  fe  ,  fed  ne 
illum  quidem  vllo  modo  cognofcere ;  quippe  illi  in 
tenebris  verfantur  ,  &  longiffime  abflint  aD  .o ,  qui 
lucem  habitat  inacceffam  ,  &  omnino  veriffime  di- 
dum  eft  a  Chrifto  a  j  Omnis  enim ,  qui  male  agit ,  odit 
lucem,  &  non  venit  ad.  lucem  ,  vt  non  arguantur  opera  eius, 
qui  autem  facit  veritatem ,  venit  ad  lucem,  vt  manife flen¬ 
tur  opera  eius ,  quia  in  Deo  funtfafla.  Qui  igitur  male 
agit,vt  ait  O  Ecumenius,*»  tenebris  ingreditur, gr  neque 
ipfe  Deum  videre,  id  eft,  ea  qua  funt  Dei ,  agere ,  neque  ab 
ahis  videri  poteft  ,fed  odiofus ,  &  deteflabilis  omnibus,  ejl. 
Significat  enim  loqui  Apoftolum  de  cognitione 
quae  referatur  ad  praxim, quali  dicat Perinde  fc  ge¬ 
rit,  vitamque  fuam  ita  inftiruit ,  ac  fi  Deum  nullo 
pado  cognofeerer  jaut  re  vera  Deum  prorfus  non 
cognofcit,quia  non  putat  eum  fua  fcelera  noffe,  vel 
quia  libi  perfuadet,  impune  laturum ,  quod  vtrum- 
que  eft  a  diuina  natura  alienilfimum  :  oculi  enim  eius 
contemplantur  bonos ,  &  malos ,  vt  ait  Salomon  b.  Et 
Sapiens  c  3  Afe  dixeris,  peccatu,  &  quid  nubi  accidit  tri- 
(le  1j4ltiffimus  enim  ejl  patiens  redditor.  De  propitiato  pec- 
eato  noli  effe  fine  metu  ,  neque  adiicias  peccatum  fupra  pec¬ 
catum  ■,&  ne  dicas,  mi  ferat  io  Domini  magna  eft,  multitudi¬ 
nis  peccatorum  meorum  miferebitur  ;  mifericordia  enim ,  & 
ira  ab  illo  proximant ,  &  in  peccatores  refficit  ira  illius. 
Dixit  autem  paulo  ante  ,  Detu  enim  vindicans  vin¬ 
dicabit. 

Qui  igitur  mal£  agit,&  in  fcelere,ac  flagitio  per- 
feuerat,  hsec  videtur  vel  non  agnofeere  ,  vel  cert£ 
non  cogitare,  vt  oportet,  ac  propterea  vera  Dei  no¬ 
tione  carere  dicitur, confitetur  enim  fe  nolle  Deum, 
fed,vc  ait  Paulus, fadis  negat ;  deftituitur  autem  ca¬ 
ritate,  quae  fcientiam  perficit,  eique  tribuit  vim  me¬ 
rendi.  Nam  alioqui ,  vt  fides  line  operibus  mortua 
eft ,  ita  feientia  abfque  caritate  ,  vt  Paulus  d  docet, 
nullam  affert  vtilitatem,illaliquidem,  vt  idem  Pau¬ 
lus  e  affirmat ,  inflat ,  caritas  vero  adifeat,  quippe  quas 
nos  filios  Dei  facit, &  in  eius  familiam  afcifcu.Dixit 
porro  Ioannes  •,  Qnf  malefacit,  non  vidit  Deum,  Grae¬ 
ce,  « >'p«xe,  quod  eft  pratenti  temporis  ,  vt  fignificet 
eos.qui  male  viuunc,  indicare  fe  numquam  Deum, 

,  vt  oportet, nouifle-.nam  neque  Deus  eos  nouit,  ait  f 
enim  quibufdam  fuas  adiones  iadantibus,  cum  ta¬ 
men  perdite  vixilfent :  Tunc  confitebor  illis  ,  quia  nun¬ 
quam  noui  eos.  Difcedite  a  me  qui  operamini  iniquitatem. 
Numquam  videlicet  eos  nouerat  feientia  approba¬ 
tionis,  nam  ne  illi  quidem  rite  Deum  probauerant, 
cuius  legem  libi  violandam  duxerant. 

Ii.  Demetrio  teflirnonium  redditur  ab  omnibus ,  &  ab 
ipfa  ver  it  at  e, fed  &  nos  teflirnonium  perhibemus 
vo sii, quoniam  teflirnonium  noflrum  verum  eft. 

Hunc  hominem  paucis  quidem  verbis ,  led  miris 
laudibus  cclebrac  ,  fiue  vt  illum  Caio  commendet 
tamquam  digniffimum,  quem  fua  liberalitate  fublc- 
uet,  fiue  vt  eum  quali  optimum  exemplar  ad  imi¬ 
tandum  proponatrait  autem  eum  omnium  teftimo- 
nio  vehementer  commendari ,  fiue  fideles  omnes 
intelligat,  fiue  etiam  infideles  ,  vtrumque  enim  ,  vt 
rede  monet  OEcumenius  ,  intelligi  poteft.  Siqui¬ 
dem  Paulus  Corinthiis  S  praecipit  ,  vt  ita  vitae  fua? 
rationes  componant ,  vt  fine  offenftone  ftnt  ludatis  ,  & 
Gentibus, &  Ecclefu  Dei ; ftcut  &  eg°  (inquit ) per  omnia 
ommbus  placeo,  non  quaerens  quod  mihi  vtile  eft ,  fed  multis , 
vt  falui fiant.  Et  cum  de  eligendo  Epifcopo  praccpra 
tradit  b  •,  Oportet  (inquit)  dium  &  teflirnonium  habere 
bonum  ab  iis  ,  qui  foris  funt ,  vt  non  in  opprobrium  incidat, 
&  in*laqneum  Diaboli.  Quoniam  autem  errare  pof- 
junt  homines,  &  externa  rerum  fpecie,  quam  vnam 


A  intuantur, facile  decipi, addit  Ioannes,  teftimonium 
Demetrio  exhiberi  ab  ipfa  etiam  veritate  ,  nam  ,  vt 
ait  OEcumenius ,  nonnulli  funt ,  qui  cum  altorum  praedi¬ 
catione  tamquam  virtute  praediti  extollantur,  re  tamen  vera 
ea  laude  indigni  ftnt ,  cum  ip fortem  mores  ab  oratione ,  er 
verbis  diftrepem. 

Accedit  quod  indicarer  voluit  Ioannes,  Deme-  Ifi 
trium  a  multis  laudari ,  non  tamquam  ab  imperita 
multitudine ,  fed  tamquam  a  veris,  aequifque  rerum 
asftimatoribus ,  qui  non  temere  ,  atque  inconfulto, 
fed  prudenter  laudare  folenrjvt  enim  vereri  prouer- 
bio  circumfertur,  praeclarum  eft  a  laudato  viro  lau¬ 
dari  :  contra  vero  a  malis  laudari  non  laus  ,  fed  dc. 

B  decus  effe  putatur.  Quocirca  Antiftenes  Athenien- 
fium  Philofophus  ,  cum  inaudilfct ,  fe  ab  improbis 
quibufdam  fuille  laudatum  ;  Vereor  ( inquit)  ne  quid 
imprudens  fecerim  mali,  fentiens  ab  huiufmodi  ho¬ 
minum  fasce  neminem  nili  ob  infignia  malefada 
laudari.  Et  Agelilaus  Lacedaemoniorum  Rex  pru¬ 
denter  dicere  folcbat,  non  minus  laudatoris  tnf faendos 
effe  mores, quam  eius,qui  laudatur-,  fgnihe^ns, opinor, \ix 
quemquam  ca  laudare  ,  quae  luis  luit  moribus  con¬ 
traria.  Iraque  hic  Demetrius  ea  virtute, morumque 
integritate ,  vitae  denique  innocentia  praeditus  erae, 
vt  omnium  voce  ,  &  praedicatione  iure  optimo  ce¬ 
lebraretur.  Quem  cum  Caio  imitandum  proponit, 
q  tacite  illum  monet ,  vr  non  fidam  virtutis  laruam, 
fed  veram ,  ac  folidam  virtutem  complodatur,  cftm 
praefertim  mox  fubiiciat.  Et  nos  teflirnonium  perhibe¬ 
mus.  Siquidem  Ioannes  diuino  numine  plenus  nihil 
falso, aut  Icuiter  laudare  poterat. Quod  mox  planius 
confirmans  ait ;  Et  nofli.  Grxce,  cU ct-re.numerp  mul¬ 
titudinis, vt  fignificet  omnibus  notum, perfpcdum- 
que  effe  ,  quoniam  teflirnonium  noflrum  verum  eft.  Sic 
enim  alibi*  de  fe  ipfo  fcripferat  ;  Hic  eft  dtfeipulus,  a  Ioan-  r!e' 
qui  teflirnonium  perhibet  de  his  ,  &  fcripftt  hac .  er  farnus  14‘ 
quia  verum  eft  teflirnonium  eius.  Atque  ira  non  folum 
Demetrium  eximie  laudat,  fed  Caio  fedula  imitan¬ 
dum  proponit. 

Eft  aurem  extra  omnem  penitus  controuerfiam  IU* 
Apoftolorum,  Euangehftarum,cxrerorumque  om¬ 
nium  Canonicorum  lcriptorum  reftimonium,  cum 
D  d iuini  Spiritus  impulfu  facros  libros  fcriberent,adeo 
verum  clfe  ,  vc  nullo  pado  errare  potuerint.  Erant 
quippe  diuini  numinis  organa  ,  qusipfius  dudum 
lequcrenturjad  eos  enim,  vt  Theodorerus  b,&  Gre  -  £  Pra:fat.m 
gorius  c  Pontifex  affirmant, pertinent  illa  apud  Da-  c  ;u 
uidem  d  ;  Lingua  rnea  calamus  feribat  velociter  feribent  s.  i0h. 

Et  rurfus  c  illa  ■,  Dominus  narrabit  in  feripturis  populo-  d  Pfal.4^1. 
rum  ,  vt  appareat ,  Scripturarum  factarum  audorem  e 
primarium  effe  Deum.  Quocirca  Paulus  f  Scriptu-  f  i-adTim. 
ram  vocat  diuinitus  infpiratam.  Et  Petrus  s  ;  IVpn  ’  2. 

enim  (ait)  voluntate  humana  allata  eft  aliquando  prophe-  cap.i.u. 
tta ,  fed  Spiritu  fanfto  inff  irati  loquuti  fttnt  fanfli  Det  ho¬ 
mines.  Sed  cum;  hoc  tamquam  cerriffimum  fidei 
dogma  ncceffario  ab  omnibus  Catholicis  admit¬ 
tendum  fit,  ambigi  vtcumque  poteft,  an  ita  femper 
Apoftolis  diuinus  adeflet  Spiritus,  vt  numquam  fal- 
^  li,aut  decipi,  numquam  mentiri  poffenr.  Nam  Spi¬ 
ritum  quidem  propheticum  non  femper  alFuifle 
prophetis  facrat  literae  apertiffime  docent ;  in  libris 
enim  Regum  h  legimus  deceptum  fuille  Nathan  h  1  •i<caP' 
prophetam  ,  cum  Dauidis  confilium  de  extruendo  7' ' 
templo  his  verbis  probauit  ;  Omne  quod  eft  in  corde 
tuo  ,  vade  fac ,  quia  Dominus  tecum  eft.  Mox  enim 
iuffus  eft  a  Deo  palinodiam  canere  ,  &  fenten- 
riam  reuocare.  Sic  etiam  Elilacus  1  fatetur,  libi  di-  i  4.  Reg-4* 
uinum  numen  non  adeffe ,  nec  polle  fcire,  quid  2-6' 
mulier  a  le  quasrercr.  dnima  ( inquk )  eius  in  amari¬ 
tudine  eft,  &  Dominus  calauit  d  me ,  &  non  indjcawt 
mihi, 

perfimiU 


Explanatio. 


*9E 


aepif.t.i. 

J4- 

b  epif.l.cap. 
11.34. 

e  cap.  1  f.  3. 
dcap.7.  8. 


e  lib.de  Spir. 
fanc.  c.  17» 

II. 


Perfimili  igitur  ratione  verofimillimum  videtur,  A 
propheticum  fpiritum,  ac  vim  occulta  cognofcendi 
non  femper  prxfto  fuifle  Apoftolis ,  atque  idcirco 
multa  potuifle  ignorare, nonulla  non  animaduerte- 
xc, plurima  humano  more  cognofcere,vt  nonnecef- 
fe  ruerit  eos  ab  omni  penitus  errore  liberare.  Certe 
Petru,vt  alibi  docui ,  du  Antiochiae  vna  cu  Paulo  ef- 
fet ,  nonihil  fugifle  viderur,quod  fi  animaduertifiet, 
Pauli  reprehefione  vitare  potuiflet.Et  inter  Paulu,& 
Barnabam  ob  Marci  inconftantiam  nonnulla  fen- 
tentiarum  diuerfitas  intercedit ,  ita  vt  alter  ab  alte¬ 
ro  receflerit ,  quod  idcirco  procul  dubio  accidit, 
quod  non  ide  vterque  fentiret,  fed  contraria  feque- 
rentur,qux  cum  inter  Te  pugnarent,  ab  vno  eodem-  g 
que  Spiritu, eodemqueinftin&u  oririno  potuerunt. 
Qupd  ergo  hoc  loco  ait  Ioannes  :  Ef  no  fit  quoniam 
teflimonm  noftru  verum  ej?,perinde  accipio, quafi  figni- 
ficet,fe  non  affentari, nihil  amicitix.aut  familiaritati 
dare, fed  vere  ,  atque  ex  animo  loqui ,  &  Demetrij 
veras  laudes  commemorare. Adde, fi  placet, indicare 
fe  de  eius  virtutibus  diuino  etiam  oraculo  multa 
certiffime  cognouifle ,  quod  fieri  potuifle  quis  am- 
bigat?Tutb  itaque  illum  Caio  imitadum  proponit. 

13  Multa  habui  tibi  fcribere ,  fed  nolui  per  atramentum, 

&  calamum  fcribere  tibi. 

Idem  plane  ,  atque  iifdem  propemodum  verbis 
dixerat  fuperiori  eptftola  ad  Ele£tam;indicac  autem  C 
hoc  loco,fe  non  omnia  epiftolx  comittenda du- 
xifle,  fiue  qux  aduerfus  Diotrephem  ,  fiue  qux  de 
Demetrij  virtutibus  fcribere  poterat ,  fiue  denique 
quae  ad  mores ,  vitxque  praecepta  ,  atque  inftituta 
pertinerent.Neceflc' vt  fitfquod  etiam  fuperiori  epi- 
llola  monui)  non  pauca  efle  ab  Apoftolis  voce  tan¬ 
tum  tradita,  quae  rruftraquis  in  facris  literis  quaerat. 
Quamobrcm  Paulus  Apoftolus  ad  Theflalonicen- 
fes  J  fcribi  t,Iaque  fratres  flatc,&  tenete  traditiones, quot 
dtitctfhs  flue  per  fermonem, flue  per  epij} olam  noftram.  Et 
ad Corinthiosbcum  plura  morum  praecepta  tradjdif- 
fct, addit-, fatera  autem ,  cum  venero,dtfponam.  Repre¬ 
hendit  quide  Chriftus  Dominus  apud  Matthaeum0, 

Sc  Marcum  deos, qui  negle&o  Dei  praecepto  huma.  D 
nas  traditiones  fe<5fcantur;fed  Apoftolicx,  atque  Ec- 
clefiafticae  traditiones  ,  cum  diuinx  legi  confenta- 
nex  funt ,  tum  fuam  retinent  in  Ecclefia  auctorita¬ 
tem  ,  cum  multa fint religiose  colenda,  qux  non 
aliunde  quam  ex  traditione  ad  nos  peruenerunt,  vt 
alicubi  egregie  probat  Bafilius  e. 

Doomata(mquix.)qm  in  Ecclefla pradicantur  quadam 
h  ibemut  e  dotlrina  fcripto  prodit  a, quadam  rurfus  ex  u4po- 
flolorum  traditione  in  myflerio,  id  efl,  in  occulto  tradita  re¬ 
cepimus.  Ouorum  vtraque  parem  vim  habet  ad  pietatem, 
nec  his  qmfquam  contradicet ,  qttifquis  Jane  vel  tenuiter 
expertus  efl, qua  fint  iura  Sccleflaflica.  Nam  fi  confuetu- 
dmes ,  qua  fcripto  prodita  non  funt  tamquam  haud  mul¬ 
tum  habentes  momenti ,  copemur  reticere  ,  imprudentes  ea  ^ 
damnabimus ,  qua  in  Euangelio  neceffaria  ad  falutem  ha¬ 
bentur, imo  potius  ipfim  fidet  pradicationem  ad  nudum  no¬ 
men  contrahemus.  Quod  genus  efi,vi  eius, quod  primum 
efl ,  &  vulgatifflmum  primo  loco  commemorem  ,  vt  flgno 
crucis  eos, qui  fpem  collocarunt  in  Chrifiwn,fignemus,  quis 
fcripto  doiuitiFt  ad  orientem  verfl precemur  ,  qua  nos  do¬ 
cuit  fcriptura  ?  Inuocationis  verba ,  cum  offenditur  panis 
Euchartftia,  &  poculum  benediflionis,quis  SanElorum  in 
fcripto  nobis  reliquit  ?  Nec  enim  his  contenti  fumus ,  qua 
commemorat  lApofioliu  ,aut  Euangelium, verum  alia  qui f 
que  ante ,  &  pbft  dicimus  tamquam  multum  habentia  mo¬ 
menti  ad  myfleriurn,qtte  ex  traditione  citra  fcriptum  acce¬ 
pimus.  Confleramus  autem  aquam  baptifmatis,  &  oleum 
Vntisonis,  pr&terea  ipfum,qui  baptifmum  accipit.  Ex  qui - 
B ened ,  luflinian.  in  Epifl.  B,  lud. 


bus  fcriptis ?  Nonne  a  tacita,  fccretcSque  traditione  ?  tvfum 
porro'  olet  inunElmtem  cjtits  fermo fcripto  proditus' docuit!1  r  ^  V- 
/am  ter  immergi  hommern  vndeeftt/adiium?Reliqtiaitem\  *  3' 

qua  jiunt  in  b:iptiflno,l;cliiii  renuntiare  Satana,  &  angelis  b  cap.i.Ec- 
e tus, ex  qua  fcnpiura  habemus? Nonne  ex  pnuata,&  arca-  clcf.hier. 

na  hac  tradinwe? . ;  •  •  ■  •  V^cS* 

Et  multa  deinceps. Quantx  aute  auCtoriratis  fint 
Apoftolorum  traditiones  apud  Eufebium 3  indicat  <3  i'ib^j.c  ‘4. 
B.  Ignarius,  qui  hortabatur- omnes,  vt  Apoftolorum  3. 4.&  hb.4. 
traditionibus  tenacius  inhxrerent,quas  traditiones,  cap,  45,  j  f 
addit  Eufebius,  cautelxgratia  etiam  fcriptas  fe  afle-  *  ■ ^  cic(^a^ 
rit  reliquifle ,  vt  vel  hinc  apparear,  quod  hic  noder 
Ioannes  indicat, non  omnia  Apoftplos  fcriptis  man-  6.  hiit.c.n. 
dafle.  Quin  etiam  Dionyfiusb  Areopagita;  Primi  illi  fHomj.Nu 

(inquit)  nofln  facerdotahs  muneris  duces  fumma  illa  *  &  mer  &  in  ep. 

/'//i  i.  o  .  .  ,  r%  1  3u  Roraan* 

JuperJubJiAntialtapartim  Jcnptts ,  parttm  no»  jcrtptcs  tn-  c  6 

flitutiontbus fuis  nobis  tradiderunt ;  &  quod  magis  ver-  glib.  i.de- 
bi  diurni  non  fcripti  vim, atque  auCtoritatem  firnifit,  monftr.Eua. 
Iuftinus  c  Martyr, cum  Chriftianoruprxcipuas  con-  dc 

fuetudincs,  ficrorumque  ritus  recefuiflet,ea  aChri-  crc[:  Nicen. 
flo  Domino  tradita  fuifFe  his.  verbis  teftatur,  Syn. 

die  Saturni, qui  dies  folis  efl, ckm  cdpofhdlts^ifcipulifque  fuis  •  °rat.  >•  'n 
apparuiffet,hac  illis  tradidit,  qua  vobis  quoque  conflderan-  n‘  v*tra 
da  permittimus.  kHotn.  64. 

Eodem  refero  qux  fcribunt  Irenxusd,Clemense  ad  popul.  & 
Alexandrinus, Origene$f ,  Eufebiusg,Athanafiush,  ini-  epif.ad 
Gregorius'Naziazenus,  Chryfoftomus  k,Theophi- 
lusl,CyiillusmHicrofolymitanus,Epiphaniusn,Da- pjfc(  '  3‘ 

mafcenus» .  Et  ne  Latinos  prxteriifle  videar, adfcri-  m  Catccb, 
bam  Tertulliani  p  verba.  Etiam  (inquit )  in  traditionis  myrtagogic. 
obtentu  exigenda  efidnquis.auEloritas fcnpta.  Ergo  quara-  ^ ( 
mus  an  &  traditio  non  fcripta  non  debeat  recipi.  Planene-  oOrac.  1. 
gauimus  recipiendam, fi  nudctfreiudiccnt  exempla  aliarum  pro  iroagin. 
obferuationum ,  quas  fine  vilius  fcriptura  inflrumento  falius  &  I1b-4.de 
traditionis  titulo  exinde  confuttudims  patrocinio  vendica-  .  jj^de^o- 
mus. Mox  vero  enumeratis:  ceremoniis  baptifmi,figni  rona  milit. 
crucis,  anniuerfarij  facrificij  pro  vitafunCbis,&  aliis  q  lib.i.con. 
qinbufdam,  fubdit.  Harstm ,  &  flmdium  Hfipltnarum  Marcion. 
fi  legem  cxpoflules  fcripturarum,  nullam  inucmes.  Traditio  1  ’ 
tibi  pratendirur  auttrix,confuettsdo  confirmatrix ,  &  fides  velan.  virg. 
obferuatrix.  Denique  multa  in  eamdem  fententiam  r  lib.i.ep.it 
frequeterq inculcat. Addo  Cyprianum r,  Hilarium f,  3* 

Ambrofiumt,Hieroiiymumu,Auguftinumx.  Confiant. 

Et  lape  ftultum  efl,  ex  fcripturis  tantum  fidei  ar-  circa  med. 
gum?tjta<petere,cum  fatis  conflet,  non  omnia  fuiffe  t  lib  de  iis 
fcripta;nam  hic  ipfe  Euagelifta  Ioannes  non  femely  <2UI  inltian' 
affirmat, multa  fccifle  Chriftum  Dominum,  qux  ta-  [^s  ca^ 
f  men  fcripta  non  fint.  Olim  veto  apud  Iudxos  prx-  &  16.  lib.i. 

‘  ter Scripturam  fuifle  plures  tradirior  es  docent  Ori-  de  Sacram, 
genes z,Epiphanius, Hilarius*, Sc  apud Enfcbium y>  ®‘I 
Anatolius;& ante  Mofen  populus  ille  diu  abfquele-  &  epif  8*, . 
ge  fcripta  vixit. Prophanx  vero  Rcfpublicx  non  mo-  u  epif.  ad 
do  legibus  fcriptis,  fed  etiam  moribus, &  confictu-  Marccl.de 
dinibus  non  fcriptis  viuebant.  Pericles  enim  apud  j‘ 

Thucydidem  ius  Achenienfiim  in  fcriptum  ,  &  non  coni  luc;f* 
fcriptum  partitur.  Ariftotelescaute  ciuiratem  admi-  xep.  118.  & 
niftrandam  efle  docuit  parrim  optimis  legibus  par-  iib.de  bapt. 
tim  optimi  viri  arbitrio  atque  idcirco  alibi dIudice,  c°n'|^,0Iiag 
feu  arbitrum  ius  animatu  appellat.  Lycurgus  aute,  ,r.&  14,  lib° 
vtaucflorefl:  Plutarchus,nullaLaced^moniis  legem  y .c.x$.lib. 
fcripfir,  fed  eos  traditionibus  tatum  voluit  cfle  con-  devnit.  Ec- 
tentos,yt  in  agendo,  quam  in  legendo  diligentiores  1^5  Crcfco* 
eflent.Ideplacuifle  M.Tullio  cx  iis,qux  de  legibus^  c,  J0.  }l, 
fcripfit ,  non  obfcure  colligitur.  Idemque  a  Gallix  33- 
fapientibus  receptum  fuifle  au&or  eft  Cxfar  f .  V. 

Obferuat autem Auguftinusg Pythagora, &  So-  y«p.to.ji, 
cratem  nihil  fcriptis  mandafle.  Merito  itaque  cen-  ^om1^' 
fujt  IoanneSjUon  efle  omnia  feribenda,  fiue  qux  ad  Num.&cap. 

bb  3  do  }.ad  Rom. 

a  In  Pfal.  t. 

b  lib.y.hift,  c,  18.  clib.3-P0Iitc.it.  d  l.b.r-Ethic.c  4.  elib.i.de 
legib.  f  lib.  6.  de  Bell.  Gall.  «£  lib.  x.  de  confenf. Euang.  cap.  7. 


2,94  Epift.  III.  B.  loan.  Explanatio. 


y  I,  dogmata,fiue  quae  ad  nrjdres  pertinerent, cupa  multa  A 

a  lib.  de  fint ,  vt  egregie  obferuauit  Bafilius  a,  qua:  non  funt 
Spir.fancl.  omnjbl1s  proponenda.  Atque  idcirco  veteres  pleii- 
fap.i7»  que  pcr)pCores }  c^m  £je  Euchariftise  Sacramento  lo¬ 
quuntur, non  omni*  euulgand*docet,fed  fidelibus, 

&  initiatis  dumtaxat  explicandajquod  praecipue  in- 
beap.  x,  Ec-  dicant  Dionyfius  b ,  Origenes  c ,  &  Innocentius  I  d. 
clef.hiir.  Cuiufmodi  autem  e(Tent  illa  quae  negat  Ioannes  fe 
per  literas  feribere  voluilTe  ,  nemo  facile  diuinare 
d  Epift, t;  queat.Certe  fiue  ad  dogmata,  fme  ad  vitae  praecepta 

referrentur,eiufmodi  fuifle  credendum  ed,  quae  nec 
tutq  literis  committi  poflenr,  &  viuam  audfcoris  vo¬ 
cem  maxime  requirerent.  Quocirca  re&e  aic  Ioan-  g 
ries-, No  lui  per  atramentum,tfrealamum  feribere  tibi-, quo¬ 
piam  vero  non  ea  penitus  celanda  duxit,  protinus 
addit. 

1 4  Spero,  autem  protinus  te  videre,' &  os  ad  as  loquemur. 
Pax  ubi.  Salutant  te  amici.  Saluta  amicos  oominatim , 

Non  longe,  credo,  aberat  Ioannes,  acpropterea 
E  fe  breui  ad  Caium  expurfurum  pepe  perto  pollice- 


tuqhoc  cnim.vt  alids  dixi ,  muneris  Apoftolfci  pj-o- 
prium  erat ,  Ecclefias  vbique  gentium  fundare, eaf- 
que  tum  per  literas, tnm  etiam  coram  erudire,  indi-* 
tuere, &  confirmarejquorum  dudium,ac  folicitudi- 
nem  boni  Epifcopi  imitantur,  qui  fuis  Ecclelii.s  aifi- 
duc  adfunt ,  &  fi  forte  iufta  aliqua  ex  caufa  abelfe 
contingat, eas  per  cpidolas  erudiunt ,  &  Cliriftianis 
praeceptis, atque  indituris  fedulb  imbuuntjaic  aurem 
Ioannes  ,  fperare  fe  pjropediem  cum  Cajo  futurum, 
&.eius  praefentia,  &  fermone  fruiturum,  &  qux  di¬ 
cenda  lupererant,  coram  explicaturum,  Interim  fa- 
lutatione  plane  Apodojica  epiftolx  finem  imponir, 
Pax(\nc\xx\x.)ttbi.Hxc  enim  falutandi  ratio,vt  ex  epi- 
ftolis  Pauli  intelligitur,erat  Apodolis  admodum  fa- 
miliarisjdu<5ta,vr  arbirror,ab  Hebrxorum  confiietu- 
dine  ,  qui ,  vt  alibj  docui ,  pacem  precari  confueue- 
rant.  Addit, Salutant  te  amici,  neminem  tamen  nomi¬ 
natae  cundtos  re  ce  n  fere  cogatur ,  aut  quempiam 
non  fme  inuidia  pftererire.  Iubet  prxrerea,  amicos 
nomjnatim  lalutari ,  idque  eamdem  ob  cauiam  ea-. 
rum  tacitis  nominibus  5  atque  hac  ratione  br?ftem, 
ap  familiarem  epidolam  claqdit, 


U- 


a  cap.  \o. 


bcap.j- 

ccap.6- 


d  cap.tf.& 

Aft.u 


e  cap,  io. 

f  In  Synop. 
g  Mat.io. 
klib.x.c.40. 
&44- 
\  Mat.io. 


IU. 

k  Ianfcn. 
Mac.»  a. 


IGencf.  43. 


IN  EPISTOLAM  B.  IVDiE 


APOSTOLI 

P  R  0  L  O  Q^F  I  A. 


|  N  difputatione  de  cpiftolis  A 
Apoftolicis  ,  de  hac  epiftola 
|  ludae  nonulla  diximus,vt  eius 
I  facram  auctoritatem  aflerere- 
i  mus.  In  prafentia  autem  an- 
;  tequamipfam explanationem 
J  aggrediamur ,  pauca  quxdam 
5  praefari  necefle  eft ,  ne  illotis, 
quod  aiunt, manibus  facra  attingere  videamur.  Ac 
primum  quidem  de  epiftolxauftore,deinde  deeiuf- 
dem  argumento, poftremo  de  illius  auftoricare  dif- 
ferendum  erit. 

Quod  igitur  primo  loco  expediendum  eft,  huius 
perbreuis  epiltoiae  auftor ,  vt  ipiemet  ftatim  in  ini-, 
tio  affirmat, ludas  appellatur.Conftat  autem  in  Coi- 
legio  Apoftolico  duos  fuiffe  ludas, quemadmodum  ® 
&  duos  Iacobos.  Alter  ludas  erat  Simonis  Ifcariotae 
filius,quem  Euangelifta%vt  ab  altero  planius  diftin- 
guanc,  proditorem  appellare  folent.Sic  Matthxusa 
cum  Apoftolos  enumerat  ,  poftremo  loco  nomi¬ 
nat  ludam  Ifcariotem  addito  elogio,^«i  &  tradidit 
eum.  Quod  ipfum  facit  &  Marcus  b;  neque  aliter 
Eucas  e  addens,  qm  fuit  proditor.  Non  poteft  autem 
cuiquam  in  mentem  venire  ludam  Ifcariotem  ,  qui 
ante  Chrifti  mortem  male  periir,  huius  efle  epiftolx 
auftorem.  Itaque  alter  fuit  ludas  Apoftolorum  col¬ 
legio  adferiprus  ,  qui  a  Luca  d  ludas  Iacobi  nuncu¬ 
patur  ,  non  quodfuerit  Iacobi  filius,  fed  frater,  vt 
hoc  ipfo  loco  aic  huius  epiftolae  auftor.  Hic  apud  q 
Matthaeum'  Thadxus  dicitur,  &  in  nonnullis  codi¬ 
cibus  additur  ,  cognominatum  fuiffe  Lebbasumj 
quod  aperte  teftantur  Dorotheus  f ,  Chryfofto- 
musg,&  Nicephorush. Itaque  Grxci  codices  haber, 
'fouMidiis  Mq'©-,  hoc  eft,  Lebbaus,  qui 
cognominatur  7 hadaus. Quo  eti S  modo  legit  Syriacus, 
fignificat  aurem  Lebbxus,  interprete  Hieronymo 
corculum*,  ab  Hebrxa  voce  lebdb,  id  eft,  6orde> 
vel  leonem ,  ab  altera  voce  «'ah  labi ,  hoc  eft, leone. 

Ita  faftum  eft ,  vt  tribus  nominibus  appellaretur 
ludas  Thadxus  Lebbseus.Eius  rei  hanc  ferme  ratio¬ 
nem  excogitarunt  nonnulli ,  quam  virikdofti  non 
improbant,  fancitum  enim  aiunt, vfuquc  receptum 
effe  apud  Hebcasos,vt  fi  quis  in  fuo  nomine  proprio  D 
trcs.quatuorue  lireras  haberet  ex  iis, quae  funt  in  no¬ 
mine  tetragrammato  «Jm  lehoudh,  non  paffim,  prx-' 
fertim  in  fermone  familiari  proprio  nomine, fed  alio 
perfimili  vocaretur.  Cum  igitur  nomen  Iuda  om¬ 
nes  habeat  lireras  huius  nominis  ntiv  lehoudh, addi¬ 
to  praeterea 'ydaleih,  hic  Apoftolus  aliud  habuit  no- 
me,diftufque  eft  Lebbaeus, hoc  eft, Ico  , quia  Patriar¬ 
cha  ludas  catulus  leonishippellatur.Diftus  eft  etiam 
Thadaeus,quonia  idnomen  affine  eft  nomini  Iuda, 
fignificat  enim  ludas  laudationem.  Idemqne  valet 
Thadxus  ab.  Hebraea  voce  nito  Thodd,  id  eft,laudq. 


Verum  quicquid  aganthac  noftra  tempeftate  ludxi 
mortalium  fuperftitiofi(fimi,id  mihi  nequaquam  in 
hoc  noftro  Inda,  aut  in  aliis  videri  poteft  probabile, 
tum  quia  ludas  Patriarcha  non  alio  nomine  a  patre, 

&  fratribus  appellabatur, tum  quia  in  Iuda  Ifcariote 
non  videtur  retentum,  vc  nihil  dicam,hanc  fenten- 
tiam  vetufto,atque  idoneo  auftore,  &  probabili  ra¬ 
tione  penitus  deftitui ,  vt  verifimillimum  fit ,  nihil 
efle  aliud ,  nifi  ineptum  recentiorum  Hebraeorum 
commentum. 

Hic  igitur  ludas  eft  huius  Epiftolae  auftor ,  dici-  I V. 
turque  Iacobi  frater, cum  duos  praeterea  alios  fratres 
habueritinam  quatuor  a  Matthaeo  a  nominantur,Ia-  a  cap.1j.5j. 
cobus,Iofeph,Simo,  Sc  ludas,  qui  omnes  ab  eodem 
Euangelifta  fratres  Domini  nuncupatur.Id  olim  per-< 
peram, ac  nefarie  impurus, atque  impius  Eluidius  in- 
terprerabatur,qui  eos  ex  Iofepho, ac  Deipara  Virgine 
natos  effe  cotendebat,  quem  Hieronymus,  &  lldel- 
phonfus  Toletanus  egregie  confutant.  Tolerabilius 
loquuntur  alij  (tametfi  ne  ipfi  quidem  collim!t)qui 
Iofephi  filios  fuiffe  autumant, cx  alia  tamen  vxore.vt 
paulo  pdft  indicabo. Receptum  enim  eft, more  Scri¬ 
pturarum, fratres, ac  forores  appellari  non  eos  folum, 
qui  ab  iifdern  parentibus  geniti  funt  ,Icd  aliis  pluri¬ 
mis  modis.hoc  eft,vr  aduerfus  Eluidium  feribir  Hie¬ 
ronymus, natura, gente, cognatione, affeftu.  Natura 
fratres  dicuntur  Elau,  &  lacob,  duodecim  quoque 
filij  Ifia£l,Andreas,&  Petrus, Iacobus  maior,&  Ioa- 
nes  Euangelifta, &  alij  fimilicer.  Gente  fratres  nomi¬ 
nantur  qui  ex  eadem  funt  gente, fine  natione,  vt  lu¬ 
dxi  omnes, fic  in  Deuteronomio  b;  Cum  tibi  venditus  bcap.15.it. 
fuerit  frater  tu  tu  fJebraus,&  fex  annis  [eruierit  tibi, in  fep- 
itmo  anno  dimittes  eum  liberum. E:  in  libro  Iofue  c-,  Tra-  c  C3P-  l' I4' 
fu  e  armati  ante  fratres  veflrbs.  Cognatione  fratres  nu- 
cupantur  cognati, &  confanguinei,vr  in  libro  Gene- 
feosd;  Dixit  udbraha ad  Loth filium  fratris fui'yNe  fit  im-  d  cap.  xy.  8. 
gium  mter  me,&tc.&  inter  pafidres  meos,& pafiores  tuos , 
fratres  emm fumus ,id  eft,cofanguinei;eratenim  Abra- 
ham  patruus  Lothi:&  eodem  e  libro  dixit  Laban  ad  ^  cap.  19  'y 
Iacob;A5  quia  frater  meus  es, gratis  feraies  mihi?  Et  code 
capite  indicauit  lacob  Racheli,  quod  frater  ejfet  patris 
fm, id  eft,cofanguineus,  erat  enim  Rebeccx  filius  fo- 
roris  Laban. Affeftu  denique  vocantur,ait  Hierony- 
mus,frarres,vel  fpiritali,vt  Chriftiani  omnes, vel  co¬ 
rnum, quomodo  omnes  homines  fratres  cenfentur. 

(Quatuor  igitur  hi  fratres  inter  fe  quidem  natura  V. 
fratres  erat,refpeftu  vero  Chrifti  no  nifi  cognatione, 

&  iure  propinquitatisjquomodo  Matthxusfhonf6- 
lum  hos  quatuor  Chrifti  fratres,fed  alias  etia  forores 
ex  Nazarsenoru  fententia  nominat;putantur  autem 
ratione  Matris  Clirifto  fuiffe  conexi. Et  apud  MarcuS  g  cap.15.40i 
inter  mulieres,  quxChrifto  morieti  adftabat  no  po- 
ftrema  nominafur,diciturque  Maria  Iacobi  minoris,  ^  0rat  %  ^ 
^clofeph  mater.  QuSqua  aure GregoriusNyirenus1',  refw 

bb  4  Thco 


fcap.1j.35. 


Epifl  B.  lucbe 


Mat.13.Sc  Xheopbybu&is3x^NicGphorusbexifl:imaruntMa-  A  Maria  Cleophx  Alphxo,  Maria  SalomxZebedxo* 

Si.—  „cr„  - - Ira  non  folum  hi  quatuor  fratres  Maris  Cleophx, 

arque  Alphxi  filij  ,  fed  etiam  Ioannes,  &  lacobus 
maior  filij  Zcbcdxi  Chrifti  erant  confobrini,  hoc 
cft,fororum  filij. 

Cererum  quod  haec  fententia  aflerir,  Annam  bca- 
tiffimam  Virginis  Deiparae  matrem  fuifle  trigan-jam, 
vt  leuiflirac  dica,a  piis  ,  &-Chriftianis  auribus  ipag- 
nopere  videtur  adhorrcre  ,  quod  prorfus  indignum 
cen{patur,foDminam  alioqui  fan&iflimam,  non  fine 
miracul‘0  fascunditatem  adeptam,  eximiae  denique 
Virginis  matrem,  toties  connubium  iterafTe  prxfer’ 
timf<emtevfem  prouedhun.  Vtenim  fcribit  Lucas, 
<aw^o,idcft.Ioachim,&  Anna ,proctfjerant  in  aiebm  fitis 


re. At  Hieronymus  virginitatem  illi  tribuit e  >Tu  dicis  jj  Itaque  merito  haec  fententia  reficitur ,  tum  quia,  vt 

didtnm  eft ,  parum  videtur  digna,  tum  quia  nullum 
habet  maioris  notae  audtorem.  Cxtcrum  Hierony¬ 
mus*  perpetuo  indicare  videtur  ,  Mariam  Cleophae  aMat.11, 
fuifle  Deiparx  Virginis  vere  germanam  ex  loachf-  lib-con.El- 
mo  ,  &  Anna  genitam.Cum  Hieronymo  fentire  vi-  Hcdi£'a<* 
dentur  ffidorusb,  Anfelmusc,Bedad,Theodoretuse,  b  lib.de  vil 
&c  alij  f.  Fauere  videtur  Ioannes  g  Euangelifta ,  qui  ta.  &  morte 
aperte  Mariam  Cleophx  Virginis  Deipara;  fororem  Sanc-  &  lib* 
nominat  .Stabat  (inquit )  iuxta  crucem  /e fu  Matere  tus,  ^  (^ue^r- 
&  foror  Mitris  eius  Maria  Cleopha  ,  &  tPHaria  Mag-  ueusad  Gal. 
dalena.  Quamquam  enim,  vt  Euthymius,  &  Theo-  1. 
phyla£tus  explicant,  potuit  Iganncs  fororem  more 
v  feripturarum  pro  cognata,  &  confanguinea  vfurpa-  }' 

Habe (inquit) Iofeph cum  Maria coniuge  tua  communem  (3  re,  quomodo  loquitur  Marcus h, cum  quofdam  di-  p.tj.tS.ar.j, 

xifie  ait.  Nonne  forores  eius ,  ideft  Chrifti ,  hic  nohfsum  ioan.  Eflcn. 
funt  ?  Non  potuit  enim  veras  forores  appellare,  fcd  y  a*“ 
omnino  ci  gnatas,  &  confanguineas  figmficauit.Vi  CardinJWar. 
detur  tamen  quoad  eius  fieri  poflit ,  vocis  proprie-  .j.giof.  in- 
tas  retinenda,  cum  prxfertim  nullum  indelequatur  terlin.Acbi. 
abfurdum,eaque  fententia  non  modo  Hieronymi, 


b  hb  r  hift  ds-m  lacpbupfim  e  fle  Virginem  Deiparam  flqux 
f  ‘ j'1,  ’  quaflh&uetca  Iacobi,  exterorumque  fratrum  ma¬ 

ter  dici  |)oteft,qdod  illi  eflent  Iofephi  ex  altera  con¬ 
fuge-- filij' framen  exipfis  Euangeliftis aperte  depre- 
hfenditur^Iariam  Iacobi  lpnge  aliam  efle  a  Chrifti 
rn»st£vqux  eodem  loco  nominatur ,  vt  apud  Ioan- 
t  Mp.fj.ij.  nem"  liice  clarius  conftat,  autem  iuxta  crucem 

(ait )  lefiCAfaler  eius,& foror  Matris  em  maria  Cleopha , 
Cr  Maria  MigdaUmwt  enim  paulo  poft  oftendam, 
Maria  Cleopftx  eadem  plane  eft  cum  Maria  Ia¬ 
cobi. 

V  I(  Fateor  quidem  exiftimafle  non  paucois^hos  qua- 

i  Epiphan.  tuor  fratres  fuifle  Iofephi  filios  ,  ex  alia  tamen  vxo- 
hatrcffi.  ‘  ....  •’  ’ 

Chtyfof  (inquit)  Alariam  Virginem,  noti  permanfifte  ;  ego  mihi 
otac.de  An-  ph*s  vindico, et  tam  ipfum  Iofeph  (Jirgtnem  fuifte  ptrAla- 
nunc.  Greg.  nam  ,  vt  ex  virginali  comttgio  Virgo  filius  naf ceretur.  Si 
enim  tn  virum  (antium  fornicatio  non  cadit, &  aliarn  eum 
Orig.  Mac,  vxorerti  habuifte  non  fcrtbnur-,  Mana  autem, quam  puta - 
1  j.Lufeb.  tus  eft  habuifte,  cuftos  potius  fuit, quam  maritus-, relinquitur 

lib.  1.  hili,  c-  Virginem  eum  manfijfe  cum  Mana  ,  qui  Pater  Domini 
iTheophyl.  rneruit  appellari.  Hieronymo  fubfcribunt  Beda  f,  D, 
Enthym.*7*  Thomas  8,  &  alij  \  Rupertus  •  autem ;  Nos  (inquit) 
Mat.15.I0-t.  fratres  abfque  vilius  [crispulo  quaftionts  fcire  ac  confiteri 
Niceph.  lib.  oportet  nontan.um  Beatam  Dei  Geniincemfted  &  Iofeph 
^  omni  prorfus  atlione  comugah  permanfjfe  immunes. 

ceptvQEcu-  Au&oritem  cuiufda  fermonis  apud  Auguftinumk) 
pien.  Aift.  1,  /yrf6f(inquit)  Iofeph  cum  Maria  coniuge  tua  commu 
sd  Gal.  1.  virginitatem  membrorum ,  quia  de  virgineis  membris  vrr- 

Galat  °i  &  tHi  nafi*,ur  slngelorum.  Sit  Mana  fponfa  Chnfli  in  car - 
Jib.de  iriftir.  fua  virginitate  feruata.  Sis  autem  &  tu  Pater  Chrifti 
Virgin,  e,  6.  cura  caftitatis ,  &  honorificentia  virginitatis ,  vt  de  vir- 
HiUm  Can.  gineis  membris  genitricis  faculis  Chriftianis  nulla  fu  z.e- 

Galn.  Km(as-,  Gaude  Iofeph, nimiumque  congaude  virginita¬ 

ti  Ad n er,  fi  Maria  ,  qw.  folus  merutftt  virginalem  affcilum poffidere 
Eluid.  coniugij  ,  quia  per  meritum  virginitatis  ita  feparatus  es  d 

£  Ioan.  t.^  con  ubitu  vxoris  ,  vt  pater  dicaris  Saluator is.  Denique 
fr!?  fad  5 .  VIti 1  do<ffci,ac  pij ;  Ecclefia  (inquiunt)  fides  eft,vt  virgo 
h  Magift.in  fuerit  is ,  qui  fimulatus  eft  Pater ,  id  eft  ,  Iofeph  hominum 
E  3  Mana  exiftimatione  chrifti  Pater  habitus.  Itcmqnc, tantopere 

i  Mac  1»  de  virginea  vtero  nafcerttur ,  fed  etiam  d  nutritio  virgine 

k  Tom.  jq.  trattaretur.  Itaque  nullo  modo  exiftimandum  eft 
^r.  i4.de  fuifle  ludam  ,  &  fratres  eius  Virginis  Deiparae  pri- 
Chrift?"  uignos  ,  &  Iofephi  filios  ,  fcd  aha  quapiam  ratione 
y  I  j  confanguineos,vt  Hieronymus1”,  Auguftinus15,  Be- 
1  Petr.  Dam.  da  0 ,  &  D.Thomas  P  affirmant, 
ep.i  1 .  Verfim  quo  cognationis,&  confanguinitatis  gra- 

du  Chriftum  attingerent,  nondum  liquet.  Augufti-» 
in  Ioan " IO'  nus  ^  audet  definire,  tantum  enim  ait ;  Coignati 
o  Mare.  j.  Sc  Mir;  a  fratres  Domini  de  quolibet  gradu  cognati.  Hiero- 
6.8c  Ioan.  1.  nymus  r  autem  eonfobrinos  fuifle  exiftimat \Quidam 
P  1 1  fde  loc.  (inquit )  fratres  Domini  de  alia  vxore  Iofeph  filios  fufipi- 
T.!  ^  nantur fequentes  delramenta  apocryphorum,^  quamdam 

in  Ioan10'  CJcham  mulierculam  confingentes.  Nes  autem, ficui  in  li- 
X  in  lib.con,  bro  quem  contra  E’w dium  jcrip fimus ,  continetur ,  fratres 
Eluid.  &  Domini  non  filtos  Iofeph ,  fed  eonfobrinos  Saluatoru  Ma- 
i1-  ris.  liberos  mtellgirntu  mattriera  Domini ,  qua  effe  dicitur 
Mater  Iacobi  minoris Iofeph, &  /uda, quos  tn  alio  £ua- 
geb  loco  fratres  Domini  legimus  appellatos,  fratres  autem 
ccn fibrinos  dici,  omnis  Scriptura  demoflrat.  Huic  autem 
Hieronymi  fententiae  celeberrima  quaedam  traditio 
fauet ,  quam  non  ignobiles  auiftores  magnopere 
probaat  ,  Annam  videlicet  Deiparae  Virginis  ma¬ 
trem  tribus  . nupfifle  viris  ,  &  ex  fingulis  fingulas 
fu fcepiffie filias.  Ex  Ioachimo  Virginem  Deiparam; 
eo  vita  fumfto  ,  ex  Cleopha  Mariam  ,  quae  dicitur 
Cleophx  •,  hoc  item  mortuo  ex  Salotne  tertiam 
Mariam  Salgmx..  Ex  his  Deipara  nupfit Iofephp, 


IX. 


fed  aliorum  plurimorum  audforitate  firmetur. 


Aptil. 


Cxterum  long^  videtur  probabilius  Annam  bea-  " 
tifliraam  vnam  tantum  habuifle  filiam  Virginem  gcap.19.i5. 
Deiparam  ,  Mariam  autem  Cleophx  Virginis  foro-  hcap.s.j. 
rem  appellari  a  Ioanne,vt  Euthyinius;&  Theophy- 
la£tus  explicant ,  more  feripturarum,  quia  eius  cog¬ 
nata  ,  vel  affinis  erat.  Atque  hac  ratione  vt  Iofeph 
Chnftus  dtlexit  fiondi  pudoris  integritatem  ,vt  non  modo  D  putabatur  Chrifti  Pater, ita  filij  fratris  Ioleph fratres, 

j.  .  ..... - - — r .  r.  j - 1  - -----  &  conlanguinei  Chrifti  cenfebantur.  Itaque  Beda  :  i  Lucaf.tf, 

lacobus  ( inquit)  minor  Cleopha  ,  feu  silphai  (vttoque 
enim  nomine  idem  appellabatur)  filius  frater,  hoc  eft 
confangwneus  Chnfli  cenfebatur ,  quia  pater  ipfuts  frater 
trat  Iofephi ,  quem  vulgo  Chnfli  Parentem  ex  ftimabant. 

Quam  opinione  fequutus  Apoftolus  Paulus  k,faco-  k  ad  Gal.  1. 
bum  vocat  fratrem  Domini.Qxxo  loco  Chrvfoftomus. 

Non  appellunt  (inquit )  Paulus  lacoburn  Cleopha ,  fed 
fratrem  Dominr,  atqui  nec  frater  erat  Domini,  (ed  efte  pu- 
/i?A'</«r,Eamdcmqae  ob  caufam  Iudas,Iofeph,&  Si- 
jnon  Iacobi  fratres  ,  &  Cleophx  filij  Chrifti  Domi¬ 
ni  fratres  apud  Marcum  *  appellatur.  Fortafle  etiam  j  cap.tf.j. 
id  alia  quapiam  ratione  explicari  poteft,  quodipfo- 
:  rum  mater,  fi  non  foror  erat  Virginis,  aliquo  certe 
confanguinitatis  iure  ea  attingebat.  Vtenim  ait  Au- 
guftinusm,C0g«i«n  Mana  fratres  erant  Domini  de  quoli -  m  Tra&.io, 
bet gradu  cognati. Et  alibC Non cfi(nt)tnirum  dtctfta- 
tres  Domini  quof cumque  cognatos  ex  materno  genere,  cum  EUang.cx 
etiam  ex  cognatione  Iofeph  dici  potuerint  fratres  eius  ab  eis,  Mat.q.vlt. 
qui  illum  patrem  Domini  efte  arbitrabantur. 

Sed  quoniam  horum  quatuor  fratrum  mater  X 1= 
Maria  Iacobi  apudMatrhxum°,&:  MarcumPnqmi-  ^ 

natur, apud  Ioannemvcio  ^  Maria  Cleophx  nuncu- 
patur,?vifus  eft  alicubi  Hieronymusrexiftimare  non  p  cap.19.15; 
vnam,  fed  duas  fuiffe  foeminasj Quaiuor(iuq}iit)fuifte  q  cp.adHc- 
AfarisU  Eurt£cliu  legirnM,vyi<irn  matre  Domim  Salua-  mCl' 
toris, altera  matertera  eius  ,  qua  appellata  eft  Maria  Cleo- 
ploa,tertia  Alariam  matre  Iacobi, &  Iojephtquartd  Maria 
Afagda 


Explanatio. 


2  97 


'stfMagdaienm, Et  Mariam  quidem  Cleophae  fuiffc 
Virginis  Deiparae  fororcm  affirmat  Hieronymus. 
De  Maria  vero  matre  Iacobi  idem •  afferunt  Beda, 
Theodorctus ,  Ifidorus ,  Anfdmus  ,&alij.  Sed  Hie¬ 
ronymus  quidem  in  fua  fententia  non  perftitir,  ad- 
uerfus  enim  Eluidium  ita  feribit ;  Reflat  conclufto ,  vt 
oJMaria  i  fla ,  qua  Iacobi  minoris  feribiiur  mater  ,  fuerit 
vxor  Alphai ,  faror  Maria  matris  Domini,  quam  Ma¬ 

riam  Cleopha  Ioannes  Euangclifta  cognominat ,  flue  a  pa¬ 
tre ,  flue  a  gentilitate  familia, aut  quacumque  alia  caufa 
ei  nomen  imponens.  Quis  autem  fuerit  Cleophas, non 
a  lib.  4.hift.  fatis  liquet.  Certe  Eulebius»Cleopham  ait  atiuncu- 
cap.  xi.  Ium  fui  (Te  Chrifti ,  neceffe  vt  fit ,  cum  fu  i  fle  Virgi¬ 

nis  fratrem  ,  amniculus  enim  efl  matris  frater}  fed, 
vr  arbitror  ,  lapfus  efl  Interpres ,  Graecam  enim  vo¬ 
cem  ,  qua:  patruum  fignificat ,  hoc  e(l  ,  fratrem  pa- 
tris, Latine  tranftulit  auunculu.  Siquidem  Hcgefip- 
b  Iib.3-c.10.  pus  apud  Eufcbiumb  ,  Nicephorus e ,  Euthymius'*, 
CI.1.C.33.&  Epiphanias  e  Cleopham  Iofephi  fratrem  fu  i  fle  feri- 
bk  J'  Ca1^,?'  kunr-  Eodemquc  modo  lapfiis  efl:  Eufebij  Interpres, 
eHa.-ref.78.  Simeonem  Chrifti  confobrinum  appeliat,  quem 
fratrem  patruelem  dicere  debuerat. 

XII.  Non  mc  fugit ,  viru  fandi  flimu  Bonauenturam  1 
fcap.  78.  exiftimafle  Maria  Salomas  no  aliter  ac  Maria  Iacobi 
medit.  Deipara  fui  fle  foror £}£/<*«  enim(\ncpu\i)iuxta  crucem 

cum  Domina  dua foror  es  Domina  Maria  Iacobi,  &  Salo- 
ma.  Sed  nemo  antiquorum  hanc  Mariam  Satomae 
agnouifle  videtur, cum  in  Euangelio Salome  fimpli- 
citer  legatur,  Maria  vero  Salomaenufquam,  Neque 
vero  audiendi  funt  ij ,  qui  Salome  viri  nomen  efle  ' 
putant ,  cuius  filia  fuit  mater  Ioannis,&  Iacobi  ma¬ 
ioris,  qui  frequentius  appellari  folenc  fiiij  Zebedxi:  ' 
vndcfortafle  opinio  illa  manauit,  qua-  aflerit  Iaco- 
bum ,  8c  Ioannem  fuifle  Chrifti  propinquos,  &  mo¬ 
re  Scripturae  fratres.  Id  enim  non  obfcure  fignifica- 
MauiT'5' m  u*c  Chryfoftomus  ,qui  alicubi  S  ira  feribit }  Vnde,  in¬ 
quies  , fratres  Chrifti  dicuntur  Iacobm ,  &  Ioannes  ?  Sed 
Iacobum  ,  Ioannem  fratres  Domini  fuifle  nuf- 
quam  lego  5  itaque  fufpicor  apud  Chryfoftomum 
mendum  cflc,omnin6que  ita  legendum  cfle  }£W« 
igitur, inquies, frater  eius  dicitur  lacobtis  ?  Id  enim  ad  Ga- 
hHa.-rcf.78.  latas  fcripfic  Paulus.  Certe  Epiphanius  h  aperte 
indicat  nullo  cognationis  iure  IoanncmfiiiffeChri- 
fto  Domino  connexum  ;  Si  habuijfet  ( inquit )  Pirgo  1 
virum  ,fi  habuijfet  domum  ,fi  habuijfet  filios ,  in  fua  fecef 
flffet,&  non  ad  alienum, id  eftjoanne.  Quae  cum  ira  fint, 
vt  aliquando  concludam ,  hic  nofter  ludas  Iacobi 
frater  filius  erat  Mariae  Cleophae ,  &  Alphaei ,  &  ali¬ 
quo  fiueconfingtiinitatis ,  flue  affinitatis  iure  Chri- 
ftum  Dominum  vel  re  ipfa,  vel  vulgi  certe  opinio¬ 
ne  attingebat. Quod  ad  viri  dignitatem  non  medio¬ 
criter  pertinet ,  cum  praefertim  vnacum  Iacobo  ad 
Apoftolatum  fuerit  vocatus ,  duobus  aliis  fratribus 
Simone,  &  IoTcpfi  piaefermiffis ,  ne  quis  forte  fu- 
fpicetur  cofuiguiniratis  aut  affinitatis  habitam  ftiif- 
.  fc  rationem,  cum  ne  fanditatem  quidem  fpcdafle 
videatur  Chriftus,qui  huius  ludat  fratrem  lofephum 
tantae  fanditatis  virum  omiferit ,  vt  quod  ait  Lu-  ] 
i  Ad. 1.13.  casi,  non  aliter  ac  Iacobuslufti  cognomen  adeptus 
fit.  Atque  haec  quidem  de  epiftolx  huius  audore.Se- 
quittir  vr  de  argumento  pauca  dicamtisl 
XIII.  Scripfifle  videtur  Apoftolus  ludas. poft  obitum 
Apoftolorum Petri  ,  &  Pauli,  cum  maxime  Simo- 
niana  labes  graffarerur,  fuaque  turpitudine ,  ac  foe¬ 
ditate  plurimos  in  Afia  praefertim  minore,  vbi  flo¬ 
rebat  fchola  Simonis ,  inquinaret.  Ita  videtur  ludas 
hac  fua  epiftola  eodem  fpcdafle,  qui>  Paulus  Apo¬ 
ftolus  in  epiftolis  ad  Ephefios,  &  ad  Coloflenfcs. 
Videturquc,vt  monet  OEcumenius,  feribend i  oc- 
cafionem  inde  fumpfiflTe,. quod. nonnulli  impuden¬ 
ter  docerent,  fidem  liberam  cfle ,  &  indifferentem. 


Itaque  fideles  hortatur ,  vt  in  percepta  fideconftan- 
ter  perfeuerentySc  aduerfus  eius  impugnatores  ftre- 
nue,  fortiterque  decertent :  tum  fceleftos  quorum¬ 
dam  mores  ,  &  impuram  ,  ac  nefariam  viucndi  ra¬ 
tionem  perftringit,  maximequ  e  In  effufam  Gnofti- 
corum  libidinem  inuehitur,  a  quorum  confuetudi- 
he  fideles  abftinereiubet ,  prascipueque,  vtobferuat 
OEcumenius,  Simonem  ,  Nicolaum,  &  Gnofticos, 
quos  ille  Borboritas  nominat ,  hoc  eft ,  cocnofos ,  6c 
lutulentos  ,caftigar.  Et  in  eum  finem  exempla  ,  & 
comminationes  in  medium  profert.  Denique  epi- 
ftolam  Dei  laude,  8c  prxdicationc  concludit. 

De  huius  fan£  epiftola:  audoritate,  vt  alibi  docui,  X I V*. 
dubitatum  eft  aliquando  :  iam  vero  res  cft  plan£ 
certa  ,  atque  extra  omnem  penitus  controuerfiam, 
nifi  quodfcioli  nefeio  qui ,  hoc  eft ,  fuperioris  fae- 
culihsrctici,  eam  e  Scripturarum  albo  reiiciunt.  At 
iamolim  facra:  audoritatiseam  efle  docuit  Hiero¬ 
nymus  a ;  ludas  ( inquit )  frater  Iacobi  parttam  quidem,  alib.  dc  feti. 
qua  de  feptem  Catholicis  efl ,  epiftolam  reliquit.  Et  quia  de  ^cc**'n 
hbro  Enoch  ,qui  apocryphus  eft ,  in  ea  affumit  teflimonium, 
a  plerifque  reiicitur,  tamen  aulloritatem  vetuftate  iam  ,  er 
vfu  meruit ,  &  inter  fanft as  Scripturas  computari ,  &  facro- 
fanftam  aufloritatemhabere.  Idque  in  Concilio  Tri- 
denrino  b  definitum  cft  ;  eam  olim  facram  agnoue-  bfef.4.inde- 
runt  inter  Grajcos  Dionyfius c  Areopagita,  Grego-  ^re.t- de  can* 
riusdNazian2enus,Epiphaniuse,Didymus^,  qui&  CCJ'  dcj;. 
illam  explanauitj&aJijdeinceps.Inter  Latinos  Ter-  uin.no.ciicx 
tullianusg  ,8c  Hieronymus11.  medium. 

Sed  obiiciunt  proferri  teftirnonium  cx  libro  apo- 
crypho Enoch, quod  videtur  facti  fcrjptoris  audori-  feript-fand. 
tati  repugnare ;  quafi  vero  non  licear  ex  aliquo  apo-  cHxrcf.  co, 
ciypho  libro  verum  teftirnonium  proferre  ,  vt  ex 
Mcnadro  ,  &  Empimenide  carmina  protulit  Paulus  g 
Apoftolus.  Et  a  Ieremia  ‘  adducitur  teftirnonium  cx  bitu  Virg. 
libro  conftitutionum  Ionadab  fiiij  Rachab.  Et  in  hlococitat. 
Adis k  Apoftolicis  habetur  teftimoniu  Arari  Poets.  X  V. 
Accedit  quod  teftimonia  apocrypha  duo  a  Iuda  pro-  i  caP-3 
feruntur ,  quorum  alterum  ad  articulum  fidei  perti-  k 
net .  quo  Chriftum  fecundo  ad  indicium  venturum 
credimus, &  aperte  legitqr  in  vaticinio  Malachis. 

Alterum  vero  de  certamine  Michaelis  cum  Diabo¬ 
lo  ,  idque  eft  facris  literis  admodum  confcntancum, 
vt  in  eius  loci  explanatione  copiofius  docebo.  Fa¬ 
teor  quidem  libru  Enoch  inter  apocryphos  a  Gelafio 
reiici,  fed  potuit  ille  liber  ab  h.xreticis  ,  aut  impo- 
ftoribus  vitiari ,  vt  eleganter  docr.it  Beda. 

Sciendum  ( inquit )  quia  liber  Enoch,  de  quo  illam  af-  XVI. 
fnmpfit  fententiam,  quam  produxit,  inter  apocryphas  Scri- 
turas  ab  Ecclefia  deputatur ,  non  quia  dici  a  tanti  patriar¬ 
cha  abitet  vllatenus  pofflnt ,  aut falfa  debeant  aftimari :  fed 
quia  liber  ille,  qui  fub  eius  nomine  profertur, non  vere  ab  illo 
jchptus  ,  fed  fub  dtulo  nominis  eius  ab  alio  quodam  editus 
videtur :  fi  enim  vere  eius  rjfet ,  non  effet  fdei  fana  contra¬ 
rius  i  nunc  autem  quia  multa  incredibilia  continet ,  in  qui¬ 
bus  illud  efl  de  Gigantibus ,  quod  non  habuerint  homines 
patres  ,fed  Angelos ,  merito  doliis  claret ,  non  ejfe  viri  ve¬ 
racis  feripta  ,  qua  mendacio  fordent.  Pnde  &  hac  eadem 
Iuda  epiftola,  quia  de  apocrypho  libro  teflimonium  habet , 
primis  temporibui  apllrifque  reiiciebatur  ,  tamen  aullori- 
tatem  iam  &  vetu  flate,  &  vfu  meruit,  vt  inter  fanllas  Scri¬ 
pturas  computetur ,  maxime  quia  tale  teflimonium  de  apo¬ 
crypho  ludas  aflumpflt ,  quod  non  apocryphum ,  ac  dubium, 
fed  vera  lucis  lucida  effet  veritate  conff  icuum.  Rede  vero 
in  eamdem  fentenriam  feribit  Hieronymus  1  ,eum,  ^  epi^ja'* 
qui  parte  aliquam  libri  cuiufpiam  laudat, non  conti-  'Cf^_ 

nuo  totum  librum  probare-,  nam  alioqui  cogeretur  tenyes 
Paulus  admittere  omnia,  qua:  Callimachus  ,  Epi-  permedacts . 
menides, &  Aratus  mendaciflimc,&  non  fine  impie¬ 
tate  fcripferunt.  Et  concludit  \qui  autem  putant  totum 
librum  debere  [equi  eum ,  qui  libri  parte  vfusfit ,  videntur 

mihi 


igS 

tnihi  <fr  apochrypbit  Etiocloi,de  quo  Apojlolus  ludat  in  epi- 
fiola  fua  teftimomu  pofutt,wter  Ecclejia  Scriptura s  recipere. 
XVII.  Addunt  pr£terca ,  huius epiftblae  audtorem  non 
fc  Apoftolum  nominare ;  fed  perftmile argumentum 
refutatum  eit  a  ndbis  in  epiftola  ad  Hcbneos,  vt  mi¬ 


nime  necefle  fit  ea  in  prsefentia iterare.  Maneat  ig£ 
tur,  hancepiftolam  &  facram,  &  canonicam  e/Te>& 
Apoftolica  maieftate  non  indignam,  de  qua  honori¬ 
fice  fcribii  Athanafius  a,  eiufque argumentum  accu¬ 
rate  deferibit. 


EpiflB.  lucte 

A 


PARAPHRASIS. 


jpj  V  d  a  s,qui  tamqliamfcruus,  5c  macipium 
|%5§  lefu  Chrifto  vero  Domino  feruitute  fer- 
•  uic,  quique  frater  eft  Iacobi,  &  Apoftoli* 
&  Epifcopi  Hierofolymitani,  iis  quos  Deus  Pater 
Chrifti  lefu  refpe&u  fingulari  quadam  beueuo- 
lencia  complexus  eft  ,  tamquam  Chrifti  merito 
ab  impietate  ereptos,  &diuinicus  vocatos,  inte¬ 
gros  ,  ac  puros  ab  impietate  feruauit.  ^  Vobis 
inquam  omnibus  hac  oratione  deferiptis  miferi- 
cordia:  ,  &  pacis,  &  caritatis  incrementum, fau- 
fta  denique  omnia ,  ac  faelicia  ab  immortali  Deo 
precatur.  <T  Carifiimi,  cum  incredibilis  quaedam 
animi  folicitudo  me  ad  feribendum  impelleret, vt 
falutis  monita  ,  falubriaque  confilia  vobis  praebe¬ 
rem  ;  quae  illic  apud  vos  acciderunt ,  ipfa  per  fe 
fceda  ,  &  periculofa  huius  mihi  epiftolae  fci  iben- 
dx  necelfitatem  impofuerunt,  vc  hortarer  vos  ad 
fidem  perceptam ,  &  baptifmo  luftratis  traditam 
ftrenue  retinendam,  &:  quali  nouo  fufeepto  cer¬ 
tamine  aduersus  improbos  defendenda.  Clan¬ 
culum  enim,  ac  fraudulenter  irrepferunt  non-, 
nulli  ,  quos  diuina  olim  oracula  Prophetarum 
Tuis  pene  coloribus  deferiptos  ,  huius  impietatis 
auiftores  futuros  praenunciarunt.  Sunr  autem  ipft 
fcclefti  atque  itnpij ,  qui  Dei  noftri  legem  Euan¬ 
gelicam  ,  &  lingulare  incarnationis  Dominica: 
beneficium  ad  nefarias  libidines  explendas  tradu¬ 
cunt,  folumque  omnipotentem  Deum  ,  ac  Do¬ 
minum  noftrum  lefum  Chriftu  pertinaciflime  ne¬ 
gant.  ^  Monendi  autem  mihi  cftis,cu  femel  iam 
omnia  propemodumcognoueritis  ,  lefum  popu¬ 
lum  quidem  ex.d£gypto edufltum  faluum, atque 
incoluiUcm  fcrualle  ,  poft  multas  vero  clades  ad 
extremum  eos, qui  lofuc  &  Caleb  fidem  abnega- 
tierarit ,  in  folitudine  peremifte, 

^  Addoeciam  Angelos ,  quiimpie  a  Deo  de¬ 
fecerunt  ,  Sf  nimio  faftn  elati  fuam  dignitatem 
polluerunt,  &  de  cadefti  domicilio  deturbati  funt, 
inferorum  fempiternis  cruciatibus  addi<ftos,  &: 
casca  caligine  obrutos, ad  extremum  iudicij  diem, 
vtpalim  cum  omnibus  impiis  damnationis  fen- 
terir  iam  fubeant ,  fuifie  referuatos.  ^  Neque  ali¬ 
ter  de  Sodoma,  &  Gomorrhaj&  finitimis  vrbi- 
bus  fien ciendum  eft ,  qua:  nefario  libidinis  ardore 
incenia: ,  alienis  ac  praepolleris  voluptatibus  fefe 
coni hingendas  praebuerant  ,  caelefti  igne  inflam¬ 
mata:  fuo  exemplo  declararunt,  fe  apud  inferos 
lempicerno  igne  torreri  ,  fmque  fimiles  eadem 
Tupplicia  fubituros.  ^  Mis  profe&o  quamfimilli- 
mi  funt  Gr.cftici ,  &:  Simonis  fedatores ,  qui  fce- 


1  tefu  Chrifti fertius ,  frater  au- 

$=£$  te  Iacobi ,  his, qui  funt  in  Deo  Patre , 
dilectis  Christo  lefu  conferuatis , 
tjr  vocatis. 


t  CMifcricordia  vobis ,  &  pax,&  cantas 
adimpleatur. 

3  Cari  (fimi ,  omnem  folicitudinem  faciens 
feribendi  vobis  de  communi  vestra 
falute,neceffe  habui  feribere  vobis, de¬ 
precaris  fupercertari  femel  tradita 
fanetis  f dei. 


4  Subintroierunt  enim  quidam  homine s(qtit 
olim  praferipti  ftwt  in  hoc  tudicium) 
impij ,  Dei  noftri  gratiam  transferen¬ 
tes  in  luxuriam ,  &  folum  Dominato¬ 
rem  ,  &  Dominum  noftrum  lefum 
Chriftum  negantes. 


y  Commonere  autem  vps  volo  ,fcientes  fe¬ 
mel  omnia  ,  quoniam  lefus  populum 
de  terra  Afgypti  faluans ,  fecundo  eos , 
qui  non  crediderunt, perdidit. 


Angelos  vero ,  qui  non  feruauerunt  fuum 
principatum  ,  fed  dereliquerunt  futi 
domicilium ,  in  iu dicium  magni  diei 
vinculis  sternis  fub  caligine  refer - 
uauit. 

7  Sicut  Sodoma  ,  &  Gomorrha ,  &  finiti¬ 

ma  duitates  fwAh  modo  exfornicata, 
&  abeuntes pofl  carnem  alteram  ,fa - 
ita  funt  exemplum ,  ignis  at  er  ni  poe¬ 
nam  fufiinentes. 

8  Similiter  (jr  hi  carnem  quidem  maculant, 

dominationem  autem  f  emunt  ,  ma- 
iefiatern 


a  ia  Synps.o 


Paraphrafis. 


299 


itllattm  autem  blajphemant. 


9  Cum  Michael  Archangelus  cum  Diabolo 

dijpntas  altercaretur  de  Moyfi  corpo¬ 
re ,  non  ejl  aufus  indicium  inferre  bla- 
fphemia -,  fed  dixit'.  Imperet  tibi  Do¬ 
minus. 

10  Hi  autem  quacumque  quidem  igno¬ 

rant  ,  bUfphemant  :  quacumque  au¬ 
tem  naturaliter  tamquam  muta  ani¬ 
malia  norunt ,  m  his  corrumpuntur . 

X I  Va  illis ,  quia  in  -via  Cain  abierunt ,  & 
errore  Balaam  merce  de  ejfufi funt,  & 
m  contradictione  Cor  e  perierunt. 


Ii  Hi  Jfimt in  epulis  fuis  macula ,  comti- 
uantes ftne  timore,  femetipfos  pafcen- 
tes ,  nubes  fine  aqua ,  qua  a  ventis 
circumferuntur ,  arbores  autumnales, 
infruCtuofa  fisis  mortua  ,  eradicata. 


1 3  Flufftts  feri  maris  difpumates  fu  as  con- 

fifiones  ,  fydera  errantia  ,  quibus 
procella  tenebrarum  feruata  efl  in 
aternum. 

14  Prophetauit  autem  &  de  his  feptimus 

ab  AdamEnoch  dicens  :Ecce  venit 
Dominus  in  fandis  millibus  fuisK 

I  j  Facere  iudicium  contra  omnes ,  &  ar - 
guere  omnes  impios  de  omnibus  ope¬ 
ribus  impietatis  eorum ,  quibus  impie 
egerunt  ,&  de  omnibus  duris ,  qua 
loquuti  funt  contra  Deum  peccatores 
impif. 

1  $  Hi  funt  murmuratores ,  querulofi  x- fe¬ 
cundum  defideria  fua  ambulant  e  s,& 
os  eorum  loquitur fuperb  a, mirantes 
perfonas  quafius  caufd. 

1 7  Vos  autem  carifimi,nemores  e  Flo  te  ver¬ 
borum  qua  pradicla  sut  ab  ApoFiotis 
Domini  mFlri  lefit  ChriFti. 

5  §  £)ui  dicebant  vobis,  quoniam  in  nouif 
fmo  tempore  venient  illufores  ,  fe¬ 
cundum  defideria  fua  ambulantes  m 
impietatibus. 

'  19  Hi  funt  qui  fegregant  femetipfos ,  ani¬ 
males  ,  fpiritum  non  habentes. 

Vos  autem  carifimi  ,  Juperadif  cantes 
vofmetipfos  fanclifima  veFtra  fidei 
in  Spiritu  fando,  orant  Os  A 


dis  libidinibusfefe  commaculant  *  dominatum 
autem  fpernunt ,  &:  quamvereri  maximi  debent, 
vel  Dei ,  vel  fandorum  hominum  ,  vel  denique 
facrarum  literarum  maieftatem  ,  probris  ,  &: 
contumeliis  profcindunt.  ^  Quod  quam  graue, 

&  Deo  exofum  fit ,  vel  inde  facile  colligi  poteft, 
quod  cum  olim  Michael  Archangelus  cum 
Diabolo  differens  de  Mofis  corpore,  eiufque  fu¬ 
nere  ,  &  fepulchro  altercaretur  ,non  eft  aufus  eu 
maledidis  inceffere ,  fed  hac  voce  contentus  tan¬ 
tum  dixit  :  Increpet  te  Dominus.  Hi  vero  ea 
quidem  qua: ignorant, contumeliis,  &  maledi- 
disinfedantur:  qusecumque  autem  natura  duc^*, 
ac  magiftra,no  aliter  ac  beftiae  ,non  mente  folum, 
fed  fenfu  percipiunt, hoc  eft, impuras,  atque  ince¬ 
das  libidines, iis  mifere  polluutur,&  nefandum  in 
modum  corrumpuntur.  ^Vae  illis,  quia  Cain 
impietatem  imitatur, &:  perfimili  errore,  quo  olim 
Balaam  praemiorum  fpe  alledus  impia ,  ac  nefaria 
cencauit ;  nimia  voluptatum  cupidine  excaecati 
in  omnem  fefe  libidinem  effundunt,  &  excitata 
in  Ecclefia  feditione,  &  fchiimate ,  vt  olim  Core 
curti  fociis  viui ,  videntefque  ad  interitum  ruunt. 

^  Nempe  hi  fuis  in  conuiuiis  funt  veluti  fordes, 
aut, fi  mauis, latentes  fcopuli,  ad  quos  incauti  allifi 
naufragium  faciunt  5  quippe  abfque  vllo  timore, 
aut  pudore conuiuiafedantes,vt  ventri , genio¬ 
que  indulgeant ,  qui  quafi  nubeculae  aquae  exper¬ 
tes  huo  illuc  leuiffima  aura  circumferuntur ,  fimi- 
les  arboribus ,  quje  frondibus  ,  frudibufque  nu- 
dacae ,  nullum  agricola^  compendium  afferunt,fcd 
potius  bis  quodammodo  mortuae  ,  &  radicitus 
euulfae  videntur.  Quin  etiam  efferis  maris  An¬ 
dibus  fimiles  funt ,  fua  ipforum  dedecora  defpu- 
mantes, quos  etiam  poflis  ftellas erraticas  appel¬ 
lare ,  quos  denfa  quaedam  tenebrarum  caligo  in 
fempiternum  maner.  ^  Vaticinatus  eft  autem 
olim  de  horum  hominum  improbitare  feptimus 
ab  Adam  Enoch  his  plane  verbis :  Ec ce  venit 
Dominus  fandorum  miriadibus  cindus,  ^  Vt 
faciat  indicium  aduersus  omnes  ,  &  eundos  im¬ 
pios  arguat,  &  adionum  eorum  improbitatem, 
quibus  nefarie  egerunt ,  &  omnia  dura  quae  ad- 
uerfus  Deum  loquuti  funt  peccatores  impij,  vl- 
eifcatur.  ^  Nimirum  hi  funt  fufturones,  queruli, 
cupiditatibus  obfequentcs,  faftu ,  &  anogantia 
tumidi, alta, &  fublimia  effutiunt ,  quarftus,&: 
vtilitatis  gratia  fufpicientes ,  admiranteftjue  per¬ 
fonas.  C  Vos  autem  cariifimi ,  reuocatc  in  men¬ 
tem  Chrifti>Iefu  Domini  noftri  Apoftolorum  ver¬ 
ba  ,  quibus  denuntiarunt  ,  quae  nunc  prope 
oculis  cernitis.  ^  Monebant  enim  vos  in 
hac  extrema  mundi  artate  plurimos  impoftores, 
atque  illufores  excitandos,  qui  impuris  Cupidita¬ 
tibus  corrupti  fuas  omnes  adiones  ad  impietatem 
referrent.  ^  Hi  funt,  qui  fefe  a  ccetu,&:  focietate 
fidelium  fegregant,  corpori  indulgentes,  fpiritu 
prorfus  vacui  ^  Vos  aurem  cariffimi ,  iado  fan- 
diflimse  fidei  veftrar  fundamento  reliquarum  vir¬ 
tutum  veluti  ftruduram  fuperimponite  diui 

m, 


4 


Epift.  B,  lucte 


390 

i\a  Spiritus  fandi  ope  fubnixi  afliduas  precesef- 
fundice.  ^  Caritacem  porro  Dei  animo  concer¬ 
ptam  feduio  feruate ,  Domini  naftriTefu.  Chrifti 
mifericordiam  fidenter  expe&antes,  qua;  vos  ali¬ 
quando  ad  immortalem  ,  beatamque  vitam  per¬ 
ducar,  ^  Ita  vero  rationes  vitjeveftrae  componi¬ 
te ,  vt  haereticos  quidem  iam  prope  tum  fuo  ,  tum 
diuioo  iudicip  damnatos  redarguere  facile  pof- 
fitis,  Eos  vero  qui  adhuc  integri  funt ,  &  fani, 
incolumes  feruate ,  &  qu^fi  ab  incendio  eripite; 
alios  denique  iam  nutantes ,  &  ad  interitum  pro- 
penfos  ,  non  fine  cafto  timore  commiferatione 
comple&iminijcapicali  interim  odio  profequentes 
inanem  illam  fan&itatis  fpeciem ,  qua  velati  pol¬ 
luta  tunica  impuras  voluptates  obuelant.  ^  Ei 
porro ,  qui  admirabili  caeleftis  gratia;  vi  vos  poteft: 
ab  omni  labe  puros  ,  atque  integros  conferuarc, 
&;  ingenti  cum  gaudio  ,  atque  exultatione  imma¬ 
culatos  (latuere, cum  Chriftus  Dominus  nofter 
aduenerit  ,  apte  confpectum  gloriae  fua:.  ^  Soli 
Deo  fallitis  noflrae  auftori  per  Iefum  Chriftiun 
Dominum  noftrum  omnium  voce  &  praedica- 
tionegloria,  magnificentia  , imperium, &‘po- 
feftas  ,  qua:  illi  ante  omnia  faecula  debentur  ,  &: 
in  hac  mortali  vita,  &:  in  omnia  faeculorum  fiecu- 
Ja  reddantur.; 


24  Vofmetipfos  in  dilectione  Dei  feruate x 
expeftantes  mifericordiam  Domini 
noftri  lefu  Chrifti  in  vitam  ater nam \ 

2.2,  Et  hos  quidem  arguite  indicatos , 

1 3  Illos  vero,  fluat  e  ,  de  igne  rapientes , 
celiis  autem  miferemlni  in  timore , 
odientes  &  eam ,  qua  carnalis  efi \ 
maculatam  tunicam. 


%4  Ei  autem ,  qui  potens  eji  vos  con fer u are 
fine  peccato ,  &  con  finiere  ante  con- 
fpeffum  gloria  fua  immaculatos  in 
exultatione  m  aduentu  Domini  no- 
firi  lefu  Chrifti, 

15  Soli  Deo  Saluatori  noflro  per  Iefum 
Cbriftum  Dominum  noftrum  gloria ■ 
&  magnificentia  ,  imperium  , 
pote  fias  ante  omne  fieculum,&  nunc 
&  in  omnia  facula  Jaculo  tum>  dmen . 


EPISTOLiE  B.  I  V  D  M 

APOSTOLI 

explanatio. 


i  ■  Iud.11  lefu  Chrifti  feruus ,  frater  autem  Iacchi ,  his ,  qui 
funt  tn  Deo  Patre  ,ddettu,  &  Cbrftocon feritatis, 
Cr  vocatis , 

JE  ccd  cpiftolx  eptgrapha,  continet- 
!  que  feriptoris  nomen  ,  &  elegantem 
j  deferiptionem  eorum, ad  quos  epifto- 
lafcripta.eft.  Praetermifiis aurem  fpe- 
1  ciofis  honorum  titulis  Te  ludam  Chri¬ 
fti  feruum  appellat;  nam,  vt  ait  OEcr.menius , fatis 
fuit  Apoftolo  ad  gloria: Tplendorcm  ,  &  nominis  fa- 
•mam  conciliandam  Te  Chrifti  Tcruum  appellarcjhpp 
fnitfi  hreuiftimo  elogio ,  non  modo  Tuam  fidem,  ac 
religionem  palam  profitetur,Ted  eximiam  quamdam 
niod^ftiaip »  &:  Apoftblico  pedlore  digtiam  pieta- 
tcm_pvje  Tcfcrr,  quod  o  b  Teni  ^  tum  video  aClemen- 
te  Alexandrino;  ludas  (  inquit  )  qui  Catholicam /cri- 
pftt  cpiftolkm  fiater  filia  ym  bfiph  extgvs  valde  reltgio/us, 
'cnmfciret  propinquitatem  Dcrmni ,  non  tamen  dixit  fra¬ 
trem  ciHsJjfc  ,  fed  quid 'dixit  i  ludas  feruus  lefu  Chrifti. 
pixit aurem  Gra:ce  J[u>.cg,-vt  TcTe  quaVnmaximc dc- 
^m^r  abiefiqiflimos  Ternos  collocet,  cum 
M|°n  u'n|;^^Scrct  5  mhii  cfte  ,pojQTe  yet  ad-glprinm 
‘Ills>  vel  ad  amplitudinem  in.agnifi,centius,c]ua 
C"nft°Dominci  femittrtem' feruire  :  iic  olim  Da- 
uid,  cum  fihi  aMichol  a  vxbre  probro  claretur, quod 
ante  arcam  feminudiis  «iKiffbt- ,  prudenter  rcfpon- 
ur ;  >  ur  nam plufqu.. vi  f alius  fm ,  ^  ero  humilis  inocu- 


A  lis  meis ,  &  cum  ancillis ,  de  quibus  loquuta  es ,  glorioftor 

apparebo'.'  '  '  " 

Noluit  autem  Te  Ap^ftolum  nominare,  fiue  quia,  $  |o 
quod  erat  lingularis  modefti*,  Chriftianaequc  hu¬ 
militatis  ,  noluit  Te  Petro  ,  &  Paulo  Apoft.olis ,  qui 
ante  ipfotn  epiftalak  icripfcrant ,  asquare  ;  fiitc  quia 
Tatis  id  ex  eo ,  quod  mox  (ubiicit,  cum  Te  Iacobi  fra¬ 
trem  appellat,  intelligi  facile  poteft.  Addov quod  ip- 
fa  Chrifti  Teruitus  praeclara  quxdam  eft  Apoftolici 
muneris  deferiptio;  nam  Chriftus  diurni  verbi  prx- 
cones  fideles  Tcruo.s  nuncupat  a.  Et  Paulus.h,‘C«i  fer-  a  Mat4j.1t, 
uio  ( luquit  j  m  fpirim  meu  m  Euangelio  Filijeius.  In  pa-  2-3- 
rabola  e  autem  vineae  ait  Dominus  ;  C»»j  autemtem-  b  a(1RoIP' 
pus  fntlluuni  appropwquaftet ,  rmftt  feruos  Juos  ad  agrico-  c  Mat-  1U 
las.vt  acciperem  fruclos.  Ts.ee  dubium  eft  Tcruotum  no-  34. 
g  mine  Prophetas  ,  Apoftolos  ,  reliquofque  Hiuini 
verbi  miniftros  indicari.  Fateor  quidem  alienam  ef- 
Tc  a  lege  Euangelica  femiturem  illam  ,  quam  Pau¬ 
lus  ad  Galatas  <ldelciibit,qu^e .Agar  ancilla?  reTpop-  d«p.4.iv 
det,  quam  diuino  imperio  e  domo  Abrahami  cic- 
dam  fuifle  cdnftar;fcd.eft  ramen  iufta  quaedam  (cr- 
uirus  ,  qux  Chrifto  DOmirio  redemptionis  jure  me¬ 
rito  debetur ,  dc  qua  ni  fallor  loquitur  Paufus  ,cum 
ad  Timprlieum  *  Tcrifiit  ;  Semum  autem  Domni  non  e^-Ti m.  i» 
oportet  litigare, ,  fed  matffuttum  e/fe  ad  omnes  ,  docibilem ,  14‘ 
patientem,  cum  modeftia,  corripientem  eos ,  qui  reftftttm  ve- 
mrfh.Adeamdcm  refpexifle arbitror  DauidemT,  cum  fpf.  nj.  g. 
dixir;  0  Domine ,  quia  ego  feruus  tuus  xego  feruus  tuus, 

&  filius 


Explanatio. 


&  filitti  ancilla  tua.  DirupifH  vincula  mea.  Quafi  dicar, 
erucus  Tum  a  feruitute  Dxmonis,  &  peccati ,  Sc  tua: 
honorifica;  feruituti  mancipatus.  Et  filius  ancilla  tua, 
hoccft,interpvereAuguftino,Ecclefia;Jqua:  eft  mater 
noftia,<Sc1wicilla  non  modo  natura;  itire,  fed  etia  re* 
TIT  demptionisjjeneficio,  munere  autem  gratia;  libera. 

Frater aute  Iacobukn  ita  loquitur  Apoftolus,vc  fe  a 
Iuda  Ifcariote  diftinguat?Probabile.An  vtindecele- 
britare  Sc  fplendore  alique  nacifcatur?Ita  OEcume- 
niusj lacobi  enim  celebris  ob  virtutem  apud  omnes fama  ef¬ 
fectura  erat,vt  huius  Apofloli  doHrina  apud  auditores  maio¬ 
rem  haberet  auttoritate,  libenttufque  admitteretur, prafertim 
fi  is, qui  genere,  &  fanguine  cognatus  effet,non  alienus  d co¬ 
gnati  moribus, &  vita  effefed fub  vno  Domino  Chri/to  deges 
idem  feruitutis  iugtm  cum  fratre  trahere  propofuiffe  conffti- 
ceretur.QnpCi  dicat, ego  non  alium  Dominum  agno- 
fco  prxtcr  Iefum  Ghriftum  Domino,  noftru :  Simo¬ 
nis  Angelos ,  caeteraque  Gnofticorum  deliramenta 
prorfus  defpicio,qujedidurus  fum, Chrifti  Euange¬ 
lio  funt  confentanea ,  neque  a  lacobi  dotftrina  mea 
prxdicatio  difcrcpat.De  lacobi  aure  fandtitate,  pla¬ 
neque  admirabili  vita:  ratione  nihil  eft  in  prasfentia 
dicendujCum  luo  loco  plura  alias  indicaucrim.More 
’  igitur  Apoftolico  ludas  a  fua  perfona  non  beneuo- 
lentiam  loKimcaptar,fcdau<ftoriratem  fuae dotftrinae 
conciliat.  Tametficnim  veritas  a  quocumque  dica- 
tur,perfcipfaplacet,qua:  tamen  velnoua,vel  inaudi¬ 
ta  funr, quaeque  per  fe  non  facile  perfuaderi  pofiunt, 
plurimum  a  docentis  au&oritate  pendent. 

V  ’  Itaque  o!im,vt  Socrates  a,  Theodoretusb ,  Nice- 

blib  4.c.'vlt'  pb°fufquee  reftantur,barbarae  getes ,  ac  nationes  fa- 
clib.i.c.  17.  fittnftitatis Chriftianorum  permota:  Chriftianos 
concionacores  expetierunt;  tanta  eft  enim  fiunftita- 
d  Aducr.  lir.  tis  vis,vr,  quod  egregie  obferuauit  Auguftinus^ ,  ca 
Pcril.c.  18.  Diabolus  ipfe aemuletur,  vt  faepepcrfpecieFnfandfci- 
tatis  decipiat,quippcqui,vrait  Paulus, <rans  figuret  fe 
in  Angelum  lucisjfic  olim  multos  c  Manichxis  fuif- 
elib.i.dc  fc  deceptos, au&or  eft  Auguftinusc>eamdemfuifte 

mor.Ecclcf.  Ai ij  confuctudinem docet  Caffiodorus;  &alia  non 
ca^‘I’  pauca  in  camdem  fententiam  alibi  attulimus.Ne  igi¬ 
tur  ij,ad  quos  ludas  feribit,  fraudem  aliquam  fubefle 
fulpicemur,  fe  Chrifti  fetuum, &  lacobi  commiliro- 
nem,eiiifdemquedo&rina;  promulgatorem,  non  fo- 
litm  natura,&  cognatione  fratrem  profitetur.  Pofiis 
etiam  fratris  nomen  ad  Collcgij  focietatem  referre, 
fMat.zj.  8.  ad  eos  enim  potiffimum  dixit  Chriftus  f ;  Omnes  au/e 
vos  fratres  eFiis.  Ira  tacite  feex  A  poft  olorum  numero 
vnum  e(Te  indicat, vtquamuis  poftrcmus  feribar, ni¬ 
hilo  tamen  minoris  atnSfcoritatis  cenfendus  fit. 

V.  H:s,qui  funt  in  Deo  Patre,dilettis,&  Christo  lefu  cofer - 

natis, &vocat b.  E  o  s  def c  ri  b  i  r,ad  quos  hac  epiftola  mit- 
rit,&  primum  quide  Deu  Patre  nominat,vt  Simonis 
myftagogias  excludat, quafi  dicat,  feadeos  feribere, 
qui  verum  Deum  agnofcunr,nec  Gnofticoru  delira¬ 
menta  fequiintur.  T 1  ia  aute  de  illis  affirmat, primum 
quidem  ede  in  Deo  Patre  dile<ftos,deinde  inChrifto 
lefu  conferuatosjpoftremb  vocaros.  Videtur  aure,vr 
obleruauitOEcumenius,refpcxifl’c3d  id, quod  Chi  i- 
gcap.tf.44.  ftus  Dominus  apud  Ioanne  5  clixit;A/ewo  potefi  venire 
ad  menift  Pater,  qui  miftt  me, traxerit  eum. Pro  eo  autejn 
quod  Interpres  dixit ,  in  Deo  Patre  dilettis,  Graece  eft, 
Jyiao-fjtyjuc,hoc  cft,fan<ftificatis,vt  videatur  Interpres 
legifle  ryciTTii/jfyjoic, quod  proprie  |imore,ac  diledtio - 
nem  fignificat.  Alterum  aute  ab  altero  na(citur,prius 
enim  Deus  Pater  elcdtosfuos  diligit,  mox  vera  fan- 
dtitare  imbuit.Itaque  cu,vt  ait  OEcumenitis,n6nul- 
la  cxeplaria  habeat  tiya?rnjU^ioif,alia  vero  dyictr/jSpoic, 
vtrumque  veriflime  dici  pQteft;quos.n,diligit  Pater 
sterna  illa  fua  caritate, hos  ad  gratiam, &  fan&iratem 
i  1-p.cj.15.  prxdeftinat.  Re&benim  fcripfitD.Thomash,  diui- 
nam  prxdcftinatione  fubfequi  poft  cledtione,  hanc 
verb  diletftione  cocipi  pofteriore, diligit  enim  Deus 
Bened.  biflman.  in  Epijl.B.  lujt , 


301 


A  amore ,  Sc caritate  efficaci, ac  propterea  illam  conti¬ 
nuo  fubfequitur  eledlio,&  hanc  pracddtinario.Scri- 
bir  igitur  ludas  ad  eos ,  quos  putat  a  Deo  fu  i  fle  di- 
ledbos,  Sc  ad  fidem  veramque  fantftirate  deftinatos. 

Quia  verb  voluit  Deum  ornnegraria,&  famftirate  -  V I, 
a  Chrifto  tamquam  a  fonte  manare, fiibdit;^-  Chri/to 
defuconf  ruatis.  V ere  nam qire  Deus  Parer  cle&os  Ilios 
tradidit  Chrifto  cuilodiendos;ficcnim  Chriftusipfe 
aic  apud  Ioannema;  Cum  effem  cum  eis,  ego  feritabam  eos  a  cap.17.1z.' 
in  nomine  tuo ,  quos  dedifti  mihi  cufiodiui ,  &  nemo  ex  eis 
periit,  nrf filius  perditionis.  Er  poft  nonnulla  b;  Quos  de-  bcap.iS.9. 
difii  mihi,non perdidi  ex  eis  quemquam. Sic  prxdeftinati 
Chrifti  meritis  cuftodiuntur ,  8c  conferuantur,  ne 
g  pereant,  quomodo  feriptum  eft  in  libris  Regum  c;  clib.  i.cap. 
Erit  anima  Domini  mei  cuflodita  quaf  in  fit fciculo  vi-  ZI,19‘ 
uentium  apud  Dominum  Deum  tuum.  Nec  verendum 
eft, ne  qui  a  Chrifto  Domino  cuftodiuntur, aliquan¬ 
do  peream ;  ait  enim  Chriftus  A:Non peribunt  in  ater-  d  Io.io.  z8, 
num ,  &  non  rapiet  eos  quifquam  de  manu  mea.  Contra 
vero  fapienter dixit  Dauid  e;  Nift  Dominus  cuftodierit  cPf.iztf.z. 
ciuitatemfruflrd  vigilat  qui  cuftodit  eam. 

Pro  conferuatis  autem  Graece  eft  rehifuvSocie; ,  quafi  V I  I.i 
dicar,  feruaris  ,aut  defenfis.  Denique  addit ,  vocatis, 
GrxceicXin-eic.quae  vox.vt  alias  dixi, nomen  eft,  non 
participium  ,  vt  inrelligat  Chriftianos ,  Hoc  eft ,  ad 
fidem, &  religionem  Chrifti  beneficio ,  ac  nmnere 
vocatos.  Non  ergo  ait ,  eos  efle  conferuatos ,  Sc  vo¬ 
catos  a  Chrifto  ,  cum  proculdubio  prior  fit  vocatio, 

C  qn^m  confcruatioj  fed  fenfus  eft,  hanc  epiftolam 
ad  cos  mitti ,  qui  funt  ad  fidem  vocati ,  qt^os  Pater 
lingulari  quadam  caritate  complexus  eft  ,  Chri- 
ftiiiquc  Dominus  peculiari  quodam  patrocinio  rue¬ 
tur,  ac  feruat;  ita  initio  ftatim  epiftolte  bene  omi¬ 
natur  Apoftolus  ,  perinde  quafi  exiftimer,  fideles 
omnes  ciTc  prxdeftinaros.  Ita  enim  monet  Augufti- 
nus  loquendum  eflc,cum  de  prima,  aut  fecunda 
perfona  loquimur. 

1 .  oJMifericordia  vobis ,  &  pax,  &  cariias  multiplicetur. 

Salutatio  eft  plane  Apoftolica,  vt  enim  Paulus 
gratiam,  Sc  pacem  precatur  ,  ita  hic  mifericordiam, 

&  pacem  fuis  optat  jmifericordia  enim  eft  veluri 
fons ,  ex  quo  gratia  promanat ,  fiquid  m  mifericor- 
dia  ftibleuatioiiem  miferiae  fpetftat,  quod  tum  maxi¬ 
me  facit  Deus, cum  gratiam  fuam  largitur.  Ita  Dauid 
D  cum  fe  diuina  gratia  deftitutum  propter  patratum 
facinus  animaduerteret,  dr.iinam  mifei  icordiam  im¬ 
plorabat,  vt  gratiam, &  peccati  condonationem  afle- 
q  u  ere  1 11 1 ;  Mi  fer  ere,  inquit  f,mei  Deus  fecudum  magnam  f  pfal.jo. 
mifericordiam  t  nam, &  fecundum  multitudinem  mtjeratio- 
msm  tuarum  dele  iniquitatem  meum:  Amplius  laua  me  ab 
iniquitate  mea,  &  d  peccatomeo  mundame.  Optat  autem 
ludas  hanc  mifericordiam ,  fiettt  Sc  pacem ,  Sc  carita¬ 
tem  multiplicat  i,  feu  impleri, ac  perfici.  Principium 
enitr!,&pars  cpiaedam  nn  ter  i  cor  dia;  fuir,qubd  eilenr 
ad  fidem  vocati ,  Sc  Cluiftianisfacris  initiari ;  ea  aii- 
geri ,  ac  perfici  poreft,  fi  largiatur  Deusperfcueran- 
ri.un  ;  Sc  hanc  mifericordiam  optabat  Dauid ,  cum 
£  dixit  £;£>  mifericordia  tua  fubfequeittrme  omnibus  diebus  g pfal.  n.tf. 
vita  mea.  Noc  temere  ludas  mifericordiam  potius, 
quaingrarta  nominauit,vt  percepti  bcneficij  magni- 
/iidinem  declarer;  nam  eos  fua  diuina  mifericordia 
Deus  non  fblum  a  mi  fero  infidelitatis  ftatu  eruerat, 
fed  etiam  ab  impuris  Sirnonismyftagogiis  integros, 
caftblque  feruaucrat.  Optat  itaque  ludas  hanc  mife- 
ricordiam  perfici ,  atque  abfolui ,  vt  eos  videlicet  ad 
extremum  vfquc  vitae  fpiritum  comitetur ,  Sc  ab  in- 
gruet  ibus  malis, atque  periculis  liberos,  arque?  inco¬ 
lumes  tueatur,acferuet.Qupd  aliis  vctbisad  Philip- 
penfes  explicat  Paulus  capit  invobts  epusbonum  ^ca  ^  g 

perficiet  vfque  in  diem  Chrifh  lefu.  Ec  poft  multa  icap.z.i;. 
Deus  efi  enim  qui  operatur  in  vobis  velle  ,  &  perficere 
pro  bona  voluntate.  Et  eodem  fpedans  Ieremias  kThrc.j.tt 
c  c  Miftt 


IT. 

«i>.  f-  ia. 

ibcap.  x.7?- 


e  Io.  14.17. 

dio.  tf.IJ. 

e  cap.i 3. 1. 

flo.  13.34- 

glo.13.11. 

33. 

i  ibid.  34. 


kcap.48.it 
J  Pfal.  ut! 

W  Phili- 47. 
»Io. 

plue?  io.j. 

III. 


pMatt.  y.j, 


fjad  Qa!.  j. 
J». 

f  Sap.1t.4f, 

#Ioan.  J4. 

t  Lyran, 


3°2 

Mifericordia  rDim'mu)quia  mn  fmm  etmfumpu ,  quia  non 
defecerunt  mferationes  citu. 

Erpax.&eCte.  enim mifericordia  prscurrit,vt pax, 

&  tranquillitas  confcientise  fubfcquatur.Nam  vt  ad 
Galatas a  feribit  Apoftolus,pax  inter  fru&us  Spiritus 
fantfti  recenfetnr  phanc  autem  pacem  pene  (emper 
optat  Pvaulus.  Rcdte  porr6,vt  obferuauit  OEcume- 
nitiSjCum  mifeuicordia  pacem, &  caritatem  coniun- 
git ,  mifericordiam  qpidem,  quia  ,  vt  apud  Lucam  b 
ait  Zacharias;  Per  vi/cera  mifericordia  Dei  noflri  vifitauit 
nos  oriens  exalto.  Pacem  ,  quia  hanc  quoque  Chriftus 
Dominus  ad  nos  caditis  attulit ,  qui  nafcens  Angeli¬ 
co  praeconio  pacem  hominibus  bonae  volutatis  pro¬ 
mulgari  voluit,&  jpfefuis  eam  difcipulis  largitus  eft, 
ctlm  <Mxi~.cfPaccm  meam  relinquo  vobis,  pacem  meam  do  B 
vobis ,  non  quomodo  mundus  dat, ego  do  vobis.  Caritatem 
denique,  quia  nos  Chriftus  Dominus  perfcdfca  ,  pla¬ 
neque  admirabili  caritate  completus  cft,  de  quadi-* 
xit d  f  zJMmrcm  hac  dilettionem  nemo  habet ,  vt  animam 
fuam ponat  quis  pro  amicis  fuis  .Et  de  Ipfo  Ioaneseuffir- 
mat  •,  Cum  dtlexijfet  fuos ,  in  finem  dilexit  eos.  Et  perfi- 
milem  caritatem  a  nobis  exigit,  ait f  enim-, Hac  man¬ 
do  vobis, vt  diligatis  inuiccm,  Iremqnef>s  Hocefi praceptum 
meum  vt  diligatis  inuicem  ,ficut  dilexi  vos.  Rurfush  3  In 
hoc  cognofcent  omnes,  quod  dtfcipuli  mei  e  siis,  fi  dileilionem 
habueritis  ad  inuicem.  Denique  hoc  appellat  >  manda¬ 
tum  nouum,quia,vt  alibi  docui, hominem  innouan- 
di  vim  habet.  Iraque  ex  mifericordia  pax ,  5?  tran¬ 
quillitas  confcienriae  oritur,  qeae  fi  vera,  Scperfedra  ^ 
fit ,  annexam  habet  cariratem, fine  qua  pax  nulla  efle 
poreft.  Idcircb  enim  dixit  Ifaiask*,  Nonefi  pax  impi\s 
Contra  veri  Dauid  1 ;  Pax  multa  diligentibus  legem 
tuam  ,  &  mn  efl  illis  jfcandalum.  Haec  eft  illa  pax, de  qua 
Paulus™.  Pax  Dei  qua  exuperat  omnem  fenfum,cuHodiat 
cordaveflra.pt  Chriftus  n ;  In  mundo preffuram  habebitis, 
in  me  autem  pacem.Mctito  tiurem  Apoftoli  pacem  im¬ 
precari  lolent, nam  Chriftus  cum  Apoftolos  ad  prae¬ 
dicandum  tnifit,  hanc  eisfalutandi  formam  praefen- 
pfic  °,  vt  ante  omnia  dicerent }  Paxhuic  domui,  &fi- 
quidem  ( inquit )  ibi  fuerit  f  litti  pacis ,  requiefeet  pax  ve- 
fira  fuper  eum  ,  fin  autem  ad  vos  reuertetur. 

Et  caritas  adimpleatur.  An  caritas, qua  nos  Deus  dili¬ 
git  ?  Sane  hoc  magnopere  videtur  optandum, vt  di-  ^ 
uina  in  nos  beneuolenria ,  &  caritas  maiora  in  dies 
capiat  incrementa,  &  plura ,  ac  diuiniora  tiobis  in 
dies  munera  largiatur.  Et  merito  poft  mifericordia, 

&  pacem  diuinae  caritatis  acccffionem  flagitat  ;  ex 
mifericordia  enim,vt  didtum  cfl,  pax  oritur, quod  fi 
htec  fit  perfe&a,  nos  Dei  filios  efficit.  Ita  enim  dixit 
,  Chriftus  p ,  Beatipacifici ,  quoniam  filij  Dei  vocabuntur. 
Parrisautem  proprium eft,fi!ios  patcrnacaritareco- 
plc&i.  An  augeri  caritatem  poftifiat,  qua  nos  Deum 
diligimus  ’  Id  quidem  vehementer  expetendum  efle 
fion  ambigam,  fed  priorem  explanationem  pra-fero, 
quod  videam  Paulu  Apoftolum  3  certo  ordine  fru- 
(Sfctis  Spiritus  recenfere,&' primo  quidem  loco  collo¬ 
care  caritatem,  mox  gaudium,  tertio  pacem.  Hic  au¬ 
tem  ludas  pacem  caritati  prteponit,  vr  videatur  eam 
infinuare  caritate,  qua  Deus, vt  ait  Sapiens  diligen¬ 
tes  fe  diligit,  non  qu6d  ille  n5  prins  diligat  nos,quilm 
diligatur  a  nobis, fijdqubd  cum  nos  diligit, etia  dili¬ 
gentes  faciat ,  vt  deinde  diligeres  fe  maiori  beneuo- 
leria  profequatur. Ira  dixit  Chriftus  f  -,fi quis  diligit  me, 
diligetur  d  Patre  meo.  Itemque  •,  (i  quis  diligit  me,  fermo- 
nem  meum  feritabit ,  &  Pater  meus  diliget  eum,  &  ad  eum 
veniemus ,  &  manfionem  apud  tum  faciemus :  hoc  enim 
cft,  cariratem  perfici  ,&  vt  hic  loquitur  ludas, adim  - 
pleri.  Nec  difplicet  quodin  pirefentia  quidam c 
aiunt ,  optari  ab  Apoftolo  perfici ,  &  abfolui  carita¬ 
tem  ea  pcrfcftionc.qure  cft  propria  beatorum  .Ita  po- 
tcft  tam  ad  cariratem  Dei  erga  rios,  quam  ad  na- 


ftram  erga  Deum  referri  f  quafi  dicat  ludas ,  opto 
vt  diuina  vos  caritas  tam  diu  fuo  patrocinio  tueatur*  * 
quoad  immortali  fempiternaq;  gloria  perfundat,  vel 
cupio  caritate  ve/ha  in  dies  augeri,  ac  perfici,  vt  vos 
ad  beatorum  coetum  aliquando  perducat.'Ouod  ait 
Interpres  ,  adimpleatur  ,  Gra?ce  (cripfit  Apoftolus 
vrXi&uvd-uH,  quam  vocem  in  pofteriori  epiftola  Petri 
eodem  modo  Latine  redidit,^wwpk<«#r,in  priori  ve¬ 
ro  ciufdem  Apoftoli  epiftola  tranftulit  multiplicetur 
quo  modo  hoc  loco  fi  quis  eam  interpretetur, non 
longe  a  vero  Apoftoli  fenfu  aberic ,  videtur  enim 
optare  ,  vt  diuina  mifericordia  maiora  in  dies  bene¬ 
ficia  tribuat ,  pacem  augeat ,  &  plura  caritatis  docu¬ 
menta  edat.  Ita  videas  in  hac  aliifque  fimilibus  falu- 
tationibus  fubaudiendum  optandi ,  aut  precandi 
verbum  ,vt  fenfus  fit.  Opto  mifericordiam  Deifefe 
vobis  in  dies  magis  prodere ,  pacemque  vcftram  au- 
gere,diuinamquein  vos  caritatem  omnibus  fuis  par¬ 
tibus  ac  numeris  abfoluere, 

$  Cariffimi ,  omnem  folicitudinem faciens  feribendi  vobis 

de  communi  vefhra  falute ,  neceffe  habui  fn  ibere  vobis: 
deprecans  fupercertari  femel  tradita  /anilis  fidei. 

Ha&enus  falutatio  j  hoc  iam  eft  epiftola?  exor-  I* 
dium.  Appellat  autem  eos ,  ad  quos  feribit  ,  ca- 
riflimos  ,  quod  &  alij  Apoftoli  faciunt  ,  valet 
enim  ad  beneuolentiam  conciliandam ,  vt  quae  di¬ 
cenda  funt,blandius,atquc  hilarius  accipiantur  .Mo¬ 
re  autem  fuo  Interpres,  quod  Gratce  feriptum  eft 
ttyacm&i ,  Latine  dixit ,  oariffmi ,  quod  valet  ad  amo¬ 
ris  magnitudinem  augendam.  Indicat  autem ,  quam 
obcaufamhancfciibedi  prouinciam  fufceperir.cuin 
enim,  inquit ,  fponte  mea  ad  f<y;ibendum  valde  ef- 
fem  propefus,  meque  ad  id  incredibili  quodam  ani¬ 
mi  ardore  Chriftiana  caritas  impelleret, animaduer- 
ti  me  in  ea  tempora  incidifle,  quae  propter  impias,ac 
nefariashaerefes.iftis  praefertim  in  regionibus  graf- 
fantes,  hoc  quidquid  eft,fiue  ftudij,fiuc  folicirudinis 
mea?  propemodum  neceftario  flagitarent.  Ita  faifhim 
cft,vt  cupiditati,  &  defiderio  meo  obfequendu  fue¬ 
rit, vt  de  communi  falute  ad  vos  fcriberem,qua?  gli-r 
(ccntibus  malis  opportuna  videantur.  Atque  ira  fi- 
gnificat  ,  fe  neque  temere  hunc  feribendi  labore  fu- 
icepifle  ,  neque  in  alium  patrimonium  inuolare  ;  ad 
fe  enim  tanquam  Apoftolum  fidei  defenfionem ,  ac 
fidelium  patrocinium  pertinere  jimpuras  verb  harre- 
fes  finceritati  fidei  plurimum  aduerfari,  &  fidelium 
animis, nifi  mature  occurratur,extrcmam  perniciem 
minar \,Omnem  (igitur inqui  1)  folicitudmemfaciens  feri¬ 
bendi  vobis  de  communi  vefira  falute:  hoc  eft ,  cum  ma¬ 
gnopere  folicitus  eflcm  ,vehementerque  cupere  ad 
vos  feribere  ,qu»  communi  (aluti  vcftra?  commo¬ 
da,  atque  opportuna  cenfci  emj  ita  videas  proprium 
Apoftoloru munus, Nam defe  ipfoteftatur  Paulusa,  ai.Cor.n, 
fe  omnium  Ecclefiarum  folicitudinem  gerer e.Inflan- 
lia  ( inquit )  mea  quotidiana,  folicitudo  omnium  Ecclefia- 
r«w.Necefl'e  eft  enim  Paftorem  folicitum  efle  pro  fa-. 

E  lute  ouium. Quomodo  autem  Apoftolos  imitentur* 
viderinc  ij  ,qui  cum  fe  Apoftolorura  fucceftores  ia- 
<ftent,  opibus  congerendis  infudant.honorcs  Eccle- 
fiafticos,  ne  dicam  etiam  prophanos,anidi(fimeconT 
cupifeunt,  principum  aulas  frequentant ,  fuis  deni¬ 
que  cupiditatibus  ob.fequuntur ,  ouirtm  falutem  ,  & 

Ecclefiie  procurationem  , aut  penitus  negligunt.aut 
mercenariis  permittunt. Hic  ludas  ftudiu,ac  (olicitu- 
dinem  profitetur  fuam,Graece<oo-Bcf(ul,&:  cum  abfens 
elfet  ,  nec  voce  poflet  indicare  lupos,  &  corShaere^ 
ricos  confutare  ,  per  epiftolam  id  fibi  faciendum 
ftatuit  ,  quod  non  modo  Apoftoli  ,  fcd  alij,  plu*- 
.  res  fan<ftifliiniEpifcopi,vtalioi  monui, laudabiliter* 
ytiliterque  fecerunt.  Communem  po«o  falutem 
nomi 


Epift.  B.  ludx 

A 


Explanatio.  303 


nominat ,  fignificans  fc  non  aliena,  aut  fiipcniaca- 
nea  fcriptimim  ,  fed  quae  ad  fallite  animorum  per- 
tinerentrfalutcm  autem  communem  intelligit,quam 
Chnftus  moriens  omnibus  pepcrit,  &  eundis  mor¬ 
talibus  proponi  voluit  ,  quae  in  fidei  integridte  ,  & 
diuiiiorum  prxeeptorum  cultu  pofita  cft,  cum  atque 
aGen.  1 6.  vtrumque  oppugnent. Rede  olim  haeretici 

fimiles  dicuntur  Palx(Hnis,qui  inuidix*ftinuilis  agi¬ 
tati  aduerfus  Ifaacum  omnes  puteos ,  quos  foderat 
fertti  patris  illius  Abraham,illo  tempore  obftruxcrut 
bHcm.  13.  implentes  lmmo.Origenesb  enim  in  ea  hiftoria  illti- 
inGen.  ftrem  quamdam  allegoriam  agnofeit  ,  &  fuis  veluti 
coloribus  haereticos  exprimit. QuifumifU  (inquit) 
qui  terra  puteos  replent  ?  Illi  fine  dubio,  qui  in  lege  terrenam, 
&  carnalem  mcll>gcnttarn ponunt. E t  paulo  poft.  Uli  fiunt 
ergo, qui  puteos, quos  foderant  pueri  Abraham  terra  replcue- 
runt.qui  legem  carnaliter  docent,  &  aquam  fianch  Spiritus 
maculant,  qui  puteos  ad  hoc  habent, non  vt  aquam  proferat, 
fied  1 /t  terram  ponam.  Nonnullis  autem  inreriedis./,«- 
tri  fiunt  Ifiaac Matthatts  ,  Marcus,  Lucos ,  loannes ,  pueri 
eius  fiunt  Petrus,  Iacobut ,  ludas, puer  eius  efi  Apoftolus 

Paulus,  qui  omnes  noui  tefiamenti  puteos  fodiunt :  fied  &  pro 
his  altercantur  illi,qui  terrena  /apium, nec  noua  condi  patiu- 
tur ,  nec  vetera  purgari,  Euangelicis  puteis  eontradicut,  Apo- 
fiolicis  aduerfantur. Ezmdcm  allegoriam  fequuti  funt 
cRup.l.7.in  viri c  dodi ;  Poli  quam  (inquiunt)  magnificentia  nomi- 
Gcncl.c.8.  nu  Romanum  etiam  cepit  Imperium  ,  &  idola  con¬ 
tempta  fiunt, inuidia  fuborta  e  fi  b  anticorum,  per  quos  Diabo¬ 
lus, quia  non  poterat  vi  perfecutionis  extirpare  Euangelium, 
veritatem  corrumpere  conatus  «fi  ficripturarum.  Bene  igitur 
poffquam  magnus  faltus  efi  /faac,Philiihtn  inurdentes pu¬ 
teos  Patris  illius  obfiruxemnt  implentes  humo.  Nam  putei, 
quos  fodemm  fierut  Patris  Chrifit.Dei  omnes  Scriptura fian- 
cla  fiunt, quas  condiderunt  Moyfis,  &  Propheta, grApofh>H 
fierui  Der, hos  puteos  Scripturarum  harettei  iam  novnumqua 
obturarunt  ,vt  non  facile  inuettiripoffiet  ab  omnibus,  vbinam. 
effiet  dolbina  veritatis.  Et  multa  deinceps  in  eam  fen- 
tcnriam  differunt ,  vt  appareat  iure  fuifle  ludam  fo- 
licitum  ,  vt  puteos  repurget ,  &  nouos  fodiat ;  pro- 
proiiide  fubdit. 

1 1,  Necefie  habui  feribere  vobis ;  quod  vitro  fponte  mea 
facere  cogitabam ,  nunc  ad  id.  peragendum  veftro 
periculo  commotus  agere  necdTuid  compellor. 
Hanc  fane  fidei  propagandae, ac  defendendae  nccef- 
firatem  Euangelica  veritate  promulganda  agnouit 
d  T.C01.9.  &  Apoftolus  Paulus ,  cum  ad  Corinthios  *fcripfir, 

1 6.  Nam  fi  euangelizauero  ,  non  efi  mibigtoria,  necejjitas  enim 

mihi  mcumbit.  Va  enim  mihi  fi  non  euangeli7auero.  Certe 
h.crebat  in  Apoftolorum  pedoribus  ignita  qtioda- 
modo  vis  diuini  praccpti.quod  a  Chrifto  Domino 
eMatt.vlt.  in  caelum  abeunte  acceperant,  cum  dixi  i'-, Euntes  in 
mundum  vniuerfium  docete  omnes  gemes, baptizantes  eosin 
nomine  P atris,  &  Fily ,  &  Spiritu s,f anili ,  decentes  ens  fier- 
uare  quacumque  mandaui  vobis.  Quod  aliis  verba  cx- 
£  vj£  preifit  Marcus  fj  Pradicatt{  inquit)  Euangelium  omni 
creatura.  Inde  orta  cft  in  Apoltolis  ,  vinlqiic  Apo- 
ftolicis  (blicitudo ,  de  qua  hoc  loco  loquitur  ludas, 
gRup.l.7.  qux comparari poteft,vr  viri g dodi  obfcruarunt,fa- 
»1  Gen.  c.  8.  mi,  de  qua  loquitur  Dzuid-h  Famem  patientur  vt  canes , 
bWal.  58.7.  £  ctrcuibuni  duitatem.  Apoftoli  enim  ac  exteri  di¬ 
uini  verbi  prxconesegregif  quidam  agri  Dominici 
iPraI.57.14.  fuerunt  canes, dc  quibus  alibi  Dauid  » ;  lingua  canum 
tuorum  ex  mimicis  ab  ipfo.  Cumque  apud  Iud* os  exi¬ 
guam  efca.mm  copiam  repertrer,mifli  fune  ad  Gen- 
iiA^.ioai.  res,<Sc cfurienti  Apoftolorum  k  Principi  cadefte lin¬ 
teum  oftenfum  eft,  auafi  vas  quoddam  omni  anima- 
num  genere  refertum  ,  didumque  illi  eft,  vt  occi- 
,  deret- ,  &  manducaret.  Inde  igitur  incredibili  ani¬ 

mi  quodam  ardore  veluti  canes  fame  perurgente  ad 

Gentilium  conuerfioncm  ferebantur, deque  eoruin 

lalute  folicici  nulltim  periculum  reformidabat ,  nui- 
B.  Infimant  in  Epfi-  lud. 


lumque  fubterfugiebant  laborem, nulla  denique di- 
inicationerecuCibant.Vr  enimferibie  PaulusaApo-  ai.Cor.  j, 
ftolus, caritas  Chrifti  eos  vehementer  vrgebar.  Hac  H- 
itaque  neceflitatccompulfus  ludas  fcribere  confti- 
tnic ,  qux  ad  fidelium  lalurem  in  magno  prxfercim  t 
periculo  plurimum  valere  exiftimabat. 

Deprecans,  air,  Grxce  utXwv,  hoc  eft,  obfiecrans,  I IJ. 
aut  etia hortans-, hoc  enim  pertinet  ad  rrtiihus  Apofto- 
licfijVtad Timdtheu  feribit  Paulus  '°\,Pradica  verbum,  bep.i.c.4.1. 
infla  opportune  ,  importune,  argue,  objecr ad increpa  in  omni 
patientia,  &  dotlrina.  Idque  ipfe  fuo  exeplo  docuif;ad 
Ephefios  c  enim  fcribens;0^/<rrro  (inquit)  vos  ego  vin-  c  cap,4. 1, 
Itus  in  Domino, nstf&mhuNccpae  alirer  Petri) sA.Obfiecro  d  CP-I-C- l* 
vos, tamquam  aduenxs,& peregrinos  abfiinertvos  d  carnali-  * 1  ’ 
bus  defideriis ,  qua  militant  aduerfius  animam.  Quo  loco 
Grxce  cft  idem  verbum  . Certe  enim  fides, 

atque  Euagelica  dodrina  non  vi,&  armis,  fed  argu- 
mentisj&adhorrationibus  perfuadeda  eft,&h*reti- 
ci  verbo, &  (criptis.fi  fieri  poffit.ab  errore  rcuocadi, 
ad  Chrifti  caftra  traducendi  funt,  quaquam  dein¬ 
de, vt  docuit  Auguftinuse,fi  reilftant,  &  obludetur,  c  50ia<jBo- 
fuppliciom  acerbitate  coercedi  funt.  Alioqui  Chii-  nif. 
fttis  difcipulos  filos  tamquam  oues  mifit  inrer  lupos, 
vt  mafuetudine,ac  lenitate  hoftium  rabie ,  arque  ef¬ 
feraram  immanitatem, quod  eft  fupFa humanam  fide, 
fuperarent. Itaque Iudas,qui  pro  munere  Apcftolico 
fuo  iure  poterat  imperare, deprecari, aut  hoftari  ma- 
luit.vtfuo  exemplo  docerer,  qiiain  fit  ab  Apoftolico 
gradu  alienum  arrogans  imperadi  geniis, ‘cu  Apqfto- 
,  lorum  Princeps f alicubi  monear,nc  fint  Eccltfiafti-  fi.Per.f.3, 
d  dominante  t  in  cleris.  Et  ChrifttlsS  Dominus  nouam  gMath.  ao, 
quamdam  Reiptiblicae  formam  inftituens  5  ficitis  ( in-  4S* 
quit  )quia  principes  genitum  dominantur  eorum, &  quin/a- 
iores  fiunt, potefiat  em  exercent  in  eos.  Non  ita  erit  inter  vos, 
fed  quicumque  voluerit  inter  vos  maior  fieri,  fit  vefier  mini - 
ficr,  &  qui  voluerit  inter  vos  primus  effie ,  erit  vefier  fiemus. 

Sed  quod  tandem  cft  huius  Apoftolicx  .  adhorta¬ 
tionis  argumentum  }  D epncans( m qu it ) fufercertart  fie-  V  I. 

mei  tradita  fartilis  fidei.  Grxce  eft  iTr^ar.^^^quafi  di¬ 
car,  fecundo  loco  certamen  fubire.  Ita  crtini  dixit 
Gregorius  ^Naiianzenus  ,  -rr^rve  l-r.  yot-  h  °rfc; 

.7t.  oiij'  e?  XP  at  er  prius  certauitfilij  poft  ea  certabunt .  Vc  3C  a  " 
fignificet  ludas  fe  coram  prius  certaflc  adnerfus  tu  ni 
infideles ,  dc  idolorum  cultores, tum  etia  bxrcticos, 

)  &  fidei  pcrceptse defertores  jatqde  ira  cos  monet, vt 
lectmdo  loco  dimicationem  fufcipiantjvcl  certe  eos 
indicar  hndeftus  aduerfus  impios  Chrilhan* fidei 
oppugnatores  egregie  decei  taiTc;hunc  moner,vr  fe¬ 
cundum  aduerfus  hrei  ticos  certame  fubire  ne  gra- 
uentur.Sic  enim  olim  fecerunt  Apoftoli, vinqj  Apo- 
ftolici,qui  prius  idololatria expugnariinr,mox.aduei'- 
fus  hxreticos  ftrenue  praeJiactuim.  Vult  ergo  ludas 
fideles  pugnam  Capefler cfemel  tradita  fantlis  fidei, hoc 
eft,vt  fidena promulgar^  adiumenro  finr.vt  cam  tu- 
cantur,«St  propagent. Ait  autem  fidem  efi’efetne, rra- 
ditam  finitis, hoc  eft.quamij  perceperunt, qui  Chri- 
ftianis  laciis  initiati  funi,  qui,  vt  alibi  dixi,fan£ti  ab 
Apoftoiis  appellari  folenr,quod  eam  fide,acreiigio- 
nem complexi  funt ,  quat  foia  veram  poteft  parere 
fan&harero. 

Non  temereaufem  ait  fcmel  traditam  efie  fidem,  ^  • 
vt  eiusft.ibilicatem.fiimitatem,&  conftamiam  indi- 
cet-Vtenim  ."ut  Apoftolus  ’ ;  non  efi  illa  efi,  &  non, fed  *  ^Cor,r' 
fui  fun ilis  per(eueraf>&  quod  olim  prodixerunt  Ik‘ 
prophetae ,id  palam  docuerunt  Apoftoli, &  qui  dein¬ 
ceps  conlequuti  furit.  Quod  ergo  femel  tamquam 
fidei,  dogma  propofitum  eft  ,  id  femper  eamdem 
vim  obtinet ,  cmti  alia  omnia  accidant  haereticis 
qnf,  w  alias  dixi ,  femper  nufarit ,  Sc  qiiod  heri  af 
firmabam  ,  hodie  negant ;  in  eo  tantum  fui  u.nr- 
Ics ,  quod  a  verkateo  rcftaque fixle  femper  longius 
cc  t  abeuw. 


B©4 


Epift.  B.  luda; 


?ad  Tif.r. 


abeunt.  Monet  i  gi  turi  udas ,  vt  pro  fide  ,quam  ab 
initio  perceperunt, aduerfus  hxreticos  ftrenue  di¬ 
micent,  nec  patiantur  fenouis  hxreticorum  inucn- 
tis  a  veritate  abduci.  Neque  enim  vult  ludas  fideles 
■aEpM.^r  in  fide  fludtuare ,  &  vt  alicubi  ait  Paulus  a,  circumfer¬ 
ri  omni  vento  dottnna ,k&\n  lulcepta  fide  firmos  op¬ 
tat  efle  ,  &  conftantes  ,vt  nullis  machinis  ,  nullif- 
que  oppugnationibus ,  i  percepta  ,  Recognita  ve¬ 
ritate  reuocari  queant.  Adeo  vero  illos  indicat  fmf- 
fci.ep.c.3.15.  fc  jnftlU(qos  ,  vt  nonfolum  ,  quod  ait  Petrus*3, pa¬ 
rati  femper  effentad  fattsfafhone  omni  pofcentt  rationem  de 
ea  ,qua  m  ipfts  eftfipe  fed  quodmonet  Paulus  c  ,pof- 
fint  etiam  illos  qui  contradicunt  ,  arguere.  Et  profedto 
primis  illis  Ecclefixnafcentis  temporibus  ,tum  Epir 
fcoporum  ftudio  ,  ac  diligentia  in  erudienda  multi-  B 
tudine ,  tum  fidelium  fedulitate,  atque  induftria  fie- 
bat,vt  paffim  omnes,  etiam  foeminas  fidei  noftra  dor 
gmata, atque  myftcria  optime  callerent.  Quam- 
obrem  B.  Hieronymus  ad plures feminas  , atque  il- 
luftrcs  matronas  de  qu^ftionibus  difficillimis  fibi  ab 
iispropofitis  do<fte,fubtilitcrquc  feribit,  carumque 
dodtrinam  ,  linguarum  peritiam  ,  &  eruditionem 
non  mediocriter  laudat,  vtnoftri  huius  aeui  mifera 
ponditio  deploranda  videatur  ,  cum  non  pauci  re* 
periantur  ,  qui  ipfapropemodum  prima  fidei  rudir 
menta  penitus  ignorent ;  quod  cum  multorum  fo- 
cordix  fcu  tarditati ,  tum  Epifcoporum  ,  Curata* 
rumque  negligentix ,  atque  iniuriae  tribuendum  eft, 
vt  omittam  plerumque  contingere,  vt  C3?cus  cascum  p 
ducat ,  &ambo  iq  foueam  cadant, 


4  Subintroiemnt  enim  quidam  homines  ( qui  olim  pra- 
feripti  funt  in  hoc  indictu )  impij, Dei  nofirigratiam 
transferentes  in  luxuriam ,  &  filum  dominatorem, 
&  Dominum  noSlrum  Iefum  Chriflum  negantes. 


pinill.  loc. 
Match. 
f  I.3.  de  ha:r. 
fab.  in  p.rol, 
g  Mathl/. 

K  ibidem, 
i  Lyr.  Abul, 
Janfen. 
k  1.  de  praeC 
pap.4. 


Icap.ij.ii. 


tn  i.ad  Cor, 


»cp.i,c.4,t 

Ui 


Ratio  eft  fuperiorisfententix.  Quid  enim  caufas 
fuilTe  putamus ,  cur  ludas  quaficlafficum  canat  ,  & 
fideles  ad  praelium  prouocet  ?  Subintroierunt  enim 
(  inquit )  quidam  homines ,  Coadhis  fum  ait  fcnberc, 
vt  imminenti  pu  iculo  occurram  jobirer  enim  fub- 
ierunt  quidam ,  CJrtece  ‘nrtyetatfvG»  ,  quafi  dicat, 
clanculum  ,&veluti  ex  infidiis  eximiam  quamdam 
fidentiam,  &  dodtrinam  prxtexcmes.  Vndcmihi  ^ 
merito  timendum  fuit  ne  pluribus  fucum  facerem, 

&  per  fpeciem  pietatis  a  redto  tramite  abducerent. 
Hoc  enim  Chnftus  Dominus  monuerat,  cum  di¬ 
xit  d*,  Attendite  afalfis  prophetis  ,  qui  veniunt  ad  vos  in 
vefiimemis  ouiujntrtn ficus  autem  funt  lupi  rapaces.  Chry- 
fioftomus  aurem  ;  Homines  ( ait )  impoftores,(ft haretteos 
interpretatur  quod  etiam  infinuanr  Hieronymus  e, 
Theodoretus  f  ,  TheophyladtusS,  D.Thomas  h ,  Sc 
alij  'j  egregie  vero  Tertullianus  k*  infiruit  (inquit  ) 
Dominus  multos  effe  venturos  fub  pellibus  otitum  rapaces 
lupos.  Quanam  ttta funt  pelles  ouiurn.n  ifi  nominis  Chrtjha- 
ni  extrin ficus  fttperftcies  ?  Qui  lupi  rapaces ,  ntft fenfus ,  & 
fpintui  fubdolf  ad  infeftandum  gregem  Chrisli  intrinfecus. 
dehtefcenics.  3  Qui  pfiudopropheu  funt ,  nft  falfi  pradir 
catores 3  Hos  igitur  ait  {udas  fubintroiillc,  quia  hasrc-  E 
cici  fiponte  fua  irruunt  ,&  docendi  munus  fibi  te¬ 
mere  vfurpant  ;quos  apud  leremiam  1  indicafle  vi- 
fius  eft  Dominus  his  verbis \2fpn  mittebam  Prophetas, 

&  ipfi  currebant ,  non  loquebar  ad  eos  ,  &  ipfi  propheta- 
bant.Vlos  etiam  deferibie  Paulus  m  ,  cum  ait  j  Nam 
etufmodi  pfeudoapofloli  funt  operarij  fubdoli ,  transfigu¬ 
rantes  fi  in  Apoftolos  Chrifti-,  &non  mirum ,  ipfi  enim  Sa¬ 
tanas  transfgurauit  fi  in  Angelum  lucis  3  non  eft  ergo  ma¬ 
gnum  fimimflri eiustransfigureniur ,  velutiminifiri  iuftiita. 

Ob  eam  caufam  Ioannes  Apoftolus  n  ;  Nolite  (  aic  ) 
omni  fpintui  credere ,  fed  probate  fpiritus  ,fi  ex  Deo  funt , 
quoniam  multi pftudoprophet*  exierunt  in  mundum. 

Qui  olim  praferipti  funt  in  hoc  iudicium  impij.  Gras¬ 


se  cspoyty(iot/jt.fjS/joii  quafi  dicat  prius  'dclcrfptf,  Aq 
a  Prophetis  ?  Certe  Graeca  vox,qute  prius fionat, hoc 
eft  ,olim  ,  aut  pridem,  hoc  videtur  nonobficure  in-s 
dicare.  Nam  Prophetae  olim  multa  vaticiniis  fuis 
prtedixerunt ,  qux  graphice  videntur  haereticorum 
mores  dcficribere.  Hoc  enim  indicare  vifius  eft  Icre- 
mias  a3  Propheta  (ait)  tui  viderunt  tibi  falfa ,  &  fluita,  a  >pjllCn 
nec  aperiebant  iniquitatem  tuam  ,  vt  te  ad.  poenitentiam  i4,  ’ 

prouocarent :  viderunt  autern  ubi  ajfumptwnes  falfas  ,  & 
etettiones,  Eodem  fpcdtanr  &  illa  b  ;  Et  dixi  Dominus  bler.14.14, 
ad  me :  falso  Propheta  vaticinantur  in  nomine  meo ;  non  m  fi 
eos  ,  er  non pracepi  eis  ,  neque  loquutus  fum  ad  eos  :  vifio- 
nem  mendacem  ,  &  diuinationem  ,  &  fraudulentiam , 

&  fiduilumem  (ordis  feti  prophetant  vobis.  Neque  aliter 
accipiendum  puto  ,  quod  feribit  Zacharias  c cap.  13.4, 
cum  enim  paulo  ante  de  falfis  prophetis  loquutus 
eft.  t ,  luhdit }  Et  erit  in  die  illa  ,  confundentur  Propheta, 
ynufqutfque  ex  vifione  fua  cum  prophetauent}t>ec  operien  ¬ 
tur  pallio  faccwo ,  vt  mentiamur. 

Poliis  etiam  de  Chrifto,  atque  Apoftolis  accipere,  JIT. 
qui  falfos  prophetas, hoc  eft, hasrcricos  venturos  p ra¬ 
dicarunt  ,Chriftus  d  enim  air,  Surgent  enim  pfiudo-  dMat  14. 
Chnslt ,  &  pfiudopropheta  dabunt  fignamagna  ,  &  2"i' 
prodigia, ita  yt  in  errorem  inducantur,  fi  fieri  poteft  ,  etiam 
eletti.  PauLus  c  au;  cm  dixi  tiOponet  harefes  effe,vt  &  qui  e  r.  ad  Cor 
probati  funt,rnamfesli fiant  vobis. Etad  Timotheum  f  \ht  n.i 9. 
notiifftmis  temporibus  difiedent  quidam  d  fide  attendentes  ^  ‘•caP'4  U 
fpimtbus  erroris  ,  &  doilrinis  damoniotum  in  hjpocnfi  lo¬ 
quentiam  mendacium ,  cauteriatam  habentium  fuam  con- 
fcientiam ,  Et  alibi  g ;  Hoc  autem  fcito  ,  quod  in  nouiffimis  g  ad  Tim, 
diebus  in  stabunt  tempora  periculofat,  erunt  hom.  nes  fe  ipfos  caP,kI* 
amantes, cupidi, eLvt,fupcrbt,bla$f>kemiparentibus non  obe- 
dientes, ingrati, fceleftt, fine  affectione  fine  pace, criminatores, 
incontinentes, immites, fine  benignitate, proditores, prot erui, tu-' 
tnidi,&  voluptatum  amatores  magis, quam  Dei,  habentes 
fpeciem  quidem  pietatis, virtutem  autem  eius  abnegant  es. Et 
denique  Petrushj/*c  primum fetentes  quod  veniet  in  ne-  hep.t.c.j. ». 
uiffmis  febus  in  deceptione  illufores,iuxta  proprias  confeien- 
pas  ambulantes, Cum  igitur  {udas  poft  Petrii,  &  Pau¬ 
lum  icripferit ,  &  vtpaifio  poft  conflabit,  nonnulla 
ipfioru  ditfta  vfurpet.fpedtare  potuit  ea ,  qux  de  hoc 
hominum  genere  tum  Chnftus, tum  Apoftoii  praedi* 
xerant.  Prafcripti  itaque  ait ,  funt  in  hoctudicium, Grxce 
'tsfoj  tyiafxfjS/jci  ei(  tuto  ro  K&iuct  ccmCiic.  V idetur  enim 
more  Hebrxo  ne/pa  po finii  pro  voce  ua&xe/H-ms, 
idcft,condemnatione,vt  fenfus  fit,qui  olim  prxfcri- 
pti  fiunt,  quafi  hanc  condemnationem  iubituri :  Pro*, 
phetx  enim,  &  Apoftoii  impios  ,  ac  nefarios  hxreti- 
Corum  mores  defieri p ferunt  ,  vnaque  .dpcucrtmr, 
quam  graue.m, atque  acerbam  condemnationis  fien- 
tentiam  fubitmi  fint  i  atque  ita  tacite  infinuar  ,non 
impunq  laturos  quicquid  aduerfus  Catholicam  Ec* 
clefiam  molianrur-?fubdit  autem, 

Impij,  Domini  noftri  gratiam  transferentes  in  luxuriam.  I V, 
Haec  ,  ait  Didymus  ,  de  his  hxrefibus.  accipienda 
funt ,  qux  Apoftolico  xuo  coeperunt.  Earum  enim 
auttores  impudentiam  immanem  quamdam  libidinem 
fetlati  funt,vt  impura  facrtfiaa  Gcntihu  :pmaremicr.Qu/i- 
obrem  ‘Paulus.  *  de  huiufrnodi  hominibus  aiv,Et  nolite  com-  \ 

municare  operibus  irnmvtdis  tenebramm,magis  mtern  etiam 
arguite. ,  ea  enim ,  qua  occulte  ab  eis  funt,  turpe  eft  etiam 
dicere ,  Turpia  namque,  &  vehementer turpia  faciunt  quafi 
myftico  modo  ,  qui  JeClam  Simonis  Aiagi  feqmntur.  Poft 
hos  autem  &  .Marcionifta, atque  Valentiniani,  &  Stthinia- 
ni  nefanda  committunt. Vudc  &  alia  epiftola  k  de  eis  feribit  k  i.adT‘nk 
dicens-,  Ifti  funt  qui  ingrediuntur  in  demos  ,  &  captiuant  3*. 
mulierculas  peccatis  inmlutas ,  (^.libidinibus  variis  duClas, 

(fr  fub occafione  religionis  agunt  turpia.  Quapropter  In¬ 
das  air,  in  luxuriam'  tranftuliflueos  gratiam  Domini, 
per  quam  luxuriam  negant  folum  Dominatorem,  Sc 
Dominum  noftrum  Iefum  Chriftum.  Certe  fchola 
Simo, 


Explanatio.  205 


Simonis, &  maxime  Gnoftici  ex  Euangelio  comme-  A 
danda  turpitudini5,&  nequitia  fuae  occafionem  ca¬ 
ptabant,  vt  ex  Epiphanio  facile  intelligi  poteft. 

Quod  igitur  ait  ludas, 'Domini  noftri  gratiam  tranfi 
ferentes  tn  luxuriam, perinde  accipio,ac  fi  dicat;Gratia 
legis  Euangelicae  abutuntur  ad  defenfionem  obfeoe- 
nae.atque  impurae  libidinis,  &  ccenofie  turpitudinis, 
vnde  Botboritarum  nomen  adepti  funt.  Quomodo 
autem  Chrifti  gratiam, hoc  eft,Euangelicam  dodhi- 
nam  ad  impuram  libidinem  transferant,  fuse  docet 
Epiphanius-1,  ex  quo  pauca  quaedam  hic  placuit  ad- 
feribere ;  cum  enim  monftra  quaedam  libidinum  re- 
cenfuiflet ,  quas  pudor  vetat  attingere  ,  haec  addit; 
Igitur  vane  omnia  apud  ipfos  confici  a  funt  a  bonis  ad  ma¬ 
la  tr an  finiit  at  libri  quidem  ipforum  multi  funt ;  inter¬ 

rogationes  enim  quafdam  Maria  edunt ,  alij  in  pr&ditturH  B 
I aldabaotb ,  in  nomen  Seth  multos  Itbros  proponunt ,  & 
alias  reuelationes  ipfius  Adam  dicunt.  Alia  item  Euange¬ 
lia  tn  nomine  Dficipulorum  confcribtre  aufi  fiunt.  Non  tru- 
befcunt  autem  dicere, ipfitm  Saluatorem  nofirum,cr Domi¬ 
tium  lefum  Chrifiurn  hanc  turpem  operationem  tpfis  reue- 
lajfie.  In  magnis  enim  interrogationibus  Maria  ( fiunt  enim 
parm  quoque  ab  ipfis  confiche,  )  proponunt  tpfum  rcuelare 
ipfi,  vbi  ajfiumpferat  ipfam  in  montem ,  &  precatus  ef]ct,<gr 
ex  latere  fito  muliere  ieciffict ,  &  cum  ipfi  commi ficeri  coepi f 
fet,&  fite  nimirum  ipfitm  vbi  defluxum  fuum  ajfumpfifjet, 
indicajfie  illi, quod  oporteat  fic  facere, vt  viuamus.Et  Maria 
turbata, ac  tn  terram  collapfa,  ipfum  rufus  illam  leuajfie.ac 
ipfi  dtxififie.  fur  dubitafti  modica  fidei  i  Et  dicunt  qfuod 
etiam  hoc  eft.quod  ditium  cfi  in  Euangelio  fi  terrefiria  dixi  Q 
vobis,& noncredidiftis,caleftia  quomodo  credetis? Et  hoc, cie 
videntis  filium  hominis  redeuntem  ,  vbi  erat  prius,hoc  efi, 
defluxum  in  fe  fufdpientem,vnde  etiam  exiuit ;  &  cum  di¬ 
xit  :nifi  comedentis  carnem  meam ,  &  biberitis  meum  fan - 
guinerh,& cum  Difcipuli  turbarentur, ac  dicerent. Quis  po¬ 
teft  hoc  audire  ?  dicunt  quod  de  turpitudine  ipfi  fermoerat-, 
quapropter  etiam  turbati  fuerunt ,  Cr  abierunt  retrorfum, 
na!  dum  enim  erant,  inquiunt,  in  complemento  firmati. 

Neque  vero  his  corneti  veteri  etiam  Teftamento 
ad  turpitudine  fuanjaftruendaperditiflimi  mortaliu 
abutebantur.  Jtfaque  fubiicit  Epiphanius.  Et  cum  di¬ 
cit  Dattid,  em  velut  lignum ,  quod  plantatum  efi  iuxta  de- 
curfus  aquar  uno,  quod  fruSlum  fuum  dabit  in  tempore  fuo\ 
de  turpitudine  viri, inquiunt,  dicit,  in  exitum  aquarum, &  ^ 
quodfruflum  fuum  dabit,' voluntatis, inquiunt, influxum  di¬ 
cit,  &  folium  eius  non  defluet,  quoniam  non  finimus  ipfum 
tn  terram  cachrefied  ipfi  ipfum  edimus. Paucis  autem  in- 
terieHis;  Nam  quod  dicitur, inquiunt,  pofiuijfie  Raab  cocci¬ 
num  in  fendlc.i ,  non  erat ,  inquiunt  ,  coccinum  ,  fed 
membrum  muliebris  natura  ,  &  coccinum  menfiruum  fitn- 
guinem  dicit.  Et  quod  dicitur  ,  bibe  aquas  de  vafit:  tuis ,  de 
hoc  dicitur.  Ita  apparet  veriflime  di&um  eife  a  Inda, 
impios  iftos  hanericos  Dei  noftri  gratiam  transferre 
in  luxuriam.  Nam,vt  ait  OEcumenius ,  deprauant 
a  temperantia  ad  lafictuiam  detorquent. Monetautem  ide 
OEcumenius, indicari  hoc  loco  fceleftiftimos,atque 
impuriftimos  homines, qui  a  Nicolao,Valentino,& 
Simone  profe&i  funt, qui  cum  ventri, &  intempera¬ 
tis  dediti  edent ,  Euangelica;  tamen  do&rinas  pro-  E 
fedlonem  fimulabant.vt  eius  obtentu  in  alienas  do¬ 
mos  infinuare  fefe  facile  poflent,  &  vt  ait  Paulus1’, 
mulierculas  peccatis  onuftas  in  captiuitatem  abducere  $  no¬ 
cturna  enim  facra  commenti  omni  fefe  flagiriorum 
genere  contaminabant.  Itaque  vere  fubdit  ludas. 

Et  folum  dominatorem  ,  &  Dominum  noflrurn  lefum 
C.hrtfium  negantes.  Quo  pallo  enim,  ait  OEcumenius, 
Chrifiurn  non  negant,  qui  impura,  &  immunda  vita  quafi 
flamofio  quodam praconio  lotius  temperatu  magifirum  ab¬ 
dicant,  atque  alienant  ?  Nulla  c  fiquidem  luci  cum  tenebris 
fiocietas  efi.  Hoc  vero  omnibus  hasrcticis  commune 
e  ftiomnes  enim,y t  ait  Auguftinus d  fidentia  pollicitatione 
Btntd.  lufftnian-  tn  Epifl.  B.  luci 


decipiitr,&  reprehendut  eos, quos /impliciter  credentes  mut- 
nerunt,qwa  omnino  carnalia  pe  fundent, quafi  ad  carnaliu 
oculorum  apertionem  conantur  adducere ,  vt  interior  oculus 
txcacetur.  Et  in  eamde  fententiam  Optatus  a;  Hcereti-  a  lib.i.ad- 
ci(inquit)  veritatis  exules  fiam ,  &  vtriffimi  Symboli  de-  uer.Parmc. 
fertores,dtjinu  Ecclefu  fanda  impijs  fsnfibus  deprauati,co- 
tempto  quod  bene  fuerant  geniti, vt  ignorantes, &  rudes  de¬ 
ciperent, de  fe  nafei  voluerunt.  Et  quiiamdudurn  tn  talibus 
pafii  fuerant  cibis,  corruptela  maU  digeflionis  in  perniciem 
inferorum  dfip ut. itionibus  itnpijs  venena  mortifera  vomue¬ 
runt. Qux  caufa  fuit,vt  plurimi  fandorum  b  Patrum  bTertull. 
hasreticos  e  Chriftianorum  numero reiicerct;tametfi  r  Han  iii- 
enim  baptifmi  charaderem,  &  Chrifti  confignario- 
nem  retinent ,  vere  tamen  ab  Ecclefia  Chrifti  rece-  Achan.ler.i 
dunt,&  quafi  transfuga, atque  hoftes  eam  oppugnat,  c°n.  Anan. 

Solum  autem, ait  ludas, lefium  Chrittnmnegantes.No 
quafi  Patrem, aut  Spiritum  fandum  excludat,  cum  chrif.c.  1 1, 
a  diuino  imperio,  &  rerum  omnium  creatarum  do-  VIII. 
minatu  nulla  Hirtina  perfona  ieiungi ,  aut  fegregari 
queat.  Vtcnim  (apienter  Theologi  monent, &  nos 
alibi  indicauimus,  particulae  excludentes  curri  diui- 
nas  alicui  perfonae  tribuuntur,  eorum  refpedu ,  quae 
diuinas  naturae, atejue  edendae  necedario  infimt, nul¬ 
la  ratione  excludere  pollutu  diuinas  perfonas,  quae 
funt  diuinae  naturae,  atque  ed'endae  aeque  participes. 

Dicitur  igitur  Chriftus  Dominus  foliis  dominator, 
vt  excludat  quicquid  eft  infra  Deum.  Pro  domina¬ 
tore  autem  GraecC  eft  d\iaoorlw  ,  qua  .yoce  vfus  eft 
etiam  Paulus  c;  Erit  (inquit)  vas  m  honorem  fanUifica-  c  Tim.  t. 
tum,&vtile  Domino, Graece ,fi J\taxroT.i.  Porro  Grae-  u. 
cus  codex  addit  vocem  d-icv,&c  mox,  <&  xvesov  w, 
tutrovv  -ges^-ov  fivivfjStpoi ,  hoc  eft,  qui  folum  domina¬ 
torem  Deum, ac  Dominum  nofirum  lefum  Chi  ;flum  negat. 

Et  videri  podet  refpcxide  ludas  potidlmum  ad  Si¬ 
monis  fchola,  quae,  vt  ex  Epiphanio  intelligi  poteft, 
alios  inducebat  orbium  caeleftinm,&  mudi  inferio¬ 
ris  fabticatorcs.Sed  multo  verofimilitu  eft, loqui  lu¬ 
dam  de  lolo  filio, quem  Detim,&:  dominatorem,  ac 
Dominum  omnium  appellat,  vt  hic  locus  magnam 
vim  habeat  ad  Chrifti  diuinitatem  probandam. Hac 
enim  epiftola  videtur  ludas  filij  tantum  mentio¬ 
nem  facere,  quem  Simonis  fchola  multis  modis  nc- 
gabatifiquide  docebat  eum  non  cfle  vere  natti,  non 
vere  paftum.nec  vere  refurrexifle ,  eum  denique  aie-L 
bat  a  fiipremo  Chrifto  nomen  traxifte,  alioqui  eius 
naturas  prorfus  ede  expertem.Multo  igitur  aliter  Si- 
moniani  Chriftu  negabatiquam  ij  .de  quibus  ait  Apo- 
f \o\us  A, qtu  confitentur fenojfeChrtftumfiifltisaute  neget .  d  ad  Titum 

t.iff. 

j  Commonere  autern  vos  voloficttntes  femel  omnia  ,  quo¬ 
niam  i  e  fui  populum  .de  terra  Aegypti  faluansficundo 

eos, qui  non  crediderunt  perdidit. 

Vt  praftepti  periculo  occurram, opportunum  exi-  I. 
ftimauijVos  A  paft.ftica  ainffoiitate  commonefacere. 

Ne  autpm  videatur  illos  imperitiae, atque  infettiae  ar¬ 
guere  ait  fiaent  es  femel  omnia,  vt  notam  docere,quam 
in  memoriam  reuocare  videatur  ca,qua;  ipfi  optime 
tenerent. Quo  fere  erudiendi  modo  frequenter  vtu- 
tur  Apoftoli;nam  Pauhisg^Scientes(ak)qubdtrtbulatw  c  Ad  Rom. 
patientiam  operatur. 2.  t  poft  multa  r;Et  hic /cientes  tem-  S  i- 
pus ,  quia  hor.i.  efi  'ani  nos  de  fo-nno  furgere.  Et  Iacobus  E;  1 1 1 ' 

Scientes,  quod  probatio  fidei  veftra  patientiam  operatur.  Et  cap.3. 
ru  rfus  k;  Scientes,  quia  maius  indicium  fumitis.  Petrus1  iep.  i.  cap. 
autenijSc.-ewe.i,  quod  non  corruptibilibus  auro, vel  argento  1  • 1 8- 
redempti  efiisde  vana  veflra  conuefiatione  paterna  tradi- 
tionis.Rm(us\Scientes  eamdem  pajfione  ei,qm  in  mundo  ^  caIM-  ?• 
efi, veftra.  fraternitati  fieri.  Denique ' ;  Hoc  primum  feten-  C'rs 

tes ,  quod  venient  in  nouiffimis  diebus  in  deceptione  illufo- 
res, iuxta  proprias  confidentias  ambulantes.  Quod  aurem 
ait  ludas,  fidentes  femel,  ad  primam  credo  pnedicauo- 
iie  refpexit,  quafi  dicat, monere  volui  vos,  qui  ante 
cc  3  exortas 


306  Epia  B. 

exortas  hxrefes  veram  ,  &  folidam  Chriftianam  A 
dq&rinam  percepiftis,  vt  hxc  poftcrior,&  nupet  ab 
impiis  hominibus  excogitata  ne  audienda  quidem 
{it.Vbi  vero  Latina  interpretatio  habet  onima,Gtxcc 
feriptum  eft,  revro,idcft ,  hoc,v t  fit  fenfus  ;  monere 
vos  volui,  quiiam  pridem  noftis,quod  nunc  dictu¬ 
rus  fum.  Affert  autem  ex  veteri  Teftamcto  teftimo- 
niu,  vt  obferuauit  OEcumenius,?#w  vt  declar et, eum- 
dern  cjfe  Deum  &  veteris,&  noui  Teftamenti  inftitutorem, 

&  non,ftcut  ifti  fcelejh  aiunt ,  alterum  ejfe  Deum  veteris 
Teftamenti  vltorem,&  crudelem  alterum  nout  manfuetum, 

■  &  benignum  afferentes', tum  vt  neque  hos  manfuros  ejfe  mul- 
tosoftedat.  Hocipfum  indicat  Didymus, qui  hoc  exe- 
plo  confirmari  exiftimat,quod  modo  dixerat  ludas, 
Chriftum  Deum,  ac  Dominum  efle  rerum  omnium  B 
creatarum.  Dtclum  namque  </?(inquit)««/e  hac  de  eo, 
quod  fit  verus  Deus  ijle  folus  dominator,  &  Dornimu  lef  m 
Chriftm,qut  eduxit  populu  ex  <ss£gypto  per  Mojfem , qui¬ 
bas  ita  didis  confequens  eft,vt  non  fit  alter  Deus  Moyfeos , 
ricquc  enim  efl  alius  pr&ttr  Trinitatem, 
n-  Quoniam  lefus  populum  de  terra  <ss£gypti  faluans. Pro 

Iefii  G^rcedixit  ApoftolusKueifghid  e(t,Dominus,\z 
vel  hinc  appareat,eos  magnopere  falli, qui  hocloco 
Iefum  Naue  interprctantur.Videtur  enim  ludas  de 
eo  loqui, quem  modo  Dominum,  ac  Dominatorem 
appcllauerat;itaoftendit,quod  Didymus,  &  OEcu- 
menius  monent,  vnum,  atque  eumdem  Deum  ve¬ 
teris, ac  noui  Teftamenti  ede  audorem. Videtur  au¬ 
tem  hoc  exemplo  tacite  monere  fideles ,  vt  in  per-  C 
ceptafide,ac  religione  perfeuere»t,&:  quam  pro  be¬ 
neficiis  acceptis  gratam ,  ac  memorem  voluntatem 
Deo  debent, re  ipfa  teftentur,  ne  idem  illis  contin¬ 
gat,  quod  Hebrxis  ex  i£gypto  egrefiis,  qui  poft  in¬ 
numerabilia  diuinitqs  accepta  beneficia  refradtarij, 

8c  cotumaces  fuerunt,  ac  propterea  iuftas  in  folitu- 
dine  pcenas  luerunt. Eode  plane  modo  argumetatur 
^ep.i.c.io.x.  Paulus, cu  ad  Corinthios  3  Lcribit;  Nolotmrn  vos  igno¬ 
rare  fratres, quoniam  patres  noftri  omnes  fub  nube  fuerunt , 

&  omnes  mare  trafier  iit,  &  omnes  in  Moyfe  baptizat  i  Junt, 
in  nube,&  in  mari ,  &  omnes  eadem  efcam  fptntalc  man¬ 
ducantium,  Qr  omnes  eumdem  potum  fpirttalem  biberunt. 
Bibebant  ante  de  fpiritali  tonfequeme  eos  petra ,  petra  aute 
erat  Chrtfius :  fed  no  in  pluribus  eorum  beneplacitu  eft  Deo, 
nam  proftrati  funt  in  deferto, Hoc  idem  enim  fignificac 
hic  noftcr,cum  ai t,eos  qui  noncrcdiderui,perd:dit,qun- 
fi  dicat, eorum  perfidiam, &  impietatem  vitus  eft. 

5  1 1.  Cxterum  quod  Interpres  habet ,  faluans,  Graece 
eft,  0-uQ.s,  quod  eft  prxteriti  temporis  participium; 
quafi  dicat,  cum  ex  yEgypto  faluoseos,  atque  inco¬ 
lumes  eduxi  fiet,  non  omnes  tamen  in  Palxftinae  pol¬ 
le  ftionem  induxit,  fed  eos ,  qui  non  crediderunt,  in 
deferto  percmir,ac  penitus  delenit.  Sed  cur,quxfo, 
ak,fecund'ot  An  idceft  t o  «fyfdreprr,  quod  hoc  loco  le- 
gitur,cum  Latina  voce  rurfus  ?Sane  ifa  interpretan¬ 
tur  nonnulli.  Sed  vtcumque  fic ,  indicare  videtur 
priorem  aliquam  vltionem.nec  latis  apparet,  quam 
poriflirnfim  fpetft.uic  Iudas.Nam  fi  de  populo  Iliae - 
hcico  fermo  fit ,  quam  multi  ob  idololatriam  ad  ra¬ 
dices  tnonris  interierut?In  feditione  vero  Core  non¬ 
ne  plurimi  diuinxiuftitix  feuericace  experti  sut?Ob 
fceius  aute  cum  Madianitis  perpetratu  quaplurimos 
fuifte  trucidatos  faerx  literx  teftatur.Cum  igitur  to¬ 
ties  Deus  immortalis  Iudxos  fupplicio  affecerit,  cur 
ludas  rurfus  eos  dicit  fuifte  diuinitus  interemptos? 
Nec  vero  melius  illi  Apoftolutn  interpretantur, qui 
fecundo  idem  valere  autumat,  quod  deinde,  feu  pofiea. 

^  "  An  refpexit  Aigyptiorum  interitum ,  qui  cum  II- 

raeliticum  populum  infectarentur ,  marinis  fltnfti- 
bus  haufti, atque  abfumpti  funt?  vt  primum  quidem 
populi  fui hoftes percmiftC  dicatur  Deus, fecundo 
vero  etiam  eos  interfeciflc  ,  qui  ex  Iudxorumgente 
fuerant  aliquando  peruicaces.  Ita  fenfus  crit,eduxif- 


ludiB 

fe  quidem  Ifraelitas  ex  /Egvpto  laluos.atque  incolit-  ' 
mesjfed  Asgyptioseoru  hoftes  vndis  obrutos  de  me¬ 
dio  fuftuliflejfecudp  perfimilem  feueritarem  in  co- 
tumaces,&  perfidos  ludios  exercuifte.Tametfi  enim 
alias  ingentem  Iudxorum  multitudinem  necauerat, 
multi  tamen  fupcrftites  fuerant;fed  cu  populus  poft 
exploratorum  reditum  Icditionem  cogitaflet ,  iufta 
Deus  indignatione  commotus, lofue,&  Calcb  exce¬ 
pi  is  ceteros  omnes, qui  armati  ex  /Egypro  egreffi  erar, 
ad  vnum  in  folitudine  pcremit.IIoc  eft  'igitur  primu 
exemplum, quod  proponit  ludas,  vt  oftedat  impios, 
ac  fceleratos  magiftros  grauiffima  manere fijpplicia, 
obiterque  fidelium  animos  cofirmat ,  vt  in  fuicepta 
religione  falte  metu  ftrpplicij  peififtat,acpeifeueiet. 

£oj(fnquit)^«»  non  credidem, perdidit. Alludit  ad  id  V. 

quod  legitur  in  libro  Numeroru  a.Citth  enim  pera-  a  «p.  14, 
grata  Palxftina  ad  caftra  rediifient  exploratores, vo¬ 
ciferatus  eft  omnis  populus, &  fi. lutus  in  fletu, redi¬ 
tum  in  Argyprit  cogitabat,  &  nduerfus  Moyfen  ve¬ 
hementer  concitatus  nihil  propius  fuit,  quam  vt 
alium  fibi  ducent  cqnftitueret ,  &c  in  ,£gyptum  rc- 
uerteretur;  quin  etiam  Moyii,&  Iofue,&  Caleb  ex¬ 
trema  pene  minabatur.  Eam  ob  rem  dixit  Dominus., 

Vtuo  ego ,  &  implebitur  gloria  Domini  vniutrfa  terra, at -- 
tamen  omnes  homines,  qttt  viderunt  m.ucftatern  meam,  & 
figna,qm  feci  m  eAigyplo,rjr  in  folitudine, &  itmauerunt 
me  iam  per  dece  vices,  neque  obedierunt  voci  rrie&,wn  vi¬ 
debunt  terram,  pro  qua  turaui  Panibus  eorum, nec  qutf- 
quam  ex  illis,  qui  detraxit  mihi,intutbiiur  eam.  Et  poft 
nonnulla  ;  Quadraginta  annis  recipietis  iniquitates  ve- 
Jlras.Cr fciftu  vitient}» meam, quoniam ficut  loquut us  fum, 
ita  faciam  omni  multitudini  huic  pcffimst,  qua  confurrexu 
adurrfum  me,  in  folitudine  hac  deficiet, &  monetur, 

Hanc  autem  iuftiffimam  poenam  in  eos  ludas  la-  ^ 
tam  fuillc  feribit,  qui  non  crediderunt  .Re  namque  ve¬ 
ra  &  exploratorum  nonnulli ,  &  vniucrfa deinceps 
multitudo  grauirer  contra  fidem  peccarunt ,  quod 
diuinis  pollicitationibus  tam  multis  prodigiis  firma¬ 
tis  fidem  abnegarim.  Quamobrem  a  pauide  dicu  - 
turfacorde  aberrafle  ;  Et  dixi  (inquit)  femperhi  errant  b  Pfal.y4.1a. 
(orde.-ipfi  vero  noncognouerwit  vias  meas.htcpaz  ita  apte 
hoc  exemplo  ludas  hxreticorum  perfidia  perftrin- 
git,  &  difcipulorum  fidem  erigir,&  mirum  in  modu 
roborat.  Eft  autem  hocargumeti  genus  ab  exemplo 
dudtum  fuapte  natura  prxfertim  apud  imperitam 
multitudinem  ad  perfuadendummaximeaptu.Qua 
ob  causa  dixit  Aiiftotelcs.  confueuifleab  Orarorbus 
vfurpari,qui  ad  populu  verba  faciunt, Apud  Iudxos 
vero  incredibile  ditftu  eft  quantum  poftenr  maio¬ 
rum  exempla;  quod  fpc&ans  Apoftolus  Paulus  m 
Epiftola  ad  Hebrxos  ab  ipfo  pene  mundi  exordio, 
confequcntihus  inde  temporibus  plurima  ian- 
tftorum  colligit  exempla, quibus  magnitudinem,  &; 
efficacitarem  huei,  mirum  in  modu  illuftrar,&:  am¬ 
plificat.  Hanceamdem  argumentandi  rationem  le- 
quiturin  prxfentia  ludas, ac  propterea  fubiicir. 

6.  Angelos  vero,  qui  non  fcruauerum  fuurn  principatum, 
fed  der  eliquerunt  fuurn  domicilium, in  tudittum  magni  di¬ 
ei  vinculis  suemis  fub  caligine  referuauii. 

Alterum  exemplum  eft  ab  Angelis  d.efumptum,  I 
qui  cum  eximia, planeque  diuina  beneficia  a  bonoru 
omniu  largitore  Deo  in  ipfa  fua  creatione  percepif- 
fcnr,nec  tamen  in  accepta  gratia,&  caritate  perfeue- 
raflcnt,iuftiffimam  ipfi  quoque  fempicerni  cruciatus 
fu,biere  fcntentiamjvt  multo  magis  nefarij  impofto- 
ftores  vltticemiram  Dei  metuere  dcbeanr.nifi  refi- 
pifcant. Contra  vero  fideles  perfimiji  fupplicij  metu 
ab.  impietate  reuocandi  funt.  Videtur  autem  ludas  ^  1c1a 
Petrum  c  Apoftolum  imitari ,  qui  alicubi  feribit ;  Si  ce^'4  C' 
eram  Deus  Angelis  peccantibus  non  pepo  ctt, fed  rude! ibus 
inferni  detractos  tn  t  artarum  tradidit  cruciandos,  m  iudt- 
aurn  referuart.  Mentes  igitur  illx  folutx  corporibus 

QUift 


Explanatio. 


cuma  Deo  integras  condit^effent,  &  gratia*  carita- 
te,caeterifque  fupranatur&libus  bonis  mirifice  eflent 
ornatae ,  nullo  impulforc,  grauiffimo  tamen  fefe  fcc 
a  cap.4. 18.  ]eie  inquinarunt  .Itaque  vere  dixit  lob  a ,Ecce  qui  fcr- 
.  uitint  ei,ron  funt  ftbbtDs  ,  0  in  Angelu  fuu  repent  pra 

cap.i  5.1 j.  uitatern. Ec  alibi l> ;  Ecce  mter  fanclos  etus  nemo  immuta- 
btl-s  ,tfr  edi  non  funt  mandi  tn  confpcttu  eius.  Malos  pro ~ 
fedto  Angelos  inteiiigit  ludas  ,  qui  non  nacura,fed 
propria  voluntate  mali  eftc&i  funt, cum  propria  fpo- 
te  a  Deo  reccflerunr ,  &  vt  hoc  loco  ait  ludas ,  non 
feruauerunt fimm  pnncipatum,Gtxcc  ap^&ti.quae  vox  fi- 
gnificare  videtur  poteflate m  ,  Sc  originem,  vt  fit  fenfus; 
qui  non  leruauerunt  fuam  originem ,  vel  primam  il¬ 
lam, in  qua  conditi  funt, natura:  conditionem,&  fta- 
tum.  Ita  OEcumenius  ;  Eos  vcr'o{\nc\\ik)qHi  Angelica 
dignitatis  prsfiaraiam  fuerant  conflquwt,vbi  ex  negligen- 
na  tn  fuo  principatu  non  permanftre  ,fed  datam  fibi  Dei 
benignitate  edeftem  vitam  reprobarunt. 

1  Sunt  qui  tegifle  videntur  ap^&^quafi  dicat  tnagi- 

ftratum,  hoc  efl:,  Angelicae  dignitatis  honorem.  Ego 
principatum  (impliciter  intelligo  primieuam  origine, 
&  conditionem  ,  qua  condici Tunc  gratia,  &  caritate 
prsditi.Neque  enim  Diabolus  natura  fua  malus  eft; 
c  Hnm.  itaque  Bafilius  c-,Prttnd  quidem  fiiifnon  effet  fachu  Dia- 

iT^cft  au£t  in  t0  or^m*  ciuo  irtuw  conflit  ut  infuit  rem  an  - 

nial  fub  fiu'  P°ft(!u-irft  vero  ab  auctore  Juo  defecit,  inimicus  Dei, 
mimicus  item  hominis  ad  imagmtm  Dei  conflimti  fattus 
efl.  Et  paulo  p ofk4,Sed  quifnam  erat  DiabolusiEx  quo  or¬ 
dine  ?  Ex  qu  1  dignitatelEx.  paucis  interieris ;  Dignitas 
vero  tpflus  principals  efl.  GUtamuis  igitur  &  natura  coit - 
ditione  ,  &  diuina  munificentia,  &  liberalitatt  plurimum 
excelleret, quia  tamen  aduerfus  Deum  peccare  aufuseflpu- 
flam  Dei  vindiBam  effugere  nequaquam  potuit. Quock- 
4  Cyprian.  caad  illu  pleriquedreferunt,quod  feriptum  eft  apud 
lib.i.cp.  j.&  Ifaiame._£A<fl7W0  cecidifli  de  calo  Lucifer, qui  mane  one- 
barisiCorrwfli  in  terram, qui  vulnerabat  gentes?  Quf  dtce- 
b.u  in  corde  tuo-.in  coclu  confle  da,  fuper  afira  Dei  exaltabo 
foltttm  meumfedeboin  monte  ttflameii, in  lateribus  aqut Io¬ 
nis,  aflenda '  fuper  altitudine  nubium,  flmiln  ero  Alttfftmo-, 
veruntamen  ad  infernu  detraheris  in  profandum  laci.  Eo- 
de  refert  Tertull. f,quae  feribit  Eicc\\k\?,-,Tuflgnacu- 
lujmiUtftdinis  plenus  fapieritia,&  perfcblus  decore  m  deli - 
ap  Paradifi  Deifuifli,  &  quae  deinceps  fequuntur. 

Sed  quantam  vim  habeanr,nitnc  non  dico,tatum 
affirmo  quicquid  veteres  Philofophi,  aut  hieretici 
lenierint, nullam  efle ,  aut  fuifle  vmquam  naturam, 
qu®  fit  per  fe  mala,  aut  a  malo  principio  ,  atque  aim 
(Tore  profc&a.  Contra  docuerunt  olim  Gnoftici, 
quos,  vt  ait  Eufebius  h,  lequutus  eft  Apelles ,  qui  ta¬ 
li  lib.j.hift.  men,vt docet  Auguftinus  ‘,vnum  conftituebat  re  • 

C  bb  d  1  x  rUm  omn‘um  principium, Deum  videlicet  .bonum, ii 
ref.c  xj  ^  *]uo  tamen  coditus  fit  alter  Deus  malignus,  qui  infi¬ 
dum  poftea  creauit.  Gnofticis  aflentiebamur  Mani- 
jc Hxref.40.,  cha-i,&  alij.Teftatur  autem  Epiphanius  k,haereticos 
nonnullos  exiftimafleDiabolu  efle  filium  Sabaoth, 

1  In  Apo-  id  eft,  feptimx  poteftaris,  quem  Deum  Iudaeoru  elli; 
log.pro.  aiebanr,fuaque  natura  malu,&  Patri  repugnantem; 
nfvuie  Eu-  co*^  vero  cfi  Eua,ex  eaque  genuifle  Cain  ,  &  Abc- 
gubin.lib.8.  Ium ;  qua:  taqua  inania  figmenta  ab  ipfo  copiose  co- 
de  peren.  futantur.Gnofticoru  pono  errorem  Eunomio  tribuit 
philof.c.  39.  Rufinus  1 quo  ait  fuifie  Clcmctis  recognitionibus 
*Y c^Phi  in^rtfi m-  Certe Prifcillianiftx  Diabolu  natura  malu 
lof.  effe  concedunt,  neque  pofle  vlla  ratione  fieri  bonu. 

o  I1b-5.de  De  Philofophis  nihil  eft  in  prxfentia  dicendu.  Plura 
ciuit.e  1 1.&  qui' volet, adeat  Plutarchumn,&  Auguftinum0. 

1'b.n.c.  5.  ccrte  facraE  hetera:  apertiflime  docent,  quicquid 
Gen  1»  1  cxrat>a  Deo  conditum  efle,  fuaque  natura  bonfielfe. 
q  Eccleiia-  ’  Itaque  feribit  Moks^Fidit  Deus  cun8a,q.ua fecerat.  & 
lies  3.1  r.  erat  valde  bona. Et  Salomon4!;  Catta  fecit  bona  in  tepore 
r  Eccli.  3».  fuo,&  rnudum  tradidit  difputationt  torum.  Et  Sapiens 
f !’  ad  T»m  °Pera  Dornini  vntutrfa  bona  valde.  Denique  Paulus s; 

4.  4r  *  Omnis  creatura  Des  bona  efl-  Quocirca  contrarius  h«-  . 


307 


afij. 
ccap.14.11. 


f  lib.x.  in 
Marcio. 
gcap.x8.i 


III. 


A  reticornm  error. ECclefiaftica  attdowtate  non  femeb 
reie6bus,ac damnatus  eft. Addo  omnifi  pene  lanifto- 
rumbtcftimooia;  fuffagatur  etia  ratio  ex  intima  phi- 
lofophia  deprompta, tritu  enim  eft  illud  apud  Philo- 
fophos,ens,&bonum  retro  comcare.Et  quod  attinet 
quidem  ad  Da:monein,&  Angelos  malos, Catholica 
fides  docet,  eos  propria  culpalapfoSj  &c  maliciam,ac 
peruerfiratem  cocraxiire.  Ira  apud  loannem  edicitur 
homicida  ab  inicio,&  in  veritate  no  ftetiffcXr  Clui- 
ftus  Dominus  apu  dLucam li;  Videb.  im(  i  n  q  u  i  r)  S.  uavd 
ficui  fulgur  de  calo  cadentem. Quod  ipfum  hoc  loco  fi- 
gnificat  ludas, cum  ait,Angelos  no  leruafte fitupnn- 
apa/umfed.  dereliqui  (fe  fuit  domicilium .  Denique  Pe¬ 
trus  c  Angelos  ait  peccafle.Quamobrcm  Leo  '  Ponti- 
B  fex  contra  Prifcilhaniftas  in  hunc  modum  C  ribir. 

Sexta  adnotatio  indicat  eos  dicere,quod  Diabolus  num- 
quam  fuerit  bonus,  nec. natur  a  eius  opificium  Deifitfcd  cu  e 
chao,&  tenebris  emerfiffe,  quia  fcilicet  nullu fui  h  'beai  au- 
ttsremftd  omnis  mali  tpfl  fit  prineiptu, atque  fubflantta,cit 
fide :  vera, qua  efl  Catholica, omnium  creaturarum  [tue  Jpiri- 
tualmmffiue  corporalium  bonam  confiteatur  fhbflantiam^r 
mali  nullam  effe  naturam,  quia  Deus,  qui  viduer (itatis  cfi 
conditor, nihil  non  bonu  fecit  JCsdc  &  Diabolus  bonus  effit, 
fi  in  eo,quod  fidus  eft, permaneret.  Sed  quia  naturali  ex¬ 
cellentia  male  vfirs  efl ,  &  m  veritate  no ■<  fhtit,non  in  con¬ 
trariam  tranftit  Cubfiatidfed  a  fummo  bono. cui  debuit  ad- 
harere .defamt .  In  eamdem  fentetiam  loquitur  Cyril- 
lusK  H  i  cr  o  fo  1  yui  i  c  a  11  u  s :  Pr  meent  (inquit)  peccati  I)i.  - 
C  bolus  efl,dr  pater  maloru.Et  poft  pauca;  Peccauit  autc  no 
ex  necejfilaie  natura  vinum  fufciptms,quo  fic peccat  i  occa  fio 
rurfum  in  opificem  retorqueatur. Sed  bonus  creatus  propria 
voluntate  fidus  eft  Diabolus  ab  attione  capiens  cognomen-, 
Arch.wgetus  enim  cum  effet  bonus.  Diabolus  poflea  feu  ca¬ 
lumniator  d  calummddo  dittus  cfi-, bonus  cum  effet  ‘ Dei  mi- 
nifter, Satana  deinceps  nomen  tulit,  Satanas  ante  aduerfa- 
riumfign  ficat.Ec  ifidorus  !l;  Primatu  habui  [fi  Diabolum 
inter  Angelos  confiat  excelle  ita  pralatioms.  Et  paulo  poft. 
Prius  de  cedo  ctcidiffi  Diabolus  dicnttr,  quam  homo  conde¬ 
retur, nam  mox.vr  fatlus  cfi. in  fitperbtam  erupit,  & pract- 
pitatiis  eft:  de  calo. Nam  iuxta  veritatis  tefiimoniurfi  ab  mi¬ 
no  mendax  fuit ,  &  in  veritate  non  fient, quia  ftatirn  vt  fa- 
ttus  efl, cecidit.  Fuit  quidem  tn  .perit. ue  conditus ,  fld  non 
D  flando  confefiirn  a  ventate  efl  Dtp  fas. 

Non  pigebit  autem  nonulla  pra  ter  ea  attexere  ex 
Gra:cis,ac  Latinis  Patribus, qua:  hac ludx  fentetiam, 
&  Catholica:  fidei  dogma  mirum  in  modum  cofir- 
menr,atque  iliuftrent.Clemes '  enim  AlexanJiinus 
Diabolum  ait  impudentem  dici ,vcl  quod  hemmestsn- 
t  et, vel  quod  a  Deo  tamquam  apoftata  t.kfc..ri.Vci:c  ca.e 
habet  Athanafiusk,qui  pr«tercaaddit,fo!u!n  Deum 
cius  efle  naturae, vt  peccare  nulla  ratione  queat.  Oii 
g<  nes  ante  cum  multa  attuhfli  t  c  fcripiuns  conclu¬ 
dit  ‘ ; Ma ntf- fit ffirn e  ergo  perhacvjienditur  ccd.jjc  de  ulo  is 
vtique,quipe  ‘us  erat  Lucifer aut  mane  oriebatur. Si  eram, 
vt  putant, aliqua  n  nara  tenebra*  u  erat  ,quomoJe  ante jtftjfl 
Lucifer  dicitur  ?  Del  quomodo  poterat  oriri  mane,  qui  nihil 
£  tn  fi  habeb  a  ex  i  tue  r  Et  poft  nonulla  -,Hoc  ergo  modo  erat 
i  fic  /ux  aliquando  antequam  prauaruatetur,  er  cadetctin 
hunc  locum,  & gloria  etus  conuerteretur  tn  puiutre  . Dixerat 
autem  proxime  fuifle  ipfum  aliquando  m  edo  ,  &  ha- 
bwjfe  locum  inter  [anci  os, &  participajfe  de  hac  luce,de  qua 
omries  ftnch  participant. Eodem  modo  loquuntur  Ba- 
filiusm,&  Damafcenus  n.iuftinus°porrb Martyr  Dia¬ 
boli  lapfum  de  ca:lo  Poetarum  figmentis  furife  de- 
fcripturii  Homeri  teftimonio  confirmat. 

Et IrCnxus iDiabolfi  vocat  Angcmm  Apoftatam; 
EtEpiphaniusM  ex  Methodio, &  Proclo  oftedic  Da:- 
mone  fuifle  Luciferum, &  Angelum  bonu. Alibi 1  \  e- 
rolxpius  repetit  Darmonc  non  fuifie  conditumalum, 
cum  Deus  nihil  mali  procreant.  Portd  Chryfoftc- 
mus  5  reflatui  Diabolum  fuifle  Angelorum  princi- 
pemi',  qtihocabdiur  Sathd)  quitxdcficlu  boni,  fecit 
c  c  4  ihitiim 


a  Gonc.To- 
let.  i.  c.vl- 
tim.  Bra- 
char.i.c.7. 
Leo  Pot.ep. 
97.&alias 
fa:pc. 

b  Diooyf.4. 
dediu.nom, 
Bafil  hom. 
quod  Deus 
non  eftautt. 
mal.Dania- 
fc, lib.x.  c.4. 
Philo  lib. 
quod  deter. 
iufidiatur. 
potiori. 
Tertull.  lib. 
1.  coB.Mar- 
cio.Aug.lib. 
83.qqq.7- 
roto  lib.de 
Gen.  con. 
Man.lib.  de 
dnab.ani-- 
mab.lib.  1. 
de  nsor. 
Man.  in  En- 
chir.cn,.  & 
deinceps, 
lih  ii. &  it. 
dc  Ciuit.pec 
multa  ca,  i- 
ta.lib.7.ccn- 
feir. 

Ar.fcl.Pb  de 
cafu  Diab.c. 
7.  lib.de  con- 
ccpt.Virg.c. 
J- 

V. 

ccap.8.  44. 
,d  cap.  io.  18. 
eep.x.t.i.4. 
fep.  9/.c.  6. 
fic- Cone. 
'Brachar.i.c. 
7  .&  Later.c. 
fkmiter  de 
fum.  Trinit. 
&  fideCa- 
th-  1. 

gCatech.  z. 

VI. 

h  lib.  1.  de 
lum.bon.c. 

i  lib.  3.  ftro- 


k.jn  Com- 
penidv  Splr. 


1  lib.*.  pe^ 


roHora, 
quod  Deus 
non  eft  iu- 
£bor  maloru 
u  li.  1.C.4.& 
lib.4.c.x  1. 
oln  pa  renet, 
ad  Gent. 

VII. 

p  lib.  f  .cap. 
q  bxrel.  6j. 
r  Hxref.6<>- 
!  ILom.  de 
lapfn.hom. 
&  hom.7. 
ad  Pop 


$o8 


pat.  lob. 

b lib.i. in 
farcio. 


■t  Hb.  i.re- 
traft.c.  i  j, 
lib.t.de 
Gen.  contr^ 
Man.c.i4.& 
l  tf.lib.  i  r.de 
Gen. ad  liter. 
C.IOH.  11. 
lj.14.llb.de 
Ecclefiatt. 

dogm.c.j?- 
lib.  de  nat, 
bon.  con. 
Alan.cap.33. 
lib.  1  i.de 
Ciuit.c.!7. 
d  Ptudcnt. 
in  Hamai;- 
»'g- 

VIII. 


epfal.77, 

4$- 

FPr0u.t7.iJ. 
g  1.  ad  Cor. 

H.7. 

fi  cap.11.  7. 


1 1  tb  1.  c.  1 5. 
&  lib.  4>cap, 


n  cap.j1.17. 
p  cap.3.(f.8, 

p  Plal.90.  6. 
Sj  fal. 

TPfal  >o.V, 
Fep.  141, 

I  X. 

t  In  ad  hpi . 
ad  gear, 

V  l‘b.5. 
ftrom, 

*  In  Pha:d. 
y  In  paren. 
ad  gen.  ia 
Apolog.ad 
fenat.  in 
Bial.cutn 
Tryphon.  & 
lib.  de  reda 
fide. 

2cap.34.t4. 
a  Pfal.io8.tf. 
bS.ip.  z.  14. 
ecap.j.j. 


initium  mali,  cum  Deus  nihil  mali  fecerit.  Alibi  a  de 
Dsmone  agens ;  Natura(mquk)boria,prafumptw  au¬ 
tem  mala. Ium  inter  Latinos  Tertullianus  b  j  St  euoluas 
(inquit)  Ezcchiclu  prophetiam ,  facile amrnaduertes,  tam 
inftitutwne  bonum  Angelum  illum, quam  fponte  corruptum . 
Quod  fi  Auguftini, aliorumque  fandorum  teftimo- 
nia  ligillatim  percenfenda  edent ,  in  immefum  vo- 
lume  excrefceret:vbicumque  c  enim  ille  Manichxos 
oppugnat, hanc  Catholicam  veritatem  mirifice  ex- 
plicat.  Claudat  agmen  Chriftianus  d  Poeta,  qui  de 
Dxmonis  lapfu  hxc  eleganter  cecinit; 

Horum  de  numero  quidam  pulcherrimus  ore, 
nJPf.iiefiate  ferox, ntmijs  dum  viribus  auBus 
Inflatur  ,dum  grande  tumens  fefe  altius  effert , 
Oflentatque  fuos  foltto  taSlantius  ignes , 

Perfuaflt  proprijs  genitum  fe  viribus, ex  fe 

Materiam  fumpfiffefibi,Scc. - - 

Deifl  de  fubdit. 

Hicfaftus  de  flirpe  bonus, bonitatis  in  vfum 
Proditus  ex  primo  generis  de  fonte  ferenus , 

Deterior  mox  fponte  fua ,  &cc.  • - - 

Hoc  igitur  eft  ,  quod  ait  ludas  ,  Angelos  deferuifle 
fuum  principatum ,  &c  dereliquifle  fu  u  domicilium. 

Quamquam  autem  quas  hadenus  dida  funt ,  ad 
Catholicam  fidem  omnino  pertinent,  magna  tame 
inter  Theologos  contentione  quaeritur,  an  poflit  ex 
facris  litetis  Daemonis ,  exrerorumque  Angelorum 
peccatum  euidenter  probari.  Et  quidem, nili  ego  fal¬ 
lor,  negari  non  poteft, plurima  ex  facris  literis  extare 
teftimonia,  quae  apertilTime  indicent ,  aliquos elfe 
Angelos  fceleftos  ,  atque  improbos ,  &  vitiorum  ar- 
chitedos  ,  &  magiftros.  Nam  Daui dc‘,tAfifit  tn  eos 
(in  quit)jraw  indignationis  fisa, indignationem, &  iram,  & 
tribulationem,  immiffiones  per  Angelos  malos.  Et  Salo-* 
mon  Semptr  iurgta  quierit  malus, Angelus  autem  crude¬ 
lis  mittetur  contra  eum.  PaulusSitem  Angelum  Satanae 
nominat.Et  Ioannes  in  Apocalypfi  h  draconem  ap¬ 
pellat,  quali  Angeloru  principem  ;  &  profedo  ma¬ 
los^  fceleftos  Angelos  fignificat.  ApertilTime  vero 
Petrus  '  Angelos  peccantes  vocat ,  quem  hoc  loco 
imitatus  videtur  ludas.  Frequenter  aute  daemonia, 
aut  dxmones  nominantur;Dxmonis  autem  vox,  vt 
monet  Auguftinus  k  ,  femper  in  malaparre  ponitur 
in  facris  literisjdudum  eft  autem  id  nomen  a  fapic- 
ria,vel  fcientia,  vt  monet J  Ladantius.Tnbuitur  au¬ 
tem  Angelo  malo  ,  quod  plurimum  fcientia  valeat, 
quae  naturam  illius  comitatur.Sic  in  Leuiticom;Aftf- 
quaquam  vir  a  immolabunt  hofttas  fluas  damnnibHS.TLt  in 
Deuteronomio111,  Immolauerttnt  damoni]s,& non  Deo. 
Et  in  libro  0  Tobiae  non  femel  appellatur  Daemon 
Almodaeus.  Et  Dautd  P  Daemonium  meridianum 
nuncupat.  Alibi  9  ;  Omnes  Dij  Gentium  Damonia.  Rur- 
fus r ;  lrnmtlautrunt  filios  fuos  &  filias  fluas  Damonis, 
Nam  ,  vt  monet  Balilius  ( ,  Daemones  per  menda¬ 
cium  Dij  appellantur. 

Quamobrem  Clemens  l.  Alexandrinus  Genti¬ 
les  irridet  quod  Dxmonibusdiuinum  honorem  tri¬ 
buerent.  Et  alibi  u  Platonis  teftimonio  x  probat  co- 
gnoui (Te  Philofophos  malos  Dxmones,  & eoifi  op¬ 
pugnationem, qua  nos  ad  fcelera,  arque  flagitia  im*- 
pelluiu  ,  de  qua  loquitur  Paulus  ad  Ephelios.  Iufti¬ 
nus  y  autem  Martyr  probat  Gentium  Deos  nihil 
fuilfe  aliud, quam  daemonis  inuenta.  Fateor  tamen 
apud  Ilaiam  z  Dxmonia  pro  beftiis  fy  lueftribus  vfur- 
pari :  Et  occurrent  (inquit).  Damonia  0  no  sent  auris ,  &c, 
Appellatur  hic  Angelus  etiam  Diabolus;  ait  enim 
Dauida ,  Diabolus  fle:  d  dextris  eius.  Et  Salomon15;  Imi- 
dia  Diaboli  mors  intrauit  in  orbem  tertarum.  Denique 
Abacuch  Egredietur  Diabolus  ante  pedes  eius.  Huius 
porro  nominis  tametfi  varix,  &  multiplices  inter¬ 
pretationes  afferri  folet, omnes  tamen  ridiculx  funt. 


Epift.  B.  luda? 


A  vna  excepta, quam  tradit  Iuftinus  a  Martyr;flgmfica-  a  lu.^ate- 
re  enim  ait  calumniam  ,  feu  calumniatorem ,  (eu  etiam  nct>a<l  Gen, 
accufatorem.  Nam  in  Apocalypfi  b  dicitur  accufator  bcap.n.io, 
fratrum.  Eamdem  nominis  interpretationem  pro¬ 
bant  Hieronymus 5,  LadHtius, Auguftinus, Boetius,  c  Ad  Ephef 
&  alij  tum  Latini,tUm  Grxci.  4.Apoiog.t’ 

Appellatur  etiam  Satan,  vel  Satanas.  In  librodIob 
f ctipuimlegim\is-,yldfuitetiamintereosSatd .  Etapud  x, 
Zacharia  ' ;  Satan  fabata  dttris  eius.  Et  Chriftus  Do-  d  cap.i.tf. 
minus  apud  Matthxum  l-,Vadt  Satan E-zm.  vocem  de-  e  cap.  3. 1, 
fer tore  interpretatur  IuftinusS,  Ba(iliush^«tfr/4ri«w. 

Certe  Chtyfoftomus‘vocat  illum  Sathael,quod  ego  x,yphfCUm 
interpretor  Dei  aduerfanum.  Appellatur  nonnum-  h  Homii. 
quam  Angelus  Belial ,  &  in  Scripturis  fxpe  nomi-  quod  Deus 
P  nantur  fili)  Belial,  hoc  eft, homines  impij.  Significat  ^°a”cflauft’ 
autem  Belial  perucrfum,& abfijueiugo, quod  videlicet  ;  Ho’m 
diuinx  legis  iugum  abiecerit.  Nonnumquam  etiam  Adam ,  & 
vocatur  ZabuIus.Sic  enim  canit  Ecclefia ;  MubaHcm  tua.Hom. 
in  vmute  conterentem  Z tibulum.  Eo  nomine  vtuntur 
Ixpe  Cypriantisk, Hilarius 1  ,&  Ambrofius ‘51.  Eavo-  p°^* 
cem  Hieronymusnnunc  interpretatur  deorfum  flucn-  Antio, 
ttm ,  alias  °flucium  ncUts, nonnnmquam  P  habitaculum  k  Dc zclo> 
woffw.Porro  Cyprianus^putat  eam  vocem  dedudtam  (x, 

ex  nomine  Belz^ebuc,  qui  apud  Lucam  princeps  Dx-  pC. 
moniorum  appellatur.  Sublata  enim  particula,  Bel ,  'm  Iib.de  be, 
qux  fignilicar  idolum ,  remanet,  Zebtic,  vnde  nomen  nc^  PatI*ar. 
Zabult, de  quo  Origencs  r ,  &  Iuftinus  f ,  fi  tamen  is  Tit  1 
eft  au6torquxftionum,quxinfcribuntur  ad  Gentes,  odenom, 

C  Auguftinusautem,Beda,&alijinterpretanturi^d)/«»x  Hebx. 
mufearum ,  fiue  per  contemptum  ,  fine  quod  revera  P^*^^ 
ad  idolorum  facrificia  plurimx  mufex  confluerent.  jn  G^n  ’ 
His  fere  nominibus  Angeli  defectores  nuncupan-  q  in  adhor, 
tur,quos  hoc  loco  ait  ludas  non  feruafle  fuum  prin-  Mar. 
(tipatum.fed  deferuifle  fuum  domicilium.  r.  omiItf> 

£cd  ambigitur  inter  Theologos ,  qualenam  fue¬ 
rit  Angelorum  peccatum.  Certe  B.Thomas c  affir¬ 
mat  pofle  Angelos  omnium  fcelexum  reatu  obitrin- 
gi,re  tamdn  ipfa  admittere  non  pofle  nifi  peccatum 
fuperbix,aut  inuidix,  qux  funt  quodam  modo  pec¬ 
cata  fpiritualia.  Quod,  autem  ille  ait  de  reatu ,  non 
perinde  accipiendum  eft  ,  quafi  poflint  Angeli  ora* 
nium  fcelerum,ac  flagitiorurn  fuppliciis  obnoxij  de- 
D  gere, in  quo  vis  reatusupofita  eft. Neque  enim  id  ad-  uD.Tham. 

mitti  vlla  ratione  poteft, nifi  quis  dicat, pofle  Ange- 
.  .  f  \^r\  d  r  &  6.3.  p.q. 

los  omnium  criminum  culpa  rcedari.  Signihcater-  8tf  a  4<  1 

go  tantum  Angelicus  Dodor,  fi  exteris  omnibus 
circumfcriptis  Angelica  natura  folitarie  fpedetur, 
vt  poteft  ad  omnia  fcelera,atq;  flagitia  impellere, ita 
liihil  prohibere,  quominus  eorum  fuppliciis  obno¬ 
xia  reddatur;  quamquam  reuera  nunc  Angelis  fiue 
beatis, fiue  fempiternis  fuppliciis  addidis,«.um  vtri- 
que  fint  extra  ftatum  merendi,  aut  demerendi,  id 
prorfus  repugnet.  Qqod  vero  addit  potuifle  Ange¬ 
los  peccare  tantum  peccato  fuperbix  ,  &  inuidix, 
multis  folet  oppugnari ;  cimi  tamen  indicare  volue¬ 
rit  tantum  fandus  Dodor ,  duo  illa  vitia  efle  veluti 
£  capita,vndc  extera  fluaht.quod  ille  ipfe  non  obfcu- 

re  fignificatx.Accedit)qubd  videtur  tantum  fignifi-  x  j.p.q.tf 3. a. 
re  eam  peccandi  rationem  Angelicx  naturx  magis  3‘ 
confentaneam  videri ,  quod  ex  iis  intelligi  poteft, 
qux  de  fuperbix  vitio  feribunt  Auguftinus>  ,Grego-  y  lib.r4.df* 
rius  7-,ipseq;  D.Thomasa.Videtui  enirn  omnia  vitia  Ciait.cjj. 
prxeurrere,  &  in  fingulis  qupdammodo  inuolui,  &  Moi‘c.7. 
implicari :  proxime  aurem,  vt  ait  Auguftinus  b,parit  aiil.q.ttfi. 
inuidiam,qux,  vt  docet  D.Tho*11^ c  >  eft  triftim  ex  blib.n.dc 
aiieno  bono  concepta.  Gcn.ad lic. 

Sed  multis  vidt  tur  mirum,  potuifle  in  Angelicam 
natura  cadere  peccatu;nequeenim,vt  ait  Anfelmusd,  x  I  !• 
ignorarepotuit  Angelus,peccato  propoiitueffefup-  Jiib.i.de 
p  liciumjquod  fi  veru  eft, qux  tandem  illum  amentia  cafu  Diab.c., 
potuit  ad  facinus  perpetraduimpellere?Veium  ide 

AnfeI 


Hicrera. 
f  quxlf.  8i. 

Xf. 

t  i.p.q.tfj.j, 


Explanatio. 


S°9 


b  lib.  1 1.  & 
14.  de  ciuit. 
c  i.p.q.6j. 

ar.  i.ad  4. 


d  Aug.  Eu- 
gub.  lib.  8. 
de  per.  phi- 
lof.c.  31.  & 
38. 

e  Hom.  de 
decol.Ioan. 

flib.de  are. 
&  Noe  c. 
g  lib.  ij.  de 
ciuic.  c.  13. 
h  cap.  4. 


XIV. 

i  Scot.in  i. 
d.  6.  q,i.  §. 
quarum  ad 
lecudu.&  §. 
argumenca, 
in  folutio- 
ne  primi. 
BalTol.ibid. 
q.  i.art.3.  §. 
ad  primum 
diceretur, in 
folut. quin¬ 
ti.  Luhet. 
ibid.q.a.a. 
2.Holcot.in 
i.qu.  3  Nec 
multum  ab 
hac  fenten- 
tia  recedit 
Gabr.  in  1. 
d.tf.q.i.ar.i, 
nifi  qu6d 
prinauamo- 
xcm  amici¬ 
tis  proprie 
putat  fpe- 
ctare  ad  fu- 
yerbiain. 


Anfclmus  3  vitro  concedit ,  fciuifle  Angelum  flagi- 
tio  imminere  fupplicium,  non  tamen  fibi  perfuafifle 
perpetrati  fceleris  tam  infigni ,  ac  prsftanti  natur® 
poenas  efle  luendas,  cum  prsfercim  irrogati  fuppli- 
cij  nullum  extaret  exemplum,  planeque  intelligeret 
tam  nobilem  naturam  ad  beatam  ,  immortalemque 
vitam  conditam  fuifle  ,  nec  diuinum  illud  decretum 
mutari  polTe  fufpicaretur.  Denique  opinari  potuit, 
peccatum  illud  deleri,&  expiari  polTe. Certe  verum, 
ac  proprium  errorem  Angelica  mens  concipere  ne¬ 
quaquam  potuit ,  vt  fuse  docet  Auguftinus  b  ,  cui 
fubfcribit  D.  Thomas  c  3  neceflario  tamen  Angelica 
mens  volens,  ac  prudens  id  ammaduertere,  6c  cogi¬ 
tare  prstermifit,quod  animaduertere,&  cogitare  fa¬ 
cile  poterat,  &  debebat.  Fateor  haec  fubtilius  in 
fcholis  vitro, citroque  agitari  ;in  prsfcntia  tamen  fa¬ 
tis  habeo  affirmare  ,  quod  omnes  Theologi  magno 
confenfu  docent, peccaffie  Angelos,  quod  in  appeti¬ 
tione  boni  cuiufpiam  maxime  appetibilis  lineas, 
quod  aiunt ,  .tranfilierint ,  neque  eas  conditiones 
adhibuerint, quas  rei  natura  flagitabat. 

Nullo  autem  modo  audiendi  funt  illi, qui  lapfum 
Angelorum  fuifle  putant  impurum  ,  ac  nefarium 
fcerninarum  amorem  ,  quod  primum  fenfilfe  Philo- 
fophos  Pythagoraeos  ,  &  Platonicos  viri d  dodli  af¬ 
firmant  j  &  probalfe  videntur  Clemens  Alexandri¬ 
nus,  Iuftinus  Martyr,  Mcthodius,  Philo ,  Iofephus, 
Tertullianus, Ladantius,  Cyptianus,&  alij.  Infinua- 
re  videtur  Chryfoftomus  c ,  cum  feribit  3  Multer  non 
folum  homines, fed  etiam  Angelos  proftrautt.  Et  Ambro- 
fius  f ,  qui  ait,  cajlitas  Angelos  ferstauit ,  intemperantia 
perdidit.  Legiturquc  hic  error  in  quadam  prophetia, 
qux  tribuitur  Enoch ,  cuius  meminit  Augufiinus  £3 
fed,  vt  alibi  docui,  locus  ille  Genefeos  b,  qui  non¬ 
nullis  impofuit,  nulla  ratione  ad  Angelos  pertinet, 
cum  ibi  Mofes  de  filiis  $eth  loquatur,  nec  poffint 
mentes  folut®  corporibus  tam  foedo  amore  cor¬ 
rumpi. 

Qui  vero  in  fchola  Theologica  '  fubtilitatis  laude 
celebrantur ,  fpiritalem  nefeio  quam  libidinem  ,  Sc, 
vt  ipfi  loquuntur,  luxuriam  excogitarunt,  qua  vide¬ 
licet  mentem  Angelicam  fui  contemplatione,  atque 
amore  nimium. fuifle  obledatam  ,  feque  ipfam  pri¬ 
mum  vitra  modum  amore  amicitiae  dilexifle,&  mox 
praeter  modum,  &  rationem  bonum  fibi  confenta- 
neum  appctiifte  autumantjpertinere  autem  hoc  pec¬ 
catum  ad  fuperbiam  amplo  quodam  modo  fum- 
ptauv, proprie  tamen  appetitionem  fuifle  boni  dele- 
dabili$,&  fpiiitalis  obledationis, atque  ira  referri  ad 
nimiam  voluptatis  cupiditatem, quam  fpiritalem  lu¬ 
xuriam  appellant  :  inde  tamen  tamquam  a  capite 
‘plura  profluxifle  fcelera  contendunt  ,  vt  ninuum 
amorem  fui ,  cffrxnatam  bcatitudinis  cupiditatem, 
ambitum, &  praecellendi  aliis  appetitionem  ,  diuinae 
squalitatis  defiderium  ,  dolorem  quod  id  aflequi 
non  poflet.eo  plane  modo, quo  Deus  illud  poffidet, 
inuidentia  diuinx  excellenti®, iram  aduersus  Deum, 
quem  fu®  improb®  cupiditati  rei  udari  animaduer- 
tebat ;  contemptum  denique ,  odium.  Dei.  Aiij 
ver6,pr®fertim  reccntiores ,  primum  Angeiotu  pec¬ 
catum  inuidiam  fuifle  affirmant  aduersus  hominum 
genus,  fili  e  quia  ei  beatitudinis  squalitatem  inuide,- 
nntjfiue  quiavnionem  hypoftaticam appetierint, 
quam  humans  natur®  deftinatam  fuifle  inique  tu¬ 
lerint.  Nec  defuerunt,  qui  prscepti  cuiufpiam  An- 
gelic®  natur®  impofiti  negledum  ,  &  violationem 
peccantibus  Angelis  attribuant.  Communis  ta¬ 
men  Theologorum  fentenria  afleric  peccafle  An¬ 
gelos  peccato  fuperbis,  vnde  inuidentia  orta  fu  tum 
contra  hominem, cui  eam  beatitatem  concedendam 
animaduerteruftt,  quam  fibi  abfquc  meritis  appete- 


A  bant  3  tum  etiam  aduersus  Deum ,  quem  tant®  ma-  ^  y# 
ieftatis  efle  non  ignorabant ,  vt  ex  fuo  fcclere  illu-  a  Magift.in 
ftrior,gloriofiorque  exifleret.  z.d.6.cap.i. 

Et  profedo,  nifi  ego  fallor, citra  temeritatem  ne-  Albcr-  l-  P* 
gari  non  poteftin primo  Angelorum  peccato  inter- 
ceffifle  fuperbiam.  Nam  prsterquam  quod  miro  z,  fum. 
confenfu  id  Theologi  *•  docent  in  fcholis  ,  id  etiam  tr.i.c  z  Ale- 
veteres  Patres  apertiffime  tradunt.  Athanafius  b  xand.i.p  q. 
enim  3  Satanas  (inquit)  non  ob /conationem,  aut  adulte-  *  p[ 

rium ,  aut  furtum  desectus  efle  calo  fed fuperbia  illum.inde.  q,65.  ar  z.Sc 
pracipitauit  infra  ipfam  abyffum  ,  cuius  hac  verba  fuere:  ibi  Caietan. 
Afcendam ,  &  ponam  folium  e  regione  Dei,  &  ero  aqualis  ®°n^U['n  ** 
Alttfflmo ;  &  ob  hac  verba  deieStus  eft ,  igniflue  atemus  ibld. 

p  illius  hareditas,& portiofaSlui  f/?.  A  udor c  qusftionum  <fT.  ar.  5.  in 
ad  Antiochum, qu®  Athanafio  inferib  ii  t  u v,FabuUn-  cor  &dub. 

tur( dt)  quidam  eo  quod  Adamum  adorare  voluerit ,  horni  'lceKE‘  Rl" 
‘  a  ,  ‘  r  ,  T-.  it  '  chat.a.i  q.r.. 

num  autem  /tuitorum  commenta  funt  hac.  Diabolus  emm  &1  Duran. 

antequam  creatus  ejfet  Adam ,  cecidit, conflat  autem  ceci'-  q.i.a.  1.  Ar- 
dijfe  eum  propter  fuperbiam  fisam.  Et  in  eamdem  fen  -  gent.q  yi  z. 
tentiam  Bafilius  d;  Eadem  ( inquit) ambitionis. cupiditate,  b  *' ^ 
quam  ipfe  initio  habuit ,  velle  flmilemeffe  Deo  5  hac  rurfus  j  fioniil". 
ad  decipiendum  woxt^j&c.Gregorius  Nazianzcnus e  quod  Deus 
de  1'smone  ita  loquitur  3  Supra fuam dignitatem anfss  n«  eftaud. 
efl  attollere  contra  Dorninuvi omnipotentem  cervices  irigen- 
do,  ac  filium fupra  nubes  moliendo.  Origencs  *  Diabo-  pace;'f1Ce  ia. 
Ium  Chrifto  opponit ,  &  Chriftum  quidem  vocat  Or.  de  Na- 
q  Principem  virtutum  ,  contra  Diabolum  vitiorum,  tsl.&  Orat, 
cui  potiffimum  Ifti®  §  teftimonio  fuperbiam  attri- 
buit. Alibi b  vero;  Quod  ergo(zit)efi  peccatum  maius  om-  in  Num 
mbus peecaiis  ?  Vuque  illud,pi opter  quod  &  Diabolus  cor-  g  cap. 14. 
ruit. Quod  eft  hoc  peccatum ,  in  quo  tama  fublirnitas  cecidit,  b  Hom.  9. in 
vt  elatus  m  iudicittrn  incidat  t  Diaboli,  ait  Apoftolus,  infla-  ^  ab  ec^l  i  h.1  *r* 
lio,  fuperbia ,  arrogantia  peccatum  Diaboli  eft,  &  ob  hac  de-  pCrjarc.  c.{. 
litta  ad  terras  migruuit  de  calo.  Eodem  modo  loquun-  i  Hom. 3  de 
tur  Chryfoftomus  ‘,  Epiphanius  k  ;  Theodorettis ver  1<a  Ho‘ 

Cyrillus  m,Damafcenus  , Elias  Cretenfts  o.  miJ:  6  m 

Inter  Latinos  autem  Ambrohus  i'  ;  Ipfe  (inquit)  MattHom. 
Diabolus  per  fuperbiam  natura  feta  antiflt  gratiam.  Ali-  8.  &  13.  in 
bi  ‘1 ;  Sute  (inquit)  inlapflt  Diaboli  flue  in  pr<tU(tricatiohe  ^nan-  Hom. 
hominis  initium  peccati  fuperbia  eft.  Et  Hieronymus  r;  ^  f 
Judicium  Diaboli  nullum  eft  aliud  ,  nifi  fuperbia  ,  propter  deCompun. 
quam  de  edeftibus  cecidit.  Auguftinus  1  idem  frequen-  cord. 

^  tiffime  inculcat  ;  Gregorius  c  idem  etiam  pluribus  ^  H  4- 
locis  perfpicue  docet.  His  addo  Profpcrum  tt,Caf  8zec  * 
fianum x , Ifidotum  y  ,  Leonem  i,Anfelmum  *,  Be-  m  jjj-,.  1.  in 
dam  b,  Bernardum  c,  Seduiium  d ,  Primaiium,  Fui-  Gcnef  poft 
gentium  c .  Htiicfcntenti®  facr®  liter®  non  obfcu-i  &  in 
re  fuffragantur,tametfi  plurima  teftimonia  non  tam  ^ 3  44e 

literali ,  quam  myftico,  &  allegorico  fcnfu  explicari  fia?  cap  4. 
lolent.  Quod  enim  legitur  in  libro  Iob  ' ,Omnefub!i -  oad  Orac.5, 
me  videt  ,  ipf  eft  Rex  ftfer  omnes  filios fuperbia  3  vt  ad  Greg.Naz. 
litcram  de  Bchemot  intelligatur  ,  merito  tamen  de  XVI. 
Diabolo  accipitur  ,  vt  eo"loco  obferuat  Nicetas,  pr- 
quippe  ille  fuperbis ,  atque  arrogantis  principatum  per  7&  j* 
gerit.  Myftious  autem  fenflts,  vt  alibi  docui,  tametfl  pfal.j^. 
per  fe  ad  faciendam  fidem  non  magnam  vim  ha-  q  epift.^. 
bet,  fi  tamen  aliunde au&oritatem  nadus  fit ,  non  acj 
patum  valet  ad  dogmata  confirmanda.  Qua  ratio  [ 
t  ne  Paulus  Apoftolus  prsfertim  in  Epiftola  ad  H-  -  pericEzech. 
brsos  ,  non  rarb  cx  hoc  myftico  fcnfu  argumenta-  18.  &  epift. 
tur.  Illuftrius  autem  teftimonittm  cenfetur  quod 
legitur  apud  Ifaiam  S;  Quomodo  cecidfti  de  coelo  Lucifer,  ^  Ug' 
qui  mane  oriebaris  tCmuijtiin  terram  qui  vulnerabas gen-  Trad.49  i« 
tes  i  qui  dicebas  in  corde  tuo  3  In  edum  conflendam  ,  fuper  Ioan.  lib.xx. 
aftra  Dei  exaltabo  felium  meum,fedebo  in  monte  teftamenti, 
in  lateribus  Aquilonis-, afcendam  fuper  altitudinem  nubium.  c  I}  q  ,  z 

flmilis  Gen.  ad  Iit. 

cap.H.&tf.  t  I.3.M01-.C. x 8. alias  13.I.4.C. iv.alias  14.I.13.C.7. 1.54. c.14.. 
15.K).  17.  i.p.Paft.c.^.I.4.regeft.cp.38.  u  l.ude.vita  cotemp.c.3.&  I.3.C.2. 
x  C0II.8.C.10.  y  1. i.de  fum  bon.c.  11.  z  cp.9t  C.6.& fer  4  dc  colled. 
a  Ub.dccafu  Diab.c.4.  h  TomoS  q.9-  c  i'cr.i.&  z.de  aduent  fer.i7.& 
2^.in  Canti  d  adRom.i.  c  l.t.ad.Monim.  t' cap. 41.15.  gcap.14.11 


3io 


Epift.  B.  Iudse 


fimilis  ero  udlnffuno.  Vcntntamen  ad  infernum  duraberis 

in  profandum  lacu 

icVlI.  Fateor  quidem  non  videri  omnino  certum  ,quod 
a  lib-.  4.  pc-  Origenes  »,  Tertullianus  b ,  aliique  recentiores  afHr- 
riarc.cap.x.  mant  veiBa  iUa  Prophetae  ita  proprie  ad  Diabolum 
b  lib.s.cot.  •  .  i- .  1  .  -  ii 

Mare  c  17  pei'tmerc,vt  in  alium  couenirt  nulla  ratione  queant. 

c  Orig.  1. 1.  Nam  fi  fpe&entur  *a,quas  toto  illo  capite  a  Prophe- 
periar. c. 5  &  ta  commemorantur, apparet  totum  illud  vaticinium 
ad*R  >epift  Nabuchodonoforem  Rege  Babylonis  pertinere» 
10  Euftb  °\  lc^clue  literali,  ac  proprio;  tametfi  fenfu  myfti- 
+.  Pr^par.  co,  &  allegorico  de  lapfu  Diaboli  a  plurimis  fan&is 
Euang.  c.  5.  Patribus  c  explicetur.  Certe  Auguftinus  d  fequutus 
P  'fl;an  c  *^e  ^epdinam  Ticonij  regulam  ,  qua:  Regi  Babylonis 
ce  Chrifa  tamquam  Diaboli  membro  tribuuntur ,  ipfi  Diabo- 
Cyril.Ifa.14.  Io  tamquam  capiti  accommodat.  Quod  ipfnm  fa- 
Ambrof.  in  ciunt  Hieronymus  c,Cyrillus  i ,  &c  alij  g.Nec  dubi- 
b* '/**  r°  ProP^ct*cam  orationem,  quamquam  metaphoris 
crepafti  /i”-'  dluftrem,  Regi  Babylonis  non  tamen  fine  hyperbo- 
perbosAtem-  le  optime  congruere.Sed  cum  myfticus  fenfus  com- 
que  ad  illa;  muni  ferine  fan&orum  Patrum  confenfu  iam  -pri- 
fufiipe  feruu  ^em  reccpcus  f|r ,  ad  probandum  Diaboli  p  eccatum 
tuum  in  bo-  A  .  ,  1  1  1 

nu.  Profper  non  Pcnltus  videmur  contemnendus, 
in  dim.  cep.  Aliud  perfimile  teftimonium  legitur  apud  Ezc- 
c.  12..  Greg.  chiclcm  h  •,  Tu  fignaculum  ( inquit  )<fimilitudmis , plenus 
^Bcrfard'  f*P'em'a’  &  per  fechu  decore  in  deliciis  Paradft  Dei  fuisti, 
ier  d^S^Be-  Omnis  lapi*  prcitofus  operimentum  tuum  ,ptrdms,topafjtss, 
nedic.&fer.  &  laffns,  chryfohtus,  &  onyx,&  berillui,ftpph'nns,& car- 
8.  in  octau.  bunculuf,& Jmnragdus, aurum  opus  decoris  tui^  foramina 

^afc,k'  ,  tua  in  die  ,  au  a  conditus  es, praeparata  funt.  Tu  Cherub  ra¬ 
dit  b.  3.  de  •  J .  1  ,  , 

do&.Chrift.  protegens  ,  &  pofut  is  tn  monte  fanc/o  Deuri  me¬ 

es  37.Eadent  dio  lapidum  ignitorum  ambulatili, perfectus  in  viis  tuis  a  die 
habet  1.  1  r.  conditionis  tua,doncc  innet  a  efl  intejuitas  in  tetin  multitudi- 
iir  cap 14,^  r7eg0'*at'orf'/l  tMa  repleta  funi  interiora  tua  in  cjuitatt,  & 
e  lfa.  14.  pecraslt.cr  ei  rei  te  de  monte  Dei ,  &  perdidi  te  ,  0  Cherub 
{ Ibideni,  protegens  de  medio  ’  lapidum  ignitorum  ,  cfr  eleuatum  efi  cor 
g  Aynjo  tuum  n  decore  tuo  ,  perdidisti  (aptent  i  am  tuam  in  decore 
k'14'  Q^em  4ne  lorum  Tertullianus  1  ,  &  Orige- 


XVIII. 

b  cap.iS.ii. 


nes  k  ,  ita  de  Diabolo  accipiunt,  vt  alia  ratione  cx- 
i  lib.  1.  coti  plicari  pofle  negem.  I /i' ronytnus  ‘  autem,  Theo- 
Marc.c.ip.  doretus  ,  &  Anjptbfius  "  prop.io  ,  &  literali  fcnfu 
k  lib.  1.  pe-  totum  illum  locum  ad  Rogem  "I  yri  referunt ,  nvy- 

j^Ezech^i.8  ^lc^’  &  allcgorice  ad  .Diaholuin.  Nec  dubito  co- 
rn  lib.de"  dem  modo  loqui  Grtgorium  n  .  Auguftinus  0  ver6, 
Para.l.c.i.  &  Cyrillus  p  cnoietidtint  non  polle  locum  illum 
11  l.ij.Mor.  p10pne  de  Diabolo  explicati,  quippe  ea  omnia, quae 
it4  &  1  *  iaS  a  Propheta  commem  nantur, non  fme  metapho- 

o  lib. n.  d«  ra  ,  atquc'hvperbole  ad  Regem  Tyri  pertinent ,  qui 
<3en.  ad  lic,  fupra  modum  elatus  iufto  Dei  iudicio  de  fummo 
cap.ij.  quodam  felicitatis  ftaru  deieefus  cft. 
loan"  ?  m  Verum  ego  non  dubito  eadem  plane  ratione, qua 
XIX.  fuperiorem  ilaie  locum, polle  hocrotum  vaticinium 
calui  Diaboli  accommodari ,  accedente  praTertim 
plurium  San&orum  auctoritate ,  aliifque  Scripturae 
teftimoniis  ,  qua:  initium  omnis  peccati  luperbiam 
q  Ecdef.io.  fuille  docent.  Initium  ('inquit  Sapiens  ^fomnis peccati 
1s-  ftpe  bta.  Peccatum  vero  fuperbiae  proprium  erfe  Ds- 

r  Epift.  j.  monis  indicat  Paulus  ,  cum  ad  Timotheum  r  feri- 
c.ip.i.4,  q,jt  ^  ia  fuperbiam  datui ,  in  indictum  indicat  Diaboli. 

Nondum  tamen  fatis  iiquet ,  quonam  fuperbiae  ge¬ 
nere  lapfus  fit  Daemon ,  cum  plura  eius  vinj  leu  ge- 
f  Greg.l.13.  nera,fcu  formae  recenfeantur  hNeque  vero  infitiati-» 
M(u.  cap.7.  juril  i  :n  Daemonis  lapfu  plura  interceflifle  pcc- 
q  ifjTaV  C;ita’ vt^  plures  certe  improbitatis  formas  quod,  vc 
4.  Aug.l.nl  fupra  indicaui,viri  dotfti  contendunt, ne  repugnante 
de  Gen.  ad '  quidem  Beato  Thoma  ,  qui  in  Angeli  laplu  praeter  . 
&  i  °aP' 14  ^'P®f^atndnuidiatn,&  odium  Dei  admittit.  Neque 
'  IS‘  tnun  verifimile  cft  ,  ftatim  poft  'primum  peccatum 
fuitTe  Daemonem  vique  adeo  in  fcelere  obftinatum, 
vt  re.ipifcetfc  nulla  ratione  potuerit  j  cum  primum 
quidem  idcirco  lapfus  efte  videatur,  quod  nonnulla 
neglexerit ,  quae  maxime  obferuanda  erant ,  deinde 


A  vero  prude  ns  ,  ac  fciens  conceptum  facinus  auxerit, 

8c  nouo  quodam  improbitatis  genere  locupletarir. 

Et  fiquidem  dicendum  cft  quod  fentio ,  primum  XX. 
Diem  otiis  peccatum  nimium  fuifle  crediderim  amo¬ 
rem  fui.  Cum  enim  peccatum  fumftio  quaedam  fit 
voluntati, ,  ad  amorem  ,  aut  odium  neccflario  refe¬ 
rendum  videtur.  Quemadmodum  autem  Philolo- 
phi  affirmant,  affirmationem  priorem  ,  &  antiquio¬ 
rem  ede  negatione»  non  aliter  exiftimandum  eli, 
amorem  prius  a  voluntate  concipi ,  quam  odium. 

Neque  vci  d  eum  amorem  ad  appetitionem ,  aut 
concupifccntiam  refero, (ed  ad  amicitiam,  ad  quam 
tamquam  ad  finem  omnes  voluntatis  aifeiftiones 
fpe&ant.  Porro  fi  DaemOn  amore  amicitia;  Deum 
g  complexus  clfet,  non  modo  nullo  fuifiet  (celere  in- 
quinarus,fed  omni  ex  parte  officio  fitisfeci flet.  Ncc 
facile  quifqtiam  creatam  naturam  excogitare  pote¬ 
rit  ,  quam  amore  amicitiae  dilrxerit  Damon  ,  cum 
pra  fertim  ,  vt  Ariftotelts  docet ,  amicitix  amor  pri¬ 
mum  ad  fe  ipfum,quarn  ad  alia  referatur. 

Itaque  peruerse  leipfe  dilexi:  Demon, feque adeo  XX  E 
non  lcui  piaculo  obftrinxir,  quod  aperte  aflerit  A11- 
guftinus  J ;  Penurfits  en  m  (inquit;  fui  amor  pnuat  fan-  2  hb.  11.  dc 
cta  foctetale  turgidum fpiritum.  Alibi  b  vero  duos  ait  a^*ir* 
amores  patere  duas  cmitates  3  Nam  icner.vn  facit  dfxerat  c” 
amor f*iv ftjtle ad  contemptum  Do  ■,  caleflern  mwr  Det  vf  Sc<a- 
que  ad  contemptum  fai\  illa  in  fe  ipftjsac  tn  Domino ut-  l>.  fib.  4.  dc 
tur.  Accedit  quod  ,  vr  ibidem  affirmat  Auguftinus,  tlu^c  c  l8- 
^  vitroque  faretur  Anfelmus c ,  Diabolus  vitra  mo-  c  lib.de  ca¬ 
dum  propriam  excellentiam  amauit,  atque  appetiit,  11  E>iabc.4. 
hic  autem  amor  cum  fit  amor  concupifcentiie ,  ori¬ 
tur  necclfarib  cxpei5ucrfo  a  ore  amicitis»  quo  fe 
ipfe  D.emon  dile  i'-,  v,  minime  necefle  fit,  hos  duos 
amores  inter  fe  diftmgucrc , quali  fua  cuique,  ac  pro¬ 
pria  fuerit  annexa  malitia ,  quod  in  humanis  actio¬ 
nibus  aperte  deprehenditur.  Nec  dubito  huic  len¬ 
tentia:  mirum  in  modum  faueie  non  ita  pridem  ian- 
Ctorum  allata  tcftimonia. 

Neque  veto  iis  .1  (lentior,  qui  hunc  pr.vpolleium  XXII. 
amorem  fui  cum  cflV, enata  propii  c  exa  lleiuix  cu¬ 
piditate  ad  Ipiritualem  luxuriam  referunt  ,  tum 
quia  id  vitij  proprie  in  Veneicis  voluptatibus  ineft, 
qiuein  Angelicam  naturam  cadet.,  neutiqnam  pof- 
- - - 


.unt  ,  tum  quia  non  fjx.tam  1>  cu 


oblectabilis ,  led  potius  fme  u 


ationem 
lenriam, 

&  vt  demus  captum  illum  hnllr  ni  ima  oblectatio¬ 
nis  cupiditate, quis  non  videt  id  l  ituis  patere,  quam 
vt  impune  voluptatis  pomeno  includ  itur  ?  Qitid 
enim  ,  quacfo  ,  lurcones  ,  ebrioli,  auuri  denique  ipe  - 
Ctant,nili  eam  voluptatem, quam  ex  cibo  ,  potu  ,  & 
diuitiarum  vfu  percipere  le  polle  fpeCfcant  ?  At  quis 
ita  defipiat,  vt  hos  omnes  impurae  libidinis  infimo* 

1  et? Quid  vero  aliud  fpeCtant»  qui  venationem  ,  au-  < 
cupium  ,  Sr  pifcarioncm  miro  quodam  ltudio  fe-  j  ^otn 
quunrur  ,  peterer  vnam  voluptatem  ?  At  nemo  illos  de  verb.Uo* 
impurx  voluptatis  amatores  dixcru.  Quaniobrem  min. 
placet  cum  Auguftino  peruerlum  hunc  amorem  e  lib.n.fo 
fui ,  &-efFraenatam  propriae  excellentia:  cupiditatem,  Gcn*  a^ 

£  verc,ac  proprie,  luperbiam. appehare.  Is  enim  d  nui-  llb 

lum  ait  aliuin  fuifle  in  Angelo  nili  exceilenti.e  ap-  coni.  Man. 
petitum  ,  illumquc  proprie  e  fle  fuperbiam.  Alibi  e  CiP;5- 
luperbiam  definit  propriae  excellentiae  amorem,  f1;/1- 
Rurfus  fyQoffd/Jr  autem  (ait;  (uperbii,nfi  peruerfit  celfi- 
tmiinis  appetitus  Et  alio  quodam  fe’  loco  \  Habet  ( in-  gifUr  1.  io. 
qui;  i  fui-erbia  qttcmaatn  aypttittum  vnitntis,  &  emnspoten-  conf  c,}6.8i 
r,x.  Et  poft  pauca  “  ;  Qttid appetit ftperbia  wfi potentiam,  ^c|n"P"  ^ 
tum.  refertur  a  i  agendi  facilitatem}  Denique  hoc  (emper  c  '  5  * 

infinuai  Neque  aicer  lenfiflc  videtur  Bafilius  k,  h  cap.yx. 
fuperbum. enim  ait  exeo  cognolci  ,.li. ea  nppetat,  i  lib.  1  y.  de 
vr.de  ceteris  lupetioi  fir  caddltque  ad  fupcrbi  cura- 
tionem  v, alere  in  pthnis  remotionem  quamdam  njorfc>,j 
appetitionis' 


Explanatio. 


3“ 


appetitionis  excellentiae,  fit  poft  multa  a  j  Superbus  A 
^l?V^efi,fiuiinhis,qtuhabet  ,  magnifice  fe  iattat,  &  fitpra 
in  adraon.  quam  eftftudet  apparere.  Quae  cum  ita  fint, merito  Au- 
ad  filiufpi-  guftinus  fiiperbiam  omnium  vitiorum  matrem,  at- 

s»»r  &  appciiat  b-  r  . 

humi.Hom.  ouperbi*  porro  peccatum  conlequutum  eft  pec- 
de  i  udi. Dei.  catum  inuidix.  Ita  enim  cum  omnibus  ferme 
b  lib.  ii.  de  fcholafticis  a  (Terit  D.Thomas,idque  omnium  ferme 
fini  it  de  *>atmm  fuffragio  firmari  poteft.  Ita  enim  loquuntur 
eiutt.c.tf!  dc  luftiaus  c  Martyr,Irenxus  <»  ,Metodius  e .  Baiilius  F 
ialut.  docu.  autem ;  Inuidia  ( inquit )  mala  ad  omnes penetrauerunt, 
c.J^.trtj.in  quibus  filis  armis  euerfir  vita  noslra  Diabolus  d  mundi  ini- 
de  verfe'  tt0  vfHue  confummationem  omnes  homines  perire, 

Dom.fer.90  &  ae^  interitum  deducere  contendit,  Nec  mirum ,  vl  ejui per 
dctep.Auft.  inuidiam,ae  fiiperbiam  cecidit, nof ira  item  pernicie  gaudeat. 
fer^  Aatr-  Indicat  Gregorius  Nyffenus  S,fic  enim  feribit  •,  Inui -  ® 
fer  1  jCm°  tnulorum  princeps, mortis  mater, prima  peccati  ianua,  vi- 

XXIII.  dotum  radix, doloris  initium, calamitatis  parens ,  inobedien- 
e  Dial.  eum  *»<•  caufit,  ignominia  principium  •,  inuidia  enim  nos  longe  ex- 
T ryph.  terminauit  d c Taradifio .  Et  in  eamdem  fentetiam  Chry- 

^  *iib4  ^°^omus  h  >Diabolus  ( ait)  qui  odio ,  &  iuuidia  mouetur, 
jnedio  ”  fme  non  Potu’1  tot  tneffabilia  beneficia  ,  qua  in  hominem 
e  apud'  Epi-  coliata  fiunt, &  inuidia  ad  deceptionem  extimulatus  eft.Mul* 
ph.hatr.64.  tis  autem  interie&is  * ,  quasrens  quomodo  Angelus 
‘  *nu^er‘t  b  omini;  fidens  ( inquit )  formatum  hominem-, 

hom  ti  qu$  & tn  corPore  tantum  honorem  Conditoris  beneuolentia  firti- 
c(l  in  aliqua  tum,  inuidia  exarfit. 

Scriptura  Eamdem  fane  fententiam  plurimi  Latinorum  k  £ 
loea.  magnopere  probant.  His  tamen  ita  politis,  nondum 
ilof  cvlta  plane  liquet ,  cuiulinodi  fuerit  Angelica:  fuperbiae, 
h  Hom.19.  atque  imiidiie  materia.  In  ea  enim  re  explicanda  in- 
in  Gen.  credibile  di&u  eft, quam  multae  fint ,  quamque  inter 
*  Hom.  tt.  fe  diferepantes  fententiae  :  fune  enim  qui  exiftiment 
^'in  MaTth  Angelicam  fuperbiam ,  eiufque  fceleris  labem  in  eo 
£  hom.  5/.  pofitam  effe ,  quod  ille  aufo  plan£  temerario  diui- 
adpop.An-  nam  aequalitatem-  proprii  appetieric  ,  fiue  nature 
tiochen.  aequalitatem  fpe&arit ,  fiue  nonnullam  fimilitudi- 

XX I V.  nem>  £t  priorem  quidem  opinandi  rationem  viri  1 

Fb^e*  1*  probarunt, pofteriorem  fequuti  videntur  alij  « 

fcrip.eCypr.  non  pauci.  Fauent  huic  fententiae  nonnulli  ex  fan¬ 
de  zcl.  &  <ffcis  Patribus.  Auguftinus  n  enim  Angelum  ait  re- 
liu.  de  bo-  cufaffe  e(Te  fubie&um  fuo  Creatori,  &C  fuperbia  fua 

veluti  priuata  poreftate  elatum.  Gregorius  0  autem 
Auglep.48!  Angelum  peccaffe  ait ,  quod  fui  iuris  effe  voluerit. 
la.de  l.arb.  Bernaidus  P  verA  ;  Lucifir(inc[ah)ille,qui  mane  orieba -  D 
eaj.l.conc.  tur ,  pro  eo  qftbd  s4ltijftmifimilitudinem  vjurpare  tentam, 
deei  tdc'  it  &  arbitratus  eft ,  efie  fi  aqualem  Deo(quod  vtique 

de  fabt.do-  Filij  eft )  praepilatus  illico  corruit.  Et  alibi  q  his  verbis 
cum.  c.!9.1.  Daemonem  affatur.  TU  rapinam  cogitans  aqualis  Deo , 
e.cot.  lulia-  ptiWgi0yiam  inuides  gloriam  quaft Vnigeniti d  Patre.  Quo 
IcHit  c^4*  loco,  vt  apparet, de  Chrifti  diuinitare  loquitur.  His 
&  15.  Greg'  confentiunt,  quae  feribit  Rupertus  r,  qui  Angelum 
lib.y.Mor.c.  affirmat  aequalitatem  Dei  appctiui-fle  ,  leque  cateris 
31  &  jj.Ber-  p10p0fuiffe  adorandum, idque  Ezechielis  f  teftimo- 
oda  Pafch*  1110  Pr°fiat-Nec  magnopere  diftentit  La<ftantius  c. 

&  ferm.  17.'  Caeteriim  quoniam ,  vt  paulo  ante  indicaui ,  cen- 
Caricorum,  fuerunt  nonnulli  u  fuiffe  Angelis  popofitum  prse- 

XXV.  ceptum,  cui  Lucifer  cum  fuis  obtemperare  concem- 

1  Scor.  in  1.  pferjr.  Si  quaeras  ,  quale  tandem  praeceptum  fuerit  £ 
d.s.q.t.dub  AngCiis  diuinitus  impofitum,  pauci  quidam  refpon- 
pudUCapre'  dene ,  imperatum  fuiffe  Angelis,  vt  humanam  Chri- 
in  i.d.4.q.i.  fti  naturam  religiose  colerent,  &  adorarent,  &  tam- 
Gabr.ead.d.  qUam  caput  agnofccrent ,  quae  videtur  quorumdam 

q.i.a.3.  d.i.  Hcbnrocum  x  fententia;aiunt  enim,  cum  Deus  im* 
Matorq.  1.  ^ 

C.qdatimen  ad  primum,  ra  AUx.Alenf.i.p.q  98  m.3.&q  xo9.a^m. 

j. Alber.in  z.d. y  a. }.B onau.a.  1  .q.z.iEgid.q.  i.a. z. F.r uarus  q.  1  .a. 3  Rura, 
q.l.n.i  j.Marfit.in  2.q.S.a.z.conc.7.Capreol.z  d  4.Q.  <  a.i.  conc^z.  &  a.j.m 
fol.i.&  z.con.z. concl.Ferr-3.con. gen t.c.  109.5.  fcd  cotra  pradida.Guilel. 

Patif.par.i.z.par  princip.dcvniu.C.i09.Lyran.&Bmgen.Ifa.i4.  n  lib.n. 

deciuit.c.13  olib.3r.mor.c.z6.&l.,4C.i4  P  Ser.i.de aduent.  q  Ser.z. 
inod.Pafch.  r  lib.idevid.verb.  Dei. c.*.?.^».»^  f  c.aP 
t  lib.z.dc  diu.inft.c.i.  u  Dur.in  z.d<s.q  1.  x  Rabi  Mofes  apud  (^l.y.c  -y. 


mortalis  hominem  cx  nihilo  creafTet ,  omnes  ad  fe 
Angelos  aduocafle,  eifque  praecepifle,  vt  illum  ado  - 
rarent ,  &  bonos  quidem  Angelos  paruifle ,  malos 
autem  renuiffe,  quod  ipfi  praeftanrioris  naturae,  ac 
dignitatis  effent,  Deum  vero  refpondiffe  maiori  la¬ 
pientia  praeditum  efle  hominem  ,  quam  Angelos. 

Haec  porro  fenrentia ,  feu  potius  figmentum  legitur 
in  Alcorano a ;  videturque  ,  ni  fallor,  confutari  ab  acap.i7.& 
au6torebquaeftionumiad  Antiochum, qua:  tribuum-  ^8' 
rurArhanafio.  Ait  enim  figmentum  effe  ,  pcccafle  ^ 
Luciferum, quod  voluerit  hominem  adorare ;  fufpi- 
cor  autem  legendum  effe ,  noluerit,  vt  ad  hanc  fen¬ 
tentiam  alludat;nec  facile  credendum  eft,  fuperbiae, 
atque  arrogantiae  au<ftorem  idcirco  peccaffe  ,  quod 
fefe  homini  fponte  fubdiderir.  Porro  recentiores  e  c  Vigucr. 
quidam,  quod  de  hominis  cultu  ,  eiufque  fapientia  inftic.cap.j. 
dicitur ,  ad  vnius  Chrifti  humanam  naturam  refc- 
runt,  &  Luciferi  peccatum  perinde  accipiunt ,  qoafi  trj* 

ille  vnionem  hypoftaricam  hominum  generi  inuidc-  buit  Bona, 
rit,  eamque  fibi  imprudeterapperierit,atque  idcirco  Carth,  in  z. 
Chrifto  homini  tamquam  capiti,  gratiaeque  audtori 
cultum  ,  ac  venerationem  detre&arit.  Falso  tamen,  jnd.y.Cate. 
ac  parum  fcite  tribuitur  haec  fenrentia  Origeni,  qui  deglo.bon. 
alicubi  d  ait,  Angelos  offendere ,  nift extendant  manus,  vi  An&  &  *aP* 
apprehendant  Iefum. Fabulatur  enim  more  fuo, multa- 
que  abfurda  feribit  de  Angelorum  atque  Daemonum  jsjaclant.  iii 
peccatis,vt  alibi  planius  docui.  ep.adEphc. 

Nefcio  autem  vtrftmieipfa  ,  an  tantum  ratione  &  alij  non 
dicendi  diferepent  ij  e  ,  qui  Angelos  peccafle  pri-  t 

mum  afferunt,  quod  aliis  praeefle  propria auftori-  in  Luc. 
tate  voluerint. Certe  a  D.Thomaefententianonlon-  XXVI. 
gc  abeunt ,  qui  peccaffe  Daemonem  ait,  quod  prae-  c  Bonau.ia 
poftere  beatitudinem  appetierit,  fiue  quia  natura-  a.d.j.  fauet 
lem  beatitudinem  tamquam  vltimum  finem  ada-  ^e^at 
marit,  &in  ea  penitus  conquieuerit,nihilque  de  fu-  Aurelm*  dc 
pranaturali  cogitarit ,  aut  illam  certe  penitus  con-  cafu  Diab. 
tempferit, atque  fimilitudinem  Dei  affeifafle  dicen-  cap.4. 
dus  fit,  quod  luapre  natura  non  aliter  ac  Deus  volue¬ 
rit  efle  beatus.  Quod  non  ferrei  docuit  D.  Tho- 
mas  1 ,  quem  alij  non  pauci  fequuntur  fiue  quia  fu-  f  in  z.d.j.q. 
pranaturalem  beatitudinem  propriis  viribus  abfque 
auxilio  grati.x  fperaric  ,  quod  idem  D.  Thomas  S,  ^  Tib! j  conci 
aliique  b  infinuant.  In  hac  autem  tam  multiplici  Gcnt.c.109* 
fenrentiarum  varietate  difficillimum  eft  ftatucre,  Her.quodl. 
quid  veriffimum, aut  probabiliffimum  videatur.  Sic 
tamen  primum  ftatuo ,  potui ffe  quidem  Angelum  fauet  jg/ 
peccato  fuperbiae, atque  inuidire  hypoftaricam  vnio-  1.1.  defum, 
nem  appetere, fi  prariertim  eorum  fequimur  fenten-  bono  c.  iz. 
tiam ,  qui  incarnationem  Chrifti  etiam  feclufopri-  ci" 

mi  parentis  peccato  fimpliciter  futuram  fuiffe  non  ^  capreol. 
dubitant.  Potuit  enim  Dasmon  fiue  contra  Dei  prae-  jn  z.d.4.q.i. 
ceptum  vnionem  hypoftaricam  expetere ,  flue  cum  Etuxusd.y. 
humanae  naturae  contemptu  ,  aut  diuinae  prouiden- 
tiae  tacita  quadam  reprehenfione,  quafi  fibiiure  de-  qui  “f‘a* 
bitam  flagitare,  quod  procul  dubio  ad  fuperbiatn,  prxpofit. 
atque  inuidiam  pertinet.  Altifiod.  Se 

Admifla  aute  Diui  Thomae  fententia,qui  circum-  Albert.  & 
feripto  peccato  ,  Chrifti  incarnatione  futuram  fuiffe.  ^lukAlex! 
negat ,  cum  ea  fir  Angelorum  ,  ac  primorum  paren-  Alenf.  feuet 
tum  peccato  pofteri(or,nuila  ratione  credendum  eft,  Damafcen. 
eam  Angelici  peccati  fu  i  fle  materiam.  Necefleeft 
enim  prius  fuiffe  Angeli ,  atque  hominis  peccatum  ^afu  Diab! 
diuina  prtenotione  conceptum,  quam  Chrifti  incar-  cap.4. 
natio  (decerneretur ;  mfi  quis  dicat  ,potuiffe  Deum  XX  VI.L 
gratiam  Angelis  ,  hominibufque  decernere  certa 
quadam  quantitate  definitam,in  qua  tamen  viderit, 
vtrofque  peccaro  inquinandos  ,  tum  ad  hominum 
falutem  deftinaffe  Chriftum  ,  ac  ftatuifle  ,  vt  ipfius 
merito  vtraque  natura  gratiam  confequeretur ,  fed 
Angeli  boni  quidem  Chrifti  humanam  naturam 
venerarentur ,  contra  tnalt  inuidis  ftimulis  agitati 
cultui-» 


& 


EpiftB.  lucte 


iifhum  illi ,  ac  ‘venerationem  denegarent.  Quod  •  A 
tamen  non  fatis  eft  diuinat  prouidentiae  conlcnta- 
neum  ,  cum  videatur  fufpenfam  quamdam,  &  velu- 
ti  ancipitem  in  Deo  cogitationem  admittere ,  qua 
viderit  Angelum  hoc,  vel  illo  modo  peccaturum, Sc 
hunc  peccandi  modum  alteri  praetulerit.  Quocirca 
quicquid  recentiores  contra  difputenr ,  conftanter 
affirmo  ,  neminem  ex  antiquioribus  Theologis  do- 
cuifle,  vnionem  hypoftaticam  peccati  Angelici  fuif- 
fe  materiam.  Fateor  quidem,  vt  fupraetiam  indica- 
ui ,  non  ignobiles  Theologos  exiftimafle  ,  inuidilfc 
Luciferum  humano'  generi  ,  eoque  piaculo  ante¬ 
quam  damnaretur,fuifle  inquinatum. Sed  eainuidia 
humanae  naturae  nobilitatem  ,  eximiaque  Dei  mu-  ^ 
nera  Tpedabat  j  vnionem  hypoftaticam  ne  attinge¬ 
bat  quidem. 

IXXVlIT.  Itaque  Irenasus  a  explicans  parabolam  zizanio- 
a  lib.4-c.78.  ru;m  \  Ex  tunc  enim  (inquit)  apoftata  eft  Angelus  htc,& 
inunicu* ,  ex  quo  fielauit  plafina  Dei,  &  inimicum  illum 
blib.j.c.»4.  b)co  facere  aggreffus  eft.  Et  alibi  b ;  Inuidens  homini  apo¬ 
ftata  d  diuina  factus  eft  Ugefnuidia  enim  aliena- eft  d  Deo, 

&  quoniam  per  hominem  tradtfht  eft  apoftafia  em*.  Qua: 
verba  miror  ab  iis  non  fuifle  obferuata  ,  qui  etiam 
Hebrasorum.  fabulas  conferantur  ■,  facile  enim  hinc 
colligere  potuiftent,  quia  cum  Angelus  peccando  a 
D?o  recellit ,  nondum  erat  homo  creatus,  non  po- 
tuifle  Angeli  inuidiam  aliud  fpeftare ,  quam  huma-  q 
nam  Chrifti  naturam  ,  quae  etiam  confentiente  D. 
Thoma  diuinitus  Angelis  eft  patefa&a,.  Sed  re  vera 
loquitur  Irenaeus  de  homine  ,  atque  humana  natura 
in.fe  ipfa  fpeclata  j  fubdit  enim  ,  apofiaftam  ejuidem 
Angeli  d  Deo  alienatam,  eum  vefo,qui  inobedientiam  rece  - 
per  at,  id  eft.,  hominem,  fiti/fe  diuina  miferatione  liberatum. 
Nec  dubito  eodem  modo  accipienda  efte, quas  feri¬ 
is  ia  Dial  btint  luftinus  c,Methodius  d,&  Chryfologus  e.  Eo- 
cum  Try-  dem  procul  dubio  fpeftant  Tertulliani  f  verba, 
d  a”dd  £  dgttur[\nqpiii)natales  mpatietio  in  ip fi  Diabolo  deprehen- 
pipha.  hxr.  tam  tun<i<'xum  Dominam  Deum  vniuerfa  opera  ,  quofe- 
«{4.  eiffet,  imagini  ftu,  id  eft,  homini  fithiectffe  ,  impatienter  tulit. 

e  ferm.48.  JYec  enim  doluiffetft fufiimtiffet .nec  inuidiffet  homini,  fi  non 
f  lib.de  pa-  doluiffet :  adeo  decepit  eum ,  quia  inuiderat ,  inuiderat  quia 
tJent,  j  1  /  1  r  .  7  1  ft.  ■  1 

aoluerat,  aoluerat ,  quia  patienter  vttque  non  tulerat.  Sfitia 

primum  fuerit  ille  Angeli*. s  perditionis  malus ,  an  impatiens ,  E> 
contemno  qtiarere,  palam  cum  fit  impatientiam  cum  malitia, 
aut  malitiam  ab  impatientia  aufficatam.  Eodemque 
g  Terra,  de  modo  loquitur  Cyprianus  S ;  Hinc  Diaboli**  inter  initia 
telo,  &  liu,  ftatim  mundi, &  peritt primus, &  perdidit  ille  Angelica  ma- 
11  frlnC'  ieftate  fubnixus,  ille  Deo  acceptus,  &  carus,  poftqudm  homi¬ 
nem  ad  imaginem  Dei  falhim  contexit, in  z.elurn  maleuolo 
liuore  prorupit  ,  non  prius  alterum  deliciens  inflinftu  z.eli, 
qttdm  ipfe  z.elo  ante  deiefius ,  captivus  antequam  capiens , 
perditus  antequam  perdens ,  dum  ftimulante  linor  e  homini 
gratiam  data  immortalitatis  eripit, ipfe  quoque  id, quod  prius 
fuerat,  amifit. 

XXIX.  hlituntur  certe  non  pauci  haec  de  humana  Chti- 
fti  natura  explicare  ,  cum  tamen  meridiana  luce  cla- 
rius;c6ftet,  Tertullianum,  &  Cyprianum  de  homine 
decepto  loqui.  Chriftus  autem  neque  deceptus  eft, 
neque  decipi  vlla  ratione  potuit.  Vterque  autem 
pro  certo  ponit ,  eodem  crimine  Diabolum  &  a  di¬ 
uina  grana  cecidifte ,  &  hominem  in  fraudem  pelle- 
xifley  vnionem  vero  hypoftaticam,aut  Chrifti  incar¬ 
nationem  ne  eminus  quidem  eorum  verba  indicant. 
Neque  aliter  accipio,  quod  ex  fententia  Procli  feri  • 
t»  Kieref.64.  bit  Epiphanius  h;  Hic  verb (ait) violauit,(jr prauusfaftus 
eft  circa  concreditorum  tpft  adrniniftrationem  ,  eft  inuidiam 
contra  nos  concepit.  Paulo  autem  poft  ;  Erat  lucis  fidus 
matutinum ,  fed  excidit,  &  in  terram  contritu*  eft,  vbi pro - 
Creaffet  homini  contraria.  Et  plura  deinceps  etiam  car¬ 
minibus  profequitur  ,  quas  pertinent  ad  improbita¬ 
tem  Damonis  erga  mortaies  declarandam.  Ex  qui¬ 


bus  perfpicue  liquet ,  nihil  hos  Patres  de  Chrifti  in¬ 
carnatione  leuiter  indicare,  fed  vt  in  re  obfcura  non 
ita  perlpicu^  de  Angelorum  peccato  'loqui ,  cum 
nonnulli  videantur  indicare  Damonem  tum  pri¬ 
mum  peccalfe, cum  hominem  aggreftiis  eft. 

Verum  quoniam  tamquam  pracipiu  huius  fen*  XXX 
tentia  au  flores  laudantur  Banlius  ,  &  Bernardus, 
videamus, fi  placet, quid  ifti  dicant.  Er  ille  quidem, 
nili  mea  me  fallit  opinio,  non  de  primo  Angeli  pec¬ 
cato  loquitur ,  fed  de  inuidia  diflerit,qua  poft  iu- 
ftam  fua  damnationis  fententiam  genus  humanum 
oppugnare  coepit ;  de  incarnatione. vero  ne  verbum  . 
quidem  facit.  Cum  igitur  docuiflet*  Diabolum  fua  a,  Homlf.j, 
culpa  cecidifte  Gjmrts  ( inquit)  vnde  illi  fit  contra  nos  qu?>d  Deus 
bellum  ?  Quoniam  cum  omni*  ille  malitia  promptuarium 
exifleret ,  inuidia  quoque  morbum  in  fe  recepit ,  cr  inuidit 
nobis  illatum  honorem  ,  nec  facile  tulit  vithm  in  P aradifo 
beatam  ducere.  Quamobrem  dolis  hominem  aggreffus  ea¬ 
dem  ambitionis  cupiditate ,  quam  ipfe  ab  initus  habuit ,  velle 
ftmilem  effe  Deo ,  hac  rurfts  ad  decipiendum  nos  vfus  li¬ 
gnum  oflendtt ,$ct.  Tum  concludit.  Non  inimicus  igitur 
a  Deo  nobis  conflimus  eft,  fed  ipfe  ex  inuidia  fefe  nobis 
oppofuit.  Qua  verba  apertiffime  indicant ,  primum 
Angeli  peccatum  fiufle  ambitionem  .acfupetbiam, 
deinde  cum.fefe  fempiternis  cruciatibus  addiftum 
animaduerterec,  inuidia  (limulis  agitatus ;  Animad- 
uertens  ( inquit)  fe  ex  Angelorum  ordinibus  expulfum,  non 
tulit  terrenam  creaturam  ad  Angelorum  dignitatem  per 
virtutis  profectum  exaltari.  Et  in  eamdem  lentendam 
alibi  b.  Qt^d  enim  ( ait )  principem  malorum  Damonem  b  ljb.ri.de 
ad  bellum  aduerfus  hominem  imernecinum  impulit  ? Nonne  ’nuiL 
inuidialper  quam  &  Deo  aduerfari  palam  deprehenfus  eft 
dolens  enim  ob  puclara  dona  homini  conceffa  ,  quando  ‘Deo 
nocere  non  valuit, ipfum  inftdiis  petiit  hominem. 

Rurfus  alibi  c  de  inuidia  ita  plane  diftedt.  Ipfa  X  XXI. 
namque  proprium  e fl  Diaboli  vitium }  non  enim  Diabolus  c  Hom.jj, 
ftatim  creatus  eft  Dtabdus,  fed  cum  Angelicam  poteftatcm  |n  .  a*u)l1M 
accepiffet,<n  Damonis  naturam  cottuerfu s  eft  cfrfaflus  ini -  P  •  ac  • 

quus  Damon:  hac  enim  iniquitate  imbutus,  cr  d  Dei  fami¬ 
liaritate  alienatu*  ,  ac  ad  partes  defectionis  conuerfus  ,  poft¬ 
qudm  vidit  hominem  paruum  quidem  animal  fupra  omnem 
creaturam  honoratum, cum  eftet  antiquior  homine, facile  con- 
ftexit , filum  hominem  manibus  Dei  plafmatum  effe ,  catcra 
verbo  tantum  procreata, hunc  ei  honorem  inwdit.  Tum  mul¬ 
ta  fubdit  de  hominis  imperio  in  omnia  creata, de  vi¬ 
ra  beara,  &  familiaritate  cum  Deo, &:  mox  addit.  Vt 
igituragnouit  hominem,  vbi  vidit  tam  exile  animal  ad  An¬ 
gelorum  dignitatem  d  Deo  vocatum  per  virtutem  ,mode - 

ftamque  vn<t  conuerfationem  ad  viu  perfeWonem  tenden¬ 
tem, inuidia  metu *  eum  per  infidi ds  aggredi  cogitauit.  Qui¬ 
bus  fane  verbis  etiamlrde  incarnationis  myfterio 
loqueretur ,  tamen  inde  nihil  haberent  aduerfarij, 
quo  fe  fuaque  placita  tuerentur. Conftat  enim  loqui 
Bafilium  de  inuidia  Dasmonis ,  qua  poft  damnatio¬ 
nem  fuam  aduerfus  genus  humanum  incitatur.  Ac 
de  Balilio  quidem  fatis  diffum  videtur  ,  fcquitur  vt 
de  Bernardo ,  qui  prascipuus  huius  fententiae  aifer- 
tor putatur, pauca  deinceps  dicamus. 

Igitur  alicubi  d  hunc  in  modum  feribit.  Putafne  XXXIf 
Lucifer  ille ,  qui  mane  oriebatur ,  fed  prapropere  elevabatur,  d  ferm.  17. 
antequam  verteretur  in  tenebras,  generi  noftro  inuiderit ,  &  Cant. 
ipfe  olei  effufionern  ,  vtper  fe  ipfum  iam  tunc  indignabun¬ 
dus  mufjit  aret, dicens  intra  fe  quodammodo ;  vt  quid  perdi¬ 
tio  hac  ?  hoc  ego  non  affero  dicere  Spiritum  ,  fed  nec  contra¬ 
dicere  dico ,  nefiio  enim.  Potuit  autem  contingere  ( fi  tamen 
incredibile  non  putatur )  plenum  fapientia,  &  perfectum  de¬ 
core  homines  profare  potuiffe  futuros,  &  etiam  profdturos  in 
parcm.gloriam.  Sed  fi  profeiuit ,  in  Dei  verbo  abfque  dubio 
vidit  ,fed  in  liuore  filo  inwdit ,  &  molitus  eft  habere  fubie- 
fhsficios  dedignatus.  Infirmiores  furtt ,  inquit,  tnferiorefque 
natura, non  decet  effe  conciues, neque  aquales  ingloria.  An 


XXXIII. 


XXXIV. 


a  Gen.i.iG 
b  Qu.scft.88. 


c  Gencfit. 
d  lib.5.  de 
Trinit. 
e  lib.6.  in 
Exam. 
f  in  ilUoc. 
Gcncf. 
g  lib.fiyMo. 
c.15. 

h  Genet,  r. 
i  lib.x.in 
Gcncf. 
k  1. ad  Cor. 

1  adHcbr. 
1.14. 

ro  ad  Co- 

loiti.  IJ. 


XXXV. 

n  cap.j.j. 


Explanatio. 


3»3 


farte  plodit  impiam  hanc  eius  machinationem  illa  prafurn-  A 
pta  afcenjio  fefftoque  fignificans  magiilerium  i  Et  aliquan¬ 
to  poft.  I n  coelo  ebncepit  dolorem,  &  in  paradifo  peperit 
iniquitatem, prolem  malim,matrem  mortis ,  &  arumnarum , 
ommumquc  prima  parens  fuperbia.  Nam  etftinuidia  Dia¬ 
boli  mors  intrauit  tn  orbem  terrarum ,  initium  tamen  omnis 
peccati  fuperbta. 

Non  poteft  tamen  in  dubium  reuocari  loqui  Ber- 
nardum  de  primo  Diaboli  peccato$ait  enim  inuidif- 
fe  Dsmonem, antequam  verteretur  in  tenebras, hoc 
eft, antequam  vllofefe  piaculo  inquinaret  Illud  vero 
fuit  lingularis  fandiflimi  viri  modeftiae  ,  quod  nihil 
au-fus  fit  pro  certo  affirmare,fed  non  fine  formidine, 
ac  dubitatione  id  tantum  indicauerit,quod  fieri  po- 
tuilfe  exiftimauit.  Caeterum  vifio  verbi ,  quam  Dia-  g 
bolo  tribuit  Bernardus,no  diuinae  naturae  intuitum, 
quem  nuquam  Daemon  habuit,  fed  diuinam  quam¬ 
piam,  reuelationem  fignificat.  Quod  vero  caput  eft, 

&  caiifam  continet, nihil  de  vnione  hypoftatica ,  aut 
Chrifti  incarnatione  loquitur ,  fed  inuidilfe  ait  Dae¬ 
monem  humani  generis  gratiae ,  &  gloriae-  Denique 
aperte  aflerir,ini.tiu  peccati  Angelici  fu  i  fle  fuperbia, 
vt  appareat  fenfifle  Bernardum,quod  nos  fupra  mo¬ 
nuimus,  cum  fuperbia  coniundam  fuifle  inuidiam, 
quam  non  negarim  potuifle  humani  generis  digni¬ 
tatem, atque  praeftantiam  fpedare.  Quocirca  veri  (fi¬ 
me  didum  eft  a  nobis  ,  neminem  ex  prifeis  Patribus 
hanc  fententiam  vel  leuiter  indicafle. 

Sed  vix  credi  poteft  ,  quam  multa  recentiores  ad  q 
hanc  fuam  fententiam  ftatuendam  hinc  inde  colli¬ 
gant,  quae  quanti  facienda  fint ,  paucis  indicare  non 
grauabor.  Principio  igitur  illud  obiiciunt ,  quod  eft 
in  libro  Genefeos a  •,  Faciamus  ( inquit )  bom  nem  ad 
imaginem  &  ftmilttudinern  noflram.  Qiue  verba  Au¬ 
dior  b  quaeftionam  ad  Antiochum  ,  qua’  Athanafij 
nomen  praeferunt, de  incarnatione  Chrifti  interpre- 
tatur,qua  humana  natura  in  diuina  Chrifli  hypofta- 
fi  fubfiftit,quod  etiam  non  obfcure  fignihcantjcOri- 
genes  ,  Thcodoretus  ,  Hilarius  d ,  Ambrofius  e  , 
Auguftinus  f  ,Gregorius  8,  Vgo  h  Vidorinus,&:  Ru- 
pertus  '.  Inde  colligunt, vnionem  hypoftatica  fuifle 
ante  praeuifum  peccatum  praedeftinatam.  Sed  tamen 
cerriffimum  eft,  verba  illa  proprie  de  hominis  crea¬ 
tione  accipienda efle,accedete  praefertim  Pauli  Apo- 
ftoli  audoritate,  quialicubi k  Chriftum  vocat  Ada-  ^ 
niutn  feCundum,additque  prius  fuifle  terrenum  ho¬ 
minem, tum  fpintalem.  Alibi 1  vero  non  obfcure  in¬ 
dicat  Chrifti  incarnatione  humani  generis  lapfu  po- 
fteriorem  cfle,  Gpuia  pueri(i  n  qui  t )  comtnunicamt  carni, & 
{anguini ,  &  ipfe  fi  vt  Ut  ter  participavit  iifdcrn.  Quod  fi  ali¬ 
bi"1  vocat  Chriftum  imaginem  Dei  inuiiibilem ,  & 
primogenitum  omnis  creaturae,  aliud  quiddam  fpe- 
dauir.vt  fu 0  loco  docui.Neque  vero  fiquis  admife- 
rit, incarnationem  Chrifti  ante  peccati  praenotionem 
fuifle  praefinitam ,  continuo  fateri  compelletur  eius 
refpedu, atque  intuitu  Angelum  peccafle. 

Addunt  alij  oraculum  Zachariae  "  yOftendii  (in¬ 
quit  Prophera)?mfe«  Dominus  Iefunt  Sacerdotem  rn  agnum 
Jiantem  coram  Angelo  Domini ,  &  Satan/labat  a  dext-is  £ 
fiui,vt  aduerfaretur  ei.  Hinc  enim  .colligunt, fuifle  Dae¬ 
monem  praecipuum  humana:  Chrifti  naruraeaduer- 
farium,eamque  ob  caufam  incredibili  quodam  odio 
profequi  mortales-Sed  vt  verum  fatear, non  fatis  m- 
telligo,  quorfum  hoc  argumentum  pertineat.  Agit 
enim  Propheta  de  populi  Iudaici  periculo  ,  aut 
etiam,  vt  interpretatur  Gregarius,de  ipfius  perfidia, 
qua  a  Chrifto  Domino  fegregatur  •,  aduerfari  autem 
dicitur  Daemon  Chrifto  liberatori ,  quia  quantum 
poteft, conatur,  vt  plurimos  ab  eo  abducat.  Qua  ob 
caufam  haud  abnuerim, Daemone  propter  Chriftum 
q  eri  ter  momles  inferri,  patendu  enim  eft, eum  im* 
Ilened.  luTHmanAn  EpiftS.Iud. 


mortali  odio  Chriftmn  profequi, a  quo  fe  videt  fiipe* 
ratum  ,  &  tyrannide  deicdum.  Hxc  autem  omnia 
vere  de  Daemone  affirmantur, vt  res  nunc  funt, nullo 
autem  modo  ad  primum  eius  peccatum  pertinent. 

Sed  vi-gent  ipfius  Chrifti  Domini  verba  apud  XXXVI. 
Ioanne  *.  Clarifica  (ihqmt)me  tu  Pater  apud  temetipfum  a  cap.17. 1. 
claritate  ,  quam  habui  prius  quam  mundus  effet  apud  te. 

Itemque  diiiinum  illud  refponfiim  apud  eumdem 
Ioannem  b.  £t  clarificant,  &  iterum  clarificabo.  Volunt  b  cap.iz.i8. 
enim  Chriftum  a  Patre  refurredionis  gloriam  poftu- 
lare  ,  &  ParrCm  eam  polliceri ,  qua  in  omnia  creata 
amplifllmam  poteftatem  accepit  Hanc  vero  clariru- 
dirfem  habuifle  fe  d\cix.,ant  equam  mundus  fieret,  idque 
non  alibi, qudm  in  mente  Angelica, cum  iis  mentibus 
fidei  luce  propofitus  eft,  eamque  ob  caufam  a  Patre 
clarificatus  ,  qui  rurfus  eadem  illum ‘claritudine  ll- 
luftrafle  dicitur, cum  eum  ab  inferis  ad  fuperos  reuo- 
cauit.Scdautego  fallor,  aut  falluntur  ipfi ;  ait  enim 
Chriftus  fe  eam  habuifle  claritudinem  antequam 
mundus  fieret  ,hoc  eft,  antequam  Angeli  procreari 
eflent. Itaque  Auguftinus  c  claritudine  intelligit  aeter-  c  traft  io*, 
nae  praedeftinarionis  ,  quafi  Chriftus  petat ,  &  Pater  m  IoatK 
item  polliceatur  aeterni  decreti  exequutionem  ,  quo- 
humanae  Chrifti  naturae  refurredionis  gloria  ante 
omnem  aeternitatem  fuerat  deftinata.Cum  Augufti- 
nofentire  videntur  Chryfoftomus  d,  Hilarius  c  ,  &  d  Hom.  79. 
alij  f  .Cyrillus  S  autem  fignificari  putat  gloriam  hu-  inJ°an- 
manae  Chrifti  naturae  diuinae  perfonae  refpedu  illi  el-  yri'n 
fe  connaturalem,  quod  eriam  locis  indicatis  fignifi-  de  ]jatr.  ac 
cat  Hilarius ,  &  viri  h  dodi  magnopere  probanr.  I il  vnit. 

Ar,  inquiunt ,  apud  Ioannem  1  dicitur  Diabolus 
homicida gb mitto.  Quoniam  veto  Chriftus  reprehen-  ^liot  ad" 
dit  Iudaeos,  quod fibi  mortem  molirentur  ,  ac  pro-  „0c.  114.  & 
ptereadicitiFb.c  ex  Patre  Dial>do  ejtis ,  &  deftderia  Pa-  nj. 
vis  vefiri  nuitis  perficere', colligant  ab  initio  Daemonem  S  1  'n 

idcirco  homicidam  appellari,  quod  Chrifti  motrem  ‘ j 

appetierit, eiufque dignitati, ac diuinorum  bonorum  9.  de  diuin." 
affluetiaeinuiderit.Sed  quam  appofite  hic  locus  pro  offic.cap.fi'. 
feratur, ex  vera,  &  legitima  verborum  interprexa.  io-  XXXVII. 
ne  apparebit.  Auguftinus  k  enim  homicidam  fuifle  1  caP-^44* 
Daemonem  affirmat ,  quia  hominem  in  paradifo  ag-  m 
greflus  eft,eumque  fua  fraude  proftrauit,  moriendi  - 
que  tieceflitari  fubiecit.  Ille  (inquit )  tnuidit  homini, 
occidit  hominem,  Diabolus  enim  curn  tnuideret  homini  ferpe- 
te  indutus  loquutus  e/i  mulieri ,  &  de  muliere  venenau  it  & 
virum.  Eamdem explicationem  fequitur  Chryfofto- 
mus  1  .Interficere  (ah)  Diabolica  malitia  opus  efi.Ncq3  enim  |  Hom.  jj. 
{impliciter  opera  dixit, /ed defideria,vt  &lillnm,&  eos  rnaxi-  In  loan' 
me  cadibus  deldt.iri  auttore  inwdia  figmficet.  Nam  cum 
nullam  haberei  prater  inuidunn  ,  caufam ,  Aaam  perdidit. 

Non  me  quidem  fugit  ea  verba  a  nonmtlis  4)1  referri  ni  Ruper.  I. 

ad  odium,quo  Diabolus  Chriftum  Dominum  eriam  8‘  mIoan‘ 

ante  hominem  conditum  profequebatur.  Sed  ftpl- 

tum  eft  fpedare  quid  quifque  dicar.  Nam  Audor  'i-  n  quaeft.jo. 

quxftionum  vereris, ac  noui  teftameti,quae  trtbuun-  ^^8. 

tur  Auguftino  ,  nomine  Diaboli  interpretatur  Cai- 

nura,  qui  omnium  primus  homicidium  patrauit. 

Sed  Auguftini  fentetia  ab  ipfomet  alibi  0  confit-  XXXVIII 
matur,  caeterifque  omnibus  probatur, vtTheophyla  o  ljb.ii.de 
do,Euthymio,&  aliis.  Dicitur  aute  Dxmo  ab  initio  clult  c-Itf- 
non  ftetifle  in  veritate, vel  reditudine  iuftitiae ,  vt  ait 
Chryfoftomifs ;  vel,  vt  interpretatur  Auguftinus  ,  in 
Chrifto,  vel, vt  alij  P  malunt, in  veritate  fidei-,  vel  de-  P  Caict. 
nique  in  veritate  non  ftetifle  dicitur ,  quia  primus 
protulit  mendaciu.Quod  magis  verba  qu*  fcquiin- 
rur, indicare  videntur, quia  non  eft  (inquitperir4*  in  eo, 
cum  loquitur  rnendaciit,ex  propriis  loquitur, quia  mendax  eft, 

Cr  pater  ei  m.  Atqui  aiunt,  audore  Augiiftino,Chriftus 
veritas  eft-, dicitur  autem  Daemon  in  veritate  non  fte¬ 
tifle,  hoc  eft ,  receffiflc  a  Chrifto  ,  quia  illum  noluit 
venerari.  Huc  enim  putant  pertinere  quod  ad 
d  d  Cor  in 


$*4 


Epilt.  B.Jutte 


a cpift.  t.  Corinthios  a  fcribit  Paulus.  Arma(mquit)rmlitia  no-  A 
e-ip.7.  non  furit  carmina  , fed  pitcrrttq  ED,eo  pd  de.fljpttionem 

munitionum, confli  a  deElrucntes ,&  omnem  ahitudintm  a? 
tollentem  fe  aditer fu«  [cientium  Det.  Decribi.enim  au¬ 
tumant  pxmonis  conatum  aduerlus  Chriftum  j  al¬ 
titudo  namque  fe  extollens  Daemon  eft,  de  quo  ad 
b  cap.6.it.  Ephefios  loquitur  Paulus  b  j  Non-.eji  nubis  .colluflatio 
adnerjHi  carnem,  &  /dnguinem,fed  qduerfus  principes,  & 
pote  sint  e sjiduerfiis  mundi  reclores  tenebrarum  harum ,  &c. 
Scicria  vero  Dcfqus  a  D*roone  oppugnatur, Chri- 
p  ep.i  c .1.6.  ftu  fignificat,vc  indicat  Paulus, cum  ad  Corinthios  c 
fcribit.  Sapiendam  loquimur  inter  per  f  dios, bl  ad  Colof- 
d  cap.i.9-  fenfes  1  ; Docentes  omnem  hominem  in  ommfap/entia  V e- 
rum  hxcaliegorice,  ac  myftice  vtcumque  ingeniosi 
dicutur.Verc  autem  dicitur  Daemon  m  .veritate  non 
ftetifte,  &  rece  ftiiTe  it  Chrifto  tamquam  Deo,  qui  vt  ® 
Deus  eft, verbu.  veritas, &:  lapietia  nucupatur.  Paulus 
auie  loquitur  de  praedicatione,  &  Euagelica  dodlri- 
na,qua  Demoncs,gc  Principes  Getiles  oppugnabat. 
XXXIX.  Ex  Paulo  vero  plura  argumenta  colligunt.  Alicit- 
e  ad  Hebr.  bi e  enim  ait.  Et  eum  iterum  introducit  primogenitum  in 
PaP4 -6-  ■  orbem  terret  dicit ,  &  adorent  eum  omnes  Angeli  Dei.  Qup 

lpco  Chryfoftpmus,  Ambrofius,D.Thomas,&  alij, 
afteiut  praeceptu  fuifte  Angelis,vt  Chrifti  humanam 
naturam  adoret.  Ait  autem  Paulus, iteru  hoc  fa&um 
fuifte, quafi  fuerit  antea fadfu, cum  illum  Deus  Pater 
Angelis  propofuit  beneficio  adoradum.  Sed  de  hoc 
loco  plura  diximus  in  eius  Epiftolae  explanatione,  q 
f  Hom.de  Certe  Ghryfoftomus  f  abfque  pofitiuo  praecepto 
Adam ,  &  Diabolu  ce,  idifte  affirmat.Siwe pracepto(inquit)cecidit 
^Hom  de  dnreparabilirer.  alibi  S  \Fatlis  ergo  Angelis  praceptu  eis 
fap.  priliii  ^  dedit. Deinde  particula  illa,<r«w»,a  nonullis  re- 
Jtqin.  fertur  ad  diem  extremum  iudicij  .cum  iterum  veniet 
Chriftus  tamquam  iude$ ,  vel  ad  diem  Refurre&iq- 
nis,ciim  gloria  immortalitatis  cirtumfufus  ad  fupe- 
ros  rediit ;  vel  ad  ipfam  incarnationem  ,  quae  11  cum 
secerna  Verbi  prod,u<ftione  conferatur  ,  eft  veluti 
fecundus  quidam  ortus  >  vel  denique  ad  frequen¬ 
tem  Chrifti  praedicationem,  qua  iterum  ,  atque  ite¬ 
rum  prophetarum.,  diuinorumque  oraculorum  ope¬ 
ra  Chriftus  proponitur  credendus. 

X  L,  Ego,vt  alias  monui, limpliciter  crediderim,  voce, 

iterum ,  ad  continuandam  argumentationem  pofitam 
elfe,  ac  fi  dixiftk, praeterea, vel  ad  hxc,vel  quidpiam 
fimile.quod  praecipue  ex  antecedentibus, &  fequen-  D 
tibus  deprehenditur ,  vbi  frequenter  repetitur ,  ntr- 
fiurn,  itemm ,  &  limilia.  Semper  autem  Graece  legitur 
orctAiv.  Atque  idcirco  reifte  quidam  hunc  in  modum 
interpretantur.  Rurfurn  artem  curn  introducit  primogeni¬ 
tum  in  orbem  terrarum.  Sed  non  ita  multo  poft  de  hu- 
adfiebr.  mana  Chrifti  natura  loquitur  Apoftolus  h  hunc  in 
i-'i •  modum  ;  Minuisti  eum  paulo  miniis  ab  Angelis  gloria,pr 

honore  coronasti  eum  ,  &  canElilttiEU  eum  fuper  opera  ma¬ 
nuum  tuarum. Tum  addit./«  eo  enim, quod  omnia  ei fiilie- 
cit, nihil dimifit  non  fubicP.urn  ei.  Ynde  colligunt,  etiam 
Angelos  fuifte  Chrifto!  fubiedto.s ,  cum  eius  fide  di- 
uinitus  percepta  eum  venerati  lunt,  &ipfius  ineritis 
.  iuftitiam  adepti, eu  tamquam  principem, &iuftorum 
omnium  caput  agnouerunt.  Nam  cum  citra  vllam  £ 
dubitationem  fuerint  Angeli  Chrifti  fide  imbuti, ne¬ 
ce  fle  eft, eam  fidem  vegetam,  atque  aduolam  fuifte, 
non  otiplam  ,  atqueelumbem  ,  atque  adeo  Chrifti 
cultum  ac  .venerationem  peperifte.  Sed  mirum  eft, 
quem.quam  ex  his  verbis  colligere  pofle  ,  Angelos 
fuifte  Chrifto  fu  bi  e  dos.  eu  aperte  humane  natur§  re- 
fpedlu  dicatur  Angelis  aliquatp.  minar.  MinuiEH  in  - 
qan)eu  paulo  minus  ab  Angelis.  Cu  prtefettim  Paulus 
ipfe  addatjiVw  etute  nec  dum  videmus  ornma  fubiecla  ei. 

^  E  Quod  vero  dicitur  de  fide  Chrtfti,fateor  no i  fuifte 
ftlam  languidam,& oriolam,  quomodo  ne  funt  qui- 
qem  otiofa:  ferifendap  diuinaj  reuelationes ,  quas 


Augeji  quotidie  percipiunt :  fides  autem  quod  mai 
xm.ioad  eius  naturam  pertinet  ,  Deo  fidei  audori; 
mentem  ,  atque  intefligentiam  fundebat.  Addo  ne 
yidenqtiidemomni.no  certum,  fuilTe  ab  initio  Anr. 
gclps  fide  incarnationis  Chrifti  praeditos.  Chryfo- 
ftomus  a  enim  aperte  negat  fuifte  hoc  myfterium.  aHom  7^4 
Angelis  ab  initio  patefodtum, Myflenum  narnquelssk) 
istud  , ,  quid  fuerit  ignorabant  Angeli ,  nam  fi  Principatus  •  y  v 

ignorabant,  vtique  multo  magis  Angeli.  Nmn  &  Archan- 
gels  non  cognouerunt  ?  Neque  etiam  illi  wnde.cogtiitumlquo 
reuelante  <  Quando  videlicet  illud  nos  cognouimus  ,  curn  per 
nes  &  (//cRurfus  alibi  bi  Apparuit  (inquit)  Angflis,  ergo  b  Hom.  1 1. 
Cp  A' geli  nobifcurn  viderunt  Filtu  Dei,quem  antea  non  vi-  *n  '•  Ti- 
debat .  Qu  a  m  quam  fortafte  hoclocq,vt  etiam  alibi c,  ™p£om 
loquitur  de  intuitu  diurnae  fubftantiae  yerbi.  Cefte  jn  io^i’.14' 
multis  cofirmat  ll,Apoftoloru  opera  myfteria  Chrifti  d  Praifat.ia 
Angelos  didicifl'e,6c  cocludit.  Si  igitur  Principatus, &  Ioa^- 
Pote Piatcs,  Cherubim  quoque ,  &  Seraphim  hac  per  Ecclepa 
didicerunt) plane  constat ,  ipfes  Angelos  furnrna  cum  atten-. 
tione  eius  fefe  auditores  exhibere. Quippe  idcirco  no  parti  ho¬ 
noris  conf equimur,  quod  nobifcd  Angeli  difcat,qn<t  nefcntnt . 

Eiufdem  plane  fencetije  aftipulatpresfunCTheo-  XI  II. 
doretus,Thepphyladus,  OEcumenius.  Neque  ali  e  adEphcQ 
ter  fenfilfe  videtur  Hieronymus  f-,  de.hqcenim  Sa-  3-&I-adTU 
cramento  expjicat  verba  Pauli ,  cum  ait.  Abfconditi  £p|i  j. 
d  faculis  in  peo\hoc  ejt(  inquit)  quod  in  primis  temporibus 
fili  Deo  confirmatum  erat.  E,t  alibi  ? ;  Hoc  my  Et  trium  ait  g  1.  a4  Tim, 
tum  demum  appnruifie  Angelis, cum  nafcente  Domino  ceci-  3* 
nerunt  Gloria  in  txcelfts  Deo ,  &  illi  deinceps  in  deferto  mi - 
mEirarunt. Plinius  autem  explicans  Ifaiae  verba./wrer- 
togant  igitur  ait )  Angeli  rei  nouitate  perterriti  ■,  myfterium 
enim  ajftonis ,  &  RefurreElionis  ChriEli  fecundum  Apo- 
ftolum  Paulum  cunElts  retro  generationibus  fuerat  ignora¬ 
tum.  Hic  tamen  non  de  incarnatione  ,  fed  de  cruce 
agit ,  quam  conftat  ante  pnenotionem  peccati  non 
fuifte  deftinatam.Eodem  modo  loquitur  Cyrillus  h .  h  lib.  y  m 
Iuftinus  1  autem  Maptyr  explicans  verba  Daui-  jfa‘l®ra-5  & 
dis  k ,  Quis  eft  ifte  Rex  gloria  ’  Quoniam  enm(zk)illt,qui  ^  Regm^ 
in  calis  erant  principes, deformem  cum  fine  honore,  &  gloria  jl!a  vetba 
videbant, cum  eum  non  agnofeerent ,  quarebant ,  quis  hic  eft  Pauli  1.  »4 
tfex gloria plenusiNeque  aliter  loquitur  Anibrofius  E  *t~ 

ait  enim  Angelos  non  potuifte  cognofcere  hoc  my- 
fterium,nifi ex  reuelationejeam  vero  paulatim fuifte  XL III. 
fadam,vtiturq;  eiufdem  Dauidism  tcftimonio, cum  i  in  Dial. 
ait.  Tollite  portas  principes  veftras.  Et  alio  »  lpco  •,  Dubi-  curaTrypb, 
tarum ( in quit)e tiam  Angeli ,  cum  refugeret  ChnElus ,  du-  ^ 
buaucrurn  PotcElates  calorum, videntes  quod  caro  in  calum  aj  ^3f  c  1 
afeenderet.  Denique  cum  loqueretur  0  de  lofepho  m  pfalij.9. 
Virginis  Deiparas  fponfo ,  negat  illum  incarnationis  «  Pb.4c  iis, 
myfterium  coenouifle  ,  atque  idcirco  voluifleafe  Sul.myfter' 
Virginem  ditmttcre. Quomodo  ergo(zit)homo potuit  ditu-  cap-7- 
num  [cire  fecretum  ,  quod  Angeli  nefiebant  ?  Alia  multa  0  de  indic, 
proferri  poftent  ex  Gregorio  Nyffeno,Beda,  &  aliis:  Virg.cap.j, 
fed  htec  pauca  indicafte  fit  fuerit, 'qiiae  non  propter- 
ea  allata  fune  d  me  ,  vt  negem  Angelos  habuifte 
Chrifti  fidem  ,cum  alia  omnia  alibi  docuerim  ,  fed 
vt  pftendam  quantopere  veteres  Patres  ab  hoc  re- 
centiorum  inuento  abhorruerint.- ” 

Celeberrimum  putatur  Ioannis  Apoftoli  P  tefti-  XLIV, 
mortium,  defer  ibit  enim  bonoru  ,  malorumque  An-  p  Apoc.  n» 
gelorum  praslium  occafione  mulieris  excitatum,- 
quae  infantem  pariebat,  cui  Draco, hoc  eft, Diabolus  Am0(ieus 
infidiabatur,vt  eu  voraret.  Miiliererti  quippe  B.Vic-  fa  pua  Apo- 
ginem  interpretantur,  infantem  ver^>  Chriftum;quo  cal.  &  Ca- 
maximi  argumento  reccntionis  ,(i  quidam  trium-  ter.  deglor. 
phanr.  Et  quidem  praelium :illud  de  lapfu  Diaboli, 
qui  fua  dicitur  cauda  tertiam  ftellarum,  id  eft,  Aii-  r  Magift.in 
gelorum  partem  traxifle  de  c*lo  ,  Theologi  r  non  z.d.6.Henr. 
ignobiles  explicant.  Verum  antiquiores  Theologi  in  Pum- D- 
vaticinium  illud  ad  futura  referunt-,  non  aurem  ad  Thom' ^ 

c  s  .;  ,  q.tfj.art.s. 

praetentorum  narrationem  j  rer§  enim  de  pugna 
|oquuntura 


a  lib.  4.  de 
fyrab.  ad 
Catec.c.i. 

b  I.  4.  Mor. 
c.i3.1ib.3i. 
c.14  lib.34. 
cap.  7. 

c  Apoc.ii. 
d  Dimid. 
temp.cap.4. 

XLV. 


e  cap.  14.11. 


f  Pfal.  109. 
in  princip. 
gcap.iX  64. 

h  cap.  vlt. 
19- 

i  ad  Hebr. 
*  3- 


XLVl. 


k  cap. 4.4. 


1  cap.  19  18. 


m  Matt.io. 

II. 


n  cap. 5. 48» 


XL  VII. 

o  Durand. 
in  i.d.j.q.i. 
Caiet.  Gen. 


pCaiei.loc. 

3«di?. 


Explanatio. 


3*5 


loquuntur,  quas  eft  inter  fideles  ,  &c  Dxmonem  ,  vt 
docet  Auguftinus  *  ,  qui  tamen  mulietem  Beatam 
Virginem  ,  infantem  vero  Chriftum  fignificare  non 
negat,  fed  ad  Ecclefiam,  &  fideles  fignificandos  tras- 
ferri  autumat.  Gregorius  b  /impliciter  Ecclefias  pu¬ 
gnam  cum  Dasmone  •,  &  praecipue  cum  Antichrifto 
explicat.Idemque  fignificat  Beda c, indicat  Profper  d, 
aliique  non  pauci. 

Itaque  hic  Ioannis  locus,  qui  plurimi  fit  d  multis, 
parum  ad  rem  pertinet, cum  non  poflit  ad  res  praete¬ 
ritas  transferri, fed  de  rebus  futuris  vaticinium  con¬ 
tineat  ,  quod  quale  fit ,  nonnifi  diuina  Spiritus  luce 
cognofci,&  comprehendi  poteft  Iam  vero  cum  pro 
certo  ponant,  deferibi  ab  Ifaia e  Diaboli  cafum  ,  ex 
eo  loco  conflare  aiunt ,  appetiuifle  Diabolum  federe 
in  monte  teftamenti,&  Dei  fimilitudinem  concupil- 
fe;quae  aliter  explicari  nequeunt.nifi  dicamus,  expe- 
tilfe  Daemonem  vnionem  hypoftaticam, ledere  enim 
ad  dexteram  Dei  Patris  proprium  eft  Chrifti.  ItA 
enim  loquitur  Dauid  f  •,  Dixit  Dominus  Domino  meo: 
Sede  d  dextris  meis. Ex.  Chriftus  apud  Matth^um  Vi¬ 
debitis  Filium  hominis  J edentem  a  dextris  virtutis  Dei.  Et 
Marcus  h  ;  sijfumptsts  eft  in  calum,&  fedet  d  dextris  Dei. 
Denique  Paulus  i  ;  Sedet  ad  dexteram  maieflatis  in  ex- 
cri/ir. Similitudinem  autem  Dei  potiffimum  in  vnione 
hypoftatica  fitaelTe  affirmat, qua  natura  affiimpta  ra¬ 
tione  diuina:  hypoftafis  diuina  appellatione  fortitur. 

Sed,vt  fupra  monui ,  locus  ille  propheticus  longe 
alium  habec  literalem  fenfum  :  &  vt  admittamus  . ad 
Diaboli  cafum  pertinere, non  dicitur  Daemon  federe 
voluifle  ad  dextram,  fed  fimpliciter  federe  in  mon¬ 
te  teftamenti.  Alij  autem  permulti  in  regno  Chrifti 
federe  dicuntuiqnam  in  Apocalypfi  k  in  etreuttu /edis 
fedilia  vigintiejudtuor  fuilfe  dicuntur, fsptr  thronos  vi- 
gintiquatuor  feniores  /edentes ,  circttmamicli  veHimentis 
albis, eft  in  capitibus  eoru  corona  aurea.  Et  Chriftus  apud 
Mattha:um  J  pollicetur  Apoftolis  feffiiros  illos  fuper 
/edes  duodecim  iudicarttes  duodecim  tribus  Ifrael.  Quod  fi 
admittamus  concupifle  Daemonem  dextrum  allidere 
Deo, non  propterea  tamen  cogimur  affirmare,optaf- 
fe  illum  vnionem  hypoftaticam;filij  namque  Zebe- 
daei  dextram  ,  &  liniftram  in  regno  Chrifti  petie¬ 
runt  m  ,  qui  de  vnione  hypoftatica  ne  cogitabant 
quidem.  Ea  enim  loquendi  ratio  lingularem  quam- 
dam, atque  eximiam  dignitatem ,  &  excellentiam  fi- 
gniheat,  quam  potuit  Daemon  appetere,  etiamfi  de 
vnione  hypoftatica  nihil  cogitarer.  Similitudo  vero 
Dei  citra  culpam  appeti, atque  haberi  poteft, praefer- 
tim  imitatione, quomodo  dixit  Chriftus  apud  Mat¬ 
thaeum  n  \E  itote  ergo  vos  perfecti,  ficut  (ft  Pater  vester  ca¬ 
le  flis  perfettus  eft .  Addo  quod,  vt  non  ita  multo  poft 
oftendam  ,  pluribus  aliis  modis  potuit  Daemon  di- 
uinam  fimilitudinem  concupifcere. 

At  ab  humana  natura  defumpto  exemplo  arbi- 
trantur,vt  primo  Parenti  impolitum  fuit  pr^ceptum, 
ita  dccuilTe  alicui  praecepto  0  lubdi  Angelos  3  nul¬ 
lum  autem  fingi  polle  praeceptum,  quod  Angelicam 
nobilitatem  magis  decear,  quam  vt  Chriftus  Domi¬ 
nus  proponatur  adorandus.  Sed  primum  ,  vt  paulb 
ante  docui,  II  diuina,  &  naturalia  praecepta  exci¬ 
pias  ,  nullum  prarterea  praeceptum  pofitiuum  in  An¬ 
gelis  admittendum  cenfet  Chryfoftomus.  Deinde  £* 
qui  maxime  probant  praecepturo  rerum  fuprana- 
turalium, fidei  prqceptum  adroittunt.Pluriroa  autem 
pertinent  ad  fidem  ,  quae  nullam  cum  incarnatione 
Chrifti  cognationem  habent ;  praeceptum  aurem  de 
Cbrifto  adorando  Angelis  imponi  non  potuit,  nifi 
Chriftus  etiam  feclufo  peccato  fimpliciter  venturus 
fuilTet.  Quod  non  modo  non  eft  certu,fed  omnium 
propemodum  vererum  Patrum  fententiae  aperte  re¬ 
pugnat.  Adde  quod  hoc  etiam  praecepto  admiftb  vix 
*  »  Bened.  luflinian.in  EpijlB.Iud . 


A  potc-ft  Angelici  peccati  natura'  explicari .  Nam  fi  Dae¬ 
mon  renuit  Chriftum  adorare  ,  quod  ei  adorationis 
cultum  nequaquam  deberi  exiftimarer,  turpi,  plane¬ 
que  indigno  errore  lapfus  eft  ,  cum'  Deus  humanae 
naturae  copulatus  fit  cultu ,  ac  veneratione  digniffi- 
mus.  Sin  autem  Deo  indignum  iudicauic,fe  praerer- 
milfo  humanam  fibi  naturam  hypoftatice  afcifcere, 
apertilfime  falfus  eft  Quod  quamquam  in  rebus  fu- 
pranaturalibus  non  videtur  ab  Angelica  natura  alie¬ 
num,  exigit  tamen  praecurrentem  nonnullam  volun- 
-tatis  deprauationern,  atque  ita  primum  Angeli  pec¬ 
catum  ellc  non  poteft. 

An  dicent ,  primam  deprauationern  voluntatis  XL  VIII. 
g  fuille  fuperbiam,  quafe  ipfum  humano  generi  pro¬ 
tulit, dignioreinque  iudicauit,qui'a  diuina  hypoftafi 
a flu meretur,  vnde  orta  fit  inuidia,  &  procepti  detre- 
<ftatio,quo  totum  peccatum  perfedtum  eft?Verum  fi 
primum  illud  iudicium ,  quo  fe  Angelus  vnione  hy¬ 
poftatica  digniorem, quam  hominem iudicauit, in¬ 
tra  cognitionis  fines  claudebatur, non  modo  verum, 
ac  certum  erat, fed  omni  penitus  culpa  vacabat :  na* 
tura  enim  Angelica,  fi  per  fe  fpe&etur ,  cum  eft  ho¬ 
mine  nobilior, cum  aeque  potuit  a  verbo  affiimi.  Sin 
autem  pradficum  iudicium  erat,&  diuinam  praefini¬ 
tionem  damnabat  ,  caeco  profedfo  errore  Angelus 
labebacur,  ac  propterea  procurrentem  deprauatio- 
C  nem  poftulabat,quac  non  facile  indicari  poteft,  cum 
infinita  quaeftio  inftituenda  Videatur.  Itaque  aiunt 
iudicium  illud  fuilfe  in  fola  cognitione  politum ,  Sc 
feclula  praefinitione  diuina, omnino  verum, in  eo  ta¬ 
men  fpedfata  fine  natura:  nobilitate ,  nimium  libi 
placuifle  ,  &  vnionem  hypoftaticam  quali  fibi  iure 
debitam  immoderatius  appetiuille.  Quod  fi  negem 
accidere  potuilfe, plane  defipiam;fed  ira  fatftum  efle 
nego  vllo  certo,  aiit probabili  argumento  firmari.  XLIX. 
Qua  in  re  fubciliter  vitro  citroque  quaeftio  inter  a  Gen3  ‘5« 
Theologos  agitatur ;  neque  in  praefentia  ea  curiolius 
inueftiganda  videtur.  Hieron  in 

Iam  vero  quod  addunr  ad  extremu,  nullam  pror-  qq. Hebr.  in 
fus  afferri  legitimam  rationem  ,  cur  tantopere  Das-  Gen-  c**ry- 
mon  hominum  genus  inledfcetur ,  Sc  vexet,  nili  eum  Ra¬ 

dicamus  00  tam  lingulare  beneficium  humano  ge- b\u.  in  ili. 

neri  concellum  inuidia:  ftimulis  agitari,  omniaque  loc.Leofer. 

tentare,ac  moliri,  vt  quando  incarnationem  Chrifti  ^at* 
humano  generi  eripere  non  poteft,  plurimos  tameri  ^^'ryfoft 
eius  Irudfu, atque  vtilitate  fpolict.  Sed  nihil  eft,  cur  17.  in 
inuidiae,  atque  odij  caulam  cmiofiusinueftigemus,'  Gen.  Ambjr. 
cum  ex  iis,qu£  paulo  ante  veteru  Patrum  teftimonio  frgafoc. 
confirmauimus,luce  clarius  coftet,  plurima  fuprana-  j 

turalia  beneficia  humano  generi  Damonem  inui-  iic  c  ^ 
difle,cum  prius  tamen  grani  fuperhte  fcelere  obftri-  l.i.  de  Gen. 
dius  elfet.Ihdc  vero  maximum  odij  increroetum  Ac-  contra  Ma- 
ceffit,quod  primo  Parente  in  fraudem  indu<5to,diui-  "xmo- 
nitus  didlum  a  eft  Dasmoni.qui  in  ferpente  latebat;  rai.c38.Ea- 
Jmmicitias  ponam  inter  te,  et  mulierem,  cft  femen  tuum,  &  cher.  lib.  *, 
ft men illius.  Tunc  enim  incarnatio  Chrifti  promifla  deGen.c.i* 
eft,diciturque  proprie  Chriftus  femen  fcemin^, cuius  BeJ:nar<I- de 
vi,atque  autftoritate  omnis  Daemonis  conatus  facile  fignumma- 
E  reprimi, penitufquc  reftingui  poteft.  Verba  enim  illa  gnu.  Beda, 
ad  Virginem,,  Sc  Chriftum  pertinere  communis  eft  &Raban.in 

prifeorum  Patrum  b  fententia.Et  quidem  agi  de  fin-  jU”’ 

1  1  ,  c  r  1  b  d  Audr.  ep. 

gulari  quadam  froemina ,  qua:  lerpenns  caput  come-  je  viro  per- 
reret,  plurimorum  c  fenrentia  confirmatur.  Proprie  £edo  inter 
vero  eum  locum  ad  Virginem  Deiparam  referen-  opera  Hier, 
dum  elfe  non  pauci  d  alfeuerant.  Indeigitur  magno- 
pere  creuir  Da:monis  odium  in  hominum  genus,  Lipo.  in^ca- 
quod  vehemeter  cuperet, plurimos  morratiu  a  beata  tena  Rupet. 
vita  abducere, &  ad  fempiterna  fupplicia  pertrahere.  ln  cum  l°c* 
Quce  ou  ira  lint, latis, vr  arbitror, oftefum  eft,recen-  &  alli  aot * 
t iorum  fentetiam  nullo  ftabili,aur  firmo  fundameto  ^3^CI' 
■niti.Sunereif,vt  quoniam  fupra  edocuimus, primum  c  ^ 
dd  z  peccaffi: 


316  Epift.  B.  ludx 


peccafle  Daemonem ,  quod  Te  ipfum  peruerfo  amore 
dilexerit ,  quandoquidem  vnionem  hypoftaticam 
appetiifle  non  placet, paucis  explicemus,  quid  potif- 
fimum  fpedarit.  Quamquam  autem  non  nego,  po¬ 
tui  (Te  Daemonem  diuinam  squalitatem  appetere, ea- 
que  appetitione  grauiter  peccare  ,  vix  puto  tamen 
potuifle  illud  primum  efle  Angeli  peccatum.  Fateor 
quidem  ea,  quaefunt  impoflibilia,etiamfieiufmodi 
efle  ihtelligantur ,  pofle  tamen  flue  cum  laude ,  flue 
cum  vitio  expeti.  Nec  enim  dubito  Daemones, caete- 
tofque  omnes,quifempirernis  fuppliciis  cruciantur* 
tametfl  non  ignorant ,  Deum  efle  immortalem ,  nec 
pofle  vllo  pado  interire  ,  aut  a  iuftitia  deficere ,  aut 
denique  omnipotentia  carere ,  quia  tamen  vident, 
quidquid  horum  accideret ,  erui  fe  pofle  a  fempiter- 
nis  cruciatibus  ,  ea  omnia  non  minus  ftult£  ,  quam 
improbe  appetere.  Non  alia  ratione  crediderim  po* 
tuifle  Daemonem  cupcre  diuinitatenl,  fcd  ea  appeti¬ 
tio  nonnifi  a  corrupta ,  &  deprauata  voluntate  oriri 
potuit, vt  primum  peccatum  efle  nequiuerit.  Neque 
vero  exiftimandum  eft,  dum  Angelus  diuinitatem 
appeteret,  proprium  interitum  quaefiuifle.  Tametfl 
enim  haec  duo  inter  fefe  ita  connexa  funt ,  vt  alte¬ 
rum  ab  altero  feiungi  non  queat ,  potuit  tamen  An¬ 
gelus  alterum  fine  altero  mente  concipere ;  quod  iis 
ferme  accidit ,  qui  ad  magnum  aliquod  malum  eui- 
tandum  mortem  fibi  confcifcunt. 

J,  I,  Quamobrem  cenflierim  peccatum  Angeli  collo- 
candum  efle  in  quarta  fuperbix  forma ,  quia  videli¬ 
cet  itainfpexi»-  bonafua  tum  naturalia  ,  tum  fupra- 
naturalia ,  vt  purauerit  fe  fingulariter,  ac  prae  ceteris 
habere  >  quae  habebat ,  idqueab  aliis  exillimari  vo- 
Iuifle,in  quo  fuit,  vt  diximus,  peruerfus  amor  fili,  &c 
iniqua  proprias  excellentia;  appetitio.  Id  enim  infi¬ 
rmant  omnes  ferme  fandi  Patres  ,  quipropterea  in¬ 
terdum  affirmant,  quaefiuifle  Daemonem  Dei  aequa¬ 
litatem.  Quemadmodum  enim  Deus  fuis  naturali¬ 
bus  bonis  beatur ,  ita  voluit  Dcemon  fuis  bonis  ex¬ 
pleri  ,  &  in  fe  ipfo  vltimum  finem  collocari ,  quod 
•a  lib.ir.de  inflnuat  Auguftinus  a,  cum  ait  audore  Apoftolo 
Gen.adlitc.  Paula  b  ,  radicem  omnium  malorum  ejfe  auaritiam  ,  in 
b i  adTittl  ^,MTn  CDtabolus  jibi ,  ac  propter  fe  appetendo  non  pt- 
g  ‘  cuniam,  fed  propriam  potettatem.  Neque  aliud  flgnifica-» 

c  de  cafu  re  videtur  Anfelmus  e,  qui  ait  Diabolum  appetiuifle 
piafcolic.4.  fibi  aliquod  commodum,  quod  tamen  non  erat  ho- 
neftum.  Propriam  itaque  excellentiam  appetiit ,  vt 
commodam  fibi ,  &  quodammodo  implicite ,  hoc 
eft,vnica  adione  naturalem,  ac  fupranaturalem  bea- 
titudinem;potuitque,vt  diximus,  vnionem  hypofta¬ 
ticam  appetere,  qua;  tamen  non  conftitueret  diftin- 
£ium  peccatum, fed  erufdem  peccati  grauitatem  non 
leuiter  augeret. 

Ut.  Quamquam  autem  non  nego,  fi  harum  appeti¬ 
tionum  natura  fpederur ,  potuifle  illas  ex  interuallo 
diftingui ,  ac  propterea  plura  conftituere  peccata* 
vero  tamen  fimilius  eft,vnica  adione,  vnicoque  fla- 
gitio  fuifle  ea  omnia  ab  Angelo  expetita.  Et  appeti¬ 
tus  quidem  beatitudinis  naturalis  licet  ipfo  ftatim 
exortu  fit  inditus  ab  auctore  naturae,  atque  idcirco 
3c  honeftus ,  Angelicae  naturae,  fit  maxime  con- 
fentaneus,  potuit  tamen  Angelus  praetermifla  fiipra- 
naturalis  fcelicitaris  cogitatione ,  in  naturali  vehe- 
d  i.i.cj.isi,  mentips  obledari.  Quod,  vt  oftendit  D.Thomas  d, 
ar.4.ad  1.  pertinet  ad  fiiperbiam*  Delettari  enim  (ait)  in  propriis  bo¬ 
nis, ac  fi  a  Deo  noeJfent,ad  vitium  fuperbia  fpeClare.  Itaque 
peccauit  Angelus, quod  non  quidem  in  adu  fignato 
(vt  Dialedici  loquuntur)  fed  in  adu  exercito  ,  fe 
quali  vltimum  finem  conftituerit,  neque  naturalem 
beatitudinem  in  Deum  retulerit.  Quod  vero  attinet 
ad  iupranaturalis  beatitudinis  appetitionem, fuit  illa 
quidem  initio  fui  diuiiue  gtatix  beneficium,  &c  fun- 


A  dio  plane  fupfanaturalis  3  poftmodum  vero  potuit 
Angelus  eiu^  dignitatem ,  &  prxftantiam  praecisi 
fpcdafe;  eamque  tSquam  natura»  fuae  debitam  expe¬ 
tere, quod  procul  dubio  ad  fuperbia?  vitium  refertur. 

Quae  cum  ita  fint, Angeli  peccatum  in  praepoftero  b  1 1 1. 
amore  fui  pofititm  fuit ,  Sc  in  appetitione  excellen- 
tiae,ad  quam, tamquam  ad  vltimum  finem  omnia  re¬ 
tulit.  Quoniam  vero  peccatu  fuperbiae  fubfequutam 
fuifle  diximus  inuidiam,  placet  in  praefentia  Augu- 
ftini a  verba  adfcribere.  De  Diabolo  (inquit)  nonnulli  al'b.n.de 
dicunt ,  ipfum  eifuijfe  cafum  d fitpernis  fidibus ,  quod  inui- 
derit  homini  fafto  ad  imaginem  Dei ;  porro  hac  inuidia  fi-  cad?m  1.14, 
quitur  fuperbiam,non  prae  edit.  Non  enim  caufa  fuperbiendi  de  ciuit. 
ejlimiidentia,fid  caufa  inuidendi  fuperbia.  Cum  igitur  fu-  caP*! 

J3  perbia  fit  amor  excellentia  propria,  inuidia  vero  fit  odium  fe¬ 
licitatis  aliena ,  quid  inde  nafiatur  ,  fatis  in  promptu  eft. 

Amando  enim  e/uifi/ue  excellentiam  fitam  vel  paribus  inui - 
det, quod  ei  coaquentur,vel  in  ferioribus. ne  fibi  coagitemur, vel 
fuperioribus,quod  eis  non  coaquetur,  Superbiendo  igitur  inui - 
dus,non  inutdendo  quifque  fuperbus  eft.  Ita  apparet ,  po¬ 
tuifle  Daemonem  Deo,&  hominibus  inuidere.  Et 
inuidifle  quidem  humano  generi ,  multorum  vete¬ 
rum  Patrum  teftimonio  fupra  oftenfum  eft ,  idque 
egregie  viri  dodi  b  confirmant.  Potuit  autem  ipfi  b  Guil.  Pa- 
Deo  inuidere,  quem  vidir  naturaliter  ita  efle  bea-  prj^* 
tum,  vt  ea  beatitudine  carere  nequaquam  poflet.  vniucrc.j7? 

Hoc  iraque  modo  rede  dixit  ludas  Angelos  non  L I  V. 
feruafle  fuum  principatum, hoc  eft,  primaeuam  illam 
(3  excellentiam,  &  dignitatem,  quam  gratix  beneficio 

adepti  erant  3  omnibus  enim  gratuitis  bonis  fpoliati  c  lib.10.de 
aeternis  cruciatibus  addidi  funt.  Quamobrem  meri-  ciuit  c  1  ?• 
tb  fubdit 3  fed  dereliquerunt  fuum  domicilium.  Quod-  I- 
nam,quxfo)domiciliumintelligit?An  beatam, atque  e  bb.n.de 
immortalem  vitam  ?Caue  fufpiceris  :  vtenim  feribit  Gen.  ad  lit. 
B.  Auguftinus  c,ad  beatitudinis  rationem  fpedat,  vt  c..  j.&I.  u. 
amitti  non  queat.  Et  B.  Thomas  d  apertiflime  indi-  f^jb^ecor* 
cat, beatum  non  pofte  peccare.  Itaque  Auguftinus  e  &  grat.c.io', 
ait ,  Damonem  msmcjuam guttaffc  dulcedinem  beata  vita,  g  iib.14.de 
quam  (inquit)  non  vtique  acceptam  faftidiuit ,  fed  nolendo  ciuit. 
accipere  defenttt ,  &  amifit.  Quocirca  cum  alibi  f  ait,  h  1‘b.n.de 
Drtmones  fuifle  beatos, beatitudinis  nomine  flatum 
quemdam  vrcuque  perfedum  intelligit,  vt  ipfemet  j  defidead 
alibi  explicat  8.  Narfi  alicubi  h  aperte  affirmat ,  ne  Petr.cap.3. 
Angelos  quidem  bonos  ab  initio  fuifle  beatos,  quia  k  deEcclef. 
peccare  potucrut  Quod  etiam  afferunt  Fulgentius  &°f^n'C'iI’ 
Gennadius  k, Anfelmus  ’,  &  alij.  Fateor  ramen  mi-  1  de  cafu 
gnam  dubitadi  materiam  praebere  ,  qnx  de  cognitio-  Diaboli, 
ne  matutina  Angelis  concefla  non  vno  loco  diflerit  m  hb.4.  de 
Auguftinus  m  ,  cui  confentire  videtur  Bernardus  n.  J'*' 

Sed  ea  res  vberiorem  poftulat  dilptitacionem  ,  qua;  c-  lS. 
tota  eft  Theologica, &  alibi  d  nobis  explicata.  l.n.de  ciuit 

Aq  domicilium  intelligit  ludas  lociim,in  quo  pri-  c. 7. 19. 31. 
mum  conditi  funt  Angeli:  illos  enim  fuifle  in  cado 
conditos  afferunt  non  p^uri  °.  Fateor  Auguftinum  y 
alicubi  P  afljrmafle  ,  Angelos  fuifle  conditos  in  fu-  0  philo  lib. 
prema  alris  regione*, quam  fentetiam  piequidem,fed  de  opif.  fex 
nefeio  quam  vere  D.Thomas  ^  interpretatur.  Certe  dieru,  Ori- 
non  defuerunt.r,qui  aperte  negarent, Angelos  in  cx-  ^h^fofto  * 
g  lo  fuifle  conditos.  At  fcholaftici  omnes  magno  con-  Greg.  Nyfli 
fenfu  affirmat,conditos  fuifle  in  c^lo  Empyreo,quod  Ambrof. 
infinuat  Damafcenus  f, affirmant  Beda,  6c  Strabus  c.  P  *‘b.  3.  de 
Sed  vrcumquefe  res  habear,  rede  dicuntur  Angeli,  capnjg 
qui  peccauerunt  ,  dereliquifle  fuum  domicilium,  q  ,  p.  q.^r. 
Quare  rede  QEcumenius \Eos  veio(jinepait}qui  Ange-  ar.^.ad  vlt. 
lica  dignitatis  prattantiam  fuerant  confiquutt ,  vbi  ex  negli-  r  ^  beod.  & 
genua  in  fiso  principatu  non  permanfire ,  fed  datam  fibi  Dei 
benignitate  calefiem  vitam  reprobarunt ,  Deus  in  iudtcium,  de  perenn. 
id  eft,  in  condemnationem  magni  diei  fupphcij  intolerabilis  Philofc.38. 
referuautt  m  ignem, ficut  Christus  etiam  tnqwt  paratum,  &  'onhod6 
referuatum  Diabolo ,  &  Angelis  cius.  Er  qnidem  quo-  cap  ° 
cumque  tandem  loco  conditi  fint ,  vere  dixit  ludas,  t  Gencfq 
deferuijfe 


Explanatio. 


deferuiffe  malos  Angelos  proprium  domicilium;fiue 
quia  a  cxlo  deturbati  funt,  fiue  quia  ea  fefe  beatitu- 
dine  indignos  reddiderunt,  quam  adepturi  erant, & 
in  omnem  aeternitatem  perpetuo  retenturi, fi  in'gra- 
tia,&  caritate  percepta  perfeueraflent. 

L  V  I  ln  indictum  ( inquit  )  magni  diei  vinculi*  Aterni*  fub 

cahgme  refieruauit.  An  negat  Angelos  ,  qui  peccaue- 
runt,fux  damnationis  extremam  percepifle  fenten- 
a  Caiet  ep.  tiam  ?  Certe  hoc  indicare  vifi  funt  nonnulli  a ,  qui 
z.iJctri  cap.  Daemones  aliquot  in  hoc  aere  nobis  finitimo  cir¬ 
cumferri  affirmant,  quos  negant  aeternis  adhuc  fup- 
blib.de  nat.  pliciis  cruciari.  Infinuare  videtur  Auguftinusb,cum 
fusManich  Cn'm  Protl,l‘flct Petri  verba  (abAit.HincPeirtts oftedn 
cap.  3  3 .  adbnc  tu  vltimi  iudicij  poenam  deberi ,  de  qua  Dominus  c 
c  Matth.it.  dicit; he  in  gnem  aternum  ,qut  paratus  eft  Diabolo An- 
4f  •  gelu  em.  Gtuarmi*  iam poenaliter  hunc  infernum, hoc eft, 

tnfeyiorern  caliginofum  aerem  tamejuam  carcerem  accipe- 
dC^tech.  i.  nnt.  Simile  quiddam  fignificarc  vifus  eft  Cyrillusd 
Hierofofymitanus  ;  ait  enim  ,  cum  de  malis  Angelis 
loquittir:Sc4  nefcimiu  quanta  ille  tAngtlu  condonawrit, 
indulget  enim  &  illis.  Quin  etiam  hoc  non  obfcure 
cHom.iy.  innuere  videntur  Chryfoftomus  e  ,  &  H  erony- 
in  Mattii.  &  musdCerre  apud  Matthaeum  %  vociferantur  Daerao- 
Ioa™  4+  nCS  *n  ^1JCC  vei^a’  Qjfd  nobis, &  tibi  Itfu  fili  Des  ivetn- 

f  Matth.  8.  fi*  huc  ante  tempus  torquere  nos  ?  Ec  apud  Marcum  11 ; 
g  cap.8.19.  A  Ituro  te  ( inquit  Daemon  )  ner  Deum  ne  me  torqueas. 
heap.  f.7-  Denique  apud  Lucam  ‘  iildem  propemodtim  vec- 
»  cap.8.18.  bi s^obfecro  ie{ z\t)t\e  me  torqueas.Ex  quibus  vtcnmque 
colligi  videtur,  fuifie  illos  Daemones  abfque  fupph- 
k  cp.i.cap.  cio  Et  Perruskhoc  non  obfcure  infinuatjSi  enim  (in- 
»•4*  quit)  Deu?  Angelis  peccantibus  non  pepercit  ,fed  ruden¬ 

tibus  inftrnt  detraShs  m  tart arum  tradidit  cruciandos  m 
indutum  referuari.  Cui  mire  concinunt  haec  Iddx 
Apoftoli  verba. 

L  V  1 1.  Quocirca  rurfus  Anguflinus  I ;  peccaffe  autem  (ait) 
1  lib  n.de  quofdtlm  Angelos ,  &  in  huius  mundi  ima  dctrufos,qui  eis 
Cui  t.c.33.  veim  carcer  e/l  vfqne  ad futuram  m  die  iule  fi  vltirnam 
in  lib.  1 1  .de  damnationem. Ec  alibi  m;Scriprura(inq\ik)qna  neminem 
Ciuit.  cap.  fall:tj  dicti  e:s  Deum  non  peperctjfe  fic  ab 'illo  ejfe  tnte- 
l**  rnn  pradamnatos ,  vt  carcer  ibus  calgmis  inferni  retmfi 

traderentur  fcruandi,atcfuc  vlttmo  tu  dic- 0  puniend',  quan¬ 
do  eos  aternus  ipnu  accipiet ,  vbt  cruciaburriir  in  fecula  fe¬ 
cularum.  Quomodo  pen£  fempet  loquitur  Augufti- 
nQ.u3cft.19.  niis n. Quae  cum  ita  fint,  npn  eftprorfus  eorum  reii- 
jn  Nuin.  in  cjebda  fentenria,  qui  exiftimarunt  Angelos  qtiofda, 
Trad  95'. in  clu‘  *eil^s  peccauerunt,  in  hoc  inferiori  aere  ,  tam- 
loan.  quam  iricarccre  inclufosdetineri,vtdcinde  in  extre¬ 
mo  indicio  vna  cum  caeceris  fempi ternis  cruciati¬ 
bus  adiudicentur.  Non  autem  proptereacredide- 
rim.  idfadfutn  efle,  vt  ij,  qui  m  hoc  aere  detinemur, 
filis  nos  oppugnationibus  exerceant ,  &  explorent. 
Extra  enim  controuerfiam  videtur,  Luciferum  Dae¬ 
monum  principem  inferno  igne  rorqueri ,  qui  ta¬ 
men  creditur  &  primos  parentes  infaudem  impulil- 
fe,  &Chriftum  Dominum  fiiis  machinis  fruftra  op- 
pugnafle.  Sed  fi  dicendum  eft,  quod  fentio  ,  longe 
probabilius  exiftimo, Angelos  omnes, qui  peccarut, 
eamdem  fubiifle  damnationis  fcncentiam,&  fuo  iu- 
fto  fupplicio  quemque  torqueri. 

LVIII.  Quamquam  fortafte  poft  extremi  iudicij  diem 
ipforum  fiipplfcium  nonnullam  accipiet  acceflio- 
nem  ;  quod  locis  indicaris  non  obfcure  (ignificat 
Auguftinus,&,nifiegofallor,apudMatihaeum, Mar¬ 
cum,  &  Lucam  hoc  fupplicij  incrementum  Daemo¬ 
nes  deprecantur ;  eius  autem  fententix  refpectu 
dicuntur  viriculis  aeternis  fub  caligine  in  indicium 
oAdEphef.  magni  diei  referuari.  Quam  ob  caufam  Paulus  ° 
i-i.  Apoftolus  Daemonem  appellat  ,  principem  patefiatis 

p  Ad  Ephef*  Aeris  huius ,  qui  nunc  operam*  in  filios  diffidentia.  Ec  ali- 
4.11,  bi  P;  Non  efi  ( inquit)  nobis  collu-latio  aduerfus  carnem , 
&  ftnguinem  ;  fed  aduerfus  principes ,  &  patefiatis* 
Btned.  lusUntan.in  Eftft.B.  Iud. 


V7 


A  aduerfus  mundi  reElores  tenebrarum  harum  ,  contra  fpiri- 
tualia  nequitia  in  calefiibus.  Ait  autem  ludas ,  m  mdi- 
cium  magni  diei  vinculis  aterms  fub  caligine  referuari. Sed 
merito  quis  ambigar ,  an  tanrifper  velit  aeternis  vin¬ 
culis  eos  quali  in  cuftodia  detineri ,  quoad  extre¬ 
mam  fuae  damnationis  fententiam  fubeant;an  vero 
referuari  quidem  eos  dicat ,  quoad  extremo  iudicij 
die  vinculis  aeternis  fub  caligine  alligentur.  Ec 
mihi  quidem  hoc  pofterius  magis  arridet ,  nam  eo¬ 
dem  modo  accipienda  e(le  Petri  verba, fuo  loco.do- 
cco.Fateor  tamen  aliter  exiftimafle  Auguftinum,cui 
plurimi  recentiores  fubfcribunf  :  quin  etiam  idem 
fenfiflc  Clementem  Alexandrinum  ferunt,  qui  vici¬ 
num  terris  locum  ,  hoc  eft  ,  aerem  caliginofum  his 
B  Iudae.  verbis  fignificari  docet;  vincula  vero  interpre¬ 
tatur  amiftionem  honoris, in  quoconftiteranr,&  cu¬ 
piditatem  infimarum  rerum,cupidiratc  quippe  pro¬ 
pria  deuindfcos  conuerti  nequaquam  pofle. 

Sed  quoniam  ludas  imitari  videtur  Petrum  Apo-  LIX. 
ftolum,  eiufque  fententiam, ac  mentem  paucis  mu¬ 
taris  exprimit ,  aeterna  vincula  pofuifte  videtur  pro 
eo,  quod  Petrus  rudentibus  inferni  detra&os  fuifie 
fcnbit.  Caliginem  poiro  dixifle  videtur  pro  eo,  . 
quod  Petrus  rartarurn  nominat.  Non  video  autem 
qua  ratione  hic  aer  tam  late  fufus  rudentium  infer¬ 
ni, aut  vinculorum  nomine  deferibi  queat:  tamet- 
fi  autem  caligine  frequeter  obducitur, nefeio  tamen 
vtrum  pofiit  tarrarusappellari.Nam  quod  nonnulli 
C  dicut  ob  turbulentiam  a  verbo  TapWr]«,quod  Latind 
valet  turbo ,  tarrarum  vocari  ,  quod  fiepe  turbinibus 
agitetur,audio  ego  quidem,  &  vccumqueinrelligo, 
fed  vtrum  probandum  fic, aliorum  iudicio  permitto. 

Certe  conftat  tarrarum  infernas  terra:  partes  apud 
omnes  au&ores  fignificarc. Indicar  igitur  ludas  fuif¬ 
ie  Daemones  tartarcis  vinculis  aftridfos ,  vt  in  extre¬ 
mo  indicio  vna  cum  exteris  reprobis  damnationis 
lux  fententiam  audiant  ,  ac  propterea  iniudicium 
ait  magni  diei  vinculis  xrernis  fub  caligine  fuiffe 
referuatos.  Huic  explicationi  fauere  videtur  Ori-' 
genes  a;  /^(inquit)  efi  lex  ,  qua  etiam  Diabolum  ,  &  a  lib.  j.  In 
Angelos  eius  in  ignem  aternum,qui  eis  praparatm  efi, per-  cap.epift.  ad 
trahit.  Et  ficut  certum  efi ,  quia  neque  tlh  Angeli  aternis  oman* 

D  afirtcli  vinculis  ad  tudicm  feritarentur ,  neque  ifii  m  ignem 
aternum  ,  qui  eis  praparatus  efi, mitterentur,  n  fi  quia  po- 
fitam  fibi  d  Deo  legem  non  feruauerut,  neque  ad  nt dictu  ve¬ 
nirent, m  fi  co>ra  legem  ahqu>d  cornifijfent.lt a  ctrtri  videtur, 
quia  fi  cujtodilfsn ;  pofitam  fibi  legem,  neque  ifii  in  ignem 
suemum, neque  tlh  fub  sucrn.i  caliginis  vincula  decidijfent. 

Sed  mirum  videri  poteft  ,  cur  Apoftolus  in  his  LX. 
exemplis  reccnfendis  nullum  videatur  ordinem  reri- 
nuifle.cum  tamen  Petrus  eamdem  enumerationem 
redo  ordine  inftituat,  primo  enim  loco  Angelorum 
exemplu  ponit,huic  fuccedir  totius  humani  generis 
fiippiicium  ,  &Noetica  eluuio,  moxSodomiticum 
incendium  collocat;  hxcenim  omnia  certo  fibi  or¬ 
dine  (uccefterunr.  Ar  Judas  primo  loco  vltioneno- 
E  mmat  aducrfusc6tumacem,&  perfidam  Iudxorum 
gerem.;dein  de  Angelorii  lapfum,poftremo  Sodomx, 

&c  Gomorrhx  conflagrationem, cum  certum  fit, om¬ 
nium  primos  peccafle  Angelos,  &  ignem  in  Sodo- 
mam,  &  Goniorrham  multis  non  modo  annis,  fed 
etiam  <xculis  Iudaici  populi  internecionem  prscef- 
lifle.  An  hxc.quxad  rem  non  magnopere  petinenr, 
canonici  fcriptores,qui  diuini  Spiritus  dudu  fequu- 
tur.fibi  penitus  negdgenda  cenfent?Anidnonpror- 
fus  temere  fadu  efle  exiftimandumeft?Nam  cum  lu¬ 
das  ad  Hebrxos  porifllmum  fcribat,domeftico  illos 
primum  exemplo  perterrefaciendos  cenfuit,  poftea 
•  ad  diuinxiuftitix  feueritatem  amplificandam  exag- 
gerandamque  Angelorum  fupplicium  commemora- 
uit.  Ad  extremum  Sodomx  ,  &  Gomorrhx  confla¬ 
ri  d  }  grationem 


gi8  Epift.  B.  ludhe 


grationem  attingit,  vt  inde  Gnofticorum  mores ,  &: 
impuras  libidines  quafx  e  propinquo  perftringerct. 
Potuiflent  enim  Gnofticirefpondere  longe  feabefle 
ab  eorum  peruicacia,  quos  merito  Deus  in  folitudi- 
ne  peremit ,  ne  Palsftina:  pofleflionem  aflcque- 
rentur, neque  vero  quicquam  cum  Angelorum  fla- 
gitio  commune  haberejquippeqtu  naturalibus  eoi¬ 
oris  voluptatibus  indulgerent, quas  advniusDei 
onorem,  &  gloriam  referrent.  Ait  autem  Apofto- 
lus.eos  effe  Sodomitis, &  Gomorrhaeis  admodum  fi- 
miles,aut  etiam  illis  longe  deteriores.  Quamobrem 
fubdit. 

7  Sicut  Sodoma ,  &  Gomonha  ,  &  finitima  duitates 
Jimili  modo  exfornicata ,  efi  abeuntes  pofi  carnem  alte¬ 
ram  yfadx  fiunt  exemplum ,  ignus  at  emi  poenam  fiufh- 
nentes. 

Primo  exemplo  perftrinxit  ludas  perfidiam  ,  & 
cotumaciamjaltero  luperbiam,  atque  inuidiam-,iam 
hoc  tertio  ad  Simonianorum,Gnofticorumque  mo¬ 
res  propius  accedit ,  &  quam  graue  illis  fupplicium 
immineat, non  obfcure  indicat.Nominat  autem  So- 
domarn, 8c  Gomorrham,&  finitimas  vrbes.Nam  in 
acap.tf.14,  libro  Genefeos  aferiptum  eft.  Igitur  Dominus  pluit 
fiuptr  Sodomamyefi  Gomorrha  (ulphur,efi  ignem  a  Domi¬ 
no  de  calo, efi  fiubuertit  duitates  has,& omnem  arca  regio- 
nem,vniuerfios  habitatores  vrbtum,efi  cunela  terra  virentia. 
Finitimas  autem  ciuitates  exprimit ,  quas  fimili  modo 
exfornicata  eftrtt  ,  Graece  Quid  au¬ 

tem  fit  exfomicari  paucis  explicat  OEcumenius. 
JJoc  efi(inquit)deficiuerint ,  efi  dechn.innt, qna.fi  dicat, vt 
ego  interpretor ,  naturalem  ,  &  permitium  modum 
exceflerint,  vt  ludas  ipfc  mox  planius  explicat,  dum 
fubdit :  (fi  abeuntes  pofi  carnem  alteram.  Quid  autem 
hocfit,non  fatis  conuenit.Sunt  qui  carnem  alteram, 
alienam  interpretentur,hoc  eft, fceminam  non  legi¬ 
timo  connubio  iundam,vt  hoc  vitium  latiifime  pa¬ 
teat,  eafque  omnes  impuras  voluptates  compleba¬ 
tur  ,  quae  exrra  legitimum  coniugium  percipiuntur. 
Alij  aliquanto  pieffius tam  dicendi  rationem  expli- 
b  cap.  1. 17.  Can: ,  vc  mafculam  lioidinem  notet,de  qua  Paulus1* 
ad  Romanos  feribit  y  SmiUttr  autem  &  mafculi  relido 
naturali  vfiu  foeminaexarferum  in  defederijs  fuis  inuicem, 
maficuh  in  mafculos  turpitudinem  operantes yefi  menedemy 
quam  oportuit  yerrom  fui  in  femetipfis  recipientes. 

1 1«  Vtramque  explanationem  complexus  eft  OEcu¬ 

menius  i  Carnem  autem(mquit)altcram  vocat  rnaficuturn 
fiexum,quippe  qua  diuerfiafit,  efi  a  coitu  generationis  alie¬ 
na.  Caro fiquidem  ad  coitum  accommodata  foemina  caro  efi, 
tuxta  tdyquod  k  progenitore  nofiro  didumfuit :  Os  ex  ojfi- 
bus  meis, efi  caro  ex  carne  mca.Sh  marium  caro  altera  tfly 
idefiydiuerfa  a  coitu.  Quin  etiam  foemina  ea  efi  propria. (fi 
accommodata,  qua  vm  legitime  inngitur,nam  qua  profufa 
eft, ac  proftilutayaltera  etiam  ipfia  eft,(fi  aliena ,  parumque 
a  mafcttla  in  flagitio  dtfiare  cenfenda  eft.  Et  quamquam 
non  nego,  hanc  pofteriorem  explanationem  Apo- 
ftoli  verbis  vtcumque  aptari  pofle  ,  res  tamem  fub- 
ieba  omnino  poftuiare  videtur  ,  vt  caro  altera  ad 
praspofteram ,  ac  nefariam  libidinem  referatur ;  hoc 
enim  vitio,  &  foeda  libidine  infames  illae  vrbes  con¬ 
taminatae  erant,  &  Gnoftici ,  quos  potiflimum  haec 
oratio  tangit,  multam  hoc  foeditatis  genere  pecca¬ 
bant.  Quia  igitur  illi  igne  caelitus  miffo  abfumpti 
fnnt ,  rebe  ait  ludas  \fadi fiunt  exemplum ,  ignis  attrni 
poenam  fu ft mentes.  Indicans  praster  illum  ignem, quo 
eorum  corpora  ambufta  funt  ,  fubiiffe  illos  apud 
infe  ros  fempiterni  ai  doris  cruciatum.  Tantum  er¬ 
go  abeftjvr,  quod  nonnulli  falso  e.xiftimarunt,  cor- 


A  porco  illo  igne  fempiterna  fupplicia  redemerint^ 
vr  flamma  illa  caelitus  mifla  indicet  eos  igne  immor¬ 
tali  in  omnem  aeternitatem  apud  inferos  exuri. 

Caeterum  quoniam  faspe  in  factis  literis  aeternus  H  f. 
ignis  apud  inferos  commemoratur  ,  magna  fijit 
olim  ,  atque  adeo  nunc  eft  inter  Theologos  con- 
trouerfia  ,  cuiufmodi  tandem  flt  ignis  ille  infernus: 
fuerunt  enim  a  qui  opinarentur,  ignem  illum  fpiri-  a  Meminit, 
talem  elfe  in  corporeum, atque  inafpebabilem;  cui  lluIu.s  fo-- 
fententias  mirifice  fauet  Origenes  b,  docet  enim  il-  xhomqu 
lum  ignem  di ftinbx  effe  naturae  a  noftro  :  tribuit  deyerica.i. 
autem  illi  vrendivim,  dc  luce,  ac  fplendore  du-  &  in  ^d.50. 
bitat.  Alibi c  inferorum  ignem  a  peccatorum  mul- 
titudine  in  Angulis  procreari  affirmat,  eo  plane  mo-  4-d”aAp«. 

B  do  ,  quo  febris  in  corpore  ab  humorum  multitudi-  tc  defendit 
ne  excitatur,  eademque  ratione  omnia  damnato-  Cacer,  opuf. 
rum  fupplicia  interpretatur.  Denique  alibi d  ignem  ^cigncin- 
metaphoricc  ,  non  aliter  ac  vermem  accipiendum 
cenfer.Quamquam.vc  verum  fatear,  ea  mihi  horni-  lorum, 
lia  hinc  inde  ab  aliquo  confarcinatore  excerpta  bHom.13. 
videtur  •,  nam  ea  quidem  verba  aperte  leguntur  an1Exod* 
apud  Hieronymum  f.  Cett£  Gregorius  f  Nyflenus  riar.cVi  1. 
ne  locum  quidem  inferni  putat  effe  corporeum.  In  d  Hom.j.ia 
eamdem  fententiam  loqui  videtur  ChryfoftomusS .  diuer.Mat. 
Ignis  (inquit)  tbi  efi ,  efi  tenebra  ,  efi  vincula ,  efi  vermis  *  jfai^It  ia 
immortalis , fe d  nomhac  fiola  ifiis  nomirvbm ,  nec  talia  de -  fjne 
monftrantar.fed  aha  multo  pci>ray  efi  multo  fieutriord,qua  f  De  refur.S 
nominibus  vfitatis  appellata  fiunt.  Addit  ignem  illum  an|™a- 

C  carere  luce,femper  arderc,  &  effe  noftro  igne  aerio- 

rem.  Damafcenu$hautem  j  Tradentur(\n<\u\t)pecca-  rtmii.  |,abet 
tores  in  tgnern  aternum  non  materialem  ,  qualis  efi  apud  hom.  44.  ia 
nos  yfed  qualem  noutt  Deus.  Addo  Aueuftinum  1  ,  &  Matt.& 
Gregorium  K ,  qui  ira  loquitur.  Gehenna  igms  cum  fit  pia,mf3n& 
incorporeus , efi  in  femjfos  reprobos  corporaliter  exurat,  nec  gehcn.qna: 
j {ludio  humano  fucccnditur ,  nec  lignis  nutritur.  habetur  Bi- 

At  contra  omnis  pen£  Theologica  fchola  apiid  °th‘fanft' 
inferos  ignem  corporeum  agnofeit, quod  etiam  non  .  j  y 
obfcure  infinuat  Clemens  1  Alexandrinus  au&ori-  iib.4.dcfi. 
fate  Ephefij,  qui  nouerit  ex  philofiophta  eam  ,  qua  per  ig~  dc  c.vit. 
nem  fit, expurgationem  eorum  ,  qui  male  vixerunt ,  qu  n n  1  lib.n.Je 
csc7Tvfcsmv ,  td  efi  ,  txuftioftem ,  (eu  inflammationem  poflea  I0” 

vocarunt  Stoici.  Pene  idem  feribit  Iuftinus  m  Martyr.  m0r.c.  14. 

D  Gregorius  "autem  Nazianzenus  ;  iVo/»/(inquit)pr<e-  1  lib.j.ftro- 
terea  tgnern  non purgattuumfied  affiidtuum,  flue  Sodomi-  mat^  ^ 
licum ,  qui  fiuper  omnes  pluit  peccatores  fulphure  ,  ac  ttm -  ^ 
peftate  permixtus  ,  fiue  qui  paratas  eft  Diabolo ,  (fi-  n  Orat.in  S, 
ytngchs  eius  ,  fiue  qui  ante  faciem  Domini  pracedtt.  Et  lauacr. 
Chryfoftomus  0 ;  In  ignis  (ait)j luuium  ,  atque  pelagus  0 
intrudemur ,  pelagus  impertranfiibile ,  atque  magnitudine  mij  b0mj[. 
accrbfifmum ,  w  quo  ignei  fluctus  montium  ttifiar  eri-  jn  Mat.& 
^««rwr.Ruifiis  alibi  P.  Expendito  vita  alterius  mala,qua  Hom.de 
fint  futura  ,  regni  calorum  pYtuattontm  ,  a  gehenna  Pr*ra  ‘aD  * 
m  nidum  dolorem  ,  vincula  perpetua  ,  exteriores  terte - 
bras  ,  vermem  venenatum ,  dentium  fremitum  ,  pref-  ep.adRom. 
furam  loci  angustam  ,  igneos  flumos ,  fornaces  mtrnquam  Pene  eadem 
reftinguendas. 

£  Et  Cyprianus  “i  j  Locus,  Genna  cui  nomen  efi,m.igno  Hom.i.ai 
plangentium  murmure,  ac  gemitu  ,  &  cruciantibus  fiam-  Hebrtos 
mh  perhorrenda  ,  fpijfia  caliginis  node  ,  faua  fiemper  r 

incendia  camini  fumantis  expirant  ,  globus  ignium  'y  ' 
ardatus  obftntitur  ,  &  in  varios  pene  exitus  laxatur,  pe 
tunc  fauiendo  in  plurimos  glomeratum  in  fe  ipfe  conuol -  Martyr.aut 
utt  quxquid  ardoris  emififi  edax  fiamma  cruciarit.  quicumque 
Hic  quibus  recufata  vox  Domini,  efi- imperia  f  ut-  ell  au&or. 
re  contempta ,  dts  fanbus  coercet  exitijs  ,  proque  meri¬ 
to  falutis  exada  vires  fisas  fuggertt  ,  dum  pars  fceleris 
crimen  imponit  ,  efi-  alios  quidem  moles  intolerabilis 
curuat  ,  alios  per  abruptum  cliuofi  tramitis  colltrtu 

.  vis  fima  pracipitat  ,  efi  catenarum  findentium  nexum 
graue  pondus  inclinat.  Hic  funt  &  quos  agens  ftrwtim 

rota , 


Explanatio.  319 


tota,  efr  indefeffa  vertigo, &  quot  tenaci  inter  fe  denfuate  . 
confirtfios  adharens  jprpon  corpus  includat  ,  vt  & 
abfumat  incendium  ,  cr  graue  ferrum  ,  &  fe  crucie 
*  l'k  Simfle  tur^J  mti^torum-  Gregorius  a  autem  quaerit ,  quo  t 
quiddam*1  C  m0(io  spiritus  ab  igne  corporeo  patiantur.  His  ad- 
lib.9.tnor.  do  Bafilium  Ifidorumc,  &Auguftinum  d,quiin- 
bPfal.2.8.  ter  castera ait.  At  vero  gehenna  illa, quod  etiam  Jlagnum- 
f  ^  borT  c  folphuris  dittum  eft,corporeus  ignis  crit,yr  crucia- 

’  '  bit  corpora  damnatorum. 

IV.  Quas  cum  itafint,non  aufim  affirmare,  certa  ,  Sc 

dlib.ii.de  Catholica  fide  credendum  efTc  ,  inferorum  ignem 
Ciuit.c.?.&  efle  corporeum  ,  neque  enim  ex  fecris  literis  id 
I0  'i6  lib  8  probari  poteft;  tamctfi  enim  ignem  frequen- 

de^Gen.ad  ter  nominant,  eadem  etiam  ratione  vermem  ap- 
lit.e.5.  fer.  pellant, quod  fi  vermem  omnes  metaphorice  inter- 
t8i.de  temp.  pretantur ,  cur  non  eadem  ratione  licebit  explicare 
fetide8'  ignem?cum  praefertim  ignis  in  factis  literis  frequen- 
ver.  Apoft.  tiffime  pernam ,  vexationem  ,  &  moleftiam  fignifi- 
fcr.50.de  cet ,  vt  egregie  obferuatum  eft  ab  Auguftinof.  Pof- 
remp  lib.  dc  fe  Vcto  jgnem  metaphorice  accipi ,  indicant  verba 
fid.&opcr.c.  apacl  Lucam  g  •,  Ignem  vem  mittere  in  ter- 

e  Hb.ti.de  ram ■  Ioannes  Baptifta  apud  Lucam  h  de  Chri- 

Ciuit.c.  10.  fio  ait :  Ipfe  baptizabit  vos  :n  Spiritu fanflo.&igne.  Et 
f  lib.  d.  8.  eloquium  Domini  ignitum  dicitur  ',vt  egregie  ob- 
Dific  3 1  &  fcruauit  Gregorius  Nazianzenus.  Adde  quod  ea  de 
lib.delidc,  nihil  adhuc  Ecclefiaftica  auctoritate  definitum 
& oper. cap.  eft,  tantum  enim  Ecdefia  docet ,  inferorum fup- 
!<>•  plicia  fore  fempiterna.  Quocirca  cum  in  Concilio 

f  ca”  1  Florentino  Grreci  aperte  profeffi  efient,  fe  purgaro- 
iPfaliis!  rium  ignem  non  agnofeere,  Synoduskrantiim  defi- 
40.  nit, purgatorium  efle, de  igne  verbum  nullum.Quod 

k  feff.vlt.  autem  de  igne  purgatorio  dicicur,idem  plane  de  ig¬ 
ne  inferni  fentiendum  eft ,  cum  fint  enifdem  plane 
naturx,nifi  quod  purgatorij  poena  aliquando  abfol- 
uitur,  inferni  cruciatus  in  omnem  perfeuerat  aeter¬ 
nitatem. 

V.  Huc  accedit  quod  veteres  Patres.vt  ex  fuperiori- 
bus  conftat,in  varias  videntur  abiifle  fententias ;  6c 
qui  ignem  corporeum  aftruunt,obfcure  loquuntur, 
&  magna  ex  parte  populariter ,  multaque  conge¬ 
runt  ,  qua:  neceflario  metaphorice  explicanda  funt: 
enumerant  enim  catenas,  veCtes,  rotas,  &  id  genus 
alia.quae  abfque  metaphora  admitti  non  poliunt. Et 
qui  potilfimum  haede  re  di  deruit  Auguftinus  an¬ 
ceps  videtur, ac  dubius.Gregorius  autem  nundhoc, 
nunc  illo  modo  loquitur,  &  qui  ignem  nominant, 
more  Scriptura:  loquuntur,  nihilque  prasnprea  quas- 
runt,  fitne  verus, an  metaphoricus.  Et  quod  maxi¬ 
me  ad  rem  facit, nullam  video  rationem, quae  id  fide 
Catholica  credendum  prober.  Fateor  Scripturam 
ignem  appelIare;addo  etia  in  facrisb  teris  verborum 
proprietatem  'quoad  eius  fieri  pqftit ,  retinendam 
efle  ,  fed  cum  eodem  loco  alia  ponantur  ,  quas 
nonnifi  metaphorice  accipienda  funt,  quis  audeac 
affirmare,  nonnulla  proprie,  alia  vero  metaphorice 
explicanda  efle? 

V I.  Quid  quod  in  eius  ignis  natura  conftituenda  in¬ 
ter  Theologos  non  conuenit,&  non  pauca  (uadent, 
etiam  in  igne  metaphoram  efle  admittendam ,  fl¬ 
uentibus  praefertim  non  paucis  ex  fandlis  Patribus? 
Nam  Chryfoftomi  ,  &  Cypriani  verba  magna  ex 

i  tib.a/.dc  parte  metaphorica  fui!  ,  &  Auguftinus 1  metapho- 
ciuit.c.io.fic  diferte  probat, qui  Diuitis,&  Lazari  hiftoriam 

^8-dc  metaphorice  explicat.  Ar  Paulus  m  fimiliter  ignem 
Gerua  it.c.  nommar>  Salm$  ( jnqUit )  ent,  fic  tamen  quafiper  tg- 

mi.adCor .~mm  ;  quafi  vero  non  hoc  etiam  loco  metaphora 
3-ij.  admrti  queat.  Verum  apud  Matthatum  “  Chri- 
a  cap.15.4i.  jgncm  aiE  iufemi  paratum  efle  Diabolo x  &  s4»~ 
gelis  etus  ;  ac  fi  dicat ,  fuifle  ignem  ab  initio  condi¬ 
tum  t  quafi  vero  non  potuerit  Deus  certum  ftippU- 


cium  Angelis  peccantibus  deftinarc  ,  co  plane  mo¬ 
do  ,  quo  primis  parentibus ,  fi  peccarent ,  commi¬ 
natus  eft  mortem  ;  pratterquam  quod  nullum  ex- 
tat  veftigium  creationis  eius  ignis  corporei.  Quae 
cum  ita  fint ,  falluntur  qui  exiftimant ,  hanc  fen- 
tentiam  tamquam  a  redta  fide  alienam  a  Hierony¬ 
mo  a  damnari,  qui  Origenis  tantum  errorem  refel-  a  In  epif.  ad 
lit ,  qui  aflerebat  b  fola  confcientia  ,  &  fcelerum  re-  Auir.  &  ad 
cordationc  impios  torqueri ,  eo  ferme  modo,  fluo 
a  febre  corpns  vexatur,  nulla  vero  adhiberi  extrin-  riar,&  ifom. 
fecus  fupplicia,  quod  nemo"  Catholicus  probat ,  aut  ?.in  diuer. 
probare  poteft.  vt  obferua- 

Nam  qui  negant  inferorum  ignem  efle  corpo-  * 

reum  ,grauiffima  tamen  admittunt  fore  damnato-  Annoc.  uj. 
rum  fupplicia ,  qua:  nomine  ignis  explicentur ,  quo  VII. 
etiam  referuntur  grando  ,  nix ,  &  fpiritus  procel¬ 
larum.  Sic  autem  feribit  Hieronymus  <■;  Igtits  quoque  c  Epift.  ad 
gehenna  ,  &  tormenta  ,  qua  Scriptura  fantta  peccato-  Auic’ 
nbus  comminhtur  ,  non  pofuit  in  fupplicijs ,  fed  m  con¬ 
fcientia  peccatorum  ,  quando  Det  virtute  ,  &  potentia 
omnis  memoria  deliciolum  ante  oculos  noflros  ponitur  ,  e*/* 
veluti  ex  quibufdam  feminibus  in  anima  dereltths  vni- 
iterfa  vitiorum  feges  exoritur ,  &  quicquid  feceramus  in 
vita  vel  turpe, vel  impium ,  omnis  eorum  in  confpeSlu  noflro 
pttlura  dtfcrtbitur ,  acprateritas  voluptates  mens  intuens 
confcientia  punitur  ardore ,  poenitentia  f 'mulis  confodi¬ 

tur. Ex  alibi'1; Quia igitur(in<]uit)funt plerique.qui  dicunt ,  j  A(j 
non  futura  pro  peccans  ejfe  fupplicia  ,  nec  extrtnjccus  adht-  5. 
benda  torrncntafedipfum  peccatum, &confcientiam  dclitli 
cjfe  pro  poena,  dum  vermis  in  corde  non  moritur, in  ani¬ 
mo  ignis  accenditur  in  fimi!itudinemfcbris,qu£  non  torquet 
extrmfecus  agrotanttmfed  corpora  ipfa  corripiens  pumt  fine 
crutiatuum  forinfecus  adhibitione,  qua  pojftdet.  Has  igitur 
perfuafoneSitfr  decipulas  fraudulentas  verba  mansa  appel- 
lauitydr  vacua  .Ira  apparet  redle  a  Hieronymo  confu¬ 
tari  Originem, non  autem  Catholicos, qui  vera  fup¬ 
plicia  exrrinfecus  adhiberi  affirmant,  qua:  propor¬ 
tione  quadam  iis  refpondeant.quae  rebus  corporeis 
fignificantpr.Nam  alioqui  fi  numquam  liceat  d  vo¬ 
cum  proprietate  recedere  ,  dicamus  fanc  animam 
Diuitis  in  inferno  detenti  habuifle  oculos ,  quibus 
Lazaru  cerneret, &  lingua  fuifle  proditam, qua:  aqua 
corporea  refrigeranda  eflec ;  Lazari  item  animam 
manus  habuifle, ac  digitos,quibus  aquam  attingeret. 

Quod  fi  h<jc  omnia  vera  quidem  fuifle  dicamus, qu^ 
proportione  quadam  rebus  corporeis  refpondeanr, 
non  tamen  prorfus  talia, qualia deferibuntur, nemo, 
fi  lapiat, iure  reprehendat. 

Fateor  tamen  longe  probabilius  efle  ,  &  facris  li-  VIII. 
teris  magis  confenraneum  ,  inferorum  ignem  ve¬ 
re  ,  ac  proprie  efle  corporeum.  Hoc  enim  magis  fi- 
gnificant  facra?  litera? ,  8c  prifei  Patres,  quos  fiipra 
nominaui,accedenre  praefertim  totius  ferme  Tluo- 
logicae  fcholae  con fenfijjita  maxime  ab  Origenis  er¬ 
rore  recedimus.Nifienim  ignis  corporeus  afferatur, 
vix  poteft  conftirui,  qnasnam  fuppliciapra?ter  con- 
fcicntiam,&  peccati  recordationem  extrinfecus  ad¬ 
hibeantur  ,  qua:  ignis  vftioni  proportione  refpon- 
deant,cum  praefertim  feclulo  igne  corporeo  vix  vlla 
excogitari  poffit  ratio,  cur  inferorii  corporeus  locus 
conftltuendus  fit.  Cum  igitur  ait  ludas  ,fatt&  funt 
exemplum,  igrns  Aterni  poenam  fuHinentcs  \  indicat  im¬ 
pios  Sodomitas  fempiternis  fuppliciis  fuifle  madla- 
tos  ,  inferno  igne  in  omnem  aeternitatem  cru¬ 
ciandos.  Quae  fu  autem  eius  ignis  natura  a  multis, 
ambigitur ,  a  nemine,  quod  fciam ,  fatis  commode 
explicatur.  Sunt  enim  qui e  exiftiment,ab  Igne  no-  c  sot.in  4.d. 
ftrate  non  differre, quamquam  addunt  alteri  mate-  &  alij 
riae  tamquam  externo  corpori  adh^rere,vt, exempli  Thomift». 
grati  djfulphuri,  a  quo  recip#it  quamdam  obfcurita- 
dd  4  tem. 


310 


Epift.  B.  Iudse 


tcm,qui  fi  exiftiment  ignem  illum  corpori  adhasrere 
camqua  pabulo ,  a  quo  nutriatui;primum  id  temere 
afferunt,  cum  nihil  prohibeat,  ignem  illum  abfque 
pabulo  in  omnem  aeternitatem  perleuerare.  Quan¬ 
doquidem  elementum  ignis  nullo  indiget  pabulo* 
deinde  infinitam  materiam  praeparent  necefle  eft, 
cum  ignis  ille  futurus  fit  fempiternus. 

I X.  Nuila  igitur  ei  fomenta  funt  neceflaria,vr  egregie 
obfcruauit  Gregorius  ,  qui  verba  illa  Iob  afferentis, 
ignem  ilium  non  fiiccendi,  perinde  explicat*,  quafi 
fignificet,nullo  egere  pabulo,  quo  nutriatur. Itaque 
alij  exiftimanr,elementum  ignis ,  cuius  domicilium 
inter  fupremam  aeris  regionem,  Lunaeque  globum 
collocatur, ad  mferiorespartes  defcenfurum,luoque 
incendio  tria  reliqua  elementa  purgaturum  ,  poft- 
modum  in  omnem  aeternitatem  perfeneraturum  in 
inferno,quodfottaflc  fu'picatuseftOrigenes,quin6 

artom.  j.in  femel a affirmat  omnes  tam  bonos,quam  malos  poft: 

'n  banc  vitam  gehenn®  incendium  fubituros  ,  bonos 
lereni.&lib.  tamen  abfque  hefione  euafuros.  Quod  ipfum  fenfif- 
8.  in  ep.  ad  fe  videntur  Bafiliusb,La6Iantii>s<:,Hilariusd,Ambio- 
Roman.  fiUs  e  ,  Hieronymus  f ,  qui  omnes  loqui  videntur  de 
Hnlfa.c.4.  igne  extremae  conflagrationis  ,  quem  apud  inferos 
c  lib  7.C  ii.  perfeueraturum  nonnulli  §  exiftimant.  Verum  ego 
d  In  pfal.118.  prstermiffo  igne  conflagrationis ,  de  quo  mox  ne- 
ad  illa  ver-  ceffario  dicendum  cenfeo ,  nunc  in  inferno  Daemo- 
defidt  nes)caeter°fque  damnatos  igne  torqueri,  quem  aliu 
Mie.  6  '  C  e^*c  ab  eo,  qui  Lunae  orbe  ambitur,  nemo  no  vider. 
e  In  pfal.3<r.  Ignis  autem  ille, quo  mundus  conflagraturus  eft,vcl 
&  n^.ad il-  erit  jpfe  ignis  elcmenraris ,  qui  fuo  defcenfu  ciin&a 
!a  verba. Vi-  inflamrnabit ,  vel  ex  incendio  radiorum  folis  in  me¬ 
de  humili-  . 

tate  meam.  °Ia  aeris  plaga  excitabitur  coeumtibus  eo  ,  veluti  in 
f  Amos.  3.  calybeum,  8c  concauum  fpeculum  calidiffimis ,  ac 
gLudou.  denfiflimis  radiis,  vel  denique  alia  quapiam  ra- 

Vlu,c!  •'  tione  mundus  calore  foluecur  ,  vt  alibi  fufius  expli- 
io.  de  cum.  .  .  ‘ 

C.16.  cabitur. 

X.  Quod  vero  aiunt  audtores ,  quos  paulo  ante  no- 
minaui,  etiam  bonos  illo  mundi  incendio  confla- 

ih  lib.io.  de  graturos  ,  Auguftino  hnon  placet ,  qui  ait ,  fandos 
Ciuu.c.  18.  propter  corporis  agilitatem, qua  fe  poterunt  in  fiibli- 
mem  aeris  regionem  attollere,  ab  illo  incendio  fore 
liberosipoft  multa  vero  contra  Origenis  errorem  fu- 
ilib.zi.e.  se  difputat'. Itaque  alij  ignem  illum, quo  impij  apud 

%6.  &.  17.  inferos  cruciantur, ciufdem  cum  noftratc  igne  natu¬ 

rae  efle  non  dubirant,fed  praedirum  quidem  efle  vre- 
di  vi  fplendore  ramen,ac  luce  deftiuu.Quod  aperte 
fe  Inpfal.xS.  aflerit  Baiiliusk.Ex*/?iV«o  autem  (inquit)  quod  tgnts  ad 
fupplicium  Diabolo-,  <2r  Angelis  eius  paratus  Domim  voce 
interciditur,  quonirt  duo  funt  tn  igne  potijftma.vftiua  vis,& 
Uluftr aiiua.  Vis  prior  ignis  acerrima  qw  de  ad  poenas  irro¬ 
gandas  repofita  eft  bis >  qui  vflione  funt  digni.  Altera  ne  pe 
fplendidijfmi  fu t  luminis  d'ffufiua,vtlut  forttto  fuccedet  ifs , 
qui  claritate  perfricturi  funt  gaudij  perenns.  Vox  itaque 
Domini  intercidentis  flammam  tgtiis,  ac  dtutdentts  ,  ita  vt 
ebfcurus  quidem  Jit  igms  flupplicij ,  vi  vero  tomburcndi  ca- 
reat  lux  dia  refociUationh.  Eiufdem  fententiae  videtur 
I  Hom-  i.ad  Chryfoftomushfic  enim  fcribitjw»  b  abet  lume , 
Hcbr.  aut  vll  *m  luminis  claritatem.  Et  paulo  poft  de  damna¬ 
tis  ait.  A Teque  ipfl  alios  vdentcs,ncque  altorum  viflbus  ap - 
parentes, fed in  tanta  multitudine  folitartos  ejfe putantes.S:- 
quidem  tenebrator  abfentia  luminis  non  nos  flnet  proximos 
fsoftros  agno flere,  fed  veluti  fi  folitariiis  vnufqutfque  noftrum 
patiatur, fic  afficietur  oppreffus  caligine  tenebrofa. 

X I  Et  in  eamdem  prorfus  fententiam  Gregorius^ex- 
Hihb.?.  plicans  verba  illa  lob.Vbivmbramortis,  &  nullus  ordo. 

4,3 '  Vmbra  mortis  e/?(inquit )  obfcuritas  diuiflonis ,  quia  dam¬ 
natus  quifque  cum  sturno  igne  fuccendttiir ,  ab  at  emo  lumi - 
ne  tenebratur.  Natura  vero  ignis  eft, v  fex  fe  ipfo  &  lucem 
ex  n  eat.  &  concremationem ,  fed  tranfittorum  vltrix  illa 
flamma  vitiorum  concremationem  habet  ,  &  lumen  non 


A  habeuQuod  tamen  aliquantoapoft  hunc  in  modum  aeap.  48.  ia 
explicat.  Quamuis  ilhc  ignis  &  ad  confolationem  non  Iu-  ^ne- 
cet ,  er  tamen ,  vt  magis  lorqueatfad  aliquid  lucet.  Tum 
fubdic 5  Nam  Jequaces  quoque  Juos  reprobi  in  tormento 
flamma  illuflrantc  vijuri  funt  ,  quorum  amore  delique¬ 
runt.  Idque  probat  exemplo  Diuitis  apud  Lucamb,  bcap.  i<r, 
qui  &  Lazarum  vidit ,  &  pro  fratribus  precatus  eft. 

Verum  fiue  ignis  ille  lucem  habeat ,  fiu e  ea  penitus 
careat,mihi  certe  perfuaderp  non poffum  eiufdem 
efle  naturae  cum  noftro ,  tum  quia  acriori  vi  praedi¬ 
tus  eft  ad  comburendum ,  vt  omnes  affirmant,  tura 
quia  finevllo  pabulo  extra fuum locum  in  omnem 
aeternitatem  perfeueiar,  quod  igni  noftrati  abfque 
miraculo  conuenire  non  poteft.  Accedit  quod  hic 
nofter  ignis  animum  attingere,  aut  nam  ama  rnate- 
B  lite  concretione  feiun&am  laedere  nullo  modo  po¬ 
teft, cum  infernus  ille  ignis  vrrumque  e fficiat.  Quo¬ 
circa  hoc  mihi  videntur  fenfifle  illi ,  qui  negant  ig¬ 
nem  illum  feinpicernum  effe  corporeum,  fignificanc 
enim  non  efle  dufdem  naturae  cum  noflro,fednHil- 
to  acriorem  ,  yiuacioremque  c.  Hunc  igitur  fempi-  cDifputae 
ternum  ignem  fubiifle Sodomitas,  &  Gomorrhaebs  deboc  igne 
affirmat  ludas  ,  vt  hoc  exemplo  Simonianos,  nob.lib.a,. 
Gnofticos  perterrefaciat.  Quocirca  addit.  non  longe  4 

prine. 

8  Similiter  &  hi  carnem  quidem  maculant ,  dominatio¬ 
nem  autem  fpernunt\ mate  flat  em  auttrn  bLfphtrnant. 


q  Superiora  exempla,  praecipue  vero  poftremum  I, 
haereticis  accommodat  ;  tria  autem  grauiffima  vi¬ 
tia  illis  obiicit ,  quae  figillatim  explicanda  erurfr. 

Pro  eo  autem  quod  Interpres  dixit ,  fimilittr  gr  hi, 

Graeci  Codices  habent,^. /wj  /w!y>  t  a  neu  Sra  evi <7tna.- 
tflfdfsoi ,  hoc  eft  ,  fimilittr  fane  &  bi  veluti  fommantes, 
aut  delufl  m  fomnqs.  Videtur  autem  ludas  indicare 
Gnofticos  Sodomitis  quodammodo  fuifle  fimi- 
ks,  quafi  eorum  improbitatem  imitarentur.  Quor- 
fum  autem  {omniorum  meminerit,  non  faris  liquet. 
Epiphanius  d  enim  ,  &  eum  fequutus  OEcumenius  d  Ha.ref.it. 
aJ  impuram  ac  nefariam  obfccnitatem  referunt  ,  de 
qua  nonnulla  initio  diximus.  Sic  autem  fcnbit 
OEcumenius.  Cum  vero  ,  inquit ,  infomnuintts  carnem 
inquinant ,  nimiam  rei  objcaniiattm  orationis  bonefiate 
mirabiliter  obiexn  ,  vt  flgf.iflcct  er  vitatos  effe  impuros, 

&  lingua  ,er  ore  obfeoenos ,  perinde  ac  (i. nimia  abi  ion  s 
tpforum  turpitudo  femmorum  illufioni  perquam  fimilis 
fit.  Sceltflorum  hominum  Borboritarurn,  td  efl,  oenofirrum 
hormnum  obfhxnttat ,  quam  cum  mulieribus  concumbentes 
execrabihter  patrabant  ,  d  Beato  Epiphanio  Cyprio  de¬ 
tegitur  m  libro  ,  quem  contra  ipfos  4 onfcnptum  T  an  anum 
inflrtf  fit ,  cuius  inefficacem  vim  infomniationevi  hic  vacat , 
propterea  quod  eiufmodi ,  td  eft, inita ,  &  vana  ea  funt, qua 
m  fomnis  illudunt.  - 

Verum  ego,  tametfi  non  nego  veriffima  ea clfe,  II- 
quae  ab  Epiphanio  commemorantur,  malim  tamen 
Gnofticorum  nugacitacem  ab  Apoftolo  perftringi, 
f  quod  fomniantium  ,  ac  delirantium  more  vana,  at¬ 
que  inania  effutiant ,  vt  paulo  poft  ludas  ipfe  affir- 
mat .H:  aurem  quarumque  quidem  ignoram  ,bUfpbernant. 

Nec  fane  ab  hac  explanadone  Epiphanius  ipfe 
abhorret  ;  cum  enim  dixifltf  Gnofticos  hoc  luds 
teftimonio  ad  .fui  dogmatis  defenfionem  abuti, 
fubdic.  Non  dixit  autem  Beatus  ludas  frater  Domi¬ 
ni  de  his ,  qui  fomniant  in  corporibus  ,  ftanm  enim  in¬ 
fert  ,  ac  oflendit ,  quod  de  flammantibus  dicit  qui  lo¬ 
quuntur  vtlut  per  fomma  verba  fua  ,  &  non  per  fo- 
bnetaiem  vigilantis  rationis.  Nam  &  de  Doliari¬ 
bus  m  Itrufaltm  dicit  Ifaias  e,  Omnes  canes  muti  ccap.jtf.ro. 
non  potentes  latrare ,  flammantes  concubitum ,  &  c&lera. 


Explanatio.  '  gzr 

Et  fatie  hic  in  Epi&ola  Inda  oflendit  dicens ,  fomniantes  A  cipern  pro  numine  veneraretur.  Itaque  OEeume- 


a  cap.19.xo, 

III. 


b  cap.9.  m 
Ofcam. 


concubitum ,  qua  non  fciunt  dicentes ,  &  oftendit,  quod  non 
de  infomniis  in  fomno  dicit ,  fed  de  fabulofa  ipforurn  tra¬ 
goedia,  ac  nugacitate ,  qua  velut  per  fommum profertur ,  & 
nona  fanamente.  Vere  enim  omnibus  ferme  haereti¬ 
cis  commune  eft  ,  vt  fomniantium  ,ac  delirantium 
more  loquantur ,  quoniam  ,  vt  ait  Ifaias  a;  Aftfcuit 
eis  Dominus  fpiritum  foporis. 

Igitur  Gnoftici  fomniantium  more  carnem  quidem 
maculant ,  impuris  videlicet  flagitiis  fefe  ,  atque  alios 
contaminantes,  quod  cum  ferm£  omnibus  haereticis 
commune  eft, inter  quos,vt  ait  Hieronymusb, diffici¬ 
le  inuenitur ,  qui  virgam  caftitatis  habeat  \  tum  vero 
potiflimum  in  Nicolaitas  ,  &  Gnofticos  conuenir, 
qui,  vt  feribit  Epiphanius,  meritb  Borboritae  appel- 


nius  Grtecam  vocem  uveiomlai  ,diainx  natur® impe¬ 
rium  interpretatur.  Contra  diuinam  naturam  ( inquit  ) 
infuper  etiam  infaniunt ,  dominationem  eius ,  &  'vniuerft 
imperium  abrogantes ,  cum  alios  quofdarn  mundi  architeBoi . 
confingant.  Irenajus  fignificatcos  Ecclefiafticiirn-  im¬ 
perium  detredfcafle.  Hi  funt  (  inquit  )  qui  exurgunt 
contra  veritatem  ,&  aduerfus  Ecclefiam  Dei ,  quod  efle 
omnium  hazrefum  principium  aflerit  CyprianiisLiVo» 
aliunde  ( inquit )  harefes  oborta  funt ,  aut  nata  fchtfmata, 
quam  inde  quod  Sacerdoti  Dei  non  obtemperatur.  Addit 
OEcumenius  alteram  explanationem.  Fel  dominatio¬ 
nem  ( inquit )  id  eft,  ChriBi  myfterij  ceremonias  abrogare , 
dum  loco  Angelicorum  myftcrtorum  fua  flagitia  perpe¬ 
trant.  Nec  dubium  eft  (  vt  ex  Tuperiofibus  liquet ) 


lanrur,quod  in  omnium  voluptatum  coeno  beftia-  B  Gnofticos  non  contempfifte modo,  fed  nefarie  fa- 


cu  .i.c.  9.  rum  more  volutarentur.  Itaque  Irenaeus  c  inter  cae- 
tera  de  quibufdam  Gnofticis  Ccribit.Adhuc  etiam,  & 
amatoria ,  er  adleElantia  efficit ,  vt  &  corporibus  ipfarum 
contumeliam  irroget.  Hic  idem  Marcus  quibufdam  mulie¬ 
ribus ,  &  fi  non  vniuerfis.  Ha  fitpiffime  conuerfa  ad  Eccle¬ 
fiam  Dei  confeffa  funt ,  er  fecundum  corpus  exterminatas  fe 
ab  eo  velut  cupidine ,  &  inflammatas  valde  illum  fe  dilexif 
dlib.i.c.  10.  fe'  Quodipfumde  Cerdone  idemlrenxusdaffinnar. 
elib.i.deh?-  Et  vniuerfimTheodoretuse.C£«»/ftf<«  (inquit )  Simo- 
tet.fab.  nif  erant ,  fe  audaBer  omni  libidini ,  er  intemperantia  de¬ 
debant  ,  &  omni  incantationum  ,  &  praBigiarum  genere 
vtebantur, amatoria  quadam, pellicentia machinantes',phil- 
tra  videlicet ,  &  amoris  illecebras  intclligit,  de  qui¬ 
bus  Latinus  Poeta  f , 

Nec  data  profuerint  pollentia  philtra  puellis, 

Philtra  nocent  animis ,  vimque  furoris  habent. 
Quae  quidem  Irenaeus  variis  nominibus  deferibit. 
Amatoria  (inquit )  quoque  &  agogiria  &  qui  dicuntur 
paredri ,  &  oniropompi ,  &  qua  funt  alia  parerga  apud  eos 
ftudiose  exercentur. 

Vocat  autem  agogiria  quiquid  alliciendi  vim  ha¬ 
bet  ,  qualia  funt  amatoria  pocula  ,  aliaque  lenoci¬ 
nia  ,  &  obledhmenta.  Paredri  autem  proprie  funt 
afleflores,  quique  confilio,  auxilioque  praefto  funr, 
vt  indicet  affuiffc  illis  impoftoribus  nequiflimos 
fpiritus ,  qui  eos  ad  quiduis  contra  pietatem  auden¬ 
dum,  petficiendumqueope ,  conftlioque  iuuarent. 


alib.i.cap.i 


f  Ouid. 


IV. 


cra  Chrifti  myfteria  polluifle.  Sed  vtrum  hoc  figni- 
ficet  ludas ,  dum  eos  ait  dominationem  fpernere, 
adhuc  ambigo.  Miftam  enim  Mrrap yUv  appellatam 
fuifle  non  femel  lego,  ver6  non  lego. 

Prior  igitur  OEcumenij  explanatio  retinenda 
videtur.  Dum  enim  alia  quadam  numina  mundi- 
qtie  archite&os  confingerent ,  Dei  optimi  maximi 
dominatum ,  atque  imperium  abnegare  videbantur. 

Teftatur  enim  Irenaeus a  Gnofticos  confueuifle  Da¬ 
monem  appellare  cofmocratorem.quod  illum  infe-  ' 
riori  mundo  praefte  ,  demiurgoque  fapientiorem 
eflcaffererent,  vt  merito  illos  fcit£  vellicet  Tertul¬ 
lianus  b.  Diabolum  ('inquit)  opus  demiurgi  affirmant,  &  t  i;b.  con. 

C  munditenentem  appellant  ,  &  fuptriorum  magis  gnarum  Valet,  c.  ti,' 
dftendunt,  vt fpiritalem  natura ,  quam  demiurgum,  vt  ani¬ 
malem  ,  meretur  ab  illis  pralationem,  cui  omnes  harefes  pro¬ 
curantur.  Neque  vero  inficias  iuerim  vocari  Diabo¬ 
lum  a  Chrifto  e  Domino  huius  mundi  principem,&  c  Ioan.u.& 
a  Paulo  «*  huius  faculi  Deum.  Er  alibi  c  jtcKrjwcKparopa?  *4- 

c-xoTiic,  hoc  c([, mundi  rcBores  tenebrarum  harum ,  Sed  ^  a  ^or“ 
ad  indicandam  impotentem  eius  tyrannidem ,  quam  e  a(j  Ephef. 
in  impios  exercet,  &  tumorem ,  atque  arrogantiam,  6,  u. 
quibus. aduerfus  Deum  erigitur.  Gnoftici  vero  ho¬ 
noris  ergo  augufto  illo  titulo  exornabant. 

Afaie flatem  autem  blaffhemant.  Gra :ce</|o£a?,  nu¬ 
mero  multitudinis.  Quofortafsefadlum  eft,vt  non¬ 
nulli  magiftratus ,  ac  poreftate  praeditos  fignificari 


VII. 


Oniropompi  autem  (quae  vox  compofira  eft)  illi  ipfi  p  exiftimarent,  in  quos  Gnoftici  maledida  congere- 


nequiffimi.  mortalium  erant,  qui  fua  omnia  tam¬ 
quam  diuina  oracula  venditabant.  Denique  parerga 
vel  res  fuperuacaneaS  fignificant,  vel  ea  certe  om¬ 
nia  ,  quae  ad  impuram  libidinem  valerent.  Piura  au- 
elib.i.e.  i.  tem  memorat  Irenaeus  g,  cui  fubfcribit  Tertullia- 
h  bb.  aduer.  nus  b.  Nam  &  honorandorum  (  inquit  )  coniugiorum, 
Valennc.jo.  pernoram  gratia  dicitur  apud  $os  meditandum  ,  atque 
celebrandum  fernpcr  [aeramentum  comiti, id  efifoemina  ad- 
harenda.  Alioqui  degenerem »  nec  legitimum  veritatis ,  qui 
diuer fatus  in  mundo  non  amauerit  fteminamynec  fe  ei  iuxiiy 
i  Iib.i.cap.i.  °luo<i  Euis  verbis  itaexprefterac  Irenaeus  ‘ ;  Quapropter 
ex  omni  mode  oportere  eos  femper  fffygiafhoc  eft  commtftio- 
nis  cumfceminis  )  meditari  myfterturn ,  &  hoc  fitadent  in- 
fenftbilibtss  iis  pernionibus ,  dicentes  fic.  Quacumque  in  fa- 
culo  eft,  &  vxorem  non  amat,  vt  ei  coniungatur,  non  eft  de  1 
veritate  ,  Qr  nontranfiet  in  veritatem.  Re&e  autem  di-  . 
xit  ludas, eos  maculare  carnem,  vtenim  feribit  Pam 
*  i. a<l  Cor.  lusk.  Omne peccatum quodeumque fecerit  homo  extra  cor- 
g' iS-  pus  eft,  qui  autem  fornicatur ,  in  corpus  fisum  peccat.  Et 
vniuerfim  de  impura  libidine  alibi 1  dixit.  Propter 
quod  tradidit  illos  Deus  in  defideria  cordis  eorum  ,  in  im¬ 
munditiam  ,  vt  contumeliis  afficiant  corpora  fisa  in  femet- 
ipfii. 

Dominationem  autem  fpernunt.  An  magiftratus  ciui— 
Ies  contemnebant?Haude  quidem  reor.Neque  enim 
hoc quifquam  Gnofticis  imponir.cum  potius  Simon 
Gnolticorum  Princeps  Neronem  Romanoru  Prin-t 


3  ad  Roro.: 
»4* 


rent.  Alijad  Angelos  referunt  ,  quae  videtur  Epi¬ 
phani]  ^  fententia.  Qu  i  cumque  ( inquit  )pofi  numen  il-  fHarr.itf. 
lud  adhibiti  funt  ad  regimen  mundi  ,  hoc  eft  ,  -Angelos 
Dei  miniftros ,  &  protsinciarum  reBores  blaff  emant.  Con¬ 
flat  autem  Gnofticorum  fcholam  mira  quaedam  ,  ac 
prorfus  indigna  Angelis  affinxiflc.  Sed  cur  Angelos 
ludas  appellet  hoc  eft ,  glorias  ,  non  fatis  in- 

telligo.  Nam  quod  quidam  dicunt  efle  hoc  loco 
cnallagem  qualitatis,  quomodo  dicere  folemusCa:- 
fareamMaieftatem  ,  fi  probandum  fit ,  quod  in  An¬ 
gelis  diuini  numinis  maieftas  maximi  eluceat ,  ma- 
lipi  Mofcm,  &  Prophetas  intelligere  ,  qubd  in  iis 
frequentiffime diuina  maieftas  illufttis  apparuerit, 
quos  Simon,  &  Gnoftici  miris  modis  infetftaban- 
tur,  Nam  in  Angelis  quidem, tametfi  Deus  immor¬ 
talis  fefe  circumfufum  gloria  declarar,ea  tame  mor¬ 
talium  oculis  nequaquam  cernirur.  Itaque  OEcu¬ 
menius  glorias  yetus,ao  nouum  teftamentum  inter¬ 
pretatur  adhibito  Pauli  teftimonio,  qui  alicubi  aitg.  g 
Si  enim  quod  euacuatur,  per  gloriam  eft ,  multe  magis  quod  }II“ 
manet,  ingloria  eft.  Itemque  b;  Si  miniBratio  mortis  lite-  b  fidero  7, 
ris  deformata  in  lapidibus  fuit  ingloria  ,  ita  vtnonpoffent 
intendere  fify  Ifrael  in  faciem  Afoyfi  propter  gloriam 
vultus  eius ,  qua  euacuatur ,  quomodo  non  magis  miniBra¬ 
tio  ffiritus  erit  in  gloria  ?  Nam  fi  miniftratio  damnatio¬ 
nis  gloria  eft  ,  multo  magis  abundat  mm&erium  iuBitis 


Ccst£ 


32,?,  EpifLB. 

VIII,  .  Qcr.r£-  Simoniani  multa  in  vetus  , ac  nouum  te-  A 
ftameruum  impie  iadtabantjnam  vt  aitEpiphanius»^ 
Philippi  Apofioli  confictum  Euangelium  proferebant ,  &  ex 
eo  mera  fomnia  ,  er  deliramenta  ad  fua  impura  do¬ 
gmata  fiabilienda.  Qtfin  etiam  de  fkntto  Elia  blafpcmiat 
dicer »  audent ,  quando  affumptus  efi,  inquiunt ,  rurfits  de- 
iettus  efim  mundum ,  venit  enim,  inquiunt >  vna.cx  damo- 
ttibus ,  er  tenuit ,  &  dixit  ipfr.  Quo  vadis  ?  habeo  enim 
liberos  die  ,&  non  poteris  afcendere ,  &  hic  dimittere  libe¬ 
ros  tuos.  Et  dixit  Elias  •,  vnde  habes  liberos  d  me  ,  cum  ego 
in  cafiitate  vixerim  ?  Et  dixit  illa ;  certe  quando  infomnta 
fomnians  fiepe  in  defluxu  corporum  euacuatus  es ,  ego  eram, 
qua  ajfumpji  d  te  femina,& genuittbi  filios.  Plura  inearn- 
b  lib.i.c.vlc  clem fentericiam  fcribunt  Iren^usbipfe,Epiphaniusc, 
cHxr.  38,  &  Theodorecus.d,  cuius  haec  fune  verba.  Alii  autem.  B 
fabul.  Camos  nominant ,  dicunt  etiam  Catn  a  fuperna  aucto- 

ritatefuiffe  liberatum ,  Efau  autem ,  Core  ,  &  Sodomitas, 

&  omnes  alios  eiufinodi  fiuos  e  fe  cognatos  confitentur  ,&  eos 
odio  quidem  ejfe  habitos  d  Creatore  ,  fed  nihil  ab  eo  noxa 
ac  cepi ff e  •,  fapientia  enim  ab  eis  eripuit,  quod  in  eis  habebat. 
Qum  etiam  ludam  proditorem  filum  ex  omnibus  Apoftolis 
dicunt  hanc  cognitionem  habaijfc,&  ideo  ejfeciffe  proditionis 
tnyfierium  5  eius  autem  Euangelium  proferunt ,  quod  ilii 
compof seruntdixc  ille.Goncra  vero  viros  fanftiffimos 
Abel,  Enoch  ,  Noe,  Abraham  ,  reliquum  beatorum 
caecum  pro  fua  modeftia,  &  religione  inferoru  fup- 
pliciis  mancipant.  Hae  funt  igitur  blafphemiae  con¬ 
tra  vetus  ,'ac  nouum  Teftamentum  ,  &  contra  fan- 
dtos  viros  vtriufque  Teftamenti  miniftros.  ^ 

J X-  Addit  OEcumenius  glorias,  Ecclefiafticas  digni¬ 
tates  fignificare,  quas  illi  maledidfcis  incederent  jid- 
que  ex  Ioannis  epiftola  tertia  confirmat.  Nam  Dio- 
trephes  fan&ifllmum  Apoftolum  conuiciis,ac  male¬ 
dicis  profeindere  non  verebatur.  Certe  hanc  Gno- 
fticorum  improbitatem  noftri  laeculi  haeretici  non 
imitamur  folum  ,  fed  longo  etiam  intetuallo  fupe- 
ranc,  qui  Ecclefiallicos  Praefules  ,  praecipueque  Ro¬ 
manum  Pontificem  plus  qu^m  Vatiniano  odio  pro- 
fequuntur,contumeliis  afficiunt,  falfis  calumniis,  8c 
criminationibus  accufant,  diris  imprecationibus  de* 
uouent ,  regnum  Babylonicum ,  &c  Diabolicam  ty- 
rannidem  non  minus  falso  ,  qukn  impie  appellant. 

Et  vt  nihilo  Gnofticis  inferiores  videantur, Aerium,  ^ 
Vigilantium  ,  Nouatum  ,  Donatum  ,  Eunomium, 
Jouinianum  ,  Berengarium  ,  caeterafqtie  orbis  Chri- 
ftiani pelles  in  caelum  tollunt*,  legitimos  Dei  mini- 
ftroS  iac  beatos  praedicant.  Conrra  vero  fandtif- 
iimos  ,  ac  vetuftiffimos  Apoftolorum  difcipulos 
ckuther,  probris,  &  contumeliis  vexant. Impuriffimo  enim 
hxrefiarchae  e  Dionyfius  Areopbgita  Pauli  dilcipnlus, 8c 
Galliarum  Apodolus, multa  garrire  vdetur  de  nominibus 
diuinis ,  de  colefii  ,  &  Ecclefiafiica  hier  archia  ,  quo  funt 
mera  commenta.  San&iffimus  ,  dodfiffimulque  Hier 
ronymus  totus  nihil  eji ,  nihil  boni  fcripfet  ,  inter  D  olitores 
Ecclefionon  efi  'numerandus  ,  quia  fuit  hareticus.  Nihil  de 
Chrifio  tra&at ,  nifi  quod  nomine  vtitur,  neque  de  fide, /pe, 

&  caritate ,  neque  operibus  fidei  loquitur.  Addit  nefarius 
Apoftata,  ««//w»  inter  feriptoresita  odi  ,  vt  ipfitm  ,tan-  E 
tum  de  ieiuniu ,  cibis  virginitate  fcripfit.  Eidem  Chry- 
foftomi  firipta  funt  tantum  chaos,  &  facci  verborum  ,fine 
reyauEtor  efi  fedttiofus,  &  garrulus,  Cjregorius  NaQanz.e- 
nusin  fua  po'efiverfatus,mhiifincere  de  Deo  fcripfit.  Deni¬ 
que  mulli  libri  Augufiini  nihil  funt  \  vt  eos  prifeorura 
haereticorum  filios,  &fe£latores  facile  agnofeas. 

Porro  haec  tria  vitia  ,quar  inpraefencia  ab  Apo¬ 
llo  commemorantur  ,  eo  quo  deferibuntur  ordi¬ 
ne  ,fibi  fuccedunt.  Nam  primum  impuris  volupta¬ 
tibus  corrumpitur  animus ;  vbi  vero  his  veluti  la¬ 
queis  fuerit  irretitus ,  diuinum  imperium  facile  «on- 
f  Prouetb.  temnit ,  &  maieftatcm  fcdafphemat,  Ita  Salomon  f-f 
*  3*  fmpius ,  eum  m profundum  venerit  peccatorum,  conttmniu 


Iudce 

EtDauid  *■,  Dixit  iniufitts.vt  delinqumin  femetipfo,non 
efi  timor  Dei  ante  oculos  eius.  V c  enim  icribir  B.  Gre- 
goniis  *> ,  lob*  crimen  impudicitiae  igni  comparat. 
Ignis  (inquit  )efi  vfque  ad  per  ditionem  deuorans,  quia 
nimirum  ait  Gregonus,  reatus  huius  facinoris  non  filutn 
vjque  ad  inquinationem  maculat,  fed  vfque  ad  perditionem 
vorat.  Et  quia  quamlibet  alia  fuerint  bona  opera ,  fi  luxu¬ 
rio  fc eius  non  abluitur  ,immenfitate  huius  criminis  obruun¬ 
tur,  f  equulus  adiunxit  ,  &  omnia  eradicans gehimina.  Ge¬ 
nimina  quippe  funt  animo  operationes  bono  ,  cui  tamen  fi 
pemerfo  ordine  caro  dominatur, igne  luxurio  omnia  benepro- 
lata  concremantur.  Tfiulla  quippe  ante  omnipotentis  Dei 
oculos  iufiit'.o,ptetatifque  funt  opera, quo  corruptionis  conta- 
giomonftramur  immunda. Et  aliquanto  poli.Si  corruptio¬ 
nis  malo  non  refifiiiur, (fi1  illa  procul  dubio  pereunt, quo  bona 
videbantur. 

Nihil  igitur  mirum,  fi  qui  hoc  morbo  lnboranr, 
dominationem  contemnunt.  More  enim  belluarum 
caduca  iantilm,&  mortalia  bona  fpedbint,  ctdeftia, 
aediuina  prorfus  negligunt.  Quod  egregie  idem 
Gregoriusa  alibi  obferuat,quiSaiilis  peccatum  dum 
diuino  praecepto  contempto  Amalechitarum  Rege, 
&  praedam  refcruauit  ,myftico  ,  &  fpirirali  fenfude 
impura  libidine  explicat.  Amalech  (  inquit  )  luxurio 
vitium defignare  diximus  ,quo  velut  lambit,  dum  volupta¬ 
tem  blandiendo  fuggerit.  Quia  ergo  Saiil  iuffus  erat  a  Do¬ 
mino  Amalech  ,  ciufque  omnia  bona  penitus  extinguere\hoc 
dtutnum  proceptum  contempfiffe  dicitur ,  &  Amalech pe- 
perciffe ,  indicans  Deiprocepta  ab  iis  facile  contemni,  qui 
impura  voluptatis  amore  capti  detinentur. Itaque  Paulus 
Animalis  autem  (  inquit )  homo  non  percipit  ea  ,qua  funt 
Spiritus  Dei  ,fiultnia  enim  efi  illi,  &non  potefi  intelligerc. 
Quod  egregii  explicat  Salomon  ,  dum  impuros  ho¬ 
mines  ita  loquentes  inducit  f  genite  ergo ,  &  fruamur 
bonis  ,  quo  funt ,  &  vtamur  creatura  tamquam  in  iuuen- 
tute  celeriter.  Vino  pretio fo  ,  &  vnguentis  nos  impleamus, 

non  protereat  nos  flos  temporis ,  coronemus  nosrofis  ante- 
quammarcefiant.  NuUum  pratum  fit, quod  non  pertranfeat 
luxuria  nofira  ,  nemo  noftrurn  exors  fit  luxuria  noftra  ,  vbi- 
que  relinquamus  figna  latitta,  quoniam  hoc  efi  pax  nofira , 
&hxd efi fors.  Mc.t  vero  fubdit  diuinte  legis  conrem- 
pti!m,&iuftorumoppreflionern,  &  concludit.  Hac 
cogit auerunt,  &  errauerunt ,  excacauit  enim  illos  malitia  eo¬ 
rum  ,  &nefcierunt  [aeramenta  Dei . 

Quapropter  redbe  ait  Petrus  ^sHiverb  velut  irra- 
tionabiltapecora  naturaliter  in  captionem  ,  &  in  perniciem 
in  his ,  qua  ignorant ,  bUfphemrentes  in  corruptione  fua  pe¬ 
ribunt, perciptentesmercedem  iniufiitia, voluptatem  exiflma- 
tes  diei  delicias. ('otnqwnationes,&  macula  deliciis  affluen¬ 
tes  ,  in  conuiuijs  fuis  luxuriantes  vobifeum  ,  oculos  habentes 
plenos  adulteri], &  mcejfabilis  dei  illi.  Vere  enrm  incefia- 
bile  deli&um  impurae  voluptatis  amorem  appellari 
vt  ait  Salomon  h  ,peruerfi difficile  comgumur, Sc  vt  ait  B. 
Thomas' ,  hoc  vitium,  maximi  adhaerefcit,cum  inex¬ 
plebilis  fit  voluptatis  appetitio.  Nec  male  obferua- 
uit  Scncczk,plerofque  inemendabiles  facit, quod  ommum 
aliarum  artium  peccata  artificibus  pudori  funt, vita  peccata 
delettant.  Et  Bernardus  1;  Nec  amator  ( inquit )  pecu¬ 
nia  dicet  aliquando,  fifficit,  nec  hbidtnofus  fanabitur  volu-. 
ptate> 

9  Cum  Michail  Archangelus  cum  Diabolo  difputans 
altercaretur  de  Moy fi  corpore  ,  non  efi  aufus  iudi- 
cium  inferre  blaif  hernia ,  fed  dixit :  Imperet  tibi 
Dominus, 

Hoc  exemplum  aptat  ludas  ad  Gnofticorum  au¬ 
daciam  ,  &  impietatem  retundendam  ,  qui  maiefta- 
tem  maledi&is  profeindere  non  verentur.Eft  autem 
argumentum  a  maiori  5  fi  enim  Michafe'1  Archange¬ 
lus  ejeleftis  militiae  princeps  non  eft  aufus  in  Dae- 
rnonem, 


prine. 
b  libr.  zu 
mor.  cap.j. 
ccap.31.11. 


XI. 


d  liW.in  r. 
Reg.cap.ij. 


e  1 .  ad  Cor. 
x.  i+. 


f  Sap.i.if. 


XII. 

gep.i.c,  n. 


hEccl.r.if. 
i  1. 1.  <J.  73* 
arv.f. 
k  ep.98. 

1  fer.ad  illa 
verb.  Ecce 
nos  reliqui¬ 
mus  omnia. 


» l.j.  periar. 
C.i.inyrine, 


f>Hom.  33. 
n  Lucam. 


e  1.6.  ftroTO. 


II. 


d  inepift.ad 
Tit,cap.  3. 


eep.i.c.3, 
( i.e.i  j.tf. 

gc.10.3y. 


III. 


hadTit. 

cap.t. 


Explanatio.  323 


wonctn  >  quamuisDei  immortalis,  ac  bonorum  om-  A 
nium  hoilem  maledida  conjicere,  prpfedo  multo 
minus  impuris  hominibus  licebit  maieftatem  bla- 
fphemare.De  hoc  vero  exemplo  primam ambigitur, 
vndenamfumptura  fit,  cum  nufquam  in  factis  liter 
fis  legatur.  Deinde  vndecumquc  petitum  fit;,  cuius 
ea  hiftoria  fit  audoritatis.  Portremb  quidnam  ii-, 
gtiificet  ludas  cum  ait  Michaelem  non  fuifie  aufum 
indicium  inferre  blaffnemia.  Atque  vt  de  prima  dubita¬ 
tione  prius  dicam  3  Origencs  *  fumptum  putat  hoc 
exemplum cx libro,  qui afcenfio  Moyfi  infcribere-, 
tur,  Sic  enim.  Ah. St  primo  quidem  tn  Genefi ferpensEmm 
feduxijfe  dcfcribitur,  de  quo  in  afcenfiom  Moyfi  ( cuius  li¬ 
belli  meminit  in  epiftola  fua  Apoflolus  ludas )  Michael  ^ 
Arcbangetus  cum  Diabolo  di  flutans  de  corpore  Moyfi,  ait. 
Diabolo  inspiratum  ferpentem  caufam  extitijfe  puuari- 
cationis  *Ad& ,  &Eu&.  Simile  quiddam  alibi  “  indi¬ 
cat.  Legimus  (ait )  [fi  tamen  cui  placet  huiufcemodi  Scri¬ 
pturam  recipere  )  iuUitia  ,  &  iniquitatis  Angelos  fuper 
Abraha  falute ,  &  interitu  dtfceptantes ,  dum  vtraque  tur¬ 
ma /uo  eum  volunt  coetui  vendicare.  Atque  haud  fcio  ,an 
ad  hunc  librum  alluferit  Clemens*  Alexandrinus, 
dum  ait.  Merito  ergo  sJWofem  quoque  qui  ajfumebatur 
duplicem  vidit  lefus  filius  Nttue  vnum  quidem  cum 
Angelis  .alterum  autem  Jitpra  montes ,  qui  dignus  erat scui 
in  conualfibusiutta  fierent. 

Certe  Achanafius  ,&  Gelafius,Romanus  Pontifex 
libellum, qui  Moyfis  afcenfio  infc.ribitur ,  tamquam 
incertae  fidei ,  vel  nullius  protfus  audoritatis  reii-  C 
ciunr.  Porro  Hieronymus*1  hunc  locum  fimpliciter 
profert, nec  tamen  indicat,  vnde  ea  hiftoria  defum- 
pta  fit ,  fed  inde  colligit ,  nemini  fasefTe  blafphema- 
r  e.Siignur  (inquit)  Michael  non  fuit  aufia  Diabolo ,  & 
certe  malediEliane  certijfimo  indicium  infem  blasphernia, 
quanlo  magis  nos  ab  omni  malediffo  puri  efdtkbemus  1  Me¬ 
rebatur  Diabolus  maledittum  .fedpet  Archartgeli  os  bla - 
ffihemia  exire  non  debuit. Itaque  quo  ex  loco  hoctefti- 
moniuin  defumptum  fit,  non  facile  apparet.  Similli¬ 
mum  autem  veto  videtur ,  hanc  hiftoriam  apud  Hc- 
brasos  per  manum  fuifie  traditam  ,  aut  etiam  literis 
mandatam  j  vt  enim  alibi  diximus  ,  non  eft  netefife 
omnia  facris  literis  comprehendi.  Nam  &  Paulus 
quae  de  Ioanne,&  Mambfe ,  qui Mofi  reftiterunr, 
ad  Thirootheume  commemorat ,  nufquam  in  facris 
literis  legerat.  Idemquedixcrim  de  iis ,  quae  feribit  ■ 
ad  Corinthios  dum  ait,Chriftum  rediuiuum  pluf- 
quam  quingentis  fratribus  ,  &  deinde  Iacobo  fefe 
praebuifie  fpedandum.  Quo  in  genere  collocanda 
funt  verba  illa ,  quae  a  Chrifto  Domino  fuifie  pro- 
nunciaca  idem  Apoftolus  in  Adis  g  Apoftolicis  affir¬ 
mat.  Oportet  ( inquit )  fufeipere  infirmos, ac  meminiffe 
verbi  Domini  Iefis ,  quoniam  ipfe  dixit.  Beatius  efi  magis 
dare ,  quam  accipere. 

Iatnverd  vt  fecundam  dubitationem  expediam, 
quocumque  tandem  ex  libro  haec  hiftoria  eruta  fit, 
ludas  Apoftoli  fuffragio  certam  ,  &  facrofandam 
audoritatem  nada  videtur,  non  nego ,  pofie  multa 
ab  Apoftolis  afferti,tametfi  factam  audoritatem  non  £ 
aflequantur  ,vt  egregie  probat  Hieronymus h,  cum 
Apoftolus  Arati ,  Menandri ,  Callimachi ,  fiue  Epi¬ 
menidis  carmina  proferat ,  nec  tamen  illis  poematii  . 
busfacramtribuacaudoritatcm.  Sic  prudenter  in- 
feriptionem  arasignotoDed  dicatae  argute, (««indi¬ 
turo  aptautt,  nec  tamen  propterea  arae  illius  fufiftru- 
dionem,  multoque  minus  cultum, &  venerationem 
probauir.  Nam,  vt  ait  Hieronymus, «ewo  eft  tamfica- 
riM,&  tam  parricida ,  tam  veneficus,  qui  non  aliquid  boni 
aliquando  fecerit. Verhm  aliud  eft  vmtm,vel  alteram  fenten- 
tiam  ex  aliquo  auttore  proferre  ,  aliud  ex  narratione ,  &  hi¬ 
ftoria  argumentum  ducere.  Gjui  enim  femen tiam  vfurpat, 

&  vicumque  veritatis  teftimonium  probet ,  eiiamft  totum 


librum  probare  Uon  cogatur ,  qui  autem  produfla  hiftoria ,  ex 
illa  argumentatur ,  de  eius  veritate  nulla  ratione  dubitat. .. 

Quoniam  autem  haec  hiftoria  vix  aliunde ,  quam 
a  diuina  reuelacione,aut  fcriptd,aut  per  manus  tradi 
potuit ,  dum  eius  veritatem  ludas  fine  vlla  dubita¬ 
tione  probat ,  facram  vtique ,  ac  ditjinam  illi  afierit 
audoritatem, Neque  propterea  tamen  idem  de.vniV 
tierfo  libro  exiftiniandum  eft,  vt  ex  Hieronymo  do¬ 
cuimus.  Nefas  igitur  eft  ailt  negare ,  aut  in  dubitim 
«euocare ,  Michaelem  cum  Diabolo  de  Molis  cor¬ 
pore  difceptaflc  3  non  tamen  fatis  conftat ,  qualis  ea 
difccptatio  effer.  ludas  quidem  Michaelem  ait  eum 
Diabolo  certantem  difceptalTe  j  Grasce  eft 
^o@-.Sunt  qui  putant  de  honore  funeris  certatum 
efle,  dum  Michael  honorifice  fepulrutae  mandadum 
cenferetjcotra  veroD^mon  ncgaret,&  Aigyptij  eas¬ 
dem  obiieeret.  Alij  noluifte  putant  Angelum  Mofis 
fepulchriim  publice  extare,  neludasi  impios  Getiief 
imitarentur,  qui  viros  infignes  vita  fundos  pro  nu¬ 
minibus  venerabantur  ,  quod  maxime  contendebat 
Dasmon.  Priorem  fententiam  (equitur  OEcume- 
nius.  tJMichael  Angelus  (  inqait )  Mofis  fepultura pra- 
fuijfe  dicitur  t  cumque  Diabolus  id  non  pateretur ,  fed  crimen 
inferret ,  quod  tAsgyptium  interfeci f et,  quafi  ob  id  ad  fe 
pertineret  Moyfes ,  ac  propterea  honorata  fepultura  eum  af¬ 
fici  non  permitteret ,  &  refpondtjfe. 

Ego  neutri  fententias  praeiudicatum  velim  ,po-  ya 
fterior  tamen  explanatio  mihi  ad  veritatem  propen- 
fior  videri  folet,  Cum  enim  Dasmon  probe  cogno- 
fceret ,  Iudasorum  ingenia  ad  idololatriam  valde  ef_ 
fe  propenfa ,  magnam  fibi  eius  impietatis  materiam 
fele  illis  praebere  pofie  exiftimauit ,  fi  Mofis  fepul- 
chrum  palam  omnibus  (pedandum  proponeretur. 

Quo  fpedans  Archangelus Michael,  vt  tam  dirum 
nefas  a  Dei  populo  auerteret ,  omni  ftudio  conatu¬ 
que  laborauit ,  vc  Mofis  fepulchrum  penitus  laterer. 

Itaque  in  Deuteronomio  a  feriptumeft.  Etnoncor  acap.34. 
gnouit  homo  fcpulchru  eius  vfque  in  prafentem  diem.  Nam 
vc  ait  lofephus  b,  ‘Deusipfiin  praalta  quadam  valle  Mo-  b  lib  4.  anti- 
fis  corpus  humari  voluit.  Quid  autem  ex  hoc  loco  colli-  <Eut* 
gant  hgsrctici ,  non  ita  multo  poft  videro ,  fed  vt  vt 
fit  (nec  enim  quidquam  temere  affirmarim)  non  dur 
bitauit  ludhs  Apoftolus  hanc  veriflimam  fuifie  hiftoi? 
riam ,  de  qua  ij  ,  ad  quos  feribit ,  nullo  pado  dubi¬ 
tate  poflenr.Neque  enim  ijsartendor, qui  exiftimanc 
Apoftolum  apocrypho  teftiiiionio  vti,quod  fciret 
Hebraeos  etiam  libris  apocryphis  plurimum  fidei,  & 
audoritatis  tribuere.  Neque  enim  credibile  eft  ,  m 
re  tam  feria,tam  certa, camque  extra  omnem  cornro* 
uerfiam ,  quaeque  multis,  ac  firmis  argumentis  fta- 
biliripoflet,  maluifle  Apoftolum  incerto  ,ac  dubio 
argumento  vti, quod  a  multis  eludi, contemni, atque 
irrideri  poficc.  Pono  Grasca  vox  Jfienesvofj^pec  fo- 
renfis  eft,  &  ad  iudiqia  fpedat ,  JUxiytG  veto  ratio¬ 
num,  argumentorumque  pugnam  fignificat.  Neque 
enim  aliter  mentes  illis  fplutae  corporibus  inter  fefe 
pugnare,  ac  certare  pofiimr. 

Non  efiaufitsjnqim,iudtcium  inferre  blafthemia. Hic  ’  ^ 

tertia  dubitatio  expedienda  eft  ,  cum  enim  paulo 
anteGTihfticos  reprehendifiec  Apoftolus  ,  qubAte- 
mere  mtiledrdis  inceflerent  maieftatem ,  rede  fub- 
dit.vt  monet  Oecmnenius;//?!  quidem  temere  ac  petu¬ 
lanter  contra  omnes  maledica  congerunt, cum  tamen  neque 
eos, qui  malediftis  funt  digni ,  mfettart  conuiciis  iuflum  fit ; 
id  quod  ex  Archangelo  zJMichaelemanif e  flum  eft ,qui  cltm 
aduerfus  Diabolum  difeeptaret  de  corpore  Moyfis ,  ac  poffet 
eum  ob  impudentiam  malediElis  ture  inceffere ,  id  minime 
ftbi  faciendum  cenfiiit ,  fed  tantummodo  dixit :  Increpet  te 
Deus ,  Diabole.  Gjiiod  fi  ita  erga  Diabolum  fe  gejfu  Ar¬ 
changelus  ,vt  neque  hominem  conuiciis  ajficipajfus  fuerit ; 
quomodo  tfli  vel  Deum  omnium  auttorem  ,  vel  hominem 
fratrem, 


3Z4  Epift.  B.  lucte 


patrem  ,tfr  fibi  cognatum  profequi  malediftis  ,  ac  comiciit 
*ad<w?Ha<ftenus  OEcumenius,  qui  fvgnificat  ,  ne¬ 
que  tvufum  efte  in  Daemonem  maledidta  coniicere, 
neque  parum  elle  Molem  a  Daemone  contumeliis 
affici ,  vr  his  etiam  vis  argumenti  non  mediocriter 
augfcatur.  Dixit  autem  ,  non  efi  aufus  indicium  inferre 
blalf  hernia  ,  Graece  jcewii; .quam,  nonnulli  maledfdti 
noram  interpretantur.  Videtur  autem  Apoftolus 
aeaj*.  i. ,,t  refpexiflcad  locum  pofterioris  epiftol»  Petri  a  :.ZVo» 
portam  (  inquit  )  aduerfurn  fe  execrabilc  indicium,  vbi 
Gr»ceiegitur ^oIo-qh/acv  u&uru. Quem  locum  eodem 
refert  OEcumenius, eamdemque  putat  fententiam 
continere,  quam  hic  exprimit  ludas.  Senfus  autem 
eft ; non  eft  aufus  iudicare ,  aut  ftatuere  Daemonem 
maledidtis  efle  appetendum. 

VII-  An  id  cenfcndum  eft  omnino  nefas  ?  Certe.vt  ali¬ 
bi  dixi  ,  Chriftus  non  femel  Scribas ,  &  Pharifaeos 
hypocritas ,  genimina  viperarum  ,  fepulchra  deal¬ 
bata ,  Diaboli  filios  appellat.  Et  Paulus  Galatas  in- 
fen fatos  ,  Ctetenfes  malas  beftias  ,  &  ventres  pin¬ 
gues  ,  &  alium  quempiam  parietem  dealbatum  vo¬ 
care  non  dubirauit.  Sed  aliud  eft  male  cuipiam  im- 
precari,aut  proximum  maledicis  profcindere, aliud 
vehementius obiurgare.  Hoc  Chriftus,  &  Apoftoli 
non  fine  laude  facere  potuerunt,  illud  vero  nmn- 
t» lib.  i.Pas-  quam  licettvt  enimfcrihitClemenSb  Alexandrinus; 
dag  cag.  7.  Contumelia  efi  miniftra  ebrietati s.  Profert  aurem  cxEc- 
tcap.ji  41-  c]efJaf}.jco  c  fn  cortumio  vtm  non  arguas  proximum  ,  & 
verba  improperij  non  dicae  illi.  Et  lubd  it  ;  Si  enim  vel  ma¬ 
xime  cum  [anilis  conuerfari pracipit ,  [antium  irridere  pec- 
deap  to,  3  catftm  eJi.E.x  libro  autem  Prouerbiorum  *  ex  anti¬ 
qua  uaflatione  profert.#*:  ore  inppientium  baculus  con¬ 
tumelia  ;  vbi  nos  legimus. Omnes  autem  pulti  mifcentnr 
contumeliis. Igitur  ludas  exemplp  Michaelis  Archan- 
geli ,  i  contumelia ,  &  maledicentia  rcuocar; 

.Vili.  Michael  enim  ,vtair  OEcumenius  ,  Diabolum 
expulit,  non  tamen  infolenter,  ac  fupetbe  ,  fed  Do¬ 
mino  omnium  Deoiudicium  permifir,ac  dixit:  In- 
crepet  te  Deus ,  0  Diabole.  Ira  verborum  modeftiam 
maxime  fuadet  ,  quodfinoftri  faecali  haeretici  ani- 
maduertcrent,paulo,  credo,  modeftius  de  viris  fan- 
<ftiflimi$,dequeomniEcclefi»antiquitareloquercn- 
tur.Nee  profctfto  impuriffimus  Caluiniftaram  mul¬ 
ta  in  Ecclefiafticos  maleditfta  congereret  ;  multo¬ 
que  minus  hanc  Michaeiis  cum  Diabolo  concerta¬ 
tionem  ad  oppugnandum  Martyrum  ,  iacrarumque 
reliquiarum  cultum  traducerer.  Noluit  qtiidc  Deus 
Mofis  fepulchrum  extare  ,  ne  populus  ad  idolola¬ 
triam  mire  propcnfus,impio  cultu  hominis  cadauer 
veneraretur,  eique  tamquam  numini  diuinos  hono¬ 
res  tribueret.  Ar  mulco  aliter  Ecclefia  Catholica 
Martyrum  reliquias  pio  ,  ac  religiofo  cultu  profe- 
quitur;  neque  enirn  in  illis  diuinitatem  colit  ,  fcd 
ca  tamquam  Spiritus  fan&i  templa ,  &c  diuin»  po¬ 
tenti»  organa  fufpicit ,  ac  veneratur  5  neque  ab  iis 
beneficia poftulat,  led  Martyres,  virofque  fantftos, 
quos  suo  fempi  terno  iam  frui  non  dubitac ,  depre¬ 
catores  ,  atque  interpretes  adhibet  apud  bonarum 
omnium  largitorem  Deum. 

IX-  Imperet  ( inquit )  tibi  Deus.  Haec  funt  Michaelis 
verba  ;  Graece  ,  'tinn/uina-tti  eoi  «v'e<o? ,  hoc  eft  ,  incre¬ 
pate  Dem.  Quomodo  legi  fle  videtur  Hieronymus; 
t  cap.j.i,  quas  verba  habentur  apud  Zachariam  e  \Et  dixit  ( in- 
quit )  Dominus  ad  Satan ,  increpet  Dominus  in  te  Satan, 
&  increpet  Dominus  in  te  .qui  elegit  Hterufalem,  Impre¬ 
catur  autem  illi  iuftumaDeo  lupplicium.  Refpexit 
enim  Michael ,  vtait  Didymus ,  bonam  Diaboli  na¬ 
turam  ,atqueidcirco  inaledi&is  abftinuit,  fuoque 
exemplo  docuit ,  quid  nos  facere  oporteat,  quiple- 
rumque  vel  ira  inflammati,  vel  odio  corrupti  non 
Rm  vitia ,  quam  homines  ipfos  infetftamuc  ,  ac  ma,- 


.ledi&is  inceflimus.  ludas  vero  ,  vt  ea  i  qusfcquun- 
tur,  planius  indicant, Gnofticos  acrius  pungit, qui 
temere  maieftatem  ,  vt  difftum  eft,  maleditftis  appe¬ 
terent.  Sic  Paulus  Hyrrtensum,  &  Alexandrum  Sa¬ 
tan»  tradidua,  vt  difeant  non  blaffyhemare.  Videtur  au-  a  la(l  Tim, 
tem  ludas  aliufifle  ad  Ziichari»  vcsi  ba,»ifi  quis  dicat,  l' ia 
Zachariam  ip(a  Michaelis  verba  vfurpaire ,  qu»  for- 
tafle  apud  Hebraeos  in  vfti  cflent.  Eft  autem  incre¬ 
pare  ,  cum  potcftate  ,  Sc  obiurgarione  imperare ,  & 
ab  incepto  deterrere.  Iraque  quod  apud  Matth»u*>  b  cap.s.ig, 
legitur;  Tunc  [urgens  imperauit  ventis ,  & mari.  Lucas 
ait  0  •,  At  ille  [urgens  increpamt  vernum  ,  &  tcmptflatcm  CC3P-8-*4« 
aqua ceffauit.  Denique  Marcus d  increpandi  mo-  <1  cap.4. 39- 
dum  explicans;  Exurgens  (  ait )  comminatus  efi  vento,  & 
dixit  mari ,  tace ,  obrnutefce  ,  &  ccjfautt  ventus  ,  &  fatla 
efi  tranquillitas  magna.  A'  que  hsc  omnia  Graeca  vox 
innijuLnecu  fignificar ,  qua  vfi  fune  Se  ptuaginta  apud 
Zachariam.  Sed  vr  apparet ,  bene  hoc  loco  Latine 
dixit  Interpres,  imperet. 

Quamuis  enim  Hieronymus ,  vt  fnpra  diximus,  >  x. 
fac  pe  legar,  increpet,  alicubi  e  tamen  vulgatam  inter-  eadTit.j, 
pretationem  feqnirur.  Quando  (  inquir  )  zJtCichael 
tArchangelus  cum  Diabolo  disputabat  de  ajfyfoyft  corpore , 
non  fuit  aufus  inferre  indicium  blaff>hen?ia  ,fed  dixit ;  Im¬ 
peret  tibi  Deus.  Eft  autem  diuinum  imperium  efficax, 
cui  omnia  cfeara  obfcquuntur.Oprat  igiturMichnel 
diuino  imperio  Daemonem  cohiberi  ab  incepto 
reuocari.  Nec  dubium  eft  ,  in  ea  difeeptatione  Mi- 
chaelc  fui  fle  fuperiorem.  Na  vt  pault}  ante  ex  Deu- 
;  teronomio  docuimus ,  Mofis  fepulchrum  perpetuo 
latuit ,  quod  ,  vt  diximus ,  quaerebat  Michat‘1.  Por¬ 
ro  ludas  Michaeiem  Archangclum  nominat,  non 
qu6d  fit  ex  ^changclorum  ordine  ,  fcd  quod  inter 
omnes  Angnos  principem  locum  habeat  ;  Ecclefia 
enim  eum%ocat  carlcftis  exercitus  Primatem. 

Et  apud  Danielem  f  dicitur  vnus  de  Principibus  fcap.  ia. 
primis  ,  quafi  more  Hebraeo  ,  primum  inter  Princi¬ 
pes  fignificer.  Nam  in  Apocalypfig  tamquam  Ange-  gcap.11,7. 
lorum  princeps,  &  imperator  nominatur.  Et  ftflum 
efi  ( inquit )  prolium  magnum  incolo ,  Michael ,  &  An¬ 
geli  cius  pr  altabamur  cum  Dracone  ,  &  Draco  pugnabat, 

&  ^Angeli  eius.  Duo  enim  veluti  exercitus  deferi- 
buntur.quorum  alreri  Mich;  21 ,  alteri  Draco  pr»ef- 
fer.  Quemadmodum  autem  olim  Michafc‘1  Synago- 
^  gaj  patrocinium  fufeeperat  ,  ita  nunc  fuam  veluti  in 
fidem  Catholicam  Ecclcfiam  admififle  creditur, cu¬ 
ius  ,  vt  alibi  docui ,  plurima  exrant ,  &c  beneficia ,  & 
miracula, 

Xj  o  Hi  autem  quacumque  quidem  ignorant  ,  blafphe- 
rnam  ;  quacumque  autem  naturaliter  tamquam  mu¬ 
ta  animalia  norunt ,  in  his  corrumpuntur, 

OEcumenius  Gnofticorum  blafphemias  ,  &  ma- 
Icdidfa  de  dogmatibus  interpretatur.  Ac  Michael 
quidem  ( inquit )  ita  neque  contra  hominem  ,  id  efi,M-y- 
fem  maledtilum  lolerauit ;  at  illi  de  dogmatibus,  qua  non 
nouerunt,  maledicos  fermones  conferunt.  V ere  enim  Chri- 
E  ftiana dogmata  humanum  captum  longe  fupcranr, 
nec  Iblis  natur»  viribus  percipi  queunt ,  fed  diuino 
fidei  beneficio  comprehenduntur.  Poftulat  autem 
fides  obfequium,vt  ad  Corinthios  h  feribie  Paulus. 

In  captiuitatem  (  inquit  )  redigentes  omnem  intelleflum 
in  obfequium  Chnfti.  Et  ad  Philippenfes  • ,  facrificium  .  ^  ^  ^ 
8c  obfequium  fidei  vocar.Qui  autem  fidedeftiruun-- 
tur,vt  funt  hxretici,  diuina  myfteria  cognofcerc 
nequaquam  poflunt ,  in  illos  enim  conueniunt,  quae 
de  Gentilibus  alicubi  fcripfir  Paulusk.  Ambulanti  in-  &  aj  Epher 
quir)  ih  vanitate  fenfus  fm ,  tenebris  obfcuratum  habena  4.18. 
tes  intellettum ,  alienati  avita  T)  ei  per  ignorantiam , qua 
(fi  m  illis  propter  coeuntem  cordis  ip forum.  Vere  namque 
ienfus 


Explanatio. 


r- 5 


fenfus  vanitate  ducurttur ,  dttm  fibi  plus  aequo  pia-  A 
ccnt ,  fuaque  inuenta  fupra  modum  extollunt,  de 
ap  tj.t.  quibus  merito  Salomon  »;  Vani  autem, ait, funt  omnes 
homines, in  quibus  non  fubefl fidentia  Dei.D icuntur. prae¬ 
terea  obfcuratum  tenebris  habere  intelledhim,  quia 
voiuptatps,ac  delicia:  menti  tenebras  offundunt,  vt 
quid  redfcum  ,  quid  honeftum  fit  cernere  plane  non 
queat.  Itaque  fapienter  Archiras Tarentinus  dicere 
folebat;I»Jpe^«  confilium  voluptas  rationi  inimica,  ac  men¬ 
tis  perstringit  oculos ,  nec  habet  vllum  cum  virtute  commer¬ 
cium.  Atque  idcirco  rc&e  dici  poliunt  hasrctici  alie¬ 
nati  a  vita  Dei,  quam  videlicet  vel  Deus  exigit ,  vel 
ipfe  luis  fe&atoribus  diuinitus  impertit.  Denique 
niuinarum  rerum  ignoratione  laborant ,  Sc  cordis  g 
excitarem  contrahunt. 

1 1.  Quapropter  vere  dicit  ludas ;  Quacumque  quidem 

ignorant,  blatfhemant.  Multa  enim  contra  Eccltiufti- 
ca  dogmata  impie  effutiebant,  vt  ex  Irenaso,  &c  Epi- 
phanio  intelligi  facile  potcft.Nam  Sc  matrimonium 
damnabant,  cum  tamen  promifeuos  concubitus, ac 
nefarias  libidines  palam  probarent, -Ifubere  autem , 
b  lib.i .  cap.  inquit  Ircnxus  b,  &  generare  a  Satana  dicunt  'effit. 
it.  Nam  vt  ait  Theodoretus  c,  bellum  aduerfm  Crea - 

cinepitom.  torem  huius  vniuerfitatis  gerebant ,  ideo  ne  per  matrimo- 
crctin'  C  nium  opificium  eius  augeretur ,  formidabant.  Et  Epipha- 
dhseref.13-  n,us  i  oJHatrimonium,  aic,  contrahere,  &  generare  idem 
[cuna  d  Satana  effe  dicit.  Eiufdcm  farinae  homines 
c  lib.tf.con-  perftringit  Clemens  Romanus  e;  Quidam ,  inquit, 
ftic.  cap.  io.  nuptias  resfuunt,  item  nubere  ,&  liberis  operam  dare  pro-  C 
bibent.  Quos  etiam  confutant  Clemens  Alexandti- 
f  lib.  j.ftto-  nus  f,  Tertullianus",  Sc  Aiigiiftinus  h.AdditEpi- 
mat.  phanius  ' ;  Santta  Jantlorum ,  qua  cum  fanitificatione 
g  lib.i- &  f-  nol,x  tra,liid  funt,  blasphemant  ipfi ,  dum  in  turpitudi - 
cion  nem  lranfmutantur.  Cumque  multa  nerana  ,  atque 

h  lib.  i.  dc  obfeoena  ab  iis  perpetrari  conmiemoraffet,  addit; 
«upc.&  co-  Blasphemant  autem  non  fiolum  nAbraham,  &  tJMofen, 
CU*b  &  c6'  &  »  &  omnem  chorum  Prophetarum  ,  fed  etiam 

debonoco  j)eum  ipft  elegit.  Sed  oralia  innumera  apud,  ipfos 
ihx-icf.ifi-  confiiia  in  Uteros  referre  auft  funt.  Stirpem  enim  oJMa- 
rit  librum  quemdam  effe  dicunt  ,  in  quo  horrenda  quo¬ 
dam ,  <tc  perniciofa  exprimentes  referunt.  Ex  hac  enim 
caufa  inquiunt  Zachariam  occifum  ejfe  in  templo ,  &  ex 
timore  volens  narrare  vtfionem ,  oris  obturationem  pertulit. 
Vidit  enim  ,  inquiunt,  in  hora  fsfjitus ,  cum  Jujfuurn  fa- 
ceret ,  hominem  quemdam  flantem,  afim  formam  haben-  • 
tem,  &  cum  egreffm  effiet,  ae  dicere  vellet ;  Vo  vobis,  quem 
adoratis  ?  obtwauit  ipflus  os  ille ,  qui  vifus  efl  ab  ipfo  in 
templo,  vt  loqui  mn  poffet :  cum  vero  aperiret  os  fisum ,  vt 
loqueretur ,  tunc  reuelauit  ipfis,  &  occiderunt  ipfum,  &  fla 
mortuus  efl  Zachari as. 

III.  Hxc, &  hisfimilia  non  pauca  de  Gnofticorum 
blafphemiis  commemorat  Epiphanius  ,  vt  inrcri.n 
omittam  miris  illos  modis  Chriftiana  Iaera  pol- 
luilfe.  Videtur  autem  ludas  his  non  multis  verbis 
fuis  pene  coloribus  noftti  fasculi  haereticas  exprel- 
fiffc  ,  qui  contra  Ecclefiaftica  Sacramenta  ,  cultum 
San&orum ,  Reliquiarum  venerationem ,  lacras  In¬ 
dulgentias,  S(  peccatorum  condonationes,  atque  id  £ 
genus  alia  Chriftiana  dogmara  plurima  malcdi&a 
congerunt.  Quippe  qui  in  impietatis  fchola  nihil 
penitus  faperc  didicerint.  Ita  videas  illos ,  dumCa- 
tholtcam  Ecclcfiam  oppugnant,  fi  ultra  niti ,  multa  • 
falfa,  atque  incpta.confarcinare,  Sc  natantium  moie 
fefe  huc  illuc  agitare  ,  nufquam  confidere  ,  nunc 
hoc  ,  nunc  illud  affirmare ,  vt  appareat  mendaci} 
pomoerium  in  immenfum  crcfccrc ;  veritatem  luis 
Inibas  contentam,  iifdem  femper  cancellis  cireum- 
feribi- 

I V.  Quocumque  autem  naturaliter  tamquam  muta  ani¬ 
malia  norunt  ,  in  his  corrumpuntur.  Re&e  OEcume» 
nius  fQuov.ero^gciqmt ,  naturali  incitatione  tndiHvdU, 

£.  Infimam  in  Epifl.  IuL 


vt  bruta  animalia  fciunt ,  ea  quafl  equi,  in  Venerem  fu¬ 
rentes,  aut  porci  confe flantur.  Perftringit  enim  Apo- 
ftolus  impuras  ,  ac  nefarias  Gnofticorum  libidines ; 

Quo  autem ,  inquit , naturaliter  norunt  ,'hoc'cO: ,  ipfa 
duce  natura, nullo  adhibito magiftro ;  vt  funt  ea, 
quas  fenfu  percipiuntur  ;ra<9:u  videlicet,  Sc  gnftn. 

Redte  autem  hanc  cognitionem',  non'  folum  natu¬ 
ralem  appellat  ,  led  etiain  beftiis  ratione  carenti¬ 
bus  ait  elle  communem.  Hoc  enim  indicat  ,  dutn 
ait ,  tamquam  muta  animalia ,  Grtece  ,  r«t  «xcyct 
id  eft  ,  animantia  rationis  expe  rtia.  Quod  autem 
Grasce  dixit  Apoftolus  hoc  eft,  norunt,  qui¬ 

dam  aliter  legunt, ,  id^ft',  appetunt,  vt  fit 
lenfus  ,  in  his ,  quas  naturaliter  belluarum  more  ap¬ 
petunt  ,  corrumpuntur ,  hoc  eft ,  'prteter ,  Sc  contra 
naturam  abutuntur ,  adeo  vt  non  foKim  animrc ,  Itd 
ipfi  etiam  corpori  obfint  ;  quod  cx  fiiperiotibus-, 
aliifque  permultis  ,  quas  Irennsus  ,  Sc  Epiphanius 
feribunt  ,  luce  clarius  deprehenditur.  Quocirca  fa¬ 
pienter  fcripfit  Seneca  Uoluptatem  humile  quid-  a 
dam  effe  ,feruile , imbecillum  ,  caducum, cuius  jhticr,  ac  6  & 
domicilium  fornices ,  ac  popino  funt.  Et  alibi  Vt  'feras  Ceps. 
cum  labore  ,  periculoque  venamur  ,  &  captarum  quoque  b  cap.  14. 
illarum  follicita  pojfejfto  eft ,  fepe  enim  laniant  dominos  ; 
ita  habentes  magnas  voluptates  in  magnum,  malum  eua- 
fere,  captaque  cepere.  Et  aliquanto  poftj  Quemadmo¬ 
dum  qui  beliiarum  cubicula  indagat,  &  laqueo  captare 
feras  magno  oflimat ,  &  magnos  canibus  circumdare  [al¬ 
tus,  vt  illarum  vefligta  premat ,  potiora  deferit  ,multifijue 
officiis  renunciat.  Ita  qui  fellatur  voluptatem ,  omnia  pofi- 
ponit,  &  primam  libertatem  negligit,  ac  pro  venire  depen¬ 
dit,  nec  voluptates  ftbi  emit,  fed  fe  voluptatibus  vendit. 

Quod  fi  hasc  dc  nimia  voluptate  vere  affirmanl-  V, 
tur  ,  quid  de  illis  monftro  fimilibus  voluptatibus 
lentiendum  putabimus*  quas  impuriflimi  GnoftiCi 
tion  modo  fedabantur, fed  mirum: in  modum  pras- 
dicabanr,&  extollebant  ?Quin  etiam,  qui  Letata, 
inquit  Epiphanius ,  apud  ipfos  vocantur,  non  mifcenuir 
feminis  ,  fed  ipfi  inter  fe  mutuo  mifcentur  ,  &  hi  funt 
apud  ipfos  procipui ,  &  laudatffftrni.  Derident  deinde  cos, 
qui  politiam,  ac  vitam  honeUam  exercent,  cafiitate'mque, 
ac  virginitatem  ,  velut  qui  fruflra  laborem  infimant.  Et 
poft  nonnulla ;  CHili  enim  voluptate  fcortationis  exco¬ 
gitant  fibt  ipfis  immunditia  pmextus,quo  videantur  fuam 
petulantiam  explere.  Ita  videas  omnino  vere  dioiuni 
elle  ab  Apoftolo  Iuda,  illos  in  his, qua:  bcftiariun 
more  fijnfir  percipiunt,  corrumpi  ,  hoccft  ,  non 
corpore  folum  turpiter  foedati  ,  fed  mente  etiam 
atque  animo  deprauari,  Hattcnus  igitur  ludas  Gno¬ 
fticorum  mores  perftrinxit  ,  bteuirerqne  ea  indt- 
cauit,  qua:  fufius  ab  Irenteo,&:  -Epiphanio explican¬ 
tur.  Deinceps  de  eorum  fiippiicio  ,quod  illis  diui¬ 
nitus  imminer  jvberiusdiflair. 


Va  illis  ,'quia  in  via  Cain  abierunt ,  er  errore  Ba- 
laarn  merccde  effufis  funt  ,  &  it)  contradittione 
Core  perierunt. 


Multiplex  illis  fuppHcium  minatur  ,  qua!'e  vide-  T 
licet  olim  .pertulerunt  Cain  ,  Balaam  ,  Sc  Core. 
Multiplici  autem  Hebraifmo  vtitur  in  prxfentia 
ludas.  Primum  quidem  in  vocc  via, quae  ponitur 
ad  fignificandum  vitae  tenorem.  Ita  Dauid  c  ;  In  c  pfal, : 
via  ,  inquit  ,  peccatorum  non  ffetit,hoc  eft,  mores  , 
ac  nefarias  fcelcftorum  hominum  asiones  non  eft 
imitatus,  Deinde  in  abeundi  verbo,  quod  figntfi- 
qat  vita;  rationem  ,  atque  inftitutiim  complcfti. 
Quomqdo  loquitur  etiam  Dauid  ;  Beatus  vir , 
c  c  qui  ttc/9 


II, 


III. 

#eap.tt. 


b  Erafrn. 


326  Epifl.  B. 

qui  tiott  Abiit  in  eenfilio  impiorum ,  hoc  efl: ,  impiorum  A 
confilium  non  eft  fequutus,.  Denique  praeteritum 
pro  praefenti  vfurpat  ji»  via,  inquit ,  Cain  abierunt , 
hoc  eft,  Cain  mores, &  a£fciones  imitantur.  Vae  ergo 
Gnofticis ,  qui  eiufmodi  vitae  rationem  fcquuntur, 
vc  merito  Cain,  Balaam,  &  Core  fupplicia  illis  me¬ 
tuenda  finr.  Dicuntur  igitur  abiiffe  in  via  Cain.  At 
cur  ?  Didymas  eos  in  via  Cain  ambulare  dicit ,  qui 
propter  iauidiam,  (fi  impietatem  necauit  fratrem ,  qui  dum 
coqtrtflari  debuiffet ,  eo  quod  facrificium  eius  fu/cepium  non 
erat,quod  impie  indubitanter  obtulerat,  (fi  imitari  fratrem, 
vt  &  ipfe  pie  Deo  munus  offerat ,  tnuidia  magis  corruptus 
aduerfm  cum  homicida  primus  apparuit.  £r  non  in  hoc  filo 
quieuit ,  fed  extendens  impietatem  fuam ,  peccator  circa 
Deum  faflus ,  voluntarie  a  vultu  eius  expulfus  efl.  Pra -  ® 
finies  igitur  hareticos  ambulare  inquit  in  viam  eius  ,  & 
extra  vultum  Dei  propter  ignorantiam  fattos ,  fed  etiam 
pvaponentes  fimetipfos  Creatori ,  illum  fiqutdem  animalis 
natura,  fi  autem  jprrituales  ejfe  dicentes.  Iu  videtur  non 
ram  Gnofticorum  fcelcra  peccato  Cain,  quam  ipfo- 
rum  nqenas  illius  fupplicio  «quare, 

OEcumenius  aurem  peccatum  cum  peccato 
eonfert.  Viam  ,  inquit,  Cain,  id  efl ,  per  fraternam 
eadem  5  nam  etiam  ipfl  cum  talia  doceant , fratres ,  id  efl , 
cognatos  flbi  homines  prauis  doclnnis  interficiunt ;  vel  cum 
femen  deucrent ,  fratrem  occidunt ,  qui  pote  flat  e  in  femine 
continetur ,  quemque  feminis  abfiluta  maturitas  in  vitam 
deprempfljfet.  Inter  Latinos  Beda  5  Via ,  inquit .  Cain 
abeunt ,  qui  propter  inuidiam  meliorum  nomen  flbi  DoElo-  q 
rum ,  quo  honorificentur ,  affumunt.  Ego  ,  vt  verum  fa¬ 
tear  ,  exiftimo  ludam  Gnofticorum  fcelera  cum  fla- 
gitio  'Cain  conferre ,  vt  inde  intelligant ,  grauiffimo 
Te  fupplicio  obnoxios  degere. In  eo  autem  flagitij 
fimilimdinem  pofitam  e(Tc  ccnfeo,  quod  quemad¬ 
modum  ille  inuidiae  (limulis  inflammatus  fratrem 
indoxium  occidirjnon  aliter  illi  Catholicis  inui- 
dentes  eos  conarentur  a  redta  fide  abducere,  &  fuis 
fecieribus  inquinare, quod  nihil  erat  aliud,  quam 
eos  ad  interitum  perducere  fempiternum.  Neque 
abnuerim  etiam  in  fupplicio  nonnullam  effe  fimi- 
litudinem,  quod  vt  ille  vagus,  ac  profugus  a  diuino 
quodammodo  confpedhi  exulauit ,  neque  vllam 
Pci  prouidentiam  agnouit  •,  ita  ifti  a  Deo  alieni,  j) 
&  abuejus  cultu,  &  veneratione  extorres  erant. 

Et  errore  Jfalaam  mercede  effufl  funt.  Alterum  eft 
exemplum  infignis  impietatis  5  petitum  eft  autem 
c  ex  libro  Numerorum  a.  Balaam  enim  impius  vene* 
ficus , ac  praeftigiator  lucri  cupiditate  alletftus  mer- 
ccdem  iuftitiae ,  ac  veritati  praetulit,  Perfimili  ra¬ 
tione  Gnoftici  lucri  cupiditate  ,  vt  ait  OEcume¬ 
nius,  omnia  agunt.  Addit  Didymus  ,  eos  iuftiti® 
mercede  diffufos  vaticinari ,  ac  pro  Spiritu  fandto 
erroris  fpiritu  agitari,  atque  ita  impuras  libidines, 
fk  idolorum  culrum  non  aliter  ac  Balaam  fuadere. 
Denique  Beda  errore  Balaam  effufos  fuifle  ait,qu£>d 
rerreftiium  commodorum  amore  ,  &  cupiditate 
obcarcati,  veritatem  ,quam  ipfi  probe  noflent,  op¬ 
pugnarent,  Ccrt£  ludas  effufos  eos  fuifle  feribir,  E 
quau  Plicat  ,  quifjufuis  pratis  cupiditatibus  frxna. 
laxa  fle, ac  fefc  totos  libidinibus  conftiingendos  prar- 
builTe,  &  modo  qi?«ftus,aur  vrilitatis  fpes  aliqua 
affulfillct,  nullum  recufafle  fceluS ,  neque  ab  vlla 
turpitudine  abftinuiffe.  Quod  autem  ait  Interpres, 
errore  Balaam  mercede  effufl  funt  ,  G raece  fcripfit  Iu- 
dac,  r?  fsrXcd»  t  fi uhaotfu.  /au&d  ifyxvPi&v.  Quod 
nonnulli  b  perperam  Latine  reddiderunt,  deceptione 
mercedis ,  qua  deceptus  fuit  Balaam  ,  effufl  furtt ,  quafi 
exiftimaiint  Graecam  vocem  /m&S  coniungendam 
cue  cum  voce  nr\ctvti.  Si  ab  ea  pendere,  cum  tamen 
multo  elegantius,  aptiufque Graecanica  fcholia  vo~ 
«em  ix,^rts  ad  fuhfcquentia  referant,  vt  fenfus  fir. 


luds 

Gnofticos  Balaami  errorem  fequutos  cfle,& mer¬ 
cedis  cupiditate  in  omnem  libidinem  effufos  elle, 
vt  fubattdienda  fit  vox  (Vmm,  vel  quidpiam  fimilc. 

Et  in  contradttttonc  Core  perierunt .  Tertium  eft 
exemplum  cx  libro  Numerorum  *  defumptum , 
quo  Gnofticorum  ambitum  ,  &  arrogantiam  per- 
ftringir.  Vt  enim  ait  Didymus ,  Core  fupcrbutm,  & 
contumaciam  imitantur  ;  ille  enim  Aaronico  faccr- 
dotio  reftirit  ,hi  vero  honores  Ecclefiafticos  quo 
iure  ,  quave  iniuria  fibi  arrogant.  Iraquc  redld 
OEcumenius  j  Cum  Core ,  inquir ,  pereunt ,  propterea 
quod  ficut  ille  docendi  auclontatem  ,  indigni  cum  flnt , 
flbi  praripuerunt.  Neque  aliter  fcnfir  Beda  •,  Cum  tra¬ 
ditione  ,  inquit ,  Core  pereunt ,  qui  vini  ad  inferna  de¬ 
fendunt  ,  &  intereunt,  quicumque  appetitu  indebiti  pri¬ 
matus  fefe  ab  vnitate  fanth  Ecclefia  fecernunt  ,  fcien- 
tefque ,  &  prauidentes  quantum  mali  gerant ,  ad  fcele * 
rum  tamen  tartara  defendunt.  Videtur  autem  ludas 
indicare  voluifle  Gnofticos  olim  in  veteri  Tefta- 
mento  fuifle  indicatos •,& hac  fua  oratione  magna 
ex  parte  imitatus  eft  Petrum  ,  qui  in  pofteriori  epi- 
ftbla perfimili  deferiptione  vtitur,& Balaami  exem¬ 
plum  vbenus  explicat. 

Porro  hxc  omnia  in  quofuis  haereticos  cadere 
poffunt, vt  enim  alibi  dixi,  mortalium, &  cadu¬ 
corum  bonorum  peruerfa  cupiditate  delufi,  nona 
dogmata  confingunt,  &  fefe  ab  Ecclefia  fegreganr. 
Ita  impios  imitantur  ,  fiue  inuidum  Cain  ,  dum 
alios  fuo  exemplo  ,&  oratione  in  errorem  impel¬ 
lunt,  &  ad  interitum  pertrahunt  fempiternum  j  fine 
Balaamum,  dum  mendacia,  maledi&a  vili  pretio 
vendunt  j  fiue  denique  Core,  dum  (editiones,  & 
fchifmata  in  Chriftiano  populo  excitant.  His  ergo 
omnibus  merito  ludas  Apoftolus  fupplicium  mi¬ 
natur,  dum  aitj  Va  illis,  particula  enim  vt  minan¬ 
tis  eft,  nec  quodlibet  leue  malum, fed  vtcumqtie 
magnum,  &  grane  intentat.  Exempla  ver6,  quae  ab 
Apoftolo  allata  funt,  aperte  indicant,  huiufcemodi 
improbos  homines  non  modo  apud  inferos  (empi- 
ternis  fuppliciis  cruciandos,  fed  in  hac  etiam  mor¬ 
tali  vita  fuorum  fcelerum  pcenas  luituros, 

ii.  Hi  funt  in  epulis  fuis  macula  ,  conuiuantes  fine 
timore,  fimetipfos pafcentes ,  nubes  fine  aqua ,  qua 
d  ventis  circumferuntur  ,  arbores  autumnales , 
infrufhtofa,  bis  mortua ,  eradicata , 

Pluribus  metaphoris  Gnofticorum  improbita¬ 
tem  deferibie  imitatus  Petrum  Apoftoltim,qui  pene 
iifdem  fimilitudinibus  b  vtitur  •,  Hi  funt, mqxm ‘fontes 
fine  aqua ,  &  nebula  turbinibus  exagitata ,  quibus  caligo 
tenebrarum  refintatur.  Hic  autem  ludas  multo  plura 
congerit;  Sunt,  inquit ,  in  epulis  fisis  macula ,  Grarce, 
c v  t  ctyaoreuc  v/Jffi  ojjtXaf  e;  owjdjwyyvSfijoi  bfJ-iv.  Slint 
qui  Latine  reddant  jttter  caritates  ve firas  macula.  Non 
eft  autem  dub:u  Graecam  vocem  dyambu  eo  prorfus 
modo  poni  hoc  loco  ab  Apoftolo,  quo  olim  initio 
nafcentis  Ecclefia  a  Chriftianis  vfurpari  cofucuerat, 
de  qua  ita  alicubi  feribit  Tertullianus  c; Cana  nofha, 
i  n  q  ui  r  fle  nomine  rationem  fui  oftedtt, vocatur  enim  aya.fr», 
id  quod  dileflio  penes  graces  efl.  Et  alibi  ‘1  agapem  fra¬ 
trum  nominat,Et  Cyprianus'  agapem,  &  dilettionem 
fraternam  religiose ,  &  firmiter  exercendam  probat.  Nec 
dubitandum  eft  de  his  conuiuiis  loqui  ludam-,  nam 
&  haeretici, vt  mox  dicam, hac  etiam  voce  fuaconui- 
uia  defcribebanrjfic  enim  de  iis  feribit  Epiphanius 
Hinc  igitur  mutua  cognitione  accepta  ftatim  ad  epulatio¬ 
nem  conuertuntur  larga  vero  ,&  opipara  edulia, camis 
efltm  ,  &  vini  potum  apponunt ,  etiamfi  pauperes  fuerint. 
Ex  hoc  autem  vbi  co  npotarunt ,  (fi  venas ,  vt  ita  dicam, 
fatietate  impleuerunt ,  ad  veffrum  fi  conuertunt.  Et  vir 


IV. 

a  cap.  u, 


V. 


I. 

b  i.PetM. 
17- 


e  in  Apol. 
cap.  !?• 
d  libr.  a( 
Martyr,  c.*. 
e  lib.  j.  ad 
Quirin.c.J. 


(  hxteC.tg, 


a  lib-3 .  (fio- 
mat. 


II. 


bloann.Ga- 

gasus. 


c  x.  Petr.  c. 
».13. 


d  lib.  3.  na- 
taral.hilt.il 
ptoaem. 

III. 


IV. 


«  cap.  f.  6 
&cap.tfo.8 


Explanatio.  327 


quidem  concedam  vxorem  olteri.ad  ipfam  dicit .,  S urge,  fac 
dtleElionemiffistxck.dya.vlwjcum  fiatre.Simile  quiddam 
de  Carpoeratiams  fcribit  Clemens  Alexandrinus  » j 
Ad-cstnas  conuenientes fmulviri ,  &  mulieres ,  postquam 
fatietate  Fenerem  excitante  ex/at  tat  i  fuerint,  lumine  amoto 
coeunt ,  quomodo  volunt ,  &  cum  quibus  volunt ,  canum , 
fuumgr  hircorum  libidines  imitati 

Ait  igitur  ludas,  in  huiufcemodi  conuiuiis  ,  quae 
apud  fideles  ad  exercendam  caritatem  ,  vnde  no¬ 
men  habuerunt ,  inftituta  funt ,  efl'e  veluti  maculas, 
Graece  axstXufac'.  Quam  vocem  OEcumenius  fco- 
pulos  interpretatur.  Scopuli  ( inquit )  coepulantes intre¬ 
pide,  hoc  eft,  cum  comitta  nihil  timeant ,  ipfi  repente  quaji 
fcopuli  perniciem  animabm  ip forum  inferunt.  Eamdem 
interpretationem  fequuti  funt  viri  dodi  h,  qui  ira 
hunc  locum  Latine  reddunt.  Hi  funt  in  conuiuiis  ve- 
firis  tamquam  confrago/a  in  mari  faxa  ,  &  cauernofi  rupes, 
ac  tenix  vobifeum  intrepide  conutfcentes  ,feipfos  pxfcentes. 
Certe  Petrus,  qui  horum  hacrfecicorum  mores  iifdem 
propemodum  verbis  deferibit  c,amXot  ^  tsu/aot,  dixit, 
quafi  dicat,  labes  ,&  macula:  ,  vt  vcrofimillimum 
videatur ,  idem  hoc  loco  Grtece  legifle  Latinum  In¬ 
terpretem.  Et  quidem  dum  de  conuiuiis  agit,rede 
illos  maculas  appellare  potuit,  quod  caenas ,  Sc  con- 
uiuia  ad  caritatem  exercendam  inftituta  fuis  ipfi  li¬ 
bidinibus,  ac  nefariis  {celeribus  foedarent.  Et  qui¬ 
dem  Graeci  Codices, qui  nunc  habentur  in  manibus* 
habent  ,  a>  t«J?  dydvouc  ,  hoc  eft ,  in  conuiuiis  ve - 

flris.  Videtur  aurem  Interpres  lcgilfc  <ul<j$f,qui  Lati¬ 
ne  dixit  ,in  epulis  fuit.  Vtrtimque  certe  vere  dicitur. 
Nam  &  ipfi  impura  con  unita  inftituebant,  &fide- 
lium  caenasad  modeftiam,&  pietatem  compofitas 
fuis  fordibus  inquinabant  ,  vel  inquinare  cate  ni- 
tebantur.C^rerum  emixdd' s?  faxa concaua  funt,&  ca- 
uernofae  rupes  ,  quae  fub  aquis  marinis  delitefcunr, 
&  incaute  nauigantibus  naufragium  inferunt,  quas 
Plinius  d  renias  vocar  frequentes  ( inquir )  tenta  can¬ 
dicantis  vadi  nautas  territant  .fiuttus  enim  fcopulis  alli¬ 
dentes  candicant ,  &  finitus  edunt. 

Certe  OEcumenius  ,  vt  diximus  ,  eam  vocem 
agnofeit  ,  nec  videtur  ea  metaphora  ab  hoc  loco  ab¬ 
horrere.  Vt  enim  OEcumenius  air;  Quemadmodum 
fcopuli  nauigantibus  infefti  Junt ,  ac  perniciofi ,  cum  inopi¬ 
nato  occurrunt  :fic  iftt  coepulantibus  inffteratam  perniciem 
inferunt.  Adde,  fi  placet,  eleganter  hos  impoftores 
cauernofis  rupibus  fimiles  appellari,quia  fida ,  &  fi- 
mulata  amicitia  intrepide  Chriftianorum  conniuia 
adeunt,  dc  ni  fi  caueantur  ,  dum  fiios  errores  cuo- 
munt, aut  callide  infinuant ,  non  exiguum  conuc- 
fcenribus  naufragi}  periculum  afferunt.  Conuiuantes 
(  ait  )  fine  timore ,  Grxce,  a< poSuc ,  fiuc  quia  intrepide 
fefe  fidelibus  conuiuantibus  mifcenr,  fiue  quia  libe¬ 
rius  ,  ac  libentius  gula* ,  ac  genio  indulgent,  femetip- 
fis  pafcentes.  Omnia  videlicet  ad  proprium  commo¬ 
dum  ,  atque  vrilitatem  referentes ,  vel  fcipfos  pa¬ 
fcentes  negledo  grege, vel  etiam  fuopte  ingenio, 
arbitrioque  viuentes,quiquenegledi6  Apoftolorum 
prteceptis,  &  Chriftianis  dogmatibus  fua  tantum 
fomnia,&  figmenta  fcquuntur,ad  quaefidem,non  ad 
fcripturasjdsc  Apoftolicas  traditiones  accommodant. 

Nubes  fine  aqua.  Rede  OEcumenius  •,  Nubes  vero, 
^It, aqua  carentes  avento  agitata , quibus  locis  infiderint, 
ea  loca  imbre  minime  refrigerant  aquam  enim  non  habent, 
fed  caligine  obducunt ,atque  obfufeant  •,  fimili  modo  ifii  ani¬ 
mas  comer fantium  non  falutari  firmone  irrigant ,  ac  re¬ 
creant,  fed  detefiabilibus  documentis  obtenebrant  ,prauis 
Dxmonum  ftudtis  agitati.  Mire  autem  haec  metaphora 
,  haereticis  conuenit,  cum  enim  apud  Ifaiam  c  Apo- 
•  ftolijdiuinique  verbi  prtecones  nubes  vocentur, iure 
optimo  hatretici  nubes  dicuntur  fine  aqua, quod  vi¬ 
deri  cupiant  Apoftoli,  aut  viri  Apoftolici ,  imbre  ta- 
#.  lufimani  in  Epiffi  Ind. 


i  rnen  verse, folidteque  dodrinx  penitus  deftituantur. 
£amdemque  ob  caufam  Tertullianus  illos  ai  c  va¬ 
ginam  habere  gladio  vacuam ,  quod  tertio  quoque 
verbo  facras  liceras  erepent ,  quarum  tamen  verum 
fenfum,  veramque  explicarionem  ne  attingunt  qui¬ 
dem.  Sunt  igitur  haeretici  nubes  fine  aqua, quia  fide, 
veraque  fapientia  carent ,  Sc  illa  aqua,  dc  quaChri- 
fttis  apudloannem  *  ;  Qui  biberit  ex  aqua , quam  ego  a  ioant4..;j, 
dabo  ei, non  fitiet  in  atemumffied  aqua, quam  ego  dabo  eifiet 
in  eo  fons  aqua  falientis  in  vitam  sternam. 

Sed  tamen  nubes  vtcumque  funt, quod  fe  per  tu-  y, 

morem,  &  arrogantiam  extollant ,  feque  omnium 
magiftros  venditent, ceteros  omnes pr«e  fe  flocci  fa¬ 
ciant, &  a  ventis  circumferantur  ob  nimiam  ipfoffrm 
lenitatem, &inconftantiam  tum  in  moribus, tum 
etiam  in  dodrina ;  quod  enim  hodie  probant,  cras 
oppugnant.Poffis  etiam  nubes  fine  aqua, qua:  a  ven¬ 
tis  circumferantur,qiiofdam  Catholicos  diuini  verbi 
pneconcs  appellare,  qui  ita  de  fuperiori  loco  ad  po- 
pulqrn  verba  faciunc.vt  nullam  vtiliratis  audientium 
rationem  habeant ;  fed  inani  verborum  pompa,  Sc 
orationis  apparatu  Oratores  videri  volunt , aut  ple¬ 
nis  byccis  de  abditis  fidei  arcanis  coram  mulieribus 
difleruntjcaque  effundunt, quae  ne  ipfi  quidem  fatis 
intelligunt,  Sc  minus  felicirer  explicant.  Ita  miferi 
auditores  nullo  caelefti  imbre  irrigantur  ,  nullam 
inde  percipiunt  vtiliratem,  nihilo  denique  meliores 
ab  Ecclcfiarccedunt,auam  venerant, ac  nedodiores 
quidem  ,  qui  nihil  eorum  perceperint ,  quap  partim 
oicitantes  ,  partim  dormitantes  ,  partim  denique 
aliud  agentes  externis  tantum  auribus  exceperunt. 

Illi  autem  vere  nubes  aqua  redundantes  appellati 
pofllint,qui, quod. ait  Concilium  Tridentinum,vitia 
caffigant,  virtutes  perfuadcnr ,  caelcftia  praemia  pro¬ 
ponunt, &  extollurft,  quae  iuftis  propofita  funrffem- 
piterna  denique  fupplicia  iis  intentant,  qui  in  fce- 
lcre, atque  flagitio  ad  extremum  vlquc  virse  fpiritum 
pcrfeueranr. 

Arbores  autumnales ,  infruEluofit ,  bis  mortua ,  eradi -  V  I 

cata.  Quorfum  h xc  metaphora  pertineat  non  fatis 
conuenit.  Sunt  qui  ita  accipiant ,  vt  eos  dicat  ferb 
frudum  edere  ,  quod  proprium  eft  arboris  in  au¬ 
tumno  fatae :  tunc  enim  folia  excidunt,  &  frudus, 
fi  qui  forte  exiftunt ,  adulterini  funt ,  &  ad  maturi¬ 
tatem  nequaquam  perueniunt ;  quafi  fignificer,  ho¬ 
rum  haereticorum  adiones  externa  quidttm  fpecie 
vtcumque  bonas  videri ,  re  tamen  vera  iniquo  pro- 
pofito  exerceri ,  vt  alios  decipiant,  &  ad  impietatem 
impellant.  Sed  vereor  vt  id  poflim  probare,  qux 
enim  de  Gnofticis  commemoratu ,  ita  per  fe  fuaque 
natura  turpia  funt,  &obfcoena,vt  ne  vmbram  qui¬ 
dem  virtutis  habeant  j  illi  tamen  fefe  fpiritalcs,  Sc 
omni  labe  puros  pra^dicabant,  vt  enim  feribit  Ire- 
nxasbiNobts  quidem  aiebant  necejfariam  ejfe  bonam  con-  5  lib.  x.c.  x. 
uerfatioriem ,  aliter  enim  impoffibile  ejfe  faluari ,  fimetipfis 
autem  non  per  operationemfed  eo  quod  funt  naturaliter fii- 
ritales ,  omnino  faluari  dicunt  .Quemadmodum  enim  choi¬ 
cum  impoffibile  eft  falutem  percipere  ,  non  enim  effit  illum 
capacem  falutis  dicunt ,  ftc  iterum  quod  jpiritale ,  quod  fe- 
metipfis  effie  volunt, impoffibile  ejfe  corruptelam  percipere,  Itcet 
in  quibufeumque  fuerit  fattis.  Quemadmodum  en:m  au¬ 
rum  m  cano  depofuum  non  amittit  decorem  fuum ,  fed  fiam 
naturam  cuiiodit,c'iim  canum  nihil  nocere  auro poffitt :  fic& 
femetipfis  dicunt ,  licet  in  quibufeumque  materiabbiv  ope¬ 
ribus  fint ,  nihil  fiipfos  noceri,  neque  amittere jpiritalem  Jub- 
ftantiam.  Quod  tamen  eorum  impietatem  minime  excufat, 
cum  iis  [celeribus  inquinentur ,  de  quibus  ait  ApoHolus  c;  c  Galat. 
Qui  talia  agunt,  regnum  Dei  non  poffiidebunt.  f .  1 1 . 

Alij  ipde  putant  dudam  effe  metaphoram ,  quod  VII. 
nouellae  arbores  extremo  autumno  prreter  rationem 
temporis  eftlorefcant  ,  quod  mox  illas  emoriruras 
e  c  1  indicat. 


Vi  ii- 


328  Epift.B.  ludx 


indicat.  Verum  vt  de  rc  ipfa  nihil  dicam, quam  agri¬ 
colis  libens  permitto  ,  non  fatis  intelligo  ,  quanam 
ratione  eafimilitudo  Gnofticis  conueniat,  qni  prae¬ 
ter  fpeciofa  verba  nullum  habent  virtutis  florem, 
fcd  toti  quanti  quanti  funt  in  vitiorum  coeno,&  for- 
dibus  volutantur.  An  autumnales  arbores  eas  intel- 
ligit,  qux  ferius  frondefcunt ,  quam  vt  poffint  fru¬ 
ctus  edere, &  ad  maturitatem  perducere  ?  Certe  hoc 
exiftimauif  non  nemo  ;  fed  ad  Gnofticorum  impro¬ 
bitatem  exprimendam  parum,  vt  arbitror ,  apte  •,  fe- 
gnitiemenim,  &  tarditatem  vteumque  indicat.  At 
illi  ne  fero  quidem  vllum  probitaris  frudum  pro¬ 
ferebant  ,  qui  fe  puros  quidem  vocitabant  ,  eoque 
ndlnine  mirum  in  modum  gloriabantur ,  cum  tam 
abea virtute  abeffent  ,quam  fcelusac  vitium. Quem 
autem  probitatis  frudum  ederent  illi ,  qui  omnium 
fceleru  maculis  erant  cooperti ,  &  fuam  improbita¬ 
tem  palam  praedicabant  ?  Cur  igitur  arbore  s  autum¬ 
nales  ab  Apoftolo  nuncupantur  ?  Equidem  exi- 
fti  mari  m  fpeda  fle  ludam  extremam  autumni  par¬ 
tem  ,quo  tempore  arbores  colledis  iam  frudibus, 
frondibus  etiam, ac  foliis  fpoliantur.  Ita  fignificar, 
eos  omni  fpiricalt  bono  deftitui,&  nudis  juncis 
fimiles  eife  ;  ac  proinde  fubdit,  infrutluofa  ;  vt,  quod 
nonnulli  rede  monuerunt ,  interpretari  voluerit* 
quod  modo  dixerat, arbores  autumnales.T antum  enim 
abeft ,  vceo  tempore  arbores  frudum  edere  queant, 
vt  omni  potius  vitali  fucco  carere  videantur,  vt  me¬ 
riti)  ftibdac  ludas,  bis  mortua.  Vt  enim  ait  OEcu- 
menius*,  Autumnales  arbores  bis  emoriuntur  durri  grfrti- 
flus  amittunt ,  &  foliis  destituuntur :  tunc  enim  &  fru¬ 
ctuum  amoenitate ,  &  foliorum  florida  venuBate  priuata 
arida  apparent.  Istis  flmiles  funt  ejui  etiam  ipft  bis  emo¬ 
riuntur,  dum  frudum  fuum  vorando  femen  perdunt,  & 
decore ,  qui  ex  temperantis  vita  traduihone  euenit ,  penitus 
deflhuuntur. 

Suntqui  aliter  fimilitudinem  accipiant ,  vt  bis 
mortuae  dicantur  arbotes  ,primumquidem  cum  de¬ 
linunt  frudu  proferre, deinde  cum  cxcif?  igne  com¬ 
buruntur, vt  bis  mori  cenfeantur  haeretici ,  primum 
cum  peccant,  &  vita  gratias  fpoliantur,  deinde  cum 
ad  inferos  detruduntur  ifi  omnem  aeternitatem  cru¬ 
ciandi.  Paulo  aliter  metaphoram  haereticis  accom¬ 
modat  Didymas.  Nam  primum  eos  mortuos  fuifle 
dicit,  antequam  baptifmoluftrarentur-,  iterum  cum 
poft  baptifmum  redx  fidei ,  Catholicaeque  Ecclefix 
nuntium  remiferunt,  &  fefe  fceleribus ,  atque  flagi- 
tiisconftringendos  prxbuerunt.  Sed  haec  omnia  cu 
fint  omnibus  flagitiofis  hominibus  communia,  non 
videntur  ita  propic  ad  Gnofticos  referri.  Itaque  illos 
bis  mortuos  appellari  crediderim,vt  fignificauit  OE¬ 
cumenius, qubd  corpore  ,&  animo  quafi  pro  mor¬ 
tuis  haberentur  ;  corpore  quidem  ,  quod  cum  omni 
libidinum  genere  inquinarentur, quafi  mortuae  pia¬ 
tae  nullum  ferrem  fruftuinjanimo  vero  quod  gratia. 
Si  carrate  deftituti  re  vera  Deo  mortui  eficnr.  Nifi 
quis  dicat,bis  eos  effis  mortuos ,  quod  vi  baptifmi 
peccato  mortui  fint, iterum  vcio  grtttias  vitam  in  fe 
S|fis  peccando  extinxcrint;hoc  tam  e,  vt  apparer, co- 
mune  eft  omnibus, qui  poft  baptifmum  peccant.  Ita¬ 
que  OEcumcnij  explanatio  retinenda  videtur.  Ad¬ 
dit  ad  extremum  ,  eradicata,  vt  Gnofticorum  dcfpe- 
ratam  falutem  indicet:fiquidem,vtait  OEcumenius, 
dparadifi ,  id  eft ,  Domini  Ecclefia  eradicantur ,  &  foras 
proieBi  ad  ignem  <f ternum  colliguntur.  Qualem  enim  fla¬ 
tum  habere  ,  aut  radicem  poteft ,  qui  ob  voluptatis  colluuiem 
ab  omnibus  proiicitW  i 

J  5  FluBus  feri  maris  defb,  amantes  fisas  confufiones,fy - 

dera  enantia  ,  quibus  procella  tenebrarum  feruata 
efl  in  at  emunt  . 


Alias  metaphoras  congerit  ex  maris  fludibus ,  & 
casli  fyderibus  defumptas.  Ait  igitur  eos  effis  efferatis 
maris  fludibus  fimiles:Grxce  enim  dixit  Apoftolus, 
hu/auto.  dyiitt  hoc  c  A,  feros  fluit ui  maris  ;  vt 

indicet  eorum  immanitatem, &  arrogatum.  V t  enim 
fludus  maris  intumefeunt  ,  &  attolluntur ,  &  ip fi 
quodam  modo  caelo  minantur  ;  non  aliter  ifti  ineas- 
lum,  ipfamque  diuinam  naturam  maledida  conge¬ 
runt,  Et  quemadmodum  fludus  maris  fxuitia  ,  at¬ 
que  immanitate  fua  integra  nauigia  hauriunt,  aut  ad. 
fcopulosalliduntjita  Gnoftici  peruerfis  fuis  dogma¬ 
tibus  plurimos  mortalium  ad  interitum  pertrahunt 
fempiternum.  Quocirca  OEcumenius ;  Vndis  ( in¬ 
quit  )  feris  ttem  comparati  fimilitudinem  ipfarum  minime 
reSfuunt ,  quippe  cum  furiose  etiam  ipfidr  tmpetuose  ma- 
leditlis  contra  Deum  exagitemur.  Et  Beda  5  Finitus  ( in¬ 
quit  )  maris  funt  peruerji  Doltores  ,qui  &  in  femetipfls  in¬ 
quieti,  femper  tumidi ,  tenebrofi ,  &  amari  funt ,  pacem 
Ecclefia  quafi  flabilitatrm ,  firmitatemque  obicum  femper 
impugnare  non  ceffant. 

Merito  autem  bxretici  fludibus  maris  fimiles  ei¬ 
fe  dicuntur ,  praecipue  quod  ob  lenitatem, Sc  incon- 
ftantiam  numquam  quieti  fint  ,nufquam  cojififtantj 
noua  femper  moliantur  ,  iut  gia  mifceant ,  feditio- 
nem  excitent ,  fchifmata  pariant  ,  omnia  denique 
perturbem,acperuertant,&  inter  fefefluduum  in? 
ftararietentur  ,  quod  maxime  Gnofticis  conuenit, 
quorum  dilTenfioncs,  &  pugnas  non  femel  recenfet 
Irenxusa.Non  pauca  etiam  commemorant15  Theo- 
doretus ,  Sozomenus  ,  Socrates  ,  Euagrius  ,  Sc  Ni- 
ecphorus.  Defpumantes  fuas  confufiones.  Perfiftit  enim 
in  meraphora  dudaa  fludibus,  quidumad  fcopu- 
los alliduntur, fptimam  edunt ;  fic Gnoftici  fua.vc 
air  OEcuinenins,i/?ySy«w  dedecora defpumant  infpumam 
poft  ialtabundum  tumorem  maledicentia ,  ex  vita  fua  infla¬ 
bili  ,  (jr  dtffolubili  turpitudine  deflnentes  ;  talis  enim  cui 
comparantur  ,  fpuma  vndarum  natura  exiSlit.Et  Beda; 
Sed  tales (inquit)  relte  dicuntur  de  spumantes  fuas  confu¬ 
fiones,  quia  inStar  tumentium  vndarum  quanto  altius  fe  fu- 
perbientes  attollunt ,  tanto  amplius  confufi  quafi  in  fiumas 
leuiffimas  diffoluuntur ,  &  pereunt.  Itaque  nifi  mea  me 
fallit  opinio,  hac  fimilitudine  duo  Gnofticis  obii- 
cit,  fasuitiam  dum  feros  maris  fludusnominat ,  eo¬ 
rum  vero  vim,  &  impotentiam  fpedans,arrogan- 
1  tiam ,  ac  tumorem.  Vtrumque  autem  ait  in  nihilum 
recidere  ,  &  quafi  fpumam  euanefeere.  Qux  enim 
ab  Irenxo ,  Epiphnnio  ,  ac  Theodoreto  commemo¬ 
ramur,  adeo  turpia,  &  fceda  funt,  vt  ipfotum  im¬ 
probitatem  ,Sc  nequitiam  luce  clarius  indicent. 

Sydera  errantia inconftantiam  dodrinx  hxc 
pertinent:  vt  enim  feribit  OEcumenius;  non  ideo 
fi clla  erratica  dicuntur ,  quod  fidei  noSlre  firmamento  corre- 
Sfondentes,  filem  iuftitia  ChrrSlum  habeam  per  ipfas  pro¬ 
gredientem,  &  quatitor  virtutum  horas  tempora  perfi¬ 

cientem  ,  fidele fque,  qui  m  his  conSlituti  funt ,  vmficamem .' 
fed  quia  cum  tn  Angelos  lucis  transformari  videanturficut 
qui  ess prafidet ,  malus  Damon  ,  aduerjus  Domini  dogmata 
tantummodo  feruntur ,  &  fi  ipfis  obfcurant  ,&fibi  caligi¬ 
nem  aternam  comparant.  Planius  Beda;  Sydera  errantia , 
qua  funt  feptem ,  numquam  in  eodem  loco ,  vbi  pridie  fe¬ 
cerant  ortum,  vel  occafum  faciunt ;  fed  modo  ad  infima  £0- 
na  brumalis  defeendunt ,  modo  ad  alta  svona  filftttialis  afi 
cendunt ,  modo  mediam  z.ona  aquinollialis  lineam  repetunt ; 
fic  nimirum  fic  funt  harettei ,  qui  lucem  veritatis  promit¬ 
tentes  ,  numquam  in  eodem  ftatu  docendi  perdurant ;  fed 
modo  fic  ,  modo  fic  doElrinam  fuam  informantes ,  ipfi  vtique 
quam  (it  contemnenda  lucis  oftentatio ,  quam  pollicentur  .in¬ 
fimant.  Dixit  autem  Apoftolus  Graece  «Vepe?  ‘s-Aaiii- 
T£t/,ftellx,  qux  erraticx dicuntur  ;  vt  tacite  infinuer, 
hos  efle  errones  ,&quod  longe  deterius  eft  ,  fedu-  ( 
dores  ,  de  quibus  Paulus  Apoftolus  c  j  Mali  (  ait )  3 
*  homines , 


II. 


a  lib.  1.  e.tfl 

&Ii.  4-c.tf?. 

binfmshift 


III. 


I.i3- 


IV. 


acap.  it. 


I. 

bCaietanus. 


e  In  Apol.c. 
at.lib.de 
jdol.cap.4. 
lib.de  nab. 
jnul.c.j,  lib. 
de  cul.fciem. 


Explanatio. 


V-9 


homines, &  feduttortt  proficient  in  peius  errantes,  &  in  er¬ 
rorem  mittentes. 

Errant  quippe  Imetici ,  quia  a  redae  fidei  trami¬ 
te,  Catholicaeque  Ecclefiae  fententia ,  dodrinaquc 
recedunr,  &  quafi  erraticae  ftellae  in  Tuo  quifque  or¬ 
be, hoc  eft,impio,ac  peruerfo  dogmate  circumuol- 
uuntur,  cum  Catholici  Ecclefiae  firmamento  adhae¬ 
reant, vt  de  iuftis  alicubi  fcribit  DanieK Denique  il¬ 
li  tamquam  erraticae  ftell'ae  lucem  pollicentur,  fed  re 
vera  fuis  auditoribus  tenebras  offundunt,  vt  ipfi  ad 
aeternam  tenebrarum  caligine  deftinantur, hoc  enim 
eft, quod  ait  ludas  ,quibus  procella  tenebrarum feruata  eft 
in  sternum.  Pro  procella  autem  Graece  dixit  Apofto- 
lus,  0  Tt/tpf^quam  alij  caliginem  Latine  redduntjeft 
autem ,  vt  arbitror ,  fempiterni  fupplicij  periphrafis. 
Dicitur  autem  procella ,  quod  multitudo  quaedam 
fuppliciorum  improbos  apud  inferos  maneat,  eade- 
que  caligo  tenebrarum  nominatur, quomodo  Chri- 
ftus  tenebras  exteriores  appellat ,  in  quibus  erit  fle¬ 
tus^  ftridor  dentium.  Ira  colligit  ludas  quaecuque 
hadenusdixitj&potiffimuad  eafpe&at,quae  paulo 
ante  comminando  fcripferat;^(inquic)j//».Quem- 
admodum  enim  improboru  fada  imitantur, &  infi- 
gni  quadam  improbitare  fuperant ,  eorumdem  exi¬ 
tus  vel  inniti  fortientur.  Atque  hac  ratione  fideles 
mirifici  cofirmat,dum  oftendit,  fceleftorum  homi¬ 
num  impietatem,  vt  efflorefeere  inrerim,&  fecundis 
rebus  affluere  ,  &  quodammodo. triumphare  videa- 
tur,non  fore  tamen  impunitam,  fed  acerbi  (limis, ac 
fempiternis  cruciatibus  apud  inferos  ma&andam. 
Ita  fore  fpcrauit  Apoftolus  ,  vt  fideles  ab  impiorum 
confuetudine  i efe  fubducerent ,  quos  intelligerent 
ad  certidimum  interitum  ruere.  Vt  autem  fuse  do¬ 
ctrinae  au&oiitatcm  aflet  at, propheticum  oraculum 
adferibit. 

14  Prophetanti  aute  &  de  his  feptitnus  ab  Adam  Enoch, 

dicens.Ecce  venit  Domintu  in  [antius  millibus  fi itis . 

Hic  locus  non  haereticos  modo  ,  fed  nonnullos 
etiamCatholicos  b  impulit, vt  huic  Epiftolae  facram 
audfcoritate  abnegarent,quod  prophetia  Enoch  apo¬ 
crypha^  mcertae,aut  etiam  fufpe&ae  fidei  videatur. 
Certe  Tertullianus*  non  femel  librum  Enoch  lau¬ 
dat  ,  &  multis  probat  eius  vaticinium  potuifle  pofi: 
eluuionem  Noeticam  conferuati  ;  Scio  (inquit) 
feripturam  Enoch ,  qua  hunc  ordinem  Angelis  dedit ,  non 
recipi  d  quibufdam ,  quia  nec  in  armarium  Judaicum  ad¬ 
mittitur.  Opinor  non  putauerunt  illam  ante  cataclyfmum 
editam  posi  eum  cafum  orbis  omnium  rerum  abolitorem 
faluam  efe  potui fe.  Si  ifia  ratio  eft,  recordentur  pronepo¬ 
tem  tpfius  Enoch  fuife  fuperftitem  c.ttaclyfmi  Noe  ,  qui 
viique  domeftico  nomine ,  &  h&reditaria  traditione  au¬ 
dierat  ,  &  meminerat  de  proaui  fui  penes  Deum  gra¬ 
tia  ,  &  de  omnibus  pradicatis  eius  cum  Enoch  filio 
fiuo  tAdathufaU  nihil  aliud  m  mdauerat ,  quam  vt  noti¬ 
tiam  eorum  po  fleris  fuis  traderet.  Igitur  fine  dubio  po¬ 
tuit  Noe  in  pradicatioms  delegatione  fuccejfijfe ,  vel  quia 
&  alia  non  tacuiffet  tam  de  Dei  confcruutons  fui  dtfpofi- 
fione,qudm  de  ipfa  domus  fu*  gloria, hoc  fi  non  tam  expe¬ 
dite  haberet ,  illud  quoque  afertionem  feriptura  ilhus  tue¬ 
retur  ;  proinde  potuit  abolefitBam  eam  violentia  catacly fi¬ 
mi  in  fpiritu  rurfus  reformare  ,  quemadmodum  &  He- 
rofolymis  Babylonica  expugnatione  deletis  omne  inftru- 
mtntum  Judaica  litemur &  per  Efdram  confiat  refiau - 
ratum.  Sed  cum  Enoch  eadem  feriptura  etiam  de  Do¬ 
mino  pradicarit  ,  d  nobis  quidem  nihil  omnino  reficien¬ 
dum  efi ,  quod  pertinet  ad  nos.  Et  lgwiu<  omnem  ficrip- 
turam  adficationi  habilem  dtuinim  infpirari  :  d  Ju- 
dstis  poftea  iam  videri  propter  ea  rei  e  fiam  j  ficut  &  ca- 
BJufliniam  in  Spiftn  B.Iud . 


II. 


A  ttra  fere ,  qua  Chri fiunt.  fonant.  Nec  vtique  mirum  hoc , 
fi  fcnpturas  aliquas  non  receperunt  de  eo  loquutas ,  quem 
&  ipfiim  coram  loquentem  non  erant  recepturi.  Eo  ac - 
cedit, quod  Enoch  apud  ludam  zApoflolum  teflmomum 
pojfidet. 

Sed  Iuftinus  Martyr,Clemens  Alexandrinus,  Ire- 
naeus,  &  Athenagoras  eamdem  Enochi  prophetiam 
probafle  videntur,qui  inde  hauferint  errorem  illum, 
quo  aflerunc,ATigelos  ex  filiabus  hominum  Gigan¬ 
tes  fufcepille,  quod  etiam  lenfifle  videmur  Metho- 
dius,Cyprianus,Ladtantius,  Seuerus  Sulpitius,  Pro- 
clus,&  Pfellus.  Auguftinusacerte  de  feriptura  Enoch  a  lib.  ij.de 
hunc  in  modum  loquitur  •,  Scripfijfe  quidem  nonnulla  Ciuir.c.  »3* 
diuina  Enoch  illum  feptimum  ab  Adtm  negare  non  pojfu- 

B  mus, citm  hoc  in  tptftola  canonica  ludas  Apofiolus  dicat  fed 
nonfruftra  non  funt  in  eo  canone  fer tptur arum, qua  ferua- 
bantur  in  templo  Hebrsti  populi  [accedentium  diligentia 
Sacerdotum.  Cur  autem  hoc,  nifi  quia  ob  antiquitatem  fu- 
fpefht  fidei  indicata  funt, nec  vtrum  effient,  qua  ille  fer  ipfi f 
fiet,  poterat  inueniri  non  talibus  proferentibus,  qui  eam  per 
feriem  fucceffionis  reperirentur  rite  feruafe  ?  Fndt  illa,  qua 
fub  eius  nomine  proferuntur ,  &  continent  iftas  de  Gigan¬ 
tibus  fabulas ,  quod  non  habuerint  homines  patres ,  refle  d 
prudentibus  indicantur  nompfius  efe  credenda,  ficut  mul¬ 
ta  fub  nominibus  &  alioru  prophetarum, &  recentiora  fub 
nominibus  Apoftolorum  ab  hareticis  proferuntur,  qua  om¬ 
nia  fub  nomine  apocryphorum  ab  aucloritate  canonica  di¬ 
ligenti  examinatione  remota  funt. 

C  Et  alibibj^W  Enoch feptimus  ab  Adar Nonne  etiam  HI. 
in  canonica  eptfiola  Juda  propbeiafe pradicatur  ?  j Quo-  b  |>b- 1 8.  de 
rurnfcnpta ,  vt  apud  Judaos  ,  &  apud  nos  in  au  fi  ori-  c-  38- 

tate  non  e  feni  nimia, fecit  antiquitas ,  propter  quam  vi¬ 
debantur  habenda  efe  fufpefla  ne  proferrentur  falfa  pro 
veris.  Nam  &  proferuntur  quadam  ,  qua  ip forum  efe 
dicantur  ab  eis  ,  qui  pro  fuo  ftnfu  pafim  quod  volunt , 
credunt.  Sed  ea  cafhtas  canonis  non  recipit ,  non  quod 
eorum  hominum  qui  Deo  pl  icuerunt  ,  reprobetur 
aufloritas  ,  fed  quod  ifia  efe  non  credantur  ipforum-. 

Ex  quibus  apparer  neque  Tertullianum, neque  Au- 
guftinum  dubita(Te  Enoch  aliquid  diuinitus  ferip- 
fifle  ,  &  quidem  diuinam  habuilfe  au&oiitatem 
huius prtefertim  Apoftoli  fuffragio  firmatam,  fed 

D  librum  poftmodum  alienis  commentis  fuiffle  refper- 
fum  ,  ac  propterea  merito  Enoch  vaticinium  (aera¬ 
rum  literarum  canone  fuifle  exclufum. 

At  Hieronymus  librum  Enoch  (Impliciter  apo¬ 
cryphum  ,  ac  nullius  putat  e(fe  au&oritatis  ,  &  ob 
eamcaufam  ait  c,hanc  Iudte  eptflolam  d  qutbufdam 
Ecclefiafiicis  Patribus  fisi  fe  reieBam  ,  quod  apocryphum 
librum  Enoch  laudet.  Et  Alibi  **  ludam  excufat ,  quod  dAdTit.  j. 
ei  licuerit  ex  apocrypho  libro  teftimonium  profer¬ 
re  ,  vt  potuit  Paulus  Poetarum  carmina  fuis  epi- 
ftolis  inferere.  Cum  Hieronymo  fentire  videtur 
Chi;  yfoftomus  e ,  qui  Enochi  librum  inter  fabu-  e  Gen.  t. 
las  reiicit.  Nec  magnopere  diffentit  Epiphanius  f: 
Origeneaatnieps  videtur,  fic  enim  fcribit  S;  Qui  enim 

E  fecit  multitudinem  ftelUrum  ,  vt  ait  Propheta,  omnibus  Num. 
eis  nomina  voca:\de  quibus  quidem  nominibus flurima  tn 
libellis,  qui  appellantur  Enoch,  fecreta  continentur ,  eft  ar¬ 
cana fed  quia  h belli  ipfi  non  videntur  apud  Htbr&os  in 
auBorttate  haberi  ,  tntertrn  punc  ea  ,  qm  ibi  nominan¬ 
tur  ,  in  exemplum  vocare  di  feramus.  Alio  vero  lo¬ 
co  h  i  In  Enoch  feriptum  esi  (  fi  modo  quifpiam  eum, 
vt  fanBum  librum  probare  velit  )  in  diebus  dtfcenfus 
filiorum  Dei  ad  hominum  filias  ,  quem  quidem  defeen- 
fum  nonnulli  obfcure  fignificare  txifiim atterunt  animo¬ 
rum  in  corpora  defcenfum  ,  quod  filias  hominum  ob - 
fure  ,  &  tropice  terrenum  tabernaculum  dici  exiftima- 
ucrint. 

Ego  igitur  non  dubito,  diuinum  aliquod  Enoch 
edidiffe  Oraculum  ,  quod  ,  vt  rc<£tc  probat  Ter¬ 
ee  3  tullia 


IV. 


c  In  cathol. 
in  Iud. 


h  Tomo  S. 
ia  loan. 


a  lih  i.an- 
eijuic. 


y  i. 


fcin  epift.ad 
Hc  bx.  c.  xi, 

* 

t  Ub.4.  p;j. 
d  cap.  6. %. 

VII. 


m 

ualLianuSj  VEi  tfaxiicldiic  •pouut  etiam  poft  diluuium  A 
ad  poftetosperueriire':  (i  praefemm  verum  fit,  quod 
de  duabus  columnis  fcribit  Iofephus  a;  cum  enim 
celebre  vaticinium  ellet  geminam  cladem  mundo 
imminere ,  alceram  quidem  eluuionis  aquarum ,  al¬ 
teram  vero  incendi;,  &c  conflagrationis ,  quae  fcitu 
digna  ad  omnem  pofteritatem  tranlmittenda  e  flent, 
lapideae  &  lateritiae  columnis  fuifle  inferipta,  vt  li 
lateritia  diluuio  periret  ,  lapidea  fuperftes  ellet. 
Quod  fi  quis  feifeitetur ,  quid  potilfimum  Enoch 
liber ,  Sc  vaticinium  contineret ,  non  facile  refpon» 
deri  poteft  •,  nam  quae  de  ftellarum  nominibus ,  ea- 
ramque  vi ,  atque  efficacitate  commemorantur  ab 
Origene  ,  atque  id  genus  alia  ,  quae  infmuac  A11- 
guftinus,  haud  equidem  ambigo  fpuria  efle,  atque  B 
aliunde  afluta.In  vetufto  autem  codice  ,  qui  Tefla- 
mentum  Patriarcharum  infcnbitur  ,  quem  faep e 
Origenes  ,  Sc  Procopius  laudant ,  multa  ex  libro 
Enoch  leguntur  vaticinia  de  his  ,  quae  euentura 
erant  filiis, ac  nepotibus  duodecim  Patriarcharum; 
de  Hebraeorum  flagitiis,  atque  fuppliciisj  de  hu- 
manae  faliuis  vindice,  ac  liberatote  ab  Hebraeis  per 
fummum  fcelus  *  atque  impietatem  necando  j  de 
Hebraeorum  clade,  mifera  feruitute  ,  perpetuaque 
abietftione,  Adde  hoc  oraculum ,  quod  in  praefenria 
commemorat  ludas, dum  ait;  Trophetautt  autem  & 
de  his  feptirnus  ab  Adam  Enoch.  Omnino  autem  ve- 
iofimiliimum  videtur  exiftimafle  ludam  ,hoc  vati^ 
cinium  vere  fuifle  ab  Enocho  diuino  impulfu  pro-  ^ 
nunciatum  ,  atque  adeo  magnap  efle  autftoritatis. 
Accedit ,  quod  cumGnoftici  extremum  Dei  indi¬ 
cium  futurum  negarent,  Enochi  tamen  librum 
admitterent,  caeteris  Scriptura:  teftimoniis  poftha- 
bicis,  qus  illifortafle  rciecluri  erant,  Enochi  tefti- 
monio  quafi  fuo  illos  gladio  iugulandos  cenfuir. 

Prophetafle  autem  dicitur  Enoch  de  his  ,  tum 
quia  vniuerfim  omnibus  improbis  iudicij  leuerita- 
tem  minatur,  tum  quia  nonnulla  attingit,  quae  pro 
prie  ad  Gnofticos  fpetftare  videantur  ,  vc  aliquan¬ 
to  poft  docebo.  Dicitur  porro  Euofih  feptirnus-  ab 
Adam,  ne  cum  altero  Enoch  confundatur,  qui  fuic 
filius  Cain.  Hic  enim  ad  Seth  Adae  filium  genus 
fuyrn  refert, qui  fecundus  eft  ab  Adam:  tertius  eft  ^ 
Enos  eius  filius ,  quartus  Cainam  genitus  abEnos* 
quintus  Malalyel  ab  hoc  procreatus  ,  fex  tus  eius 
filius  Iared,  a  quo  genitus  eft  Enoch  ,  qui  merito 
dicitur  ab  Adam  leptimus,  Qua  veLO  ratione  di¬ 
catur  Enoch  a  Domino  tranflarus ,  Sc  non  appa- 
ruifle  alibi  docui b.  Videtur  autem  hoc  addidifle  Ia- 
cobus,  vt  antiquitate  maiorem  vaticinio  autftorita^ 
tem  conciliaret ;  perinde  quafi  indicaret  ,  ab  iplo 
pene  mundi  nafcentis  exordio  Gnofticorum  flagitia 
fuifle  praeuifa  ,  ap  ferapiternis  fu pp liciis  deftinata. 
Verifimile  .autem  eft  ,  Enochum  Seth  i  pofteris  ora¬ 
cula.  edictifle,  quod,  vt  arbitror,  fignificauit  lien  sus, 
cimi  dixit  %  Sed  &  £noch fine  circumcifionepUccns  Deo , 
cum  effet  homo  Dei  legatione  ad  Angelos  fungebatur . 
Refpexifle  enim  videtur  Lenaeus  ad  locum  Gene-  E 
fcqs  ,!r  Cum  vidtffent ,  inquit  ,  fili/  Dei  fltas  hominum , 
quod  effent  pulchra  ,  acceperunt  fibi  vxores  ex  omnibus, 
quas  elegerant. 

Quo  loco  pro  filiis  Dei  nonnulli  legunt  ,  An¬ 
gelos  Dei  j  vnde  multorum  error  manauit  ,  quem 
pauld  ante  indicam  :  limpliciter  .autem,  .fiue  Dei 
filios.,  fiuc  Angelos  legas  , Sc;h.i  pqfteros  Scriptula 
diuina  fignificac  :  illis,  enim  re  vera-.filioruin  D:  i 
nomen  adhaefit  >  fiue  quia  illis  promifllo  feminis 
benedicti  releruata  erat ,  fiue  propter  y.erum  Dei 
Cultum,  &  religionem-, quae  quia  deerant  omnia  Cai- 
nitis, hominum  fiiij  nuncupantur  , quod  caduca, & 
..portalia  bona  tamummqcfo  fpedfarent,  Ad  An¬ 


EpillB.  ludaj 


gelos  igitur, feu  Dei  filios  legationfi 'fundtus  dicitor 
Enoch,  quod  diuino  Numine  impulfus.  eorum  effu- 
fam  libidinem  ealVignret,  qui  pollhabitis  fui  generis, 
ac  religionis  fccminis  filias  Cain  adamafienc ,  clfqitc 
ardentiflime  adhaefiflent.  Non  negarim  tamen  indi- 
cafle  Lenaeum  eum,  quem  paulo  ante  errorem  no- 
minaui ,  quafi  Angeli  faeminarum  forma  allwfti  foe¬ 
dis  voluptatibus  operam  dederint,  quem  errorem 
ex  libris  Enochi  nomine  euulgatis  prodiifle  putant 
Tertullianus  a,  Origenes  b,  Auguftiims  c. Prophe¬ 
tafle  igitur  dicitur  Enoch ,  hoc  eft  ,  futura  ante  de 
mmciafle,quod  nonnifi  diuino  impulfu  fieri  poteft; 
futura  enim  anticipata  quadam  piaenotione  com- 
pletfti  diuinae  fapientiae  proprium  eft. Itaque  Ifaias  d 
Hebraeorum  populum  jrrider,  quod  Pleudoprophc- 
tis  aures  praeberet -,Defecifli,  inquit,»'»  multitudine con- 
filiorum  tuorumfient .& faluent  te  augures  cali,  qui  contem¬ 
plabantur  fidera,  (j  fitpputabant  menfis,  vt  ex  eis  annun- 
ciarent  ventura  fibi:Ecce  fafli  fiunt  quafi  fiipula, ignis  com- 
bujfiteos.  Er  alibi  4 ;  Annuntiate,  i  n  q  u  1 : ,  qua  ventura  fiunt 
in  futurum  ,  &  fe.emus ,  quia  Dij  eflisvos .  Diuini  igitur 
vares  caelcfti  quodam,  ac  plane  diuino  Numine  per- 
fufi  omnia  pcrluftrant  abdita,  atque  occulta  patefa¬ 
ciunt,  futura  profpiciunt,  diuina  denique  ,  atque 
abdita  niyfteriA,  quafi  Dei  nuncij , atque  interpretes 
mortalibus  proponunt ,  Sc  explicant.  Tales  enim  ,  ait 
Chryfoftomus  f ,  omnia  tempora  percurrunt  ,prafentta, 
pmeritafutura.hnct  omnes  igitur  diuinos  vates  prin¬ 
cipem  locum  obtinuit  Enoch  :  eius  autem  vaticinij 
verba  proponit  ludas ,  cum  ait. 

Ecce  venit  Dominus  in  fanElis  millibus  fuis  ;  fecun¬ 
dum  procujdubio  Chrillt  aducnrum  indicar, de  quo 
Chriftus  apud  Matthaeum  i,  tum  autem  venerit  flius 
hominis  tn  maie  flate  fua,&  omnes  Angeli  cum  eo,  tunefe- 
debit  fuper  fedem  maieflatis  fiua.  Vtirur  autem  verbo 
praetenti  temporis :  Graece  enim  feriprum  eft,H\0f, 
quod  eft  temporis  praeterititira  enim  fetme  loqui  fo- 
lent  Prophers ,  vt  vaticinij,  &  praedidiionis  certitu¬ 
dinem  indicent,  dum  quae  multo  poft  futura  fuilr, 
quafi  iam  praecerira  narrant.  Ira  merito  ifaias ,  dum 
CUrifti  myfteria  expIicar,non  tam  futura  praedicere, 
quam  praeterita  narrare  videtur,  vtEuangelifta  po¬ 
tius, quam  Propheta  cenfei  i  queat  j  Venit,  inquit, Do- 
winus  ,\\oc  eft,  certiffime,  &  abfqpe  vlla  dubitatione 
aderit  non  humilis,  ac  pene  ignotus,  vt  in  primo  ad- 
uentu,  fed  in fanftis  millibus,  hoc  eft, Angelorum  mi- 
riadibus  fti patus.Nam  SsC Daniel  ^\Mtllia,\nc\u\t,mil. 
lium  mini  lirabant  ei ,  &  decies  millies  centena  millium  af- 
fiilebant  et.  Hunc  autem  pofteriorem  aduentum  de- 
fcribit  loannes  in  Apocalypfi  '-,Ecce,zk,venit  cum  nu¬ 
bibus, &  videbit  eum  omnis  oculus, &  qui  eum  pupugerunt. 
Er  Ifaias  k;5r,«  ad  iudicandum  Dominus,&ftat  ad  indi¬ 
candos  populos ,  Dominus  ad  indicium  veniet  cum  finibus 
populi  fui,&  Principibus  eius, 

Tamctii  enim  Tertullianus  1 ,  &Rufimis  m  haec 
de  primo  Chrifti  aduentu  accipiunt ,  cum  Chriftus 
Dominus  humano  fefe  iudicio  fitbiecir.  Multo  ta¬ 
men  aptius  Iuftinus  n,Cyrillus  °,  Sc  Hieronymus  ? 
de  iudicio  explicant,quo  Deus  Iudaeorum  Principes 
iufto  fupplicio  addicet.  EtBafilius  qjAuguftiiius  r, 
&  Gregorius  f  dc  extremo  iudicio  explicant.  Quo 
proculdubio  pertinent  illa  eiufdem  Prophetae 
Ecce  Dominus  in  igne  veniet ,  &  quafi  turba  quadriga  eius 
reddere  in  indignatione  fisrorem  fisum  ,  &  increpationem 
fisam  in  flamma  ignis ,  quia  in  igne  Dominus  dijudicabit. 
Ita  enim  lacum  explicant  Hieronymus ,  Cyril- 
Ius  Cyprianus  *,&  Auguftinus  y.  Eodem  refero 
Dauidis  verba  7  \  Deus  manife  fle  veniet  ,Deus  no  fler, & 
non  filebtt.  Quamobrem  Athanafius  de  hoc  Chrifti 
aduentu  ita  alicubi  fcribit  .«j  Simul  te  latere  nolim 
alterum  eius  adactuum  illufirem,&  diumm,mn  humilitate 
Contem 


a  lib.de  ha. 
bit.  mul. 
bhomiUg. 
in  Numcr. 
c  lib.  1 5,  oj 
Ciuit.c.ij. 
d  caP-  47. 
» 3 • 


elfai.4,  i}. 


'finpfal.4j, 

VIM, 
g  c*P,1i  JN 


hcap.3.16. 
i  cap.1.7, 
kcap.}.i7. 

IX. 

1  Vb.  1.  de 
refurr.  catn. 
cap.  io.  Sc 
lib.  4.  cont. 
Marcion.  c. 
41. 

m  in  expof. 
Symbol. 

n  dial.  cum 
Tryphon. 

o  Ifai-3. 
p  Ifai.J. 
q  Ifai.  3. 
r  in  pfalm. 
49. 

f  libr.  1.  m 
Ezech.  ho- 
mil.  9- 

r  cap.  66. 
u  in  illam 


pat.  prope 
fin. 

y  lib.  zo-  dc 
Ciuit.  c.  ii. 
z  pfal.49. 
a  lib.de  i«- 
carn.Vcrb, 


Explanatio. 


X. 

sMatth.ij. 

4*. 

b  Matt.  *4. 
3  *• 

e  Matth.13. 
49. 


dSapient.3. 

ecap.19.18. 

fcaf.-tz.z9. 

g  1.  ad  Cor. 


I. 

i  capabi¬ 
le  ad  Rora- 
14*10. 

]  i.ad  Cor. 
j.io. 


m  i.ad  Cor. 


scap.7.  10. 
o  Apocal. 


II 


contemptibilem ,  fed  gloria  magnificum  in  expeftattone  effe ,  A' 
atque  imminere ,  cum  non  vt  patiatur  reditui  tu  Jit ,  fed  vt 
fruttusfua  Crucis  omnibus  retribuat ,  immortalitatem  vide - 
licet, &  refumflionem,dr  incorruptibilitatem  ;  neque  vt  in¬ 
dicetur  ,  fed  vt  iudicet. 

Caeterum  quod  ait  Enoch ,  in  fanflis  millibus  fuit, 
indicat  Angelorum  obfcquium  ,  ac  minifterium  ,  de 
quo  Chriftus  in  Euangelio  *-,<JMittet ,  inquit ,  filius 
hominis  -Angelos  fuos  ,  dr  colligent  de  regno  eius  omnia 
fcandala  ,  &  eos  ,  qui  faciunt  iniquitatem.  Et  alibi  b ; 

Et  mittet  * Angelos  fuos  cum  tuba,  &  voce  magna ,  &  con¬ 
gregabunt  elettos  eity  a  quatuor  ventis  a  fummis  calorum 
vfquc  ad  terminos  eorum.  Denique  c-  /n  confummatioue 
Jaculi ,  ait ,  exibunt  -Angeli ,  &  feparabunt  malos  de. medio  ^ 
iu  florum,  &  mittent  eos  in  caminum  ignis, ibi  erit  fletus, 

&  firidor  dentium.  FortalTe  etiam  indicare  voluit  af- 
felfuros  Chrifto  Iudici  plerofqtie  Sandrornm  ,  vt 
fignificauit  Salomon, cum  dixit  d 3  Fulgebunt  iusli  ,  & 
tamquam  fcintilla  in  arundineto  difeurrent  ,  iudicabunt 
nationes  ,  dr  dominabuntur  populis.  Et  Chriftus  apud 
Matthaeum  e ;  ^Amen,  inquit,  dicovobis ,quod  vos,  qui 
fequuti  eflisme ,  in  regeneratione  cum  federit  filius  hominis 
in  fede  maie flatis  fua ,  fedebitis  &  vos  fuper fedes  duode- 
cim, indicant  es  duodecim  tribus  I [cael.  Et  apud  Lucam  f; 

Et  ego  ,  ait  ,  diffono  vobis  ,ficut  diffiofuit  Pater  metu 
regnum,  vt  edatis,  dr  bibatis  fuper  menfam  meam  in  regno 
meo ,  dr  fldeatis  fuper  thronos  iudicantes  duodecim  tribus 
I flati.  Et  Paulus  S;  An  nefeitis,  quoniam  Sanfti.de  hoc 
mundo  iudicabunt  ?  Et  fi  in  vobis  iudicabitur  mttndus ,  in-  C 
digni  eflis,qui  de  minimis  iudicetis.  Nefeitis, quoniam  An¬ 
gelos  indicabimus ,  quanto  magis  facularia  ?  Quomodo 
autem  indicaturi  fint, alibi  h  dixi.  Subdit  Inda0, 

j.j.  Facere  indicium  contra  omnes ,  dr  arguere  omnes 
impios  de  omnibus  operibus  impietatis  eorum , 
quibus  impie  egerunt,  dr  de  omnibus  duris,  qua 
loquuti  funt  contraf)  eum  peccatores  impi\. 

Hic  eft  finis  fecundi  aduentus  Domini ;  Facere » 
inquit, contra  omnes.  Narn.vt  ait  Chriftus 
apud  Matthaeum  i  •,  congregabuntur  ante  eum  omnes 
gentes. Et  Paulus  k;  Omnes  enim  flabimus  ante  tribunal 
Chnfli,fcriptum  efl  enim -,  Uiuo  ego , dicit  Dominus,  quo¬ 
niam  mihi  flettetur  omne  genu.  Et  alibi  1 ;  Omnes  enim 
vos  manifefiari  oportet  ante  tribunal  Chrifli  ,■  vt  referat  ^ 
vnufquifque  propria  corporis , prout  gefflt , flue  bonum  ,flue 
malum.  Quocirca  hoc  vaticinium  ita  fpeftat  ad 
Gnofticos,  vt  tamen  omnes  etiam  improbos  com- 
ple&atur  ,  dc  quibus  mox  fubdit ;  dr  arguere  omnes 
impios.  Quamquam  autem  OEcumenius  impium  a 
peccatore  diftinguit,  quod  impius  contra  Deum  peccet , 
peccator  vero  in  iis,  qua  ad  vitam  jpettant,  a  iufiitia  fcopty 
recedat.  Crediderim  tamen, hoc  loco  omnes  omnino  * 
fcclcftos  ,  ac  peccatores  impiorum  nomine  fignifi-; 
cari  ,  cum  praefertim  omnia  hominum  flagitia  fuo 
quodam  modo  Deum  fpe£bent,&diuiham  cius  rna- 
ieftatcm  laedere  videantur  ,ac.propterea  illum  me¬ 
rito  ad  iram ,  Sc  indignationem  prouocenr.  Rette  £ 
autem  dixit ,  arguere  omnes  impios ,  Graece 
cruod  eft  certo, ac  minime  fallenti  argumento  con¬ 
cludere.,  Tunc  enim  etiam  abdira  ,  atque  occulta 
confilia  proferentur  in  lucem. Vere  namque  fcripfit 
Paulus  Illuminabit  abfeondita  tenebrarum  ,  dr  mani - 
fefiabit  confilia  cordium.  Qtrodnon  fine  metaphora  in- 
dicauit  Daniel  n,  ficenim  fcripfit  ;  Judicium  fedit, 
dr  libri  aperti  funt.  Et  planius  Ioannes  Et  vidi,  in¬ 
quit,  mortuos  magnos,  &  pufillos  flantes  in  conjpeftu  throni , 
dr  libri  aperti  funt ,  &  alius  liber  apertus  e  fi,  qui  e  fi  vita, 
dr  iudicati  funt  monui  ex  his,  qua  feripta  erant  in  libris 
fecundum  opera  eorum. 

Ita  enim  a&iones  omnes  xfiue  bonae,  fiuc  mala. 


perfpicue  cognofcentur  ab  omnibus,  ac  fi  in  libro 
deftriptae  eflerit ,  &  ab  Omnibus  legi  pollent.  Pate¬ 
bunt  enim  tunc  omnium  confcientiae  ,  & ,  vt  ait 
Apoftolus  a,  tcftimonium’ cuique  reddent.  Et  me-  a  ad  Rom. 
rito  ,  vt, Hieronymus, &  Theodoretus  affirmant  b,  i-  .  \ 
aperiendi  dicuntur  libri,  quia  Ungulorum  conlcicii-  anic  7 
tue  (quidquid  aliqui  c  fecus  fentiant )  omnibus  d  c  Palud.  in 
patefient.  Qua  vero  ratione  id  fieri  poffit,  fubtilius  4>  ^^-47- 
difputant  Theologi  ,  quam  vt  paucis  in  praffentia  Duraddbid. 
expediri  queat.  Certe  ,  vt  Auguftinus  «  feribit  ;  q.i. 
Quadam  vis  efl  intelligenda  dhtina ,  qua  fiet ,  vt  cuique  d  Ica  D.Th. 
opera  fua  vel  bona ,  vel  mala  cttnfla  in  memoriam  reuo-  in  4'  ^lft* 
centur,  dr  mentis  intuitu  mira  celeritate  cernantur  ,vt  ac- 
cufet,vel  excufet  J cientia  confidentiam,  atque  ita  flmul&  Bonauenr. 
omnes,  dr finguli  indicentur,  qua  nimirum  vis  diuina  libri  >h’d.  q.3 . 
nomen  accepit.  Omninoque  vcrifimilc  eft  externam 
vocem  non  fore  necelTariam,cum  diuinafe  omnipo-  47.  ar.i.q.3. 
tentire  non  fit  dc  futura  ratio,  qua  id  congrue,  atque  &  Sot.  q.  1. 
apte  fieri  queat  ad  illuftrandam  diuinam  iuftitiamj  ai'c-  3- 
idque  ,  vt  arbitror,  alia  quadam  metaphora  cxpli-  cid^ca 
cuit  SophoniasT^qui  Deum  ita  loquentem  indiicirj  I4. 

Et  erit  in  die  illa ,  ferutabor  Hiemfalem  in  lucernis.  Qux  f  cap.  1. 
verba  eleganter  explicans  B  er  nardus  SfEt  idcirco,  g  femi.  55. 
inquit  ,necejfe  erit  Jubtili  ea  indef ligari  difcuflione ,  dr  m  Cane, 
quafl  admotis  lucernis  de  tenebris  in  lucem  prodi. 

Itaque  rc&e  ait  ludas  ,  arguere  omnes  impios  de  III, 
omnibus  operibus  impietatis  ecrum.  Omnia  enim  accu- 
ratiffime  expendenda  erunt  ,  &  iufto  fupplicio 
pledtenda.  Quod  enim  Chriftus  apud  Matthreum  h  h  cap.  zr, 
folum  videatur  mifericordia?  opera  recenferc,dum 
&  bonis  prremia ,  &  malis  fupplicia  rependit,  non 
perinde  accipiendum  eft  ,  quafi  de  folis  pietatis 
operibus  agendum  fir;fedjvt  ait  Auguftinus,  ea 
veluti  exempli  gratia  pofit.i  funt,  vt  fi  eorum  ope¬ 
rum  negledtus  fempiterno  fupplicio  dignus  cen- 
febitur,  facile  quiuis  intelligar,  quid  de  periurio, 
blafphemia  ,  facrilegio  ,  aliifye  fceleribus  tentien- 
dum  videatur.  Pertinet  igitur  quod  hic  ait  Apofto¬ 
lus  ludas  ad  omnes  impios,  quibus  itidicij  extremi 
feueritas  imminet.  Ita  eorum  refellitur  error, cuius 
meminerunt  Hilarius  &  Auguftinus  k,  qui  nuj-  i  in  pfa!.  j, 
lum  putabant  liipercfte  iudicium  ,  cum  Chriftus  k  de  agone 
apud  Ioannem  1  dicat  5  Grui  credit  in  eum,  non  inrt-  CaP* 

catur  •,  qui  autem  non  credit  ,iam  indicatus  efl.  Cum  j  cap.j, 
enim  amnes  vel  fide  Cluifti  prsditi  fint  ,  vel  Cft 
careant  ,  &  illi  quidem  non  indicentur  ,  hi  vero 
iam  iudicati  fint, nullus  futuro  iudicio  reliquus  vi¬ 
detur  efte  locus. 

Fateor  vifos  e(Te  nonnullos  exiftimare  ,  impios,  IV. 

&  infideles  extremo  indicio  non  affuturos ,  cuin 
etiam  Dauid  m  dicat  3  Ideo  non  refulgent  impij  m  iu-  mpfal.i. 
dicio-,  ita  enim  locum  explicant  Bafilius  n,  &  Hila-  ,,  pfai.j, 
rius  neque  alirer  fejmfie  videtur  Ambrofius  r.  0  in  ilj-.ioc. 
Ladhntius  <1  autem  apertiflime  fcripfit ;  Nec  tamen  p  inpfal.  r, 
tunc  vniuerfi  a  Deo  indicabuntur,  fed  ij  tantum,  qui  funt  q  lib.7.  cap. 
in  Dei  religione verfati.  Et  in  camdem  fententiam  Au-  2°* 
guftinus  i  ;  Ad  iudicium,  inquit,  non  vcviunl  nec Pa-  r  ferm.  38, 
gani ,  nec  Haretici ,  nec  Iudai,quia  de  illis  feriptum  efl:  de  Sanft. 
Gjgfl  non  Credit ,  iam  iudicatus  efl.  Et  Gregorius  s  duos-  f  libr.  iC. 
reproborum  ordines  diftingu it jAlqfiquidem  itedican-  moral.  cap, 
tiir,dr pereunt,  alij  non  ittdieantur,dr pereut‘,de  quibus  Do-  10‘ 
minus  dixit u,  Qui  non  credit, iam  iudicatus  efl. Et  Paulus  u;  t  Ioan.  j. 
Qui  fine  lege  peccauerunt.firte  lege  peribunt.  Eodemque  u  ad  Rori, 
modo  loquuntur  ifidortis  x,Anfclmus  y,&  ahj.Qu$  2‘j.^  ^  ^ 
fi  admittenda  fit  fenretia,planelequirur  mftlnm  fore  fumm.bon. 
iudicium, cum  ex  Chrifti  lentem  infideles  iam  iudi-  cap.  30. 
cati  fint, fideles  autem  non  iudicen-tur.Itacjuc  Theo-  y  ’n  Elucid^ 
logi  *,vttlogma  fidei  tueantur, quo  cubtos  mortales  zin4.d.47. 
aChriftoIudice  iudicandos  crcdimus,dxiplexdiftin- 
guunt  iudiciunv,vnum, quod  vocant  cHfcui3ionis,feu 
inquifitionis;  altenim,qnod  damnationis  appellant. 

c  c  4,  Aiunt; 


33* 


Epifl  B.  luda? 


Aiunt  igitur  fideles  non  indicari,  quia  hoc;noiiiine  A 
quod  fideles  fine ,  nullo  modo  damnationi  obnoxij 
dici  pofTnt.Infidclescontradicuntui;  iam  itidicati, 
qufid  eorum  caufa  certa,  atque  explorata  damnat  i  ane 
digna  fit  ,  vt  perferutatione  ,  vel,  inueftigatione 
non  indigeat  ,  quod  non  obfcure  fignificat  Gre-. 
gorius  5  7fon  enim  ,  ait,  eorum  tunc  caufa  difeutitur,  quia 
ad  conpefhsm  jbifti  ludicis  iam  cum  damnatione  /me 
infidelitatis  accedunt.  Increpationem  ludicis  in  extrema 
examinatione  non  audiunt  ,  quia  praiudicati  infidelitatis 
fu<c  tenebris  eius  ,  quem  depexerant ,  intsettione  redargui 
non  merentur. 

V.  Sed  vt  verum  fatear,  non  plane  mens  mea  con- 
quiefeit :  Paulus  enim,  vt  non  multo  antea  docui, 
omnes  ait  ede  ance  tribunal  Chrifti  manifeftandos, 

vt  referat  vnufquifque  prout  geffit  ,fiuc  bonum  ,fiue  ma-  B 
lum. Et  in  prafentia  Indas  Enochi  au&oritate  pro¬ 
bat  omnium  impiorum  a&ioncs  arguendas.  Adde, 
quod  quemadmodum  aperta  eft  infidelium  damna- 
a  ad  Hebr,  tio,quia  fide  carent ,  fine  qua  ,  vt  ait  Apoftolus  *, 
li-6,  impo/fibile  efl  placere  Deo  j  ita  non  minus  explorata 
eft  eorum  fidelium  damnatio,  qui  licet  fide  praedici 
fint,  bonis  tamen  aftionibus  deftituuntur ,  cum,  vt 
ait  Iacobus,j?dej  abfqut  operibus  mortua  fit.  Denique 
fumma  diuini  iudicij  aequitas  poftulat,  vt  ante  fen- 
tentiam  omnium  caufarura  merita  quam  diligen- 
tiftime  excutienda  fint,  vt  tam  praemium  ,  quam 
fupplicium  bonis,  ma'ifve  meritis  ex  aequo  refpon- 
deat.  Quod  videtur  non  obfcure  infinuafte  Hie- 
b  letem,  ij.  ronymus  Judicium  ,  inquit**  Domini  cum  gentibus,  £ 
quia  funt  gentium  merita  diucrfa ,  &  ideo  qui  non  cre¬ 
dit  ,  indicatus  quidem  efl  in  eo  !  quod  non  credit  ,  fed 
ipfi ,  qui  non  credunt ,  inter  fe  diuerfis  afficientur  fiipplt- 
ciis.  Indicantur  ipfi  cum  omni  carne  ,  vt  nullus  imudi- 
catus  abeat. 

VI.  Fatendum  igitur  eft  ,  omnes  impios,  tam  infi¬ 
deles  ,  quam  fideles,  in  extremo  indicio  arguen¬ 
dos  ,  eorumque  omnia  opera,  quibus  impie  ege¬ 
runt,  quam  diligentillime  excutienda,  &  expen¬ 
denda  efte  i  cum  hoc  enim  Enochi  teftimonio  alia 
Prophetarum  oracula  mire  confentiunt.  Nam  Ic- 
remias  c;  Indicium,  ait.  Domini  m  gentibus,  quafi  cum 
iis  difeepraturus  fit ,  quod  apertiffime  ait  loci  <1;  j-j 
Congregabo ,  ait,  omnes  gentes ,  er  adducam  eas  in  vallem 
hftphat ,  &  difeeptabo  cum  eis  fuper  populo  meo,  &  he¬ 
reditate  .mea  Ifrael.Vt  appareat  iuftorum,&  impio¬ 
rum  caufas  difeutiendas  efte,  &  omnes  improbos, 
fiue  fideles-fiue  infideles,  fempiternis  fuppliciis  ad¬ 
judicandos  efte-  At  Dauid  c;  Non  refurgent,  inquit, 
impij  in  iudicio-,  omnino  vere,  non  enim  erigent  ca¬ 
put  ,  non  ftabunt  ,  non  confiftent  ,  canfam  fuam 
tueri  non  poterunt, iuftam  damnationis  fententiam 
nequaquam  effugient.  Chtiftus  porro  dixit  f; 
credit ,  nen  indicatur,  qui  non  credit ,  iam  indicatus  efl. 
Sed  interprete  Chryfoftomo  aeque  ad  fideles  ,  ac 
infideles  peitinet;  loquitur  enim  Chriftus  de  fide 
vina, qua  qui  credit,  nulla  ratione  damnationem 
metuere  poteft  ;  qui  vero  eadem  fide  viua  defti-  E 
tuitur ,  fiue  fidelis  ,  fiue  infidelis  fit ,  iam  iudicatus 
eft,  quia  iuftam,  aeque  apertam  damnationis  cau- 

g homil.17,  fam  habet,  vt  Chryfoftomus  g,  &  Cyrillus  h  affir- 
in  :oan.  .  mant ,  &  non  obfcure  infinuat  Auguftinus 
loanc  5'  Qj’n  eriam  Chrifti  verba  fecundum  praefentem 
/  de  :!gon.  accipienda  videntur-,  qui  enim  credit  in 

Chrift.  cap.  eum,  non  iudtcatur,hoc  eft,  fpc&ata  prsefenri  iufti- 
tia,fi  in  ea  perfeueret  ,  non  condemnatur.  Quo¬ 
modo  accipienda  funt,  qua:  paulo  pbft  fubdit*  Qui 
credit  in  Filium ,  habet  vitam  eternam ;  qui  incredulus 
efl  Filio, non  videbit  vitam.  Et  alibi  k;  Qui  credit  in 
eum,  qm  miflt  me ,  habet  vitam  eternam,  &in  indicium 
non  venit,  hoc  eft,  damnationis  fenteniam  non  fub- 


C  eap.  ij. 
d  cap.  5. 


t  pfal.  : 


f  loan.  jt 


VII. 


ibit  -,-aiquC  jclcircb  Cubdit  ,fed  tranfit  a  morte  ad  .vi- 
tam.lu  videtur  fenfiffe Ircnaeus  'i  Qug  credit  in  me ,  a  lib.j,c,i7. 
inquit ,  non  indicatur, id  eft , non  flparatur  a  Deo,  qui 
autem  non  credit ,  iam  indicatus  eft  ,  id  eft  ,feparauit  fe- 
metipfum  d  Deo  voluntaria  Jententia.  Certe  arguendi 
verbum  ad  difcuffionem  maxime  refertur,  vt  hoc 
quidem  nomine  nullum  inter  fideles ,  atque  infi¬ 
deles  diferimen  conftituendum  videatur ,  nifi  quod 
infideles  apertius  videntur  a  regno  excludendi, 
quod  fide  careant ,  quae  eft  omnis  boni  me  riti  prin¬ 
cipium.  Atque  hac  ratione  fanifti  Patres, quos  paulo 
ante  nominaui,  indicare  videntur,  alienos  a  fide 
non  efte  indicandos ,  cum  adeo  fit  aperta  eorum 
condemnatio,  vt  noua  fententia  non  videatur  indi¬ 
gere. 

(Quibus  irnpie  egerunt, &  de  omnibus  duris,  que  loquuti  VIII, 
funt  contra  Deum  peccatores  irnpij.  Explicat  quod  modo 
dixerat  ,  arguendos  impios  de  omnibus  operibus 
impietatis ,  qua  impie,  inquit,  egerunt ,  vt  vniuerfim  de 
omnibus  loquatur.  Quod  vero  addit  de  omnibus 
duris,  que  loquuti  funt  cotura  Deurn peccatores  impi) ,  pro¬ 
prie  ad  Gnofticos,  eorumque  fimiles  videtur  perti¬ 
nere.  Dura  enim  Graece  «-xXrpw  appellat  ea,  de  qui¬ 
bus  paulo  ante  dixerat  ,maieftatem  btaffhemant.  Me¬ 
riti  autem  ea  dura  appellat :  vt  enim  ea,  quaeeiuf- 
rnodi  funt,  tatftui  refiftunt  jita  probra,  &  maledi&a 
Gnofticorum  a  re<5ba  ratione  maxime  abhorrent. 

Ita  olim  Capharnaitae,&  nonnulli  ex  difcipulis,cum 
audiflentbChriftum  carnem  fuam  ramquam  cibum,  b  ioan.tf.  4, 
6c  fanguinem  tamquam  potum  commendantem, 
cum  ,  vt  ait  Auguftinus ,  myfterium  non  percipe¬ 
rent  j  fed  cum  de  carne,  fanguine  loqui  exiftima- 
rent,  vr  folct  in  macello  venalis  proponi , merito 
dixerunt  Durus  eft  hic  fermo,  &  quis  poteft  eum  au¬ 
diret  Nihil  enim  magis  abominantur  homines, quam 
Anthropophngos,  id  eft,  humanas  carnes  vorantes. 

Quis  autem  ferat  immania  illa  portenta,  qua?  paucis 
fupra  ex  Irenajo,  &  Epiphanio  commcmoraut ,  quse 
tamen  Gnoftici  tamquam  facra  quaedam  acroamata 
fuis  fedtatoribus  preponebanr  3 

Ea  igitur  tamquam  dura  ,  &  a  fidelium  fcnfu  JX, 
maxime  abhorrentia  iuftam  in  extremo  iudicio 
fententiam  fubicura  indicat  ludas.  Addit  autem  ,  f 

peccatores  impij  ,  vt  fignificet  ,  eos  non  folum  tfTe 
omnibus  fcelenbus  coopertos  ,&  flagitiis  aflhctos, 
fed  etiam  impios ,  hoc  eft ,  diuini  cultus  prophana- 
tores, religionis,  ac  pietatis  hoftes,  Dei  denique 
immortalis  contemptores.  Atque  ha  Aenus  quidem 
Enochi  vaticinium,  quod  Yndccumque  defumptum 
fit ,  verum,  &  Catholicum  dogma  continet ,  quod 
Chriftus  Dominus  fidelibus  fuis  maxime  commen¬ 
datum  efte  voluit.  Nam  vt  omittam  quaz  de  futuro 
iudicio  tam  frequenter  inEuangelio  inculcat,  cum 
in  caelum  fublatus  effer,  duas  ex  beatis  mentibus  ad 
Apoftolos  deftinauit,  quae  fecundum  jpfius  ad  nos 
aduentum  commemorarent.  Hic  Iefus,  inquiunt  c,  cAd.  i.u. 
qui  affumptus  eft  d  vobis  in  edum  ,ftc  veniet ,  quemad¬ 
modum  vidifiis  eum  euntem  in  edum.  Quin  etiam 
Petrus  Apoftolorum  Princeps  profitetur ,  hoc  po* 
tiflimutn  Apoftolis  imperatum  effe,  vt  prsdicarent 
populo  testificarentur  d,quia  ipfe  eft, qui  conftitu-  dAd.10.4t. 
tus  eft  d  Deo  iudex  viuerum ,  cfr  mortuorum.  Huius  enim 
myfterij  memoria  vtili  quodam  timore  velari  fractio 
prauas  cupiditates  coercet, &  in  pietate, ac  Chri- 
ftiano  officio  continet,  vt  eleganter  docuit  Grcgo- 
rius  Nylfenus  c;  sldhuc,  inquit,  vereorcirca  fpcElacu-  eorat.inil- 
lum  terribilis  aditemus  Regis ,  quem  deferibit  nobis  Euan-  •ad  i  Qtjod 
geliurn, etiam  nunc  animus  terrore  eorum, qua  dicta  funt, de- 
fixus  pensore,  atque  formidine  torpet,  vel  uti  cernens  quodam  fec:ftis. 
modo  tum  ipfurn  edorum  Regem,vt  ait  Scriptura  in  folio glo- 
riofo  terribiliter  p?afidcntew}tnm  magnifcii,&  augufiu  illud 
folium 


Explanatio.  333 


folium  {quotcumque  tandem  illud  folium  ejl, quod  in  fefe  ca  -  A 
piat  eum  ,  cuius  nullus  locus  capax  eft )  tum  infinitas  illas 
Angelorum  legiones  Regem  vndique  circumflantes ,  atque 
ipfum  magnum  illum ,  ac  terribilem  Regem  ex  inenarrabili 
gloria  ad  humanam  naturam  deffiicientem,&  ad  omne  ge¬ 
nus  hominum, qui  ex  quo  homines  nati  funt ,  vfque  ad  terri¬ 
bilem  illam  apparitionem  inucnientur,  ad  fefe  cogentem  ,  q*  . 
pro  merito,  ac  dignitate  anteaUa  vita  vnicuique  fententiam 
accommodantem.Et  poft  pauca.U  ehementtr  enim fratres, 
vehementer  adrnirans  animo  perculfus,&  confiernatus  fum, 
ac  non  dijfimulo  animi  mei  perturbationem.  Vellem  autem 
etiam  vos  non  contemnere  terrores ;  beatus  enim  ejl  is ,  qui 
omnia  caute  ,  atque  reuerenter  ,ac  pie  formidat ;  qui  aut$m 
rem  contemnit ,  contemnetur  ab  ea ,  inquit  alicubi  fapientia  g 
fermo.  Plura  in  eamdem  fententiam  alibi  dixi. 

16,  Hi  fum  murmuratores ,  querulofi ,  fecundum  defideria 
fua  ambulantes,  &  os  eorum  loquitur  fuperba, mirant  es 
perfonas  quaflus  caufa. 

I.  Paulo  ante  metaphorica  oratione  Gnofticorum 
tum  dogmata,tum  vitae  rationem  defciipferat.  lam, 
vt  ait  Oecumenius,  omijfts  (jmilitudtnib(ts,&  metaphoris 
aperte  eorum  mores perflringit.  Ait  autem  primum  eos 
elfe  murmuratores.  Graece  aurem  dixit  ycyfv^-wi,  hoc 
eft,  fujurrones ,  quod  videlicet  omnem  Ecclefiafticum 
ordinem, Sc  eos  praecipui ,  qui  fibi  aut  oratione ,  aut  q 
re  ipfa  aduerfarentur,impie,  nefarieque  traducerent. 
Eftautem,vtait  OEcumenius^ojJvs-jje ,  hoceft,)#- 
furro.qiii  tacice,ac  muffitando, non  aperte,  quod  fibi 
difplicet,reprehendit,&  carpit.  Ita  autem  fere  face* 
re  confueuerunt  haeretici, praefertim  in  initio,vt  faci¬ 
lius  fefe  in  auditorum  animos  infirment,  fuorumque 
errorum  virus  inftillent.  Ecclefiafticorum  enim  mo¬ 
res  per  Ipeciem  pietatis  carpunt, fey  vere,  feu  etiam 
falso,&  vera  quidem  amplificant,&  in  maius  extol- 
lunt;plurima  vero  fal/a  affingunt,  vt  vbi  illos  exofos 
reddiderint,vera  illorum  dogmata  accufent,&  dam- 
nenc,atque  haerefis  venenum  propinent.Hac  ratione 
fa&iones  excitant, fchifmata  pariunt,  omnia  pertur¬ 
bant, &  permifeent ,  quod  magno  noftromalo  ,  vt 
antiqua  reticeam ,  a  multis  annis  experta  eft  Eccle- 
fia.  Videmus  enim  maxima$,&:  nobiliffimas  prouin-  D 
cias  Lutheranorum,&:  Caluiniftarum  errore  aelufas, 
ab  Ecclefiae  vnitate  ,  Romanoque  Pontifice  impie* 
defeciffie,&:  Ecclcfiam  Romanam  ,  quam  tamquarn 
omnium  Ecclefiarum  magiftram  olim  veneraban¬ 
tur, Romanum  denique  Pontificem ,  quem  fidelium 
omnium  Patre,ac  Paftorem  agnofeebat ,  incredibili 
nunc  odio  pro/equi, probris, ac  maledi&is  incedere, 

1 1.  Addit  ludas,  querulo  fi,  Graece  ,  hoc  eft, 

queruli ,  vel ,  vt  alij  interpretantur  ,  reprehen fores.  Vt 
enim  ait  OEcumenius./ae^^pcc  **  ejl,  qui  portionem, 

&  fortem  aliorum  reprehendit ,  quique  omnia,ac  [emperjlu-- 
det  vituperare.  Ait  itaque  ludas, hos  flagitiofos,fufur- 
rones,ac  murmuratores  cfie,quippe  qui  turpem,  at¬ 
que  obfccenam  dotftrinam  fuam  palam  proponere 
non  audeant.  Non  enim  periculo  vacarent, fi  impu- 
ra,ac  nefaria  dogmata  probris, ac  matedi&is  admix¬ 
ta,  atque  in  primis  impietate  foedata  paffim  vulga- 
rent.  Reprehenfpres  item  funt ,  quia  aliorum  om¬ 
nium  ditta,fa£kave,  atque  adeo  veritatem  lplam  ci-  ' 
lumniis,&  criminationibus  appetunt,  vt  fuainterim 
fcelera  non  modo  excufent,fed  etiam  com mendent, 

8c  aliis  perfuadeant.  Eam  ob  caufam  fubdir ,  fecun¬ 
dum  defideria  fua  ambulantes  >  hoc  eft ,  prauis  fuis  cu¬ 
piditatibus  indulgentes,  &  voluptatum  irritamentis 
obfequentes,  cum  tamen,  vt  fapienter  alicubi  feribie 
epift.5  a.  Seneca  a ,  vitiorum  irritamenta  longijfime  fugienda  fint,  & 
indurandus  fit  animus ,  &  d  blandimentis  voluptatum  pm- 
cui  abflrahendus . 


t, Ambulantes  autem  dixit ,  phra/i  /acris  literis  con~  I II- 

fueea,  qua  humanat  vitae  acftiones  /ignificarurjquam, 
vt  arbitror,  metaphoram  /cquuti  Theologi  ,  hanc 
mortalem, caducamque  vitam, viam, homines  autem 
adhuc  fuperftites, viatores  appellant ,  quafi  qui  ad 
beatam  vitam  tamquam  ad  terminum  tendant.  Ita 
dixit  Dauid  a  ;  Beati  immaculati  in  via  qui  ambulant  in  a  P£  ttt.  i.1 
lege  ‘Domini.Et  Chriftus  ip/e  b  Ambulat  e  {oit)  dum  ln-  b  lo.1z.35. 
cern  habetis, vt  non  tenebra  vos  comprehendant,  &  qui  am¬ 
bulat  in  tenebris ,  nefeit  quo  vadat.  Dicuntur  itaque 
Gnoftici  fecundum  defideria  fua  ambulare  quia  pra¬ 
uis  cupiditatibus  feruiunt,  &  fefe  omnium  volupta¬ 
tum  maculis  foedant ,  vt  ex  fuperioribus  facile  de¬ 
prehendi  poteft.  Poliis  etiam  defideria ,  feu  Graece 
i-irid-o fricte  appellare  impias  illas, ac  nefarias  cupidita- 
tes^uibus  Ecclefiam,eiufque  miniftros,&:  Catholi¬ 
ca  dogmata  oppugnant. 

Et  os  ( inquit)  eorum  loquitur  fuperba.  Mirum  enim  I V. 
in  modum  fcientiam  ia&ant,  &  quidem  abditam,& 
reconditam,vnde  &  nomen  acceperunt.ln  eos  enim 
redte  conuenit ,  quod  feribit  Paulus  £  ,fcientia  inflat:  c  i.Cor.8.1, 
tumidos  enim  ,  atque  elatos  Ipiritus  addit  ea  prae- 
fertim  fcientia ,  qua:  mira  quaedam ,  &  aliis  ignota 
pollicetur.  Nam  alioqui  fcientia,  quae  mores  com¬ 
ponit  ,  quae  cuiufque  profedhim  vita  aeftimat ,  quae 
denique  cupiditates  frangere  docet, ea  cum  caritate 
coniungitur,  quae, vr  ait  idem  Apoftolus ,  adificat.  Illa 
contra  mna  quaedam  attra&is  fuperciliis ,  Sc fronte 
rugofa  vomit ,  q  uae  partirn  ridicula ,  partim  inepta, 
omnino  vero  impia  redte  aeftimantibus  videri  folet. 

Quae  autem  fint  ea  fuperba,leu  tumida,  Graece  vnip* 

oyna.,  quae  ifti  loquuntur ,  ex  Irenaeo  ,  &  Epiphanio 

facile  quiuis  intelliget;  Neque  aliud  fignificare  vi- 

fus  eft  Petrus  d  ,  dum  ait.  Superba  enim  vanitatis  lo-  d  cpi.z.c.a. 

quentes, pelliciunt  in  defideriis  carnis  luxuria  eos ,  qui  paulu-  1 8* 

lum  effugiunt, qui  in  errore  conuer fantur. 

Et  quidem  haec  eft  omnium  ferme  haereticorum  V. 
teflera, miram  quamdam  fcientiam  profitentur ,  prae 
fe  caeteros  omnes  nihil  fiipere  arbitrantur  ,  Theolo¬ 
gos  per  contemptum  fophiftas  appellant.  Et  quia 
nonnulli  ex  ipfis  linguarum  periciam  iadtitant ,  & 
orationis  cultum, nitoremque  plus  aequo  fbquuntur, 
eorum  feripta  partim  carpunt ,  partim  irrident ,  qui 
non  tam  verborum  apparatum, &  orationis  pigmen¬ 
ta  ,  &  lenocinia  fedtantur  ,  quam  Chriftianae  vitx 
praecepta, &  fanae  dodlrinae  dogmata, quibus  diuina- 
rum  rerum  notione  mentem  ,  arque  animum  com¬ 
plent, &  ad  diuinae  legis  formam  adtiones,  morefquc 
liios  exigunt.  Videtui  autem  ludas ,  Vt  fupra  etiam 
monui.Petrum  imitari, qui  iifdem  propemodum  co¬ 
loribus  Gnofticos  exprimit.  Quod  non  ita  multo 
poft  planius,  apertiufque  conftabic.  Vrerque  porro 
Apoftolus  prima  illa  nafcentis  Ecclefiae  tempora  fpe- 
dtafte  videtur, cum  ex  vita ,  &  moribus  de  cuiufque 
fide,ac  dodlrina  iudicandum  videbatur.  Nam  nunc 
quidem  ,  quae  eft  noftri  aeui  mifera  conditio  ,  adeo 
prauae  cupiditates  in  omni  ferme  hominum  genere 
dominantur, &  voluptatis  illecebras  tantam  vim  ha¬ 
bent  ,  vt  fi  mores  tantummodo  fpedkes  vix  Catholi¬ 
cum  ab  haeretico  dignofcas,quos  non  vitas, morum¬ 
que  ratio  ,  fed  praua  mentis  notio  diftinguit.  Olim 
autem  ab  externis  moribus  verae  fidei, aut  perfidiae 
non  omnino  Fallax  ,  aut  contemnendum  argumen¬ 
tum  ducebatur. 

Mirantes perjonas  quaflus  caufa.  Sufpicientes  vide-  V I, 
licet  commodi, atque  vtilitatis  gratia  perfonas,quod 
OEcumenius  refert  ad  id,  quod  antea  dixerat.  Eno- 
ie  Balaam  merce  de  effufi  fitnt.Quod  autem{o\t)prius  dixe -  , 
rat,mcrcede  iHi  ficut  "Balaam  effufi  fuerant, id  nunc  apertius 
explicat, citm  ait  perjonas  admir antes  vtilitatis  caufa ,  id  eft, 
eos,  qui  in  dignitate  conflimi  fiunt  adulatione  profequentes, 
vtvti 


334 


Epift.  B.  lucte 


vt  vtilitdtem  inde  lucrum  confequantur.  Sic  olim  fe¬ 
runt  Simonem  Gnofticorum  principem  cultu  ,  ac 
veneratione  quxftus  gratia  Neronem  profequutum, 
&  apud  eum  criminatum  eflc  Chriftianos ,  quos  per 
contemptum  Galilaeos  vocitabat.  Quid  autem  hoc 
in  genere  fuperioris  fxculi  haeretici  moliti  fint ,  pu¬ 
det  inprxfentia  commemorare;  eo  enim  impudens 
quorumdam  ,  &  proietta  audacia  proue&a  eft ,  vt 
etiam  foeminis,&  Laicis  principibus  fupremaEccle- 
fix  adminiftrationem  tribuerent ,  quo  nihil  abfur- 
diusfingijaut  cogitari  poteft, cum  Sacerdotibus  tan- 
tum,atque  Epifcopis  Ecclefiafticarum  rerum  procu- 
aAft.xo.t8.  ratio  permifla  fir.  Dicit  enim  Apoftolus  a ;  Attendi¬ 
te  vobis,  &  vniuerfo  gregi, m  quo  vos  Spiritus  fanElus  pofuit 
Epifcopos  regere  Ecclefiam  Dei ,  quam  acqufiuit  [anguine 
fno.  Vere  autem  dixit  ludas , qualius  causa,  Graece 
itpiteUc,  xct.tv  ,hoc  eft,  vtilitatis gratia ,  inde  enim  vel 
lucrum  ,  vel  honores  ,  vel  denique  emolumentum, 
vel  compendium  aliquod  fperant. 

VII.  Haec  autem  omnia  perditiflimi  mortalium  fpc- 
6fcant,atque  idcirco  omnia  propria  vtilitate,&  com¬ 
modo  metiunrur;&  ob  eam  caufam  dicuntur  a  Pau¬ 
lo  fe  ipfos  amantes, fed  improbo ,  &  peruerfo  amo- 
b  Io.  ix.  15.  re ,  de  quo  Chtiftus  b  ;  Qui  amat  animam  [sam, perdet 
eam,&  qui  odit  animam  fisam  in  hoc  mundo, in  vitam  ener¬ 
vam  cufloditeam.  Quo  loco  redfce  Auguftinus;A/rfg«<« 
(inquit)^”  mira  fintentia  eft ,  quomodo  fu  hominis  in  ani- 


A  quam  SDei,  habentes  jpeciem  quidem  pietatis ,  virtutem  au¬ 
tem  eius  abnegantes.  Et  poft  multa a.  Erit  enim  tempus ,  a  caP-4-  }• 
cum  fanarn  doflrinam  hon  fitsUnebum,fed  ad  fisa  defideria 
coaceruabunt  [ibi  magiflros  prurientes  auribus, &  a  veritate 
quidem  auditum  auertent, ad  fabulas  autem  conuertentur. 

Ad  has  itaque  Apoftolorum  voces  refpexifle  cre-  II» 
ditur  ludas, &  eas  fuo  fuffragio  confirmare.  Viden¬ 
tur  autem  haec  Apoftolorum  oracula  de  haereticis 
potiffimum  accipienda  cfle ,  quos  hoc  loco  proprie 
perftringit  ludas.  Quae  autem  elfcnt  Apoftolorum 
verba, indicat  Iudas,cum  ait ;  Qui  dicebant  vobis, quo¬ 
niam  in  nouiffimo  tempore  venient  illu fores.  Non  aflentior 
autem  iis, qui  nouiflima  rempora  Antichrifti  tempo¬ 
ra  ,  &c  mundi  extrema  interpretantur.  Omnes  enim 
Apoftoli ,  cum  de  his  hominibus  agunt ,  prxfentes 
B  alloquuntur, quos  monent,  vt  huiuunodi  hominum 
mores  &  agnofant,&  caueat.Quod  fruftra  facerent, 
fi  eorum  vaticinia  ad  extrema  mundi  tempora  per¬ 
tinerent.  Nouiflima  igitur  tempora  appellantur  ab 
Apoftolis,  qux  Chrifti  Domini  aduentum  proxime 
confequuta  funr.  Sic  enim  loquuntur  Propheto. 

Ifaias  b  fiquidem  ;  Et  erit  ( inquit )  in  nouiffirnis  diebus  ^  caP-2  2- 
prxparatus  mons  domus  Domini  tn  vertice  montium  ,  cum 
de  tempore  aduenrus  Chrifti  loqueretur.  Et  eodem 
prorfus  modo  Micheas  c ;  In  nouiffimo  dierum  erit  mons  c  cap.4.1. 
domus  Domini  praparatus  in  vertice  montium ,  &  fiibli- 
mis  fuper  colles.  Significant  igitur  Apoftoli, poft  Chri- 


mam  fuam  amor,  vt  pereat  odium, ne  pereat.  Et  rurfus  ;  Si  q  fti  aduentum  improbos  ,  ac  fceleftos  haereticos  exo 


male  amaueris,  tunc  odi fii, noli  amare  ,  ne  perdas.  Re 61; e 
c  Ivlatth.i5.  enim  Chriftus  c;  Quidprodeft(mquh)homini,fi vniuer- 
1 6 ■  fitm  mundum  lucretur ,  anima  vero  fissi  detrimentum  patia¬ 

tur  ?  aut  quam  dabit  homo  commutationem  pro  anima  fisai 
d  Sap.57.  Cerre  illi  apud  Salomonem  d  fero  ftuporem  fuum 
agnofeunt ,  &  impietatem  accufant.  Lajfati  (aiunt) 
fumus  in  via  iniquitatis  ,  &  perditionis  ,  (jr  ambulauimus 
vias  difficiles,  viam  autem  Domini  ignoraumus.  Quid  no¬ 
bis  profuit  fuperbia  ?  atst  diuittarum  tatlantia  quid  contulit 
nobis ?  Et  poft  multa  ;  Virtutis  qntdem  nullum  fignum  va¬ 
luimus,  ostendere, in  malignitate  autem  noftra  confumpti  fit- 
«Prou.j.xx.  mus.  Et  alibi  Salomon  c  ;  Iniquitates  f ha  capiunt  im¬ 
pium  ,  &  funibus  peccatorum  fisorum  conflringitur ,  ipfe  mo¬ 
rietur, quia  non  habuit  dfcipltnam,  &  in  multitudirfe  ftulti- 
tia  fim  decipietur. 


rituros,qui  Ecclefiam  vexent, &  multos  in  fraudem, 

&  errorem  inducant. Itaque  fubdit  ludas. 

1 8.  Qui  dicebant  vobis ,  quoniam  in  nouiffimo  tempore  ve¬ 
nient  illufares  fecundum  defideria  ftta  ambulantes  in 
impietatibus. 

Recte  autem  haereticos  illufores  appellat ,  quia  I 
quibufdam  Veluti  praeftigiis  imperitae  multitudini 
fucum  faciunt, atque  illudunt,  dum  Speciem  quam¬ 
dam  pietatis  prxfeferunt ,  &  tacite  impietatis  virus 
effundunt ,  &  prauis  ,  corrupdfque  moribus  omnia 
inquinant.  PorroSalomon  d  ;  Abominatio  (' inquit)  d  Pl0U,3' 
Demini  efi  omnis illufor.  Etaliquatoe  poft;^/?(boccft,  g  verfj4. 
Deus ydeludet  illufores.  Ofeas  f  autem,  cum  cosrepre-  fcap.7.j. 
henderet ,  qui  ad  idolorum  cultum  defecerant ;  Ex- 


,  qui 

17.  Vos  autem  cariffmt ,  memores  eftote  verborum  ,  qua  D  tendit  (\nc\n\t)mamim  fuam  cum  illuforibus,  quafi  dicat, 


praditta  funt  ab  Apoflolts  Domini  noftri  Iejh  Chrfti. 

I*  Ex  hoc  loco  fufpicantur  nonnulli  hanc  Epiftolam 

neauaquam  eflc  Apoftolicam,  quafi  vero  alienum 
fit  ab  Apoftolica  dignitate  aliorum  Apoftolorum 
di6ta  ,  feri  ptave  laudare  ,  cum  tamen  Apoftolorum 
Princeps  Petrus  Pauli  Epiftolas  non  fine  encomio 
laudet.  Illud  certe  re£Ie  ab  OEcumenio  obferua- 
tumeft,  ludam  poft  reliquos  Apoftolos  hxc  feri- 
pfifle.  Videtur  autem  procul  dubio  pofteriorem 
f  cap.j.x.  peui  Epiftolam  ( indicare  ,  ait  enim.  Vt  memores firis 
eorum, qua  pradixi.  verborum  d  fiwttis  Trcphetis ,  &  -rdpe- 
ftelont?nveftrorum,praccptorum  rDomini,&  Saluatoris ;  hoc 
primum  [cientes,  quod  venient  in  nouiffimis  diebus  in  dece¬ 
ptione  ili" fores  iuxta  proprias  concupifientias  ambulantes. 
Simile  quiddam  indicat  non  vno  loco  Paulus ;  prx- 
g  ep,:  c.4.1.  cipuc  vero  ad  Timotheum  S  feribens  ;  Spiritus  autem 
('ait) manifefle  dicit, quia  in  nouijfirnis  temporibus  difcedent 
quidam  d  fide  attendentes  [tritibus  erroris ,  &  doElnnis  da- 
monimum  in  hjpocrifi  loquendum  mendacium ,  &  caute¬ 
riatam  habentium  fuam  confidentiam  ,  prohibentium  nu- 
Tim  brre,abfUnere d  cibis, quos  Deuscreauit.  Et  alibi  b ;  Erunt 

homines  feipfis  amantes, cupidi, elati, fiuperbi,  blaffihemi.pa- 
7 entibus  non  obedientes, ingrati, fcelefh  ,fine  affeftione ,  fine 
pace, criminatores,  incontinentes  ,  immites  fine  benignitate, 
proditores, protemi » tumidi  voluptatum  amatores  magis 


idolorum  cultores  imitatus  eft.  Videtur  autem  lu¬ 
das  ipfa  Petri  S  verba  pofuifte .Venient  ( inquit )  in  no-  g  eP  x.c.}.i* 
tsijfimis  diebus  in  deceptione  illufores  iuxta  proprias  concu- 
pifcentias  ambulantes.  Dicuntur  autem, vt  fupra  expli 
cui ,  fecundum  proprias  concupifcentias  ambulare, 
qui  quicquid  libeat, licere  putant;  quos  turpia  dele- 
6hnt,&  tunc  fe  plane  felices, ac  beatos  putant ,  cum 
omnem  libidinem  explcnt.Poflis  etiam  cupiditates, 
vt  fupra  monui ,  interpretari  prauas  illas  animi  affe- 
dliones,  quibus  immanium  ferarum  more  Ecclefia- 
fticam  difciplinam,diuinum  culrum  extinguere  ,  fa- 
cramenta  inquinare  ,  omnia  denique  facra  polluere, 
acprophanare  moliuntur. 

Ac  propterea  addit  ludas  ;  fecundum  defideria  fisa  H> 
ambulantes  in  impietatibus.  Perinde  quafi  praux,  at¬ 
que  effrxnatx  ipforam  cupiditates  impietatem  ma¬ 
xime  fpe6lent,&  adeadi  referantur  ,  quodGrxca 
verba  planius  indicarrt ;  fic  enim  habent ,  nacrct  r di 
nm  iauioiv  t7rid'Ufsia.{  7TcpeL>o/j.tva  ruv  dettiausv  ,  quafi 
dicat ,  iuxta  eorum  cupiditates  ambulantes,  cupiditates,  in¬ 
quam,  impietatum,  quia  videlicet  cupiunt  impietatem 
pro  religione  ftatuerc.  Nihil  enim  ardentius  cu¬ 
piunt  ,  quam  plurimos  mortalium  a  vero  Dei  cultu 
abducere,  &c  impiis,  ac  nefariis  fuperftitionibus  im¬ 
plicare,  quod  egregie  deferibit  alicubi h  Paulus.  Ego  h  Aft.  xo. 
yc/ofinquit;  quoniam  intrabunt  pofi  difceffmem  meam  lupi  i9- 
rapaces 


Explanatio.  335 


rapaces  in  vos  non  parcentes  gregi, &  ex  vobis  ipfts  exurgent 
viri  loquentes  peruerfa.vt  abducant  difcipulos  po(i  fe.  Credi 
enim  vix  poteft ,  quantopere  hxretici  docendi  mu¬ 
nere  glorientur,  qui  lanios,  &  cerdones, &  id  genus 
hominum  quifquilias  Ecclefiae  (‘fi  Deo  placet )  pa- 
ftore9,  ac  magiftros  conftituant.  Quin  etiam  mu¬ 
lierculae  facras  literas  interpretari  non  dubitant. 

19.  Hi  f  m ,  qui  fegregant  femetipfos ,  animales  .fpiritum 
non  habentes. 

I»  Ha:c  eft  propria  haereticorum  defcriptiojilli  nam¬ 
que  fefe  ab  Ecclefia  ,  ac  veterum  Patrum  fententia 
feiungunt,  ipfi  fibi  (oli  lapiunt,  caeteros  omnes  faci¬ 
le  contemnunt ,  erroris, fuperftitionis ,  &  impietatis 
arguunt, libi  veram  fcientiam,&  legitimam  facrarum 
literarum  interprerationem  arrogant.  Quoniam  ve¬ 
ro  Graece  dixit  Apoftolus  'dmJloeifyvTts ,  quafi  dicat, 
exterminantes,  OEcumenius  ad  eos  referet,qui  haere¬ 
ticorum  opera  feducuntur ,  &  ab  Ecclefia:  finibus 
exterminantur.  Alterum  (inquit)  fcele florum  hominum 
crimen  fisbiungit.  Non  enim  foli  ipfi,  inquit,  pereunt  ,fed  eos 
etiam ,  qui  funt  Ecclefia  alumni  depradantur ,  id  enmfigni- 
ficatycitm  inquit.  Qm  dtflerminant,  id  e  fi,  qui  extra  Eccle¬ 
fia  terminos ,  hoc  eft,  extra  fidem ,  &  facrum  Ecclefia  taber¬ 
naculum  homines  abducunt,  &  feparant  •>  cum  enim  fiua  di- 
uerforia,  &  collegia  jpeluncas  latronum  fecerint ,  ab  Ecclefia 
rapiunt, atque  ad  fe  adigunt.  Sed  quid  prohibet  vtnun- 
que  explicationem  admittere  ?  Ipfi  primum  fefe  ab 
Ecclefia  fegregant,  tum  vero  alios  in  eumdem  erro- 
4  1, ad  Tini,  rem  pertrahunt.  Sic  enim  alicubi  feribit  Paulus 
j.  i3-  c JMali  autem  homines ,  (fr  fedu  flores  proficient  in  peiui  er¬ 

rantes,  &  in  errrorem  mittentes.  Ipfi  itaque  primum  er¬ 
rant,  qui  ab  Ecclefia  fponte  recedunt,  &  ab  eadem 
alios  abducere  conantur. 

1 1.  Certe  Graeca  verba  vtramque  explanationem  fa¬ 
cile  admittunt ,  neque  verb  quemquam  ab  Ecclefia 
auocant,nifi  prius  ipfi  tamquam  transfuga:  Catholi¬ 
corum  caftra  deferuerint ,  de  quibus  re<9te  ait  Ioan  • 
b  epift.i.c.i.  nes  b ;  Ex  nobis  prodierunt ,  fed  non  erant  ex  nobis,  nam  fi 
fuijfent  ex  nobis, permanfiffent  vtique  nobifcum.Vono  quid 
har.c  ab  Ecclefia  fegregatio  fit,  quidque  in  animo  pa- 
cSer.r.deS.  riat, explicat  egregie  Bernardusc.  Vide  (inquit)  ani- 
Michaele.  mam  hominis, quemadmodum  vniuerfa  corporis  membra  vi- 
uificet  cohxrentia  fibi ;  fepara  ergo  quoduis  d  iundura  cate- 
rontm,  &  vide  an  de  cetero  illud  vivificet.  Sic  eft  omnis, qui 
dicit  Anathema  lefis ,  quod  nemo  dteit  loques  in  fpiritu  Dei, 
quia  anathema  feparatio  eft.  Sic  eft,inquatn,  omnis,  qui  ab 
vnitate  diuidttur ,  ne  dubites  quin  ab  eo  reccfferit  fpiritus  vi¬ 
ta.  Digne  igitur  contentiofos,&  qui  feparant  femec- 
ipfos  Apoftoli  carnales  vocant,  tfr  animales  ftiritum  non 
habentes.  Siue  igitur  feiplbs,  fiue  etiam  alios  ab  Ec¬ 
clefia  feiungant,fpiritalemvtique  vitam  fcu  deferunt 
ipfi,  feu  aliis  adimunt.  Id  autem  propterea  accidit, 
quia  funt  animales ,  hoc  eft,  interprete  OEcumenio, 
quiutxta mundi  conrsolutionem  vitam  traducunt.  Graece 
dicuntur  4^«‘6<>(iriae.vox)vt  alias  monui, ducitur  ab 
anima, vtij  dicantur  animales, qui  animqp  indulgcnt, 
8c  ea ,  quse  ad  vitam  tuendam  valent ,  curiofius  le¬ 
di  i.adCor.  itantur.  Quomodo  dixit  Paulus  d  ;  Animalis  homo 
non  percipit  ea  ,qm  funt  Spiritus  ‘Dei  ;  vt  appareat  ani¬ 
malem  hominem  fpirituali  opponi.  Quoniam  igitur 
Gnoftici  animales  funt ,  diuinique  fpiritus  prorfus 
expertes  caduca, &  mortalia  bona  auide  concupi- 
fcunt,vfque  eo,vt  Ecclefiam  potius  fibi  deferendam 
putent,  quam  corporeis  voluptatibus  carendum  ,,ac 
propterea  dicuntur  fpiritum  non  habentes  i  quippe ,  vt 
e  ad  Galat.  ajt  Paulus  e,  caro  concupifcit  aduerfus  fpiriturn .  &  (peritus 
'7'  aduerfus  carnem ,  hac  enim  fibi  inuicem  aduerfantur.fZum 

igitur  animalis  homo  carnis  cupiditatibus  obfequa- 
tur,  fpiritus  fuccumbac  ncceffc  eft ,  ac  penitus  eua- 


nefeat.  Nam ,  vt  idem  Paulus  *  ait ;  j Qui  Chrisli  funt,  a  a<1  Galat* 
carnem  fisam  crucifixerunt  cum  vitiis ,  &  concupifcentiis.,  *'z*‘ 

Et  continuo  fubdic :  Si  fpiritu  viuimus , fpiritu  &  ambu¬ 
lemus.  Quafi  dicat,  qui  Spiritum  Dei  habet, fpiritales 
actiones  exercent. 

ao.  Vos  autem  carijfimi  ,/uperadificantes  vofmetipfos  fan- 
diffima  veflra  fidei ,  in fpiritu  fitndo  orantes. 

11 .  Vofimetipfos  in  diledione;  Dei  feruate ,  expedantes  mi- 
fericordiam  Domini  noflri  lefis  Chrifli  in  vitam 
at  emam. 

Vbi  impios  Gnofticorum  mores  copiose  deferi- 
pfit,  quxque  illos  apud  inferos  maneant  fupplicia 
indicauit,  adhortatione  fua  fideles  confirmat ,  &  ad 
optima  quaeque  incitat ,  &  inflammat ;  monet  enim 
illos,ne  nuda,&  fimplici  fide  contenti  fint, quafi  illa 
tantum  falutem  afferre  queat ,  fed  addant  amorem, 

&  caritatem  in  Deum  ,  quam  fibi  afliduis  precibus 
perpetuam  impetrare  Audeant.^  autem{in<\m()ca- 
rijftmi(  blanda  enim  illos  oratione  fibi  conciliat )  fiu- 
peradificantes vofmetipfos  fand/Jfima  veflra  fidei.cpsd.Ci  di* 
cat,ia6to  fidei  fundameto  reliquam  fubftrudtionem 
erigite  ,  addite  videlicet  honeftas  ,  ac  laudabiles 
a&iones  ,  nam  alioqui ,  vt  ait  Iacobus  b  ,  fides  fine  b  cap.a.itf 
operibus  mortua  eft.  Alias  autem  monui ,  confueuifle 
Scripturam  hacsdificandi  metaphora  virtutis  ftu- 
dium,Sc  perfe&ionis  Chriftianae  confcquendae  fedu- 
litatem  indicare.  Ita  dixit  Paulus6;  Scientia  inflat,  c  *.Cor.J.i. 
caritas  vero  adificat.  Monet  igitur  ludas ,  vt  iadto  iam 
fundamento  parietes  cxtruant,hoc  eft,  adChriftia- 
,  lix  virtutis  perfeitionem  tendant. 

Appellat  autem  fidem  fah&iftimam,  tum  quia  eft  1 1. 
vera:  pietatis,  &  fan&itatis  initium  ,  tum  etiam  quia 
fine  fide  nulla  eft  vera  fan  ititas.  Adde  quod  fanitif- 
mam  fidem  impurifllmae  Gnofticorum  perfidiae  ex 
aduerfo  opponit,  quafi  dicar, illi  in  fuis  fordibus  hae- 
rent,&  maiores  quotidie  in  impietate  progreffus  fa¬ 
ciunt, vos  contra  fanitiflimae ,  atque  integerrima:  ve- 
ftrae  fidei  eos  mores  adiicite,  quos  tam  pura,  &  cafta 
religio  exigit.  Eamdem  porro  metaphoram  fequu- 
tus  eft  Paulus  d ;  Superadificati (inquit) fisper fundamen-  i  aiEphcf, 
tum  Apoflolorum,&  SProphetarum  ipfo  fismmo  angulari  la-  l,l0‘ 
pide  Chriflo  lefis ,  in  quo  omnis  adificatie  conftrutta  crefcit 
in  templum  fanClum  in  Domino ,  in  quo  qt  vos  coadifica- 
mini  in  habitacidum  Dei  in  jpiritu.  Et  Petrus  e  cum  e 
Chriftum  lapidem  viuum  appellaflet, ab  hominibus 
quidem  reprobatum  ,  a  Deo  autem  ele&urn ,  8c  ho¬ 
norificarum,  fiubdit ;  Et  ipfi  tamquam  lapides  vius  fisper- 
adificamint  domus  fpiritualis,  facerdotium fanfhsm.  Deni¬ 
que, vt  fiipra  dixi, haec  eft  metaphora  facris  literis  fa¬ 
miliaris.  Verum  quoniam  hocipfijm^,  quod  praeci¬ 
pit  Apoftolus, abfque  ope  diuina  perfici  nequaquam 
poreft,  merito  fubiicft. 

In  Spiritu  fanflo  orantes ,  Vere  namque  fcripfit  Da-  *• 
uidf;  Nfi Dom  nus  adificauerit  domum,  in  vanum  labora- 
uerunr,  qm  adificant  eam.  Et  Chriftus  Dominus  apud 
loannem  S  ,  Sine  rne(inqnif  nihil  pote flis  facere.  Quod  g  eap.xj. 
vt  alibi  explicui ,  de  iis  potiflimum  intelligendum 
eft  qu?eadpietatem,&  fempiternam  vitam  referun¬ 
tur.  Ad  opem  igitur  diuinam  implorandam  preces 
adhibenda:  funt,  &  quidem  in  Spiritu fitnflo.  Tametfi 
etiam  non  defunt ,  qui  hxc  verba  ,  in  Spiritu  fando, 
fuperioribus  attexant ,  vt  fitfenfus  :  fu  peraedifican¬ 
tes  vofmetipfos  fanCIiftjmae  veftrae  fidei  in  Spiritu 
fando ;  atque  ita  videtur  accipere  OEcumenius. 
VofinetipJos(incput)in  Spiritu  fando  jnftaurantes,  &  wxta 
Spiritus  fandi  dodrinam  veftras  congregationes  in  orationi¬ 
bus  facientes.  Malim  tamen  coniungere  cum  partici¬ 
pio  orantes  ,  vt  fignificet  diurni  Spiritus  inftinftu 
preces 


EpilL  B.  lucfe 


V  ad  Rom.  preces  dTe  fundendas, quafi  alludat  ad  verba  Pauli’. 
8' 16 '  Similiter  autem  (  ait )  e*r  fpiritus  aditsuat  infirmitatem  no¬ 
stram  Nam  quid  oremus  ficut  oportet, ne  farnus.  Sed  ipfefjn- 
riitts  poftulsii  pro  nobis  gemitibus  inenarrabilibus,  Qui  au¬ 
tem  fcrutam  corda,  fcit  quid  defideret  fpiritus ,  quia  fecun¬ 
dum  Deum  poflulat  pro  fanttis.  Significat  enim  vim,  at¬ 
que  efficacitatem  rioftrarum  precum  a  diuini  fpiritus 
impullii maxime  pendere.  Ipfe  namque,  vt  alicubi 
feribit  Auguftinus  ,  ipfum  orandi  infpirat  ajfettum  ,  & 
effeShtm ,  &  nos  postulare  facit  gemitibus  inenarrabilibus. 
IV.  Orare  igitur  in  Spiritu  fandto  eft ,  Spiritus  fandi 
impulfum  fequi ,  aut  ea  petere  a  Deo  ,  quae  diuino 
Spiritui  congruant,  vt  pene  idem  moneat  ludas, 
quod  olim  praeceperat  Chriftus  ,  cum  apud  Ioan- 
b  cjp  i6\i3,  nem  k  dixif,  Siquid  petieritis  Patremin  nomine  meo,  da¬ 
bit  vobis.  Ea  fiquidem  interprete  Auguftino  petenda 
monet ,  qux  fiht  vel  neceflaria,  vel  vtilia  ad  cOnle- 
quendam  falutem.  Adde ,  fi  placet ,  orare  in  Spiritu 
fando  nihil  elfe  aliud,  quam  ea  petere  ,  qux  ad  cul¬ 
tum  ,  atque  honorem  diuini  nominis  referantur. 
Haec  enim  funt,quxredte  orantibus  fe  concelTurum 
c  Marc.n.  pollicetur  Deus c  ;  Omnia  ( inquit )  quacumque  orantes 
cHLuc  1 1  9  >cre^‘te  quid  accipietis,  &  cucnient  vobis.  Et  alibi 

Petite, (f  dabitur  vobis,  quante ,  &  inuenietis  ,pulfate ,  £r 
aperietur  vobis', omnis  enim  ,  qui  petit  accipit ,  &  qui  quarit 
inucnit  ,& pulftnti  aperietur.  Quomodo  aurem  haec 
tam  ampla  pollicitatio  accipienda  fit  paulo  pbft  ex¬ 
plicat  ,  cum  ait  ;  Quanto  magis  Pater  vester  de  calo  da¬ 
bit  Spiritum  bonum  petentibus  fc  ?  Innuit  enim  hoc  efte 
a  Patre  cxlcfti  perendum,  vt  iuo  nos  diuino  Spiritu 
'compleat ,  &  ad  meliora  promoueat.  Nec  difplicet 
quoa  infinuac  OEcumenius,  loqui  ludam  de  publi¬ 
ca  oratione,  qux  in  coetu  fidelium  olim  haberi  con- 
c  ep.T.c.14.  fueuerat,dc  qua  Paulus  ad  Corinthios  e.  Piam  f  orem 
**•  iinglsa  ffptrhus  meus  orat ,  mens  autem  mea  fine  fultu  ef. 

Quid  ergo  efforabo  fpirltu,  orabo  &  mente  ,f fallam  jpiritu, 
p fallam  &  mente.  Ira  opponit  fidelium  coetus  Gno- 
lticoru  fynagogis)  qux  foedis  voluptatibus  inquina¬ 
bantur, cum  in  fidelium  coetu  nihil  nifi  fandum,  rc- 
ligiofitm,  ac  pium  cerneretur.  Non  ergo  vult  ludas 
quemquarn  fuis  viribus  fidere,  led  omnes  porius 
hortatur ,  vt  diuinam  beneficentiam  ,  ac  liberalita- 
tem  ,  cxleftilque  gnriix  vim ,  atque  efficacitatem 
agnofeant,  cuius  ope,  atque  auxilio  &  fidem  retine¬ 
re, &  eam  Chriftinnis  virtutibus  ornare  queant, 
y.  'Uojrnrtipfos  in  dilectione  f  ruat  e.  Tantum  abeft  , 
vt  fblam  fidem  probet, camque  fatis  cfie  ad  falutem 
opinetur.vt  inter  txtera ,  qux  ei  adiungenda  docet, 
prxeipue  caritatem  commendet. Pbfmctipfos(a.\t)in  di- 
leftionc  Dei  feritate-,  hoc  enim  eft  primum  ,  (k  maxi¬ 
mum  mandatum ,  quod  ampliffimo  quodam  ambi¬ 
tu  alia  omnia  prabeepta  comploditur ,  atque  idcirco 
quam  diligenti  (lime  eam  ret  inendam  elfe  monet  lu¬ 
das,  cum  in  hac  imbecillitate  natura  difficillimum 
fit  eam  non  aliquando  kdi.  Qipaproptcr  Paulus 
f  gd  EpIief  Apoftolus  f  fideles  voluit  fidem  quidem  ftudtose 
‘s  \?i  retinere, fed  iri  caritate  radicatos ,  &  fundatos,  Chrt- 

(fum (ait)  b.ibitdre per  fidem  in  cordibus  vefiris  in  caritate 
radicati ,&fnhdnti:\t  ab  ea  videlicet  nulla  vis  feparare 
nos  queat  ,  quem  ftatum  eleganter  expreffit  alibi 
g  ad  Rom.  Paulus  "5  Quis  ergo  nosfepar abit  a  caritate  Chrtjtutnbu- 
S  3  5  ‘  latio'}  an  angustia}  an  fames}  an  nuditas  ?  an  periculum  ?  an 

-■  verf  38.  pcrfequutio  ?  an  gladius  ?  Et  aliquanto  poft  :  Certus 
fiim  enim, quia  neque  mors  ,  neque  vita  ,  neque  Angeli,  ne¬ 
que  Principatus ,  neque  virtutcsfeque  initantia  ,  neque  fu¬ 
tura, neque  fortitudo, at  que  altitudo,  neque  profundum,  neque 
creatura  aha  poterit  nos  feparare  d  caritate  Dei ,  qua  ef  in 
Chritto  l eft  Domino  noftro.  Quamobrem  rede  dixit 
l.f  lf'' de  Auguftinus  *  •,  Sinon  vacat  omnes  paginas  Scripturarum 
reuolitcre ,  tene  caritatem ,  &  in  ea  inuenies  omnem  feten- 
tiaw,  dicente  zApoflelo  3  plenitudo,  legis  ef  dileftio ,  finis 


A  prxeepti  ef  caritas  de  corde  puro ,  &  fcut  radix  omitm 
malorum  ef  cupiditas ,  ita  &  radix  omnium  bonorum  ef 
caritas. 

Ad  eam  porro  tum  confequendam ,  tum  retinen*  V I. 
dam,neceffiuium  c:ft  diurna  gratia  prafidium,  cuius 
ope,  ac  beneficio  fit  (quod  egregie  docuit  Augufti¬ 
nus  *)  vt  ad  Deum  accedamus  ,&  non  recedamus  ab  eo.  a  bona 
Quocirca  fubdit  ludas  j  exportantes  mifericordiam  Do-  Per^e0- 
mini  nostri  /e fu  Chrifti  in  vitam  at  eruam  3  vr  in  vno  Deo 
fpes  omnes  noftras  collocandas  elfe  doceat ;  nccefie 
eft  enim  ,  vt  diuina  mifericordia  Sc  omnes  adiones 
noftras  anteuertat ,  vt  ait  Dauid  h;  cDeus  meus  mife -  b  Pfal.js.u, 
ricordia  eius  praueniet  me\  eademque  fubfequatur,  & 
g  comitetur  vfque  ad  extremu  vita  fpiritum,  vt  idem 
affirmat  Dauid  c  3  Et  mifericordia  tua  fsbfeqnetur  rne  c 
omnibus  diebus  viu  mea.  Ad  conferuandam  igitur, ac 
retinendam  caritatem  expetenda,  atque  imploranda 
eft  diuina  mile  ricordia, qua  nobis  perpetuo  adfit,  & 
ad  vitam  perducat  femp  i  ternam.  Tamctii  enim  ,  vt 
alibi  docui,  beata  vita  merces  eft, ac  praemium  meri¬ 
torum, diuina  tamen  mifericordia  accepta  referen¬ 
da  eft, quae  vim  merendi,  atque  adeo  merita  ipia  lar¬ 
gitur.  Itaque  Paulus  d  repofitam  fibi  ait  coronam  ^  1-Timot. 
iuftitia  a  iufto  ludice  reddendam.  Et  tamen  Dauid  4'8, 
eamdem  mifericordia  coronam  appellat  c.  Qui  re-  c  PiaLtoi-j. 
d«wait(inquit  )de  interitu  vitam  tuam,  qui  coronat  te  in  rni- 
q  f  ricordia, &  miferationibus.  Neque  ab  ca  fententia  ab¬ 
horret  Paulus  f:  cum-enim  dixifiet: \Stipenda  emm  pec-  ^  ad  Rom. 
cati  mors , fub dit ;  Cjratia  autem  Dei  vira  atoma  in  Cknfio  '  ' ' 

Itfu  Domino  no  frro.Q\imcp\e  dicere  potuiller,  bearam 
illam  vitam  meritorum  ,  bonorumque  operum  fti- 
pendium  elfe ,  maluit  tamen  gratia  beneficium  ap¬ 
pellare,  quia  omnia  merita  ortum  habent  a  gratia. 

Expediandam  autem  ait  Dei  mifericordiam  in  VII. 
vitam  aeternam  ,  hoc  eft  ,  perfeuerantiam  vfque  ad 
extremum  vita ,  qm  emm  vfque  in  finem  per feuerauerit, 
hic  falaus  erit.  Perlcuerantia  autem  ,  vt  re  die  Conciljj 
Tridcntirii  S  Patres  docent ,  aliunde  haberi  non  po-  gSclTtf.cij» 
teft-j nifi  ab  eo,  qui  potens  ef  eum.  qui  fat,ftatuere ,  vtperfe- 
ueranter  fiet,&  eum  ,  qui  cadit ,  re fUtuere.  Quo  fit,vt  eam 
nemo  fibi  certo  polliceri  queat ,  tametfi  in  Dei  auxilio  firmi  f 
fimam  fpem  collocare  ,  &  reponere  omnes  debent.  Deus 
^  enim  ' nifi  ipfi  illitu  gratia  defuerint)  ficttt  coepit  opus  bonum , 
ita  perficiet, operans  velle  ,& perficere.  Mox  autem  pru¬ 
denter  monent ,  vt  qui  fe  exiflimant  fare,  videant ,  ne 
cadant,  cfr  cum  timore ,  ac  tremore  falutem  fuam  operentur 
in  laboribus ,  in  vigiliis  ,  in  eleemofynis  ,  tn  orationibus ,  cr 
oblationibus ,  in  ictumis  ,  &  caftitatc.  Formidare  enim  de¬ 
bent  fcientes  quod  in [pem gloria ,  &  nondum  ingloriam  re¬ 
nati  ftnt.  Depugna ,  qua  fiupereficum  carne ,  cum  mundo, 
cum  Diabolo  ,  in  qua  viElores  effe  non  poffunt ,  nifi  cstrn  Det 
gratia  Apoihlo  obtemperent  dicenti  h  ;  Debitores  fimus  b  ad  Rora.  8. 
non  carni, vt  fecundam  carnem  viuarnw  3  fi  emm  fecundum 
carnem  vixeritis  ,  moriemini :  fi  autem  jpiritu  fati  a  carnis 
mmtficaueriru ,  vitietis.  Huc  igitur  Iudx  adhortatio 
refertur  ,  cum  expedtandam  monet  mifericordiam 
Domini  noftri  Iefu  Chrifti  in  vitam  aeternam  :  eam 
g  quippe  milericordiam  intelligit ,  qua  ad  xternam 
vitam  perducat. 

22.  Et  has  quidem  argtt  ite  iudiemt. 

25.  illos  vero  faluate,  de  igne  rapientes  3  aliis  autem  mife- 
remini  in  timore  ,  odientes  gr  eam ,  qua  carnalis  ef, 
maculatam  tunicam. 

Tria  veluri  hotipinura genera  diftinguit,  quibus  I.’ 
fidelium  opera  opitulandum  cenfer.  Et  primum 
quidem  nonnullos  arguendos  monet,  eos  videlicet 
fignificans, quorum  mores,  vitamque  paulo  ante  de- 
taipferat./i/w(inquit)<?^w/f,hoc  eft, eorum  impieta¬ 
tem. 


Explanatio.  337 


tem,&  callidas  impofturas  proferte  in  lucem,  nc  in¬ 
cautos  decipiant.  Ita  explicat  OEcumenius  ;  Redar- 
inquit,  eft  impietatem  tpforum  omnibus  manfeftate. 
Videntur  autem  tam  ipfe ,  quam  Latinus  Interpres 
aliter  Graece  Iegifle ,  quam  nuc  habeant  vulgati  Co¬ 
dices, in  quibus  legitur,  txe*?Te,hoc  eft, commi feremini, 
vt  Gnofticorum  vitae  rationem  Chriftiana  commife- 
ratione  digniflimam  iudicet.  Verifimile  autem  eft, 
eos  Iegifle,  ixtyyjn,  quod  eft, redarguite.  Quod  vero 
Interpres  dixit,  iudicatos,  Graece  feriptum  eft,  ffe.v.&r 
yoyfyjci ,  vt  non  ad  eos,qui  arguendi  funt,fed  ad  cos, 
qui  arguunt ,  referatur ;  quafi  dicat ,  dum  indicamini. 
Verifimile  eft  Interpretem  Iegifle  ,  KoLTctxeJiTin.  Nam 
Paulus  *  ;  H Amicum,  inquit,  hominem  poft  vnam,  eft  fe¬ 
cundam  correptionem  deuita,  [ciens,  quia fubiterfus  eft ,  qui 
eiufinodi  eft,  eft  delinquit,  cum  fit  proprio  iudtcio  condemna¬ 
tus.  Et  Chriftus  apud  Ioannem  b  ;  Qui  non  credit,  tam 
indicatus  eft. 

Quod  fi  libeat  Graecam  ledtionem  retinere,  ea 
poteft  a<ftiue,&  paffiue  explicari.  Redarguite,  inquit, 
eorum  impietatem ,  J/giresvop^pm,  hoc  eft,  indicantes,  feu 
diiudicantes quem  fenfum  expreflifle  videtur  Inter¬ 
pres, qui  tranftulit,i«dic4W,  quafi  dicat,arguite  illos 
veftro  iudicio  ,  fententiaque  damnatos.  Pafliue  au¬ 
tem  reddi  poteft., dumiudicamini. Quomodo noui In¬ 
terpretes  interpretari  maluerunt, quafi  dicat, dum  il¬ 
li  vos  accufant,  &  veluti  lata  fententia  damnant, vos 
illos  redarguite.  Catholicae  fidei  veritatem  defendi¬ 
te,  &  eorum  impia  dogmata  refellite.  Aliud  porro 
hominum  genus  indicat :  Illos  vero  faluate ,  de  igne  ra¬ 
pientes  •,  quafi  dicar,ilIos,qui  nutant,  &  quodam  mo¬ 
do  ancipices  funr,  &  flu&uant ,  faluos  atque  incolu¬ 
mes  conferuate.  Id  vero  eadem  opera  perficiendum 
cft,dum  enim  impia,&  falfa  dogmata  conuelluntur, 
nutantes  in  fide  confirmantur.  Graece  porrd  additur 
vox,(p9fa),qua:  timorem  fignificat,vt  moneat  incutien¬ 
dum  timorem  extremi  praefertim  iudicij,  ne  quis  fe 
patiatur  in  errorem  impelli.  Videtur  tamen  Latinus 
Interpres  aliter  hunc  locum  Iegifle;  nec  fatis  cum 
Gratcis Codicibus, qui  nunc  habentur  in  manibus, 
OEcumenij explanatio  congruit.Confulendum  ita¬ 
que  eft  eorum  faluti,  quibus  a  Gnofticis  exitium  im¬ 
minet.  Id  autem  fit,  dum  ab  illo  turpitudinis, ac  foe¬ 
ditatis  incendio  eripiuntur.  Deigne,  inquit, rapi  entes-, 
libidinis,  &  obfcaenitatis  incendium  intelligit ,  dc 
quo  fupra  nonnulla  diximus.  Nec  difplicet ,  fi  infe¬ 
rorum  incendium  intclligas;  eo  enim  Gnofticorum 
improbitas  tendit,  vt  qui  ab  eorum  impietate  eripi¬ 
tur  ,  a  fempiterno  incendio  erutus  videatur.  Dixit 
autem  ludas ,rapientes,Gi aece,  quafi  figni- 

ficct ,  etiam  vim  adhibendam  efle ,  vt  Carholicorum 
faluti  profpiciatur,  fiuc  quia  hxfetici,nifi  refipifeat, 
fuppliciis  pledt  ?ndi  funt ,  vt  Catholici  poenae  metu 
perterriti  in  officio  contineantur;  fiue  quia  timo¬ 
re  pcenas  cohibendi  funt  Catholici ,  ne  haeretico¬ 
rum  deliramentis  aures  praebeant.  Multo  tamen  ali¬ 
ter  locum  explicat  OEcumenius  ,  vt  paulo  poft 
oftendam. 

Iam  tertium  genus  hominum  indicatur  his  verbis; 
altis  autem  miferemini  in  timore.  Quae  verba  ho.c  qui¬ 
dem  loco  in  Graecis  Codicibus  defiderantur,in  qui¬ 
bus  hoc  tertium  genus  hominum  ne  attingitur  qui- 
dem;fed  miferendi  verbum  in  primo  hominum  gene¬ 
re  legitur ,  vt  didtum  eft.  Vox  autem  timoris  legitur 
in  fecundo  genere ,  vt  modo  explicui ;  quas  vero  fe- 
quuntur,ad  idem  genus  fecundum  referuntur.  Sic 
enim  Grasci  Codices  habent ,  putrunte  <t  79  £  <rap- 
m  laxsfhdfdpov  yyrma. ,  hoc  eft ,  ex  incendio  rapientes, 
odio  profequentes  &  eam,  qua  in  carne  eft, maculatam  tuni¬ 
cam.  Quomodo  Iegifle  videtur  OEcumenius, qui 
de  fecundo  hominum  genere  fic  plane  feribit.  At  fi 
jSened.  luBinian.  in  Epift.  B.  loan. 


ad  curationem  ffeBare  videantur ,  ne  eos  repellite , fed  cari¬ 
tatis  veBram  fencordia  affumite  ,eft  ex  igne  ipfis  promijfio 
faluos  facite.  Affumite  autem  ipfis  etiam  cum  timore ,  pro¬ 
ficientes  videlicet,  eft  cauentes ,  ne  ferte  ipfomm  admiftio  ,fi 
negligemer  vos  geratis,  calamitatis  vobis  in  caufafit ,  ita  vt 
qui  iam  eftis  (iabilttt,  in  eamderh  impietatis  tpforum  refitfto- 
nem  fenfirn  delabamini ;  quippe  cum  vitium  lubricum Jit,  at¬ 
que  ad  imitationem  cui  libet facile  obrepat. ..  Admittatis  igi¬ 
tur  ipfis ,  inquit  ,fedcumtimore,id  eftproftnctetnia,  eft  dili¬ 
genti  cautione,  eft  ad  mifencor diam ,  qua  ipfis  profiquimini, 
odium  quoque  accedat,  vtflagitiofa  tpforum  faBa  odio  ha¬ 
beatis, vt  deteftemini  etiam  maculatam,  id  eft,  inquinatam^ 
ex  carne  ipfomm  tunicam, vtpote  qua  ex  cotitaBu  carnis  ip  fo¬ 
rum  firdem,eft  detesiatiomm  etiam  tpftt  contraxit', vel  ajfu- 
mentes  ipfis  cum  timore futur  a  poena  efficit  e, vt  poenitentiam 
agentes  digni  mifericordia  co»jpiciantur. 

Ira  apparet, hoc  tertium  genus  hominum  in  Gras- 
cis  Codicibus  non  extare  ,  vt  omnino  fatendum  fit; 
vulgatum  Interpretem  aliis  Codicibus  vftim.  Vi¬ 
dentur  autem  ad  hoc  genus  hominum  illi  pertinere, 
qui  inibi  prope  erant, vt  a  fide  Catholica  ad  Gnofti- 
cos  deficerent.  Eos  autem  ait  ludas  commifcratione 
dignos  efle,&  propofiro  fempiternifupplicij  timore 
a  lapfu  reuocandos,  &  in  vera  fide  ftabiliendos,con- 
firmandofque.  Vniuerfiin  autem  praecipit  ludas  ,  vt 
Gnofticorum  fe&a  tamquam  dctcftabilis ,  &c  exofa 
odio  habeatur.  Odientes,  inquit,^-  eam, qua  carnalis  eft, 
maculatam  tunicanu.  Non  fatis  apparet ,  propi  iene, 
an  metaphorice  cunicasnomine  vtarur.  Sunt  qui  pro¬ 
prium. fenfum  probent ,  quafi  fignificet,  Gnoftico¬ 
rum  turpitudinem,ac  foeditatem  non  eorum  dum^ 
xat  mores,  adbonefque  foedare ,  fed  ipfas^tiam  ve- 
ftes,ac  tunicas  polluere ;  cui  explanationi  fauere  cae¬ 
ditur  coniundhoc^.quafi  dicat  Apoftolus;odiopro- 
fequimini  non  modo  Gnofticorum  adhones  impu- 
ras,ac  fordidas, verum  etiam  eorum  tunicas  ipfomm 
obfccenitacibus  confpurcatas.  Sed  vt  verum  fatear, 
vc  nihil  grauiiis  dicam ,  leuior  mihi  fenfus  videtur, 
quam  vt  grauitatem  Apoftolicam  deceat.  Malo  igi¬ 
tur  tunicam  pro  externa  Gnofticorum  cofuetudine 
accipere,  quafi  dicat  Apoftolusivolo  vos  non  modo 
Gnofticorum  obfccenitates  exofas  habere ,  fed  illan* 
etiam  externam  fandlitatis  fpeciem,quam  pix  fe  fe- 
runt,magnopere  deteftari, tamquam  tunicam  quam¬ 
dam  impuris  fordibtis  pollutam, &  contaminatam. 

Ita  videtur  docere  ludas,  quantopere  oporteat 
fidtles  ab  hxreticorum  moribus ,  &  confuetudinc 
abhorrere.  Non  me  fugit  exiftimafle  nonnullos  tu- 
nicx  nomine  corpus  fignificari ,  quafi  moneat  ludas, 
non  efle  Gnofticorum  corpora  ipfa  per  fe  odio  di¬ 
gna, fed  tantummodo  foeditates  corporis  efle  dete- 
ftandas.  Sed,  ni  fallor,  vt  id  veriflimum  fir, argutius 
tamen  videtur,quam  vt  huic  loco  congruat.  Maneat 
igitur  maculatam  tunicam,  foedam  Gnofticorum  vi- 
tx  confuetudinem  indicare  ,quam  tametfi  illi  per 
fpeciem  fandtiratis  obuelare  nitebatur,  re  tamen  ve¬ 
ra  a  corporeis  voluptatibus  mirum  in  tnodum  foe¬ 
dabatur,  &  veluti  maculis  afpergebatur.  Hadtenus 
Apoftoli  adhortatio  fideles  &confirmauit,  &  eru- 
•  diuit.  Deinceps  voto,  atque  imprecatione,  vt  ait 
OEcumenius ,  epiftolam  concludit,  atque  obfignat. 
Sic  enim  ait. 

24  Ei  aut  em,  qui  potens  eft  vos  confiruare  fine  peccato , 
eft  conBituere  ante  conffeBum gloria  fua  immacu¬ 
latos  in  exultatione  in  aduentu  Domini  noBn  fefu 
ChriBi. 

25  Soli  Deo  Saluatori  noBro  per  Iefirn  Chriftum  Domi¬ 

num  noBrum gloria,  eft  magnificentia  t imperium ,  eft 
poteBas  ante  omne  faculum,&  nunc ,  i ft"in  omnia 
facula  facularum ,  Amen. 

ff  Egregia 


#. 


Epift.  B.  luela: 


3  i.adTim. 

1.17. 


b  Darand.in 
t.d.ii  q.3. 


II. 

e  Beguaidi, 
&  Beluina*. 


e  Seljf.  14. 
f  Setftf.can. 
M- 

o  r.uther. 
h  Echius 
ttad  .y.  de 
fi  'e,  &  ope¬ 
ri)  iis. 

Joan.  Dric- 
do  lib.  t.  de 
gtat.&liber. 
aib.c.y. 
Sot.lib.y.dc 
nat.  8cgtat. 
c.„.&y. 
i  in  i.d.zS, 


lEccli.7.5. 
hi  Eccletia- 
ftes  7.1 1. 
n  lib.  3.  c.8. 
4<r. 

z  Paialip.c 
6. 3*. 

o  Prou.  14. 
p  Pfal.  3 1.6, 


Egregia  npoftropheEpiftolse  finem  imponit*,  iif-  A 
dom  antem  propemoduvn  verbis  vtitur,  quibus  vius, 
eft  Paulus  a.  Refi  autem ,  ait5j faculomm  immortali ,  &  in1- 
ttijihilifiliDeo  honor  gloria  in  facula  jaculorum,  Arnen. 

Tribyit  vero  Deo  potentiam  non  quidem  ample, 
feci  'reftritfte  ad  id  potiflimum,  quod  maxime  cupie¬ 
bat  ,-hdc  eft  ,  fideles  liberos ,  atque  imtmmes  tile-  a 
peccato;  6}ui  potens,  inquit  ,ejl  vos  conferuarefine  peccato , 

&  con&ituere  ante  conjpettum  gloria  fu  a  immaculatos  in 
exultatwie.Nec  dubium  eft,  id  pofle  Deum  efficere, 
qm  nihil  non  poteft  eo  tum  ,qnse  pugnantia  non  im 
ucfluanr.  Illud  in  quaeftionem  vocatur,  poflirne  quis, 
citra  peculiare  Dei  priuilegium  omnia  prorlus  etiam 
leuia^&rqirae  dicuntur  venialia  peccata  vitare.Et  qui¬ 
dem  Pelagius  olim  adofc  liberi  arbitrij  vires,. vt  ait  B 
Auguftinus.prsGipitando  extollebat ,  vr  affirmarer, 
queifilibec  iis  dumtaxat  nixum  omnia  quamuis  lenia 
fadinoravitate  polle.  Paulo  modeftius  ,fcd  nihilo 
mslgis"fci!£  lenfifie  videntur  *>  illi ,  qui  negant  qui¬ 
dem  vitari  pofle  ea  omnia  piacula ,  quae  repente,  ao 
veluci  inopinato  in  animum  irrepunt :  pofle  tamen 
quempiam  fefe  ab  iliis  purum, ac  liborum  conferua- 
rc,quffifunr  ex  genere  fuo  mala,quseque  certo  confl- 
lio,  ac  deliberatione  peraguntur. 

Muco  illos « ,  qui  temere  aiebant ,  pofle  aliquem 
tantos  in  Chviftiana  virtute  habere  progreflbs  ,  vt 
deinceps  labi,  aut  errare,vno  verbo  peccare  nequa¬ 
quam  pofler.  Alia  omnia  exiftimarunt  prideni  per-  E 
ditiflimi  quida  i  haeretici,  qui  iuftorum  omncsatftio- 
nes  Iioneftas,ac  laudabiles  ede  conrendebant;contra 
verd  quicquid  agerent -improbi  fcelus ,  ac  flagitium 
efle,  quorum  impietas  in  ConciUisConftantienfi  e, 

Sc  T  t  identino  f  meritb  damnacur.Nihilo  fanius  opi¬ 
nati  funt-  alijg',qui  gratiae  diuinse  vires  adeo  exte¬ 
nuabant  ,vt  neminem  quamuis  maxima  gratia  prae¬ 
ditum  afleuerarent  j  vel  letvifllmum ,  minimumque 
piaculum  vitare  polfc,  qtios  viri*1  dodti  acriter  re¬ 
fellunt;  Inter  fohdlafticos  autem  affirmarunt  non 
pauci » pofle  iuftilta  ad  longum  vtcumque  tempus 
abi  que  peculiari  Dei  auxilio  innocentiam  tueri, qua: 
riatlk»  vel  leuiflinro  pcccatoinquinettir.Vlteriuspro; 
greflj  Altat  quidam, qui  citra  priuil*eguim,no«  tamen 
ablq  te  peculiarf  diuina:  gratite  ptaefidio  pofle  aiunt  ^ 
iuftos  in  omni  vita  adeo  fefe  puros ,  atque  integros 
conferuare  ,  vc  nulla  penitus  quamuis  leuiffima  no¬ 
xa  adftringantur, 

Caeterum  Catholica  fidesdocct  neminemquam- 
uis  iuftum,  aut  peifetftum  feclufo peculiari  Dei  pri¬ 
uiiegio  pofle  in  omni  vita  ab  omni  prorfus  leniori 
culpa  immunem  efle.  Id  primum  olim  inMileuita- 
no  Concilio  definitum  videtur :  fic  enim  Patres  lo¬ 
quuntur;  item  placuit  quod,  ait  S.loames  ApoHolus  \fi 
dtkerimus ,  quia  peccatum  non  habemus ,  nos  ipfos  feduci- 
veritas  in  nobis  non  eji.  Quifquis  fic  accipiendum 
PWauerit ,  vt  dicat  propter  humilitatem  non  oportere  dici 
tuis  non  habere  peccatum, non  quia  veritas  efi,anathema  fit. 
Erplura  deinceps.  Planius  in  Concilio  Tridetino^s 
Si  quis, inquit,  hom  nem  femel  iuHificatu  dixerit  amplius 
percare  non  pojfe .  neqite  gratiam  amittere, atque  ideo  eum ,  g 
qui  labitur ,  <5r  peccat  numquam  verefuijje  iufiificatuiru: 
aUt  . contra  pojfe  in  tota  vita  peccata  omnia  etiam  venialia 
vitare ,  nifi  ex  feciali  Dei  priuiiegio  ,  quemadmodum  de 
B  ,fdirg;he  tenet  E  cclejia, anathema  fit.  Ex  (acris  vero  li¬ 
tetis  non  obfcuie  confirmari  poteft.  Sapiens  1  enim 
ait- ;  AT 'on  te  tusltfices  ante' Deum  ,  quoniam  agnitor  cordis 
ipfe  efi.  Et  Salomon™;  Non  eft  enim  homo  iuftus  in  ter- 
ra, qm  faciat  bonum, &  non  peccet.  Quo  etiam  fpedtant 
illa  ,-qua;  leguntur  iri  libris  Regum  « .  Non  ejl  enim 
<toM,qft’.nofeccet.  Et  alibi  Salomo  ^Septies  enim  cadit 
iuftus^refurget.fy^  idV  autem  cum  de  peccari  con- 
donatipne,  dc^qe  falutari  pcenitentia  loctnus  effer. 


Pro  hac,  inquit,  orabit  ad  te  omnis  fxnthts  in  tempore  op¬ 
portuno.  Alibi  *  vero  •,  Et  non  intres,\n<\n[t,in  indicium 
cumferuo  tuo, quia  non  lufiificabitur  in  consfettu  tuo  omnis 
viuens.  Iacobus  a  autem  hoc  ipfum  fignificans  ait; 
In  multis  enim  offendimus  omnes.  Et  apertilfimc  Ioan- 
nes  b’,  Si  dixerimus,  quoniam  peccatum  non  habemus, ipfi 
nos  (educimus,  &  veritas  m  mbis  non  ejl. 

Frequentiffime  aute  aic  Auguftinus  non  foliVm  ex 
animi  demifllonefled  omnino  vere  cumftos  fantftos 
illam  fencentiam  proferre;  Dimitte  nobis  debitanoslra. 
Quod  etiam  definiunt  Concilium  Mileuitanumc , 
&c  Tridentinum  d.  Nam  Mileuiranum  quidem  air, 
Ioannis  verba  non  tantum  humiliter  ,fid  veraciter  dici. 
Tridentinum  autem. /ufiorum,^\t, illa  voxejlgr  humi¬ 
lis,^  verax-,  Dimitte  nobis  debita  noflra.  Nec  dilfentiut 
veteres  Pacres.  Ter  tul|  ian  u  s  «  e  n  im ;  Soli,  inquit.  Dei 
fiho-jeruahatur  fine  deliciis  permanere.  Et  Hieronymusf; 
Chiifiatim  de  ChriHt  fonte  procedunt  iubentur  dicere, de¬ 
bita  nojlra  dimitte  nobis, non  humilitatis  mendacio  ,fedpa- 
uore fragilitatis  humana  fuarn  conjcientiam  jirmidantes. 
Et  alibi  S  ;  Abfque  vitio ,  quod  dicitur  Gr&ce  x,ayJx,td  efi, 
malitia, hominem  ejje  pojfeaio,xvct/xdfTinov,id  eft, fine  pec¬ 
cato, ejfe  nego.-id  enim  foli  Deo  competit,  omnifque  creatura 
peccato  fubiac£t,&  indiget  mfincordia  Dei.  Eodem  mo¬ 
do  loquitur  Auguftinus  h  pluribus  locis.  Et  quidem 
fi  ex  vero  omnia  teftimanda  fint,  quis  enumerare 
queat  Daemonis  machinationes,  varios, ac  multipli¬ 
ces  noftrarum  appcticiomi  impetus,  qui  plerumque 
mentem  perturbant,&confilium,ac  deliberationem 
antcuertunt?Cert£fi.fpe£benuir  ea,  quae  de  humana 
imbecillitatc,deque  peccatorum  multitudine,  ac  va¬ 
rietate  veteres  Patres  *  fcripferunt,  facile  intelligi 
poteft  ,  quam  fit  diffidle  omnes  peccatorum  fcopu- 
los  cuadere.Itaque  fimpliciter  aflerendum  eft,adin- 
tegram,&:  omnis  labis  expertem  innocentiam  pecu¬ 
liare  Dei  priuilegium  necelfarib  flagitari. 

Neque  vero  dubitandum  eft,ca:leftis  gratiae  bene¬ 
ficio  cuipiam  hoc  priuilegium  concedi  pofle ,  vr  in¬ 
teger, ac  purus,  atque  omnis  labis  penitus  expers  to¬ 
tam  vitam  traducat.  Idquc  non  folum  Concilium 
Mileuiranum,  &  Tridentinum  indicant,fcd  Hiero¬ 
nymus,  &  Auguftinus  k  affirmant;  praicipue  vorb  id 
probat  Auguftinus,  cu  aduerfus  Pelagiamimflogma 
fuo,  atque  aliorum Epifcoporum  nomine  adlnno- 
centium  Romanu  Pontificem 1  feribir.  Sunt  autemm 
illa  apertiflima,quibus  ad  hanc  ipfam  quaeftionem  re- 
fpondet.  Ftrum  >jomo,inquitftne peccato  pojfitejfe  in  hac 
vita,confitebor  pojfe  per  Dei  gratiam, &  liberum  eius  arbi¬ 
trium.  Et  pofi  nonnulla.  His ,  atque  huiufrnodi  aliis  in¬ 
numerabilibus  tefttmomis  dubitare  non  pojfum ,  nec  \ Deum 
aliquid  tmpojfibile  homini  pracepijfe ,  nec  Deo  ad  opitulan- 
dum,&xdiuuandum,quo  fiat  quod  iubet ,impoffibile  aliquid 
ejfe, ac  per  hocpoiejl  homo, ft  velit, ejfe  fine  peccato  adimus  d 
Deo.  Rurfus  “  alibi.  Hoc,  inquit,  confiteatur , quod  im¬ 
pietate  fctlcratijfima  negatur, fine  gratia  Dei  hominem  fine 
peccato  ejfe  non  poffe. 

Et  quidem  quis  Catholicus  inficietur, maiorem, ac 
validiorem  efle  vim  gratiae,  quam  humanarum  per¬ 
turbationum  impetum?  Quis  autem  dubitet,  pofle 
Deum  omnes  animi  morbos,  atque  aegritudines  fa¬ 
cile  curare  ,  Sc  omnem  denique  peccandi  materiam 
remonere;  Adde  quod  hoc  priuilegium  Beatiflimae 
Virgini  fui  fle  concefliimcerrafide  credirur°.Fatcor 
C  hryfo  ftomum,  vt  D .  T  hornas  P ,  &  alij  3  obferuarut, 
liberius  aliquanto  loquutum.  Nam  de  priuiiegio 
Virginis  nefas  eft  diibitare:&  non  pauci r  admodum 
probabiliter  afferunt  idem  fuiffe  aliis  etiam  Satnftis 


bEp.  t.  cap. 
1.8. 

IV. 

c  cap.s. 
il  fs!f.«.c.ir. 
e  lib  de  piy- 
ferip,  hxret. 
f  Diai.i.co- 
tra  Pelag. 
gDialog.z. 
con.Pelag. 

h  1.  de  Ipir. 
&  lit.  c.i.  k 
lib.  dc  perf. 
iult.  fub  fin. 
»  Ep.  quio- 
que  Epifco- 
poi  u  ad  In¬ 
nocentium. 
Cone  Afric. 
0.81.83. 
Bafil.  hom. 
4e  peemt. 
Cyprian.lib. 
3. ad  Qtjic. 
cap.  54. 
Hilar.inPf, 
118. 

Ambrof.  in 
Luc,cap.i.& 
lib.  de  fuga 
fscul.c.i. 
Gennad.  de 
Ecclef.  dog. 
cap.  31. 
Cafllcoll.t). 
dc.i7.vfque 
ad  fin. 
Grcg.lib.t8, 
mor.  c.  4. 8c 
lib.n.mor. 
c  .9. 

Bcmard.Iib. 
de  pra:cep.& 
difpenf. 

V. 

k  locis  c  it. 

1  Epiil.90.jt 

m  lib.  1.  de 
pecc.mer.jc 
rem.c.tf. 
n  lib.de  nat. 
&grat.c.io. 

VI. 

o  Coc.Bafil. 

feff.zr. 

Xyft.IV^in 

fua  extrau. 

Conc.Trid. 

feiT.  6.  can. 

2J> 

Audor.  <ie 
oper.  Card. 
apud  Cypr. 
fer.de  Chii* 
iif  natiuit. 
Ambr.  lib.3. 
de  Virgin. 
Aug.  lib.de 
nat.  &  grat. 


ga  fib.14.in  Conc.Trid.  cap. 18.  n,Driedo  lib.  i.de  grat.  & 
c.y.  pavjz.  Cacerin.  lib;  de  exim.prxdcft.  Chriiti. 


quenter. 
Bern.  ferm. 
4.dea(Tump< 
&  alij. 
P3.p.  q.17' 
art.4. 

q  Andr.  Ve- 
liber,  arbit. 


Explanatio.  359 


cancellum.  Fauere  videntur  Africani  Epifcopi  ad  A 
*  Eput.  95-  Innocentium a;  idque  aliquo  padfo  colligitur  ex  Au- 
Cf>P’  8 uftinob.  Fateor  tamen  plurium  <=  fuffiagio  excepta 
b  ifde  perf.  Bcatiflima  Virgine  caeceris  omnibus  hoc  priuilegium 
iuft.  in  fine,  denegari.  Putae  enim  Auguftinus  redbc  colligi ,  fi 
l.i.  depecc.  quis  omni  proifus  peccato  careat,  eum  fuifEe  ab  ori- 
ghiaria  labe  penitus  immunem.  Quod  vni  Deipara:; 
fpir.&liter.  Virgini fingulari priuilegio  fuiffe  conceffum  merito 
ca p.t.  creditur.  Denique  hoc  no  improbabiliter  confirmat 

c  I  ulli.  Mac,  Bernardus,  &  veterum  Patrum  teftimonio  probat 
Tiyph CUm  Auguftinus  annuentibus  Gregorio  e ,  &  Beda f . 

Eaiil.  hom.  .  Sed  incredibile  didtu  eft  ,  quam  multa  ad  uersus 
16.  hanc  fententiam  moluuurhxreticorum  S  lanifti,qui 

ad'CRuft  C&  ImPuc^ntcr  contendit ,  qnouis  ptxfidio  gratiae  ne- 
Dial. contra  m‘nempoffe  perfedtam iuftitiam obtinere, aut  diui-  B 
Pelag.  n®  legi  omni  ex  parte  obtemperare  .Principio  autem 

Auguft.  lib.  Deiparae  Virginis  priuilegium  irridet.  Curri  c&kfle(\\\- 
^ca™  ^  Clu‘t  >  diploma  protulerint ,  credemus  quodiaclant ;  quafi 
&ftb'$!con.  ver°  ^,a  fluam  plurima  fidei  dogmata, quae  ne  ab  h?- 
Iolian.c.9.  leticis  quidem  indubium  vocantur ,  caelcfti, ac  diu  i- 
d  lib.de  nat.  no.diplomate  fanciantur.  Nos  vero  in  iis,qux  ad  fi- 
«y^sTdein-  ^cnij^  religionem  fpedhnt ,  primiim  facras  liceras, 
ceps.  deinde  traditiones, poftiemb  Ecclefix  audfcoritatem 
e  Hom.  17.  fequimur ,  neque  vllum  cxlefte  diploma  exigimus. 
Eaang.  ltb.  Iam  vero  Concilij  Tridentini  Patres,  diuim  numi- 
^riu4'  n>s  aura  afflat  i,  aperti  fatentur  Virginis  priuilegium 
f  Ioan.i.ad  ni‘ro  Ecclefix  cofenfu  probari.  At  vafer, &  callidus 
illa  verba;  Sopnifta  per  contemptum  ait, Ecclefix  nomine  Cla- 
Ecce  qui  romomamim  tantum  Concilium  fignifipari.  Quod  C 
t^mundf3  n°n  mot^°  temerc,fed  omnino  falso  effunditur  ;  in 
V*1 1 1.  C°  enim  Concilio  ftib  Vrbano  de  Hierofolymitana 
gCaluin.  in  expeditione  actum  eflclcgi,  de  priuilegio  Virginis 
Antidot.  non  item.Non  itaque Ecclefi?  nomine  vnicum  illud 
Cone, Ti id.  Concilium, £ed  omniu  ferme  redte  fenricruium  con- 
lenfus  indicatur,  prxeipueque  Bafilienfium  Patrum 
fententia ,  qua: ,  nifi  quod  lineas  cranfiliffc  videtur, 
apertiffime  docer ,  quid  de  hoc  priuilegio  Virginis 
viri  dodtiffimi  exiftimarent.  Addo  ad  Ecclefia  per- . 
tinere  omnes  Catholicas  Academias,  &  omniu  fer¬ 
me  narionu  fcriprores,qui  hoc  Virginis  priuilegium 
non  folum  agnofcuntffed  acerrime  defendunt.  Po¬ 
ftremb  OEcumenica  Synodus  Tridentina  omnium 
ferme  Gentium  Epifcopos,dodtiflimofquc  Theolo¬ 
gos  complectebatur. 

VIII.  At  Auguftinus  h  alicubi  hunc  in  modum  feribit;  D 
h  l.  de  pecc.  Si  itaque  omnes , quicumque  in  hac  vita  dittinarum  fcriptu- 
mcr.&  rem.  ra>um  teflimoniis  in  bona  voluntate ,  atque  achbus  iuflitiot 
c'14,  pradicati  (iint,&  quicuque  tales  vel pojl  eosfiterunt,quam- 
uis  non  eifdem  teflimoniis  pradicati,atque  laudati, vel  nunc 
vfqua  etia  (Itntyvelpojlea  quoque  fiiturifimt-, omnes  magni, 
omnes  iuJli,omnes  veraciter  laudabiles  (isnt  ;  fidftne  peccato 
aliquo  non  funt ,  quoniam  feripturarum  teftimoniis ,  quibus 
deillorum  laudibus  credimusfioc  cattam  credimus, non  tufli- 
ficari  in  consfetlu  Dei  omnem  viucntem ,  &  ideo  rogari,  ne 
intret  in  iudtciam  cum  (eruis  fuis,efr  non  tantum  vniuerja- 
liter fidelibus  omnibus ,  verum  etiam fingulis  ejfe  orationem  ■ 
Dominicam  nece (fariam, quam  tradidit  Difapulis.  Et  ali- 
;  jib.  de  nat.  bi '  cum  Beaciffimam  Virginem  Chrifti  matrem  exce- 
&  grat.c.jfi.  piffer.  Hac  ergo ,  ait ,  Virgine  excepta, fi  homines  illos  (an-  £ 
ilos,& Jan£fcs,cum  hic  viuerent  congregare  po(femus,& in¬ 
terrogare,  vtritm  cfjent  fine  peccato ,  quid fitijfe  relfonfitros  ■ 
putam  w?Ftntm  hoc,qtiodifle  dicit ,  an  quod  loannes  Apo- 
floluslRogo  vos, quantalibet  fuerint  in  hoc  corpore  excelletia 
fdnllitatis  fi  hoc  interrogari  potuijfent, nonne  vna  voce  cla- 
majfcnt  ;  Si  dixerimus, quia  peccatu  non  habemus, nos  ipfis 
(educimus ,  &  veritas  in  nobis  non  efi  ?  An  illud  humilius 
refionderent  (brtafse,quamverius?fed  huic  ia  placet, &recle 
placet, laude  humilitatis  in  parte  no  ponere (hlfitatis.  Itaque 
hoc  fi  verum  dicerent ,  haberent  peccatum ,  quod  humiliter 
faterentur,  quia  veritas  in  eis  effetfi  aut  e  hoc  mentirentur, 
nihilominus  haberent  peccatu ,  quia  veritas  in  eis  non  e(fet. 

.Benedtd.lulitn.in  Epifi.  B.luda. 


Verum  Auguftinus  *  duas  qiueftiones  diftinguir,  I X. 
alteram,  an  pouic  homo  fine  peccato  viuere,&  con-  a  !•  dc  pecc. 
eludit, fi  diuinae  gratiae  praefidiumadfic,  poffe  quem-  &rem* 
libet  omnem  penitus  culpam  vitare.  Alteram, an  re 
ipfa  qui (qua  fuerit,  qui  proifus  ab  omni  labe  purus, 
atque  integer  vixerit,&  vna  dumtaxat  Deipara  V-ir-. 
gine  excepta  exteros  ait  nonnullo  fuiffe  piaculo  in¬ 
quinatos.  Ita  videas  illum  Virginis  priuilegium  non 
negate, exteros  omnes  Scripturx  teftimonio,  atque  . 
au&oritate  in  peccatorum  ordinem  redigere, quibus 
dicendum  Cir, Dimitte  nobis  debita  nofira. Sed  nimirum 
virginitatis ,  Sc  caftimonixhoftis  aduersus  Virginis 
integritatem ,  &  fandtimoniam  hoftiliter  pugnat. 

Obiicit  enim  Chryfoftomum,quialicubibquxnr, cur  b  Hom.  20. 
in  nuptiis  in  Cana  Galilex  celebratis  Mater  Filio  ’n^oan> 
dixerit, vinum  in  conuiuio  deeffe;  &  refpondet  op- 
taffe  illam  hominum  gratiam  conciliare,  vt  ipfa  cla- 
riorFilij  gratia  efficeretur,  &  fortafse,ait,aliquo  hu¬ 
mano  afficiebatur  affedbu,quemadmoduni  &  fratres 
eius.  Alibi c  vero  apertius  ambicione,&  oftentatione  c  Hom.  4*. 
illam  ait  vivacum  fratribus  Chriftum  condonantem  in  Matt< 
euocaffc.Sed.vt  paulo  ante  monui, redle  obferuatD. 
Thomasplus  aliquid  fcripfiffe  Chryfoftomu ,  quam 
mente  conceperit;  qui  tantum  indicare  voluirsquid 
alij  fufpicari  poffentj&Virgini  obiicere,c.um  alioqui 
de  Virginis  Deiparxfandlitate  vir  pientiffimus  nec 
dubitarer, nec  dubitare  vlla  ratione  poffet. 

At  impuriffimicmortalium  non  veriti  funt  infide-  X. 
litatem  fancftiffimx  Virgini  Deiparx  obiiccrc  ,  fiue  d  Sarcerius, 
quia  diuinam  omnipotentiam  humanis  voluit  ratio- 
nibus  metiri, cum  Angelo  reuclanti  incarnationis  lor, Gregor, 
myfterium  refpondit.  Quomodo fiet  ifiud,quonid  virum  Emil.  La- 
non cognofcoIEx  quo  loco  fanaticus  nefeio  c quis  coi-  lher- 
Iigit  fuiffe  illam  Euainfeliciorem.  Tum  etiam  quia  eLutl)Crus* 
poft  falutationem  Angelicam  Elizabeth  vifitauit ,  vt 
experimento  cognofceret.qux  fibi  fuerat  ab  Angelo 
nunciata.  Sed  bene  haber  quod  eiufdcm  farinx  ho¬ 
mines  f  ex  iifmet  verbis, quibus  Deipara  Angelo  re- 
fpondit ,  eius  potius  eximia  fidem  colligunt.  Certe  j”*n 
rion  Snemo  aperte  negat, iis  verbis  peccaffe  Virgine  Col.  Spam- 
contra  fidem,qubd  illa  non  ex  diffidentia, fed  ex  fu-  gimberg. 
bita  quadam  admiratione  profedba  finr.Ex  veterum  1J<-'Illcan- 
autem  Patrum  fententia  lingularis  Virginis  fides  ap-  Caf  unus 
paret  ,  cum  eius  interrogatio  plurimum  a  Zacharix 
dubitatione  differret.  Sic  plane  loquitur  Arnbro- 
fius b, qui  Virginis  percontatione  cum  Abrahx  ‘  in-  lii.i.m  In¬ 
terrogatione  cSferr.Neqiie  aliter  fenfit  Auguftinus1.  ^^5c'i8'^' 
Bernardus 1  aute  Virginem  air,cum  dereipfa  no  du-  i.b.dcAbra- 
bitaret, modum inueftigaffe, quod  ante  illum  dixerat  ham  c.  8. 
Beda  m.  Itaque  redle  obferuatu  eft  a  nonnullis  voce 
illam, ^«077W0,nonnumquam  plena effe infidelitatis,  ciyj‘* 
vt  cum  apud  Ioannem  n  Capharnaitx  muffitabanr;  iHom.i.fu- 
Quomodo  pottfi  hic  nobis  carne  fisam  dare  ad  mandtican-  per  Miilus 
^«w.?Qua  ratione  vere  dixit  Irenxus°eam  effe  inter-  ed- 
rogationem  hxreticorum  propriam.Illi  fiquidem,vt  r‘ 

ait  Tertullianus  P,vfurpare  folent  illa  ex  Euangelio;  0  hb.i.c.i. 
Quatite,  &  inuenietis.  Quod  etiam  obferuatum  eft  a  p  lib.de  pr^- 
IuSino  q  ,CyrilIor  Alexandrino,  &  Theophyladlo.  ^npt- 
Interdum  habere  vim  arguraetandi ,  vr  apud  Luca*;  i|0e3J^init' 
Si  f  at  mas  in  fi  ipfi  diuifus  efi, quomodo  flabit  regnum  eius?  s  C3p.  n. 
Nonnumquam  denique  continete  fimplicem  modi  tcap.j. 
cuiufpiam  rei  perquifitionem  ,  vt  apud  Ioannem  t; 

Quomodo  poteft  homo  nafei  denuo,cum (itfenex? 

Atque  hac  poftrema  ratione  certiffimu  eft  vocem  X I. 
illam  a  Beatiflima  Virgine  fuiffe  vfurpatam.  Addo 
mirificam  Dcipar?  fidem  prifeoru  Patrum  prxeoniis 
celebrari,  qui  pene  omnes  eam  fidei  magifira  appel¬ 
lant.  Quo  minus  ferenda  eftGrammatici  cuiufdam 
impudentia,qui  non  veritus  eft  in  dubium  reuocare, 
num  Beatiflima  Virgo  Filij  diuinitatem  perfedte 
cognouerit,cu  tamen, vt  extera  omittam, apertiflime 
ff  1  dixerit 


340  Epift.  BAudx 

dixerit  Angelus, guodvafcetur  ex  tefitnPium,  vocabitur  A  Mater  videri  appeticrit,vel,vt  alij 3  volunt,fe  Melli®  aKrcnrfus, 

""  fociam  indicare.  Itaque  a  Filio  caftigata  ait  nefeiob  bMdafton. 
quis,&  feuerius  reprehenfam,cum  dixif»  Ouidmihi , 

C frtibiefi  mulier?QwiCi  fignificare  voluerit, nihilo  plus 
illa  affeapud  fe,  quam  peccatricem, aut  Syrophemf- 
fam.Et  funt,quic  ambitionem  negent,non  tame  Vir-  c  Caluinuf 
ginctn penitus  a  culpa  liberent,  qudd  fuos  fines,  ac 
veluti  lineas  tranfilicrit.  Denique  inanem  illi  folici- 
ttidinem  obiiciunt^ob  vini  inopiam, adeo  funt  per-  d  Pcllica- 
ditiflimimortaliu  in  alienis  culpis  perlcmtadis  lyn-  n«s» 
c  ei ,  in  fuis  autem  grauiflimis  fceleribus  plane  cccci. 

At  multo  aliter  &  fentiunt,  Sc  loquuntur  Catholici. 

Nam  Dcipar®  fidem,caritatem,  &  modeftiam  obfer- 


Fuius  Dei.  Et  quod  magis  mirandueft  ,  eo  progrefla 
pft  hominis  temeritas, &  audacia,vt  negant  Virgine, 
Sc  [ofcphqvn  Chrifto  Domino  tamquam  vero  Deo 
cultum,  ac  venerationem  adhibuifle.cu  aperte  Am- 
*  lib.de  Pa-  brofiusade  ytroque  id  apertiffime  affirmet.  Certe 
tiiar.Iofeph  Marite  fides  multis  nominibus  Abrah®  fidei  antefer- 
c-1-  tur,qua  tamen  Apoftolus  mirifice  extollit.  Iam  verb 

quod  de  vifitatione  Elifabeth  obiicitur,  ab  ipfis  etia 
b  Confinus,  h®reticisb  tamquam  argumentum  fidei  agnofeitur. 
Sarcerius,  Certe  Ambrofius,  quem  pene  ad  Verbu  fequutus  effc 
Brentius,  &  Bcda,  hunc  in  modum  feribit ;  Non  quafi  incredula  de 
oraculo ,  nec  quafi  incerta  de  nuntio,  nec  quafi  dubitans  de 
exemplo, nec  etia  quafi  elata  de  beneficio.  Tbeophyla<5fcus 


uant  CyrilluseAlcxandrinus,Chryfoftorousf,Maxi-  e  lib. 
aurem aic  quide  Virginem  vifitafle  Elizabetham  ad  B  ximus  8,  Gaudentius *»,  Eufcbius  ‘  Emiflenus, Meta*  Ioan. 
maiorem  certitudinem^id  tamen  non  perinde  acci-  '  "  ’  -  -  • 

|)iendum  cft, quafi  de  oraculo  dubitauerit,cu  diuino 


phraftesk.  Certe  dicitur  Virgo  prophetico  fpiritu  |  ^om-  ’ 


potius  inftindfcu  ad  id  fuerit  permota,  vt  ip  (Itis  pr®- 
fentialoanncs  adhuc  in  vtero  matris  perciperet  fan- 
dtitatem,vt  nihil  dicam  in  ea  rc  plurimas  fancftiffimg 
Virginis  virtutes  elucere. Primum  quidem, vt  obfer- 
uauit  Beda,Chriftiana  humilitas  eminet,  cum  maior 
ad  minorem  accedat  •,  deinde,vt  monet  Augtiftinus, 
Sc  Beda,patientia,  ac  laborum  tolerantia  ,  praeterea 
pietas,qu®  proximis  opitulatur;  denique  fingularis 
in  Deum  religio, cui  fan&iffima  Virgo  fuo  illo  cele¬ 
berrimo  cantico  omnia  refert  accepta. 

XII.  Sed  homines  impuriflimi  nihil  non  moliuntur, vt 
aliqua  labe  Deiparam  afpergant.  Contendunt  enim 
c  Culman-  pleriquc*  vel  nimio  illam  dolore  cruciatam  ,  quod 
aus.Brctius,  puerum  duodenem  amififlet,  vel  nimia  certe  negli- 
G«org.  Ma-  gentia,focordiauepecca(Te,  qua  nonnulli d  cum  Eu® 
sember2ra"  neghgentia  conferunt, vt  nihil  dica  de  iis  e,qui  inde 
Cominus, &  dubiam  fidem  ineptiffime  colligunt;  verum  no  mo- 
alij.  db  a  Catholicis,  fed  a  nonnullis  f  etiam  haereticis  ea 

A  Cencuria-  quicjg  jn  reomni  prorfus  labe  purgatur.Fatemur  qui- 

'tores.  ,  r  ,r.  .  r,  °  -rr 

c  Cucheius,  dem  integerrimam  Virginem  obamiilmn  Ftliufum- 
&  Mclan-  rno  quodam  dolore  fuilfe  affedam ,  fed  citra  vllam 
.  Aon.  culpam. Potuit  enim  is  dolor  vel  a  naturali  filiorum 
SfcSfiT-  amore  magis  reor,  ab  eximia  ca¬ 

ritate  in  Deu.Neque  vero  vlla  eft  admittenda  negli- 
gentia ,  multoque  minus  in  fide  haefitatio ;  illa  enim 
Chrifti  Domini  refponfio  paulo, vt  videtur,  afperior 
eo  fpedabar,vt  offenderet, omnia  diuin®  voluntati, 
atque  imperio  elle  poftponenda.Non  me  tame  pr®- 
terit  argutulos  nefeio  quosVirginis,&  Iofephi  infei- 
g  eap  t.  tiam, atque  ftupore  reptehendere,qui,vt  ait  Lucas», 

nihil  eorum  intelligerent, quafi  vero  Virgini,aur  Io- 
fepho  rerum  omnium  praefercim  fupranaturalium 
fcientiam  arrogemus,  cum  tamen  id  vnum  agamus, 
vt  eam.citra  culpam  multa  ignorare  potuiffe  defen¬ 
damus,  quod  praecipue  faciunt  Origenes,  &Theo- 
phyla&us.  Nam  negligentiam  quidem-,  &  contem¬ 
ptum  abfuiffe  aperte  docuit  Lucas  iis  verbis ;  Maria 
autem  confiruabat  omnia  verba  haCyConfirens  in  corde  fuo. 
Vt  interim  omitranonefle  penitus  eorufewtentiam 
contemnendam, qui  verba  illa  ;  Et  ipfi  nthtl  horum  in¬ 
tellexerunt,  no  ad  Chrifti  Domini  parentes, fed  ad  eos 
referunr^qui  praefentes  aderant.  Quod  fi  libeat  om¬ 
nino  de  Virgine,<3c  Iofepho  accipere, indicare  voluit 
Lucas  ,  non  penitus  percepilfe  illos ,  quid  volueriE 
^  £  j  |  Ghriftus  indicare, cum  dixit;/»  iis, qua  Patris  mei  fitnf, 

b  Aiuruft.in  °Porlet  me  eJfe-  Neque  enim  per  fe  ipfi  ftatuere  fatis 
Prolog,  in  poterant ,  in  templone  Hierofolymitano  ,  an  in  alio 
loan.  quopiam  myfterio,  an  denique  alia  quauisadione  fe 
binus  ^  Deo  Earenti  obtemperaturum  indicaret ,  vt  Orige- 
loan  in  ini-  nes’&  Theophyladus  affirmant. 

‘io-  De  nuptiis  in  Cana  Galilaeae ,  quas  fu  i  (Te  Joannis 

vk’IoS  *n  E«an8cli^«°n  pauci b aflirmant,qu<Tftionem exci- 
i  OEcoia-  tant‘.  QH'^am'cnim  aiunt,  volui  fle  Virginem  filij 
padias.  gloriam  oftentare, quafi  inanis  glori®  cupida  Mcfii® 


plena, Sc  diuino  numine  a&a ,  infigni  denique  pru-  g  Hom*i de 
dentia  praedita.  Chrifti  vero  refponfum  paulo  acer-  Epipha. 
bius  non  pertinere  ad  Matris  obiurgationem  docet  b  Tract.  i. 
luftinusl  Martyr, &quodmagismirere,ncdiflentmt  ^  £' 
quidem  nonnulli  t»  ex  haereticorum  fchola.  Voluit  n^Euang 
enim  Chriftus  indicare  non  hqmano  fe  affedu  duci,  nnptiar. 
ncc  Matris  precibus  anteuerrerida  effe  diuina  prodi-  k  in  vitaB. 
gia,  fusque  diuinitatis  argumenta  ;qtiod  perfpicue  s‘ 
docent  verba  illa  ;  Nondum  venit  bord  mea  ,  quafi  di-  m  Loflius 
cat,  nondum  tempuseft  panadi  miracula,quod  cum  &  Georgius 
a  Deo  Patre  praefixum  fit ,  nullo  poceft  humano  re-  Maior- 
C  fpe&u  anreuerti. 

Illud  vet  o  identidem  inculcant, qnod  a|>ud  Mat-  X  1 V. 
th®umn,&  Lucam°legitur,  cum  Virgo  Deipara  vna  tlcaP-13. 
cum  fratribus  foris  Chriftum  prsdicante  expedafTe  °ca^‘  ' 
dicitur.  Sunt  P  enim  qui  foeminae  importunitate  car-  pCaluin.ia 
panr;alijq ambitionem  perftringunt;nonnullirdeni-  natm.Euag. 
que  carnalem  affe&u  reptehendunr.  Verum  de  am- 
bitione  nihil  eft,quod  magnopere  foliciti  fimus, tum  lUc. 
quia  paulo  ante  eam  calumniam  reiecimus, tum  quia  rSarcer.Lu- 
eciam  haeretici s  a  nobis  ftant, qui  a  Virgineo  pecore  cx'  8'&Ioa- 
alienam  fuifle  ambitione  vltrb  concedunt.Duo  vero  ASric0' 
reliqua  vitia  ne  admitti  quidem  vlla  ratione  queunr.  s  caluinus. 
Nam  refponfio  Chrifti, qua  potiffimum  adrterfarij  ni¬ 
tuntur, ad  Matrem  abnegadam  nullo  patfto  refertur, 
vt  Chryfoftomus c  ,Euthyraiusu , Hilarius*, Ambro-  t  Hora.  45. 
P  fiusy,Hieronymusi,&Bcdaaluculeter  docent.Nam 

poftea  in  cruce  moriens  eamdifcipulo  comcndauit;  ^Matt  n! 
de  qua  re  multa  Ambrofius b.  Quo  igitur  tam  feuc-  y  Luca:  8. 
ra,rigidaque  refponfio  pertinebat  ?  Au<ftorc  de  ope-  z  Matt.ir. 
ribus  Cardinalibus  apud  Cyprianum  eam  refert  ad  £ 
Synagogam,&  Iudseos, qui  quodamodo  Chrifti  fra- 
tres  appellari  poterat;eos  ante  Chriftus  iure  optimo  c  ferm.  de 
repudiauit;quod  ante  illum  dixerat  Tcrtul!ianusd,&  Eaff- 
poftea probauir  Grcgorius  e.Ncc  diferepat  Ambro-  iM,iCarn‘ 
fius  ,  &  Hieronymus  f.  Porrb  Chryfoftomus  addic  e  Hom.i. in 
indicare  voluiffe  Chriftum  nulla  (anguinis  propin-  Euang. 
quitatem aut  humanam  afFe&ionem  diuino  amori  f  locis  cit. 
prsferendam  efle.  Euthymius  vero  fignificafle  ait 
Chriftum  pluris  in  Virgine  Matre  facienda  cfle  exi¬ 
miam  virtutem, &  fan£fcicatem,quam  natur® ,&  fan- 
guinis  cognatione,  qu®  eft  fententia  Auguftini&;qui  g  l-<k  fanft. 
£  enim  docuerat  parentes,&  cognatos  deferedos  effe, 

id  fuo  exemplo  firmare  debuir.  Quod  fi  quifpiam  co.Manicb. 
fcifciterur,cur  pene  femper  Chriftus  durius  Matrem  cap.i/. 
alloquatur,  multiplex  afferri  folet  ratio ;  nam  Sc  hoc 
paifto  palam  facere  voluit,fe  verum  effe  Sacerdotem 
fecundum  ordine  Melchifedech  fine  Parre,& Matre, 

Sc  abfque  geneaIogia,fuo  etia  exemplo  fpiritale  cir- 
cumcifione  docuit,  qu®  humanas  omnes  affetftioncs 
ampurat.Quin  etiam  reipfa  declarauit,fe  myftice  Pa-* 
rrem,&  Matrem  reliquifle,vt  legis  Euangelic®  pro¬ 
mulgatione  Ecclefi®  veluti  fponfa:  adh®refcerer. 

Accedit  quod  hac  ratione  perfuafum  effe  voluir,fan-r 
<ftiffimos,ac  perfetftiffimos  quofq;  rebus  arduis,atquc 
/  aduetfis 


Explanatio. 


34i 


XV. 

acap.  it. 


aduerfis  exercendos,  ac  probandos  efle.  Denique  A 
hoc  exemplo  monentur  parentes,  ne  filios  fuos  a  re¬ 
bus  diuim*  reuocare  audeant. 

Illud  fanc  quod  apud  Lucam  a  legitur  de  muliere, 
qua:  Chrifti  Matrem  beatam  pr^dicauerat,adco  per- 
uerse  detorquent, vt  eam  dicant  caftigari ,  ac  repre¬ 
hendi, ciim  Chriftus  dixit  ■>  Quinimo  beati  qui  audiunt 
verbum  Dei,&  cuBodiunt  illud.  Quo  loco  haercticoru 
b  Caluinus.  princeps bftuporem  ,  vt  ille  ait ,  Papatus  admira¬ 
tur, qui  putet  huius  foeminte  orationem  ad  Virginis 
laudem  pertinere,neque  Chrifti  refponfionem  ani- 
maduerrat.Sed  dabit  nobis  Sycophatahac  venia,  vt 
facris  literis  inrcrprctadis  plus  fandis  Patribus, quam 
cuiquam  ex  eorum  grege  veteratori  tribuamus.Cer- 
tc  eius  foeminae  orationem  tamquam  egregium  Dei-  B 
b  Traft.  10.  parae  Virginis  encomiutn  probant  Auguftinusc,  Be- 
in  Ioan.  da^ ,  &  Theophyladus  e .  Et  quod'  magis  miradum 

dl  4.  in  Lu*  eiufHcm  faemina:  praeconium  expreflifie  videtur 
e  Luceri.  '  Sibylla  Tiburtina,  quae  de  Chrifti  parente  Virgine 
fincann.de  hunc  in  modum  cecinit, 
nar.  Virg.  O  nimium  felix  calo  digniffima  Mater, 

Doni13"13''*  ‘^<e  tantant  facr0  ^a^amt  vbere prolem. 

h  de  laud.  Sibyllam  imitati  funt Sedulius, Beda f ,  Grcgorius  6 
Virgin.  Ny  flenus,  Epiphanius  h ,  Auguftinus  \  Coecus  igitur 

1  ferm.  9.  de  cft  haereticorum  furor ,  nullus  vero  Papatus  ftupor. 
dTsan&is*  ^c§aie  auccm  non  poftltmus,  veteres  nonnullos  pa- 
kLucxx.  *  riun  caute  loquutos  efle  de  Virgine,  qui  gladiii,  quem 
I  Orig.hom.  praedixit  k  Simeon  Virginis  animam  penetraturum, 
i7.in  Luc.  fcandalum,  &  infidelitate  interpretantur  *.  Id  auide  C 
gpW.  >n  arripuerunt 111  nebulones  nonnulli,  vt  Deipara:  inte- 
Amphiloc..  gntatem  nonnulla  labe  inquinent,  cum  tamen  ipfa 
Hom.de  otr-  Simeonis  verba  doIoris,non  fcandali,aut  infidelitatis 
cur.Dom.  gladiu  nominent.  Quomodo  ea  verba  explicant  Eu- 
«*  rhymiusl,,Damafcenus0,EphrePSyrus,Sophronius<I, 
qiixft.  Metaphraftes  r ,  Beda» ,  Cafliodorus  %  Bernardus  u, 
vete.ac noui  Anfeimus*» Rupertus?,  &  a!ijz.  Quicquid  igitur 
tertam. a 'jud  pfeudoeuangelij  buccinatores  contra  moliantur, ftat 
Auguft.to.4:  beatillimae  Virginis  priuilegium,ciufque  eximia ,  & 
n  Luc*  i.  Angularis  fandiras  omnis  labis  penitus  expers*, neque 
0lib-4.de fi-  enim  falso  dixit  in  praefentia  ludas  pofle  Deum 
de  c  15.  confcrtiare  fine  peccato ,  &  confiituere  ante  confyettum 
jMn  lament.  giori&  ^  :mmaCulatou 

q  'ferm.  de  Fatendum  tamen  eft,in  hac  mortalitate, imbecilli- 
AlTump.  tateque  naturae  ordinaria  Dei  lege  conftituta,nullius 
XVI.  efle  tantam,tamque  vberem  gratiam,quae  communi  D 
t  de  ortu ,  &  iuftorum  auxilio  freta  moralem  tribuar  facultatem 
educ.Deip.  omnja  qUarnuis  leuiifima  piacula  vitandj.Hoc  autem 
in  camc  de  Ita  a  me  politum  eft ,  vt  eorum  fententia  minus  pro¬ 
nat.  Virg.  babilem,  &  a  fidelium  mentibus  exterminanda  cen- 
t  Pfal.104.  fCam,qiii  fieri  pofle  contendunt,vt  fi  quifpiaad  lon- 
ufer.deverb.  g««n  tepus  diuinae  gratia:  itnpulfiii  ex  aequo  refpon- 
gfumTadTl-  deat,  &  fedulo  fefe  in  omnibus  virtutibus  exercear, 
la  verba  Io.  nullum  lethale  crimen  admittar, atque  idcirco  virtu- 
Stabat  aute  nbus  tum  infufis,  tum  ftudio  pararis  ingentes  addat 
^tradaTde  aGce®ones  ,  &  incrementa, omnia  penitus  vitia  ex- 
copai.  Virg.  flinguar ,  animi  perturbationes  fedet,longa  denique 
y  Ioan.19.  confiierudine  tantam  bene  agendi  facilitatem  fibi 
1  Ildephon.  comparet,  vt  alteram  pene  natura contraxifle  videa- 
fer.  X.  de  af-  tm..e  -  plan£  fua»  inhaerentis  gratiae, &  auxiliorum,  £ 
Ump‘  quaeipfi  relpondent,pofle  deinceps  in  omni  vita  om¬ 
nia  quamuis  leuiflima  piacula  vitare.  Id  aute  putant 
cum  facris  literis  nequaquam  pugnate,licet  enim  vbi 
quis  ad  eum  flatu  peruenerit ,  deinceps  nullo  modo 
peccet*, antequam  tamen  eo  pertingat, faepius  pecca¬ 
bit.  Ille  vero  ftatus  perfedus  perfeuerantiam  cert& 
tribuit ,  quae  illum  ab  omni  labe  purum  ,  atque  inte¬ 
grum  conferuabit. 

XVII.  Ego  vero, vt  ingenue  fatear,hoc  rotu  commetum, 
fi  de  ordinaria  ,  &  communi  gratia  loquamur,  alie- 

niflimum  a  morali  facultate  cenfeo ,  nec  feclufo  lin¬ 
gulati  Dei  priuilegio  admittendu  puto.Neque  enim 
Benedici.  luBtn.in  Ep  ift.B.luda. 


ordinaria  gratia  fatis  efle  videtur  ad  edottiadasomni 
ex  parte  pemubatianesanimi,vt  numquam  exciren¬ 
tur  ,  quod  viri  fandiffimi  quotidiano  experimento 
comprobant, &  vniuerfim  Iaera:  literae docent,  nul¬ 
lum  efle  vfque  adeo  perfedum  ,  quin  aliquando  la¬ 
batur,  aut  leuiter  offendat.  Quicquid  autem  ex  ad- 
uerfo  fingi  poteft,phyfieam  quamdam  facultatem 
conftituit,non  autem  moralem.  Non  iuerim  tamen 
inficias ,  ad  breuiffimu  aliquod  tempus  pofle  iuftum 
omnis  prorfus  labis  expertem,  ac  purum  deprehedi, 
quod  mirum  eft ,  viros  dodos  non  aufos  efle  admit¬ 
tere,  cum  tamen  id  apertiffime  doceat  Beatus  Tho- 
mas8,  exim  enim  explicaret  verba  illa  Ioannis  ;  Si  a  3*  P-  47» 
dixerimus, quia  peccatum  non  habemus,  ip[i  nos  (educimur, 
Illudjnqiut, verbum  non  eft  imeUigendu,quin  aliqua  bora 
pojftt  homo  ejfe  abfque  omni  reatu  peccati  veni  alis, fid  quia 
vitam  tjbm  fancli  non  ducunt  fine  peccatis  venialibus.  Er 
facile, meo  iudicio,probari  poteft.  Certum  enim  eft 
adultum  percepto  Baptifmo  liberu, atque  immunem 
efle  ab  omni  labe  peccarirquis  aiitem  neger,efl  polle 
in  illo  ftatu  vel  ad  breuilfimum  rempus  perfeuerare? 

Idem  de  eo  dixet  im,quVplenariam,vt  \focant,indul-  . 
gentiam  afleqttutus  fit.  Nec  dubitandum  eft  viros 
perfediflimos  rarilfime  peccare ,  contra  verd  fre- 
quentiflime  diuini  amoris  adfciones  exercere, vtmini- 
me  dubitandum  fit  ,  eos  interdum  vel  breuifliirio 
tempore  omni  culpa  vacare. 

Neque  tamen.propcerea  negandum  eft, licere  illis  X  V 1 17. 
vere  vfurpare  verba  illaorarionis.Dominicae;Di»M«t 
nobis  debil  a  noflra,  cum  cerro  fciant,fe  aliquando  pec- 
cafle, neque  compertum  habeanr, perpetrata  peccara 
fui  fle  penitus  condonata. Quod  fi  quis  percontetur, 
potueritne,  dum  inrer  mortales  elTer  Beatiflima  Vir¬ 
go  eadem  verba  vere  ,  atque  ex  animo  pronunciare; 
tametfi  video  nonnullos  id  praecise  negare,qui  eam 
folum  Ecclefiae  nomine, ac  pro  fidelibus  ita  orare  po- 
tuifle  contendunt.  Sufpicabitur  tamen  fortafle  non 
nemo  potuifle  illam  proprio  nomine  vere ,  atque  ex 
animo  abfque  vllo  mendacio  eadem  verba  pronun- 
ciare.  Quamuis  enim  veriflime  didtum  fit  a  nobis, 
nullq  eam  proprio  piaculo  ftiifle  inquinatam,  no  vi¬ 
detur  tamen  neceflatio  dicendum  illam  cognouifle 
fe  neque  peccafle,neque  peccare  pofle.cuprjefertim 
exGregorij  fententia  piatu  mentium  fit,  ibi  culpam 
agnofeere  ,  vbi  culpa  non  eft.  Pomiflct  ftaque  cura 
Paulo  dicercjiVi£»7  mihi  confcia  fumfid  non  in  hociufii- 
ficata  fum.  Atque  ita  ca  fibi  debita  dimitti  poftularer, 
quae  no  fine  ratione  fufpicari  poterat  fe  contraxifle, 
quamuis  re  vera  nulla  cflent.  Neque  enim  fc ire  po¬ 
terat, vtrum  diuinae  gratiae  ex  aequo  relpoderet.tan- 
uimqueconaretur,quantumre  verapocerat,denique 
an  ita  ardenter  Deum  amarer, vr  reda  ratio,  diuino- 
rumque  munerum  nfagnitudo  poftu labar.  4 

Certe  enim  hocmaxinie  nomine  Virginis  fandi-  XIX. 
tas  a  Chrifti  fanditate  diftinguitur,  quod  Chriftus 
peccare  nulla  ratione  pocerat.ipfa  vero  peccandifa- 
cultace|no  carebat, vt  egregie  obferuauit  B.Thomasc,  c  1.  fent.  d. 
Quamobre  ficut  Beatus  FracifcusexChriftiana  qui-  44*  q.  vmc. 
demodeftia,&humilitare,fed  vere  tamen  affirmare  ai’J,a  3‘ 
poterat ,  fe  efle  omnium  mortalium  deterrimum,ita 
poterat  Virgo  cumfua:  gratiae  magnitudine  ,  atque 
prxftantiam  probe  cognofceret,  defua  in  Deumbc- 
neuolentia  ,  grataque  voluntate  nonnihil  diffidere, 
cum  non  ignorarer, quam  fint  diuina  iudicia  occulta, 

Sc  qukm  multis  nominibus  ipfa  Deo  immortali  ob- 
ftrida  teneretur.  Verumquoniam  id  non  parum  re¬ 
pugnat  dignitati  Virginis  Matris  ,  eiufque  praeftan- 
tiflimxfcientiae  plurimum  detrahit,  alia  omnia  affir¬ 
manda  funt  *,fic  enim  exiftimo  Deiparam  Virginem 
vel  numquam  orationem  Dominicam  vfurpafle,qu£ 
eximio  quodam,  planeque  diuino  precandi  genere 
ff  3  vteretur. 


342 


Epift.  B.Iuda! 


XX. 


vtcuetur  ,&  Cublimi  contemplatione  fupra  omnia  A 
creata  attollereturjvel  cerre  non  nili  pro  mortalibus 
iis  interdum  verbis  oraflc,no  quod  illa  Ecclefi^  no¬ 
mine  publiOo  aliquo  munere  fungeretur ,  fed  quod 
ex  caritate  cunftos  cuperet  cum  Deo  in  gratiam  re¬ 
dire,  &  omni  quamuis  leuiffima  noxa  carere.  Nam 
alioqui  optime  illa  fuum  ftatum,fuamqtte  perfe&io- 
nem,  tummam  innocentiam,  6c  inrcgricatdm  no- 
uerar,  fuarumque  a&ionum  vim, atque  efficacitatem 
cognofcebat ,  vtde  culpa, aut  negligentia  ne  lcuiter 
quidem  dubitare  poflet. 

Illud  certe  citra  vllam  controucrfiam  fatendum 
eft,vt  quifque  perfetftiffimus  fuerit, e6  minime  iis  le- 
uioribus  culpis  inquinari,quae  fponte,ac  libere  per¬ 
petrantur,  quod  cum  certo,  atque  euidenti  experi¬ 
mento  quotidiano  conftet ,  facile  etiam  fandorum  £> 
teftimonio  ,  atque  audoritate  firmari  poteft.  Hoc 
aDial.j.co.  enim  non  obfcure  indicat  Hieronymus*jplanius  Au- 
PclaS-  guftinus.  Certe  Scriptura  multos  fuifle  ait  perfo 
b  GeneU 9.  dos,  &ambulafle  coram  Deo.ita  enim  dc  Noe  b  lor 
qu  itur  j  NoF  vir  iuflus, atque  per  fetius  fiat  in  gener  attoni- 
c  Eeclefiaft,  bus  fetis,  cum 'Deo  ambulauit.  Et  alibi  c  \  Noe  inuentus 
44- 1 7-  efe  perfeci  tu,  iuBus,  &  in  tempore  iracundis  fhEltuefl  re- 

i  Ibide  verf.  conciliatio.  De  Abrahamo^-,  Abraham  magnus  Pater 
*a.  multitudinis  gentium  ,  &  non  efe  inuentus  femilis  illi,  qui 

conferuauit  legem  Excelfi ,  (fr  fuit  in  tefeamemo  cum  illo. 
elib.j.c.15.  AfaRcgc  luda  feriptum  eft  in  libris  Regum  e; 
i  4-  Verumtamen  cor  Afa perfiflum  erat  cum  Domino  cunelis 

Idem  i.Pa-  ^teyui  viMfits.Ezec\\\.zfea.wic  de  fe  ipfo  tcftatur  fe  vi- 
juMp.eap.iy.  ^  perfedionem  fedatu  efle.  Obfecro  D omine, inquit, 
f  4.  Reg.io.  memento  qus.fi  quomodo  ambulauerim  coram  te  in  veritate  C 
i  ■  &  in  eorde  perfeBo ,  &  quod  placitum  efe  coram  te  feceritn. 

g  Eccji.  48.  Et  Sapiens  8  ;  Nam  ficit  Eaechias  quod  placuit  Deo,  & 
fertiter  init  in  via  Dautdpatris  fui .  Alias  Scriptura  do- 
cetjquofdK  Dei  mandata  feruafle,  &  fuifle  fine  que- 
hPf.100.1.  Teln.  Ira  Dauidh-,  P fallam ,  inquit ,  intelligam  invia 

immaculata,  quado  venies  ad  me.  Per  ambulabam  in  inno- 
'IPf.ii8.tc,  eentta  cordis  mei, in  medio  domus  mes.  Et  alibi  ‘ \In  toto 
corde  meo  exquifeui  te ,  ne  repellas  mea  mandatis  tuis ,  in 
corde  meoabfeondi  eloquia  tua.vt  non  peccem  tibi.  De  Iob 
res  efl  plufquam  certa  ,  dicitur  enim  fuittc^fivtplex, 

&  reBus,ac  timens  Deum ,  &  recedens  a  malo.  Et  alibi  1 
iplemet  ait  •,  A  mandatis  labiorum  eius  nonreceffe,  &in 
fenu  meo  abfeondi  verba  oris  eius. Denique  alio  loco  fuas 
laudes  citra  vllam  iadantiam  ,  aut  arrogantiam  fuse  D 
me.  19.  pet  commemorat  na. 

rotam.  De  Zacharia  patre  Ioannis ,  eiufque  coniuge  ita 

loquitur  Lucasn;  Erant  autem  iusli  ambo  ante  Deum, 
incedentes  in  omnibus  rnandatis,& iuftificationibus  Domini 
fine  querela.  Et  de  Apoftolis  idem  affirmat  Augufti- 
o  lib.  1.  de  nus°.  Non  negarim  tamen  accidere  nonnumquam 
fer.  Dom.in  pofle,vt  qui  maiores  habet  in  virtute  proccflus ,  fre- 
quentius  iis  leuioribus  maculis  inquinetur,  qute  fu-» 
z^retrac.  .c.  kjco  jn  an;mo  irrepunt, &  libera  mentis  fundionem 
prasuertunt,  fiue  propter  naturae  imbecillitatem, fine 
propter  multiplices  eu.entus ,  qui  pene  inopinato  ad 
lapfum  impelhir.  Illud  certe  contcndenm,fingulare 
priuilegium  ,  quo  quis  in  omni  vita  integrum  fe,  & 
ab  omni  vel  leuiffimalabe  immunem  coferuet,  non 
pertinere  ad  ordinariam  Iegem,&  commune  patro*  E 
ciniu,quo  Deus  iuflos  tuetur, ac  feruat,  cum  certi  (fi¬ 
mum  fir,idadmodumpaucis ,  atque  extra  ordinem, 
legemque  communem  fuifle  conccflum.  Itaque  Cy- 
p  fer.  dc  op.  prianus  Pj  Si  autem ,  inquit ,  nemoejfe  fine  peccaio potefe, 

&  eleemof.  &  quifquis  fe  inculpatum  dixerit ,  aut  fuperbus ,  aut  flultus- 
efl.qukm  necefearia ,  quamque  benigna  efe  clemetia  diuina, 
qut  cltm  fciat  non  deefee  fanatis  qutdam  poflrnodum  vul¬ 
nera  ,  dedit  curandis  denuo,  fanandffque  vulneribus  reme¬ 
es  Orat.  Jn  doafilutaria.  Et  in  eandem  fententiam  Grcgoriusq 
u  ‘  Nazianzenus  j  Magnu  efl,w,neque  ab  initio  peccare, aut 

/altem  non  tn  maximis  delinquere  j  quoniam  d  peccati }  pe- 


k  Iob.  t.i 
lcrij,n 


XXI. 

jl  cap.i.tf. 


niths  liberum eJfe,Detts  fupra  humanam  natura ordniauit. 
pc  Ambrofius  a  explicas  verba  illa  Dauidis-,  Fac  cum 
feruo  tuo  fecundum  mfericordiam  tuam, Non  potefe  hoc,\n- 
quit, iuBus  negare, quia  nemo  fine  pccerfro.Hieronymus  b 
autem  hunc  in  modum  feribit ;  luflos  ejfe  concedo  ,fint 
omni  aute  peccaro  omnino  non  ajfentior.  Et  Auguftinus c 
aperriffime  5  Nullus,  inquit,m  Ecclefea  recte  poffet  ordi¬ 
nari  rnmiBerfe  dixifjet  Apoftolus  fi  quis  fine  peccato,  vbi 
ait  ,fe  quis  fine  crimine  efe.  Muh.i  quippe fideles  bapttz.au 
Jutu  fine  crimine ,  fine  peccato  autem  in  hac  vita  neminem 
dixerim.  Et  al  ibid;  Quamus  Diabolus  fit  auttor,&  prtn- 
dps  omnium  peccatorum  ,  non  tamen  filios  Diaboli  faciunt 
quacumque  peccata.  Peccant  emift  fer  filij  Dei,quomam  fi 
dixerint  ,fe  non  habere peccatumfee  ipfes  fiducunt,  &  ven¬ 
tas  tn  eis  non  efe. 

■  Ncc  difcrepatloannes  e  Caffianus,ait  enimjCete- 
riim  tufeos,ac  femtlos  viros  non  efe  e  immunesa  culpa  mani - 
fifle  feriptura  pronunciat,  dicens :  fepties  m  die  cadit  iuflus, 
ferrefisrgit.  Quid  enim  aliud  efe  cadere,  quam  peccare  ?  Et 
tamen  cum  dicatur  fepties  cadere  ,  iuftus  nihilominus  pro- 
nunciatur ,  nec  iuttitu  eius  praiudicat  lapfets  fi-agihtans 
humana  ,  quia  multum  intertft  inter  fanflt,  dr  peccatoris 
hominis  lapfum.  e_Almd  enim  efe  admittere  mortale  pecca¬ 
tum,  efr  aliud  efl  cogitatione ,  quapeccato  non  careat.praue- 
niri.  Apcrcifllme  autetn  Grcgorius  f  -,Hoc, inquit, inter 
peccatum  dijlat,&  crimen, quod  omne  crimen  peccatum  efe, 
non  tamen  omne  peccatum  crimen  efe.  Et  multi  in  hac  vita 
fine  crimine ,  nullus  vero  ejfe  fine  peccatis  valet.  Denique 
Bcrnardus  S  \  inquit ,fcimus,quia  ad  diluenda  pec¬ 

cata  ,  qua  non  funt  ad  mortem ,  &  a  quibus  plane  cauere 
non  poffumns,ante  morttm  ablutio  ifea  pertineat? 

Sed  multa  (aerarum  lirerarum  teftimonia  (impli¬ 
citer, ae  praecise  diuinae  legis  perfeda  obferuantiam 
exigunt, monentque,w  femus  immaculati.Sic  enim  ad 
Corinthios  feribit  Paulus1’  \  Itaque featres  mei  dilecli , 
fktbiles  efeote ,  &  immobiles ,  abundantes  in  opere  Domini 
fimper.  Et  ad  Philippcnfes  monet, vt  fint fwe  querela , 
fine  reprehenfwne  in  medio  nationis praua, &  peruerfs.  Ec 
alibi  faepe  in  eamdem  fententiam  loquitur.  Neque 
alircr  loquuntur  Petrus  i ,  &  Ioanncs  k.  Non  cft  au¬ 
rem  exiftimandum,  haec  tam  falutaria  Spiritus  fandi 
monita  efle  vel  inania,  vel  ciufmodi  ,vt  perfici  non 
queant. Quid  enim  hoc  aliud  efler,quam  cum  haere¬ 
tici^  affirmare  diuinam  legem  nequaquam  pofle  fer- 
uarijcum  tamen  veteres  Patres1  de  diuinx  legis  faci¬ 
litate  mira  praedicet.  Certe  iufti  precibus  a  Deo  afli- 
di;e  contendunt ,  vt  ab  omni  peccato  liberentur,id- 
que  fedulb  fecum  ipfi  riicditantur,vr  nihil  dica, hanc 
noftram  fententiam  plurimum  de  vi ,  ac  porcftate 
gratix  detrahere, quali  illa  nequeat  iuftos  ab  omni  la¬ 
be  purgare.  Ha:c  igittnValiaque  id  genus  argumenta 
vifa  funt  quibufdam  adeo  firma  ,  &  valida ,  vt  vltr6 
faterentur  Scripturae  facrae  monita  fuadere  tantum, 
vt  lethalia  facinora  vitentur,  nitanturque  fideles 
quantum  poffinr,  vt  Chriftianae  perfedionis  apicem 
attingant,  caque  omnia  piacula  vitent,  quae  vitari 
poflunr.  Quod  fi  id  non  omnino  aflequantur  ,  non 
gratix,fed  imbecillitati  naturae  tribuendum  efle,paf- 
fum  enim  efle  Deum  iuftos  nonnumquam  labi ,  & 
offendere,  vt  modefte,  atque  humiliter  de  fe  ipfi  & 
fencianr,&  loquanrur.Quae  fententia  mire  congruit 
ciirefponfione  Auguftini^jCura  enim  Cxleftius  ar¬ 
gumentaretur, fi  prxeeptum  fir,vt  peccata  omnia  vi- 
tentu^vitari  omnino  pofle,  fi  aurem  vitari  rion  po(- 
lmt  fruftra  praecipi.  Refpondet  Aiiguftinus,  confiil- 
tiffimi  homini pracipi,vt  reftis pajfebus  ambulet  ,vt  cum  fe 
non  poffe  perjpexent  ,  medicinam  requirat ,  qus  interioris 
hominis  ad  fanandam  peccati  claudicationem  gratia  Dei 
efl  per  lefeum  Chrishtrn  Dominum  noffrum. 

Sed  aut  ego  vehementer  fallor, aut  haecrefponfio 
non  cft  atTjni  ex  parte  probanda;  videtur  cmm  pro 


a  iaPf. it8, 

fer.  6. 

b  lib.  t.aj. 
uerf.  Pclag. 
non  procul 
ab  inicio.Sj- 
milia  toto 
lib.  1.  &  j. 
con.eofd. 

&  lib.  t.  ia 
Ionin. 
cJib.  i.con. 

•epift.Pela. 
cap.  14. 
dlib.j.c.j. 


XXII. 
e  Coll.it  e. 

f  i.n.  ino^, 
c.9. 

g  in  fer.  de 
coena  Dora, 
h  Ep.i.c.15. 
I* 

>  Hp.t.c.i 
k  Ep.i.c.i. 

lOiig.liom, 

9.  in  lofue. 
Bafil.  hom. 
in  diftu  iU 
lud,.Utend* 
tibi. 

Chtyf.liora. 

8.  depoenit. 
hora,  de  ca» 
#ic.  hom.);. 
in  Mac, 
hom.  t.  a d 
Philipp. 
hom.  19,  m 
ep.ad  Hebj. 

xxiil; 

Greg.  Nylt' 
ad  Harraon, 
de  profelf. 
noHi.Chtill, 

&  in  beatit. 
Ceattmmio 
corde. 

Ec  in  didd 
Euang.6J*w 
unus  vni 

mmis  feci - 
ftu.  __  i 
Ephre  Syr. 
pailim  in 
luis  lermoo. 
Hilar.  inPf. 
118.  ad  illa 
verba  i  Loti 
mandatum 

Hieron.  Ep. 
ad  Nepor. 
Augfer.191, 
de  temp. 
Cxfar.honi. 

5.  ad  Mo- 
nach. 

Bernard.fer. 
_.de  Aicenf. 
Domini, 
quibus  con* 
fentit  Philo 
Iudacus  de 
legibus. 
ra  de  per- 
fed.  iuft.rcr 
lponf.4'. 


xxiv^ 


Explanatio.  343 


certo  ponere ,  quod  alias  Auguftinus  perpetuo  nc-  i 
git,  gratiam  ,  quae  ad  omnia  peccata  vitanda  eft  ne- 
ceflaria,  cuiuis praeito  efle,&  in  cuiufque  porcftate 
/itum  efle  cim  habere,  cum  tamen  often furti  fit,cam 
gratiam  extra  communem  prouidentiae  ordine  litam 
efle,  &  ad  lingulare  priuiiegiu  pertinere.  Quod  tan¬ 
tum  abeft,vc  omnibus  pateat,&  publice  pcopofitum 
fit,vt  li  Beatiffimam  Virginem  excipias, vix  vili  mor- 
ityran.  m.  ta^um  conceflum  videatur.Itaque  non  defuerunt  *, 
14..  qui  aflererent  hanc  Chriftianae  vitae  perfe&ionem, 

,  quae  omnia  peccata  penitus  excludat ,  indicari  tan¬ 

tummodo, non  autem  praecipi.  Quce  tamen  femetia 
multO  videtur  i‘ntolcrabilior;vt  enim  alibi  copiofius 
docui ,  peccatum  abfqiic  lege  ,  &  praecepto  intelligi 
nulla  ratione  potell:  neque  ij  vllo  modo  audiendi  1 
funt,qui  Ieuia,  &  venialia  peccata  confiliis,non  prae¬ 
ceptis  aduerfari  autumant, 

X  X  V.  Quae  cum  ita  fint ,  vc  cii  dottiffimis  Theologis  b 
1>  Caietan.  loquar, fic  plane  fentio,  inefle  iuftis  leniorum  culpa¬ 
rum  refpe£tu,phyficam  quamda  vim,&  facultatem, 
qua  pomnt  omnia  vitare,moralem  non  item.  Faten¬ 
dum  enim  eft,fiue  venialia, fiuelethalia  peccata  cum 
lege  naturae,  vel  cum  lege  gratiae  pugnare;hominem 
vcr6,vt  alias  dixi,  quadruplici  comparatione  coferri 
pofle  cum  lege.  Spe<5bari  enim  poteft  vel  in  folitaria 
natura,  vel  originaria  iuftitia  praeditus  ,  vel  peccato 
implicituSjVeldenique  ad  gratia.&iuftitiam  reuoca- 
tus.Iam  vero  fi  in  folitaria  natura  coferaturhomo  cii 
Icge.potuiflct  vciqtie  vt  plurimum  vniucrfam  natu¬ 
rae  lege  fcruare,commumque  auxilio  fubnixus  omni 
Iethali  culpa  vacare.Et  mihi  etia  fit  valde  verpfimile, 
potuifle  tllii  vfque  e6  in  omni  virtutum  genere  pro¬ 
ficere,  vt  ve  vera  pollet  ab  omnibus  etram  leuioribus 
culpis  immunis  efle.  Nam  fi  fecus  fit, quis  no  videat, 
futuram  illi  fuifle  naturae  lege  non  modo  difficilem, 
fed  prorfus  eiufinodi,vt  ei  omni  ex  parteparere  non 
poflet?Nam  quod  vulgo  in  fcholis  vfiirpari  foIet,vi- 
rari  pofle  fingula,non  tamen  omnia,  c&m  per  fe  dif¬ 
ficilem  habet  explicatum ,  tum  in  eo  flatu,  in  quo  li- 
berumarbitrium  integrum  ,  ac  minrmc  laefima  erat, 
admitti  neutiquam  poteft, 

XXVI.  vero  'O  datu  innocentiae  polita  gratia,  eiufque 
diuino  ptaefidio  multo  certius, ac  verius  affirmandu  ^ 
eft ,  cum  &  liberum  arbitrium  validum  eflet,ac  fir¬ 
mum  >  nullaeqtic  impotentes  cupiditates  aduersus 
mentem,ac  rationem  infurgerent, nullae  voluptatum 
illecebrae  fuis  lenociniis  ad  vitia  pertraherent. At  vbi 
primi  parentis  vitio  hominis  natura  corrupta,  &  de- 
prauata  eft  *  liberique  arbicrij  vires  attenuat£e,&  fra- 
<ftae, impurae  libidines  vcluti  repagulis  effta&is  info- 
lentius  infurgunt ,  &  aduersus  rationem  acriter  pu¬ 
gnant;  lex  vero  naturalis ,  quae  naturam  comitatur, 
mtitari  nen  debuit, fed  cqm  fuam  vim, atque  autfto- 
ritatem  retinuerit  in  tanta  domefticae  (  vt  ita  dicam) 
Reipublicae  feditionc  fatfta  eft  adeo  difficilis ,  vt  li¬ 
beri  arbitrij  vitio  omni  ex  parte  feruari  non  quear; 
ita,  vt  paulo  ame  ex  Auguftino  diximus, diuina  pro- 
uidentia  reprehendi  non  poteft,fed  humana:  naturae 
deptauatio  accufanda  eft.  Poftremo  ,  pofita  diuina 
gratia,lethalia  omnia fimpliciter  caucri  poflimc,  ve¬ 
nialia  non  item  ,  quod  cum  cx  naturae  imbecillitate 
•ritur,tum  vero  ad  diuinam  prouidentiam  comraen- 
dadam  refertunapparet  enim  vis,&  efficacia  gratiae; 
interim  vero  mortales  modeftiam,.  atque  Vmiilita- 
tem  maxtme  colere  compelluntur.  Lex  enim  ,  quae 
per  fc facilis  eft,nedum  poffibilis, vitiatae  ,  corruptae- 
que  natura:  leuiorum  culparum  reipe&u  reddita  eft 
moralitcr  impoffibilis. 

XXVII  Diurnum  itaque  auxilium  ad  vitanda  peccata  affi- 

*  A  V  1 A’  due  implorapdum  eflj;,  quod  in  prxfentia  infinuare 
videtur  ludas,  efunaie ,  pofle  Deum  conferuarc  fine 


pcccato,hoc  eft, vi  communis  gi  attab  ab  omni  Iethali 
noxa  liberaLe  ,  modo  liberum  arbitrium  perceptam 
giariarrt  non  reiiciat ,  &c  diuino  inftinftui  obfequa- 
tuv.  Deus  namque,  vt  Tridcntini  Concilij  Patres1  afeff.tf.cVi* 
affirmanr,fua  gratia  femel  iuftificatos  non  dcierit,ni- 
fi  ab  eis  prius  deferatur.  Addi;  Iudas.pofle etia  Deu 
conshtuere  ante  confiedum  gloria  fisa  immaculatos. Quod. 
poflis perinde  accipere, quafi  fit  fuperioris  fenrenti^ 
cxplicatiojVt  immaculati  dicanrur  ij,qiii  nulla  letha- 
li  culpa  foedantur.  Quomodo  dixit  Dauidb;  bPf.n&.n 
immaculati  in  via, qui  ambulat  in  lege  Domini.  Et  alibic;  cpf-l8  l3’ 
D clitla  quis  wtelhgit  ?  yib  occultis  meis  munda  me ,  &  ab 
alienis  parce  [truo  tuo.  Si  manon fitennt  dominati  ,  tunc 
immaculatus  ero.  Forcaflc  etiam  indicare  voluit  Apo- 
ftolus,  fingtilari  priuilegio  pofle  Deum  tantam  gra¬ 
tiam  largiri, vt  omnia  prorfus  leuiora  peccata  viten¬ 
tur  ,  atque  adeo  innocentia  baptifino  parta  integra, 
atque  illaefa  conferuetur.Quamqua  enim,vt  dictum 
eft ,  cQmmunis  iuftorum  gratia  id  nequaquapraeftar, 
cuiuis  tamen  id  eft  in  primis  optandum, nitendumq; 
quoad  eius  fieri  poffit ,  vt  omnes  cupiditates  ratjoni 
penitus  fiibiiciantut.Hos  enim,vt  interpretatur  Au¬ 
guftinus  <*,  pacificos,  &  beatos  appellauic  Chriftus  d  lib.  i.  de 
Dominus ;  In  pace, incpsit,perJedio  efil, vbi  nihil  repugnat ,  ?om' in 

&  ideo  filij  Det  pacifici ,  quoniam  nihil  in  his  refiflit  Deo ,  U°n 
&vtiquefili]  fi militudinern  Patris  habere  debent,.  Pacifici 
autem  in  fimetipfis  fiunt,  qui  omnes  animi  fisi  motus  com-  , 

’  ponentes,  e*r  fiubiicientcs  rationi ,  id  efil ,  menti ,  drfpiritui, 
carnalefiquc  concupifcemias  habentes  edomitas  Jiunt  regnum 
Dei\in  quo  ita  fiunt  ordinata  omnia, vt  id,quod  ejl  in  horni ~ 
rtt  practpuum,& excellens, hoc  imper et, cateris  non  reluSkm- 
tibus,qu£  fiunt  nobis,  befihlfque  communia ,  atque  id  ipfum, 
quod  excellit  in  homine, id  efil,  mens,&  ratio  Jubticiatur  po- 
tiori ,  quod  efil  ipfia  veritas  vnigenitus  Filius  Dei.  Neque 
enim  imperare  infierioribus  potefil,  nifii  fuperiori  fi  ipfi fiitbii - 
ciat ;  &  hac  efil  pax, qua  datur  in  terra  hominibus  bona  v  o- 
Imtatts,  hac  vita  confiummati,perJecltque  fiapientis. 

Nqti  me  tamen  fugit ,  hxc  Auguftini  verba  per-  XXVIIb 
perarn  a  nonnullis  accipi, quafi  ille  eam  pace  exigat, 
quar  ipfos  etiam  fubitos  perturbationum  motus  cx- 
cludac,quos  Theologi  primo  primos  appellant, cum 
tamen  illi  non  modo  citra  culpam ,  nec  opinantibus 
nobis  exoriantur, fed  virtutis ,  atque  adeo  meriti,  ac 
praemij  materiam  plerumque  fuppeditent,  Qui  vet  o 
in  iis  culpam  hserere  putant ,  tamquam  minus  rcdlc 
fentientes  alibi  confutantur.  Ait  igitur  ludas,  pofle 
Deum  conftituere  immaculatos  ante  confjeclu gloria  filia, 
hoc  eft,ante  confpetftum  fuum,qui,vt  ait  Dauid^KO-  ePf.i>, 
uitviam  iufilorum,  non  fimplici  tantum  notione,  fed 
fcientia,  vt  aiunt’,  approbationis;  magnopere  enim 
probat,ac  diligit  iuftos, immaculatos,  &  innocentes. 

Vel  gloria:  confpedtum  retulit  ad  illum  beatorum 
ca3tum,vbi  Dei  gloria  fefe  maxime  prodit.  Ad  illum 
enim  beatorum  Senatum  nemo  afpirarc  poteft ,  quj 
non  fit  omnis  penitus  labis  expersific  enim  ait  Ioan- 
nes  Non  intrabit  in  eam  ( cxlefte  videlicet  patriam)  fApcc.c.m 
aliquod  coinquinatum,aut  abominationem  faciens,  &  men-  n, 
dacium,nifi qui feripti fiunt  in  libro  vita  signi.  Atque  huic 
explanationi  fauere  videtur,quodmox  fubdir  ludas, 
in  exaltatione.  Ad  eos  enim  maxime  exujtatio  perti¬ 
net, qui  ad  illum  beatorum  coetum  perueniunt,  tunc 
tmmSabjlerget  Deus  omnem  lacrymam  ab  oculis  eorum ,  g  ^po  .x  4 
&  mors  yltrd  non  erit, neque  ludus,  neque  clamor,  neque  do-  * 
kr  erit  vitra.  Et  Dauid  h ;  Introite, ait,  in  confpedu  eius  in  h  Pf.99  i. 
exultatione. 

Tametfi  qui  fan&itatem ,  &  innocentiam  colunt,  XXIX. 
merito  etiam  laetantur, 8c  exultat.  Vere  enim  fci  ipfit 
Dauid  i ;  Latamini  in  Domino,  &  exultate  iufli,  &  gloria-  i  Pf.  31.  t  r 
mini  omnes  redi  corde.  Er  rurfus  Exultate  iujli  m  Do-  h  Pf.jx.i. 
mino,redos decet  collaudatio.  Addit  Latinus  Interpres, 
quod  tamen  in  Graecis  Codicibus  non  legitur, i»  ad- 
ff  4  uenw 


344 


ttcntu  Domini  ttojlri  Iefu  Chrifti.  Quod  refero  vel  ad 
extremum  mundi  diem,  cum  Chriftus  Dominus, vc 
paulo  ante  diximus,  Sattborum  agminibus  ftipatus 
ad  iudicadum  veniet  viuos,&  mortuos.  Tunc  enim 
maxime  illuftris  apparebit  iuftorum  fan<5titas,  quan- 
<eap.13.43.  doquidem,vt  ait  Chriftus  apud  Matthaeum* 10- 
Jii  fulgebunt  ficutSol  in  regno  Patris  eorum. Poteft  etiam 
Domini  noftri  aduentus  ad  cuiufquc  extremum  vi- 
4  ta:  diem  pertinere,  vt  fenfus  fit,  pofie  Deum  fingu- 
lari  fuae  diuina:  gratiae  praefidio  ad  vltimum  vfque 
vitx  fpiritum  omni  labe  puros  conferuare. 

XXX.  Soli,  ait,  Deo  Saluatori  nojlro.  Graece  additur  vox, 
<rcq>i$,  hoc  cfr>fapienti,vt  videatur  Filij  perfonam  in¬ 
dicare,  cum  fit  Verbum,  &  fapientia  Patris.  Idque 
magis  indicat  vox, qua:  fequitur  ,  Saluatori  nojlro  j  ei 
enun  debetur  gloria,magnificentia,&  imperium,  & 
beap.f.rt.  poteftas.  Ita  enim  legimus  in  <Apocalypfib  ;  Dignus 
ejl  Agnus, qui  occifss  ejl ,  accipere  virtutem ,  0 r  diuinita- 
tem,&  fitpientiam,& fortitudinem, &  honore,  &  gloriam, 
&  benediftionem.  Et  aliquanto  poft;  Sedenti  in  throno , 
&  Agno  beneditho ,  <jr  honor ,  er  gloria ,  &  potejlas  in  fe¬ 
cula  ptculorunu.  Aliter  tamen  videtur  accepiflc  vul¬ 
gatus  Interpres, qui  non  folum  omifit  voce,  / apienti ; 
ied  addidit, per  Iefum  Chnflum  Dominum  noflrumtfa,- 
tendum  vt  fit, aliis  eum  Grxcis  codicibus  vfum.  At¬ 
que  ita  haec  omnia  ad  Patris  perfonam  ,  vel  certe 
Trinitatem  retulifle  videtur,  cui  per  Chriftum  Do¬ 
minum  apud  omnes  gentes  ,  ac  nationes  nominis 
celebritas  acceflit,& gIoriae,magnificentiae,impcrij, 
ac  potcftatis  prsdicatio.  Ira  ludas  idem  videtur  di¬ 
dere,  quod  Paulus  Apoftolus, cum  c  fcripfit;^i4«- 
tem  fiteuhrum  immortali, inuifibili,foli  Deo  honor,  grglo- 
riain  facula  fecularum,  Amen.Potcli  autem  fiue  Pater, 
fiue  Trinitas  Saluatoris  nomen  fibi  vendicare,  cum 
omnibus  falutem  impertiat.  Sic  enim  ait  Dauidd; 
Homines  ,  &  iumenta  (dluabis  Domine ,  quemadmodum 
multiplicaftt  mifericordtam  tuam  Deus.  Sic  etiam  Pau¬ 
lus6;  Speramus, inquit,»'»  Deum  viuum,qui  eft  Saluator 
omnium  homtnum,maxime  autem  fidelium. 

Quod  autem  ait  ludas  ;  Solt  Deo  Saluatori  noftro , 
alias  monui,particulas,qux  vim  habent  excludendi, 
cuicumque  tandem  diuinae  perfonae  addantur,  cum 
de  iis  agitur,quae  diuinae  naturae  comunia  funr ,  non 
excludere  eiufdem  diuinae  naturae  perfonas,  fed  alia 
omnia  creata, faltem  ratione  modi.  Tametfi  enim 
alicui  naturae  creatae  debetur ,  aut  tribui  certe  poteft 
gloria,magnificentia, imperium,  &  poreftas  ,  longe 
tame  alia  ratione,quam  Deo,cui  ob  ipfius  excellen¬ 
tiam, atque  praeftatiam  partim  fuapte  natura  infunr, 
partim  ipfo  iure  debentur.  Naturis  vero  creatis  ha- 
benus  tantum  conceduntur, quod  addiuinam  na¬ 
turam  aliquo  pabo  accedunt,  diuinxque  perfebio- 
nis  participes  funt.Rebe  autem  addit  ,  per  Chriftum 
Dominum  noflrum, quia  ea  omnia.qux  hoc  loco  com- 
memoratur,per  fe  quidem,ac  naturaliter  Deo  opti¬ 
mo  maximo  infunt ,  Chrifti  tamen  merito  ea  inter 
mortales  adeptus  eft.  Poft  Chrifti  enim  ad  nos  ad- 
uentum  ,  Dei  immortalis  maieftas  cunbis  gentibus, 
ac  nationibus  illuxit ,  vt  merito  dixerit  Chriftus 


Epift.  B.  ludas  Explanatio. 


e  i.adTim, 
c.1.17. 


d  Pf.ji.8. 


e  t.  ad  Ti 
tnot.4.10. 

XXXI. 


A  Tater<,clarifica  nomen  f««w,quod  poft  Chrifti  mortem 
futurum  erat,  ac  propterea  vox  de  coelo  milia  dixit; 
Et  cldrificaui,&  iterum  clarificabo. Et  alibi  idem  Chri¬ 
ftus  *  ait  i  Pater, venit  hora,  clarifica  Filium  1uum,vt  Fi 
lius  tuus  clarificet  te.  Et  paulo  poft  b ;  Manifeflaut  no¬ 
men  tuum  hominibus,  quos  dedifii  mihi  de  mundo. 

Per  Chriftum  aurem  tribuenda  Deo  immortali 
enumerat  in  praefentia  ludas  cerro  quodam  ordine 
quacuor.  Ac  primum  qtlidem  nominatur  gloria, 
Graece  qua:  vox  interdum  Latine  redditur 

claritas,  atque  idcirco  nato  Chrifto.vc  feribit  Lucas6, 
fubiiofkch  eft  cum  Angelo  multitudo  militia  calefit s  lau¬ 
dantium  Deum,  & dicentium-.Gloria  m  alttjfimts  Deo,& 
in  terra  pax  hominibus  bona  voluntatis. F uit  enim  Deo 
B  maxime  gloriofum  adhibito  Chrifto  liberatore  ge¬ 
nus  hominum  a  Daemonis  feruituteerucum,in  filio¬ 
rum  libertatem  vindicare.  Quo  pertinere  poliunt 
illa  apud  Salomonem  d;  Gloria  Dei  eft  calare  verbum, 
&  gloria  Regum  inuefligare  ftrmonem. Sequitur  deinde 
magnificentia,Grtece  /xtya.Xco-vtn,hoc  ell,maiejlas, de¬ 
cus  ,  amplitudo,  dignitas ,  quae  omnia  per  fefe  Deo  in- 
funr, hominum  tame  refpebu  illiChrifti  merito  ac- 
cefliffc  dicuntur;coepit  enim  poft  Chrifti  necem,  &c 
gloriofum  in  caelu  afcenfum  ab  omnibuspenegen- 
tibus ,  &  agnofei ,  &  religiofo  cultu,  &  veneratione 
coli. Quod  olim  vaticinatus  eft  Malachiase,ait  enim; 
Ab  ortu  Solis  vfque  ad  occafum  magnum  eft  nomen  meum 
C  ingentibus ,  &  in  omni  loco  f%crificatur,& offertur  nomini 
meo  oblatio  munda, quia  magnum  eft  nome  meum  in  gen¬ 
tibus, dicit  Dominus  exercituum.  Pone  fequitur  impe¬ 
rium  ,  Graece  ap*T oc,  quod  fuapte  natura omniaDeo 
feruiant ;  Chrifti  tamen  opera  diuinum  imperium 
peculiari  quadam  ratione  in  omnes  gentcs,ac  natio¬ 
nes  propagatum  eft, qua:  illum  verum  Deum.ac  Do¬ 
minum  agnofcunt,eiufque  legem, 8c  praecepra  com¬ 
plebuntur. 

Denique  tribuenda  dicitur  Deo  poteftas ,  Graece 
fjjmrict,  quia  diuina  vis, &poteftas  Euangelica  praedi¬ 
catione  mirum  in  modum  illuftratur,cum  homines 
rudes ,  &  imperiti  humanam  fapientiam  partim  in- 
fcitiae,  partim  humanae  iabantiae ,  8c  arrogantiae  ar¬ 
guunt.  Veie  enim  fcripfit  Paulus*1;  Non  multi  fd- 
pient  es  fi eundum  carnem,non  multi  potentes, non  multi  no¬ 
biles,  fid  qua  fluita  funt  mundi ,  elegit  Deus,  vt  confundat. 
japientcs,&  infirma  mundi  elegit  Deus ,  vt  confundat  for¬ 
tia,  &  ignobilia  mundi,  &  contemptibilia  elegit  Deus,  & 
ea, qua  non  funt, vt  ea, qua  funt,deftrueret,vt  nonglorietur 
omnis  caro  in  conjpeftu  eius.  Haec  autem  omnia  deben¬ 
tur  Deo  non  modo  In  hac  vita  mortali, fed  olim  qui¬ 
dem  ante  omnem  aeternitatem  debebantur.  Pro¬ 
pterea  ait  ludas,  ante  omne  faculum-,St  in  hac  mortali¬ 
tate  tribuuntur  a  iuftiS,&  idcirco  addit ,&7tunc.  De¬ 
nique  abeatis  in  omnem  aeternitatem  exhibebutur, 
atque  ob  ea  caufam  ait  ludas  ,  &  tn  omnia  facula  fiteu- 
loris, Arnen.  Hoc  enim  fignificauerat  Dauid’;  Beati  qui 
habitant  in  domo  tua  Dotrune,in  facula  facul orulaudabut 
te.Quo  loco  egregie  Auguft.iV>/»,inquit,»7«ere  ne  non 
f  offis  femper  laudare, quem  poteris fimper  amarefi  ceffabfi 
d  laude ,  cejfabis  ab  amore ;  ab  amore  ceffare  non  poteris. 


F  /  N  I  S. 


a  Io*n  17.1 
b  verf.tf. 

XXXII. 


ccap.i.ij, 


d  Prou.ij.i, 


ccap.i.ij. 


XXXIII. 


f  i.ad  Cor. 

1 .16. 


g 


INDEX 


INDEX 


LOCORVM  MORALIVM, 

AD  VSVM  CONCIONATORVM. 


Ex  Epistola  B.  Iacobi  t^fposioli. 
A 


Bvndantia  mal iriae. 
Acceptio  perfoharum.  61. 
Asgrirudo  animi. 

Aemulatio.' 

Affirmatio  fimplex,aut  negatio. 

Ambitio  Capenorum. 

Amicitia  mundi. 

Animi  firmitas,  &  conftantia. 

Arrogantia  diuitum. 

Arrogantia  in  genere. 

Auaritia. 

B 


4**5 

vcrf.l.&Ceqq. 
189.  v.  14 
113.  v.  14 
186,10 
107.  v.i 
X40.  v.  4 


19. v.  7 

69.  v.  <3 
164.  v.  16 
373.  v.4 


Bella,  &  lites. 

Biafphemia  nominis  diuini. 
Bona  mortalia. 

Bona  opera. 


135.  v.i 
71.  v.7 
24.  v.n 
84.  v.  14.  &  Ceqq. 


Concupifcentia. 

Confeifio. 

Conuerfio  impiorum. 
Cordis  fimplicitas. 
Cupiditates  humanae. 

D 

Daemonum  fides. 
Deprecatio. 

Dilcdtio  proximi. 

Diuiriae. 

Diuitnm  vitii. 

E 


31.  v.  14.  33.v.rj 
194.  v.  16 
T97.  v.  19 
11.  v.  8 
i}8.  v.z 

75.  v.  19 
194.  v.  1  6 
73.  v.  8 
43.  v.  10.24,6 
173.  v.4 


Exhibitio  honorum. 
Fides. 

Gratia  dioina* 


F 

G 

H 


63.  v.z 


84.  v.  14.  8c  Ceqq. 
145.  v.  6 


Haefitatio,  &  diffidentia.  17.  v.  6 

Hilaritas.  388.  v.  13 

Honorum  dignitatum  exhibitio.  63.  v.  2 

Humilitas.  42.  v.  9. 146.  v.7.  1 53.  v.  10 


I 


Immunditia.  43.V.  21 

Inccrtitudo  humana,  161.  v.  14 

Ira.  4l*  v- 

Irae  impotentia»  X3^»4 

ludicij  extremi  memoria.  8o.v.  ii 

Iudicij  Ceueritas.  ibid. 

ludicij  lenitas.  81.  v.  13 

Iudicium  temerarium.  155-v*1 

Judicium  Dei  proprium.  I57.V.12 


Iufiurandum. 

185.  v.n 

Iuftificatio  Abrahae. 

95.v.2i.&Ceqq. 

Iuftificatio  hominis. 

104.  v.  44 

Iuftificatio  Raab» 

ibid.v.45 

T 

Lacrymae. 

L 

I5I.V.9 

Leuitas  humana. 

158.  V.1J 

Lex  diuina. 

47.V.25 

Linguae  moderatio. 

52.  v.  26 

Linguae  petulantia,  &  procacitas,  109. v.  2.&  Ceqq. 

Lu&us. 

ijt.  v.  9 

Luxus. 

»74*  vf 

M 

Manfuetudo. 

44,  f 

Mileria:  huius  vitae. 

169.  v.i 

MiCericordia. 

81.  v.  13.iftf.v-  9 

Mundi  fplendor. 

171.V.2.  &feqq. 
O 

Obedientia. 

4c.v.  22.  146.  v.  7 

Obferuatio  praeceptorum  diuinorum.  45.  v.  24 

Obtre&atio,  Ceu  maledicentia.  ift.  v.  11 

Oppreffio  iufti. 

176.  v.  6 

Orationis  modus. 

17.  v.7 

Oratio. 

I92.V.IJ 

Oratio  Eliae. 

v.  17 

p 

Patientia. 

IT.V.43 

Patientiae  praemium. 

28,  II 

Patientiae  adhortatio. 

37 7.  V.  7.  &  Ceqq. 

Paupertas. 

67.  v.  y 

Pauperum  indigentia. 

88, 4 

Perfeuerantia. 

12.  v.  4 

Praeceptorum  diuinorum  obferuantia.  45.  v.  42 

Precationis  frudlus. 

13.V.J 

Preces  fidelium. 

139.  V.  3 

Probatio  fidei. 

11.  V.3 

R 

Religio  vana. 

55»  11 

Religio  vera. 

54.  v.  27 
s 

Sapientia. 

13.  v.5 

Sapientia  vera,  &  falfa. 

114.  v«ij.&  Ceqq. 

•Spiritus  humanus. 

344-  v.  S 
T 

Tarditas  loquendi. 

39.V.19 

Tarditas  irafeendi. 

ibid. 

Tentatio. 

2 C.  v. 12.29.  v.13 

Triftitia, 

188,  v.  ij 

V 

Velocitas  audiendi. 

39.V.19 

Violatio  legis. 

78.  V.I® 

Vifitatio  pupillorum,&  viduarum.  53,  »0 

Vita  jeterna. 

131.  v.  18 

Vitas 

Index 


Vitat  breuitis. 

i6t.  v.  14 

Conficientia. 

284,1.  325,1 

Vndtio. 

185. v.  14 

Conficiendas  bonae  interrogatio. 

338,18 

Z 

Continentia  mulierum. 

301,1 

Zelus,  f. 

125.V.14 

Contumacia. 

47G5 

i 

Conuerfiatio.  235,  5*  274*  v.  12.325, 12 

Conuerfiatio  vana. 

24«  ,  7 

Ex  Epittolis  B.  Petri  Aposioli . 

Conuerfiatio  mulierum. 

30t  ,8 

Conuerfiatio  fandta. 

505,5 

-A 

Corona  gloriae. 

.-"385,3 

Abftinentia. 

422,1.  424,9 

Creator. 

373,7,iO 

Acceptio  perfonarum. 

238,8 

Crux  Chrifti. 

291,31 

Adminiftratio  diurnorum  munerum.  558 ,14 

Cultus  internus. 

304,1 

Adolelcentes,  pro  inferioribus  Clericis.  587,  1 

Culeus  mulierum. 

302, 1 

Aduenae. 

207,15.273,2 

Cupiditas.  273,3.344,3 

.  345,4.  419,16 

Aduentus  Chrifti.  215,1.  242,  3.  501,  1 

Cura  Dei.’ 

392>3 

Aduerfa.  ’  V  '  '  '  r 

217.  v,  5.  273,  2 

Curae  alienae. 

367,7 

Adulterium. 

475,i 

Cuftodia  diuina. 

H5.V.5 

i£mnlatores  boni. 

320.V.13 

D 

A  e  iV  ' 

495,1 

Daemon. 

396,7 

Agnus  immaculatus  Chriftus,  5:  incontaminatus.  242,5 

Daemonis  faeuitia. 

397,  10 

Angeli  peccantes. 

461.V.4 

Deliciae. 

474,  2 

Anima*  ’ 

375  ,12* 

Delidtum  inceflabilc. 

475, 4 

Animae  caftigatio. 

247» 1 

Defideria. 

273 , 3-  34r,  4 

Animae  faluae  fadta:  per  aquam. 

533,45 

Detradtio. 

255, 12.315,5 

Animae  inflabiles. 

476,  o.&feqq. 

Deus  Pater.237.  v.  17.  omnium  bonorum  auctor.  402.1 

Animarum  Epifcopus. 

197,38 

DexteraDei. 

337,  t 

Animi  cultus. 

3°4»  2 

Diabolus. 

396,7 

Apoftolicum  munus. 

378,  5 

Dies  vifitationis. 

275 , 8 

Aqua. 

f°J,i7 

Dies  Noe. 

333  »44 

Afia. 

208,24 

Dilediio. 

221.  v.8.  248,8 

Afperfio  fanguinis  Iefu  CHlifti. 

210,14 

Diledtio  fraterna. 

281,  5 

Aujwitia.  382, 

17.  450 , 1.  475, 11 

Diluuium. 

465,4 

Audacia. 

47i,  5 

Difipenfiatio. 

358,  15 

AurcS  Domini. 

319 ,5 

Dodtores. 

359,  2 

B 

Dolus. 

255, 6 

Baprifmus. 

3  34,1 

Dominandi  ambitus. 

383,1 

BcjK.dicendi.ftudium. 

315," 

Dominationis  contemptus. 

470,2 

Benedictionis  haereditas. 

315,  i5 

Dominus  Deus. 

259.  v.j 

Beneficia  diuina. 

509,4 

Domini  boni,  ac  modefti. 

284,8 

Bcneuolentia. 

248,  3 

Domini  difcoli. 

ibid. 

Bithynia. 

208,25 

Domus  fpiritualis. 

253,18 

Blafphemia. 

347,8 

Donum  Dei. 

356,  2 

c 

Duces. 

278,1 

Calamitas. 

401,3 

E 

Caligo  tenebrarum. 

480,  3 

Ebrietas. 

395  »4 

Calumnia. 

325,6 

Ecclefia  in  Babylone  coeledta. 

404.V.15 

Cappadocia. 

208 , 24 

Eledti. 

205, 12 

Caritas.  225,14.248,3.352, 

v.8.424,  4.  509,7 

Eledtio. 

432,32 

Caro.  / 

250, 1 

Elementa. 

501,5 

Carnis  depofitio  fordium. 

336,17 

Epifcopus. 

-297, 38. 376,1 

Caftitas. 

230 ,4 

Epificopi  munus. 

379,i 

Chriftus  lapis  viuus. 

260.  v.  4 

Euangclij  promulgatio, 

250,7 

Cbriftus  filius  diledtus. 

445» 12 

Euangeliftas. 

.  359,1 

Chrifti  cledtio,  &  gloria. 

25 1,8 

Extremum  iudicium. 

508,1 

Chrifti  honor. 

252,9 

Exultatio.  216.  v.  5.  221.  v.  8 

Chrifti  mors. 

327.  v.  18 

F 

Chrifti  defcenfus  ad  inferos. 

329»  3 

Fides.  221.  v.  8.  247, 17.  400, 

1.  &  fieqq.  411, 7 

Chrifti  in  caelum  profedhis. 

338,  10 

Fidei  probatio. 

219.  v.  7 

Chrifti  gloria,  ac  dignitas. 

339,  i-8 

Fideles. 

244, 1. 166,1 

Chrifti  paffio. 

34i,i 

Fideles  lapides  viui. 

252, 14 

Chriftianus. 

358,  1 

Fideles  peccato  mortui. 

292,  J7 

Ciuitates  Sodomorum  Sc  Gomorrhaeorum,  466  v.  6 

Fideles  conuerfi. 

294,11 

Cleras. 

384,3 

Filij. 

233.  v.  14 

Caeli  tranfitus. 

501,3 

Fontes  fine  aqua. 

475» 1 

Caeli  noni. 

5°7,  1 

Fortitudo. 

229,1 

Coepifeopus. 

377,6 

Fratrum  amor. 

311,14 

Cognitio  Iefu  Chrifti. 

425.  v.8.  515,  2 

Fraternitas. 

423»* 

Comeftatio. 

345,7 

G 

'Compatienda. 

311,10 

Galatia. 

208, 24 

Compresbyter. 

3  77*6 

Gens  fandta. 

270,10 

Conctfpifcentia.  ^ 

,  1 6*  470,  r*  493,' 2 

Gentium  voluntas. 

345,1 

Genus 


Locorum  moralium. 


Genus  eledum.  *$9,i.V 

Gloria  Chrifti-  246  ,15,  j  39, 18.  44,3*1 

Gloria  diuina.  360,  20.378, 19.  &  feqq. 

Gloria  humana.  .?jiP,.V 

Gnoftici,  fontes  fine  aqua,  nebulse  turbinibus  agitator 
479,* 

Gratia  diuina.  124,8.  231, 11.286, 10.338,16.  40  jjVyjy 
5*5  >  t 

Gratiarum  adio.  ,  2tj.„r 

Gr?x  Dei.  380;  1,9 

H  ■  , 

Heredes  vitee  aeternat.  -  3  37,5- 

Haeceditas  noftra.  213.  v.  4 

Hterefes.  458,7 

Haeretici  indodi,  at  que  inftabitesi  511,6 

Homicida.  369,2 

Horror.  281, 1 

Honor  Chrifti.  162 , 9.  443,  1 

Honor  Regis.  28  2, 8 

Hofpitajitas. 

Hoftia  fpiritualis.  264,  tii 

Humilitas.  5*5  >  588,  3 

1 

Idololatria.  545  >7 

I^nis.,  496,  i.joji  17 

Ignorantia.  :  234, 9 

Illufores,  impoftorcs/fycophanta?.  493 ,  i 

Imitatio.  Chrifti.  287,9 

Imitatio  Chrifti  in  aduerfis.  363,1 

Imperitia.  279,' 2 

Impjus,  &  peccator.  370.  <  v.  tf 

Impiornna  -exemplum.  466,6 

lmpiorqiTjqierditio.  514,120 

Incola,  incolatus.  139,11 

Increduli.  267, 4.. 33.3 , 39 

Infans.  257, 1 

Iniqui.  469.  y.9 

Innocentia  Cluilii.  288,1 

Introitus  in  regnum  caelorum.  434 , 2 

Inuidia.  i  256, 10 

Indicium.  461,5.471,2 

ludicium  diuinum.  238, 8.  347.  v.  5.  350.  v.  7. 369.  v.17 
ludicium  mortuorum.  348,-1 


Iudicij  feueritas. 
Iuftitia  Chrifti. 
Iuftitia  Chriftiana. 
Iuftitiae  via. 
Iuftitia;  locus. 
Iuftusi .  •  •  i 
Iuftorum  pteccs. 


570 ; 
4*4»  1  5 
318,! 
4S7.V.  ii 
J°7  >5 
319, 1.370.  v.18 
319,6 


Lac  rationale. 

257,7 

Lac  doli  expers. 

ibid. 

Lanitia. 

221.  v.8 

Lapis  angularis,  eledus,  pretiofus. 

265,2 

Lapis  offenhonis. 

268,  1 

Laus  bonorum. 

278,3 

Libertas. 

482 , 1 

Libertas  Chriftiana. 

280.  v.L6 

Libido. 

O 

M 

O 

OO 

V 

•Lingua:  fraennm. 

3*7,9 

Lj.uor  Ghrifti. 

292,41 

Longanimitas. 

•499*4 

Longanimitas  Dei. 

509,i 

Xptb* 

468^.7.  8s  8 

Lucrum  turpe. 

382,18 

--Lumen  admirabile. 

.27,17 

Luxuria. 

34J,  34  459» 1 

M 

c  "srtifbLu-'! 

Magiftratus. 

278.  v.  14 

Magiftri  mendaces. 

•  4J7.4 

Magnanimitas.  ,229,2» 

Maledicus. .  3f 7.  >  f 

Malitia.  .  •  155»  3: 

Manifeftatio-Cluifti  hoc  tempore  nouiifimp.  5- 

Merces  iniuftitiar.  .  .  473,,*; 

Meritum-Chrifti.  226,11; 

Merus  inanis.  ,J  522,  5^ 

Minifterium  Ecclefiafticumsr  360,12 

Minifterium  Prophetarum.  237  ,  # 

Miniftri  Euangelici.  1  £17$$ 

Mifericordia.  ..  fj&AaWb  >Sf 

Modcftia.  3  12,-24.-325, 

Mors  Chrifti.  &?)<?’■ 

Mortuoruro.[iyd.ipmm. „  .  $48,  * 

Mulieres  fandae  olim.  ‘  395.  v.  5 

Mulierum  continentia.  30 1, 1 

Mulierum  conuerfatio.  301,8 

Mulierum  cultus,  Scornattif.  302,1 

Mulierum  obedientia.  ..  300,1 

Mulierum  officium.  306 , 8 

Mundas  originalis.  4 65.  v.  5 

Mundi  coinquinatio.  464.  v.20 

Munus  Apoftolorum.  378,6 

Murmuratio.  3  56,8 

o;\  N  .  ; 

Nebulae  turbinibus  agitatae.  480, 2 

y  O 

Obedientia.  210^14.  233,2.248,5 

Obedientia  mulierum.  300 ,1 

Obfequium  liberum.  200.V.16 

Obtemperantia.  27^.  v.  15 

Oculi  Domini.  3*9,  * 

Opera  bona.  274, 5.  429,12 

Oratio.  352,16 

Oues  errantes.  293,1 

P 

Paffio  Chrifti.  226, 8 ,287, 5.341, j 

Paffio  modica.  402 , 1 

Pafcendi  modus.  381,11 

Paftor  Chriftus.  296 , 25,  26 

Pallores.  /  3-59,1 

Paftorum  Princeps.  386, 1 

Patientia.  226,15.413, 9 

Patientia-Ghrifti.  289,8 

Patientia  Dei.  499 , 4 

Pauli  fapientia.  5  i  o ,  6 

Pax.  3x8 ,  5 

Perditio.  459,  n.  461,5 

Peregrini.  .  273  »2 

Perpeffio.  :  ■  367-,  1 

Perfecutio.  284.  y,  29.521,1 

Petra-  fcandali.  .  268,1 

Petri modeftia,& caritas.  .  0  Jio, 8 

Petri  audoritas.  5*°»  9 

pij.  469.  v.  9 

Pietas.  4*3v5b5?/M 

Poenitentia.  553.9,  io 

Pontus.  Of  r<-.20  8,-13 

Populus  acquifitiocis.  270  , .9 

Populus  Dei.  '  27 1.  y.  10 

Potatio.  345  ,.7 

Potentia  Dei.  .  389 , 1 

Praecognitio  Chrifti  ante  omnem  aeternitatem.  243. v.20 
PraeCcientia  Dei.  208.  r.  2 

Prsefentia  Chrifti.  403,7 

Preces  iuftorum.  .e  :  [3*9*6 

Presbyter.  376*1 

Probra,  &  contumeliae.  3  65 ,  r. 

Profeffio  religionis  Chriftiante  externa.  -325,;' 

Promiffio  diuina.  '418,6. 499,  t 

Propheta:.  125.  v.t® 

Prophe 


Index 


Prophetarum  minifteriumv 
Prophetia* 

Prouidentia  Dei. 
Proximorum  cura. 
Prudentia, 
Pfeudoprophctae, 
Pudicitia. 

tl  ,C<j£  / 

Redemptio, 

Regeneratio. 

Rfegnumcaelefte. 

Regiim  audoritas.’ 
&:eriafcentia. 

Refurredio  Cbrifti, 
Reuclatio  gloriae  sterna:. 
ReWlatio  Iefu  Chrifti. 
Reuelatio  Prophetarum, 


Sacerdotium, 

Sacerdotium  regale. 

Salus  animarum. 

Salutatio. 

Salutatio  in  ofculo  fande. 
Salutatio  Apoftolica. 
Sandificatio  fpiritus. 

Sanditas  Dei, 

Sanguis  pretiofus. 

Sarae  obedientia. 

Scientia. 

Sed®. 

Sedae  blsrfphemantes. 

Seniores. 

Serui  corruptionis. 

Seruitus. 

Simon  Petrus, 

Simulatio, 

Sobrietas. 

Sollicitudo. 

Speculator. 

Spes. 

Spiritus  quietus,  &  modeftus. 
Spiritus  fandus  de  c®lo  miflus. 
Subiedio. 

Superbia. 

Supplicium. 

T 

Temperantia. 

T  empus  7ifitationi6. 

Tenebra:, 

Tentatio. 

Terta- notia. 


117.1 

351,4.469,? 

357-7 

4r7>» 

23<M 

R 

140.1 
an.  v.3 

434.1 

177.10 

249.1 

215,14.126,12.246,11.337,16 

364,16 

210,9-151  ,»9 

117.1 
S 

264.11 
269,3- 

213. v.9 
404.  v.  i  3 
406. v. 14 

414.1 

210. 10 

235,3. 136.V.16 
142.7.19 
306.7.6 

421.10 

458.6 

471.6 

387.1 

482.2 
283.  v.18 

41  2,  I 
i5f>8 
13°>4-394iI 
39M 


Vitae  breuitas* 

Vitae  nouitas. 

Vitio. 

Vnanimitas. 

Vocatio, 

Vocatio  diuina. 
Vocatio  fidelium. 
Voluntas  Dei. 
Voluntas  Gentium. 
Voluptas. 

Voluptates  Chriftian®, 
Vultus  Domini, 


1}*: 


4,17.7.6.230,1 
i9i,37 
3M,i 
310, c 
43  M 1 
286,1.401,1 

417,14 
3  44,6.373,1 
345,1 
474,2.481,2' 
420,18 
3i9,« 


Ex  Efijlola  I.  B.  Io  Annis  Af  otioli. 

A 


443.8 

1 1.247,17 

305,6 

227.8 
276.  v.  13 

389,6.480,1 
3  67,1 


4H,4 

390,2 

271,17 

217.7.6.363,12.401,3 

5*7,1 


Adoptio. 

Amor  Chrifti. 
de  Angelis. 

Antichriftus. 

B 

Baptifmus. 

Blafphcmia  in  Spiritum  fandum. 
Beneuolentia  Chrifti. 

C 

Charitas  diuina. 

Chrifma. 

Cognitio  Dei. 

Confeffio. 

Confcientia. 

Contritio. 

D 

Dodor. 

E 

Eledio. 

Elecmofyna. 

Exomologefis. 

Fides. 

G 

Gratia. 

I 

Idiomatum  communicatio. 
Idolum. 

Idololatria. 

Imagines. 

Incarnatio  Verbi. 

Iuftificacio. 

L 

Lex. 


296,18 
3,10 
50,  22 

111.6 

81.6 
241,4 

3,10 

3,11.41,4 

114  4 
19  V  6 
62,4 
171  jj.&feq. 
67,23.68,28 

U5,  4 

203, 1 
164,7 
64,8 


1*4,9 

13,31 

261,2 

262,8 

260,20 

!7,2,&feqq. 

67,13 


i8,55 


Timor  Dei. 

281,5.  509,6 

Liberum  arbitrium. 

M 

85,10 

Traditio  paterna. 

I4h9 

Martyrium. 

Merita  Chrifti. 

V 

Vanitas. 

480,1 

15, 

69,52 

Veneratio  Dei. 

322,1 

Mundi  finis. 

N 

m,io 

Verbum  Dei. 

Verba  fida. 

250,6^251,6 

460,1 

Nupti®. 

5»1 

Vefttgia  Chrifti. 

Via  Balaam. 

187,9 
477.7.1 5,806 

Obduratio  cordis. 

O 

37,3 

Via  Dei. 

460,3 

Odium, 

94,3 

Via  iuftitiae. 

487.7.21 

Oratio. 

P 

238,6 

Vigilantia. 

351,9-395,6 

Peccatum. 

44,« 

Vindida  malorum. 

178,3 

Vinolentia. 

345,6 

Peccatorum  expiatio. 

70,35 

Viri  munus. 

3°7,i 

Paena. 

234,7 

Virtus. 

276,14.421,8 

Poenitentia. 

64, 8 

Virtus  Iefu  Chrifti. 

443,4 

Praedeftinatio. 

i53,J 

Vificationis  tempus. 

390,2 

•Prscepta  diuina. 

8,18 

Vita  poft  baptifmum, 

345,7 

Precum  perfeuerantia. 

175, 20 

de  SandlS 

Locorum  moralium. 


de  Sandis. 

X3J>1 

27,5 

Scriptura  facta 

Seda, 

u-5,1 

Spes. 

*3f>i 

Spirituum  probatio. 

181,6 

Templa. 

114,13 

Tentatio. 

«7.10 

Theologus. 

2,9 

Theophania:, 

134.9 

Timor. 

213,2 

Traditiones  Apoftolicae 

281,11 

Trinitas. 

y 

32.7.  &  8 

Verbum, 

28,  fy 

Veritas. 

4i»27 

Veftis. 

8,20 

Vindida. 

io»,4 

Virgo  beata. 

47.ii 

Vilio  Dei. 

109,9 

Voluntas  Dei. 

10.3,9 

Vterus. 

26,50 

Euchariftia. 

Peregrinatio- 


P 


286,4 
284,2.  &  fcqq. 


Ex  Epiftola  B.  Iud#  apostoli . 

A  , 


Agapar. 

Auxilium  diiiinuni. 

C 

Chriftiana  perfodio. 

Cognatio  fanguiriis. 

Correptio  haereticorum. 
Crimen  lcthale. 

D 

Daemon. 

Dei  potentia. 

Deipara:  priuilegium  fingulare.' 

Eius  fides,&  fanditas. 
Dodrina. 

E 


.3?S>V 

540,14 

337.1 

308,8 
33S,  1 
339,  6,7.8c  feq. 
ibid.ro 
3®5»3 


Ex 

/  1.  Episiola. 

Eu*  negligentia. 

F 

340.12 

Ecclefia  Catholica 

E 

p 

170,5 

Facultas  pbyfica,&  moralis. 

I 

Impietas  impoftorum  detergenda. 

343  .*S 

Fides. 

H 

175,4 

337.1 

Haeretici. 

M 

280,1.  &fcqq. 

L 

Laborum  tolerantia. 

340.11 

Mifeticordia. 

270, 3 

Legis  diuina;  perfeda  obferuantia. 

34M3 

Prefbyteri. 

P 

268,5 

N 

Ex  111.  Episiola. 
C 

Contefleratio. 

286,  5 

Nutantes  in  fide  confirmandi. 

S 

Sibyllae  Tiburtinae  deChrifto  oraculum. 
Supplicij  fempiternr  timor. 

337.2 

341.15 

357.4 

I  N  D  E  X 

RERVM,  ET  VERBORVM 

NOTABILI  VM. 


Ex  EpistoU  B.Iacobi  t^ApoHoli. 

A 

9 Abraham. 

Brahje  fides  in  oblatione  filij.  95,1.100,2 
Abrahae  iuftificatio.  95,2. 1  o  0,4 

Abraha:  exemplum  fanditatis,&:  obedien- 
tiae.  99.  3  6 

Abraha:  probatio, ac  tentatio.  ;  ibid.}7 

Abraham  iuftificatur  ex  fide.  101,1 

Abraham  Dei  amicus, &  iuftusr.  ibid.&  feqq. 

Acceptio  perfonarum. 

Receptio  perfonarum  nulla  apud  Deum.  61,  2.  62,7.  & 
fcqq. 

Acceptio  perfonarum  reprehenditur.  61,5.77, 4 


Acceptio  perfonarum  quid.  ibid^ 

Acceptio  perfonarum  graue  fcelus  ,  Sf  lethale  crimen 
eft.  62,11 

Acceptio  perfonarum  in  facerdotiis  ,  &  Ecclefiafticis 
dignitatibus  maxime  vitanda.  ibid.12 

Acceptione  perfonarum  nihil  deteftabilius  in  Repu- 
blica.  15 

AHio. 

Adiones  iuftorum,quamdiu  inter  morrales  viuunt, prae¬ 
mio  digna:.  20,7 

Adiones  ,  quae  conditionibus  fuis  ,  ac  proprietatibus 
deftituuntur  ,omni  frudu  carent.  ibid.io 

Adiones  ad  legis  diuina:  formam  exigere  cuilibet  fa¬ 
cile.  48,3 

Adiones  humanas  iudicare  vnius  Dei  eft.  157,1 

in  Adionibus  humanis  femper  Deo  immortali  primae 
tribucndse  funt.  163,2 

gg  Admt> 


Index  rerum. 


ZAdmenitia. 

Admonitio ,  fiue  caftigatio  qualis  eflfe  debeat,  1 41,6 

Aduemut  ‘Domini . 

Aduentus  Domini  hora  incetta.  \6ffi 

«Aduerfit. 

jn  Aducrfis  gaudendum.  10,5.11,11, 

Aduerfa,quales  fint  homines,  explorant.  ii»i 

in  AduerfisDeus  futurum  Ce  nobis  pollicetur  adiutorem. 
ibid.14,7 

In.Aduerfis  erudimur, &  informamur  1  Deo.  ibid. 

*  Deus  magnifacic  eos,  quos  rebus  duris,  &aduerfis  af¬ 
ficit.  '  ibid.ij' 

Aduerfa  omnia  forti,  conftantiquc  animo  toleranda. 

*3,  * 

|n  Aduerfis  diuinum  implorandum  auxilium.  188,1 
Aducrfarius  nofter  quis.  80,4 

adulatores. 

Adulatorum  ihgenia,  1 1  ,5 

Adulteri. 


Adulteri  qui.  140,1.  &  feq. 

/Emdatio,  113,4 

cAjfiettiotAJfeftfa, 

Affedkio  praua  in  hominibus.  W,u 

Affcdus  humani  quomodo  cohiberi  debeant.  138,14 

Affe&io  cordis  pura  in  primis  retinenda.  15  o ,16 

Agricola. 

Agricolae  exemplum  ampliffimum  ad  perfuadendam 
longanimitatem.  178,11 

Ambitio. 


Ambitio  in  honoribus  reprehenditur.  107,3 

Periculum  in  honore  acquirendo.  107,  1.&5 

«Amor,  Amicitia. 


Amor  proximi  legem  perficit. 
Amor  inimicorum. 

Amor  proximi  vnde  oriatur. 
Amor  amicorum. 

Amicitia  quid  poftulet. 
Amicitia  mundi  Deo  inimica. 


55>S 

75>  *9.&feqq. 

76,19 
101,4.  &  feqq. 

101,5 
i4i,8.8c  £eqq. 


«Angelo*. 

Angeli  priuato  quodam  nomine  Deo  immortali  fer- 
uiunt.  7,8 

Angeli  longe  plures,  qui  perfeuerarunt  in  gratia, quam 
qui  perierunt  cum  Lucifero.  82,,  14 

Anima. 


Animas  poflidere  quid.  15,5 

Animae. 

Animi  moderationis  exemplum  iis,  qui  caeteris  inEc- 

clefia  praefunt.  9>z 

Animum  quae  maxime  fcedent,  56,18 

Animi  ingrati  Deus  reprchenfor,&  vitor.  16,18 


Annuito . 

Annutus  aureus  quid.  64,5 

Annuli  vius.  ibid.6 

Annulus  aureus  nobilitatis  infigne.  ibid.7 

Apofloli. 

Apoftolorum  vita  fidelium  typus. 


tAq**. 

Aqws,  &  olei  bcnedi&ionis  forma. 

Ariftoteles . 

Ariftoteles  fapientiae  mera,& apex  ingeniorum.  14,? 
Ariftoteles  fas  efie  putat  partum  abigere,  &  liberis  ne¬ 
cem  parare.  150,15 

Ars. 

Artes  magicae.  115,9 

Auarta,  Auaritia. 

Aturi  proprium.  16,16 

Attaro  tam  deeft  quod  habet ,  quam  quod  non  habet. 
1*8,3 

Auaritia:  bellum.  157,19 

Auaiiria, morbus  ingens ,  6c  periculofus.  171,1 

Auaritia  igni  fimilis.  ibid.  3.  &  feqq. 

Auaritia  omnis  improbitatis  metropolis.  173,5 

Auaritia  omnis  malitis  mater.  ibid. 


Audire,  Auditores,  Auditta. 

Audiendum  velociter. 

39,i 

Auditores  verbi  Dei  quales  efie  debeant,  ibid.t.fc  feqq. 

Auditus ,  fenfus  difciplinse. 

ibid.3 

«Auris. 

Auris  docenti  primum  accommodanda. 

39,4 

Aurium  voluptas. 

111,13 

Aurum. 

Aurum, occultus  tyrannus. 

I73»f 

B 

Beat  it  udo,  Beatos. 


Ad  beatitudinem  alTequendam  participatione  quadam 
egemus  diuini  Numinis, ex  Auguftino.  14,7 

Beatorum  honor, &  gloria.  28, 15. 8c  feqq. 

Beatorum  gloria,  gratia  confummata.  29,18 

Beatorilm  gloria,  corona  iuftiti»,  ibid. 

Beatus  quis  verd  cenfcndus.  27,19 

Behemoth. 

Behemoth,  typus  Daemonis.  117,16 

Bellum. 

Bellum,&  lites  vnde  exoriantur  inter  fideles.  135,1 
Bellum  fufeipi  interdum  iuftc  poteft.  ibid.  4.  &  feqq. 
&  73  7,>7 

Bella  iuftaquat.  '  455>7 

Bella  Domini  qu*.  ibid. 

Bellorum  caufs.  i)7A9 

Beneficentia. 

In  beneficentia  ,  &  liberalitate  qu*  feruari  debeant. 
56,13 

Beneficentia  diuina  iuftis  ,  ac  piis  maximi  patet.  145,1 
&feq. 


Blafphemia ,  &  blafphemare  quid.  7*>J 

Bona. 

Boni  proprium* 

Bona  etiam  mortalia  a  Deo  immortali  poftulanda. 
139,11 

In  quem  finem  expetenda.  *4°»4 

1  Cades. 


Et  verborum  notabilium. 


C 

Cades. 

Caedes  hominum  coram  Deo  clamanr.  173,1 

Calamitas. 

Calamirates  lu&u  redimendae-  17  1,12 

Calumniator. 

Calumniatores,^:  obtredatores  reprehenduntur.  121,6 
Cantm. 

Cantus  cur  frequentetur  in  Ecclefia.  1 89,8 

Caritas. 

Caritas  omnes  propemodum  virtutes  complcditur. 
29,  20 

Caritas  quid.  ibid. 

Caritas  omnium  praeceptorum  finis.  46,4 

Caritas  virtutum  princeps.  5  j,8 

Caritas  mifcricordiam  parit,&  beneficentiam.  ibid.p 
Caritatis  lex  regalis.  73,i.&feq. 

Cur  ita  nominetur.  ibid.&  76,28 

Caritatis  praeceptum  Chrifti  proprium,&  nouum.  75,5 
Cur  nouum  dicatur.  ibid.y,6 

Caritas  amicos  &  inimicos  diligit.  75,17 

Caritas  virtutum  Regina, &  regia  virtus.  76,1 

Caritas  caufa  &  mater  eft  totius  legis.  78,7 

Caritas  virtutum  omnium  forma  extrinfeca,  vim  meriti 
fingtilis  tribuens.  104,2 

Caritas  in  aliquibus  quodammodo  perfeda  eft.  112,22 
Caritas diuina  omnem  noftram  in  Deum  caritatem  prae- 
currir,&  fubfcquitur.  149,9 

Carpocmiani. 

Carpocratianorum  hzrefis.  128,6 


Caena, 

Caena  funebris.  17/,  1 2 

Caena  feralis.  ibid. 

Caena imperatoria,fcu  auguftalis.  176,13 

Cogitatio. 

Cogitationes  occultas  Deus  introfpicit.  15,15 


Cognitio. 

Cognofci  nonnulla  poflunt,  antequam  fiant,  8c  quaj 
1 61, 4 

Vide  Futura. 

Color. 

Color  albus  laetitiae  conuenit.  £4,9 

Conatus. 

Conatus  nofter  cum  precibus  coniungendus.  15,12 

Condonator. 

Concionatoris  officium  in  dodrina,  &  moribus.  108, 
11.  &feq. 

Vide  Dottor }  Tafior. 

Concupifcentia. 

Concupifccntia  tentationis  caufa.  31,1.  J2,J 

Concupifcentia  peccati  caufa, ac  mortis  parens.  3  3,1 
Concupifcentiae  motus,  ibid. 

Concupifcentia  concipit, &  parit.  ibid.8 

Concupifcentia  nomine  quid  intelligatur.  1 3  9,10 

Vide  Cupiditas. 

Confeffio. 

Confeffio  fidei  praeter  ipfam  fidem  ad  falutem  necef- 
faria.  86,  10 

Confeffio  peccatorum  praecipitur.  194,1 

Confidentia. 


Cafligatio ,  vide  admonitio. 
Catholicus. 


Catholici  ab  haereticis  differunt. 

Caufa. 

Caufae  iuftai  quae. 

Ceremonia. 

Ceremoniae, alias  iuftitiae  carnis. 

Certamen. 


125,1.126,9 

*3f>8 

50,22 


Certamen  Chriftianorum  legitimum.  28,1 1 

Chariflia. 

Chariftia  fefta.  175,11 

ChriStus. 


Chriftus  omnes  ad  fe  vocat.  15,19 

Chriftus  etiam  non  petentibus  bona  fua  largitur,  ibid.30 
Chriftus  fugientes  ad  fc  reuocat,&reludantes  pertrahit, 
ibid. 

Chriftus  Propbeta.  48,  9 

Chriftus  Rex.  ibid.  10 

Chriftus  legiflator,&  iudex.  ibid.  11.  6057,1 

Vide  Deus. 

Chrittiani. 

Chriftianorum, &  fatuandorum  numerus .83,17^  feqq. 
Cibus. 


Confidentia  neceffaria  ad  iuftificationem.  102,3 
Nimia  confidentia  in  rebus  caducis  reprehenditur. 
160,15 

Confufie. 

Confufio  vitanda  in  Ecclefia. 

Congrejfus. 

Congreffus  fidelium. 

Conficientia. 

Laefas  conficienti»  vis. 

Conflantia. 

Iuftorum  conftantia. 

Contentio. 

Contentio,  &  indignatio. 

Continentia. 

Continentia  neceffaria, 

Contumelia. 

Stoici  putant  nc  iu  Capientem  cadere  poffc  contume¬ 
liam.  13, t 

Contumelia  quid,  141,4 

Conuerfio. 

Conuerfio  peccatoris.  I97,i.&feqqr 

Studium  conuerfionis  proximi ,  cum  ipfi,qui  conuerti- 
tur,tum  etiam  conuertenti  vtile.  198,13 

Cornelius  Centurio. 


107,» 

^4>3 

29)i3 

12,10 

123,2 

17/)« 


Cibi  intemperantia.^ 

Circumcifio , 

Circumcifio  fpiritualis  quid, 
Quanti  facienda. 


111,12 


32,8 

ibid, 


Cornelij  Centurionis  fides, &  iuftificatio. -ao3,f.&  feqcp 

jiui.i  ibm  ... 

Culpa. 


Culpa  diligenter  cauenda  eft  in  adionibus  bonis ,  ac 
laudabilibus^  .  98,31 

g  g  1  Culp* 


Index  rerum, 


Culpas  veniales  quamdiu  iuftos  excludant  a  vira  immor¬ 


tali.  99,34 

Culpa  potius, quam  perna  deflenda  eft.  ij  z,8 

Cupiditas. 

Cupiditas  quid,  32,8 

Modi,  quibus  praux  cupiditates  mentem  deprauanr. 

Cupiditatis  modus.  91,28 

Cupiditates  prauae  accufantur,  1:35,1 

Cupiditates  humanae  plerumque  inanes.  *  j  8, 1 


D 

‘Damon. 

Daemonum  fides.  93,1 

D.tmones  an  vere  habeant  fidem  eiufdem  naturxeum 
fide  mortua,  ibid. 

Pasmonum  fides  an  cenfeatur  fupranaturalis ,  &  infufa. 
ibid.6.9,8 

Daemonum  fides  coada  dicitur.  ibid.9 

Paemt>num  fides  humanx  fidei  perfimilis.  93,7 

Pxmonum  fides  an  differat  a  fide  peccatorum.  94,  x  o. 
&  feqq. 

Pxmonum  fides  an  Dei  donum ,  &  an  donum  gratix. 


ibid.i  1 

PxmonesDij  nominati  4  Gentilibus.  125,9 

Daemones,  redores  mundi.  141,8 

Dxmoni  refiftendum.  146,3.148,13 

Pxmonis  malitia.  146,3 

Pxmonis  fuperbia.  ibid.4 

Pxmonis  inuidia  aduerfus  genus  humanum.  ibid. 
Dajmon  externos  aliquando  fedudores  adhibet,  ibid. 


Dxmon  nonnunquam  prxftigiis,& rerum  admirabilium 
incitamentis  in  fraudem  ,  atque  errorem  impellit. 
ibid.&  feq. 

Qui  Dxmoni  obediunt ,  cxci  merito  nuncupandi, 

*4M 

Defenjio. 


Defcnfio  plerumque  neceflaria,  nonnunquam  veilis,  8c 


honefta. 

J37,i8 

Deficientes, idem  quod  diminuti. 

13,8 

Delicia, 

Delicix,5c  voluptates. 

*5>3 

Deprecatio. 

Deprecatio  iufti  quantum  valeat  apudDeum. 

195,^ 

Detrattio. 


Detractionis  vitium  maxime  deteftandum.  ij6,9.&  feq. 
Dem. 

Detis  hominum  pater.  9,1 

Deus  pronior  ad  beneficia  largienda,  quam  homines  ad 
ea  petenda,  1 5,  i  7 

Deus  neminem  reiicit.  16,22 

Pcus  omnium  bonorum  audor.  34,1 

Deus  omnium  bonorum  fons,&  largitor,  ibid.  &  feq. 
Peus  pater  luminum,  35,7.66  feqq.vfque.ad  15 

Deus  immutabilis.  36,15.  37,20 

apud  Deum  nulla  tranfmutatio.  37,19 

Deus  varias  quodammodo  formas  ,  ac  fpecies  induit, 
ibid.  20 

Diabolus. 

Diabolus  nomen  fandira-tis  fibi  vendicat.  127,- 15 
Diabolus  rnundi  princeps.  141,8 

Dies, 

Dies  malus,  dies  iudicif.  84,17 


148,14 


39,4 


Diei  nomine  quid  indicetur  in  Scriptura. 

Difeendi  titulus. 

Peffimum  difeendi  genus,docendo  difeere. 

Diues,  Diurna . 

Diuiti gloriandum  in  humilitate.  22,2.23,1.24,9 
Diues ,  &  diuitiarum  gloria  flori  fimilis. 

Diuites  vc  plurimum  inania  feminant.  *  25,5 

Diuitcs  mendacium ,  &  vaftiratem  'multiplicant.  26,6 
Diuites  in  vanum  laboranres.  ibid.7 

Diues  inftar  floris  fubitd  arefeit.  ibid.9 

Diuites  honore  indigniffitni.  66, { 

Diuitix  per  fe  indignx.  67, 1.77, 5.^  feqq. 

de  Diuitiis ,  &  paupertate  quid  viro  Chriftiano  fenrien-» 
dum.  68,11 

Diuites  in  pauperes  fxuiunr.  71,1 feqq. 

Diuitix,  fi  pauperibus  erogentur ,  regni  cxleftts  aditum 
referant.  88,7 

Diuites  miferi,&  infelices.  169,1 

Diuitiis  male  partis  nihil  infelicius.  169,2 

Diuitiarum  cupiditas.  ibid.j 

Diuitix  iufte  acquifitx  peccatis  multifariam  obnoxix, 
ibid.  3 

Diuitum  mores.  ibid. 

Diuitiarum  ipla  pofleffio  multis  incommodis  obfeffa, 
ibid.  4 

Diuitiarum  fallacia.  170.J 

Diuitix  verbum  Dei  fuffocanr.  ibid. 

Diuitiarum  vfus.  ibid.6 

Diuitixfacile  tranfeunc.  ibid.7 

Diuicix  quibus  vedoribus  in  cxlum  iranfinittendx. 
ibid.  8 

Diuitum  auaritia  taxatur,  171.1 

Diuitum  vitia.  173,1.175,7 

Diuitum  fcelus  cum  hominis  exde  comparatur.  174,4 
Diuitum  merces.  175,10 

Diuitum  fxuitia  in  pauperes.  176, i.&  feqq. 

Dottor. 


Dodoris  Ecclefiaftici  officium  in  dodrina,  &  moribus. 

165, 3.  &  feqq,  vfqtie  ad  finem  capitis. 

Dodorum  munus  nequaquam  ambiendum^  107,  1.& 
feqq. 

Dodorum  multitudo. 

Docendi  munus  ferio  fufeipiendum, 

Donatifla. 

Donatiftarum  hxrefis. 


107,2 
3?, 4 

128,6 


E 

Ecelefia, 

Ecclefia  arex  comparata. 

Elcttus. 

Eledi  paucorum  numero  fignificati. 
Eledi  reliquiarum  nomine  denotati, 
Alias  nomine  fafciculi  indicati. 

Cur  Deus  tam  paucos  elegerit, 

Eleemofyna. 

Eleemofyna  quid, 

Eleeraofynx  prxceptum. 

Eius  vis,  &  efficacfa. 

Eleemofynx  frudus  geminus. 

Epifcopus. 

Epifcopi  fcrui  Dei  potiffimum  nominati. 
Epifcopi  vnde  didi. 

Epifcopi  qui, ex  iure  ciuili. 


83,20 


82.15 

ibid. 

84.16 


89,13 
ibid.16 
5»,  3* 


7.8 

% 

Epiflola . 


Et  verborum  notabilium. 


EpiSlola. 

E^>iftola-  catholicae ,  canonicae,  &  circulares  a  diucrfis 
nominatae.  is  i 

Cur  catholica  di&ae.  ibid.i 

Mox  ab  initio  in  facratum  Iiterarum  canonem  re- 
dadrae  funr.  ibid.&  feq.  5, 1 t 

Canonicae  vnde  nuncupatae.  2,6 

Earumdem  nurt^rus.  ibid.  7,8 

Quo  ordine  collocatae.  ibid.  7,9 

Earum  argumentum,  &  tra&atio.  ibid.10,1 1 

.  Myfticae,ac  fuccindlae  dicuntur.  ibid.n 

Epiftolalacobi  quo  tempore  fetipta.  j.arg.eiufd.Epift. 

Iacobus  hic  quis.  7,1 

,  Iacobus  Alphei  Epiftolae  huius  feriptor ,  ex  Hierony¬ 
mo»  ibid.  2 

Iacobus  frater  Chrifti  paffim  dicitur  in  Scriptura,  ib.3 
Iacobus  cur  feruum  Dei  fe  nominet.  ibid.4, 6,9 
Iacobus  Epiftolam  hanc  non  tamquam  Apoftolus ,  fed 
quafi  Epifcopus  Hierofolymitanus  fcripfit.  ibid. 4, 5 
Vide  Iacobus. 

Epula. 

Epulae  apud  Gentiles.  175,11 

EqHtiS. 

Equorum  obedientia.  114,8 

Extrema  vnStio . 

Extremae  vmftionis  origo.  189,1 

Extremae  vn&ionis  materia.  190,7 

Extremae  vn&ionis  Sacramentum  a  Chrifto  inftitutum, 
promulgatum  a  Iacobo.  191, itf 

Extremae  vn&ionis  effe&us,  visj&  poteftas.T92,i,&  feqq. 

F 

Facinus . 

Facinora  nos  alienos  reddunt  a  caritate  diuina.  150,13 
Facinora  vera  pcenitentia  expianda.  ibid.14 


n,9 

l7»i 
18,3 
ibid.  4 
38,9 
84,1.  &  feqq. 


Felix. 

Felix  quis. 

Fides . 

Fides  initium  falutis. 

Fides  in  oratione  requiritur. 

Fides  quae  fpetftet. 

Fides,  filiorum  Dei  prima  virtus. 

Fides  cum  operibus. 

Fides  fine  operibus  inanis, ac  mortua.  85,7.86,16.92,6 
Fides  perfc<fta,&:  abfoluta.  85,10 

Fidei  vmbra,  &  imago.  ibid.n 

Fides  fine  operibus,  corpori  fine  fpiritu  fimilis.  ibid. 13 
Fides  beneuolentiae.  ibid.14 

Fides  eftentiae.  ibid. 

Fides  Daemonum.  86,15.  93,1 

Fides  probatur  per  opera.  88,i.&  feqq. 

Fides  iuftificans.  ibid.31 

Fides  viua ,  a<ftuofa,.&  bonarum  adfcionum  cffe&us.  91, 
35.91,10 

Fides  mortua  qua:.  91,35 

Fides  mendax, &  fallax.  91,10.  93,1 1 

Fides  quodam  modo  iuftificationis  initium.  94,11 

Fides  iuftificans  fuapte  natura  attuofa,  atque  efficax  eft. 
95,4 

Fides  non  eft  odofa,fi  vitia  eft.  100,1 

Fides  confummata  qua:.  ibid.  3,8 

Fides  requiritur  ad  iuftificationem.  101,3 

Fides,ac religio  cuique  libera.  136,11 

vera  Fides  qua:.  197,3 


Fidelis. 

Fideles  omnes  ab  initio  nafccntisEcclefiae  fratres -rio- 
minari  foliti.  9,1.21,1 

Fidelibus  interdum  fugere  licitum»  xo,6.&feq. 

Fideles,agricultura  Dei.  44,» 

Fidelium  congreftus.  64,3 

Fidelibus  quid  agendum  in  profperis,&  aduerfis.  x88, 1 

Vide  luSH. 

Elagitium. 

Flagitia  aliorum  flendi  materiam  ptarbent.  152,11 
Foenerator. 

Fcenerator  quantum  peccet,  ex  Cicerone.  169, 1 

Frater. 

Fratres  omnes  fumus  natura.  9,1. 74, 11,  &  feqq. 

Futura. 

Vera  futurorum  praenotio  vniDeo  referuata.  161,1 


Gehenna. 

Gehenna  quid. 

Gentiles. 

Gentilium  obedientia  laudatur. 
Gentiles  lege  caluerunt  pofitiua. 

gnoStici. 

Gnofticorum  hterefis. 


117,  n.& feqq. 


»46,6 

5*>3* 


u8,6 


Gratia. 

Gratia  diuina  omnia  reddit  facilia.  8i,io 

Gratiae  nomine  non  raro  naturalis  Dei  concurfus  figni- 
ficatur.  xj9, 5 

H 

Hmticus. 

Haeretici ,  prafertim  Carpocratiani ,  arces  magicas  ope¬ 
rantur.  125,  io 

Hsretici  fuis  au&oribus  fidem, &  religionem  acceptam 
referunt.  116,8 

Haereticorum  nequitia  odio  digna.  127,17 

Haereticorum  mores.  ibid.18 

Haeretici  beftiis  comparantur  ab  Auguftino.  ibid. 19 
Haeretici  an  vi  compellendi  ad  religionem.  136,13. 
&  feqq. 

Hdjitatio ,  Hajitans.  - 

Haefitatio  rejicienda  a  precibus.  x8, 11 

Haefitans  in  fide  fluChii  maris  fimilis.  ibid.&  feqq. 
Haefitantis  preces  verum  omni  deftituantur  merito. 
10,7 

Hebutts. 

Hebraei  omnes  fratres  quodammodo  dici  poterant.  9,1 
Homo. 

Homines  rationis  compotes  ferui  Dei  dicuntur  iurc 
peculiari.  7, 8 

Homo  animalis  quis.  44,8 

Homini  fedulo  laborandum.  46,8.&feq. 

Homines  reprobi  longe  plures,  quam  ele£ti.  81, 14 
&  feq. 

Honor. 

Honor  ndn  cuiuis  temere  deferendus.  77,4 

g  g  3  Bora. 


Index  rerum, 


Hora. 

Hora  nouiflima,&  vltima  mundi,  xtafquc. 

Humilis ,  Humilitas. 

in  Humilitate  diuiti  gloriandum. 

Humiles  eriguntur ,  &  abie&i. 

Humilium  exaltatio. 

Humilitas  Chriftiana. 

Humiles  mites,ac  manfueti. 

Humilitas  fuadetur. 

•Humilitas  Chrifti  fidelibus  maxime  imitanda. 
Humilitatis  proprium. 

Humilitas  vera  qua:. 

Humilitas  quantum  Deo  placeat. 

Humilitas  iuftificat. 

Humilitatis  fedes. 

Hymnus. 

Hymni ,  Pfalmi ,  &  fpiritualia  Cantica  animi  hilaritatem 
teftantur.  188,6 

Hymnorum ,  Pfalmorum,  &  fpiritualium  Canticorum 
vfus  apud  fideles.  189,7 

Hypocrifis. 

Hypoerifi$,&  fimulatio.  131,31 

Hyrcani. 

Hyrcani  mortua  corpora  canibus  obiiciebant.  130,23 

I 

lacobus . 


Iacobus  iufti  nomen  adeptus.  8,n,&  feqq. 


Iacobus  ad  quos  epiftolam  fuam  fcripferit.  9, 23. &  z<j. 
feq. 

Iacobum  ,&  fratrem  eius  Iudam,feu  Thadxum ,  fertur 
olim  fuille  agricolas.  »78,12 

Vide  Epiftola. 

I dolum. 

Idolorum  cultus  apud  Gentiles. 

Idolorum  cultus  apud  Iudxos. 

117,11 
ibid. 12 

Idololatria. 

Idololatria,  fornicatio,  &  adulterium  dicitur. 

141,13 

Ignis. 

Ignis  natura  efficax,  &  a&uofa. 

113,2 

lliufor. 

Illufores  fraudulenti. 

2,»7 

Imago. 

Imago  vtrum  i  fimilitudine  diftinguenda.  no,z.&feq. 


Impius. 

Im  piorum  fupplicium.  180,4 

Impij  cum  virga  comparati.  181,7 

Infidelis. 

Infidelis  proprium.  i8>(j 

Infideles  non  fubie&i  an  cogi  debeant  ad  Chi  iftianam 
fidem  fufcipiendam.  13^,10 


Ingenium. 

Non  omnia  comprehendi  humano  poliunt  ingenio. 
Ingratus. 

Ingrati  animi  Deusreptehenfor,&  vitor.  1  £,18 


Inimicus. 

Inimicorum  diftin&io.  74,  13.  Audor  improbatur. 

ibid.  14  f 

Inimici  quatenus  odio  habendi. 

Inimici  nomine  Auguftinus  Daemonem  intelligir.  ibid. 
i  i 

Inimicorum  dile&io  ad  falutem  neceflaria  eft.  7(3,17 
Inimicitia  Dei  quam  perniciofa  fit  generi  humano.  141, 
16 


Innocens. 


Opprcfllo  innocentium  coram  Deo  clamar. 

»73,» 

Inops. 

Inopes  aduerfus  diuitum  fxuitiam  clamant. 

»73,2 

Intentator. 

Intentator, id  eft,diffuafor  malorum. 

31, 14 

Inuentum. 

Humana  inuenta ,  Dei  munera. 

163,2 

Inuidia. 

Inuidix  bellum. 

»38»5 

Inuidia  Angelum  fecit  Diabolum. 

»39,7 

Inuidia  a  zelo  differt. 

»44>5 

toannes. 

Ioannis  obitus. 

178,8 

Ioannis  reliquix. 

ibid.? 

humanus. 

Iouiniani  error.  i 

ifo,8 

Ira. 

Irx  immoderarx  effe£ta. 

41,16 

tarde  Irafcendum. 

ibid.17 

Ira  cohibenda. 

ibid.  18 

Ira  iudicium  tollit, ac  iuftitiam. 

42.V.19 

Ira  laudabilis. 

ibid.2 

Irx  mala. 

ibid.  $ 

Ira  iuftitiam  diflipat. 

ibid.4 

Irx  fomes,&  incentiua. 

43» 1 

Ira  vnde  oriatur. 

ibid.2 

Ira  pugnat  cum  caritate. 

ibid.  6 

Ira  in  odium  vertitur. 

ibid.8 

Irx  genera  tria. 

ibid.9 

Iracundia. 

Iracundix  bellum. 

»37, »9 

Ifaac . 

Ifaaci  immolatio  myftica. 

9W8 

Ifaaci  xtas. 

ibid.3? 

Iudaus. 

Iudxi  gloriantur  fe  patrem  habere  Abraham. 

9,» 

Iudxorum  proteruia  accufatur. 

46, 6 

Iudicium. 


Secundum  externum  tantum  indicare,  iniquum.  66,2 
Iudicij  vltimi  recordatio  quantum  valeat  ad  peccataco- 
hibenda.  80,1 

Iudicium  Dei  aequilfimum.  ibid.3 

Indicare,  idem  quod  condemnare.  131,29.137,2 

Iudicium  prohibetur,  &  curiofitas  inquirendi  in  mores 
alienos.  »bid. 

temere  Iudicarc  non  licet.  ibid.  31 

Iudicium  iniquum,&  temerarium.  »56,12.  &  feqq. 
de  acftionibus  humanis  Indicare  vnius  Dei  eft.  137,1 

temeti 


180,2 


22,2.13,1.14,9 

2i>5 

23,10 

3  9,5 

146,1 
»5  332 
»54,5 
ibid.7.&  feq. 
ibid. 9 
ibid. 
ibid. 


Et  verborum  notabilium. 


temere  Indicare  quam  alienum  fit  a  Chriftiana  pietate, 
ibid.if 

Iudicia  humana  facile  contemnenda.  15  8, '3 

'Judicij  recordatio  vel  uti  medicamentum  eft  aduerfus 
fcelcrum  morbos.  ‘  181,7 

Juramentum. 

lutamentum  interdicitur.  185,1.186,8 

lutamentum  interdum  fieri  licet, Sc  quando.  i8j,i.&  4 
Iuramenti  frequentiam  a  Chii fto  prohiberi  Auguftinus 
asftimar.  ibid.j 

Iuramcntum  quando  pertineat  ad  religionem,  ibid.4 
fimplici  affirmatione,  negationeve  vtendum.i  86,10 
luramentum  in  lege  Euangelica  nequaquam  cife  vfur- 
pandum  OEcumenius  exiftimat.  187,  15 

luramentum  Iudasis  olim  non  aliter  ac  facrificia  per- 
miflum.  ibid. 

Iuranti  quid  fpe&andum.  ibid.i? 

luflificatio. 

Iuftificatio  creationi  fimilis.  38,11 

luflificatio  ex  peccatorum  agnitione ,  ac  detcftationc. 
97,21 

ad  Iuftificationem  quas  requirantur  praster  fidem.  102,1 
ludificationis  noftras  vis.  198, 1 2 

Ittttitia. 

Iuftitiam  ira  diflipar.  41,4 

Iuftitias  nomine  quid  fignificctur.  ibid.  &  43,6 

Iuftitia  Phari  faeorum.  ibid. 

Iuftitia  Chriftiana.  ibid. 

Iuftitia  diuina  quid  maxime  exigat.  ibid. 

Iuftitia  huius  vitas  cum  iuftitia  beatorum  confertur. 
98, 16 

Iuftitia  humana.  ibid.j  r 

Iuftitia  tres  HD.Bernardo  diftindtas.  99)34 

Iuftitias  frutftus  qui.  131,1 

Iuftitia:  frublus  ex  pace  colligitur  tamquam  ex  femente. 
ibid.i 

IuSltu. 

luitis  interdum  fugere  licitum.  io,6.&  feq. 

Iuftorum  conflantia.  11,10 

Iufti,&  fideles,  creaturas  Dei  prascipue  didti.  38,11 


Ecclefiafticas,tumciuili  fubiedti. 

48,19.49,13 

luftorumvita. 

96,1 1.  &  feq. 

Iufti, amici  Dei. 

ioi,7.&  feq. 

Iuftorum  cum  Deo  amicitia. 

ibid.S 

Iufti,  filij  Dei. 

ibid. 

Iufti  vitare  ad  tempus  poflunt. 

110,5 

T res  fuht,qui  iuftos  oppugnant, ex  Bernardo.  146,2 

Iuftorum  prxmium. 

r8o,4 

L 

Labor. 

Fruftra  fulcipitut  labor,  fi  alio  quam 

in  vnumDeum 

refertur.' 

26, 9 

Laboris  noftri  fru&us. 

149,8 

Lacryma. 

Lactymarum  vis. 

Lauacrum. 

Vltimum  lauacrum,quod  apud  Apulcium.  192,19 
Lex.  \ 

Romani  Leges  non  a  Numine  aliquo/ed  a  Graecis  acce¬ 
perunt.  *4)6 

Lex  diuina  fpeculo  comparata.  46, 1 


Lex  diuina  cum-luc  e  confertur.  *  47)3 

Lex  diuina  introfpicienda,&penituscognofcenda.ibid. 
Lex  ve.tusjlexfisruirutis.  48,  4 

Lex  Euangelica.  _  .  -  ibid. 

Lex perfetfta  quas.  ibid.f.:&f©4. 

LexMoyfisqna  ratione  retenta  inEuangeliot  49,  15 
Vis  diuinas  legis  pofiiiqas  olim  a  ,Moyfe  promulgata: 
vtrum  adhuc  perfeuerct  in  lege.  Euangelica.  51,31 
Legis  nouae  facrificia  myftica.  5  4,'z 

Lex  regalis  quas.  :  ’  73,6 

Legis  v;olator,&  contemptor  quis.  ,  .  79^ 

Lex  Euangelica  nullam  admittit  excufationem.  81,  i  c 

Lex  Dei  obferuari  quam  difficiliter  poffir.  1 1  i,zo 
Lex  Dei  poifibilis, facili s,&  fuauis.  m,n 

ad  Legem  obferuandam  diuinum  implorandam  auxi¬ 
lium.  1  ii, 25 

Legis  obferuatio  apud  iiiftos.  /  ibid.261 

^Le*  amicitias  quas.  (  120^5 

Legijlator.  ibt.z  ... 

Legiflatorcs  leges  fuas  ad  Deum  Audorem  referebant. 
»4,5 

Liberalitas. 

Liberalitas  diuina.  16,25 

diuina  Liberalitas  multa  impertituretiam  indignis.  20, 6 
Liberalitas  fua  moderatione  eget.  56,14 

Libertae. 

Libertas  Chriftiana  in  quo  confiftar.  ,  4 9,19 

Libertas  Chriftiana  refellitur.  ibid. 

Libertas  a  iugo  ceremoniarum ,  &  praeceptorum  iudi- 
cialium.  50, 22 

Libertas  a  dominio  legis  diuinas,etiam  moralis,  ibid. 23 

Libertini. 

Libertinorum  haerefis.  4  9,20 

Liberum  arbitrium. 

Liberum  arbitrium  diuinas  gratiae  adminiculo  iuuari  ne~ 
cefle  habet.  38,8 

Libido. 

Libido  praepoftera,&  nefaria  coram  Deo  clamat.  1 73,1 
Lingua. 

Linguadiuina  nonnifi  praeparato  cordi  refpondct.12,10 
Lingua  refraenanda.  53,8.114,1 

Linguas  effrasnatas  malum.  ibid.  10. &  feqq. 

Linguae  firma  apponenda  cuftodia.  54)  1 3 

Linguae  virium  frequentiffimum.  10  9,1 

Linguae  lapfus.  111,15 

Lingua  vnde  didta.  ibid. 

Lingua  in  lubrico  pofirafacil£  labitur.  ibid. 17 

Linguas  frsenandae  quae  moderatio  adhibenda.  ibid.i 

Linguae  velut  equis  inficiendum  frasnum.  ibid. 4 

Lingua  igni  comparata.  115,3 

Lingua  quare  ignis  didta.  116,1 

Lingua  ingentia  in  Ecclefia  incendia  concitauir.  ibid. 
multiplex  Linguas  malum.  ibid. 2 

Lingua  vniuerfitas  iniquitatis  dicitur.  ibid.4 

•  Lingua,telum  promptum,  &  expeditum.  ibid.5 

Lirtguae  deferiptio  ex  Nazianzeno.  ibid. 6 

Lingua,  optimum,  &peffimumjn  homine.  ibid. 7 

Lingua  cotum  corpus  quando  maculet.  ibid. 8 

Linguam  Diabolus  ad  flagitium  excitat.  117.11 

Lingua  prauorumbeftiis  ferocitate,  volucribus  leuitate, 
ferpentibus  virulentia  prtecellit.  118,10 

Linguam  frasnare  quam  fit  difficile.  119,5 

Lingua,  venenum  mortiferum.  ibid. 6, 8 

Linguae  malignitas, &  abufus.  iio.v.9,1 

g  g  4  Lingua 


Index  rerum, 


Lifcgua  hominis  longe  diffitorum  ,  &  contrariorum 
effeCtrix.  no.v.10,1 

a.  Lingua  Chriftiana  tamquam  ab  vno  eodemque  fonte 
vnius  formae, ac  naturae  oratio  fundenda  eft.  11 1 ,1 
Linguae  munus  quod.  1 12,1 

LtS. 

Lites  alienae  fint  a Chriftianis.  135,5 

Lites  quomodo  dirimendae.  1-57,  n.&  feq. 

Longanimitas. 

Longanimitas  perfuadetur.  178,12. 

Loquacitas. 

Loquacitas  reprehenditur.  40,12.51^.26 

tarde  Loquendum.  40,11 

Loquendi  velocitas  periculofa.  ibid.15 

Loquendi  opportunitas.  ibid.14 

Loquendi  facilitas  internae  animi  pietati  officit.  54,14 
Loquendi  libertas.  1 1 5,1 1 

Lumen. 

Deus  pater  luminum.  3  J,7.&  feqq.  vfque  ad  ij 

Lumina  przcipua  quot.  36,11 

Lutherus. 

Lutheri  impudentia  reprehenditur.  115,11 

Luxus. 

Epularum  luxus  reprehenditur.  174,  t 

Luxu  nihil  perniciofius.  ibid. 

Conuiuiorum  luxus  deferibitur.  175,6 

Lycurgus. 

Lycurgi  leges  impunitatem  adulteriis  concedebant.  130, 

. 

M 

MagiFler. 

Magiftri  mali  reprehenduntur.  109,17 

Maledicentia.  „ 

Maledicentia  reprehenditur.  121,5.155,1.  Sc  feqq. 


Meritum. 


Meritum  noftrum  quid.  98^8 

Iuftorum  merita.  ibid.30 

Mtfericordia. 

Mifericordi®  nomine  quid  intelligatui. 

Mifericordia  in  proximos. 

M.ifericordia  in  extremo  iudicio.  ibid.j 

Mifericordia  Dei  latiffime  diffufa.  ibid. 

Mifericordia  contra  egentes  quantum  conducat  in  iu¬ 
dicio.  ibid.4.&feqq. 

Monachus. 

Monachorum  appellationes,  ac  nomina.  n6,8 

MontaniHa . 

Montaniftarum  h®rcfis.  128  g 

Mona. 

Moria  mons.  99, 39.  &  feq. 

Moria  terra  vifionis.  ibid.40 

Mors. 

Mortis  meditatio.  163,1.  &  feq. 

Mundus. 

Mundus, &  ca,qu®  in  mundo,  defpicienda  funt.  142,12 

6c  feqq. 

N 

Natalitia. 

Fefta  natalitia.  176,13 

Natura. 

Natura  diuina  cum  igne,&  luce  comparata^  15,13 
Nauis. 

Nauium  inuentores  varij  nominantur.  115.1 

Nomen. 

Nomen  Dei  quanta  veneratione  affumendum.  182,20 
Nox. 

Nodlis.ac  tenebrarum  nomine  quid  fignificetur  in  Scri¬ 
ptura.  148,14 


Malus. 


Malorum  imprecatio, &  exeeratio. 

75,  23.6«  feq. 

Manicbai. 

Manichaorum  hzrefis. 

118,6 

Manich®orum  error  ,  bellum  gerere  nefas  effe ,  exifti- 

mantium. 

4 

Manfuctus,  Manfuetudo. 

Manfuetudo  retinenda. 

44,6 

Manfuetudo  fr®  oppofita. 

ibid. 8 

Manfuetudo  quid. 

ibid. 

Manfuetorum  pramiuim 

ibid. 

Manus. 

Manuum  nomine  quid  fignificetur  in  Scriptura.  149, 12 
Majfageta. 

Apud  MafTagetas  moribundi  a  fuis  vorabantur.  130,13 
Mendacium. 


Mendacium  apud  fideles  reprehenditur. 

124,6 

Mercatura. 

Mercatur®  exercitium  permittitur. 

159,6 

Merces. 

Merces  negata  coram  Deo  clamat. 

17hl 

O 


Obedientia. 


Obedientia  Gentilium  laudatur. 
Obedientia  beftiaxum. 

46,6 

1 14,7.  &  feq. 

Obiurgatio. 

Obiurgatio  quid. 

Obiurgationum  modus. 

Obfcosnitas. 

141,4 

*4 1>5 
Si,  9 

Obtreftator ,  vide  Calumniator. 

Oculorum  obie&us. 

Odium. 

Odium  iuri  natur®  ex  aduerfo  pugnat. 

Odio  nihil  detcftabilius. 

Ojfenfio. 

Offenfionis  nomine  quid  intelligatur. 

Oleum. 

Olei  infirmorum  vfus  initium. 

01ei,&  aqu®  benedictionis  forma. 

Opera. 

Opera  mifericordi®  Chriftianam  religionem  maxime 
commendant.  ,  54>I*5f>7 

Opera  mifericordi®  przcipue  examinanda  funt.  81,9 
Opera  bona  fidei  cffcCta.  86,18 

Opera 


111,13 

75, 25. &  feq. 
76,16 

1x0,8 

191,18 

192,25 


Et  verborum  notabilium. 


Opera  fiuc  bona ,  fiue  mala,  veta  caufa  falutis,  vel  in¬ 
teritus.  $5,i8.&fcq. 

Operum  bonorum  necelfitas.  ibid.n 

Opera  praeter  fidem  neceflaria.  i  or,  t 

Opera  bona  a  peccatis  diftinguunturi  1 10,4 

Oppreffus. 

OpprciTorum  confolatio.  1  12,8 

Oraculum. 

Oracula,  &  Deorum  refponfa.  14^ 

Oratio. 

Oratio  ad  falutem  aeternam  confequendam  maxime  re» 
ferenda  cft.  t  17,1 

Oratio  beneficium  Dei  eft.  ibid.ja 

Oratio  familiare  quoddam  cura  Deo  colloquium,  ibid. 
34 

Oratio  nonnifi  certis  conditionibus  vim  habet  impe¬ 
trandi.  18 ,6 

in  Oratione  firmitas  requiritur,&  conflantia.  19,2 
Deus  animum  orantis  potius  fpedlac ,  quam  verba, 
ibid. 3 

Orationis  vis.  20,7.188,4.195,11 

Oratio  praeftantiffima  religionis  fun&io.  ibid. 

Oratio,myftica  quaedam  oblatio, &  facrificium.  ibid.9 
ad  Orationem  qua;  redte  animum  comparent,  ibid. 20 
Oratio  commendatur.  188,  i.&feq.  . 

Oratio  Elix.  15)5,1. 

Vide  Preces. 

Ordo. 

Ordines  Religioforum,vide  'Rcligit. 

Ornamentum. 

Ornamenta  muliebria,  Dxmonum  inuenta.  1 25,8 

P 

Tanti. 

Panis  pollutus  in  Malachia  quid.  20,9 

Pajfto. 

PerPaffionem  Chrifto  fimiles  efficimur.  11,14 

P  a  flor  Ecclejia  flictu.  / 

Pallorem  quid  maxime  deceat.  54»3-&  ^C<1* 

Palloris  Ecclefiaftici  munus  quod.  m.  v.13,1 

Pallor  fapientiam  cum  manfuetudinc  coniungat.  ibid. 
Pallores  haud  plures  afeifeendi.  ibid.  2 

Pallorem  lludiofx  potius  adtiones ,  quam  verba  decent, 
ibid.  3 

Patientia. 

Patientia  virtus  malorum  tolerantia  perficitur. 

Patientix  fru&us. 

Patientia  opus  perfedtum  habeat. 

Patientix  opus  perfc&um  quod. 

Patientix  prxmium. 

Patientia  xternum  glorix  pondus. 

Patientia  commendatur,&  longanimitas.  177,1 
Patientia  quomodo  comparanda. 

Patientix  dignitas. 

Patientix  tcrminus,ac  finis. 

Patientix  documenta  a  Prophetis, 

Patientix  exempla,  i  182,1 

Patres . 

Patres  antiqui  plurima  morum  prxeepta  ex  vtroque 
Tellamento  collegerunt.  4SM5 

Pauper,  Paupertas . 

Pauperes  egregia  virtute  prxditi.  44, 5. 


12.11 
ibid.  ii 

’3>4 

ibid.4 

28.11 

84,2i 

i.&feq. 

ibid.2 

ibid.  3 
ibid.5 
181,4 
.&  fcqq. 


Paupertas  fuapte  natura  haud  defpicienda.  Sy,x 

Pauperes  diuinitus  eledli.  ibid.5 

Pauperes  cur  Deus  elegerit.  ibid.4.  &  feqq. 

de  Paupertate ,  &  diurnis  quid  viro  Chrilliano  fentien- 
dum.  48,12 

Paupertatis  prxmia.  49, 14 

Pauper  quomtfdo  Deo  fimilis.  ibid.  v.4,2 

Paupertas  quando  dedecus,  &  flagitium dicatur,  ibid.5 
Pauper  Euangelicus  magno  honore  dignus  ,  Deoque 
fimillimus.  ibid.4 

Pauper  Euangelicus  Dei  polfclfor  dicitur.  70,5 

Paupertas  Euangelica  mirifice  extollitur  i  fandlo  Fran- 
cifeo.  ibid.4 

Pauperem  inhonorare  graue  fcelus  ell.  ibid. 7 

Pauperibus  non  verbis  folum,fed  &  operibus  occurren¬ 
dum.  88,4.  &  feqq. 

Pax. 

Pax  laudatur.  128,8 

Pax  quomodo  conferuari  polfit.  1 29,12 

Peccatum. 

Peccati  propria  caufa.  ji,t 

Homines  fponte  fua  peccant.  32,4 

Peccatum  confummatum  quod.  33,2 

In  omni  peccato  error  vt  minimum  prafticus  inuol- 
uitur.  34,  z 

Peccatum  animx  mortem  affert.  ibid.10 

Peccatum  folo  animi  confenfu  admittitur.  ibid.i  1 

Peccati  caula.  ibid. 12 

Peccatorum  condonatio  inter  dona  optima,  qux  defur- 
fum  defcendunt,numeranda,ex  Augullino.  34,18 
Mifera  peccati  feruitus.  50,21 

Peccatum  quid.  77,2 

Peccata  omnia  efle  paria,  Stoicorum  dogma.  79,9 
Peccata  quomodo  inter  fe  dillingucnda.  113,52 

Peccata, qux  clamare  coram  Deo  dicuntur  a  Theologis* 
T73,  1 

Peccarorum  reliquix  qux,&  qua  ratione  tollenda.  195, 
7.  &  feqq. 


Peccatorum  genera  quot. 

ibid. 

Peccata  Sacerdoti  confitenda. 

'  »94,4 

Pelagiam. 

Felagianorum  error. 

14,12. 44,9 

Perfetttu. 

Perfedli  qui. 

43,7 

Perfe. 

Perfx  inedia  admittebant  coniugta. 

130,23 

Petendi  formula. 

Accuratiffimd  expendantur,  qux  a  Deo  petenda  funr. 
20,  14 

Quo  confilio,feu  propofito  quid  petatur.  139,2 
A  Deo  quid  petendum.  ibid, 

Petrus. 

Petrus  Hebrxorum  Apollolus  proprie  dicitur.  7,4 
Petro,&  Paulo,  Apolloli  nomen  Epillolis  fuis  prxfigere 
peculiare  fuit.  ibid.4 

Pbilofophia,Philofophttt. 

Philofophi  olim  omnem  negabant  fcientiam  fuprana- 
turalem.  14,4 

Philofophia  in  quo  fita  ,  ex  Ladlantio.  14,8 

Philofophorum,&  Gentilium  fcelera  grauiffima.  130,25 


Pietas  in  pauperes. 


Pietas. 

Plato. 


89,10 


Plato  libidinem  prxpolleram  commendat.  130,23 

Plato  vxores voluit  elfe  communes.  ibid. 

Tmitentia 


Poenitentia. 

Poenitentia  ad  iuftificationem  requifita. 

Pontifex, 

Rom.  Pontifex  fc  Dei  feruum,&  feruum  feruorum  Dei 
appellat.  7.5 

Praceptum, 

Prxcepta  moralia  Teftamenti  veteris  vtrum  Chriftianos 
obligent.  50,10 

Praecepta  moralia  vim  fuam  retinuerunt.  ibid.  25 

Pr&mium. 

Prxmia  cuique  pro  adionibus  fuis  conftituta  in  altera 
vita.  12,7 

Preces, 

Cum  precibus  conatus  nbfter  coniungendus.  15,12 
Deus  quando  dicatur  noftris  adeffe precibus.  ibid.14 
Precationis  frudus.  16,29 

Preces  noftras  Deusfaepe  anteuertit.  17,31 

Deus  plerumque  multo  plura  concedit ,  quam  quis 
precibus  expediat.  ibid. 

Preces  noftras  cur  Deus  expediet,  ibid.  3  3 .  cur  exigat, 
ibid. 

Optabilius  eft  preces  fundere  ,  etfi  nihil  impetres, 
quam  fine  precibus  plurima  confequi ,  ex  Clcrm 
Alexand.  ibid.  3  5 

Precando  animus  incredibili  voluptate  perfunditur, 
ibid. 

a  Precibus  hxfiratio  reficienda  eft.  18,1 1 

Precationis  effeda.  15,5 

Hxfitatis  preces  vtrum  omni  deftituatur  merito.20,7 
Non  quaecunque  preces  probadx  funt.i39,i3.&  feqq. 
Vide  Oratio. 

Princeps. 

Principibus  ac  magiftratibus  obtemperandum.  1 5  8,4 

Principatus. 

Ecclefiaftici  Praefules  ampliffimum  principatum  ge- 
runr.  10,2 

Diftat  hicprincipatus  a  principatu  regio  8c  humano, 
ibid. 3 

Principatus  Ecclefiafticus ,  fplendida  quaedam  &  labo- 
riofa  feruitus,  ibid. 

Proximus , 

Proximi  nomine  quid  coprehendatur.  74,10, 16.&  feqq. 
Proximifalus  quomodo  curanda.  198,5 

PJalmodia. 

Pfalmodia  quantum  differat  ab  oratione.  1 89  ,x  1 

-  Pudicitia. 

Pudicitia  maxime  laudatur.  127,1 

Pugna, 

Quibus  armis  pugnandum  contra  daemonem,  146,3 
Pupillus, 

Pupilli  curae  funtDeo,  j6,ii,&  17 

R 

Raab. 

Raab  iuftane  fuerit  antequam  nuncios  exceperit  hofpi- 

103,2 

Raab  fidem  fuam  adlionibus  declarauit.  ibid.4 

Raab  an  meretrix  fuerit.  ibid.8 

Raab  fides  diurnae  liberalitati  accepta  referenda,  eft. 
?°4>»  * 


Regnum. 

Regnum  caelorum  grano  finapis  finulc,  47,3 

Regnum  caelefte  bonarum  adionum  prxmium.  86, 1 7 

Religio. 

Sola  religio  Chriftiana  ad  falutem  affequendam  valida. 
44.li 

Religionis  nomen  ample  vfurpatum.  53,5 

Religio  vnde  dida.  ibid. 5 

Religio  ,pro  laudabili, honefto,&  Deo  imprimis  grato 
vitseinftituto, accipitur.  54,1 

Religio  vera  quae.  5,5,3 

Religio  munda  &  immaculata  quae.  ibid.5.^  feq. 
Religionis  Chriftianxac  pietatis  proprium.  ibid.  10 

Religiofus. 

Religiofi  qui.  52,5 

Religiofum  decet  filentium.ac  moderata  loquela,  ibid. 3 
Religioforum  Ordines.  126,3 

Rcligioforum  confuctudincs  olim  ac  hodie.  ibid.5 
Religioforum  nomina  ac  cognomina.  ibid.6 

Religiofi  Chriftum  fidei  audorem  &  confummatorem 
agnofeunt ,  &Chrifti  vicario ,  acRom.  Ecclcfiae  fub- 
iiciuntur.  ibid.9 

Reprehenfio. 

Reprehenfio’vitiorum  ac  fcclerura  aliorum  maxime  ne- 
ceffaria.  121,2 

Impiorum  iufta  reprehenfio,  121,4 

Reprobus. 

Reprobqrum  ac  damnandorum  munerus.  8 3  fcq. 
Res  diuina. 

Rerum  diuinarum  cognitio  ad  caritatem, id  eft, legis  ob- 
feruantiam  referenda.  46,4 

Rerum  diuinarum  meditatio  vcluti  frxnum  lingux 
cenferi  debet.  114,5 

S 

Sabaoth, 

Sabaoth  quid  fignificer,  174,5 

Sacrificium. 

Sacrificia  legis  noux.  54,2 

Sacrorum  dypticorum  vfus.  194.8 

Salutandi  titului. 

Salutandi  ratio  apud  veteres.  9,27 

Varix  falutandi  formulae  a  vir^Ecclefiafticis  vfurpatx 
ibid. 28 

Sapiens  ,fipt  entia. 

Sapiens  &  ftultus  in  quo  differunt,  39,3 

Sapientix nomine  quid  intelligatur,  13,3,14.10 

Sapientia  diuina.  M>5 

Sapientia  a  Deo  poftulanda.  ibid.9. &  n.34»1 

Caufx  cur  fapientia  a  Deo  petenda.  15,13 ,&feqq- 
Sapientia  vera  a  Deo  expedanda.  124,3 

Sapientix  falfx  conditiones.  1 2  4.5 

Sapientix  falfx  frudus.  125,1 

Sapientia  diabolica  qux.  ibid.8 

Sapientix  yerx  notx  &  conditiones,  127,1 

Sapientia  diuina  nihil  falfi  aut  abfurdi  proponit.  130,22 
Sapientia  diuina  ab  omni  vitio  &labe  aliena  eft.  ibid.23 
Sapientiadiuinaalienaeftaiudicio.  23**28 

Sapientia  diuina  aliena  etiam  eft  afimulatione  &  hypo- 
crifi.  ibid.32 

Sapientix  vtriufque  elegans  deferiptio  apud  B. Gregor. 

.  ibid- 34 


Index  rerum; 

102,3 


Scelus ; 


Et  verborum  notabilium. 


Sccluti 


Scelerum  fuorum  fibi  quilibet  architectus. 

J2 

Scientia. 

Philofophi  olim  omnem  negabant  feientiam  fuprana- 
turalem.  1 4,4 

Scientia  humana  vnde  ortum  habeat.  ibid. 9 

Scurrilitas. 

Scurrilitas  damnatur. 

Scytha. 

Scytha:  viuos  cum  mortuis  fepeliebant. 

130,25 

Secunda. 

In  fecundis  laudes  diuina  celebranda. 

x88, 6 

Semiptlagtani. 

Semipelagianorum  error  reficitur. 

i  48,1.6:  feq. 

Sententia . 

Sententia  Deiformidanda. 

Sermo. 

Sermo  animi  imago  eft. 

116,8 

40,15 
ni,  16 


Serum,  Ser  uitus. 

Omnia  creata  fuopte  ingenio  immortali  Deo  feruiunt. 
7» 7 

Deumque  conditorem  ac  parentem  agnofeunt.  9,1 
Angeli  priuato  quodam  nomine  Deo  feruiunt  im¬ 
mortali.  7,8 

Epifcopi  ferui  Dei  potillimum  nominati.  ibid. 
Homines  rationis  copotesiure  peculiari  ferui  Dei.ibi. 
Seruitus  Iacobi  libera  eft,&  a  probro  aliena.  ibid. 9 
Chrifti  feruitus  quouis  imperio  dignior/  ibid. 

Peccati  feruitus.  50,  21 

Serui  hominum  qui.  158,7 

Silentium. 

Silentium  prudentia:  lignum. 

Silentij  cultus  apud  religiofos. 

Similitudines. 

Similitudo  fraeni  &  equorum  cum  lingua.  114,7 

Similitudo  rerum  inanimatarum  &  linguae.  115,1 

Similitudo  rotae  &  linguae.  117,9 

Similitudo  Dei  in  homine.  120,5 

Simon  Magus, 

Simonis  Magi  errores.  34»1  -84»5 

Simplex. 

Simplices  redii.  21,7 

Sollicitudo . 

Nimia  rerum  caducarum  follicitudo  damnatur.  158, 1 
&feqq. 

Stoici. 

Stoici  putat  ne  in  fapiente  cadere  pofle  contumelia.  13,2 
Stultus. 

Stultus  &  fapiens  in  quo  differant.  39,3 

Stultiloquium . 

Stultiloquium  damnatur. 

Superbus, Superbia. 

Superbia  Deo  exeerabilis.  2.3 

Superbi  illufores,liue  irrifores.  HJ»1 


Deus  cur  praecipue  dicatur  fuperbis  refiflere.  ibid.6 

Supcmacaneum. 

Superuacanea  quae.  90,27 

T 

Taciturnitas. 

Taciturnitas  laudatur.  54,15.  &  feq. 

Tentatio. 

Tentatio  deprecanda.  10,10 

Tentationes  minime  quaerendae.  ibid. 

Tentatio  eximium  Dei  beneficium.  11,1  j 

Tentationes  valde  vtiles  funt.  ibid.15 

Tentationes  pro  aerumnis  ,  mole  Iliis  calamitatibus  ,  Sc 
quidquid  aduerfi  accidere  poteft  in  vita.  27,1 

Tentationem  fufferre  quid.  ibid.4 

Tentationis  vox  large  lurnta.  ibid.  6 

Tentationis  nomine  quid  intelligendum.  19,3 .&  feqq. 
Quibus  modis  perficiatur  tentatio.  31,1 

Intus  afficimur  a  tentatione.  32,3.&7 

Thefaurus. 

Thefauri  nomine  quid  fignificetur  apud  profanos  feri- 
ptores.  173,1» 

Thefaurus  bonus  &  malus.  ibid. 

Thefauri, flauiflae  antiquis, &  cur.  ibid.7 

Thefauriaare  in  facris  idem  quod  recondere.  ibid. 

Tonor. 


101,3 


U7.1J 

ibid.15 


37>t9 


115,1 


Superborum  improbitas  graphice  diferibitur.  ibid.5  Veflium luxus  me*a  leuitas. 


Timor  requiritur  ad  iuflificationem. 

Toph. 

Tophjtympanum. 

Topheth  inferorum  fedes  ampliffima. 

Transmutatio. 

Tranfmutatio  apud  Deum  nulla. 

Tributum. 

Tributa  foluendi  praeceptum. 

Triremis. 

Triremium  inuentor  quis. 

Triflitia. 

Triftitia  poenitentiam  operatur  in  falutem.  86,21 

Tybareni. 

Tybarenoru  fenes  ex  altis  turribus  deficiebatur.  1 30,13 
V 

Velocitas. 

Velocitas  loquendi  periculofa.  40,13 

Verbum. 

Verbi  nomine  quid  intelligi poflit.  38,9 

Verbum  Dei  quomodo  audiendum.  :  39,  t.Sc  feq. 
Verbum  Dei  auditum  opere  adimplendum.  45.  v.  12 

Veritas. 

Veritas  pro  legis  obferuantia.  197,5 

Veftis. 

Veftis  candida.  64,7 

Laetitiae  caufavfurpari  folita.  ibid. 

Homo  non  ex  veftibus,&  dignitate,  fed  ex  fe,  &  virtute 
fua  penfandus.  65,1  o.&  feqq 

fyv.3,4 


Vexatio . 


Index  rerum. 


/  Vexatio. 

Cur  Deas  fibi  etiam  cariffimos  vexari  agitarique  patia¬ 
tur.  n,3.iz,4.&  feqq. 

Vix. 


Vias,  fiue  itinera,  i.hum,anae  vitae  a&iones. 

26,11 

j.  Vidua. 

Viduae  Deo  cura;  funt.  56,1 1 .  Sc  1 7 

Vir. 

Viri  nomen  vtrumque  fexum  frequenter  corr 

iplcclitur. 

27,3.45,10 

Viri  boni  proprium; 

1W 

Virginitas. 

Virginitas  munus  Dei  praeftantilllmum. 

$.6*7 

Virginitas  Chriftiana. 

128,2 

Virtus. 

Vera  virtus  quae. 

45,6 

Vifitandi  titulus. 

Vifitandi  verbum  quid  denotet. 

56,  xi 

Vita. 

Vita:  integritas  ad  impetrandum  vtilis. 

i$>,4 

Vitae  breuitas.  1438^160,10.161, 

,i.&feqq. 

Vita  Chriftiana  quomodo  reifte  inftituenda. 

75M1 

Vita  humana  rotae  fimilis. 

1X7,9 

Vita  noftra  ludtu  &  lacrymis  digna. 

IJI,2- 

Vita  haec  mortalis  lacry marum  vallis. 

!52,12 

Vita  humana  araneae  tela:  fimilis. 

160, II 

Vita  humana  vapori  fimilis. 

161,6 

Vita  humana  vmbrae  fomnium  appellatur  a 

Pindaro. 

161,7 

Vitam  hanc  fabulae  fimillimam  effe  aitTmp.  Odauius. 

162,10 

Bullis  fimillima. 

ibid.  (2 

Apoftolorum  vita  fidelium  typus. 

165,9 

Vita  haec  fementi  comparatur. 

178,12 

Vitio. 

Deus  amicos  fuos  etiam  in  hac  vita  vlcifcitur. 

144,6 

VnBio. 

Vn&ionis  vfus  apud  haereticos  olim,ac  Gentiles.  191,19. 
&feq. 

Vocatio . 

Vocatio  dfcplex.  38,7 

Vocationis diuinae  beneficium.  148,1. &feqq. 

Voluntas. 

Hominum  voluntatibus  Deus  fe  obfequentem  praebet. 
15,16 

Voluntas  caeleftem  quendam  diuini  amoris  ardorem 


concipit. 

Voluptas . 

i7'»M 

Voluptas  fpiritalis. 

Voluptas  fatuae  mulieri  fimilis. 

Re&e  voluptates  damnantur. 

15,18 

34,10 

»55>,4 

Vota, vide  Preces. 

Z 

Zachaus. 

Zachaa  fides  &  iuftificatio. 

103,4 

Zelus. 

Zelus  amarus  quid, 

125,2 

Ex  Epiftolis  B.  Petri  \jAp>ftolr. 

A 

.  .  Abigeus.  ■■ 

Abigei  ac  horreorum  e^il^tpres  oculisrpriuati.  475,4. 


Abraham, olim  Abram.  204,3 

Abraham  circumcifionis  pater.  307,4 

Abraham  omnium  primus  nominatus  fenex.  37 

"  Abjlinentia. 

Abftinentia  quam  necefTatia.  422,4 

Vttiu  abftinctiae  contrarii. mala  plurima  procreat.423,6 
Acceptio  perfonarum. 

Nulla  apud  Deum  perfonarum  acceptio.  2  3  8,8 

'  Acquijttio. 

Acquifitio  quid.  270,13 

AFlio. 

Aftioues  internae,  tk  quatenus  humans  legi  fubieds. 
277, 

Studium  bonarum  adionum  quid  efficiat.  433,39 
Praemium  noftrarum  adionum  quale.  43  5 ,3 

Adamianifeu  Adamita. 

Adamianorum,feu  Adamitarum  turpitudo.  4 89,6 
Adhortatio. 

Adhortatio  modefta  laudatur.  a.73,4 

Adolefcens. 

Adolefcentum  proprium  quid.  376,1 

Adolefcentes ,  pro  inferioribus  clericis.  387,1 

Adolefcentibus  praecepta  tradit  Apoftolus.  386,1 

Adttena. 

Aduenae  qui.  207,1 6.&  feqq.209,8.273,2 

Aduentus  Chrifti. 

Aduentus  Chrifti  cur  fenefcfcnte  iam  mundo  poft  tot 
faecula  fuerit  deftinatus.  225,2 

Quod  &  quale  tempus  fuo  ad  nos  aduentui  pr^finie- 
rir,fcrutari  funt  Apoftoli.  ibid.4 

Aduentus  Chrifti  quibus  reuera  falutaris.  244,5 

Aduentus  Chrifti  vaticinia  compleuit,vmbra  veterisTe- 
ftamenticeftauit.  418,1.  &feq. 

Idem.-caeleftia  bona  attulit.  ibid.5.  &feq. 

Aduentu  Chrifti  nihil  certius.,  493,2 

Aduentum  Chrifti  fabulofum',  vnde  illufores  colligant, 
ibid.  3 

Aduentus  Chrifti  improuifus,&  quare.  jor,i.&z 
Aductus  Chrifti  partim  timedus,partim  amadus.  504,2 
Aduentum  Chrifti  quomodo  quis  diligat.  506,4 

Pofterior  Chrifti  ad  nos  aduentus  deferibitur.  ibid. 
Aduentus  Chrifti  expcdandus,&  optandus  eft.  ibid.z 
Aduentus  Chrifti  tarditas  ad  ele&orum  falutem.  509,« 
Aduerfa. 

Aduerfa  aequo  animo  ferenda.  118,7.226, 1 3  .186,1 

Minime  formidanda.  ibid.8 

Aduerfa  huius  vita:  parum  duratura.  322,9 

Rerum  aduerfarum  probanda  tolerantia.  3 16,  f 
Cur  gaudendum  in  aduerfis.  3  64,4 

Rerum  aduerfarum  tolerantia  fuadetur ,  &  in  iis  per¬ 
ferendis  conflantia.  3  65 ,1.  &  feqq. 

In  aduerfis  Chriftiano  laetandum.  368,1 

Deus  interdum  aduerfis  probos  ad  faniorem mentem 
reuocar,  .5x0,4 

Adulterium. 


Et  verborum  notabilium. 


Adulterium . 

Adulterij  crimen.  300,5 

Adulterij  radix, vultus  contemplatio.  475,2 

tAZones. 

ALonum  multitudo  vnde  orta.  471,4 

*AEtas. 

Astas  puerilis  quid.  308,4 


Astas  fenilis  obferuantia  &  veneratione  digna.  376,1 


Apoftolosfuos,pifcatoreshominuDeusnucupat.38o,ro 
Apofloli  quales  fpeculatores  extiterint  in  monte  Tha- 
bor.  44z,i.&fcq. 

Apoftolorum  trium  in  monte  Thabor  qualitates.  447,6 
Cur  tres  ramum  adhibiti.  ibid.&  fcq. 

Inter  Apoftolos,Prophetas,&  Philofophos  quale  di- 
ferimen.  450,19 

Apoftolici  muneris  quanta  follicitudo.  49  i>i 

Apud. 


cs£ternitas.  ■ 

Asternitatis  haereditas  quantum  ab  humana  hereditate 
diffidear.  338,9 

Sterilitas  Dei  fucccffionc  caret.  498,1.49  9,10 

^Ambulare. 


Ambulare  iuxta  proprias  concupifcentias  quid.  393,1 
Amen. 


Arnen  quid. 

Amictu ,  Amicitia , 

Amici  qui. 

Amicitia  in  xs  incidenda.  Peluf. 

Amor . 

Amor  Dei  duplex. 

Anachoreta. 


36i,i8.&feq. 

248,8 

5i4>4 

4li,i6.&  feq. 


Anachoretarum  yfus  circa  ftudia  pietatis.  425,4 
Angelus. 

Refipifcere  potuerunt  Angeli  mali.  462,4 

Angelorum  lapforum  nullus  peccati  veniam  adeptus. 
463,1  o.&  quare.ibid.  &  if,  1 2 
ludicium  portare  quare  noh  dicantur  Angeli.  471,3 

Anima,  &  Animus. 

Animi  magnitudo  &  conflantia  auropretiofior.  220,6 
Anima:  falus.  22j,i.5cfeq. 

Animi  caftitas.  '  247,1 

Animus  ab  omni  labe  perpurgandus.  149,9 

Internus  animi  ornatq^  comm.endatur.  304, 1 
Animus  qualis  efle  debear.  305,6 

Anima:  pulchritudo  quae.  313,4 

Ailimi  pulchritudinem  Dens  ntirrficc  probat.  ibid.5 
Chrifti  anima  ad  inferos  penctrauit,  ibiqueprxdica- 
uir.  ,  318,1 

Qualis  prxdicati'6  fueiiH  •  r  341,14 

Chrifti  anima  quandiu  haeferit  apud  inferos.  352,29. 
&  feqq.  :  •  :':- 

Anima  Chrifti  a  corpore  feiundafuir.  328,11 

Anima, pro  homine.  33  3,45 

Odo  animae  falnx  fadae  per  aquam.  ibid. 

Animorum  immortalitas.  350,11 

Aduersus  anirriam  militare  quid.  373,5,7 

Animae  Deo  commendanda:  in  benfefadis.  ibid.12 
Animas  fideles  Deus  bona  fua,  vineam  fuam,  familiam 
(i.iam,&  fponfam  fifitm  nominat.  380,10 

Infirmitas  animi  in  quiBufdam  notatur.  413,7 
Animae  inflabiles, pro  atgris  &  imbecillis.  476,11 

.Amifles. 

Antiftitum  mores.  385,8 

‘  Apelles .  , 

Apellis, &  fe datorum  error  refellitur.  338,11 

Apoftolus. 

Apoftolis  fua  cuique  prxdeftinatio  patefada.  io6,n 
Apoftolis  nonnullorum  aeterna  eledio  perfpeda.ibid,i'5 
Apoftoli  regibus  praeferuntur, ac  Prophetis.  '  .224,7 
Apoftoli  cut  praedicentur  beati.  ibid. 

ApoftoIorunVmumis.  ’  3 7$,t6 


Apud  'Domimm,pco  d  Domino.  472,5 

Aqua. 

Aqua:  baptifmalis  vis.  247, 1 

Aqux  nomen  multifariam  accipitur.  49J>8.&  feqq. 
Aqua  terrae  amidus.  ibid.7 

Arbitrium  humanm. 

Humani  arbitrij  potcftas.  494,8,295,15 

Archijynagoguu. 

Archifynagogi  quanta  fuerit  authoritas.  359*8 

Archontid. 

Archonticorum  error.  3  37, 13 

Arnobius. 

Arnobius  reficiendus.  500,6 

Anius. 

Arrij  foeda  mors.  458,10 

Arrianorum  feda.  471,3  .quando  inceperit.513,13 

tA fcenjio. 

Afcenfio  Chrifti  in  caelum.  3.38, 10.  nonnullorum  circa 
eandem  fomnia.  in  fequentib. 

Admirabilis  vocatur  ab  Ecclefia.  339,18 

Auaritia. 

Auaritia  in  Clerico  atque  Ecclefiaftico  impia ,  Sc  facri- 
lega  cenfenda.  383,21 


Auri,  margaritarum,  &  veftium  pretiofarum  vfus  foemi- 
nis  interdicitur.  303,8 

Auxilium. 

Auxilklm  Dei  promptum.  433,40 

B 

Babylon. 

Babylonis  nomine  vrbs  Romana  occulte  indicatur. 
404,1.  reiicitur  Vdalrius  Velenus  haereticus,  quidu- 


plicem  Babylonem  fuifle  feribit. 

ibid.2 

Balaam. 

Balaam  filius  Bofor  aut  Beor. 

477,5 

Balaam  anarus. 

ibid. 

Balaam  an  verus  Dei  vates,necne. 

ibid. 

Balaam  vere  ma?us,&  cuias. 

ibid. 

Balaam  quo  modo  dicatur  a  beftia  fimul  8c  Angelo  cor- 

reptus. 

478, i.&  2 

Balaam  maledicere  volens  benedixit. 

ibid.5 

Balaami  confilium  peruerfum. 

479,6 

Balaam  cur  Propheta  didus. 

ibid.7 

Baptifmus. 

Baptifmi  beneficium.212,4.  eius  beneficij  caufa.  ibid. 
Baptifmus  quid  operetur.  213,15 

Baptifmi  vis.  270, 10.249, 2.&  feqq. 

Fideles  in  Baptifmo  renafeuntur  ex  Spiritu  fando. 
ibid.3 

Baptifmus  rede  adminiftratur  alaicis,  &  a  fceminis. 
270,8 

Baptifmus  illuminatio  nuncupatur  a  SS.Patribus.271, 20 
b  h  Baptifmum 


Index  rerum 


Baptifmum  lucis  principium  vftcat  Areopagita,  ibid. 


Baptifmi  vis  diuina.  5  U*7 

Baptifmus  rite  expiatis  caeli  ianuam  aperir.  3  37,219 
Baptifmus  Chrifti  refurrcAioriem  quodammodo  ad¬ 
umbrat, &  illius  firailirudinem  exprimit.  ibid.26 
Baptifmi  effedus.  417.1 1 

Baptifmi  Sacramento  aditus  in  caelum  patet.  4  34,1 

B  a  filius  Imp. 

Bafilij  Imp.  exitus.  4f9>Ir 

'Beatus. 

Beatorum  hsreditas  immarcefcibilis  eft ,  &  incontami* 
nata.  »15,« 

Beatitudo. 


Caritas  omnium  quodammodo  virtutum  parens,  $53,1 
Caritas  quid.  ibid. 4,7 

Caritatis  vis.  ibid. feqq. 

Caritati  proprium  quid,  cx  Hieron.  ibid.a 

Caricas  peccata  operit,  ac  delet.  }J4,t7.&  (cqq. 

Caritas  pro  beneficentia,  3  J4,ii 

Caritas  Chriftiana  vbi  cerni  potiffimum  poflit.  42 4. j 
Caritas  Dei  filios  facit. ' 

Caritatis  officia  qus. 

Caritas  Dei  in  filio  fuo  data. 

Caritate  nihil  validius. 

Caro. 

CarO,pro  homine. 

CaFUtas.  v.  Tudiritia. 


ibid. 

ibid.g 

44f>»4 

5c9)7 

*74,9-*33>4S 


Falfa  beatitudinis  perfuafio  eorum ,  qui  in  voluptatibus 
verfantur.  410,11 

Beneficium. 

Beneficia  diuina  gratiarum  adione  digna,  &  laudis  fa- 
crificio.  211,4 

Beneficium  Chrifti  fidelibus  priuatim  attribuitur.  244,1 
Diuinorum  beneficiorum  vis  ad  amorem  &  obfe- 
quium  extorquendum.  ibid.7 

Benefadajquid  fignificent,  374, 1 5 

Chrifti  beneficia  fuis  nominibus  teftatur.  413,4. 
Iifdem  fibi  audoritatem  conciliat.  ibid.j 

Diuinorum  beneficiorum  diftindio.  417,13 

Quam  vim  habeat  diuinorum  beneficiorum  recqf- 
datio.  f  09,54 

Binarius  numertu . 

Binarius  numerus  quid  denotet.  227,5 

Bona. 


Falfa  bonorum  Ecclefiafticorum  diftributio  arguitur. 
424, 2.&  feqq. 

Bonorum  mortalium  inftabilitas.  50^,6 

C 

Caritas. 

Cscitas  quid  comprehendat.  426,6 

Caecitas  Sodomitarum  qualis.  468,1 


Calamitas. 

Calamitatibus  vexantur  fideles. 


4°i,J 


Caluinus ,  &  Caluiniani. 


Caluiniani  reprehenduntur.  239,13 

Cakiinianorum  blafphcmia  de  morte  Chrifti  corporea 
reprehenditur.  242,3 

A'guunrur  mendacij  Chriftum  a  folo  Patre  efic  tu- 
fcitatum.  246,11 

Caluinus  &  Beza  circa  adiones  diuinas  refutantur. 
4J3,4i.&feqq. 

Canities. 


Hominum  canities  prudentia  definitur  a  Salomone. 

37<J,2 

Capillus . 

Capillorum  ornatus.  302,1 


Carcer. 

Catcerquid.  328,1 

Caritas. 


Caritas  in  aduerfis  perferendis  praecipue 
Caritas  diuina  commendatur. 

Charitas  diuina  eundos  allicit. 

Caritas  fraterna  Chriftianorum  propria. 
Caritas  ante  omnia  praecipitur. 


eminet. 226,14 

243»* 

248,5 
ibid.j 
352,1. &fcq. 


Cataratta, 


Catarada  quid. 


Catena. 


49J.I 


Carens  &  rudentes  inferni  metaphorice  intclligcndi. 
463,12 


Cephas. 


Ccphas,id  eft,petra,faxum,rupes.  204,1 

Chriflus. 

Chriftus  rediuiuMsremeauir  ad  fuperos.  226,11 

Chriftus  quomodo  ad  nos  mifliis.  218, feq. 

Chriftus  Angelorum  caput. 

Chriftus  Angelorum  delicis. 

Chriftus  fidelium  Pater. 

Chriftus  frater  &  Pater  nuncupandus. 

Chriftus  agnus  non  nifi  myftice  dicitur. 

'Chriftus  ab  omni  labe  purus  ac  integer  fuit. 

Chrifto  fidelem  feruitutem  debemus. 

Chriftus  vnacum  Patre  ac  Spiritu  S.feipfum  ab  inferis 
excitauit.  246,12.13 

Chriftus  in  omnes  fimul  iuftos  redundat.  247,16 
Chrifti  fides  ac  dodrina  Euangelica  non  recens  nata, 
fed  perennis.  251,7 

Chriftus,olim  Chreftus,  &  Chriftiani  Chteftiani  nomi¬ 
nati  a  Gentilibus.  259,1 

Chriftus  lapis  viuus.26i,5.  Item  lapis  angularis,  ibid. 

Chriftus  quomodo  dicatur  eledus.  ibici. 8 

Chriftus  pretiofus  dicitur.  265,3 

Chiiftus  cur  peccata  noftra  fuper  lignum  tulerit. 

v'  • 

Chriftus  Paftor  &Epifcopus.  295,18.296,26.297,38. 
&  feqq. 

Chrifti  magnitudo  gloris  deferibihir.  337,1 

Chriftus  cur  dicarur  federe  ad  dexteram  Dei.  ibid.i 
Chriftus  non  corpore  folum  pafltis  eft,fed  animo  etiam- 
magno  quodam  dolore  fuit  affedqs.  .341,3 

Chi  iftus  quoinodo,&  quo  frudu  prsdicaucrit  apud,  in  - 
feros.  *•  349,11 

Chrifto  vtrumque  nomen^Dei  Sc  Saluatorisj.competir. 
4i4jiT 

Circa  Chrifti  perfonam  aberrarunt  Arriani}  culpan¬ 
tur.  ibid. 

Dei  &  Chrifti  cognitio  ad  fide  requifita.4i5,5.&  feq. 
Chrifti  dignitas  ratione hypoftafeoss  418, 6.&  feqq. 
Chrifti  fplendor  &  gloria  in  monte  Thabor  quales. 
44i,6.&feqq. 

Chriftus  qualem  honorem  acceperit^  Patre,  ibid.i.7 
Chriftus  cur  filius  diledus,  445 ,14 

Chriftus  parerns  delicis.  44<’JIf 

Chriftus  omnium  magifter.  ibid.  1 7,19 

Chi  iftus  an  folus  audiendus.  ibid. 

Chriftus  quomodo  mori  dicatur  pro  omnibus,  &  pro 
inultis.  500,5 

Chrifti 


ibid.14 

ibid. 
H7,3 
ibid. 5 

242,6 

ibid.7 

243,8 


Et  verborum  notabilium. 


Chrifti  aduentus.  v.  Aducntus  Chrifli. 
Chiifti  gloria,  v.  Gloria. 

Chrifti  innocentia,  v.  Innocentia. 

Chrifti  meritum,  v.  Meritum  Chrifli. 
Chrifti  mors.v.  Mors  Chrifti. 

Chrifti  paflio.  v.  Pajfto  Chrifli. 

Chrifti  patientia,  v.  Pattentia. 

Chrifti  refurrcdlio.  v.  Refurrefho  Chrifli. 
Chrifti  reuelacio.  v.  Reuelatio  Chrifli. 


Chriflianus. 

Chriftiani  faccrdotes  didti.  464,16 

'Chriftiani  fandti.  3.70,16 

Chriftianorum  cultus  vbi.  304,11 

Chriftiani  cur  olim  irrifi  apud  Gentiles.  325,5 

Chriftiani  olim  inuifi apud  infideles.  368,1 


Chriftiani  nomen  imperate  Tiberio  primum  inuentum. 

ibid.  6  '  • 

Chtiftiani, Prophetas  olim,  &  Reges  Chrifti  nuncupati, 
ibid. 

Chriftianorum  vitadeferibiturab  Auguft.  369,9 

Chriftianarum  virtutum  exempla  quantopere  requi¬ 
rantur  in  Epifcopo.  38  5,8 

Chriftianorum  ex  Iudaifmo  conucrforum  fttidium. 
448, 7. &  feqq. 

Clerus. 

Cleri  nomine  qui  fignificctur.  383, 3. &  feqq. 


Coelum ,  v 

Coelum  non  interiturum  vnde  Ariftoteles  colligat. 
49j,i.&  3 

Coeli  nomen  varie  accipitur.  49  4,1.  Sc  feqq. 

Coelorum  nomine  non  iignificari  aerem  rciicitur.ibid.5 
Coelorum  tran (iturorum  nomine  quid  iritelligatur. 
501, 3. Sc  feqq. 

Coelum  Empyrqpm 'nunquam  interiturum  ,  nec  rOno- 


uandum.  502,9 

Qui  coeli  ignis  ardore  foluendi.  506,4 

Noui  coeli, &  noua  terra  quae.  507,1 

Coelum  proucre.  jbid.3 

Coeli  motus  poft  iudicium  ceftaturus.  508,10 


Cognatio. 

Noftra  cum  Deo  cognatio  qualis.  418, 9.  Quanti  illa  fa- 
eiendar.41 9,10. illius  cognationis  caufa.  ibid.n 

Cognitio. 


Cognitio  Domini  Sc  Saluatoris  noftri  Icfu  Chrifti  com¬ 
mendatur. 

Colaphizare  quid. 

Comeffatio. 

Comcffationum  vitium  reprehenditur. 

Communio. 


5W 

286,6 


345  >7 


Qua:  in  vita  communio.  41 6,6.Sc  fcq. 

Condonator. 

Concionatoris  qualitas.  436,4 

Veri  concionatoris  frudhis.  437,5 

Concupifitntia. 

Carnis  concupifcentia  crucifigenda.  410,11 

Concurfa. 

Concurfus  diuimis  quid  efficiar.  433>44 

Confejfio. 

Confellionis  vis.  461,13 

Coniugium,  Coniux. 

Coniugij  fides.  300,7 


Coniugum  mutua,  officia.  308,1 

Conniuentia. 

Conniuentia  in  religione  reprehenditur.  426,7.  eiuf- 
dem  mala.  417,8 

Confcientia. 

Conficientia  bona  retinenda.  325,3 


Confilium. 

Confiliorum  Apoftolicorum  communicatio  cur  fis  dia. 


413,6 

Conftantij  infelix  exitus.  459, n 

Conftanrim  Copronyrai  exitus.  ibid. 

Conflantia. 

Conftantiae  ac  fortitudinis  exempla  in  Apoftolis  ac 
Martyribus.  321,11 

Conftantia  fiuadetur  in  tentationibus.  361,1 


(onfuetudo. 

Vetus  Magiftratuum  Sc  Iudicum  confuetudo  in  iure 


dicendo.  290,10 

Qmtinentia. 

Continentiae  frudlus  &  vtilitas.  z7j,8 

Conuerfatio. 

Conuerfationis  modus.  302,4 

Conuerfatio  bona  &  fan dia  quae.  >  505,7 

Conuerfatio  a  pietate  diftinguitur.  ,  ibid. 9 

Coriuerpo. 

Ad  conuerfionem  voluntatis  nofttae  aftcnfus  requin- 
tur.  295,17 

Conuttia  &  probra,  v.  Iniuria. 

Cor. 

Cor  purum  quod.  248,8 

Cor  terrae  quid.  530,13 

Corpus. 


Corpora  caeleftia  inferiora  non  penitus  pereuntia ,  fed 
innodanda.  501,1 2. repurganda  tamcn.503,i4.&feq. 

Creatura . 

Creatura  humana,id  eft, Principes  ac  mitgiftratus.  276,2 


Credentium  honor;  266,2 

Crux. 

Crux  vidtoriae ,  fignum  Si  fceptrum  quodammodo  re¬ 
gium.  291,31 

Crux  Chrifti  gemina.  291,36 

Crucis  Chrifti  vis  ac  poteftas.  ibid.39 


Qtpiditas. 

Cupiditates  temperantia  &  moderatione  adftringendx. 
230,6.i7Z,i.&  feq.344,i.&  feqq. 

Hominum  cupiditates  quid.  344,4.  &  fcq. 

Cupiditatis  mundanae  quamgrauemalum.419,16.  A  fi¬ 
delibus  euitanda.  •  ibid. 17. 


Cultus. 

Foeminarum  cultus. 

Externi  cultus  ac  ornatus  ratio. 


302,1 

ibid. 


Curiofltas. 

Curiofitatis  vitium.  367,8 

Cuftodia . 

Cuftodia  diuina.  216,5 

D. 

'Damon. 

Daemone  faeuire  in  homine  cur  Deus  permittat.  217,14 
li  h  2  Qua 


Index  rerum, 


Qua  ratione  daemones  Chrifti  ad  inferos  defcenfu 
affedi.  350,11 

Daemonum  poenx  ac  fiipplicia.  397,14. &  feq. 

Cur  daemon  qui  quo  plures  decipit ,  eo  acerbius  tor¬ 
quetur  apud  inferos  ,  tam  auide  tamen  aliorum  per¬ 
niciem  quxrat.  400,11 

Fide  obluctandum  dxmoni.  400.v.9,i 

Quaartecum  daemone  dimicandum,  &  quid  preci¬ 
bus  facris  adnedendum  fit, docetur.  ibid. 

Strenue  aduerfus  daemonem  pugnandum.  401,1 
Daemones  refipifeere  potuerunt.  461,5 

Daemones  non  natura  mali.  465,14.473,3 

Decretum. 

Decretum  iuftitiae  praenotionem  fequitur  meritorum. 
461,5 

Delicia. 

Deliciae  caeleftes  quantum  differant  a  terrenis.  21 5 ,10 
Defideria. 

A  defideriis  carnalibus  abftinendum. 

Defideria  carnalia  quae. 


213,3 
ibid. 
ibid. 7 
544>5 


Defideria  carnalia  aduerfus  animam  militant. 
Hominum  defideria  quae. 

Detratlio. 

Detradio  quantum  fugienda.  256,11 

Detradionis  vitium.  367 ,7 

Vide  ObtreBa.no. 

Dettf. 

Deus  verax. 

Deus  fidelium  ac  iuftorum  Pater. 

Deus  fc  malis  imitandum  praebet. 

Deus  Pater  appellari  voluit  afidelibus. 

Pater  quomodo  dicatur  iudicaturus. 

Deus  abfque  perfonarunvtefpedu  iudicaturus. 

Deus  mentem  infpicit. 

Dei  conficientia  quae. 

Dei  beneuolentia  &  camas. 

Deus  omnium  bonorum  audofc. 

Dei  benignitas  erga  fideles. 

Deus  non  eft  audor  malorum. 

Dei  vox  ad  homines  qualis. 

Deus  loquutionis  organis  deftituitur. 

Deus  dolens  infligit  fupplicia. 

Dij  alieni, pro  falfis  de  Deo  opinionibus.  484,1 

Dei  verbo  creari  dupliciterpoteft  accipi.  49  5,11 

Deus  quomodo  dicatur  expedare  poenitentiam.  499,4 
Dei  voluntas  ratione  fui  efficax  eft ,  non  ratione  homi- 
•  num. 

Deus  quomodo  velit  omnes,  faluos  fieri. 

Deificationis nomine  quid  fumatur.  419,15 

Deifanditas.  v.  Sanctitas. 


.  Diabolus,. 

Diabolus  aduerfiarius  nofter.  396,9 

Diaboli  immanitas  ac  fieuitia.  397,10 

Dies. 

Dies  boni  qui.  317,8 

Dies  Noe  qui.  3  33,44 

Dies  iudicij,  pro  tempore  iudicij.  497,6 

Extremus  mundi  dies  qua  ratione  cxpedandus.5o8,i 
Dilectio. 

Diledio  proximi.  148,6 

Diledio fraterna, eiufdemque  commoda.  311,15 

Dtluuium. 

Diluuio  obrutorum  non  pauci  falui  fadi.  350,20 

In  diluuio  multi  innocentes  perfer  ut  cu  impiis. 466, 5 


Diluuij  caufie  materiales  dux.  ^5  t 

Mundum  diluuio  pcriilTc  quomodo  intelligendum. 

496,3 

Difciplina. 

Difciplina  Chriftiana  a  Sibylla  extollitur. 

Difcieiio. 

Difcretio  quoad  diuina  qux. 

Boni  difpenfatores  qui. 

Disfutatio. 

In  difiputationibus  modus  adhibendus. 

Dmes. 

Diues  apud  Deum  quis. 

Doclor. 

Dodoris  fieu  Epifcopi  mUnus  non  euiuis  pennifliim. 
314,10 

Dodorum  munus  quod.  359,1  Sc  feq'q, 

Dodorum  praemium.  386,1 

A  docendi  muncre.arceanturmulieres.32  4,20.  &  feq. 
Docendi  concionandique  facultas.  359,1 

Doflrina. 

Dodrina  Euangelica  a  Prophetis  minirtrata. 

Dodrinae  Chriftijnx  vis  ,  Sc  efficacitas. 


3^5.6 


422,12 

388,  r8 


3H»i« 


305,10 


227,7 

346,1 


'231,12 

233.1 

134.1 

237.1 
ibid.  2 
238,8 
ibid. 9 
284,12 

319,5 
402,1 
4I3>7 
433,4° 
445, 8.&  leqq. 
ibid.10 
467,7.8 


5°°,7 

ibid.8 


Inter  dolum  &  fraudem  quid  interfit. 
Dolus  quantopere  vitandus. 

Dominatio, 

Ambitus  dominandi  reprehenditur. 
Dominatio  pro  diuinitate. 


*55>7 

317,11 


383,1 

47°>M7M 

263,18 

458,10 


258,i3.345,6.394,i 

ibid. 
ibid. 


Domus  fpiritualis  quid. 

Donatisla. 

Donatiflarum  quorundam  exitus. 

E 

Ebrietas. 

Ebrietas  quid. 

Ebrietatem  diffiiadet  Apoftolus. 

Ebrietas  qui  vetari  poffit,ex?Anacharfe. 

De  ebrietate  multa  ibi ,  &  in  feqq. 

Ecclefia. 

Ecclefia  Catholica  verbo  ,  &  feripto  Sc  tradito  plurima 
fua  dogmata  confirmat.  241,19 

Ecclefia  in  Babylone  cocleda  qftae.  404,1 

Ecclefiaftica  difciplina  quid.  492,2 

Efficacitas. 

Efficacitas  Chrifti  in  quibus  eluceat.  443,4 

Illam  Apoftoli  praedicarunt.  ibid.5.&  magnitudinem 


ibid.7,&fcq. 

106,13.  Sc  feq- 
ibid. 
209,5 
110,9.604 

ibid, 10 
3/1,10 

Eledionis  acceptio  in  quibufdam  redarguitur.  417,'* 
Eledio  ad  gloriae  polfeffionem  refertur.  4  3 1,  -8 

Eledio  quomodo  iuftificatione  prior.  ibid.29 

De  cledione  Sc  prxdeftinatione  sefus  Audoris.432,32 
Elementa 


effis  viderunt. 

Elettio. 

Eledi  qui. 

Eligi  qui  proprie  dicantur, ex  Aug. 
Eledionem  prxfcientia  fequitur. 
Eledionis  caufa,&  effedus. 
Elledionis  finis,  &  obiedum. 

Eledi  cur  tot  difficultatibus  impliciti. 


Et  verborum  notabilium. 


Elementa. 

Elementorum  foluendorum  nomine  quid  intelligatur. 

501 ,6 

Elementa  nimio  ignis  ardore  colliqaefccnda.  506,4 
Epicurus. 

Epicuri  dogma  circa  amicitiam.  249,9 

Epifcopus. 

Epifcoporum  honor.  a8.'.,8 

Epifcoporum  munus quod.297358.&feqq.3  23,’2.377,  - 
4.379,1. 

Epifcoporum  dignitas.  377,  6. fratres  &  coepifcopi  no¬ 
minantur  a  Pontificibus.  ibid. 

Epifcopi  vnitierfalis  nomen  tanquam  prophanum  Sc 
facrilegum  deteftatur  Greg.Pontif.  ibid. 9 

Epifcopi  omnesordinis  chara&ere  aquales.  $78,15 
Epifcoporum  proprium  quid.  581,11 

Epifcoporum  folicitudo  fpontanea  efTe  debet  non 
coa£fca.  ibid.n.&  fecjq. 

Epifcoporum  negligentia  quam  grauis.  45  ',i.&  feq. 
Epifcoporum  tranflationes  deteftandx.  4  ?  8  5.  &  feqq. 
in  Epifcoporum  mutatione  vtilitas  Ecclefix  fpedanda. 
4$9>*i 

Epifcopum  in  fua  Ecclefia  perfiftere  atquum  eft.  ibid. 12. 


exemplo  Petri  Apoft.firmatur.  ibid  13 

Epifcopus  prodeffe  debet,  non  praeefle.  492.2 

Epiflola. 

Epiftolae  vtriufque  fcopus.  4 92,1 

Eraclius. 

Eraclij  foeda  mors.  45  9,11 

Efca . 

Efca  fpiritualis  quid.  163,18 

Euchariftia. 

Euchariftix  Sacramentum-,  fidei  Sacramentum  nomina- 
tum,&cur.  223.1  5 

Eunomius. 

Eunomij  exitus.  459,11 

Exemplum. 


Exemplorum  vis.30!, 8.305. i.&feqq.325, 3. 381,13.385,7 
Exire. 

Exire, tntrare,ingredt, egredi,  Hebraifmus  in feripturis  fre¬ 


quens, quid.  294,5 

ExpeBatio . 

Expe&atio  quid  exigat.  5°6»t 

Expe&ationis  modus.  506,1 

Extremum  Indicium. 

Extremi  iudicij  ordines  duo.  2 1 7,10 

Extremi  iudicij  recordationis  vis.  238, 9. &  12.508,1.53 

Exultare. 

Exultare  quid.  365,13 

F 

E  acinus. 

Facinorum  poenae.  285,1.  &  feqq. 

Facinerofi  nomine  quid  comprehendatur.  367,6 


Fenefira, 

Feneftras  mentium  oculi. 

Fides. 

Fidei  nomine  quid  Petrus  intelligat. 
Fidem  noftram  explorat  Deus. 

Fides  quid. 


475>* 

216,7 

219,1 

121,1.424,8 


Fidem  fequitur  diledio.  .  r  221,4 

Fides  admirabilem  Chrifti  amore  inanimo  cxcitat.ibid.5 
Fidei  finis  quis.  223,1 

Fidei  Catholicae  confirmatio  ab  antiquitate,  &prifco- 
rum  vatum  authoritate.  223,1 

Fides  Chciftiana  antiquiflima.  224,9 

Fides  in  lege  naturx  quamplurimis  liberaliter  conceffa. 
2  25,10 

Fides  8c  obedientia  differunt.  2  ?  4,5 

Fides  diurnae  beneficentiae  ac  liberalitatis  donum.  244,1 
Deus  fidei  primarius  atidor  ac  largitor.  24  ,7 

Circa  fidem  perpetua  dodrina  Auguftini.  ibid  9 
Fides  bona  caeleftia  fpedat.  250,7 

Fides  quodammodo  immortalis, &  fempiterna.  ibid. 
Fides  viua  quae.  252,10 

Fides  accedenti  ad  Deum  imprimis  neceffaria.  261,4 
in  Fide  perfiftendum.  266,3 

Fidei  vnitas  extollitur  ab  Apoftolo.  3  1  0,5 

Fides  Chriftiana  confirmatur.  ibid. 7 

Fidei  profeffio  externa  ab  Apoftolo  exigitur.  3  25,7 
Fides  Chriftiana  plurimum  rationibus  illuftratur  huma¬ 
nis.  314,14 

Fides  perfuadenda,  non  cogenda.  381,14 

Fidei  vis  ac  poteftas.  401,2 

Fides  fcutum  &  lorica.  ibid. 

Fidei  fimilicudo  &  diflimilimdo  diuerfo  refpedu.  4*3, 
9.  &c  feqq. 

Fidei  perceptio  cui  referenda.  414,13 

Fidei  fundtioqux.  421,7 

Fides  aedificij  fpiritualis  fundamentum.  ibid. 

ProgrefTus  infide.  •'  414,8 

Qux  fides  neceflaria  ad  falutem.  425,1 

Fides  folitaria  nulla  &  inanis.  ibid.4 

Fides  &  cognitio  Chrifti  numquam  inanis  cum  virtuti- 

4:6,10 

Fidelis. 


bus. 


214,8 
216  i 
2195 
230  6 
ibid. 
ibid. 
238,6 
262,12 
2 69,».8c fei  q. 


Fideles  olim  fandli  didi. 

Fideles  Dei  hxreditas  appellantur. 

Fideles  virtute  Dei  cuftodiuncur. 

Fidelium  conftamia  probatur. 

Fideles  decet  efTe  promtos. 

Fideles  peregrini. 

Fideles  milites. 

Fideles  quomodo  filij  adoptiui. 

Fideles  lapides  viui. 

Fidelium  laudes. 

Fideles  omnes  facerdoresmyftic£  acfpiritualiter.  270,9 
Fidelium  titulus  ex  vi  Baptifmi.  ltud^b. 

Fideles  priuato  qilodam  ime  ad  Deum  pertinent.  ihjt3 
Fideles  magiftratibus  fubiiciendi.  279,1 

Fideles  omnes  priuato  quodam  ime  fratres  olim  appel¬ 
lati.  28 1,3. '53,6 

Fideles  conuerfi.  29  4, 1 1 

Fidelibus  commendatur  humilitas.  ,  ,314,35 

Fidelium  mores  ac  vita  laudantur.  $4.6, 1 

Fideles  diuinorum  munerum  adminiftratores.  358 ,14 
Multitudine  fidelium  Chrifti  gloria  &  fandfcitas illuftra¬ 
tur.  ^  ^  417,14 

Fideles  quomodo  monedi  ad  vlceriorem  couerfionem. 
43  0,18.  Circa  prsdeftinatos,&:  reprobatos  quo,id  eo¬ 
rum  a&iones fenfus aliquorum  peruetfus.  430,20 
Fidelium  conditio.  509,  7.  vt  a  periculis  fibi  caneant, 
monet  Apoitolis.  514,1 

Filius. 

Filij  maledi ftionis  pro  hominibus  exeerandis,  477,11, 

Finis. 

351, 6.&  feqq. 
h  h  3  Foemina. . 


Finis  omnium  quid. 


Index  rerum, 


3Q7>4 


219,1 


F omina. 

Fremi  nae  fideles  Sane  filiae  nominandae. 

Fortitudo. 

Fortitudo  &  magnanimitas  praecipitur. 

Fortitudo  Chriftiana,  v.  Conflantia. 

Fratres ,  Fraternitas. 

Fratris  nomen  male  audiebat  apud  Ethnicos.  262,15 

Fratres  qui.  181,3.311,14 

Fraternitas  diligenda.  ibid.v.i/ 

Fiaterna  diledtio  quid  exigat.  ,■  :  ibid.4 

Fraternitatem  diligere  quid.  ibid. 

Fraternitatis  nomen  inter  fideles,  40 1 ,3 

Furtum. 

Furtum  deteftabile  facinus.  367,5 

Futura. 

futurorum  diuifio.  452,4.86  feqq. 

G 

Galatia . 

Galatia, alias  Gallogrxcia, regio.  208,24 

Gaudium. 

Gaudium  commendatur.  212,11 

Gaudium  vnde.  ibid. 

Gaudium  plenum  ac  perfedum  quod.  ibid.&  364,5 
Gaudium  auget  futurae  mercedis,ac  beatae  vitae  expeda- 
tio.  Jdy.u 

Gentiles. 

Gentilium  impietas  reprehenditur.  120.11 

Gentiles  antequam  facris  initiarentur,  Chriflum  ignora¬ 
bant. 

Gentiles  caeci  &  ignorantes.  1345? 

Gentiles  qua  parte  excufari  queant.  268,2 

Gentilium  dij.  31959 

Gentilium  fcelera.  34J-M'3»-34£'V.4 

Gentilium  fabulae.  442, 1. &  feqq. 

Gentiles  aliquando  veri  Prophctx.4y2,5.Deoprxdi&io 
ilia  adferibitur.  453*8 

Gentiles  minus  peccant  qudm  fideles.  488,3 

Gentilium  perfuafio  de  perituro  mundo,  501,7 

Gloria . 

Gloria  Chrifti.  146,1  5 

Gloriam  potiffimum  a  nobis  Deus  exigit.  360,20 
Ad  Dei  gloriam  omnianoftra  referenda  futvr. 

Dei  gloria  in  quo  potiffimum  celebretur.  ibid.  2 5 
Gloria caeleftis  de  feribitur.  378,23 

Deo  foli  gloria.  403. v.  11 

Diuinam  gloriam  in  hac  mortalitate ,  &  ia  omnem 
deinceps  aeternitatem  celebrandam  docet  Apoftplus. 

Gnoftici. 


Gnoflicorum  dogma. 

470.3 

Gnoflici  animalia  rationis  expertia, & 

qum;c.  473,2 

Gnoflicorum  oculi  adulteri  j  pleri; 

475-4 

Gnoflici  fontes  fine  aqua,& -quare. 

479,I.4?°,i 

Gnoflici  didi. 

489,6 

Gnoflicorum  infeitia  affedata. 

494»1 

Gratia . 

Gratix  beneficium  commendatur. 

2it,i8 

Gratia  ante  ornnia  imploranda. 

ibid. 

Gratia  offertur. 

232,16 
n  .  &  feqq.486.13 

Gratix  diuinx  vis, ac  poteflas.  294, 

Gratia  vitae  quae.  509,12 

Gratiae  nominis  vfus  in  facris.  358,15 

Gratia  multiformis.ac  varia.  ibid. 19 

Gratiae  cur  gratis  datae  nuncupentur.  ibid. 17 

Cxleflis  gratia  vires  praebet  voluntati.  402,1 

Gratiae  quanta  neceifitas  in  hac  vita.  415^ 

Gratiae  praecurretis  neceflitasad  noftras  adiones.  418,9. 
&  feqq. 

Quae  gratia  percipiatur  a  Spiritu  fando.  4 1 9,n 
Qujs  ailcnfus  humanx  volutatis  requiratur  circa  gra¬ 


tiam  diuinam. 


420,4 


Gratia  congrua  liberi  arbitrij  conlenfum  inuoluit.  430, 
21.432,33 

Gratia  efficax  a  nuilo  durocorde  refpuitur ,  &  quomo- 


.  do. 


431.34 


Inter  gratiam, &  prxdeflinationem  quid  interfit.  461,5 
Gratiae  nomine  beata  vitainteliigitur. '  463,8 

Gratia  diuina  non  omnibus  adefl  lingulis  momentis. 
486,14. 

Gratiarum  ac  lio. 

Gratiarum  adionisgenus  apud  Apoflolos.  2ir,i 

Gratiarum  adio  commendatur.  ibid.2 

Gratiarum  adio  Deo  gratilfima  eft. 

Gubernator  Ecclefta. 

Gubernatorum  Ecclcfix  officium. 


294>9 


492,1 


H 

H&reditas. 


Hxreditas  nollraqux,  ex  Auguft.  214,1 

Hxreditatem  hanc  quomodo  valeamus  aflequi.  ibid.t 
Hxreditas  corona  iuflitix  nuncupatur  a  Paulo  Apofl. 
ibid.  3 

Hxreditatem  hanc  fpes  viua  expedat  ,  perfuadetque 
omnia  conflanti  animo  toleranda.  ibid. 

Hxreditas  hxc  mirifice  extollitur.  ibid.4 

Hxreditas  quomodo  conferuati  dicatur  in  cxlis.  215,12 
H  are  fis ,  &  Hareticus. 

Haeretici  cum  exoletis  conferuntur  meretricibus. 258, 10 
Reprehenduntur  hxretici  circa  facerdotium.  370,8 
Hxretici  cum  Gentilibus  comparari.  346, 1 2.&  feq. 
Hxretici  ab  Ecclefia  Chrifli  alieni.  368,7 

Haereticorum  quorundam  mens  peruerfa.  426,5 

Hxreticorum  leuiras.  426,5 

Hsrefis  vnde  dida.  458,7 

Hxreticorum  fedx  ,  fddx  perditionis  di dx  ,  &  quare. 

458,7 

Hxreticorum  perditionis  certitudo  ac  celeritas,  ibid.io 
Hxretici  vt  plurimum  male  pereunt.  ibid. 

Hxretjci  negotiatorps.  'N  460,1 

Hxretici  blandiloqui.  ibid.2 

Hxretici  vulpes  paruulx  qux  vineas  demoliuntur.ibid.5 
Hxretici  audaces,  8c  fibi  placentes.  471,5 

Hxretici  per  vulpes  a  Sampfone  capras  defignati.  473,1 
Hxretici  Gnoflicos  fe  appellant, &  quare.  480,1 

HxreticihirundinifimileSj&ranis,  &  ciniphibus. ibid.2 
Hxrefis  quanta  impietas.  487,2 

Hxretici  .canibus  fimiles.  489,3 

Hxretici  indodi ,  &  inflabiles.  51 2,1 3 

Hxrefes  cum  arena  comparacx.,  Srh'4 

Hxretici  Babylonicam  turrim  dicuntur  extruere,  in  qua 
olim  linguarum  confufio.  ibid.16 

Hxreticorum  labor  futilis  ac  inanis.  ibid.17 

Hcbr&i. 

Hebr^i  religionis  fuxhottnnes  fratres  appellabant. 401, 5 
Hermiani. 

Hefltianorum  error,  338,13 

Hermogenes . 


Et  verborum  notabilium. 


Hermogene  i. 

Hermogenis  error.  iitiJif 

Herodes. 

Herodes  cur  vulpes  di&us  a  Chrifto.  475  j1 

Homo. 

Hominum  gradus, &  conditiones.  28  3,1 

Cur  homines  a  daemone  tam  acriter  oppugnari  patia¬ 
tur  Deus.  399,18 

Sandti  Dei  homines  qui.  454,19 

Homines  mortalitate  exutarefipifeere  nequeunt.  463,9 


3  67& 


281,1 


Homicida. 

Homicida  Deo  hominique  inuifus. 

Honor. 

Honor  quid  contineat. 

Hofpitalitas. 

Hofpitalitas  fuadetur.  3  $  5,1 

Hofpitalitatis  iura  facrofandta  cenfebantur  apud  Gen¬ 
tiles.  ibidTz 

Holpitalitasabfque  murmuratione  exercenda.  3  5 6, io 

Hojiia. 

Hoftia  accepta  pro  elecmofyua.  263,18 

Humilitas. 

Humilitas  quid.  315, 3$.  389, 5.6C  feq. 

Humilitas  modeftiae  fubdita.  03,33 

V  bi  confiftat  humilitas.  ibid.  3  4 

Humilitasfidelibuscommendatiir,  314,55 

Humilitatis  vis.  ibid.  3  6 

Humilitas  maxime  virgines  decet.  ibid.  3  7 

Humilitas  cur  tantum  exigatur  a  fidelibus.  ibid.38 
Humilitas  fuadetur, ac  modeftia.  388,3 

Colendae  humilitatis  caufa.  389,1 

Humilitatis  praemium.  ibid.Sc  391,4 

Quomodo  in  Chrifto  potuerit  dfe  humilitas.  390,4 
Humilitatem  fequiturprouedio.  391,4 

Hypoerifis,Hypocrita. 

Hypocriiisjfeufimulatib  quid.  255,8 

Hypocrifis  haereticorum  proprium.  256,9 

Hypocrifis  reprehendifur.  386,9.6c  feq. 

Hypocrita  deferibitur.  ibid.io 

Hypocritas  fcirpo  &  caredofimiles  ait  Greg.  ibid. 

L 

/dolum. 

Idolorum  cultus  reprehenditur.  241,7.345,7 

Ignis. 

Ignis  inferni  metaphoricus.  464,r2.&feq. 

Ignem  inferni  eile  corporeum  fententia  probabilior. 

Ignis  extremi  iudicij.  496,1 

Ignis  aduentum  Chrifii  praecurret.  ibid.2 

Igne  -ittftorum  peccata  expianda  dfe  reiicitur.  ibid.j 

Ignorantia. 

Ignorantia  pro  tempore  praeterito.  234^ 

Illufor. 

lllufores  qui.  439,i.&feq. 

Imperator. 

Imperatorum  dignitas.  282, 8.&  feq. 

Imperium. 

Imperium  RqiiC  282,11 


Imperij  feueritas  tamquam  ab  Ecclefiaftica  manfuetudi- 
ne  aliena  ab  Apoftolo  reprehenditur.  384,2 

Impius ,  /mpietas. 

Impietas  &  libido  fibi  inuicem  fuccedunt.  47 1,4 
Impiorum  conditio.  320,1.371, 14.372, 18.&20 

Impiorum  exitus  metaphorice  deferibitur.  370,10 
Impium  inter, &  peccatorem  diftin&io.  37 1 ,14 

'Impijj  qui.  ibid.x  (eq. 

Impius  religiofo  opponitur.  i£id. 

Impiorum  perditionis  certitudo  &  celeritas.  459, 1 2 
Impij  quomodo  dicantur  perire.  497,6 

Impiorum  fupplicium  &  iuftis  &  improbis  plurimum 
prodeft.  5IO,4 

1 mpojjibile . 

Impoflibile  variis  modis  accipitur.  486,8 


Improbis  vtile  fuorum  facinorum  poenas  dare.  285,2 
Improbiqui.  350,14 

Improbi, debitores  diaboli, ex  Ambrof.  354,18 


In, cum  ablatiuo,proper.  482,9 

In  quibus, ad  ambas  Epiftolas refertur.  492,1 

Incarnatio. 

Incarnationis  myfterium  in  quantum  necciTarium  fue¬ 
rit.  240,4 

Incarnatio  Chrifti  ante  omnem  aeternitatem  ad  laiutem 
generis  humarti  deftiriata. 2 43,1. quanto  Angelis  gau¬ 
dio  fuerit.  .  :  ■  229,18 

Incredulus. 


Hbl  9 


508,9 


Increduli  qui 

Infans. 

Infantium  locus  quis. 

Infantium  non  baptizatorum  conditio. 

Infernus. 

Quid  nomine  inferni  denoteturf  .  329,11 

Inferorum  loca.  330,15' 

Inferni  rudentes  metaphorice  intelligendi,  463,12 

Ingratitudo. 

Ingratitudo  quam  grande  vitium.  427,10 

Inhofpitalitas 

Inhofpitalitatis  vitium.  '35^,4 

Inimicitia,  Inimicus,  i 

184,4 
315,12 

Iniuria. 

Iniuriaz  squo  animo  perferendae.  3i5,7.&feq* 

Iniufius. 

Iniuftiqui.  327,3 

Innocens,  Innocentia. 

Innocentes  atque  immmaculati  ,  beati  praedicantur. 
214,8 

Innocentia  commendatur.  257,1 

Innocentia  praedicatur.  28  8  ,  t.  reprehenditur  Caluinus. 
ibid.4.Patrumauthoritate  conuincitur.  ibid.5 

Vitae  innocentia,  morumque  integritas  quibus  obti¬ 
neatur.  419,16 

Infpiratio. 

Infpiratio  diuina  multiplex.  454,15 

hh  4  Interitus. 


Inimicitia  in  aqua  feribenda,  ex  Pelufiota. 
Inimicis  benefaciendum. 


Index  rerum, 


Interitui. 


Interitus  pro  fempiterna  damnatione, 

458,10 

Interrogatio. 

Interrogatio  bonx  confcientix  quid. 

336,i8.&:  feq. 

Inuidia. 

Inuidiaquid, 

Inuidia  vnde. 

loannes  ylpoft. 

256,10 

ibid.n 

loannes  Apoft.fe  presbyterum  nominat. 

377.5 

locandi  titulus 

locandi  modus. 

locandi  duplex  genus  ex  Cic. 

3I3.3i 

Iofeph. 

Iofeph,  pallor  &  lapis  Ifrael. 

Ira. 

204,3 

Irx  atque  indignationis  vitium. 
Fceminarum  ira. 

Ira  Dei  infolos  iinpios  effunditur. 

309,14 

ibid; 

46?>5 

Iudaus. 

Judaeorum  perfidia  reprehenditur.  210,11. 268 
Judaei  antequam  facris  initiarentur  Chriftum  ignora- 


bant, .  .  221,3.234,9 

ludiis  non  licuit  in  templo  docere  abfque  fuperioris  au- 
dotirate.  359,7 

ludxos  quomodo  Chriftus  reprehenderit.  4;  1,8 

Index, Iudicium. 

Diuini  iudicij  conditiones  quae.  239 ,10 

Futuri  iudicij  vtilis  memoria.  348,10 

Chriftus  viuorum  ac  morcuoru  iudex  futurus.349,5.10 
Judicium  Dei  vbi  fumturum  fit  initium.  3 69,1 

Iudicij  ieueritas,ac  fuppliciorum  acerbiras ,  varietafque 
defcribirur.  370,10 

Iudicium  execrabile  non  portare  ,quid.  472, 3. 6c  4 
Iudicium  pro  condemnatione.  46 1 ,5 

lulianus  yipofiata. 

Iuliani  Apoftatx  exitus.  458.10 


luflitia. 

Iuftitiae  Chriftianx  partes  dux.  3 18,1.  &  feq. 

IuftiuaChrifti  circa  fidem  qux.  414,1  5 

Circa  luftitiam  &  landtitatem  hominum  error  aliquo- 
'  rum.  415,4 

juftitia  quo  modo  habitare  dicatur  in  corporibus  in- 
nouatis.  jo7,j 

luflitia  ante  iudicium  paranda.  508,1 

Iuflificatio. 

Iuftificatio  Chrifti  refurredlioni  tribuitur.  3  3  7,29 
Deus  primarius  iuftificattonis  au&or.  360, 16 


'  luftus. 

Iuftijn  aduerfis  exultant.  218,4 

Iuftorum  conflantia ,  eorumque  merces  ac  prxmium, 
220,11  1 

Iuftorum  gaudium.  ibid.12 

Iuftorum  perturbatio.  322,To.&feq. 

Iuftorum  paffio  laude  digna,  326, i.&  feq. 

Iuftorum  tribulatio  ac  tenratio.  359,19 

Iufti  &  fandti  qui.  ibid.14 

Iuftorum  conditio.  372,18 

Iuftorum  perfecutio.  ibid.v.19.1 

4^,15 


luftorft  felicitas, &  beatituclo  in  quibus  confiftat. 


Beati  cur  comprehenfores  appellentur.  ibid, 

Iuftorum  merita.  425,8 

luftus  quomodo  non  peccet, necpeccare  poffit.  432,36 
Iuftorum  proprium,  contumelias  Deo  &  iuftitiae  illatas 
inique  ferre.  468, 3.469, 4 

Iuftorum  aducrfitasnonadvltioncm,fedad  tentatione 
pertinet.  469,3 

Iuftorum  fan£licas.v.S<*»ffj7«#. 

luftinianus  Imp. 

Iuftiniani  Imp.  conftitutio  de  abigeis  ac  expilatoribus 
horreorum.  47J,4 

L. 

Lac. 

Ladlis  nomen  do&rinx  Chriftianx  tribuitur.  257,7 
Ladarequid.  ibid.  10 


Laus. 

Laudis  facrificium  altari  thymiamatis  comparatur.2n,i 
Laudis  &  gratiarum  facrificium  Deo  gcatilfimum.  ibid. 


Leonis  Ifaurici  exitus.  439,11 

Leonis  Copronymi  exitus.  ibid. 

Leonis  Armcnici  exitus.  ibid. 

Lex. 

Lex  pxdagogus  in  Chrifto.  268,7 

Liber. 

Liber  efle non  poteft  qui  multis  eget.  483,3. 

Liberi. 


De  liberis  educandis  prxeepta  ex  Chryfoftomo.  309, 

1; 

Liberum  arbitrium. 

Liberi  arbitri  jpoteftas  non  cum  homine  moritur.  486, 
13  • 

Libertas. 

Libertas  Chriftianain quopotiffimumfita.  280,5 

Libertas  Chrifliana  quid.  ibid.4.&  feq. 

Libertas  Chrifliana  morum  innocentiam  &  fanditatem 
poftulat.  .  ibid.j 

Libertas  hxreticorum  feruitus  omnium  miferrima.482,1 
Libertas  eximia  ,  nihil  petere.  483,5 

Liberalita*. 

Liberalitas  Dei.  434,2 

Libido. 

Libido  &  impietas  inter  fe  connexa.  47 1 ,4 

Libidinofifiimi  hominis  exemplum  ex  Senec.  4 76,8 

Litera. 

Sacrarum  literarum  obfcuritas. 

Limbus. 

Limbus  vbi  fit. 

Lingua. 

Lingua  a  malo  cohibenda. 

Locrenfes. 

Locrenfium  legiflatoris  lex  de  moechis. 

Longanimitas. 

Longanimitas  Dei  a  benignitate  proficifcitur.  5  09,2 
Lotb. 

Loth  quare  iuftus  dicatur.468  ,i.&  2.  quare oppreffus. 
lbid.quare  afpedu  6c  auditu  iuftus,  ibid. 

Lucrum. 


437,8.&feq. 

329,11 
3i7,9.&  feq. 

47J>4 


Et  verborum  notabilium. 


Lueram. 

Turpe  lucrum  quid. 

Lumen. 

Lumen  mirabile  quid. 

Luxuria. 

Luxuriae  vitium. 

Luxuriae  confufio. 

M 

Magiftratus. 

Magiftratus  ad  quid  inftituti. 

Magiftratuum  poteftas. 

Magiftrarus  ac  iudicis  proprium. 

Maledicus,  Maledicentia. 

Maledici  nomine  quid  comprehendatur.  367,5 

Maledicendi,  obtredandique  ftudium  vitandum.  316,1 
Maledicentias, &  detradionis  vitium.  367,7 

Maledidionis  filij  pro  hominibus  execrandis.  477,11 


382,17 


345’5 

347>6 


37^,3 

ibid. 

390,25 


Malitia  quid. 


Malitia. 


Malus. 


255, 3. &  feq. 


Malorum  contubernia  &  familiaritates  vitandx.  240,17 
Malorum  vindida.  278,4 

Malorum  elementa  duo.  277,1 

Malorum  confuetudo  fugienda.  505,8 

Mandatum. 

Mandati  fandi  nomine  quid  intelligatur.  488,(5 

Manlchai. 

Manichaeorum  errores.  3^>x3 

Manichaei  exitus.  '  458,10 

Manichxorum  hxrefis  quando  inceperit.  5 13,15 

zJManus. 

Manus  fandorum  feriptorum  Spiritus  fandi  calamus. 
454» 1  ^ 

Martyr. 

Martyrum  certamina  ac  triumphos  intueri  optant  An¬ 
geli.  229,1  p 

Martyrum  laudes.  285,7.28 6,9 

Martyrium  pro  Chrifto  cupienti  quas  neceflaria.  321,14 
Martyrum  conflantia  extollitur.  367,17.425,11 

Majfilienfes., 

■  Maflilienfium  error  refellitur.  244,2 

Maximilla. 

Maximillas  exitus.  458,10 

Memoria. 

Memoria  circa  diuina  beneficia  requiritur.  4 1 6, 5 
Mens. 

Tranquilla:  mentis  flatus  exprimitur  ab  Auguft.  394,1 
Merces. 

Merces  proflibuli  &  canis  Deo  offerri  vetita.  488,1 
,  Meritum. 

Meritum  Chrifli probatur.rtfutantur haeretici.  226,12 
Chriflus  meritis  fuis  nobis  fidem  impetrauit.  245,7 
Chrifli  meritum  commendatur.  265,28 

luftorum  merita.  425»8 

Mejfaliani. 

M.eilahanorum  error.  ;33 5>z3 


Michael  Balbus. 

Michaelis  Balbi  exitus.  459,^ 

Miles, Militia. 

Militiainhac  vita  mortali.  342,1  $.&  feq. 

Militum  vfus  circa  depolitionem  militaris  tabernaculi. 
440,2 

Mille. 

Mille  anni  apud  Deum,ficut  dies  praeterita.  499,9 
Miniflerium. 

Minifterij  munus.  3552,* 

Mifericordia. 

Mifericordix  magnitudo  extollitur.  212,6.272,4. &  feq. 
3 12,19 

Mifericordia  quid.  312, 19. &  22 

Mifericordia  a  Stoicis  inter  vitia  numerabatur.ibid.  1 2 
Mifericordia  inter  virtutes  recenfetur  a  Theologis,  atq-, 
adeo  caufa  ipfi  Deo  tribuitur.  ibid. 22 

Mifericordia  facrificium  eft.  ibid.  23 

Mifericordia  Dei  quanti  facienda.  509.^ 

Moderatio. 

Moderatio  rerum  omnium  cqmmendatur.  230,5 
ModeJHa. 

Modeftixvis.  502,3 

Modeflia  prxeipitur.  312,24.325,3 

ad  Modeftiam  qux  pertineant,  ex  Plutarcho.  ibid.25 
Modeftix  partes  quatuor.  31 3^27 

Modeflia  quid.  ibid. 28 

Modeflia  in  quopofita.  ibid. 

In  ingreffu  moderando  qux  modeftix  partes,  ibid, 

29 

Cum  fcientia  modeflia  coniungenda.  422,3 


Montani  exitus. 


Montanus. 


Mors. 


458>i<? 


Mors  Chrifli  quid  fignificet.  '  ’  21414 

M01S' Chrifli  quid  Angelis  contulerit.  228,14 

Finis  mortis  Chrifli  eiufque  frudus.  291,30.3  27,4 
Chriflus  cur  femel  dicatur  effe  mortuus.  32855 

Mors  Chrifli noftrx  mortalitatis  caufa.  3*7»5 

Mors  olim  defcenfus  ad  inferos  dicebatur  a  veteribus. 
348,8 

Mors  piorum  qualis. 440, 2.profedio  eft.  44*,  3 

Proborum  in  morte  folati  iim.  ibid.8 

Mors  inter  mala  non  referenda. .  ibid.10 

Malorum  terminus.  442,1© 

Mors  per  feneftram  ingreditur.  476,7 

Mortui  qui.  349>5 fbq. 

Motus. 

Motum  cxlorum  ceflaturum, videtur  certum.  503,16 
Motu  ceflante,  ceflat  &  tempus.  •  ibid. 

Mulier. 

Mulieris  officium.  300, i.&  feq. 3 06,8 

Mulieri  imperium  haud  facile  permittendum.  300,6 
Mulierum  continentia  commendatur.  301, 1 

Mulierum  cultus.  302,i.&feq. 

Sandx  mulieres  imitandx  propontintur  ab  Apoft. 
306,4 

Mulieres  viris fimiles  in  vfu  coniugij.  ibid. 7 

Mulieribus  imperatur  filentium.  ibid. 

Mulierum  obedientia  commendatur.  ibid.v.6 

Sara  in  exemplum  producitur.  ibid.i.&feq, 

Mulic 


Index 


Mulierum  reuerentia  erga  maritos  Tuos.  ,307,4 

Mulierum  conftantia,&  patientia.  ibicl.6 

Mulieres  honorandae.  $09,11 

Mulierum  ira.  ibid.  14 

Mulierum  ratio  habenda  ,  earum  que  honori  confiden¬ 
dum.  ibid. 15 

Multi. 


Multorum  nomine  omnes  fignificari  probabile.  500,5 
Mundus. 

Mundum  igne  conflagrandum  ,  multorum  Ethnicorum 
fenccntia.  497,7 

Mundus  tamdiu  flabit,  donec  impleatur  fidelium  nu¬ 
merus.  504,1 ,8ci 

Munus. 

Muneris  Apoftolici  proprietas.  4$8,i.&feq. 

Murmuratio. 

Murmuratio  reprehenditur  in  hofpitibus.  356, 8.<5c  feq. 
Myfterium. 

Myfteria  in  montibus  reuelari  folita.  447,4 

Myfterium  in  monte  Thabor  quale.  ibid.; 

N 

Natura. 

Naturae  Chrifti  humanae  dignitas  ,  ac  prxftantia  extol¬ 
litur. 

Natura:  humanae  deprauatio. 

Natur®  diuinae  incomprehenfibilitas. 

Natura  omnia  bona  funt. 

Nazareni. 

Nazarenorum  fadio  hxrcfis  nuncupatur. 

N  eligent  ia. 

Negligentia  virtutis  in  religione  quid  caufer.  427,9 
Negotiatio. 

Negotiatio  Chriftianorum  qualis  efle  debear.  558,19 
Negotiatio  qux  referatur  ad  lucrum,  vtrum  diuino  iure 
Clericis  interdida.  t 

Ne  florius. 

Neftorij  exitus. 

Nico  alit  a. 

Nicoalirx  impuri. 

Nicoalitx  inuentores  y£onum. 

Noe. 

Noe  quomodo  dicatur  odauus. 

Cur  prxeo  iuftitix. 

Nouatores. 

Nouatores  notantur  circa  praedicationem  Verbi.  457, 6. 
&  feq. 

Nouiflimi  dies ,  pro  extremis  mundi  temporibus.  493,1 
Nouiflima  hora,  pro  toto  poftChriftum  natum  tem¬ 
pore.  ibid. 

Nupti*. 

Nuptix  per  coemptionem  apud  veteres.  3*7,7 

O 

Obedientia. 

Obedientia  commendatur.  *  233,2 

Quanti  facienda  obedientia.  ibid. 

Obedicntiam  idem  prorfus  eife  cum  fide,  haereticorum 

ibid. 5 

Qux  obedientia  fides  proprii  dicenda.  ibid. 


383,11 
459, 1  1 

470.1 
47b4 

466.1 
ibid. 


3  37>I 
3  4J,9 

443.3 

473.3 


45^,7 


rerum, 

Obedientia' quid.  ibid.4 

Obedientia  &  fides  differunt.  2.34,5 

Obedientia:  praeceptum.  ^276,1. 180,4 

Obcdientix  virtus.  '  248,3. 28o'(5 

Etiam  improbis ,  modo  reda,  &  honefta  imperent, 

obtemperandum.  279,2 

Obfequium,&  obtemperandi  ftudium.  $00,5 

Obire  flat  io. 

Obtredatorcs  qua  ratjone  repellendi.  x)6  u 

Obrrcdare,  feu  obtredantem  audire, quam  pcrnicio- 
fumfit.  itf,i  i  .516,1 

odo. 


333, 4^ 


Odonarius  numerus  myfticus. 

Oculus. 

Oculi,aures,cxteraquc  corporis  membra  Deo  tribuun¬ 
tur.  in  Scriptura. 

Oculi  quid  denotent. 

Oculis  geflare  quid. 

Oculis  habere  quid. 

In  oculis  alicuius  elTc,  quid. 

Oculi  prxftantia  in  quo  prxciptlc  confiftac. 

Oculi  voluptatis  illices. 

Oculi  mentium  fcneftrx. 

Oculorum  iadura  commoda. 

Oculi  mcechis  eruti. 

Oculi  fomenta  auaritix. 

Oculi  abigeis,&  horreorum  expilatoribus  eruti. 


3i9,3 
ibid. 
ibid.j 
ibid. 
ibid. 
475, i 
ibid. 
ibid. 
ibid.j 
ibid.4 

ibid. 

ibid. 


Oculorum  laudes,&  vituperia.  476, 5. 8c  feqq. 

Procaces  oculi  perpetuo  flagitium  fouent.  ibid.8 

Opes. 

Opura,&:diuitiarumvfus.  5373 

Opitulatio. 

Opirulatio  gratix  diuinx  quibus  profit.  420, 1.  &  feq. 
Oratio. 


3i3,30 

ibid. 

352, 21.&  feq. 


49^,1 


Oratio  qualis  efle  debear. 

Oratio  concionantis  defcribicur. 

Semper  orare  quis  dicatur. 

Orbis  catefUs. 

Orbes  cxleftes  a  diluuio  cohferuati. 

Ornamentum. 

Ornamentorum  luxus  apud  Gentiles,  304,12 

Reprehenditur  in  Chriftianis ,  flue  viris,  fiuc  muiie- 
,  ibid.i  $.Sc  feqq. 

Caftigatur  Pelagius ,  qui  omnem  penitus  ornatum 
damnabat.  ibid.  16 

Ofculum.  ■ 

Ofculi  vfus  apud  Iudxos  frequens.  4o<5, 1 

Ofculum  iandum,  ac  religiofum  olim  etiam  inter  infi¬ 
deles  vfurpari  confueucrat.  jbid 

S?u!ivis-  ibidi 

Olculum  caritatis, idem  quod  ofculum  fandum.  407,2 


Ouium  fimilitudines.in  Scriptura. 
Oues,&  boues  errantes  qui. 

Oaes  paftoribus  pafcendx  qux. 


i93,i 
ibid.&  feqq. 
380,10 


fParadifus. 

Paradifus  quid,  &  vbi  fit. 

Parentes. 

Parentes  qui  vocari  fpleant  in  Scriptura. 


332,33 


3°7,,4 

Paren 


Et  verborum  notabilium. 


Parentum  munus  fub  vitae  finem  erga  liberos.  440, 1 
Parentes  primi  quare  peccati  veniam  confequuti.  46$, 
10.  &feq. 

Paroecia . 

Parcecia,fcu  Parochia  quid.  a 39, 13. &  feq. 

Paruulus. 

Paruuli  humiles, &  modefti.  257,6 

Patior. 

Palloris  nomen  quid  indicet.  295,19 

Pallores  qui.  579)4 

Pallorum  munus.  380,7 

Boni  palloris  partes  qux.  ibid. 

Palloris  praefentia  quantopere  gregi  neccflaria.  ibid. 8 
Pallor  a  mercenario  diftinguitur.  ibid. 

Palloris  munus  &  laboriofum,&  periculofum  cll.  ibid.9 
Cheilitis  Dominus  pallorupi  Princeps,  ibid.10.386,1 
Pallorum  proprium  quod.  '  ,2. 

Pafcendi  titulus. 

Pafcendi  verbo  quid  Petrus  indicet.  379,1. &  feq. 
Pafcere  quid.  ibid. 4 

Palcendi  modus, ac  ratio.  381,11 

Pater. 

Patris  &  Filij  vna  eademque  poteftas.  595=7 

Patris  ad  Chrillum  vox  qualis.  445,10 

Quando  milia.  ibid.n 

Pater  Chrillum  externa  voce  declarat.  ibid. 

Pacer  quomodo  dicatur  creare  per  Filium.  ibid. 


Peccata  poli  Chrilli  aduentum  grauius  punienda,  quam 
ante.  497,9 

Pecunia. 

Pecunix  ftudium, malorum  omnium  nqetrogojis.  477 ,t 
Pelagiam . 

Pclagianorum  error.  508,7 

Per. 

Per,y ox  ambigua.  495,11 

Perditio. 

Perditionis  impiorum  ccrtitudo,ac  celeritas.  459, 1  2 
Peregrinus. 

Peregrini  cum  animi  Ixtitia  excipiendi.  355,1 1 

Periculum. 

Pericula  non  temere  adeunda  ,  quia  caute  fugienda, 
Z19,  9 

Perfecutio. 

Perfecutionis  praemium  pro  iullitia.  311,1.321, 4.&feq<j. 
Perfecutioncs  quoufque  fugere  liceat.  373,3 

Perfona.  ^ 

Perfonarum  ratio  habenda.  513,29 

Pertinax.  Imperator . 

Pertinax  Imperator  didlus  ^tig-o\oyc;.  46°, 2 

Petra. 

Petra  fpirituali?  quid.  263,1? 


Patres. 

Patres  quamdiu  fuerint  apud  inferos  in  finu  Abrahx,in 
carcere  detenti.  33r>*° 

Vatiendi  titulus. 

Chrilli  partionem  Prophetae  furtevaticiriari.226,8.&feq. 
Quam  gloriofum  acerba  pari  pro  iullitia.  285,  j.  tk 
fcqq. 

Quam  item  gloriofum  pro  Chrilli  nomine.  317,1 
Partionis  Chrilli  vtilis  meditatio.  341>11 

Patientia. 


Patientiae  praemium.  11(3,15 

Exempla  patientiae  Chrilli.  286,1.  &  feqq. 

Patientia  Chrilli.  imitanda  proponitur,  ibid.  v. 11. 189, 8 
Patientia  exercenda.  ibid.|.&  feqq. 

Patientia,  rcrumque  aduprlaiuin  tolerantia ,  ingens.be- 
nedieftio.  316,18 

Patientia  Dei.  109,1 

Patrocinium. 

Patrocinium  Angelorum.  116,5 

Patrocinium  Dei  quorfum  referendum.  Z17)10 

Paulus  st 'poti olus . 

'  Pauli  fapientia.  jio,7.&  feq.  jn,i 

Paul»  px>deftia,&  caritas.  5  1 0,8 

Paulus  obfcurus.  511,4 

Pax. 


211,18 
318, 5. ik  feqq. 

407.1 

414.1 
4I5>1 
509,7 


Pacis  bejicficium  commendatur; 

Pax  quxrenda,&  feruandai 
Pax  vera  quae. 

Pax  vnde. 

Cum  gratia  petenda. 

Pacis  vis. 

Peccatum, Peccator, 

Peccatum  maxime  metuendum.  14P,I7 

Peccatum  pro  hollia.  _  343,2Z 

Inter  peccatorem  &  impium  differentia  qux.  37  *  >*4 
Peccatores  qui.  ^ 

Peccatores comparatiue  aliquando  iulu  dicuntur.  408,7 


Petrus  Apottolus..  „ 

Petri  Apollolorum  Principis  ortus,  flatus  j  &  conditio. 
199,1 

Petri  feripta.  ibid. 

Petri  indicium.  200,4 

Petri  libri  pfeirdographi.  ,  -  ihid.5 

Petri  Epiffcola  prior  legitima,&  canonica.  ibid. 6 

Vere  Petri  Apoftoli  nomen  prae  fe  fert  haec  Epiftola. 
201,7 

Ad  Iudxos  feripta.  ibid.&  feq. 

Petrus  olim  Simeon,vel  Simon,&  Cephas.  104,1 

Benene  Petrum  fe  nominet  in  praefentia.  ibid.4 

Petrus  Apollolus  Iefu  Chrilli.  20  j,8.  &  feqq. 

Petrus  ab  aeterno  ad  Apollolicam  dignitatem  diuino 
confilio  deftinatus.  109, 3 

Petrus  comprelbyterum  fe  nominat.  577 >1' 3.7*>*S 
Petri  mors  deferibitur.  379,5 

Petrus  totius  Ecclefiae  Princeps  a  Chrifto  Domino  ton- 
ftitutus.  ibid. 

Petrum  Rorax  fuifle  probatur.  4°4>^ 

Petrus  cur  mutato  vrbis  nomine  Babylonem  pro Roma 
fcripferir.  ibidi  3 

Petrus  ad  omnium  gentium  coiiuerllonem  yocatus. 

440,14  *' 

Petro  Apollolo  qualis  mors  indicata.-  441,3.  &  Feqq. 

Petri  poli  mortem  cuni,&  follicitudo  erga  fideles.441,2 
Petri  oratio  ad Iudxos  conuerfos.  448,9 

Petri  Epillolx  dux.  492,1 

Petri  auiSloritas.  510,9 

Pbariftti. 

Pharifxi  quare  progenies  viperarum, &  ferpentes  appel¬ 
lentur  a  Ioanne,  &  Chrifto.  473»i 

Philofophi. 

Inter  Philofophos,  Apbftolos,&  Prophetas  quale  difefi- 
men.  450, 1 9 

Pietas.'' 

Chriftianx  pietati  maximi  repugnat  hypocrifis.  15  6,9 

Pietatis 


Index  rerum, 


Pietatis  ad  aliqua  relatio.  423,1 

Pietatis  cum  patientia  coniunftio.  4*3, ^ 

Pilam. 

Pilatus  vtriim  Chrifto  protulerit  fentcntiam.  290,11 
Pilati  poteftas  quae.  291,27 

* Plancta . 

Planetx  vnde  dfifti.  514,3 

Poena. 

Poenas  foluens  in  hac  vita ,  vtrum  liberetur  a  ptEna 
aeterna.  28j,2,&feq. 

Poenitentia. 

Non  repugnat  Angelicae  naturae  poenitentia.  462,7 
* Pollicitatio . 

Pollicitationes  diuinae  vcriffimae.  418,8.419,12 

Pollicitationum  diuinarum  vis.  509,4 

Pontifex. 

Pontificis  Rom.au&oritas  quae.  297,40 .&  feq. 

Pontifex  Rom.  Ecclefix  vniuerfalis  Epifcopus  dicitur. 
377, w 


Ponrn. 

Pontus  regio. 

Populus. 

Populus  Dei  quis. 

Populus  acquifitionis  quis. 

Pojfe. 

Pojfe,  vel  non  pojfe, varie  dicitur. 

208,23 

270,1.  &  feq. 
ibid.n.&  feq. 

485,7.486,9 

Potatio. 

Potatio  quid. 

Potentia. 

345,7 

Potentia  diuina  extollitur. 

337, 1 

PoteHas. 

Omnis  poteftas  a  Deo  eft. 

360,15.  &  feq. 

Puco. 

Prxcones  in  nouo  Teftamento  lucernas  alfimilantur. 
449  ,XI 

Pradeflinatio ,  Prstdeflinati. 

Prxdeftinati  proprie  ele<fti  dicuntur. 
Prxdeftinatos  quandoque  labentes 

206,13 
Deus  fubleuat. 

‘Precatio ,  Preces. 

Precandi  ftudium  commendatur. 
Preces  qui  condiendae. 


113,13 

Prxdeftinatio  abdita  &  occulta  hominibus.  429,1 3 
Quibufdam  conieduris  innuitur,  ib.qux  illae.ibid.14 
Cur  tam  abdita.  429,15 

Prxdeftinationis  effe&a  diligenter  fe&anda.  ibid.17 
^  Prxdeftinadonem  merita-prxparant.  450,20 

,  Prxdeftinationis  &  gratix  diferimen.  ibid. 461, 5 
Poftremum  prxdeftinationis  efFedum  prodentia  prio¬ 
rum  beneficiorum  praecurr  it.  431,25 

Ordo  intentionis  in  prxdeftinatione  quis.  ibid. 
Prxdeftinati  qnomodo  peccent.  453,39 

Prxdeftinatiani  negantes  Chriftum  pro  omnibus. mor¬ 
tuum  reficiendi.  500,6 

Pradicatio. 

Praedicationis  Euangelicae  frudtus  Sc  vtilitas.  252, 1  o 
Praedicationis  verbum  fidem  in  animo  parir.  ibid.7 

Pudiftio. 

Pr^di&iones  Sibyllarum  de  Chrifto  quomodo  cognofci 
potuerint.  ^  453,10 

Illarum  prxdi&iones  valde  lingulares.  ibid. 

Pufcientia. 

■  Prxfciendx  nomine  quid  intelligatuf.  209,7 


238,9 
ibid. 

Preces  iuftorum.  jic^ 

Facile  Deus  iuftorum  precibus  annuit,  ibid.  &  fca. 
Precum  afiiduitas  laudatur.  3  j  j  ^ 

Chriftianorum  preces  cum  honeftis  a&ionibus  con- 
iungendx.  374,14 

Presbyter. 

Presbyteri  nomen  etiam  ad  Epifcopos  pertinet.  377,1 
Presbyteri  cur  ita  didi.  ibid. 

Princeps. 

Principumac  magiftratuum  munus.  277,16.278,5 
Principi  quid  imprimis  neceflarium,ex  Scncca.  ibid.j 

Prifca. 

Prifcx  exitus.  458,10 

Promijfio. 

Promilfiones  in  veteri  Teftamento  qux  ,  &  quales. 

418.6 

Promtitudo. 

Promtitudo  fidelibus  commendatur.  230,6 

Propheta ,  Prophetia. 

Prophcrx  myfteria  exquirunt  diuina.  22 4,6 

Prophetarum  reuelatio.  227,1  ' 

Prophetarum  reuelatio  non  tam  ipfis  Prophetis,  quam 
pofteris  profuit.  v  ibid. 

Prophetarum  vaticinia  magni  facieda,&  cur.ib.2.&  feq. 
Prophetico  fermone  quid  defignetur.  447, 2.& feq.7 
Prophetarum  obfcuriras.  449,12 

Prophetia  quomodo  explicanda.  451,1 

Prophetx  cur  interdum  nefeij.  ibid.2.&  feqq. 

Prophetia  percipi  ab  humano  nequit  ingenio,  ibid.6 
Prophetarum  habitus.  454,».&  feq. 

Prophetix  gradus  aliquot.  ibid.ij 

Prophetix  fpiritus  quibus  obuenerir.  ibid.i4<&  feq. 
Prophetarum  difctimen.ibid.  16.  a  quibufdam  non  ap¬ 
probatur.  ibid.17 

Omnis  prophetia  diuinitus  traditur.  ibid. 

Prophetx  veri  a  pfeudoprophctis  decepti.  4  5  7,2 

Inter  prophetiam,  &  furorem  magicum  diferimen. 

478.6 

Prouidentia. 

Prouidentia  diuina  demonftratur  &  probatur.  392,4 
Fidelibus  curam  peculiarem,  &  fingulaiem  Dei  pro¬ 
ludendam  pollicetur  Apoftolus.  3  9  3,6.&  feq. 

Deus  ex  communi  prouidentia  rerum  caufas  non 
immutat.  430,18 

Pfeudomagtfbri. 

Pfeudomagiftrorum  fe&atores  multi. 

Pfeudomagiftri  auari. 

Pfeudopropheta. 

Pfeudoprophetx  veros  Dei  Prophetas  deccperut.457,2 
Prudentia. 

Prudentix  munus  quod.  351,10 

Prudentix  vis  &  efficacitas.ibid.il.  eius  prxftafltia.ibidr 

Pudicitia. 

Pudicitia  commendatur. 

Puer. 

Puer  centum  annorum  quis. 


459, i.&  feq- 
460,1 


250,4, 


257,1 

Puerorum 


Et  verborum  notabilium. 


Puerorum  virtutes,  carumque  imagines  commendan¬ 
tur.  ibid. 

Purgatorium. 

Purgatori}  locus  quis.  330,15  .&  fcq. 

Vocabulum  Quomodo  admirationem  fignar.  415 ,1 
Illa  fignificatio  non  femper  admittitur.  ibid. 

R 

Redemptio. 

Redemptionis  noftrae  pretium  Chrifti  fanguini  tribui¬ 
tur.  141, 1 

Quanti  conftiterit  generis  humani  redemptio.  243,9 

Regnum. 

Regnum  Chrifti  quid.  295,  19.  &fcqq. 

Chrifti  regno  an  mortale  quid  tribuendum.  296,27 
Regnum  Chrifti  duplex, ex  Chryfoftomo.  ibid. 29 
Regni  caeleftis  amplitudo.  435,4 

Cimum  beatorum  in  co  frequentia.  ibid. 

Eius  aeternitas.  ibid.5 

Item  monarchia  in  Deo.  ibid.6 

In  eo  bonorum  omnium  affluentia.  ibid. 7 

Chrifti  aequalis  in  eo  maieftas.  ibid.8«43<J,9.&  fcq. 
Quibus, &  per  qua:  pateat.  ibid. 

Religio . 

Eadem  femper  fuit  religio, ac  fides.  25  0,9 

Religionis  defertor  cani  reuertenti  ad  vomitum  fimilis. 
489,2 

Remigjuu. 

Remigius  Lugdunenfis  reiicitur.  500,6 

Renouatio. 

Renouatio  mundi  aduentum  Chrifti  fubfequetur  ,  non 
praecurret.  49<>,  1 

Res. 

Rerum  inferiorum  ftatusquis  futurus  in  mundi  inno- 
uatione.  508,10 

Refurreclio. 

Refurredio  Chrifti  quid  infinuet.  215,1 4-&  feq. 

Chrifti  refurredio  omnia  propemodum  fidei  noftrae 
dogmata  confirmat.  226,12.247,18 

Chrifti  refurredionis  caufa  primaria  qtiae.  246,  12. 
528,11 

Refurredionis  Chrifti  frudus  quis.  247,17 

Refurgentium  ordines  duo.  49 7>  3 

Retrocedere  a  fando  mandato  quid.  488,6 

Reuelatio. 

Rcitelatio  Chrifti.  220,9.2  3  2, 19.& feq. 

Dies  reuelationis  Cfirifti  quis.  ibid.u 

Rex , 

Regum  audoritas  certis  quibufdam  finibus  circum- 
feripta.  277,10 

Regi  luprema  quaedam  tribuitur  audoritas.  ibid.  1 7 
Regem  quae  dcceanr.  ibid.18.  Sc  feq. 

Regi  legitime  imperanti  obtemperandum.  278,19 
Regium  nomen  omnes  monarchias  compleditur.  ibid. 
Egregia  Regum  dignitas.  ibid. 

Honor  Regibus,  ac  Principibus  debitus.  282,7 

'  De  dignitate  Rogia  quid  olim  fenferint  viri  fandif- 
fimi.  ibid. 8 

inter  Regem  &:  Epifcopum  diferimen.  384,2. 


Roma  olimvelut  altera  Babylon  ,  &  prioris  Babylonis 
filia.  404, 1 


405,4 


Romana  fides  maxime  extollitur. 

S 

Sacerdos , Sacerdotium. 

Sacerdotium  duplex.  164,21 

Verum, ac  proprium  facerdotium  quod.  170,9 

Sacerdotes  interrogandi  de  rebus  aci  Ecclefiam  fpedan- 
tibus.  451,6,9,10 

Salus. 

Salutis  noftrae  caufa  quae.  2l2,j 

Iuftorum  falus  vn i  Deo  referenda.  217,10.240,1 
Salus  fuo  tempore  reuelanda.  ibid.  1  r 

Salus  eledis  parata.  ibid.u 

ad  Salutem  confequendam  quae  requirantur.  237,1 

Salutatio. 

Apoftolorum  falutandi  modus.  211,17.414,1 

Salutandi  vfus  frequens  inter  fideles,  etiam  ignotos  per 
literas.  404,1.406,5 

Salutandi  modus  in  ofculo  fando.  406,1 

Gentilium, &  Iudteorum  falutatio  qua:.  414,1 

SanBus ,  S  anilitas. 


Sandorum  patientia  commendatur. 

*r9>5 

Dei  fanditas  qua:. 

235, 3.&  feq. 

Sanditas  in  natura  creata. 

ibid.7 

Sanditas  iuftorum. 

ibid.8 

Sandificare  Dominum  quid. 

Sapientia . 

Sapientia  diuina  quae. 

115,10 

Satan. 

Satan, vox  Hebraea  quid. 

39<J,9 

SceleHus. 

Scelefti  canibus  comparati,  &  quare. 

488,t 

Scientia. 

Scientiae  nomine  quid  veniat. 

Diuinae  fcientiae  quam  mala  carentia. 

422,12 

ibid.13 

Scripta,Scriptura. 

Scripta  Audotis  nomen  poftulanr. 

412,1 

449,i2.&feqq, 

in  Scripturaparabolarum,&  metaphorarum  frequentia, 
ibid. 15 

Torpor  quorumdam  in  Scriptura:  ledione  reprehen¬ 
ditur.  450, 20 

Locus  caliginofus  in  Scriptura  quis.  ibid. 2  2.&  feqq. 
In  caelefti  patria,perfeda  Scriptura:  cognitio,  ibid. 24 
Interpretatio  Scriptura:  non  ciiiuis  permifla.  452,11 
Haeretici,  &  quidam  Catholici  in  Scriptura  interpre¬ 
tanda  plus  aequo  fibi  indulgenr.  ibid. 

Scriptura  eodem,  quo  condita  fpiricu ,  explananda,  ibid. 
v.21, 1 

Ingens  in  Scriptura  folatium.  454,21 

Speculo  comparatur.  ibid. 

Chrifti  diuinirhs  quomodo  in  Scriptura  latear.  45  5,21 

Sella. 

Seda  vnde.  458,7 

Seda:  nomen  vera:  religioni  tribuitur.  ibid. 

V t  plurimum  in  malam  partem  accipitur.  ibid. 

Senatores,  Senatus . 


Senatus  vnde  didus. 

Senatores  cur  ita  nominati. 

Cur  patres  Reipublicae  didi. 

Senex. 

Senum  proprium  quid. 

Senum  reuerentia. 


376,2 

ibid. 

ibid. 

376*4 
ibid.  3 
Stn 


Index 

Sententia.  4 

Sententia  de  fex  millibus  annorum  fomnium  Thalmu- 
dicum.  498,7 

Vel  potius  traditio  Sibyllarum,&  aliorum.  ibid. 
Sententia  de  fex  annorum  millibus  improbatur,  ibid. 8 
Incerta  eft,Sr  quodammodo  Chrifto  contraria.499,9 
Vt  friuola,&  haeretica  reiicitur.  ibid. 

Serum,  Seruit  us . 

Seruis  prxeepta  dantur.  283,1 

Qux  feruitusfugienda.  ibid.i.&  feq. 

Inter  feruos  ac  dominos  malos  quod  diferimen.  ibid. 
Serui  Dei  qui.  558,19 

Serui  coi  ruptionis  qui.  485,6 

Seruitutis  origo.  484,8 

Seruitus  iuftitix  quouis  imperio  prxftantior.  ibid. 9 
Sex  dies  creationis,  fex  annorum  millia  durationis  mun¬ 
di  fignificare  quidam  autumant.  498,i.&  feq. 

Simon, 


Simon,  idem  quod  2, /Wr.  41  2,t 

Auditorem, feu  obedientem  fignificat.  ibid. 

Petrus  vocatur, vt  ab  alio  eiufdem  nominis  Apoftolo 
differat.  ibid.' 

Eius  obedientia,  &  cura  circa  oues  fibi  commiflas. 
ibid.  z 

Item  modeftia,&  officij  dignitas.  ibid.3 

Simon  Petrus  a  reprehenfione  aliquorum  quoad  fuam 
fuperioritarem  vindicatur,  4 1 4, 1 1 

Simonis  Magi  exitus.  458,10 

Simoniani  inuentoresiEonum.  .  471,4 

Simplicitas. 

Simplicitas  commendatur.  157,  i.&  j 

Simplicitas  deferibitur.  ibid. 5 

Simplicitas  cum  prudentia  coniungenda.  ibid.4 

Simplex  quis  cenfendus.  ibid.5 

Simulacrum. 

Simulacra  muta.  319,? 

Sion. 

Sion,id  eftjEcclcfia.  165,1.  &  z 

Sobrietas. 

Sobrietas  commendatur.  150,4.151,8.394,  i.&feqq. 
Sobrietatis  lex.  395,5 

Sodoma,  &  Sodomita. 

Sodomorum,  &  Gomorrhasorum  incendium,  466, 1 
Sodomitarum  excitas.  468,1 

Sollicitudo. 

Sollicitudo  fupertiacanea  reprehenditur.  39 1,1 

Nonnulla  follicitudo  laudabilis ,  hoiiefta,  &  ncceffa- 
ria  eft.  ibid. 

Somnus. 

Somnus  pro  morte.  493,5 

Sors. 

Sors  quid.  384,4414,11 

Spes. 

Spei  noftrx  finis  primarius  quis.  113,1 

Spesviua  quid.  ibid.ii 

Spes  perfeda  fuadetur.  2.31,11 

Spes  a  ditiina  pollicitatione  oritur.  '  ibidi 

Spes  quando  dicatur  ede  perfeda.  ibid.i^ 

Spes  falutis  de  nullo  viUentium  abiiciendi.  .  487,4 


Spiritus. 

Spiritus  fandus  quomodo  de  cxlo  miffus.  iz8,9.&  feq. 


rerum, 

Spiritus  fandi  diuinitas  probatur. 

229,4 

Spiritus  in  carcere  conftituti  qui. 

>28,1,  &  feqq. 

Spiritus  quid. 

Stola. 

529,7 

Stolx  albcE  quid. 

Stoici. 

3^4,7 

Stoici  qualem  conflagrationis  ignem  fingant.  497,7 
&  8 

Subieclus. 

Subiedi  quid  prxter  obfequium  Principibus  debeant. 
277,H 

Subefle  propter  Deum  quid. 

7*7,5 

Suffragium. 

Suffragia  beatorum. 

Supplicium. 

-11 6,5 

Suppliciorum  sternorum  metus. 

322,9 

Suppliciorum  multitudo  deferibitur. 

Synceritas. 

3*9,9 

Synceritas  commendatur. 

Sympathia. 

257,* 

Sympathia, feu  compaffio  laudatur, 

T 

311,10.  &  feqq. 

Tardare ,  in  Scriptura  quid. 

Tabernaculum. 

499,1 

Nominis  Tabernaculi  vfus. 

Temperantia 

440,r5.&feq, 

Temperantia  fuadetur. 

394,i 

Temperati  animi  tranquillitas ,  &  pax  deferibitur  a  PIu- 

tarcho. 

Vide  Sobrietas. 

Tenebra. 

ibid. 

Tenebra:  quid. 

Tentatio. 

27bi7 

Deus  non  raro  hominem  tentat. 

1 

21 9, 

Tentationes  varix  nominantur. 

ibid.  11 

Tentatio  cum  igne  collata, 

Terra. 

3*3,12 

Terra  non  creata  ex  aqua,fed  fegregata. 

494,* 

Terram  per  aquam  confifterc  quomodo 
495,  * 

Tettamentum. 

intelligendum. 

Deus  vtriufqueTeftamenti  Audor. 

Thabor. 

2*5,2 

Mons  Thabor  cur  fandus. 

Theodoricus  Cjotbus. 

447,2.65  feqq. 

Theodorici  Gothi  exitus. 

Theodotus.' 

459,n 

Theodoti  exitus. 

Timor. 

458,10 

Timor  Domini  fuadetur. 

139,11.181,5 

Timor  quid  fpedare  debeat. 

ibid.16 

Peccatum  maxime  timendum. 

242,7 

Timor  Deo  debetur. 

281,6 

Timor 

Et  verborum  notabilium. 


Timor  ptoTaeuina, aut  dominorum  feueritate.  185,4 
Timor  pro  fupplicio,  ibid.5 

T  imor,feu  reuerentia  vis.  3  01,4 

Timor  retinendus.  32.5,$ 

Timorem  Dei  clauo  comparat  Bernardus.  509,«» 

Traditio. 

Vana  traditio  quid.  141,7 

Traditio  paterna  qua.  ibid.9,10 

Transfiguratio. 

Transfigurationis  Chrifti  tres  teftes  oculati  fuere.  446,1 
Vox  in  transfiguratione  Chrifti  vnde  mifla.  ibid. 
An  in  nube  efformara.  ibid.2 

Tributum. 

Tributa, &  vc&igalia  etiam  propter  Deum  perfoluenda. 
177,  *4 

Trinitas. 

Trinitatis  myfterium  indicatur. 

V 

Valens  Imperator, 

Valentis  exitus.  459, «* 

Valentiniani  iunioris  exitus.  ibid. 

Vaticinium k 

Mira  inter  vaticinia  Prophetarum  &  Euangeliorum  hi- 
ftoriasconfenfio.  448,5 

Prophetarum  vaticinia  quam  vim  habeant^  ibid.i  o 
Illorum  conditio, &  fimilitudo.  449, 1 1 

Vaticinijftudiumdiftributum.  452,2 

Diftributio  illa  nimium  proceffit,  ibid.j 

Vbi. 

Vbi,  pro  cum.  47M 

Venditus . 

Venditi  qui  dicantur  in  Scriptura.  14', 8 

Verbum. 

Verbi  nomine  quid  Petrus  intelligat.  150,1 

Verbum  diuinu.  in  omnem  aeternitatem  permanet,  ibid. 
Verbum  corporea  elementa  afficit;  gratiam, &  caritatem 
in  animum  bene  praeparatum  inftillat.  ibid.8 

"Verborum  facramentalium  vis, ex  confenfu  Patrum. ibid. 
Verba  procacia, &  contumeliofa  remouenda.  $  15,4 
V.erbi  diuini  efficacitas.  346,1 


Verbum  Dei  pro  diuino  imperio. 
Pro  Filio  Dei. 


Verfutia  reprehenditur. 


Verfutia. 

Via. 


Virtus. 

Virtus  quid.  '  2^0,14 

Virtutis  vis.  274,5 

Virtutis  gradus,  &  effedus.  415>2 

Virtutis  Chriftianae  ratio;  5!4iv-*8*t 

■  vi/io':  •  .  ■ 

Vifioquid  complebatur.  ;;  H4>4 

.Vita.ci 

Vita  beata  immarcefcibilis,  indorriipaibilis  j  iniantaihS 

nata.  »*JM* 

Vita  brcuis,&  fragilis;  zT8, 6.2.51, 3. & fcqq. 

Vita  beata 'vere ;  gaudium  dieifuu  *  '  '  :/  .  '  I  231,1* 

Et  gratia  confummata.  ibid.13 

Vitam  hanc  noftram, mortem  appellandam  cenfuit  Grc- 
gotius.  . 

Mifera  mortalis  vita  conditio.  ibid.}i6jl 

Vita:  a&ioncs  moderanda.  274,1 

Vitae  Chriftianarofficia.  281,1 

Vita  immortalis, ac  fempiterq^  3 16,3 

Vera  vira  in  quo  pofita.  317*4. 

iEterna  vitae  hareditas.  3  3  8,8 

Vitae  noftrae  inftiruend<£  ratio.  344,6.&  fegq. 

Vitae  humanae  ftatus.  415,1 

Frudus  bonae  vitae  in  quo  pofitus.  434, * 

Vira:  ratio  omni  ex  parte  integra,  fanfta,perfedaque 
fit  oportet.  505*9 

Vita  haec  mortalis  cum  naui  comparata.  j  I4.v.i8,n 

Vitium.  . 

Praeterita  abiicienda  vitia.  2  34,6.&feq. 

Vitia  prius  abiicienda, quam  virtutes  inferendae.  155,3 
Vitia  quadam  virtutibus  fimilhma.  280,6 


495»*1 

ibid. 


if7>5 


Vitientes  qui. 
Vitio  vitanda. 


Vuens. 


Vitio . 


35°,  ‘i 


Via  reda,  Chriftus.  477»1 

Via  iuftitia  qua.  4^8, 5 

Vicarius. 

Vicario  Chrifti  petra  nomen  rede  tribuitur.  104,3 
Vigilantia. 

Vigilantia  commendatur.  35*>I3*394>*,395»6 

Vigilantia  oratio  addicenda.  351,16 

Animi  vigilantia  maxime  requiritur.  396,7 

Vinculum. 

Vincula ,  &  catena  inferni  pro  incuitabili  neceffitatc 
fupplicij.  4<»3, 13 

Vinolentia . 

Vinolentia  vitium.  345>6 

Vir, 

Vir  o^put  foemina.  3°°>5 

Virorum  in  re  domeftica  partes  explicantur.  3°7»* 
Viri  officia^erga  vxorem.  ibid.  &  fcqq. 

Virginitas. 

Virginitas,  praftantiffimus  continentia  gradus.  482,11 


314,1.  &  feqq, 

Vnanimitat. 

Vnanimitas,&  concordia  commendatur.  310,1.  &  feq. 
Vocatio. 

Vocatio  quibus  conueniar.  4 1 7,  6 

Vocatio  Chriftianorum  ftudiofis  asionibus  exerceatur. 
427, 1.  &feqq. 

Vocatio  fidelium  qua.  4^7,3 

Eiusdiuifio.  428.3 

Confirmatur  demonftratione.  ibid. 4 

Quomodo  bona  voluntatis  effedrix.  ibid. 5 

Vocatio  efficax  diuina  mifencordia  beneficium,  ibid. 6 
Cum  libero  arbitrio  copfentit.  ibid.-&  9 

Alia  vocationis  relatio/  ibid.y 

Per  bona  opera  certa  facienda  vocatio,  ibid.  9,  &  12. 
430,18 

Ab  eledione  diftingukur,&quomodo.ibid.io.&fcq. 
Vocatio  ad  perfeuerantiam  refertur.  4*9>*i 

Vocatio,aut  eledio  infirma  fine  adionibushoneftis.430, 
11.  &  feq. 

Voluntas. 

Voluntas  diuina  qua.  317»« 

Voluntatis  nomine  quid  fignificetur.  433,4* 

Voluptas , 

Voluptatis  effedus  quis.  141,8 

Voluptates  Chriftianorum  qua.  420,18 

Voluptuofi,&  auari  a  fide  aberrant,  477,* 

Vox. 

Vocis  habenda  ratio.  ,  3*3,3° 

Vox  Patris  Chriftum  audiendum  monet.  446,18 

Vulnus. 

Vulnerum  Chrifti  vis  falutaris. 


*9  3**| 

i  i  4  Vultm 


VultU i. 

Vultus-Dci  Teucrus  fuper  impios. 
Vultus  contemplatio,  radix  adulta  i  j. 

Vxor. 

Yxor  Loth  in  falis  ftatuam  conuerfa. 

Z  '  • 
Zeleucus. 

Zelcuci  lex  de  moechis  lata. 


3U»,io 

47J»* 

466,1 


475>4 


:  Ex  Epistola  J.  B.  Io  annis  ^Apofhli.  ’ 

r  A.  '  1A;^p  ;" 

■  .  (Adoptio.  ’  ' 

Quomodo  fit  in  por?ftatq,noftra. 

^Silure  adoptionis  tantum  iufti  nuncupantur ;filij  Dei; 
tjuo  padto  dicantur  ex  Deo  nafci.,  ibidf&;f?.qq> 

;  .  C  i ;  Angeli. 

Gratiam  ex  meritis  Chrifti  percsper.ttftt  ,  poo  tamen 
fuerunt  i^empt^cum  aulli  crimini  fuiflfeut  obnoxij. 
50,22 

D.Bernardus  redemptos  tamen  ^ffirmar,  83,37 
Quofdam  fuifle  incarnatos,error  fuit  Origenis. 114,21 


Index  rerum, 

B 

Baptifmus. 

Baptijmo  luftrati  infantes  fi  moriantur,  pro  iis  offertur 
-  Mifia  cxultationis-.  -  8i,6 

Duplex  in  eo  adhibetur  \^n fitio  cx  traditione  Apofto- 
lica.  .  .  Jt8, 3 

a'1''-1  Beguardi,&  Beguim. 

Eocum  errores  refutati, quftamarn  polle  comparari  per- 
fe&ionjpm  afferebant ,  vt  homo  peccare  hulla .ratione 
'poUTct.1  J..'  ’  '  '  '  46,2 

•  ’  1  '  ‘  "  Blafyhhmd  in  Spiritum  '. 

Peccatum  admortem.efieptitat  Auguftinus.  241,1 

Quale  fit  id  peccatum  ,  Aueuftino  vilum  valde  diffi- 
•'  cile.  '  -  ■  ^  i .  ,  .  ibid. 

Origenes  quale  elfc  fentiar.  ibul.i 

Recentiores  eam  angufte  definiunt ,  8c  quomodo. 
243,9.&feqq. 

Quid  poftulct  in  voluntate. 

Audfcoris  definitio.  .  • 

Qua  ratione  non  pbffit  dici  carere  venia. 

'  Quod  diferimen  inter  blafphemiam  in  Spii 
'&um,&  alia  peccata  a  Domino  conftituatur.  253,55 


246.21 
247, 27 

151,52 

'itumfan- 


C 

Cdtna  Domini. 


A  ftantibus  comedendus  folum  ,  cum  mox  ex  aEgyp to 
migraturi  effient.  7>t4 

Qui  creditur  fuiffie  mos  a  ftantibus  comedendi,  tem¬ 
pore  Chrifti  iam  in  defuetudinem  abierat.  ibid. 
Vbi  deferibicur  ritus, ftatio  ne  nominatur  quide.ibid. 
Antichnsius. 

Nominis  fignificatio.  iii,6.&7 

Mentiuntur  haeretici ,  Sf.  calumniantur  nefarie ,  dum 
Romanum  Pontificem, qui  Te  Vicarium, miniftrum,& 
feruumChrifti  agnoCcir, Antichriftum  appellatit.ibid. 
Quis  ralprus  fit , inter  Catholicos,  &  hxreticos  in¬ 
gens  eft  Hiftenfib.  ibid. 8 

Quomodo  tempore  Apq.flxjlorum  coeperir.  ibid.? 
Qui  iam  venifie  contendunt,  in  varias  abiere  fenten- 
tias.  112,11 

Veriffima  fententia  eft  venturum  paulb  ante  finem 
mundi.  ibid.  12 

Signa  cius  fex  commemorantur.  ibid. 

Quot  diebus  fxuitia  eius  fit  debacchatura.  113,17 
Conciliatur  locus  Apocalypfis  dc  hoc  numero,  cum 
Danielis  loco.  ibid. 

Eius  nomen  quale.  ibid,  i8.&fcq. 

De  eius  ortu  ,  ac  genere  fabulofa  quaedam  circumfe- 
rutur, quaedam  probabilia,quaeda  omnino  certa.i  14,21 
De  fede  Catholicis  cum  haereticis  ,  non  dc  terminis, 
fed  de  tota  polfieflione  contentio  eft.  ibid.22 

Apocalypfis. 

Liber  Apocalypfis  quo  tempore  a  Ioane  cofcriptus.i  3,8 
Apocryphi  libri. 

Circuitus  Ioannis  inter,  eos  ab  Athanafio  recenfetur. 
1 .  in  praefar. 

Idem  fere  cum  hiftoria  Prochori.  v  ibid. 

Apofloli. 

Ex  qua  tribu  orti.  3,1 

Quid  ipfis  anfam  praebuerit  difquirendi  ,quis  inter 
eos  caeteris  praeferendus  eflet.  8, 1 7 

Cur  Prophetis  beatiores.  2,i.&2 

Vno  eodemque  diuini  numinis  afflatu  dudli.  94,1 

Arius. 

Impietatem  Ari  j  vnde  profe&am  nonnulli  putent.  28,55 


Ioannds  cum  Petro  ad  eam  parandam  miffi.  1,4 

Cuius  fuerit  domus,  in  qua  poftremo  caenatus  Domi-» 
riiis  cum  Difcipulis  Euchaiiftiae  Sacramentum  infti- 
'tiir.  2,5.  &  6 

Quo  ordine  difeubuerint ,  non  fatis  liquet.  7, 1 5 

Carnis  concupifcentia. 

Appetitio  proprie  eft  corporearum  voluptatum  ,  qua: 

prxeipue  gufti!,ta&uque  percipiuntur.  106,3 

Concupifcentia  oculorum  comprehenduntur  quae  ad 
afpedtum  referuntur.  ibid. 

Affertur  &  alia  expolitio.  107,4 

Catechumeni. 

Initio  conuerfionis  ipfis  ftatim  proponebatur  prae¬ 
ceptum  charitatis.  94,1 

Charitas. 

Ignea  lex  eft,atquc  idcirco  naturam  ignis  imirstur.224,1 
Cur  dicatur  fortis  vt  mors.  ibid. 

Vniuerfam  quodammodo  legem  abfoluit, ac  perficit. 

ibid. 

Annexam  habet  obedicntiam,&  legis  obferuationem. 

Eius  ordo  mirifice  explicatus.  1 94, 7. &  feqq. 

Amplcdtenda  eft,  quia  eft  a  Deo.  195,11 

Eius  encomia.  ibid.  &  feqq. 

Caeterae  virtutes  abfque  ea  ad  falutem  prodeffe  ne¬ 
quaquam  poliunt.  ibid. 14 

Chrifma.  •* 

-Graeci  chrifmate  inungi  confueuerant.  1234 

Ampulla  chrifmatis  perfeneftram  iadta  a  Donatiftis, 
vt  frangeretur  ,  Angelo  muniente  illaefa  inter  faxa 
coofedir.  ibid. 

Ipfo  Apoftolorum  aeuo  vfurpari  coeptum.  114.1 
Cforadterem  Antichrifti  fore  afleritur,  ibid. 

Cognitio  Dei. 

Rudem  ,  atque  inchoatam  diuinae  naturae  feientiam 
omnis  pene  antiquitas  apertilfime  praedicar.  198,26 
Cur  voluerit  Deus  tam  rudem, &  inchoatam  in  nobis 
effic  fui  cognitionem ,  quatuor  caufae  afferuntur.  199, 
28.  &  feq. 


Non 


Et  verborum,  notabilium. 


Non  vnius  dumtaxat  mentis, atque  intclligentias  fini¬ 
bus  i  nilutlitutjfed  porrigitur  ad  voluntatem,  ibid.i 
Perfe&a,  beatorum  eft  propria.  258,5 

Confeflio. 

NoVnen  Confeflionis  ambiguum.  62,4 

Apud  Iudatos  nonnulla  confeflio  peccati  vfiirpata, 
quaefuirVeluti  typus  confeflio nis  facrameriralis.  63, 5 
QuX  fit  Deo, non  admodum  a  contritione  diftingui- 
tur.  ibid. 

Exomologefim  cur  Grteci  appellent.  ibid.7 

In  Ecclefia  Orientali  vfu ,  &confuetudine  confeflio 
publica  non  fuit  recepta.  64,12 

Qua:  in  Campaniam  irrepferat, reprehenditur,  ibid. 
Sacratnentalis  ab  ipfo  nafcentis  Ecclefias  exordio 
vfurpata.  >  66,17 

Vfus  eius  in  Ecclefia  Graeca  perfcuerauit.  66,20 

Confcientia. 

Bona  nihil  iucundius.  171,6 

Mala  vexat,  &c  perpetuo  timore  torquet.  171,4 

Confilium  perfeclionis. 

Ex  quo  loco  id  colligant  Theologi.  9,  11 

Nemini  mortalium  parendi  neceflitarem  imponit, 
ibid. 

Contritio. 

Ex  vi  operis,feclu(b  Chrifti  merito, ex  iuftitia  non  po- 
teft  fatisfacere  pro  lethali  crimine.  68, 28 

Quomodo  feratur  in  Deum.  ibid.29 

Habet  nonnullam  cum  diuino  amore  proportionem. 
69,30 

Cur  nequeat  habere  moralem  xqualitatem  cum  re- 
miflione  peccati.  ibid.3 1 

Chrishu. 

Chrifti  beneuolentia  humana  an  diurnae  fuerit  fubie&a. 

3.10 

in  Chrifto  necefle  eft  creatam  chariratem  admittere,  qua 
ille  vt  homo  Deum, ac  proximum  diligebat,  ibid.i  2 
V erum  plus  dilexerit  Perrum,an  Ioannem.  ibid.  1 4 
Chrifti  fratres  quod  fuifle  dicantur  ex  tribu  Iuda ,  nihil 
prohibet  quominus  potuerir  Galilaeus  appellari.  4,2 
Chrifti  mater  vna  cum  corpore  in  caelum  tranflata. 

14. 10 

Eius  dininitas  non  fatis  ab  aliis  Euangeliftis  explica¬ 
ta,^  B.Ioaimefuse  explicatur.  18,3 

Chriftum  tum  primum  exritille  affirmabant  Paulianiftx, 
ac  Photiniani,  cum  natus  eft  ex  Virgine,  19,13 
Ica  diuinitarem  eius  abnegabant.  ibid. 

Chriftus  cur  A070?  Graece  dicatur.  1-4,40 

Chrifti  humanitas  natura  dicitur  Angelis  inferior.  59,55 
Qui  ipfi  aduerlantur,  merito  vocantur  Antichrifti. 
115,27 

Qua  potilllmum  nota  difcipulos  fuos  diftinguendos 
voluerit.  196,14 

D 

Deus. 

Oculis  corporeis  videri  non  poteft.  21,21 

Quanquam  externam  nonnullam  imaginem  con- 
fpexerunt  aliqui, non  in  ca  tamen  Deus  ipfe  incrar, 
fed  Dei  nomine  Angelus.  ibid. 

Difctibitus. 

Hebraeis  mosdifeumbendi  in  mcnfa  receptus.  7,15,14 
A  Perfis,-vel  Romanis  acceperunt.  ibid. 

Diabolus. 

Natura  malus  non  fuit,  quod  affirmabant  Prifcillianiftae. 


Cuiufmodi  fuerit  eius  peccatum.  ibid.  7 

In  fingulis  peccantibus  quodammodo  peccat.  152,11 

Doflor. 

Externi  Do&oris  opera  faepe  vfus  eftDeus.  125,14 
Impie  faciunt,  qui  magiftros  externos,  &  do&rinam 
externam  contemnunt  penitus.  7  ibid. 

E 

Eletlio. 

EleAio  cum  dilc&ione  coniundla  eft  ,  ita  vt  dile&io 
praecurrat,  c\e<ftio  fubfequatur.  203,1 

Eleemojyna. 

Mira  eius  elogia.  164,  7 

Eft  inftar  facrificjj,  quo  Deus  mirum  in  modum  pla¬ 
catur.  ibid. 

Morientibus  incredibilem  laetitiam  affert.  165,9 

Ephefiy 

Magicis  artibus  dediti.  10,4 

ApolloniumThyaneum  taiiquam  numen  veneraban¬ 
tur.  ‘  *  ibid. 

Cum  co  concertatio  fuit  Ioanni  Apoftolo ,  vt  eius 
prxftigias  eluderer.  ibid. 

Euangelium. 

Euangclij  lux  ad  Indos  quo  tempore  perucnerir.  112, 
12 

Necefle  eft  Euangelium  in  vniuerfo  orbe  terrarum 
praedicari  ante  adnentum  Antichrifti.  ibid. 

F 

Fides. 

Myfteria  arcana  fidei  qui  temere  apud  quofuis  effun- 
dunr,quibus  fimiles.  3 1,6 

Diuina  fides, quamuis  nonnifi  a  Deo  incus  in  ani¬ 
mum  inftilletur  ,  externam  tamen  aliquam  teftifi- 
cationem  poftulat.  ibid.7 

Fidei,  ac dotftrinte focietate  cum  Apoftolis  coniungi  in 
primis  neceffarium.  32,4 

Lucis  nomine  appellata.  42,1 

Sola  non  iuftificat.  ibid. 

Filius. 

Filij  nomine  phrafisHebrxa  peculiarem  quamdam  vim 


cuiufpiam  explicat.  6,6 

G 

Galil&i. 

Apoftoli  vniuerfim  fic  appellati.  3,1 

Gratia. 

Neceffitas  gratiae,  &  vis.  104, 9 

Quomodo  cum  libero  arbitrio  cohaereat.  ibid. 

H 

H&retici. 


Superioris  faeculi  Verbum  efte  euuroQtsv  mentiti  funt. 
29, 60 

ii  3  Ebion 


Ebion  Chrifti  diuinitatem  oppugnabat. 

A  quo  fuarn  haerefim  haufcrit. 

Hofyitium. 

Pretio  peregrinis  apud  Hebraeos  locari  folitum.  i,( » 

I 

lacobw- 

Laus  virginitatis  ei  tribuitur  ab  Epiphanio.  3,13.5,3 
ldolum. 

Omne  idolum  imago  cft  ,  non  item  omnis  imago  ido- 
lumdifi  poteft.  161,1 

Quae  fit  propria  vis  ac  poteftas  non  liquet.  ibtd. 
Eius  definitio.  ibid. 

Hebraice  cur  vanitas  vocetur.  ibid. 5 

Idololatria ,  Idololatra. 

Apoftolicoaeuo  maxime  vigebat  vbique  gentium, ided- 
que  in  Concilio  Apoftolico  feuere  praeceptum  cft, 
ne  vllo  fe  impuro  cultu  Chriftiani  contaminarent. 
16  i, 8 

Ad  idololatriam  etiam  fpe&at  idolorum  fabricatio 
praeter  eorum  cultum.  ibid. 

Inter  idololatras ,  &  libellaticci  quale  effet  diferi- 
men.  fcqq. 

Imagines. 

Ne  quas  Chriftiani  colunt,  idola  nuncupentur, fecunda 
Nicaena  Synodo  fancitum  cft.  260,10 

Earum  religiofus  cultus,quemEcclefia  aprunis  incu¬ 
nabulis  ad  haec  vfque  tempora  retinuit,  ab  idololatria 
plurimum  diftat.  261,2 

Quas  eo  cultu  dignas  cenfcar.  ibid. 6 

Quomodo  ab  idolis  differant.  ibid. 

Error  &  abufus  quo  pafto  interdum  poftlt  irrepere. 
262,7 

Incarnatio. 

Incarnationis  &  Trinitatis  myfteria  ad  falutem  confc- 
quendam  in  primis  neceflaria.  18,2.68,18 

in  Incarnatione  duae  in  vnam  hypoftafim  natura  mira¬ 
biliter  funt  copularx,  fed  impermixte  tamen,  nullo¬ 
que  pacto  confufae.  ibid. 

Qui  ante  omnia  fuiffe  diuina  pvaedeftinatione  defini¬ 
tam  afferunt,  prifeis  Theologis  rem  inauditam  di- 
cunr.  141,7 

loannes. 

Plures  fuiffe  memorantur.  1,1 

Euangclifta^  &  Apoftolus  Chrifto  in  primis  chartis, 
ita  vt  diledM  nomen  adeptus  fit.  ibid. 

Domum  habuiffe  Hierofolymis  nonnulli  affirmant, 
ibid. 2 

Contra  voti  religionem  fibi  domum  retinuiffc  non 
cenfct  Audtor.  ibid. 3 

Ad  matris  eius  bona  eam  domum  fpe&affe  vero  pro¬ 
pius  eft.  .  ibid. 

Alter  loannes  Apoftolorum  fedator,Marcus  cogno¬ 
minatus  , Aonium  habuit ,  in  quam  fe  recepit  Petrus, 
cum  e  carcere  diuinirus  eft  ereptus.  ibid. 3 

Quo  fe  nomine  appellet,  cum  de  fe  loquitur.  3,10 
loannes  Presbyter  an  idem  cum  Ioanne  qui  dicitur 
Marcus.  2,8 

Ephefi  an  fepultus.  ibid. 

Charus  fupra  exteros  Euangclifta  Chrifto  Domino 
aliqua  ratipne  fuit.  3.11 

Qute  caufie  recenfeantur.  ibid. 13 

Ex  quonam  oppido, fuerit, non  poteft  certo  ex  Euan¬ 
gelio  colligi.  <  4,3 

An  propter  generis  nobilitatem  notus  Potifici.ibid.4 
An  fponfus  fuerit  in  nuptiis  Cana  Galilaea:.  5,1 


V ti.dehai/.f  ffe credatur  diuinam  illam  fapientiam  qus 
in  feriptis  cius  apparer.  *6,9.&  10 

S  b  quo  Imperatore  in  exilium  miffiir.  10,4 

Sllb  quo  reftitutus.  ibid. 5 

Su  jv.  rftitem  adhuc  c.ffe,&  vit.m  mortalem'  agcre,vn- 
de  exiftiment  nonnulli.  ii,l.8c  feq. 

Qua  astate  e  viuis  cxcefferit,non  plane  liquer.  1 5,16 
Annorum  virae  cius  humerus  cur  ccrt>b  coviftitui  nc- 
quear.  ibid. 

Tertius  fuit  ab  Apoftolo  ,  &  Barnabx  c.onfobrino 
omnino  diuerfus ,  qui  Theologus  diceretur,  iuxta 
Dionyfij  Alexandrini  fentendam  ,  ab  Auctore  pro¬ 
batam.  ibid.9 

Cur  a  quibuldam  pro  Ioanne  Apoftolo  habitus,  ibid. 

Ifcharioth. 

Ex  qua  tribu  ortum  putet  Hieronymus.  4^ 

lafhficatw ,  Iuftuia. 

luftificationis  gratia ,  ac  remiffionis  peccatorum  munus 
eft  diftirnftum, planeque  diuerfum  a  cotritione.hy,;  3 
Eius  caufa  efficiens  Deus  mifericors.  68. i  j 

Forma, gratia  inhej.  ens.  69,19 

Iiiftrumcntiim,Ripti(miis,cxieraque  Sacram  era.  ibid. 31 

In  ea  quatuor  cerro  quodam  ordine  repoliuntur ,  cx 
.  D.Thomx  fententia,&  qux.  70,34 

Iuftitiae  prima  pars  quae  fir,  &  quas  item  fecunda.  76 ,2 
Meritum  iuftificationis  cur  tribuatur  morti,  atque 
effufioni  fanguinis  Chrifti.  43,7.&  8 

L 

Lex. 

Moyfis  legis  cur  nullam  mentionem  fecerint  Poeta; ,  & 
Gentiles  hiftorici.  28,55 

Ex  ca  multa  a  Philofophis  &  Poetis  defumpta,  fed 
deprauata, immutata', ac  detorta  funt.  ibid. 

Si  conferatur  lex  cum  homine  in  pura  natura  confti- 
tuto,non  mod6  eft  poffibilis,  fed  etiam  facilis.  47,9 

Liberum  arbitrium. 

Libefj  arbitrij  libertate  diuina  praecepta  feruanda.  8j.io 
Illius  imbecillitas  ex  originaria  labe  orta  eft,&  illius 
quodam  modo  poena  cenfemr.  86,14 

Merita  eius,  feclufa  Chrifti  gratia,  nulla  effe  poffunr. 
101,6 

Lumen  gloria. 

Eius  vi  an  nonnulla  imago  ac  notio  diuinae  natura:  im¬ 
primatur  humanae  incclligentiae.  1  3 ,4 

Similitudo  quae  ab  ipfo  manar,rtan  videtur  eiufmo- 
di,qtiae  fuapre  natura  efficiat  filios, &  cur.  ibid. 

Non  omnibus  probatur,  notionis  ac  {peciei  impreffae 
vim  habere.  ibid.y 

Lutherani. 

Refutati ,  dum  autumant  ne  diuina  quidem  gratia  in- 
ftrudtos  ac  roboratos  vincere  poffe  ,  fed  iis  effe  Dei 
praecepta  non  folum  ardua  ,  Sc  difficilia,  fed  plane 
eiufmodi,vt  perfici  obferuarique  nequeant.  226,4 

M 

Macedoniam. 

Spiritum  fandtum  cur  Patre  minorem  effe  contende¬ 
rent.  80,1 

c JMagifter. 

Nomine  magiftri  ac  titulo  Chriftus  Dominus  etiam 
honeftatus  ab  iis  qui  ei  nequaquam  adhaererent.  2,5 
Etiam  a  Phanfseis  ei  maxime  infenfis.  ibid, 

^Martyrium. 

Extra  Ecclcfia  no  prodeffe  Patres  permulti  affcrur.125,1 

Martyr . 


Index  rerum 

19,14 
ibid.i/ 


Et  verborum  notabilium. 

P 


Martyr. 

Theologi  in  fcholis  martyris  nomen  folum  tribuunt  iis 
qui  pro  Chrifto  martyrium  perpelli  lunt.  i  y,  iy 
Cypriani  serate  hoc  etiam  nomine  appellati  qui  a 
Chriftiani  nominis  confeftione  nulla  luppliciorum 
grauitate  abduci  poterant.  ibid. 

Merita  Christi. 

Licet  in  fe  plane  fint  infinita,ea  tamen  neque  Chrifti  vo¬ 
luntate, neque.accepcatione  diuina  ad  infinitum  prae¬ 
mium  referuntur, neque  vim  habent  infinitam,  nifi  vt 
manant  ab  ipfo  Chrifto.  69,51 

In  applicatione  certum  femper ,  ac  finitum  effe&um 
fpe&ant.  ibid. 

Interdum  applicantur  ad  auxilium  tantum  fufficiens, 
alias  etiam  ad  auxilium  efficax.  ibid. 

Mitra. 

Vfus  mitra:  &  reliquorum  ornametorum,quib.  Epifcopi 
ad  facrificium  ornari  c6fueuerunt,vndemanarit.  ii,8 

Mundi  finis. 

Variae  ac  multiplices  de  eo  fuere  fententise.  111,10 
Auguftinus  tres  hac  de  rc  errores  recenfet.  ibid. 
Celeberrima  opinio  fuit  fex  annorum  millibus  tan¬ 
tum  ftaturum,&  cur.  112,10 

Paulo  ante  eius  finem  venturus  eft  Antichriftus.  ibid. 
12 

N 

Nouatiani. 

Veniam  peccatorum  femel  tantum  fperandam  exifti- 
marunt.  101,6 

Eorum  error  damnatus, &  refutatus.  ibid. 

Nuptia. 

A  nuptiis  refiliendi  religionis  gratia, quae  vfuconiugij,& 
corporum  coniuinftione  obfignatae non  fuerint, cur 
Ecclefia  poteftatemfponfis  faciat.  5>i 

Nuptiis  cur  interfuerit  Chriftus.  ibid.  2 

A  Manichaeis  oppugnatae.  ibidi 

o 

Obduratio. 

Cordis  obduratio  eft  poena  peccati.  3  7,3 

Eft  etiarrt  caufa  peccati.  ibid. 

Obdurare  &excaecare  quomodo  dicatur  Deus.3  8, 10. 
&n.  39,16 

in  Obduratione  duo  neceftario  diftinguenda ,  &c  quae. 
40,22 

Eius  materia  vnde  oriatur.  41,2  $ 

Odium. 

Abominationis  odium  non  modo  cum  charitate  non 
pugnat, fed  plerumque  laudabile  eft.  •  96,2 

Inimicitiae  odium, tjuod  in  ipfam  perfonam ,  ac  natu¬ 
ram  fertur, damnatur.  ibid. 

Oratio. 

Eius  definitio.  2;  8,6 

Poftula>.tfpem&  confidentiam  quandam,  quae  exclu¬ 
dit  haefitationem  a  voluntate.  239,8 

Vt  impetret  quod  petit,  perfeuerantiam  annexam  ha¬ 
beat  necdfe  eft.  240,16 

Origenes. 

Diuinitatem  Fihj  negafte  qui  tradant.  20, 16 

Ab  hac  erroris  fulpicioneab  aliis  liberatur,  ibid. 


Parabola. 

In  parabolis  non  aliter  atque  in  pi&uris  adiiciuntur  ple¬ 
rumque  parerga ,  quas  ad  parabolis  fenfum  nequa¬ 
quam  pertineant.  10 1,5 

'Pater. 

Nomen  patris  primum  eft  naturae,  tum  religionis,  de¬ 
hinc  honoris  ac  dignitaus,poftremo  aetatis.  101,3 
Apud  Romanos  honoris  erat, quorum  Senatores  pa¬ 
tres  appellati,&  ex  illis  geniti  patritij.  ibid. 

Inter  Imperatorum  etiam  titulos, parer  patrias, rccen- 
febarur.  ibid. 

Religionis  erat  apud  Gentiles;  ibid. 

Apud  fideles  Epifcopi  patres  vocati.  ibid. 

Ea  ratione  Pontifex  Rom.  Pater  Patrum  nuncupa¬ 
tur.  ibid. 

'Peccatum. 

Non  nifi  infufione  gratiae  tollitur.  44,12 

Neleuiflimam  quidem  peccati  labeculam,  quamuis 
maximas  gratia:  praefidio  ,  effugi  pofTe  contendebat 
Lutherus.  46,2 

Peccata  venialia  qui  dicunt  non  efie  contra prascepra, 
fed  contra  confilia,  non  furit  audiendi.  47,8 

Peccati  debitum  lqng£  aliud  quam  ipfum  peccatum. 
48,12 

Duplex  intelligitur  c-xiftere  dfebitum.  ibid. 

Originis  non  nifi  vi  feminis  transfunditur  in  pro¬ 
lem.  53,56 

Venialia  mulra  peccata  mutata  natura  in  lethale  con- 
uerti  nequeunt.  ibid. 

Peccati  definitio.  139,  J 

Perfeuerantia  precum. 

Ad  impetrandum  quas  petimus ,  perfeuerantia,  &  ar¬ 
duum  precandi  ftudium  plurimum  valef.  175,9 
Nec  a  precibus  ceffandum,  ctiamfi  eas  non  exaudire 
videatur  Deus.  ibid. 

Poena. 

Impiorum  eft  gemina, damni, &  fenfus.  234,7 

A  Ioanne  quibus  verbis  exprefla.  ibid. 

Poenitentia,  P  «mentes. 

Omnes  poenitentiae  partes  cxomologefis  nomine  com- 
prehenfae.  64,8 

Eam  qui  referant  ad  publicam  pcenirent/am.  ibid.  9. 

Paenitentibus  olim  in  Ecclefia  Orientali  occafione  No¬ 
uatiani  fchifmatis  Presbyter  quidam  fuit  praspofi- 
rus.  65,16 

Ad  facramentalemconfcftionem  conftiturio  illa  non 
pertinebar.  ibid. 17 

Quinam  proprie  olim  poenitentes, appellati.  68,18 

Pucepta. 

Singula  praeceptorum  genera  quo  modo  natura:  viri¬ 
bus  feruari  verum  fir.  86,1 8 

Eorum  obferuatio  indicat  perfc&atn  charitatcm,qua 
Deo  eoiungimur.  87,19 

‘ Pradefiinatio . 

Ex  ea,  falua  &  incolumi  libertate,  an  oriatur  quaedam 
neceffitas,quam  vocant  confcqucntias,vtpr£Edeftina- 


tus  omnino  falutem  aflequarur.  155,5 

Impie  docuerunt  quidam  praedeftinatos  in  gratia  nc- 

ceflarib  perfeuerarc.  fbid. 

Quid  ea  fit.  196,1$ 

Inter  eam  &  gratiam  qyalc  diferimen.  ibid. 

i  i  4  Prochorw . 


Index  rerum 


Trochorus. 

Difcipulus  loannis  Apoftoli ,  &  Euangeliftae  fuic.  i ,  in 
pra£&  comes  ipfius.  lbid. 

Vitam  ipfius, Sc  miracula  non  pauca  poftcritati  confi- 
gnauic.  ibid. 

Narratio  tamen  confida  videtur.  ibid. 

'  CL. 

guaft. 

Particuls  quafi  &  tanquam  non  femper  fimilitudincm, 
fed  interdum  ipfam  rei  veritatem  fignificant.  23,34 

S 

Sacramenta. 

Inftitutio  Sacramentorum  pertinet  ad  poteftate  ,  quam 
Theologi  vocant  excellentis.  229,5 

Santli. 

Sandorum  opem  implorantes,  eos  diuino  culta  non 
profequimur.  '  7 6, 5 

In  caelo  pofiti  quomodo  noftris  precibus  adeffe  affe¬ 
rantur.  77,5 

Iis  primario  templa, &  altaria  non  eriguntur.  ibid. 
Preces  noftras  audiunt.  ibid.6 

Scriptura  facra. 

Confuetudo  eius  eft  humanitus  ea  ,  quae  fupra  homines 
funt,eloqui,&  fignificare.  27,5 1 

Setia. 

Quamlibet  fedam  fuis  fellatoribus  afferre  pofTe  falutem 
fempiternam,ftultc  afferunt  nonnulli.  115,1 

Spes. 

Fide  neceffario  eft  pofterior,&  cur.  135,1 

Futura  potillimum  bona  fpedat.  1 3  6,1 

Si  cum  charitate  conferatur, prior  aliquo  modo  vide¬ 
ri  poteft.  ibid. 

Non  omnem  penitus  timorem  excludit.  ibid.  3 
Ad  eam  ftabiliendam  neceffe  eft  addere  liberi  arbitrij 
noftri  conatum.  13  7$ 

Spirituum  probatio. 

Qua  ratione  fint  probandi  fpiritus  ,  non  plane  liquet. 
181,6 

Ad  antiquam  prifeorum  Patrum  dodrinamfunt  con¬ 
formandi.  ibid.  9 

Quandam  probabilem  explorandi  rationem  praeferi- 
pfiffe  Chriftus  apudMatthaeum  videtur.  ibid.io 

T 

Templa. 


Eodem  omnes  Apoftoli  a  Dionyfio  Areopagita  nun* 
^  ibid. 

Theophania. 

Catholici  quidam  eas  diuinitatis  energias  appellarunt, 
&c  dixerunt ,  eas  quidpiam  effe  intermedium ,  atque 
interiedum  inter  creatorem, tk  res  creatas ,  quod  me¬ 
rito  vifum  eft  Theologis  monftro  fimile.  13  4,9 

Timor. 

Multiplex  reperitur.  Zi  3,2 

Seruilem  appellant  Theologi, quo  quis  poenas  pecca¬ 
ro  a  Deo  conftirutas  metuit.  ibid. 5 

Caftusfeu  filialis  reformidat ,  ne  Deum  quem  amat, 
offendat,eiufque  gratia  excidat.  ibid. 

Traditiones. 

Apoftolicas  traditiones  fpedandas  non  modb  omnis 
antiquitas  tanquam  necefiarias  admittit,  fed  etiam  fa¬ 
cra  Scriptura  recinendas  docet.  i8i,u 

Trinitas. 

Tota  neceffario  indicatur ,  etiamfi  vna  perfona  diuina 
nominetur ,  cum  adio  exprimitur  quae  ad  res  creatas 
pertinet.  32,7.  Sc  8 

V 

Verbum. 

In  diuinis,cum  proprie  dicitur, non  efteffentiale,fed  per- 
fonale.  28,57 

Cur  hoc  nomine  potius,quamfilij,  nominarit  fecun¬ 
dam  Trinitatis  perfonam  B.Ioannes.  ibid.59 

Verbi  nomen  vfurpabant  quidem  Philofophi,diuins 
tamen  perfonae  vim  ac  poteftatem  ignorabant,  ibid. 

Verbum  res  creatas  aliquo  modo  refpicit.  29, 6t 

Indicat  ea  vox  diuina:  produdionis  admirabilem  mo- 

ibid. 

Veritas. 


In  facris  literis  duplexial cera ,  quae  infermone  confiftit: 
altera  in  adione  &  vita.  41,27 

Veritatem  facere, apud  Hebraeos  quidfignificet.  42, 17 

Veflis. 

Caenatoria  veftis  olim  aconuiuis  fumi  folita.  8,20 
Pro  conuiuiorum  conditione  mutata.  ibid. 

Virgo  Beata. 

Duplex  eius  priuilegium.  47,11 

Labem  primaeuam  totius  naturae  non  contraxiffe  con¬ 
firmatur.  ibid. 

Eam  tanquam  Deam  Collyridiani  colebant,  &  ideo 
damnati.  76,5 


Eo  nomine  in  factis  Scripturis  nufquam  Chriftianorum 
Ec clefiae  nominantur ,  nec  ante  Conftantinum  quif- 
quam  eo  nomine  easappellauit.  *  * 

Dicebantur  vel  Oratoria ,  vel  orationis  domus  ,  vel 
martyria.  ibid. 

Tentatio. 

Abfque  adminiculo  gratis  ne  leuiffima  quidem  vinci 
poteft. 

Tribus  Chrifti  tentationibus  accommodata  tria,con- 
cupifeentia  carnis, oculorum, 8c  ambitio  faeculi.i  06,1 

Theologus. 

Ioannes  Euangelifta  a  prifeis  Patribus, Graecis  praefertim 
hoc  nomine  appellatur. 


Voluntas  Dei. 

Signi  quam  vocant  Theologi,  maxime  lege  exprimitur, 
eique  neccffe  eft  humanam  voluntatem  penitus  ful?- 
effe.  109,9 

Qui  eam  faciunt ,  cur  in  aeternum  manere  dicantur, 
ibid. 

Rebus  omnibus  eft  praeferenda.  ibid. 

Vterus. 

Variis  nominibus  apud  Hebraeos  appellatur,  betem,  me - 
gaim,  &c  rechem.  24,50 

Duo  priora  nomina  tam  viris  ,  quam  fceminis  com¬ 
munia  funt  ;  tertium  foeminis  tantum  conuenit. 
ibid. 


Ex  II. 


Et  verborum  notabilium. 


Ex  Il.Epiftota  B.  Ioannis  ^poftoli. 


E 


CatholicaEccIefiadicijurfan&a,  tum  quia  vera  fan&i- 
tas  in  ea  dumtaxat  reperiturjtum  quia  nunquam  omni 
ex  parte  fan&itare  deftituiUK*  \  270,  3 

Eius  fides  nullo  vn  quam  tempore  defigere  po  teft.ibid. 

F  " 

'  Fidei.  '  ’ 

Qui  retenta  fide  aliquo  fiagitio  inquinatur,  .poteft  facile 
cum  Deo  in  gratiam  ro4ire»&:  praeterita  niefiea  ,  qua: 
peccato  mortificata  erant, recuperare.  273,4 

H 

B  aret  ici. 

Confuetudo  haereticorum  an  in  diuinis  naturali  ac  diui- 
noiure  prohibeatur.  2  9,7 

Eorum  operibus  malis  quomodo  quis  communicet. 
280, i.&  feqq. 

M 

Mifericordia. 

Humanae  imbecillitati  in  primis  eft  neceffaria,vt  ii  forte 
aliquando  labamur  ,  aut  leuiter  offendamus  ,  fua  nos 
Deusmifericordia  fubleuet.  270,3 

Circumfcripta  diuina  mifericordia,  nulla  propemo- 
dum  eft  inter  mortales  vera,perfe&aque  iuftitia.  ibid. 

P 

‘Presbyteri. 

OlimEpifcopi  etiam  presbyteri  vocabantur,  non  tamen 
continuo  omnes  presbyteri  Epifcopi  erant.  268,3 
Cur  fehoc  titulo  potius  vocarit  Ioannespraztermilfis 
fpecioiis Epifcopi, &  Apoftoli  titulis.  ibid.&feq. 


Ex  III.  EpiftoU  B.  Io  annis  Apoftoli. 

C 

Conte (feratio. 

Quid  fit  conteiferatio.  286,3 

Tefferam hofpitalem  fuifle  Euchariftiam  apud  prifcos 
Chriftianos,  Auftor  inficiatur.  ibid. 4 

Cur  ea  tefferareuocatafit  ad  literas  formatas  in  Con- 
cilioNicaeno.  ibid. 

E 

Eucharifiia. 

Maiores  confueuerant  Euchariftiam  veraf,&  probatae  re¬ 
ligionis  hofpitibus  mittere.  286,4 

Non  fuit  teUerahofpitalis.  ibid. 

Eam  peregrinos  fecum  detulifle,vttanquam  hofpita- 
lem  tefferam  oftenderent,non  eft  credendum,  ibid. 

P 

Peregrinatio. 

Confuetudinem  peregrinandi  imperante  Conftantino 
primum  caepiffe,male  afferunt  centuriatores  Magde- 
burg.  184»» 

Exempla  recenfentur.  28  3 ,i.3c  3 

Ecclefiae  primis  initiis  fumma  fuit  erga  peregrinantes 
munificentia.  ibid.ti 


Tum  potiffimum  peregrinari  folebant,  qui  Euangeli¬ 
cam  dodrinam  promulgabant.  286,2 


ExEpiftola  B.  Inda,  apoftoli. 

A 

'  "  '  Agapa.  ;  ■  ’ 

NafepnfijS-Eeclefia;  initio  olim  a  Chriftianis  quomodo 
yfiupataha:cvox.  ,326,1 

.  ,  Caena  erat  de  nomine  ratione  fui  ofiendqns. 326, ibid. 
Eadetmedam  vpee  fuaconu.iuia,'defi:ribebant'ha:reti- 
ci.  ibid. 

C 

•  Cathdifi.y  _  . .  .  ■  ..  >/ 

Timore  poena:  cohibendi,  ne  fixTeticorum  deliramentis 
aures  praebeant. 

Vis  etiam  adhibenda  ,  vt  eorum  faluti  profpiciatur. 
ibid. 

Culpa. 

Fides  Catholica  docet  neminem  quamuis  iuftum  ,  aut 
pcrfe&um  feclufio  peculiari  Dei  priuilegio  pofle  in 
omni  Yitaab  omni  prorfus  leuiori  culpa  immunem 
effe.  338,3 

Id  primum  in  Mileuitano  Concilio  olim  definitum 
videtur.  <  ibid. 


D 


An  poffitex  facris  literis  euidenter  probari.  308,8 
ln  malam  partem  ea  vox  femper  fumitur  in  facris  lite¬ 
ris.  ibid. 

Tribuitur  Angelo  malo  ,quod  plurimum  fcientia  va¬ 
leat, ‘quae  naturam  illius  comitatur.  ibid. 

Multiplices  folent  afferri  interpretationes  nominis, & 
ridicula,  vna  excepta.  ibid.9 

Eius  peccatum  quod  fuerirT  3ot),i3.&feqq. 

Nunquam  habuit  diuina:  naturae  intuitum.  3  23,33 

Dxmonis  machinationes  variceaduerfushomines.338,4 

Deus. 

Nihil  non  poteft  eorum,quae  pugnantia  non  inuoluunt. 
338,1 

Doctrina. 

Euangelica  non  vi,&  armis, fed  argumentis, &  adhorta¬ 
tionibus  perfuadenda  eft.  303,3 

Dogmata  falfa. 

Dum  conuelluntur  impia  8c  falfa  dogmata ,  nutantes  in 
fide  confirmantur.  357,1 

E 

Enoch. 

Prophetia  Enoch  an  fufpedbe  videatur  fidei.  329,1 

Multis  probat  Tertullianus  potuiffe  poft  eluuionem 
Noeticam  confcruari.'  ibid. 

Ab  ea  hauferunt  errorem  illum  nonnulli ,  quo  afie- 
tanf ,  Angelos  ex  filiabus  hominum  Gigantes  fufee- 
pifie-  ibid.  2 

F 

Fideles. 

Quantopere  debeant  ab  haereticorum  moribus  ,  Sc 
confuetudine  abhorrere.  5  3  7,1 

,  Gnojlici. 


I 


Index  rerum,  &  verborum  notabilium. 

G  I 


Gratia  legis  Euangelicae  abutebantur  ad  defenfioncm 
obfccenae,atque  impurae  libidinis,  &  cccnofa;  turpitu- 
dinis.vnde  Borboritarum  nomen  adepti  funt.  J0t,j 
Quomodo  id  fieret, docetur  ab  Epiphanio.  ibid. 
Veceri  etiam  Teftamento  ad  eandem  aftruendam 
abufi  funt.  ibid.^ 

Gnofticorum  vita  ab  Apoftolo  Iuda  Chriftiana  commi- 
feratione  digna  iudicatur.  357»  i.&  4 

Turpitudo  ac  fcedica-s  eorum  quanta.  ibid. 

Eorum  tunica  pro  externa  confuetudine  accepta. 

ibid. 

gratia. 

Maior  ac  validior  eft  eius  vis ,  quam  humanarum  per¬ 
turbationum  impetus.  $$8,6 

H 

H&reticu 

Perditiilimi  quidam  olim  haeretici  iuftorum  omnes 
a&iones  honeftas  ac  laudabiles  efle  contendebant; 
contra  vero  quicquid  agerent  improbi  fcelus ,  ac  fla- 
gitiumefle.  }?8,i 

Eorum  impietas  in  Conciliis  Conftanticnfi ,  Sc  Tri- 
dentino  damnata.  -ibid. 


Incarnatio  Chriftt. 

Circumfcripto  peccaro,  futura  non  erat.  ju.i? 

Fuit  Angelorum, ac  primorum  parentum  peccato  po- 
fterior.  ..  ibid. 

Non  fuit  tamen  peccati  Angelici  materia.  ibid 

Ignis  infernus. 

Spiritualem' efle  ,  incorporeum  ,  atque  inalpcttabilem 
nonnulli  cenfuerunt. 

‘Theologica  fchola apud  inferos  corporeum  agnofcir. 
ibid.  4 

Certa  tamen  &  Catholica  fide  non  audet  affirmare 
Au£tor  credendum  cfTe  corporeum.  <I9>4 

Sacris  literis  magis  eft  confentaneum  ignem  efte .cor¬ 
poreum.  *  ibid.  8 

Libido, &  obfcoenttas. 

Incendium  libidinis,&obf.osnitatis.  337,1 

Litem  facm. 

In  iis  quae  ad  fidem,  & religionem  fpedtant ,  primum  fa¬ 
cias  hteras,deinde  traditiones,  poftremo  Ecclefia:  au¬ 
ctoritatem  fequuntur  Catholici,  neque  vllum  caelefte 
diploma  exigunt.  339,7 


FINIS  I N  D1  /  C  V  M. 


/ 


4(erk*3um  u-3^? 


V 


'T